Documente Academic
Documente Profesional
Documente Cultură
1/ Les contenus accessibles sur le site Gallica sont pour la plupart des reproductions numériques d'oeuvres tombées dans le domaine public provenant des collections de la
BnF.Leur réutilisation s'inscrit dans le cadre de la loi n°78-753 du 17 juillet 1978 :
*La réutilisation non commerciale de ces contenus est libre et gratuite dans le respect de la législation en vigueur et notamment du maintien de la mention de source.
*La réutilisation commerciale de ces contenus est payante et fait l'objet d'une licence. Est entendue par réutilisation commerciale la revente de contenus sous forme de produits
élaborés ou de fourniture de service.
2/ Les contenus de Gallica sont la propriété de la BnF au sens de l'article L.2112-1 du code général de la propriété des personnes publiques.
*des reproductions de documents protégés par un droit d'auteur appartenant à un tiers. Ces documents ne peuvent être réutilisés, sauf dans le cadre de la copie privée, sans
l'autorisation préalable du titulaire des droits.
*des reproductions de documents conservés dans les bibliothèques ou autres institutions partenaires. Ceux-ci sont signalés par la mention Source gallica.BnF.fr / Bibliothèque
municipale de ... (ou autre partenaire). L'utilisateur est invité à s'informer auprès de ces bibliothèques de leurs conditions de réutilisation.
4/ Gallica constitue une base de données, dont la BnF est le producteur, protégée au sens des articles L341-1 et suivants du code de la propriété intellectuelle.
5/ Les présentes conditions d'utilisation des contenus de Gallica sont régies par la loi française. En cas de réutilisation prévue dans un autre pays, il appartient à chaque utilisateur
de vérifier la conformité de son projet avec le droit de ce pays.
6/ L'utilisateur s'engage à respecter les présentes conditions d'utilisation ainsi que la législation en vigueur, notamment en matière de propriété intellectuelle. En cas de non
respect de ces dispositions, il est notamment passible d'une amende prévue par la loi du 17 juillet 1978.
GURSUS COMPLETUS
SIVE '
BIBLIOTHECA UNIVERSALIS, 1NTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA, OECONOMICA,
1851;
S^ECULUM IX.
SANCTI PAULINI
PATRIARCR& AQUILEIENSIS
OPERA OMNIA
JUXTAPRJESTANTISSIMAM
MADRISIIUTINENSIS
C0NGREGAT10NIS
ORATORJI EDITIONEM
PRESBYTERl VENETAM.
ACCEDIT
P(ENITENTIALE
CURAACSTUDJOD. PETIT OMNIBUS EJDSDEJICAPITDLIS
QVMREPERIRIPOTUERUNT ADADCTUM.
INTEBMISCENTUB
POETJE
SAXONIS;S. SIMPERTI
ABBATIS J S. LUDGERI
MURBACENSIS EPISCOPl
MIMIGARDEFORDENSIS J
IOSEPHI
ALCUINI FARDULFI
DISCII>ULI; SANDIONTSIANI
ARBATIS; S.
DAGULFi; ANGILBERTI
CENTULENSIS
ABDATIS',
LEIPRADI LUGDUNENSIS AMALARH
EPISCOPI; TREVIRENSIS
ARCHIEPISCOPI,
SCRIPTAIOE^E SUFERSUIVT UIVTVERSA.
TOMUMCLAUDIT,
SUPPLEMENTUM AD AUCTORES INCERTI ANNI SJECULI VIII.
NEMPE
ASCARICI ET TUSAREDI EPISTOL^E.
TOMUS UNICUS.
VENIT8 FRANCISGALLICIS.
Ex typis MIGNE,aUPeiil-Montrooge.
ANN0DOMINIDCCCiV.
SANCTUS PAULINUS
PATRIARCHA AQUILEIENSIS;
(Juxta J. F. Madrisiieditionemi
PRJEFATIO GENERALIS,
[i] I. Ea fuit fere semper insignioriim scriptorum , uti laudabililer invecta, ila religiosc servata consue*
ludo, ut cum manus ad opus quodlibelprodendum admoverent, non media stalim et ipso in limine a proposita
wiateriaexordium traherent: sed prius rationem operis sui reddendo, adhibita, lineni intentum pro-
ponendo,"praelirainaridissertalione praefarenlur. Adeo autem in dies mos inolevit, ut iu praesentiarum sic-
uti jure ab omnibus expetilur, ila omnium injuria praefalio a scriptore subtraherelur. Eieniin qui operi
legendo sese accingunt, nierito scire avent, quis auctor sibi finisad praestituerit-, quo studium suum labor-
que collimet, quarn sibi viam, qu* in media arripere deslinaverit scopum suum assequenduin; ut his
prius cognitis sibi sit consultum, qui incertum operani tempusque lerere verentur. SeUut verura manu
fatear,
ipsi quoque scriptori summopere hoc confert institutum : nam proepositadissertatione, quasi ducere
lectorem solet ad metam praslitutam operis, et quam ipse elegit viam ad eam assequendam, cogit subire.
Cui cum non sitarbilriuni alio deflectere, jiec scopum alium statuere, nec media, quain quai scnptor pro-
dit; illis slantibus et non aliis, sententiam de opere pronunliare non ad libiluui, sed ad proposilum habet
necesse. Quoecum ita sint, visum quoque nobis fuit, vestigia de litteraria re bene meritorum lerentes,
rationem reddere operis nostrij intentionemqueprsemonstrare, quibusve mediis usi fuerimus, expanere; ut
non aliud de labore nostro judicium flat, quam quod nobis in subjecta materia proposuerimus: videlicct
bene ne, an male; prope ne, an procul; vere ne, an falso album nostrum attigerimus.
11.Igitur sancti Patris nostri Paulini, patriarchae Aquileiensis, Opera vulgare delegimus. Quo.in delectu
non unico linefuimus emoti. Eteniin sanctissinii viri, cui tot titulis provincia nostra obslringitur, jam ferme
a miile annis opera hinc inde dispersa, nobis dolentibus prima cogitatio subiit in unum corpus redigcre,
ne forte fortuna qiiaead nos usque pervenerunt, eumdemadversaesorlis nanciscerenlur eventum quem ca3-
I6ra, quse indubieplura ciim fuerint, nunc periisse sera et supervacanea lamenlalione conquerimus. Huic
malo averruncaudo studenles, aliud niente propositum habuimus, decus scilicet ipsius Patris, et legenliuin
ulUitatem. Nonenim magni fieri solent, quae non magni fieri visa sunt. Cum autem priora sasculanon nisi
inter caeterorumPatrum opera labores Paulini obiter et ex data occasione inseruerint, nihil mirum si ali-
quibus non pensim habiti sint, neglecti, nec lecti. Insuper cum Paulini titulo libri non inscrib^renlur, sed
alio vulgati essent nomirie, gloria auctoris, etiam apudeos quibus honor tanti Patris cordi futurus erat,
non poterat non Ialere. Consultum ergo scriploris nostri nomini credidimus, si opera ab ignobilidisper-
sione vindicata in justam collecta molem traderemus : ut cum a reliquis, quamvis illustribus viris* segrega-
verimus ; non ab alterius consortio, quasi indiga aliena Opefulciri, decus sortitura, sed ex se sibi famam in-
deptura nata esse manifestaremus.
[ii] III. Prospicientes autem decori auctoris, legenlium quoque utilitali una simul prospeximus. Pauco3
enim admoduni credimus, quibus otii et temporis tanla futura sit copia, ut Paulini libris incumbere volen-
les,TnOdohunc, modoillum scriptorem praemanibustenere improbo labore paliantur. Adde quod licet inve-
niantur, qui se hujiismodi fastidio subjicere non formident; adhuc res in arduo est posita. Non enim obvii
siint scriptores,- quos inter,quod Paulini est, inveniatur. Imo cum rari pleiique admodum sint, nec in mU
nonbus bibliolhecis habeantur, non vulgari dispendio essent comparandi. Sed non cuivis Iwmini contingit
adire Connthum. Ergo cum majori procul dubio numero censeantur , quibus doini est curta supellex, liis
gratihcan studemus, cum Paulini Opera in unuin collecta corpus j quod nou masrni ='ii staret, nrono-
nunus. . .
IV. His omnibusratio alia non fiocci facienda accessiti Ea nunc tempestate versamurj cui prai omnibus
prsetentis veritas sit obslricta : quippc ausim dicere, vix alia aelalemajon conatu ad se prodendam addiclos
scnptores, quani sit praesens,invenit. Tot vicibus ad examenres propoiiendajstot leges critices observandaj,
tot critena adhibenda, tot collationes, tot observationes, lot nolaein graliam unius verilatis assumuntur, ut
panscrupulo ad Lydium lapidem aurum. ipsum se senserit nunquam et nusquam probalum. Cum autem
propnum sit et mnatuiii, iu vetitum niti; ibi majores exerere vires el acriores conatus scriptores sibi pro-
posuerunt, ubi crassioribus tenebris veritas visa est obvoluta. Ea propler in comperto eum sit, nullum
majus discnmen passam esse rem litterariam ecclesiaslicam quam oetatequam mediiaevidicuntj factum est
ut ad lllius lempons lllustrandam nervos omnes impendendos sibi statuisse viros clariores videamus. El-
enim,tenebncosa illa saecula severioribus Musisdestitutaj el genio cultioris eruditionis exsulantc; a bar-
bane ignorantiaque grassantibus turpiter foedala fuisse, dolendum ex corde esset, nisi bonis avibus rem
eo versam comperissemus,ut sludiis, vigiliis, lucubrationibus sapienlum virorum inde majus lumen de-
casqiie haunrent, unde dension caligine olim premebantur: et gratiora fierent sudore pnesentium, nuo
liorndiora videbantur praaterilorum, ignavia ne dicam, an infortunio'!
Sceleraipsanefasiiue
Hac mertedeplacent..!..
rATROL.xcix. 4
11 v S, PAULINUS AQUILEIENSISPATRIARCHA. 12
Itaque cuni Paulinus nosler caecailla aelale floruerit, scriplis suis non slerilem nec angusium campum prav
buit sludiis etlaboribus noslris, jam jam ad decennium protractis, ut iUustrationes quibus dogma, vel disci-
plina, vel historia indigerent, pro viriii apponeremus a: et morem commendabilem, qui in dies nunc invaluit,
sequentes, dum auctorem mediaeaetatis producimus, colluvie barbariei litteras detergere, et a fuligine er-
roram veritatem vindicare conaremur. Quo ordine autem et quibus mediis faetum sit, accipe.
V. Chronologia aridum quiderii stiidiiim, sed Msloricae veritatis fax calculis probabilioribus nobis fuit
slatuenda, ut ad annos certiores scripia Pauiini affigeremus; initi autem compuli opportunis in locis ratio-
nem redderites. Ea proposita, ordinem in collocatione operum tenuimus, quem epochaecujuscunque credi-
diinus convenire. Igitur libellus, Sacrosyllabus dictus , anno 794 in conciUo Francofordiensi exMbitus, et
nomine Italorum praesulum in synodo receptus, atque universorum Patrum decreto Hispanis episcopis dire-
ctus, quo Felicis el Elipandi errores retunduntur , primum locum obtinet. Cum autem Adversaria Gaspa-
ris Barthii nobis exMherent qusedam capitula, quae in Paulini SacrosyUabum iUustrandum insliluit, ea
omittenda non duximus. Quapropter propria cuique paragrapho apposuimus, nostra quccdam addenles, quae
majus lumen putavimus allatura.
VI. Ex eodem concilio latam subdimus Sacrosyllabo epistolam Paulini de poenitentia Heistulfi. Credita
fuit aliquando Stephani V papae opus, et hujus nomine a Gratiano in Juris canonici corpus inserta. Ex prae-
fatione, quamnotis [iii] prsemittimus, Paulini esse fetum legilimum demonslramus. Quia autem ad illu-
strationem eorum quSein epistola jiroponuntur, glossa canonici Juris nonnihil favet, eam quoque subjici-
hius, interpositis ex nostro penu quibu&iam.
VII. Accedit his liber Exhortationis. ad Henricum ducem nostram Forojuliensem, interOpera sancti
Augustini quandoque vulgatus sub titulo de Salutaribus Documentis, nuncinter Paulino tanquam vero parenti
a Patribus .Benedictinis congregationis sancli Mauri restitutus. Quos P. Garnerius, nuperrimu&
Operum sancli Basilii editor, librum Admonitionis ad filium spirilualem cum fateatur non esse Basilii,
et auclorem se ignorare; miramur a suorum nemine monitum» pro meliori parte ex, hocPaulini opere
esse decerplum. Ex eo enim, quod a cap. 20 ad 45 usque in hac Exhortatione Pauliuus noster scripsit,
snam Admonitionem forle monachus quidam consarcinavit, et asceterio addietis accowmodavit. Boc irf
notis ad idem cap. 20 adverlimus. Hoc opus Paulini citra an. 795 enatum putamus.
Vni: Ad annum 796 concilium Forojuliense locamus, quod indubie inter Opera Paulini esl reponendum,
nedum quia ipsum coegit, verum etiam quia scripsit. Canonibus 14 qui subjieiuiitur, praeter breviores
notas, quibus particularia Occurrentia, ut fit in caeteris, illustrantur, observationes addidimus, quibus
praecipuedisciplihoeecclesiaslicaevigorem in prospectum educimus, et consuetudinum rituumque quorum^
dam, in dies adhuc nostros superstitum, originem sive antiquitatem proieriinus.
IX. Sequuntur libri tres contra Felicem anno 796 praeter propler conscripti. Bi prodierunt opefra
Andreae Duchesne, sive Quercetani, una cum Operibus beati Alcuini. Anle hanc edilionem, quae prodiit
Parisiis anno 1617, lucem publicam non viderunt, sed neque post ipsam,. ni falUmur. Binc evenit ut
conferre variantes lectiones (ut in superioribus fecimus) haudquaquam poluerimus. Non omisimus tamen
opportunas notas apponere ad textus vel materiei explicaiionem, cum illustratione indigere credidimus.
Praeniisit Paulinus epislolam nuncupatoriam regi Carolo, ex cujus verbis ndbis visum est indicalum.
tempus, quo libri prodierunt, nempe annus bissextilis 796. In Diichesniana editione sine capitum
distinctione el sine titulis libri produntur. Putavimus lectori consultum, si diseretis capitulis et titulis
appositis, ad taedium quod prolixa nec interpolala lectio parere solet, levandum, tractationem partiremus.
Quamvis autem epislolaruin fragmenla, ex eo quidem quod fragmenla sint, post opera completa
perfectaque rejecerimus; fragmentum nihilominus cujusdam epistolae,quas de suis libris est, libris ipsis
adnectjmus.
X. Sicuti autem Paulinus una cum tribus hisce libris Regulam fidei prodidit^ eam ipsis statlm
subjungimus, quae claudit opera certae alicui epochae (si demas synodum Altinensem, de qua infra)
alligenda : et caput eam constiluimus Carminum, quae nobis incerti temporis sunt, quia et ipsa carmen
est; quam sequitur quajdam velut Apologia pro ipsa, a vitilitigatorum paedolribarum' frigidis insulsisque
criminationibus vindicanda.
XI. Sequuntur igilur Carmina. Haec sunt hymni nonnulli Pauliniani in honorem sanclorum : quorum
secundus vindiciis appositis Paulini esse, non Elpidis uxoris Boethii ostendimus. Bymnus Vf de sancto
Marco evangelista, nunc primum prodit. Sufficit illuin cuni caeteris conferre ut Paulini agnoscatur.
Si innotuissel antea receutiorihus criticis, non adeo debacchati essent in traditionem noslram de advieniu
in has oras sancti Marci. Rhylhmus sequitur Carmina. Hic est de Naiivitale Domini. Dolemus autein
quam maxime, Rhylhmum De excidio Aquileice, cujus nolitiam ex Georgio Cassandro hausimus, iiv
vanum liucusque perquisisse. Ex his videbis quam falso dixerit Gulielmus Cave, Hymnos Paulin*
interiisse.
XII. Post haec subdimus fragmenta aliquot Epistolarum Paulini, quarum lieet [iv]:tempus scriplionis-
non pateat, non omillimus tamen conjecturas addere, quibus amiis possinl affigi.
Xllf. Claudit tandem Opera Paulini ejus epistola de actis in syribdo Altinensi; qune cum anno §05
celebrata fuerit, et Paulinus inilio anni 804 e vivis excesserit, tanquam pbstremum ejus opus in calce
locamus. Ex mendosissimis codicibus prodiit pars quidem ejus; id esl initium et finis ex Vaticano per
Baronium, integra epistola per Baluzium. Variantes lectiones apponimus, ubi fieri datum est. Ubi alia
lectio non adfuit, Nolis conjectando animadvertimus. Textum ubi legimus, proferimus, memores legii
Pythagorx Mnesarehi /i/ii, Samii, quce libris addere quidquam aut innovure prohibel; sed eos ut ut primum
quacunque demum fortuna aut arte conscripti ^unt: ut hatet Synesius i»
scripti suni, manerejiibct, Paulini
Dione. Corrupti quidem libri vel amaimeusium vel librariorum vitio sunt : et suimiiopere
exoplabainus cum ms. conferre, si licuisset. Sed, ut nos etiam moriuit P. Bernardus a Montfaucon,
epislola nbbis data Lutetiae vn Kal. Feb. 1750, mss. Paulini perrara sunt, nec facili negotio reparienda.
Hine, quia (ut Idem Synesius 1. c. paulo infra ait) Corrupti isti libri mentem, quai oeuiis prmsit, desiderare
videnlur; mentem apposuimus quantum nobis natura donavit, ut sensum ambiguum ancipitemque
cognoscentes, lectionem probabiliorem el verisimiliorem seiigeremus,
XIV. Haec, quae recensuiaius, sunt quoe de Panlini operibus ad manus nostras veneranl; quo labore,
quo studio. non est quod nmltis dicam : nam periti viri facile conjectabunt, quin dicam; imperiti, etsi
dicam non tredent. Majus quippe opus, quod in perquirendo in cassum cessit, quam quod fine suo
fruslratnm haud fuit. Non est autem quod eorum qui &ymbolas contulerunt, et labori nostro manus
djderanlj vel daluros se obtulerunt, memoria ex corde excidat, et, ut est in proverbio, vestigium
15 PR/EFATiO. 1*
oUae in cinere amica nomina computemus; quin potius in grati animi perennandum argumentum, et
honoris ergo recensere hic placet : videbitque lector, quousque prOvenerint ausus noslri, ut omuibus
numeris, quantum in nobis futurum erat, absolutum perfectumque opus prodiret.
•XV. Duo erant volumina, quorum ope destituti haiidquaquam collectionem nostram ad umbilicum
perducere poteramus, Georgii Cassandri, el Alcuini; quorum ille hymnos, hic libros tres contra Felicera
suppeditaret. Et quidem ut pote admodum rari, inter nostrates non inventi, et nec auro comparandi,
quippe apud bibliopolas non proslarent, aliunde erant petendi. Vir cl. Apostolus Zenus, de litteris in dies-
bene mereri non desinens, primum se commodaturum, cum Utini diebus aliquot commoraretur, promisit;
et quod promisit implevit, Venetiis Cassandrum transmiltens-, et ne dum ad n.ecessilatem, sed ad libitum
usque ejus usum crincedens. Alterum rogatus Mediolano detuiit, cum adiret Utinum, Pater Nicolaus
Calsamilia soe. Jesu , conciones quadragesimales an. 1729 in ecclesia majori Ulin. iterato babiturus,
et pro tempore praedicationis eo uti permisit. Quod temporis spalium admodum breve fuit ad Paulinum
iranscribendum, ad Alcuinum evolvendum, et quod ad propositum erat, extrahendum; praecipue cuin
tunc temporis trislidribus curis leneremur, qui Nicolaum Madrisium patruum noslrurii, sludiorum
orbi salis notum, prid. Kal. Apriles sub oculis noslris post diulinam «pBpirthi valetudinem emori;
et tredecim post dies Veniliam, e Palladiorum de Olivis sanguine orlam, malrem nostram; feminam
prudentia, religione, charilate in pauperes praepriniis commendabilem, ab humanis exemptam cerne emus:
quibus suprema pietatis offieia cum subtrahere haud potuissemus ; studia nostra exhinc intermissa,
duplicatis vigiliis postea et acriori conatu reparare curavimus, et tandem ad summam lineo.m devenimus
transcriptionis, desudatae ne dicam, an improbi laboris?
XVI-. Hi erant scriptores e quorum lucuuralionibus haurienda erant non infima [vj Paulini opera,
qui ab aliis regiohibus fuerant exportandii Caetera autem jam nos anle paraviiiius, si demas hymnum 1
a cardinali Thomasio prodilum, quem P. Franciscus Berlendus clericus regularis Theatinus Venetiis
transmisit. Dum vero haec coUigebamus et transcribebamus, non omitlebamus viros illustriores adire
per epistolas, qui perhumaniter volis nostris se inorem gessuros rescripserunt, bibliolliecas versando,
et si quid Paulini ad manum oceurreret; communicaturos : et nisi quia re vera parum vel nihil supersit
Paulini quod ad nos non pervenerit, haudquaqfiani dubitamus, libentissime quod spondebant impleturos
fuisse, fidemque suain honeslissime liberaturos. Cl. vir Scipio MaffeiusVerona scripsit; se inisquam
et nunquam in aliquod Paulini ms. incidisse, quanquam fere iiinumeri fuissent codices quos evolvisset;
se famen Mediolanum epistolam missurum., ut Ambrosianac bibliothccoe evolverentur Volumina : cujus
diligentiam nihU profuturam jam noveramus ex rescriptis VV. cll. Josepbi Saxii Ambrosianaebibliothecarii,
et Ludovici Antonii Muratorii; quorum prior se excusisse libros-, nihil tamen invenisse rescripsit; alter,
qui de eadem bibliotheca eiperientia diiltina consuitissimus eral; friistraneum supervacaneumque o; us
futurum inquirere rCspdnditi Adivimus et Romam iUustrissimumFontaninum noslratem, cui proe coeteris
esse cordi debuisse credebamus res patrioe futuras. Rescripsit paucis^ se nihil praeler-id quod in indice
bibliothecsecardinalis imperialis, quem ipse ediderat, suppeditandum habere. Verum boni Numinis oiie
nonnuUa prodimus quoeipse nou recensuerat.
XVH.Gum interim in ltalia casso labore desudare conspiceremus, nos haud conlinuinnis, quin trans Alpes
fcxcurreremus. Galliam, Belgiumi Germaniam liltris dalis subivimus, virosque fama eruditionis clariores
accessimus, ut operi inchoato suppelias ferrenti Hos inler Pi Bernardus a Monlfaucon-, monachus Benedi-
ctinus e congregatione sancti Mauri, Lutelia humaniter postulalis nostris iterato riespoiidit, se utprimum
litleras nostras accepit-,scrinia sua luslrarej sed in cassum : monuit (ut jam dicebamus) Godices mss. hu-
jusce nostri scriptoris admodum raros esse; si qna autem occurrissenl se ad illum spectanlia, ea liben-
lissime indicaturum. Idem ferme parique urbaniiate habuimus ex rescripto P. Joanuis Baptistoe Solerii
soc. Jesu Antuerpia, qui socios studiorum subrum in mss. quorum ingens apud eos est copia, evolvendis
non est veritus occupare. Bibliothecam Vindobonensemope cl. viri jacobi Marinoni Utinensis nostri, ma-
thematici Augustissimi Caroli YI Coesaris,petivimus; nihilque (respondit ipse) Paulini in mss. ejusdem,
quanquam numerosi admodum sint, inventum. Quid plura? Ulustrissimum Dominicum Passioneum, cum
Utinum anno 1731 pertransiret; Vindobonamapostolicoesedis nuntius profecturus, adiVimus; cujus huma-
nitatem nedum ex publica fama, sed ex ore . quondam patrui nostri Nicolai; quam in se ipsum Romaj
texperlus fuerat, testatam habentes, revera probavimus. Cum enim susceptos labores nostros accepisset,
manum se daturum, et invesligaturum, suaque auctoritale alios; ut invesligarenl iu scriniis nobilioribus,
ad Paulini aliquid inedilum haurienduin compulsurum repromisit. Quod proestilissejsed irustra,nobis seque
humaniler voluit significatum litleris Vindobonadalis.
XVin. En quo ausus nostri processere, oplime lector, ut absolulum opus Paulini tibi exhiberemus. Haec
quae adhibuimus media, ut finem propositum assequeremiir, cum primis credidimus efficacia. Si quid autem
post lot studia, post conatus tantos, post tot illustres viros ad molestiam forte usque vexatos, ineditum opus
quodpiamPaulini palebit, quod fuisset prodendum; non invidebimuscuicunque evulgationem : imo ex corde
ei gralulabimur, qui noslra in bonum rei litterarioe feliciorem sit nactus fortunam; incuriosi tantummodo'
indiligentisque notam effugissecontenlh Nunc eorum quaeex lenui penu nostro eduximus, rationem sumus
proestodaturi.
[vi| XIX. Paulini Operibus Vitam ejus proefiximus,gratum futurum putantes; cui Opera innotuissent, au-
ctoris quoque gesla, mores, sanclilateui; virtutesque cognoscere. Non ubertosa quidem materies, quippe
nulla vel fere nulla testimonia suppeditat illorum temporum historiai Digessimusrem per capitula 17. A
primo usque ad 13 serie temporum procedimus, hoc est ab ortu ejus ad mortis usque diem, leges critices et
chronologioeservantes. Quse supersunt capitulis, ea proferimiis quaevel incerto tempori conveniunt, vel cui-
que tempori affigipossunt. Ut plurimum ex ipsius Paulini; vel coaevorumscriptorum auctoritatibus, et di-
plomatum ejusdem aetatis lestimoniis omnia innituntur. Quaeautem fulciri legilimo fiindamentohaud potue-
runt, sed tantummodo vulgaris traditionis nomine habentur; non omiltimus quidem, ne quid ad Paulinum
spectans desiderelur : attamen nihil ponderis e noslro addentes, qualia sunt relinquimus; ul leclori pru
denti proeoculis certum incertumque sit, et quod probabile 6i videatur; si lubet, sequatur.
XX. Dissertationes nonnullas concinuavimus, quibus noii conlemnendoedifficultates quaein Paulini scri-
ptis et gestis enasci possunt-, enodantur. Prima est circa lmrum Exhortationis ad Henricum ducem Foro-
juliensem, in qua fusius de Henrico et actis ejus disseritur. Secunda est de conciiio Forojuliensi, in qua
annus, loeus, numerusque episcoporum, quibus erat interfuisse concilio, slatuilur. Hinc quam longe late-
que vario tempore se protenderit Aquileiensis provincia, et quot episcopatus suai ditionis lenuerit, oslendi-
lur. Tertia est, quam dogmaticam appellamus; quia cujus heereseosex anliquiorjbus propago Feliciana fue-
15 S. PAULINI AQUILEIENSISPATRIARCHiE 16
vit, in ea inquiritur, et ad Nestorianismumrevocatur. Quarta historica.est et chronologica, qua haeresis
Felicianseortus, progressus, interitus, per lempora digeruntur. Huic accedit in. Jacobum Basnagium, qai
' de scribenlibus in hacresim Felicianam male seripserat, animadversio. Quinta est de symbolo fidei, praeci-
pue prout respicit vel Paulinum, primum in Italia addentem symbolo Constantinopolitano verbum Filioque,
vel Ecclesiam Aquileiensem, quoe olimpeculiare.symbolum fidei habebat. Sexta est de concilio Altinensi,
in qua causa'concilii cogendi, quo anno, et qua anni tempestate, et landem quo jure Altini a Paulino co-
actutn fuerit, exponitur.
: XXI. Quaeautem vel in observationibus el notis ad Paulini Opera additis, vel in Vita ejus, vel in disser-
tationibus quoesubjiciuntur, testimonia pelita exlibris editis, sed rarioribus, vel inedilis documentis pro-
duntur, Appendicemnon inulilem, neque non gratam futuram lectori instruere coegerunt. Siquidehi aetalis
qua vivimus is genius est, scrinia manuseriptorum excutere, forulos antiquitatis scrulari, et veritatem ex
codicibus archivorum erulam producere. Eam hifarie partimus, priorem editis lestimoniis dantes, altera
irieditis reservata. In illa ex librisjam typis vulgatis aliqua ad Paulinum facientia proponimus, utsuntepi-
slolae Alcuini nonnulloe,et poemata aliqua ex editione AlcuinianaAndreaeDuchesne excerpta; insuper alioe
epistolaeejusdem Alcuini ex Analectis Mabillonianis; qpistoloapariter ejusdem, quaehaeresimFelicianam
tangunt; quibus adde epislolamElipandi ad Felicem, et Felicisfidei Confessionem. Non enim hoec,quse hoc-
reticum a Paulino protritum impetunt, erant omittenda. Epistola quoque Caroli Magni de vicloria Avarica
ad Fastradam reginam, qua res et gesta Henrici ducis Forojuliensis lucem non parvam hauriunt, inter
hoecsuum obtinet locum. Addimus Litanias Caroli Calvi, in quibus invocatio Paulini, siculi unius ex cceli-
tibus (ut credimus) habetur. Utraque hoec suppeditavit Baluzius in Capitularibus regum Francorum. De-
inum ex Missaliveteri Aquileiensis EcclesiaeMissam de confessore pontilice, palriarchini (ut dicebanf) ri-
tus velut specimen, licet non sic ut optabamus vetustum, Paulino accommodalam proponirnus. Haec (ut
vides) quanquam edita sint, [vii] non ad manus omnium facili negotio deveniunt: quapropter quia horum
testimonio non pauca, quoeasserimus data occasione, fulciuntur, ne alio petenda habeas, hic sub oculis ex-
liibemus. '
XXII. Quoein posteriori Appendice sequuntur, si unum allerumve diploma demas, quod in historiogra-
phis nostralibus jam reperies, omnia e.xineditis petita suni: sed et haec ipsa quae lucem publicam jam vi-
derant, ex archivis prodere placuit, et nonnulia in iis limam exposcentia ex mss. polimus, delergimus,
cmendamus.
XXIII. Qui autem auxiliares manus prsebuerunt in hac Appendice concinnanda, non sunt ingrato silen-
tio proetereundi,imo confessionepublica prodendi, et ut noster grati animi sensus appareat, et ut sciat
qnicunque aliquid sibi arridens ex nostris lucubralionibus liauserit, cui se obstrictum fatealur. Archiva
secreliora ecclesiarum Utinensis, Civitatensis, Aquileiensis, canonicorum humanitale vel nobis paluerunl,
ut Civilatensis el Utinensis, vel quod recoriditumerat, exhibiium fuil, ut Aquileiensis. Eis publicas gralias
agimus ; inter Aquileienses quidem Co. Francisco Florio, cujus manu transcripta plura documentahic exni-
bentur; iuter Utinenses vero consobrino nostro Co. Laurentio Asquino, cujus ope datum fuit transcribere
diploma Romanum, et non pauca alia docuinentavel ex arcbivo sui capituli, vel ex chartario antiquoe fami-
liae suaeeruta proferre. Quanquam vero ex archivo Forojuliensis, seu Civilatensis ecclesiae, nullum docu-
mentum habuimus; non est tamen quod non commendatam habeamus et doeumenlorum copiam, quibus
Iocuplelissimeornatur, sed non ad rem nostrani, et generosilatem illuslrium canonicorum, quos inlerLauren-
tius a Turre, nepos haud degener illustrissimi Philippi a Turre episcopi Adriensis, modo insignis collegiatoe
decanus merilissihius, perhunianiter ad interiora luslranda admisit, et quaedam ex missali veteri, illius
ecclesioepeculiari, quaedam ex libris dislributionum baurienda permisit. Ex schedis pairui ejus modo lau-
dati et semper laudandi, habuimus hymnum de sanclo Marco evangelista, qui primum riunc prodit. Alia ex
privato suo chartario obtulit transcripta. DD. Nicolauset Fabius fratres de Maniaco,Hector de Brazaco, D.
Agricola Agricola, qui penes se haud levem manum mss. codicum servant, nonnulla documeiila suppedita-
runt. Abbati Josepho Binio, qui symbolam suam quoque contulit, et Patri NicolaoMinuccio congregalionis
noslras de Urbe, qui sponsionem episcoporum suffraganeorumad sanctaia Aquileiensem sedem e bibliothecn
Vaticana transmisit, pari gratitudinis obligatione"obstringimur. Bis omnibus, et si qui alii sint, qui quo-
quo nrodo, vel opere, vel consilio, sive clam, sive palam, laboribus nostris auxiliali sunt, publica gratiarum
acceptarum confessione, quas possumusgrates reperidimus.
Nectu carminibusnostrisindiclusabibis,
Luci abbas Marenzi, qui rariorum librorum inopia nobis quandoque laborantibus, ope AntoniiZanoni com-
munis amici tam benevole praestofuisti, ut ab alio ex necessariis et chariorilms nostris majorem graiiam ct
promptiorem desiderare vix potuissemus.
XXIV. Hoccerant de quibus, benigne lector, certiorem te facere volebamus, priusquam Opera Paulii.i
evolvenda aggredereris. Si quid occurret quod minus arrideat (quod utinam parum sit, sed veremur nc
multum), scias te ab homine, cui errare et labi innatum est, opus suscipere. Confidimnstamen de tui
cordis candore et animi probitaie non iniquius traduclurum te, quales [viii] quales fuerint, Lbores nostros:
sed potiussequi bonique facturum, libi ipsi quoque consulendo; ne videlicel, dum forte in conatus nostros
tui causa susceptos justus nimium insurrexeris, et nodum in scirpo quandoque quoesieris, Zoili el vililitiga-
toris tibi nomen acquireres. Si quid autem probandum occurret (utrumque lamen sanctajBRomanae matris
Ecclesioecensuraevoluntate cseca submittimus), non nobis, lector, non nobis^sed nommi Dei da gloriam :
c-uisit nunc, etin seternum et ultra.
17 VITA. 18
VITA
PATRIARQH/E AQUILEIENSIS.
[ixj PUOOEMIUM. A non sum, qui quamvis omnem lapidem pro virili
Illustriumvirorumhistorias describere actionesque emotum nervosque omnes, quales quales sint, inge-
litteris commendare ut posteritati consultum sit, isioli mei viresque exertas crediderim, ut finem pro-
conciliare positum assequerer, me eum lamen consecutum ita
quantum publicoe gralitudinis scriptori
ut nulla adhuc latebra excutienda, quse
potest, tantum periculi cogit subire. Res prorsus arbitrarer,
veritatem occuluisset, superfuerit, vel sic rem pro-
ancipitis exitus aleseque incertoe, cum ul plurimum
in partes distracli legentium animi vel ante ipsam posuisse, ut probabilius, ut clarius, ut luculentius,
iectionem judicia sua, imo praejudicia.pronuntiant, u.t uno verbo melius proponi haud potuisset. Conatus
eo fbnnidabiliora, quo incousultiora. Perrari namque nostros oequoanimo suscipias.,benigne lector, favore-
videntur qui non sine aliqua mentis proeoccupalione que tuo prosequare effiagilo..Satis erit, si perspecla
ad libros accedant, et non patiantur se ferri quadam facinoris arduitate, salebrosaque quam aggredior via
innata propensione, quo occulla sympathia, humo- bene cognita, ausus temeritatis non arguas.; quin
rum quin etiam conformitate, suarumque quandoque potius amore susceptos verilatis commendes, cui, si
actionum analogia, secreto naturae mysterio sibi non semper eam consequendi datur arbitriunvsaltem
liiagss arridet. Hinc fit, ut ex hjs affectuum turbis inquirendi honor debetur.
requisita veritas.vLx emergat, et caput exerat; vel B CAPUT"PRIMUM.
si tandem aliquando liberius effulgeat, odium pariat De nomine Paulini.
in caput scriptoris casurum. Si quis tamen historicus I. Cum audis de nomine Paulini traclandum , ne
ab hoc periculo immunis videretur futurus, is qui- pules ejusdem generis quoestionem esse, qualis in
dem, meo judicio, fore deberet, qui res cariosoe scholis ut supervacanea, nulliusque momenti dice-
antiquitalis proponeret, longaevamquesenectam sa- rtlwqumslio de nomine. Non esthujiis furfuris quod
pientes. Etenim qusepropius nos langunt, vividius proponitur. Neque enim apud quemquam in dubium
efficaciusquenos movent; quaesunl extra teli jactum, venit, num Paulinus noster alio donandus sit nomine.
non soUicitant; et quoesupra nos longissima tempo- Legitima autem duliitandi ratio insurgit, quam eno-
rum series collocavit, quasi nihil ad nos pertinere dare ipso in limine convenit, num scilicet Paulinus
creduntur. Quare cum sancti Paulini palriarchoe laujus sit nominis alter, an primus. Etenim ante
Aquileiensisvitam describere proposuerimus, ut ope- annos praeter propter ducenlos alius palriarcha
rum, quaevulgare communi beneficio satagimus, au- renuntiatus fuerat, cujus in nomine efferendo va-
etor nedum scriptis, sed actis quoque et virtutibus riant historici, alii Paulum, alii Paulinum scrioti-
orbi innoteseeret, nobis gratulandum exislimabamus, tantes. . ,
quod historiam remotissimam ab oetatenostra texen- ^ II. Paulus Aquileiensis Ecclesioediaconus Histor.
dam aggrederemur, adeoque a proejudiciislegentium Longobard. lib. u, cap; 10, Paulum pronuntiat:
sartam tectamque futuram. Jam enim decimum ex- i Aquileiensi civitati, ait, ejusque populis beatus
currit nunc soeculum, a quo patriarcha optimus Paulus patriarcha praeerat-v»cumscilicet Longobardi
floruerat, paucoequeannorum deeades desunt, quin in Itatiam descendissent. Hic lamen lapsnm non mi-
exaequent miUesimum, qui ab ipso ad nos usque ef- rari Michaelis Bombardi e soc. Jesu haud possum ,
fluxit. Verum quantum a nostra per tot saeculorum qui in Topogfaphia magni regni Hungarise,.Vindo-
curricula dissita aetas tuelur hisloricum ab eorurft bonoe, seu ViennaeAustrise an, 17:18edita,. Pauliim
qui legunt praeventis affectionibus, tantum scriptori hunc cum Paulino nostro enormi anachronisnio con-
negotium facessit notiliarum cbaritas, et praeterito- fundit. Sic enim ait pag. 42 :« Porro Paulinus, quem
rum apud scriptores pene jejuna memoria. Papae', de suo nomine Diaconus lib. n-, cap. 10, Paulum ap-
Ecquis mille annorum pondere obrulas res, iugenti- pellare mavult, ob morum sanctimoniam Carolo
que saeculorummole sepultas e lethoeaducet abysso, Magno ejusque magistro Alcuino Flacco proeprimis
et excussa carie objivionis, velut ab anliquo supre- probaretur, destinatus creditur ad fidem Hunnis et
mo cinere resurgentes, media in luce constituel? Avaribus,., quos armis Caroius devicerat, praedican-
Quis e tenebris rancidoe setatis, eheu! nimium spis- dam. i Paulus Diaconus nec per somnium sancli
sis fermeque velut JSgypti palpabilibus,. veritatem Paulini nostri verbum facil, quippe neque suanr
co in raeridie collocabil, quo nullus duMlandi locus bisloriam ad tempora sancli Paulini producit. Locus
supersit, nullus vexet scrupulus lectorem ? Ille ego autem libri n, cap. 10, qviemproferl Paler Bombar-
S. PAULINI AQUILEIENSISPATIUARCH^
das, est de Paulo priore, qui nihjl habet commune i synodo cap. 9, § 1, Nalalis Alexander Histor. Eccles.
cum Carolo et Alpumo, duobus inlegris, saeculisinter, sseculi vi, cap. 3, art. 1, § 3, Pagius ad an. 558,
ulrpsque excurrentibus. Hunc, ut in v}am reverta- n. 9, Schonleben Annal. Carniol. an. 554. His acce-
mur, Dandulus quoque Paulum non Paulinum ap- dit Adrianus Baillet, qui iri Vitis sanctorum ad 41
pellat in Chron. lib, v, cap. 11: i Paulus episcopus Januarii profereps nostri sancli Paulini Vitam, Pau
Aquilegise factus, est anno Domini nostris Dlyn. », linum secuuduni vocat, nbn alio proesule hujus no-
Jnsuper, quojd notabile, eod. cap., § 1, producens. nimis, de quo sermo, preeter hunc proecedente. His
epislolam Pelagii papoe, qui, ut infra dicetur, Pauli- quoque favet vetus inscriptio, quse ante restauratio-
num nominat, Paulum in ea legit, non Paulinum. nem auloe palriarchalis Utinensig sic ejus sub icone
c Postulamus (scribebat PelaguTSNarseli ex relalkme legebatur:
Danduli) ut Pauhim Aquilegienseiri pseudoepisco- BEATIPAULIOT PIIS'MONITIS
piimj et H.onoratumMediolanensemepiscopum[x]ad KARSES ROMANI EXEJ^CITUS DPCTOR,
cleirienlissimurifprincipem sub digna custodia diri- POfTEJECTOS ITALJAGOTHOS AftUILEUM COEPIT
galis.» Sed et B^aroniusupsler, qui an. 556, h. 10,, INSTAURARE
^ffert Pelagii epistolam, Paulinum, non Paulum EJUSDEHQUE VICTVS PRECIBUS REXALBOINUS.
appellanlis, n. 16 ejusdem anni, Paulum diserlis ver- * AQUILEI.ENSEM PROVINCI,AM
bis nOminatumait: i Hic autem, inquit, episcopus TOTAMQUE SIM.UL 1TALIAM EVERTIPRQHIBUIT.
Aquileiensis de quo agitur, Paulus nomine, post IV. Sic et muri non,semper sibi constant, et quan-
Macedoniumsedit annos viginii duos. > Blondus, et doque contradicere coguntur. Sicuti auctor Chronicae
ex ejiis Hb.vni jEneas Sylvius in Epitome:« Paulus relatoea Muratorio in Anecdofis, supra citatse, sibi
palriarcha Aquilejensjs cum sacrisGraduni eonfugil.» contradicit, dum in Poppone non Puulum, ut fecerat
S.abellicus,,D,evetusiale AquUeicelib. iv : « Scribunt prius, sed Paulinum habet. « Thesaurii ait, qui por-
paul.um ex Aquileia Cuni thesauro. ecclesiae Gradum tati erant (in insulam Gradensem) per dominum,
transisse. » \a Vilis patriarcharum Aquileiensium, Paulinum olim palriarcham, reportati sunt per dl-
quas ex ms. Bibliothi Ambrosianoedat cl. vir Lud. ctum dominum Popponem. > His autem polius quam.
Anton. Mumlorius in firie lom. IV Anecdot. Latin. superioribus standum videtur, nedum quia plures,
Paulus bis dicitur, et ferme omnia chronica mss. sunt, sed p/ae coelerisprimi subsellii viris; et (quod
Paulum, npo Paulinum prseseferurit. Ex quo facltim maximi faciendum) in crilica peritiores a cunctis,
est ut (reuovaiile aulam palriarchalis palatii Ulir, babiti Lupus, Norisius, Pagius, Alexarider. Hi vidisse
neirsis, posl CJBteras sui ineolatusaedes renovatas, . loca Diaconi, Danduli, Blondi, et ad trutinam revo-
qui clerum, qui pp.p.u]um,qui dicecesim universam casse non est ambigen.dum: et tamen adhuc non
m,or.ibus.oplimis reno.vaverat , Dionysio Delphino Paulum, sed Paulinum appfillarunt. Enimvero elum-
pairiarcha annis superioribus) lpco Paulini, qu« bis auctorilas Diaconi et aliorum videbitur, si proe
nomine antea inscribebatur icon hujus proesulis, oculis babeatur ipsos non un.um in errorem alias et
cum reliquis palriarcharum in parietibus aulse de- in hac re incidisse. Quseenim fides adhi.bendaPaulo,
picta, reposila crim appellatione J^auli hsec alia qui hunc A7ocatkedtum, virum schismaticornm cory-
fuerit:. phoeum,et refractarium iieralis. monilis Romanorum
PAULUS.SUBEELAGIO I ponlificum ? Quse fides Dandulo, qui alio lapsu ce-
»EOTUENDO CHALCEDONEN. CONCIt. cidit, dum ab Hpnorato Mediolanensi praesule dicit
CONSTITUTO VIGILIIPAP<EIKSISTESS consecratum ? Audi quae in nplis ad 1. c. Pauli,
CUMEPISCOPIS PROVINCI/E n. 77, adverlil V'. C. Horatius Blancus, praeserlim de
DAMNATIOKI, TRIUMCAPITULORUM NONACQUIEVIT tilulo beati,. in quo peccat PaukiSj et de consecra-
INVADENTE PpSTEAITALIAM ALISOJNO, lione per Honoratum facta, in qua peccat Dandulus,
GRADI3M H,IGRAvIT. s Non convenit (beati tilulus) schismalicorum prinr.
IIL Ex adverso, plerjque velerurn. et recentior-um ] cipi Paulino. Hunc falso ferunl a sancto Honorato,
Paulinum, npn Paulum pronupliant, Pelagius I, Mediolanensiepiscopo fuisse consecralum, de quo,.
epist. V ad Narsetem : e Istud est qiiod a vobis po- accuralissima Dissertatio inler mss. codices bibliolh.
scimus., et nunc iteruin postulamus, ut Paulinum Ambrosianse, qua faclum est, ut ex antiquo Bre-
Aquiteiensem pseiido-episcopum, et illum Mediola- viario, Ambrosiarip,error hic , qui diu invalnerat,
nensen) episcopuih ad cieriienlissimumprincipem sub expjmgeretur.», Et mcriio quidem; nam Honoralus,
digna custodia dirigatis. ».-Sigonius lib. i De Regm qui dupbus annis ep.iscopalum tenuit, ut in Chron.
lialite : « Paulinus patriarclia metu exanimalus... yiet. MedjoJan. episcopornni. iiitcv Rer. llalicar.
Aquileiam reliquit, alque... in insulam... GradLse Scripior, tom, I, p. u, pag. 228, extoni. IV, pag. 141,
recepit. • Candidus €pwt}j.e»{.Aquileien. lib. m : videi-e est, tempore sui regiminis vidit Longobardos
i, Iriterim Paulinus, quartus et vigesimus anlistes, invadere Iiisubriam Mediolanumque, teste eodera
defunctp Slacedonio successit. » Palladius junipr Paulo Diac, lib. n, cap. 24, qni ait hoc conligisse
pari. \ lib. i, Paulinum, non Paulum vocat, uti fa- indiciione ingrediente ierlia, quse correspondet an*
ciiint P. Chrislianus Lupus Disserl. de quinta synodo nis S69 el 570, quo pariter cbntigit iriors Paulini ab
Cap,.6, qusest. 5, Cardiualis Norjsius De ead.. quinta anno 557 auctore ipso Danduio assumptis et duodct.
21 VITA. 22
cim annos sacerdotio defuncti, teste eodem Diacono j\ antiquum eum ordinare pracsumpsit, canonum vin-
ibidem. Quomodo igitur fieri potuil ut ab Honorato dictoesiibjaceat. >Audin Paulirium pseudoepiscopwm,
cousecratus fuerit Paulus, sive Paulinus, qni anno id est falsum episcopum vocalum, et additam ratio-
primo vel secundo episcopatus Honorali jam duode- nem, quare episcopusesse ndn possit videlicet, quia
cimum sacerdotii. annum explevisset ? Cum igitur tiontm omnem canonicam consueludinem factus est ?.
evidens sit, non ab Bonorato consecratum esse Pau- Si autenrepiscopus non est, nec primus est hujus
linum, seque manifestum est errasse Dandulum, ex nominis in censu patriarcharum habendus. Adhuc
suoque penu Honoratum extraxisse, et in epistola»1 autem nervosius procedit idem poritifex in epistola
Pelagii, quse communiter non nisi ila babet, Illum ad Joannem palricium, quse est prima inter Holsle-
cpiscopumMediolanensem,inseruisse. Nutante auteni nianas. Sunt ejus verba : t Ab Ecclcsiae viseeribus
auctoritate veterum scriplorum, coeterorura ipsos divisus, et ab apostolicis sedibus separatus exsecrat
sequentium fides nutare necesse est. Optime ergo ipse polius, et non consecrat. Jure ergo exsecratus
adnotatof Pauli DiaconiRer. Ilalic. Script., loc. cit., tantum, non consecratus poterit dici, quem simul
n. 79, asserit Paulinum Aquileiensemarchiepiscopum, sacrare in unitate conjunclis membris non agnoscit
uon Paulum dicendum, Ecclesia. Videamus tamen utrum vel ipsarum con-
V. Verum nedum nutare, sed prorsus labi vide- " suetudinem partium in sua ordinatione conservave-
tur adduclorum scriptorum auctoritas, consideranli rint. Nempe is mos anliquus fuit, ut quia pro lon-
epistolam Pelagii I pontificis. Is enim scribebat Nar- ginquitate, vel difficultate itiaeris, ab apostolico
seti, ipso patriarcha vivente; adeoque melius, quam onerosum illis fuerat ordinari, ipsi se invieem Mc-
Paulus Diaconus non una eetate a temporibus ipsius diolanensis et Aquileiensis ordinare episcopi debuis-
dissitus, verum nomen patriarehae est assecutus, sent: ita tamen ut in ea civitate in qua erat orcii-
Ipse autem non Paulum, sed Paulinum appell.at in nandiis episcopus, alterius civitatis ponlifex occurrere
epistola 5, ut etiam Aridereest iu fragmentis quse debuisset, ut eum ordinandi electio a procsenti ordi-
profert Bolslenius. Et quidem suspicio non levis nalore, et consensu universalis, cui proeficiendus
enascitur, a Diacono Paulinum scriptum fuisse, ah erat, Ecclesise, melius ac facilitts potuisset agnosci;
amariuensibus deinde prsecipitatione scriptionis, vel et in sua, qui ad episcopatum provehendus erat, riec
abbreviationis gralia compendioso charactere uten- tamen ordinalori suo subdendus fuerat, ordinaretur
tibus in Paulmn conlractum. Etenim apud Baronium, Ecclesia. » Num vera hoccservata fuerint, non pro-
q\i alias Paulum appellat, edit, Colon. an. 1624, ad fert Pelagius. Videntur non servala, ex eo quod ob-
an. 570, n. 9, invenio locura Diaconi lib. m, cap. 12, n jiciunlur. In cassum enim desudaret pontifex, ad
verius 25, qui sic habet; c Paulinus vero patriarcha trutinam revocandp ordinationem PauUni, si consona
Aquileiensis undecim annis sacerdotio functus, ex fuisset legitimis priorum temporum corisuetudinibus.
Lac luce sublractus est, regendamque ecclesiam- Igltur et in hoc peccatum videtur, quod non Medio-
Probino reliquit. > Credibile enim est eminentis- lanensis ordinator Aquileiam ad ordinanduai acces-
simum Annalium Ecclesise parentem nactum fuisse serit, sed Aquileiensis ordinandus ad ordinatorem
Historiae Longobardicae Pauli Diaconi exemplar a Mediolanensem profectus fuerit. P. de Rubeis de
vulgalioribus discrepans : nam hoc solo in loco, in Sphism. Aquileien., cap. 4, defectum ordinationis
duobus differt a caeteris, et quod Paulinum dicit, et Paulini in eo silum esse ait quod non intercesserit.
quod undecim annos ejus sacerdolio assignet; reli- Romani pontiQcisassensus, et hanc vult esse canonU
quis Paulum, et duodecimannos sedis statuentibus. cam consuetudinem, quam epislofe mutiia et manca
Adde huic conjecturse confirmalionem ex Thomasino non profert, sed indicat tantum. Viliatam igitur con-
veteris et novae Eccles. Discipl. tom. I, p. i, lib. i, secrationem pontifex innuit infra dicendo : « Noli
c. -21. Is proferens verba lib. n, cap. 8 (nobis supra eorum non consecrationi,; sed exseerationibus con-.
10), legit Paulinum, omisso lilulo beati sic: AquU sentire. Nec existimes illos esse, vel dici Ecclesiani
ieiensi civitati ejusque populis Paulinus patriarcha X>posse. » Et epist. seq. Viatori et Paneratio, nedum
prceerat. Ergo in Diacono non est constans in omni- episcopatum, sed et sacerdotium reprobat. « A
bus edilionibus nomen Pauli. Stet igitur Paulinum schismalicorum sacriijciis, ait, potius autem sacri-
hunc, nonPaulum vocandum.' legiis abstinere debetis. » Et infra ad finem :.« Noli
[xi] VI. Ast alia superest diflicullas, num vere ergo, quasi nulla! schismaticorum atque Ecclesioe
noster sanctus Paulinus hujus nominis secundus sit differentia sit, velle indifferenter utrorumque sacri-
dicehdus. Dubium enascilur ex epistola Pelagii ci- ficiis sociarit.Non est Christi corpus, quod schismati-
tata. Nam Paulini prioris ordinationeni non obscure cus conficit, si veritate duee dirigimur. » Qusemens
pronuntiat irritam cassamque fuisse. Sic enim ait : his in verbis satis acribus fuerit Pelagii, num scilicet
t Postulamus ut Paulinum Aquileiensempseudoepi- vere asseruerit non conficere corpus Christi in Eu-
scopum, et illum Mediolanensemepiscopum ad ele- charistia schismaticos sacerdotes : vel eo quia sclii-
mentissimum principem sub digna custodia diriga- smaticos non conficere, lanquam membra in unione
tis : ut et ipse qui esse episcopus nullatenus potest, charitatis et obedienlisesupremo capiti corpus Chri-
quia conlra omnem canonicam consuetudinemfactus sti mysticum, quod unum est, nempe Ecclesia, quod
est, alios ultra non perdal; et ille qui contra morem ex contextu videtur probaiiilius: insuper num vere
25 S. PAULINIAQUE.LEIENSISPATRIARCiLE 24
invalidam et irritam credideril ordinationeni Paulini A\ immedjate MaxinioAquiieieris. arguit ad id tempus
ab episcopo Mediolanensifactam; res est majoris, unitali Ecolesiaa sehismaticos adjunctos.- Nam nec
quam vacet nobis, indaginis et.otii. De his videndus Agatho, nec Ma^imusJuerunt Aquileienses,sed Gra-
prae cseterisdivus Tbomas 5 p., q. 64, a. 9 ad 2, et denses palriarchoe,auamvis Aauileienses dicerentur.
qu. 82, a. 7 et seqq.; insuper in Supplem. q. 38, a. V. de Rubeis 1. c.
2;L.essius,inmp.,q.64,, ar, 9, cseteriquescholastici. VIII. Ergo cum Paulraum dicendumesse, non Pau-
V{I. Caeterumcum in censu Aquileiensiumproesu- lum, el hunc quamvis schismalicumin censu ]wlriar-
lum priora ssecula Paulinum hunc reeognoverint, , charum Aquileiensium collocandum demonstratum
non est a calalogo eorum expungendus. Etenim hac sit, restat ut sanctus iiosler Paulinus sCcundusdica-
exaggerationedixissePelagiuscredendusest, atquead tur bujus nominis patriarcha. Patriarcha quidem;
summum negasse actuum licenliam, non validilatem. nam eodem Paulino primo.cathedram tenentc, aiunt
Neque enim (ut csetera qoie perpepdenda forenf, Baroniusad an. 570, n. 10; Norisius de quinla Sy-
omitlamus) non seryata priorum temporum consue- nod., cap. 10; et apud eumdem Sirniondus in Pro-
tudo eonsecrandi in causa csse potest, non vaKdam pempticp; Bollandus ad vm Februarii in nolis ad
fuisse episcopalemconsecrationem. Quid enim ad va- Vilam sancti Honorali, Chrislianus Lnpus in Dissert.,
Iprem conseeralionis contulisset, num Aquileia Me- B de quinta Synod., cap. 6, nomen enatum, et primum
diolanum ordinandus ordinaluro, vel MediolanoAqui- de Aquileiensiproesuleauditum. lriio adschisma ori-
leiam ordinalurus ordinando occurrissel? Ipse Pela- ginem deducunt, quasi ex luto et stercore nobilior
gius in epislola quce ex edilione Bolstenii Valeriano tiarse Aquileiensis margarita fuerit extracla, et de
patricio dirigitur, in fine hunc ordinem non semper mercede iniqiiitatis eoliata proerogalivailluslrissimae
servatum insimiat, dum locus medius, nempe Ra- appellationis. Quod a vero exorbitari adeo visum est
venna,. ad consecratioiiemMediolanensisfueral ele- Philippo a Turre, episcopo Adriensi, ut Dissertatio*
ctus.«Recoleredebet celsitudovestra, aiebal Pelagius, nem praevalidis argumentis inslructam composuerit
quid per vos Deus fecerit lempore iUoquo Istriani et ad sententiam hanc refellendam, quam inter sehedas
VenetiastyrannoTotilapossidenle, Francis eliam cun- patrui mei Nicolai Madrisii, quondam ejusdem epi-
cta vastantibus, non ante tamen Mediolanensemepi- scopi arcto sacroque necessitudinis nexu conslricti
s.copumfieri permisistis.-nisiad clementissimumprin- . reperlam, auro contra sestimandam, ulrorumque"VIP
cipemexinde retulissetis, et quid fieri debuisset, ejus rorum non ignobile pigpus et memoriale [xii] apudi
iterum scriptisrecognovissetis,et interubiquefremen- me ms. reljgiose cuslodio, quamvis et aliorum ad
tes bosles, Ravennam et is quiordinabatur, et is qui .-.
( manus exemplaria pervenisse non abnuam. Coeterum
ardina.turus.erat, providentia culminis vestri deducti mentem Cointii ad an. 774, n. 96, paucis verbis ex-
sunl, > Igilur-ab albo.patriarcharum, Aquileiensium posilam, veriorem originem patriarchalis appellalio-
non,est delendus Paulinus, licet schism3ticus; alio- nis, atligisse autumo, nempe imilationem Greecorum
quin cum usque ad Sergium papam schisma pro- et Orientalium. Sic ait: « Paulo ante Longobardo-,
duclum fuerit, ut ex Beda, lib. de sex jElalibus rum adventum in Italiam, patriarchale nonien more
muudi, et Pauh) Diacono, lib. vi, c. 14, probat Pa- Grsecorum et Orienlalium sibi vindicarunl. > Quam
gius, et psosteuftt P. de Rubeis Dissert. de Schism. mordicus Utiuenses nostri tutali fuerint decus hujus.
Aquil.,,cap, 19, ad minus septem vel octo proesulesa dignitatis et nominis posleriori tempore,palere polest
censu patriarchali essent eliminandi, nempe ipse ex constanlia qua reslilerunt, ne palriarchalum in
Paulinus, Probin.us, Belias, Severus, Joannes, Mar- commendam daretuv, quod dedecori verlebant. Nam
tianus, forle eliam el Fortunatus, insuper Joannes c«m Urbanus sextus Ph,i!ippode Alenconiocommenr
alter. Sub Pelro autem scliisma desiisse videtur, qui dasset pairiarchatum,. et capilulum Aquileiensevide-
Serenum antecessit, cui palliuma Gregorio II datum retur hoc pali, ut ex charta in Appendice2, n. 52 :
est, index ad cpinmunionemEcclesiseRomanoereyer- insuper Civitatenses commendatarium suscepissent,
sam Aqnilciensem.,In eo autem quod dicit eminentis-'D ut esl iu charta ibid. n, 34, Utinenses'resliterunt ar-
simus.de N.prisde qumla Synod.^c. 9, § 6 : « Bujus mata mariu: qua in re vide quoque chartas ibidem
t.clysmalisAquileiensi.slerminum omnes ponunl Ser- n. 55, 55 et 37.
gio pontifice, qui an. 678 Romoe sedil, » error est; IX. Cum hsecautem, quaead historiafti perlinenl»
typpgraphi characlerem numeral.em transponentis,, producta sint circa nomenclaluram, antequam a pro-
cum scribenduni fuerit 687. |s en^m annus est pri-• posita materia manus sublrabalur, noft ab re erit
mus Sergii pontificis. Ipse autem non jure csetcrosi aliam quoestiunculamin orthographia proponere, et
eiii,endat, cum subdit an.le Sergium sub Agalhone;; paucis absolvere : num sciUcetPaulinus unico /, vel
quia an. 6J8 pontificalum adiit, communicasse, de-- PauHinus duplici // sit scribendum: idem dicendum
p.qsitos.chismate,,Venetiarum et Istrioeepiscoposcuml num Paiiliis, vel.Paullus, cujus illud est derivatum.
Romana Ecclesja, a,dcujus ponlificis concilium Ro-- ChrislophorusGellariusOrthogTaph.Lat. part. poster.
manum an. 680.in,lerfjieruntet subscripserunt Ag»-- in voce Paullum, ex lapidaria nonnulla profert exem-
tho patriarcha Aquileiensis,.et creleri suffraganei.. p]a duplicem // habentia, additque auctoritales se-
(^uod cum appareat quoque factum sub Marlino I inn quentium lapidicinarum scriptionem.,Quos mler est
Lateraiiensicp.ncilioan. 649,subscribente posl ipsum[i Vossius in-Eiymolog..ne vocans qujdem r?m ad qii:cr
25 VITA. £6
stionem ; additque visum esse nonnullis a Graecoj|i solebat, qui aliis e clero iiistitulione sacerdotii pre-
yKuisf,quod est vilis, vel a jrau/ooj,quod est paucus, esset. Cujiis rei exemplum habes in sancto Felice
originem accerseridam, adducto Augustini testimonio Nolano episcopatum reeusanle, et Quinto sacerdcli
dicentis gentium apostolum noffien vUitatis paucita- septem solummodo diebiis in ordinalione s.e ante-
tisque, cum Puulus appellatus est, assumpsisse. Ve- eunti locum cedentc, quanivis a populo se nosset ad
rum si HeUenicamradicem attendis, nec yaO.o?,nec regimen vocatuin expostulatumque. De eo sanctus
1r.au/50fduplicant mediam consonantem, adeoque non Paulinus alius, scilicet Nolanus. in Natali v sic ce-
Paullus, sed Paulus scribendum. Accedit autem cinit :
Prisciani grammalici auctoritas, sic de derivatis vo- . .. Nbnaudetnonore
Crescere,testaturqueseni mage debita Quinlo
cibus, qusegeminant //, scribentis :« Excipitur unum Qiipdpriorille gradumsociinieruisselhonoris
in /us desinens Paulus, quod non geminat / in dimU Presbyter : hsecseptemdislabatsummadiebus.
jiutivo.Nec mirum, cum au diphtlionguspost se ge- In capitulari Aquisgraiiensi lato, in syriodo cui
minari consonantem prohibeat. » Audi hac de re prjefuil uti legatus sedis apostolicsePaulinus nosler,
juslissiniam Adriani querimoniam, et quam scite ut dicetur suo loeo ex Baluzio, an. 803, cap. 2, sla-
elidat et conterat m?rmorariorum auctoritatem. Sic tuitur a Patribus, qui se noh ignaros sacrorum cano-
enim ait Adversar. lib. xxx, cap, 25 ; « Inducta est 'B num profitentur : Ut scilicet episcopiper eleclionem .
nup.er ab eruditissimis hominibus in libros omnes cleri el populi, secundumstatuta canorium,de propria
nominum quaedanilitteratura ab usitata discrepans. dicecesi... eliganlur. Pbterat- autem evenire ut e
Quinctumenim et Paullum scribunt. Sed nos vulgus propria Ecclesia quandoque non inveniretur, qui
ut consuetudinis relinenlissimi sumus, ita vix istam suscipiendaedignilati idoneus judicaretur. Quo casu .
novitatem approbare possumus, el libenter novum ab aliaepiscopum assumere canones nonfvetabant.
opus nuatiaremus. Nitunlur lamen marmorum Ca- Sed quam raro hoc fulurum timeretur, colligilur ex
pitolinorum auctoritate, cui non puto tantum ponde- verbis epistoIoe.HincmariRhemensis in ordine iv in-
ris esse debere, ut adversus gramroaticorum scholas ter Formulas promotionum episcopalium a Baluzio
et pra;ceptionesaudienda sit. Nec enini ilios.marmo- lom. II Capitul., pag. 596,positoe,qusesun.t:« Si, quod
rarios lapidumque scalptores bonos gramniaticos absit, de ciyjtalis ac parachiae vestroe ciericis ordif
fuisse crediderim; sed operarios manu quam mente nandus episcopus nullus dignus, vel idoneus summo
doctiores.... Suspicor autem marmorarios.... vitium sacerdotio, quod evenire non credimus, polerit in-
pronunliationis susefastis Capitolinismandasse; nam veniri; tunc alterum tle altera dioeceseos nostroe
ut notant veteres grammatici, vulgus iufinitis oris ecclesia, unde vobis secundum Africanum concilium
'
yiliis laborabat. In vulgo autem, non in doctis nu- (Can. 22) sine cujusquam conditione ordinandi
merantur opifices.,in quorum antiquis inscriplioni- quemquam canonice electum et pelilum est altri»
Lus quotidie ea agnoscimus, Pautus aulenr, non buta licentia, eligere procurate. > Quoecum ita tunc
faullus,auctore Prisciauo, qui in grammaticis locu,- fuerint, quis sibi suadere poterit aliter in electione
plelior est testis, quam ullus scalptor. » Igitur.ne ia- Paulini faclum ac ficbat ab pninibtis, et ecclesiam
pides loqui, vel uti lapides Videamur, sed ut com- Aquileiensem alium tenuisse tqnc ordiqem ac cse-
muni doctiorum virorum calculo confirmemur, ralio- terse tenere solebant? Non enim aiia petendus erat
nique adhsereamus,Paulinum, non Paullinum, hujus episcopus proeliciendus Ecclesiae, quoe clericorum
nomiuis secundum palriarcham, sanctum bunc no- numero adeo se locupletem iis temporibus sentie-
strum dicemus. bat, ut in prologo synodi Forojulicnsis audierit cle-
CAPUT n. rum suum vocari non modicam fratrum turbam,ct
Natio; locus c/ tempus ortus; status conditio. sacerdotalem venerabilem ccelum ipso archidiacono
I. Cujas esset Paulinus.nosler, pe nimium te in^ proeeunte. De gremio igitur.Ecclesioe suoe ele-
quirendi vexet sollicitudo, Italum nalione, palria ctum , fas est dicere orlgine et ordine eius dilionis
Forojuliensem pronuntio. Hujus aulem liberse asser- j. fuisse.
tionis fundamenta non desnnt, ne temere prolatam II. Non me latet iioiinullos, quos inler est Ughel-
pules. Alcuinusenim poem. ccxn AusoniumappeUat; Jus, asseruisse Paulinum nalione Austriacum, quo-
0 lux Auspniae,patriaBdecus,et inclylusauctor. ruin meminit Philippus Labbe soc. Jesu in Addit. ad
Insuper Ecclesiae canones, qui tempore Paulini a Bellarminum, lom, II, unde unde, ait, illud liabeant.
suo vigore non defecerantt statuebant ut e gremio Verum si eani Germanioe, quam in praesentiarum
-
proprise dioecesis, siye ljcclesioeille pontifex elige- Austriam vocamus , indicare provineiam volunt,
retur, qui cleri populique suffragio, dignus honore prorsus falluntur, cum tempore Paulini ea regio,
et par oneri censeretur. Leo Magnus,epist. 84, c. 6, queesuperioris [xiii] Panuonioepars ex parle saltein
scribebat Anastasio Thessalonicensi episcopo, «ut erat, nondum hoc nomen nacta fuisset: et quamvis
omnium clericorum atque omnium civium voluntale Aquileiensis dioeceseosampliludo latius diffusa forte.
discussa, ex presbyteris ejusdem ecclesise, vel ex nonnihil ejus regionis comprehendisset,altamen nec
diaconibusoptimus eligatur. > Et quidem, cum cse- illa eo vigore ecclesiasticoe disciplinse tunc erat, ut
tera non deessent, seniori dignitalis presbyteratus episeopum suppeditare posset, nec ista adeo jacebat
ratio habebattir, eique catliedra e.piscopalisconcedi in imis, ut ab illa accersere episcopum debuissel.
27 S. PAULINIAQUILEIENSISPATRIARCHJE 28
• lliiius autem credibile iit, si eam Francise partem /A his ergo omnibus coUigereesl quod, si juxta cano-
intelligi volunt, quoeortum respicit, Auslriam, Seu num placita episcppus, ex gremio dioeceseoset eccle-
Austrasiam, sicuti quaeoccasum, Neuslriam dictam; sise, cui pastor dandus est, assumi deberet, el Aqui-
cum h;ec longius, quam liodicrna GermaniseAustria, leiensis clericorum numero abundabat, ut non aliunde
a nostris regionibus sit abjuncta. Allucinalionisau- petere haberet: siet pereos qui Austriacum dicunt
tem originem detegere uon est Niliacos fontes pro- PauUnum, ostensum est Auslriam lunc Forojulii
dere, sed in prompfu est causa, Audierunt M quan- dictam provinciam : sitalis episcopus promovendus
doque Forumjulium Austriam appellatum. Binc eratqui linguam populi calleret, et loquela Foroju-
quanlocius Paulurum, episcopum Forojuliensem, na- liensis talis sit et fuerit, quam quUibet nori Forpju-
tione Austriacum pronuntiarunt. Austriacum auteni iieusis vix et non nisi duro labore consequeretur :
hoe in sensu dicere Paulinum idem prorsus est ac jestat dicendum, Paulinum Aquileiensein patriar-
dicere Forojuliensem, et sic affirmare et asserere eham natione Italum:, et quidem Forojuliensem
quod negare videntur. Austria autem ideo Forqmju^ fuisse, -...'..-
Jiurii dicj-umest, quia ut dicimus in.Dissert, deCon- IV. Apud nostrates res ita comperto est, iit neque
cil. Forojul., n. 13,.cum haec regio respectu Longo- coptroversiosa judicetur. Si quoe difiicultasenata, ea
bardici regni, cujus sedes Ticini habebalur, orienta- ** 1 "estde originis et nat.alisloco.Nam alii eum Prsema-
- lis foret, et ortus plaga Austria diperetur, Austriae xiaci naitum asserunt, alii Gajani, ajii in
pago quo-
nomine appellativo, seu, ut dicunt, adjectivo, non -dam prope Austriaecivitatem. Antonius Bellontts, iu
substantivo dicebatur, ac si diceres regionem ms. de Vitis patriarchar. Aquil., priorem; Fran-
orienlalem. ^Vide Dissert. de Tabuja chorograph. ciscus Palladius alteram; tertiam Joannes Candidus.
Italioe medii sevi, sect. 8 et 9, tom, X Rer. ltalic. tuelur sententiam, qui sie ait iri Comment. Aqui-
Scriptor., ubi hoecfusius illustrantiir. leien.,lib. iv:«PauUnusproximacivltatiAuslrisepago.
in. His alia ratio, etsi non potissima, accedit, qua ortus, etc. i Etquidem ulerque ex indieatis locus a
noscipotest non advenam, sed indigenam Pauliriiim civitate non nimium distat; nam de primo dicit Bel^
provinciae Forojuliensis fuisse, Loquela enim Foro- lonus: « Prsemariaci ortum, qui vicus est proximua
juliensis talis est, rit quaepluribus idiomatibus com- Austrise civitati.. .constat.» EstquepertriamiUiaria
municat ex parte, ih toto ab aliis discrepet, adeoque ad summum abjunctus,alter vero aretiori adhuc pe-
singularls evadat, et quam qui ex-peditiusloqui debet, riodo secernitur, Prsemariacus locus est, altcrius
trt est verbi Dei dispensator 'episcopus, optime cal- quoque patriarchse nataJi insjgnis, Gerardi sciliCet,
leat. Audi Candidum in Comment. Aquileien. lib.-( ut habent Candidus lib. v, et Pallaaius p. i, lib. iv,
III, de nostra suaque lingua disserenle- occasione cum veteri iriscriptione ad ejus effigiem in aulapa-
adventus Longobardorum in Italiam, quod eveiiit triarchali Ulinensi posita. Proeter sancti Sylvestri
an. 568. « In exerpitu diversarum gentiuui ut Forum- ecclesiam, quse csetprarum inater et caprit,- aiia est
"titulo sancti Mauri abbatis et sancti paulini patriar-
julium incolereftt, selegit (Alboinus), Quo fit ut noh
mirum videatur, si riatio Forojuliensis tot hominumi chae in pagi parlfesuperiore, in qua sunt Saccavmo-
generibus adaucta varium ac multiplex habeat idio- xuijnfamilise, ex quarum una apud indigenas traditio
ma, Latiiio, Gallico, Hispano, Illyrico ac Qermanico est ortum sanctum Paulinum, Nonnulli quidem non
deserviens. Serino quidem gravis, ad con.sequendas Saccavinis, sed faiiiiliae de Zoraenom sanctum Pau-
etproferendasalias linguas ob peculiares accentus linrim tribiiunt; sed prselerquamquod sit hsec infir-
valde aceommodus! Immulatum aliquantum vides a mior traditio, ut rem prsesens bene perpendi; a Sac-
Romano Forojuliense idioma iqt barbarisimmislum ; cavinis praecipue die xi Januarii quolannis, invitatis
nontamenadeocenseasiuversosmores, disciplinamque sacerdolibus vicinorum pagorum ad sacrificia Deo iD
illam Italicam immutatam. » Disciplina autem eccle- honorem saucti Paulini offerenda, memoria habetur
siastica exposcit ut ille gregi prseficiatur pastor qui solemnis, Superest adhuc inter iacolas, ab avis ala-
Ijingua communi et vernacula prsedicans, nedum JJ visque ad filiosnepolesque propagata memoria cujus-
doctis, s,ed et iridoCtis, qui sapientibus et insipien- dani facli, sanctitatem Paulini adhucjuvenis, testan-
fibus debttar est, aiidiri et intelligi possit. Ea pro- tis: -cujusnonmevadem minusve auctorem accipias,
ptersanctus, Augustinus, cum dandus esset Fussa- sed relatorem tantummodo eorum qusein vulgus fe-
jensibus"episcopus, etim eUgendum propohebat qui runtur, quse libens db, ut cum nonsuppetantclariora
nalurale loci idioma et populare calleret. Sic enim argumenta, et omni exceplione majora, ut esset in
ait epis.t. 109 edit. rioviss., n. 3 « Aplum loco illi votis, saltem quse populariter jactantur agnoscas.
(Fussala;) congruumque requirebam, qui et Punica Tradunt igitur, cum adhuc adolescens agriim cole-
ling-uaesset instructus, et habebam de quo-cogila- ret, contermini agricoloealter alleri sanclitatem Pau-
bam, paratum presbyterum, propter quem ordinan- lini (verene an ironice? ) commendabat._Ex his alter
diim sanctum senem, qui tunc primatum Numidise reponit sanctitalem ejus suspecturum se et credi-
gcrebat.de longinquO ut veniret, rogans lilteris turum,sitestatammiraculo videret. Cum eccesancti
impelravi. » In Capitularibus, lib. vi, c. "185, sta- adolescentissarculum, quo segelessarriebat, repente
tiutur, ut Nullus sit presbyter, qui in eeciesia publice in terra radices agens vires.cit, turget in gemmas,
non doeeal lingua quam auditores intelligant. » Ex et flbres emillit. Quo visoj "locum quo res mira
£9 VITA, 30
acciderat, congestis <raobusterrse tumuiis, qui us-.A potes: Anno setatis suse qumquagesimo plus minus
que hodie visuntur, in signum facti notarun», qui Paulinus artis grammalicoemagister,vir valde venera-
adhuc discriminent septentrionalem ab australi pagi bilis, nondum eratrenuntiatusepiscopusAquileiensis.
plaga, iUafacto exinde patriarcha ab oneribus deci- Renuntiatus autem fuit an. 776, ergo circa an. 726
marum liberata, hac obnoxia remanente. Quod in, natus est.
praesentiarumquoque observalur; ea, qua progenies VI, Ex dictis autem § 4 conditionem statumque
Patdini comprehenditur, decimarum pensis im-r Paulini facile compertum habes. Ruri enim natus e
muni, ista cum reliquis pendente. Borum, qusesunt ruricolis parentibus, aliquando terram excoluit. Vul-
de faclo, an hoc jure nunc fiant, sententiam non garem hanc traditionem insinuant Palladius junior
profero. Alii perpendant, Qstendunt nunc usque lib. i{, p, 1, etBellonus in nis. Vit. palriarch.Aquil-,
locum habitationis ejus; et lerram, quam iniraculo cum dicunt, in electione ejus nullam rationem habi-
iUustravit sarculo Hprescente (ut dicunt) agrum vo- tam nobilitatis et sanguinis, sed meriti. De eo sic
cant usque in proesentem diem sancli Paulini, iij Bellonus: « Fuit Paulinus pielate ac vitse sanctimo-
chariis notariorum et agrimerisorum. Vidi docuiDen- nia usque adeo rara prseditus, ut pares ei prsesulcs
tum datum Rubignaciper manus Joseph Noaxii no? minime multos invenies. Nam in optandispatriarchis
tarii Civitaten. an, 1625, quo apparent ab an, B non semper habila ratio stemmatis, quam magis pro-
1571 Comm. Julius Automus, et fratres Manini bitalis. Prsemariaci o.rtum, qui vicus esf proximus
possessores terrse dictse sancti Paulini, cainporum Ausjtrisecivitati, et religione, quse Christianum lio-
circiter duorum. minem decet, a pueris iM imbutum constat, et qua-
V. Verum, si quoe deloco nativitatis Paulini di- iem Aquileienses exspectabant pastorem, omnibus
cuntur, obscura, ut vides, et incerta prorsus sunt, talem se praestitisse. » Verum saljs nobilitatis decore
qusetamende tempore, adhuc obscnriora et magisla- ornabatur, qui pollebat virlutibus. Etenim proeter-
tenlia. Si licet ex ordinatione conjectare, videtur quaihquod terram suam excolere in nullo officiat
prlus ejus rion serius an. 747 locandus. Etenim com- sanguinis charitati, sicut nec clericis inhibetur, ut
muniter canones saltem annumsetatis trigesimum re- docet Tiraquellus de Nobilit. cap, 52, n. 2 et 3, et
quiruntin episcopum ordinandum, qui correspondet licet vcrum sit, cum csetera Sint paria, etiam in ele-
selali Salvaloris, qua se manifestavit post susceptum ctione episcopl rationem nobilitalis ha^endam esse,'
baptisma prsedicatione,quse onus est praecipuumepi- ut ignobili nobilis praeferatur, teste eodem Tiraq..
scoporum. Hsecdisciplina vigebat Paulini tempore, lib. eod., cap.20, n. 17 ; attamen potior ratio ha-
nam in capitulari an, 789,cujus confectioni ipsePau- <_ benda est virtuli quam sanguini, ul apud eumd. ibi- -
Uiius interfuit, ut s.uo loco dicetqr, laudatur [xiyj dem, p. 14, habet Petrus Ancharanus'Cons. 151.
csp. 49, conciUiNepcaesariensiscan. 11, quisichabet; Igiiur Paulinus non sanguinis ingenuilate, sed Christi
<In Neocaesariensiconcilio, ut nullatequs presbyter potius servituteet doctrina, ad cathedram Aquileien-
(quanto magis episcopus) ordinetur ante tricesimum sem evehi meruit, Ex qua driginis nataliumque ob-
selatis suse annum, quia Dominus noster JesusChri- scuritate, quamvis in dignitalis ciilmen assumplus,
stusnon praedicavitante tricesimum annum. » Quod potuisset suos ad bonores provehcre, et muniis ecs.
et can. 47 conciliiFrancofordiensis an. 794 interventu praeficiendosacris auctoritale sua, velprofanis inter-
quoque Paulini statuilur « De presbyleris ante trice- cessioue apud Carolum se quam maxime diligentem,
simum aetatis annum non ordinandis. » El contilium curtameorum supellectilemlegitime dilatare; malui(
Turonen. m an. 813, can, 12, decernit, « Presby- eos latere humilitatis amore, ita ut hpdie quoque ne-
terum ordinari non debere ante legitimum tempus, potum familianihil a coeteris.rus colentibus indigenis,
hoc est ante trieesiniuin aetalis annum.» Viden tem- distinguatur, vel supereniineat, ferme obHta patriar-;.
pestate Paulini non nisi post tres annorum decades chalibus infulis (quoea.lmndetam magni flunt) quon-
ad presbyteratus. honorem as^umi, et majori jure dam se fuisse decoratam.
ad episcopatum? Ergo ex his evjnce, quod cum D. | CAPUTIII.
Pattlinus ante an. 776 episcopatum no.n adierit^ an Diploma Caroli Magni, Patdino grammatico datum,
saltem 747 in vivis esse coeperat, spveriori canonum verpenditur.
Calculostando. Quod si perpendas ipsum|am in arte I. Quanquam autem Paulinns adeo humilem (ut
grammaticessibi faniam iiomenque ce\ebre indeptum, dictum est) natalium sortitus, fuisset conditianem,
ita ut aulseCaroli regis optime cognitus,esset, a quo quia tamen acri ingenio mire a D._O^M.donatus.
eliam an podem776 privilegiorel danatione bonorum fuerat, aninium aflixit humanipribus disciplinis, et
in vilja Laberiana pjositorum donatus fuerit; non fa- postposita negotiorum cura ruraUum, ad menlis cul-
cile credes nonnisi trigesimum oetatis annum, cum tum se totum convertit, Liberalibus itaque studiis
episcopus dictus. fuit, liabuisse. Adde quod in pri- incumbens adeo profecit, ut cseteros, quoedidicerat,
vilegiode eos,dicitur: Viro valde venerabili Puulino, brevi do.cere potuisset. ^Equum autem, et omnino
artis grammaticmmagistro; quae verba nedum indi- ration,i consentaneura est credere, doctrinse et san-
cant aetatemviri provectam, sed insuper vergentem ctitalis merito sibi viam ad sacros ordines fecisse,
a*dsenium, puta salteni circa quinquagesim.um an- ut per gi'adus minores majoresque ascendendp, ob-
nurii, Hjs igitur positis, effingere conjecturam sic servatis a canonibus statutis temporum inlerstitiis,
31 S. PAULINIAQUILEIENSISPATRIARCILE 32
ad trigesimum aelalisannum sacerdotio decorarelur. A j regionibus, per eum studia refloruisse ail Jonas Au-
Elenim [probabile fit, nedum cum ad patriarchalem relianensis in princip. lib. i de Cullu imaginura ad,-
evectus est sedem, sacerdotio initiatum;verumetiam vers. Claudium Taurinen. episcop. « Non soluni,
hoc munere prius insignitum, faciliorem sibi ift au- inquit, apud Germaniam studium litterarum, et
lam priricipuih aditum nactum fuisse. Fama ergo amor sanctarum Scripturarum, verum etiam apud
sanctimonioeet scientisepercrebrescente, nomen ejus eamdem Galliam ejusdem memorabilis viri (Caroli)
ad aures delatuiu est Caroli regis, viri ad optima . solertissimo studio et ferventissimo desiderio actum
quoequeexcolenda nati, ita ut ejus alloquioet conver- est, ut Domino opem ferente in sibi commissseeccle-
satione frui dignaretur. Quo factum est ul suspectani sioeUliis,et liberalium artium apprime disciplina, et
sanctissimi sacerdotis sapientiam privilegio proeclaro divinarum Scripturarum perfecte polleret inteUigeu-
remuneraretur. Hoc dabimus integruni in Appendice tia.» Quoedicendiformaest perpendenda. Etenim cum
II, n. 2, ex ms., hic tanlummodo aliqua considera- dicat non solum apudGermaniam studium litterarum,
tiorie digna ad truliuam.revocantes. verum eliam apud Galliam invectum, videtur innuere
II. Praemittuntur in fronte diplomatis hoecverba : aliquam distinctionem GermanioesupraGalUam,.puta
Carolus.rex Francorum, et Longobardorum, et patri- vei temporis, ut quseprius fecerat pro Germania,
cius Romanorun%.Quibus datur intelligi latum post B ' dein fecisset in Gallia; vel induclioue proeceptorum
Longobardos ltalia exactos, et post eonsecutum a sive magistrorum, ut sicut eos induxerat in Germa-
Carojo Romanum palriciatum. Hunc collalum ex An- . niam, Jta induxissel in GaUiam,aptos idoneosque.
nal, Melen. anno 754 vult Pagius ad an, 755, n. 3, Quod ideo notandum fuit, ut non improbabile cre-
et Cointius ad an. 754, n. 57, et ad an. 796, n. 6. datur, statim ac rex Longobardorumsalutatus fuerat,
Verba Annalistsead an. 754 sunt : « Ordinavit (Ste- in suamque ditionem regio Forojulijnsis advenerat,
phanus papa). secundummorem majorum unctione usurii fuisse opera Paiilini pro reparandis in conter-
sacra Pipinum piissimum principeni Francis in re- raina Germauia politioribus' disciplinis, quse adeo.
gem et patricium Romanorum : et filios ejus duos sibi cordi erant, hoc est ab anno 774, sicuti annis
felici successiohe Carolum et Carlomannum eodem poslerioribiis lisus fuit opera Alcuini pro suaFrancia.
coronavit honore.» In fronle epistolsequoque, quam edocenda. Vel, si niavis alii conjecturse inniti, credi
ideni poutifex per WiUharium Nunienlanum episco- potesljureet merilo, quod siibactaprovincianostra,
pum ad eosdem direxit, , contra Aistulphum regem et a dilione Longobardorum exempta, curse Carolo
Longobardorum opem qusesilurus, hsec posuit: « Da- fuerit juvenlutem ejus humalnioribus discipHnisex-
mnis exceUentissimis filiis, Pipino regi et nostro coli et erudiri: ea propter Paulihum ad magisterium
spiritali compatri, seu Carolo el Caroiomanuo item - assumpserit, eique expoliendam commiseril; quod
rcgibus, et utrisque palriciis Romanorum, Stepba- ut alacrius faceret, eum donationis diplomate insi-
nus papa. > Rex autem Longobardorum non ante gniverit. Procerto enim videtur habendum, obsequio
an. 774, qiio eas gentes compressit domuitque, di- Caroli, sive domi, sive alicubi, Paulinum mancipa
ctus estelin diplomatibusvocatus. Post hoc tempus tum fuisse. Sunl enim satis clara verba haec : « Si
igiturdatum privilegium. Ante enim prseprbpera visa petitiones eorum, pro quibus nostras pulsaverin'
fuissel lituli usurpatip. aures, ad effectum perducimus, regiani consuetudi-
III. Sequitur diploma : « Merito quidem a nobis nem exercemus, atque illorum animum nobis de-
sublevantur muneribus, qui noslris fideliler obsequiis serviendo provocamus. >
famulantur. Ex hinc habes, nedum Paulinum Carolo IV. Diplomapaulo infra s:c habet: Virovalde ve-
janj innotuisse, verum personale, ut sic dicam, ob- /nerabili Paulino, artis grammaticm magistro. En vi-
sequlum ei prsestitisse. Ad quid enim praefari hujus rum vocat, et vaide venerabilem; quibus verbis et
modi, si nullam exhibuisset remuneraturo reriiune- aetatem, et ministerium sacerdotale indicare videtur,
randus obsequelam ? Anne a rationabili conjectura ut superiofi capite dictum est § 5. Grammalicus
aberrarem, Si dicerem forte unum ex iis fuisse, D autem non proeciseeum significat qui legendi el scri-
qui in arlium liberalium magisterio fainulalum regi bendi arlem lanlummodo callet; qui grammatista
praesliterit, officiofungens doctorisiri aliqua ex variis," polius, quam grammaticus dicendus est. Suetonius
quas Caroluserexerat, schola? Quantum enimlabo- dedaris Grammaticis, cap. 4, ail grammaticos « ah
raverit, ut litterse restituerentur, patet exepislolaseu inilio lilteratos vocatos, additque: Sunt qui littera-
constilutione de scholis per singula episcopia et tum a Htleratore disiinguant, ulGroeci grammaticum
inonasteria constituendis, quam proferl Baluzius in a grammatista, et illum quidem absolute, huiic hie-,
capitular. ad an. 788, et ex his quaescribit Lupus diocriler doctum exisliment. » Hos litteriones yocat
epist. 1 ad Einardum, relatus a Pithoeo in Glossar. Augustinus lib. i, cap. 24 et ult. in Adversarium le-
adlibb. Csqiitular., To. II, pag. 743, videlicet:« Si gis el propb. « Litterioues, ait, potius quam litlerali
quidem vestra memoria per famosissimumimperato- dicendi sunt,. qui litteratos legendo nihil sapere di-
rem Carolumlitteroecoeplaerevocari, aliquantulum dicerunt. » Caetefum de vera grammatica dicebat
quidem extulere caput. » Sicuti enim GalliaeAlcui- ipse lib. ii de Ordine, cap. 12 : « Quia ipso nomiue
num magislruin ejus munere susceperunl, sic iforte profileri se lilteras clamat, factum esi, ut quidquid
Pauiinum Germania. [xv] Equidem'in his prseserliin dighum memoria litterismandarctur, ad eam neces-
VITA. 34-
s-ario.peitineret. » Cui consona scribil ipse Tulllus-A ten.j infra citanda, Rodigausum. Communiler Rot-
lib. i de Oralore: « Quis huic studio litterarum* gandus dicitur, et- nos sic quoque cum communi
' quod profitentur ii qui Grammalici vocantur, peni- appellamus. Waldandum autem istumMimoni filium,
tus se dedidit, quin omnium illarum artium pene iri- partes Rotgandi secutum, et contra Carolum rebel-
finitam vim et materiam scienlia :et cognitione com- lantem, hinc et in praelio interfectum, et bona quse
prehenderhv? » Boc igilur sensu mulliplex Paulini in Laberiana villa possederat, regio fisco adjudicata
doctrina cogit nos interpretari verbum, quo in dK fuisse, ex paucis his verbis omnia heeccognoscuntur.
plomate insignitur, Cum dicitur artis grammalicm Alii duo, Rotgandus et Felix fratres, partes qttoque
magistcr. Et quidem sseculis sequioribus, et circa Rotgandi ducis secuti, et per hoc multali apparent
tempora Paulini, hac intelligentia.accipiebatur. En- exdiplomateapponendoAppendicell-,num.7. Dgfeciio
nodius episcopus Ticinensis, qui an. 521 floruit» in autem Rotgandi contigit ferme statim ac ab ltaPa,
Paroenesi didascalica, seu opusc. 7, grammaticam- devicto Desiderio, et Longobardorum regno subju-
genitricemet nulricem vocat cseterarum artium. Et galo, in Franciamipse Carolus repedaverat. Qui cre»
'Petrus diaconus, qui an. 1157 scribebat, de se verba dens sibi devinciri magispossebeneficiisLangobardo^
faciens in proefat. ad lib. iv Chron. Cassinen. diee- rum procerum animos, a. ditionibus, quibus a Desi-
bat:« Ego namque, quem nongrammaticorum scien-'.B derio quondam proeposilifueranl, non semovit; « sed
tia ornat, non, elc. > Cassiodorus, qni multa de ducatum Beneventanum Aragiso Desiderii regis ge-
grammalica ut grammalicus scripsit, ut is qui ab nero, Spoletanum Bildebrandb, Forojulicnsem Rot*
epistolis quoque Gotthorum regis epistolam 21, Var. gando permisit, anliquo feudi jure erga se, quod erga
lib. ix, Athalarici nomine senatui Romano dedit, qua reges Langobardorum fuerat, conservato, > ait Sigo^-
et grammaticam celebrat summis laudibus, vocando nius de regno Ilaliselib. iv. Hiautem sollicitati ab
eam « fundamenluhi pulcherrimum litterarum, ma- Aragiso, Desiiierii quondam regis filio , qui victori
trem gloriosam facundioe, magislram verborum, or- jam concessa Verona Constantinopolim apud Groe-
natricem generis humani, quae per exercitalionem cum imperatorem se recipiens, exinde res novas in
pulcherrimse lectionis antiquorum nos cognoscilur Francorum perniciem et restaurationem Langoliar-
juvare consiliis, » et grammatices professorem, ne dici nominis machinabatur, jugum Francicum excu-
knminuta decessorum suorum stipendia accipiat, Pa- tere moUebantur. Quibus animosior Rolgandus pri-
tribus Conscriplis commendat, dicendo, ibid. : « Qua mus extulit caput, et Forpjuliensibus suis ad defectio-
dere, P. C. hanc vobis curam, hanc auctoritatem nem coactis, vicinisque provinciis verbo ef exemplo
propitia Divinitate largimur, utsuccessor scholoc.li- in partes vocalis, rem Longobardicam jam concla-
beralium litterarum tain grammalicus^ quam ora- iu uwtam pristino decori restituere satagebat. Reduxa
tor. .. commodasui decessoris ab eis quorum inter- Saxonica victoria Carolus nunlium rebellionis acce-
est, sine aliqua imminutione pertipiat. > Haecstalue- pit, qui ralus negotii summam obstare principiis, ce-
bat pro grammalicis Athalaricus. Verum adhuc leri manu remedium adiriovit, et « equites cum levi
commendabiliormagnanimitasCuniberli Langobardo- armalura a Carolo praemissi Rotgandum acie occi-
rum regis, qui propria sponte horibre et munerib.us dere, fuga caeterorum majore, quam caede, > ait P.
decoravit grammaticum. Paulus diaconus de Gest. ^Emilius, lib. n. Verum ipsius Caroli manu partam
Langob. Hb. vi, cap. 7 : « Eo lempore (Cuniberii) victoriam, Annalistoe[Xvi]Francorum uno ore faten-
floruil in arte grammatica Felix patruus Flaviani tui*. Audiendus saltem Loiselianus, qui simplicitale
prseceploris mei, quem in tanlum rex dilexit, ut ei sua magis stare a veritate videlur. Sic enim ait sub
baculum argenlo auroque decoralum inter reliqua aino 77.5,quo Rotgandus a Francis defecerat, et est
suse largitatis munera condonaret. > Mirum igilur alter a -Longobardis devictis. « Carolus reversus in
non erit si Carolus Magnus hoc diplomate el dona- Franciam, audiens quod Rotgandus Langobardus
tione bene meritum grammaticum Paulinum pro- fraudaverit fidem suam,. et omnia sacramenta rum-
seculus fuerit, qui nedum in aliis grammaticam pens et voluit ltaliam rebellare. Tunc illis in-partibus
commendaret, sed ipse quoque, ultra quam regis D ] cum aliquibus Francis domnusCarolus rex iter pera-
conditio exposcit, excoleret, et grammatici nomen gens, et celebravit Nalalem Dominiin villa qusf dici-
non abhorreret. C. Barthius, Adversar. lib. xxix, lur Scaldistat, et immutavit se numerus annon.>min
cap. 11: « Quale nomen eliam postremis temporibus 776. Tunc domnus Carolus rex apud Taravisium ci-
gloriosiim fuit, ut pote a Carolo Magno imperatore vitatem Pascha celebravit, el captas civitates Foroju-
quoque afleclatum, qui oliosus nihil agebat aliud, Jiensem et Taravisium, cum reliquis civilatibus quae
quani Iibros corrigebat, ut proditum est a Thegano rebellatoefueranl: etdisposuit e3s omnes per Fran-
'chorepiscopo. > cos, et iterum cum prosperitate et victoria reversus
V. Sequitur diploma : « Facultates, qusefuerunt esl in Franciam. > Idem ferme ad veibura habent
Waldandii, filii quondam Mimonide Labariano, quoe annales Berliniani, caeterique omnes, cum poeta
ad nostrum devenerunt palalium, pro eo quod In Saxone, sicuti defeclionemRotgandian. 775, ita ejus
campo cum Rotgando iriimfconostro a nostris fide- cladem, et mortem, victoriamque Garoli an.' 776 re-
libus:fuerit interfectus.' > Hic RotgandiisVarie effer- ponenles.
tur. Baronius Forlicausum habet. Chronica Civila- VI, Ilis in turbis Rolgandi signa secutus Wahlan-
35 S. PAULINI AQUILEIENSISPATRIARCHiE 56
dus, falum qiitfque secutus est: et in acie inlerfecti A Waldandus quoqtte interficilurj cujus bona publicata
res, regio nOmine,tanquam perdueliis, apprehensas, Paulino donaritui'.
dono habuit Paulinus artis granimaticsemagister: siC- • 'VII. Uniim alteriimve verbiim' in diplomate 8rii-
uti Rotgandi et Felicis fratrumj tandem Maxentio madversidfle dignum sequitur. In recenslbtie enim
patrjarchse datoe sunt. Quse autem junior Palladiiis bonorum Waldandi Paulino dbhalorum dicilur i
meus (meiis inquam', qui germanus fraler iriatris Gansa in Ldbarianoi Ita apud Bollandistas, et bene.
meoeparentis fuit) lih. n habet de singulari certa- Gausu enini sseculd barbaro idem ac res esl ' liinc
mirie Roigandi cum Rolando ; alias vulgo Orlafadoj Italis cosa. Leg. Longobard. lib. m, lit. iv, 1. 5:
Caroli Magni heeessariOj quanqiiam videantur ex illis « Non prsesumant alicui hominum suam causam tol-
fabellis esse queis vita herois lnijus infarcitur, quaV Jere, vel suum laboratum. » Capitulare de Villis., c,
poetis aliisque calidioris cerebri hominibus illustrem 3 : « et neque ulla dona ab ipsis accipiant, non ca-
invenlionum materiam suppeditarunt, rion omni de- ballum, non bovem, non vaceam, non porcum, non
slituuntur fundamento. Nam in quadarii veiefi Ciiro^- vervCcemj non porcellum, non agneUum, nec aliam-
nica Civitaterisi (esfe fragmentum in lib. ms. apud Causam. » Est igitur eausa in Labariano idem ac res
eonsobrinos meos comites de Asquinis, plurima ve^ -,in Labariano. Hinc habes male legi apud Baroriium
lera documenta compleclenle) sic legltur : « Rilod- g$ casai verbo iiihil ibi significante. Quod forte non
gausus duxXIV Forojuhensis, ex cessioneRosimundse assecutus Palladius pro causa reposuit t't//fl, forte
pcr Desiderium. regem in ducatuin intrusns, OsOpii quia paulo post casus aiidiit, repetitionem inutilem
permanens diruto regno Longobardorum, captoqiie suspicatus. Optime a generali ad parliculafia descen-
Desiderio cum filiis per Carolum Magnum Franco- dit subjungens : cum terris; domibus, wdificiis, acco-
rum et-Italise regem , atque in Galliam transmisso, labus, mancipiis. Ita legendum censeo : non accold-
dum ipse novas res adversus Carolum moliretur, per biis, ut Candidus et Fonlaninus ; non accolabiis pro
Rolandum nepotem Garoli bellicosissimum hominem. et colabiis, ut Bollandus et Baronius : minus autera
expulsusex OsopiO»et tola regione, Jiiliensi princi- cum PaUadiOjqui habet cum pascotibus, municipiis.
patu spoliatus est h ultimus ex Longob.ardis dux. » Lumen hac in re prsesiitit Formula 13.lib. i Mar-
Igitur si quid in hpe yel alio peccaverit; non audien- chulfi,quse intercsetera hsechabetu Goneessiinustam
dus : quod autem verum et rectum assecutus hic vel in terris, domibus,-sedificiis,accolabus; mancipiis, »
alias fuerit, audiendus et complectendus.. Etenim elc. Ad quCm locum Hieronymus Bignonius in nolis,
prior Fontanino (libello Delle Masnade, pag: 41) re- servorum condilionem intelligit, culturae agrorum do-
ponente Rotgandum, ubi Baronius et Boliandus ha- mini addictorum ; cujus rei exempla ait passim oc-
bent Forticausumi vei'e exscripsit Rotgandum. Insu- C2 currere. « Hotic(bonorums sive jurium) inquit, enu-
per integrurii diploma ponitj quod mulilum profert meratio omnibus instrumentis ascripla est, ut exeni^
Candidus oriiiltens hoccverbaj quoesummam reicoa- pla proferre frustra-sit. Accolae-vero;qui hic nomi-
tinent: « Mimonide Labariano^ quoead nostrum de- nantur, sunt coloni, seu aseriptilii/qui siniul cum
venerunt palatium, pfo eo quod in canipo cuniRot- prsediis venibanf: ut et de viUiciset acloribus apud
gando nostro inimico a nostris fidelibus interfeetfus jurisconsultos exempla exslanlj Chartul. sancli Mar-
est: causam viUelicet in Laberiano , elci, > ab uno tini: Gum hominibus ibidem commanentibus, qiios
verbo Labariano ad aliud secundum Latfariano in^ colonario ordinevivere constituimus. » Igitur acco-
caute iransitu facto; Addeerrdrem alium, etquidem labus est pro accolis; quod fugeral Fontamnum, qui
majoris momehti refutassej videlicet quodPaulum acco/a/?iiS,quasiesset accolabius accotabii,hujusmodi
Diaconum pro sancto Paulino nostro male reposue- servos iiidicatos putat, dum libell. Delle Masnadej
rit Candidus ; et decimum annum dalam!diplomatis pag. 41j inqiiit: Gli Accoli, o Accolabiierano coloni
proferente Gandido, ipse cum caeteris constanter et e lavoratori della terra. Ad summum dicitur Acco-
vere octavum habeat. Sed de hoc infra. Hoc non hvus, et in plurali Accolavi.Accolabiumautem Spel-
prsetereas, nempe evinci ex verbis diplomatis Rot- inannus ferperam confixit pro domo ruslicaj ijuani
gandumnon supplicio affectunij ut habent ipse Pal- [D accolm hdbitant, inquit Ducange in Glossar. Accold
ladius ibid., Sigoniuslib. iv de Reg. Ijtal., forte-ex autem est advenlitius cultor terroe: incola vero inibi
Chroriico Reginonis, qui lib. ji ait: Rotgandum natus ; juxta illud:
febellemeaplum decollari jussit. Et ipse poeta Saxo Accolanon propriarnjpropriamcolitincolaicrraril.
{nisi poelice lbcutum dicas) innuere videtur,. cum VIII. Quod aulem Fontaninus ihi subdit de mancif
ai.t J
piis j quod servi essent bello capti, quos Waidandus
Cumqoibas Italianiproperans,meritoque lyrannum ' signa Rotgandi secutus bello captos in prsediis suis
liileritu pleclensj collocasset: primum quidem veritati nilitur., nam
feedin pr:selidcecidisse, ut annalislse non obscure in- hoc importat nonien mancipium; alterum autera ve-
dicant, et vefba diplpmatis satis clare, quoe sunt: rilati sane non repugnat: sed quia in hujusmodi pri-
pro eo quod incdmpq cnin Rotgando inimico nostro a vilegiis formulsetales consueverunt apponi quaeam-
nostris fidelibus fuerit ihterfectus. Igitur cum Rot- pliorem sensum continerent, et donationemJargio^
gando non capitis decollatione,yel alio mortis genere rem per ampullosa verba prseseferrent, quamvis qui
ignomiriioso0poenamluente, sed in piigna interfecto, privileghim cbncessisset, scivissel nunquam et nus-
57 VITA. :>s
quam omni ex parte verificandas ; quod innuil lauda- A Afiscos, aut villas nostras commanent. > etc. Liti ve-
tus Bignonius illis verbis : Hmc enumeratio omnibus ro seu lidi mitiori onere premebantiir quam servi;
instrumentisdscripta est, ut exemplaproferre frustra ut coUigitur ex leg. Ripuar. cap. 62, n. 1, ubi di-
sit; non videtiir tamen appositum specialiter pro re- cilur : < Si quis servum suum tributarium, aut Litum
bus Waldandi PauHno donandis, cum in omnibus in- fecerit. » etc.j hoc est( ei jugum servitutis allevia-
strumentis sub hac formula bonorum concessorum verit. Ceetera quae iii diplomate nostro sequtintur,
eriumeratiodescribatur. non magnum negotium legenli facessiint.
IX- Sequilur diploma : cdsis, massariliiSi servis, XI. Proe omnibus autemj quse hucusque dicta
el aldionibus. Hic; casas agrestes habitationes'; quia sunt, peculiare expostulat exaraen tempiis et locusj
de rusticis loquitur ; et vere Latine casas putarem, quo latum est diploma. Slc enim in fine apponitur :
quamvis Latini barbari sedificia etiam regum casas Dataxw Kal. Julii, anno ymregni nostri; e Lorein
dicerent, Legg. Longobard. Iil>.iis tit. 17, leg. 1: chitate, iri Dei notriinefeliciten Annus 776 octaviis
«"Si gaslaldius, [xvii] aut quilibet actor regisj post vere erat, quo Carolus adiit regnum Francicum mor-
susceptas et commissas sibi ad gubernandum regis luo Pipino patre an. 768. Hinc, nisi adverterem et
curtes, aut casas, > etc. Lex Bajuvariorum, tit. i, Baronium fuisse bominem, mirarer insignem errb-
§ 9, n. 5, Ad casas dominicas stabulare. Massarilia B I rem (siceum vocat Pagius adan. 802, n. 7) irrep
est supeUex,vel etiam mansus ipse supelleclile in- sisse in Annales ejusj qui ad an. 773 diploma refe-
structus, frequens et notse significationis verbum runt. Sichabet Baronius an. 802, n; 13 : « Haclenus
apud Italos, ait Ducange. Et quidem inter nostrates, diplomadatum anno Domini septingentesimo septua*
apud quos forte proe cseleris voces Longobardicoein- gesimo tertio, quo ipse Carolus adversus Desiderium
valuerunl, masij masMtmj massariii massariarum in ltaliam venit,- qno numerari contigit oclavus an-
nomina adhuc omniumore circumferunlur. Quia vero rius ejusdem regni-. » Ex his verbis videlur adventus
addit serviSjeos hos pulo qui de masnata in chartis Caroli in Ilaliam adversus Deslderium in causa
nostratibus freqiienter occurrunt, quorum status fuisse, qua Baronius allucinaretur : non advertens
condilionemfulse et erudite prosequilur Fontaninus quod quamvis dalum in Ilalia dicalur diploma, alios
libeUonobis sscpiuscilato Delle Masnade. In mansis quoque adventusCaroli in Ilaliam fuisseposteriores;
enim degenies, alias masi masnalm nomen dederunt. puta an< 776, quo descendit in Forumjulium, rebeW
Manumissiohorum servorum quomodo fierel, vide lionem Rotgandi repressurus. Insuper bona Waldan-
documentain AppendiceII apposila n< 26i 27, 28. di, qui ceciderat in prsclio cura Rolgando, assignan-
X. Non est autem idem de aldionibusj qui ut et . tur Paulino. Proeliumautemnon contigilnisi an.776.-
*
aldii, liberti sunt, non affalim tamen ab omni servi- Non igitur an. 775erant adhuc fisco adjudicata bona
tutis opere exempti: Mnc quandoque inter servos Waldandi, ut donari possent Paulino.- Insupernon-
coiiiputati. Eam tamen, quam consequebanlur, vel nisi an. 774 rex Longobardorum dicilur, non est
liberlatem, vel servitutis diminutionenij non in eccle- ergo an. 773 locandum diploma, in fronte habens
sia ut servi (sicuti ex charlis mox citalis palet), sed Rex Longobardorum. Bumaniter ergo peccavil Ba-
per chartam, vel ad libilum domini recipiebant. LL. ronius nosier, et qui eum seculus est Bollandus,
Langobard. lib. u, tit. xxxiv, 1.5 :« Si quis servum sicuti eliam a veritate exorbitat, cum dicit an. 773
aut ancillam suam in ecclesia circa altare amodoli- esse octavurii regni Carolini, qui non nisi quintus
berum, vel liberam dimiserit, etc.-... Nam qui al- est. Candidus non octavum, sed decimum legit (ut
dium facere voluerit, non eum ducat in ecclesianij ms. quod proferimus in Appeudice II, n.- 2), sed er-
nisi alio modofaeiat, qualiler voluerit, sivc per char- ror esl; nam aiiiialistai Francorum , Berliniani
lam, sive qualiter ei placuerit. > Aldionesautem di- scilicet, Lambeciani, Loiseliani, Carolum implica-
cunlur, qui ex aldiis nati sunl. Ibidem tit. xn, 1. 8 : luni habenl bello Ilispanico et Saxonico an. 778,
« Si aldius cujuscunque aldiarii allerius tulerit uxo- qui est decimus regni ejus, de rebus Italise alte si-
rein, et filios ex ea procreaverit,.. sint filii ejus al- U
. lerilcs. Fontaninus libello Delle Masriade, pag. 42
diones. > Genusid erat servorum in Italia sub Lon- ' et seq., a cseleris discedil, et epocham aiinorum
gobardis notissimum, et salis frequens,- ut de eo in Carolini regrii, quse hoc diplomate proferlur,- auspi-
LL. Longobard. passim decreta regum oceurranb cari vult non ab aiino quo adiil regnum Francicum#
Ilujusmodi autem homines apud Ilalos hi ferme cen- sed ab eo quo regnum LongobardicBin in Jtalia j
sebanlur, qui fiscalini et liti in Francia. Sic enim adeoque in an. 781 diploma refundit, quo anno in
de iis statuit Carolus Magnus in capitul. addilionis Italiam denuo venit Carolus, sicque poluit oplirae in
ad leg. Longobard., an. 801, cap. 6 : «Aldionesvel Lorea civitate, ad ripas Alhesis sita, privilegiuirt
aldiansead jus publicum perlinentes ea lege vivant concedere. Sic vir ill. sentit. Verum nomiullseratio»
in Italia in servilule dominorum suorum^ qua fisca- nes non contemnendse mililant in hanc senteniiamv
lini vellitivivuntinFrancia. > Fiscalini.autem efant, Prima : Ex quo regnum Ilalicum nactus est Carolus,
qui prsediaregio fiscoaddicta colebant,et ineolebant. non convenisse unico tantum regni Italici litulo se
Capitul. deVillis, c. 50: «Fiscalini qui mansos habue- nominare; sed vel Francici tantum, vel Francici
rint, inde vivant. » Et c. 52 : « Volumus, ul de simul el Italici, ut diplomata ejus consideranti pale"
fiscalibus, vel servis noslris, sive ingenuis, qui per bit. Hic autem iionnisi regem Italisese diceret,-cun»
59 S. PAULINIAQUILEIENSISPATRIARCII/E 40
-antea esset.efeFranciscs-Inveniunlur quidem chartoeA tale Falerio. duce di Veriezia.Hic aulem longe posfe
cum data regni tantum Italici; sed hoe non sunt teiripora Caroli ducatum tenuit. adeoijue nondum
iriscriptae nomine Garoli, lanquam spriptura illud erat Loredum. Cui astipulari videtut diploma fun-
proferenlis. Sic inscribuntur -ab Italis ei subjectis; dationis, quod editores Rer. Italicar. scripibr. addi-
qui acla suaperregnum Italicum consignabant, ut derunt ex codice bibliolhecseAmbrosianoead paft.
surit iiloePetri MediolanensisarchiepiscopiapudPu- VIII,cap. 9, lib. ix, Chronici AndreseDanduli, cujus
ricellum, p. 21 : Annodominorum nostrorum Caroti formula et apud ipsos Loredanos servata est, ul ibi
el Pipini regum in Italia xvi et ix, et sancti Paulini in fronle dicitur. Datuni est autem an. x ducatus
nostri- de concilio Fofojulieosi : Anno principatus Vitalis, qui fuit a Christi natali 1094 mensisDeccm-
eorum-xxni ei xv Itali in ltalia scribentes de rebus brism, indictione Rivoalti.. Pulo deessC numertim
in Italia geslis,.per regnum Italicum.chartas suas iiidictionis, et TOIII ad nuiherum dieruih merisis
inscribebant,.non ciirantes epochas_aliorum regno- Decembris referendum, et ad iridictioriemaddendiirii
rum. Non. ita autem est sentiendum de rege cui numerum n; nam arino 1094'vere sectinda ihdiclid.
et non tertia excurrebat. Sic vero inler csetera ha-
plura regna subdebantur. qui sicuti in fronte regem
se dicit Francdrum et Longobardorum. ita in fine bet:.« Nos VitalisFaietro... nostro proprib expendio
B
dare solitus erat litleras-.suas.ab*epocha primi regni, et pretib castruni, quod vdcatur Laurelum, sedificafi
vel utrorumque, nunquam omisso prjmo. In casu a furidaniehtis, etconstful ciim universis munitiohi-
autem nostroipse rex Francbrum- et Longobardo- biis suis jussimus. » Et irifra tradens incolenduin
rum Carblus dal diploma': annus ergo-regni-Fran- locumsic:« Vobistotis clericis, Castellanis,et cseteris
cici; quia prior et potior omnino est attendendus, dmnibus, qui ibi venturi sUrit. et vestris hseredibus.
cum desit alter. Altera : HoecbonadanturJPaulino et successoribus ad perpetuo retinendum... totum
castellum cpncedimus. > Vidistin a fun-
antequam calhedram patriarchalem conscendat; praedictum
conscendit auteni eam anno-praesenti (id est 776, damentis castrum sedificalum, et constructum im-
ut cap. seq. videbitur), non ergo datum, diploma pensis ducis Falerii ? Audistin formulam loquendi
an.'..781. Adde datum diploma (ut mox probabiliter cum iis qui incolendum susceperant, tanquairi prl-
ihum illo commigraturis? Hoc enim sonarevide^
dicetur) extra ItaHairi; ratio igitur Fontanini corruit,
lut, vobis, et cmteris, qui ibi vehttirisuilt. Neque di-
qui quia datura vult ,in Italia. yult quoque annos ces verba^ CastrUiiiquod vocaltirLaureium, indicare
regni Italici numerandos. Cum igitur hae rationes Leuretum
excludant annum 781, etex alia parte conveniat jam fuisse. Subdit enim, maificarijusiU
annus 8 regni Francici cuni an. 776, quo et aucto- | mus; ac si diceret: Nos jussimus ajdificaricastrum,
-
ritates scriptorum et res gestae evincunt datum di- quod vpcalur nunc Laufetum. Appellatio enim no-
minis' post sedificationeniest accipienda. Non igitur
ploma, non est ab hac sententia sine clariori fun-
damento recedendum. Loredum anteaerat,utpotuisset Carolus ibidegens
XU. Non minus autem diflicultatis ingerit ipse Signare diploma.
Ipcus., JELoreia eivitaie datum dicitur. Sed ubinam Xilli Verum quia ipse Dandulus citato capite 9,
gentium Lofeia civitas sita.est? Fbntaninus expedite part. 8, dicit: « IsLediix (Vitalis) Laureti fortilitium
pronuntiat eum esse locum qui vulgo hodie.Loreo vetustate cprruptum in formam castri renovavit, et
dicitur, ad fauces Athesis. Quod forte a Cointip ipcolis terris et aquis, et immunitalibus pluriiius
hausit, qui ad an. 776, n. 8, ait : « Loream inter- privilegiatis custodiendum dedit; » quod et innuit
pretamur hodiernum Lorelumad Athesim fluviumin slrictioribus verbis Petrus MarceUusin Vitis ducuni
ducatu Veneto. Verum rion yidelur probabiiis haec Venetorum de VitaliFalerio duce XXXII:« Falerius,
opinio. 1° Quia nullo tempore Loredum, vel Laure- inquiens. e iam Lauretum vetuslate collapsum iri-
tum, ducaius Veneti, nomine civitatis digriuni habi- stauravit;»non ausim asserere, ante diicemFalerium
ium,.quod veteres geographi et iexicographi vix Lauretum omriino ndn exstitisse. Sat tariien est
nomen aitigerunt. 2" Locus hic nullibi Loreia dicitur, ]0 ostendisse, adeb minulum oppidulum fuisse, ut pro
sed Lofedum, vei Loretum, vel Lauretum; adepque • sunima gloriac ejus et decoris habeatur ab exigud'
non talis est nominis aflinitas, ut pro ea civitate deserloque fortililio ad rationem caslri, an. 1094
habeatrir, [xviii] e qua Carolus dedit diploma. fuisse evectum. Foriililium autem cum audis, nou
Vulgo quidem nrinc Loreo dicitur, sed hoc a conier- arcem quidem suspiceris, sed potius munitiunculairi
minis Venetis, qui dialeclo nalurali solent penulli- ad incursiones praedonuriicpercendas. Nori enim a'd
nias participioruin consonantes adimere, ut, iserbi. niajora destinatum fuerat fortilitium qriam castfuni.
gratia, pfo anduio, ariddo, vel anda; pro avuio, ab- Castrum aiiteiri in privilegio dicitur « cbnslfuciuiii
buo,abbu; pro aceioquoque aieo : sicpraLoredo, vel securiiate inde ttanseuntiurii, ne a multorum calli-
Lorelo, Loreo dicunt. 3° Quia tempore Carbli Magni ditate et iiisidiis latrocinia, quse ssepissimeibi fie-
vel nonerat in ferum natura Loretum, vel ad sum- bant, ulterios exercerentur. > Hujiismodiauiem"ra-
mum nullius moriienti fortilitium. Primum asseritur tionis locus quis unqriam sibi suadeat Dbtuissecivi-
a Learidro Alberto, durii loquens de Romaridiola talis noinine irisignifi?
Transpadana (Romagna di la dal Po) ait.: Loredo, XIV. Adderida quarta ralio ex ternpore. Datum
contrada posta nelte patudi, gia fabbricata tla Ti- est pfivilegium xv Kal: Julii. Ita lego in nis. thesauiT
41 ' ViTA; 42
sanctse ecciesioeAquileiensis, ex quo illud diploma A Saxonum rebellione. Audi annalistam Bertinianum,
habebis in Appendice II, n. 2, et apud Candidum, cui csetericonsentiunt: « Disposuit civitates quaere-
Baronium, Bollandum, Cointium, Pagium, .Fleuryj beUatsefuerant per omnes Francos, et iterum cum
uno PaUadio juniore excepto; qui habet Junii, e.i prosperitate et victoria reversus est in Franciam.
Schonlebeii ipsum sequente. Carolum autem xv Kal. Tunc (nota vim hujus tunc nunlius veniens, dixit
JuUi (id est xvu Junii) non. esl credibile Loredi Saxones rebellatos, t etc. Et infra, postquam narra-
fuisse, sed forte neque in Italia. Nam in Annalibus vit acta rebellionis, innuit locum, ubi hsec audivit,
Francorura dicitur Carolum, qui sub finem anni 775 nempe Wormatiam : « Et cum pervemsset, inquil,
descenderat, ineunte anno 776 ingressum esse Ita- domnus Garolus nex Wormatiam, omnes islas causas
liam, et ForumjuUum factionibus Rolgandi in re- audiens (quarum una ipsa rebellis erat) conjunxit
beUionemactum repressisse, et Tarvisium, cui so- synodum ad eamdem civitalem. » Igitur ex hac rela-
cer Rolgandi Stabilinius proeerat, cepisse, ibique tione manifeste eviricitur jam discessisse Carolum ab
Pascha celebrasse. Annalista Petavianus hoc auno Italiaj cum nuntium rebellionis Saxonicoe suscepil.
sic habet: « Perrexit domnus rex Carolus in Italiam, Non ergo hi tumultus in causa fuere, ut ab Ilalia di-
et occiso Hrogaundo-,qui illi rebello exstiterat, ob- scederet. Hxc autem regredieniis Caroli feslinalio
sideruntque StabiUum socerum suum Taravisio ci- B I alterum saltem ex his probabile facit, vel privile-
vitate. Eo capto, disposilisque omnibuS}prosper re- gium cilius daluin esse quam communiter circumfer-
dit cum suis in Franciara. » LoiseUanusvero sic : lur, nempe xv Kal. Junii, ut habent Palladius; et
« Apud Taravisium civitatem Pascha celebravit, et Scbonleben, hoc est 18 mensis Maii, ct sic componi
captas civitates Forojuliensem et Taravisium... re- possent eliam simpliciter inteUecla, et prout sonant
versus est in Franciam. » Idem et Bertinianus. verba annalistse Nazariani, qusc ad huuc annum
Quanquam autem dicatur prius, apud Taravisium sunt. Maii campus ad Wormatianu Adhuc enim
Pascha celebravit, et postea addatur, et captas civi- [xix] supereral lantam mensis Maii, ul conventus,
tates, elc, manifesle tamen adhuc apparet caplum qui a Martio primum vocatus, CampusMarlius dici-
Tarvisium ante Pascha. Elenim si inibi Pascha ce- tur, in Maium translatus Campus Maius appellatus,
lebravit, ipsum jam coeperat. Nec officil quod se- eo quod, leste Ducangio, tunc expeditiones bellica?
quitur, el caplas civitales-,barbara phrasi; nam po- el negotia regni agerentur, mense saltem exeunte
situm est pro el captis civitatibusreversus est. Igitur supe institutionis (suse institutionis, inquam; nam
tempore Pascbatis, hoc est die 14 ApriUs,quo anno extra Maium non raro habitum, etsi Maii canipum
776Pascha incideral, jam absolutum erat beUum dictum, docet Cointius I. cit., u. 10), Wormatioe
Forojuliense. Expeditis autem rebus Forojuliensibus, U C posset haberi, vel saltem inchoari: vel extra Italiara
et proefectisregioni administrandaecomitibus, statim dalum, a qua bello confecto recesserat. Et forle
in Franciam repedavit. Poeta Saxo ad hunc an- utrumque verum : et cilius datum, et extra Ilaliam.
num : Ut ut res sit; in Loreia ciyitale» quse sit Loredum,
Urbesservare receptts . inter paludes Athesis fluvii mare Adriaticum subeun-
Francorumcomiles, quosipse locabalin illis,
Jussitj et ut venit velox, sicinde recessit. tis situm.}dalum hoc diploma fuisse cegerrimse, ne
Cui consonat Eginardus, coeteris (tesle ipso Pa- dicam nullatenus, est acquiescendum.
gio) diligentior hac de re in AnnalibuSj dum ait; XVI. Verum subaudio quid mihi lcctor meus rc-
« Ad quos molus comprimendos raplim in Italiam ponat, videlicet: Si Loreiam excludis, quem locum
proficiscitur (Carolus) Rotgaudoque, qui regnum af- alium slaluis? Non enim nullibi diploma dalum est.
fectabat iuterfecto, civilatibus quoque quoe ad eura Ut verum fatear, hic hserel aqua; et experimento
defecerant, sine dilatione receptis; et in eis Franco- comperio facilius esse alienam oppugnare, quam
rum comitibus constitutis, eadem qua venerat velo- suam propugnare senlentiam. Ludovicus Schonleben
citate reversus est. > Componenunc, si potes, cele>- in Annalib. Carniolse; ad an. 776, sic ail: « Loream
rilatem Caroli a bello Forojuliensi jam ad minus die suspicor esse Laureacum, quod a Germanis forle
15 Aprilis confecto revertentis, cum 17 Junii, quo *" jam tunc Lorch appellabatur: nisi malis intelligere
datum dicitur diploma, et nunquam tibi suadere po- Louranam in Liburnia vicinam Forojulio. » Non
teris tunc in Loreia civitate (id est Loredo) fuisse. improbo conjecturam, usque dum melior appareat
Quseenim sollicitudo ab Italia recedendi fuisset, si quaeplenius arrideat. GaUice quidem nunc Lauree
a bello confecto et rebus composilis, quorum gratia effertur a Dupinio in Symmacho P. P., loqueps de
in Forumjulium descenderatj supra duos menses oc- epistola ejus 12, qua pallium Laureacensi episcopo
cupatus (ut sic dicam) in nihil agendo, hinc inde di- concedit (Tom. V Concil.; pag. 440), Ucetut suppo-
vertisset, ut ad diem 17 Juriii Loredi fuisset diploma sitara habeat. An sit autem Laurisham Germanis
daturus ? Lorsch; ubi monasterium Laureshamense tribus leu-
-XV.Hinc quse dicunt Pagius ad an« 776, n. 4, et cis a Worroaiia dissitum, ubi campum Maium, ut
ante eum Cointius, eodem an., n. 11, non arrident; mododictum est, habuit hoc anno Carolus ? Noreiam
Ne RomamCarolus adirel, impedimentofuit tumul- dicerem sequens Amasoeum, Leandrum Albertumr
tus Saxonicusi Nil minus.- Jaui enini in Franciam Palladium seniorem, dicentes (noh adversantibus
Carolus remeaverat, cum nuntium accepit de nova Lexicdgraphis) Goriliam nunc esse, quse Noreia ve-
PATBOL.XCIX. 2
43 S. PAULINI AQUILEIENSISPATRIARCH^ li
teribus Slraboni, Caesari;Plinio fuit, et vitio ama- A Petri Lubniae,cujus jura et proventus intercessione
nuensium N in L mutatam, si tempore Caroli Magni WaldonisFrisigensis episcopi eidem EcelesiseFrisi-
nomen saltem urbis superesset, quamjam suo tem- gensi Arnulplius concessit, ut patet ex diplomate
pore excisamPlinius commemorat, lib. m, c. 20: prolalo ab additore Ughelliano in Aquileitnsibus
« Interiere, ait, . . . ex Venetis Altiha, et Calina; post Callistum. Zacharias autem fato functus est
Carnis Segesle, et Ocra; Tauruscis Noreia. >Auctor an. 752. Ante ergo hoc tenipus Joannes in Ecclesia
dissertationis" in Tabulam chorographicam Italiae Aquileiensi eminebat titulo prsesulatus. Verum res
medii sevi (inter Scriptor. Rer. Italicar., tom. X, adhuc magis implicatur, si consideretur quod an.
n. 73) omnem lapidem movet, ut oslendat Goriliam 762 Sigualdusjam sfedempatriarchalem cdnscende-
praesentemnon esse veterem Noreiam. Quodquidem rat, ut palet ex docuinento erectionis monasterii
et nos non sinit magni facere conjecluram de Lorea Sexlensis, et sanctse Mariaein Salto, dato an. 6 De-
pro Noreia civilate. Alium autem locum, qiii Noreia siderii, et 3 Aldagisi, qui cofrespondet an. 762.
fiierit, non assignat. Ita et nos Loredum Loreiam" (Documentumhabebis in Appendice.)Ex quo corri-
esse negamus; et qriin alium proferamus, leclori gendus Wolphangus Latius, qui Commenl. Reipub.
rioslro inquisitionem relinquimus : satius judicantes Rom. lib. xn, sect. 5, cap. 8, ait de Paulino, quod
riullum, quam dubium vel improbabilem exhibere. B I Ul Sexturiiet ad Ripam Salli monasterium is (Cawn
CAPUT IV. Ins) poneret, hortator exstitit. Quomodoenim Caro-
De assumptionesancti Pdulini in patriarcham. lum horlatus esl Paulinus in Sexlo et in Salto mo-
I. Non levis momenti res agituf, cum tempus seu nasleria exstruere, quoesub ejus decessore Sigualdo
epocha assumplionis Paulini ad fastigiumAquileien- jam erant exslructa? Insuper ex alio diplomale, ahno
sis cathedroestatuenda est. Etenim non omnes con- 772 dato, evincitur non Joannem, sed Sigualdum
veniunt in assignando lempore patriarcbatus ejus. patriarchalem calhedram occupasse. Sigonius de
Alii annos 26, alii minus, alii non nisi 25 ei consi- Reg. Ilalioe,lib. in : « Eodem anno (772) Sigualdus
gnaftt. Uinc fit ut quamvis non nimis discrepent in patriarcha Aquileiensis Papioe fuil. Exslat enim di-
statuendo annum ejus emortualem, atlamen argui ploma ab illo monaslerio sanctse JulioeBrixieno in-
non potest, ob insequalilatem durationis assignaloe, dultum, ac m Idus Octobris, indict. 11, anno Desi-
quo anno fuerit assumptus. Insuper proedecessorum derii et Aldagisi regum 16 et 14 Ticino dalum. » Is
patriarcharum adeo male digesla annoruni series esl enim, quia regio Longobardorum sanguine, et qui-
in chronicis Aquileiensibus, ut Delio opus sit nata- dem (ut habel Candidus) Grimoaldi regis, ortus eral,
tore. Boc unum lamen pro cerlo statuendum, doctri- Ticinum quod gentiles sui incolebant, ibique e regia
nse et sanclilatis meritis ad mitram adeo celebrem C ( dominabantur, eos visendi gratia advenit, deditque
sibi viam stravisse : et qui generis dotibus, et san- privilegium die 13 Oclobris an. 16 Desiderii, qui est
guinis claritate caruerat, sapientia, prudentia, mo- ab anuo 757 primo quo regnare post Aistulfumcoe-
rumque probitate sibi cathedrara promeruisse. U.t- pit, annus 772, convenitque cum indict. II, quse
aliquid tairien circa tempus suse assumptionispro- tamen non nisi per mensem secundumab ingressu
feramus, quoftiam in conjecturis versamur, quacpro- suo excurrebat. Non ergo anno 772Joannes patriar-
babiliores videbanlur, seligemus. cha erit credendus; nec Callistuin anno tantum-
H. CaUislopatriarchse, quem dicit Ughellus deces- modo 770 decessisse, sed forte an. 760, saltein in
sisse circa an. 770, post annos 40 episcopalus, sub- decenniumerranle Ughello.
slituitur communiter Sigualdus, vel Siginaldus Pau- II. Non casu dixi, Joannem non patriarcham cre-
lini npstri decessor, cui chronica Aquileiensis, quam dendum an. 772, qui nunquam patfiarcham fuisse
profert Muratorius (Anecdot.tom. IV, pag. 240), an- crediderira. Sic enini rem alioquin implicatam re-
nos 42 sedis attribuit, Quse si innocenler bibis, sae- solvo, facem proeferente juniore meo Palladio. Is
culo sequeriti, nempe ad an. 812, inauguralio Paulini cum inter patriarchas Aquileiensesin patriis chroni-
tibi erit quaerenda.Quid autem erit, si inter Gallistum cis Joannem non reperisset, uti revera rion reperi-
"'
et Sigualdum cum Baronio Joannem reppnes? ls tur, el alias vidisset, queeBaronius de ejus in Gra-
enim est qui (ut habet emmentissimusAnnaUumpa- denses insolentia scripserat;'putavit non fuisse vere
rens, adan. 772, n. 5) vexando Gradensem eccle- patriarcham, sed rectorem loco Sigualdi, et ferme
Siam, Longabardoruin fretus polentia, occasionem vicarium ejusdem, in Ecclesise Ap,uileiensisadmi-
dederat legationi a Venetis direetoe Stephano papoe; nistratione. QuoePalladii sententia mihi omnino fit
sed eo morluo ab Adriano susceplse,per ipsummet verisimilis. Nam hic Joannes nec in privilegio Ar-
Gradensein palriareliam, Magnumpresbyterum, et nulli, nec apud Sabellicum mox citandum, a quo
Conslantinum tribunum de quibus et Dandulus in sumpseral hujus pracsulisnotitiam Baronius, patriar-
Chron., lib. vn, cap. 12, part. xm, obilse, qua ex- cha dicitur, sed [xx] tantummodo prsesul vel anli-
poscebant aposlolicismiriisfiuiumsuoi'um transgres- stes. Sigualdus dicit apud monachum sancti Galli,
sorem perterrefieri, et armis spiritualibus ejus au- | sequenti afferendum, serfm tenuisse episcopaiiim,
daciam confringi. Is quoque est (nisi dubito de ve- et qtiidem ad minus ab an. 762, ul supra visum est,
rilate diplomatis mox citandi) qui astitit Zacharhe tenuit usque ad ann. 776, ut infra videbilur. Licet
papse, quando consecratum venerat capellam sancli aiilem dGmas a numero annorum Callisli, qncm
45 ViTA. 46
profert UgheUus,integrum decennium, et decessum A \ sine aliqua ulilitale vel profectu spiriluali retentum,
a vivis non an. 770, sed 760 putes : adhuc locum judicio divino et vestfae dispositioni relinquo, ne ad
Joanni non invenis, qui tamen an. 752 astitit Zacha- cumulum peccalorum, quem vivfinsexaggeravi,eliam
rioepapae, ecclesiam in Sclavinia consecranti. Non mortuus aliquid superinjicerc apud inevilabilem et
ergo Joannes patriarcha, sed patriarcharum vices incorrumpendum judicem depreheridar. Quod sa-
gerens, et sub CaUisto,et sub Sigualdo, forte utrius- pientissimus Carolus ita cepit, ut eum anliquis Pa-
'
qiie chorepiscopus.Chofepiscopienim vicariam opem tribus non immerito coaequandumjudicaverit. Cum
prsestabant episcopis, prsesertim iri dioccesi rusti- autem in eadem regione aliquantisper immoratus
cana, de quibus vide Marcham, de Concord. sacerd. fuissel exercitalissimus inexercilalissimorum Fran-
et imper., lib. m, c. 15; Thomassin., Vet. et Nov. coruni Carolus, donec episcopo decedentc dignum
Eccl. Discipl.passim; Ducange in Glossar., quorum ei successorem substjlueret; quadam festiva die
'
quoque non infrequens menlio in Gapitularibus, posl missafum celebrationein dixit ad suos NeOlio.
prsesertim anni 828, ubi vocantur adjulores niiniste- torpentes ad ignaviam per.ducamur, eamus venalum,
rii episcopnrum. Potuii igitur Joannes chorepiscopi donec aliquid capiamus, et singuli in eodem habitu
munere fungi sub CaUisto et sub Sigualdo.: el sub pergamus, quo nunc induti suiuus. Erat autCm im-
iUo an. 752 interesse consecrationi ecclesise sancti B brifera dies, et frigida. Et ipse quidem Carolus ba-
Petri in Lubnia, a Zacharia papa lacta, et sub hoc, bebat pellicium berbicinum non miiltum amplioris
forte absente et Paplsecommorante, an. 772 vexare pretii, quam erat roccus ille sancti Marlini, quo
ecclesiani Gradensem, a cujus vexatione non lantum pectus ambitus, nudis brachiis Deo saerificium obtu-
monitis pontificis Adriani, quam ffielu cessavit. lisse aslipulalione divina comprobalur. Cseteri verOj
« Nam Longobardiciregni eversio iri id lempus in- ut pole ferialis diebus, et qui modo de Papia venis-.
cidit, ex cujus favore pendebat Aquileiensis Eccle- sentj ad quam nuper Venetici de transmarinis par-
sia, » ait SabellicusEnnead. vin, lib. vm, paulo anle tibus omnes Orientalium divitias advectassent, Pbcc-
finem. Quibus verbis innuitur an-. 774, quo res Lon- nicum pellibus avium serico circumdatis, et pavonum
gobardicaepessum iere, superfuisse ipsum Joannem. collis cum tergo-,et clunis mox florescere incipien-
Igitur viventibus eomet lempore, modo Caliisto et libus, Tyria purpurea vel diacedrina litfa decoratis,
Joanne, ut acta an. 752 produnt; modoSigualdo et alii de lodicibus, quidam de gliribus circumamicli
Joannej ut acta an. 772 et 774 ostenduiit, nec ullibi procedebant, saltusque peragfanles, ramis arborum,
patriarcba dicatur, merito a censu patriarcharum spinisqiie, et tribulis lacerati, vel imbribtis infusi,
expungilur, cum duo palriarchse uno tempore non tura- etiam sanguinc ferarum, pelliumqhe volutabro
sint admiltendi: et vicarius patriarcharum tantum- C foedatiremanebant. Tune astulissimus dicit Carolus:
niodo-, vel adminislralor, sive chorepiscopus -di- Nullusnostrum pellicium suum cxtrahat* donec cu^-
cendus. bitum eamus, ul in npbis ipsis melius siccari pos-
IV. Ut ut tamen res sit, Sigualdus in vivis erat sint. Quo jussu singulij corpora roagis quam in-
die 13 Octobris an-.772, ut coustat ex dalo Ticini dumenta curantes, usquequaque focos inquirere-, et
diplomate an. 16 Desiderii; quod addilor Ughellianus caleficri sludebant, ac mox reversi-, et in iriinisterio
b Siginaldo ex BuUarioCassinensi, lom. II, an. 774 ejus usque ad profundam noctem persistentes, ad
datum ait. Quod tamen falsum esse apparet, et ex mansiones remiltebantur. Cumque tenuissimas illas
numero annorum Desiderii regis, cujus an. 16 cadit peiliculas, vel tenuiores brandeas eXtrahere cdepis-
non in 774, sed in ari. 772, et ex factis am 774: sent, rugarum et contractionum rupturas, quasi vir-
nam die 15 Octobris non Desiderius, sed Carolus, garum in aridilate-fractarumprocul audiri fecerunt;
capla Papia paulo a Paschate, Longobardorum rex gemenles, et suspirantes, conquerentesque, s.e tan-
dicebatur. Monachus Sangallensis, lib. li de Gestis-, tum pecunioe siib una die perdidisse. Praeceptum
CaroUM, ad Cafolum Grassiim, lilium Ludovici Re- verd ab imperatore Susceperantj ut in eisdem pelli-
gis Gefmanioe, nepotem Ludovici pii, pronepotem bus crastina die se iUi prsesentarent. Quod cum
Caroli Magni, c. 27, ex edit. Duchesne, tom-.II, pag. D
' factum fuisset, et oniries noii in novis splenderent>
153, quoedamde extrema infirmitale cujusdam pa- sed potiuspannissetdec0lorifo3ditatehorrerent;dixit
triarchoeAquileiensis narrat, quoe perpendenda hic industiia plenus Carolus ad cubiculafium suum: Fer
et nunc omnino sunt. « Civitatem (Papiam) supera- illud pellicium nostrum inter maniis, et aflef i.n
vit. Exin ad ulteriora progressns venit rejigiosissi- conspectu nostrum. Quo inlegefrimo et candidissiiiao
riius Carolus ad urbem Furiolanam, quam qui sibi allato, assumens illud inter manus, et cunctis astan-
ScioU videnlur, Forum Juliense nuncupaht. Contigit tibus ostendens hsec pronuntiavit : 0 stolidissimi
autcm, ut eodem lempore episcopns ciyitatis illius, mortalium, quod pellicium modo pretiosius et utilius
aut (ul modernOrumloquar consuetudine) patriar- est! Islud ne meum rino solido compafatura, an illa
cha, occasui vitee suse appropinquaret. Ad quem vestra non solum libris, sed et multis coempta talen*
cum religiosissimuSCarolus visitaridi gratia prope- tis? Tunc vultibus in terram inclinatis, terribilissi-
raret, ut successorem suum ex nomine. designarei mam ejus animadversionem sustinere nequibant.
deberet, ille religiose admodum ex imis proecordiis; Quod exemplum reljgiosissimus pater vester non
suspiria trahens : Domine, inquit, episcopatum diui serael, sed per totam vitara suam iraifatus est, ut
£7 S. PAULINI AQUILEIENSISPATRIARCHJE 48
nullsis,->etc. Buc usque narratio Sangallensis mo- A Cum autem hic an. 776 ineunte morarelur, contigit
nachi, quse quamvis omnia ad rem prsesentem haud Sigualdi decumbentis casus, quem narrat monachus
faciant, tamen omnia exscribere placuit ad patrise laudatus.
nostrse in posterorum memOriaperennandum decus, VIII.Opponesforlasse quod Sangallensis monachus
quod Garoli Magni nedum victoriis illustrata fuerit, non indubiaeest fidei, quippe ab Benrico Canisid, li-=.
sed et pacis studiis exculta, et genialibus exercitiis brorum ejus editore, Historia taxatur veluli nonnun-
decorata.. quam fabulis aspersa. Talis vero hsec,quse Sigualdum
V. Haec, quoe suppresso nomine patriarchse, et Longobardorumgenere adeoque hostiUnomine, apud
tempore quo gesta sunt, non indicato, narrata sunt Carolum ita pie et religiose loculum inducit, ut
a nionacho sancti Ga]li,neseip cui aHi appingi pos- oequariprimoribuspatribiis meruerit a Carolo. Nec
sint, nisi Sigualdo. Non enim Paulino, qui anno 792 in illo pietas tanta, nec in hoc tanta comraendaiio
diploma habuit a Carolo, de quo cap. 6 § 4, ut cle- arguenda videtur. Insnper indicat facta hseceo anno,
rus Ecclesiaque Aquileiensis sibi episcopum eligeret. quo capta Papia fuit. Ait enim: « civiiatem supera-
Hic auteni ,et Carolus a moriente suceesspreni nomi- vil; » et statim sequilur : < Exin ad ulteriora pro*
nandum deposcit, et moriens patriarcha ipsi Carolo gressus . . . venit ad urbem Furiolanam, etc. >Non
electionem remittit. Insuper cum Paulinus decessit, B hsec ergo differenda ad an. usque 776. Adde hsec
jani annusj trigesiraus excurrebat a caplo Ticino. evenisse hiemis lempore, ut dictum est.Si ergo
Haee autem statim ab hoc bello confeeto evenerunt. hiemis tempore decessit Sigualdus, etiam Memis
Adde, quod Carolus sub firiem an. 803 et principio tempore et quidem ejusdem anni sufficiendusfuerai
an. 804, quo Paulirius e vivis excessit. ItaUam non Paulinus: ad hoc enim Carolus hic diversabatur,
vidit, sed celebravitnatale Domini, et hiemavitAquis- videlicet « donec episcopo decedente dignum ei suc-
grani, ut habent annales Bertiniani. Igitur.de Paulino cessorera substilueret. » Cum autem Paulihus, per
hsecinteUiginon possunt. Minus autem de quocun- mensem Maium, vel Junium, non nisi grammaticits
que alio qui Sigualdumproecessissel, quia non alius, appeUeturin privilegio, de quo cap. prseced., et in
sedipseSigualJuscathedram Aquileieusemimplebat, consequens non adhuc esset patriarcha renuntiatus,
cum Ticinum est expugnatum, a cujus expugnatione manifestum est hsec haud componi posse cum anno
hsec contigerurit. Tene ergo Sigualdum esse de quo 776 quo Carolus statim a Paschate ab Italia recesse-
monachus hic loquilur. rat. His accedit, quod infra dicitur: « Prseceplum
yi. Verum non evenisse an. 774, quo capta Papia ab imperatoresusceperant, utin eisdempeUibus,etc.»
fuil, patenter evincitur ex hiemali tempore, [xxi] p Carolus autem imperator non est dictus nisi anno
quo hsec gercbantur; quod indicat, nedum dies im- octingentesimo.-Non ergo bsec conveniuntan. 776.
brifera et frigida, sed el habitus pellicinus Caroli et IX. Haectamen ea facilitate qua opponuntur, refu-
palatinorum, qui nisi brumali tempestale vestiri tantur solvunturque. Nam de veracitate scriptoris efe
solet. Natale autem Domini celebravit sub finem an. fide, non inficias eo, ipsum rionnulla fabulam sapien-
773 in ipso castrorum vallo, ut ex annalistis Loise-" tia interserere, non lamen omnia. Ait enim laudatus
lian. Bertinian. cseleris ddcet Coiutius ad hunc an. Canisius, quod « stylus licet humilis et abjectus, el
n. 18, et Pascha an. 774 seq. Romoe. Expugnata historia ipsa nonnunquam fabulis conspersa sit, la-
autem urbe, non dicunt annalistse ipsum excurrisse men ea insunt, quse memoriam omnis posleritatis
Italiam, provinciasque ditionis Longobardicse, sed merentur. > Et Caspar Barthius Adversar. (lib. XLV,
< ibi venien.lesomnes Longobardide cunctis civitati- cap. 11) postquam fusius dixerat nGnesse reproban-
bus Italise, subdiderunt se dominio domni gloriosi dum scriptorem hunc, etsi fabulosus quandoque de-
regis Caroli et Francorum, >ait annalista BefXinia- prehendatur, imo in plurimis ei adhaerendumob slyli-
niis. Addunt Lambeciani inlerfuisse « dedicalioni simplicitatem, qua veritas magis emicat, quam fu-
Ecclesioe, et translationi corporis sancti Nazarii in cato verborum apparatu, concludil: <Fateor me capi
monasterio Laiiresham, annoincarnationis Dominicoe.: Q simplicitate hujus monachi, et veriora ejus simplicia.
774 die Kalendar. Septembris. » Lauiesham, sive dicta censere, quam tumidas aliorum tragoedias, qui
Lorsch in episcopatu est Wormatiensi, a cognomine cum ornate nobis loqui volunt, aenigmata nori raro
civitale tfibus in ortuni leucis dissitum. Frustra igi- nectunt. » Insuper in titulo librorum, aucloritas
tur quoerilur an. 774 vel fneunte, vel exeunte, id est quse fidem faciat, proferlur; nam dicuntur « scripli
hiemali tempestate in Forojulio Carolus, episcopum a quodam sancti Galli monacho ex relalionibus
decedenli suffecturus. Adalberti militis, qui Hunico, Saxonicoque, et Sla-
-VII. Quse cum ila sint, non alius annus occufrit vico Caroli bello interfuit, ejusque filii Werimbierti
cui hoecpossint probabilius aptari, quam annus 776. sacerdotis. » In hac autem decumbentis patriarchoe
Boc enim hiemis tempore Carolus Forumjulium ad- historia, nihil fabulosi subodorari mihi videor, ut
venit, de Rotgando perduellionis reo poenassumptu- clausis oculis sit reprobanda.
rus. Bic stativa habuit, et qui Natalem Domini ih X. Quod vero de pietate decedentis Sigualdi et
villa quaedicitur Scaldistat celebravit sub finem anni comitate Caroli eum laudantis mirum videtur et in-
775 (ut dictum est cap. superiori § 5); hic hiemavit, credibile, ei quidem qui sine judicii prsecipitatione
'
ei Pascha Tarvisii celebrato remeavit in Gallias. procedit, nihil mirum aut incredibile videri debet.
49 VITA. 50
Carolus enim ejus erat magnanimilalis et bonitatis, ^ num aulem non tunc renunlialum pahiarcham cou-
ut virtutem vel in hoste diligeret. Proeterquamquod slat, qui mense Maio,vel Junio sequenti adliuc [xxii]
Longobardosa bello in Desiderium confecto non ut ' magister grammatices dicitur in diplomale anni 776.
hosles habuit, queis ditiones Spoletanam, Beneveh- Verum et hanc paucis explico. Nullibidicitur ab hi •
tanam, Forojuliensemjure feudi, ut a prioribus suse storico Sangallensi defunclus palriarcha, sed lan-
gentis regibus habuerunt, retineri voluit et admini-' turamodo < occasul vitaeappropinquare; » el Carolus
strari, ut dictum est, minus vero Ecclesioeprincipes, Forojulii « aliquantisper immoralus fuisse, donee
ut erat Sigualdus patriarcha,- cujus vel ipsa animam episcopo decedenle dignum ei successorem cousti-
agenlis conditio sanse mentis viro suadet omnino tueret. » Quibus verbis nihil aliud haurire possumus;
probabile fieri, quod ea quoeallata sunt verba prolu- nisi vel seninni Sigualdi, moitem vicinam prsenuri-
lerit. Etenim vere affatim desipit, qui nec in morte tians, vel segritudinera, a qua melius habiturus non
sapere possit. Verum enira vero Sigualdus non ejus sperabatur. De morte autem ejus altum silenlium.
vitse et moris erat, ut pessuni dederit boni pasloris Ex quo inferendum, morlem quoeimminens credeba-
oflicium, et virluie prsesuledigna ndn excelliieril. tur, non tunc accidisse.Possunt enira compom hoec
Vetus chronicon a Muratorio in Anecd. Lat. tom. IV umnia cum statu morli proximo, quamvis interilus
relatum, ait eum « prospere et laudabiliter Ecclesiam viri longiusprotrahatur. Ad intentionem quidem hi-
suam gubernpsse. » Et optimi antislilis litulo inscri- storici nihil intererat num tunc vere obiisset ille,
plio vetus in patriarchali Utinensi palatio eum donat, cujus moriturientis, ut videbatur, verba sibi erant
quae esl hujusraodi: commendanda. Ergo cura non constet de morte ejus
tunc secuta, in aliud tempus par est credere conti-
SIGUALDLS
gisse. Igilur hanc roea sententia salis probabilem
DESIDERIIREGIS , AFFINIS SCI
,
KIMAKITATEM MITIGARE SATAGEBAT ". conjecluram efformo.Carolus,qui Paulinum Sigualdo
decedenlisuccessorera ob pfseclara doctrinse et san-
SEDREG.M LONGOBARDOROM ctilatis merita destinavisset, si idoneiorem-non pro-
I.NTERITCSANTISTITIS OPTIMI
lulisset Sigualdus, curavidissel ipsius Sigualdivitam
OFFICIIS
FINEM FECIT.
protractam quam credebat brevi finiendam, interim
XI. Quod vcro addilur, coiinexiouem verborum favoribus prosequi sibicharissimum hominempercu-
« Papiam superavit, »et« Exin ad ulteriora progres- piens, ipsi res Waldandi in Labariana villa dono de-
sus . . . . venit ad urbem Fiiriolanam, » indicare eo dit, quasi prsestito de patriarchatus dignitate (quam
anno, quo caplum Ticinum, Forumjulium Carolum > contulisset tunc si vacasset, suo tempore tamen con-
advenlasse, hoc esl an. 774 non 776 nihil pariter ferenda) arrhabone. Etenim quse illo diplomale con-
officit. Fateor quidem accuraliorem dicendi formam tulit Carolus (imperalor a monacho dictus, vel quia
desiderandam, verum Teulotiico ccenobitse, parum aliquando sic vocali sunt Francorum reges, ut adno-
admodum Latinoe linguse canones callenti, soeculo tat Baluzius in nolis ad concilium Narbdnense, de
eruditione adeo Indigo, veniam dandam esse omnis quo nos in Disserlatione de Felici.s el Elipandi hse-
sequitatis ratio expostulat, et indigestam narrationem resi n. 27 vel quia post ejus ad imperii assumptio-
humanius condonandara, Cselerum si exactius verba nem hisloriographus scripserat) CarOlus, inquam,
perpendis, nihil aliud indicant, nisi post captam rex Paulino raajora, quam quoegrammalices roagi-
Papiam Forumjulium Carolum adiisse, tempore ta- slro, de litteris quantumvis benemerilo, quem non
men quo adierit non designato. Adiit autem Forum- ingenuitas sanguinis, neemilitaria gesta commenda-
juUum, non quidem an. 774, sed an. 776, et TOexin rent, forent largienda. Donavit igilur viro, quem
idem est monacho Sangalleusi, ac cum venit (id est brevi statuerat fore locandum ea in sede, in qua cum
alia occasione) Forumjulium. Et verba illa.ad ulte- locatus fuisset, digna donato et donante appareret
riora progressusnon eamdem, sed potius novam in- donatio. Itaque anno 776 post mensem Junium, jam
nuere videntur expedilionem.Non enim Ticino capto Q a Forojulio Carolo FTanciam regresso, defuncto Si-
et Italia jam in suum jus asserta, ulteriora facinora gualdo ( arino exeunte 776, ait G. Cave, et bene)
aggressus tunc fuit, sed tantum postea ad ulteriora Caroli ope Paulinus patriarcha salutatur, ad annos
progressus est, cum turbas cienli Rotgando adfuit, 28 nostra sententia sedem Aquileiensem gloriosis-
Forumjulium rebellione ducis emotum sibi denuo sime occupaturus.
subacturus. Hanc temporis interposilionem innuit XIII. Ugbelluset cseteri,qui dicunt an. 774 auspi-
non obscure quod additur de palatinis, indutis vesti- casse regimen patriarchale Paulinum, omninofallun-
bus allatis de Papia, ad quam Venelici ex Oriente tur; nam eonslat euman. 776 grammaticum diclum
advexerant. Nam non est credibile eo lempore, quo in diplomate, non palriarcharii; quod nomen, si tunc
civitasvel obsessa, vel in lumultu adhuc erat, iUac ipsi debitum, non omissuro fuisset. Bi qui-dem, qui
Venetos merces suas attulisse. Sed pacatis rebus, an. 802 e vivis siibtractum asserunt, annos 28 pon-
commodiori delatione advectas annis sequentibus tificatus (ut et nos facimus) cogunlur admittere. Sed
(puta 775, vel 776) advenisFrancis venditasse. non an. 802, imo an. 804 fato succubuissesuo loco
XII. Majoren)implicat difficultatem,quod apponi- ostendetur, adeoque an. 776, non an. 774 est assum-
tur, videlicethsectempore hiemali accidisse: Pauli- plio ejus collocaiicla.Qui vero annos lantummodo 15
51 S. PAULINIAQUILEIENSISPATRIARCBJS 52
episcopafusassignanl,* si deriatumvolunt an. 804, A . vel lapso merise Juhio. ad patriarchalem dignitatem
cathedrafti ascendisse dicunt ari. 789. Si excessisse assumptum dical. »
aiuntannum802patriarcliam. dietum habent an. 787. XIV. Sed adhuc conjecturam liceat afferre, qua
Neutruni verum, quia chfonica Ula, a quibus spatium convellalur opinio chronicis nostris innixa, spalium
45 annorum haustum est, roullis peccant, nec ipsis. lanlummodo15 annorum sedi Paulini aSsignantium.
fidenduni, ut visura est;. cum -Caliistoan. 40, Si- Carolusan. 776 invisit Sigualdura, raortj (ul putaba-
gualdp an. 42 appingant, sicque-Pauliniassumpfionem lur) proximum, ut hic supra visum est, Tlominem
a4 soeculumsequens.referre corijpellaiit,Concinnalor hujusmodi, alioquin selale confectum., cui tot annos
eorum, -prselerquamquodrecens, quippe cum usque cathedroe a chronicis pfoedictis assignantur, curis
ad Nicolaum suceessorem beati Bertrandi; hoc est quoque ob deploratas gentis suse res, ut oequumest
^ad annuiu 1550 regestum suum-producat,eo sub tem-i credere, contritum, vitam ad undecimum, vel ad
. pore.se scripsisse ostendit, Sigualdum natione Civi- decimumtertium anniim adhuc protrasisse non fit
. tatensem dicens, qui genere erat Longobardus, etsi credibile. Credibile potius fit eomet anno 776, quo,
forte Forojulii natus, hoc vocabulo salis modernum sic se male habentem, vel infirmilate vel senio; Ca^.
scriptorem se prodit, nomine non veteris origiuis rolus inviseral, Sigualdum decessisse, ejusque loco.
iisurpato. Insuper an. 789 Paulinus conciliis Caroli B suffectumPaulinurn, anno, inquam, ad occasum ver-.
Magni interfuit ut episcopus,et quidem Aquisgra- gente, qua anni tempestate facilius diuturriis infirmi^
nensi celebrato x Kal. Aprilis, ut in Dissert. de con- tatibus fatigali, vel setatenimia consumpti hieme
cil. Eorojulien. num. 10 oslenditur. Non ergo an. appropinquante e. vivis subtrahuntur. Etenim quia
789 patriarcha-renunliatur, quem ut Aquileiensem in conjecturis versamur, ralionabilior ea apparet,
episeopumjara sub die 25 Martiicomperimus absen- quoehominem morti proximum intra apnum suspi-
tcm, et munia episcopi in synodoagentem.Igitur cum catur sublalum, quam quoeeum adhuc 11vel 13 an-
. nec an. 774 ut nimis praepropera, nec an. 787 IUH nis vitsedonat.
nusve an. 789 ut nimis serolina slatui possit Paulini XV. Bsec cujuscunque sint ponderis, et non nisi;
in patriarcham inauguratio, eam ampleclimur sen- fulcita conjecturis., aliquod tamen verisimilitudinis
.tentiam, quoeplures et nobiliores patronos habet, et momentum siddunl senlentiae riostrae, quae est com^.
firmioribus innititur funclamentis, nempe an. 776 ad munior et probabilior, annos scilicet 7,76patriarcha».
finem suum inclinante ad Aquileiensemsedem Pau- UimPaulini auspi.canti.
linum assumptum. Bujus menlis sunt Onuphrius [xxiii] CAPUT V.
. apud Bollan. in \il. sancti Paulini § 1, n. 7, qui an- Sancli Paulini peregrinaliones,et conciliaquibus
. xiis25 patriarchatum ejus concludens, an. 801 de- G inlerfuit ab on, 776 ad. an. 791,
morluum subindicat. Palladius junior, Schonleben, . L Circa finem itaque anni 776 Paulinus, qui Ca--
Labbe in addit. ad Bellarminum lom. Il insinuat rolo Magno doctrina el virtuluni merilis percbarus,
priorem de an. 774, sed propendit in alteram an, erat, ejus ope ad patriarchalem sedem, invitus lk
776, ut facit Morerius in Dictionar. Bellarminiautem cet relactansque, evehitur. Quo in munere cumpar-
fegestum in lib. de Scriptoribus ecclesiasticisest nd- tes cunctas pasloris optimi expleret^ viiiceretque
tabile,quia Paulinum sub anno 780 florentem repo- vota et spes populorum, promotori suo visum fuit,
nens, annis aliquot,prsecedentibusprsesulemfuisse nedum ad peculiaTeniEcclesioeAquileiens, uliUlalem
subindicat, Hoffmannus, in Lexico uiiiversali, non sanclissimum doctissimumquevirum prselucere, sed
mmium distat, qui annos 26,sedis admittens, et an. universae EcclesioeDei, cujus res. sibi adeo cordj
803 morti assignans, an. 777 auspicatum arguit epi- erant, fore profuturum, Ea propter, cum a. rebus
s.copatum.Cui astipulari videtur M. de Tleury, qui LpiigobardorumprolrilisForojuliensisprovin.ciaFranr
tojn. IX, pag.588 edit. Paris. an,1703, ait accepisse cico sceptro es.t addita, epis.copusejus quoque inter-
privilegium a Carolo (de quo cap. proeced.) il de illos annumerandus esset, qui Carolinocdilionis di-,
Juin,, la huiliemeannee de C(iartes, cxesl-a-direl'an cebatur, factum est, ul Carolo quara frcquenter con-
776, et it succeda peu de tempsapres a Sigualde dans Wventus non splum regni procerum et dynastarum
le siige d^Aquilde.Cui accinit et Pagius ad an.. 776 COgente, sed abbalum et episcoporumsibi subdita-
in fine. Adrianus autem Baillel (Les Viesdes sainls., rum dioeceseon,Paulinus noster nonrai'oextra pro^.
tom. I, Hjanvier) sic habet: // y fut elevS contre vincioefines peregre sit profectus,Non ausim tamen
spri gre l\in. 776 par 1'autoritede Gliarlemagne,non. asserere cuique coilioniipsum inlerfuisse. Quando-
pas pour recompensersa vertu, mais pour donner un quidem locorumdisfanlia et coetuumcoactorum fj-e-
bon pasteur-.et»n excellentmaiire aux peiiptesde Caiy •quenlia"quolibet ferme anno indicta hoc non sua-
nie, £t un habile defen$eura 1'EgliseconJ.reles here- dent. Verum sicuti omnibus,adfuisse non fit credU
siesde sm temps. Cointius, ad an, 776, n. 9, ex diplo- bile, itaa celebrioribus abfuis.senonfit probabile.
mate dato mense Junio hpc an. 776 Paulino gram-. II. Primus post initiationem PauUni.in episcopuin,
inatico, excludit opinionem anni 774 et Sigonium conventus qui occurrat est Paderbonensisanni 777^
asserentem an. 776 tuetijr dicens : «,Posterior igilur qui sane el synodfis,el publica vocatur ab annalis.-.
opiiiio-.(qUse'estSigonii)prseferridebet, nec hoecCa- tis Bertin, et Loiselii, et forte episcoporum non le-.
roliuo diplomati repugnat, niodoPaulinura labente, vis nianus adfuit, quippe Saxones olim foedifragi,
53 YiTA. 04
oppignorata Qde dalisque obsiJibus, nomen Christo A \ nuper sincerius ad fidem couversa. Pe proesentia ta-
dederunt, et baptismo innumeri expiati. AdfuissePau- men Paulini quam nec asserimus, nee negamus,iibi-
linum, neque negandi, neque affirmandi fundamen- tum sit unicuique opinari. Hoc medio tempore duo
tum suppetit cum nulla episcoporum menlio fiat, et ilinera Romana uislituit Carolus, aliud an. 781 quo
ex actis coneilii, quseab auctoribus non proferuntur, Pascha cum Adriano ponlifice in urbe celebravit,
nullus cohjectandi aditus paleatvNon adfuisse po- Natalitia aulem festa sub finem proecedentiSiPapiae.
tius putandum suadet, et quod Francorum Saxo- Dum Romocesset, baptizalus est Carolomannus ab
numque tantummodo dieatur conventus, et quod Adriano, et ab eodem a fonte susceptus (facto sic
Paulinus, recens in sede posilus, novis gregis lustra- Caroli compatre, uli deinde papa se vocare consue-
lione implicitus. fuerit et proepeditus ne acc^deret. vit) dictus est Pipinus, et inunctus in regem Italise,
III. Non ita de synodo an. 779 venit pronuntian- sicuti frater ejus Ludoricus Aquitaniae,quos Hisde-
dum, in qua vel ipse primus canon, qui de motro- gardis Carolo pepereral, "illum an. 776v hunc ann.
polilis inscribitur, suspicionem ingerit Paulinum ad- 778, adeoque primum quinquennem, alterum boc
fuisse. Nam eo tempore Aqulleiensis Ecclesia suflfa- anno triennem dices. Cum vero redirel, Mediolani
ganei episcopi, in parles hiuc Longobardorum, inde Gisla nuper ei nata baptizatur a Thoma archiepi-
Grsecorurajam distracli; obedientiam capiti detre- IB scopo. Ex his cum Carolum euntem et redeuntem,
clabant. Videturigitursynodus occurrisse opportune Iiasubriampertransisse appareat, nihilcommune cum
ad tuenda Ecclesise Aquileiensis violata jura, forte rebus Forojuliensibus hoc iter habuisse patet.
ipsius PauUni querelis excitata, statuendo sic: Aliud iter aggfessus est an. 786, quo oecasui appro-
< Can. i. De metropolitanis, ut suffraganei episcopi pinquante, Natalem Domini Florentioe celebravit, et
eis seeundum eanones subjecti sint; eteaquaeerga statim Romara versus tendens, benignissime excc-
mjnislerium illorum emendanda cognoscunt, libenti plus ab Adriano, ab eoque qui Aragiso uon fidebat,
animo emendent atque corrigant. » Joannes Can- sollicitatus, in Apuliam descendit, Capuam deinde
didus, inilio Iib. IVCommentar. Aquileien. fulcimen- Beneventumque ab Aragiso recepit, et rediens Ro-
tum conjecluroe suppeditat, dum ait, cum primum mam Pascha cum ponlifice celebravit an. 787. Audi-
Paulini meminit: « Paulinus sextus el Irigesimus pa- tis autem nuntiis Tassilonis, Adriano missis ad con-
triarcha ad eum (Carolum) accurrit, Aquileiensis Ee- ciliandam ope ponlificis ihtcr eos abruptam jam pri-
clesiae ac regionis ferme inleritum deplorans, a quo dem coneordiam, ne tunc quidem sincefo animo
clemenlissime exceptus munifl.cenfissimaretulit pri- procuratam, reverlitur ad sua, et.Wormatise Fastra-
vilegia. » Quo accurrerit, non profert; sed sollici- dam ob flildegardis morlem, quse an. 785 in vigilia
tudo Paulini, jura Ecclesioe suse vindicandi percu- C ' Ascensionis, die ultiraa Aprilis evenerat, riovan uxo-
pidi, primo post assumptionem suarh episcoporum rem compleclitur, deque rebus ad Tassilonem perti-
interventu coacto, huic conventui accuxrisse suadet, nentibus aclis vel agendis synodum cogit. Sequenti
el opem rebusEccIesisesuoepessumdalisimpetrasse. anno 788 in Ingelheimensi villa aliam synoduin coii-
Titulushujus convenlus talis est, in Capitularibus, et vocat, qua ejusdem Tassilonis perfidia, convincitur,
apud Cointium hocan. 779, n. 1: « Anno feliciter et proesertim de Avaribus, in perniciem rerum.Caro-
undecimo regni domni nostri Garoli gloriosissimi linarum advocalis in societatem rebellionis, et eo
regis in mense Martio. eapilulare factum, qualiter ipso anno revera praesto factis, ei fegiones ditidnis
congregalis in unum synodali concilio episcopis, ab- regis vastantibus, postulatur. Iii cujus caput omnes
balibus §irisque intustribus [sjc Capitular. Baluzii; qui aderant« Franci, Bajoarji, Longobardi, et Saxo-
illustribus apud Cointium] coraitibus, una cum piis- nes, vel omnes provinciales,» tanquani reum mortis
simo domno nostro, secundum Dei voluntat.em pro indubium, prdnuntiarunt. Verum milis Caroli animus
causis, opportuuis consenserunt decretum. » Coi- sententiam temperavit, et data reo quid de se agi
tionem hanc Haristalli factam esse, adeoque vocari voluisset potestate, se cum filio Theodone pro aris
HaristaUensem posse suspicatur Sirmondus (in No- totondit. Hspc omnia fusius habes in annalistis, proe-
tis ad hanc locum) ex eo quia aiuialislseFrancorum sertim Bertiniano. Cum autem hic disciplinoe eccle-
et Eginardus asserant hic Nalalem Domini et Pas- siaslicse mere et prsecise non appareat consultum,.
cha Carolum celebrasse, quod in Id. Aprilis eo nihil ausim de proesenliaPaulini proferrel'
anno contigit et in consequens Martio mense ibidem V. Sedjam devenimus.ad annum 789 quo Aquis
commoratum fuisse aequum est credere. concilium Carolus adunavit, cui adfuisse Paulhium
IV.Annissequentibus (quorumresnonnisisumma- non dubitamus, sicut et aliis ejusdem anni conventi-
tim excurrimus, tantum ne series temporum abrum- bus, quos episcoporum ccetus fuisse, et Paulinum
patur ) alia concilia celebrata esse a Carolo scribunt interfuisse, satis superque in Dissert,2.de synodo Fo-
arnialistse, puta an. 780 ad Lippise fontes, et ibidem lvijuliens., n. 10 ostendiraus. Boc uniim tantummodo
pariter aHud an. 782, anno autem 785 Paderburnoe ; argumentum hic liceat proponere, quod etiam 1. c.
in quibus tamen nullum suspicandi locum Paulinum refricaraus. Anno796 in Forojuliens. concilio dicebat
interfuisse deprebendimus. Sicuti nec in Wornva- -Paulinus annis superioribus se vocatuin a Carolo
tiensi an. 786et 787, nisi quia in hisaliquando actita- ssepe conciliis.ab eo indictis adfuisse. Nullum' [xxiv]
lura de instilutione episcopalium sedium in Saxonia, autem (si demas Francofurtanum) invenies, cui ma-
'55 S, PALLINI AQU1LE1ENSI3PA1RLARCIL4E K6
- gis consonumrationi.sit putare ipsum adfuisse,quam A f. Ex quibus jam Deo faventc, niinor Pipinus regnuin
liuic quod synodusgeneraUsdicitur,p;uores Ecclesise Ilalise, Lodobich Aquitanioelenent. » Hi igitur tres
Saxenicae,si non eademsessioaeet loco,saltem eodem Caroli et Hildegardis filii non erant antea cogniti
anno aguntur sub eadem convocationeepiscoporum. Paulino, adeoque antea nonduni eos viderat. Non
V!..Bac in peregrinatione Paulini, et extra suee quia pridem non fuisset, ubi ipsi inerant, cum saltem
dioccesis fines commoratione, ut credimus, evenit, an. 779. p.utamus a(TCarohim accessisse, sed quia
quod Ermoldus Nigelluslitteris consignavit, etmetro adhuc infantuli in conspeclu proesulumhaud prsesen-
cecinit (prope finem lib. i) quem, ut et tres sequen- tali credantur. Lodovicusenim unius erat anni, Pi-
tes, Ludovico pio Caroli Magni regis filio nuncupa- pinus triennis, Carolus septennis. Vel si infantes
vit. HosexbibKotliecaVindobonensi augustissiminunc tunc viderat, specie obUtlerata, adoleseente setate
fmperantis Caroli VI gratia extractos, ope cl. viri eorum non meniinerat. Neque enim 'credimus prima
Nicolai Garellii ejusdem bibliothecaepraefecti, publici vice, qua Carolum adiit, boeccontigisse. Quandoqui-
jurisfeeit, et tom. II, parte altera, Rer. Italicar. Scri- dem ea in oetatis teneritudiue yersabantur, ut.sacris
ptof. in principio inseruit, et notis illustravit semper iri consessu episcoporum et procerum regni astasse
de litterarum republica optime meritus Ludovicus onines nullo mcidofial probabile. Adde hsecnon con-
Anlonius Muratorius. Versus igitur (quorum nullus"' -B tingere potuisse ante an. 781 quo Pipinus quinquen-
est omittendus, CUITL inducil Ermdldus Carolum allo- nis dictus est rex Italise, quo sub nomine proponitur
quentem filium Ludovicum ex recepta relatione de cogoos.cendus Paulino interrpganti, Sic enim ajt
ejus victoria Barcinonensi et clade Saraeenis an. 801 Ermoldus : < Prsesul u,t agnovil nomen, regique re-
inflicta) sic se habent : cordans. > Ad quem locum efudiiissimus Muratorias
0 sobolesprceclaranimis,quflmsemperamnvi, sic : < Potius regeraque, scUicet,recordatus.eum esse
Cordelenensretu'it quodpairiafchamibi Italioeregem, mox ei caput aperuit. » Differre auleai
Pauiinusquondam.Famaest, palriarchabeiiignus
Veiieratad sedes, rege jubente. pias. hoecpost annum, quo versamur 789 vero non simile
Cumquedie qUadameeriesi»!residpret in i.lma, apparet.. Qui enira fieri poteral, ul non cogniurs
Atlonitus.Christo psaljeret illein.alos, essel Paulino Pipinus, qui sub hoc tempore (ut vult
u l
Coniigit CafolusSO'O1PS praeclara parenli
Oratupro.cerumpergerit auclusope. Pagius ad huncan. 789, n. 6). Histriam et Liburniam
Isque aram properanscumpijaecessissel ad illam; Groecis eripuit, adeoque regiones vel noslras, vel
Quo saceranlistes muniadignadabat,
Paulinus,quis at iiie fdret, moxflagitatultro; proximas excucurrerat? Insuper hoc auno adfuit
Intendensfamulusreddidil.orsa sibi.
lHe utcognovitprimamsobolemhuncfore regis, palatio Caroli PauHnus, Quid CrgQobest, ne hsec acta
Conticuit: cce))tumille peragfat iter. hoc anno credantur, ^uo jion conveniunt ob.ices qui
DeniqueposlspaliumPipinusveneratheros, ^( in anterioribus vel poslerioribus annis occurrunt?
Magnanimum juvenum ciim comitantechoro.
Paiiliuuscclebransfamulumcompellateumdem, Nam in prioribus setas filiorum Caroli, proeserlim
ill rogat; ill.eiterumverba referre paral.
Praesulut agnovitnomen,regique recordaus, Lodovici, non suadet factura, in posterioribus facta
Moxcaput incliuanspergit at ilte celer. quibus filii Caroli in dies innoiescebanl, et Paulini
Ullitnusecce venitHlodovicus., et ociqssram,
Amplectens,supplexsterriituratque solo. frequens in aulam adventus, obstant quo minus igr.o-
Iilacrymansquedin precihusposcebatOlympi rasse eos dicatur,-ut hic fit. Adde quo magis ab hoc
RegnanlemCh.rislum,qup sibjfe.rretQpem.' anno recedimus, magis quoque a temporej quo pro-
Hocsacer aspiciens,sellase sustulit,ardeus"
Compellaresacrunicum pietale virum. babilius fit Paulino notos faetos filios Caroli, recedi-
AnleanamPippin,Caroloquealip.unle,sedili
-Haeserat,et nullisvocibusorsa dabat. mus. Hoc autem anno hoec evenisse, suadet vel ipsa
Deniquerex valemprosiratocorporeadorat: selas filiorum, quee satis congrua facto vio>tur. Nam
Paulinqsregem suscipitecce pium, Carolus septemdecim, Pipiuus tredecim, Ludovicus
Hynuiicadi.ctadedit variosernionereferla,
. Perge, ait ad Carolum,pfo pielate. Vsle. undecim annorum erant.
Cajsaris.ut primovales peryenitad aurem, VIII. Non me latet vaticinium de Ludovico post
OrdinecunctaMIOhaBC recitavitei.
Si-Deuse veslroFrancbrumsemineregem patfem exaltando in Vita Paulini et ipsi Alcuino ap-
Q/di.nat,istetniss.edibusapliiserit.
Ha3cpaucissapiensCaroluspandeba alnmni,s.,, I pingi. Quod nec latuit scilissimum Muraloriura, et
j)
Quorumcausasibicredula, stve placens^elc. hoc adverlit in notis; sed caute et sapienter concla-
HsecNigellus,quse acri ponderatione digria sunt. dit: < Utri ex hisce scriptoribus potius adhibenda
VII. Caroli hic tres filios noininat: Carolum ma- silTides, aHorum esto judicium; fortassis ulrique. »
jorera coeteris natum, Pipinum, et Ludovicu>m.De Quod ipseautemsub dubitatione proposuit, absolute
Caroli Magni prole audiendus Paulus diacohuS in proferrenonestverendum cunctaperpendenti. Narra-
episcopis Metensibus. < Hic (Carolus) ex Hildegard tionem, quam profert Muratorius ex cap. 10 part. ,i,
conjnge quatuor filios et quiuque filias procreavit. pag. 1S6, ssecul. iv Benedictin;,eammet esse credi-
Habuit tameri ante legale connubium ex Himiltrude mus, qua nos usi sumus,qusequeprseferluroperibusA.I-
nobili pueUa filium nomine Pipinum. Nalorum sane cuini, namutrinque dcomtaneo,vel^ja/ijdicitur scri-
ejus, quos ei Hildegard peperit, ista suht nomina. pta. Quam nos vidinuiSj-esl hujusmodi : < Rex siqiu-
Primus-dictus est Carolus, scilicet patris et proavi dem magnus, iraperatorque jam Carolus, potens ora-
vocabulo nuncupalus. Secundus item Pipinus, fratri tionis gratia, unaquc desideralsecolloculionismutu.se
atque avo oequivocus. Tertius Lodobicb, qui cum cmn Albino, sepulcrum sancli Martini suis cuni fiUis.
Hlotario (qui biennis occubuit) tino partu est genitus. Garolo, Pipino, ac Ludpyico visitare s.tuduit. Qup.iu
57 • YITA, 58
lo.potenens manum Albini, ait secrete : Dominema- tA Filio Dei disseminanlis, eo occurrit Paulinus, liben-
gisler, quemde liis fdiis meisvidetur tibi in isto honore, ter cum coeterisPalribus solemni ritu damnaturus
quem indignoquanquam dedit mihi Deus, habere me pestilens dogma. In dissertalione 4- de Felicis et
successorem.'At ille, vultum in Ludovicum dirigens, Elipandi hoeresi n. 32 et seq. luculenler ostendimus
novissimum illorum, sed humiUtate clarissimum, oh proesentiam Paulini inhocconventu, uti verba ipsius
quam a multis despicabilisnotabatur, ait : Habebit indicant Iib. i, cap. 5 contra Felicem, quoe sunt :
Ludgvicumhumilem, successoremeximium. Hoc tunc < In hocquippe gymnasticoedisputalionis conflictu,
solus audivil Carolus. S.edcum eosdem reges erecta contigit etiam humillimoe nostrse parvitatis pefsona-
cervice, et Ludovicum hurnili post orationis gratia liter prsesentiam adfuisse. » Qiise de nulla alia sy-
in ecclesia sancti Slephani jncedere ceraeret, sedens nodo, in qua disputatum sit de errore Felicis, pos-
in loco, qup sepeliri volebat, infil sibi assistentibus : sunt intelligi, nisi de boc Ralisponensi, ut 1.e. fusius
Cernitis Ludpvicum.fralribus suis humiliorem? Certe demonsiramus, Gum igitur huic coricilio adfuisset,
videbitis i\unc palris celsissimum successorem. Nec irapetravit a Carolo privilegium, quod integrum
non curn posl commmunionem corporis Christi et exhibemus in Appendice u, n. 3, quo libera patriar-
sanguinis, raanu propria eis misceret, idem Ludovi- charum Aquileiensium eleclio futura deinceps clero
cus, humilitate clarissimus,prse omnibus patri sancto o' A,quileien,,Ecclesise permiltitur. Insuper exemptio-
se inclinans, ejus osculatus est manum. Tunc vir nes lionnulloea publicis oneribus eidem clericali
Dominiassistenti sibi ail Sigulfo : Omnis qui se exal- congregalioni conceduntur, Quse omnia hic tunl ac-
tat-fhumiliabilur; ef[xxv] qui se humiliai exaltabitur. curatius perpendenda,
Certe islum, post palrem, Francia gaudebit habere II. Interfuisse quandoque in episcoporum electio-
imperatorem. Hoc nos jam factum et vidimus et gau- nibus principum auctoritatem, et aliquando eligen^
demus. t Hoecauctor vitse,synchronus (ut ex his ulli- tium Hbertatem infractam fuisse, historiae superio-
lnis verbis apparet) ipsius prsenuntiati imperatoris rum temporum satis comprobant. Vel ipsa tempe-
Ludovici. Conferrenti hanc auiem cum superiori stalePauhni primi Aquiieiensis patriarchseprincipum
narralioneni,indubium videri debet non esse ejusdem manus in episcoporum eleclionib.usimriiistse, dusn
facli hisloriam, sed plane diversi. Nam hic, Carolns Pelagius papa (Epist, supra cap. 1, n. 7, citata) scri-
ipseinterrogat; ibi, non interrogatus Paulinus vati- bit Valeriano Patritio : < Non ante Mediolanensem
Ciniumprofert. Hic, jam Carolus est imperator, ut episcopum iieri permisistis, nisi ad clementissiraum
disertis verbis auctor prodit: imperatorquejam Ca- principem exiude retulisselis, et quidfieri debuisset,
rolus. Diceres ue Pauljnum Dl,iosCaroli non agnovisse ejus iterum scriplis recognovissetis. » Quod ea tem-
anle an. 800 quo Carolus imperator est renuntialus ? porum iniquilas ne dum tolerabile, sed ut plurimum
Non puto. Paulinus ignorat prima vice filios Caroli; commendabile faciebat, Ab hujus nimium productse
Alcuinus quemquam ignorasse eorum non dicM-ur. auctoritatis abusu nec ipsa Romana sedes fuit ira-
Amplius, Pauliui estunica,-simplexque, et sponlanea munis. Plura cum hujus rei occurrant exempla, so-
vaticinatio; Alcuini qusesitaet replicata. Duplex igi- lius Symmachi papse sufficiat illud, petilum ex Ana-
liir factum, etgeniina histpria. Carplus enim, quod stasio Bibliothecario ineumd. n. marg. 77, qui post-
prius a Paulino sibi vaticinatura fuerat, ab Alcuiuo quara contentionemenatamin ejus electione, etdela-
quoque exposcit, non dubitans de priori, sed optans tam Ravennam < ad judicium regis Theodorici »
per secundam propheliam confirroari vaticinium, uni descripserat, subdit .: < Divisus est iterum clerus;
sancto etiam alio beato astipulante. alii comraunicabant Symmacho, alii Laurenlio. Tunc
IX..Ex hinc usque ad an. 792 extra dicecesiss.use Festiis et Probinus senatores roiserunt relatioriem
Iiraites, vel ut aulam adiret, vel,ut conciliis interes- regi, et coeperunt agere.ut visitatorem daret rex
set, pedem extulisse non fit credibile. Etenim an- sedis apostolicse, Tunc rexdedit Petrum Altirioeci-
nus 790 sicuti nullum bellum, nullam expeditionem vitatis episcopum, quod canones prohibebant. J "Sed
militarem, nullum i.ter Caroli profert, ita nec uUo U in concilio coacto purgavit se de oppositis crimiiri-
concilio est insignitus. Anno autem sequenti 791, ob bus Symmachus, <_et damnatur Petrus Altinas inva-
niolus Avarum, quibus retundendjs Carolus Ratis- sorsedis apostolicoe,et Laurentius Nucerinus; quia
ponamvenit, exercilumin Bungariam ducturus Pau- vivp episcopo Symmachopervaserunt sedem ejus. »
linus Ecclesiam suam no,ndeseruit, sed ad luilio- Viden, quo pervenerat principura in sacerdotes Dei
nem gregis sui, nonparuroexproximisbelli motibus licentia ? Cum autem Patrum canones ctero quando-
perlerriti, consilio et ope procstofuisse non est am- que et pgpulo, una tamen cum clero adunato, e)i-
bigendum. Convertit aulem hoc medio tenipore ani- gendorum episcoporum facultatem impertianlur, ut
mumad resEcclesioereparandas, disciplinam instau- dicebal Leo papaAnaslasiolhessalonicen. episcopo,
randani, moresque cleri et pop.ulipoliendos. epist. 8-i cap, 6: «. Ut omnium clericorum, etom-
CAPUT VI. nium civium voluntate discussa onlimus eliga-
P«u/i'i«s ad concilium Ratisponense proficischur. tur; » et sit exemplumin Cornelio, de quo Cyprianus
Diploma ibidemei datum exatninatur. epist. S2, edii. noviss. :-< Factus est Cornelius epi-
I. Anno 792 Ratisponoeconcilioconvocato in causai scopus, de Dei et Christi ejus judicio, de clericorum
f elicis Urgelitani episcopi, adoptionem in Christoi pcne omniura testimonio, de plebis quoe tunc adfuit
59 S. PAULINI AQUILEIENSISPATRIARCILE 60
suffragio, et de sacerdotum anliquorum.elbonorum Ai Ex his colligequibus divorumsacra fuerit Aquileien-
virorum collegio ; > adeo vel ipsi ponlifices Romani sis ecclesia; nimirum beatseMarise virgini, sancto
hanc eligendi normam lutati,' nedieanrvenefati sunt, Petro, et sancto Marco, cujus proedicationein.Chri-
ut necsuamauctoritalem in his immisceri aliquando sto Jesu per evangelium est genita. Cura non audis
paterentur. Sanctus Gregorius Magnus(lib. n, epist. hic sanctos martyres Hermagoram et Fortunatum,
29, indict. ll),scribebat clero Mediolanensi,propen- te forte angil scrupulus, rium tantum sub Poppone
denli in electionemCorislantirii,cororaendansquidem patriareha his riiartyribus priraum dicata fuerit, di-
eligendum : t.Verumlamen (addebal) quia anliquse cenle ipso in suo documento, quod profert UgheUus
meoedeliberationis intenlio-est, ad suscipiendapa- tom. V in Poppone : < EgoPoppo... hanc ecclesiam
sloralis curoe onera, pro nullius unquam misceri fabricavi, et eam in honorem sanclse Dei genilricis
.persona, oralionibus prosequar eleclionemvestram.» el perpetuse virginis Marise, sanctorura marlyrum
Idem de se-lestabatur Adrianus I-papa,idque suade- HefmagorseetForlunati, una cumpluribus episcopis
iiatCarolo Magno epist, in ordine 7, tom. VIII con- consecravi. » Verum an ignoras, argumenta a iie-
ciliorum, quseest codicis Carolini 83:«Nunquam nos galivis pelita infirraiorem producere probatioixm ?
in qualibet electione invenimus,.nec invenire habe- Apud eumdem Ughellum iliid. diploma est Henrici
mus. Sed neque vestram excellentiam oplam^ista- *B III Raslisponsean. 1040, in Non. Januar. in quo
lem rem incumbere. Sed qualis a clero, et plebe, dicitur < sancta Aquileien. ecclesia in honorem san-
cunctoquepopulo electus canonice fueril, et niliil sit ctseMarioededicata; » et aliiid dalum Augustse eo-
quod sacro obsit ordini, solita iraditione illum ordina- deinan. 1040, iv Id."Januar. in quo dicitur < in ho-
mus. > Quo exemplo et monitu (etsi eo pietas Caroli, norem sanctorum Hermagorse et Fortunati con-
et reverantia semper ecclesiaslicoe hierarcliioeexhi- structa ; i in hoc sanctse Marise,in iUosanclorum
bila, non indigerel) adeo profecit, ut-si quidhae in martyrum nominibus suppressis. Non ergo arguas.
re tunc usque .peccatum utcunque fuissel, reparan- ex omissione nominum, in traditiorie nosira imme-
dum salis superque procuraverit in concilioAquis- morabili peccatum, nec auctoreru fingas Popporiem,.
granensi an. 805 prolatione secundi canonis, qui est quia potius ipse quod.eratin vulgus jam radicalum
hujusmodi : < Sacrorum canonum non ignari, ut in confirmavit, non autem fuit auctor. Marlyrologium,
,Dei nomine sancta Ecclesia suo liberius potirelur quod Hieronymi nomine inscribilur, et appellat. ve-
honore, assensum ecclesiastico prsebuimus, ut scili- luslissimum Dacherius, qui illud prodit tom. IV Spi-
. cet episcopi per electionem cleri et populi secun- cilegii, et fatetur in procfalionecumHenrico Valesio,
dum statuta canonum de proprio (sic)Dioecesi,re-- tempus prsecessisseGregorii Magni,Dabetsub 12 Julii
mota personarum et munerum accepiione, ob vitoe " sic: < iv Idus Julii. In Aquileia Fortunati, Arma-
meritum et sapienlise donum eligantur, ut exemplo geri. > Error est quidem in posilione, et in nomine.
et verbo sibi suhjectis usquequaque prodesse va- Sed quis non videt, sub nomine Arniageri Herma-
leant. » Hujus Gapitularis concilio prsefuit Paulinus goram nostrum indicatum? Insuper Marlyrologium
jioster, tanquam apostolicsesedis legatus, ut suOloco Wandalberii, tom. V Spicilegii a Dacherio pariter
dicetur. Qui forte ipse Carolini assensus et senten- insertum, qui in praelatione ait floruisse auctorem,
tise conciliator fuit, respiciens communehonum ec- circa an. 845, ad IV.Id. Julii, sic habet elarius:
ciesiarum; quippe antea Ratisponoe,in mente ha- Hermagoramquarlo a supplexAquileiafreqtienlat,,
bens palrum statuta, et incommoda quse sequuntur Anlislesprecibuspopulumqni luloitel urbem.
ex imraisiione laicse auctoritatis in eleclione Eccle- Argue potius in recentiores qui nostris evangelistam
sise ministrorum, impetratione privilegii, de quo Marcum perperam abjudicant, vere ad noslram Ec-
nunc agimus,suseEcclesisevoluitdeineepsconsultumi. clesiam, ut parenlem ejus, pertinere. Qua de re
III. Post consuetum iis lemporibus prsefandi mo- visne scriptorem, sseculoPaulini floreritem, ut testem
dum, ait rex de AquileiensiEcclesia, cui t vir vene- indubiura? Accipe, Nolkerus, qui sseculoix floruil,
rabllis Paulinus patriarcha prseerat, quoeest in bo- r. et Martyrologuim suum circa an. 894 (ut oliservat
jiore sanctse Dei genitricis Marioe, vel sancti Petri Basnagius tora. II, part. m, pag. 88, Antiq. lect.
principis apostolorum, sivesancti Marciconslrucla.» Canisii edit. Amstel. an. 172S) scripsit, sic habet:
Videlur priraa fronte nimis ambigue locutum fuisse, < IVId. Julii. Apud Aquiieiam nalivitas sancti Her-
cum parliculsevel et sivedubilandi prseseferaiit cha- magoroe, vel, sicut in antiquis codicibus invenitur,
raclerem. Verum ea setate, quoeseveriores haud co- Hermechoroe,prirai ejusdem civilatis episcopi, di^
lebat musas, disjuncliva pro conjuncliva parlicula scipuli sancti Marci evangelistoe.Item Fortunati. >
usurpabalur, [xxvi] ut^idvertit P. de Marca, deCon- " Antiqui codices, qui dicebantur an. 894 arguunt sse-
cord. sscerd. el imp. lib. iv, cap. 5, et Hb. vi, cap. cula superiora Hermagoram agnovisse primum epi-
?4, quo sic ait: < Vox illa vel apud medioe selalis scopumAquileien. et discipulum sancti Marci.
scriptores equivalet conjunclioni et. Itaquecura legis IV. Post pauca hsec leguntur : < Ipsa sancta con-
in hoc canone vel episcopis,velcomitibus intelligen- - gregatio, quoeibidemsub sanelo ordinevitam gerere
dum est et episcopis,et comitibus.Item sacerdotibus videlur,.'. licenliam habeat super se eligendi paslo-
vel servisDci, id est4t servisDci, hoc est abbatilms. > rem. > Ex his vide, quara slricto jure dixerimusc. 4,
* U csl, Idib. '
61 VITA. 69
§ 5, non esse Paulinum illum patriarcham, cui mo- A Dei habitaculaconstruenda largiri dignelur. Si au
rienti Carolus electionem successoris remittebal. lera de alia casa Dei, aut de cujuslibet proprio fuerit,
Nam hic congregationiclericorum eligendipaslorem ex convenientia commutandilicentia tribuatur. Et si
datur licenlia, Paulino ipso privilegium intercedente, paupertas loci ad oedificandasdomos necessarias non
Insuper innuitur, clerum Aquileien. vitam vixisse suffecerit,eosad adjutorium sedificandipotestas regia
(ut dicunt) communem, ct sub regula positam. Nec cogat, qui res de eademecclesiain beneficiisrelinent.»
verba, vitam gerere videnlur, rem ancipitem impor- Bocceratratio convictusclericorumcirca teraporaPau-
tant. Alibi enim (si memoria non fallel) dicemus, lini. Et quamvocat diploma sanclam congregationem
videri inscripturis ejus temporis idem acesse signi- sub sancloordinein AquileieiisiEcclesia, cui liberam
ficare. Quandoquidem ut monachi monasticam, ita efigendi sibi pastorem tribuitfacultatem, una exhis
clerici clericalem, quam et canonicam regulam et erat, de quibus hic sermo, quorum clerici ex convi-
ordinem dicebant, custodiebant, illi sub abbatum, hi clu forte communi fratres vocabantiir etiam an.
sub episcopOrummanu constiluli. In Capilulari Ve- 1129, ut ex charta Azonis donantis apparet, in Ap-
ronensi sub Pipino an. 755, e. 11, de utrisque sic pend, 2, ii, 15, appo&ita.Vigebat in Ecclesia noslra
statuilur ; < De illis hominibus, qui dicunt quod se -bsecdisciplina quartum post sspculum, hoc est an.
**
propter Deum tonsorassent, et modo-res eorum vel 1278, ul constat ex documento, quod libens lubens-
pecunias babent, et nec sub manu episcopi supt, nec que dabo in Append. 2, n, 19, quo Raimundus pa-
in monasterio regulariter vivunt, placuil ut in mo- triarcha ad exemplum,"ut ait, coelerarumEcclesia-
nasterio sint sub ordine regulari, aut sub roanu epi- rum circa ecclesiamUtincnsem noslram (nunc Dei
scopi sub ordine canonico. » Oinc aliquando clerici genitricis ab angelo salutaloe, tunc sancto Uldarico
dicti canonici, non solum vel quia in canone seu episcopo sacram) sedes pro conviclu canonicorum
roatricula recenserentur ecclesise, vel quia stipem emendas, ampliandas, construendas disponit. Ex
quoecanon dicitur, eis prseberet ecclesia, vel (quod hinc auteni et ex documentoAppend. 2, num. 20, co-
malo) ex utroque; non enim solebant clerici-fieri, gnoscat, quicunque honorem capitulj et canonico-
nisi se addicerent ecclesise-servitio et censui: qui rum, sallem sub Gregorio de Montelongoinstituto-
vero catalogo horum adoptabantur, ii tanlummodo, rum, ut in Append. 2, n, 18, urbi nostroeinvidendo
non coeleri si qui forent, stipendia sportutasque (ut flnle lempora beati. Berlrandi, qui circa dimidium
vocat Cyprianusepist. 34) promerebantur; binc fra- sequentis sseculi floruit, denegare pergit, se nec di-=
tres sporltdantes,epist. 66 ab eodem dicti, sed etiam cere bene, nec vere.
ex canonica vivendi ratione et regulari disciplina p [xxvii] V. Inter exemptiones autem publicorum
quam profitebanlur. Croecipue vero Carolo Magno onerum, quas, ne iis premerenlur Aquileiensis con-
adflitenie, forte et Paulino, quod in sua ecclesia jam gregalionis clerici, Carolus indulsit, una est immu-
in usu erat, proponente et suggerente, in Aquisgra- nitas ab herbatico : < Non debeant solvere h.erbafi-
nensi conventu, cui et ipse Paulinus inlerfuit an, cum, > <Berbalicum aulem, quod et lierbagium,jus
789 hujusmodi clericalis cbnviclus sub regula de- est herbas secandi, > Du Cange. Bic lamen puta-
gendus inculcatur.-Capile enim 71 Capilularis sic de "rem innui exemplionem ab herbis. vel foenissubmi-
clericis statuilur : < Qui ad clericatum accedunt, nistrandis, vel quhd verius videtur, a multa, sive
quod nos nominamus canonicam vitam, volumus ut pecunia pro fcenis et herbis solvenda, quara coeleri
illi canonice secundum suam regulam oranimodis proestare lenebantur. Arguitur ex sequentibus exem-.
vivant, et episcopuseorum regat vitam, sicut abbas ptionibus mansionalici ct foderi, salvis quibusdam
monachorum. > En tibi communis vita, adeoque honeslissimiscoiiditioiiibus, eidem congregationipa-»
intra easdem sedes, clericorum convictus. Sed me- riter concessls. < Concessirous(ail Carolus) in elee--
lius disciplinoehujus rationem percipies ex concilio mosyna nostra memoratoviro venerabili, ut a supra
Meldensian. 845, quod c. 53 sic habet. < Ut cano- servienlibus jam fatse ecclesioeniansionalicosvel /o-
nici in civitate, vel roonasteriis, sicut constitulum 0 derum nullus audeat proetemlere vel exigere ulIo>
est, in dormitorio dormiant, et in refectorio come- unquam tempore; excepto si veniat, quod nos ipss
dant, et in domoiufirm.orumnecessario subleventur, aul djlectus filiusrioster Pipinus, vel regale redilum:
et laro sani quam infirmi canonice vesliantur, atque propter impedimenta inimicorum parlibusForoju-
in claustris horis congruis degant, et sub cuslodia liensibus, aut in fine Tarvisani advenerint : tunc
canonica lectionibus et cseteris divinoe inslitutionis propter necessitatis causam, si contingat, mansiones.
insistant ofliciis. Qui vero episcoporum loci conve- homines nostros ibidem accipiant. > Mansionaticum
nientiaro, arit facultatem non habuerit, ut hoc perfi- autem et foderum onera erant publica principi pen-
cere et ordinare possit, princeps secundum coiislt-. denda, vel vicaria peeunia redimenda. IUudquidem,
tutionemdomni imperatoris L.udoviciannuat. Id est mansioriis seu habitationis locum parando; qnod vel
fei vicina episcopio terra de eadem ecclesia esse re- re ipsa prastabatur (qua de re est illud lib. n Capi-
perta fuerit, et ab alio possidetur, ecclesise rectori tular. cap. 17. < In illis vero locis, ubi modo via et
ad claustra clericorum, vel alia quselibet ecclesise mansionatici a genitore nostro ordinati sunt,> etc),
coromodafaciendareddatur. Si autem de 'fiscofue- vel solvebatur numerata pecunia, de tpio est illud
ri.t, regia liberalitas eamdein terram ad servorum Capitulare de Villis Caroli Magnicap. 11: <Ul nullus
65 S. PAULINI AQUILEIENSISPATRLARCHJE 64
judex Mansionalicos...prendat, > id esl exigat, quocA VII. Annus aulerii 24 regni Fraricici ab an. 768
pro mansionibus indictis essent pendenda. Hoc vero, iOctobriincepto est an. 792, sieuli ab anno774est re-
scilicet foderi, vel fodri nomine, annonse mililaris ijni Italici 19, si perpendas ejus epocham auspicari a
impendium importal, quodprsecipue a subditis Italis imensibushacdata diplomatis anterioribus,putaAprili
exigebalur, cum reges Francorum Italiam suam in- vel Maio,quo regnum Italicum, sive Longobardorum
visuri descenderent, Otlo Frisingensis lib. n de Re- iCaroli initium ducit. Currebat enim annus 19 regni
bus geslis Friderici I iroperat. cap. 13, post medium: ][talici prid. Non. Aug. Arguit Fontaninus in libello
< Mps.enim antiquis, ex quo iroperium Romanum Delle Masnade, pag. 21, omissionis Mabillonium,'
,ad Francos derivatura est, ad noslra usque deductus iquod in censu palatiorum regum Francorum,
est tempora, ut quoliescunque reges Italiara ingredi quem profert lib. iv de Re diplomatica, omiserit
destinaverint, gnavos quos.libet de familiaribussuis Ratisponense palalium, "in quo vidimus datum di-
proemiltant, qui singulas civitates seu oppida pera- ploma, de quo sermo, Sed injuria arguilur, et imme-
grando, ea quoc ad fiscum regalem spectant, quseab rito. Nonenim ipse, sed MichaelGermanus, in quem
accolis fodrum dicunlur, exquirapt. >Idem ibid. cap. < valetudine aliisque rebus impedilus hanc operam
25 : < Cura fodrum a civilalibus... exquirerelur, transtulit» (ut ipse Mabilloniustestatur n. 4) auctor
Spoletani indignationeni principis ihcurrunl. » Ra- B fuit lucubrationis, in qua ipse Germanus verbis, non
devicus lib. n, cap, 10 : < Fridericus nunlios pra Mabillonii,sed suis rem edisserit, ul dicitur ibi. Sed
colligendo fodro. per lolam Tusciam, et maritima, ea fuit modestia Mabillonii,ut non in socium lapsum
atque Ca.mpaniam,direxit. > Ab his ergo oneribus refunderet, sed lanquam ipse peccasset, gratias
EcclesioeAquileiens. clericbs hoc privilegioeximebat ageret arguenli, ul ipse Fontaninus non siiuil in lib-
Carolus, et quidem intuitu Paulini; nam expresse De Vindiciisdiplomat.
una ex causis, quarum gralia hsec prsestabat, lerfio CAPUT VII.
loco est x < Ut ejus (Paulini) meritis compellentibus Paulini
ita prsestitisse, et in omnibus concessisse cogno- gesta in concilioFrancofordiensi; a qno re-
gressus scriptioni librorum se addicit, et celebra-
scaut. > tioni concilii Forojutiensis.
VI. In fine.autem lociis el tempus sic"adnotanlur: I. Cum in disseftatione peculiari quam exhibemus,
<Facta prid. non. Aug. an. 24 ell9 regni nostri. de Felicis el Elipandi haeresi, an. 42 et seqq. latius
Actuni Regemesburg in palatio publico. In Dei no- de concilio Francofordiensi fusiusque loquainur, ibi
mine feliciter. Amen. »Locus is est, ubi conciliumin colligipossunt, quse ad argumentuin prsesens facere
causa Felicis Carolus congregaverat, Et quidem satis videbuntur. Hic nonnuUa tantummodo attingemus.
**
probabiliter asserimus tempore celebratkmis concilii Anno794 Francis, Aqmlanis, Germanis, Italis Patri-
datum diploma, Nam. ex chronico Sandionysiano, bus ad synodalem conventum vocatis, cum eis Pauli-
citato a Cointio s.ub hoc an. 792, n. 1 : <.Saxones nus venit Francofurlum, ubi Pascjia Carolus cele-
interfeccrunt Franeos. super fluvioAlpia,prope mare, braverat. Non tamen statim ab hoc festo concilium
prid. Non. Jul, feria vi, » Post hanc cladem sequilur .celebraluro est, et eo minus in ipso feslo Paschatis,
delectio et damnalio conjurationis Pipini in patrem ut v.ultG. Cavein finesoec.vm. Apparet ex Eginardo
Carolum,. in chronico Moissiacensi et codice Cani- in Annalibus, qui sic ail: < Rex ad condemnandam
siano. Cointiusibid,, n, 2 : i In codice C.ani.sianoet heeresim Felicianam, oestatis initio, quando et ge-
jn chronico Moissiacensi hsec proxime sequuntur dc neralem populi sui conventum habuit, eoncilium
Pipino, etc, » Ahrialista quoque Laureshamensis: omnium episcoporuni ex omnibus regni sui provin-
< Rege ibidem (id est apud Reginum) a;slatem ciis in eadem villa (Eranconofurt) congregavit. »
agente, facta est pontra eum- conjuratio a filio suo Cum autem hoc anno 794 Pascha in diem 25 Marlii
majore. » Damnatur autem Pipinus-perduellis, in inciderit, non videtur coactum concilium in ipsa so-
conventu Regenspurg habito. Chronicon Moissia- lemnitafe PasChali; sed neque (ut canones quando-
cense-:< Rex Carolus cum cognovisset consiliumPi- ^. que innuunt) Dominicani post Pascha, quse cadens
pini,,et consentaneorum suorum, coadunavit adven- in diem 13 Aprilis, hon congruit cum sestalis inilio.
lum Francorum, et aliorum fideliurasuorum ad Re- Sed quia hic nedrim conventus episcoporum in solis
gensburg, ubi universus populus Christianus, qui fidei causis adunafus, sed et Placilum (ut dieebant)
cura rege aderant, judicavit Pipinurn, etc.» Populus erat proceruro regni pro rebus.politicis, nil mirum,
Christianus, qui tunc ibi aderat, coetus erat epir- si lempus canonicum non esl adaraussim observa-
scoporum el religiosorum virorum, in causa Felicis tum. Adde :. episcopalium sedium, a quibus evo-
convocatorum, Huic co3tuiinterfiiissePaulinum jam candi erant Patres, distanlia; itinerisque, tempe-
ostendimus, et vide Dissert, 4 de Felicis et Elipandi state adhuc rigida, diflicultasnecessario exigebat, ut
lioeresin. 32 et seq. Cmn ergo haecorania contigerint tempus, etsi serius, tamen opportunius commodius-
post prid.Non.Jul., et hic habeamus diploma non que 'ffoncilium nancisceretur. Ex diplomale iufra
nisi post unicuni mensem datum (id est prid. Non. n. 8 citando daloxiu Kal. Aug. Anianoabbati mona-
'
August.), satis probabiliter nobis Videtur, tempus sterii Caunensis, argui polest circa finem mensis
diplbmalis tempus esse concilii, ,et ejus occasione Junii, vel initium Julii coactum concilium, quod
impelralum el datiim. [xxviii] non unica sessione celebratum est, sed
65 VITA. 66
primo proposita hseresi, poslea dato aliquot dierum A Iiroe coeterissibi opem laturi, nomen nullius appo-
spatio Patribus res mature prospiciendi, et hoeresi isuit. Sibi autem manus dante Petro Mediolanensi,
respondendij denuo adunatum. Quod manifeste docet icum res in scena fuit producta, prse cseteris ItaJise
Paulinus-,in Sacrosyllabo suo sub initium: <Quadam iepiscopis,in secunda Hbri editione strenui commili-
die, aitj residenlibiis cunctis... jubente rege, recitata Itonis gratissimus commilito nomen expressit. De
est epistola Elipandi. >Et infra : < Cumque impre- *]Petro Mediolanen. vide Dissert. 4, n. 44.
cata et concessa esset morosa dilatio per dies aliquot, IV. .Scopus quem petebat hac synodo Carolus,
placuit, elc. » Cum igitur diploma, datum 20 Julii, i5rat hoeresisFelicianse proscriptio, adeoque et pri-
latum sit post acluiri conciliumvet concilium diebus inum decretum, seu canon ex 56 in ea latis, sicuti
aliquot duraverit, captum videtur saltem initio Julii, jirima quoestioproppsita, de ea eliminanda statutum.
vel fine Junii-. <i In primordio capitulorum exortum est de impia
H. Episeopofum, qui irilerfuerunt, riumerum ad i;t nefanda hserese Elipandi Toletanse sedis episcopi,
lercentos circiter ascendisse asserit G. Cave. Qui i;t Felicis Orgellitanse, eorumque sequacibus, qui
addit, ex itiultitudine Palrum universale dici posse imale sentientes, in Dei Filio asserebant adoptionem.
coneilium. Et revera ipse Paulinus p/enariam syno-- Quam omnes, qui supra, sanctissimi Patfes et re-
dum appellat, quam conlinuator Hislor. Pauli Dia- B spuentes una voce contradixerunt, atque hanc hte-
coni magnam denomiriavit, Scriptor hic in hoc con- resira funditus a sancta Ecclesia eradicandam sta-
cilio primas iriler Patres dat Paulino, qui vere coete- tuerunl. > Patres autem, qui ore tenus sic unani-
rorum caput et coriphseus Videbatur. Recensendo miter in hseresim prontintiarunt sentenliam, pari
enim (veluli ScriptuTa II Reg. xxm raiUtes David unanimiXate librum Sacrosyliabum Paulini nervose
strenuiores) tres fortes, et inler cseteros proestantio- eara impugnantem omnes subscripserunt. Eginar-
res eminentioresque, proponit Paulinum primum, dus in annalibus : < In quo concnio et heeresis rae-
tanquam inter tres nobiliorem, deinde Petrum Me- morala cohdemnata est, et Hber contra eam com-
diolanensem, et tertio Alcuinum. < Quam hseresim tnuni episcoporum auctoritate compositus, in quo
(ait, de FeUciana loquens) sanctissimi viri Paulinus omnes subscripserunt. i Qui iste liber fuerit, iii
Aquilegiensis patriarcha, et Petrus Mediolanensis Dissert. i, n. 45, non alium esse, nisi Sacrosyllabum
archiepiscopus, seu Alcuinus insu.IseBritannioearchi- Paulini ostendimus,
diaconus, cum cseteris episcopis deslruentes, etc, » V, VI. MultaextraaleamhsereseosFelicianoeactitala
Quem ordinem ipse Carolus servat in epistola sua ad ruere. Et quidem canon secundus, qui circumfertur,
Hispanos episcopos direcla, una cum decretis et de abrogatione concilii Nicoenin ob cultum imagi-
sententia concilii; nam post recensionem epistolse " num, manifcste loquitur. Quse de hac qusestione
Adriani sumrai ponti.ficis,Sacrosyllabum profert, et proferuritur a catholicis et modernis hserelicis, no-
teriio loco epistolam episcoporum Gallieeet csetero- strum nolumus esse pertractare, cum in ea quse-
rum reponit. stione nullibi implicatum inveniamus Paulinum-suis
III. Sacrosyllabus libellus est quo Paulinus aoere- scriptis. Mirum sane et ponderalione dignum, duo
sim Felicianam perstringit et conterit. De eo, suo puncta fidei eadem synodo pertractata, duobus ca-
loco. Cointius ad an. 794, n. 15, ait scriptum Fran- pitulis sibi immediate sequentibus definita,, adeo
conofurti, cum synodus illic haberetur. Sed cum du- alterumex his jejune contactum, ut nec nominatura
plici modo edilus reperiatur (ul et ipse Coinlius ad- invenias a Paulino, et in epistolis Caroli ad Adria-
verlit ad eumd. an. n. 7), nempe in una editione lo- num, et Adriani ad Carolum par de altero silenlium.
quatur in singulari censeo, decerno, in aUa in plurali Paulinus nunquam loquilur de qusestione imaginuro,
censemus, decernimus, puto Paulinum, qui .optime sed de hseresiFeliciana; in epistolis quse circumfe-
callebat rera Francofurti agcndam, librum tanquam runtur Adriani et Caroli, de imaginibus agitur : de
privatum doctorem proeparasse domi, antequam ad hseresi Feliciana nec per somnium. Quid. est hoc
concilium accederet. Cum autem in concilio reci- Paulini, in causa adc.o gravi et consona, quia de
latus libelius omnibus arrisisset, et uriiversali con- rebus fidei quas pertractabat; ex adverso, hoc Ca-
ciUi sanclione communi nomine miltendus esset ad roU et Adriarii, in causa tam palenli et nota, silen-
coniumaces Hispanos episcopos, cum transcriberetur tium ? Equidem cum causa Felicis in controversiara
Franconofurti, aptum exordium ad facta prsesentia non veniat et ab omnibus fatealur; altera de imagi-
appositum, et numerus pluralis pro anteriori singu- nibus quoestio in dubium veniat, et impugnetur a
lari sit substitulus ab eodem Paulino, sicque verum multis : ex hinc saltem suspecta fit, et quse credatur
utrumque sit, [quod a duabus editionibus profertur; minus. probabilis. Sed de his (ut diximus) videant
et juxta earum alteram verum dicat quoque Cointius alii.
Francofurti scriptum, nempe eftbrmatum nova tran- VU. Prseter autem eam, qusedogma contingebat,
scriptione ad oraliohis conciliaris characlerem. Hoc varii ordinis res acta est. Circa disciphnam est po>
suadet Petri episcopi Mediolanensis in una editione nitentia Heistulfo statuta. De quo non satis miran-
silentium, in altera nomen appositum et prsesentia dum venit, adeo historicosjejunos fuisse, ut non le-
indicata. Cum enim nescissel Paulinus domi'degens, vis, sed.potius Bulla^memoriaejus supersles dicenda
qui prsceise episcopi fuluri essenl. concilio, et qui sit: Etenim prseter titulum epistoloe, qui tnlis esl,
67 S. PAULINIAQUILEIENSISPATRIARCHJE 68
ut factum sunimalim tanturamodo inlelligas, histo- imis, el Pelrus Mediolanensis. TheopliylacluinTu-
riam autem rei gestse non cognoscas, nihil apud dertinum episcopumsuspicatus fueram; qui anho 787
editores vel conciliorumvel canonum, a quibus solet legatus Adfiani ppntificis cum. Gregorio episcopo
illa proferri, ad notitiam facti ducens invenitur. Ostienseadfuil coneilio Galchutensiin Anglia; cum
Sic autera is se habet : <Incipit epistola Paulini incidi in P, Coinliumyqui ad an. 796, n. 43, suspi-
patriarchse Forojuliensis, edita in lococelebri nomeft cionem confirmavil bis verbis, agens de synodo
Francofurt, in syriodomagna, contra Felicem hsere- Calchulensi: < Theophylaclus EcclesiamTudertiria.m
ticum, de Heistuifo qui uxorem suam occidit causa agere potuit ad annum usque Chrisli seplingentesi-
adulterii. » Hsec est historia tota. Si quid laroen mum.nonagesimumsextum, quo Tudertum a Groecis
illustratione dignum putatunij notis, citm de epistola ad Francos transiit : nec alius fofte fuit ab episcopp
illa disserendum, pro virili expositum; TheophylaCloAdriani papselegalo, qui concilioFran-
VIH. Altera, quse inter gratiosas.censeri potest, cofordiensiante biennium^interfuit.> Stephanus au-
est diploma, seu prseceptuni Cardli Magni < dat. iii tem (forle Cremonensis episcopus) is.erat, quem ad-1
Kal. Augusti, anno vigesime sexto, et vigesimo re- nilente Carolo MagnoAdrianus ad eam cathedram
gnorrim ejus, Francoforti in palatio regio, > quod evexerat an. 776 -,eamque lenuit usque ad an; 816»
profert Baluzius tom-.II Gapitular.,pag. 1599, in ap- ' Intefcessio cnim Cafoli pfo ejus exaltatione indicat»
pendice 1 Aclor, veter. n. 18. Annus enim regni ipsi inler caros fuisse, adeoque ab Adriano occasio-
Francici et locus optime conveniunl cum hac concilii nes omnes captanle sibi Carolumpromerendi missuni
celebratione, nisi quod Italici vere est 21 a Maioin^- legati charactere» tanquam regi gratum futurum, ad
ceptus : sed forte aliquam epocham mense Maiotar- concilium Francofofdiense prcbabile faciti De hoc
diorerii pro regno italico -invenies, sicuti nos cum vide Ughellum in Cremonensibusn. 29. De PelrO
Pagio de concilioForojuliensi agentes invenimus an- Mediolanensi dictumest-in Dissert. 4, n:44. BoC
teriorem. Non enim est unica et constans epocha unum addilum hic sit, non admitti a Papebrocbiri
regni Italici. Insuper in ipso diplomate innuitur, (apudTagium mox citand.) in Exegesi de episcopis
interfuisse concilio gratiam exposlulaturus, Anianus Medioianensibusproefixa tom. VII Sanctor. mensis
abbas Caunensis cum suis monachis (quod advertit Junii, privilegia quseproferuntur ab Ugbello; et proe-
et Baluzius in notis ad concil. Francofort.): <_Co- serlim quia in iUisPetrus diCaturOldradus , in gra-
gnoscat magniludo seii utilitas vestra, quia vir vene- iiam sciUcetfainilioeejusdem ftoininis. Neque enini
rabilis Anianus abbas, ex monasterio sancti Joannis tempore Caroli Magni cognomen efferre episcopi
et sahcli Laurentii, quod fuit constructum in locis solebant : imo cognomina tunc nondum adinventa ;.
nuncupatis Exorio et Olibegio,nostro synodali cou- 1communior habet opinio; Est ejus noniine epistola
cilio veniens, una cum monachis Conlinuo, Slro- de translatione corporis sancti Augustini Papiam
mundo, Lurioj cum omnibus rebus vel nominibus de Sardinia j integre relata a Baronio ad an. 725$
monaslerii sui, quos moderno teropore videtur possi- num. 2, quam oeque ac privilegia commentitiam ar-
dere, se plenius commendavit, elc. Propterea has iit- guit Pagius ad eumd. an., n. 2. Mallei hmrelicorum
teras nostTaspro firmilatis [xxix] studio eide.dimus,, riomine donatur a Carolo Magno teste Ughello, quia
per quas omnino jubemus, elc. Simililer concessi- Petrus Arianos hserelicos, qua scriptis , qua ferroj
mus ei villam Cannas, sicuti Miload suum monaste- opportune perdomuit, Non impugnamus(absil) ho
rium per suas litteras delegavil etc. > ApudMabillo- noris nomen et nominis meritum , qui in Dissert. i
nium, de Re diploroatica lib. vi, n. 58, variat ali- 1. c. Ripamontii aucloritate confirmamus. Tantura-
quantulum, nec habet nomina monachorum, sed sic. modo miramur hujus Maliei strepitum, ad incudem
< Citm monachis suis, et in nostrd Mrindeburdecum Franeofurtensera revocata hseresi Feliciana, vocem4
omnibus rebus, etc. > -Forsan barbara scriplura inquam, Petri non audifi. Sed ad Paulinum nostnim
causa varise interpretationis. Cselerumdata convenit a concilio revertentenij el jam reversum reverta-
loco et tempore utrinquei Cum autem dicat, < nostro , mur. , -
'
synodali conciUoveniens, > inferes concilio Franco- X. A synodo igilur Francofurtensi, et a funeris
furlensi interfuisse Anianum, Continuum, Stromun- supremis officiisFastradse reginoe, uxoris Caroli ibi
dum,Lurium. Neque enim hoe annp aliud concilium e vivis excessse, et in sancli Albani pr.oximscMogun-
Fraricofurtifactum, habes, prseter hocde quo sermo. tinoeurbis tumulatse exhibitis, reducemForojuliensis
Sed cum datum sit diplomaxm Kal. Aug.. manifeste provincia paslorem suum, excepit lsetabuhda. Cujus
apparet concilium antea celebratum, dummemorat curseincumbere, pastorali vigilique sollicitudinemo-
ea, qusein conciliosecuta jam fuerant, id est expo- res plebis componere, clero et populo in Omnisancli-
stulatio Aniani pro suo monasterio et confessio Ca- tatis exemploprselucere, nihil ipse habuit antiquiuss
roli, quam postea lalo diploraate nunc munit, In Ap- Verum cuin hsecnon salisviderentur ingenti lucran-
pendice 4 habes diploma n. 11. darum animarum quo sestuabat ardori, ut saluti
IX. Prseter recensitosnuncmonachos, quos res coe- prsesenliumet fiiturorum una simul prospiceret, scri'
hobii sui ad concilium vocaverat, adfuere quos res ptioni librorum se dedit, ut quoerecta essent firma-
Ecclesise et fidei Convenirefecerat; inter primores ret, quse delorta dirigeret. Binc anni sequenlis 795
legali Romani pontificis Theophylactus, et Stepha- peripdus vidit Paulinum scribentem librum Exhor-
C9 VITA. 70
lationisad ilenrieiiiii duceni Forojulienseai, quocum A.i niam ad Dravuin intelligere. Sic enim ait de Leoni-
mulua per seplennium eorifola adoleverat aniicitia; eano Tiburniensi episcopo sub Elia, concilioGradensi
sed de eo et libro ipsf a Paulino directo, consule advenienti : < Cujus (Norici ) pnmaria urbs erat
Dissertationem nostram in ordine primani, Anno Tiburnia ad Dravum, quod patet ex Vita sancti Se-
autem796 ad libros tres contra Felicem consarci- verini Noricorum aposloli. » Teurniam autem, sive
nandos se accinxit : de quibus in Dissert. 4 de Feli- Tiburniam inCarintbiasitamesseconveniunl Lazius,
cisel Elipandi hoeresi. Non tamen scriptionis occu- etsi locum ejus tenere nunc dicat Racstad Salisbur-
palio ab arclioris vitse studio et pauperum provi- gensis ditionis; Cluverius, etsi velit esse Villacum
denlia ipsum exemit. « In iis oceupatus (ait Ferra' ditionis episcopi Bambergensis ; Schonleben, etsi
rius, de eo scribens in Catalogo sanclorum Italioe Solvam, ve! Sokente oppidum prope Clanghefurtum
ad 11 Januarii) haud tamen de vitse austeritate ali- putet, quod [xxx]'Ferrarius Lexic. Geograph. in Ca-
quid remiltebat : cum jejunia( vigilias, pias medita- rinthia sub ditione Laureacensis episcopi^onstitui';.
tiones, et cseteras exercitaliones spiriluales assidue Quem tamen locum accipias , pro ea substitutum
prosequebalur.. > Pfaecipue tamen zelus ecclesias- a geographis, extfa Garinthiam et lorrge a Dravo flu-
ticse disciplinoeeluxit in celebralione concilii Foro^ mine non excurris. Sanctus Severinus decessit an.
juliensis; de quo lalius in prsecipua Dissertatione 2. B 481 vel circiter. Ergo ante hunc annum Carinthia
Quanta autem ifl Deum pielas ejus fuerit et quam Christianis provmciis accensebaturj cujus episcopus
flagraus charilas, testatur non una epistola Alcuini. eligendus a sancto Severino prsenunliatur. Ad an.
Has cum cseleris ejusdem ad Paulinum per ordinem aalem 579 Aquileiensi ditioni paruisse, Leonianus
in Appendice reperies. Hic, ut plurimum, orationes episcopus Tiburnien. synodo Gradensi sub Elia ad-
pro se ad Deum fundendas reposcebat, quibus quam veniens, testis est indubitandus. Post hanc synodum
maxime fidebat. Sed de his agemus, cupi de Paulini ab Aquileiensi defecisse ante an: 591 oeque mann
cum Alcuino necessitudine et famiiiaritate. sermo festum est. Namex conventu(nonquidemMaranensij
recurret. Interim ipse AlcuinusHenrico duci Foro- ut putavit Schonleben in Apparatu annal. Carniol.
juliensi scribens, eum amandat Paulino, nedumut. _ cap. 5, § 7, n, 11, ut patet e subscriptione Augustini
spiritualis vitoe doctori et magistro, sed ut speculo , Concordien. episcopi, qui HbeUomox cilando sub-
exemploque Christianse conversationis, ut patet ex scripsit, qui tamen nec Maranensi conciliabulo, nec
epistola 94 in Appendice 1, n. 4, apponenda. Gradensi concilio subscripserat; sed clarissimsis,
CAPUT VIIL utrinque) ex conventu*inquam, ignoti loci, qui iijter
concilia locatur sub an, 591, comprovinciales Aqun
Paulini aposlolalus in Carantanos et Avares. v leienses episcopi .libello confeclo, Mauritio
impera-
I. Ante annum 798 aposlolici ministerii labores tori dirigendo, conqueruntur Tiburniensem Eccle-
in Carantanos et Avares exanllasse Paulinum, ex siam metropolitoeAquileien. subtractanii An el tunc
dicendis iufra constabil. Ergo hic de iis sermo op- desciverint a fidBjdubitandum. Elenim setalePaulfei
portunus occurrit, licet singulares actiones cuique, nostri revera ad fidera trahunlur. Et Salisburgessis
quo evenerant, anno non sit facile et indubium assi- Virgilii opera, et Arnonis ejus successoris in Caran^
gnare. Constans est scriplprum sentenlia, proximis tanorum conversione, ex annalibus ecclesiasticis haud
Cariuthisepopulis verbi Dei semen sparsisse; et Ava- potcst negari.
ris armis CaroUdomitis evangeUi facem proctulisse. III. Paulinum tanjen ne excludas ab hac aninea-
Audi Ferariuml, c: < Prsedicatioiii.evangelicaevaca- raim conquirendarum provincia, quem hanc spartara
bat, qua Carinlhia; populos, et nationes finkimas adl illuslrasse non est ambigeiidum<yEneas Silvius De
fidem Chfisti convertit. Marlyrii cupidus fuit, liceti Europa cap. ^O faclum recitat, quod non gravabor
voti corapos nonfuit;.mullas nihilominus a barbarisi exscribere, a quo lux non raodica sentenlise allatce
perpessus est injurias et molestias. » Sic et Bollandusi affulget. < Fama est, aij., anno 790 post Christi
in Vita, n. 16. _ Salvatofis ortum, iraperante Carolo Magno, ducem
II. Non inficias.eo Carantanos longe ante tempora gentis, Ingonem nomine, ingens convivium provin-
Paulini excultos in doctrina Chrisli, et sacris aquis; cialibus prseparasse, et agreslibus quidem ad con*
expiatos fuisse. Siquidem in Vita sancti Severini ab- spectum suum inlroihissis in^vasis aureis atque ar-
hatis, Noricorum dicti apostoli, quam recitat ex: genteis, nobilibus vero ac magistratibus procul ab
Egesippio ejus discipulo Surius tom. I Januario, cu- oculis collocatis , fictilibus ministrare jussisse: inter-
jus 6 ld. mors ejus contigit, Paulinus alius Teurnises rogatum cur ita-faceret, respondisse, non tam muiM
prsedicilur episcopus a sancto Severino. < Remeantej dos esse qui urbes et alta paiatia quam qui agros et
presbytero (Paulino) ad patriam, sermo in eo prac- humiles casas colerent. Rusticis., qui Christi evan'
dicenlis impletus est. Nam cives Tigurinoe, quseme- gelium accepissent, baptismalisunda purificatis can»
tropolis est Norici/coegerunt eumdem presbyterumi didas et nitidas esse animas, nobiles ac potenles, qui
summi sacerdotii suscipere principatum. » In edit. spurcitias idolorum sequerenlur, sordidas ac nigerri-
Colonien. an. 1576est Tigurinm* cum asteriseo, notaL mas : sicvero pro aniniarum qualitatibus instruxisse
sciUcetnon certoelectionis. Sed cum Norisio in Dis- convivium, casligatosque ea re nobiles, catervatim
sert. de quinla synodo cap. 9, §4, nedubites Teur- sacri baptismatis undam quscrentes, .brevi tempore
71 S. PAULINIAQUILEltiNSlS PATRIAftClLi 72
sub Yirgilib el Arnone Juraviensibus episcopis uni- , i. el Geroldus comes pcrduceiites in Sclaviiriam de&.i-
versos Christi fidem accepisse. » runt in manus principum, commendantesqueilli epi-
IV. Cum audis nobiles an. 790 ad fidemconversos, scoporegionem Karinlhianorum, et confines eorum
siste parumper, et epocham hujus conversionis con- -occidentali parte Dravi fluminis, usque dum Dravus
sidera. Virgilius decesserat an. 784. Ita Schonleben fluit in amne Danubii; ut potestative populuro rege-
ad an. 797, vel 785 ut vult Pagius ex epitaphio, quod ret; sua prsedicatione et evangelica doctrina doceret
dat annos fere 40 episcopatus Virgilio, quem ad an: servire Deo; et ut ecclesias constructas dedicasset,
746 assumptum probat ad insulam Salisburgensem, presbyteros ordinando conslituisset, totumque eccle-
seu Juraviensem : siasticum officium-in illis partibus, prout canonicus
prjesentisculmina ordo exposcil, perficeret:.Doniinalionem et subjectio-
Quinquefegebat ovans sedis,
Fernie quaier denoscariscumfratribusaunos. uem habens.Juraviensium rectofuni; sieuli illefecit
Et si Coinlio credis, qiii tamen (teste Pagio ad anj quandiu vixit. >Coinlius ii; 49, etPagius u: 6utique
785, n. 11) hos versus non viderat; annum 780 obi- ad an. 798 adverlunt ab scriptore per antecessum
tui Virgilii assignabis. Non ergo Virgilius an. 790 vocari hic Carolura imperalorem aui non nisi post
baplizare poterat Carantanos. Insuper Arno Carin- " biennium est dictus
thiam adiisse non videtur, nisi anno 798, licef non V: Ex hac relalione videliir indubiura hoc cssepri-
sit negandum antea sedera Juravioe conscendisse, mum Arnonis iler in Carinthiam ; ad fidem Christi
nempe a morte Virgilii, utvult Pagius, quse cum in- Jesu serendam: Quod desumi potest prsecipue ex illis
ciderit 4 Kal. Decemb. am 785s putat in an. sequen- verbis : <Populuniproedicaiidodocuit, et inderediens
tera 786 Arnonis assumptionem rejiciendaro. Vel- a .nuntiavit imperatori, quod rriagna ibi potuissent effiJ
morte Bertrici successofis Virgiliis quero medium ci, si quis, etc. » Si antea invisisset Garinthiam;
inferVirgilium et Arnonerii ponit Coinliusad ari. 780, mores populi perspexisset, et non modo taritummodo
n. 14, et ad an. 781, m 125, ubi etiam fatelrir a cognpvissetfacile negolium fulurum. Antequam enim
Bruschio,- Hundios et Bucelino Chronologiam qua- venisset, hac vice poluisset spem lucrandi animas iai
drieiinio tardiorem institulam : el sicut Virgilium corde Caroli excolere ex prsecedenti experientia.
anno 784 vel 785 denatum ab eis posituno, ila Ber- Cum igitur an. 798 primo Caranthauos adierit Arno,
tricum in sede locatum an. 785 vel 786 omnibus una- an. 790 non eos ad Chrislum traduxit. Schonleben
nimiler non nisi aiinum episcopatuseiassignanlibus: hancAriionis aditionem inCariuthiam; et Theodorici
Igilur Arno an. 790 erat episcopus Salisburgensis; iuauguralionem in episcopum in an. 788 reponit,
Kon fameii hoc medio tempore Carinthiam, profe- , per decennium prxferendo. Sed fallitur, cum diser-
J
clum esse credimus; ad populos ejus ad lideih revo- lis vefbis aucltir laudatus ah. 798 hoc factum dicat,
candos. Sic enim scribit discipulus saneti Eberhardi, Ct insuper cum anle hunc annum non fueril Jura-
in vila sancti Ruperli primi Salisburgensis episcopi; viensium arcliiepiseopus Arno, qrii primus hujus se-
apud'CanisiumToni,III,part. n, antq. lect. Amslel. dis a Leone lunc est-constitulus, non ei potestas in-
an. 1725. < Interim conligil, anno videlicet nalivi- erat legitima episcopum constiiuere in Carinthia.
talis Doinini DCCXCVIH, Anionemjam archiepiscopum Puto igituf a morte Virgilii ad adventum usque Ar-
& Leone papa accepto paliio, remeando de Roma nonis in Carinthiam, apostolatum illius gentis Pau-
venisse ultra Padum, eique obviasse missum Caroli linum egisse. Qiise nafral autem jEneas Sylvius de
cum epistola sua, raandans illi ipso itinere in pavies convivio anno 790 ab Ingone datOj in annura 805 ab
Sclavofum ire, el exquirere voluntatem populi illius, scriptore anonymo edilo a Canisio tom; IH, part. iij
et prsedicare ibi verbum Dei. Sed quia hoc facere in Vita sancli Rudperti paulo ante finem, jam supra
nequivit, anlequaffi responsum' redderet suoe lega- allegatoj refunduntur. Eo auteni lempore Arnonem
tionis, fesline pervenitad irnperatorem, et retulit ei profuisse Caraiitanis, si non de ]ure,,saltem de facio",
quidquid per eum dominus Leo papa mandavit, Post nori negamus;
esipletaralegaiionem, ipseimperator prsecepitArnoni (j. VI. Iriter.Paulinum el Arnonem orlam conlentio-
arehiepiscopo pergere in partes Sclavorumj et pro- nem circa Carinthise provinciam dicunt Schonleben
videre omnem iUaai regionem, et ecclesiasticum [xxxi] hoc anno 798, etabeociXalus Megisefus; quaih
oflicium more eplscopali colere, populosque infide tamen sopitam fuisse an, 811 ex diplomate Caroli
et Christianitate proedicandoconfortare; sicuti ille Morocutusarguit apud UgheUum in Paulino. Si Us
feclt, iiluc veniendo cons^cravit ecclesias, ofdinavit lisec vere lunc enata est, cerle Paulinus in eam se
prCsbyteros*populumque proedicandodocuitj et inde habere jus cognoscebat. Hoc autem jus erat, olim
i-ediensnuntiavitimperatori,-quod magna ibipbluis^ dioecesisAquileiensis fuisse Carinthiam; ut patet et
sent effici, si quis inde habuisset certamen. "Tunc diplomate citato. Si igitur suaeprovincioeCarinlhiam
interrogavit illum imperator, si aliquem baberet ec- credebat Paulinus, nil rairUm, si illam erudiendam
clesiasticum virum, qui ibi lucrum potuisset agere adieiit, imo non adiissfe est improbabile. Qriodau-
Deo. Etilledixit sehabere talem, ut Deo placuisset, tem dicitnra Schonleben et ab auctoribus quos citat,
et illi populo pastor fieri potuisset. Junc jussu impe- hoc an. 793 litem de limitibus inler PauUnumet Ar-
ratoris ordinatus est Theodoricus episcopus ab Ar- nonem Caroli auclorilate sopitam, n(in videtur ad-
tione afchiepiscopo Juraviensium, quem ipse Arno mittendum, cum diploma dicat emotam qusestioiiem
73 VITA: 74
inter Ursum-,alias Urbanum-, successorem Paulini, ^kpiorum sacerdotum nlonitio-,qui subinde ad lucrifa-
etArnonem; et quidem nec sub Urso sppilam, sed ciendum Chrisli regno ad Hungarospenetrabant. >
tantummodo sub Maxentio, Urso suffecto : < Notum ln horum censu Paulinum reponere, imo cseterorum
sit, ait Carohis,4.... qualiter viri venerabiles Ursus caput et primipilura constituerei non est tantillum
sanctseEcclesioeAquileiensispatriarcha, et Arno Ju- a verosimili exorbitare. Tanta enim viro dilalandee.
vavensis Ecclesiaearchiepiscopus non minimam fidei solliciludo salutisque promovendaeanimarum
conlenlionern habuerunt de Carantana provincia , studium inerat-, ut quamcunque sibi oblatam occa-
quod ad utriusque iUorum dioecesimpertinere debe- sionem avidius arriperetv Cum autem. an. 795 au-;
ret. > Si Paulinus qusestionem intenlasset, diceret dias ad Carolumaccurrisse legalos, indicium est an-
imperator, non inter Ursum et Arnonem, sed inter nis superioribus apostolicos labores in eorum regio-
Paulinum et Arnonem litem enatam, quam sub nibus a verbi Dei proeconibusexantlatas fuisse; et
Maxentiodefinit» Gum enim auctores qusestionis et forte Paulinus, cujus ab an. 791ad an. 794, qu.o.sy-
originemlitis velit producere Carolus (ut patet diplo- nodo Francofurtanse interfuit, memoria gestoruin.
ma consideranti) et Paulinum non proferat; sed Ur- ejus satisjejuna supersit, hoctriennii medio tempore
sum; non Paulinus, sed Ursus qusestionis suscitator in Avarorum conyersione, sicut et in Caranlanorum-,
est censendus. Definitio autem Caroli est hujusr I$ hinc inde excurrendo desudavih
inodi : < Nos..-...prsedictamprovinciamCarantanam VIII. NeCdefiiit sollrelludinievenlus': nam ah. 786
inter eos dividere jussimus, ut Dravus fluvius, qui < Tudum, secundum
pollicitationem suanr, cum iria-
per mediam iUam provinciam currit, terminus am- gna parte Avarorum ad fegem f,CaroluraAquis tilnc
barum dioecesumessel, et a.ripa australi ad AquUe-
degentem) venil> et se ciim populo suo et palria
giensis Ecclesise rectorem; ab aquilonari vei'6 ripa fegi dedit. Ipseque et populus baptizalhs est, et ho-
ad Juvavensis Ecclesiseproesulempars ipsius pro- rioriflce muneribus donali
fedierunl, > ut ait ari-
Vincioe pertineret. > Bi limiles nunc usque custodiun- rialista Bertinianus. Laudatus P. Iiichofer subdit:
tur. Cum ergo lis ab Urso suscitata sub Maxentio <Non est aulem
cogitandum Theodofum, postquam
lerminatur an. 811, falsum omnino est an. 798 per Christianis accessit, et a Cafolo nmneribus ornalus
auctoritatem Caroli consopitam et consepultami Ve- ita in patriarii reversum ftiisse, ul ncn
fecessit,
rosimiUimum autem videlur pronuntiandum -, quod comites securo ducefet et
religiosOsel doclos, qul
cum an. 7,98in Carinthia ordinantem episcopos vi- recens conversum radices fideialtius firma-
populura
deamus Arnonem-, non ultra hunc annum apostola-
rent, et ad oriinemsolidioris pietatis erudirent san-
tum in Carantanosproduxerit Pauliniis.
^ ctitalero. Id eninivero proetef moreih et diligentiam
VII. Eodem zelo fidei succensum, quo in Cafan- C ^ adeo catholici
lanos verbum Dei disseminaverat, inter Avaros quo- erat principis (CarOli)evehisset, cui nihil
antiquius qiiam Ghristi reghiimpiofefrCj missis
que sparsisse Paulinum, non contemnenda suadent ad excolendumViris idoneis, qui ubique et
religio-
argumenta. Forte enim jam an. 791 rei Christianse riem et sacerdolia fundafent. » Ih quem autein
promovendoegratia infclructas:acies Henfici ducis oculosTheudd oequiiis jniendefe poterat, quam iu
Forojuliensis in Avaros emotas fuerat seculus; eum- Pauliniim, suo novum homineni noil
quem pbprilo
que suspicamur episcopum, de quo Carolus Magnus fuluruiri
in Fastradam optime noverat, et a quo conversionis
loquitur epistola ad feginam de victo- seaiiha primum, ut afguimusj dispersa esse non
ria Avarica*de qua videnda est Dissertalio 1-,ri\ 15j ?
16 et 17. Ex hac victDria opportunam nactus occa • igoorabat
sionem, fruclusque partoepacis colligens Paulinus; IXi Sed et auloe palalindfum bculos in Paulimim
annis sequentibus vertit animum ad perfectam Ava- se conveftisse,cui hsecprovincia fuisset demandanda,
rorum conversionemi Hi enim (rit habent annales diserlis verbis docet Alcuinus; amicus proe omriibus
»
Bertiniani) an. 795, cum CaroluSj ad coercendos Paulini; epist. 112 in Appendice integfa danda ,
foedifragosSaxonesdenuo rebellantes, commoraretur dum sic ait: < In cujus (nempe Dei)potentia et gra-
Hiliuni ad fluvium Albiam; raiserunt legatos suos, D ' tia mirabiliter de Avarorum gente triumphatum est,
i veneruntque raissiTudunii qui in gente et regno quorum missi ad dpmnumregem difecli subjectionem
Avarorura niagnara potestatem habebat, Qui dixe- pacificam et Christianitatis fideriipromittentes, etsi
runt, quod idem Tudum cum lerra etpopulo suo se hoc divipa eos prseveniente gfatia verum est, quis se
regi dedere veUet. » P, MelchiofInchofer Soc; Jesu, servorum Dei taro pio Ctlaudabili labori subtrahere
in annalibus Hungaricse Ecclesisead hunc aii. 795, debet-, ul diaboli diruatur ssevitia et Christi Domirii
varias suspicalur causas , quibus is Tndum ; sive creseat servitium ? Sed quarii plurimorum in te^ pa--
Thudinus, vel Theudo (varie enim appellatur hic, ter optimej oculi respiciunt, quid vestra verierarida
sive rex, ut quidanij sive dynasta inter primofes po- sanclilas facere velit. Quia et vicinitas locorum tibi
tenlior, ut alii mea sententia pfobabilius volunt) competit, et sapientisedecus suppetit, et auctoritatis
permolus fuerit ad ejurandam idolorum superstitio- excellentia tibi appetit, et cuiicta conveniunt, quse
nem. Clfidem Christi amplectendam; quas inter et tali operi necessaria esse videritur. > Hoc autem erat
hanc his verbis reponit: < Accessit quorumdam < potius currentem (utaiurit) incitare, quam com-
» Vide appendicem\, nnm. 1, cpist. 5. (Patroli tom "
io Cl).
PATROX..XCIX. , 3
75 S. PAULINl AOUILEIENSISPATRIARCIL-E 76
movere. languentem, > uti Cicero quondam dixerat A / dica, cujus caput Caghan erat, tenaciter veleri su-
lib. ii, De Oratofe. perstitioni adhoerebat, a quibus forle Paulinus male
X. Non semel scripserat Carolo Alcuinus sollici- est habitus. In quos Pipinum filium suuih regem
tans; ut idoneos verbi Dei praedicatores, et aptos Italioe cum suis copiis jussit Carolus hoc anno in
sacerdotes dirigeret, qui prudenter rem gererent Pannoniam contendere, ut quos adhuc detreclantes
demandatam. Epistpla ejus 7 a hunc habet tilulum : reperisset, etiam repressisset. Quod quidem et proc-
< Domino excellenlissimo et in omni Christi honore slitit, patri degenti Aquis deferendo reliquias the-
devotissimo Carolo regi Germanioe, Gallise alque saurorura , quos jara- ceperat Henricus Forojulien.
Italise, et sanctis verbi Dei prsedicatoribus humilis dux , qur proecurrerat, et anteriori clade Hunnos
sanctse malris Ecclesise filiolus Albinus, oeternseglo- contriverat, uti dicimus in Dissert. 1, § 18. Cum
rise in Chrislo salutem. »Incipit aulem sic: < Gloria autem adhuc in Pannonia Pipinus morarelur, ne
et laus Deo Patri et Domino noslro Jesu Christo, nova Christiani nomihis plebs minislris ad salutem
quia in gratia sancti Spiritus, per devotionem et necessaria procurantibus destitueretur, non Paulino,
niinisterium sanclse fidei et bousevoluntatis vestroe, cui satis tune ampla provincia inerat, cujus obeundi
Christianifatis regnum atque cognitionem veri Dei munia nimium gravi sarcina premebatur, sed Arnoni
dilalavit, et plurimos longe lateque populos ab erro- '" soUicitudiniscura commiltitur. Auctor editus a Ca-
ribus impietatis in viam verilatis deduxit. > Et infra: nisio tom. III Antiq. Lect. supra non simul Iaudatus,
< Gentes populosque Bunnorum, antiqua feritate et postquam Henrici et Pipini victorias retuleral sub
fortitudine forraidabiles, tuis suo honore mililantimis hoc an. 796, subdit de Pipino : < Qui inde reverlens
subdit sceptris; proevenientequegratia, colla diu partem Pannonioe Girea lacum Pselissa inferioris,
superbissima sacrse fidei jugp devinxit, el csecis,ab ultra fluvium, qui dicitur Rapa (id est Arabo, vulgo
antiquo tempore menlibus Iumen veritatis infudit. Rab) et sic usque ad Dravum fluvium, el eo usque
Sed nunc prsevideat sapienlissima et Deo plaeabilis Dravus fliiit in Danubium, prout potestatem habuit,
devotio vestra pios populo novello prsedicatores,mo- procnominaviteum doctrina et ecclesiastico ofiicio
ribus honestos, scientia sacrse fidei edoctoset evan- proeurare populum, qui remansit de Hunnis et Scla-
geUcisprseceptisimbutos; sanctorum [xxxii] quoque- vis de illis partibus, Arnoni Juvavensi episcopo us-
apostolorum, et proedicalioneverbi Dei exemplis in- que ad proesentiamgenitoris sui Caroli imperatoris. >
tentos, quijac, id ,est suavia prceceptasuis auditori- Ab universa lamen Pannonia non exclusum omnino'
bus in initio fidei ininistrare solebant. > Et adhuc credas Paulinum, quippe Pannonia cis Dravum pro-
infra, postquam Carolum dehortatus est ab exigendis P. lendilur, ut videre est in Tabulis Geographioeantl-
a neophylis illis decimarura pensitationibus, ne aver- quse.ChrislophoriGellariilib. n, cap. 8. Quod autera
ferenlur a nuper suscepta fide (qua de re agiraus Pipinus videtur fecisse per modum (ut dicunl) pro-
Observat. in can. 14 coucilii Forojulien., n. 8) subdit: visionis, novam Ecclesiam coriimittendo Arnoni,
<Illud quoque maxima considerandum est diligentia, quousque Carolus rex ralum haberet, hoc tantum-
ut ordinaie fiat prsedicationis officiura, et baptismi modo perfectum est anno 805. Auctor modo lauda-
sacramentum; ne nihil prosit sacri ablutio baplismi tus , de Carolo confirmante Pipini factum , sic ait:
in corpore, si in anima ralione utenti catholicse < Anno Domini oclingentesimo tertio, Carolus impe-
fidei agnitio non prsecesserit.» Bis perniotus Carolus rator Bojoariam intravil, et in mense Octobris in
argumehtis, cui aptiori munus demandare poterat Saltzburg venit, et prsefalam coucessionemfilii sui
quam Paulino? cujus profectionemprsedicationernque iterans potestative, mullis astanlibus fidelibus suis
Avaricam aula universa "prseslolabatur,uti dicebat affirmavit,et in sevuminconvulsamfieri concessit. >
Alcuinus. Hinc recens scriptor P. MichaelBombar- DeindeAmonis zelumnn promovenda fide in Sclavi-
dus Soc. Jesu, in Topographiaraagni regni Hungarise nia, scilicet Carinlhia, et inferiore Pannonia com-
pag. 42, apostolum Pannonioedeproedicat, sic scri- mendat, narrans factum Iiigonis dueis, qui < Vere
bens : < Sed quoniam de primaevaHungarorum reli- U servos credentes secum vocavit ad raensam, et eos
gione hic sermo occurrit, prselermittere non audeo, qui eis. dominabantur infideles foris quasi canes se-
quin peculiari studio adversus divum Paulinum pa- dere fecil, ponendo ante illos panem et carnem, et
triarcham, atque Bungarioe,ni fallor, apostolum pro- fusca vasa cum vino, ut hicsumerent viclus. Servis
vocatus, cancellos mihimetipsinuper imposilosprope autem, staupis deauratis propinarejussit. Tuncinter-
egrediar... Cum Paulinus... ob mdrum sanctimoniam roganles primi de foris dixerunt, cur facis nobis sic 1
Carolo Magnoejusque magistro Alcuino Flacco pree At ille : Non eslis digni cum sacro fonte renalis com-
primis probaretur, destinatus credilur ad fidein Bun- municare, sed foris donium, ut canes, sumere victus-
nis et Avaribus, quos armis Carolus devicerat, prse- Hoc faclo fide sancta inslructi, certatim cueurrerunt
dicandam. » baptizari, et sic deinceps religio Chrisliana succre-
XI. Sed cum dicatur a Ferrario injurks mole- scit. > Hoecanonymus, simplicioribus verbis, quam
sliasque ab hostibus fidei perpessus, sciendum est supra n. 5 ^Eneas Sylvius, factum Ingonis et ple-
quod etsi an. 796 Theudocura suis baptismate fuerit nioriemCaranlanorum nobilium conversionem, non
expiatus, attamen pars adhuc Hunnorum non..mo- in an. 790 ut ille, sed lioc an. 803 reponens. Igitur
8 Vide appendicem 1, num. 5, epist. 2. (PairoL ior, mo CI).
77 VITA. 78
cum Afnoni vides a Pipino Paniioriiam comniissam A / nactus ndn sim exemplaf privilegii, a CaroloPaulino
an. 796 < a lacu Pelissa ultra fluvium , qui dicilur dati hoc aniio < in Regenesburg in palalio publico, »
Rapa, et sic usque ad Dravum fluvium, et eo usqrie quo ei sribdit doraum hospitalem a Feroce abbate.
Dravus fluil in Danubium, » adhuc pars non infima extra [xxxiii] muros Verohoeconstructam, ecclesiam
Pannonise supererat, in quam Paiilirii zelus possel se sancli Laurenlii de Boga, nunc vulgo Buia -, amplo
extendere. Sed Ciim an. 798 Arnonem archiepisco- nec iguobili regionis nostrse pago, et aliam Iiospita-
pum habeamus, contentiose cum eo egisse minime lem sedero-, sive xenodochium, i quod duce Rodtiald
credimiis pacis ariiatorem Pauliiium* sed eis Dravum sediiicavitih Foro Julii, vocabulo sancti Joaiinis-, »
tam in Carinthia quara in Pannonia deirieeps se cori- ut dicit diplonia-,quod ex autlientico an. 1195 Aqui-
tiuuisse. ieise extfactum dicit habere aprid se iliuslrissimus
SH. Alciiinus-,Cui cordi erat Avaricafum animai Foritanirius noster,Iibel.fle//e Masnaiie pag. 21. IIuC
hrni salus; iit scivit.Artioni cOmmissamPannonise usqrie quoesivi,sed frristra; pelivi et pulsavi interpo-
provinciam, scripsit epistolam (ih ordiiie 104) de sitis amicorum precibus Ct officiis, sei casso iabore.
baplisn.o procsertim rite administrando-, ut adulti » Si tandem habuisse datuin merit, habebis in Appen-
prius erudiantur, deinde sacrO fonte abluantur : dice; sin vero>sclas immotum lapidem liuliiim reli-
i Fragiliori eetati, aitj pia Mater Ecclesia concessit, B * ctum, ut tibi-, letitof, morem geferem. Interea hoC
iit qui alieho iri patefna pfsevaricatioiie ligalus est novisse tibi sat sit. Cum hcec scriboj occurrit milii
peccato, alterius in baptismi mysterio pfofessiohe in stia Veroha illustrata Hb. xi in fine, cl. vir Scipio
'solutus sit. » Inscribitur autem epistola < Aquilse MaffeiuSjme docerisnoh a Fefoce, sed a Lupone duce
dulcissinio fratri et sanclissirho pfaesuli, > quia rrioris cohstrucium xehodochium'; utide cadit aucloritas
erat Alcuini, vif tute prseditos viros nobilioribus no- diplomatis, qua lapsa, c'6cafefe non ingeris sequilut1
roinibus compeilare'. Sic ftavid Cafolupi, sic Home- delrimentumi
irum Angiibertum, sic Damcelam Richulfum aula CAPUT X.
Caroli diclos audiebat. Sctipsit quoque Carolb regi Diploiha Romanum Utini sisservutuni propdriituiS
epist. 90, ut dum Pipinus apud se demorabaiur, gra- expenditur.
tias Deo publice reddilurus pro vicloria Avarica, I. Collegium canonicorum nrtslforum Utinensiuni
ageret cum eo, ut mitius captivi habereritur, ne se habere gloriatur duorum tmperatorum aiithenticav
forte si durius pressi, ittdeijugo colla hon submitte- et ( ut dicunt) originalia dipiomata, aiterum Caroli
i-ent, vel submissa subduCei-Cnt-. < Domine mi, aiebat, Magni, Othonis lH alterum. Hoc ad trutiham non
dilectissime et dulcissime-, et omhium desiderantis- vocamus, quia ad rem prsesenlem haud facere vi-
Sime rai David(sic), trlstis est Flaccus vester propter fC sutn est-. IUud autem omnino est accufatius ad Ly-
infirraitatem veslram. > Forte tunc temporis oegfo- dium lapidem apporiendiim-, qiiia mulla iiinc inde
taverat Carblus. Et infra : < Domine mi, mSmor sil suadent, et admiltendum-, et rejieieridum. Tu inlC-
pietas vestra captivorum, dum est Pipiiuis tuus te- grum habebis in Appendice a-, proposito specimine
cum propter graliarum actioneih mirabilis beneficii, characteris qiio scriplum est, quod pro humanitate
quod vobiscum de Hunnis divina fecit clementia-, et sua canonici Utinenses permiserutit cbmmode tran-1
propler prosperitatem imminentium rerum: » Quarii- scribi, lit oculis exemplo scriptionis supposilo, et
Visaulera humanius aCaroloAvari tractarehtur; etiam CollatocUm caetefis illius seiatis chafacterihus, quid
pensa decirilaflim siiadefite Alcuino (ut ihniiimus de ejus veritate sit pronimtianddm cognoscas.
supra n-. 10) indulgente, tamen a fide Dei et foedere H-. Horum Gardli Magrii et Othonis III diploma^
regis repelita apostasia et rebellione defecerunt, ut tuum inventionis historiam late prosequitur Palla-
denuo an. 799 opus laerit acies dirigere in eos -, dius (p. i, lib>ni, pag-. 99) quse aliquando deperdita
ducibus Geroldo et Henrico nostro Forojuiiens!, credila fuerant-, et insperato feperta-. Placet hic
qui eo in bello ceciderunt, ut Iatius dicimus in aliqua exscribere ex Vitis mss. palriarcharum Aqui-
Dissert. 1, h. 23. Ex hinc conjicere liCeat-, quas;, leieiisium vifi prse priniis accuratissimi et ue re
a male fida gehte injufias Paulinus perlulerit; ut **antiquaTia optime meriti Antonii Bellonii, quas
martyr voto, si non re-, jure dicatur a Ferrario : . anno 1551 Hieronymo de Mdnteniaco nuncupavit-.
t Martyrii fcupidus fuit, Ucet voti Coiripos non In Paulino igitur nostro post qusedam sic liabel:
fuit. » < Is cum provincia clades a Bavafis incommodaque
GAPUT IX. plura accepisset, Romam ad.GarOlum petiit obres
Aliud diploiriaRegirioburgensePaulirio an, 801 daturti gestas cognomento Magnuin^ ut palriarchali digni-
iridicatur. tati cureeque omnium et securitati prospiceret. Im-
I. Anno 799 res Ecclesise in Hungaria pessumdatse peratdr, clades miseratus* Paulinum cum summa
sunt, Henfico Forojulensium diice; qui copias pro- cura laborassetj ne quid srise Ecclesise depefifetj
vincise eo duxerat-, insidiis Tarsatensium Oppidano- nbvis auctrim privilegiis aChonestatum dimisit. Epi-
rum occiso. Ahno 800 an Paulirius Romam adierit, scopatus sex benigne 6i cbricessit, proesehte LeonC
cap. seq. expendetur. Num anno 801 abfueril a pro- tertio Romano pontifice, Concordiensenii Verotieni
Vincia, non ausim asserere nec negare, quousque sem, Ruginensem, Petenensero; Tarsaliensem, ct
« Vide appendicera 2 nura; 5;
79 S. PAULINI AQUILEIEN5ISPATRIARCHJE 80
qui apud Civitalem Novam in Hystria constitulus A III, n. 774, cura Leo de objectis sibi criminibus se
est. Exstat privilegium adhuc litteris scriplura Lan- purgare vellel, quorum causa Carolus Romam ad-
gobardis apud hasilicam Utinensem, aulhenticum venerat, ait de Carolo loquens : <Fecit in eamdem
perinde ac vetustum, et tam ubique inlegrum, ut ecclesiam (saricli Petri) congregari archiepiscopos,
ne litterse quidem vesligium legens desiderel. Inde seu episcopos, abbates, et omnem nobililatem.Fran-
sumptum a me exemplumlitteris cultioribus Ulinen- corum atque Roraanorum, et sedenles pariter tam
ses, gratia salis illustri, numeralis sex aureis exce- magnus rex, quam beatissimus pontifex, fecerunt
pere; quod quidam lynceos habenles oculos, inter residere et sanctissimos arcbiepiscopos et abbates,
scribas et cives honoratissimi, meeura percensue- etc. > Inter hos autem metropolitas quid velat su-
runt palam, fidequeoptima sua subseriplione firma- , spicari interfuisse Paulinum, maxime quia in nu-
runt. » Huc usque diligenlissimus Bellonius. Verum mero prsesulum Francorum regni subditorum eraf
nuiic non adeo integrum dici potest, quia non vo- computandus? Occasioneautem data , jura Ecclesise
lumine tornalili, sed plicato repositum, ad plicatu- suoeconvulsa indoluisse, et expostulasseremedium,
ras et angulos nonnihil corrasum est, ut aliqua- pronum est credere. Quibus positis, ullerius pro-
verba desiderenlur. Defectus in exemplari, propo- gredi conjjectaiidoquid prohibet, nempe Carolum
nendo in Appendice, apparebunt. In exemplari ms. " Cadolacoob reparationem violati juris scripsisse, et
Belloriii quod vidi, Veronensemita cassum est, et Paulino diploma honoris plenum concessisse, quo ei
alius episcopatus alia manu repositus, ul nescias an vel novos episcopatus, forte in compensationemim-
Veronensem, vel Utinensemsil legendum. minulse provlncioe(cnm partem ultra Dravum in
HI. Anno 800, quo Carolus a Leone IH ipso die Carinthia et Pannonia ab archiepiscopo Salisbur-
natali Domini imperator est dictus, adfuisse pro gensi occupatam cognosceret) adderet, vel antiquos
causa EcclesisesusePaulinum asseril Palladius, con- detrectantcs submitleret? Huc usque enim in cun-
venisseque pontiticem et Carolum, ut jura Ecclesiee ctis his nihil improbabilitatis subolere senlio.
Aquileiensis, insolentia sufiraganeorumepiscoporum IV. Quod torquet est diplomatis eonsignatio, qure
lerapore Longobardici regiminis confracta, sarci- talis est: < Data pridie Nonas Augustas, anno lu
rentur, et sarta tectaque servarentur apostolica et imperii noslri, indictione vero i; Aclu.mRorase in
imperiali auctoritate inlerposila. Quod ex parle sua Dei nomine feliciter. Amen. > Anno lerlio imperii,
prseslitisse Carolum docet, diim et lunc Cadolaco qui est annus 805, nullus annaiistarum asserit Ro-
Heririci ducis Forojuliensis successori scripsisse, et mseCarolum fuisse. Advenit ( ut num. superiori di-
tuilionem EcclesiseAquileiensisjurium demandasse, ctum est) VIIIKal. Decemb. an. 800 ; discessit vn
et postea anno in imperii sui, dato Romse diplo- Kal. Maii an. 801, ,el tesle Eginardo in Vita Caroli
mate, priorem Ecclesise splendorem et jus vindi- n. 55 ex qualuor iiineribus Ronianis Caroli ultimum
casse, idem Palladius affirmaf.Ut verum fatear, non fuit, cum coronatus est irapefator. Coronalnsautem
hiagnum mihi scrupulum ingerit prima asserlionis est hac vice die natali Dominian. 800 exeunte. In-
hujus pars, peregrinatio videlicet Romana, et que- snper Carolum an. IH imperii sui mense Augusto in
fela Paulini apud Carolum et Leonem anno 800 vel Francia moratum esse, eolligi videtur ex diplomate,
801. Contradictionem enim nullam adinvenio inter quod Idibus Augusti datum est Fortunalo Gradensi
gesla et tempus ; imo potius quod suadeat, et pro- an. III imperii Caroli, quem adiit Gradensis patriar-
babile hoc fiat, transpicio. Etenim jura Ecclesise cha , conquesturus mortem Joannis decessoris sui,
pessumdata, et episcopos proviricialcs, prsecipue e turre prsecipitati a MaurilioVenelorum ducis filio,
Istrienses, quondam Aquileiensis metropoleos sub- quod in [xxxiv] Gradensibus profert Ughellus. Im-
ditos, obedientiain delrectasse, et Gradensi adhoe- probabile enim est iv Augusti fuisse Carolum Ro-
sisse eo tempore non est dubilandum. Ihsuper supra mse, ut vult diploma datum Paulino ; el xm , ejus-
noh uno loco vidimus, Carinthiam Aquileiensi pro- dem mensis et anni esse in Fraricia, ut arguitur ex
vineioesubtractam bona sui parte, et Arnoni Salis- j. diplomale dato Fortunalo. Arguitur, inquam, nam
burgensi atlributam. Quid mirum ergo, si zelus revera loeum non prodit. His adde indictionem pri-
Paulini tuendi Ecclesise suoe confinia eum ad hoc mam, quam profert diploma non convenire cum
iter impulerit, et querelis justissimis animum au- aiino 805, quo non prima, sed undecima excurrebat.
resquepontificis et Caroli pulsaverit ? prseeipuecum V. Ex adverso forraa characteris et cancellarii
lioc tempore, quo Romse Carolus adfuit (videlicet subscriptio admitlendum pro vero suadent. Chara-
ab VIII Kal. Decemb. an. 800), ut habet annalista cter enim", ut ex specimine in Appendice ponendo
Laureshamensis ; ad vn Kal. Maii, ut ( habet Ade- apparebit, sapil idem sseculum, quo scriptum dici-
marus tom. IX Concilior:, pag. 228) nullum Paulini lur, nempe vin egrediens, vel ix intrans, ut confe-
factum nos cogat eum in provincia sua delinere. Fit rendo cuinMabillonianisejussetatisexemplaribus de-
potius probabile, quod Caroio in Liburniam in au- prehendes : preecipuesi collatio fiat cum tabulis 23,
tumno an. 800 descenso, et de Tarsatensibus poenis 24 et 25 libri v De Re diploiiiatica. Cancellarii au-
ob hecem Henrico anno superiori illatam sumptis, tem subscnplio omniao legitima videtur. Sic efler-
et hinc celeri passu Romain proficiscenti, comitem tur a Palladio et Schonleben: Jo. Jacob. Du Radoni
in itinefe se adjunxerit; nam Anastasius in Leone scripsit et subscripsit. Male: nam penitus characte-
U VITA. 82
res et litteras, etsi scripiioms vetustse seque ac bar-, A pitulorum : Tempore Adriani papm el Caroh Magni
barse, intuenli patel, legendum esse : Jacobus ad vi- imperatoris, quando Pautinus episcopus tenuit vices
cem Radoni. Rado abbas erat, < quem ( ait Mabillo- apostolicmsedis in Aquis, fuil factutn istnd Capitu-
nius De Re diplom. lib. n , cap. 11, n. 5) Caroli Ma- lum propter hoc, quia homihes volebanl [ Tilius so-
gni summum cancellarium fuisse cerlum est. »Huic lebant ]• dividere episcopia el monasteria ad illorum
notarium nomine Jacobum fuisse, idem Mabillonius opus, et non retnansisset ulli episcopo, nec abbati,
eod. lib. cap. seq. 12, n. 4, aflirmat his verbis: nec abbalissm, nisi lantum, ut velut canonici et mo-
< Hitherio successit Rado abbas Vedastinus, qui nachi viverent.Puto autem hic erratum esse a libra-
notarios habuit Wigbaldum, Optatum, Jacobum rio, qui Adriaui noraen hic perperam posuit, cum
Erkembaldum, et Windolaicum. » Sed ex lib. Y la- Leonis scribere debuisset. Conjecturam hanc adju-
bella 25 in coufirmationem noslri, sumi potest vat Hinciharus in epistola 44, pag. 765, ubi ait edi-
exemplum allerius sic subscripti diplomatis: < Ja- ctum Caroli, in quo tria priora capita istius Capitu-
cob ad vicem Radoni. » laris sancita sunt, edituro a Carolo fuisse ad consul-
VI. Ergo cum res ila se habeat, fai TpioS&istpi tum Leonis papse. Quod edictum ex inlegro, inquit,
)o-/i(TftMv, vel saltem in bivio, et ulrinque nutaulem domnus Carolus Magnus imperator, cum interroga-
me lateor. Forma cbaracteris, adde et maleriam, in **lione de corepiscopis, per Arnonem archiepiscopum
qua scriplum est diploraa ( quoeest membranacea , ad Leonempapam direxk, et ad ejus consullumaliud
vulgo pergatnena) non repugnat, imo convenit ap- ediclum de non dividendis rebus ecclesiasticiset de
prime illi selati. Scribse legitima et inculpabilis est episceporum.causis edidit; et aposiolicmsedis atque
subscriplio. Insuper signum, sive monogramma in- aucloritate sua confirmavit, et per bmnes metropoli-
dubitanter Carolinum est, ^el vel ipsi phimse scri- tanas Ecdesias imperii sui perpeluo observandadixit.
benlis tractus, qui Zifrm dici possunt, sed nihil si- De eadem re, cum mentione Paulini patriarchse, agit
gnificahles, et arbitrarioe, et nonnisi ad ornatum idem Hincmarus in epistola 29, pag. 520, quaeinte-
positse videntur, plane cum exemplaribus a Mabil- grior ex schedis celeberrimi viri Petri de'Marca ar-
lonio exhibitis ita conveniunt, ut scriptores ejusdem chiepiscopi Parisiensis edita est in appendice concilii
musoesemulos (ut est adagium) et oftoTE^vourjurare Duziacensis. Itaque cum de aliis memorabilibusim-
non sit verendum. Verum cum ex opposito vilia in peratoribus ac regibus loquimur, avi vestri Maghi
data loci et temporis appareant, el si qua aUbi, hac imperaloris Caroli non est prmtereundamemoria : cui
quidem in re etiam capillus umbram habet, non au- cum (sicut assolet) adulaniium linguis subreptum
sim (faleor) sententiam proferre. Lector dijudicet fuerit, ut Ecclesiis de rebus sitis prmjudiciumquod-
sequus. Diplomaquidem speciosum, sed num (ut est ^* dam inferret, obsistentibus episcopis, et specialiter
in proverbio) plus aloes quam mellis habet? Paulino pairiarclia, sicut vobis bene notum esse co-
CAPUT XI. gnosco, adeo se recognovit, et Ecclesimac episcopis
Paulinus ad Aquense concilium an. 803 intervenit, satisfecit, ut prmsehs dris sui confessioei non suffe-
tanquam apostolicmsedis legatus. cerit, sed ad posteros suos, qui ex illius progenie
I. Satis probabifiter cap. superiori, n. 5 , opinati exoriluri erant, confessioniset correctionissum scri-
sumus, Paulinum Romoeanno 800 exeunle et an. 801 ptutn manu sua firmalum transmiserit: de quo edicto.
ineunte adfuisse. Cui opinationi pondus addit quod partem in tibro vestro, qui appellatur Liber Capitulo-
Paulinus an. "802dirigatur a Leone III pontifice, tan- rum imperialium, scriptum habetur Capitulo 77 ubi
quam apostolicsesedis legatus ad conciliumAquisgra- scripium est: Quia juxta sanctorum patrum tradi-
nense, cui prsesidet vicaria papsepraesentia. Cognitus tionem, elc.
ergo erat ponlifici: et (si divinare datura est) cum III. < Prseterea cum in nota codicis Rhemensis.
Romsefuit, probabile fit hanc provinciam demanda- scriptum sit ista acta fuisse tempore Caroli- Magni
tam, vel adeo doclrina et virtute claruisse, ut merue- iraperaloris, manifestum est acta non fuisse tempore
rit eam sibi deiriandari. Hanc Paulini novam extra JJ Adriani, sed tempore Leonis, quo sedi apostolicse
sasedioeceseosfines profectionem, et honoris insigne prsesidente captum consilium est renovandi imperii
in magna synodo prselatum nos docet Stepbanus Ba- ih persona Caroli. Denique nuspiam invenimus
luzius, dum Capilulari Aquisgranensi anni 805 litu- Aquisgranensemsynodum, cui sedis apostolicselega-
lum hune posilum profert: < Capilulare Aquisgra- tio inleffuerit, vivents Adriano fuisse congregalani.
nense, siye Capilulare primum anni DCCCIII faclum At vero in annalibus a Larabecioeditis et in chroaico
(ut videtur) in magna synodo, quando Paulinus pa- Moyssiacensileginius, Carolum -menseOctribri auni
triarcha Aquileiensisvices apostolicocsedis teriuit in 805 congregasseuniversalem synodum in Aquis, ibi-
Aquis.>Non gravabor hic transcribere notas ad hunc que multa statuta fuisse, tam de politicis causis quam
locum ipsius Baluzii, quse siint lomo H Capitulaf. de eccfesiaslicis. Duravit autem hic conventus, ut
pag. 1058, quibus^vaUdioraproferre ex proprio penu ego arbilroir, ad aUquot menses,,protractus nimirum
argumenta diffido.Sic enim habel : usque ad initium anni sequentis. Argumento est
II. <Velus nola adjecla codici Rhemensi, qusehinc nota, quoe Capitulari'3ranni 805 subjicitur in co-
a Joanne Tilio translala esf in Iibrum primum Capi- dicibus Palatino et Metensi. Hoc fuit dalutn ab
lularium, luec habet in margine pfioris, istorum Ca- Aquis in (eriiQ.anno hnperii domhiCaroli Augusti,
85 S. PAULINIAQUILEIENSISPATRIARCILE 84
quando synodus ibi magna fuit, id est universalis, ut Ai clitate doctrinaque collectam, tuih quod apud Caro-
loquuntur annales supra laudati. Ilaque si cui sy- lum assiduus essel, el pluribus ab eo coaclis synodis
.jiodo Aquisgranensi sub Carolo,Magno babitse inter- inlerfueril. Rhemensisipse(Hincm. I. L. dePraedest.
fuit aposlolicoesedis. legatio,, par est existimare id ep^ 1, ad Carolum regem) veneranda; memoiim pa-
contigisse in ista,,ad eamque referendam esse lega-r triarchamAquHeiensiSi parochim appellat,,ulejus scri-
tionem Paulini. pta, sicut Bedm el Aleuini, cum vetustioribiis vatri-
IV. <Deeademsynodo Aquisgranensi.intelUgendum bus legenda esse affirniel. »
puto hunc Iocumex epistola Alcuini ad CaroluriiMa- VII, Capite superiori exppsitumdiplomaRomanum
gnum quse prsefixa esf libris. De Eide sanctse Trini- arguit per meiisem Augustum RomseCarolum demo-
tatis : Tempore ceieberrimi conventus, quo,sacerdotes l^atitm. Quod quhiem si admitlas, nihil adversatur-
. Dei et populi prmdicatores Christiani in unum'impe-r Uuic Aquisgran.ensiconcilio, Siquidem Carolus, si-
. ritli prmcepto conveniunt. Et paulo post: Vestrm cuti hiema,veratAquis, itaet Pascha ibidem celebra-.
jprqpat\onis \xxxv\exspectat-judicium., si d$gnenieus. vit; quod festum eo anno ad xvi Kal. Maii accidit,
iste-labor in sacerdotales procedere valeai aures. Fal- ut obseivat eodem an. n. 15 ex annalistis.Lauresha-.
luntur ergp Baronius ad an, 789, et CeUotius.in no- mensi el Metensj.Cointius, apud quera nura. 44privi-.
tis ad quaternioiies Hincmari pag. 459, dum scribunt' P legiuni pro monasterio Aculiano datur Aquis, Idibus.
boc edictum promulgatum fuisse anno vigesimo re- Junii a.n. m imperii, etc, Ergo Idibus Junii adhue
gni Caroli, hinc decepti, quod in vulgatis.editionibns erat Aquis. Deinde venit Moguntiam, et forle posieai
Capitularium, ante notam marginalem codicis Rhe- Romam, Copventus aufem Aquisgraneiisis coeptus,
mensis apposita est nota anni, quo,priora 72 capita fuit (ut autumat Baluzi.ussupfa iu 5).mepse Octobri
libri prinji Capitularium sancita sunt, quam illi non an. 802, et quia plura actilata sunt, ut palet ex va-„
satis distinxerunt a nota, quaepertipet a.dcapitulum. riis Capitularibus tunc latis, ad anni sequentis iui-
de non dividendis rebus Ecclesise. > tium produclus fuit, id est 805, qui ex sui termina-
V. Huc usque Baluzius, cujus rationes ipsius ver- tione notam temporis dedit Gapilularibus, ut dice-..
bis placuit transcribere, ut assertionis susesit ipse- renlur Gapitularia anni 803.
rnet propugnator, Quoequidem illi adeo eflicacesro- VHI. Septem capitula compleclitur Capitulare pri-
buslseque visoe sunt, ut his. non. dubitarit retundere, mum hujus anni, quae omnia disciplinam EcclesioB.
tfuseex epistola 44, cap. 50. Hincmari collegit Sir-^ tuentur. In primo enim, quod esl De rebus Ecelesim,
mondus, videUcetpost sancli, Bonifaciiobitum nul- non dividendis,zelusPaulini (ut supra, p.2, non unot
lum in Gallia aut Germania temporibus Pipini, Caroli _ testinionio^ pr:ecipue Ilincmari vi&umesjt)emical x
Magni et Ludovici adfuisse legatumapostolicsesedis. quo suggerente juxta Patrum traditiones res Eccle*-.
Sic enira ait lib, v, cap; 45, n, 6, addit. ad Concofd, siae, cum sint vota fideiium, pretia peccatorum, et,
sacerdotii et imperii Pelri de Marca : < Coeterum patrimoiii.apauperum, statuit Carohis peque suisne-
islic piito oJbservari debere, verum non yideri quad que filiofum suorum se volentium imitari temporibus.
legitur in illa Hincmari epistola, nullum ab excessu pati fore dividendas, In secundo, quod est De ele-.
sancti Bonifacii legalum sedis apostolicoe in Gallia clione liberaepiscopi per clennn et pgpulum facienda^
aut Germania fuisse temporibus Pipini, et Garoli, et omnino Paulinum auctojem coguosces sanctionis,
Ludovici imperatorpm, id est.per annos noiiagiiitat qiiippe consopum cst decrefum hic latum privilegio,.
ut ail Sirmondus in margine istius,epistoloeHincma-. quod ipse a Carolo pjro sua 4quileiensl Ecclesia im-.
rianae. Nam Paulinum episcopum Aquileiepsemcoh- petraverat (Vide supra cap. 6, n,4). Ex hoc nalio-
stat tenuisse vices apostolicse sedis apjid Carolum nem Paulrai Forojuliensem arguimus supra- cap. 2,
Magnumip. Aquisgranensipalatio, > Vide notas ad n. l,quia dicifur: < Episcopipereleclionem cleriet
Capitularia regum Francorum pag.,1058, Ita Balu- populi, secundum statuta Qanp.num,de proprio diper
zius, cui adeo ponderos.aallata a se argumenta vt- cesi . eligaptur. » In teriio, cautum.est ut jura,
dentur, ut abs.olute pronuntiet. Paulini legationem j) privilegia, resque Eccksioe servcntur, roonasteriorum
wnslare.. Adde, quod DJipinius in BlbKotli,. in Ca- vaslalore, et usurpatore eorum, pro hornicidael sa-
rolura M,agnum idem asserit sine haesitatipne, uti crilego.,habitp. Inquarlo, prius.proppjiilur quoeslio,
scriptor nuperrimus Historise Paparum in Leone IH, enata de chorepiscopis , an valide episeopalja exer-.
Cdit. Haffoe-Comitis17.32,pag. 597, tom, I, cerent, referturque quod ad sopiendas. querelas
VL Qriamvis aiilem P, Ludovicus Celotius,Soc. Arnoiiera episcopum, miserit Carolus , ut Leoneni
Jesu, in notis ad Quaterniones -Hincmari,in annum pontificem consulerel; quo resppndenle jam a pri-
yigesimum rcgni Caroli haec refundat (quod refelHt, .seis Patribus et canonibus eoruni acla reprobari,
ut mox visum est, Baluzius) factum tamen vel ex so^. quia verejion sunt episcopi, adeoque chorepiscopos
la auctoritate Hincmari admittit, etsi de eo sjleant; omnes prsecipere daraiiari, et in exsilium mandari:
Iiistorioe: < Nulla nos monet, ail, historia, Paulinii < Ista vero omnes (subdit) maxime regni nobis a Deo
patriarchse consilio e\ impulsu vehemente hanc re- commissi episcopi,cura eodem Arnone, permiltente
rum perturbatiopem a Caroloadlvuctum rege fuisses prsefato aposlolico, mitius tractantes, jam dictos vil-
correctam, sed id facile credimu.s,Hincmaro refe- lanos episcopos inter presbyteros slatuerunt.» Dein-
renti, tum o]binsignem Paulini fluctoritalera ex san- de ad decreta Ratisponercsia,hoc idem jam slatuen-
85 VITA. 86
lia; provocat. Cul concilio an. 792 interfuisse Pau- jVde turri altissimapalatii sui ad lma dejectus exspiravit,
linura vidimus capite 6. Cujus opus hoc esse hinc cujus sanguis in testimoniuirr mortis suse in pelris
quoque argui potest, quod integrum hoc caput refe- procsentialiterapparet. > HsecDandulus in Clironico
ratur lib. vu, c. 260, quem librum ex canonibus de- lib. vn, cap. 14, § 23. Scriptor ad an. 1354 vitam
cretisque, a Paulino prsecipue latis, confectum esse portraxit.Ergo signumhoc cruentscnecis per quinque
lestalur collector ejus Benedictus Levita in prsefa- sseculacum dimidiodurasse necesseest. Quamaulem
tione lib. v praefixa. In quinto, chorepiscoporumH- Joannes dux occasionemse sanguine sacerdolali pol-
centia coercetur, ne impositione manuum (quod mu- luendi sumpserit, ab aliis petendum est.
nus est solius episcopi) Spiritum sanctum tradant in III. Enimvefo non juslam fuiss.e,imo omnimodis
sacris ordinalionibus,invalidis, si attentaverint, de- injustam, desumitur a Pelro Marcelloin Vitis ducum
claratis. In sexto, ordinatorum presbyterorum, vel Venetorum, in Mauritio duce seplimo, qui et Joan-
diaeonorum a chorepiscopis,ordinationis invaliditas nem patfiacham < virum inclytsejustitiee » noininat,
iiullitasque ostenditur, et a minislerio ordinis inepli et Joannem ducem, Mauritiuinque, filium < impium
judicantur etcassi. In seplimo tandem prsescribitur impii palris, se infando parricidio nulla justa de
forma purgationis, cum sacerdoli crimen apponitur, causa astrinxisse >asserit. Alii abusum potestalis in
videlicet, ut (sicuti consultum est per Leonem ponti- B tyrannidem vergentis, alii.vita moresque improbos
ficem,ct Patrura tam Graecorum quam Latinorum Joaftnis ducis et Mauriliifilii in causara vocant, quod
placila) non admitlatuf accusalor, nisi ad normam Joannes patriarcha-Gradensis ipsos non semel pa-
canonum < cum legilimo numero verorum el bono- teme reprehendit, et ob hseceorum indignanter ani-
rum testium, » el diffamalus canonice judicetur, si- mum offenderit.
cuti si delator canonice in querela processerit, defi- IV. Propior tamen causa videlur et verior quam
tiiatur. Quod si crimina haud probala sint, et adhuc afferurit SigoniusDe regno Italioelib. iv , Raronius
suo episcopo,vel clero et populo <suspiciosus(rema- ad an. 802, n. 10, Pagius eodem an., n. 3, Ughellus
neat), exemploLeonis papse,qui duodecim presbyte- tom. V Ital. sacr. in Gradensib. n. 15, inter noslra-
ros in sua purgatione babuit, vel eo amplius si suo les scriptores Palladius junior part. i, lib. m, ex
episcopo visum fuerit, aul necesse propter lumultum proximis Ludovicus Schonleben in Annalib. Carnio-
populi inesse perspexerit, et cum aliis bonis et justis Hoead an. 802, ct P. Irenoeusa Cruce, Carmelita ex-
hominibus, se sacramento coram populo super qua- calcealus in Historia Tergeslina lib. vu, cap. 10, et
tuor Evangelia dato purgatum Ecclesisereddat epi- ex reinotis a regione noslra prseter allaios, Cointius
scopus. > ad an. 805, n. 2. Eslaulem hujusmodi^MortuoObele-
IX. Roec est capilulorum concilii AquisgranensisC rio episcopoOHvolensi,gratificandi ergo imperalori
summa, quorum materiam actitatam si specles, spi- Grseco Nicephoro, Chrislophorus natione pariler
rilum prsesidentis Paulini prospicies. Grsecus ad cathedram implendam ope ducis Joan-
CAPUT XII. nis electus est. Quod segre ferenles Obelerius et
Paulinus convocat concilium Altini, in causa necis Felix tribuni, Joannem Gradensem patriarcham
Joannis Gradensis patriarchm. adierunt, ne mamis imponeret electo. Quod. et
I. Reversus Pauliiius ab Aquensi concilio, adole- proeslitit, ipsumque a communionefidelium insuper
scente anno 805, excepit historiam immanis facino- semovit. Hinc probabile fil, quod ait Palladius, ipsum
ris Joannis ducis Venetorum, qui sub finem proece- hseresifuisse infectum. Iracundia ex hoc dux exar-
dentis, vel initio prsesentis anni Joannem patriar- descens. mandat Mauritio filio, ut classe instructa
cham Gradensem e turri prsecipilemdederal; cujus Gradum subeat, et de Joanue patriarcha vindiclam
facti relatione commotus , synodum Altini congre- suroat. Jussionem crudelis parentis non degener fi-
gans de raore hebdomadatertia poslPascha, hoc est lius implevit, et proesulemvulneratum, in alta turri
intra diem9 etl6 mensis Maii, post varia de fide, prius sublatum, dein prsecipitemdedit. Tanlo faci-
Ecclesia,cseterisqueagiconsuetistractata,[xxxvi] egit nore commotusPaulinus, synodumeum cogerelAltini,
quoque de vindicanda optimi prsesulis nece,. el data **de ultione sacerdotalis sanguinis imploranda a Ga-
epistola ad Carolum imperatorem, ab eo nllionem rolo deliberanduih proposuit, et quod delUieratum
sceleris statuit implorandam, De hac synodo et epi- fuit, perfecit.
stola pluribus actum est in Dissertalione 6 adquam V. P. Irenscus a Cruee 1. c. ex velusto codicems.
te, leclor optime, ne crambem recoclam habeas, re- asservato in bibliothecaCarmelilarumexcalceatorum
mittimus. lbi enim de loco et tempore concilii agi- Venetiis, hanc historiam se habuisse profitetur, di-
lur: hic nonnisi factum, et facti causam originem- cilque causam, ob quam indignetulerint tribuni Ve-
ipie proponimus. netorura electionera Christophori fuisse, quia scilicet
n. AndreasDandulussalis jejune fontem maHpro- erat germanus Longini, Ravennatensemexarchatum
dit: Joannesdux fait) surapta occasione Mauritium in Italia pro Nicephoro tenentis.Verum bonus Pater
filiumsuum cum navali apparatu Graduro misit, ut enorraiter fallilur; primo, quia in censu exarchorum
Joannem patriarcham interficeret. Mauritius aulem unicus Longinus apparel, qui missus fuit in Italiam
cum furore civilatem invasit.in qua invasione pa- a Justino imperatore Conslantinopolitano an. 567.
triarcha caplus a Venelis graviter vulneratus est, et Secundo,quiaexarchalus dignilasjam sublala fuefat
87 S. PAULINI AQUILEIENSISPATRIARCILE 88
a Pipino patreCaroli Magni an, 752 pulso Eutichio A proecedenli accensebatur. > Labbeus autem sic
«jltimoexarchorum in Italia. Non ergo an. 805 ullus < Obiit die secunda Januarii anni 802, aut polius se-
exarchus, cui esset germanus electus Christophorus. qnentis. » Sed de die, infra ejus seiilentia expende-
CAPUT XIII. fur, et excludetur. Verum neque ho.c araio 805
Paulini decessus annus, mensis, dies statuuiilur. obiisse, gesta ejus in conciiioAltinensi hoc ipso anno
I. Ex his, qusehuc usque dicla sunt, videre poles circa niensis Maii diniidium coaclo (ut dictum est in
jam ad an. 805 vitam produxisse Paulinum. Hinc sa- Dissert. 6) testatum faciunt. Cum autera el hi et ca>
tis mirari nequeo curnam faclum sit, ul apud non teri conveniant in assignando Januario mense ohitui
ignobiles, cbronolpgos hisloricosque decessus ejus Paulini, restat nt ad sequenlis anni 804 Januarium
ante annum 804 reponatur, cum ro.anifeslissime ex mors ejus amandetur
factis appareat, illum usque ad hunc annum ui vivis V. Igitur anno 804 sistenda est Pauliiii e vivis-
fuisse. Ipse quidem coegit concilium Allinense in einigralio.ob jiecessariarii consequenliam ex gestis.
animadversionem facinoris ducis Venetorum , quod ejusdem, ut ino:xvisum est; sed eiiam ne flocci fa-
facinus, non perpetratum est, nisi.exeunte anno 802, cias copiam [xxxvii] nobililatemque scriplorum, qui
vel ineunte anna 805, quo tempore Paulinus Aquis lwc asserunt. Primo enirosunt iiioiniinen;iaEcclesi:e
erat, et prseerat concilio, tanquam sedis. apostolicse•5 Aquileiensis cl ForojuUensis, sive Civitatcnsis, qui-
legalus, C,um autero mensjs, quo fato cessit, Janua- bus ini.iititur Ferrarius, qui ipsemet idem afljrraat,
rius habeatur, necesse est in Januarium sequenlis Huic adde Nalalem Alexandrum, G.uli.elmu,m Cavc.,
anni 804 ejus ad superos transilum collocare. Fleury, Oudinus, quibus accens.eudiisesl Palladius
U. Corrigendi igitur sunt, qui proecedentibusan^ junior, qui acta Paulini per annura 805 profcrens,
nis e terris sublatum dicunt, quos interestOnuphrius cogilur anno. 804 fato functuni fateri. Cointius infia
apud Bollaiijd.in Vita Paulini, § 1, n. 7, qui Paulino citandus ejiisdenxesl sei.ilenliac.
assumpto. ad cathedram Aquileiensem an. 776 dans VI. De mense quo obiit Paulinus, controversiaiu
Aiinos sedis 25 cogilur dicere anno 801 excessisse. emotam haud invenio; nisi cum Uoimpliriosentiens,
Ltenim circa finem anni 776 ad infulam promotus , annos sedis 25 nec deficientes, nec ex,ceden.ics,sla-
aequecirca finem,anni 8QI annrim 25 regiminis con- luere velis, complectentes tempus>episcopatus. Quia
summaverat, sieque vel mensem decessus ejus ante- (ut n. 2 diclum esl) cum circa finem anni 776 assu-
yertereneces.seest, vel supraannum 25aliquotmen- matur ad fasligiumAquileieiisisEcclcsioePaulinus, et
ses, vel sallem dies sedi ejus sunt dandi. Ulrumque '25 integros amios eam sedem occupet, circa finem,,
tamen falsum mox videbilur , quia episcopatus anni 801 decessisse , ut esset dicendum ; adeoque
ejus tempus ulterius processit. non Januarii, sed vcl Decembris,velNovembris men-
HI. HermannusContractus in Chronico ad an. 80.2 se e lerris ad coslosevolassc. Cum tamen annuni 801
sjc habet:- < Paulinus patriarcha Forojuliensis, seu admittendura esse pro anno decessus ejus (ul visum
Aquilegiensis obiit, » Quod totidem verbis habent est) non sit probabile, nec mensis, qui communitcr
Annales Fuldenses, et qui a Lambecio editi, et qui eius obitui assignatur, eril amovendus.. Is autem Ja-
lios seculi sunt BeUarihhiusde Scrip.toribusecclesia- nuarius esl, ut usque nunc in festo ejus anni.versario
sticis, Barpnius nosler, etPagius, qui anno 802 ex ritu peragendo assignalo observatur.
liis annalislis chro.nistisque hoci.dem proferunl. Ve- VII. Non sic autem res procedit, si de die obitus
rumtamen hic omiUeiidumnon est quod Bollaudislse loqucris. Pbilippus Labbens in addil. ad Bellarm.
ad Vilara sancti Paulini § 7, n, 26, adnalarunl: <Isi de Scriptorib. eccles. <Obiit (inquil) die secunda Ja-
cbronico Hermaniii Contracti, quo usi sumus, allum nuarii.» Ferrarius t Cujus.natalis (ail) in Nonas Ja-
de obilu Paulini silentium, ».Nos quoque vidimus, nuarii ab Ecclesia Aquileiensieelebralur : > el ex eo
ijuem ihter cseteros Gerraauarum rerum scriptore Miraeusin auclario de Scriptor. eccles. cap. 225,
edidit Pislorius (edit. Francofurti 1583) et Paulinj ,quem seculura se fatetur Oudinus. Verum die 11 Ja-
liomen liuUalenus cernitur. Quomodo autem factum lraarii obiisse testau.tur Ughellus, Cave, Fleury, Bail-
sit ut in vulgatis ab Henrico Canisio Hermanni edi- let, Natalis Alexander, BoIIandistoe,qui cxcusant
tionibus hoec verba irrepserint, aliis sit divinare. lapsum Ferrarii dicenles : <Videturvoluisse scribere
Tantummpdo sufliciat hic comraonuisseContractifi- -iii Idus Jan,» Hinc dixit male Mweri in Dict. hi-
dem saltera nutare; et annalislas, qui iisdem verbis stor. Bollandistas ad secundam Januarii reponere
rem eamdem habent, allerum ab altero transcripsisse obitum Paulini, cum disertis verbis corrigant Ferra-
sine delectu et examine. rium et sub die xi Januarii vitam ejus afflngant. Fal-
IV. Nonnullianno sequenli, videlicet805, denatum luntur quoque qui die 2 vel 5 Januarii celebrare Ec-
Paulinum faciunt. In qu.orum ceiisu videntur rcpo- clesiam Aquileierisemnatal.emejus asserunt, quaj ve-
nendi ipsi Bollandistse,elLabbeusiu Bellarminum de re die II Januarii fes.tumhabet, ut patet ex veteribus
Scriplorib. ecCles.Dixi videntur reponendi. Etenim officioruroordinibus, quos liatendaria vocant. Et in
sub dubitationem mentem suam produnt, Ibi quidem prsesentiarum sub hoc die natalera ejus in dioecesi
his verliis : < Quofortass.isanno(nempe 805)ineunte Aquileiensi solemneni baberi, quotquot ad horarura
obiit Paulinus, mense Januario, qui secundum cal- . "canonicarumpensum solvendum tenentur, testes lu-
culumGallorura,anno aPaschate auspicantium, anno culenlissimi existunt. Namelsi pro concurrentia diei
89 VITA. 90
sexlse infra octavam Epiphanise, quse exclusione mi- A debuerat:«Hermagoroc et Fortunati. > Sicuti vi Kal.
norum festorum solemnlor habelur per dies cunctos Decemb. erravit, dum scripsit: < In Aquileia, Valen-
octavse, a die xi excludalur; cum dalur autem oppor- tini episcopi, > pro Valeriani.
tunitas, juxta rubricas de translatione festorum, X. Ilic non est oniittendus Cointius, quin ad ver-
officiumpersolvendi, apponilur die xi Januarii fuisse. bum proponalur. Quot enim habet periodos, tot sunt
Unde autem error Labbei et Ferrarii processerit, vi- confirmationes eorum, quse supra a nobis ex tenul
de inffa n. 11. penunostro, antequam opera Cointii naricisceremur,
VIII. His adde, cum non semel Civitatenses adie- produximus. Sic enim habet ad an. 80-i, n. 1 et seq.:
rim colligendi gralia ex vetustioribus memorlis, quse <Annus quarlus noni socculi luctuOsus Italioe fuit,
in scriniis eorum asservanlur, ea quse ad scopum obilu Paulini palriarchse Forojuliensis, el Petri Me-
meum in edenda et ilhistranda scripla gestaque san- diolanensis archiepiscopi, quoruni insignia certamina
cli Paulini conferre possent, quanquam perpauca pro luenda fide catholica non omisimus. Obierunt
nactus sim, injuria temporum (ut dicebant) dispersa, Pauliniis tertio Idus Januarii, Petrus seplimo Idus
in archivio insignis collegii canonicorum ejusdem ci- Maii. Super anno quo Paulinus ad Deum feliciter
vitalis (quodpatuitope D. Laurentii a Turre, tunc migravit, duse circumferuntur opiniones, Una est
canonici, nunc meritissimi decani, quem et grali ani- B annalislse Fuldensis, apud quem ad annum Redem,-
mi causa nomino) offendi librum pervetustum mem- ptoris octingentesimura secundum hsec leguntur :
branaceum in folio, cui catena ferrea est apposila, in Paulinus patriarcha Forojiiietisis obiit. Allera est
quo est regestum anniversariorum ecclesioe Civita- Ferrarii, qui Vitam sancti Paulini concinnavit ex"mo-
tensis, et sub mense Januario ad diem 11 ejusdem sic numentis Forojuliensibus, ejusque mortem an. sal.
lcgitur: 804 consignavit. Prior Baronio multisque placuit.
Sanclus Pautinus Imus in posteriorem, serle rerum gestarum accura-
xi dantur pro festo XL denarfc
de plebe sancti Petri Sclavorum. tius examinata. Paulinus eiiira Altinense concilium
ante annum Rederaptoris octingentesimum tertium
Eodie in libris distributionum sic habethr: celebrare non potuit, habita ratione tumultuura, qui-
In festo sancti Paulini patriarchm bus antea Constantinopoliset Gradus agitatse. Ferdi-
Aquileiensiset confessoris,fuil xi hujus, nandus Ughellus (quamvis a Baronio non recedat)
pro hanorantiis denarios vi.
Urbanura, quem Paulino proxime sufficit, palriar-
IX. Accipe quoe sub hac die varia martyrologia cham non agnoscit ante annum reparatoe salutis
habent de Paulino, relata a Bolland, § 7, n. 27: <Na- oclingenlesimum quartum,
talem ejus celebrant hoc die Charlusiani Colon. in' >" XI: <Controvertitur et dies obitus, Moritur Pau-
addit. ad Usuardum. Item Paulini palriarchse Aqui- linus apud Labbeum die 2 Januarii; apud Ferra-
leiensis. > Idem habet Martyrologium Germanicum, rium III Non. Jan.; apud Bollandum III Id. Janua-
in quo Aquileia Aglar appellatur. Ms. Matyrolog. rii. Citat bic auclor varia martyfologia, quae Labbeo
sanclee MarioeUstrajecten. <In Aquileia, Paulini pa- et Ferrario prscferri debent. Ex hac nota n quoe di-
triarcbse. > Ms. Martyrol. monasterii sancti Martini versos nunieros (secunduni videlicet, et undecimum)
Tfeviris : <Aquileise Paulini patriarchse, > Ferrarius pro receptis variarum gentium charaeteribus signift-
in catalogo generali sanctorum ex tabulis ecclesioe cat, process.it error Labbei. Paufinus enim animarii
Givitalensis et Aquileiensis : < Forojulio in Carnis, creatori, non secunda, sed undecima die reddidit,
sancti Paulini episcopi Aquileiensis. > Et n. 28 seq. Et Ferrarius, Iduum loco, Nonas perperam scripsit.
idem Ferrarius : <Cujus natalis iii Non. Jan. ab Ex hac enim vita Paulinus non tertio Nonas, seu dip
Ecclesia Aquileien. celebratur.» Hic addunt Bollan- tertio Januarii, sed tertio Idus Januarii, seu die Unde-
distoe: <Hoee Ferrarius, qui videtur voluisse scri- cimo Januarii discessit. » Prosequitur autem funus.
bere m Idus Januarii.» Mirahitur fortasse non ne- ejus src.
mo, qui legerit (uli nos fecimus) Martyrologium R-ha-JJ XII. < Sepultus fuit PauHnus apud Fofojuliura, ia
bani a Canisiotom. II Ahtiq. Lect. part, n editum, majori basilica, ubi concilium anno Cbristi septingen-
non inveniri memoriam sancti Paulini, cum invene- tesimo nonagesirao quinto (hic errat Coihtius, ann
rit Caroli magni et Alcuini. Sed advertendum, non anno Christi septingentesimo nonagesiriib sexto Coijr-
ibi horum uti sanctorum fieri commemorationem. cilium [xxxviii] suum cospit, ut late probavimus in
Nam de Carolo, v Kal. Februarii sic est: <Obiit Ca- Dissert. de concilio Forojuliensi) celebrarat. Ejus
rolus, >et nUiil prseterea. Et xiv Kal. Junii, de Al- epitapbium ex Alcuino sic referlur (Habebfe in Ap-
cuino.sic ; <Deposilio domini Alcuini;» nullibi san- pend. 1 nostra n. 2, poem. 2):
cli, vel beati titulo apposito. Insuper res Aquileiensis Hic Paulinusoranstolo requiescit in ssvo,
Ecclesiae, circa ejus sanctos, non nimiuiri exacle ap- Hocquecubilepater dignusdignelur habere.
luviriushoe tpmplumnunquampertransealbostis,
ponuntur. Nam nec nomina nostrorum sanctorum Ne cliarosanimisslibitodisjuiisalamicos,
callebat Rhabanus, cui sanctum Bermagoram nec QuosChfislicharitascharosconjunxilamicos.
nomine, nec dignitate fuisse cognitum apparet. Sic Hos versus exaratos ab Alcuino credimns, Paulino
enim habet ad 12 Julii <iv Id. Julii. In Aquileia in vivis superstite; sed mendura in prirais irrepsis-
natales sanctorum Fortunati et Armigeri. > Scribere se, ibique non reqtiiescil, sed requiescat legendum
91 S. PAULINI AQUILEIENSISPATRIARCiL<E 92
suspicamur, quia sequitur 111allero modus panter, A me, oculi respiciunt, quid vestra veneranda sanclitas
oplativus dignetun. Quos amicos, in Christi charitale facerevelit. Quia et vicinitas locorum tibi compelit,
conjunctos, nec in sepultura sejungendos, postremi et sapientiae decus suppetit, et auctoritatis excellen-
laudant versus, ii Inobis non alii videntur a Paulino tia.libi appetit, et cuncla conveniunt, quse tali operi
et Alcuino, qiios soepepro Christi causa conjunclis necessaria esse videntur. Ideo mese parvitatis curio-
animis et arm!s prignasse, simulque de pravis dogma- sitas proplerea hujus sanctserei desiderat veritatem,
libus triumphasse comperimus. Versiuim igitur su- et tuoeconsilium deposcit prudentise, vel quid exin-
pra descriplorum is est sensus. Utinam Paulinus, hic de agere tam bona voluntas deliberalum habeal,
(id est in ecclesia iMartiniana) requiescat, ibique se- agnoscere flagilat. Opus enim arduum est,. sed ipsa
pulturam accipere dignetnr, ut in eadem tumulatus atlestante verilate, oinnia scimus possibilia esse cre-
basilica cum Aicuino resurrectionem exspectet. Ali- denli. Et qui de persecutore fecit prsedicalorem, et
ter res cessit. Paulinus (ut dictum est supra) condilus de stercore erigit pauperem, ul sedcat cum principi-
ftiit in priniaria Forojuliensis patriarchatus ecclesia. bus, ipse potesl de arida cordis, mei caule rivulos
Turonis veromortuusestAlcuinus hoceodem anno, in vivi foulis, et in vitam salienlis producere oelernara :
diefestoPentecostes; elinsedeMartiniana, cuiproeside- quanto magis de vestro pectore abundantissimo flu-
bat cumabbatis titulo, sepultus est a Josepbo Turonen- B mina Gehonica, fluenlia per totam Nilotici ruris lati-
simetropolita,» Hsecomnia belle et sciteCointius. tudinem, ad fecundandos diversi generis flores diffun-
XIII. Ex conjecturis aulem, quas circa ortum cjus dere valet? Audial, ohsecro, per te unanimis lusc
cap. 2, n. 5 eonciiraaviinus, dicendum superest oata- charitatis filius, quid paterna proevideat agendum
tis suseanno proeter propter 78, sedis vero palriar- providenlia. Certissimum itaque consilium salulis
chalis 28 e terris ad co^lumevolasse. per os illius sperari debet, cujus pectoris seplifor-
CAPUT XIV. hiis consilii inhabitator dignoscitur. »
Paulini sanctimonia, III. Quia vero tunc temporis hoeresisFeliciana per-
I. Huc usque quse ad chronologiam spectant, in roaxime exagitabat Dei Ecclesiam, et quoedamdis-
Vita Paulini nostri suo ordine cuncta digessiraus, pulandi libido, num animse sanctoruai ante diem
Nunc quse non alicujus lemporis certa periodo cora- extremse districlionis ad coclum conscendant, im-
prehensa, sed quoe totam aiinorum ejus serjem illu- portunam doctoribus sacris ,creabat molestiam, qui-
straruni, sunt persequenda. Ea sunt sanctitas mo- bus addebatur nova lunc invecia baplizandi ratio,.
rum, conversationisqueprobitas, et doclrina, Illa af- alia ab ea quse jara invaluerat per trinam iinraer-
fectus dirigmitur ad consecutionem boni; hac intcl- sionem, quoe disciplinse Ecclesioenon nimium ne-
lectum ad veri cognitionem assequendam : sic ex C gotii facessebat. De lns agere Paulinum invitat epist,
utraque perfecli viri forma procedit, quem malilia 81 et ad conQciendaprava dogmata, et ad perni-
non oorrumpit et ignoranlia non obcsecal, imo sa- ciosas in disciplina novilates retundendas compel-
pientia -illuriiinat et optimum sanctimonia constituit, lat. Sic enim post recensitos errores habet: <His et
De doctrina Paulini, capiie sequenti agemus, Nunc hujusmodi spiculis de pharetris (ut sestimo) exem-
de probitate ejus et virtulibus, quibus sanctilalisti- ptis perlidise, unitatem sanctoe et catholicse Eccle-
luluni adeptus est, prosequamur, sise, et vcrilatem universalis fidei aliqui vulnerare
II. Ul ab illa ordiamur virlute, quoe coeterarum nitentes etiam, et spurcissimis eorum fsecUmslim-
basis esl et fundamenlum, el sine qua impossibile pidissima ecclesiaslicse fidei poCulainficiunl, et nu-.
est placere Deo, a fide, inquam, Paulini: ea adeo in- pliale vinum quod Christus ex aqua virgini matri
ter caeteras emicat, tot in iaboribus, peregrinationi- (Ecclesise scilicet sanctee) salubriter potandum con-
bus, coactis conciliis, libfis editis ejus gratia, ut vertit, iterum in aquas stullilise converti conatiir.
sicut in §e ipsa prima est omnium, ila in vita Pauli- Sed tuum est, o-pastor electe gregis, et custos por-
ni primas tenuisse dicenda sit, Cqm hoslibus fidei tarum civitatis Dei, qui clavem scientisepoteuti dex-
eniinus cominusque pugnavitj cum et proximas Ava- tera lenes, et quinque lapides limpidissimos lseva
ruro et Carantbaiiorum nationes praedicalionisofficio recondjs, blasphemantes exercilum Dei viventis Phi-
ad Christi fidem perduxeril,.et tanto orbe dissitas a listeeosin superbissimo Golialh uno veritalis ictu to-
ge Hispaniarum aliarumque gentium regiones, hoere- tos conterere.» Et paulo post: <Ad te omnes aspi-
si Feliciana vel aliis erroribus laborantes, synodorum ciunt oculi, aliquid de luo affluentissimoeloquio co3-
coaclione, librorum scriplione, vefbi Dei praedica- leste desiderantes audire, el ferventissimo sapientise
tione egregie adjuverit. De his audiendus Alcuinus, sole frigidissimos grandinum lapides, qui culmina
qui ut intimiof Paulini amicus, et in certaminibus sapientissimi Salomonis ferire non metuunt, per te
pro fide susceptis dignus commilito, strenuitatem citius resulvi exspectantes. Tu vero, lucerna ardens
ejus optime noverat, quam/sic quoque. commendat, et lucens, etc. > Panegyris quidem ea epistola est fi-
cum episti 112 a pelit doceri, quid consilii ceperit dri Paulini, dignaque ul tota legatur ; quam habebis
circa missionem Avaricam, quam a Paulino susci- in Appendice 1, n. 1, epist. 5 cum cseleris Alcuini
piendam palalini et aula universa prseslolabantuf. ad eumdera Paulinum.
< Sod quani plurimorum, iriquit, in te, pater opti- IV. Optaverat Alcuinus ut ad minus perilorum iii
» Vidc Appendicem 1, n. 1, epist. 5. (Patrot.tomo U).
70 1JI.V, y.i.
doctrina fidei comraodum facilis planaque fidei for- ik bat : < Semper cor nostrum promissa coelestia me-
mula conscriberetur, quse levi negotio memoriseraan- ditetur: oninia terrena quoc possideinus, in futuras
dari potuisset, et regi Carolo auctor fuerat, ut alicui caleslis regui mansiones transferamus. Nam credi-
provincia demandarettir. Hoc proeslitit Paulinus, re- mus, quia cum a carnis vinculo anima nostra fuerit
gulam fideiscribendo planissimis vergibus, ad caplum absoluta (si bene ac rectecoram Deo vixerimus) mox
idiotarura accoromodatissimam. Opus commendat et in occursum nostrum angelorum ciiorus occurret,
auctoris fidem eadem epistola Alcuinus. <Cum sa- omniunaque sanctorum /agmina in nostros misce-
cratissimse fidei veslrse libellum, inquit, recensui, buntur amplexus. > P-lurima, eo libro sparsim
calholicoepacis purilede ornatum, eloquentise venu- posita, virtulis hujus legenti occurrent testimonia.
slate jucijndissimum, seiisuuin veritate firmissimum, VI. Eximia vero in DeumPaulini charitas fuit. flinc
tolius animi mei habenas in loctitiam laxavi.... sic exorditur librum ad Heiiricum : < 0 mi frater,
Quara pliirimis profuturum, et pernecessarium fe- si cupias scire quam perfeclissima et plenissima
cistis opus in catholicse fidei laxatione, quod diu justitia est Deum loto coiNleamare, illique tota ad--
optavi, et soepius domino regi suasi, iit syrabolum haerere voluntate, qui est summum bonuml Sum-
catholiese fidei planissimis sensibtis, et sermonibus mum vero amare bonum summa est beatitudo. Qui
luculenlissimis in unam congregaretur chartulam, J" Deum amat, bonus est; si bouus, ergo et beatus ;
et per singulas episcopalium regiminum parochias quem quanlo quis ardentius amat, lanto nielior effi--
daretur presbyteris legenda, memorjaequecommen- -cietur. » Hoc cbaritatis igne succensus ! glorlani
danda , qualenus licet lingua diversa loqueretur, dilecti Dei summopere proraovere et dilatare curavit,
una lamen fides [xxxix] ubique resonaret. Eor Praecipue vero erga Chfisti Dominivitam.passionem-
ce, quod raea optavil humiljtas, vestra implevit su- que mire afficiebatur, ut totus in ejus amorem exar-.
bljmitas. Habet apud salulis nostrse auctorera per= sisse videretur, < Consideremus (aiebat Hb. cit,
petuam, scilicet et hujus bonoevoluntatis mercedem, cap 21) quis est, qui nos pretioso sanguine redemit,
el hujus perfecti operis apud homines laudem. Sem- et quid ei debeamus, qui nos cum tanta penuria rc
per fervenlissima charitas vestra, castra perpelui demit. Si terrenos parentes cum tanto affeclu diligi-
regis undique invictissimis fidei clypeis muniat, ne mus, qni parvo tempore pro nobis sustinuerunt labo<
antiqui hoslis versutia, aliqua es parte, adituni suae rem, nonne magis nobis coeleslisPater noster aman-
nequitise valeat invenire. > dus est, qui pro nobis cruci affixusest? » Et infra :
V. Paulinum autem virum justum, qui sic ex fide < Et cum tanta nohis bencficia prajslel, nihil quserit
vivebat, juxta Apostoli dictum, spe quoque innrxum, _ a nobis, rjisi ut diliganms eum, el animas nostras et
smiore in Deum raptum, pielatis ac religionis officiis corpora irapolluta ei servemus,ut iliein nobis semper
intenlum, et charitate proximi vulneraluni fuisse, habitel, et nos in iilo permaneamus. » Et vere pectus
iion est quod dubites, Qua enim animi slrenuitate illius facluni mansionem Dei per charitalem agnove-i
adortus fuerit hoereses, quaque in Deum fiducia fre- rat Alcuhius, qui ei scribebat episl. 62 : « Tuura
tus, audiexejusbretestimonium. <Quapropler (aiebat sanctissimum cor lerra est reproniissionis, sapientiaa
in concilio Francofurtensi) egoPaulinus, licet indi- nielle manaus, et suavissimse.charitatis Iuce redun-
gnus peccator, omniumque servorura Domini ulti- dans, in qua verus et gloriosus Salomon Virtutura
musservus,..juxla exilem intelligentisenoslraelenul- gemmis templum pulcbrse habilationis suae raajestali
latem, sancfo perdocente Spiritu, corde, linguafstylo conslruxil, non Chaldea flamma periturum, sed
contra eorum vesanias, qui rectse fidei sunt adver^ ttlerna pace mansurum, ip quo sancta sancloruro
s'arii respondere non forniido, » Et dirigens Carolo summo et vero pontifici soli Christo pervia, non se-c
regi tres libros contra Felicem, hsereseos parenlem, mel in anno, sed semper in aeternum. >
scribebal; <Juxta parvitatis meseintelligentiam, H,et VII. Ab eodem quoque charitalis in Filiuni ardore^
pigrioris ingenii obsistat possibilitatis facultas, scri- flamma amoris exardescebal in niatrem ejus Mariara
beretamen quse me contingit pro causa fidei contra ,n semper virginem. Cum ex 'doctrinaFelicis, Christu,m,
persisteiiles pravi eommenti objectiopes, qualicun- secundum carncm Filium Dei tantummodo adopli*
que non renuo stylo. Scio enim, qui dixit : Aperi «s, vum asserentis, prsecipuuset omniura excellentissi-o
tuutn, ei ego adimpleboiilud.. » Hoc est enirn insigne liius lilulus Virginis impeteretur, matrem scilicefi
verae spei, utquanlaro homo de propria diftidit, fan^ Dei esse tantummodo nuucupalivam, non veram^
lum de divina sibi virtute promittat. Qua quidem exarsit quantocius zelus Paulini in blasphemum vi-.
suffullus Paulinus tot adiit pericula, tot injurias per- ruin, et manus admovit, ut nutabundam in diade-.
tulit, tot ilinera confecit, tot labores exantlavit, tot mate Virginis splendidiorem gemrnam firmaret, Audi
adversa voravit. Hujus generosissiihoevirlutis monu- pauca verba ejus, ex capile 15, lib, icontra Felicem ^
mentis non semel opera sua respersit, prsecipue < Si ipsa venerabilis Virgo non genuit veruni DCu,m
librum Exhortationis ad Henricum, cujus capite 10 verumque hominem in singularitale personse.... quo
sic aiebat : « Quid, rogo, homini suflicit, cui ipse ergo pacto catholica Ecclesia, una in loto orbe terra-
conditor non sufficit?; Quid ultra quaerit, cui omne rym diffusa, beatam virginem Mariain, dulce niihi et
gaudiura et omnia stius Redeinpior esse debet?- » venerabile nomen, Theolocon (hoc esf, Dei genitri-
Et cap. 40 exspeclatipne futurse vitse elatus.^ seribe- cem) libera publicaque voce confiteri non cessat? >
95 S. PAULINIAQUILEIENSISPATRIARCH.-E 93
Vide prsecedentia ibidem et sequenlia, in favorein A stantius repetit, memorans donum lacrymarum,queis
matris Dei pari zelo conscripta. Paulinus orationes suas conspergebat et sacrificia :
VUL Qui adeo Deum, DeiFilium, matremque ejus 0 Paulinepater, pastor,palriarcha,sacerdos,
diligebat, sequali reverentia religionis prosequebatur Pars animaemelior,nostra?pars inclylavitae,
Ea SisniemorAlbinisacrisallaribusasians,
quem sciebat colendum non minus ac amandum. F!tdulcesinler lacrymassuper ora Duenles
propter quse ad cultum decusque Ecclesise Dei spe- Dic : Miscrere,Deus,noslroclementeramico,
Criminibusque suisveniamlargire benignus,
ctare vid.cnluf, sic pro virili curavit, ut alle invecta lll 16cumsanclisliceal laudare|ier aavum.
ad nostram usque setatem, quse induxit, perseverare PrseslitissePaulinum, quod Alcuinus exposlulabat,
gloriemiir. Talia quidem sunl, quoein synodo Foro- argumentum esl ultronea oratiouum suarum exhibi-
juliensi de vesperis Dominicoediei slatuit can. 15 : lio duci Forojuliensi Henrico, slatim ab initio suoe
<Diem Dominicam,inchoante noctis initio, id est ve- ad eum Exhorlationis, videlicet se offert, pollicetur-
speresabbati.... quando signum insonuerit, vel hora que precaturum, ut Deus cor ejus charilalis flamma
est ad vesperlinum celebrandum officium.... cum succendat. < Qualenus, ait, hoc bealissimo bono
qmni reverentia et honorilica religione venerari om- abundare te faciat, charissirae frater, ipse qui est
nibus mandamusChrislianis.» Talequoque estillud, . hoc bonum, quotidianis precibus inlegro cordis desi-
ciijus meminit Walfridus Slrabo (De rebus eccle- 1 derio cum, elsi indignus, deprecari studeo. > Quod
siasticis cap. 25) videlicet < circa immolatioiiem aulera ipse faciebat, aliis quoque faciendum suade-
sacramentorum hymnos, vcl ab aliis, vel a se com- bal: qua de re pnccepta dabat aflalim congrua, et
positos, celebrasse. » Hsecquidem aliqualiter in dies prudentia coalesli referla : < Omne opus (aiebaleod.
nostros perseverare, prseserlim inpagorum ecclesiis, lib., c. 28) quodcunque iiichoaveiis faccre, primuro
queis novarum rerum curiositati aditus ftiinus patel, invoca Deum, et gralias ci age : ct cum consumma-
videraus, uli.dicimus, cum de utrisque suo loco pe- veris illud, siniiliter fac. lnvoca Deuin ex loto corde
culiarem facimus roentioiiem. Primo quoque illius tuo, et invenies eum. El cum iiivcneris, ne dimittas
concilii canone obviam in ministrorum Ecclesiseir- eum, ul corijiingalur mens tua in amore ejus. Hoc,
religiositatibus, ne decus, quod in percurrendis sa- mi frater, slude in vita lua, et orationem luam puram
crorum rituura muniis, vel in pensu horarum cano- offer Chrislo Domino. Ne (Ogitaliones hujus sseculi
jiicarum solvendo, vel sacrosanctorum mysleriorum superfluse conlurhenl cor tuum, neque in diversa
actione a priscorum Patrumsanclionibus exigiluf, rapialur mcns tua. Mcmenloenim te sub Dei stare
pessumdelur. <Primum, igitur(inquit)utjuxtaprisca conspeclibus,qui occulla cordis perspic.it,et secreta
Patrum divinitus editas sancliones nullusDomini sa- (2 meiitis tusenovit. Vigilanter ergo et assidue assiste
cerdotum, velquicunque sub canone constituli, cano- in copspeclu Dci in tempore orationis, ul imminen-
nicas, quinimo apostolicas ignoraiiles aut parvi lem diaboli teiilalioneni facilius possis effugere. Si
pendentes definitiones, inordinate vel inlioneste in enim cogitationes hujus saif.ulimalseelsordidoe tur-
doriio Dei, quse esl Ecclesia, conversenlur, sed in bant cor tuum, et'cogunl illicitum aliquod perpe-
suo ordine cunctis persistenlibus, pulchritudo eccle- trare, per oraliones puras el vigilias sanctas depel-
siastici decoris inviolata permaneat. »Hinc ut mini- lenlur ab aiiima lua. Oralio namque grandis rauuitio
stri Ecclesiae, expediti ab omni aulse militiaeque est animse. Per orationes piiiissimas-omnia nobis
negolio, ad templuni actionesque saoras liberius utUia tribuuntur a Domino,et cuncta noxia effugan-
libenliusque feslinarent, auclor fuit Carolo Magnoa tur. Et ut ne diutius de Iioc dispuiem vel immorer,
lhilitari servitio clericos dimittehdi, ut patet ex fra- sicut ex carnalibus escis.aHtur caro, ita ex divinis
gmenlo 1 ejus ad regem epistoloe,et ex verbis in firie eloquiis et orationibus inlerior homo nutrifur et
libelli Sacrosyllabiprolatis. Qua in re esl Caroli proe- pascitur. » Hsecsunl quae Paulinus de oralionis stu-
ceptum inter Capitularia regum Francorum ad dio theoreroata proferebat.
an. 805, cap. vm, quo id quod Paulinus exoraverat, X. Ejusdem aulem charitalis ignis altera flamma
lubens concedit. D in Deum rapiebatur, altera pariter ferebatur in
; IX. Paulinus ergo, qui circa divinum cultum,
proximum. Encomium perfeclissimi Dei, el fratrum
decus Ecclesioe,minislrorum sedificationemadeo sol- amoris, Paulino texuit Alcuinus episl. 62 hjs verbis :
licUum religiosumque se praebuerat, quo studio et < Quid in tam affluentetui cordis thesauro non inve-
animi alacritate in Deiim effusus orationis officio nitur? cujus-habitator ille agnoscilur esse, in quo
credenduserit? Spiritus Dei unctione perfusus, imo sunt omnes ihesauri sapientieeet scientiseabscondili;
impinguatusvidebatur Alcuino, qui se ejus precibus qui habet clavem David, aperit et nemo claudit,
commendabat, quod in iis plurimum se fidere lesta- claudit et nemo aperit, et quse vult, in arcano peclo-
retur. Sic enim ait epist; 115 : < Et si nomen Pau- ris tui tbesauro clave sapientioeclaudit. Haecsanctis-
lini mei, non in cera quse deleri potest, scripsi, ue, sima somniantis Jacob scala, per quam coelisecreta
quoeso,obliviscaris in luis sanctis orationibiis amici septennis spirilalium charismatum gradibus pia
tui Albini, sed in aliquo memoriaegazophylaciore- penetrare solet intelligenlia; et iterum ad sedifiea-
conde illud, et prbfer eo tempore opportuno, quo tionem subjecti sibi populi, fraterni amoris passibus
panem et vinura in [xl] substantiara corporis et san- descendit, ut fiat doclor ecclesiasticus, divineecon-
guinis Christi conservaveris.>Quodetpoemale214 in templafnjiiiscum Maria coBipos,el ilcrum cum Mar-
'
97 VITA; 98
tha ad Dominicsemcrssaeconvivas sedulceadminisira- .-j A XII. Ex zelo quocjiie nonoris Dei, et Ecclesiseejus
tionis sollicitus; > Sed audiamus ore proprio ioquen- sponssc,prdcedebat rObur illud invictum, quo imirm>
tem Paulinum, et prsecepta charitatis fraterhse pro- nilatera ipsius Ecclesioeet jura, invicli animi con*
mentem, libro Exhortationis saepius citato, et ssepius stantia luebatur. Sit exemplura coactio synodi Alti-
deinceps citaiido, quia cum ex abundantia cordis os - nensis ex qua (nil vefitus conterrainorum Venetorum
loquatur, testis est Iocupletissimus virtutum Paulini, duces) scripsit epistolam, sollicitans Caroluni impe*
et imago animoeejus; unde scite de eo epist, cit. Al- ratorem, nedum ad ultionem facinoris in sacerdoles
cuinus : < Te agnosco de seterno charilatis thesauro Dei perpetrati, sed ad legem ferendam , qua ih
affluenternova proferre et vetera, et in fide fraterni posterum ecclesiaslicse libertatis immunitas cautius
amoris pennam linxisse pietatis. > Igitur cap. 22 sic obseryaretiir, et religiosius suspiceretur. Illius qud-
gcribit: < Habeamus in noisis dilectionem Dei et, que sacerdotalis constautise pectoris tesiimonium ab
proximi, quia qui diligit proximum, legem implevit; Hincmaro profertur (Opuscul. 1, sive iu Quaternid-
qni autem e contrario oditjiomicida est. Qui diligit nibus) quod Mc haud esl oraittendum. Sunt verba
fratrem suum, in tranquillitate est cor ejus : fratrem Rhemensis episcopi : « Cum Carold ab adulantium
vero odiens, tempestate eircumdalus est. Quod tibi linguis subreptum fuisset, ut ecclesiis de rehus suis
noii vis fieri, ne proximo tuo cupias evenire. Si eum B prsejudicium quoddam inferret, obsistenlibus episco*
videris inbonis actibus conversantem, congratulare pis, el specialiter PauliiiO patriarcha, adeo se reco^-
ei, et iUius gaudium tuum ducito, et si aliquid ad« gnovit, el Ecclesiseel episcopis satisfecit, ul prsesens
versum patilur, illius tristitiam tuam deputa, et non oris sui confessio ei non suffecerit, sed ad posleros
solum juslls, sed et peccatoribus condole.Ne simulato suos confessionis et correclionis suse scriptum manu
corde unquam diligas proximum tuum. » Araplitudi- sua firmalum transmiserit. > Consule quoque diplo-
nem charitatis,- qua nulli non complectantur, innuit mata privilegiorum, quoea Carolo Obtinuit, et co.v
pariter cap. 66 : < Ad omnes homines, ait, faciamus spicies ut plurimum libertalem Ecclesije ab eo vel
bonum; ad omnes dico, non per partes, non ad unum, servalam vel restauratam, cujus gratia ssepe Caro-
vel ad duos, aut ad tres, sed ad omnes liomines. lum adierat.
Chrisfus enim non pro sanclis tanlum passus est, XIII. Disciplinse quoque ecclesiasticso in poeni-
sed pro peccatoribus, et impiis, et sceleralis ascen- lenlioe taxalione (prout setatis suse severissiinse con-<
dit cfucem, etc. Nonsanclis tanlum dedil Deus solem, siietudinis Observatio exquirebat) rigidus eral exa-
et Iunam, etpluvia, el oronia nascentia terroe, et ctor, ne nimia absolventium indulgentia ad majora
omnes fructus qui oriuntur in terris; sed in commune scelera committenda viara sterneret. Ea propter ciiiii
omnibus hominibus.... ut bonum noslrum, et elee- G in concilio Francofordiensi ageretur de poenitentia
mosynse nostree, et charitas noslra, et patientia Heistulfi, qui uxorem ex levi suspicione, uiiiris tan--
nostra, et humilitas nostra in commune omnibus tummodo, [xli] nec aequi testis relatione necaverat;
hbminibus distribuatur. > Si cap. 52 leges, pares Paulinus ad norrnam canonum rigidiorum poenam
amoris ad proximum characteres, invenies. imponit : ut apparet ex ejus epistola ad eumdemi
XI. Ex hac hiparlita charitatis flamma zelus ille Heistulfum,qua dulcissimis quidem charitatis verbis
ortum trahebat, quo sestuabat, cum vel quoead Dei ipsum alloquitur; verumtamen exigit ab uxoricida
cultum perlinent, et disciplinam religionis tangrint, in vindiciani criminis asperrimam phirium poena-
velsaluli proximorum congruunt, pessuin ire cerne- lium Operuhi multara pendendam : proposita tamen
bat. Hinc ruinas fratrum condolens ex zelo, plura- opiione, vel in monasterio sub manii abbalis se de-
bat scribens csp. 55 : « Quare non diximus cum mittere ad laboriosa quaeque regulsiiis observantise
propheta : Quis dabit capiti nostro aquam, et oculis perferenda, vel sub paBniteiilisepublicse canone diu-
nostris fontem lacrymarum, et ploremus die ac nocte turnis carnis macerationibus, oraniumque obleGta-
vulneratos fiHosplebis noslrae? Quis idoneior luctus, mentorum seelusiouevitam atterendo producere.
quis planctus cerlior inveniii potest, quam quando _ XIV. De coeterisautem virtutibus ejus quid elo-
unusquisque nostrum de anima perdita luget et quar? Prudentiam enim ipsius, rebusque in agendis
dolet? » Hinc quoque iu curam animarum segnes disci'etionem, ipse totus quantus est Paulini liber
desidiososquerectores gravioribusverbis admonebat, Exhortationis satis superque testatur. Omni autem
quoruni pars adhuc superest in fragmento, quod De exceptione inajus hac in re est ipsius Caroli (yere,
recloribus inscribitur. < Primuni est, inquit, quod nedum arraorum bellique eventuum prosperitate, sed
non verbis bene, sed exemplis male docent. Secundo, et mentis perspicuitate, Magni) judicium , qui cor
quod contra divinam voluntatem, et sacram instllu- gnita Paulini prudentia eum tot ad synodos accivit,
tionem, non tribus saltem (Forte solum) hebdomadi- lot conventibus prsefecit, tot rerura Galliae, Ger-
bus, sed multo lempore.... in propriis non verentur manioe, Italise, Panrionioe ponderibus oneravit, et
jion residere parochiis ac civitatibus, pro quo et non imparem semper in.vcnit. Humilitas in suis
deslitutio divinLcuItus, et proedicatio in plcbibus, et scriptis passim elucet, cum se toties < miiiimum
cura subjectorum iiegligilur, pracsertim cum ncc omnium servorum Dei > (ut in concilio Allinensi) vel
sacerdotali ministerio hnjusmodi congruat discursus, .< indignum peccatorem, omniumque servorum _Do-
neceanonicsesit auctoritaiis. » miui ultimum servuni > (ut in concifo Francofor-
m S. PAULlNi AQUILEIENSISPATRIAiiCiLE 100
diehsi); < vel se pigrioris ingenii, tenuisque capaci- A
i sollicita, in amore perfecta, in fide conslans, in spe
iatis virum > (ut in epislola nuncupatoria trium li- nullatenus dubilans; Dilectione proximi ferveam,
brorum cohtra Felicem ad Caroluih regem) compel- odii ardofe non urar, nec invidiae livore tabescarn,
lat. Juslitiam sic cordi habuil, ut comitem Henricum Sanctum semper opus in me spira ut cogitem, com-
opportune mohuerit a falsa pietale sibi cavere, qusS pelle ut faciam. Suade me, ut diligam te; confirma
eleemosynas ei male partis quandoque suaclet; Me- me, ut teneam le; custodi me, ne perdam te. Non
lius est, ait cap. 51, <aul ex paupertalesua pusilluni ingrediatur, nec requiescat in domiciliomeo, ubi tua
quis iribuat indigenli. quam multumex injusta aetiui- debet esse mansio, pcs superbiae,nec gulse concupi-
sitione. > Coeterilmin pauperes ihisericordem fuisse scentia , fornicatio , nec avaritia, invidia, nec ira,
ne dubites. Aiebat enim cap. 48 : < Pauperes hono- tristilia, nec vana gloria. Da mihi profundam huini-
reinus-,et suspiciamus Cliristum in ipsis , qui dixit : litatem ; qua curetur altitudo carnis superbia, quse
Quandiu fecklis urii ex his fralribus meis minimis, me sutfpcat. Da mensuratam abstinentiam, qua siv
mihi fecistis, et Filii Dei erimus. el hseredes Dei, co- perflua ventris refreuetur edacitas, quee me perimit;
lieeredesautem Chrlsli. » Et quod verbo suadebat, Da castilalem cordis, quse me impollutam reddat;.
bpere proestabat; nam multas opes, quibus donatus a Da munditiam spirilus, quia immunda carnis luxuria
Carolo fuerat, pauperibus distribuisse, auctor est Fer- B' me demergit; > Et post cseteras poslulatas virluies.
farius inVita.Patienlia quoqueejus, qua lot adversa iufra sic ait : < Hsec velim, o Jesu Salvator bone.
perlulitj prsecipue in laboribus suseeptis pro infide- Redemplor oplime. hsec velim quse hucusque nunc
libus Ecclesiae lucrandis, maxime enituil; sicuti et supplicando deprecata sum : hsec( et haecdeprecor.
fbrtiludo , qua objecta sibi magnanimiter adiit peri- ut propler carnis corruplionem non peream in seler-
cula ilinefuin, perseculionum •,preedicationiim, sua- num, non veniam in mortem secundam, neque in
debatque et verbis. quod bpere exhibebat. < In pres- lei-rain oblivionis. Hsec vox raea in auribus miseri^
suris ad Chrislum pastorem corifugere » cap: 57 Ex- cordiie tuae sonet, ul tuam, non carnis faciam volun»
hoftationiSjcirjus magnaninlitatis sunlvefba : <Nulla tatera, et oauiis mens mea le roeditetur, in te dele-
nos pressura terreat. nulla calamitas frarigat: Dbmi- ctetur, te sequatur, te confiieatur, etc. > Hse virtu-
nus ih proximo est, pastor nosler circa nos est': quid les, quibus sanctilas vera -comparaiur. ex scriptis
meluemus? > Cum ad hujusmodi pro fide obeundos Paullni deprOmpsimus;agiinusque, amice lector (uti
labores, et adversa quacquepro animarum iuc.roper- dicebat sanclus Zeno, serm. De fide, spe, et chari-
ferenda horlalus eum esset Alcuiims epist; 115 ad- tate , circa medium; si tamen ipse auctor esl) :
inohitionis dalse slatiro ipsum poenitet, quod eq«o « Quod anliquorum virtules ex li.,ris, aul ex virlu-
C tibus libros agnovimus; >
jam velociter ctirrehti importunum et supervaca-
neum esset subdere calcaria; « Quidfacio (ait) insi- XVI. Haruin igilur et cseleraruin exercitio virlu-
piens ego conlra phHosophicumproverbiunij ligna in lum sauclus effectus est Paulinus. Verura cum glo-
riosa sanctilatisnomenclatura iis lantummodo soleat
sylvara ferens, stillicidiis flumiha irrigaris; >
XV. Quantam denique proc se tulerit tempefari- altribui, quorum probilatem Deus miraculis et signis
iiam, affinesqueliuic cseteras virtutes, casiimohiarii. teslari consuescit, kec quoque testimonia in Paulino
abstinenliam. voluptatumluxusque horrorem, mundi desideranda non fueranl. Ferme quotquol historio-
contemptum, animi sfensumque inoderalionem, graphi de ipso mentionem uicunque fecerunt, profe-
soepecitalus liber Exhortationis innumeris respersus. runl diserlis verbis miraculis claruisse. Ferrarius!
est argumentis. Lege sis pree coeleris capp; 15. De < Mullis claruit miraculiSj quibus doclrinam a se
tnundi contemptu. 17, Quid .sit secundum carnem prsedicatam confirmabal. » Bellonus in Compend;
vivere. 25, Quam fluxm carnis delicim-.54, De cordis; Yitar. palriarchar. Aquileien. < In vila multis mi-
peccaiis. 55. De carne domarida. 56, De luxu in cibis; raculis claruil, el in morte; » In Vitis autem fu-
cavendo. 37, Deebrietalis malis-. 42, De lingum cu- sioribus, quas palatini socii Mediolanensestom; XVI
stodia. 48, Dejejunio duplici. 64, Quod caro diabo-. _ Rer. Ilalic, Scriptor. reposuerunt, sic : < Paulinus
luni recipiat. Ex hinc cognosces quo spiritu ageba- de Deo et hominibus bene meritus moritur, omnibus
tur Paulinus. et quibus temperantise loris litillantem, ferrae coUacryraantibus,sepeliturque in basilica Civi-
effrenium sensuum petulantiam coerceret. Prsecipue. tatensi, et pluribus clarus miraculis denique in san-
autem ultimum toties laudali libri caput est omnino, ctos relalus est. > Ughellus: < In vila et in morle mi^
legendum, rjuod" claudit eflicacissima < precatione. raculis claruisse Paulinum testantur Aquileiensisec-
ridversus mala carnis; » et quid ad perfectiohemi clesiseantiqua monumenta. » Baronius etiam (ad an»
Banctitatis in anima sua inserendee exoptet, propo- 802, n. 11) ad tabulasAquileienses provocat. Bellarmi-
hit. < Dicam, inquit, Redemptori meo, antequami nus de Scriptorib/eccles;: < Obiit, clarus miraculis.»
carne exuar, ad quod bonum, corpus cum quo in- Labbeus in addit. ad 'BeUarm: < Obiit, sanctitate et
habito, incitare voluissem, Non sit in me, obsecro) miraculis in vila et post mortem clarus. » Moreriih
Pomine, concupiscentia libidinis, sed amor pulcher-. Dict. histor : Ce grand homms, quesa sainlele prou-
iimoe castilalis. Sim ad nialura audiendum lardai vee par des miracles rend iltustre, mourut, etc. Can-
(Ioquifur nonvine animee suoe). adverbum tuum fe-- didus Commenlar. Aquileien. lib. iv : « Paulinus
Stina, ad perficiendu.riaccelerans; Sim in tuo linioree virtutibus (id cst prodigiis, quse avirtulibus mora-
m VITA. 102
libus differrJnl : riam hse sanctitatem constituunt, & A perio exterse nallones, quafum jiigd ne dum cervicem
illa declarant) ac vitsesanctimonia adeo illuslris ha- submiltere, verura et linguam adoptare; vellet nollet,
bilus est, ut quem vivenlem tanquam e ccelo mis- uit impulsuni; Binc peregrina una siraul et barbara
sum omnes admirabanlurs defunctum in eadem (ci- verba in Lalinam invecta Hnguam, nnn secus ac
Vitale Austrise)pro coelite frequenti concursu in dies mores, jam suo tempofe ddlebat Fabius lib. i Instit.
iiuoque nostros celebrent. >Verum de cultu ejus ve- Orat. cap. 5 i < Peregrina v.erba, inquil, ex omnibus
teri et recentiori inferius dicendum. Inlerim scifts prope dixefim gentibus, ut homines, ul inslitula
velim, labellas et vola (ut dicunt) adaram ipsius ndn etiam multa, venerunl. » Quod cum luec aetati suae
defuisse. Nam in iuventario anni 1566 f die 8 Se= contigisse testeturj majori jure poslerioribus tempori-
plemb. ex [xlii] archivo ecclesiae Civitaten. legitur biis evenisse credendum est; Ea enim ferum omniuni
vulgari idiomate : Una vila et un dentc, tutli d'ar- fcrme falalis conditio est, nedum in apice perfeclio-
nis haud diu immorarij sed in dies semper in pejus
gento, ptesentati a S. Paoiino, etc,
CAPUT XV vergere. Itaque et Latina lingua in summa venustalej
Sancti Paukni doclrina, ad quam Tulliana tempora eam extulerunt, non diu
I.-EUies Dupinius, Oestro Francico raptus, tan- consislens, sed pautatim sensimque declinans, vitia
quam ex tripode pronuntiat sentenliaro in Paulinum B ' sermonis intrusa inolescere, el tandem in ultimam se
hostrum : Son slyle est fort shnpte; et ria rien prolapsam indoluit barbarieni; Si qua autem exacta
d^levi. Adhuc iniquius procedil Erasmus, qui in soeculahujusmodi miserabili fuere obnoxia infprluniOj
Admoriitione, libro De salutaribus documeittis, sive equidem quoc Patilini setati propius accesserunt, bac
Exhortationis prsefixa in veteribus edilionibus > au- peste proe caHerislaboraruiiL Quocenim,.bone DeuSj
ctoremlibri sine litteris esse criminatur. Venia tamen erat eruditionis doctrinoequecharitas iis diebus, qui-
huicdanda, si irreverenfer de scriptore sacro sibi bus vel sollicitiores episcopi saltein legere a suis
non cognito heecaudet. Gseterumutriusque pace res clericis prseslolarcntur? Concilii Narbonensis Patres
vequius est pensanda, Non negarim, Paulinum no^ an. 589, can. 11 sic slatuebaat : < Amodo nulli li-
slrum felicioris Laiini sermouis aaalis scriploribus ceal episcoporum ordinare diaconum, aut presbyte-
haud esse conferendum. Non enim exsequatCypriaiii rum litteras ignorantem ; sed qui ordinali fuerint,.
energicam vim, nec Leonis periodorum conCinne coganlur discere. » Et ne putes exquisitam exegisse
productarum harmoniam; nec eloquenliain Chryso- in clericis scientiam , eomet canpne nientem suam
logi, necflores Augustini, nec Ambrosii favos, nec produnt, dum addunt : < Ad quid eril in Ecclesia
lepores Hieronymi-et gi'atias, ne dieahi Tullianam ^* . Dei, si non fuerit ad legendum exercitatus ? » Et
facuudiam, vel eam puritatem Latine dicendi, quam quidem legendi perilia jure tuuc desiderabatur; nam
quasi e po;lliminio reversis litteris in proesentiarum ea erat minislrorum Ecclesiae ad verba populo fa-
probamus, qui Musas coiimus severiores; sed nec at- cienda inscilia, ut concilium Vasense an. 529 jam
tingit quidem. Verum a viro, qui floruit tempore sanciverit,can. 2: « Ulsipresbyleraliqua infirmitate
omnino exsulanlis et ferme conclamatse elegantioe, prohibenle, per se ipsura non poiueril prsedicare,
sus deque oraiiia faciente barharie, non est hujus- sanctorum Patrumhomilise a diaconibus recitentur. »
modi venustas dicendi exspectanda, sed nec expe- 'III. Processit sequentibus. soeculis eo usque cleri
tenda. JEquiori collatione res agenda est« Non enim ignoranlia, ut lcmpore Caroli Magni et Paulini, sal-
cum aliorum temporum scriploribus comparandus tem ea doclrina a parochis ipsis exigerelur, ut vel
esl Paulinus, sed cura synchronis cooevisque,quo- vernacula lingua mysleria fidei principaliora popu-
rum cum nulli primas concedere depreliendes, non lum possent docere. Quod si aliquando nee hoc prse-
immerito doctissimum appellaveris. Ut autem quo slarc valuissent, a docliore quocunque eohscrijita
locupletissimo doctrinoepenu instructus fuerit, pro publice legcre juberenlur. Audi, quid statuatur lib,
eorum temporum ratione , coghoscas, prospectum vi Capilular. cap. 185 i < Notum est omnibus, ira-
sseculi Pauliniani proponere non gravabor: quando- npossibiIe esse siiie lide placere Deo. Et ideo hullus
quidem et ars pictoria ex suppositis umbris in enii- sil presbyter, ,qui in Ecclesia publice non doceal lin^
Bentioremlucem figuras suas educere eontendil, guaf quam auditores intelligant, fidem omnipotentis
11. Non sicut primis posl diluvium annis ad tur- Dei in unitate et trinilale simpliciler credere, et e.i
•rim Babel ex unius linguse confusione varietas enata quoeomnibus generaliter dicenda surit, de malis-evU
est idiomalum, sed ex varietate idiomatum unius tandis , sive bonis faciendis , el judicio in resurre-'
linguse Latinse confusio prodivit. Nam Gallis, Poenis, clione fuluro. Si vcro ipse verbis manifeste exp!i-=
VVandalis,Gotlhis, Longobardis subacla toties Iialia, care non polerit, petat sibi ea a dociiore transcribi,
Latini sermonis altrix el cultrix, voces exoticas sus- qualiter aperte legat, quod qui audiunt intelligant,
cipere coacta est, el Latiuni se non Latine amplius; Et qui amplius uon potuerit, vel his Verbis admo-*
loqui miralum est. Etenim sicut (aiebat Augustinusi neat: Poenitentiam agite, appropinquavit enim rcg-»
de urbe gentium victrice et domina Roraa (DeCivit. num ccelorum. » Viclen ex his, qua ignorantia la>J
Dei lib. xix, cap. 7): < non solum jugum, verura[ borabant soecula i!la, quibus saliem legendi perilia
etiam linguam suam domitis gentibus imperiosa civi-. in ipsis viris Deosacratis desiderabatur?
tas imposuit; > ita vices rependerunl Romano im-* IV. Nono sscculp, eo scilicet ipso, cujus inilio Pau-<
103 S. PAULINi AQLTLEIENSISPATRLARCHJE lOi
linus ab humanis exemplus est, nihil aut parum ad- AAnglus,
, et Carolus Du'Fresne dominus Du Cangc,
rribdum remissior cleri inscitia apparebat,- quamvis Giossariis suis : hic tribus tomis, ille duabus par-
vigilantia episcoporum sollicitej quantum ea tempora tibrisea comprehendentes; Quamvis Spelmanni pars
ferebant, pro illa submovenda desudasset; Ex conci- posterior dignitati et merito prioris non affatim re-
Iiorura Eugenii II an. 826j et LeonisIV an. 85 ', ca- spondeat;. utrique lamen sic medise setalis stndio-
nonibus, qui lati sunt vel conlra clericorum igno- sos sibi devinxerunt; ut omni iuvidia seposita cogant
rantiam, vel. pro studiis lilterarum reslaurandis* quemque faleri, sine horum vel saltem allerius, prse-
Satis liquet, .quantis teriebris oetas illa involveretur. serfini Du Gange, face non dari cuiquam, aut vix
In canone eniih 4 Eugeniani concilii inter csetera le- dari, tenebrosa iUa sseculainoffenso pede adire et
gitur : < Si episcopus inveniatur indoclusj a metro- excurrere.:
politano proprio, et deiftceps sacerdotes presbyteri , VI. Quse cum ita sint (ut »d Paulinum nostrum
diaconi, vel etiam subdiaconi a suo episcopo ul do- revertatur sermo) non est quod mireris, si ipse quo^
ceri possint, admoueantur. Inlerim subjeeti sacerdo- que plirasi et verbis utatur, quse ad Lydiumlapidem
tes, et tales clerici ad tempus a celebralione divinse puriorisLatinitatis non.essentprobanda; Nihil tamen
hostioeet officiissuspendantur, ut docti valeant ad officit, quin doclrina ejus non sulilimior appareat, et
debitum minislefium advenire. Si aiitem non poiue- B supra caeteraeorrim temporum ingenia non se extol-
rint edoceri, in potestate episcopi sit canonice judi- lat. Quid enirii aliud agendum erat Paulinp pruden-
candi. » Canone vero 54 arguiiur, lrujusmodi igncn tissimo viro quam verbis sua tempestate acceptis
rantia laboranles niinistros Ecclesise facili negotio eloqui et stylo communiori volo probalo oraliones
inveriiri poluisse, quippe mullis in locis deerant, suas componere ? In ea quippe mala tempora incide-
qui caeteros possent edocere, « De quibusdam locis, rat, quse prsedixerat Sidonius, cum scriberet Espe-
(dicebant Palres concilii) ad nos refertur, non ma- riolib. ii, epist. 10 :'< Tantum increbuif multitudo.
gistros, neque curam inveniri pro sludio litterarura.» desidiosorunij ut nisi vel paucissimi quique meram
Quod huic malo occurrendi consilium captum fuerit, Laliaris Hnguseproprietalem de Irivialium barbaris-
ikceipeex his quaesequuhtur i « Idcirco in universis morum rubigine vindicaveritis, eam brevi abolitain
episcopis, subjeclisque plebibus, et aliis locis, qui-< defleamus interitamque: sic omnes nobilium ser-
bus necessitas occurrerit, omnino cura el diligentia niohum purpurse per incuriam. vulgi decolorahun^
liabeatur, ut magistri et cloclores constituanturi qui tur. > Si ergo aliter quam roos ferebat Paulinus
studia litterarum liberaliuraque arlium, ac sancta egisset, redargulionera parem illi incurriss.et, qua
habenles dogmata, assidue doceant. >Ex his habes, reprehendit adolescentem quemdam veterura verbo-
quorsum se prresulum sollicitudo extendebal in lit- C rumaffeetatorem Phavorinus apud A. GelliuniNocU
teris promovendis. Sed adhnc clarius ex additione Attic. lib; i, cap. 10 : < Curius, inquit, et Fabricius,
Leonis IV huic eanoni comprehendes, non nimium et Coruncanus.., setalis suseverbis loculi sunt. Tu
cordi fuisse huraaniorum litterarum cultum, si Scri- aulem perinde quasi cum matre Evandri nunc lo-
pturam et ad summum canones demus. < El.si (in- quare, sermone adhinc mullis annis desito uteris:
quit Leo) liberaliiim arlium praeceptoresin plebibus, quod scire atque intelligere neminem vis, quse di-
ut assolet, raro inveniuntur (perpende quaesoillud cas.. . Vive ergo moribus prseterilis, loquere verbis
ut assolet) tamen divinse Scripturse magislri, et in- . prsesentibns. > At, inquies, negandum haud est tunc
stilulores ecclesiaslici officii nullatenus desint. > Bi male homines locutos. Quid ni ? imo et pessime. Sed
eranl limites profanse sacroequeeruditionls commu- lamen ea erat communis et omnium loquela, < adeo
niter lune temporis. Quid plura? Ea [xliii] erat sci- illis adulterium lingutc placebat: » ut loquar cum
torura virorum, vel in ipsa RomeinaEcclesia curia- Hieronymoepist. 22. Vidit et ipse Paulinus nasu^
que, inopia, ut in concilio siipra allegato Eugenii tuni quempiam criminari se posse, et inelegantiam
ann: 826 deficiente oratore, qui ex subjecla materia barbariemque sibi objici : ea propter post versus De
Patribus praefaretur , Theodorus diaconus nomine Regula fidei, qusedam quasi pro apologia disserit;
pontificis procfalionem illam ipsam. recitaverit ex '" ad quse fe, lector, et ad quse in ea a nobis adnotata
scriplo legeritque; quam an. 721 Gregorius II pon- sunt, remitliiiins. Qui aulem scivit selali susemorem
tifex susesynodo prseposueral. Confer, lector, horum gerere, et prudens genio corriipti sseculise confor-
aiinoriira concilia, et ita esse deprehendes, Quod et mare, quis adeo desipiens esse poterit qui credat, si
advCrtit nuperus scriptor Gallus, abbas Fleury, III- setas illa aliler tulisset, cultiori Latinitali se nescisse
slor. eccles, tom. X, pag. 284, edit. Paris. 1704. aptare, et ad pnriorem dicendi phrasim verba cora-
V. Nil mirum igitur si pessumdata his sseculis parare ? Duri igitur nimium exactores sunt, qui a
adeo immaniter eruditione et doctrina, invaluerit vo^ ferrea sctale aurea exigunt verba, et pafali curiosio-
cabulorum extrema barbaries. Hinc ob verborum ris, ne dicam superstitiosioris iniquiorisque, quibus
inductam insolentiam satis bene inereri de selate <non sunt suaves epujse, qusenon placentam redo-
nostra censuerunt illustres viri, cum in explicandis lenf, quas non condit Apicius , in quibus nihil de
cxoticisvocibusetearum significatioriibusaperiendis roagistrorum hujus temporis jure suffumat, » ut de-
operam suam-impendissent. Prscstiteruht hujusmodi- nuo dictum Hieronyrai usurpem epist. 15.0ad Mar-
bonis studiis suffragiumHenricus Spelmannus eques cellum.
m VITA. 106
VII. Ut autem deetririam ejus teslatam habeas, <i Ecclesiaeet disciplinoeconsentapeumid, quod statue-.
excurre quse scripsit, et quibus de eausisj et depre- rat, foret, perspicup conslat ex ep, quod poslea in-,
hendes vere suo tcropore illam fuisse evangelii lucer- ter sanctiones ecClesiasticas c. 52, q. 2, xeceptum
nanij non delitescenlem sub. modioj sed ut omnibus est, et ab episcopis aliis, -tanquam similiura casuum
prselucereti et viara salutis et verilatis ostenderet, norma et exemplar, fuit expeditum. Vuifadus enim
super candelabrura in Ecclesia Dei elevatara, et sal Bituricensis episcopus peliit ab Bincmaro Rhemensi
illud, quo a corruptione grassantis Felicis hsereseos episcopo, ut sibi railteret Paulini seutentiam de uxo-.
iUaesae mentes fideliumsefvarentur. Sicut.enim prio- ricidis, teste Flodoardo histor. Rom. lib. ni, cap..
ribus temporibus divina coeleslisPa.tris providenlia, 21. Qua tamen de rc, vide quse uberius di.xinms inw
novis e tartaro erumpentibus hseresibus et hseresiar- eam epistolam.
chis, slrenuos antagonistas tutores fidei Opposuit»ut IX. Forehsium quoque rerum theoriani ct praxim
Arrio et MacedonioAlhaiiasiunij Neslorio Cyrillum, calluisse Paulinum, Joannes e Avenlinus in annalibus
Pelagio Augustinum, aliis alios, itaFelici etElipando Bojorum lib. IV,cap. 6, n. 16, illustre dat teslinio-.
Paulinura. Fateor quidem non solum et unicum cum nium, dum a Carolo ad lites dirimeiidas.duodecimcx
heereticisistiusmodi manus conseruisse, nam et Ethe- primatibus prsefeclis, juri dicundo ante ajios Pauii-.
rium Uxamensem episcopum, et abbatero nomine 5 nus proponitur. « Magnus (Garolus) duodecim pro-,
Beatunv,et Alcuinumin arenam descendisse, mani- ceresjuris divini prudentcs jn Raliam Roniani(iiie(
festum est. Verum ille, < quoniam conatibus par.su- legat, qui controyersias cognoscant, .supplices au-,
cessus noft erat, » (ut ait Joan. Mariana annal. diantj causas absolvant, lites dirinjant, jusque di-
Hispan. lib. vu, cap. 8) cum Beato <frustra se oppo- cant. Illorum princeps erat Paulinus Aquileiae. »
suil, » inquit quidam lexicographus (Hoffman V. [xliv] X.- Sedjam qute dociihioe Paulini fama et
Etherius) el Alcuinus propriis iion fldens viribus, opinio pererebuerit, circa ea ipsa temporaquibus ilo-
comroililomisexposcit a CaroloPaulinuniiAquileien- ruit, apud cordatiores viros-,liceal testimonia in me-
siSj Theodulphum Aurelianensisj et RichbodumTre- dium proferre. Primum illud sit Bincmari archiepi-,
virensis Ecclesiscepiscopos, quorura postremos ali- scopi Rhemensis, ex ejus ad Carolum Calyum cpi-.-
quid contra bosce hserelicos molitos fuiss.e.ad.huc stola, quam profert Flodoardus hislor, Rhem. lib,
ignoratur. IgiturPaulinus antesignanus in acieerat et III, c. 15, qua Paulinum priscis Patribus Ecclesise
primipilus, vel (ut sacratiori utarex divina Scriptura magistris in canpne Gelasiirelatis cosequat, nediim
phrasi) Ipse erat dux verbi; qui cum Alcuinus epist. suo, sed el sedis.apostolicsejudicio, in causa FeliciS:
8 ad Carolumscrjberet: < Ego solus non suflicio.ad damnati iweretici prolato. Sic enim ait:, i Eoruin
responsionera, > ipse ,in coricilioFrancofurtensi, ma- C ctiam senteniias imi.. .. doclrina calholica et san-
jori ne humilitate an strenuilate animi, dicere po- ctilale conversalionis in Ecclesia floruerunt....
tuil : < Quapropter, ego Paulinus , licet indignus reverenlia pari (id esi ac Gelasiano) amplectimur,
peccator.... juxta exiiem. iulelligentioe nostrse te- veluli venerabilis Bedeepresbyleri.... ac venerandse
nuitatem, sancto jierdocenle Spiritu, corde, lingua, miemorisePauiini patriarciise Aquileiensis parocliioe,
stylo confra eorum vesanias ,, qui rectoefidei sunt atque Alcuini viri rcligiosi et docti: quorum fidem
adversarii, respondere nonformido. > Non.inficias et doctrinam aposlolica sedes Romana non solum
eo ah illo Carolum rogatum, ut tres Jibri contra Fe^ Lenigiiissiine aceeplavit, verum et. muitis laudibus
Jicem a se exarati ad nianus < Aibini suramscreli- extulit,' sicut ih.scriptis ipsius sanctse s.edisinveni-
gionisperspicui oratoris vestri, mihiquesuper oninia must quoeEcclesise nostrse ab eadem Ecclesiarmn
dnlcissimi deferantur > (sic Garolo, in epist. cujus nialfe acceperunl tempore diyoememoriseCarpli im-
fragmenfum superest, scribebat). Sed ho.cerat spe- peratoris, quando synodus pro cognita infidelitate
cimen amicitisepraemonstrare, ul patet ex epistola, Felicis esl habita, et ad Romanam Ecclesiam vclut-
cl ima simul humilitatem excolere. Neque enim ope ad
apicera Ecclesiarum trahsraissa. Sed et eorum
alterius indigebal, qui pro omnihus Italiee Palribus scripta qui legit, quaro sint laudanda et recipienda
onus susceperat solus respondendi. Cujus sapiehtiee inteliigit. > Sed audiendus est luculenlissinius(estis
et doclrhioequantura concilii Patres universi detu- Alcuinus.
lcrint, ex eo evidenter apparet, quod communi votff. XI. Is non uno loco, sed quara srepissime doctri»
sanclverint totius concilii nomine, Sacrosyllabum nam Paulini extollit, commeiidalque, non tamen. ul-
ab eo coriiposilum ad Hispanos episcopos dirigen- tra viri meritum. Sanctiias enim cjus neroihemvelle,
dtim. et amicitia intimacumPanlinoex -ignorantianerai-.
VIH.Sed quod circa dogma fidei, synodi Patruro nem posse faUerfesuaderit. QiiamviS-vero cum Pau-
unanime judicium de Paulini doctrina ex facto pro- lino ipso,verba faciat, nibil tamen adulationis in ho-
cessit, ex facto alio circa disciplinam par censura mine credas. .liujusraodi.euim arilseblandilisene,an
emanavit. Nara in causa Beislulfi , qui uxorem oc- malifise in sanctis virisnec.suspicandac.Igiturcpist.
ciderat, ad unius homuncionislestimonium adulterii 62, sic Raulinum aitaliir, qui sibi ante scripserat:
eam accusanlis, solius Paulini poenitentialisanimad- < Pliirima mihi-desanctissirao.tuicordisepilhalamio
vereionisscntentia profertur, ratum hahentibus Pa^ rarifluO nectare exuudantia protulisti exernpla,' ut
iribus quidqnid e Paulini ore prodiret. Quam Jegibus-: verius AristpteUeiimillud in le videam inipleri pro-
PATBOL.XCIX.
107 S. PAULINI AQUILEIENSISPATRIARCILE 108
vefbimfV qui acutissimas 'Peiiherrrieniarum scripfi- A cefna'siiper candelabrum in domo Dei. Tua lihgua
taris argumentatioiies, dicittir in mente calariium cceluni claudit et aperit, etc. > "Scribehsetiam Hen-
tihxisse. Tuum vefo sahctissimuin cor terfa est fe- rico Forojuliensiumduci, ab ofliciomajora pluraque
pfomissionis.sapientire melle mahftfis..... I!;i arca documenta suggerendi se subtrahit, qnia Paulinum
sapientiaeet duoruro tabulse testamehtorum ; et hsce vices suas uberius impleturum cognoverat. < Plura
omnia cherubin in muititiiciihe tegurit scientise.Ho- tibi, vir venerande (sic scribebat epist. 94) deChri-
furii subtef. alas 'divina popiilis oracula respohdent, sliausepielalis observatione forte scripsissem, si tibi
el flumiria viventis aqure ad salutem silieritibus sa- doctor egregius, et pius coelestis vitae prseceptpr
Ktrnt eeteniahi. Quo qui sitit, de arilis ignoraiUite Paulinus meus proesto non esset : de cujus corde
partibus veniat, et bibal. > HaecA-Icuinus',qni ad enianat fbns vivenlis aqu;e in vitam salientis seter-
Paulinum velul ad oraculuoi corifugiebat, slatim ac nara. Illum habeas tibi salutis oeternceconcilialo-
audisset aliquid vel sanoe fidei, vel prioTum tcmpo- rem, ne alicubi tuse conversalionis p;:s impingat,
riim disciplinoe,velPatrum traditioni repugnans, no- etc. >
viter invenlum in agro EcClesioepullulare. floead- XIII. Ejtis landem doclrinse uberrimi testes surit
vcflimus cap. superiorin. 5 el 4 ex epistola 81. Nunc ejus scripta.-Qiioe quidem, si numerum molemquo
tantiimmodo ex eadem epistola adnotariius verba, ™ spectes, rionmulla'nec raagna sunt; si rem tamen,
qiiibus eloqiientiam doctririamque Paulini commen- cujus gralia exarala suni, inter graviora Patrum et
<Iatin operibus cjus, sive Contra hoereses, sive pro digniora admimerabis. Begestum eorum, ordine
tiiilionc fidei conscriptis. « Cum teatitudinis veslrae, chfonico servalo, bic tibi paucis subjicio. Anno Ghri-
inquil, lilteras omrii favo dulciores intueri merear, sti 794 in concilio Francofordiensi lilellnni Sacro-
rionne videor mini inter varios paradisi flores tolus syllabum, noriiine episcoporumItalioe, patribus pro-
convefsafi, el avida desidefii raei dextera spiritales posiiit, et eorum iiutu edidH ; quera eliam Carolus,
exinde carpere fructus? Quanlo rriagis cunf sanctis- una cura Palribus, Hispanirfe'iirexit episcopis. Tuhc
simoefideivestree libellum recensui calholicse pacis etiam scripsit epistolam de pceiiileiiiia Heistulfi,
puritate oriiatura, eloquenlise venustate jucuridissi- Anrio795 ad HeriricuriiducemForojuliensem seripsit
mOrir, sensuum veritate firinissimuih, totiirs aninii HbrumExliortalionis, quoreetani homini srecularibus
iriei lmberiasin leelitiamlaxavi.' Ubideuno Iucidis- curis implicato et in dignitate coiistitutoexhibetine-
sirrioel salulierrimo paradisi fosite qualuor virtutum thodiim, qua inbffensopede viani salutis, et qua ssc-
flumina, hon solum Ausoriisefertilitatis pfata; se.d cnlafis, et qua magislratus, et qua palerfauriHas,
tolitis'ecclesiaslicse Latinitalis rura irrigare con- arripere et consequipossit. Anno 796 conciliura Fo-
spexi. Ubi et-aiirivohios spiritalium schsuuin gur- 'C rojuliense coegit, iii quo eleganti oratione causarii
gites gemmis "scholasliceeurbanitatis aliiindare intel- concilii exponil, fidemcoramendat, syrabolumexpli-
lexi. >"'-' cat, et tandem 14 Canones ad diseiplinam ecelesia-
Xlt. Domilis Avaris,- el de eoruiri conversione sticam tuendam propbnit, Anno eodemet seqq. tres
anxius Caroli Magni ahinius pculos, cum proceribus libros composuit contra Felieera, addita in fihe Re-
auloeuniversis, in Paulihum defigit, cui proviiiciani giila fidei, metri dulcedine ad alliciendum idiOlasut
concinnata. Hinc versusPau-
jiigoChfisfi subdehdani demandaret. Ad quod mu- memoriaemandaretur,
lirissuiieuiidiiriihccessitAicuihi sollicilantis epistola, Iini et fragmenla epistolarum, tanquam incefli tem-
Tandemanno 803 concilium
cujus chp. superiori h. 2 parteih produximus, qua poris opera; reporiimus.
ho'rlatur'eum geiilis se constltuere dbctorem, quia Ailiuensfecoegit;- ex quo epistolam Garolo direxit,
« pfaeter vicinitatem Idcorum el auctoritatis excel- acta in synodo exponens, et uliionem expostulans
lentiam, sapierilisedecus et cuncta opefl riecessariain patfati scelcfis in palriarcham Gfadcnsem, -e turri
ipso convehiunlr» Additque commendanserudiiionis per Venetorum diices projeclum, et casu 'prbtri-
ubertatem, « de ejus pectofe abundanlissimoflumina' tum.
Gehbnicapertotam Nilotici rufis lalitudinem, ad fe- D XIV. Ex his vide, quanto jure el merito Eccleslsi
cundahdos divefsi generis flores, diflunderevalere. > Forojuliensis ipsum nedum' pro eximia sanciilatc sit
Concluditque precando divinse sapientise sedem in verierala, verum etiam pro exc llenliadoctrinee.llinc
ipso futufam seteVnani,qiise ineb adeomirabilis in n.nlla subife admlralio debei, si aliquando in Eccle-
prsesenliaruiriconspidebalur. siae horis canonicis persolvendis, vel missafum so-
lemniis ad merrioriain ejus agendis eadem ofatiorie
, floreal.in veslro;divims-pefctoredonts , usa fuerit, qua de cooterisEcclesisedoctoribusuli Ro-
Seniper io seteriiumsophia, sancte pater,
mana corisutevit,videlicet: « Deus qui pbpulo tuo
Alia truoque'epistola (qiiseesl in ordirie"H5 i'n Ap- seternsesalufis beaium Paulinuro inihistrum consti-
'pdhdice verol, n.l, epist. 6) ipsum ad proedicatio- tuisti, prsesta,' qusesumus, ut qiiera do'ctorem vilse
nisiinTjciuiiisollicitat. <Clama (ait), ne cesses; exalla habuiraus in terris, irilerfcessnremsempef nabere
quasi tiitfia"vocem tiiain. Sil guitur tuum luba Dei.' nfereamuf ih coelis. Pef Doniinuriinostriim, eto, »
Pi^ica:b|>'poftuneih]porturie. Tugaliusin prsedica- Hrecbralio lest [xl*]!iii lib. nis. sigriato n. 12 cai
lione, succirictusin castitate ;rt'u afiesin vefitate for- litulus : Liber Sacramehioruiii dn. Domini stcccni,
tissimvts,ciii hulhis regnrri resislere poterilVTu lii- pag. 229, tergo, In ecclesianvilaiis Avstriw.
109 VlTA. 110
- CAPUTXVI. A haud dispiicefet, quia una simul exofabat. Familia-
Pdulim amiciiitc'cumitlustrioribus suiteinporis tiris. ritas hujusmddi ansam prsebuit, ul epislolarum com-
I, Quod praefabatur Lseliusapud Tiillium, libro riiunioneinstituta inter ulrumque, et Garolus aPau-
suo nomine dictOj vel D'eamiciiia, inquiens: < Hoc lino exigeret in Felicero et Elipandtim insurgere :
pfimum sentio, nisi si in bonis amieiliam esse riOri et Pauliaus insurgens libros, quibus eos impetebat,
pnsse, > etdocilitPaulinusrioster, cumamicuiii suum ipsi Carolo nuncuparet, adderelque epistolam, ul H-
HeriricumForojuliensium duceni lib. Exhoflatioriis bros Alcuinocommunicafetj deposcentem. Hoecom^
cap. 44 mdiiet tantumiuodo « perfectorum Viforum nia salis oslendunt eam, quse cum regibus inesse po-
consortio frui, el ab eoruni vCrbis aiifeiu rioh aver- testy cum Garolo MagnoPanlini fuisse amicitiam.
tere, quia sunl vila et incoluriiilasanimae: evilare. III. Sed clariUSadhuc elucet ex faclis Garoli, quo
aiiiem superbos, ceetefisgue viliis iiiquihatos, ut vel Paulinum amore prosequeretur, vicemque amicitioe
tihum liorum in domo nori sit habendus s » el prse- rependeret. Etenim stalim tic Paulirii, graramaiici
slitit quoque, ciim eorum coluit amicitiam, qui coete=- tanturamodo nomine in orbe cogiiiti, notiliam hau-
ros probilalis fama antecellere communi judicioi sit benevolentisepignns exhibuit, dum regio diplo-
censebantur. Etenimcum dicatSapiens Qmnis'horho mate regiaque eum donalione decoravit, de qua su-
"
simitisui soctabitur (Eccli. xm, 20); et sanctus Leo pra cap. 5. Hinc mirum non sil, si ad patriareha--
(Serm. 1 de jejuhio x mensis): <Ea firriia amicilia lera cathedram assumpto Paulino, tot privilegiis Ec-
est. quam'raOrum siroilitudo sociaril; > eos tantum clesiam Aquileiensem ejus gralia -dilaverit, cujus
coluit.qui honestate vitaecommendabilesetniiientes- tanta dilectione tenebatur, Quia ergo probalio di-
que apparebanl-. Qui enim fieri poterat-, ul sanctis- lectionis, exbibitio est operis, recole quseCap. 4,
simus sacerdos consiietudineni ihstiiiieret, nisi hu- § 4 retulimuSi et palebit quid operalus sit Carolus,
jusniodi? Quozenim communicatiosanclo homini ad et quanta sollicitudine, ul Sigualdo decedenti Pauli-
iarnem? ait Eccli. ibid. 22. Igitur qiiosamicos habuit num suum in sede Aquileiensi sufficeret, dum non
Paulinus, digni amicitia ejus omnino censendi sunt.c modico tempore nonalia iutenliorie immoratus est
Et ii Pauliouni amicum babentes sasis commendaii- fegionibus nostris, tjuaro ut fato fuhclo patriar-
tur; quod-amicitia Paulini digni sunl habiti-: vica- cha, cujus mors imra;nens credebatur, viduataj lic-
riam muluamque sibi dignitatem prsestanles talibus clesia; novuni spoiisum Paulinum quantociusaccer-
amicis dignus Paiilinus, et tales amici Paulino non seret. : . v -
' - IV. Tandem infula
iridigni. patriafchali ihsigniltlih tarito
II. Quaravis- autem inter dispares forluna raro amore et honore prosecutus est, nt quee gravioris
araicitia coalescat, proecipuetainen inter regiae pri-• erantvin curia momenti deCeriiBnda,menlemipsius
Vatsequesortis' homines rarius conspicitur. Hationemi per epistolas prsastolaretur, et quandoque proesen-
dat enconiiastes trajani Plinius in panegyrico, eumi liam. Hinc quia splebat Carblus sapiehtiores el pru-
comitatem ejus, qiia: sibi subditorum animos devin- den liores •(prsecipiieinler episcOpos)vlros' deleeWs
xerat, commendat i < Nam qnse poterat esse ihter habere, quibus in republica admiiiistranda consilio •
eosamicilias quorum sibi aiii doraini, alii servi vide^ rum suorumopem ferre regi incuniheret, iri heriini
banlur? Tu lianc pulsam et errantem seduxisli. Ha- albo-Paulinum recensendura esse qtiis neget? Au-
be's amkos, quia amiCus ipsees:"-v Quse cum ita diendi/ sunt Palres concilii, ad Sarictam Mariara in
revera sint, hinc faclum est, ut qui amabat Paulimnrii finibils Rhemensis parochire an. 881 coacti, quid de
Carolus Magnus Francorum rex-, deihrle Romano- Cai-oli commendabiH consuetudiiie dicebaf Cap. 8
rum imperalor, ipsequoque a Paulino amaretur. Bu- Ludovico, filio Ludovicl Balbi, Caroli Calvi filii,
Jus mului amorisi-characteressunt verba ipsius,Pau- dum ad exemplura atavi sui consiliarios prudenlis-
lirii, etfacla CarohVSiquidem Paulkms non unoloce siraos ut seligeret; exhorlabantur. < Tandem advos,
meminit necessitudinis, quaripsum inter el regem-in- domine rex difeclissime, sermOnem convertiriius...
-efat.-Fatetur in concilio Forojiiliensi,-soepiusPatrum U Sicul quidam nostruroab illis audieruiit qui interfue-
•conventibusse-accersilum-a Carolo-adfuisse, ihgensi runt) CarOlusMagriusimperator, qui fegiiuniFran-
invirum amoristestimonium- Et sane hoc aslruunt, corum nobiliter ampliavit, et per annos quadraginta
quse dixit in concilio Francofordiensi circa fineini sex feliciter rexit, et sapientia tam in sacris Scri-
orationis, sive Sacrosyllabi ad Patres, neduni rcgemi pturis quam et in legibus ecclesiasticis et huriiaiiis
laudibusextol!ens(quod et assenlalores moruril fa- reges Francorumpreecessit, nullo rinquam teropore
cere) seJ eo usque procedens, ut exemptionem ami-• sine -tribns de sapientibus et emitientioribus cohsi-
litioe oneribus imploraret clericis, hac una repen- liariis siiis esse patiebatur i sei vicissim per succes-
denda vice rcpromissa,-derum videlicetspirituaiibus; siones (uteis possibilfeforet) secum habebat, et qure
armis pro eo pugnalurum. « Supplicandusest,aiebat, Sivein die, sive in nocte de utilitate sanctaeEc lesise,
tranquiUissimusprinceps noster, ulillepro-nobis i et de profeciu et soliditate regrii meditabatur, iri
contra visibiles hosles-dimicet, et hos proallo contrai •eisdem'tabulis annotabat, et cura eisdem consilia-
invisibiles hostes spiritualihus armis prjgnemus. » riiSj quos Secum habebat, inde traclabat, > Horum
Boc ipsum fepelit in quadam epistola, •cujiis frag-• ex numero, qui rion sempef, sed viassim per 'succes-
oientum sirperest, admonitionem inserens, qnoeregii siones a - regis latere nori discedeliarit, Pauliriiiiii
411 S. PAULINIAQUILEIENSISPATRIARCILE 112.
habemus, qui (ut ipse ,11011 uno Joco indicat) se aufoeAt bat, qnse religiosam et piissimam in Deo feminam
sistebat, tanlummodo cum vocaretur. Carolus enim, (ul dicit Alcuinus epist. 79) principemque vere Chri-
quamvis episcopos impense coleret, et.amice dilige- slianam demonslrabant. His igitur pietatis ac libe-
j?et,ab evpcandis tamen eis a regimine suarum dioe- ralium artium sludiis intenta, faclum est, et cum
ceseon prudenier se lemperabat, hac quidem in re bealo Alcuino, in aula a marito Carplo delento, in-
ad scrupulum ferme religiosus : ut constat ex venia timam necessitudinem nancisceretur, quam ex epi-
pelita a Patribas conelii Francofordiensis, delinendi stolis adhuc superstitibus est deprehendere. Et quia
apud se < propter utilitates ecclesiasticas, > proeter si qua alicubi verum, in servis Dei verissimuin est
Angilramnum Metenseraepiscopum, cujus mora in illud Platonis in Lyside : < Concilialoris Dei duclu
aiila jam placito Adriani papse fulciebalur, eliam amicos lieri; » ea spiritualis dileclio inter Liulgar-
Hildeboldumepiscopum Coloniensem, cui synodus dem et Alcuinum coaluit, ut ab hujus ore nutuque in
tota unanimi voto consensit, nt patet ex penultimo animsesuocnegotiis caeca (ut dicunt) obedfentia pen-
canone citati concilii. Inter consistentes igilur in deret. Hoc innuit ipse titulus spiritualis filiationis,
aula consiliarjos episcopos Paulinum recenseri haud qup de ea verba faciens, compellare solebat. Sic
polest; inler vocalos vero slatis temporibus repo- enim claudit epistolam 21 cui titulus Epitaphium
nere, dignum et justumesl. Et quidem lnijus VOTBJ Liodgardc, Carolo direclam :
cationis plura in vita ejus hine inde sparsim sunt Semperin aBternnhivivatfelicileropto,
inserta arguraenta, ut ab inlimioribus consiliariis Filiachara mihi, sit rogo charaDeo.
seleclis a Carolo, imo a censu amicorum ejus nullo VII. Quoniam vero sanetus amor zelotypia non
pacto*sit aniovendus. tangitur, amatque ab aliis diligi quos ipse diligendos
V. Bujus tandem Carolom inter et Paulinum ami- semel judicavit, Alcuinusin notiliam Paulini Liut-
cilise vinculum testatum apprime facit ipsiusmet se- gardem, et Liutgardis Paulinum adduxit eo felici rei
dis apostolicsejudicium, et consilium quod cepit eventu, ut mutua charitate se invicem postea sint
sanctissinius ponlifex Leo UI, qui perspecla nedum prosecuti. Id autero fuit religiosissimoe mulieris
peritia Paulini'et pfudenlia in rebus agendis, sed in Paulinum amoris studium,ul crebris muneribus
et amore, quo prqsequebatur eum Carolus impera- eum afficeret, ut pretiosa suppellectili ipsius eccle^
tor, legationis onus vicesque suas in consilio Aquis- siam donaret. Sic enim scribebat Paulino Alcuinus
granensi commendavit. Ratio enim optimsepolilices cpist. 95 in Append. 1 nostra, n. 1, epist. 4 : « Ex
suadet eos ad potentiores principes legatos mitlen- eo sciri potest, quanta mihi esset aviditas loquendi
dos, [xlvi] qui gratiam amicitiamqueeorum sibi prse tccum, si facullatem confabulatiouisiniqua terrarnm
cseteris fuerint aliquandopromeriti. Quid enim boni *" longinquitas non prohiberet, dum in unius dexte-
sperandum, cura non -gratus principi legalus dirigi- ram partitoris propter causas supervenienles, tre9
tur? quinpotiusjure verendum, ne re inlecla, quan- simul posui indiculos, unum sollicitudinis mese, al-
doque etiarn in delerius versa, nedum vacuus, sed terum munusculi mei, tertiain pro filisemese Liut-
et inglorius reccdere cogalur. Hinc Tacitus, vel gardis, feiriinse religiosee ac Deo devolse, causa.
polius apud eum (lib, IVHistor. cap. 7) Belvidius Nam illa sanclilati tuacduas direxit armillas auri
Priscus, ex deleclu senatus legatos milti ad Vespa- obryzi, pensanles24 denarios minus de nova moneta'
sianum contendens contra Marcellum Eprium, qui regis quam libram plenam ; ut orares pro ea cura
sprtito creatos volebat, scile dicebal, « pertinere ad sacerdolibus tuis, quatenus divina clementia dies
utilitatem reipublicre,perlinere ad Vespasiani hono- suos disposuisset in salutem animre suse, et sanctse
rem occurrere illi, quos innocentissimos senalus ha- suse exaltationem Ecclesise. Ego de tua indubius
bebat, qui honestis sermonibus aures imperatoris fide suasi ut faceret. Tu vero, pater sancte, mei
imbuant,.. nullummajus boni imperii instrumenlura el illins memor ubique in Christi charitate, valelo.»
quam bonos amicos. » Missioigilur Paulini ad Ca- VIII, Insuper Paulinum inler et Benricum comi-
rolum cum legationis apostolicseinsigniis, el gratum . lem, sive ducem Forojuliensem, ea amicitia succre-
ponlifici, et imperatori percharum fuisse satis su- vit, qusesanctos inter viros solet assurgere. Videsis
perque teslatum facit, vere aureum librum Exhortalionis, cujus superius
VI. A Caroli cum Paulino amicitia non sejungen- crebram mentionem fecimus, et quem peculiari dis-
da videtur ea, qua a principibus feminis cultus fuit, sertalione adornare conamur. Tilulus ipse lihri ami-
dileclio sanciissima. Has inter eininet Liutgardis ex citise intimioris charactere insignitur, dum Hcet
uxoribus CaroU quarta, quse post Faslradam suffe- lemporibus superioribus ignotum ess.etBenrici no-
ctam Bildegardi, assumptsepost repudium BerlseDe- men, velfatso Juliani comitis appellationem prsese-
•sideriiLongobardorum regis "filise,et e vivis ereptam ferret; attamen qui vel tacito, ut pote ignoto nomine,
an. 794 ducla in matrimonium, supra sexum animo velfalso opus ediderunt, sempervelad charissimum,
virili pollebat, eonjugemvenatura euntem, comitaba- vel ad amicissimumdirectum pronuntiarunt. Et vere
lur, lilteras cultiores fovebal, et earum professores talem fuisse ex comitate, qua virum alloquitur, ex
regio favore prosequebatur, Prseter has autem regi- adhortationibus sincerissima charitate conspersis,
na dignas viftutcs, quibus amorem subditarum gen- ex familiaritate, ex simplicitate, ex fratris tilulo, quo
tium sibi comparabat,, alias animi dotes prresefere- srepissimeHenricum conipellat, ex sexcentisaliis ar-
115 VITA. 114
guiaentis qui leget cognoscet. Binc erga Paulinuin A Nonest quod pturihus le detineanr, cum-ex ipsorum
enatus iri Henrico amor et exislimalioadeo ad opera [xlvii] mutiiis epistolis ad evidentiam rem habeas
pietalispromovendumcomitisanimum prsevaluerunt, perspicuam.QuanquamaulemPaulini epistolseingeirti
ut ecclesiamsancti Nicolai Sacili erexerit, pinguiori- bonorum oirraium damno superstites liaud sint, vica-
bus praediisdilaverit, et licel iriter fines Concordien- rio tamen charitatis officio se utrinque prosecutos,
sis et Cenetensisdioeceseoh locala esset, Aquileiensi ex ipsius Alcuini litteris salis superqne coiriperitur.
cathedrseprivilegiis ab sede apostolica impetralis, Quid enim terierioris amicitise argumentum, quam
in gratiam indubie Paulini sui vdluif de caetero esse quod profert epist. 62? Audi : « Dum ferventis Can-
; subjeclam, ut usque in prsesenliarum videriius. Sed cri igneus sol sidus ascendit (liinc collige epistolaui
in his non est cur lectorem nostrum remoremur; scriptam post dhmdium Junii mensis) et nimio diu-
polius ad dissertationem 1 cilatam,-pua fusius hscc turnoque calore aTidatellus imbres exspectat, sic tuu,
pertractantur, remilliraus. Hscc tantumroodo cora- pater optime, in refrigerium magni anioris sitiens iu
ineniorala sint, ad amicitiam Henrici in Paulinum meo pectore voluntas tusebeatitudinisdiu desiderabat
1 Ulteras. Iterum
perspicuaro faciendam. atque ilerum per sihgula horarum
IX. Conciliator autem hujus mutusedilectionis et momenta oestuans hoc revolatiat elogium : Quando
incentor fuil idem Alcuinus. Etenim, Ucet ex quo B venient desiderati roei dulcissimi apices ? quando
Henricus provinciam nostram regendam susceperat, videam signa salulis dilectissimimei? quando mihi
ct Paulino innotuerat, semina charitatis mutuee in Ausonioenobilitatis pagina optaliprosperitatemosteh-
amicabilerafamiliaritatem exsurgere coepissenl; al- detamici? ut videam, si aliqua fcederalsein Christo
tamen oceasionedala fovereea non desiit, et igni pa- amicitieein illius pectore maneat merapria; si Albini
bulumminislrare. Quapropter Henricum expostulan- sui nomen slylo charitatis in cordis arcano' recon»
tem documenta pietatis, se subducens ab officio ad ditum liabeat, sicut suayjssimura Paiiliiii patris no-
Paulinuiu mandat, scribens epist. 94 : < Plura tibi, roen perpetua dilectionein corde filii setefnis viget
vir venerande, de Cbristianse pielalis observatione lilteris inscriptum. Ecce venit, ecce venit paterrio»
forle scripsissem, si libi doclor egregius, et pius pietatis pagina, quam diu desiderabani, omiii melle-
coeleslis vitre prseceptor Paulinus meus praesto non palato meo dulcior, omni obryzo oculis honorabi-
esset, de cujus corde emanat foris viventis aquse in lior. Banc laetus ambabus accipiebanirnanihus, et
vitam salientis astemam. Hluni liabeas tibi salutis tolo ampleclebar peclore, suspensus quid raihi de-
aHernse coriciliatorera. > Cum vero Benricus de meo nuntiaret Paulino : solulisque sigillis, avidis.
Avaris insignem victoriam retulisset, et hostium im- bculorum obtutibus per singulas lineas iter aperui,
pedimecta el spoliaad regem Aquis liiiic commoran- C dosiderabilemque optatae salutis sospitatem patris
tem deportasset, Paulini epislolamquoque detulit Al- agnoscens, in illis non singulis litlerarum apicibus
cuino,ct vicissimForumjuliuin regrediensresponsum oscula Hbabam, totumque nie DeoChristo in gralia-
AlcuihiPaulino,-ulsignificat rescribens ipseAlcuinus .ruriieffudi actiones, dicens : Audiluimco dabis gan-
-epist. 75 : < Acceptis sapientise vestrse apicibus... dium et Imtitiam,et exultabuntossa humiliata. Et qui
per hunc hujus prsesentis chartulae genilum, elc. » liurailialus fuLin tristilia, nunc exallatus sum in
ubi vides eumdem esse ferentera et referentem epi- lsetitia. El si quid pleno cliaritalis modio superaddi
-stolas.Tnhac Alcuinus Henricum,chartulaegerulum, potuisset, cumularem ulique pristinam dileclionis
iterum Paulino commendat quoad spirituale animse pienitudinem nov^seabimdantia Isetitioe.Novil itaque
-regimen,.spondensdein ampliora salutationis oflicia quicunque mellifluo charitatis jaculo vuinera omrfi
per Angileberlnm,R-omamad ferenda de spoliis.Ava- favo dulciora in corde accipiet, non me auluronali
i-orum domitorum anathemata ad basilicam sancti frigore flaccentia Yerborumfolia in hujus chartuJre
Petri, regis nomine profecturura. « Ipse, aiebat, exaggerare gremium.sed de yivo charitatis fonle ad
vivo officio linguse nostras .vel suas [pro et suas] irrigandos vere flofes.dilectionishoccprona pectoris
oslendet necessitates : majorem noslrse salutalionis dextera haurire,.quatenus mei raagni amoris sliUici-
seriem Angilberlus filius communis noster, Romam D dium tuis infunderem visceribus, etc. >,
ituruS'VoleriteDeo, vobis diriget. » De hac epistola XI. Quid dulcius, quid charius, quid jucundius
mentionem facit ipse Alcuinus alia, nempe 112, in in amicitisecommercio legi potest ? Accipe noiniulla
qua circa finem sic ait: < Binas paternitati vestrse alia ex epistolissequentibus, sequetenerrima et sua-
paulo ante direxi chartulas, iinam per sancluni epi- . vissima. Epist. 81 sestuantiscordis desideiio,.PauUrii
scopum Hislriensem, aliam per virum venerabilem sui affectussic promit: < Videor aUquod roe vefri-
Henricumducem. » gerium.habere anjmi mei, ut flamma charitatis in
X. Verumenimvero^Eullumaraicitisevinculumfor- corde abscqiidHaa.liquain forlasse scintillamelicere
tius, sanctius, dulcius invenies eo, quo tenebanlur valeat, ne lolum torpescat, quod intus ignescif, dum
Paulinus et Alciiinus; et ferme ita constrictum ut opporlunum mihi tempus aliquid scribere lurc cha-
ulerque illud Ausonianumad alium Paulinum epist, rilati occurrit. Quid? Cum beatitudinis ves.traelit-
24 meUorijure dicere potuerit : teras onini favo dulciores intueri mereor, nonne
' Jamnominanoslraparabaul videor mihi inter varios paradisi flores totus con-
loierere antiquisaevimeiiorisaniicis. versari, et avida desiderii mei dcxtera spiritales ex-
115 S, PAULINI AQUILEIENSISPATRIARCHJE 116
inde carpere fructus? etc. > Et epist, 112 : < Si A munere ..... Nolo longinquitateni vtc causeris. Cha-
quotidietusebeatitudinis praesentia ulerer, nunquam ritas pennas ad volandum inveiiiet, nec fluminaob-
lunc meUifluoex ore tuo dulcedine satiarer? sed ruenl illam, elc. >
quantum avida roens ex fpnte vitalis undsebiberet, XIII. Et ne quis deesset amoris numerus intimse
tantum sitis addita cresceret, At nunc lanla locorum dilectionis mutusehos inler sanclissinios yiros, iie
spatia vicarisecollocutionis familiarilatem dividunt, quidem a carminibus manum subtraxerunt, quibus.
ut vix pergentis(Fors., prsesenlis)charlulsegerulus in- sibi invicem sacratissimsecharitatis ardores commu-
veniatur. Et ip angusto pectoris antro charitatis olla nes faciebanl. Et illud Euripidis in proverbio acce-
fervescit, nec babet quo fulgorem sul splendoris ptum, aljatum quoque a Plularchp (Sympos. lih. i,
ostendat, cui coctas charitatis epulas apponat, etc. > q. 5 et m Erotic);
Epist, 115 conquerilur denuo de absentia, etvete- Moyatxw£p6JjSiSiazEi,v.o.vTif aftouo-Of 5 TOirpfo.
rem suam amicitiam eommendat: < Absentia cor- idest : Musicam amor docet, quamvis a musis.
quis
poris non oporlet dilectionem djvidere, quia ami- dbstinueritprius. Quod verissimumin Paulino el Al-.
citia quoe deseri potest, nunquam vera fuit. Ex cuino apparuit, qui se Musas coluisse, praeter va-.
quo te soiebam, dulcissime amice, semper amabam, ria eorum earmina, nec (ut setasferrea tunc ferebat)
et pepigit cor meum foedusamicitieecordi tuo. Etsi " inelegantia quse hoc testantur, amicilia? officiosa
nomen Paulifti mei non in cera, quae deleri potest, commercia versibus compacta indubios lestes reli-
scripsi :.ne, quseso, obliviscarisin tuis sanctis ora- querunt. Eo igilur amicilise venerunt, ul sibiniu-
tionibusnomen amici tui Albini, etc. > luo delectationis arguraentaniimeris metricis astricta
XII,, Quainvis autem illud Ciceronis (lib. i De occiiierent. Qusetaraen cum Paulini non supersint,
Nat. Deor, circa finem)verissimumsit: < Horainum ex his qure supersuiit Alcuini, veritas elicitur. Sic
charilas et amicitia gratuita esl,» attamen haudqua- enim is ait, poemale 212, quod inlegrum cum crete-
quam negandum est, muneribus foveri amicitias, ris, qusePaulinura respiciunt, iii Appendice1,, nuiri,
preeserlini si rationis lan.cepensentur dona, et pru- 2 poema 1, reposila habeto :
deniia dispertianlur. Hinc reponebat Seneca, episl, luoscalamos,Cliarilas,io gnrgite Cbrisli', •
Tinge
19 : < Quidergo? Beneficia non parant amicitias? Atquemeumpectusimplecoelesiibusndis,
Paranl, si accepluros licuit eligere; si collocata, Ll dignasyaleaniPaulinodicere grates,
MelliDuis noslfasMusisqiiiiinpleveralaures,
non sparsa sint. > Quapropter Deus ipse, qui nos Et memorunanimislongnmposlleinpus^imici
ih amicitiam assumere per graliam dignatur, et Carminibussacrisrepelens: Albine,valelo.
benefactis amorem suum non cessat ostendere, vi- XIV. Sed jam oestrumamoris ex ipsius carminibus.
cissim a nobis testes amoris opera sibi placita, et v intimius pergamus agnoscere. Boe idero poema sie
donanostra requirit,uti elegantisshhed.icebatsanctus . claudil ; „ ,
Petrus Chrysologus, Ser. 10 in Psal, 28 : < Videfis, Te ni<>a nicnsardet sacrisconslrictacatenis
quia coaleslisPater sentit amorera donis, dalis affe- •[xlviii]Diligil,exquiril,coinplectilur,altraliit,
Pectorisseternasecumquerecondetin arca.
ambit,
ctum, probat riiuneribus charitatem. > Igitur nihil Poemate autera 114 lenerissima compellatione Bo-
riiirum, si amiciliam muluis rouneribus invicern sibi raliana (Hor. Hb, i Car.,-.oil, 5 : El servesanimm
tcstati sunt Paulinus et Alcuinus, qui non avarifiae dimidium mem) araicura- alloquitur, p,useadeo pla-
graiia se amabant, sed amicitioetesseram muneribus cuit vel ipsi Divo Auguslino, ut eara (lib. iv Con-
alter ab altero reposcebat. Testatur lsetitiam suam fess. cap. 6, n, H) sibi adoptaverit, et primum pro-
Alcuinus epist, 75 dum ex acceptis Paulini murieri- -latdrem commendaverit, < Bene, inquit,. quidam di-
bus riovif se a nierooria amici non excisum. «Ac- xit de amico suo ; Dimidium,ahimm inem. Nam ego
ceplis, aif, sapientise vestrse apicibus el charitalis -sensi animrinimeam et animam illius unam fuisse
muneribus,., valdegavisussum.cognoscensprospefi- aniiuam. »'IgitHr modum Venusini-vatis usurpans
tatem veslram, et memofiaiu noslri, quam semper Alcuiiius, poema"Iaudatumsic incipit:
patefna pietate ut liabeas in oralionibus sacris, sup- 0 Pauline pater, pastor,patriarcha,sacerdos,
obsecfo, > •Faciebat Alcuinus cum Pau- D
plex itaque Pars aniniseinclior, noslra?parsinclylavil».
lino sup, quod Bieronyimls cum Marcella, a qua Claudit aulem, postquam coclestisvitse ccunpotes
rognuscula acceperat, fcuiscribebat epistol, 20 ; < Ut saiiclos pro eo orare precatus est:
' absentiam
corporum spiritus confabulatiohesolemur, Et nuncPl semper,mi,.miPauline,vafelo,
facit unusquisquequod prsevalet: vos.dona transmit- Carminishic linemlacrymisfaciemusamaris,
> Ne su- Sed nun.'iuanisacrifinemfaciemusamoris.
litis, nos epislo.lasremittimus gratiarum, XV. Quodinter amicos maxhne licet, aliquidjoci
spiceris autem heec munera curiositalis vel vanitatis
seriis inlerponere, non defuit in Paulini et Alcuini
aliquid praeseferre, Ex iis, quaepromiserat Pauli^
amiciiia. Hujusinodi videtur coniprehendissepoema-
nus aliquando Alcuino, et quse' Alcuinus tanquam
fuerint le, 104 (Ifc,Poem, 4) Aleuinus, quod sic incipit :
a
pacfa Paulino reposcit, qualia colliges, hi-
mirum quse sanctos omnino decerent, Sic enirii aie- Fer festinapatriPaulino,cliarla,salutfm.
"Dic: Paulinepaler, dulcisamiet»,vale.
bat epist. 113 : "<Diu dilectionis tuse exspectaviprd- Janua parvaquidclu,et parvusliabitatorin sedeest,
missa hoc est vivificsecrucis, vel aliarum reliquia^- ct csetera qusesequntur, quoevidentur aliquid enig-
rum patrocinia. Noli me, obsecro, tanlo fraudare malici, amico colludendi gratia proposituro, conti-
117 VITA, 118
nere. Hoc enim aliquando fecisse Alcuinum, evin-- A 1. c, noii aHud asserit, nisi quod < ut ne unusquis-
cunt poemata 255 et 257. que arbitratu suo hunc yel iUunipro Divo; haberet
XVI. Ergo PauUnus et Alcuinus quomodo in vilai coleretve, Alexander tertius sfaluit, ul nulli morta-
sua dilexerunt se, ita et in morte (ausim dicere) noni lium divinus honor in terris haberetur publice,. nisi
sunt separati. Nam eo ipso anno, quo decessit Pau- illi, qui prius ex edicto apostolico Div^oiMira esset ca-
Unus, Alcuinus quoque e vivis migravit. Quatuor talogo ascriptus. » Hinc potius inferesr quod quanj-
enim solummodo mensium spatio interposito, Pauli- vis solemnis canonizatio pontificis Romani serius or-
hi mortem Alcuinimors subsecuta est, iiloll Janua- tum habuerit, quam cseteroeinferirii;umpcclesiarum
rii, hoc 19 Maii e rebus humanis an. 804 exempto. adhuc usque ad Alexandrum III viguisse' ritum jam
Nosamicorura adeo sibi convenientium par sic ali- receptuin, et cbnsuetudihe probatura apudniiriores
quando commendavimus : ecclesias, Sanctorum albo ascribencfiviros pios exl-
Nonsic PirothousdilexitThesea quondam; miaeque virlutis, quodne deinpeps fieret, deefelp
DilexitPyladesnonsicOrcsla suum; suo cavit Alexander. Quod si qua de sancto Suit-
JiurjalusJSisumnon sic, vel CastoraPollux, herto a Leone Hlinter sanctosrelato.dicuntur, cum
Vel quis ainiciliaclaretin liisloria;
Alhihusquanlumsese et Paiiliuusamarunl, recentioribus criticisinfirma videaritur, adhuc tamen
Quos el amoresui vinxeral anle Deus. B ante Alexandrum III canonizatip soiemnis a pontifice'
CAPUT XVII. Romano prodita reperitur, ut falso. quidem dicere-
Sanctitatis Pqulini memoria. Cultus .vetus et recens. tur eum primum canonizalorem intpr ppnlifices Ro-
I. Sanctitatis appellationem nedum vetera Chri- manos fuisse, quod revera Virgilius pon dixit, Nam
stiana ssecula,sed etetlmica aiidierunt. Passimenim sanctum Udalricum AugustensemepiscppuraJoannes
sancti et sanctissimi nomine donabantur imperato- XV, an. 995, diploraate dato m NonasFebruarii,
ies, ut videre ssepius occurrit in scriptoribus histo- inter sanctos solemniter reposuit. Vide Pagium ad
rioeAuguslse. Quia tamen ab.Ecclesia iis speciali- hunc annum, ct ibi Mabillon.iumab eo.dera relalum,
ter tribui coepit, qui eminentiori virtute et vitee pu- qui nonnullas canonizationes Sanctprum profert, a
iioris laudecseteris sic prsestitissent, ut inter coslites variis Pontificibusinter JoannemXV et Alexandrum
subdil: <Perillud autem intervallum
assumpti a Deo credi potuissent, Constantinus im- III profectas, et
perator, tilulo alias usurpato non se coropellari pas- temppris, nempe a saeculox quo pontifices Romani
sus est, ut Juvencus cecinit Iib. iv, vers. 811: suara in Sanclis canonizandis auctoritatem interpo-
adest cui gratiadigna merenti, suere, ad Alexandrum III nihiloininus metropolitani
Conslantinns,
Quosolusregum sacrisibi nominishorret anliquum morem quodammodoretinuerunt, tum an-
Iinponipondus. G nuendo simul cum papa sanctorum elevationi et ca-
Hoc titulo autera non decorabantur vita funcli, nonizationi, tum etiam sola sua auctoritate utrumque
nisi quorum virtutem Ecclesiseconsensus probaret, pro sua ecclesia prsestando. » .
qusealiquando npn consuevit nisi raartyribus, et pro II. Ritum aulem, quo Paulinus noster fuerit inter
fide et Cbristo, sanguirieyifaque spoliatis tribuere, cceHtesconnumeratus, arbitror (de hac re alte silen-
nomine eorum in canone Sanctorum apposito, quod tibus veterum temporum memoriis)eum ipsum fuisse
canonizareet canonizalio po$tea dictum, cum ali- tunc lemporis ut plurimuro servalum ; nempe non.
quando vindicare diceretur. Optatus Milevitanus,(lib. universaliet solemni ritii canonizationem ejus latam,,
» De schismate Donatistarum) loquitur de quadam sed populi el ecclesioeAquileiensis prius consensii,,,
fejnina Lucilla, quee< cum prseponeret osneseid cu- quae miracula ejus viderat et pfobaverat,, deinde-
jus hominis niortui, etsi martyris, sed nec dumriii- conterminorum Carantanorura refigione, quortiiii,
dicati correpta cumconfusioneirata discessit. >(Vide erudilionem obiverat, appejlalionem Sancti profe-
Baronium in Not. ad 2 Aprilis lit..b.) Tractu deim ctam fuisse, propagatum deinde culfurii ejus in
lemporis a martyribus ad alios quoque viros.spectalse Germania el Gallis, quilius illustria, duni Viveret,
probitatis Sancti nomen attribulum, vel publica Ec- toties dederat spectandoeprbbitatis testimoiiia. Hoc
clesiseconsuetudine, vel etiaro peeuliari s_olemjiitateP suadent vetera martyrologia.Gerraapicarum Gallica--
et ritu facta canonizatiope. Insuper ipsa canonizatio, rumque ecclesiarum, videlicef intef ceetera Chaftu-
vel particularis alicujus erat ecclesioe,vet universalis sianbrum Cbloniae, Sanctse Marise Cllrajectensis,,
a Romana sede profecta, et toti Ecclesise per uni- Sancli [xlix] Marlini Trevifis, lpsum Martyrologiuih.
versum diffusaeproposita. De his late disserentem Germanicuin, in AquileiaAglar appellatur, a nobis
vide Bellarminum (De ecclesia triumphante lib. i, ex Bollaiuio cap. 13, n. 9, hujus Viteejrelata,quoe de
cap. 7et8). Licetautem rituscanonizationis soleranis sancto Paiilinb agunt m Ijdus.Januarii.
et universalisserius coeperitvigere in JEcclesia,ijuam III. Et quidem non longe ab ejus decessu, Sancti-
qui ex consuetudine, vel ex minorum ecclesiarum tatis appeUationVhonoratur. iSTaniin Litaniis Caroli
inslituto, perperam tamen DominicusMacer in Hie- Calvi (quas.dabimus in Apperidicel, h. 12) Paiili-
rolexico, v Canonizatio, criminatur Polydorum nus reponitur et invoealur cum coeteris sanetis. Qiii
yirgilium, quod(lib. vi, cap. 8, De inventorib. re- enim alius PauUhus ibi invocatus esse polest, quahi
rum) asseruerit < primam canonizationemsanctorum noster ? Nam cura ibidem census liabeatur Saricto-
•a» AlexandroIII celebratam fuisse. > Nam VirgiUus, rum confessorum ndn martyfuro, manifesturiiestali-
119 S, PAULINIAQUILEIENSISPATRIARCILE 120
cujus Paulini cqnfessoris non mariyris eam esse iri- A avi sui Caroli Magni, ex recenti conversalionis re-
vocationein. Is aulem erit vel Paulinus Nolanus,.vel cordalione, ex sanctitalis vulgata opinione, mira-
Eboracensis, vel Brixiehsis, vel Gapuanus. Nullum culis etiam (utiTieus assolet stalim ab obitu sanctos
horum esse puto, de quo hic mentio ; quia (ut mox SUQS illustres reddere) comprobata, etsl vellet, non
dicelur) hi sancti invocantur, qui aliqno modo ad polerat ignorare,
GalHas, vel Germahiam Belgiumve attinerit: nul- IV. Boc quod ferme, omni dubitatione seposila,
lus autein Iiorum est hujusmodi. Insuper Jtolanus, asserendum videlur, probabilius fit adhuc ex con-
qui cseteris est celebrior, alio Ipco esset reponen- cordia (ut sic dicam) quoe inter Aquileiensem et
dus, nempe saltem post sanclum Leonem. Obser- Gerraanas GalUcasque Ecclesias ab immeraorabili
vahduni est ergo, quod omhes hi confessores, ex- intercessit. Quandoquidem plurirai sanctorum, qui
ceplis quatupr ecclesise,latiiiee doctoribus, ct sarictis apud has regiones vel floruerunt, vel ab his culti
Benedicto, Leone, Paulo eremita, et abbatibus Anto- specialiter siint, in dioecesiquoque nostra coluhtur;
nio el Macario, qui nimium celebres sunt, quin el insuper nonnullorumreliquiis ecclesia Aquileien-
possent omitli, caelerisunt Sancti vel Germani, vel sis se donalam congaudet. Inter hos sunt sancli
Galli; uno verbo, diiionis Carolinse. Nam Bilarius Sigismundus Burgundiaerex Gereon et soeii mar-
est Pictaviensis, Marlinus Turonensis, Medardus B tyres Colonienses,quoruni reliquiae Aquilciaeasscr-
Suessiohensis, Germanus Parisiensis, aHus Antisio- vantur. Inler illosaulem sunl sanctus Uldaricus Au-
doferisis, tertius Vessontiensis ; Remigius Rhemen- gusteeepiscbpus, qui adeo in hisce regionibus cul-
sls, Fortunatus, etsi Ilalus ortu, episcopus tamen lus est aliquando, ut ejus nomine prseposilura, in
Pictaviensis; Anianus Aurelianensis, Florentinus pago ad Tiliavenli oras posito, ejus nomine dieto,
Argentoratensis.; Columbanus, quamvis morluus instituta fuerit, quoedeinde translala in ecclesiam
ilobii in Italia, exflibernia ortus, Gallias tamen diu Utinensem nostram, pariter Uldarici nomine dictam
illuslravit, GlodoalduSpresbyter in territorio Pari- quondam a Berloldo patriarcha fundatore, dein
siensi, Amandus Trajectensis, Vedastus Atrebaten- SancleeMariseMajorissub litulo Aiinuntialseappella-
sis,, Amulphus Metensis, Landebertus Lugdunensis, tam, approbante tituli mutalionein beato Bertrando
Audoenus Rbolomagensis,Eligius Noviomensis; Sul- patriarcha,' per ipsum Bertrandum cannnicis, qui
pitii, aliusPius, Severus alius, uterque Biluricensis; prius in ea erant, adjnncla fuit. Hsecorania ex unio-
Seyerinus aulem, qui claudit censum Sanctorum nis hujiis prseposiluroedocumento (in Appendice2,
confessorum, urius ex his videtur, qiii res Gallicas n. 24 apponendo) clarins patebunt. Sanclus Egidius
contigeruiit, nempe vel Agaunensis abbas, vel Colo- abbas Narbonensis, qui lemporibus Clodovei floruit,
iiiensis episcopns, vel monachus Lutetise, Arelepi- *' et Gallias iiluslravit; sancta Fides, vel potius Fidis,
scopus Trevirensis : nisi forte pules sanclum Seri- Agenni iiiGallia virgo et martyr ; sancta Ursula et
nura, Noricorum dictum apostolum, qui tamen et sociee, Colonioerequiescentes; sanctus Leonardus
Isle ad tiermanise Sanctos pertinere oplimepotest. Lemovicensis, confessor: qui omries hunc usque
Etenim ex copioso eensu Sanclorum ad ditionem ofiicioanniversario in Aquileiensi Ecclesiaet dioacesi
Carolinam pertiuentium prsesumi jure potest eos, coluntur. Hos autem et non paucos alios hujusinodi
qui lianc ditionem tangunt, non reliquos voluisse inyenies, si Kalendaria vetera Aquileiensia evqlves,
recenseri. Eorum ergo Sanctorum hic memoria est, ut esl illud prsepositura Breviario Aquileiciisianni
quprum essel aliqua relalio vel natione, vel digni- 1496, et Missali Aquileien. anni 1519, In his enim,
late, vel conversatipne cum regnis Carolo subjectis. vel in altero ex his, sequentes Sanctos reperies, quo-
Cuin aplem Ecclesise GermaniseGalliarumque, Pau- rumquidem ip prsesentiarum non fit memoria, qui
lini nostri sanctitate et doctrina illuslratre fuerint, lamen superioribus temporibus prsgcipuo ritu cole-
probabilissimum fit nomen ejus esse, et non alte- bantur. Hi autem sunt Walpurgis virgo 25 Fehruarii;
riiis Pauliiii, qupd in hisce Lifaniis.invocatur. Tunc Gertrudis 7 Marlii; Rudbertus 25 ejusdera raensis ;
euim Forojuliensium gens, Francorum suberat sce- Maii 4 Sanctus Florianus martyr ; et 13 ejnsdem,
ptro, func cathedra Aquileiensis inter Ecclesias di- D sanctus martyr Gangnlphus. Afra et socisesunt 7
(.ipnis Erancicse accensebafur, et quod prsecipuum Augusti. Lambertiisepiscopus et martyr 17 Septem-
~
erat, nomen Palilip.iin ore oinnium tunc inerat, cu- bris, Sancto vero Remigio, qui usque in hodiernum
]qs memprla recens in benedictiqne erat, et sancfi- diem celebralur prima Octobris semidupliciofficio,
tatis opinio,eo tunc saeculo percrebuerat, quo.adhuc addebatur sanctus Yedastus. Ejusdem mensis die
in vivis erant, qui inter Germanos Francosque san- 16 sanctus GaUus ahbas; 25 sancti Crispinus et
ctissimse coiiversationis suismet oculis hausissent Crispinianus m, m., el 51 sanclus Wolfgangus, et
cxempla, Ergp rationi omnino consentaneuiii est tandem Novembris 16 sanctus Othmarus abbas. Hos
sentire, Carolum Calvum in suis precibus reposuisse omnes, qui.ad Ecclesias Germanioeet GaUiarum
invocanduro non aliuro,Paulinuni, quaro Aquileieii- pertinent, Ecclesia quoqueAquileiensisvenerala est.
sem, el quja cuqi coeferis Paulinis confessoribus Insuper apud ipsairiqusedamfesta, communiaEccle-
nulla, vel remotissima ei erat relatio, et quia cum siis prsedictarum regionum celebranlur, ut festum
Aquileiensi omnis analogia, quem ex genle sibi sub- Divisionis apostolorum 15 Julii, quod Germanis in
dita, ex nolitia in aula adhuc durante, ex amicitia observalkmc fuissc colligilur ex Du-Caiige, v. Fe-
121 VITA. 122
slutn, ubi Compilatio chronologica an. 1291: < Rex A riis vel Martyrologiis suis adnolaverinl; ut supra de
Romanorum Rudolphus obiil in Divisione apostolo- sanclo Paulino vidimus, et in Litaniis hisce Caroli
rum, > quod festum in preesentiarum quoque cele- Galvirationabiliter pulamus faclum fuisse.
bratur. Sancti Martini vero, Turonensis episcopi, V. Cum arilem apud exteras regiones Paulini cul-
in Kalendariis Breviarii et Missalis supra laudatis tum sseculo ipso, quo e terris ad paradisi gaudia
est cum octava; quod hodie non fit, nisi duplici translatus est, videamus, indubiura restat, apud no-
communi ofticio. Addere autem festa Bfeviario et slrates seniper venerationeni conseculum fuisse,
Missalierat pro sua dicecesipatriarchse Aquileiehsis, quanquam testimoiiia per singula Sseculanon sup-
ut patet ex charta Appendicis2 n. 15 pro festo san- petant. Est xn soeculitestimonium documentum Pe-
•?.teeMariseMagdalenre celebrando. Ecclesise quoque regrini I patriarchse, d.atum in Civilate Austfiae an.
sanctis hujusmodi dicaloenon infrequenler occurrunt. 1159 in capella sancti Paulini (ipsum habebis in
In montibusest sancti Galli abbatis, ubi quoridam ab- Appendice 2, n. 14). Sub finehi ejusdem soeculias-
batiaetmonasterium, cujus originem ex teslamento sumituf Peregrinus in patriarcham, qui fecit tabu-
in Appendice2, n. 12, reposito cognosces. Ibi nomi- lam argenteam, in qua praeter quosdairi sanctos
natur inter coelites, in quorum honorem dicatur universalis cultus iri Ecciesia Dei, iriter Civitalenses
templum, Sancta Columba ; non secus ac in Lilaniis B et Aquileienses locum habet et sahctus Paulinus.
Caroli Calvi. Sancta Columba Osopii reliquias el Ex hac eduximus effigiem, quam in fronte hujus li-
venerationem habet. De hac consnle Fontariinum, bri proferimus. In Missa (quam subdinius in Appen-
libeUo De sancta Columba. An hsec sit, quse hic dice 1, n. 13, pro spefcimineritus veteris Aquileien.
ulfinque proponilur, liberum judicium esto. Equi- Ecclesise, et sancto Paulino accorohiodamus) addi-
"dem in spiritualibus Osopii ecclesia ab abbatia Mo- mus orationes ex archivio' ecclesise Civitateiisis ex-
sacensi tanquam a matrice dependet, ul hsec inter tractas,alleramexms.,quiiriscribUur: «OrdoMissalis
Sanctos suos Sanctam ad se velut pertinentem am- secundujriconsueludinenrRomansecurisean.MccLiv,>
plecti jure potuerit. Prope Utinum est Sancti Go- qusequideriinon ea rrianu,qua cseteralibfi illius, scri-
thardi tempium, exstruclum ope beati Bertrandi pa- pta est; quia secundumconsuetudinemRomanmcurim
triarchoe, quondam Camaldulensium [1] eremitarum Missale erat, apud quam de sancto Paulino non oc-
incolatus, ut palet ex charta institutionis cujusdam ' currit memofla. Forte tameh sub eo tempore, nimi-
Fratris in Priorem, quam habes In Appertdice2, n. fum 1254a clero Civilatensi in usum suae ecclesiee
38. Bujus Bildesheiinensis episcopi Gothardi "tem- apposita fuit; quod evincere liabet saeciiloxin vi-
plura, quotannis magno populi prpvincise conventu, guisse cultum Paulini. Alteram pariter ex ejusdem
invisitur quinta Maii. Preeter tempuim majus Uti- G ecclesioearchivo extractam ibi pariter producimus
nense, quondam (ut dictum est) sancto Uldarico Au- ex libro signato n. 12 cui titulus : Liber sacramen-
'gusten. sacrum, est sancti Antonii abbatis templum, torum an. Doriiini MCCCIII, quod aliud est xiv saeculi
sub titulo sancti Antonii de Vierina, uti appeUalur testimonium. In Kalendario autem, quod ihi prsemit-
in constitutionibus Marquardi patriarchse mss. an. litur, in Januario litteris rubeis (ut fieri Solel in
1381 quas apud me habeo, constitulione 1 de feriis festis) sic legitur : <III Non. Paulini Aquileien. pa-
et festivitalibus celebrandis, sic: < Item in festo triafchse, ix lect. duplex. > Accedehdoautem tem-
sancti Antonii de Vienna ; > quoedenominatio (quam poribus nobis pfopipribus, occurrunt primo lectio-
Sanctus hifc riaolus fuerat ex suis reliquiis olim ex narium ms. Civitalensis ecclesise, quod sapit seccu-
Alexandria ConslanlipopoUm, deinde per Gozzeli- lum saltem xv ante scilicet lypograpliiam inventam,
num in Allobrogos, taiidera Vienuam translatis, el in quo pro sancto Paulino leguhtur lectiones iv cx
ex miris ejus inlercessione curalioriibus morbi, ignis sermbne sancli Maxinii episcopi, Ad Sancti. Insuper
sacri, el vulgo ignis Sancti Antonli appellati, ihi in Missale Aquileiense anni 1519 in quo ad diem 11
illos, qui ea peste afllati circa basilicam opem im- Januarii missa preecipitur ex comniuni confessorum
ploraturi commorabantur lanta copia et coricursu, pontificum, a qao nos Cam, quam in Appendice pro-
ul domum hospitalem erigi necesse fuerit, quse de- D ferimus, extraximus. Et tandem Kalendaria, Fran-
inde in celehrem abbaliam et caput ordinis excrevit, cisci Barbari patriarchoejussu edila an. 1595 etl598,
patratis) qusedenominatio, inquam, etsi alicubi in- ih quibiis oflicium de sancto Paulino quidem inseri-
yaluit, indicat fariien consensura, qui inter Eccle- ' tur, sed non eodem ritu utrinque : nam in Kalen-
sias GaUiarum et nostram vigebat. Hujus lempli dario anni 1595 est evangelium Vigilate, in Ka-
prospectum hoc annd 1755 quo hsec scribo, Diony- lendario autem 1598 est evangelium' Hotno pereqre.
sius belphinus patriarcha, post innumera magnifi- Nostris diebus fit de communi confes^orum ponti-
centisesequeac pietatis monumenta, quibus civitatem ficura primo loco.
iiostram jllustravit, sectis marmoribus affabre ordi- VI. Sed et oratorium ipsi Paulino dicatura ante-
natis ad umblUcum, poslquam in eo locum sepiil- rioribus tempofibus fuisse, ex his. de anliquilatibus
turse sibi vivens paraverat, perduxit. Ergo cum tali Forijulii Marci-AntoniNicolletti didicimus. Isenim,
nexu tencretur Aquileiensis Ecclesia cum Germani- loquens de adventu patriarchse prima vice, ad ca-
cis el Gallicis, nil mirum si et ipsse pariter Sanctos piendam (ut dicunt) posscssionem lemporalem in
Aquileienses ialer suos reposuerint, et in Kalehda- Civitate Austrirc, uti fecerat Aquileise spiritualem,
123 S. PAULL\TAOUILEIENSISPATRIARCIL* J9i
sic habel : Pciche il patriarca nobilmente accompa- ^Abina ex jussione Francisci Barbari' patriarchre, quse
gjiato giungevaallaporta di questa citla (di Cividale), supra retulimus, asseverant Forojulii repositas [li]
uno della nobile famiglia."de" Bojani, eseguendoil asservari: < Cujus reliquise (aiunt) in altari majori
carico onorato rfe1 suoi maggiorigli faceva riverenza; ecclesiaecollegialceeivitalis Forijulii quiescunt. > In-
e portandogii ..dinanzi una spada alta, vestila d'un venlarium (ut vocant) vetus 15 Junii 1584 reliquia-
fodero bianco a modo Tedesco, raccompagnava sino rum in archivo capituli sic habel: < Corpus sancli
allascala delpalazzo di Calislo patriarca. NeWin- Paulini, quod positum fuit in altare majori, in ecclesia
timo corpo dsl quale. . , visilavala chiesiota sacra al collegiata Civitatis Austrise, an, 1578. > Non pulo
medesimo Paoiino, ricca di marvii beliissimi, e di aliodelalum, sed quoderaljam inecclesia, in altare
figure espresseda eccellentipjitori. Finita Corazione, majus translatum fuit, Et forte ibi antea erat, vel
circondato di tutti gli ordini saliva al coro delta chiesa nonlonge, utpatetex chronica Juliani moxcitanda.
maggiore. En tibi sacellum in palafio palriarchali Sed aliquo casu, puta terrsemotus an. 1348 quo ruit
(quod ab eo, qui sedem Forojulium transtulit, Cal- lemplum, inde semotum, et postea an. .1578 reposi-
lisli dicebatur) Paulino dicaturn, IclemNicolletti de tum. Cselerum ante hoc tempus reliquias minores.
patriarchatu Wolferi, sxiccessorisPeregrini II palri- corporis ejus in vasibus separatim aliquando serva-
archse, qui decessit initio sseculixm de exequiis hu- B tas, patet ex regestis capituli. In quodam (ut dicunl)
.jns patriarchse Peregrini verba faciens, sic habet : inventario anni 1407, die 19 Octob. legitur: « Item,
// cerpo sotto un baldacldno d'oro , donato pur una alia capsitula vitrea, fracta et deaurata, in qua
allora aV ministri di Dio Corrado decano e Pellegrino et una Pissis eburnea parvula cum reliquiis sancto-
preposito agli usi.sacri, dalla chiesiola di san Pao- riira Hermagoraeet Fortunati, et in eadera capsitula
lino fu portalo nel coro della chiesa maagiore della est de capite sancti Paulini. » Regesla quoque poste-
Cilia del Frinli, dal quale luogo levato, ebbe sepol- riora (ut puta anni 1545 et 1585, 18 Novemb.) de
tura nellasanta chiesa d^Aquiteia. Et infia, loquens reliquiis Paulini menlionera faciunt. Chronica ms._
de infirmitale, qua sublatus est idem Wolferus, boec Juliani, canonici Civitatensis, de Gregorio a Monte-
habet verba : Non si poteva a gran pena tiiuovere... longo verba faciens : < Anno Domini MCCLXVIIII, die
si faceva porlare nelia chiesiola di san Paolbio, dove octavo intrante Septemb. in Civitate Austria Grego-
elevato in ispirito mandava a Dio le sue orazioni, e rius patriarcba Aquileien.pbiitin Domino,qui exstitit
pregando pcrdono a" peccati suoi udiva messa. Bujus patriarcha annis 17 menses 10 et diebus 16, et juxla,
sacclli, Paulino quondam sacri, nec vestigiuin in corpus sancti Paulini sepultus est. > Idem habes in
prresentiarum apparet, nec locum ubi fuerit, per- vitis patriarcharum Aquileien.apud Muratorium tom.
quisili Civilatenses sciverunt indicare. Cuni luslra- C IV in Anecdolis Latinis, Videet Ughellum in Grego-
rem.archivum Civilalensis Capituli, inveni quemdam rio. Sed et eadem chronica ms. designat, et veluli
librum, qui vulgo inscribebatur : 1564 Ruototo di digito indicat locuni, nempe altare majus,sic: < Auno
prebende, item degli altari e vicaria ; in quo ad pag. DominiMCCnonag. nono, in festo sancti Joannis Ba-
284 hrcc verba erant : Entrata detla cappellg de' plistee in aurora diei, fulgur percussit in majori lurri
Santi Vincenzo, San Paolino palriarca d'Aquileia, e ecclesiseCivitaten. et pervenit ad terfiam crucem, et
Santa Massima vergine, nella cliiesa di Santa Maria interfecit Jacobum subdiaconum, qui eral monachus,
di.Corte, de jure patronalus pomini Michaelis Nicol- ante altare sancti Paulini in choro. Et sciendum est,
letti et fralrum, posseduta dal Reverendo vicariodi quod plures de dominis occidisset, sed in choro non
detta chiesa. Hrcc ecclesia restaurala, nunc usqiie erant, quia in sero dixerant matutinas. > Et quidera
superest. In ea (ut vides) sanctus Paulinus specia- res nota vel exleris, nam P. Philippus Labbe, in ad-
liter cullus eil. In pago Premariacensi, quo ortus ditionibus ad Bellarminum de scriptoribus ecclesia-
creditur Pauliniis (ut supra cap. 2 jam diximus) sticis : < Paulinus, inquit.... oliit, sanclitate et
templum conithuiie habet cum sancto Mauro abbale, miraculis in vita et post mortem clarus, sepultusque
quod sancti Mauri et Paulini dicituf, in eocjueal- est in majore urbis Forojuliensij basilica. > Ferra-
tare ejus ndmiiii dicatum est, Sed et in ejusdem P rius quoque in Catalogo Sanclorura Italiae: < Foro-
pagi ecclesia majori, quse sancto Silvestro papoeest julii in majori basilica sepultus. > Cum autem altare
sacra, inter iraagines Sanctorum in ara maxima po- majus ejusdem ccclesise an. 1716 restauratnm, et
sitorum, sancti Paulini quoque iconcmconspeximus, nova structura erectum vellent canonici, corpus seu
cum loca illa, veleres memorias rei nostrse inser- potius reliquire poliores corporis inveritoe sunt in
vientes qucesituri, accesserimus. Dicium quoque ibi capsa Iapidea, nimium, ut verum ratear, abjecte re-
nobis fuit, quod a familia Saccavinorum quolannis cpndiloe. Urna enim est impolitus nudusque lapis,
die 11 Januarii memoria Paulini, qui ejus progeniei cavatus quidem, et lapidea tabula gypso firmata lec-
creditur, invilatis vicinarum villarum sacerdotibus, tus taniummodo. Novum recondilorium Iiisce diebus
ad sacrificia Deo in honorem gentilis sui facienda, in sacello et aliari sub choro posiio molili sant. Do-
eelebrior habelur. cumentum translationis hujus novissimaehabebis hic'
VII. Quod attincl ad reliquias sancti Paulini, miro infra n. 9. Specinien autem recondilorii, imo et al-
fragrantes odore (uti seribit Nicolaus Canussius in taris, hic sub oculis tuis suljicimus. Aliquid ex Pau-
nis. lib ,i de reslitulione patrire cap. 5), Kalendaria Iini reUquiis aliquando Aquileia translatum fuit, el
125 VITA. 126
eo in sacrario canonici AquUeiensesdicunt asservari, _\ _ fascia intersecabant aream templi, ibi ex aliquo di-
forte nobilior pars, quam hodie ostenditur: nam gniori loco cjuondam imperilia artificum cum com-
aUquando ab eo capitulo decretum fuit argenteam munioribus lapidibus interpbsitus, .Forte antiquiori
statuam construendi, puta aliquid reliquiarum Pau- urnoePaulini fuerat aplatus, nam sic inscribitur:
lini in ea collocandarum causa (Decretura dabimus T rA.ULiNus PATHA et oHmlegendum, utpote inscriptio
in Appendice2,n. 41). Sed et ante hoc tempus Aqui- tumuli: Hic requiescit vel/CIJHIT PAnLisusPATRIARCHA,
leiensis Ecclesia caput sancti Paulini argenleum jam fracto lapide post requiesci, vel juce : superest enim
habebat. Nam inventarium.vidimus, an, 1409, die T. Quseinscriplio in causa fuit, ut lapis a tergo de-
17 Maii scriptum per Joannem de Merlatis scholasti- positi in muro insereretur,Sperabam,inquam.,ossium
cum AquUeien.et scribam capituli,in quo siclegitur: detectioniet recognitioni interesse, sed mea speTru-
< Caput beati Paulini argenteum, cum litleris smal- stratus, quoeadnoto, ab astantibus collegi. Ergo in
talis ante pectus. > Vidimus et alium an. 1485 ult, crastinuracseterarum plurium sanctorum reliquiarura
Septemb. factum, cum consignarentur modo deposili reposilio in eumdem sacelli locum-desfinafa est. Die
restituendi reliquise et alia pretiosa cimelia a cano- autem vigesima oclavamensis, Januarii, qua^iie ofii-
nicis Aquileiensibus, syndicis Civitatis Austrioe, qui cium sancli Paulini (translatum ob concurrentiam
< imposita super suara carrucam conduxerunl in B quintoediei octavseEpiphaniseab undecima Januarii)
suam civitalem > ut Jn eo dicitur. In eo tamen nsen- solet Ecclesia Ciyitatensis quotannis celebrare, feria
lio capitis sancti Paulini non facta, sicuti nec srinclo- quinta post Dominicaraterliam ab Epiphania,cantata
rura Laurenlii e't Sigismundi, ut in anno 1409 facta tertia, instituilur proccssio et reliquiarum translalio.
fuit, rodicat, lunc haeccapita sanctorum (quo casu, Post cantores, qui indesinenter laudes sanctorum,
Deus scit) non exstilisse, et ideo anno 1494 alia ca- hyrimosque canebant, procedebant canonici, singuli
pita, et prseserlim sancli Paulini fieri decretum fuit. aliquod vas reliquiarum ferentes; post quos decanus
ln prsesentiarum Sigismundi et Laurentii insunt ca- caput sancti Donati deferens, diaconus sancti Paulini
pita argentea Aquileioe.Non autem Paulini. fragmentum cracii, et subdiaconus alterius Sancli
VHI. Postrema vero reliquiarum sancti Paulini re- reliquiam portantes,pluviali etdalmalica, lunicellave
positionis hisloria est hujusmpdi. Ab anno 1716 quo respective induti, sub baldachino, proecedeniibus
ab altari majori remota fuhycapsa lapidea superius thuriferariis, anteeuntibus et subeuntibus funalitsus
descripta, in qua Paulini ossa quiescebant, Iocata et intorlieiis, subsequente etiara magistratu civitatis,
jacuit; sed tamen tanquam in lpco non suo, et (ut et nobili viro Laurentio Orio, pro serenissimo Vene-
dieucl) provisionis modo, in altare sancti Donafi tiarum dpmiuio provisore, rubra veste (quam duca-
**
jnartyris (sacellum est ad dexteram chori, prope sa- lem vulgp appellanl) indulo, a sacrario procedentes,
crariura, yulgo sacrisliam) donec locum decentiorem circumeundo ambitura interiorem ecclesiee,ad sacel-
pancisceretur. Delectum fuit quod sub choro est sa- lum sub ara maxiraa descenderunt. [liij Reliquiis.in
cellum, Pietatis dictum, et Confessionem si appellas, armario ad caput sacelli post altare repositis, quse
veteri nomenclaturocte conformabis. Ergo interventu sancti Paulini erat, in altare tunc fuit exposita, re-
plurium canonicoruin, el D. Laurentii a Turre de- ponenda deinde peracto sacro cuin cscteris. A dp-
cani capituli, una cura Ignatio Scuffonio, Franciscp mino decano missasolemniscelebrata.fuit: qua com-
Fana chirurgis, et Bieronymo Zanuttino medico, sub pleta, locus datus-nobisTuitin cornu epislplsead ora-
vespera diei vigesirose sextoe Januarii hujus anni tionera habendam, quara hic habebis fnferius. ., ,
1754denuo recognita capsa et aperta fuit, inventaque IX. Tlacet interim exscribere documentum dete--
ossium corporis major et nobilior pars, videlicet cra- clionis, recognitioiiis, et repositionis reliquiarum
niuro non quidem integriHh, nam pars asservabatur sancti Paulini, et producere ea vulgari lingua, qua
antea, e.t nunc quoque est in vasi yitreo facifioris prodilura fuit, quod est hujusraodi:
ostensionis gratia; mandibula superior et inferior, Nel nome di nostro Signore. Uanno della santis-.
dentibus viginti quatuor instructa; verlebrarum .jx sima sua .nalivita 1754, indizione xii, giomo di mar-
dorsi bona pars; ossa coxen.dicum, crurium,:tibia-' tedi'2.6Genaro, falto in Cividaledel Friuli nel duo~
rumque, pra.ter alia ossium minutiorum fragmenta. mo , ri piedi 4ella mensa delllaltare detla cappelin d{
Optabaro huic detectioni interes.se, et rogaveram mo- san Donalo, alla prescnza, etc. Ove
neri. Sed nescio quo fato , nec monitus fui, nec elsi Essendo che con definizione17 del correnle Genara
pridie indictse repositionis adfuissem, videre quid sia stato preso nel reverendissimo.capitolo di questa
licuit: nam slalim ac ossa recognita fuerunt, etper cilici di levar Curna, in cid sla inchiuso il corpo di
notarium Joannera Baptistam Pistachiiim, publicura san Pdolino, ed in ora ripostarsopra it suddetlo tien»
delectionis signalura docuraenluro fuit, denuo repo- altare di san Donalo, e la cassa collocarecon decent^
sita in eadem, qua prius jacueraut, urna Iapidea, fortna, cioein altra cassa di ferro adornala, dorata,
fuerunt et illicocollocala in capsa alia ferrea, et bsec in facciascgnala conciocettaperforata,cpn iscrizione:
in altari sacelli sub choro (ut dictum esl) maltha illi- CORPLS SANCTIFACLINI PATRIARCHJJ AQUILEIENSIS , e
nita, inufoque a tergo firmata fuit,inserlo in ea pos- ben muniig con serratura e chiave, e quelta pure (come
tica parte lapide, qui alias videbatur in pavimento si e detto) riporrc sotlo la tnensa del ven. altare di
nivis ad iiieridiem basilicrc inter creteros, qui vcltit nuovo ercltosolio il coro, intitelaloDellaPicta: e ver-
127 S. PAULIM AOUILEIENSISPATRLARCIL-E 123
cio raaunali qui a lal effetlo i magnificie reverendis-H \ piaca (cosi) di latta, con enlro una scrittura scrilta
simi signori Lorenzodel Torre decano, VincenzoSil- dal magnifico e reverendissimocanonico Giutio Pi-
lani, Carlo Boiani, Luca de' Massotti, ed Andrea Fo- senli di questa citta, sotto il di 29 Settembre 1755,
rumitti teologo, e tutli canonici di quesla insigne che narra quanlo gli e occorso di vederenel 1716,
collegiata, deputati specialtnenle aWeffetluazioneso- quando fu ritrovata detta urna di pietra nella mensa
praddetta, comein delta definizione17 correnle, alla deWaltare maggiore. Altro foglio autentico dei 17
qnale, etc. Quati esequendo1'ordinedi far coltocare Decembre 1755 d^esameassunlo dal signor Pielro
1'urna sopraddetta nelle forme disposte, cotne sopra ; Checcia, figliuolo del quondam signor Giannantonio
1
fu la stessa levaid dalla mensadi detto altare di san de Vico, con sua legalila de 22 detto. La defiriizione
Donato, e posta a' piedi di detla mensa fu rilrovala preallegata di questo reverendissiniocapitolo de117
uriurna di pielra viva, bianca, di lunghezza di piedi corrente rogato in atli di me nbdaro, »7lutto in au-
2, oncie 4, larga piedi 1, oncie 5, ed alta piedi 1, con tentica forma con sua legalita, che ogni cosa sard
portella sive coperlo, ovato in sommita, e prefilata unito anco al presente, chiudendoposcia il coperto di
nel resto, chiusa da due arpe di ferro con due forli detta cassa di ferro con due suste forli, e poscia con
luchetti, ed esaminaia in fianco a detlo coperto fu os- chiave,quale con Valtredue dV luchetli rimaseronelle
servata una picciola crocetta lunga oncie 1, ed alla B I mani d'esso sig. decano, rilascidndosi Cordine di su-
parte estrema, che corrisponde aWovato, una croce bito fare il muro alla delta mensa alta parte poste-
lavorata a corda, alta oncie8 e mezza, e stessamente riore, ad perpetuam custodiam.
larga. Qual urna aperta da Monsignordecano,sempre Presenti per lestimonj alle coselutle premesscgl'il-
vestilocon cotla, cioe aperli li due luchetti , e poscia luslrissimi signori Brandis de' Brandis, illustrissimo
levato il coperlo coWintervenlodelli sunnorninati ma- sigriorLivio Carlo, Fabio d'Attimis figtiuolodeWitlu-
gnifici e reverendissimisigg. canonicideputali, ed alla slrissimo signor Giovanni, il reverendodottor Anionio
presenza degVinfrascrittileslimonj, nec non assistendo Stradiotti quondam domino Bartolommeo, tnotto re-
ivi il molto reverendo D. Domenico Franchini vice- verendo D. Giulio Trivisano mansionario di questa
cancelliere capitolare allo spirituale, e lo sp. signor insigne collegiata, eccelleittissimosignor dottor Gian
Candido Candido cancelliere capitolare al temporale, GiorolamoGrudena q. D. Giovambatista, monsignor
tutti assistendoalla rcvisionesiveinventariodellesacre Anlonio Provisano q. Vincenzo, monsignor Carlo
ossa con due torcie accese, esaminatidaWeccellentis- Braga q. Pielro, Francesco, Antonio, e Giuseppefra-
simo signor dottor Girolamo Zanottini medico fisico, telli Coceani,figliuoli di maestro Donunico, maeslro
con gli eccellenti signori Ignazio Scuffonioe France- Pnolo Zanoltino q. Domenico, maeslro Andrea Bam-
sco Fana chirurghi professori in questa cilta, narra- C poneq. Simeone, tnesser Filippo Arlesano q. Giovam-
rono ed esposero, rilrovarsi in essa urna le seguenti balista, maestro Giacomo Dussotinofigliuolo di Leo-
ossa : cioi la fronle in parte glabra; parte della cal- nardo, Gian Maria Zuliano figliuolodi Giovambatista,
varia con la soltura sagitlate; l'osso petroso vicino Pietro Cepellottoq. Barlolommeo, macstro Giovam-
aWorecchio,cot naso, con la mandibola superiore con batista Vicenzulo, dello Casalotto, q. Antonio, tutti
nove denti, parle molari e parte incisori; maggior di quesla citla; e maestro Filippo Lanteriis q. Zuaue
parte della mandibola inferiore con otlo denti, tre d'Udine, di presenle in questa cilta.
iricisori ed il resto molari; altro pezzetlodi mandibola Ommessele carte di sopra citate, e posle hella cassa
superiore con tre molari; altra simile con altri tre di ferro appresso l'urna, nella scatola.di latta, etc.
denti molari; allro pezzettod'osso pelroso ; cinque Ex actis suis Joannes Baptista Pistachi civis publi-
vertebre del collo con Vailante ; un denle occhiale; cus Veneta auctoritate, ac collegialus civitatis Fori
una verlebra del dorso ; tulto Vossodello sterno; una Julii notarius, sic requisitus fideliter rogavit, publi-
clavicola intiera, e parte allro pezzetto di clavicola; cavit et extraxit, seque in fidem manu propria sub-
la cresta delfosso ileon con altri ossi adjacenti; i scripsit. L. D. 0. M.
due cubili intieri, cubilo e radio di tutte due te parli I» X. Ne quid tandem desit, lector oplime, quod ad
detla gran mano ; li due femori, e fibia, e fibola de" Paulinum speclans alio petere cogaris, subdam hic
gran piedi, ed altre pariicelle d'ossa, che non si pos- binas inscriptiones, eam scilicet quara olim, et eam
sono rilevare. quam nunc sub Paulini effigie in aula patriarchali
II che avuto e rilevato, fu di nuovoda delto Mon- Utinensi conspicuas legimus. Velus est hujusmodi •
signor decano, coWinterventorfe'sunnominati signori [IiiiJ SANCTIPAULINI
canonici, presenti essi signori vicecancelliere, e can- PR<ECLAIU GESTA. TAMMULTA EXSTITERUNT
celliere, e testimorij,rinchiusa Vurna con due luchetti UTAQUILEIENSIS ECCLES1A PRJ3TERDJSCIPLJNAM
laierali, uno perparte, ed apposta la calce alle fessure DEBEAT SUAM PR^CIPUE AMPLITUDINEM
ailorno esso coperto, e poi con devozionelevata da uo- ILLIUS APCD CAR0LUM 1MPERAT0UEM
mini, fu portata solto il coro, e riposta essaurna nella AUCTORITATI.
cassa di ferro come avanli descritta, serrata con ser- Nova vero, quse cum reslauraretur aula palalii.
ratura e chiave,e quesla rimessa nel corpo della mensa et recentes icones eflbrmarentur, a tunc prsefeclc
dct detlo altare, intitolalo Della B. V. di Piet;i, ripo- bibliothecse patriarchali, publico perennique coni-
naidovi appesa a dctta cdssa di ferro v.na scatola raodo a DionysioDelphino palriarcha muiiilicentis-
15.9 .'••' VITA. 130
simo exstrnctse,Befnardino Angelo Serli, nunc Uti- . miserere mei. In superiori tabulse pafte (quam dice-
nensi coUegiataeinsignis canohico proposita fuit. rent Lalini cuni Vilruvio- zophorum', Italis fregio
lalis est: della corhice) suiit hi versus:
s
SANCTUS PAULlNUS StlBADRIANO i MATER.SCIIE. DEI.DEUS.BUJUS. MATERIEI
CONTRA H.«RES1M FELICIS Et ELIPAiSDl PRjESTANS. PLACATA. PEREGRINO. REGNA. BEATA.
CONCILIDMFOROJULIENSE GELEBRAVIT HOCQlil.DEVOTE. CUUAVIT. OPUS.'
FORE.PRO.TE.
INFRANCOFORDiENSI LJBElLtJM OBTULIT EXORA. REGEM. FIRMAM. CONSCR1BERE.LF.GEM.
SUAQUE APUD CAROLUM MAGNUM AUCTORITATE NE.QUIS.FUSCARE. VELIT.HOC.VEL. CONTAMINARE.
DISCIPLINA PROVINCIAM Ih inferiorivero paftehi, quisequuntur:
AMPLITUDINE AQUILEIENSEM ECCLESUM AD.LAUDEM. ClimSTI.SEDI.SEMPER. ISII.
INII^HEAf.
DECORAVIT. AR*. SUBLIMI. FIANT.ET.IN.^ETIIERE. PRIMI.
BXC.QUIBUS.EST. CCRA. QUO. PERSTET.TABULA. TURA.
Imagines, sub quibus epigrapb.sehujusmodi scri-
ptoe, ut arbitrarias, omisimus.Producimus autem, et AST.VIOLATOliES. HEREBI. SINE.FINE.DOLORES
in fronle voluminisistius locamus illam, quam etsi . FRIGORE. V1BB.ANTE.PATIANTCR..
forte et ipsa pro Hbito ieffingentis facta fuit, atla- fj Nunc quidem, argentea lamina detrita et disru-
men vetustate sibi patrocinante, qiiippe efibrna- pta, desunt hsec verba in .primo et in altero versu,
tam exeunte xii,.vel ineunte sreeuloxiii, sicuti pro- videlicet AD.CHRISTI. ET. FIANT.Sed ex charfario ca
piorem eetati Paulini, ita verisimiliorem archelypo pituli ejusdem ecclesise, uhi inscriptio asservabatur,
recentioribus cunclisarbitrati sumus. Hsecex ta- riraas supplevimus.Ex hac igilur tabula, in crijus si-
bula argentea et inaurata, in qua varias sanctorum, nistra inferiori area Paulinus noster conspicitur, efii-
praesertim Aquileiensiset Civitatensis ecclesise, ico- giem ipsius educiinus. Nec sit qui dubilet, alius Pau-
nas Peregrinus secundus palriarcha coelarefecerat,- lini quam Aquileiensis esse imaginem: nam prseler
et ecclesise civitatis Austrise quam ipse refecerat, apostolosquosdam, et roartyres confessoresque non-
dono dederat, desumpta est. Ejus tabulre memine- nullos, qui generali pietate in ecclesia Dei coluntur,
runl chronicaeForojulienses edifceet manuscriplse, reliqiii sunt Aquileiensisecclesise et Forojuliensis
de Peregrino verba facicntes, et-intercaeteras quam omnino proprii ( ut sanctus Donatus, cujus reliquise
habel in Anecdotis suis tom. IV Muratorius in Pere- in ecclesiaCivilatensi asservahtur; sanctiis Quirinus,
grino 1H (aUis, et verius B) sic habet: <Iste (Pere- cujus reliquiseAquileisequiescunt; sancti Hermago-
griuus) reoedificavitecclesiamCivilalisAuslrioe, quse ras, Fortunatus, Helavus, Aquileienses prsesules.)
cuni omnibus Ubris et thesauris exusta fuit, fecit- Q ut nihil dubii supersit, quin sanctus Paulinus pa-
que in ea tabulam argenleam. >: Alia manuscripta . triarcha noster, et non alius sit, qui hic eflingitar.
sic:<Fecit tabulain argenleam valde pulchfam indicla Utautem clarius labulaeideam efformes,et colloca-
ecclesia.» Hoecilla tabula est, quae nunc in allari tionem iriiaginumin eadem contentarum concipias;
majori locata cernilur, estque allitudinis, seu Iorigi- accipe idoliim ab hoc schemate, quod solerti diligen-
tudinis pedum3,.unc. 6, latitudinis vero pedura 6, tia ab autogfapho extraxit una mecum Henricus.'Pal-
sub qua seipsum Peregrinus imprimi euravit, genu ladius consobrinus meus, cujus quoque ope imago
Ilexo Virginemmatrem., quse medium et pfincipem sancti Paulini in frbnte hujus voluminis ab ipso hinc
locura tenet, adorantem, cum hac circumscripta delineata prodit ,(h), ad hoc dedita opera novissime
epigraphe et precatiuncula : Sacerdos (vel polius le- Fofumjulium itinere aiio institulo, etex nominibus
gendumSecundtts)Peregrinuspqtriarcha: Mater Dei, locum sanctorum cbmprehendes.
I. Quaift lieta dies luec. N-'N. quaih boiii ominis, A. tio.-Nam cum mors sit tikhna linea rerum, nibilcjue
quam jucimia, quaepost lot sreeulorum evolutas pe- - nobis cum e vita sublatis cbnlniuneamplius sit, sal-
riodos, inclyti confessoris Dei, eximii doctoris fi.lei, lem quod extrema vice fuiururii erat supersiiiuin
et praestaritissimipatriarchoc sanclae nostrae Aqui- erga eos officium pictatis, ut nobilius, ut solemnius
leiensiseccfesisepretiosas sacri corporis reliquia.sos- haberelur, pia humanitalis lege sancte est institu-
tendit, et/sub oculos promil venerandas! Alroa dies, tum. Noh palitur erudilio vestra, ut exemplis docea-
et candidiori prse creteris vitaenoslrse calculo consi- -' mini, qua funeris pompa, qua exsequiaruin magni-
gnanda, Ctiinos reservavit Dei optimi maximi be- ficeritia. -qua rituuni ceremoniarumque variclate an-
nigna proyideiitia, ut cujus sapieiitia edocti fuera- liqui .yel etlinici justa suis persolverint, apolheosi
mus, cujiisprseCeptisimbuti, cujus prseJicatione in- quandoque, et iriler divos publica translalione pa-
slructi, organum ipsius sapientise, corpus (inquam ) rentalia sua coronantes. Quse cum vos non laleant.
ejus intuefemur Isetabundi, et geslienles gaudio sus- faleamini necesse est, hohi geriii ope"nobiscum ac-
ciperemus, amplecterenmr, oscularemur. Quis eniin tum fuisse, ut sanctuiiiPauliiiuriijam nongentis, et
grati aniihi sensibus adeo est deslilulus, ul niemo- quod excurrit, annis e terrenis exeinptum. nova fu-
rans sancti-p;\lrisnoslri Paulini ingenlia facla, exant- , neris ne/dicaro an triumphi poiius pompa, rediviva
°
laios labofes percurreus, eximia scrip-a fevolvens, celebriiaie pfosequeremur, et solemni hodiernaere.
quibus nedum proviuciaftinostraro,- sed orbem perie positioiii honorandi pignoris, recenti conditorio col-
nniversuinilluslravil, non subita commoveatur loe- locai.i astareinus. Sed ut hujusmodi oflicio parles
titia, dumiiodierna luce lipsana ejus et cineres revc- suoe * cx sequo responderent, non deesse debuisset,
rendos, ab injuria teniporum vindicaios, postque tot < qui v"fum pro roslris saltem utcunque laudaret.
annoruracenlurias superstites, coram posilos pros- < Qnani prbvinciain peculiari in sanclissimum proesu- '
picit et contemplatur 7 Ego eniniille non sum, quem lera 1 latiis devotione suscipiens, eo in trivio, quo
luecnon tangant: quinimo dumpraeteriia mente re- iconstilulum laudanlem ccnsiiiiili evenlu Ignalium
volve, et prsesentia oculis aspicio, rae ferme exlra Antiochenum patriarcbam se fatebatur jChrysoslo-
me ipsunv elatum senlio, cor' lrelilia subsultat, el Jmus, me positum quoqnedeprehendo/<prius ne il-
quadam exslasi jacMus. ad audendum supra. vires- ,JIiini; (dicebat, Orat. iii.S, .Ignat. maff.tom. V) lan-
me raptum cognosco. Quod prseserilistemporis ratio «labimhs i jrriaTlyrem,an: "apbstblufn-,an cpiscopum?
'
poslulat, el diei.celebiitas. requirit, oralionis ofli- Triplicem enim, imo vero multiplicem coronam
cium libcns assumo: muneri, fateor, viribus impar, jgratiae Spiritiis cdiitexit.qtia 'sarictuiii illius caput
i
et non pro dignitate rei verba facturus. Sed vos pro redimivit... Acprincipio, si vobisplacet, ab episco-
humanilale veslra veniam dabitis oratori exsiilta- palus ] laudibus incipiamus. > Hsec Chr.ysoslomus,
tione exsultanll, si-exlra.oleas quandoque,exciirret,. ,Oviam nobis sternens ad proeconiiihiPaulini.
et scppum adeo supra se positurii, elsi jaculiimdiri- III. Post huriianibrum litterarum'pfofe/.sionem
gat, npn contingat." 1laude et prpemio, collatione Laberianse villae,;aCaroli
II. Hoec est, ,'etsi vicaria, tt illa dies, quse anno 'Magni sequissimi litteratorura eestimatoris, munili-
oclingentesimo quarlo reparatse hostrec salutis ad: cenlia ( .remuneratam, ad patriarchales infulas v-.a
superos transitu Pauliiii decorata, natalemejus quo- '< auspice assumilur. Quo studio, qua vigilantia rau-
tannis anniversaria mempria reducens, noBs' cele-' ifieris sui partes irapleverit, non est quod coinpro-
briori. oflieioest veneranda;-Quam ergo opporlune, 1bando vos multis- deiineam. Suflicit enim vel per
quamsapienter _sanx;sti,o eeleberriiha Forojulien-" ;ttrahserinaro concilia, qiiihus ihterfuit, adverlere, ut
sis ecclesia, curo illam ipsam, qure , eum inlulit. zeius 2 illius, doclrina, robur aniini Vere episcopalis
coelo, soleinni repositioni corporis ejus dicafes, ut :iinnofescat. Ferme "njilluni ebrum temporura inler
qua spiritus eeterriaihter coelites pace poliliis ,'e"si,' rmultipiiciaaCaroIocoacla invenitur, in qiio Pau-
ossa quoque ejus requiem, ad firiem"usque muiTdi .1liiiipfsesentia fujsset desiderands; quinimo ubique
duralhram, in gremio tuo invenirent. Ea enim sem- Ipririias Ilabuisse, si non seniper jiire dignitalis, me-
per fuit nalionum omnium non oranino ab humani- rito l lamen doctrinre. Hsec enituit in Ralisponensi
tatis legibus abhdrrentium consueludo, suorum vita cconventu, lisecin Francofordiensi,iutrobiquein causa
funcfbfuih mahlbns, caslis.ofliciis, etisupreriiis. (ut,", JFelicis efElipahdi Hispanpfum episcpporum, male
vocabant) muneribus parentare, eo celebrius, quo ide Christi 'pefsona seritieiitluni quos ore tenus et
illuslrior vita, vel charior eorura exstilit conversa- Iluculentissimis scriplis confccit, conlrivit. dispersit.
* Vide quoediximusn. 8 hic supra de translationc ofllicii et fes:i sancli Paulini.
437 IN S. PAULINIRELIQUARUMREPOSITlONEORATIO. 138
Deina.autem synodo quam Altini habuit, veldeea JA selernam. Ulumhabeas tibi salutis teterhse concilia-
dicairi? torem."» -
quaminsuopercharoForojuliocolIej_.it, quid
cum et epistola exilla data, et canones ex hac pro- V. Verum quem sibi AquUeiensisEcclesia in epi-
lati, quot periodos habent lot virtutis docirihaeque scbpali munere pontificemoptimura senserat, aUense
ejus testes prodant, ut spiritum Paulini ipsa mera provinciseapOstolumindefatigabilemagnoveruht. Noh
leclio demonstret? In his enim elucet ecclesiasticre hic in scenam produco Paulinum in GermahioeGal-
disciplinsereparandoesednla cura, immunltatiseccle-'. Harumquefrequeiiti conventu cum hoslibus fidei in
siis servandse ardehs vigor, festorurii dierum reli- arenara descendenlein, ul cordnam 'apostolalus ejus
gionis custodiendse ingens studium," matrimonio- ex protritis hreresibus consertam recenseam. Hrere-
xum horieslalis, asceterioruhi virginum decoris , tieos cbnfundereet prosternefe doctoris est; elhnicos
lemplorura>evererilire tuendse vel reslituendse ro- ad cognitionemfidei traducere et doctoriset aposloli.
bur invictum, ditigentia ipdefessa, zelus acer, et, Insignia apostolatus Paulihi, sunt Caririthiae, sunt
ut verbis utar Scripturae, ne dum comedens, devo- Iiungarise natiohes, cujusope luX evangelii hisce pro-
rans. vinciis, qua exsliricta, qua noriduih accensa. vel re->
IV. Forma factus gregis ex animo, quos sanclis- fulsit, vel aflulsit. Noninficias eo, ante tempora Pau-
simis inslilutis yel praedicationibusimbuefat, exem- plihi evangelium Carinlhiee populis innotuisse; sed
plo in via Dei proeibat; ul vel silenle ipso, virlutibus temporiim injuria morum barbaries ita erat restituta,
suis conversaiioneque morigera , quid fugere, quid . ulnova missio discipulorumDomini,et recentes apo-
tenere haberel subditus grex, vita pastoris osteride- stoli ad eorum conversionera Paulini aatateaffatim
ret. [lv] Is ille erat epi=copus, quem Paulus Timo- riecessarii viderentur. Zelo dilatandeefidei succensus
lheo{I Tim. v) vel Tito (Tit. III) scribens,,desidera- Paulinus sibi Spartam hanc ornandam' suscepit eo
bat, et graphice depingebat, sine crimine , irrepre- libentius, quo Carinthia tanquam membrumcorpori,
hensibilem,benignum,prudentem, sanclum, jusium; dioecesiAquileiensi a priscis temporibus accenseba-
amplectentetrieum, qui secundumdoctrinam esl, fi.de-' tur. Apostolicoin raunere lantopere et tanto tempore
lem sermonem; ut potenssit exhorlariin doctrina sa- desudavit,quousqueprsesuliJuvaviehsiin archiepisco-
ria,eteos<{uicomradicunt, arguere. Quod praestitisse' puni reeens evecto, neoirietropoliSalisburgensi Eccle-
Pauliiiiiro,ut pateat, non vacaf per singulas virtutes siseCarantana neophyta gens ascriberetur. Ncmsegre
ejus excurrere. Salissit advertere, quani mordicus tuUt distractionem provincisesuse, pacis studiosissi-
amplexus sil fidelem sermonem doctrinae incarnati miis Paulinus, qui omrieraspiritum laudare Dominura
Verbi Dei, ut potens fueril sua synodo Forojuliensi probaverat, et Sibi desudalum apostolicum decus
exhortari suos in doctrina sana, et Hispanos qui C eripere neminefti posse confidebat. Ex eo tempore
contradicebanl, arguere. Cseteras autem virtutes limitibus positis ad Dravuni fluvium, qui usque nuiic
ejus liceattantummodo delibare expaiiculis verbis servautur, assignata trans amnem Caraiitana lerra
amici ejus, quUiusencomia praecipua eomplectitur. SaUsburgensimetropolitse;csetera cis Dravum cam-
Is est beatus Alcuinus, cujus pietas et doctrina com- pus fuil, queni tieinceps Paulini apostolatus excoluit,
mendabilem prae.primis fecerant, nedum in aula et patriarchis Aquileiensibusih tutelara el curam re-
Caroli Magni, sed tolo orbe Christiano, ut laudari a mansit.
laudatd viro digna Paulino laris habealur. « Tuum . VI. Ad Avaros etiam EcclesioeDei adjungendos
sanctissinium "cor (sic Paulinum quandoque scri- sedulam navavit operara, quos annis Carbli devictos,-
bendo aUoquehatur,epist. 62) terra est repromis- el Henrici ducis Forojuliensis, Paulini araicissimi,
sionis, sapientise melle manans, et suavissitnaeclia- copiis non una clade subactosnovum suscepisseapo-
rilatis luce redundans , in qua verus et gloriosus stolum subindicat Alcuiuus, cum scribens Paulino de
Saloinon virtutum' gerriniis, templum pulchrse habi- victoria Avarica. et de conversione illarum gentium
tationis, susemajestati conslruxit. Ibi arca sapientise: teritanda, Sic verba faciat (Epist. 112) : < Quam plu-
et duorum tabulae teslamenlorum; et hoec oihnia rimoi-um in te, paler oplime, oculi respiciunt, quid
cherubin in multiludine tegunt scieriliee.Quid in-tara D vestra venerandii sanctitas facere velit; quia et vici-
affluentitui cordis thesauro non invenitur, cujus nitas locorumtibi competit, et sapientioe decus sup-
habitator ille agnoscilur esse, in qiio sunt omnes petit, et auctoritatis excellentia tibi appetit, el curicta
• thesatiri sapientim et scienlimabscondili. >'El alibi conveniunl,
qusetali operi necessaria esse videntur.»
Henriconostraiium duci, pietatis -scribensdocumen- Hoc aulem erat equo calcaria subdere, et stimulis
ta, ait se a proUxioriscriptione calamiim temperare,,' agitare currentem. Postulaveranl dynastse Hungaro-
et monitis ulterioribus parcere ," cum ocuHsmetsuis' rum, sibi viara sterni sacerdotum missiohe/d fidem
haurire-Paulini posset exempla, et auribus verba complectendam,quorum caput, et (ut loquitur Scri-
percipere, omnibus a se tradendis prseceptis effica- plura) ipse dux verbi factus, regioiies Hlaspenetravit
ciora. <Plura tibi {dieebat epist. 94), vif venerande,i ingenti animarum lucro, et Ecclesisecui studebat dila-
de Christiansepietatis obsefvatione fbrte scripsissem,i" tandseprofectu. Sic nobis temporum malignitas non
si tibi doclor egregius, et pius ccelestisvitse prse- invidisset clariora ejus apostolatus monumenta, ut
ceptof Paulinus meus prsesto non esset, de cujusi vidissemus erim idola subverlere; fana destruere, lu-
corde emanat fons viventis aqucein vilam salientis: cos evellere superstitiohis. Hinc
populo verba facere,
PATROL. XCIX. 5"
139 £, PAJJLJNIPAf RIARCH^EAQUILEIENSIS *#
ilUnCiieophytos instruere, qua cateches.iibu,s rudes..A nihiloniinusa barbaris perpessus est injurias et nio-
excolere, qua sacris lustraUbus uhdis calechumeno! ;. lesiias. ».Quomodo enijn, saltem exr parte, opiati
abluere; gua renatps ex aqua et Spiritji sapcto. ma- martyrii compos non fuit, quem a barbaris jn odium'
nuum impo.sitioheCQnfirmare,exslruere tempja, eri- fidei mpiestias et injufias, perpessum fuisse ultfo
gere altaria, sacerdotes constituere; ut non tcniefe., citroquefafelur?
sed vere, et niinus adhuc vero locutpm haberemus., VHI. Ergo cum Paulino nec episcopatusgloriani,
qui (P. Bombardus S. J. in. Topograph.Hungarim)l nec apostolatu.s insignia, nec martyrii coroham de-
ihter .Pannpniseprimos apostolps Paulinum. recen- fuisse, saltem summatim osfensuin sit, nuncad vos
suit. .;..-._,. ,- ,._ mea se vertit oralio, qui tanfo pignore decorainini.
VH. Ad episcopale decus, ad .apostolatusgloriam,,. En libi, o Domini sacerdotum electa manus, yene-
martyrU tandem coronam adjunxissePauUnumlevi randos cinefes episcopi vigilantissirai, apostoli fer-
negotio sibi suadere pptprit, quicunque ralionemi, ventissimi, marlyris re et votp arderilissimi, qups
martyrji pptime noyerit,. et .gesta Paulini intimiiis: seterni Patris .providentia tuse fideicommisit. Depo-
perspexerit..Nonsemper sanguine sunt decorala mar> situni custbdi, et hie nbi est thesaurus luus, sll et
tyria, et quampluresinler martyres vpneralur Eccle- cor tuum. Lsetari prse cseteris, amplissimse-hujus
sia, quprum mprs non fuit cruore consignat.a.Utquis B provinciaeFofojiilieiisisEcclesia,jure potes optimo;
in censu martyrum computelur,- salis est si, fidei quse curo spifitu Paulini quondani cum cseterisvivi-
eausa-ab hpslibus fidei.ea qualiacunquejpoenaliaper- ficareris, nunc pfse creteris corporeejus pptiris. In-
pessus.sit,.quaeet odium fideiin Ulatore.et zclum in tuerp arturim ejus, el quselriembroriimsupersunt; et
patiente deroonstrent. Sic in albo martyrum Pqulia- misto stupori gaudio exsultansexclama: Hic ille est,
num, MarceUum, Joannem, Silveri.um., Martinum quem com.mendabahtpoiitllices,quem venerabantur'
pontiflcesRpmanps, Eusebium -Vercellensein, F.eli- reges. a cujus ore aula pendebat MagniCarqU,cujus
cem .Nolanum,,et, plurimps.alips reposltps venera- monila suscipiebat Gerraania, cujus senleiitias com-
mur, quorum vitam gladiu.sperseculoris non abslur plectebatur Gallia, cuju.sroentem sequebantur con-
lit; palmam tamen martyrii non amjserunt (uti dici-r cilia,, cujus doctr|nam, auctoriiatem, sahctitatem
tnr de luronensi episcopo Martino) quia. quantum stupebant, payebanlj colebant princip.es, populi, na^
in eis fuit, Vitam in discriro.ineppsuerunt pro fide, tipnes..Os aure.uin illud est, cujus eloquiumcietona-
et quanlum fuit in hoste, nec odium defuit, nec vio- ba,t in synodis, cujus.lingua interpres veritatis seter^
lenlia, quin mors prp fide subsequeretur. Sed aljter nse le^itima habebafur. Manus., jllse sunt maiius,
actuin,' ejiis tanturomoqpprovidenlia, gui sIM quan- cujus articulos scribentes hseresis horrebal Bispana,
G
doque cpmplacensin animi suprum prseparationeyo- cujus Cfibrmatosapices ceu fulmina naliones iUa?,.
tum,req_uirit,.honpxitum; et.prseveniens eos inbe- etsl a npstfis adep.(Jjssitae,fbrmidabant. Quamspe-
nedictionibusdulcedinis, ponit in capite,eprum._epro- cipsi pedes c^yangeHzantispacpm, eyaiigelizantisbona
nara delapide pretioso marlyrii. Quantp igitur jure, Carantanis. e| A."varisregionibus,-per.a_uasexcnrre'
qurmtoqueroeritp inter niartyres locpm •haberePau- runt quidem ad lucra ahimariim, "dnmviveret; sed
Jinus debet, p,uiin prsedicationeeyangelii ne duni quasi sibi prsecepissetcreator omniuin, qui.requie-
tol labores subierit, sed lot pericula oflenderit, tot verat in tabernaculp cofdis ejus, in hac ecclesia
pcenas pertulerit, tot iniurias vpraverit? Foedifragi ifthabitare, ef in eiectis suis hujus popuji miltere
Avares quani fidemamplexi fueraht, tandem aUquan- radices;,hiciirroatus est, et in civilate sahctificata
do.ejurarunt; .Depque et Carplo repelita apostasia si.militerrequievif, et radicayjt in populo honorifi-
rebelles, qups primum ut apostolpssusceperant, iili catp, donec spiritu ab huipanis exerojilo in pleniiu-
martyres coiitumcliis poenisque alfectos ejecere.-Si dine sanctprum fieret delentip ejtis. Gratulamini igi-
marlyrem nqn facit, poena,^ed causa, ex mente AuT tur vpbiscum, o vp_sqm nunc eum adpralis inlpco,
gustini (Episi. 89, n. 2, et Epist. .2.04,.n. i, edit. no- ubi sfelcrunt pedes ejus, quibus.apprime convenit,
viss.) non est quod rcmorelur martyrcm dicere Pau- n quod dicebat Chrysostomus.Antiochenis suis, susci-
'linuni, cui ii.ec causa defuit, necpceiia. Inio si ,ex pientibuslgiiatiieorum quondara ppiscopiossa Roma
Cypriani.(Lib. n de Mortalit.) sententia martyrium relata Anliochiara ; < Roma j.dicebat Ule, Hom. de
vel mente conceptumcoronalur, qupraodo.honroar- S. Ignat. supra cit_.)sliUanleinillius sanguinemexcc-
lyris corona dignus habebitur PauHnus, qui neduin pit. > Elegpdico : GalUa,Gerroania,Carintbiaillius
ypto et ardore ajii.mi,sed revera et,, de factp.m,arr sudores, et forte flungaria.cpro*udQribu.ssan|[uii.em
tyriuro arcessebat, et manibus ferme .complecfebar. excppit, < Vosautem rpliquias ejus suscepistis,;,,vos
tur ?.Sit vema hac vice profano verbo iUius episcopatu. gavisi estjs. Uli.apostplatuefniar-
Et,'si fatafuissent, .-.' tyripsunt laetati. Certantem illi, et vincentem, ae
Ut caderet,
' ineruisseinaim. cpronaluni conspexerunt; vps.perpetuo jUumpossi-
\ (Mneiil.il,v.hSi.) detis. Exiguum ad tempus eiim vpbis ademit. Deus;
[Ivi] Hinc, ut verum fatear, nimium remisse et.mo? sed majore-Gumgratiaresfituit. Emisistis episcopum;
destipri quampar. erat laude, biographus quidam-de et apostolum et martyrem recepistis. » Sic, Antio-
ep-scripsil (FerrariusJn Gatal. SS. Italire) :,< Mar^ chensibjisChrysostpmus,sic ego voMs, quibus haec
tyrii cupidusfuit, licetyoti compos n.ohfiiit; mjiltas pignora sunt credita,. apud quos sant deposita,,e(
m VITAALTERA. U2
hodie exposita. 0 igitur, Ecclesia Forojuliensis, de- j^ tuum imitantia concilia, redundarunt. Eam ergo
positura tuum cuslodi! quam sic plantavit in terris dextera lua. de coeloper-
IX. Custodi, inquafn, Hlud, a qup custodiris : nani fice uitercessione et suffragiis. Respice, qiiia episcO'
si vel mortuissepulturam apud cqnfessorum fidei et pus : vide, quia pafer : visita, quia pastor, perfice,
Christi martyrum sarcophagos nancisei, prodesse quia sanctus.
posse rion negat Auguslinus(Lib. De cura pro mor- XI. Sediit earo, qiiam respicis, vides, visitas vi-
tuis) qujd prsesidii, quid lutelre non libi pracsumere neam lua dexlera plantalam, pcrfcclain fiabcas, fial
poteris ab eo, apud cujus cineres vigilas, oras, me- manus lua super viruiii dexterm (««;, supcr illinn,
dilaris, psaUis? Qui epim fieri poterit, ut non de inquam,, viruni, qui non tain esf sedis quam 'zeli>
coelolibi prospiciat, eui sic prospicis; jion fueafur, non tam tUgnilatis, quaiii virtutis liue liajrts noh de-
quera sic tueris; non cnstodiat quem sic custodis? gener, DiomjsiumDelphinumpalriarciia.iii,qi:i yinctun
Crede, necdubita, Paulinum luum libi studipsas re- tuam clilectani non absiniili vigilantia rcspicil, ul
pendere curas, el vicaria sollicitudine quem servas episcopus; aniorc vidct, ut pater; solHcitiidiiievisi-
servare. Quia nemocarnem suam odio habel^ 'oiligit -lal,.ut'paslor; ct non irapari siudio peificerc coiu
adhuc Paulini spiritus has carnis suse apud te dcpo- tendit, quia ad sanctitatem tui successore dignam:
sitas reliquias,, qupndam vas Spiritus sancli in ep B aspirat, ls est vere yir dextproeluoe, quia ipsp ope-
inhabitanM.S- Ergo et le, quseeas conservas, non dili- rante ita le operarj credas, ut te in eo ferine redivi-
gere non polest; nec ad eas se conyerterc, quin ad yum conspicias. Fiat ergo manus tua super virum
te, in eujus sunt niann, uon cQiiyerlajtu.r.Hsecilaque. dexterm lum, et super filium hominis, queni confir-
esl tuae galea salulis, hoc scutum, hoc ancile tuuro, masti libi, quia pro te, et ioco tui operatur. Ego
qpp defenderis, qpo prptegeris, quo fulciris. quidem non ambigo, te (ciii lantopere cordi friitet est
X. Ergo, pater pptime, et sanctissime cullor agri vinea Aquileie.nsisEcclesise)intercedehte datum, et
Dominici Aquileiensis, respice de ccelo,.et vide, et diulino episcopatu coiifirmatiim, 'ut vita, exeinplo,
visita vineam istani, et perficeeam (Psaf. LXXJX,45 doctrina partes tuas adimpleret. Confifriia adhuc
etseqq.), quani planlavit dextera tua, qiiam sudorir eum nobisad tempofa longiora, ui mDelphino noslrp,
bus rigasti, quara doctririis-coliiisli,quam s.anc.tipiii- qui.sicadamussim.yirtutes tuas semulari satagit, te
bus pulasli, quam igne zeli.elcharitatis fovisjJ. T#, perennatum agnoscamus.
ceu agricola ille evangelieus (Matth, xxv) s.epemei Xlt. Nos autem, qui splemni sacforum hssium
circumdedisti, cum hsereses ne in eam irruereiit, tuorum repositipni interfuinius, non discedemus a te,
scriptis tuis praemunisti. Turrim in roedip ejus redi-. nisiyivificesnos, quja npraen tuum invPcayimus..Ego
ficasti, cum patriarchalem sedem, lua ope privilegiis < Q quidem non diniittam te nisi benedixerismihi (Gen.
compluribus.amagno rege et iroperalor.eCarolo <lo- LXXH,26), qua benediclione percepta, ibo "per viam
natam, ad vere turritam eelsittidii.eii.e.vpxisii. Tpr- me.amgaudens; et qui in operibus tuis evplvehdis;
cular in.ea fodisti,. cuin celeb.errimam illaiti tuaitt et puhlicreluci parandisallaborans jamspirituni tuum
synodum F.orojujiensemhabuisti, iii.qua. vjiia piirio- conspexi, et nunc post tot sseculaelapsa corphs tuiim
ris doctrinse ef acrioris discipliiioe tuis eanoiiibiis veneratus sum, quis cohibere me polerit, quin riepe-
expressa adhuc in djes noslrps cuni lsefiiia cordis tens dicam : Vidi Paulinum meum facie gd faciem,
hauriuntur, qup vino torcularja, jd cst .ppsterioi". etsatva facta est anima trieat (ibid., 30.)
PRMIONITUM.
Jam supremam manum operi nostro circa sanclii D nie liM munus eximiu.moblaturum. Sed niale om-
Paulini Aquileiensis Vilaro etscripla imposueramus, nino et libi, et mihi consullum issem, si eain vilain,
imo jam lypographo ros- nostrum conimissuni prse-: ul ab auctore prodita cst exhiherc voluissem; Cen-
luni sjibiba.t, cum D. Laurentius a Turfe decaiuisi tuiii enini triginta qiiatubr paginas vulguris. folii
capituli Forojuliensis certiores lios fecit, landeini transcriptor non indiligens implevil. Hinc collige,
aliquando a D. Awh-eaForamitli cauoiiico suoe_ec- quaui. uiuli.aniliil ad reni facienlia auctor consarci-
clesise, ob res forenses ejusdem Graceiicominoj^aiijic, nayeril, qui tameri nullain queestionehicriticam cx-
detectam fuisse apu.d Palres socielalis Jesu ViUini pendil, hon chronologiani discutil, non coucilia pro-
ihscrlptam saiicti Paulirii a"MSrco'Antonio Nicolettii fert, noii scripta PauUniulla produ.cit, aut iudicat.
confectam. Curavimus, ut quantocius ejus exerapiai Conciones.plures et quidem longas eflTragit,quib.us
ad riosroitierelujvjjquod non jiisi Aprili hujus aunii pon quid dixerit vere Paulinus, vel alius quispiaro,
iJMiineunte jaactj sunius. Putabani, lector optime, quem loquentem inducit, sed quid dicere potiiisset,
m S. PAULINIPATRIARCtt-EAQUILEIENSIS «4
comminiscilur. Hujusmodicommentisferme tota res A 1367 acto scripsit, et noiuiulla prseterea,qusemss. -
agitur. Non inficias tamen eo, aliquando nonnulla inter coraprovinciales nostros circumferuntur. Do-
hic legi et memofatu digna, et qurcfrustra aliunde lebamus aliquando vitam Paulini non superesse:
requiras. Oinissisigitur supervacaneiset ad libitum quandoquidemuti ardenler efflagitabamus, ita dili-
efliclis concionibus,quse mere Paulinum Jattinguht gentissime conquisieramus fruslra. Nuftc a Patre
ex ejusmenteexliibemus,iis tantummodofidemhahi- Antonio SponuoUtinCnsi,societatisJesu Universita-
turi, qusese vidissevel legisse testatus est. Pro cre- tis Graecensis,ut dicunt, canceliario voti compotes
teris sibi vadem inquirat. facti, qui illam coromunicavitcanonicis Forojulien-
MarcusAntonius NicolettiForojuliensissreculoxvi sibus, ab eorum hhmanitate facile iropetravimus,
floruil,et quidempost annurii 1578, ut in postrema ut ea nobis uti liGeret. Hanc, ut supradixi, con-
nota nostra ad hanc vitam adverlimus, in vivis erat. tractam et conipendioexpressam damus, quam et
Plura de patriarchis Aquileiensibus,de scriptoribus ex Itala Latinam fecimus, non interpfetes verbo-
illustribus, de vetustioribus Forojuliensiumlegibus, rum, sed seusuum, ut plurimorum utilitali consule-
de bello inter ForojuliensCsab anno 1360 ad an. remus.
INCIPIT VITA.
NOTJS IN VITAMSANGTIPAULINI.
Qusenotanda aggredimur consulto pauca sunt, et t) append 2, n. 7. Vide num aliquod lumen afferri pos-
ea tantumraodo,quaeexaminiquasi sponte se.sistunt. sit ad viros hosce cpgnpscendos.
Jam eiiim diximus fere omriium, quse hic dicuriluf, c Ejus electionianno 776 assenlitur. Optima epo-
fidem essepenes scfiplorem. Quia autem aliqua ad- cha, quara rios quoque sequimur,
niiltiuiiis, nori ideo cseteraprobamus; necquia multa d Suffecto in ducem post Rotgandum Henrico.
reprobanius, ideoomniarespuimus. . Videdissert. i,n. 5, et ibiquae dicimus de Merca-
a Per e.leripopulique suffragia electum Paulihum. rio duce inter Rotgandum et Henricum.
Non est ita : quippe ipse Paulinos impetrat clero e Nico.lai Macheropii. Hic mansionarius friit,
Aquileieosihanc facullatem; non ergoanle habebat. et caDcellariuscapituli;Forijuliensis ab an. 1554ad
Vide diplumaanni 792 datum Paulino iri concilio an. IS74, quo decessit. Ex notis archivii capituli
Ratisponensiin I nostra appendice o. 3, et quse di- Fofijuliensis.
cimusin ejus Vita cap. 6. Nicoletti ipse habet hoc tFetixqumsieratabElifando.Non sic, sed vice
diploroain Vita ms. Paulini insertuih, neque tamen versa. Vide qiieediCimusin disserl i, n. 18.
boc advertil. .. _f «:Ismrdo mbnacho pro Usuardo, sed tamen Tri-
* Felix frater Rotgandi,Jolicausus. De hoc Felice themius Isuardum dicit. Bic floruit non sub Carolo
aliqna diximusin Vila Paulini nostra cap. 3, n. 8 ex Magno,sed sub Carolo Calvb, cui suum raartyrolo-
eo loco et ex diplomate dalo Maxenlio patriarcliseiri gium nuncupavit. Carolusautem hic ab scriptoribus
151 S. PAtJLINI PATRIARCfl^ AQUILEIENSIS 152
seeculiix non raro dictus .est Magnus, unde error A Sseculotamen sin. 806 valedicens in monasterium a
processil apud Bellarmiiium, Baronium.etalios, cre- se constructum, uxore consentiente, se.recipit. Mori-
dendi Usuardum flofuisse sub Carolo Magno,et tem- tur 28 Maii an. 812 odore sanctitatis illustris. Vide
pore Paulini nostri. Vide hac de re supplementumde BaiUet Viesdes sainis addiemlOFebruarii,etMabU.
Scriptprib. Eccles: Casimiri Oudin in Usuardo.. saec. iv, Bened. p. 1.
li Reiiquias Carolo transmitlit. Guicciardinus in P Cum Turpino. Tilpinus etiam dicitur, de quo
descripfione Belgii de Aquisgrani templo a Carolo Flodoardus Bistor. Bhem. lib.n, c. 17 : < Ex mo-
,erecto : < ln quo variae eliamnum ostenduntur reli- nasterio sancti Dionysii ih episcopum Rhemensem
quise, ab eodem iraperatorepartim auctoritateetjus- assumptus fnit, cui Carolus Magnus ab Adriano papa
sii, parlim etiara magnp snniptu atque impensis in 'jmpelrasse palliura reperitn«.j Post-47 episcopatus
hoc oppidum comporlatee; > Non igitur negarim, anhos mortuus sepelitur ad pedes san«ti Rhemigii,
Paulinum quoque a sacrario Aquileiensi, satis sem- cui epilaphium scripsit Hincmarus, ut ex clausula
per hac in re locupieti, extractas reliquias Carolo patet: .
ohlulisse. -Hihcmar
Ejiscopos inconcilium cogil an. 796. Justissima Huicfecit tumulum,composuitlituluni.
temporis «onsignatio, quam cum vidimus, lseiati su- :Haec apud Flodoard 1. c. :.
nius senlentiam noslram hujus etiara scriptorisauc- i Januarii 11, an. 804. Optime. Auctor hic pauca
torilale fulciri. ex Chronica habet. sed quse habet, exacte quidem
k Irringo Hunnorum dux, elc. Utlitem componaf proeedunt.
inter eos qni Ringijm ducem, et eos qui Ringum re- g r Hac Inscriptione : PAULINUS, etc. Non vide-
giam Hunnorum dicunt, utdieimus ih dissert 1, n. tur idera lapis ac is de quo nos in vita, cap. 17, n. 8,
18, hic scriptpr ulrumqueadmiltit. Sed optabile es- siquidem noster T ante Paulihus habet, et post Pa-
set hujus rei, sicuti aliarum nonnullarum, prolatum triarcha, non habet,-ut hic, Aquileiensis.
testiihpuium. :•'• 8 Supremcesedis decreto. Hoc non credimus prop-
1 Paulinus in civitate Forijulii se recipit. Videtiir ter rationes allatas cap. 17, n. 1 et2 ejus Vitae.Utinam
cx his verbis coHigi non Forijulii, sed alibi patriar- loca, a quibus haec et alia profert, scriptor isle in-
chas tunc cOmmoratos.Sed aliumfuisse palriarchis dicasset,-fidem promptiorem apud legentes invenis-
hahitatidiiis locum . ex quo CaUistus a Cormohe Fo- set.
rumjuliuro eara transtulit, non apparet. * Elogium ejus. Non est elogium VitsePaulini; sed
mEpistolam, quu legum custodiamcommendat.Noft, est honiilia 2 sancti Maximi episcopi in natali sanCti
. eam inlegram auctor noster habel. Videlotamapud Eusebii epi^copi VercellensiS, quae pro parte irane
Baluzium ih Capituiar. lom. I, pag. 461. etiaro legitur in ofliciode communiconfessorum pon-
n UnumConcordiensem,etc^^Verbaul sunlin diplo- tificum. In ealce autem tolius homiliae, quse aptatur
maleapud NiColetti reiulirous, circa qure consule Paulino nostro, inserlo hinc inde, uti res ferebat,
ipsnmdiplomatis exemplar in appendice 2, et cap. nomine ipsiuS, et quae, quanla est, in plures lectio-
40 Vitoesaricti Paulini. Hic tamen scribentis festi- nes dislribuitur ; post hoecpOslrema verba : « qua
nationi"erfdrem doria, si pro Penitensi, vel Pelinen- eum sequeremur ostendit, > subditur : < Idcirco enim
si, 0Renitensi scriptum ihveriies. illum huic terrre nostroe admisit Dominus, >etc.Vidi
Cum Guitlelmo.Aquilanim duce. Ne confundas legendarium, sive leclionarium civitatis Forijulii
cum hoc aliuhi hujiis nominis Aquitanioeducem,; ob G ecclesiae, et non solus vidi, el ita quidem res est in-
insignem conversionem, operasanctiBernardi,famo- veuta.
sum. Hic, de quo sermo, filius Theodorici elAldanee "uCujus ossa dtebus meis. An. 578 ibi reponuntur.
a C.arolo Magno tituiocomitisdecoratur.etpostqiiam Post iioc tempus ergo Nicoletti haecscripsit.
Saracenos Occitania expulit, Aquilanise-dux dicitur.
1
SANGTI PAULINI
PATRIARCH^: AQUILEIENSIS
"LIBELLUS SACROSYLLABUS
'"•
CONTHA ELIPANDUM»
Concilii Francofordiensis an. 794 decreto missus ad provincias Hispanice.
Incipit libellus sacrosyllabus, catholico salubriter editus styio, in concilio divino nutu ta-
bito"in suburbanis Moguntiae metropolitanae civitatis, regione Germania? in loco celebri
qui dicitur Frauconofurdi, sub preesentia clementissimi principis domini Caroli, glorio-
siqueregis, anno felicissimo regni ejus 26. Placuit igituf sancto venerandoque concilio,
quatenus hic libellus pro causa fidei ad provincias Gallicise ac Spaniarum mitti deberet
' ob noxios jresecandos errores : specialiter autem ad Elipandum Toletanae sedis episco-
pumin quo omnis.hujus negolii constatmateriaqua3stionum.
1 IN NOMINEPATRIS, ET FILII, ET SPIRITUSSANCTI'.
I. Sancto incitante Spiritu, ac zelo fidei calholic* scintillatim sub peetore fervescente, tranquillissimi«
VARIANTES LECTIONES.
1 Edit. Rasil. anni IS5S, EHpharidnm, hic et in- : s Deest in Collect. Concil. Lal.be et Aguirre; esl •
jfjij. in Bftsil. et Paiisi Akiiini am 1647«
«5 LIBELLUS SACROSYLLABUSCONTRAELIPANDUM. 154
'
gloriosique Caroli regis, dojaini terree, imperii A d aiversis haereticorum flatibus, violentis perfidorum
ejus decreto per diversas provincias regni, ejus di- procellis, spumantibusque maledicorum undis iUisa
tioni subjectas, summa celeritate percurrente, mul- concutitur : licet quassari possit, et mergi nequeat,
titudo antislilum, sacris obtemperando praeceptis, Chrisli firmata dexlera, et apostolicogubernaculo mo-
in uno coUegioaggregata conveuit. Quadam die', derata;necessariumtamenexistimoomnibusChristia-
residentibus cunctis in aula sacri palatii, adsistenti- niscunctisqiieQdelibus,maximeapostolicisviris,con-
bus in modumcoronaepresbyteris, diaconibus1»,cun- tra hostes ejus fideiarmis diraicare. Non enim Christi
ctoque clero, sub praesentia proedictiprincipis allata miles impelum irruentis belli debet enerviter expa-
est epistola, missa ab c Elipando, auctore noxii vescere, nec effugii latibula inermis palando appe-
sceleris, Toletanoesedis pseudo-episcopo,Hispalensi tere : sedarmis mililieesiraeproecinctusirrumpentium
termino circumseptee.Cumque, jubenle rege, publica hoslium pectora spiritalibus jaculis ex arcu intor-
voce recilata fuisset, statira surgens venerabilis quens 10Scriptnrarum intrepide perforare : quatenus
princeps de sella regia, stetit supra gradum suum, et semetipsumfideiclypeomunitusilleesum custodiat,
ac loeutus est 3 de causa fldei prolixo sermone, et et inimicorum lalera spiculis cruentet acutis. Nam
"
adjecit: Quid vobis videtur? Ab anno prorsus proe- ante certaminis tropaeum, tironis non plectitur
terito, et ex quo coepit, hujus pestis insania tume- B circa verticem triumphalis corona. Cujus rei ratio
scente, perfidiaeulcus * diffusius ebullire, non par- aposlolicis evidentins approbalur documenlis. Opor-
vus in his regipnibus, licet in exlremis finibus regni ut, inquit egregius praedicator et de castris Domini-
nostri, error " inolevit, quem censura fidei necesse cis probatissimus miles, hmresesesse, ut qui probati
est raodis omnibus resecare. Cumque imprecata et sunt manifesii fiant (ICor. xi, 19). Alta etenim non-
concessaesset morosad dilatio per dies aliquol; pla- nunquam. dispensatione agitur, ut unde cadere ad
cuit ejus mansuetudini, ut unusquisque quidquid ruiham timetur vacillantibus plantis, inde valentius
ingenii captu rectius sentire potuisset, 2 per sacras roborata, firmiter inconcussa persistat, el antiquus
syllabas dir statuto, ejus clemenliaeoblalum sui cor hostis unde se vicisse superbe gloriatur, inde divina
pectoris, fideimunus styli ferculo mentis vivacitate superatus potentia, se succubuisse doleat prostratus.
deferret. Sed, sicut mos est haereticis, tristia laetis, Nam quia super fidei fundamentum" omnium virlu-
dulcia peTmiscere amaris, veneni poculum mellis tum fabricam persistere non ignorat, ipsam fideima-
«sapore temperare; quaedamin eadem epistola plena Htiaesuaemanusoliditaiem eradicare festinat, quem-
hlasphemiis, et catholicae fidei reperla sunt modis adraodum de ejus saleUilibus, id est malignis spiriti-
omnibus inimica : quaedam vero, si dici liceat, inve- hus per Psalmistam dicitur : Qui dicunt, exinanite,
niri polerant non rejicienda. Sed in eodem poculo in C eximnjte usaue _,<_ fundamentum (Psal. cxxxvi, 7).
quo gutla veneni infusa turgescit, mellis nihilominus Usque ad fundamentum quippe maligni spiritus
amarescit dulcedo. animam inaniter se exinanisse gloriantur, si ab ipso
II. Quapropter ego Paulinus, Hcet indignus pecca- flmdo menlis l3 fidei firmitalem, tentationum jacula
tor, omniumque servorum * Doraini ultimus servus, exaggerando, eradicare valebunt. Sciunt utique niliil
Aquileiensis 6 sedis Hesperiis 7 oris accinclee, cui esse boni omne quod videlur bonum, nisi fuerit su-
Deo auclore deservio, nomine non merito praesul, per fldei fundamentum flrmiter radicatum. Sine fide
una cum reverendissimoet omni honore digno Petro enim impossibileest Deo"placere (Hebr. xi.' 6). Fir-
Mediolanensissedis archiepiscopo 8 cunctisque col- mum autem Deils fundamentum stat, liabens 16si-
legis, fratrihus, et consacerdotibus nostris Liguriae, gnaculum hoc : Novit Dominus qui sunt ejus (IJ
Auslriee, Hesperioe, jEmiliae calholicarum Ecclesia- Tim, u, 19). Licet ille soeviat, ac mille modis fraude
rum venerandis praesulibus,juxla exilem intelligen- calliditatis serpendo extra septa " sanctee Ecclesiee,
tiae noslrae tenuitatem, sancto perdocente Spiritu, hinc inde squamas nequitiae snae syrtis 18 scopulis
corde, lingua, stylo, conlra eorum vesanias qui iUisus exspoliet, ac per hoc circumquaque discur-
recteefideisunt adversarii, respondere non formido: n rens, modo in orbe circumlato latenter se juxta
cura sit sancla et universalis Ecclesia super iirmam viam objiciens, ut pedera simpliciter calcantis mor-
nihilominusimmobiliter fundata petram, et portae deaf, modo in summa sese suspendens falsitatis
inferi nequeant preevalere adversus eam. Verum cauda heereticorum pectora veneno perfidiae inti-
tamenquiainmari hujus sseeuliconstitutapersisl.it 9, ciendo tumida reddat, ut sauciata ea *• vitalia fa-
VARIANTESLECTIONES
1 Basil., gloriosissimique. Videnotas.
* Basil., quadam vero die. 10 BartWus,
11 intorquendis. Vide notas.
3BasU., et adlocutus. Basil. pro non plectitur habet, omissa negatione,
* Basil., ulcere. ~r sed male.
complectitur,
*Basil., horror. 1? Basil., fundamenta.
* Card. Aguirre, Aquilegiensis. 13Basil.,
7 Cointius, ad an. 794, n. 7, legit Vcneliis. 14In Basil.fundumentofidei.
deest Deo,
8 Deest in Basil., quee sic habet: una cum coll. 18In Basil. deest Dei.
et fr. meis... juxta exilem intell. meai, etc. Labb. et 16Basil., et habet.
Aguir. in margine : LegendumHistrim, Venetim,vel " Basil., septum.
Hisirim Hesperim,sine dist. 18Basil., istis scopulis.
Basil., persistat. Barthius, ccgrc mitlit leg. Vlilti 40Hard., ex msi, et Basilt. eoritnu
I5S S. PAULINI PATRIARCH^A3UIL13MSB 156
slidiendo spiritalia ' alimenta evomat. Sed «quia •_/! (iviolata Virgine shripsit, more sacri eloqfiii, partehi
super ilrmam petram fundata est. portae ihferi non pro toto, ut per soliini corpus totuin ihtelligas 8 h6-
praevalebuntadversus eam. minem in anima raliohali ex ea hatum. Sed rie
, fli. Hujus.nimirum serpentis instinctu pestiferi, quilibet scrupulus» aihbiguilatis rehianeret, quia de
ieUisquepoculo debriatia quidam, quoruui non sunt incarnationis ejhs myslerio diierit ', Statiro post
nomina in calculo candido» Agni ihscripta, haeresim pauea subinferl: Ddbit ei DoininusDeussedemDavid
. veternosam illustrium, fortium scilicet virorum, cal- patris ejus. Secundumcarnem videlicet, David filius
cibus mirabiliter ineulcaiam [pro coneulcalam], ca- diclus est, non secundum divinitatera. Halies igitiir,
tholicaque falce olim funditus detruncatam spinoso quoniam de quo Supra dixerat: Quod eriithexte ha-
moliunlurredivivaradicesusciiaredestirpe.Aslrijunt scettir sahcliuh, vocabiturFitius Dei, non adoptivus,
igilur, sed falsis assertionibus, Dominum nostrum sed venis; non alienus, sed proprius; de eo10siib-
Jesura Christum adoptivum Dei FiHuni de Virgine jecit : Dabit ei Doniinus Deus sedem David patris
naium^quod divinis nequeunt approbare documen- ejus (Luci i, 52).- Nani quis eum adoptasse in filium
lis, Haecigitur dicentes,, aut in utero Virginis eum credatur, cuhi tota sancta Trinitas homiuem Chri-
.suspicanturadoptalum, quod dici nefas est, quia de stum in utero Virginis' Operata sit? sicut scriptum
beata Yirgine inenarrahiliter surapsit, non adoptavit'•B est, et juxta historiam deprimo Adam, et de secundo,
carnem; aut certe purum eum hominem sine Deo id esl Chrislo, in propheliae sacramento : Fatiamus
natura, quod cogitare impium est,. necesse est, fa- homiriemad imttgirieihet sithUiludinemnosiraiii (Gen.
teantur, aG per IIOGpostea 3. quasi eguerit adpplio- I, 26). Vel certe quemadihoduni in hac eadenl evan-
ne, a Patre in Filium sit adoplatus: cuni hihil Deus gelica leclione angelica voce declaralur. Ailenim :
eguerit, qui erat in eo non per gratiam, quemad- Spirilus sanctus supervenieiinte. Haies Spirilus san-
modum in- caeterissanclis purisque hoininibus,' sed cti terliam de Trinilate personam. Et virtus Altis-
essentialifer per naturam. Deus, inquil Aposlolus, sitni obumbrabitftfri.-Inviriule namque AltissimiFilii
erdt ih Christo mundum reconcilians sibi (II Cor. persoha demonstratur, quia ipse est Dei virlus Dei-
v, 19). Qup * igilur paeto nohis adoplionem tribuit que sapientia. Ih Altissimi nomine, Patris hiliilonii-
flUorum, si ipse necessar.ihmb eguit. ut sibi haberet? nus persona aecipiehda est. Dicant ei'gob, si valeiit
Nam quia peccatum non habuit, ideo nobis peccata hoeretici (quod si hequeunt, catholicis se huinUiter
donavit: quia non accepit ut vitaesset, sed ipse es- 'Saltibribus subdaht dd.cuihentis)qtiis H de his tribus
sentialiter vita esl, idcirco.nobis vitam aiteriiam in- personis euni adoptaverit 18e, ciim tota eum frihilas
dulsit. . . iu utero immacnlataeoperata sit A^irginis?
IV. Videamusnunc quid de ejus incarnatione Ga- ^ V. Porro adoptivus-dicihon potest iusi is qui alie-
briel, cui creditura fuerat seeretae dispensationis sa- nus est»ab eoaquo dicUuradoptatus,etgratiseiadop-
cramentiiih, ad Mariam virginem dicati Ave, inquit, tiolribuitur;quoniamnonexdebito,sedex indftlgenfia
gratia ptena,^ Doniinuste.cum(Luc. i, .'38). Cumque tanlummodo adoptiopraeslathr : sicut nos aliquando
.furbalh esset in sermone, subjunxit angelus : .Ne cutnessemus peccandb filii iroe, alieiiieraniusa Deo;
ijmeiis, Maria; invenisli enim graliam apud Dentn, ,per proprium, et- yerum filium ejiis, qui hon eguit
Bcce concipies in utero, et paries filium, et vocabis .adoptione, adoplio nobis filiorum donala est,' Paulo
ndmen ejus Jesum. Hic. erit tnagnus, et vocabiltir" atteslante. qui ait: Ctimergo veititplenitudo ieritpo-
Allissimieilius. Jamquecredulaangelicisdictis,.cum ris, misit Deus Filinm suum factuih ex muticie, fab-
ofdinem lantae novitatis.6 inquireret, quoraodo sine tum sub lege , ui eos qui sub lege eruni, redimerei, ut
viro fieri possit; mox angelus addidil: Spiritus.sdn- adopiioncm fiiiorum reciperemusper ipsurii(Gdt. iV,
ctus supervenietin te, et vir.tus Aliissimiobunibravit 4. S). PrOprius-Filiusfacius estex muliere, iiohadop-
iibi. Ideoque et quod nascetur ex le sanctum, vocabi- tivus. Hinc aiias idem ipse egregius preedicatordieit:
itir Filius Dei. Non eniro ait: adoptivus vocabiiur Proprio filio suonon pepercit; sed pro nobis omhibiis
Fiiius Dei, sed absolute Filiw Dei,et Filius Allissimi. trddidit itlum^Roitii viii, 32);Igifur cumad Jbrdahis
Denique non de sola exceUentia majestatis ejus lo- " alveum, Joanne comite, qui Christus a populis exi-
quebalur angelus, sed polius de jncaniatadiviniiate. stimabatur . appropinqiiaret'_el, ut Sanctiflcarelui'b
Porro quod pronomeii neutri' geueris est. et san- aquarum natura, mediis sese Jordartis intinxissel
clum similiter neutri generis est. Ait euira: Quod in undis; ut manifestius inlef adopiTvuihet pro-
enimexte nascelur sanctum, vocabitur Filius Dei. Et prium filiuni discerneret, statim vox Patris intonuit
rursus Mattheeus harrat, angelum dixisse : Quod dicens : Hic estFilius meus dilecius,iri quo ihihibene
enim in ea natum est, de Spiritu sdncto 'esi(Maith. i, complacui (Matth. m, 17). Et rursus cura esset in
.30)vUt hoii dubites de corpore' dixisse, quod de. in- monte sanctocum discipulisquosvoluit. el visi essent
VARIANTESLECTIONES.
1 In ms. Labb. deest 7 Basil.,neutrius; hic el infra.
! Basil., ebriati. %xspiriiualia. 8 Basil.,
3 In Basil. deesi 8 inteltigai.
postea.
4 Edil. Labb. Venet., 10Basil., ftixit. .
* In Basil. deest a T6 quod, sed niaie, 11 Basih, ideoi
" Basil., nativitatis. paries us.quead, et vo.cabitur. Basil., qum.
"Basil., optaverit,
•157 LIBELLUS SACkOSYLLAjlUS CONTM ELlPANDUM. ISS
ciiift eb Moyseset Elias ibquenlesy roox paterna vo'x'_!__ erubescere notuisii (Jer.ni. 3). Deffaudare eteniin
fulgida per nubem discurrens intonuit, discfevitqiie, sacfath noh vefemini Scfipturaro M.parvipendentes
qui esserit "servipef gratiam et per adoptibnem filii, magistri genfram pfohibitionem. dicenles: Nolite
et qui vefus ae proprius Fiiius. Hic est, inqiiit, Fi- ddittterare verbum Dei (II Cor. iv, 2).
lius riieusdilectus; in quo milii bene cothplacui: ipskm VII. Sed quid miruui, siskilti in liis erratisa, quae
audite. In Adam qiiippe sibi Deus pater displicuisse allegorica suiil silva condensa, et umbrosis " phak-
innotuit', qui peccandb fllii digriitatem amisit. Px- rafum eenigmatibusobvoluta, carpere nescitis docta
nilel, inquit, me fecisse hominem super terram (Gen. manu de sub foliis lilterafuih pendentia spiritalium
vi, 6, 7). In unigenito sibi filio complacuit, qiiia pfo- frucfuum poraa, cufn ih pfopatulo per sahCtosproedi-
prianon habuit, sed aliena peccata tulit: qui ftun- catnres eductaro ihale intelligeiites orthodoxam de^
quam a paterna voluntate discordans , factus pro ito- pfavaiis doctrinam? Cujus temefitalis et audaciae
bisest Patriobediensusque admorlem, mOriem auterii estis, 6 infelices, intlati supefbise fastu, utipsa Joan-
ciucis. Propter quod et Detis exaltavit illum, et dona- nig evangelistoe hiifabilia documenta pefversis non
vil ilti homen quod est super omne nomen (Philip. n, erubescatis fabulis depravafe, juxts ls Vestram vecor-
8, 9). Si igitur juxta hoereticos adoptivo nomine diahi, et noh seciindum sSnam doetrihain intelligen -
censetur, ut nos puri et ingrati homines; quo ergo B tes 13raystica saefamenta ? Dicitis eiiini quod Joah-
pacto Aposlolus eum nomen perhibet si;pe'r omne rtes scribat in Epistola sua : Habemus advocatum
noffien habere? Adoptivi 2 etenihi nomen iion est apud Patrem Jesum Christurh (I Joan. u, 1) : et hoc
super omiie noniert, sed commune, et ihfra nominum advocatris, quod et adoptitius, 14cuih lbhge aliud sit
tenetur mensuram. advocatus, et aliud sill* adoptatus. Nam advocaliis
Vi.Yideamus jam nunc qualilef pfimus 3 pastor ille hiihi estb, qui pfo rae judicem iiitefpellat, et eaii-
Ecclesiselidei posuefit fundamentum. Naih cum ma- sarii necessitatis ineaepfopriatuitiohe defehdit. Con-
4 venienlius quippe propiiiatus diei potest quam adop-
gister et Dominus sagacius discipulos explofaret
quid de se homines dicerent, et itll singulorum taius, quia ipse est propitiatio pfo peccatis hoslris.
sermones diverso sermone retexuisseht ", qui Cum enim naturamnostram 0, qiiam in se assunipsit,
eura unumquemlibet de adoptivis filiis existima- ih ''dexteraPatriscoIlocatamostehd^ndopatri inces-
hant, quorurn adoptio nondum in re, quam per sabiliter manifestat, propitiuffl euin hobis advdcatus
mediatoris perceperunt 6 adventuhi, sed adhiic in noster qiiasi intefpeilahdo effiCit, et behignum l7.
spei serrabatur occulto; Hlico Dominus,quid illi dese Adoptivus vefo dicitur, cui pihil a patre adOptante
flxius corde relinerent' adjunxit, Vos, iiiquit, quem deljetur, sed gfatis indulgendo conceditiif. Abusive
me essedicitis? Moxquebeatus Petrus, cui noh caro v. namque, et non essentialiter, adoplivus est filius
et sanguis, sed Pater coelestisrevelavit, Tu es, inquit, diclus, sicut Moyses infiliuin adoptatus estfiliaePha-
Christus Filius Dei vivi. Ecce fideih beiili Petri apo- raonis, alienus ab ea et generatione d et saftgiiinis
sloli, quam haeretici surda aiife transiliuht, peffuii- affinilate. Hoc ideO pOsuimus, ut patentef daretiir
ctorie a legefe iion perfimescunl. Petrus cohfessus 4, inlelligi, euni dici adoptatum, qui nonduih prius fue-
eslChristuih vefuih Filiiim P8i vivi , et tu lioeretice rat proprius filius adoptantis. Undein DeiFiiiumnoh
dicls, Christus adoptivus filius est ? Enim vero for- caditnomen adoptionis, quia semperverusFilins, sem-
tassis erigeres perfidiaeaurem, si absolute dixisset: pef Dominus,,acperhoc et post assumptum liominerii
Tu es Filius Dei vivi. Fingeres forsitaii more tiio 8 veri Filii yocabulum non ainisit, qiii nunquam verus
falsa argumentalione , ut diceres : Sccundum euni desiii esse Filius. Quod si juxtayestrarovesaniam hoc
Filiiim Dei contessns est. Sed quoniam cum addita- putatis advocatum esse, qupd et adoptatum , confife-
mento dixerat : Tu es Christus Fitius Dei vivi, om- inini ergo 1S.[quod est delerius, et omni blasphemia
nium haereticorum ora fidei»suoe pugno * aftrivit. plenumjduos adpptivps,j?iiium, et Spiritum sancfum.
Christi nanique nomen ab homine, quem assumpsit, iSfohenim negare valetis Spiritum sanctum paracletum 6
accepil, quia unctus in homine fuit.. Nihil tibi restat esse. Quod enim GraeceTca.paylmo!;, hoc Latinedici-
9
quid dicas,, nisisoliio more faciens, sumas de offi- tur advocaius. Fatemini quin etiam [quod est super
cina meiidacu veneno jllita spicula , quibus simpli- omne malum deterius, super omnem impietatem
cium corda jaculando falsis assertionibus perforare scelestius] duos adoptivos filios, Yerbum scilicet, et
npn eruliescas. Frons eniin mereiricis fgcta est libi, Spiritum sauctum, ut silis deteriores Ario, et Euno-
VARIANTESLECTIONES:
; * BasiL. ihtonuit. caetera niedia. Vide notaift f.
. f Hard.,jex BIS., et JSasil., adoptivum. 12Basil.,
3 In Basil., deest primus. 13 depramre, Juxtq...
...', .
_: 14Basjl.-, inleliigitis.
lBasil., exploratius percunctaretur.
"Basil., reiexissent. ' • ; is Basil.,
ln
adoplatus.
Basil. deest sits
6 Basil., nohd.iri re 16
adoptionem permed. percep.
7 Edit. Lab. Ven., relineret, sed ftiale. " ?_' " Basil., assumptamih.
8 ln Basil. deest more iuo-. Basil., efficitis, sed perperam; ,eg\ potiUs
. kgldt
ts et benig. Vide n.otam. .:•. ^.•,..
9 Basil., Sumas de. .. 13BasilV,
facias.
10Basil., defraudatis ehimsmictum Deus, Gonfiieihihier§o.,, olriissis'qu^iiio-
11Basil.j.ef umbrosacarpere nescitisScripluram. . diasunt.
; desiint enim
m S. PAULINI PATRIARCHJE AQUILEIENSIS 160
mio, et marauatha j anathemate 4 Macedonio digni. _\mansit verus , ef omnipotens Deus in utraque
Adoptivus enim non nisi affectataelocutionis alienus natura, unus Dei Filius, idemque hominis lilius.
dicitur filius. Omnis enim adoptio ex affectione ducit Nihil enim humana nativitas divinae- prsejudicavit
vocabuli sui originem, quanquam etymologiae suae nativitati: assumpsit quod non erat, permansit
non videatur trahere similitudinis sonum. Habet in id essentialiter quod erat, non coramixtionem
enim ex utraque parte utinam adverbium eleganter passus, neque divisiouem ; sed in una persona Chri-
insitum, ut si dicas : Utinam sis mihi in filium adop- sti Deus verus et homo permanet verus, non duo filii
tivum; et e contra : Utinam merear a te in filium Deus et homo ; sed unus filius Deus et homo : non
adoptari. Ex affectu quidem dilectionis pars subrepit alius filius hominis, et alius Dei, sed unus idem-
parti 2, ut in utraque conveniat dilectionis affectus. que Dei hominisque filius. Unde et eos valde exse-
Sed videant haeretici, qui portae sunt inferi, quid cramur, qui eum adoptivum impio grunniuntb ore :
dixerint; quinimo perverso garriant ore. Obdurata quia, sicut praefati sumus, adoptivus dici non
nempe illorum corda, mendacii lalibula, per abrupta potest nisi is qui prius alienus est ab eo a quo ad-
perfidiaedebacchantes, semper inqnirunt, el ne veri- optari desiderat. Dei ergo Filius qua ratione credi
tatis luce perfundantur 3, in spelaeo %8 se falsitatis potestadoptivus, qulinseparabiliterassumpto homine
occulere festinant. Cecidit, heu, prohdolor! super in unapersonacoeunteutraquenatura, non duo filii,
eosinvidiae ignis, et ideo justitiae solemnon merue- alius Dei, et alius hominis, ut, sicut illierrando aesti-
runt videre (Psai. LVII,10). maiit, adoptivus sit hominis filius, et sine adoptione
VIII. Sancta autem catliolica atque apostolica Ec- Dei Filius ; sed in una persona unus idemque Dei et
clesia, quaelicet in toto sitorbe terrarum diffusa, una hominis filius qui nunquam hominem, quem assum-
tamen est amica Sponsi, proxima, et columba, quee psit, deseruit, etiam nec in cruce, quando incli-
pennis deargentatis sacri eloquii refulget pulchritu- nato capite tradidit spiritum, Paulo attestante, qui
dine, et in pallore auri posteriora ejus perfectee fidei ait: Si enim cognovissent,nunquam Dominum glorice
6
puritate " clarescunt, confltetur quin potius sanc- crucifixissent (I Cor. n, 8). Dominus glorioe dicitur
lam, et ineffabilem Trinitatem in unitaie; salva sci- crucifixus, cum sola caro sit crucifixa : sed quia Do-
licet inconfusibiliter proprietate personarum, inse- minus gloriaeidem ipse erat qui el hominis filius qui
parabilem substantiam 7 confiletur. Ita sane ut alius crucifigebatur, et nunquam hominem desernit, sicut
credatur pater, quiaPater est, qui genuit coaeternum dictum est, quemassumpsit; ideo dicitur Dominus
sibi. sine tcmpore et omni initio Filium : et alius gloriaecrucifixus.
credatur Filius, quia Filius est qui genilus est sine IX. Sunt etiam plerique qui astruunt ex tribus
initio a Patre , non _.>utalive,sed vere : et alius cre- n substantiis unam mediatoris personam, Verbi, car-
datur Spiritus sanclus, quia Spiritus sanctus est, et 8 nis, et animae, cum in causa fidei non videatur ne-
a Patre Filioque proeedit. Et non est aliud Pater, et cessarium sophistica disputatione ssecularium litte-'
aliud Filbis, et aliud Spiritus sanctus ; sed unus sunt rarum calculos syllogistica spargere manu. Sufli-
10
inseparabiliter Pater, etFilius, et Spiritus sanctus: ceret enim, juxta praecedenliumcatholicorum Pa-
npr<i-iiusa, sed unum : quia alia est persona Patris, trum saluberrimee promulgationis doctrinam, sincera
alia Filii, alia Spiritus sancti; sed una, et sequalis, simplicitatis voce ex utraque natura uham peiso-
et consubstanlialis, et coaelerna est Patris, FUiique nam confiteri, veri Dei verique hominis Christi, di-
et Spiritus sancti inenarrabilis divinilatis majestas, vina scilicet et humana : sed propter eos utique, qui
quia unus est Deus. Unionem namque in essentia semiplenam sine anima rationali, et ad vicem animae
confitemur ; Trinitatem vero in personarum discre- divinam a naturam in carnis dispensatione assumptam
tione praedicamus. Dominum igitur nostrum Jesum suspieaatur, cum Psalmista alacri pectore dicat:
Christum Dei Filium, verum Deum 9 5 semper in Ecce enitn Deus adjuvat me, et Dominus susceplor
Patre, semper cum Patre, semper credimus apud esl animm mem (Psat. LIII, 6). Pro hac igitur re,
Patrein. In ultimis namque temporibus propter nos et hujuscemodi erroris nubilo, styli flabello ex aere
et.propter nostram salutem, seeundum secretae dis- [) "meirxis venlosas nubium umbras dispergere festi-
pensationis arbitrium descendit de ccelo, unde nun- namus, quatenus aeterni solis perfusa radio, mican-
quam recesserat: verrit nimirum in propria, ubi nun- tes stellas per coelosvaleat puris obtutibus inspicere
quam deerat: natus est de Spiritu sancto et Maria Scripturariim. Non enim ignoramus, ex duabus sub-
Virgine, dicente angelo : Quod ehim in ea natum est, stanliis huihanam subsistere naturam, ex anima
de Spiritu sancto est (Matth. i, 20). Factus verus nimirum, et carne: sed unum sine altero perfectum
homo juxta id quqd scriptum est: Et Verbumcaro non efficere 12hominem. Quid enim caro sine anima
factum est, et habitavit hi nobis (Joan. i, 14), per- nisi terra? et quid anima sinecarne? Nonne spiri-
YARIANTES LECTIONES.
1 Barthius sic: Eunomio et Macedonioanathemate 6 In Basil. deest quin polius.
maranalha digni. Vide notam f. 7 Basil., substantialem.
8 In Basil., deesl et,
*Basil., pacli. 9 In Basil. deest Deum.
3 B&siL,.superfund.
* Basil., in speculo, nec roale. Yide notam ex Bar- 10 Basil., suffeceral.
thio. ^. In Labb^.ex ms. et aerei
"Basil*. ptt ncwfidel pnritatemi * Bwii; effieiti . .
161 LIBELLUS SACROSYLLABUSCONTRAELIPANDUM. 162
tus ? Homo enim ex utroque, et non ex uno. Unde A individue retinet dignitatem, et in alienam non re-
quia Redemptor noster perfeclum homiiiem assum- solvitur qualitatem. Nam, sicut dictum est, cum sit
psit in Deum, idcirco ex duabus naturis Deum et; incorporea, corporaliter cuncta per corpus disponit:
hominem confitemur. Non enim caro sine anima e't cum sit substantia camis corporea, pef incorpo-
perfecta humana dici potest integraque natura. Nam ream creaturam, id est animam, corporeas perficit
cum ex limo lerrae finxisset homiuero Deus, proti- actiones. Tanta enim societalis convenientia sibimet
nus insufflavit in eum spiraculum vitae, sicul scri- sunt junctae 6, utunumsirie altero nihil possit, et
ptum est : Et factus est homoin animam viventem alterum sine altero plenam non possit 7 humanam
(Gen. ii, 7). Non igitur alter qui formatus est, et; monstrare 8c naturam : et idcirco placuit ex utra-
alter qui insufflatus l, sed unus idemque. Ex flatu que humanam definire naturam. Nam anima incor-
namque animata est terra, tam incomprehensibili porea per corporeos 9 oculos videt, audit, sentit:
arte mirabilique modo summi arlificis manu confi- et corporei oculi per incorpoream animam videre
gurala s, ut invesligari plenius uequeat qualiter et probantur. Nam si recedat anima, oculi aperti re-'
unum sit anima et caro quae perfeclum efficiunt ho- manentes, et aures patentes, nec videre 10possunt,
minem, et tamen diyersa sit substanlia carnis et nec audire. Per linguam loquitur anima, et lingua
spiritus. Nam cum scriptum sit : Ad te omnis caro ___, loquitur per animam.' In qualibet enim parte corpo-
veniet (Psal. LXIV,3) ; -et rursus : Non timeboquid ris incisa carne anima dolet: sine anima vero in
faciat milii caro (Psal. LV); et iterum : Et videbit fmsta ,l secata caro, nec dolere nec senlire potest.
omnis caro salutare Dei noslri (Isa. XL,5,juxtaLXX Per carnem nempe aninia, et per animam caro esu-
ul est et Luc. ni, 6); nullo namque pacto sine anima rit, sitit, tristatur. Nunquid polest dici caro sirte
videre potest, ut videat salulare Dei; nec venire va- anima humana natura, cum nihil sit aliud nisi terra ?
let, ut veniat ad eum omnis caro. Animata vero terra " huraana perfeeto 13potest dici
X. Ponamus igitur, exempli causa, secundum inlegra, perfectaque natura. Omne enim imperfe-
humanae rationis affecturo, necessitate super omnia ctuia amillit nominis proprietatem, nisi perfectionis
u
coropeUente, materialia themata disputandi. Nam ei commodius adjicialur supplementum. Exqua-
sicut in planis et solidis figuris linea, et in qua- tuor igitur diversis elementis huniana subsislere
dranguUs punclusa, licet sint indissecabiles et dividi ferlur natura, calido, frigido, humido, sicco; id est
nequeant, et idcirco egregie depingant dimensionum igne, aere, terra, et aqua. Cum ex his quatuor va-
figuras; omniutn tamen numerorum mullitudinis riis homo subsistat naluris, nunquid debemus in
sunsmam in se sociatam retinent, et ex se usque ad uno homine quatuor substantias profileri ? Si hoc
infinitam 3 numerositalem procedentes, et rursus in Q i placet, addatur quin etiam quinta, id est anima, ut
se usque ad unum recurrentes, individuam retinere constet homo ex qninque, et Yerbi omnipotenlis sit
probaptur unionis censuram. Fingamus b igitur ani- sexta : et tunc (quod est omni faluilate dementius ",
niam in forma corporis, quasi lineam, vel punctum omnique vecordia stultius) faleantur sex in una Pei
in planis, solidis, atque quadrangulatis figuris cun- hominisque Christi persona subslantiee16.
ctas,mernbrorum partium in se individue conline»- XI. Tu forsilan suspicaris, quicunque es nostree
tes positiones, unumquodque in junctura sua inser- refragator assertionis, de memoria. nobis a^olasse
tum, ita ut et unum sit etdiversum. Nam si sub- quia dixerit beatus Apostolus, in interiore homine
trahas Hneam, et punctum sequaUtatis 4, nobilitas habitare Christum per fidem in cordibus nostris
degeneratur figurae. Distante autem lineee "jacentis (Ephes. HI, 17). Haecnos tota devotione mentis tota-
primordio, punclique circumfusa numeri quadra- que simplicitate veraciter relinemus cordis ,7 : et
18 soraniante
tura, quique segregari, vel non segregari pbssunt, adjicimus ea quae (te forsitan latent)
resolvi insolubUisectione in liheee punctique privi- idem vas electionis Paulum dixisse reminiscimur.
legio demonstratur. Ita sane vis animae, cum sit Ipsei9aulem Deus pacis sanclificet vos per omnia,
incorporea et invisibilis, nec dividi potest, nec reci- ut inleger spiritusa0vester et anima, et corpus sine
pit sectionum scissuras ; totam tamen corporis mo- i0 quereta in adventu Domini noslri Jesu Christiser-
lem, quaedividi vel segregari potest, in se continen- vettir. Tria, inquam, dixit : &spiritus, et anima, et
tem Q mirabiliter regit, et per totum diffusa ani- corpus. Nunquid aliud est spirilus, et aliud anima ?
raando vivificat, et quasi punctus in medio suam Non divisit substahtias, sed dignitatem distinxit.
YARIANTESLEQTIONES. '•
1 BasU. add. est. 11 Basil.,,/r«sfra, perperam.
» BasU., configulala. Ita et Barthius. Yide notam. la Apud Labb. in marg. flard. notat vocem lerra
3 Basil., finilam. non esse in ms.
* Basil. anteponit comma sic : punclum mquali- 13 Basil., perfecta; an forte profectoi
talis nobilitas. 14In Basil., deest ei.
' Basil., linea. 18 Basil., profanius.
6 BasU.,unitce. 16Basil., substanlias.
7 In Basil. deest et all. sin. alt. pl. n. poss. 17 Basil., corde.
. 8 BasU.,conslare. Yide notam. 18 Labb. et Aguirr. in marg., nesciente.
* Basil., incorporeos,sed male. 19 Basil., aut.
J0Basil., videri, aequemale. 80 Basil., adventunu
$$ S. PAULINi PATRIARCHiE AQPiLEIENSiS 164
Spiritalisquippe aninia, e_,spiritale cprpus yultht Aliiiihanani.: quia anima et caro non sunf duo, sed
iij .adycntunj Ppmjni npstri .Jesu Christi seryeiur. unps hbmo. Peuni ll eniftf et hominem Dei filium
In hoc * spiritajihpmine, qui et interior dicitur, confitetur ".." Mediator, inquit Aposlolus, Dei eiho-
prpfiletur id.em jnirahilis doctor habitare Christum minum homo Christus Jesus (I Tim. n, S), qui ex
per fideni in cordibus nosfris. Nani est Jiomo ani- aiiinia et Carne non duo, sed unus est dictus hortio.
malisj et est spiritalis, nonper substanti.am, sedper 7 XIII." Cessent ergo jam ntihc omnes superfluae
meriti qualit.atem, Animalis quippe ab anima, spi- mussilahlium a adihveiiiiones, cesseut calumniatrices
ritalis verp a spiritu iiuncupgjur : quemadinodum querulaTilm qucestionum objectiones, quae ad rem
ideni veridjeus a yi.delipetflQCfor.alterumab allerp riOiipertinent, Sed inagis ad simplicium subversio-
djscreyif. Animqljs, inquit, homo noti percipit eg hein. Dpclfihis variis et peregfinis non abducarour,
qum sunt spiritus Dei (I Cor. n, i&), flic est exle- sed confileamur cum sanctis Patribus nostris catho-
rior, qui fpras se ad exteriora appetenda efTundit:' licis orthodoxisque viris, qui rectani fidem ei corde
Spiritalis mitem dijudicat omnia, i.dest discernit, et perceperunt, et iriviolabili ore Ecclesiaefilios b salu-
ipse q neniineJjidicatur. Hicest, inquam, interior, briter docuerunt, ^'. duas
< -. ih Cbristo
' naluras,. diviiiani
jn quo Chrislus crediturJbajbilar.e, qui infrprsus .se riimirum et humanam, verum Deum verumque ho-
p.er conteinplationis gratiani refmet? et jnternoe re- 3 «linem : in utroque prppriiim Dei Filiirai, non adop-
iectipnis diricedine depasfus, in amore sui .cpndiip- livum ; senipilernum c ex Patre ia, teihporaliter na-
. ' tum ex ylrghie ihatfe; coiisubstantfaiem in sua Deo
ri_s suaviter requiescit. .
XII. His itaque 3 prae.Hbatis,adjea quae reliqui- Patri sahctoque Spiritui, cbnsubstantialera etiam
mus, reyertamur. Quaeroigilur ut dicas miliiinqua nobis in hostra. Nostra dicimus; in caniis conditibne,
natura ipse m.edialor. p.ei et hpminum lipmo.Chri7 hoh in peccati yel niisefiai commuriione. Peccalum
jstus Jesus dignatus est esurire, sitire, passjonum eriira non fecit, sed alierium lulit, hec dolus inventus
senfire dolores, Quid moraris ? non vales negar.e : est in ore ejus; sed dolbres Ji npstros ipse pprlavii,
melius est ^ ut profilearis qpia seenndum huma- vulneralus est propter iniquitates nostras, attritus est
nam, Diyina enim natura jmpassilii.lis,jnviolabilis propter scetera npstrd : disciplinq pacis nostrm supef
ef ? semper permanet immutabilis, Verum esf, om- eum, el livore ejus sanaii sumus (I Petr. n, 22, el Isa.'
nipo verum, quia in huniana. Yplo ergo .uf liquidjus Liii, 9). Omiiia autem heereticorum pervefsa dogmalai'
defifliasquid sit humana nalura : sola caro, an sola cnm auctpribus et sequacibus suis aeteriio ahalhe^
aium.a, an utraque, anipia et carp ? Non enim pos- mate percelli iudicamus. EHpandiimnamque"et Fe-
sumus,, nec fas est, yeritati .cpntradicere : ex utta- liceni, nbvos hosles Ecclesioe,sed velornosa d foece
que n.ihiloroiuus hnmana .cpnstat nalura, ex aiiirna G' .perfidieels pollutos, nisi ab hac slullitia resipiscant,
siquide.ia-et carne. Di.ci,tpergp mihi, in sola carne, et^er rectoe fijdeisatisfactibnem lamenlis se abluant
an in.sola anlma, an.; quod verjus est, in ulraque poenifentiae,indigrios e,t ihgratbs eos a cotfsoriio ca-
periulit vhlfterapeis.sionuin.?.Caro ePim sine, am> Ijfplicofum perpetua aiiihiadyersione eliminafe de-
ma nihil sentit: apima enim slne cajne non esur cefiiimuSj ejt agreinioorthodoxaeEcClesieeCensemus
rit, nequesiiit, nec p.olestcriici.fjgi,et la.men.cruci- 16alienos." Optainus fameh et omni annisii meiilis,
lixa est.per carriero- .In^umrois efenim palmis, et m immensae pietatis bonj pastoris, qui aniriiairi Suam'
extrewis * .crucifixa est, plaiiUs. .Qupd sj non es.t posnitpfo ovibus suis, etrieriiinero vultpefire, cle-
ciwcifix.acinn .carnei.cur^hsit/iolpr.emiCarpenjm, nentiain iroprecamur, ut peffidiae"reliclbefrore, ad
sicut^dictuih est,.sine anima nUiil sentit. Quodsiper viaih verifalis quee Chrislus est, et ipsb redearit
carpis cognatioriem sentit ? 4pJ.0fem_,et carp .pejr pefducenle, quatenus in sihiim matris Eeclesibadi-
animajn dolet in.cjsa ; nec carpergo 8 sinea.hinj.a_, lectipnis suscepti amplexii, trariquilla suaviter fidei
nec auinja sine carne pj^epapotest buraaiia ,dici..9 pace quiescentes, lafgissima siigaiit ubefa bonilatis
natura. Ex utraque namque connexioiie, carnis sci- Dei, ac pbr .hoc perpetuee fellcltatis gaudia, gfafia
licet et aniihee, perfecfa constal humaha natura. -UnT Dei,.qui pro oron.ibus mortem "gusiayit, largiehte,
de ,et majpres iiostri liac .de.finiiionesapcite; qupr 5-sine fine valeaiit adipisciv JEpsetiam qui post hartc
Bumsagacissima capacitatis. peritia ^? lopge yalde tam saluberrimam d.efinitibriem,quarii pieriaria *:sy-
a nostrae tarditalis distat ignayia,; placuit eis, sanr iiodus sancto afflata Spiritu cbricbrditer subliU sin-
cto annuente Spiri.tu, sduas in upa Christi j_»erspna cerifate lerminavit, falsissirois epruril assertiohibus,
indubitanter profiteri naturas, divinam s,cilicejt. ,et sjye claro, sive in publica voce, pfaebuerint assen-
VARIANTESLECTIONES:
' 11 Basil._,Dominum_.
i
' * |p BasjT. deest hpc. . •.
Basil., liquidius. '.**'
H &sii.S confiiehiur, quod .yidetoirrectuis.-. •
3 Basil., ita. 13Basil. sed sempilernoex Patfe.ilA el Bariii. Vide
* InBasil.,'deestesf. ApudLabb. in roarg. flard. notam. ' . : •
notat deesse in ms. yerba melius est ut' profilearjs. 14Aguirr-., dolos.
" In Basil., deest et. 18Basil., fere perfidia. Sic et Barth.' Vide notani.
6 Aguir., exlernis. " • 16Basil., decerno,et a gr. sanctm matris Ecclesim
' Basil., sensii. censeo. '•,''' :
17In Basil.deest haec integra periodus, usipe Eos
*'BasiI..'^fVtm.
• Basil., Dei, raale. - '' !
etiam. ~'•
10 Basil..
puerilia, perperam.
ijfjS LIBELLLS SACROSYLLABUSCONTRA ELIPANDUM.— lWMl. (66
snm, siroUi eos sententiae vindicta sancimus esse A hoc ovili, et illas oportet me adducere, et vocemmeqm
plectendos. reseryato per omnia juris privilegip audienl, ul (sic) fiat unum ovileet unus pqsior (Joan.
1 summi pontificis domini et Patris nostr-i Adriani, x, 46). Multipliceturpax in diebus ejus, ut sil sancta
primje sedjs liealjssinii papae. Ecclesia libera, et ab oriini sfrepilp mutidi secura;
XIV. Nps auiem, domiui et charissimi fratres, se^ qua libertate Chrislus eara liberayit; liceatqne Do-*
quentes proeeedentiumPatrum sanam •doctrinam V miiii sacerdoles, juxta evangelicaset apostolicas ca-
respuentes per bninia deliramenta npgacium lioini- nonicasque regulas simpliciter' Domipq deservjre,
num, corde credamus ad justitiani, ore autfim confi- militare in solis castris Domhiicis; quia jpxta ejus-
teamur ad saluiem, Dominumnostaim Jesura Chri- dem Dotnioi voceni, Nemo potest duobus dominis
stum verum Dei Filium, non putativum; jiroprium servire (Matth. yi, 24). Et Paulus: IVeinomiliians
in utraque natura % non adoplivum : aequalemet Deo impticat se negoliis smcularibus,ut plqceaf ei eui
coaeternum^Patri sancloque Spiritui; qui Eeclesiam SJ probavit (II Tim. H, A). Nemo sibi blandiatur
suam proprio sauguine acquisilam, sine macula et quod ulrumque possit et Deo et mundo servjre, quia
ruga immaeulatam cuslodiat, et corda noslra in recta veritas est el mentiri non potest, qui hoc fierj non
fidei puritate immutilato jure coiiservef. Calholieum, posse lestalur. Unde supplicandus est franquillis-
atque.clementissiroum, semperque jnclylum dom- B simus prirtceps nosler, ut ille pro nobis contra yisi-
ntim 8Carolum regem per intercessiones beatae et biles hoste& pfo Ghristi amore, boriiino opiiulanfe,'
gldriosae seroperque virginis Dei genitricls Mariee, diraicet; et nos. pro illo contra invisibiles hosies,
per quam meruimus auctorem suscipere vitae, et Domini iraprecantes potentiam, spiritoalibus armis
beali Petri prinii pasforis Eeclesiee-,omniumque san- pugnemus, quafenus vicariaro e,i relributipiieni in
etorum, verum eliaro suffragantis precibus vestris, illa die pro Ee.clesia sna Dei JFilius repend.at; ut
omnipotens e.l sancla Trinit.as sua cum gratia cir- quemadmoduffl ille nunc eam? infer tot ajundanos
euroeingat, suaque dextera semper protegat% et de- tumultus constitutam reddit jsecuram, ita epni i.Ua
feudal, .uf faciat semper quae-illi suiit placita, qua- 8 coelestis regni faciat esse paftieipem. Induigeat
tenus 8 ccelestibus fretus .armis, ipimicos nominis miserafus .capljvis, sjubveniat pppressis, .di.sspjvat
Cbristi auxUiofultus de coelo ad lerram prosternat. fasciculo.sdep.rimentes, sit consojatiovi.duarum, mi-
Barlraras eiiam hationeS infinila' Deus omhipotens scroram i«frigerium; sit ©ominus et Pafer, sit rex
ditiopi-cjuspolentia subdat: ut ex hac occasionead et sacerdos, sit omnium Cliristianorum ihoderaiitis^
agnitionemperveniant veritaiiis,el cognosoeaitverum simns gubern.ator, auxUiante Dofflino npsfrp: Je§u
et vivuni Deum creatorem suiim. Regenerati siqui- Christo, qui cum Patre et Spiritu sancto vivit ,et
dem 6 unda baptismatis in greifiio aggregentur riia- regnat Deus in Trinilate perfecla, per omnia ssecula
tris Ecclesiae, ut implealhr quod bonus jpastor pro- seeculorum.Amen.
miserat, dicens : Et alias oveshabeo qum non sunt ex
YARIANTESLECTIONES.
? Basil, a«Id,fidei. :,*Basil., et
a In Basii, <leeslin utraque natura, 6 Basil. nonquatenus.
habel siquidem.
3 Basil. elAguirr., Dotninuin. ' Basii., Ulamnunc eis.
1 Basi), pnj. suqque4fixter,g 8 Basil., illm.
setnper prgteggt.
EPISTOLA AD HEISTULFUM.
Incipit epistola Pattlini patriarchse Forojuliensis, edita in loco celebri noirien Franconofurt,
in synodo magna, contra Felicenj ha3Eeticum,de Heistulfo, qui uxorem, Suam occidit causa
adullerii propter unius testimoniuin.
• Adraonere te cura Iacrymis et mnlto gemitu D crudeliter infelix homicidium perpatrasti. Nam oc-
cordis curaveram ', fili ! neistulfe', si tamen c filiiis cidisti uxorem tuam partem d corporis tui legitimo
dici debeas,qui [sed noh fil. dici debet qui,Gi'af.] tam tibi matriirtonio «ocialam ,sine morfis eausa, non
VARIANTES LECTIONES v
EX rlTHOEAKA EDtO-..
'
fCuramus^tfaGfnf. Ilastulfe, ita et Gratianus.
185 S. PALLIM PATRIARCH.E AQUILEIENSiS IS-i
libi resistentem «, non insjdiantem quocunque a _\ animo quae tibi fuerint [ Ed. Labb. add. ab abbate]
modo viUc tuae, Non invehisti eam oum.alio viro imperata, si forte ignoscal ? jnfinita Deibonilas pec-
Tiefariam rem faeientem, sed incitatus * adiabolo , catis tuis , et refrigeret animam tuam , priusquam
irapio inflammalus furpre, latrocinii* more atrocius crucieris perpetuis flammis. Hoc libi levius et melius
eam.gladio tuo, crudelioromni besfia, inleremisfi. esse cerlissime scias [islud consilium ut certissime
[atrocior et crudelipr o. b. eam. g. t. interemisti. scias levius et salubrius est, ut sub alterius custodia
Ex Labb,]. Etnunc postmortem ejus addis iniquita- lugeas deflenda peccata. Ed. Labb.]. Sin autem poe-
teni super iniquitatein, filiorum tuorum improbe f nitentiam publicara in dorao lua permanens, vel in
°
praedo, qui matri non pepercisli, el ideo lilios tuos hoc innndo vis agere ", quod tibi grayi.ns et durius
orphanos B esse fecisti, inducere vis k super eam et pejus esse nop ° dubites, i.la. uf agere debeas te
marlis cau,s.ampost mortem per unum homi.cidamet exhortaraur. Qmnibus,dieb'us quibus vixeris ss poe-
reprobum.'. lestera , cum 8 nec secunduip Evange- niiere, Vinuin et. omnem siceramPnon bibas 23.Car-
liuhi t, neculla divina huraanaque lex unius tssti- nem i nullo unquam tempore 9*ullam quamlibet co-
monipetiam.idoriei 9 quempiam condemnat veljusti- medas praeter [Graf,, praelerquam] 25Paschaet dieiii
ficat [incusare, vis mortuam. Haecpec Eyang, conce- Nalalis Domini. In pane et aqua et r sale pcenitere
dit, nec u. d. h, lex ut u. t, etiam idoneo aliquis B [Grat., poenil. age] 26.In jejuniis, vigiliis et oraiio-
'condeninelur et Justificelur. Ibid.], Quanto raagis r.ibus atque eleemosynis onini tempore pCrsevera.
10 scelestissimum Avmis s puiiquam cingere , nec *' causa in
per istum flagitiosissimum et tam quolibet
"
nec illa debuit viva condemnari, nee tu poteris post Joco litigare .', praesumas. Uxorem nunquam a du-
ejus morlem excusari: prius causa criminis subtili- cere, nec concubinam habere [Grat. , concub. non
ief in veritale 12fuerat iiivesliganda , et lunc, si hab.], nec adulleriuro committere !8.In balneo nunr
rea la fuisset inventa, secunduro legis tramitem, de- quaro lavare x 29: in conviviis laQtanliuinnuiiquain
buit excipere ll ultioiiis vindictara. Nam etsi verum, te miscere 20.In ecolesia segregatus ab aliis Chrn
quod absit, fuisset, sicut adulter ille mentitus est, stianis posl ostium el postes te sirailiter. 31reponere.
10
ppsl octo is annos poeniteiitia k forsitan peraeta {ngredientium et egredientium fe 32suppliciter ora-
dimittere eam per approbatam causam poteras si tionibus. commendare [Grat,, commenda te].J Acom-
voluisses : pccidere eam " lamen nullatenus l de- munione sacri corporis y et sanguinis CJiristi cunctts
Imis.ses. Non enim vult Deus morlem peccatoris, sed diebus vjtoetuce indignum te exislimans aa abslineime.
«t converlalur - ad poenilentiam et vivat. Idcireo In ultimo tamen exitus vitae tuaedie pro yiatico 3i,
placeat tibi concilium nostrum, et fac hoc quod si merueris ut sit qui tribuat, lantummodo veniali-
tibi naeliuset levius videri potest, miserere animoeC ter 7-ut accipias tibi concedimus,
tuse, ul non sis. tuus 1Stibimetipsi homicida, Qua- Sunt et alia mulla quoelibi durius et satis acrius
propter *9liomicida, rogamus te, relinquere hoc ma- erant juxta tam as magnum pondus peccati, infelix ,
3S
ligjiura s.peeulum[Puo consilia proponimus tibi : ac- adjicienda : Sed si hoecoiiniia quoe supra.miseri-
cepta tecum d^elibcrationeduoru.ro, eligemagis quod corditer dicta sunt, perfecto corde Dominoauxilianle
placeat : et miserere animae tuoe, et lu hic in isto feceris et cuslodieris; conftdimus de immensa 1©
angusto temppre positus. lbid.], quod traxit te ad Dei clementia reniissionem te luoruni habiturum
tam iromaiiissimuro peccati facinus. Ingredere. in "peccatorum et secunduin 37 boni juslique pastoris
[itiGrat, deest , in] m nionasleriuin,- humiliare siib imperantis jussionem resolvit te [Graf., resolvet te]
manu abbatis , multorum [et multoriim , Graf.] fra- sanctoiEcclesia ab hoc vinculo peccali in terris , ut
trnm p.recibus adjutus ". Observa cuncta simpliei sis per ipsius gratiam , qui eam sanguine suo acqui-
VARIANTESLECTIONES
EX PITHOEANA EDJT.
' Quoquo, ifa et Grat, D non ila ut agere debos exbortamur, et Grat.
4 Concitatus, et Grat. 22diibites]
Quibus et Grat.
* Latronura,, et Grat. " pceniteredebes,
Bibes, et Grat..
• Et (ilios, ef Grat. v>Nullo unquam teropore coraedas, et Grat.
' Testem incusaveris mortuam, et Grat. s-*-InPascha, et in die N.
8 Quoniain nec Evangel. 26Pcenitentiam age.
9 Idoneo, et Grat. " Nec in quolibet loeo, et Grat.
"fiX sceleslum, et Grat. 28Cojnmittere audeas, ei Grat.
11Nec:a te eius mortera accusari, et Grat. s0 Laveris, et Grat.
posf
',s Subtil. erat investig. Graf, s° Te misceas, et Grat.
13 Si ita fuisset, et Grat. 31Humiliter te
lv Accipere, el Grat. 33Egredientiumrepone, Graf.
18Post septem, et Grat. suppliciter,
33Communione cofpor. et' sarig. Domini c. d. u.
16Posnit. peraota. Grat. t. i. te existimes, el Grat. .
." Tanien eapi. nullatenus debuisfi, el Grat.. 34pro vja|._s; sjt
18Tii homicida. 38Juxta magnum, qUj tl.ibuatj g[ gr__[_
et Grat.
19Ilelinque quapropter te' rogamus hoc malum 36Quaetibi misericord.
27 supra dicta sunt, ei Grat.
seculum, et Grat. sic, Et secundum dictum justi bonique pasloris re-
20Adjulus observa, et Gral. solvefe Sancta Ecclesia ab hoc vinculo.
21Agere [quod pejus tibi et duri-uset gi-avius esse
183 EPISTOLA AD HE5STULFUM.— NOT/E. 186
sivit, solulus in coelis. Siu aulem [Grat., si autem*]i _,balneo, equuro non asceiidas, causaffltuairi et alte-
aliter feceris , el sanclae malris Ecclesieetam salui- rius in conventu fidelium non agas; in conviviis loe-
hrena adraonitionemdespexeris,"ipse libi sis judex j tantiuro nunquam sedeas, in ecclesiajsegrcgatus ab
et in laqueo a8 diabolico inretitus permanebis. San- aliis Christianis post ostium humiliter stes, ingre-
guis [Graf., >»et sanguis] tuus super caput tuum. dientium et egredienlium orationibus suppliciter te
Nos alieni a consortio tuo pro aliorum filiorum Dei commendes, communione sacri corporis et sanguinis
salute, ipsoiopitulante,oranisoUicitudineiulenti 39in- Doraini cnnctis diebus vitoetuae indignum te existi-
nitimur desudare, et Dominiattentius miseflcordiam m.s : in ultimo terraino vitaetuae pro viatico, si ob-
quotldie implorare. Qiji cijm Palre et Spiritu sanclo 'servaveris consilium, ut accipias tibi concedimus.
vivit et regnat Deus in trinitate perfecla, per orania Sunt et alia multa duriora, quoe tibi juxta pondus
saeculasoeculorum.Amen, tanti facinoris essent adjicienda : sed si haec oninia
(Qumsequunlur apud Burchardum fusiora sunt u.t quoe supra misericordiler dicta sunt, perfeclo corde
ibi. LABB.)Secundum aulem cpnsilium laleest. Arma . Deo auxiliante perfeceiis et custodieris. confidimus
depone, et cuncta saecularia negotia dimitte. Carnem de imraensa Dei clementia reniissionemtuorum pec-
et sagimenomnibusdiebus vitaetuaenoncomedas, ex- catorum habiturum , et secundmn boni juslique
ceptounodieResurreclionisDomini,et nno die Peute- B pastoris iraperium, resolvat te sancta Ecclesia ab
costes, et uno dieNatalisDominiicaeteristemporibus hoc vinculo peccati in terris, utper ipsius gratiam,
in pane et aqua et interdum leguminibus et oleribus qui eam suo sanguine redemit, sis solutus in coe-
poeniteasin jejuniis, in vigiliis, in orationibus, etin lis. Sin autem aliler feceris, el sanctae niatris eccle
eleemosynisperseveres omni tempore. Yinum raedo- siaesalubre consilium despexeris, ipse tibi sis judex,
«em et. raeilitam cervisiam nunquam bibas nisi in el in laqueo diaboli, quo irretitus leneris, maneas ,
iUlsproedictisdiebus. Uxorem ne ducas, concubiriam sanguisque tuus sil super caputtuum.bh Nos alieni a
non habeas, adulteriura non facias, absque spe con.- consortjo luo ; et sub indissolubili anathemate per-
jugii perpeluo. permaneas. Nunqnam te laves jn maneas, donec Deoel sanctae Ecclesioesatisfacias.
VARIANTESLECTIQNES,
PX riTIIOEANA EDIT,
48Laq; diaboU, el Grat, •"9 SoUicitudine nitipiur desudare, el Grat.
22 SANCTI PAULINI
PATRIARCII.E AQUILEIENSIS
LIBER
EXHORTATIONIS,
VULGO
DE SALUTARIBUS DOCUMENTIS,
AD HENRICUM COMITEM SEU DUCEM FORO.TULIENSEM ' SCRIPTUS, UT VIDETUR.
CIRCA AN. 795,
Collatus cum pluribus editionibus, et notis opporfunis illustratm*.
'NOT.E
Chrysostomus quoque ser. de fide et lege naturae quidem erit.t Etliocestquodsequitur-inquibusdam
et saricto Spirilu tom. III., dum ait: « Dedit ei lin- esse puefos, iii quibusdam esse senfes.Senes pfudenr
guaro quae loquerelur, .Deum laudaret, divina ca- lia, malitia pueros.
neret, pBlchritudfnemnaturae interpretaretur. >Idern c Parvuli est ludere, perfecti autem
Orat. 17in cap. v,adEphes.: «Habeslinguam,nonut (G mentis, quae Corrielii Galli noroine circtimferUnlur lugere. In.frag-
cohiicis dictis incessas ; sed ut Deo gratias agas. >
a Cqnsueludonon parvo Iabore expellitur. SanctuS v. 115:
Basilitis hohi. in psal. i: « Animabus, Inquit, praVa Exsultat levitale puer, gravitafesenectus ,
consuetudo solet Iiabitum ingignere vixuiiquamdesi- Laetitiajiiveneni, ffoiisdecettristissenem;
turura", et acgerrime mobilera, > additque rationemr. d Luctus Imliliam generat sentpiternam. Secundum
ouod «in his, ut inplerisque aliis consuetudo rautetur, .. illud Mafth.iv, 5 : Beati
eXabeat in naturaui, > quod repetit in responsione' solabuntur. « qui lugeht, quoniqmipsi con-
ad inlerfogaiibnem 7 jn regulis' fusius dispntatis. ser. Domini in Consolabunturi ait Augustinuslib. i dfe
«Cbnstietudo,ait, vetustate firmata, nalurae virrisolet temporalia amittentes, inonte cap. 1, Spiritu. «ancto ... ut
aetefna laetitiaperfruantuf. >
hahcisci. > Hinc Gregorius lib. Si Mofal., cap, 5, Et Chromatius nosler : « Sancte lugentibns non im-
carcerem vocat pravam consueludinem quo qui in- merito a
clusus tenetur, npn valet exife : « Saepe, ait, non- promittitur.Domino consolatio exsultationis aeternae
>Et infra :«Hiijusraodi luctum Douiinus
nulli a pfavis aciibus exife cupiurit, sed quiaeorum-
dem actuum pondere premuntur, in malac consuetu- perpetui gaudiiconsolationecompensat.» Sicillecon-
cione in cap; v Mattb.
dinis carcere inclusi a semelipsis exire nou pos- e Ubi lacfymm, ibi spiritqlis ignis accenditur.
sunt. > Atigustinns vero experientia edoctus catenae
eam comparat, qua se constrictiim sentieb,at,,nec Hincsanctus Macaritis Senior hom. 25 de lacryma-
Ughen ab ea T=e poterat expedire , quahiuiuvis rum et ignis divini efiiqacia Mariam fleutem pro-
veilet; quod ita explicat lib. vin Confess.,cap, .51D ponit, ndditqiie : « Ob id ignis iile diyinus iUuminat
« Velle meum tenebat inimicus, et inde mihi cate- animas. » . ...
nain Tecerat, et conslrihxerat me. Quippe ex voluri- f Perfeciornm consortio fiuere, etc, Hocidem mo-
tate perversa facta est Hbido: et dum servitur libi- nebatlsaac presbyterSyms lib. De contemptu inundi
dini, facta est consuetudo et dum consueludini noii cap. 15 : « Appropinqua justis, et Deo per ipsos
resistitur, facta est necessitns. Quibus quasi ansulis appropuiquaberis.' Conversare cum haberitibus bumi-
sibhnet ihnexis, unde catenam appellavi, tenebat litatem, et addisces mores eorum : si eiiiiri aspfectus
me obstricttim "diira servitns. Ybluntas autera nova, eorum est utilis, quanto magis doctrina oriseorurii?»
quac mihi esse cceperat, ut te gratis' colerem,,. .'. Hoc ipsum esl, quod filib Leoni tradit Basilius im-
nondum erat idonea ad superandam priorem vetu- perator epist. ad fllium cap. 7 : « Versare assidue
"state roboratam.
b
> cum medicis animoriim, ut ipse aninio valeas : ab
Simus in malitia parvuli. Juxla iilud Pauli eis eiiim discere poteris qtias res expetere, et a qul-.
47
. I Cor.xiv, 20: Fratres, nolite pueri effici sehsibus,se'd bus abstinere debeas: quibus hominibus constieseere.,
malitia parvuli estote: sensibus autem perfecti estote. et a quorum coosuetudine abhorrere, et quo niodo
Quem in locum Chrysostomus : « Quid est esse par- vitam fotam dispeusari bporteat, ut ne in frequentes
yulos seu infantes maUtia seu vitio? Ne nosse qui- morbos iiiGidas.> Hinc Seneca epist. HadLuciUum:
dem quid sit vilium ... Volebat, enim ipsos esse et < Aliquis vir bonus nobis eligendus est, acsemper an-
viros ef pueros. Sed hoc qtiidem in vitio, illudvero te oculos Iiabendus,"ut sic tanquam illo spectante vi-
inpru.dentia. Sicenim et vir fuerit. si fueritparvus vamus, et tanquam illo vidente faciainus.» Adeo bo-
puer. Quandiu auterii non fuerit parvus vitio, nec vir riorum consuetudojuvare potest.
247 S. PAULIM PATRIARCH.-EAQUILEIENSIS 218
la verbis eorum ne avertas aurem tuam, et in eorum _i camalibus, quando tibi eveniunt, non frangatur ani-
consilib delectetur anima tua : verba enim vitaesunt mus tuus, ne vigorem palienliae tuae 7 res hujus sae-
verba homirium Deum timentium, et incolulnitas culi caducaemolliant : sed time potius Deum si a
animaeiis qui ea libenter audiunt, et attendunt. Sicut proposito tuo retardaveris; et quando te peccatis
eniroJ soi oriens effugat caliginem.ita sanctorum do- obnoxium senseris, ad pcenitentiam converli non
ctrina a sensibus nostris expellits tenebras. Evita, confundaris, quia quibicpcenitet 8, in novissiirionon
quaeso, viros a superbos, irividos, detractores, nien- poenitebit..In omnibus actibus et cogitatiouibus luis
daces, perjuros, sfeipsos8etsalutemsuam negligentes, placea.s Deo, nec studeas placere 48 alteri, nisi
qui raortui sriiit virlutibus, et laetantur in propriis ad aediflcalionemanimae.Et in omni opere quod cogi- -
voluptatibus, ut gaudiis careant divinis. Nondico ut tas facere, primo 9 cogila Deum; et si secundum
vel urium talem in domo tua habeas, sed etiam tibi- De.umest quod cogitas , diligenter examina; et si
cuiique tales esse audieris, hos devita. Cum hujus- est rectum coram Deo, perfice iUnd : si vero adver-
modi •*horoinibusnulla sit libi connexiovel familiari- snm fuerit repertum, amputa illud ab anima tua.
las, nec velis cum eis sermocinari, si non valeas, Et omnia per consilium sapientum facito, ut opera
Domino miseranle, eos ab errore suo revocare. Nam tua et gressus tui secundum Dominivoluntatem diri-
saepeperunam ovemi>morbidaihpolluiturtotusgrex: B gantur. In omni. orationeet obsecratione 10Domini
et modica c pars feUis magnum dulcorem vertit in voluntatem in te, non luam deprecare fieri; et secun-
araaritudinem. Nam talis si in habitu videatur tibi" dum Apostoli praeceptum, orare sine intermissione
clarus ac nobilis, et dulcia tibid verba proferat, ope- oportet (/ Thes. v, 17), et sanctas maniis sine ira.
ribus tamen si agat tecum contrariis, magis nocet et disceplatione ad Deum levare (/ Tim. n, 8).
JUiustalis factura, quam placeat ex verbis figuia : CAPUT XLVI.
non enim ex verbis, sed ex virtutibus homo pro- Beneficentiain omnesexemploDei et Christi Jesu
batur, proponitur.
CAPUT XLV. Misericors est Dominus, et misericordiam in se
Patientia, pmnitenlia, intentio recta prmcipuein speranlibus praestat. Non illi misericordia opus erat,
oralione commendatur. qui nullum habuit peccatum, qui angelos fecit, el ar-
Sic et tu sis apud Deum probatus, et omnia pro changelos praeposuit: sed utnos ab iUo misericor-
Christi amorelibenter sufleras, et protribulationibus 6 diam consequamur.eleemosynam H dedit e. NoniUi
VARIANTESLECTIONES.
1 ApudBened. deest, enim. a Ven. peUit len. de vita. 3 Bened, non habent, seipsos. *Bened.,ejusmpdi
ho. ii. t. cominixtio vel fam. sit. • in Ven. deest titrobiaue, libi. 6 Behed. inmarg. inmss. deesivox,,tri-
bulalionibns. ' Ven. sic hab. nec vigorp. tuae. Reshujus sacc. cad. te nonmol. 8 Bened. poenitebit hic.
8 i7e»ed. 10Ve». addit., et Domini. ll Bened,eleemosinas.
primum.
WTM. '
a Evita viros superbos, etc. Quare? Quia ait Sa- I] inde sumerent. Ita enim De brev. vitae cap. 16 :
piens Eccli. xin, i : Qui teligerit picetn inquinabitur « Quid est aliud vitia nostra incendere, quam aucto-
ab ea : et qui communicaveritstiperbo induet super- res illis inscribefe deos,'et dare*morbo, exemplo di-
btam; et invidiam, et detraclionem caeieraque vitia, gnitatis, excusatamlicentiam.» TalisestapudPauli-
si invidis, detractoribus, aut aliis qpoCunquevilio Tiuninobilis dutcia verba proferens, bperibus tameu
conlaminatiscomrtiunicayerit. Quodvelab uno time- agens conlrariis.
bat Paulinus. Hoc Seneca quoque notavit epist. 7 : e Elemosynamdedit. Sensus ambiguus.Explicatur
« Unuirt exeinplum luxiiriae aut avaritiae multum tamen ex consequeiitibus , videlicet, ut nos ab Ulo
mali fecit.' Convictor delicatus paulatira enervat et misericordiamconsequdmur,dedit eleemosynam,idest
emollit; yicinus dives cupiditatera irritat; malignus jussit eleemosynam,ul nos eleemosynisnoslris parlicir
comes, quamvis candido eisimplici, rubiginem suam pesregni cmlornmefficeret.Perinde acsi diceret : ut
affricuit. > •.'• rios promereremur actibus miserlcordiacejus miseri-
h Per unam overiimorbidampolluiturgrex. Juvena- cordiam, dedit praeceptumfaciendi
lis lib. i, v. 219, Sat. 2: jioii sibi, qui n.on indigebat, sed nobiseleertiosyiiain,
sua indigen-
Dedithanccnnlagiolabem, tibus misericordia consulens; si autem attendis ad
Et dabitin plores : sicut grex lotusiu agris anlecedentia, nempe, misericorsesl Domirius, et mi-
Uniusseabiecadit, et porrigineporci. sericordiam prmstat, idem videtur esse eleemosi/jiam
rferfif ac misericordiam prmstitit, sumpto vocabulo
v.Modica pars fellis mqgnum dulcorem verlit in Graeco, quo nbs stipeiri pauperi dandam vel datani
amaritudinem. Npn absimili exemplo utilur sanctus suo aequivalenteL_atinomisericordia,
Nazianzenus Orat. 21 : « Q appellamus,pro
Cilius, inquit, Quo sensu et ipsi Graeci quandoque verbum hoc,
Gffegorius
.iexiguuroyitium uberrime largissimeque cuipiam ini- eleSmosyna, ad misericordiam innuendam usurpa-
pefiiri quispotestj quam vel copiosissimas virtutes runt, qiiaeceterbquinvulgoD.soc', nbnEXEu/ioo-iiviicom-
parce comniunicare. Nam . et* exiguum absinthium rouniterapudipsosdicilur. SicCalHmachus inhym. in
amarorem suum melli celerrime imperlierit: mel v. 151.
cprtlfa ne duplo quidem majus dulcedinemsuam ab- Delum,
'jsyhthioinfuderit. » ... _xijtruy'iftEiow«6_)xotxov
Evsxa,?n; 5e
d; Si nobilis et dulcia verba proferat... magis nocet. 'AVT'D.fiiioo-ijvii;.
' Hujiismodi sunt ii, de quibns aiebat sanclus Cypria- ...Nec patiaris adversi quid mei causa, isthac pro
iiusllibi De speclac. non longea princ. : « Nonde- .nisericordia. Yel tandero TOeleemosynamdedit hunc
suftt iyitibrum asserlores blandi, el indulgenles sensum habere potest, nempededit id, qub eleemor
patfpni, ,qui praestant vitiis auctoritatem. > Quod syna possfetfieri, scilicet pecuniam, panem, vestes,
suis"civibus "exprobrabat Seneea , qui humana vi- et reclius tunc legenduni esset eleemosynas,ut fa-
tia diis suis aifragebant, ut peccahdi licentiam ciuntBened. Omnia enim quae damus pauperi, Dei
m LIBER EXHORTATIONISAD HENRICUMFOROJUL. 250
eleemosyna necessaria fuit, cujus sunt omnia regna A mune omnibus hominibus distribuatur. Quandiu
coelorum,quiconstituit dominationes,priiicipatus, vir- fuerimus in hoc mundo faciamus bonumad omnes,
tutes, potestates; sedut nos eleemosynisnostris partici- maxime autem ud domesticos fidei (Gal. vi, 10),
pes regnj coeloruniefficeret. Patiens et pacificus est et oremus pro inimicis nostris, et bonum pro malo
Dominus,ut patientia et pace sua mundum totum, qui restituamus.
in maligno positus erat, reconciliaref Deo (I Joan. 49 CAPUT XLVII.
v, 19). Et nos patientes et pacificisineira et discep- Juslorum prcemiael labores.
talione simns, si ad Deum volumus pervenire. Etad
omnes homines faciamus a bonum : ad omnes dico, Pauperes bonoremus, et suscipiamus Christum in
non per partes, non ad unum, vel ad duos, aut ad ipsis qui dixit: Quandiu fecislis uni ex his fratribus
tres, sed ad omnes homines. Christus enim non pro meis minimis, mihi fecistis (Matth. xxv, 40): ef fiiii
sanctis tantum passus est, sed pro peccatoribus Dei eriinus, et hceredesDei, cohmredesautem Christi
el impiis et sceleratis ascendit crucem, et passione (Bom. viii, 17), etparticipes regni ejus erimus, ubi *
sua nos omnes revocavit ad vitam. Non sanctis tan- nunquam senescemus, nunquamnioriemur; ubi non
tnm dedilDeus solem et lunam etpluviam, etomriia estc humanaenaturae, iiec dolor ullus, nec tristitia post
nascentia lerrae, et omnes fructus qui oriuntur in JJ gaudium, nee lux solis, nec lunae, nec 3 steUarum
lerris, sedin commune b omnibus hominibus dedit splendor: sed Dominus noster Jesus Christus lux
iUa, qui solemsuum facit oriri super bonoset malos, erit, etsanitas, et vita, et charitas, et pax, et gau-
et pluit super justos et injustos (Matth. v, 96). Ideo dium, et orone bonum omnibus Credentibus•in se.
omnibus hominibus dedit illa l in commune, ut bo- Ibi est * terra viventium, quam Propheta decantave-
num nostrum, et eleemosynaenostrae,et charitas no- rat dicens : Credo videre boriaDomini in lerra viven-
gtra, er_Ktreutis--»osira,et huroilitas nostra in com- tium (Psal. xxvi, 15). Id est, praemium ccelestevi-
VARIANTESLECTIONES.
1 Yen.Ulud. . s Ita Ven.; at Bened., ubi n. mor., et non senescemus : ubi non esfrhumana natura add,
inmarg. i. e. ffagUis et misera. 3 Bened., et. 4 Apud'Bened. deest, est.
NOM.
sunt et ab eo nobis donata. Audi Augustinum in sus gentes Iib. HI : «Non fervorem genitalem solis
Psal. xcv cirea fineiri: «Et decujus das, nisi deillius? Deus, noctis et tempora, ventos, pluvias, fruges,.
Si de tuo dares, largitio esset: cum de iUius das, cunclis subministrat aequaliter, bonis, malis, justis,
redditio est. Quid enim habes quod non accepisti? » iZ injustis (ita ex lectione Fulvii Ursini) ingenuis, ser-
Et alibi riempe in psal. CXLVII, n. 15 : > Erogari sibi vis, pauperibus, divitibus? > Sanctus Eucherius in
vult Deus ex illo quod dedit. Quid enim das, quod Paracn. ad Yalerianum paulo ante flnem : « Ecce di-
ille non dedit?... Aut vero non dico Deo, sed cuUi- vina, nl cernimus, muniflcentia cunctis promiscuum
bet de luodas aliquid? Deilliusdas, quijubet ut des.» usum charissimae lucis indulsit. Datur pio et impio
Ex his interpretationibus delige, lector, quaetibi.comi communem spectare solem : oranibus crealurae famu-
modiorvidetur, quaecunqueea sit, qusetibimagis arri- latum suum benignis servat.ofliciis : bonorum malo-
deat. Quamenimamplexatus fueris, non nimium, pu- rumque hujus mnndi ihdiscreta possessio est. >
to, a mente Paulini aberrabis. „ Sancius Ambrosius lib. v in c. viLucaedevae impro-
a Faciamus bonumad omnes,... non ad unum vel borum, etc, circa fineni : « Late patet benignitas
duo. Eo enim ipso quod homines sunt proximi sunt. Dei : super ingralos pluit, malis fecunda non negat
Proximi aulem diligendisunt. Augustinus epist. 155, lerra provenlus. ldeni raundi"sol sacrilegos reli-
edit. novis., n. 14, postquam amandos proximos di- giososque pariter illumiiiat. > Fuse prosequitur
xerat : proximos autem « iion sanguinis propinqui- hoc argumentuin Prudentius lib. n coutra Sym-
tate, sed rationis societate pensandos, qua socielate machum , quem videris. Notavit et Seneea lib. IV,
omnes homines comprehenduntur,» addit profanuni de Renef. c. 26 : « Si Deos imitaris, ^dael ingratis
quidem, sed apprime ad rem faciens exemplura. Sic beneficia. Nam et sceleratis sol orilur, et piratis pa-
enim pergit: « Hinc et iUe Comicus (Teren. in tent maria. »
Heaut. a. i, sc. 1) cum ab uno sene alteridictumcora- c Ubi non est humanm naturm. Praetulimus hanc
poneret : Tanfumne ab re tua est otii libi, aliena t(t _ lectionem Yenetaeedilionis et Frobenianaj Basileen-
curesea qum nihil ad te atlinent? Responsum ab al- " sis, utpote planiorem. Ea enira quam proferunt PP.
1ero reddidit : Botno sum : humani nihil a me alie- Benedictini, vel ipsis obscura visa est, quam expli-
numpulo. Cui sententiae ferunt etiam theatra lota care conantur apponentes in margine id est fragilis
plena stultis indoctisqueapplausisse. Ita quippe om- etmisera. Et quidem ibi non esse humanam naturain
iiium affectum naturaliter attigit societas humano- falsum esl: non essehumaiimnaturm commodius in-
rum amicorum, ut nullus ibi hominum, nisi cujus- telligitur, videlicet non esse aliquid quod proprium
Jibet bominis proximum se esse sentiret. » Non ab- est humanaenaturae, puta pati, mori, quod videtur
siraile iUudest Aristotelis teste Stobaeosermon. 57 explicatum per verba seouentia, nec dolor ullus, nec
qui quod « pecuniamposcenli homini nequam dedis- trisiitia. Quod adeo verii.m est, ut pafi aliquid nihil
set reprehensus a qtiodam : non horaini dixit, sed sibi velit aliud, quam obire. Ita apud Paulum ff. De-
bumanitali se dedisse. » Et apud A. GelliumNoct. posili L.Publia Mcevia: Si aliquid tnihi humanum
Atlic. lib. ix, cap. 2. Herodes Atlicus dequodam im- conligerit, filiomeo restitues, idem est ac si obiero.
proboies petehle : « Demus,inquit, huic aliquidaeris, Cicero ipse in l. Philippica: « Si quid mihi huma-
cujuscujusmodi est,' tanquam homines, non lanquam nitus accidisset (multa autem impendere videbanlur
homi.ii.» Noverunthujusmodi philosophi etsi qui pe- praeter naturam eliam praeterque fatum) hujus diei
terent per vitia minus essent quam homines, se ta- voeemtestem Reipublicacrelinquerem ineaeperpeluaj
men debere dare quia ejusdem essent nalurae : quia erga se volunlalis. » Quaeverba nihil aliud sonant
homines. quam haec: si contigissetut mbrerer.
t In eommuneomnibus dedit illa. Arnobius adver-
2S1 . . S. PAULINI PATKIARCIL£ AQUILEiENSIS 252
Burum* se significabat,et cum Christo in perpetuum jA 50 CAPUT XLWL .
vivere et regnare, ubi nec nox ulla inspirat, nec dies - Duplex, animcescilicel el CQrporis,jejumumei cibus,
terminabilur, nec in.opiavidebitur, neque cupiditas . Pariter enim dup jejunia jejunaverunt, id es.tjeju-,
apparebit, sed perenne gaudium et sempiterna laeti- nium corporis et anlmse, hoc est ab ira, et furpre, ei
tia. Hsecsunt promissa justorum, et hsee pnt pro- detractione, et blasphemia, et rixa abstinen.tesse :.
missioneseorum, propler .quselabqrayerunt, et festi- quia sicul superius intimavimus, isli sunt morliferi
naverunt, et nqn cessaverunt currere in bonis ope- cibi animoe,qui pascunt eam in malum, et oecidunt
ribus.quandiu fuerunt in hoc muhdo, in jejuniis et eam morte sempiterna. Ilerum cibi corporis simul
eleemosynis, in caslitate, ht continentja, in longanj- etanjmse, isli suntvqraeijas, somnolentia., fprnica-.
milate, in patienlia, in suavitate, in benevolentia,in tio, vinolentia, securitas, suayitas, homipidium.Isti
labore multo, in orationibus, in persecutionibus, in spnt cibi corporis,simul et animse, qui pascunt cqr-
fameet* siti, infrigore et miditate, in vigiliismultis ]»us,et occidunt et 5 aggravant animam. Cibaria ista^
pro Ghristi amore, et per omnia inutiles vigilias der devitemus : esc.asauleni ccelestesappetaipus, quoe
vitaverunt. Vigilise-autem inutiles sunt, cum quis ad cosjumnos trahant et deducant, sapieqliam scili- ^
vjgilaverlt circa cogitaliones multas et turpes, vel cet divinam, fidemrobustam .in Chrisio, benignitar
adgerendum eontrarium aliquid, vel facinus p.erpe- B tem, benevolentiam, patientiani, humilitatem, virtu-.
trandum. Tales vigilias.jusli .! devitaverunt, et san-. tem, divinam tetitiam,
clas a vigilias arripueruni. Hi tales calcaverunt prse-, : ."''. CAPUTXLIX. . .
senlem mundimi, ut. futurum regnum lucrareBlur., Proposito benefacienlib.us.pramiio.,terret iniquorum
Non acceperunt hic promissionesvel diyilias hujus exposilissuppliciisr
tnundi miserabiles, quse homines male eis * ulentes Serinones boni b et ojiliuii propedant ex ore lio-
ad inferna perducunt: et hanc prsesentem patriam stro, saledivinoconditi ad sedificationemaudientium".'
relinquentes, ad civitalem ccelestem, cujus arlifex et Dikciionem Dei et proximi, in qUotola lex pendet
ei prophetse(Matth. xxn, 40), semper mente medite-
condilqr est Deus, ipiuilum animi sui prsemiserunt.
Vilayerunt peccatum in verbo, in facto, i.ncoglta- mur,. et opere perficjanius. HiBpsunt maiidata Chri-
tione, in visu, in risu, in motu, in annuendo oculis, sti, quaanos'jubet facere. Si fecerimus ea-, erimus*
inmanibus, inpedibus, in ira, in rixa, in furore, in 'parlicipes regni ejus, et regnabimus cum eo : si an-
dissensione, in Vana gloria, in superbia, in elalione, tem non fecerimus, et jpse npn <Ialj.itnqbis rpgnum
in Cupiditate, custodienles corpus suum et animas suum. Si denegamus, et ipse denegabit riqs. Si non
euas. credimus, ipse iidelis permanebit 6: quia omnis in^
. . '
ifj| credulus infideli.teragit: dum et yitium hqminis est
omnia r.redere.et vitium est nihil crederfi«'.Siimmri
VARIANTESLECTIONES. -"'. ".' ". >
Ita visurum se significat videre. Nolanl tamen inmarg., forte an vivorum.:
''_'i|"en. inVen.;atBened.exmss: * Sic Yen.:apud Beiied.deest justi. &Bened. inmafcj. mss. eas. s Bened., et
' '*' in siti,
fame,
grayant- Ven. permanet. ' Bened. in niavg. Hic addunt ediii, et maxima semper mala de inimieo, cu-
jus^aiioquinsi ad nps dura sunlVerba; tamen TorsilariChrisiianum se recordaiur; et se reum cOramDeb
plorat'. Sussurri autem verba semper mala de mimlco ' ; sed si tu bona loqueris, continuo ijlum-...-..
confundis:
ivnTirr. •-.•
- *' Sanctas
vtguias hrnpuerunt. .Fuisse in Ecclesia quilibet seclusus a cseterjs,cubilique proprip clausus
usum vigiliarum, quibus nocte copgregabantur fide- orationi ieclionique vacandb instiluisset, Hujusmodi
les ad divinas laudes eoncinnendas, nemo est qui vigiles erant, de quibus Joannes C.limacusin Scala
ignoTet.Ritus antiqusesane originis videtur indicatus Paradisi grad. 20 sic ait:. < Sunt qui in yespertinis
ex verbis eorum Cliristianorum, qui de rebgione a et uoclurnis excubiis ab pmnibus rerum aspcciajjir
Plinio postulabanlur, de quibus lib.x, e.pist,1Q0, lium curis nudi et expedili pura$ ad,Dpum ia. precir
Trajano sciibit: < Affirmabant hanc fuisse summam bus manus extenduut. Alii per psalmorum.canlum
vel culpaesuae,TOIerroris,quodessentsoliti statodie in iisdem exeuMis se Deo reprgesenlant.AJiiih rerum
ante lucem convenire, carmenque Ghr.istoquasi Deo jjjsacrarUm lectione pervigilant. Alii mente.d.ebiliores,
ijieere secum invicem. >Hic rilus iu Ecplesiasinve- - -opere tameniaciendp, generose cum somno cpllu-
ctiis fortasse est ad correciionem vigiliapunvgenti'- ctantur. Alii assidua mortis consideratipnesibi com-
liUm, lit sit potius mos in nielius conversus, quam punclionem coneiliare sludenl. » Ne tamen demo-
nqviter inventus. Patel enini ex Plauli Aulul. v. 60, nachis tantummodohsecdicta credasa Climaco,addi'.
in prblog. Gereris vigilias celebratas. Ite vigiliseno- enim: solum « seeundi monasticamprecandirationem
n:le'praecedente Ifeslum aliquod solemne-agebansur, sequuntur..».Ex qup.rides etiam non mpnachis vigi-
qiiae'proGessutemporis in.jejunia praecedentis diei lias eonvenisse, quas. conimendans sanptus Petrus
tfansierunt. Gausam aflert.Jo. Baptista Slantuanus Ghi^ys.ologus eam rationem adducit ser. 24 <quia.re-
Fast. lib. ii, de mulatione vigiliar. in jejunia. veraplus vigilare plusyivere est. > YerumaitScjip-
liastes Cliniacil, c, sclipl. 4: <Cave ne vigiliasvanis
id.guoqne,naniscituloousesl digiiissimiis, addam'
.fabulis, aut, improbis cogitatiqnibusimpendas.Prse-
',.-.,tjuoftptisirlin templis'«tavivigilaresolebant,
Excuiiiasquepali, solemnianianesequfenli stat enim dormire quam yanis :sermonibus et cpgi-
Fesia lecepturi,moreronovasuslulitajlas. ' taiionibus inyigilare. » Hnjusmpdi autein vigilias
Nainquia noxsceieri solet esseoccasip,et illud justi devitaverunt,ut ait^Pauliuus. .
Observaniqui Tacta\pluaicon)iniilereie.mpus. t Sermonesbonict optimx.Sic et Tobia vii, 7>di-
J.ejiinarediemyisuniesi sapieiitiusillam". citur Botfiet.opiimi viri filiusesU SicLucse VIJI,1§:
jQuaapraBiijet cjausbnpcteniJb.rrniVe 'ciibili. , Qui in cordebonoet optimp..
Attamen probabiie fit, Paulinum non ad has prsecise ic Et vitiumesi. Seneca epist. 3: < Utrumque yi.-
vigiliasrespexisse hoc in loco, sed polius ad eas quas . lium este^pmnibHS.credere, et nulli.,», ,.-7
253 LIBER EXHORTATIONISAD HENRICUMFOROJUL. 254
sludio summaquevigilantia nobis est curandum, ut. i facie insipientiaimem(Psal. xxxvn, 6). Ilerum s tria
non ' audiamus a Christojudice omniumin die judi- sunl quibus in hoc mundonon sunt meliora : anima
cii quod audienl peccatores : Ile in ignem aternum, sancli in bonis operibusperseverans, qusespeciosiorc
qui prceparatusest diabolo et angelis ejus (Mattli. est sole; et sancti 6ange.U,qui eam suscipiunt ; et
xxv, 41). Vere enim.diabolo est prseparata gehenna, paradisus, in quem djtjgitur;,exspectatioque regni
et npn ' pmnibus hominibus, si non fecimus ppera coelesiis.His tribus non sunt meliora in hoc nmndo.
diabpli.Ya?jiis quibusprseparatus est dolorvermium, Angeli enim sancli delectant animam spiritali can-
ardor flammse,sitis sine a extinctu, fielus et stridor tico, sicutPsalmisla, ait: Beatus quem elegisti et as~
denlium, oeulorumlacrymse,tenebrseexleriores siqe sumpsisti, Dominc; habitabil in labernaculis tuis.
luce, pcenainexlerminabilis; ubi non est ullus ho- Replebimnrin bonisdomustum: sanctum est templum
nor, siye agnitiq proximi, sed continuus dojor el ge- tuum, mirabilein aiquitate(Psal. LXIV,5 et 6). Hsec,
mitus; ubi mors oplatur et non datiitur; uln non est frater charissime, medilemuv.
honor senioris et regis, nec dominus est super seiv- CAPUT LI.
vum, nec niater dihgit filium aut fiiiam., nec filius Gavereab omni peccato, finem redemptionisGhristi,
honqrat patrem ; ubi omne malum, et omnis indi- el tempestivelaborandumdocet.
gnatip etfetor elamaritudo abundat. Hsectimuerunt r Haecin animo firmiter teneamus, et caveamusnos
3
justi, et hsecfugerunt. Rogo, supplico, iterum at- ab omni peccato et iniquitate, in verbo, in facto, in
que iterum deprecor, fraler charissime, ut et nos cogitatione, in manibus, in pedibus, hi visu, in audi-
Deumamemus, et timeamus, et hsecfugiamus, quia tu, custodiamusquecorpus noslrum et animam. Chri-
roors perpetua est animaenpstrse, si in hisperspve- stus enini Dominusnoster, quiestDeus etDeiFilius,
raverimus. descenditde eoeloin lerram, ut nos de lerra ad cce-
CAPUT L lum secum pprlaret: pro nobis peccatoribus crucem
Tria hic pessima: tolidem optima. ascendit, ut nos a d crucialu diaboli liberaret: ab
." Tria enim sunt m hpcmundp deteriora omni malo: inimicis poenam' suscepil, nt nos depcenasempiter-
anima peccaloris cum peccato perseverans, quse ni- na liberaret; mortem suscepit, ut nos de morte eri-
gripr b coryo est; et mali angeli, qui eam rapiunt • peret; a morte resurrexit, ut nos resurgamus ani-
et infernus, in quem 4 ducitur. Nonsunt enim dete- ma et corpore in die magnojudicii. Ideo dum tempus
riora his tribus. Eadem enim anima melu futuri ju- habenms, laboremus, et bpna opera Deoque placita
dicii expavescens, et pulredinem suam inspieiens di- uua cum Dei adjutorio semper facere studeamus, ue
cit -. Pulruerunt et cprruptw sunt cicatrices meai a C subilo e prseoccupati die mortis quseramusspatiura
VARIANTESLECTIONES.
nunquam enim cpneordiamfaciunt, sed discprdiam : ligna in ignem mittunt. Ro?cVen. habetintet3ansulas.
1 Sicut et hwc (lihguam detralienlcm audiamus). * Ven., et onmibus ho. facientib. opera diab. Bened.,
supplico iierumque depre. * Bened., iq quo. s Bened. in marg. 6
mss. tres in hoc ' mundo non sunt me^-
riores.quam anima, etc. el mox his triiuis npn sunt meliores. Bened., in. quo. Ven.in marg. notat
morlpiri et in texiv,fitatim habet, ut nos de mprle eriperet, omissis qum mediunt.
'...''.'•' NOT^l.
a Sine extinctu, pro extinctione. Plinius lib. VH, Patris eorum.
c. 7 : Odor a liwerndnimextinciu. d Ot nos a cruciatu. Crupiatusa cruce,est, ut pa-
" i>Nigrior corvoesi. Ambrosiuslib- De Noe et arca tet ex illo Tereiiiii in Eiinucti.v. 382, act. n, sc. 3 :
cap. VI'i < Gulpa tenebrosa est, et mortuis pascitur Et illiscrucibus
sicut corvus. i Augustinus lib. Annotat. in Job. cap. Et qna3nosseniperpmnibuscrnciantmodjs.
xxxviii, y. 41: < Significanturergo nigri (corvi) hoc Hinc optime stat Paulini antilheton.
est peccaiores,nonduindealhati remissione peccatp- e Ne subito prwoccupati, elc. Est pars Hliusre-
rum.» RrunoAstensissuper Peritateuc. in Gen- cap^ sponsprii, quod post quarlam lectionemnunc dicinms;
vni: < Quid enim corvus nisi peccatoresdesigpat?» D Dominica prima Quadragesimse,et feriis tertia et
Aliqui lamen ex GrsecisPatriinis, ipsum diabolum sexta ejusdem hebdomadse: Emendemus in mclius_,
pernigredinem com designari asserunt. Sic Cliry- elc. An Paulinus mutuaverit verba a responsorio, an
sostoriius ser. in Peniec. de Spiritu sancto: « Ex auctor responsorii -a Paulino, incerlum siquidem,.
area Ecclesiseeliiriinatusest diaboltts, qui vere niger quidquid dicat Agobardus lib. De correctipne antl-
et;51 tenebrosuscorVusest,-suffpcatusin aquis bap- phonarii et lib. contra Amalarium, etiam ex Palribus
tismalis. >Et.AnastasiiisSinaita lil). i, Conteriipl.ana- viris laudabiliter usurpare sententias in
in Hexaniei'.: <Gumsuffocatus probatisque
esset (intelligein precibus suis corisuevit Ecclesia, teste \vlafrido
gog.
aquis baplismatis de quibus Joquilur) et periisset te- Slrabone. De reb. ecclesiast. cap. 25. Delmcautem
nebrosus coryus Satan, etc. » Diabolus auiem caput responsorio scribit Amalariuslib. Deordine antiphp-
est peccatorum. narii cap. 35 : <Responsoriosde jejunio sic mihi vi-
? Qua; speciosiorest sole.Non infrequens in Bcri- sum fuit scribendos, ut primus stalueretur, Emende-
pturis cpmparalio. Jud. y, 31: Qui autem diligunl mus in nielius quse ignoranter-peccavimus, etc;»
te,sicut soiinortu suo splendet, ita ruiilent. Eccli. congruit enim apprime tempori Quadragesimseet
xxvii, 12. Bomo sapiensin sapienlia maflet sicut sol. poenilenlise.Qoandoquidemmos fuit Ecclesiaepreces
¥ide apiid P. Corneliuma Lapide octo solis et jusii suas conformare.AlcuinusPoem. ui:-
analogias in hunc locum. Adde ijiud Domini in Eyan- mysteriis
gelio Matth. jaiij 43, dejustis, qui iti bpriis operibus Hyinnps.ac psalmos,et resppnsotiaresljs
perseveraverunt,' iit: tiic dicii Paulinus,,' ^t, gioriarii, dpngruaprornemiisisubler tgs^dine (,f;nip
consequentur: Tuncjusti futgebuni'sicuisolinregno Ciim hsec scriberet Amalarius, jam sua scripserat
2^5 S. PAULINl PATRLARCH^EAQUILEIENSIS 256
poenitentiseet ihvenire non possimus. Dum sumus in '_\ amore Christi 6 nostri proximi pertulerinl, charitatis
hoc tempore ' seminare nos oportet: tempore enim affectu compatiamur; et quidquid boni alius qiiis-
suo, id est post mortem, sive in die judicii riietemus, libet acceperit, quasi nos acceperimus, ita gaudea-
quod in vita aeterna'habere debeamus2. Hac, eniin mus et pro illo qui acceperit gratias referanius. Ecce
laboremus, et invicem onera nostra portemus. Quo jam, ut' diximus, palitur aliquis tribulationem aut
enim prsecessit caput, et csetera menibra secutura damnum hujus sseculi, aut pro culpis suis vapulat,
eruntV . 8 vel jubente imperiali * sublimitate in carcerem re-
CAPUT Ln. truditur; tristatur parentum sive amicorum morte;
si dolemus pro illo s, in corpore Ecclesise constituti
De fide, spe ct prwsertim mutua charitate.
sumus; si non dolemus, jama corpore prsecisi su-
Teneamus sicut jam superius insertum est, fidem mus 10. Charitas quse colligat"" et vivificat omnia
rectam, spem cerlam, charitatem perfeclam, quia membra Ecclesise, si nos videat de ruina alterius
fides - tanquam sensus nosler est, el charitas tan- gaudere," stalim nos prsecidit a corpore. Forle igi-
quam nostra sanitas. Fides credit, charitas opera- tur non dolemus de ruina proximorum nostroruni15,
tur, spes roborat: et quamvis diversa membra di- quia prsecisi sumus a corpore. Si enim ibi essemus,
versa habeant oflicia, si charilatis lamen unitate ,Q sinedubiodoluissemus. Considerenius, frater "ctia-
teneanlur omnia meriibra, tunc merebuntur ire post vissime, et diligenter attendamus, quia tandiu dolet
caput. Caput enim nostrum in coelo est : et ipsa membrum, quandiu in corpore conlinelur : si au-
Veritas Doininus nosler Jesus Cliristus de suis fide- tem abscisum fuerit, nec dolere poterit, nec seiitire.
libus ait : Si quis mihi ministrat me sequatur : el ubi Cum enim manus aul aliquodmembrumfueritabsci-
ego sum, illic et minister meus erit (Joan. xn, 26). Ca- sum a corpore, si totum corpus lunc in mullis parti-
,:veamuset per omnia caveamus, ne per invidiam, bus dividalur, manus illa non sentit, qusejam a re-
odium, detraclionem,iram,'rixam a capite nostro liquorum membrorum societate divisaest: talis ,52
Jesu Christo Dnecidamur; et miidauid mali 5 Dro est omnis Christianus. oui de alterius aut damno. aut
•'':': V.ARIANTESLECTIONES.
1 Ven. corpore, notatinmarg. tempore. a Bened. debemus. 3 Ven. sunt. 4 Ven. et rixam. * Ven.
6 Bened. add. nos nostrique prox. Utraque viliosalectio. 1. quia ct non jusii
justi p. am. ch. nostriq. prox.
surii proximi. 2. quia (nos) nihil habet ad (pertulerint)et in nos ipsosnon videtur compassioinculcanda. * :Ven.
ut jam diximus. 8 Bened. sk, pro: culpis suis carcere jubente imp.sublim.: retruditur. 9 Ven. inler ansu-
las addit., (etcompatimur.quanlUm possumus.) 10 Editi et Ven. inter ans. ad. (sed proh dolor, nos aliquan-
do rigorem simulantes, materiam in flammam mittimus, et cum ignis incensus fuerit, fugimus.) " Bened.
" Ven. ad. sed insidiamur. 13 in Ven. deest, Fl'ater.
colligit. " 1 '
NOTJ;. •
Paiilinus. Non ausim tamen aflirmare excerpta a lo- C fuit Augustini, imo ipso sseculo nono, cujus initio
co Paulini, quem prse manibus habemus; siquidem excesserat Pautinus e vivis, <ademptum Paulino vide-
non noviter inventa, sed melius collocata ea, quse miis hoc opus, aiunl PP. Benedictini, ut supponere-
tractat, ibi Amalarius affirmat. tur Auguslino. Nam Theodpricenseexstat annoriirii,
a Fides tanquam sensusnoster est, et charitas tan- ni fallimUr,octingentorum exemplar, tituluni tiunc a
quam nostra sanitas.: Hsecet ultima verba capilis su- prima manu seriptum in fronte libri habens : Liber
perioris el nonnulla, quse hoc ipso in capite infra exhortationis sancti Augusiini ad quemdam comitem
leguntur, habentur in«ermone, qui est 105inler eos ckarissimumsibi.t Ita exaclissimiPP. BB. in admo-
qui abjudicati sancto Augustino, in Appendice surit nitione libro prsefixaappendici lom. VlOperum san-
repositi.Quem prsesertim n. 4 et 5 perlege, et non- ctiAugustini. IpsiPatres in Prsefationetom. V, qui
nulla cum hoc capite Paulini convenientia reperies: est sermonum Augusiini, non diflitentur a posterio-
Non esse Augustini eos sermones in hoc comperto ribuS Patrilms, et quidem Paulino cosevisut est AI-
est-: Sintne CsesariiArelatensis episcopi, cujus varii cuinus, imo et adhuc recentioribus, ut est Ivo Carnu-
sermones aliquando Augustino tribuebantur, subdu- tensis, desumptos nonnullos fulsse. Forte igitur locus
bitant editores operum Augustiiii PP. Renedictini. iste, de quo quaerimus, ab hoc Paulini loco deprom-
Hunc itli titulum ex mss. prsefigunt. xExcerpia de plus esl, potius quani a sermone supposilo locus
libris Augustini, qualiter vera et perfecta dilectio re- |) Paulini.
servanda est: et de dilectioneniembrorum, quomodo 1 Imperiali sublimitate, titulus honorarius. Nicor
omnia membra serviant quando spina calcatur. > Ad- laus I ad Carolum Galvumepist. 50 sub initium, et
dunteditores: <Excerptiauteirisuntsensusnonverba, ante finem: <Pralerea rogamus, ut vestra suiilimi-
et forte a Csesario.» Non inficias eo multa ex Augu- las, etc.» Quia enim <sublime dicitur a limine supe-
stino sibi adoptasse Csesarium. Verum quse in hoc riore, quia super nos est, > ut ail Feslus in lit. S,
sermone Auguslini sunt, ex enarrationibus in Psal- hiric iis.qui supra coeterosnobilitate elevaniur, appli-
mos desumpta ea esse adnolant. Quseautem eum catur. Sic dignitatem sublimium pro nobiliuthdixit
Paulino nostro conveniurit, ex nullo loco Augustini, Salvianus D'eguber. Dei lib. iv, et sublime genus di-
aut alterius scriptoris desumpta esse docent. Igitur xit Statius Syl. lib. ni, v. 440 et Thebaid. lib. x, v.
Csesarii, vel alterius scriptoris sunt quse circa fiiiem 219, uli et Claudianus de IVConsult. Honoriiv. 217,
n, 4, et5, cohvenire reperiuntur cum Paulini diclis. nobililatem innuentes. Sed et tribunalia sedesque
Gum autem sermo hic 105 inter Csesarii opera, nec judicum, imo et judices ipsos et eos qui lilibus' diri-
inter ea qusequidemprodidit Baluziuset tom. XXVII mendis praeficiebanlur,sublimissiminomen indeptos
biblioth. PP. adduntur in suppiementum sseculi vi, fuisse docemur C. de Judiciis 1. 16, ubi legitur : < Ex
inseratur, quid suspicari prohibet a quopiam recen- generalibus formissublimissimwtuse sedis slatutum,
tiori serinonem illum concinnatum ex sententiis qui- etc.», el C. de Appellat,1, <yirum sublimissimum
dem Augustini, sed et Pautinianis,quoque? Quando- magistrUm oflicipruin,» et < Judices sublimissimos.»
quidem liber hic exhortationis longa setate creditus I. seq. legimus appellatos.
957 LIBER EXHORTATIONISAD HENRICUMFOROJUL. 258
afflictione, aut etiam morte non solum non dolet, .\. ut sapiens et perfeclus medicus, primum sciat curare
*
sed, quod pejus est, forte eiiam gaudet. Et quia peccala sua, et postea aliena vulnera delergere et
u
jam est alienus a corpore, ideo afleclum charitatis sanare, et non publicare. Hos, si quimus, perqui-
non tenet incorde*, cum Apostolusprsecipiat, Gau- ramus, et cum talibus consilium salutis nostrseinea-
dere cum gaudentibus, flere cum flentibus, idipsum mus : ut non perdamus hsereditatemccelestem, quam
invicem sentientes(Bom. xn. 15, 16). Et Salomonne nobis Dominus ab initlo mundi proeparavit, si ser
de ruina fratrum nostrorum gaudeamus, manifestis- viamus ci in juslitia, et sanclitate, etpuritate cordis,
sime admonel (Proti. xvn, 5). Nosvero 3, mi frater, et charitale non ficta, clamantes cum Apostolo : Quis
si veram et perfectam charitatem volumus cuslodire, nos separabil a charilate Christi? Tribulalio, anperse-
* omnes homines sicut nosmetipsos studeamus dili- cutio, an angustia,lKanfames, angladius (Rom.,\m,
gere: ut quia caput nostrum Christus est, membra 35), et cseteraqusesequuntur; sicut dictum estic.: Ne-
illius nos esse mereamur; ut cum Christus apparue- que mors, nequevita, nequeangeli, neque principalus,
rit gloria uostra, et nos per concordiam charilatis, neque instanlia, neque futura, neque aliqua creatura
* dileclionem scilicet Dei et proximi, quasi vera et poterit nos.separare a charitate Dei, quw est in Chri-
perfecta membra illius absque ullo dolo malitisevel sto Jesu Domino noslro (Ibid., 38). Dictum est
invidise, omnes homines sicut uos ipsos amantes, B enim " de Ecclesia primitiva, quoderat illis cor umim,
cum ipso apparere mereamur in gloria. Ipse etenim et anima una (Act.iv, 32)in Domino,et erat illis unum
ait in Evangelio6, In hoc cognoscentomnes, quia mei velle et nolle, quia in unum eos Christi charilas
eslis discipidi, si dileclionemhabueritis ad invicem copulaverat.
(Joan. xvm, 35). Dilectio enim proximi malum non 53 CAPUT LIII.
operalur (Rom. xm, 10). 0 mi frater charissime ',
si Dominuset Salvalor noster, qui nullum peccatum Pravorum kominum placita, et iterum de eleemosyntt
de proprio facienda.
habuit, tanto affectuet tanla dileclione nos peccato-
res amare dignatur, ut quod nos patiraur, se ipsum E contrario vero camales et amatores hujusmundi
pati testetur: quare nos, qui sine peccato non sumus, contra se invicem separantur et disjungunlur : mo-
et qui peccata nostra * per charitatem redimere ventes in alterutrum scandala, contentiones, iras,
possumus, non tam perfeclo amore eum diligimus, rixas, dissensiones, homicidia, perjuria, furta, rapi-
dum tanto 9 nos dilexit, ut etiam proprium Filium naset omnia quse mundus ls iste amat; et delectatur
suum pro nobis peccaloribus morti traderet? Et.dum dicens unusquisque in corde suo: Faciam qiiod volp
tantam benignilatem et misericordiam erga nos ex- 19et possum; impleam 20cogilalionesmeas et delecla-
hibuit, vigilemus ne perdamus bonum, quod nobis C tiones corporis; suffragantur mihi corisilia mea, sive
dedit, et sacramentum baptismi nostri, in quo 10ju- amicorum meorum, vel parenlum polenlum 21;adest
ravimus abrenunliare diaboloet pompis ejus et pec- milii aurum, superabundat argenturii 22;'adsunt niihi
catis omnibus. Et si transgredimur in aliquo peccato servi et ancillse, agri et multse possessiones hujus
post baptismum *>,pius Deusdedit secundum baptis- mundi, pallia, vestes pretiosse, unde me redimere
mum, id est fontem lacrymarum, et ordinavit nobis possum: adimpleamS3voluntatem meam : Deusdabit
poenitentiampropterfragilitatem.nostram. Idee de- mihi spalium vitse et poenitentise. Heu, quare non
bemus nostras confessionesveraciter confiteri, et timemus quod Evangelium terribiliter insonat, di-
fructus dignos poenitentisefacere : id est, ut prsete- cens : Slulle, hac noele exposcenta te animam luam :
rita non " reiteremus secundumjussionem 13Domini, quw prwparasti cujus erunt (Luc. XII, 20)? Homines
etconsilium sacerdoris.Deumtimentis. Qui sacerdos, « nos esse cognoscamus, et ne sic al superbiamus
VARIANIES LECTIONES.
1 Ven.subsannat et gaudet. * Ven. sic habet: ideo affeclum charitatis non habet in corde, quia jam alie-
3 Editi el Ven. sed inter ans., add.
rius estacorpore. (miseri de inimicorum nostrorum ruina* gaudemus,
subsannamus; "et si non cadit, cadere*eum in ullionem nostri optamus:; 6
sed oremus Deum.) Ven. sic ,ut
ejus adjutorio omnes8homines, etc. Ven. et per dileclionem. in Ven. deest, in Evang.* ' in Ven.
deest, charissime. Tam Bened. quam Ven, habent liac verba et qui p. n. p. c. r. p. sed Ven. inter ans.
9 Bened.tantum Ven. tanto quod concordatcum amore prwcedenti. 10lsBened. in marg. mss. quod. " Ven.
inter ans. (nos abluere poenitentise Jacrymis curamus quia) pius. Ven. i. e prseterita ne reiteremus.
13 Bened., secundum jussiouem Deum timejilis sacerdotis. u Ven. perquiramus et sequamur. 10 in
Ven. desunt an persec, an fames. 16 Ven. dictum est enim. i7 Ven. etiam. i8 Bened. non ha-
bent, mundus. 19 Ven. inter ans. (Dominum meum amicum et defensorem habeo , nemo mihi
obstat, interim faciam quod possum.) so Ven.implebo. si in Ven. (opprimam quem volo, adslem cui
" Ven. (eloquenlia mea omnes prsecellit: quem vereor?) S3 Ven. adimplebo. si Ven., nec sic.
volo.)
NOTJE.
- Bomines nos esse cognoscamus,ne sic superbia- _. Dicat quid superbil ? i Et infra n. seq.: <Quid super-
nius. Argumentum humilitatis cognitio hurrianilalis. ^ bis homo?... Deusfactus est homo: tu hpmo cognosce
Quid superbit terra et cinis? ait Sapiens Eccli. x, 9. quia es homo : tota humilitas tua, ut cognOscaste.»
AugustinusTrac. 25 in Joan. n. 15: <Quid de super- Ad comprimendam quoque mentis arrogantiam, me-
bo dicilur mortali, accincto pannis carnis, prsegra- moriam humanilatis objectam discimus ex Tertul-
vato corpore corruptibili, et tamen exlollenii se, et liani Apologeticocap. 33 : < Hominem se esse etiam
obliviscenti qua pelle veslitus sit, quid ei dicit Scri- triumphans in illo sublimissimo curru admonetur.
i
ptura? Quid superbit terra et cinis? Quid supertiit? Suggerilur enim ei a tergo: Respicepost te : honii-
'W> . S. PAULINI PATRIARCHJ: AOUILJEffiNSIS 2§0
cOiitra Deiitii eVprOxirriiim,ut* volurilates nostras :A phetam quid dicat: Qui offertsacri/iciumex rdptrtd',
riiaias peificiarrius eltJemh 9 postponamus; ac deiri- siveex substahiid paupehim, quasi ijuiviciimdtfitium
ceps Domiriitioriamvoluntatem ad nostras malas re- M conspeclupalfis sui (Eccii. xxxiVi 24). Nbh dcci-
fleclere ciiiri rinineribiis posse hiiamhr, 3 noslrain- piam, ihquit 9, isla de manibusvestris : mahus eniih
que praVani voiuritatem ad DPmini semper rectaih 'iiestm sahguihe plehw suht (Isai. i, 15). Et aliiis pro-
voluritatefflcorrigereiiegligamus; sed UbicunqUerios pheia; Pdhis egenlium, viia pdupefum 'esi: yui de-
delectat, injurias nostras volumus vindicare, Kdi- frauddt illum; vir mhguinuhi esi '( Eccli^xxxiv; 25 ).
centes : Faciam homicidiiim,perjuriutn, adulterium/ Contemnamus facere injustaseleembsynas, qui volii-
fornicationem, et postea datio Domraoredemptioiiem riius facere justas 10et spiritales eleembsynas; iit de
nieam. Quare riori intelligimus, dum sic audaclef justis labbriJms faciainiis, nori de rapinis, sive de
peccamus, aeslimaritesDeuriia pbsse niuneribus pla- 11multiplicutione frugurh, aht-Qe iricptis iiegbtiisjrie
cari, qiibd tuin riiulio ptiis eum ad iram *, quain ad forte in tibC rriulla i2 sacrilegia iricuiTaiiiiir, vel
iriiserifcbrdiaiiiprovocamus, quia Deusiion delectatur etiam, qubd pejiis est, lS pro eupiaitate Vel iibi-ieiaie
iii auro * vel argeritb, riec atiud a nobis quseriti sariguis fiiridatui, clariieriique eprhhi'vOcesad Deum
ijtlarii aniirias hOslrasmundas in conspectu suo prse- COntranos, multb labore afflicii. Uride et Psalrrii-
seritari? Nec-enim corisiiiispeccatorum seimmiscet, B sta 14: Xlui pecuniamsuam hdndedii hd nsuram, et
sM ex salute ribstra hbs semper admonet, et salu- munerasuper innocenlemnoitaccepit '{P$at.iiv, 5),
tiredat corisiliriin,quia ipse estcrinsiliariiis saliitis et coeieraquaeSuperiusiii eoderii psalmo aridienterii;
nostrse, sicut propheta ait: Et vocabilurnomen ejui 18credentem et caventem bealum eflicere possunt,
admirabilis, consilidrius {Isa. ik, 6). Et iterum di- sifciil16idem psalmus coricludil: Qui fdcit tuec, non
ctum est de eo in Psalmo : Bealus vir, qui non abiif movebitur ihwternUm (Ibid.). . •'
tk consilio impiorum (Psal. i, 1). Et iterum, quia
tion est iniquitas in eo (Rom. ix, 14). Et forte ipsa, 54CAPUTLIV.
•*quaiti putaihus pio riobis facere non est hujus mundi, cui iiaque
eleemosyriamvel €hristidna felicitas
. non est hwrendum,sed Deo.
tie a prsediis* fflbrtubruffl,sive derapinis pauperuih,
liomine; hbn opere videtur esse eleemosyna, ut urius Et qiiia talia et tiis similia creator bmnium crea-
ihjuste vestiatur; et alius irijiiste ' exspoiietur; et turiB suse rationali ahmmiianilo iiisinUat, credamus
lihUs injuste pascatiir, et alius injuste fame torquea- '" quia diligit creator quod creavit; tiemirieihperse-
tiir. Nbh quseril Ista Deus a riobis : audeb dicere, quitur, si ipse hpriio se hon persequatui-; a. taullo*
tidit ista bmhipoleriSDeus. Ipsum atidi per 8 pro- C qublibet hohiihe recedit 18, hisi prius ipse tibmbatieo
VARIANTESLEGTIONES.
J in Ven. deest, Deum. 3 Veh., cum nos
;.,l Ven.i et. nosiramque. hVen. $ic* (necfratri parcimus)
'tjicentes ;*,(faciam vindictam infratrPm vel patremmeupi) faeiam iibmicidium. .Bened. in tnarg. mss.
^ubd. Veh. 'sic hdbei: eleemosynam de prsedis " smoi-t. siv.de iapiri. paup. nbh.yidetiir Psse eleemosyha.
est ut. ' ^
-4(Qualis
l" Ven., justaseleembsyria) Veii., spoiielur. Veh., audillprophetam,.qui dieit." Vcn.iihquit Deus.
studeamus facere spiriluales eleemosynas. in Ven. de.est,de; . Bened. inmarg. mss.
13 est cupiditate vej iuebrieiate. i4 Yen. Psalmista ait. _is Ven.
^ptiores, sacranienta incurrant.. Ven.,
et*credeiitem et paveritem. 16 Ven. et idem. " Ven. credimus qubd qui diligit quod creavit Crealbr, iie-
-ihinemjiiti;. i8 Veh.addit; Deus.
NOTJG. «•
Wm mementb te. Ei utiqiie lioferriagis gaiidet tahta ebrum non 'vatebilliberare eos indie furoris Dbmint.
^ie glbria coTuseare, ut illi admonilioconditioiiis suse a De prmdiis moriixoftim':diitiialectio, an de prw-
sit necessaria. » dis legendum, ut habet Venela, Frobeniana, alise.
a JEstinmntesDeumpossemuneribusplacari. Eccli. Sicque videretur loqui de prsedonum eleemosynis, et
^Vii,11 : Ne dicas : ih multitudine munerummebrum li niortuorumidem csset ac hecatbfum, utlalrbries in
tespiciet Deus\ et offerente ine Deo altissimo munera via faciunt. Anprwdiis, ut legunt PP^ Benedictihi:
meq suscipiel. Vide quoque cap: xxxiv et xxxV ejus- |v u
Et sic videretur luielligenduih de pradiis mbriubrum
demlibri, ubi multa ad rem SiraCideScongeiil.Hinb irijusle acquisitis, ham de justo tiiulo adeptis iieii
krgue rjUaniiriepte et faisb dixerit Ovidiiislib. lu De cleemOSyhas gratissimum esse Deo (quis ainbiget?
-art; V. 633 : RetiriUimusbanc leclibnem _ quia pririius sehsus ha-
betur in verbis sequeritibiis,iri rapiriispauperum. Hic
Munera,crede milii,capiuntbominesquedeosque. Videiiii hecessarius ad reffl totahi exJiauriehdam, ut
. , PlacaturdonisJupiteripse tuis. nimirum quivis inielMgaVreS injusie partas siVe
i= Plus dd irtim, qMmddmisericdrdiamprdv'6'cd- fraude, et dolo; seu vi, si ih eleemosynas cbnferan-
iihus; iit patet ex verbis DbiriiiiiIsaisei,li et seqq.; lurj nomine hori opere eieemosyhas videri;
Jereniise vi^O; Amos v, 21 et 22 cujus sunl hsecper e A nullo recedit, hisi hombdb eo fecedat. HPara-
lsaiam dicta : Quo mihi multiludinem victimarum lip. xu, 5 : Vos reliquislis me,et ego reliqui vos; et
vestrarum? Plenus sum... Incetisum abominatio est c. xv, 2 :.Si deretiqueritis eum, .derelinquetvos. Au-
hiiiii...J'diia.suhi (lisec)mihi mbtesid. gusiinus lib. iyCbhfess. cap. 9 : «je.hemo amitlit,
, * Non delectatur in auro vel argento, a peccatp- lrisi qui dihiitlit.» Vide cap. ll.ejiisd. iitiri, et cap. 2
ribus oblatb, quia auro et argento non indiget. Et- sequehtis. Hoc ideffl repetil lib. xni.de Civii. Dei
: ienini Meum «sl'argentum_ et mcum esl aufum, dicjt cap. 15 : < Anima sui Vita, ijuod illi Deus est, rion
. Dominus exercituum, Aggsei n, 9:; et Ezechiel. VII, deserta est, ut desereref; sed ut desereretur, dese-
49 : Argentum eormn (oras, projicietuf, ct aurum eq- ruit, .-]..
. tr«m in ^terqtiitiniumerit. Argenlnm ecrum, ct r.urum
261 LIBER EXHORTATIONtSAD HENRICUMFOROJUL. 262
' 7
reeedat; nec natufam in nobis ,"sed vitium quod A mundana esse, qua; ih amaritudiiieiri vertitiif, et
CORtraximus,odit. Et non prodest » nobis, imo amarani polionem ipse miindus amatoribus suis prb-
ctiam obesl Chrisli sanguine esse redemplos, et Vo- pinat. Et ipsa Verilas eos alloquiiuf dicens : Ubi est
lunlarie diaboloesse subjeclos. Ideo cogitemus et re- quod amabatis 8? Ubi est quod pfo magiiblenebalis?
cogitemus, quod non propter felicitatem terrenam CAPUT LV.
Christiani effecti sumus,s nec propter divitias hujus
islam viiam Christum Quam lugenda animarum perditio.
sseculi,vel propter ^olimus, Omi frater, nunquid ferresesuut carnes nostrse,ut
sicut Aposlolus ait: Si in hac vild tanlum speramus non contremiscant, vel etiam sensus noster adaman-
in Domino3, miserabilioressumusomnibushominibus ut noo mollescal, autetiaro non 9 evigilet ad
tinus,
(I Cor. xv, 19). Christus enim, ne aurum diligeremus, telia Dei verba? Quare non dicimus cum Propheta :
oblala munera contemnere docuit; ne famem time- dabit capili nostro aquam, ef oculis nostris fon-
Quis
remus, quadraginla diebus jejunavil; ne riuditateffl tem lacrymarum, et i0 ploremusdie ac nocte vulnera-
pertimesceremus.prseter unam lunicara, aliam disci- tos fiiiospiehisnostrw (Jerem. ix, 1)? Deficiuntflendo
pulis suis habere vetuil; ne tribulationes expavesce- oculi eorum qui considerant Jion solum mortes cor-
remus, omnia ipse sustinuit; ne morfem formida- r porum, vel etiam animarum Cliristianorum. Quis
Temus, et hauc ipse suscepit. Et cum isla omnia nos luctus idoneior,
non tanlum verum etiam quis planctus cerlior inveniri potest,
docueril, verbo, exensplo uquando unusquisque nostrum de anima perdita lu-
ipse prsecessit. Hocenim fiagret in cordibus nostris; et dolet cum Apostolo, qui dixit, Quis infirmatur,
hoc ignis Spiritus sancti in nobis fervere facial, ut get et ego non infirmor? Quis scandalizalur, et ego non
sequamur vesligia ejus, ne desideremus remanere in
uror (II Cor. xi, 29)? Atque ilerum in alio loco di-
hoc mundo, et.pereamus cum lioc mundo. Heu quam
lectionem proximorum compassus, dicit: Oplabam
miseri sumus, si hoe credere nolumus, et ab amore
esse analkema pro .fratribusmeis a ls Christo (Rom.
hujus sseculi menlem nostram non revocemus, dum ix, Discamus in tanlo Chrisli Apbstolo tantam
ista tenere non et illa se- 3).
perpetualiter possumus, per Chrisli ctiaritatem, 55 dum sciebat quod
curitatem amittimus! Quid faeiemus? quid agemus? flagrare
unico filio suo non sed pro nobis bmni-
lugendumnobis est si regnum ''promissumperdamus, bus tradidisset eum pepercisset,
et subito dicatur nobis, o vos amatores mundi, exite (Rom. VIII,52). Pro omnibus no-
bis dicit : ideo nulli laici, nulli clerici, nullsesacratse
Obviamsppnso, el ad illuin venile, quem videre non
delient negligere salutem animarum suarum,
vultis, quia prsecepla ejus postposuistis. Videbitis virgines dum ianti sanguinis pretium pro nobis fusum esse
enim plagas ipsas, quas in corpore suo pro vobis -
*pertulit. Quid tuuc dolentes et gementes dicemus? _ manifestum est. ,
Et quid meritis nostris in eum exigentibus respon- CAPUT LVI.
siiri erimus 6, dum frequenter audivimus, et negle- Captandum tempus misericordicetempeklivaconver-
ximus b quod Psalmista cecinit: Quid retribuam sione.
Dominopro omnibusquw relribuit mihi? Calicemsa- Ideo omnes nos qui reliqui sumus super terram,
lutaris accipiam, el nomenDomini invocabo (Psal. peccala nostra agnoscamus, he Pum iriipiispefeamuS)
cxv, 12). Firrhiler teneamus, quia spes bondrum in dum cito digna satisfactioneJudicemi 3tibnpiafcertius;
isto muridb nori est posita, quamvis videalur spes Quam velociter placavit iram ejus itie qui. dixil:
VARIANTESLECTIONES.
1 Veri., nee nat. nbn nobis vel vitium. 2 Editi hic addunt cum Ven. Non eniin omries qui in
hoc sseculo felices sunt, felices erunt et in futuro, nec omnes infelices in hoc sseculo, infelices eruht
in futuro. ) 3 Ven.v in Chrislo. 4 Ven. regnum Dei. 6 Ven. ad. ipse. 6 9Veh. sumus, audi-
irius, et negligimus. Ven. spes humana vel muridana. 8 Ven. male, amabitis. Ven. niiniriie evi-
gilat. i0 Ven. et nori ploremus. ll Bened. in marg. supple,quam. " Ven. in. sed reponii in marg.
18Bened.nonhabent judicem. Ven. placamus.
NOT.E.
°JVonprodest,imo obest,etc. Consuleloca Scriptu- I) sibi volunt? Quseconnexiocum prsece.dentibus?Puto
rseJoan. xv, 22 et 24. Heb. vi, 4 et seq. et x, 26 et mentem Paulini hanc esse. Dixerat: Videbitis plagas
seq. SalvianusDe guber. Dei lib. iv christianos, qui quas Christus pro vobis pef tulit, eujus amori quia
redemptionemex sanguine Christi in baptismo per- non respondimus, uti faciendum erat, nec Psalmistse
ceperunt, sic alloquitur : < Nos, qui Chrisliani et ca- auscukavimus jubenti, ut retfibuefemus Dominopro
tholici esse dicimur, si simile aliquid barbarorum omnibus, quse relribuit nobis, calicem scilicet pas-
impuritatibus facimus, gravius crramus. Atrooius sionis alieujus pro eo accipiendo, ideo ait, quod au-
enim sub sancti nominis professione peccamus. Ubi divimus, negleximus. Salvianus lib. iv De Gnber.
sublimioreslprserogativa, major est eulpa; ipsaenim Dei quid simile suppeditat: <Quidefgo pfo his om-
errores nostros religio, quam prouteiuur, accusat. » nibus nos retribriinius velpotius fetribuere debemus?
Et caeteramulta hujusmodi habet eodem libro : non Pfimum scilicet illud quod beatissimus propliela et
sic tamen ad rem nostram, quemadmodumhsecverba debere se et reddituruni esse testatur, diceris: Quid
sancli Csesarii Arelaiensis episcopi hom. k: «Gravi retribuani Domino pro omnibusquw retribuit mihit
damnationeiterantur crimina, postquam Christi san- Calicem salutaris accipiam, et nomen Domini ihvb-
guine sunt redempta. Inexcusabiie malum est post cabo. Prima ergo retribulio est ut mbrtem mofte
mortem Redemptoris nostri Domini, servum macu- reddamus.... Secunda ut si debitum mbiie noii sol-
lafi peccatis. vinms, vel amore solvamus.»
]l Negleximusquod Psalmisla cecinit. Quid hsec
265 - S. PAULINIPATRIARCH^E AQUELEIENSIS 264
Peccatum meurh cognovi et injustitiam meam non A5Et sic sic pius et misericors Domimis., alto suo
Dixi: pronuntiabo adversum me injustiiiam judicio separat vasa ira; a vasis misericordise. 0 si
' operui.
meam Domino (Psal. xxxi, 5). Promitlit se pronun- attendamus miserum Judam, vas olim perfectum, 6in
,tiaturum, et illi jam dimittitur. * Attende, mi fraler, perditionem perductum ! Mustum sancti Spiritus
magua res! Dixit pronuntiabo, non dixit pronuntiavi; portare' non potuit, quos accepto continuo crepuit,
etlu remisisti,quia ex eo ipso quod dixit pronuntiabo, totumque fractum ad nihilum utile est. Hsec perti-
ostendit quia nondum pronuntiaverat, sed corde meseenjes convertamur : et convertamur 9 dum tem-
pronuntiaverat. Hoc ipsuffldicere, pronuntiabo, pro- -pus est. Ait enim Psalmista: InquiriteDominum, dum?:
nuntiare est, ideo et dimisisli impietatem cordis mei. tempus est, et confirmamini,quwritefdciemejus semper
-Vox mea nondum in ore erat, confessio ergo mea (Psal. civ, 4). Tempus est enim, ut reparemur: et si
noridum ad os venerat. Dixeram, pronuntiabo adver- in aliquod 10peccatum fracti sumus, omhipotentem
sus me, verumtamen Deus audivit vocem cordis mei. Deum figulum et artificem habemus; credamus quia .
Vox mea nondum in ore, sed auris Dei jam in corde potens est reparare perdita, qui creavit hseeomnia
erat. Et quid secutum est? Et remisisli impietalem integra. lpse enim ait: Sicut lutum in tnanu " figuli,
cordis"mei. Paratus est semper Deus peccata nostra ita voseslis ift manu med (Jer. xvm, 6). Ideo humi-
indulgere, si non tardaverimus ad eum reverti. Si B liemus nos sub manu omnipotentis Dei, ut nos
enim tardaverimus, timeamus ne inferat nobis! iram exaltet in tempore visitationis (1 Petr., v, 6). Cogi-
suam, quia quosdam quidem a prsedestinavit ad 3sup- temus nos in conspectu Dei slare; agnoscamus quid
plicium, et quibusdam quidem magnum prseslitit be- sumus; agnoscamus quia terra et cinis sumus, dum
tieficium: nec tamen hoc injuste, sed in alto suo et propheta contra nos dieat, Quid superbit terra et
judicio. Nam Cain perfecit 4 homicidium, et Job cinis (Eccli. x, 9)? Quod si 'nos non agnoscimus,
vulneratus Dei amicus effectus est, et Abel inriocens frustra exaltare volumus cervices nostras, dum Deus
a fratre suo occisus: tameu nec Job diutius passus superbis resistit, humilibus autem dat graliam (Jac.
ttst cruciatum, nec Ananise locum donavit ad igno- iv, 6). Consolamini humiles, dicit Deus yesler, con-
scendum, nec Paulum deseruit eolaphizatum, quem solamini qui eslis pusillanimes; confbrlamini, et.jam
sua gratia fecit robustum, nec Judam suscepit poeni- nolite timere : ecce Deus vesler retribuet judicium,
tentem-, nec.Petrum deseruit flentem, nec Saul re- ipse veniet et salvos nos faciet (Isa. xxxv, 4). Doroi-
spexit4>03nitentem,nec David despexit corifitentem. nus in proximo est: nihil solliciti sitis (Philip. iv,
*ARIANTES LEGTIONES.
1 Bened. in marg. sic : Glossema in manifestum, quo carent mss. nos, ut ipsi, inter ansulas ponim. qubd
non facit Ven. edilio. *s Bened,.in marg. mss." in nobis. 3 Ven. ad supplicium, nec tamen hoc6 injusle;
ewtera media desunt. Ven.fratricidium. Bened. monenl in marg. hwc non extare inmss. Ven. et
in. ' Ven. potare. 8 Bened. in marg. mss. quem acceptum , et mox lotusque fractus. ^Ven.nonre-
J1
petit, et convertamur. 10Fen.<inaliquo pef pec. apud Bened. deest in manu
NOT.E.
'
*Quosdam prwdestinavit ad supplkiutri. Theologi C prsedestinavit ad poenam, non prscdestinavit ad cul-
inprsesenliarum magno scrupulo forlasse ahgerentur, pam.» Hoc autem sensu Paulinum 56 nostrurh esse
si. verbum praedestinationis de reprobis Joquendo, intelligendum ex ipsius verbis liquet. Ait enim:. Si
sitii exciderel. Quandoquidemusus scholarum invexit tardaverimus, timeamus ne inferat iram, et ratioiiem
hbc discrimen, ut non nisi de electis ad gloriam prse- timenili addit, quia quosdam prmdestinaviiad suvpli-
destinatio diceretur, et ipsi praedestinati vocarentur: cium. Quoromdam igitur est causa prsedeslinationis
reprobi autem prsesciti. Sanctus Thomas certe 2- ad supplicium procrastinalio conversionis, et malitia
2, q. 174 a. 1, c. dicit de prsedestinatione: Quw est indurata peccandi: timendum efgo est, si lardave-
bonorum tantum: Verum superiorum temporum Pa- rimus, bsec est vis TOquia, alioquin cur poneret
tres non ulique hoc scrupulo vexabantur. lllud enim illam causalem ? Quia autem sicut prsedestinatio, ad
quod decretum vocant, quo, posito demefito, sive supplicium a malis hominis operibus pendet, ita a
peccatb et impcenitentia finali, qua bomo inimicus gratia sola Dei, cbnversio et juslitise opera; ideo
Dei moritur, Deus ipsum damnat, prsedestinationem subdit: et quibusdam maghum prwslitit beheficium,
aii suppJiciumappellant. Audi non uno loco Augusti- quod exemplis sequenlibus declarat. Quod aliis verbis
num. Tract. 48 in Joan., n. 4 : < Quomodoistis dixit: Fulgentius ait 1. c.: <In sanclis coronat Deus jusli-
Non eslis ex ovibusmeis ? Quia videbal eos ad sem- tiam, quam eis gratis ipse tribuit, gratis servavit,
piternum interitum prsedestinatos, » et infra n. 6 : gratisque peffecit. Iniquos autem condemnabit, pro
< Quid potest lupus ? quid potest fur et latro ? Non impietate vel injustitia, quam in eis ipse rion fecit.
perdurit nisi ad interitum prsedestinatps. » Tract. In illis enim opera sua glorificat: in istis autem
auiem 107, n. 7, de Juda : < Filius perditionis dictus n opera non sua condemnat.» Sseculoix, Golheschalcus
est tradilpf Ctiristi, perditioni prsedestinatus. »Item. monachus malam doctrinam effuiiit de prsedestina-
tract. 3, ii. 5, super illud : Mundus le non cognovit, tione, qua sub nomine prsedestinationis ad poenam
sic ait: < Mundus quippe ille damnationi prsedesti- involvebat necessitalem, tanquam ex prsedestina-
naius merito non cognovit. » Sahclus quoque Ful- tione, ad culpam. Saletirosam mehercule et alese
gehthis lib. i ad Monimuni, cap. 13, prsedestinatos plenam controversiam.excitavit, illiusque sevi Pa-
ad.peenam iiiiquos appellat; cujus verbalibens tres ire, ut dicitur, per extentum funem coegit. Si
exscribo, quia rationem afferendo et explicalionem aves ortum progressumque erroris, historiamque op-
liujusinbdi;prsedesiinationis, omnem scrupulum vel pugnantium et propugnantium scire,. prseler.illius
delicatissimsemenli removere poiest. Sic enim ait: setatis scriplores Rabanum, Hincmarum Rhemensem,
t Potuit, sicut voluit, prsedesiinare quosdam ad glo- Florum, Prudentium Tricassinum, consule inler re-
riam, quosdam ad poenani. Sed quos praedestinayit ceniiores. Da Pin BibL eccl. saBCvii, cap. 2, et G.
ad gloriam, prsedeslinavit ad justitiaih. Quos auteiri Cave in Gotheschalco,
265 LIBER EXHORTATIONISAD HENRICUMFOROJUL. 266
5, 6), nipil nc-s * terreat mundi infelicitass: quia si. A CAPUT LVHI
istam infelicilatem mundanam sancti * omnestimuis- Pastoris auxilium conlra diabolumexposcitur.
sent, perpetuam felicitatem noh haberent. Si felicitas Dep-ecamur te 12,Domine bone, summe et optime
hujus muiid.itransitoria diligitur, hic perpetua non pastor, ne pereat ovis : imple ofliciumsummi pasto-
invenitur. Si vero perpelua felicitas quserilur, quo- ris; persequere leonem a, qui rapuit ovem de grege
niam hic non invenitur, ad perpeluarii felicitatem tuo; leo inlerficiatur,etovis de faucibus suis eruatur;
tendamus, ubi palriam et parentes nostros habemus: tu enim es pastor ovium. Rex noster potens, contere
patientissime omnia bujus mundi pro Christfnomine. Satanam sub pedibus noslris. Et nunc, Domine. pa-
toleremus. Quid, * rogo, est quod lolerelur, contra stor nosler ", rex nosler, tot de grege luo quolidie
14
iilud, quod nobis promittilur? Apostoliisinquit: Non rapiunlur oves, et quare lantum laces? Responde:
sunl condignwpassiones hujus temporis ad futuram quare taces ? Ecce per diversa prsecipilia rapiuntur
gloriam quw revelabiturin nobis (Rom. vm, 18). oves tuse, et inimici tui, qui te oderunt, levanl caput
contra te, et tu taces? 0 Domine Deus, quare tandiu
GAPUT LVII. taces ? Ad hsec Dominus per prophetam clamat et
In pressuris ad Christum pastorem confugere. , dicil: Tacui, lacui (Isa. XLH,14), sed non semper
: manus mea. Ergo, Domine
Nulla ergo nos pressura terreat, nulla calamilas B lacebo aget judicium
Dominus in " Jesu, pastor noster, rex noster, accipe arma lua, et
frangal. proximo est pastor noster ut pugnes contra leonem adversariurn
circa nos est, quid metuemus? Et si metuimus, cla- progredere, circuit
noslrum, qui quoerens devorare nos (I Pet.
niemus ad pastorem nostrum, ut nos audiat. Clame-
mus in coKpuuctione cordis, dicentes : Erravi sicut v, 8).Esto nobis, Domine"', turris fortitudinis a facie
inimici (Psal. LX,4). Petimus et instantissime peti-
ovis quw periit; require servum tuum, Domine (Psal.
mus, ut liberes nos. Mundusenim in malignopositus
cxvni, 176). Clamemus et dicamus, Libera a framea est (I Joan. v, 19). Ecce sseviunt mala, et pereunt
Deus * animam meam, et de vianu cants unicam riiundi
dilectores; blasphemant, insaniunt, et adver-
meam: salva me ex ore leonis (Psal. xxi, 21). Cla- sus le non solum tuam misericordiam
memus et dicamus, Periit fuga-.a me, el non est qui non murmurant; verum etiam tuum judicium repre-
precantur,
requiral animam meam (Psal. CXLI,5). Considerabo hendunt. Quis in eis lalia operatur, nisi auclor mali,
ad sinistram? Ecce diabolus' ut lupus rugit, sicut et omnes perdere cu-
leo frendet. Ecee lupus est ? conlra latrat canis. angelus supertius, perditus,
, Libera nos, Domine Deus16,ab omrii malo, et
Ctamaviad te, Domine; dixi: tu es spes mea, porlio piens? nostra sit ctim ommibono. Ab omni malo libera
mea in terra vivenlium(lbid., 6).Liberame 8 de ma- C pars
nos, quia tunc ab omni malo liberamur, quando a
nibus inimicorum meorum, et eorum qui me perse- diabolo et angelis ejus separamur. Angeli ejus sunt,
quuntur. Nunquidpastor noster bonus, qui animam faciunl voluutatem ejus. Non sit nobis pars cum
suam posuit pro ovibus suis, ad quem si clamemus, qui faciunt voluntatem diaboii, sed cum illo
dimittet nos diutius errare, aut a feris vel a besliis talibus qui
dixit: Si quis fecerit voluntatem Patris mei, ipse
dilaniari atque consumi? Quin imo relictis nonaginta qui
meus paier, soror, et mater est (Matlh. xn, 50). Nos
novem in deserto 9, perrexit unam ovem quaerere
enim illius pretio redempli sumus. Societatem malo-
perdilam. Necquia clamantem audivit ideo perrexit; ruhi fugientes, bona quseramus, summo bono inhx-
sed antequam clamaret; ait enim Evangelista : Re- illi serviamus, ejus voluntatem faciamus:
lictis nonaginta novem in deserto, abiit quwrere reamus,
de
unam ovemquw perieral (Luc. xv, 4 seqq.) : quam. ut simus et nos angeli Dei, quibus dicit Propheta:
BenedicileDomino, omnes angeli ejus, minisiri ejus,
invenlam et lassalam alque fatigalam, impositam
humeris suis reportavit ad gregem. Pastor cam ad facientes voluntatem ejus (Psal. cn, 20, 21): quia
voluntas Patris nostri est, sicut Evangelium ait, ut
gregem suis hnmeris dignatus esl reportare, et mi- non
sericordia sua ab errore revocare. Quod vero ovem pereal unus ex pusillis suis (Matth. xvm, 14), et
ne el evellamus de via justa.
islam Dominus humeris propriis ,0 impositam repor- D pereamus
tavit ad gfegem quantae misericordise ejus gratise 57CAPUTL1X.
agendse sunt, qui tantum se ad nos tiumiliavit et Opera tenebrarum, et arma lucis.
iuclinavit'' ? Porlat et reiicit, regit et custodit. Deponamusopera tenebrarum , et induamur arma
lucis (Rom. XIII,12), et expulsa noctis caligine, effu-
'*
VARIANTESLECTIONES.
1 Ven., vos. Ven. hic addit: nihil dominorum injuslorum impietas. 3 Ven., sancli Dei. * Ven.,
Quid ergo rogo. Ven., 6 Bened.deest Deus. ' Bened. in marg. :mss., lupus ut diabolus.
• ApudBened. non est nie. 9 etpaslor. Apud 10 "
Apud Bened. deest in deserto, sicutet mox. Ven., suis. Ven.sic: incli-
navit, portat, etc. " Bened. non habent te. 13ln Ven. deest nosler hic. " Ven., quare taces ? Resp.
quare tantum taces? " Bened. non hubentDomine. i6 Ven., Deus noster.
NOTJE.
» Leonemqui rapuit ovem de grege tuo. Indicaf pite etiam sequenti, sicuti oslendimus in disserta-
hseresimFelicianamhis et sequentibus verbis, et ca- tiohe prima, qtise infra suljjicitur, circa finem.
PATBOI,. XCIX. 9
267 S.fAUUNI PATRIAJACH^A^UILEJJENSIS afiS
*
gatisque umbris tenebrarum, jadius veri luminis A JDeumPatrem qmnipptentem, qui illuminavHpmBem
fulgeatin cprdibus npstris. ln noc.tenon ppera noetis, hominem yenienteroin huncmundum, qui et > dixit:
sed.diei opera peragamus, quia filii Dei appellatisu- Dum lucem hqbetiSyCreditein lucem, ut filii lucis *»-
mus^ Neque enim deleclatione somni sensu noster tis (Joati. XII,35)'? Prius tamen, dilectissime, siyjSj
tofpescat, nec variis fantasmatibus animas nostras imo quia vis, 'discutiamus qujs sit, vel ifuid .sit diar
illudat, nep ipsa corpora nostra slramentorum boltts. . . '
calpre depressa: in alto torpore quies inclinet; sed '• ... GAPUTLX. '.,.,. .
yigiiando, orarido, jejunando, psallendo contra ad- Bidbblus qudlis in nbs sit, qudlisvefuerit.
versafium diabotiim dimicemus, et riiaguani tiicem
infusam eordibus nostris sentiamus, et ipuocte ppera .. Diabolusest ehim angelusper.supertiiam .supera-
dieijieragamus. Quid enim aggnduiriest notiis in rio- tusa.Deo, quiin veritatenpn stetit; etdoctor meii-
«tetiujus ssecuticaliginpsa, nisi diaboiiim eflugareei, dacii, etpater mendaciia, ,quia ab ipso primum inr
.Gtiristum iniroducere? Quid agendum est nbtiis. in ventum est mendacium, et ipse est mendacium, sic-
iujus noctis csecitate, nisi captiyatorem .caplivare, ut veracissimus, ' Veritas Dominus noster Jesus
,et tiberatprem sequi? Quid agendum est nobis in Christus in Eyangelio Jpannis loquitur,(Joan. -yin,
iipcte, riisi tenebras diabolicas de cordibus nostris B44), quia ipse est caput et fiuis mendacii; et a se-
excutere, ei lumen. verum haurire? Quid agendum melipso deceptus, nos decipere feistinat; isteestad-
estnqbis in nocte, nisi superbiam exstirpare,'et hu- 'versariUs* effectus genefis huiflaniiiriveritor "inor 1
mititatem intr.oducere? Quid agendum est npbis in tis, superbiaeinstituibr^, fex *malitise, scelefumca-
.nocte, nisi,principem omnium vitiorum a.npbisex.7 put, princeps omnium vitiorum^ peisuasbr efiam
pellere, et fonteni omnium bonorum suscipere? Sus- lufpium voluptatum. Hic efgo, eum illmn priihiim*
.cipiamur eum, frater cliarissime, suscipianius eum, JioffiinemaJOeo factumjAdam sciliCetjpatfem tim-
ut et suscipiamur ab.eo, etyideamus qusebpna prae- nium rioslrum intueretur, sicut superius erebfo in-
parala ab eo habeamus, qui ups .qublidievpcat. Sus- telligerepotes, videretque eum * ex lifflp terrse ad
cipiamus jugum ejus leve, et sarcinam ejussuavem, imagiriem-Deifaetrim, pudicitia «rnalum, temperaii-
qui.sarcinam jieccatorumnoslrorum relevat 2. De- tia compositum,charitatecifcumdatuffl , immbrtali-
ponamus qpera ienebrarum, et induamur arma lucis tate veslitum, aimulus atque invidus laritam bealitu-
(Rom. XIII,12). Quid eriim.est deponere bpera tene- dinem-hominem terrenuffl accepisse, qtiam8ipse
ibrarum, nisi renuntiare diabolipompis etangelis ejiis? ,dumesset angelus , per superbiam ebgnoscitur ami-
Et quid est nos armaiucis ihduere *, nisi credere in 3 sisse, inviditstatiminsatiabilishbmicidaririmumDa-
'.,,'.''.''. ''. VARIANtES:.LECTIONES. -
1 Bened.inmarg. mss., radicibus., * Ven., revelat, male,_ 3 fen;,indui * Vetu, quiiioc dixil. * ita
"Bened.,dt Ven.,\brissima Vefitas,Idn, veiacissima Veritas? *6,Bened,inmdrg.: sicms. Go/fe.»-al,, radix,sft,
«c quidem Veri.' * Bened.-,eum tioffiinem. * Bened., quod.
-' ' ''' ' ' NOTiE. '
''• ,.._'"'
» Pdtef menJddcn,-quia,etc. \Jma Domirius dixe- c Inventor mortis. SancjtusLeppapaser. 1 de-oa-
rat in Evangetio Jpan. YIII,.44 : Cum ioquilur (dia- tiv. :'< Ihvehtor moftis diabblus. » Sancitis Thepptii-
bolus) mendacium de propriis loquitur, quid mendax lus lib. II ad Autolycum: < Diabolus pfincipium et
est et patef ejus, Manictisel'ex hoc loco ihfefebarit origo •fuiimortis, qusepostmodum late usque ai no-
patreni habere diabolum, quitract. esset, sicut ipse, men- stra tempora in uniyersum genus mortaiiuin evagata
daX. Conlra quos Augustinus 42 in Joan., n. 12 est. »"Sarictus Augustlnus lib. vn Cbhfess. cap. 2^1,
et 13,,fusedisserit; Accipepauc.a. <In his yerbisqui- etlib. inDelib. Arbilfio, cap. 10, diabolum prmpb-
"danipatrem diaboliim habere putaverunt, et qusere- situm mortis appellat, ettandem sanctus Jbari. Ghry-
bant quis esset diaboli pater. Hic vero -detesia))ilis spstomus iu psal. i, lignum tnortis..
error Manichseorum.J Et paulo posl: < Diabolum ...d Superbiw instilutor_, etc. Bernardus-seu verius
Dominus dixit patrem mendacii...... Npn enim. om- Ogerius serffi. "2iri ccen. Doinini: < 0 servemale......
nis qui meiititur pater meridaciisrii est. Si eniiri ab qiiies per auctofeiri superblse deceptiis.: » Videsis
alio hietidacium accepisti et dixisli; tu qiiidemmeh- sanctum GTfegoriumin illud Jbb XLI,25:ipse estfex
titus es proferendo mendacium, sed pater mendacii Q superuniversos filios superbise lib. 5Xx.iVjcap.idJ,,
ipsius non es, quia sib aiterp accepisti mendacium. Mpral. Chrysostpmus hom. deprat. dom. tpm.V:
Diabolus autem a Seipso meridax fuit, mendacium < Quid est perfectiirii malum riisi diaboius , princeps
suum ipse geniiit, a nemine audivit. ^JubmodoDeus hujus mundi, et auctor operis iriali? > Augustitius
Pater .geuuitFilium veritatem, sic .diaboluslapsus lib. Deiib. Arbitrio supra Heit.,< jirhiGipem omnium:
genuit quasi filiiim fflendaciuni....' mendaeium Nuric fpcole
Dbmirii.• '... Cum de peccatbrum >dicit.
'veftia 58 loquitur e Hic cum primum hominem,etc. His non absimi-
propriis ioquitur, quia menddx est el pater ejus. Et
mendax est et pater mendacii. >Adde quod SicutDeus iia siint ea, quaeSieenim babet sanctuSLeo ser. 4 de collectis
ait; < Incentor jlle auctor-
dicitur Vefitas, ila diabolus mendacium, ul hic ait eteleemosyna.
Paulinus : et ipseest mendacium. quepeccati, primum superbus ul cadefet.deihde.in-
i> Iste. est adversarius. Sanclus rDorotheus do- vidus ut hbceret, quia iri vefiiate nori sletit, tolam
ctrina n, De ,humililale,.distinguit hostem et adyer- vim suafflihinehdacipcollbCavit,offiriiaquedeceptio-
sarium : < Ut quid, inquit, diabolus non solumtio- rium genera d'elibc.yenenaiissimb artis sttsefonte pro-
duxit: ut ab illo bonb , quod ipse prbpfia elalione
stis, sed adversarius nosler vocatur? Hostis scilicet, pprdiderat, spem bumanse dcvolionis excluderet,
quia bonum bmne, omnesque mortales odio habet, in consorlium danmationis suse tralieret, ad
cunctisque insidias ponit: Adversarius aulem, quia eosque ipse reconeiliaiiojiempertinere nonjposset. >
ih omne opere bono, impedimento nobis esse quse- quoruffi
rit. >
"
2fio LIBER EXHORTATIONISAD HENRICUMFOROJUL. 270
8
rentinostro 1, nos nostrosqueparentes tantis actali- \ pessimsehseredilatis, omnibus quse ejus sunt, renun-
tiusbonis exspoiiavit,insuper et peremit. Namet mul- tiemus. Si quis ilaque huic hsereditati, in qua sunt
tis bonis in prima a fronte diabolus nos exspoliavit, panni diaboli, d pompse seilicet sseculi8, et angelis
id est pudicitia, continentia, patienlia , mansuetu- ejus Tenuntiafe neglexerit, cum judex venerit, sicut
dine, charitaie, immoftalitate. Sic nos nudos ac mi- Evangelista loquiliir, tradetur debitor exactori; ex-
serabiles reddidit, siiisque pannis derisit esse invo- actor autem debitorem trudet in carcerem. Atnen
luios, et suo dominio esse astrictos, atque ex ipso dico vobis, dicit Dominus, non e^tef'inde,d<mec red-
vinculo omnem prolem noslram sibimet obligavit. ddl novissimumquddrantem (Mattli. v, 26). Omne ita-
Exspoliavit nos pudicitia, et accinxit impudicitia ; que genus humanum tanquam.pauperem et pusillum
exspoliavit nos temperantia, et eflecit intemperatos; divina Scriptura commendat Beo dicens :Tibi dere-
'
exspoiiavit nos charitate,- et implevit malitia; ^ex- lictus est pauper, pwpillo tu eris qdjutor (Psal. ix, se-
spoliavit nos immoftalitate , et propinavit mortem. cundum Hebrwos, x, v. 14). Ejusque adversarium de-
His etiam turpissimis ac fcedissimispannis nos poste- monstrans, secutus adjunxit: Contere brachiumpec-
f osqifenoslros involvit, et semivivos reliquit. catoris etmaligni (Ibid., 15). Adsit Dominus noster
CAPUT LXI. Jesus Christus pius el misericors, qui aliquam mise-
ricordiam liuie et s et pattperi « exhibeat,
. Quani libenterdiabolo renuntictndum: el auxilii con- B pupillo
trcieum expostulatio. quia callidum atque ferbcissimumadversarium pati-
Et quia sic b sic 3 miserabiliter atrocissimus hostis tur, et jam jam 9 pupiHusin sua causa defieit: qua-
circa nos egit, imo quia sic egit 4, eia, frater charis- propter suus adversarius pravis artibus decipereeum
sime, eia; remmtiemUshuic damuossehsereditati.Pu- |estinat. Adsis, DoffiineJesu Christe, pupillo idoneus
10
pilli effecti * sumus: antequam exactor c veniat lam tlefensor; sta in causaf illins qui jussisti recta judi-
VAIUANTES LECTIONES
1 Bened., patrem nostrurii nos nostr. p. et tan. ac fal. b. exsp. nos, .nsuper. s Ven., a tanlis. 3 Ven.
unicum habet sic. * Ven. non habel imo q. sic egit. " Veri., facti. 6 Apud Bened. deest sseculi. ' Sic
Yen.; at sensus petit. Bened.ut texlm habel:exies, et reddas. 8 Ven., huic pauperi et pupilio. 9 Ven., etiam
.pupil. incausa deficit sua. i0 Ven. inmarg.: al. nosti.
•:, NinVFV
a Prima fronte.De prima acie aliquid dicimus in sanctus Csesariushom. 12 inter editas a Baluzio in
notis ad can. 5 concil. Forojulien., lit. b., quoe huc supplem. Biblioth. PP. lom. XXVHpompas diaboli
facere eliam pessunt, praesertim si allegorice ad aciei eo ferme modo interpretalur quo supra Paulinus. Sic
• fcellique dispbsiliones credamus Paulinum hoe loco (rj enim ait: < Quse sint pompse diaboli prope nulliis
allusisse. < Frons enim in acie est quse adversum ignorat: tamen ex parte aliqua dicere necesse est.
hbstem spectal, » ut ibi diciraus ex Vegetio lib. m, Orania spectacula vel furiosa, vel turpia , pompse
cap. 14. Nisi mavis proverbialiter esse diclum cen- diaboli sunt. Gulsevel ebrietati servire libidini vel
sendum; quse enim initio alicujus rei occurrunt, luxurise infelicera animam subjugare, ad pompam
prima fronte visaesse dicuntur. Hujus adagii frequens diaJiolicertum est pehinere De adulteriis vero,
est usus apud Lalinos, ail Erasmus in adag. Cliil..1. vel homicidiis,rapinis, vellestimoniis falsis, quid opus
centur. ix, n. 88. est ut dicanlur ad pompam vel ad opera diaboli per-
b Et quia sicsic miserabiliter. Geminatio vim ora- tinere, cum hoc nullus possit hominum ignorare? »
tionis jjitendit, ut diximus in not. ad cap. hujus libri Hujusmodi ergo pannis qui vestitur, diaboli pannis
.55. Tale est illud Virgilii lib. u, v. 644 : veslitus dicilur a Paulino, fortasse < quia, ut dixerat
sanctus Gregorius Magnus liom. 32, in Evang., ha-
Sic, o sic posiiumaffaiidiscedile corpus. bel unde teneatur, Quid enim sunt terrena omnia
,;Etlibroiv,v. 660: nisi qusedaincorporis indumeista? Qui ergo contra
Sed moriamur,ait: sic, sie juvat ire subumbras. diabolum ad certamen properat, vestimenta abjiciat,
ne succumbat. Nibil in hocmundo amando possideat,
Hsecfigura familiaris videtur Paulino, qui slatim nullas labentium delectationes requirat, ne
habet: < Eia, frater chafissime, eia; renuntiemus, undeadreruin votum tegitur, adcasum indetenealur. >Hanc
•elc. »
c Exactor pessimwhwreditatis. Sanctus Gregorius autem renunlialjonem Paulinus quoque hic commen-
et tempestive suadet faciendam.
dat,
<
; lib. iv Moral. cap. 35 : Quis alius detiet nomine D e Pupillo el pauperi, pro pupiilo et paupere genug
" exacloristiumano
intelligi, nisi imporlunus ille persuasor,
semel
humanum intelligit Paulinus, utpatet.Atsanctus59
qtti geueri deceptionis nummum con- Augustinus in hunc Psalmi locum pupillum intelli-
tulit, eladtiuc quolidie expetere mortis debitum non git, < cui mortuus est mundus, per quem carnaliter
' desistit? »ldem repeiit lib. xxxix, cap. 13 : < Quis genitus est, et jam potest dicere, mundus mihi cruci-
intelligi exactor alius debet nisi qui semei in para- fixus est et ego mundo. >At in alium Psalnium scri-
diso homini malsepersuasionis nummum contulit, et bens nempe in psal. CXLV , n. 18, de omnitius pro-
quotidieab eoexigerc hujus debiti reatum quasrit? > nuntiat: « Secundum quemdam modumomnes pu-
yuomodo autem facta sit damnosa et pessima hsec pilli sumus , absente patre, non mofiuo, Ptipillus
. hsereditas, advertit sanctus Bernardus sef. 2 in vigil. enim secundum homines niortuo patrefit.... Tamen
Jjativ. Domini, sic inquiens: < Greatura enim sub- nos quandiu sumus in corpore, et peregrinationis lo-
ject;a est vanitati: et cadente homine, quem consti- cum incolimus, absens est pater noster, ad quem
iupfat Dominus dominum domus suse, et principem clamamus : Pater noster, qui es in ccelis. »
pmnis possessionis suse, tota simul noereditas cor- * Sta in causa illius. Stare hic significat, ab aliquo
fupta est. Inde dislemperatus aer, terra in operibus esse eique favere. Hoc sensu el in Scripiuris usur-
Adse maledicta, el omnia subdila vanitati. Nec sane patur. < Stare dicitur Deus, ait S. Eucherius Isb.
reparabitur hsereditas, donec reparcntur hseredes. » Formular., cap. 1, cum nos infirnms, id est suam
d Panni diaboli pompoescilicetswculi, qui sintpan- crcaturam ad pmitentiam el.conversionem patien-
rii isti, in fihe capitis prsecedentis dixerat. Hic.sub ter sus.tincl. t Et saaclus Grcgorius •hom. 29 in
ippfliinepompoe sseculieos inlelligi vult. Et quidem Evang., < stare, ait, pugnanlis est vel adjuvantis. »
271 S. PAULINI PATRIARCHJE AQUILEIENSIS 272
care filushommum. Lleva hrachium tuum, et contere, \ iuenmus, exsuiiami.uie auversarius in conspeciu pns-
brachium peccatoris et maligni. Optime nosti hujus simi judicis, superiorem se esse nobis declamans,
pauperiset pupilli, generis scilicethumani causam, quse agens talem causam apud talemjudicem. Habetenim
ex paterno a chirographo debetur.Inventusestreus, dicere tune ipse diabolus : Jftquissiine judex, judica
et obstrictusab adversario detinelur: non est aliud istum meum esse ob culparn, qui luus esse noluit per
quemadraodum nobis* subveniatur, nisi ex tuo consi- gratiam. Tuus est per naturam : meus est per mise-
lio et pernecessario adjutorio. Judica causam no- riam. Tuus est ob passiouem: meus est ob suasionem.
stram: defende quia potens es. Tibi inobediens : mihi obediens. A te accepil immor-
talitatis stolam : a me hanc pannosam, qua indutus
CAPUT Lxn. est, tunicam 6. Tuam vestem amisit : cum niea
Dwmonacciisator in judicio. vesle huc advenit. Quid apud eum impudicitia facie-
0 rni frater charissime, quam felix anima qusetam bat, quid intemperantia, quid avaritia, quid ira,
poteniem habet defensorem! Ideo nunc qusesovigilet quid superbia, quid csetera mea membra? Dimisit
unusquisque npstrum, ne apud eum diabolus in die te : confugium fecit ad me : meas sorores video co-
'
judicii suos pannos agnoscat, et incipiat reus detineri, mitari cum illo. Quid enim idcirco faciebat? Quid
quem Chrislus sua gratia voluit liberari *. Nec sibi B cum superbia disputabat ? Quid cum ira furiebal ?
male blandiantur, qui post acceptam gratiam corrigi Thesaurizavit sibi iram in die irse. ^Equissime judex,
riolunl, atque rursus ad suas pristinas redeunt volu- judica, inquam 8, quia justitia et judicium prmparatio
ptates 3. Exspectatur enim dies judicii: aderit ille sedisluw (Psal. LXXXVIII, 14). Judica illum meum esse,
oequissiraus judex, qui nullius potentis personam el mecum damnandum esse. Hsec omnia quse huc
aceip;.et,cujus palatium auro argentoque nullus epi- attulit, mea esse cognosco. Meus esse voluit, et mea
scopus, nec abbas, nee comes b corrumpere polerit. concupivit: mecum puniri debet; quoniam quem tu
Astabunt omnes animse, ut referat unaquseque se- dignatus es tanto preiio liberare, ipse se mihi voluit
cundum illud 4 quod iu corpore gessit, sive bonum postmodum libenter obligare. Heu, heu! frater ctia-
sive malum. Prsesto enira erit adversarius diabolus, rissime, poteritne talis aperire os, qui talis ibi invc-
et recitaJmntur c verba professionis nostrse et obji- uietur, ut juste ire cum diabolo deputetur?
ciet d nobis in faciem quidquid fecimus, et in qua 60 CAPUT LXIU.
die peccayimus, et in quo loco, et quid boni operis Relabi quam periculosum.
tunc temporis facere debuimus '. El si lales inventi C Videamus quidagamus; ab illo videamus quomod»
VARIANTESLECTIONES,
1 Ven., sic hdbet: consilio: et per necessarium adjutorium jud. cau. n. defende,quia p. esDomine. * Ven.,
"
liberare. 3 A Bened., voluntates., * Ven.,,secundum quod in corp.gesserit. " Bened., deberemus. * Ven.,
vestem. ' Sic Bened.; ut edili etVen., Quid enim? idcirco omnia faciebat, quia ioco quid. 8 Bened., inquit.
NOTJE.
a Causam, quw ex paterno chirographo debetur. lselus remittit. »
Magnificamibrmulam PaUlinusaPaiilodidicit, Paulo b Nec comes. Quarecomitem inter sseculares di-
scriliente ad Colos. n, 14, de Christo : delens quod gnialesrecensuii, c;eleris silenlio prseterilis? Nimi-
adversus nos erat chirographum, quem in locum rum quia Enrico comitiscribebat. Comitisenim ducis-
Cbrysostomus hom. 6 inquit :« Nusquiim locutus est que nomina etsi varia, saepe tarnen confundebantur
tam magniliee. » Chirographum est cautio manu ali- ul dicemus in disserlalione priina, § 6. Hoc idem
cujus scripta vel subscripla- el proprie libellus, quo adverlerunt Patres Benedicliui in admonitione huic
quis pecuniam se debere scripsit. Tta Hoioraanus, libro proeposita. Poterat quidem cseteras laicales di-
Joan. Calv., cseteriquejurisconsulti. Quibuscum facit gnitates nominare : comiiis vero non polerat orait-
Chrysosloffluslib. c, cum ail : est t chirographum lere, cum ad comilem scriberet. Cum aulem, cseteris
quando quispiam est reus debendi » Quod innuit omissis, hanc retineat, indubiumest, comitem euui
quoque Juvenalis lib. v, v. 795, sat. ull. : fuisse, cui scribeisat.
0 Recitabuntur verba professionis noslrw. Profes-
DeUitoraut sumplorpprgit nonreddere nummos, sionem linjusraodi indicat Auguslinus de Symbolo ad
\ ana super vacuidioenschirogfaphaligni. D catechum. lib. iv, cap. 1, ipsos sic alloquens: « Huic
Exstinguebantur chirographa, quarido solutio a dej>i- (diiibolo scilicet iniraico) vos renunliare professi
tore credilori lacla fuisset; solulione chirographo estis, in qua professione, non tiominibus, sed Deo ct
inani facto, ait Ulpianus 1. solulione ff. ad exhiben- angelisejus conscribentibus dixistis, Renuntio. Ex
duin. Quia vero debita ad filios haeredesvetranseunt, hac angelorum scriptura recitabuntur hsec verba
liinc cum redderentur chirographa defunctorum, professionis nostroe. > UndeCyrillusHierosolyni.,Ca-
filiis hoeredibusvereddenda erant, ut patet ex Juliano, tech. mystag. i de Baptismo : < Ulud, inquit, non
ff. de legat. 1,1. hnjusmodi § Si ita. Sed de his ignores, quod qusecunque dic.is, illa prsesertim for-
rebus vide si lubet jurisconsultos, et prsesertim B. midabili hora (baptismi) scripla sunt in libris Dei
Brissoniumformular. lib. vi. Noverat Paulinus optime abscondilis, ut si quid deinceps adversus illa pronuu-
vim hujus verbi, ideoque quasi ex jurc explicans quse tiata patraveris, tanquam^prsevaricaior judicens. >
dixeral, addil : Inventus est reus, et obstrictusab ad- d Objiciet nobis etc. Hujusmotli figurata
infacieth,
versario delinelur. Optime,autem dixit Paulinus, ge- locutione usus est etiam Chrysostoraus hom. 20 in
hus humanum teneri paterno chirograplio, id est quo Genes. : < Si adversarium noslrum prseverterimns,
Adain tenebalur, de quo Clirysostomusl. c.: <Tene- diabolum dico, qui in die ilio ob faciem noslram
bat diabolus chirographum quod Deus fecit Adamo stabit....nostri ipsorum facti accusatores, in tantam
dicens : Quo die e ligno comederis,morieris.Hocergo misericordiam provocabimus Dominum,ut, etc. »
cbirographum tenebat diabolus, nec id nobis dedit Vide quid simile in Petro Cellensi lib, De panU>p
CbriB&i*,sed jpse gcidit. Quod quidem est ejus, qui cap. 15,
273 LIBER EXHORTATIONISAD HENRICUMFOROJUL. 274
ne
liberemur; videamus et caveamus ne in vacuum gra- ,K " Deum: contemplanlesne quis desit graticeDei, qua
tiam Dei suscipiamus l: sed integro corde, perfecta- radix amaritudinis sursum germinam impediat,et ptr
que fide renuntiemus alque spernamus tam damno- illam inquinentur multi (Heb. xn, 12 seqq.). Et paulo
sam diaboli * hsereditatem, ne pupilli et pauperes post: Videle ne recuselis loquentem. Si enim illi qui
remaneamus. Recitetur in medio-nostrum sententia inereduli fuerunt verbo Dei, non effugerunt,recusantes
beati' Apostoliterribilis terribiliterque prolata, quse eum qui supcr terram loquebatur : multo magis nos
corda simul et corpora nostracontremiscerefaciat. qui de cwlis loquenlemnobis avertimur ", cujus vox
Ait enim : Voluntarie peccantibus nobis post acce- movitterram tunc, modoauiem repromisit dicens. Ad-
ptam notiliam veriiatis, jam non relinquitur pro pec- huc semel,et ego movebononsolum terram, sedet cw-
calis hostia: terribilis * aulem quwdam exspectalio lum (Ibid., 25 et seqq.). Quod autem.adhuc semel,
judicii, et ignis mmulatio,qum consumpturd est ad- dicit, declarat mobilium translationem tanquam fa-
versdrios. Irritam quis faciens legemMoysi,sine ulla ctorum, ul maneant ea quse sunt immobilia. Itaque
miseralione duobus vel tribus teslibus moritur : regnum immobile suscipientes, habeamus graliam,
quanto magh pulalis deleriora niereri supplicia, qui per quam serviamus, placentes Deo cum metu et
Filium Dei conculcaverit,el sanguinem testamenti reverentia : elenim Deusnoster ignis consumens esf,
pollutum duxerit, in quo sanctificatus ests, et Spiri- " qui consumplurus est adversarios. Accedamus ad
tui gratim conlumeliam fecerit? Scimus enim qui eum anteqnam consumamur ab illo : postulantes ab
dixit, Mihi vindictam et ego retribuam 8. El iterum, eo urere " cor noslrura et renes nostros. Et iterum,
Quia judicabit Dominuspopulum suum. Horrendum Quoniam probasli nos, Deus, igne nos examiimsli,
est enim inciderein manus Dei viverilis(Hebr. x, 25 sicul examinatur argentum ( Psal. LXV,10). Aper-
seq.). Et paulopost: Nolite itaque amittere confi- lissime enim patet, quia si hic ab illo non urimur,
denliam vestram,quwmagnam habel remunerationem. illic velut adversarii consumemur. Ait enim Aposto-
Patieniia enimvobis necessariaest, ul voluntalemDei lus, Nemo se circumveniat, nemose seducat inanibus
facientes reportetispromissionem.Adhucenim medi- verbis, quia qusecunque seminaverit homo, hsec et
eum' aliquanlulum qui venturus est veniet et non metet (Ephes. v, 6; Gal. vi, 8). Non aliud lingua
tardabit reddere unicuique secnndum opus suum loquamur, et aliud corde : ne simus Judas et a He-
(Ibid., 35). Hsec enim verba non ex me, sed ex ipso rodiani: alii in prodilione ", alii in confessione,
qui dixit, An experimenlumejus qumritis, qui in me alii in dissimulatione, sed alii i3 in veritatis humili-
toquilur Christus (II Cor. xm, 5), profiuxerunt. Ex- tate. Ideo cum vero corde in plenitudinem fidei pro-
tendamus aciem eeuli esrdis 8, et videamus : et peremus.aspersi b corda a conscientia mala. Tenea-
aurem cordis accommodemusad terribilem Apostoli " inus spei nostrse confessionem indeclinabilem, et
senteniiam perspiciendam et investigandam. Munde- bonorum operum inchoationem non deseramus.sicut
mus oculum * cordis, imo ipsa iux, quam desidera- est consueludinis ll
quibusdam : sed consolanlfti, et
mus videre,mundet cornostrum, etsila peccatorum tanlo magis
quanlo viderimus appropinquantem diem
tenebris ipso miserante muudatura. Beati enim, ait,
judicii.
mundocorde, quoniam ipsiDeum videbunt (Matth. v,
61 CAPUTLXIV.
8). Nonsit nobis hic labor inutilis ad perniciem, sed Malorum carnis descfiptioex Scripluris : et in eam
utilis ad salutem. Curramus, dum lucem habemus, declamatio.
ne tenebrse nos comprehendant (Joan. xn, 35). Et Teramus carnis nostrse superbiam, quia caro est
iterum Apostolus hortatur nos intentissime dicens : quse animam perdit, et totam superbiam affert: et
Remissas manus el soluta genua erigite, et gressus qui in carne seminat, sicut Apostolus ait, de came
rectos facite pedibus vestris, ut non claudicans quis et metet corruptionem(Gal. \i, 8). Caro est quoere-
errel; magis autem sanetur. Pacem sequimini cum cipit diabolum : diabolus enim c seminat in carne
omnibus et sanctimoniam, sine qua nemo videbit nostra semina sua, id est, homicidium, fornicatio-
VARIANTESLECTIONES.
1 Bened., suscepissemus. s Bened., diabolicam. 3 Pauli * Ven., est aulem, quod.nonest tn
" Ven., apost.
Apostolo. ita Ven.el locusAposloli; dt Bened., sanclificati estis, sicut et infra. 6Ego reddam. ' Ita Ven.
et locus Apost.;al. modicum deestapud Bened. 8 Ven.addit. nostri. 9 Ven., oculos. 10Bened. in tnarg. sic:
Ita mss., vulg. autem averlimus, Grwc. anotTrpifopEvo;. Ai ed., advertimus, Ven. in corp'., advertimus. : in
marg.: al. avertimus. u Yen., uri. 18Bened. in marg.: mss. Colb., alii in perdilionem, 13
in confusionem,in
dissiraulationem.Al. edit."(Ven.), in perditionem, in confusionem, indissimulationem. Ven. deest&liihic.
u Ytn. non habet et.
NOT.E.
» Judas et Herodiani. Redarguens Paulinus viros 0 ut Judas : alii in confessione,dlii in dissimulatione,
duplices corde jure producil Juiise et Herodianorum ut Herodiani.
exempla. Ille eni si Rabbi Dominum vocat, et oscu- 1 Aspersi cordd a conscienlia mata: sic quidein
latur dicens, Ave. Rabbi, quem actu prodebal, ut legunt PP. Benedictini, et Veneta edilio. Suspi-
est Matth. xxvi, 50. Hi autem ipsum verbis circum- cor tamen legendum non aspersi, sed abstersi cor-
veniunt, ut capiam eum in sermone,ul est ibid. xxn, da. Aspergere proprie non est mundare, ut est abs-
16, dicentes : Magister, scimus, quia verax es, et tergere.
viam Dei in veritale doces, etc. Quod explical c Diabolusseminat, etc. Aliisverbishoc idem dixit
stalim addens : alii in verdhione. dlii in confessione, Petrus Ghrysologusserm. 9fi : < Diabolus hserpses
275 S. PAULINI PATRIARCH^E AOUILEIENSIS .276
riem, cohcupiscohtiam, litiidiriem, ifam, rixam, \ Domino, Et dala est eipotestas a Dominoin facukate
etirietateifi, Supeibiain, furtum, et omriemsuggestio- et incarrie k ejus (Job. i, 12). Et iterum, Dabotibi
aeni malairi; dicehte Appstolo', Non estriobis coitu- itiutninpdlestatem,;prmteranimamillius„(Job. n, 6) •
ctatio dWversusbdfriem "ei sariguinem, sed adversus, Carp enim concupiscitadversus spiritum: spiritusau^.
spirilUs aeris^hujus^, ddvefsusspiriialiainCcelesiidus tem adversuscarnem. Hmc autem sibi inviceynadver-
"
(EpKes.vi, 12). De diatiblo dicit, qui spiritus maiusi» saniur ut nonquwcunque vullis illa faciatis (Gdl. v,
est, fet ribn videtuf. Et ipse spiffius*nequissimiis' 17). Caro est misera bestia c quse gravat: animamj
1projectns est de ccelo ciim arigelis suis, de quibus dicente Apostolo, Qui in carne sunt placere Deo noti
dicituf iri Apocalypsi : Ecce prbjectus esi accusator possunt(Rom. vm, 9) : Iterum ipsflLVeritas DomiBus,'
frdifurii hbstrofum, qui aicusabdt iilosdie dc nocie, noster Jesus Christus de se ipso dicit: Spiritusqui-
etipsi viberuni eum propief sdnguihemagni (Apocal. dem promptus est, caro autem infirma (Mjatth.xxvi,
xii, 10)."De quo Apbstolus dicit : Datus est mihi sti- 4l). Carp enim nostra in malitia semper vult potensd
mulus cdrhis mew, drigelusSatanw qui nie coiaphizet: esse.; in abstinentia autein, id est in jejunio et in vi-
Propier qubd"ter Dominum tdgavi, ut discederet d giliis et oratiouibus ac bonis operibus infirmamse
me; et dixit milii, sufficit libi gratiamea :'nam virtus esse fingit. Caro nostra est quse nos demergit in fo-
in ihfirmilate perficitur (II Cor. xii_, 7 seq.). Item * B veam , diceffle Apostolo, Mortificatemcmbra vestra
ipse repetens dicit: Video dlidm legem in membris qucesunt super terram, id est, fornicationem, imtnun*
meis, repugnantem legimeniis mew, et'captivantem ditiam, iram, rixam, et csetera qusesequuntur (Col.
fnein legepeccati, quw estin membrismeis (Rom. vu, m, 6). Et ilerum : Curani carnis ne fecerilis in con-.
23). Iterumipse, Ego enim mente servio legi Dei, cupiscentiis vestris (Rom. XHI, l4).. Itaque mortifi-
carrie autem iegi peccati (Tbid.25). Et ilerum : Nihil cemus carnem nostrani per abstinentiam, ete jeju-
nuric darririationisest his qui suni in Christo (Rom. nium, et vigilias, et orationes, ne vobis adducat dia^
vin, 1). Cafb est quserecipit diabolum, et carnem bolum cum concupiscentiis malis. Caro aute.mdata
habet diatiotiisiri potestate, non animam, ideo dicit est npbis quasi animsebellum : quse, si mortilicetur,
Apbstbltts, Datusestmihi siimuluscarnis mece;nbn di- adducii vitam; si nulrialur, prseparatse contra ani-
cit, animwmew 3, sed' cdrnis mew dngelus Sdtdncs. mam ad tielluffi. Laudo autem ijlum qui carnis suse
Deniqiie Job in carne tentatus est a diabolo, dicente pptest habere e potestalem. Dum infirmitatem carnis
VARIANTESLECTIONES.
\Bene4,-, carnis. Ven., aeris. Hanc seligimusquiaminus distat ab Apostolitextu. ' Ven., idem. 3 In-Ven:-
deest mese. ' Veri. non habet in carne. •' Bened., ea. 6 Ven. : in jejuniis, et orationitius, et vigiiiis. -,,
inter fideles, inter sanctos peccatum, iriter pacificbs <1 piens.i..i sed bonus creatus propria voluntate faetus
liies, iriier simpliees dolos, intef'•innocentes hequi- est diabolus.. >
tiain gratis serere consuevit. > -. '; •'c Eato estmisera t/estid. Efferos cafriis sensus gra-
« Adversusspiritus aeris hujus. Non integraverba ptiice depingit Philippus solitafius in Dioptra fei
ex Apostoloprofert, sed potius sensum, quam verba". Chrisliariselib. ii., cap. 4-.ACcipepauca ex anima ct
Non me latet doeihones ex vitiis ad quse nos inci- carne ibidem colloquentibus. < Anijno. Ut sus se
(ant, nomeri sortiri, et peccatfillius spiritus vocari, irilutuiri abjicil el coutaminat, et in eo se jucunde
ad quod provocant tiomiriem puta avaritise, invidioe, volutat: simiUter tu stolida, mihique exitibsa facis^
etc, 62 .«t.quideuTa Jo. Glimaco in Scala, Paradisi Ut pofeus quippe spurcissiihus cupidilatibus carriali-
vpcatur, spirilus luxurice dsemon prpmovens opera bus inquinaris, et me polluis penitus.... Garo. Cur
cafnis, querii auciof Opeiis impeffectl, hoiri. 15, dixit ita loqueris, domina, cum tu imperium in me leneas V
spiriium cdfriis.Hic tameri locum haberefioti pbtest Tu ceu eques equum versas me (juoiubet... Amma.
tiujusmodi interpretatio, utdicatur carnis spiritus, Haud vera dicis, nee quod res est : siriiiiiter eniffi
uti legunt PP. Beiledictini. Etenim prseterquam quod facis ut equus ferox, intractabilis, habenas respuens,
videtur ariiiiliesis se ipsam. destruens et vitiosa calcitro, et, percussof, cum lupatum mordeus et per
cpriiposiiibctcrriisSpiriiils, locuSApostolinon obscure loca prsecipitia cufrens eqiiitem trahit, hiunll, hu-
iudicat legendum esse in Paulino deris, non carnis ; mum ungula pulsat, sessoremque quamvis firmum
dicit enim nobis esse colluctdlionem adversus mundi et frena tenentem, si furere cceperit sella excutit,
tectbrestehebmrum, contfd sfiritdlia nequiliwin cm- D quod pessimufflest, etproecipitem agit. Eoderiiriiodo
lestibus, Innuens dsembriesincolere aerem nobis Cir- hunc quidem inter ribs se res. habei. Os tibi Ugrieurii
curiifttsuffi; quod scripsit inter cseteros, qui hoc et frenorurii impatiens, ttt eqttus contrahinriis,riec
dixerurit; etiam Honbfius Augustodunerisis,<ruilib. i duci facile, riec converti potes, sed ffiepotius dueei-e,
De imagine mundi, eap. 53, sic alt: < InliOc•(aefe) fapere, et lyrannice tractare conaiis. >
commoraritur dsemones, cum tortoento diem judicii A Oaro iri.tnalitia poiens....iriabstirieniid ihfirma.
prsestolautes. Ex quo sitii corpora sumunt, dum ho- Scite quidam apud Cornelium in cap! xxV, 4, Tjccli.
minibus apparent. » Hsec ratio suasit, ut retinen- ; per divitem mendacem carnem intelligit. Sic enim
dam proe aliis Venetam Iectionem putarem, quse ha- ait: < Dives mendax est caro, quia hsec mentitur
bet aeris jumcafnis.: Vide sanctum Augustinuffi ser. se non pbsse subire iabbres viftutis, cttm eos, si velil,
222, edit. noviss. capessefe possit; v. g, cum dicit se non pbsse jeju-
h Spirilus malus esl. Pluries hoc npmine in scri- nare bb defecium Vifiurii mentilur; nam habetyires
ptUfa doemon compeilatur. Nos quoque supTaih rio- ad foTmcandum:jpuf ergo nori habeatYviresad jejri-
tis ad caps 60 libri liiijus siltulimns verba Chfysb- h.andurii?.HaJiej:Vifes, ut serviat mundo, multos el
Stbiiii,•quibus eum malum profecium appeilat. Nec magnos pfo eo iabores tbleret: cur non habeat vkes
tamen putes yelim a natura talem fuisse. Bonuin ut serviatDeo? >
ehiiri Deuscreavit : riiaJumsefecit. Sanclus Cyrillus c Qui carnis suw potesthabere potestaiem.Paulusff.
HierbsolyffiitanusCatechesi n 'Iliuihinatofuffisic ait: de vefb. sigmf., 1. potestatis, ait: < Potestatis verbo
< Peccavit non ex necessitate naturse vilium susci- plura signilicanlur. In persona magistraluum, impe-
«o i.imrn PYHnttTATTnNiS AD HRNRICUMFQROJUL. 27«
no3trsetimemus, salutem animsenbstroe negligimus. t^ quse molesta non est tibi? Nec tu effugles pcenam,
0 anima > misera, quid dicis, quamearo sic fortiter dum ipsa patilur geheririani; heb enim sine le poterit
gravat? dicente Salomone, Cdro quw corrumpilur, judicari iri dle judicii. Quare hon coriseiitisspiritui
aggravat animam (Sap. ix, 15). Et iterum repetit, et animoenostrse, sicut Evangelium te hortatur , di-
Os quod mehlitur, occidit animdm (Sap: i, 11). Vse, cens : Esto consentiens ddversario tuo dum es cum
V>K animseimserae,quam caro persequitur! Caro no- ipso in vid, hoc est in tioc sseculo, ne forte tradal ie
stra quoiidie contfa animam pugnat: et nos coritra judici, hoe est Christo, ets jndex tradat te mihistris,
carnem pughare quotidie debemuSi sicut Apostoltts hoc' est angelis toalis, et minisiri miitant le iri carce-
prsecipit: Si secundumcarnem vixeritis, moriemini: rem, hoc est in gehenriam : non exies inde, dcnec
si autem spiritu facta carnis mortificaveritis, vivetis reddasnovissimwm quadrantem (Mdtth. v, 25, 26), id
(Rom. VIII, 13). Omfiem suggeslioriemffialamcarp est minimumpeccatum.
concupiscit et demonstrat; caro concupiscit omne CAPUTLXV.
malum; caro hortatur malefieia, caro provocat if am4 Alid mdlorum cdtnis congestio.
earo provpcat homicidium, caro provocat adulteriuffi B Quid es tu 8 et quid nobis prsestas, nisi detrimen-
et rixam, earoinserit ebrietateiri, caro portat omneni tum animoe nostrae?Qui te b nUtrit, ad malum fa-
concupiscentiammalam hujus sseculi, et omnia mala' ciendiim te nutrit, quia non c peccat anima riisi per
caro desiderat. 0 caro, bestia crudelis, quid habes, carherh, slcut scriptum est : Anima quw'peccaoerit
quidgravas animam, quse riihil desiderasset nisi Deo ipsa triorietur (Ezecli. xvm, 4). Verbigratia dicit ali-
servire, si tibi inimicsenoh se junxisset? Tu autem, qttis'. Aniffiaquoffiodopotest peccare, cum non vi-
caTOmisera, non solum te ipsaffioccidis, sed et ani- deatur?Quidpotest timere, 8 cum ipsa non teneatur?
mam occidis s. Non snfficit tibi perditio tua, sed Ipsa caro peccat, quse aniffiamgravat: et anima a
adhuc animam vis in ififernumdemergere s. Vsetibi carne superata consentit carni in peccalis. Caro
anima,quse earnem accepisli eofitrariam, quse tiee enlm prsecepsest ad Ubidiriem,iraproba ad petulan-
ipsa intral, anec te permiltit introire * inregnum' liam, frequens ad luxuriam, inverecunda ad fornica-
ccelorum! 0 caro mala, quid quseris, quiddesideras? tioneffi, crimeri quotidie crimiui superponens 9, pec-
Non vis laborem sustiuere? noii vis inquieta con- catum peccatis; nori cessat pessimis deteriora con-
quiescere? suffocas animam, ut versa vice lu sis do- jiingefe; voluntate crudelis, yana el insipiens, sem-
miua, et iilaanciila; ROKO,ouafe sfavas animam. ner ad maluin nrona, ad tibnum d excusabilis et pi-
VARIANTESLECTIONES.
1 Ven., animanbslra misera. 2 Ven., neeas. 3Bened., demergi. * Veri.,intrare. , ° apud Bened.deest
et. 6 Bened. inmarg.jmss., quis. Ven. sic, Quides tu? Quid nobis. ' apud Behed. deest aliquis. 8 Be- ' •
ned.in.marg.:Iid tnss. potiores; atducutn edit., teiierCi 9 'Ven., supponens.
NOTJE..
riuni, in persona liberorum, palria poteslas; in C quse sic obruit terram carnis suse, ut ei possit spi-
pefsbna servl, doriiiniurii.> Carb servi raiionem ha- nasc et tribulos germinare?
bet, anima domini. Laudandus igituf ille, qui scit Non peccat animanisi petcatnem. Equidem actio-
exercere poleslalem el, imperjum in cafnem suaffl, nes, quoeexterioribus potentiis .egent ut fiant, per
neque illam patilur iugum servitutis excutere. carnem fieri necesse est. Hic autem non inest diffi-
a Nec ipsa inlral, hec ie permitiit inlroire, etc. cultas, De actionibus, et per consequeus de peccatis
Ipsa non inifat, non quia riori fesufget, sed quia , mere 63 internis ratio potipr est dubitandi. Nuffi
ut-ait ApostolusI Gor. xv, 50 : Garo et sanguis ,re- scilicetpossit ariimapeccare (idem dicitobene facere,.
gnum Dei possiderenon possunt, neque.corruplio cor- eadem ehim est raiio, puta de bona vei iriala cogi-
rupiibnem possidebit.Quid autem nomine carnis in- lalione) non mediis sensibus. Verum docente divo
telligat hic Aposlolus, accipe a Chrysostomo hom. Thoffia1 p., q. 83, a. 7 et alibi seepe, < quod iropos-
42, in L c, et hinc mentem Paulini assequeris. Dicit- sibile est intellectum secundum praesentis vitse sla-
eftirii hoc, < Ut discas quqd malocactiones iri fegnuffi tum, quo passibiii corpori conjungitur, aliqujd iritel-
noh.intrbducunt; et ideo subjunxit: neque corruptio ligere in actu, nisi convertendose adphantasmata»;
iricorruplelampossidebit. Hoc est vitium non possi- ptiantasmata autem cum a corporalibus serisibus
det gloriam. » Dicere igilur, Caro non intrat etin- •et organis dependeant, ut manilestum est, neces§e
trare non permiltil in tegtium, nihil aliud est, quaffl est, ut cognitio intellectus a sefisibus dependeat.
dicere opera. car.nis, id est peccata non intrant, nec Volunlas autem; qua peccatuffi, imp quodcunque
intfafe permitturil.Quis euim adeo desiperet, utdi- bonum Velmalum fit, cum sequatur duclum iitelle-
cat carnem hanc materialenivcarpus scilicetnoslrum jjctus, quia cseea est, consequens est, ut illuminatb
nori inlraluruniiregnum Dei, qui confiteraur carnis per pliantasffiata;intellectu, ab brganis et sensibus
resurrectionem, et vilam seteriiam?sicut enim infra corporiset ipsa deperideat. Ex liac doctrina dtto
dicit carnem non eliiigere pcenam, cum, anima axiomata confeeta sunt scholarumsermonibus trita :
gehennam patitur, scilicet propter opera carnis Voiuntas non fertur in incognitum. Et Nihil est in
adiuissa : ita hic non est e;regno excludenda beatk iniellectu qUodprius riorifuerii ih sensu: Ergo bohum
ficata,anima.;, aul malum, qiiod llt ab ahitiia, a cafrie depeiidet.
[T*Qiii te hutrit, ad malum faciendum te nulriti. Hoc idem sed planiori doctfina: explicat Philippus
Hihc.sanctusLeauder Inregiilacap, lSsorori Flo- Solitarius in Dibbtra rei, Christianaelib- ii, cap. 1._,
rehiiria! scribebat: < Dura est, condilio nutrife con- quem vide.
tfa qiiem dimices, el carnem propriam sic alere {ut d Ad bonuraexcusabilis, id estexcusationem prse-
seriiias cpntilmacem...,Quidpoterit caro nutrita car- tendens. Hic enim active sigriificat, non passive,
nibus, nisi erumpere ad libidinem, misefamque ani- quemadmbdumejusmodi verbalia hsecapud Lalinos
ifflamcrudelitate luxurise debacchare ?... Quod si significare solent. Quod est sseculi vilio vertehdum
abstineuiia marcidum cprpusvix a Jegepeccali, qua potius, quam Paulino.
tiabitat in ihembris nostris, prohibemus; quid facist
179 S. PAtJL.NI fATRIARCH^ AQTJILEIENSIS 480
gerrima, yelox ad mprtem, ad vitam difficilis; cui \ suratam abstinentiam, qua superfiua ventris refre-
exosa sunt.opera lucis, et tenebrarum «afflantissima; netur edacitas, quoeme perimit, Da castitatem eor-
quia cadere diligit, surgere negligit; amara est illi dis, quoeine impollutam reddat. Da munditiam spiri-
salus,,et dulcis perditio; de malo semper cofruens tus, quia immunda carnis luxuria me demergit. Da
in deterius, et de pejori in pessimipra J>defluens*in- manus 8 largifluas ad erogandum eleemosynas, quo
quieta et impatiens, ' flammis gehennae animam cir-- tenax avaritia respuatur. Da dilectionis amorem, quo
curadans; injiciens se inter.germina cupidilatis e,t zelus exsunguatur invidise. Concede tolerantia; pa-
avaritioe, vanitalis et arrogantiaa, iroe.etimpatientioe, lienliam, per quam ira crudelis bestia superata de-
cseterarumque nequitiarum, V.ad superflua et inho- ficiat. Tribue seterni gaudii spem, ^Ua trisliliae ama- •
nesta se deprimit, abstrahens se a.ccelestibus, etde- ritudo demulceatur. Fac intrinsecus mentein de
lectans interrenis; relinquitveritatem, festinathau- bono opere gloriari in te, nt vanae gloriae foras ex
rire vanitatem, et verba raendacii. Et quid plura ? me non procedat jactantia. Dona eliam mihi in om-
Sicut linea c ianam devorat,.et sicut ignis ligna, fe- n.ibus tenere justitiam, magnanimitatem, tempeian-
num, et stipulam consumit: ita caro rebellis et deli- liam; et fac me ?eum simplicilate esse prudentem,
cata animam consumit et concr.emat. Quid tu ad ut et beatam vitam.sinceriter agam, et malumpru-
hoec anima, quid tu ad haec respondes ? Dicam, in- B denterfugiam 10;atque fraudulentam et deceptoriam
quit, Redemptori meo, antequam -carne exuar, astutiam diaboli. imelligere valeam, ne me per spe-
quid ad hsec respondeam, et ad quod bonum corpus, ciem boni fallat \\; et discernere rationabiliter va-
quod inhabito incitare voluissem. leam, et proevidefe quid boni agam, vel quid mali
CAPUT LXVI. refugiam. Fac me post haec mitem, benevolam, pacU
Oratio animm ad Deum adversus mala carnis. ficam, mansuetam, sine simulatione esse, omnibus
Non sit in me, otisecro, Domine, concupiscentia li- Bonis concordem, invigiliis, in jejuniis, in or.uioni-
bidinis, sed amor pulcherrimae castitatis. Sim ad bus constanter strenuam. Da etiam -in mansuetu-
matiim- audiendum tarda, ad yerbum tuum festina, dine moderatum sermonem ", adipisci silentium, ut
ad perficiendum 3 aeeelerans, Sim in tuo timore sol- Ioquar quod condecet, laccam quod loqui non opor-
licita, in amore perfecta, in fide constans, in spe tetj vel quidquid ex virtutum ffuctu conferre digna-
nullatenus dubitans. Dilectione proximi ferveam, beris. Da sine aliquo errore immaculatam libi ser-
odii ardore non urar, nec invidiselivore tabescam. vare fidem,et juxta iidem oigna"esse opera mea, ut
Sanctum semper opus in me spira ut cqgitem, com- fidemTectam opere pravo non polluam; et le quem
pelle ut faeiam. Suade me * ut diligam te, confirma credendo confiteor, male vivendo non denegem; et
me ut teneam te, custodi me ne perdam te. Non in- C te quem slrenua fide sequof actu, negligentisel* ope-
grediatur nec requiescat in domiciliomeo, ubi tua ribus non offendam.Fac me in sancto conversanjem
debet esse mansio, pes superbise, nec guloe" concu- 18proposito, sequi justitiam, diligere misericordiam,
piscentia, fornicatio nec avaritia, invidia nec ira, ' amare veritatem, refutare mendacium, falsum nihil
tristitiai nec vanagloria. Sedprofundam humilitatem ffleditari vel. Ioqui "; te indesinenter timere, te
"
a
posco te, qui dixisti: Super quem requiescam nisi •amare, te diligere, tua praecepta sefvare, pacera cum
6 "
super humilemet quietum, et caetera (Isa. LXVI,2) ? omnibus.sine dolo retinere, mscordes sine simula-;
Da mihi profundam mimilitatem, qua curvetur al- tione ad concordiam provocare, charitatem cunctis
titudo carnis,' superbia quse me suffocat. Da men- insimulatam offerre, nullum scandalizare, nulli me
ARIANTES LECTIONES.
1 Bened. mmarg., inter se. Bened.in marg.: itamss.'fort. legen.j superfhixa et inhonesta, velut in mst.
Theod. a secundd mhnu, ad superflua et inh.;3 nos hdnc seligimustect. quia minus abstrusa *
visaest. Ven.sie,
nequitiarum superflua : iuhoneslis se dep. Bened. iri tnarg.:ms. Colb., alacra. In Ven. deest iffe.;
" Ven. sic :nec gula, nec coneupiscenlia,necfor., necav., nec inv., necira, nec trist.,nec. 6 In Ven.deest
et csetera. 'Ten., carnis superbise. 8 Bened., da velle Iargifluas. ' Ita Ven.; atBened. sic : fac mecum
10Bened., refugiam. 4i Hic add. editi: et ne ab aliquo decipiar, uec ali-
simplicitatem esse prudentem. " Ven. duas lect. hichabel in corp. sic : Da eliam mihl in man-
queffl decipiara. Ven.hwc inter nnc [ ].
suetudine mbderati sermbnislsadipisci silentium. Altera in marg.: Dan eiiani in mans. non simulatum, sed
ihoderatum
'" sermonem, Ut. 16 Bened. in tharg.:ms. Coib., dignara. Ven. sic:sequor, actu, et negllgen-
tise. Ven., conversari, Ven. add., Fac me te indesinenter. "Editi elVen.inter dns. (subdilos non
bpprimere; me prae omnibus peccatorem inspicere).
. - NOTJE.
a Tenebrarum amdntisstma, hoc, quoque vocabu- D ad instar comparativi protulit.
lum inusitatam habet signittcationem; est enimidem c Sicut iinea... sicut ignis, etc. Job xm, 28 : Con~
ac si diceret Paulinus chdrissima. Nisi forte sub- sumendus sum quasi vestimeritum,quod cpmeditur a
intelligas ipsam carnem esse teriebrarum amantis- tinea. In uuem lpcuffi sanctus Gregorius, lib. Mor.
siniairi, siciit odit opera lucis. ;; xi, c. 25: < More tineae carjiem tentatio quasi ve-
b In pessimiora defluens, pro in pejora; verum stem",de qua exiit, consumit. » De igng idem Job'
quandoque et superlativa more comparalivprum ef- xxxi, 12: Ignis est usque ad perditionem devorans,
ieruritur, Dixil Seneca, epist. 108 : < Ita tamen ut eidmnia erddicans genimina. Ubi sanctus Gregorius,
quoruffi abstinentiam interrupi, modo servem; et lib. Moral. xxxi, c. 9 : < Si animse perverso ordine
quidein continentiae proximiorem. %Ptopiotem erat caro doroinatur, igne luxuriae omnia bene prolata
tiicendum, sed superiativum, quod est prbximus, concremantur. »
281 LffiER EXHORTATIOMSAD HENRiCUMFOROJUL. 282
praeferre, sed omnibus inferiorem judicare, reveren- \ sumens. Ideo longa tfahens suspiria, clamitandb di-
tiam et timorem non propter timorem potentum, sed cam : Infelix ego homo, puis me liberabit de corpbre
ob Aliissimum exhibere; senioribus obedientiaffl,et morlis liujus ?. Graiia Dei.Per quem? Per Jesum
charitatem' sequalibus offerre ': gratiaffi opportunoe Chrisium Dominuni nostrum (Rbtn. VII, 24, 25).
dilectionis junioribus oslendere a; fraterna onera Hsec velim, o Jesu Salvator JJ bone, redemplor
sive pericula aequanimiler sustinere*; cunctis si- optime, haec velim, quae hucusque nunc supplicando
mul prodesse, non obesse; nulli nocere, nulli adver- deprecata sum; haec et lisec deprecor; quia pretio-
sari, nullum calumniari, nulli offendiculumponere, sissimo sanguine tuo redempta sum, Ut propter car-
nullum judicare, nulli detrahere, nulli injuriosam nis corruptionem non peream in. oeternum, non
esse, nullius carpere vitam, nullius explorare seini- veniam in mortem secundam, neque in lerram obli-
tam, sed de me ipsa tantum esse sollicitam, malum vionis. Hsecvoxmea inauribus misericordisetiise sfr-
pro malo nequaquam rependere; injuriarum mea- net, ut tuam, non carnis faciain voluntatem : et
rum nec memorem esse ullatenus nec vindicem, sed omnis mens mea te meditetur, in te " delectetur, te
in omni bonitate superare malitiam; maledicenti sequatur, te confiteatur, quia redimendo " me ih
benedictionem parare; inimicum et amicum (54 seternum misericofdia ttta est, et in tua misericor-
diligere; convicia el conlumelias irascentium susti- B dia fevixi perdita peceatis u adolescentise mese, et
nere, non rependere ", injurias cito oblivisci, of- egi poenitentiam coram te quia servasti mihi tempus
fensori meo ignoscere, ad veniafficoncedendam sem- conversionis, quae cohsiderans peccata mea com-
per paratam esse : aliena non concupiscere, nec puiicta sum, et te inspirante egi pceniteritiameoram
occasione qualibet auferre : mea verp non habenli- te. Laeta jam inde tibi nunc et semper innumeras
bus misericorditer erogare. Advenam 6 et peregri- gratias refero^ quia ut invenirem te, tu prius quoe-
num propter te, qui redemisti me, retinere, esurieh- sisti me; ut redirem ad te, tu compulisti; ut verbe-
tem reficere, siticntem potare, hospitem colligere, rarer, " tu sicut 16pius Paler respexisti; ut confite-
nudum operire, visitare languidum, requirere ' car- rer, tu es operatus; ut me recognoscens plangerem,'
ceratum, consolari tristem, afllicto et lugenti com- tudedisti mihi. Pone, Domine,lacrymas meas in con-
pati, non habeuti prsebere necessaria, viclum et spectu tuo(Psa/.Lv, 9), etperveniat ad te inceeluni
vestitum dividere cum egeno, amplecti indigenam, deprecatio mea. Adesto, precor, et subveni, atque in
fovere domesticum, amare peregrinum, redimere manibus tuis cbmmendatam tibi me ipsam suscipe,
captivuro, suscipere s advenam, tueri pupillum et liberatts me de ere saevissimidraconis, et de ffianu '
orphauum, suffragari viduse, subvenire oppresso, atrocissimi iriferni. Cum acceperis me, et auferes de
praestare auxilium desolalo, disrumpere colligationes C medio umbrae mortis, imo deducesiri semitaffi lucis,
impietalis (Isa. LVIII, 6); vel qusecunque praecepto- in clarissimam regionem viventium. Colloca me in
rum tuorum documenta declarant, diligenter credere caulis tutissiffiis gregum luorum, quia lu es paslor
et audire, ardeutef invesligare, prudenter scire, festi- bonus, qui feqiiiris- et feducis perditam 1TPvem,
nanter exercere, desideranter implere, et coram te tueris et salvas inventam : sanas'et foves langui-
humilem sempef existere : ut surgam, non dejiciar; dam. Et tu es misericors Dominus, qui sperahtes ia
erigar, non subruar; ascendam, non deseendam: te non confundis, requirentes te non derelinquis;
quia caro, cum qua inbabito, semper perducere fne f evertentes ad te non respuis, sed exsultaado et -
vult ad peccatum, mecum vult coronari, sed non laudando suscipis, atque in aeterna beatitudine una
mecum decertare. Nullum pessimiorem 8 palior ho- cum sanclis et eleclis tuis seternaliter regnare con-
stem, quam corpus meum in quo inhabito 10. Est cedis : quia est tibi cum seterno Patre et Spiritu
enim quasi leo subversor in domo mea (Eccli. iv, sancto una deitas, gloria, virtus, " imperium et po-
55), undique me pestifero morsu dilacerando con- testas in ssecula saeculorum. Amen.
VARIANTESLECTIONES
1 Ven. addit, sine
despeclione sequalib. s Ed. a et Ven. add., principiJms et potenlibus Cbristianis in
tiullo resistere, sed in omnib. obtemperare. Ven. et Ed., palernum affeclum monstrare. * Ilic
quoque add., amicum vehit animam meam diligere, proxiraum sicut memetipsum amare. " Ven.sic:'
non rependere injurias, sed cito obl. otfensionum mearum et ignoscere. 6 Sic Ven., ql Bened., erogare :
8 Ven., q._ r. m. retinere
propter esurientem, et deinde reficere. ' yen., incarceratum. 8 Ven., sustentare.
pejorera. 10 Ven., habito. ^1 Ven. sic: salvator,bone redemptor, h. v. q. hucusque supplic. d. sttm-
haec deprecor, quse pretiosissimo, etc. ls Bened., et delectet. i3 Yen., quia redemisti me, in aelef. miseri-
cordia tua. uBened. notant in marg.: interponunt Editi etms. Victo., et surrexi a morluis, quoniam segre-
gasti me a peccalis adoJ. 1SBened.16
in marg. sic monent; ila mss.; at editi,. ut vererer; cerle lectio edit. est
ebmonantior cum sequenlib. Ven. ad. pastor et pa. i7 Sic Ven.jat Bened. sic: reducis perdita, t. et
sal. iuventa: s. et f. languentia; omittunt enim bvem. " Ven., et imperium,
285 S- BAULINUSPATRLARCHAAQUILEIENSIS, 284
'
es \ FOROJtLTLiEIVSE
;: qONGIMlJp
Sub tvibSE papalll? dnno Domirii 196 e et GABOLIMA&NI23, in Italia ; Vivimvero tjus
flii 15.
Ii Regnante Domino nostro JesuChristoinperpe- A steriliuffl zlzaniorum mahipulis in uno fasce lgriitis
tuutn super omnes ecelos, et super omnera terram, funibus colligalis , ullricibus traditis In pabulum
Rege regum, etDomino dominantium, cujus regnum fiamffiis, umbrosis nihUoffiihus", suffugare [Forle,
sempitemum est, qui est super pmnia Deusbenedi- suffocare] faisitatum rhamniculis moliuntur.
clus insaecula. Decujus largissimsebenignitatis matiu Iy*. Qua de re talia et hujuscemodi pestifero de
invictissimi principes dominus Carolus ac Pipinus virgttitb fruteta gliscentia, plurimorum nimirum ve-
donativo pietatis ejus suscepto regalia sceplra, ipso nerabilium ffatrum, qui agrum curise ccelestis pa-
opitulante prosperis gubernare rebus probantur.. trbrii suriima sollieitudinis cura excolere sunt depu-
II. Annp igitur felicissimoprincipatus eoruffi tertio taii, radicitus necessafium fore prospectum est, ut
etvicesimo*el quindecim(«)canonicis siquidem evp- linguaium falcibus detfuneaia marcescant, qiiatenus
catum syllabis fraternunx quorumdani episcopprmn ssepiuscerisursemagislerionequitise recisis ramuscu-,
contubernium Fprumjulium municipium metropplim lis, ipsa quandoque radicum maieries veneni iufu-
Aquiieiensemyenerantef coacervatum convemt. Igi- sipne viliala funditus eyellatur. Sed quam ojbrem,.
tur residentibus ». cunclis ex mpre in sedilibus prse- juxta quod definifum est in liac veneranda sede, cui
paratis, assi&tente vero circumquaque non modica Deo auctpre, npnffleis meritis, sedgratuito meprse-
fratrum consentanea turba, in ecclesia beataesemper- R esse munere recognoscb,per tot temporum curricula
que virginis Dei genitricis Mariae: immolato namque minimesit reverendi conciiiisessiocel.ebrata,vestfam
Deo jprimum inara cor4is sacriflcio laudis, et oralio- scire non amtiigp sincerissimam charilatem. Naffl
nis; lipstia in:altari peetpris charilatis igne concre- prppter improbos, qui solent irrumpere, fflundanos'
mata.: post -appstolicam et evangelicam lectipnem, tumultus, propterque imminenlia prseliortiin tieila,
hymiuso^e spiritualibus, salubriter praelibatis, nec . quae eircumquaqueper gyrum finium nostrorum frer.
dum yalvis publ.icisreserathis patefactis, persistenle meiUiferpcitateingruefe non cessabant, intermissum.
nimirum pro foribns vulgi glomerata caterva; per inlerim hoc magnificum opus procul dutiiopolerit,
seeretioris januae aditum; vocante archidiaeono, in-r approbari. Verumtamen non penilus iiitennissum
tromissus est ad brevem? sacerdotalis suh sileniio veridicis valebit assertionibus aestimari. Nam quo-
veneratiilis cojtus. Paulinus Christi et Domim ser^ tips feverendis. principalibus accefsiti imperhs, in
vus his verbis post pauluiusa loquendi prmcipium. generabl celeberrimse, synodi venerabilium Patrum
dedit* conventionehumillimam parvitatismeaepraesentiam»
...66 iii- Nulliprorsus dubium, doroini, sacerdotum, quia s.sepiuscontigit adfuisse, vestris est animis, ut
qui sacras venerandprum canonum regulas vigilanli opinor, non celatum, vestrisque eliam obtutibus
non omiserit ingenio sagacius explorare, bis in anno quoties clarius patuisse in promptu, non dubito.
concilium per unamquamque provinciam ijerl de- Nunc autem divina opitulante clemenlia, attritis uti-
blre'(Nicwn. cdni. eari,.5, aistinct. 18), in uftie sci- que ferocium barbafofum superbise n typho erectis
lket, et metroppli, in quolibet opporlmib lpcp, juxta cervieibus, auxiiio pef omnia adminiculantede ccelp,
fflelropolitaniejusdem'ragionis arbkrium, et ut tem- reddita jam quietissima pace.terris^ superna prorsus
ppfis cofuhipdius dictavprit ordo, proptef necessa- largientegratia, paululttriiquerespifafitibusfegalibus
riam videlicfelecclesiaslicae dignitatis curam. Quin- jussis, riecessarium dttximus summopere.festiriantes:
imo pf opter conflBentiagerendarBm rerum confusa- dilectissimamfraternitatem vestram,juxla priscorum
c^e .negptla,; qtiaecretiriris litis de radice spinosis canonhm ihviolabiles sanctiones, in uno cpllegioag-
causafuin effiergere acuieis consuevii, ac pef hoc gregari: quateniis insolubife charitatis vincuio colii-
pullulantia dominici ruris triliceoe messis virentia gati, suppliciler eum exorantes, qui suis dignanter
sata adhuc, ut ila dixerim, infra slipulse thecam sese fidelibus repromisit in»medio adfulurum, ubi
spiritualium fructuum turgentibus spicis, nec dum in in unum duo vel tres in ejus fuerint nomine con-
flaventesculmos aureas erumpentes_axistas,nec dum gfegati. Sicque sub ejus praesentia, licet indigni,
(a) Coinkiusin Annalibus ad an. /95,legit, et quin- Quindecimlitteras canonioas oportet intelligi, missas
(oaecimo, et chroiiologiam proplerea perturbat. ad to*>demprovinciaeAquileiensis episcopos. HiHB.
m CONCILIUMFOROmrMSEi•• m
ejus tamen famuli constituti, incipiamus jam jamque A lafe, cultiore pbtius sensti, qmm stylo, eupio redON
ipso auctofe, et consummatore nostri certaminis; et lere, propter varios videlicet hsereticorum erroresi
perfectore operum nostrorum, quin potius subrum, diversasquequorumdam simplicium suspiciones, noa
magis dicam, quam nostrorum operumperfectorem, alteram componere vel docere fidem consentio, sed
guia omnia ejus surit, et de illius eiincta gratis susci- eaffi, quam a sariclisPatribus traditam omnia sinces
pimus ffianu. Scriptuffi quippe est : Omnid bpera riler ssecula susceperunt. Seio namque quibnsdara
nostra operatusesl in riobis(Isaiw xxvi, 12). Diligeriti in;b syriodalibus foliis esse saricitum, ad refellendas
profectoexigentes curajSi qua sunt irrita,' etenofHiib siquidem novas, et multiplices baereses, praeseftiBi
statione persistentia, quse sacris oporteat Valenter pfopter fraudulentam fictamque Nestorii vel Euly-
legibus coefceri, prseterita coffigere, prsesentia cMs falsidicorum pestjlentiumque viroriini, non i-
suffttlciendoconstituere, futura praecavehdovitare. dcm dicam, sed potius perfidiamv non licere cni^
V. Sed quoniam ad hnjus spiritualis sedificii fa- qtiam alterius fidei Symbolum docere vel componere;
bricam constituendam fundamenta sttnt primum & Sed absit a nobis proculque sit ab omni corde fidefi
dei nihilomhius prpfundiusjacienda super illud vide- alterum, vel aliter quam illi instituerunt, Symbolttm
ticet irifiexibilefundamentum modis omnibus inse- vel fidem coffiponere vel docere. Sed jttxta eofum
"
fenda, de quo per Paulum dicitur : Fundamentum sensum ea fortasse, quae proptef veritalis comperi,-
eiiim aliud nemo potest ponere prwter id quod posi- dium, minus quaffi decet a simplicibus vel ittdoctis
tum est, quod est Chriitus Jesus (I Gor. m, 11). Cu- intelligunlur, exponendttffi dbcrevimus tradere, ac
}us nimiruffi fundamenti constructionem debetinof- fflemoria mandavimus eam, ipsumque textum sym-
dinatamanujactata fulcifi. Glaffiatprofectoillapraj- boli retinere : quatenus juxta Apostolum idoneus sii.
coriia vocein amoris Cantico, in cujus thalami con- bomo Dei, ad omne opus tionum parattts, ad resi-
structiOne haecjacluntur altius fundamenta, ordiridta, stendum nbtt sanoefidei. Ait eriim ipse; sirie fide im±
ait, in me chdritate (Cant. n, &). Cuique Ibnge atite possibile est Deo placere (Hebr. xi,6).- Hinc aiias
pfophetieb repromittebatur oraculb, Sternam, in- seriptum est, Nisi credideritis, non intelligetis (Isa^
truiens, perordinem' lapides tuos, fundabo te in sap^ VH, 11, juxta LXX). Ipse enim admirabilis Joctof
phiro(Isa. LIV,11). Per sappbirum quippe, qui aeream pfohibet variis nos et peregrinis abduci (Hebf. xm,
fifigilsimulando pulcritudinem, fidei similllmumnon 9), sanam tamen dbctrinam doeet fidelibus modis
inconvenienler demonslfat mysteriuffi. omnibus praedicari. Enim vero rion est in argumento
! VI. Primum
ergo vistim est mihi, omnium ffliniino fidei addere vel minuere ea ^uae a sanctis Patribus
Domini servorum in primi ordiriis fronte ipsum bene salubriterque sunt promulgata, secundum eo:-
p
textuffi syitibolisalttbriter a sanctis editum Patribus rum sensum recte sentire, et exponeridrim eoruffi
quasi lineam in directum a normtilatim aequo mode- Subtile supplere ingeniuffi; sed adderey velminuerej
famine, iri fimdameriti hujus spirilalis aedificiimo- est subdble contra saerosanctum eorum sehsuni:,
le, intiinsecuS, ac fofitisecus tendere, ut eoaequata aliterquamilli, callida tefgiversationedivefsa sen^
iuxta illius rectitudinis tiormulam tota nostri operis lire, et confuso stylo pervefkiim tiogma componere^
fabrica, hinc inde eatholicaeiidei libratim submissa •ac per hocimpio ore pati^ls,jaetanter garrire, quam
perpendiculo , reclius ad altiora excrescens, corive- •doeefe^praesumere.PlurJmorum * etenim catholico-
nietiter inutroque pariete, sequis disputationum me-' f uffl vifprum, ecclesiafumque Dei cnltorum, sacrae
tita funiculis, iri surama scientiae 'arte perfectioriis fflifeicbmpositum venerabile iegitur opus,-aliis qui^
culmeriveridicis asserlionibus fulciatur. Persistetite h deffi verbis dissimilique calamb resonante, sed eun-
auteih hujus invisibilis aedificiioequalitef tficamerata dem seusum, euridemque iiigenii intellectum, eoti-
'struetura, quatuor prorsus virtutiim altrisectis po- cbrdtter mviolatse fidei uno assertionis redolere
sitis subriixa fornicibus, jamjamque triplici purpu- probantur documehto. Nam si recenseatur Nicaeni
febque in ftfniculb, qui difficile ruffipitur, aureum Symboli sefies veneranda,,niiiil aliud de Spiritu
juCuiidiussuspendatiir decus ofnamentorum. j) sancto in ea^ nisi hocmodo reperirippterit promul-
67 Vfl- P°st inviblabilem igitur, et meo sensu gatum : et in sanctum; inquiunt, Spiritum. Qtiid est
riibdis-binnibus ihserendam Symboli definitiofiea, efgo dicere, et in Spiritum sanctum? Quomodo acci-
a veriefandis videlicet (sicut dictuta est) oliiri prae- pierida est tam brevissima ebrum professio, nisi ut
sulibus sancto revelatite Spiritu mirabilitef pfseliba- patenter detur intelligi mentiuni eorum integrae fidei
tam : a treceniis siquidem deceffi et octo, qui apttd religiosa devotib, et in sanctnm Spiritum, sicut et
iNicseamRithynise,et eeriium quiriquaginta qui apud in Patrem, et in filium, probabiliter credidises,
Constatitinopolim. De mystefio namque sanctae et quemadmodum postea a sanctis Patribus centum
^fiiifabilisTrinitatis planiofe ffie repromisisse profi- quinquaginta, qui •constestati sunt symboli fidem
'teor sermbne dicturum': sophisticas per omnia vef- Nicaeni concilii inviolatam perenniter permanere;?
tiorum a phaleras devirantes, sed et isagogicasafgu- Suppleverunt tamen, quasi exponendo eorum sen-
mentorum relihquentes inextricabiles conclusioneS, sum, et in Spiritum sanctum confitentur se credere,
simpliciteTpropter sifflpliciummentes; liquidiusque, Dominum,et vivificatorem,exPatreprocedentem, cum
ui tiumanae permittit possibilitas infifrnitalis : vei Patre etFilio adorandum, el glprificandum.Hsecenim
cefte, ut ipsa de se sancta dignatur Tfinitas reve- et csetera quse sequuntur jn NipaeiiiSymboli sacro
287 S. PAULINUSPATRIARCHAAQUILEIENSIS. 288
dogmatenon habenlur, sed et postmodum, propter \ ram gerens omnium Ecclesiarum, cum de Joannis
eos videlicet hoereticos, qui sussurrant Spiritum baptismate dispularet, quia Joannes quidem bapti-
sanctum solius esse Patris; eta solo procederePa- zavit baptismopmnitentimpopulum, in eum qui yen-
tre, additum est: Qui ex Patre, Filioque procedit. turus est post ipsum, hoc est i« Jesum (Act.xix, 4).
Et tamen non sunt hi sahcti Patres culpandi, quasi Porro miilti Samaritanorum cum credidisseut Phi-
addidissent aliquid, vel minuissent de fide trecen- lippo evangelizanti de regno Dei et nomine Jesu,
tprum decemet octo Patrum, quia non contra eorum baptizabantur viri, et mulieres, haud dubie in no-
sehsum diversa senserunt, sed immaculatum eorum mine Jesu Chrisli (Act. vm, 12). Si ergo omnes isti,
intellectum sanis moribus supplere sluduerunt. Di- qui, evangelizantibus sanclis apostolis, credentes
diceranl itaque centum quinquaginta, qui ititulerunt baptizati sunt in nomine Jesu Chrisli, et sancta Ec-
' a_Patre procedentem, evangelista testante, repro- clesia inviolabiliter fundata super eam persistit pe-
misisse discipulis ipsum unigenitum de suo Spiritu : tram, quambeatus Petrus, non carne et sanguine, sed
Spiritus qui a Patre procedit, ipse me clarificabit Patre qui in ccelis est revelante, sibi confessus est,
(Joan. xv). et illius fide regitur et gubernatur omnis Ecclesia,
Vin. Legerant nempe ii sequentes, qui addiderunt, cuique specialiter quasi priino pastori dictum est t
Qui ex Patre Filioque procedit (Joan. xvi), ipsam B Tu es Petfus, et supet hanc petram wdificaboEccle-
eamdemque veritatem in Evangelio redarguenlem siam meam (Matlh. xvi, 18); ubi est, inquam, illa
Philipptim : Philippe, inquit, qui videt me, videt et regula Trinitaiis, quam generaliter suis post resur-
Pattem meum. An non ctedis quia ego in Palte, et rectionem Dominus apostolis commendavit, quo-
Pater in me est (Joan. xiv, 9,10)? Si ergo, sicut rumque principatum idem beatus" gerebat Petrus
ipse testatur, inseparabiliter et substantialiter est apostolus? Ite, inquit, docele omnes gentes, bapti-
Pater in Filio, et Filius in Patre, quo pacto credi zanles eosin nominePatris et Filii,et Svirilus sancti
potest, ut consubslantiali Patri Filioque Spiritus san- (Matlh. xxvin, 19). Cur magisterin nomine Patris,
ctus, non a Patre Filioque essentialiter, et insepara- et Filii, ,el Spiritus sancti, et discipuli in noraine
biliter semper prbcedat? Quis est. iste, obsecro, qui tantum Jesu praecipiunt baptizari? Nunquid aliud
dicit discipulis suis, cum insuIDassetin eos, Accipile Veritas per semelipsam docuit, et aliud discipuli Ve-
Spiritum sanctum (Joan.xx, 22) ? Quis est, inquam, ritalis, vel aliam formam doctrinaeEcclesiis tradi-
qui repromisit eis? Nonne unigenitus Filius,. qui in derunt? Absit hoc. Nulhis sic desipit qui sani capilis
Patre est, et Pater in eo? Nisi ego abiero, Paracletus est. NuJIustam insanaefurisemancipatus, qui haecvel
non veniet; cum assumplus fuero mittam eum vobis menle tractare praesumat. Sed videamus qualiler
(Joan. xvi, 7). Et illud, Paracletus autem Spiritus G utrumque yerum et sanclum est, socialequebonuin, et
sanclus, quem mittet Pater in nomine meo, ilte vos individuum myslerium. Sacramentum igilur sanctae
docebit omnia, et suggeret vobisomnia quwcunquedi- Trinitalis, quam magister et Dominus tribus enu-
icero vobis (Joan. xiv, 26)? Saepe enim a nobis a no- meralis personis, in Uno tamen nomine vpluit de-
trisque; majoribus 'indubitanter definitum est, insc- ffionstrare, hoc ejusdem Veritatis discipuli, in una
parabilia semper esse bpera sanctaeTrinitatis. ln eo de Trinitate persona, id est Filii, tptam sanctamque
namque Spiritus 68 sanctus a Filio procedere cre- * Trinitatem essenlialiter, sancto sibi revelante Spiri-
ditur, in quo a Patre procedere nou dubilatur. Sed tu, intelligere meruerunt. Quoniam, sicut crebrius
meliushocapprobafevalemus, si rei gestseactio, quae diclum esl, inseparabilia sunt semper opera Trini-
per apostolos est exsecuta, in medio revolvatur. Per tatis. Ubi enim Pater, ibi inseparabiliter Filius et
fidelissima quipper historise afgumenta, quseActus Spiritus sanctus. Et ubi Filius, inenari abiliter Pa-
nuricupantur aposlolorum, Luca evangelista testante ter, et Spiritus sanctus. Et ubi Spiritus sanctus, ibi
cognovimus, praedicante Petro ih Judaea, tria fere incomprehensibiliter Pater et Filius. Nam etsi au-
millia credentium cbmpuncla corde, dixisse ad Pe- dierant discipuli, prsecipiente Domino et magistro
trum et reliquos apostoios : Quid faciemus, viri frn- i.propter myslerium Trinitalis : Ite, docete omnet
ires (Act. n, 37)? Respondisse Petrum pro se et pro gentes, baptizanies ms in nomine Patris, et Filii, et
cunctis ad illos didicimus : Pcenitenliam,inquit, agi- Spiritus sancti (Matth. xxvin, 19); audierunt pro-
ie, el baptizelur unusquisquevestrumin nomine Jesu fecto praesentes euin ostendentem sibi unitatem na-
Christi in remissionempeccatorum.Et rursus, accer- turse : Ego, ait, et Pater unum sumus (Joan.x, 30),
situs a Cortielio centurione, viro justo et timente et Tursus : Ego in Patre, et Pater in me est (Joan.
Deum, cum aperuisset os suum, evangelizabat illis xiv, 10) : et iterum: Paler autem in me manens ipse
multa de regno Dei, et noinine Jesu Ghristi; Et adhuc facit opera (Ibid.). Sed et Verbum illud consubstan-
f.oloquenteSpiritus sanclus cecidit super eos qui du- tialc Palri sanctoque Spirilui, internis intuentes
diverdntverbum (Act. x, &&);et post pauca protinus obtutibus, quod in principio erat, et apud Deum erat,
sUbinfertur dixisse Petrum: Nunquid aquam quis et per quem omnia facta sunt (Joan. i), semper in
vrohibere potest, ut non baplizentur hi qui Spiritum 'Patre, seraper cum Patre, semper apud Patrem in-
sanctum occeperuntsicut et nos? Et jussit eos in no- separabiliter sciebat permanere. Unde non immerito
iiiine Jes"i Christi baptizari. Sed et doctor et ma- Philippus redargui debuit, qui alicuM fortassis Pa-
lister gentium in fide et veritate solerlissiinam cu- trcm aut plus aliquid quaerebat, pum diceret; Do
289 CONCILIUMFOROJULIENSE. 29«
wiine, pstehde nobis Patrem, et sufficil nobis (Joan. Kignorabitur (I Cor. xiv, 38). Inenarrabilis quippe
xiv, 8 seqq.); cuique protinus a Domino quasi per est, quoniam quantus aut quid sit Deus inyeniri non
increpationem refertur: Tanio lemporevobiscumsum, polest, et non solum humana, sed neque c subtilis et
et non cognovistisme : Philippe, qui videt me, videt: incorporea angelua nalura, summam illam et in-
et Patrem meum. An non credis quia ego in Patre, comprehensibilemetincircumscriptamdivinitatis es-
et Paler in me est? De Spiritu autem sancto,ut bsten-' senliam, nulla plenius [penitus] investigare subtili-
deret eum suum Patrisque, sic ail: Spiriius, inquil, tatis potest sagacitate. Nam etsi angeli fonti scientiae
veritalis, quia a Patre procedit, ille me clarificabit perenniter assistentes, omnia sciuut ; ipsum tameii
(Joan. xv, 26, et xvi, 14). Nam qui de Patre proce- scientise fontem, cujus sit magnitudinis, qui nec ini^-
dit, Patris profeclo spiritus esl,: et qui Verilatisi tium reeipit, nec fine concluditur, metiri nequeunt.
spirilus est, suus nihilominus spirilus est: ipse enim Magnus tamen esl Dominus noster, et magna virtus
de se dicit: Ego sum via, veritas, et vita (Joan. xiv, ejus, et sapientiwejusnonestnumerus (Psal. CXLVI, 5).
6). Hinc per Isaiam Patris [Forte, Hunc per Isaiam Tanlum de illo absque dubio sciunl, quantum ille
spiritum Patris, etc.] testatur esse, cum propter as- illis de se revelare dignatur. Yerumtamen cognosci-
sumptum hominem loquitur : Spiritus Domini super bilis est illis juxta quod illi secundum suam possunt
me (Isa. LXI,1): et illud: Dominus misit me, et Spi* B naturam capacius sustinere, et nobis scilicet ir. spe-
ritus ejus (Isa. XLVIII,16), et quia suus est, idem culo et in senigmate (/ Cor. XIII, 12) quandiu per
ipse per Joeleni promisit dicens : Effundam de spi- fidem ambulamus, elnon perspeciem (II Cor. v, 7),
ritu meo super omnem carnem (Joel. n, 28, et Act. juxta modumnostraenaturae, inquantum nostraprae-
n, 17). Quam bene ergo Dominus ajta et ineffabili valet possibilitatis infirmitas summalim sentire. In
sapienlia, ut ostenderet personaliter mysteriura Tri- sacro autem eloquio vel in fidei instrumento addere
nitatis, in nominp, inquit, Patris, et Filii, et Spi- vel minuere, esl non recle, et aliter sentiendo in-
ritus sancii, et ut demonstraret inseparabilem essen- telligere, quam a sancto Spiritu per calamum lin-
tuliter individuae Deitatis unitatem, praemisit, in guae sanetorum virorum aenigmata mirabiliter con-
nomine. Non enim ait in nominibus, quasi in mul- stant myslenorum sacramenta digesta, qui eodem
tis, sed in nomine, quia trinus, et unus est Deus. sancto afflati Spiritu per sacras ea libroruffi exarare
Noneuim naturam, sedpersonam discrevit. Quam fe- paginas studuerunt. Sicuti est mos proprius hsere-
liciter quidemetapostoli in nomine Jesu, id est, Sal- licorum, qui negligentes divinse Scripturse sensum
vatoris, totam sanctam et ineffabilem docuerunl in- vel modum genusque locutionis, corrttpti ab antiquo
telligere 69 Trinitatem! Quam catholici et sancti serpente secundum sua desideria coacervatit sibi in-
Patres in hac fidei slabilitate solidati, a Patre san- extricabiles qusestionumtumullus, etidcirco infuso*
ctum Spirilum procedere sunt professi! Quam glo- ferrugineo stylo iu tinctorio falsitatis, propriiam,
riose et illi, qui eum ex PatreFilioqueprocedere con- sed tamen perversum, se dogma componere glorian-
fitenlur! Hinc perspicue dalur intelligi sempiterna tur. Quin potius peregrinis et variis, quam ecclesia-
Dei Patris et omnipotens sapientia,, quae mirabiliter sticis ac spiritualibus abuii conantur doctrinis, par-
inlelligentiae b noslrse infantiam erudire noncessat, vipendentes, verilalis refragatores (a) legis praece-
cum de se inclinatius loqui in sacro dignatur eloquio, ptum (Lev. xxi), quo mystice cavetur sacerdotem
ut se innotescal trinum et unum Deum. Modopro- semel in sua tribu et de sua tribu, vel stirpis suoe
pter discrelionem distiricte loquitur, modo vero in- uxorem accipere et ipsam virginem ex eadem scilicet
discretepropter consubslanlialem individuoeDeitatis Chrisliana reJigionis doctrina, qua semel imbutus
unitatem. Nam si semper indiscrete, absconderet est, de qua Christianum nomen sortitum sese gratu-
utique mysterium Trinitatis. Si vero semper dis- latur, sumpsisse, et ex qua per undam regeneratum
tincte, excellentiam profecto celaret inseparabilem se recognoscit in immaculatae fidei puritatem quasi
Deilalis. Docet nimirum per sacras Testamenlorum virginem, et non haeretica pollutione corruplam in
paginas modo mirabili utrumque, ut intelligamus, j) amplexu amoris accipere, ad propagandam catho-
et corde credaraus ad justitiam, et ore confiteamur licoefidei posteritatis ex ea sobolem perdocetur. Sed
ad salutemtrinumetunumDeum(Rom. x, 10). Unde his decepti, imitati prorsus Zambri (Num. xxv), in
et ipsa Divinitas trinus et unus Deus, licet sit ine- adulterino concubitu exarserunt. Qui sermo alterius
narrabilis, non tamen est incognoscibilis. Cognosci linguse vernaculus elucubralus de proprio interpre-
nempeCreator a sua rationabili debet creatura. Hinc tatus dicitur fluxus vehemens, sive canticum meuih,.
est quod in Evangelio unigenitusqui est in sinu Pa- qui deceplus in specie Ammonilidis scorti eam petiit,
tris (Joan. i, 18) loquitur Genilori: Hmc est autem velut isti vehemente fluxu perversae doctfinoeimmo-
vita wterna, ut cognoscantte verumDeum et quem mi- defalius despumantes, deleclantur in pulchritudine
sisti Jesum Christum (Joan. xvn, 3). Hinc alias per splendentis eloquentioe perVersi dogmatis. Quem
prophetam praedicendotestatur, dicens : Cognoscent Pliinees Domini sacerdos, qui proprio de stylotrans-
me, inquit, omnesa minimo usque ad maximum (Je- Jatus, in Latino palato, oris augurium resonat, vel
rem. Xxxi, 34). Hinc vas electionis de ignorantibus requievit, ultrici transfixum pugione in locis genita-
Deum per exprobrationem intonans ait: Qui ignorat libus simul cum sua adultera interfecit. Quia videli-
(a) Subduximuspunctumqui anteaeratetsensum obscurabat.
m S. PAULINUSPATMARCHAAOUILEIENSIS. 292
cet censura ccdesiasticas diseiplinae hsereticum ho- J^ J tota ulriusque Testamenti.serie contestalus est di-
jninem post nnam vel alteram correptionem. (Tit. cens: Si quis, inquit, apposuerit ad hwc, apponeiDeut
m,if)}, exprfsumide Ecclesiae;gremio,.aelernpana- oninesplagas sctiptas in libto hoc. El si quis .dimi-
tJhematisJaeulosjrnul cum sua cpndemnala .stuprata ntierit de verbis prophetiw hujus, aufer_etDeus par-
hjaefesiinteriinit. Quiescere namque fecerat,. juxta temiUius de libro vitm, pt de civitatesqncta (Apoc.
npminis sui iriterpretationeffi., iram indignalionis cap.ult., 18,19).. . ,-..-,
furprisque .Dom.ini, quae jaffi egressa erat ad perT '; X. Verumtamen sarictospraedicatoresEcciesisehsec
dendum pppulum in ultionem e petulci, N.amquenir nbn
admodum lubricusille serpensjin paradisp deliciaruni pefcellit ultionis vindicta, quos ipsos niffliruffi
sua Apoealypsislibrum, et unumquodquecapitUlumScri-
Eyam cprrupit astuti.a (Gen. m, 4), cujusmen- sin-
tem mendaeii yenenuin inficiens, instigavjt nev.eri- ptrirafum,' multiplici dispulationum styloper
salubri explieuisse promulgatiorie
tati crederet,-sed pptius acquiesceret falsitati, dum guia exporiehdo
laudairius, quosque pro tiis sempilerham credimus
|)f«ceptuminobedientiaemaJeinterpretaudopersuasIt fecepturos mercedem. Ipse quippe mediailorDei et
transgredi; ita nunc yersipellisin hpc.paradisosancjta; "hominum Dbminus et Magister -itiiilla in parabolis
ficclesiae^quae spirilalibus deliciis affluit, per haere-
mellifluodivinitatis exponendb
ticorum amolitursemper pectora nequitiae virus in-j quasipseprpposuerat,
ore, verborum insignia multiplicavit, etdndms in
fundere, quatenus falsitatis debrjati poculo eiTa- via amvuldniibus
bundo pppiite per anfracla erroris evacuantes [Fprte, aperuit sensum, ei incipiehsd Moyse
fontem. Unde ei omnibusprbphetis,interpretaUaturiliisin bmnibus
:cvagantes]s veritatis invenire nequeant
«DtPaulusde quitrasdani dubiuspraecavens ait:, Tim_e.fi Scripturis quwdeipsb erdnt (Luc. xxiv,"27)'. Sed et
est culpattdtts, qui Jegis aeni-
emmne sicul serpens decepif Evani astutiasua, ita beatus apbslolus non
gffiataper nhiltiplicia disputationum disseruit verba.
£oymm_pentursehsus vestri, ne credatis veritqti (IJ Huc ad purum siibii-
jQuemadmodum infelix Arius. hujus ser- lisquepropler eosqui nequeunt
.jGors.xijS). liter intelligere quid sit in sacro eloquioaddere, vel
.pentis , crapulatiis veneno, addere vel demere ,in 'minuere. Nuncaiiteinhisita digestisproposila riostrse
(Sancto iEyangelio conatus est, ubi medialpris 70
landeni atiquandbpleno reddefe
fypcem inlonantis prurienfi aure cauteriata audierat repromissibnisdebiia ' - " " "•
secundum 'calamb jam non diffefamus.
jepnseientia, et :perfuuctorie iegerat hp-
XI. De causa nempe fidei pblliciti sumus contra
jnmem dixisse; Vado adP-atrem, quia Pater tnajot
,meiest..(Jwn. xiv, .28)... Super Jioc igitur quasi addi- eos disputare qui variis erroritius iriiplicatinon recte
^diss.equidamconvincitur, cum ppjlufo seiisu, el im- seritiiint de mysterio Trinltatis. Contra.eps videlicet,
fiippfe cx sup intulit: Non solum secundum hiima- C qni de.personaiura 'discretiorie'dubitantv qui ipsum
naui natuiam, sedet secundum diyinitateni mjnp- piitaht esse Patrefli, ipsumque Filium, qui infefib-
rem.eum .et ^posterioremPatre mentiri npn timuit. rein Filium, et posteriorem mentiuntur esse Paire,
_Quaenunquairi in sacfbsanctis Eyangetils, in nulla qui tria pfincipia cohfitentur. Nbs atttem cura sanctis
saltem', qualitiet diyinorum. testamentorum serle se! PatfitihS tinuffi principium cbhfitemiir, Palrem, et
J.egisse^pleiH approbare. El quasi minuiss.ede sanctfi Filium, et Spifitum sanctuffl. Seriptuffl est euim; Te-
^Eyangeliilectione reus constringatur, ubi surda' et, cumprincipium in die viflulis tuai (Psal. cix, 3). ]Von
^bdurata, quasi aspis, aure (Psal. LVII,5), eumdeinL prihcipium qupd ihcipit, yel quasi initiale, sed prin-
imige^itumDei F^ium.audire despexerat: Ego etPa- cipium quod.praeceditbmnia. Quia nuriquam nbnfuit
ier unum pumus.(Joan.x, 30). Ilinc quoque videtur• Pater, hoc est palernum nuriquam aefuit nonien,
fninuisse,,sed sibi(«) il)i iinprudenter addidisse, ,sedl quia semper Paier fuit, et est; et nunquam non fuit
ad^uamperni.ciem,nihil praejudicansdiyinis oraculis. ¥ilius, hoc est, quia 'Filii nomen nunquam deluit,
Sancta autem^tyenerandaEyangeliisacramenta cun- quia semper, et sine initip, Filius fuit, et est. Con-
. ds,inviolata saecuiispermaneb.unt. tradicimus per pmnia Patrppassiariis, qul divinita-
,pL. Cattioiicusyeroquilibetdoctor,rectesenti.ens, , tem ejus ausi sunt a elinguare. Similiteret Illishbn
rjuxta ,qupdraT)pmiBp.gjpriosius,est pra?iitiatum, quo--!D cedlmus, qui in dups yidentur lilios iinum Christttm
modo ,et .secuhdum iiominem minofj, et secundumi JDeiFilium diridere, dum illum naturalem, etadopli"
JDeumseqnaiis sit Patri, Jbaec multiplici .evidepter* yum afiirmare moliuntur, cum unus idemque sit Dei,
,exppnendp.serinbne px.pticttit.noi) addidisse yel mi- tipmiiiisqueFilius, cui per Prophetam dicitur. Tu du-
jiuisse, sed irreprehensibiiiter praedicandus est, fa- tem idem ipsees, et qnni tui non deficient (PsaL ci,
.tenjia sancti-Eyangeliimysteria supplevisse. Multai 28). Sed melips haec intimamus, si ipsum , sicut
quidein hujuscempdi et ,tiis similia objectibnum spi- prsefati suniuSj :textum:symboIi,;acdeinceps quaese-
.culaex arcu lirigiiaeintprta inyenifipoteranlquibus » quuntur, hoc exsequiinur ordine. Obsecramus vps,
.adyersantium obtrectatpruni confossa pectpra sau- fratres, et germano ^ obnixius imprecamurauectu, ut
.cio^ue .infecta v.uiiiere,jeticerent; sed .propter bfe- al) hoc loco ea quaes.equuntur usquequoperyenitur,
,' yitatis ,cpnipendium ab ,his jam Jamque. ealamo ,s,ub- - ubi legitur de diyina Unigeniti essentia ^hpc mpdp:
trahendb decreyimus temperare. Nam in Apocaiypsi l Inqua regnal- in.unitate, el trinitate- cum Patrect
Joannes apost,plussub unius. libri appellatipne dee sancto Spiritu, scribentes illa non in membranis et
^a) Hic deesse aliquid videtur. HABD
293 CQNCILIUMFORQJULIENSE 294
. inorticinispellibus, sed intabulis.cordiscarnalibus, A Trinitate diversum aliqupd aut dissimile, yel inse-
memoria retinere curetis. , . . ' quale. Non divisum naturaliter, jion .confusum per-
71 SYMBOLUMFJPEI. ,' sonaliter, nilril majus aut mmus, Npn anterior, non
XII. Credp in unum Deuni Patrem pmnipotentem, .Jipsteiiorj non inferior, non superipr, sed ,una, et
faciorem cceli et terra?, visibilium pmnium.et inyi- .gequalis ppteslas,, par gloria -se,!iipjlerna,.et cose-
sibilium. Et in unum Dominum Jesuffl Chrislum, terna cbnsubstantialisque majes|as.,Unum-naffique
.Filiuih Dei Ainigenitum,ex Patre natum ante omnia sunt essetitialiter Paier, el Filius, et -Spirilus «an-
: saecula. Deum de Deo., lumen de lumine, Deum ye- ctus..,Et idcirco u.tius est Deus:; sed nojannus prp-
rom,de Deovero. Genitum non factum, cons.ubstan- pter ^ersonarum discretionem Paler, et Filius, et
lialem Patri, per queni omnia facta sunt.. Qui pro- Spiritus sanclus. Verus enim .Patei1-prpprie Pater
.pier nos lipfflines, ,et ,propter nostram salutem de- est,.et non est Filius, et verus»F,iliusproprieEilius
.scendit de coelis, et incarnatus est de Spiritu sancto est., ct non est Pater. Spiritus qupque isanclus prp-
=ex Maria yirgine, et homo factus est. Crucifixus prie Spiritus sanctus esl, ,et jnon est jemonaliter
jetiampro.nobis sub Poutio Pilalo, passtis et sepul- Pater, vel Filius, sed ex utroque prpcedit i,,et tameii
ius-est, et resurrexit tertia die secundum Scriptu-; .npn sunt tres dii, sed.unusest Deus. Etin,baciSancla
ras. Ascenditin coelos, sedet ad dextram Patris. Et " Triniiale nihil (quod absil) aliquidputandumes.iyisi-
ilerum venlurus est cum gloria judicare vivos, et tiile, corporale, palpabile, vel cpm.prehepsibile.jOni-
mortuos, cujus regrii ribrierit finis. Et in Spiritum njpotens nanique sancta Trinitas^ invisibilis, incpr,-
sanclum Dominum, et vivificantem. Qui ex Palre poraiis ^.impalpabilis,;incpmprehensibilis,.jncircum-
"Filioque procedit. Qtti cum Patre, et Filio simul .scripta, infinita, immensa, et sempiterna? omnia
adoralur, et congloriftcattir. Qui locutus est per n.uiu, et. iroperio suo gubernat. Nam,etsi a legitur
Et tinaffi sarictam eatholicam, et apostb- ocuius Pomini, ve.I hracbium siye dextra et celera,
' Prophetas.
iicam Ecclesiam. Coniiterirtitium baplisitia in remis- non membrorum liositionem, vel ,molem corporis,
' siotiem
peccatorum. Et exspecio TesurrectioneiQmbr- sed effectum summae, et .inenarrabilis diyinaepoten-
tuoftim. Et vitam futttfi saeculi.Ameti. lioe,,Jnlegra rectae Udeicredulitate debemus intelll-
XTil. Saiictam autem^ peffectam, et inseparabi- gere. Nam quia omnia videt, et^.mnia penetrat, et
iem, et ineffatiilem veramque Trinitateffi, id est, cuncta nuda, et aperta sunt ante eum, pculostia-
"Patreiri, et Filiuffi, et Spirituffi sanctuffi, indivi- bere dicituiv quia veronos sua yirlute,creayil,.re-
duam confitebr in unitate naturse, quia trinus, et git, protegit, et defendit, bracluum ^Tpldexteram
unus est; Deus. Trinus himirum pcr distincliotiem o.liabereperhibelur, et his similia. Deiiacauteminef-
persOnartini; untis Vero per substaniiairi insepara- jabili Tfinilate sola VerbiDeiperspna,:,idest,.Filius,
tiilem Deitatis. Has igitttf tres pefsonas Patris Filii- in ullimis diebjis prppter .nos e]tprppter .nostram sa-
que ac Spiritus sancti, nori ptitaiivas vel qtiasi sti- Jutem, s.ecundumproposilum .secretae.dispen^atipnis
spicabiles tarituffi, ;sed veras, subsistehtes, coaetef- arbitripm, descendit de coelis.,-unde .nunquam. re-
rias, coseqtiales crediitius et consutistantiales. Alia cesserat. Incarnatus est de Spi.ritusanclo, et ex sem-
est eiiim persona Patris, alia Filii, alia Spiritus per virgine Maria vefus hpmo factus est, yerusqne
sancti. Sed Pater, et Filius, et Splritus sanctus non jermahet Peus. Nec obfuit humana., et temporalis
ires dii, sed urius est Peus. Nam Pater verus Deus nativitas divinae illi j et lritempprali nativitatl, sed
vere et proprie Pater est, qui genuit ex se, id est in una Christi Jesu persona verus Dei verusque tio-
ex sua substantia, intemporaliter,et sine inilio ve- minis Filius. Hon aiter hbmlhis ftlius,, et aSterDei'":
rum Filium, cooeternum,.consubstantialem, et ceae- sed unusidemque Dei hpmitiisq^iejFiiiusin.ulraque
qualem sibi. Et Filius verus Deus, vere et proprie natura divina scilice.t, et tiuman^a,JJeus yefus, et
.est Filtiis, qui ante omnia saecuia genitus.est de homo verus, Non putatiyus.Dei .Filius,, se3 verus:
Patre intemporaliter, et atisque ullo initio. Lumen npn adoptivus,, sed prbprjus, quia tiupquani J%
de lumine,i)eus veras de Deo vero.Et nunquam fuit Bfiait, prppter hominem quem assumpsit, a Patre
^Pater sine Filio;, necFilius sine Paire. Pater etenim aiienus. Solus enini sine pepcato riaius est tiomo,
jsemper Pater est, erat, el erit. Et Fiiius semper .qhoiiiamsplus est mcarnatus de "Spiritu sanclo, et
Fitius esi, erat, et erit, Et nunquam non fuit Pater, iihmaculata virgine nbyus tipmo. Consubstantialis
. quia nunquam non fuit Filius. Semper enim Pater, Deo Patfi in sua , Id est, divitta: cbnsutistantialis
qui genuit sibi aequalem Filium: semper quidem etiam matri, sine sprde peccati in nostfa, id est
Filius., quigenitus est sequalis Patri. Spirilus nam- humana natura. Et 1'deoin utraque natiira pfojirittni
que sanclus verus Deus, vere, etproprie Spiritus eum, etnon adoptivumPel Filium corifiiemuf, ijuia
.sanctus est: non genitus, nec creatus, sedex Patre ' ihconiusibiiiter, et irisepafablliler, assumpto tibmine,
Fihoque intemporaliter, et inseparabiliterprpceclens. ttnus idemque est Dei, et tiomihislFilius. Katuraiitef
Consubstantialis, coseternus, et sequalis Patri Filio- I?atri secuhduin divinitaleiri, riatufaiitef ihatri se-
(que semper est, erat, et erit. Et nunquam fuit Pa- Cundtiin hiimanitaiein ": pfbprius iameri Patri in
ter, aut Filius sine Spiritu sancto. Nec Spirilus san- uttoque; quoniain sicut dictum est, iion suhl duo
ctus sine Patre, et Filio. Et idcirco inseparabilia filii, alter Dei, etaiter ,liQminis, sed ,iinus.GhrisJ,us
sunt semper opera Trinitatis, et nihil est in sancta "Jesus propter unam personam, Deiet hominis Filius,
295 S. PAULINUS PATRIARCHAAQUILEIENSIS, :..'.•":,.'.:,,;.l»-
Peus verus, et homo verus, in anima raiibnati et A pretium duximus renovare. Quatenus ad modum
vefa carne.Perfectus homb securidumhmriariitatem, mundi ac ruminantis, ungulasque findentis aniinafis
perfectus Deus secundum divinilalem. Qui in eadem (Levii. ix, 3), devoratas escas ad faucera memoriae
iiatura, id est huniana quaffi sumpsil ex Virgine, revocanles, quasi ruminando per sacrae iectionis
huffiauas pertulit infirihitates, non fragilitatem pec- studium dudum depastum spiritale pabulum subti-
caridi: sed in eadem dignalus est crescefe per in- . lius, liquiditiusque sese in ventrem menlis refundat.
crementa temporis, esurire, silirej fatigari, conlu- Quo satiati deliciarura suaviter epulo, ad referendas
melias etopprobria siistinere. Dignatus:eslflagellari, superni largitoris gratias, de cujus benignilalis manu
cfucis palibulum subire, lanceam in latere excipere, cuncta gratuito suscepimus munere, modis omnibus
clavistransfigi, fel, et aceturii gustare. In eadem di- incitemur. Qui ut nos post culpam discordiaeingra-
gnatus est, iriofi, sepeliri, ad iiiferos-descendere, tbs funiculp charilatis trahertdo ad Patris suamqne
tertia die fesufgere, ctim discipulis conversari: et gratiam revpcaret, ~cumin forma Dei esset ccqualis
ppsttriumphum victricis gloriae eamdem humanam Patri, semetipsumpfo hobisexinanivit fbrmam servi
riaturaih, ascendertdbsuper offinesCoelos,exaHalam accipiens (Philipp. n, 6, 7), mediator inlef Deiim
superomnes angelps, inPatris dextera collocavit. In et nos ileri dignatus est: cujus livore ab eo quod
eadem iterum verilurus est judicare vivos, et mor- - * diabblus inflixerat, mortis vulnere, mirabiliter su-
tubs, et SaeCulumper igneffi, redditufus nnicuique nnis sanati (I Petri ii, 24).
secundum opera sua; impiis ulique supplicium sem- 73 CAPITULA.
piternum, justis vero vitam aeternam. Divina autem I.
illa ineffabilisriattira, in qua Deusest aequalis Patri Primuiti igitur, ut juxta priscas Patrum divinitus
saiictoque Spiritui, irapassibllis, immutabilis, in- editas sanctiones, nullus Pomini sacerdotum , vel
cohyerlibilis, ubique prsesens, semperque omnipo- sub a canpne constituti canonicas; quin-
quicunque
tens, iriviolatapermanens iii qua rcgnat in uriitate, et imo b apostolicaS aut parvipendentes
hinitate cumPatre, et satietoSpiritu et nunc, et ignorantes
definitiones, inordinate vel inhoneste in domo Dei,
et-
sehiperi per cuncta saeculasaectilbrum;Affleti.
quoeest Ecclesia, conversentur; sed, in suo ordine
XIV-Hanc igitur Calholicaefidei" sincerissimani cunctis persistenlibus pulchriludo ecclesiastici deco-
-
puritatem volumus omries Dei sacerdbtes-, omnes- ris inviolata permaneat. Illud summopere, vigilan-
que gfadus Ecclesiae; summo-cum sludio,: et abs- tique sludio praecaventes decernere curavimus, ut
que ullo vitib, iia ut ne unUs quidem apex inter- njillus canohicaededitus dilioni, dpnum sancti Spi-
miltatur, vel augeatur, distincte, et sensatim di- C fitus, frauduleiiter deceptus, vendere
pecmiiaeprelio
scendb memofia retinere, et posteris suis discenda vel emere
praesumat: ne cui in quemlihet sacrum
Si
derelinqtiere. quis VigiJantiori sensuatile polue- ecclesiastici ordinis gradum, muneris exigente me-
fit, laudamtis, et tioflamur. Qui vefo imbecilli inge- ritp, liceaf quempiam subyehendo promovere:.pa-
nio torpens ante-nequivefit; *in antiiversaria taffieri
lentique semper cordis aure pertimescens intelli-
proxiffiioretiujus venerandi concilii voliibiliqueses- ge («) clarissimam illam Domini Tocem dicentis :
sipne cum vestris oblutibus, auxiliaple Domino, Gratis dccepislis, gralis date (Mallh. x, 8). Hanc
pusiilitatis hostrse praesentiaffivita comite reprseseri- quippe pestiferam simoniacamhaeresimprimus pastor
tari mefiieriffius, Deo aniabilis fraterriitalis vestroe Ecclesiae
iti-ipsa, ut ita dixerim, originali cupiditatis
cbaritas, tianc, sicut dictumest, mempria retineat; radice, anathematis ferro, funditus resecare curavit
ita sane, ui in nbstfaeiiuriiililatis aspectu, eairi stti- (Act. VHI,18 seq.).
dibse valeat recehsere:"!''alipquin difiicile vos yitare
eceiesiasticas a feruias aestimate. Ut longe altius excellat vita pastoris comparata
r XVi Symtibium a yefo, et oratidneffi Dominicain subdili
gregis, quibtis singulariler boni pastorisvoce
omiiis Christianiis memoritef sciat, offinis aetas, dicitur : Vosestis lux mundi (Matth. v, 14), et fur-
omnis sexus, omnisque coudilio : inasculi, femiuae, D sus : Vos eslissal terrw (Ibid., 13); et Uerum : Lu-
juvenes, senes, sefvi, "liberi, puefi, conjugati, in- ceat lux veslra coram hominibus, ut videant opera
nuptsepuellse : quia sine hac benedictibne nullus po- vestra bona,. et glorificeni Patrem vestrum quiin
terit in ccelbrum regnb percipere pbftionem. Qui cwlis est (Ibid., 16). Hinc etenim colligi potest, in
autem btiseryayerit haec, et a malis pperitius se cii- quanluih distafe debel pastor a grege, dumittss
stodierit; et in praesenti saeculo salvus erit, et in homines, et illos plusquaffi liomines , id est, lucem
futuro cum angelis congaii^ebit. . homiuuin, Doniinus vbluit appellari. Si efgo liix
XVI. Non noyas, charissiuii, regulas instituimus, mundi sumus, lucere utique absque nebulosa hypo-
nec supiryacuas rerum adinventiones irihianter se- crisis admixtione debemus : etsi sal terroe sumus,
ctamur; sedIsacris paternorum canonum recensiiis condire nihilominusterrenas ffientessapieniioesapore
fpliis, ea quoeab eis bene digesta salubrique pfo- per verbum praedicationisdebemus.
mulgata » mucrone persistunt, sunima devotiouis HI.
veneratione amplectentes. recentiori styld operae Item placuit, ut sobrie, pie casteque, juxta' Ajtt
GBSERVATIONES ET NOTJl.
^SANCTI PAULINI
PATRIARGHiE AQUILEIENSIS
LIBER PRiliUS.
112 a Et nomen ejus cuni interpreiatiohe curamt ";deahf 'exhibital.aurPS/nbn^tiab.efe; quihus audiant
asserere. Non habet :lpCBS;Isaiae nisi Vocabitur no- ippllicitatmhes';;lla iaeri"a;quaedamin•"ASina'ria;"adb-
men ej-~sMmmqnueLIhterpretatio;«iteni,est Matthaei ..-Iesce.ntimontesAureosppllicenti; cum-illaiiihiLcbm-
•i; -215'iocum rsaiae affefehtis,^;;et-interj^reitatibrtem .mbye.returjirpmissis;, semper, inquit, pculajtae no-
addenlis ; qtio facttiih est' ut Isaiae;ac'Pai|Unoasmi- /straestirit maniis.; cfeduht quod.yiderit.iSicadagio
batur. iSe taffien hlric afigiienidiPaulihiansamarri- '-sfequenti-exfUcans-iJldffPlaMiri
pias vetat Hierony niisent«mtia ad,;cap; yn : Isajaeitihi <ie/scd: jher;cle:Dleum:;i&,vendtid Msut&tidlefdiii i&t:
ait":i'c In.muitjs testinioniis,' qnse eyajigelistae„vel '^Moe est, _Eme:nqti., prwsentepecumq,spd;in diem pa-
apostoli de libfis veterlbus a^timpseftiritj curibsius cld: feveMepecunia'pfmsente. Iritimajn Jigihir>prae-
- %etitiam
'attehdehdnmiest,:nbn.eos-'VefBofum:^d pfbphetss cum ;Debihdicat Wulhms, cuffi
tos esse^sed sensums:»;AddeHiefonyffio Jbanhis Car- l Ait [Octl{orjqdocuiumiocutuih.;-; --- '"' 'v- -' "" ''-
dinalis Bpna senten.tiam,qui^in ^iseM. de diyina 'f; tJfrermqsjiit r:Mic[xst,D,e#S;ng,stM,$Pz.Noajest
psaimodia^hsechabet:"'«' Veflia'scrupuiose"hori se- " Jereniiseilocustiic, sfed,Bajcuch3<) 36etseq, Sedquia
- ' fitbr, duffi sensiis iriteger ihaheat. «Nam&, apostoli Bafiich efat illitis sfcfibaiiUitisqde liomiue sfcfibebat.
in eitandP Veteri Testamfeotoajiquando et media in- (fiDnfaroapudfaff Psfit, utqubd-estBaruch^JefemTae
tersecant.-et ex pluribus unum.cpntlanl;, ut pbser- . ;tribnptpr. Quod .nptav.it.ReUarmimislihi i. de -Verbo
vajt Adriahhs,!psipa,.eprst.3,^^LebCastrensisiricajp.^}'Dei-' pap, 8. Ip.ter cseterps auteni. Chrysoslomu.stpm -
: viii et ix Isaise, FfanciSimVRibefa in cap. xin f)sea3, V, in detoohstratiohe q<aod''"Christus-sitDeusliunc
. hum, 33. Praeterea veram et legitimam.-.esse Isaise , ipstiro loctiffi Baruch aUatum-a;PauIinb hbstfb prb-
,interpretationem dpcet, cum ipselsaias cap. sequenti . fert 'Suf»>auptoritate et nomine Jeremiae: «^tiod
"v: 10, tum D. Matthceus,qui Ioco cit. in margine ; Deus, .ait, existens, homo futurus .erat, dicitjere-
habet eam interprbtatiohera. Hiric ntilio pacto infir- mias : Ric est Deus nbster, elc.. Aliegatpariter hunc
. matuf argumentnm alias nervosum PauUni. locum Augustinusiib. de Civit: Dei ~Vin eap: 33, et
b Loquerelur ocuload oculum. Joan. epist.' H, v. subdit t Hoc testimonium quidaffi non jeremiae,
12, os ad os loqui, sicuti et epist, III, v. 14, os ad os sed scribae ejus attribuunt, qui yocabatur Baruch :
laquemur, hihil aliud haC phrasi sigtiiticabat, quam sed Jeremiae celebratuiri habelhr. » Sic et PauUnus
praesentiammutuam cpUoquentium,uti notatP. Gor- yulgatuni nqmen; et celebratiusretiliuit, Vide fiquae
helius in hunc loctim, Patilinus idem Volensefferre, hacin re actasint in concilib Tfideriiiho exhistoria "
oculb dd ocutum, dixit. Praesentiam enini rerum cafdmalisPallaVichii,;ii.b. vi, cap. II, n, ,14, _
PCuliprae cseteris sensihus pefcipiniit. Hinc apud d Deum vetum r&mifumetopiativum filium. Cum
Plaiittim oculatw manus, quaemnnera praesenlia ca- seropei antea Deovero nunchpailvum Dfehiribppp-
ptent, dicunlur; quod et in proverbiuni abiit teste nat, et filio verp filitim adoptivum, yidetur hic
Erasmo Chil. i, conc. 8, n. .31, « oculalas manus quoque pro Deum verum et optqiivumfiiiurn, iegeh-
-, tli\it Plautus, quse promissa velint exliiberi re, non dtiih fitiuriivetum, et oplaiivum, vel ddoptivumfiliuin,
oratione promitli. Nara oculos habere, quibus vi-
K73 CONTRA FELICEM URGELLITANUMLTRRITH. _- I.TR. T. . *7_
gnum pietatissacramenlumdividerea&onicetur. Sufc-A iit tuuffi Velutisepulcruin patens gutlur intolerahh
da aure [An legendum sur.da auris? ] quodrdicttim? ; lem non erubuit exhaJare fetjH-em.
est, Ego. Deus, et non mutor, auditui prsebet mea- " '
113 CAPUTXXi; :':>
b
tum. .Non intenlat illas aures inenarrabilium sa-
Exprbbrdl Feiici velerhosdriibbstihationcm.
cramentorumaudiendimysteria, quas lu, sieut eyartr Expergiscere tandeffi -'aliquaiidb, ®iifuhoitus idon
gelista nos docuit, cum.inparabolis.eructares abscon- esdefunctus,et«isonmo infidelitatisippsttamtemou
dita^a constitutione mundi, requirebas dicens : Qui tuoso
evigila pulsatus clamore; jQuousquecraprulatus
habet dures audiendi audiat.(Matlh. XIII,35, 43).
perfidiaepoculo utsina * stertere non desines naret
CAPUl XX. Jum enim Itiems transiit; imber mbiit,,!$1 recessu.
ChristUs aliter de P.atre, aliterde matre, sed non
alter. Egredere nunc de tenebroSi caverna proftindi : flotes
Cur, o infelix, non audis quod tibi dicitur: Ego apparuerunt in terta : vox tuttutis audiia est in tetra
Deusetnon mutor;neque enini est alius pfwterme? noslra(Gdrit. n, 14, 1_). Abiit corvns, ut' degat in
Cur te fefellit inariisglorite astutia, ut arbitreris * ruiriosis : reversa est jam icolumba<p,ennisdeargen-
ex eo non te posse ultro judicialis inhibere vindiclse, tataferens ramtim virentis olivseadarcam:(Gen.mii;
quod vermn Deum ex Patre tinum eumderaque Cliri- 11). Memento quia ad vesperum revertitnr, he forte
slum Jesuhi Dominum nostrum, et Deum autumas B dum lu somno gravaris perfidiae, et surgere-pigrita-
nuncupativum ex matre? quasi alius sit qui ex Pa- risyingrediatur arcam columba,clausoque foris<ostio,
tre, et alius qui ex matre : cum unus idem ipse ve- tuevagare incipias eiTabundus post corvum. Cur
rus Deus verusque Dei Filius, et ante saeeula sine non sentis?-an, si sentis, stupidus remanes nimio
iniiio de Patre, et ih fine sseculorum non alius, se.d qtiatiente terrore? Quam ferribiliter .p.rophetaruin
ipse de virgine matre: sicut tu ipse, priusquam ra- tonitrua,ut expergiscaris; inter Volantes rorantesque
piatur bonum de agro pectoris tui semen, frtictifi- grassantis aeris nebulas; allissimis strepere tumul-
care sanae fidei messem videris. Aliter lamefi de tibus non requiescunt: .ceeliqviescriplurarum spiri-
Patre, aUter vero, sed non alter credilur natiis de tali in cardine quo volvuntur, cantiloquis. strident
matre. De Patre namque simplicis naturaej de uno concentibtis, dulcia grandisono earmina modulamine
unus, Deus verus de Deo vero. De matre ulique cautanl! An forie noxiali Vitialis oculis fumo, et ob
ex titraque natura, divina scilieet et humana, Deus id •palpantibuspalpebris, e arcum in diepluviae non
verus et homoverus, Npn Detis et homo duo filii, vales depicttitii in hube suspicere (Ezecii."i, 28) : nec
viel dupDii, sed deus el homo tinus, verusque Dens discurrentia EvangeUorumfujmina cOrusclsaquarios
homo. Non ertim assuniplio temporalis naturae prse- _ transfusos radiis nimbos nuila <libiidatur <ceriiendi
judicavitiilisempiternse divinsequenaturae, utatitdu- . facultas?"NitiergO'distas'amortuo, sihaac omniaquae
pUceturinduosiiliosproprium scilicet el adopjiviim, dicunttir, irisensibilia libi Videri ex tuis quanlocius
. ut tu coniceris [Forie coharis] astruere : aut rescih- poferunf indiciis objiciendo probari. ©oceri rieffipe
datur ab uno, hob est ab unione personse ;. aut de- facillime' -poteras, si aurem spraebereMOII recusahas
muteturin aiterum,hoc"est, in mincupativum Dehm, henigiiam.
. ? Dividereconicetur, forte conjicilur, vel convinci-, ursiiia dicat, ,in causa est, .qupd ;Gum.lueme ursi se-
tur; si non roavis cqhdtur. et ia spectibus se condanl, « primis diobus bis
h Non intenlat illds aures. Intentare voces et tiw- cedanf lam
fsepteriis gravi somno premuntui', nt ne vulneri-
liiis pro mindri et manus injicere, habeo apud Taoi- biis quidem excitari queant. Tunc mirum Sn imodtim
lum Aimal. lib. iii, c, 56.. Verbum. quod auribus veterno p.inguescunt, » nli scribit P.inius- ,lib. nm,
liaud commode applices. Puto igitur positum pro in- cap, 36, JBincJuyenalis exponens urbis .incomrooda
iendit.
c Ul arbitreris ex eo te non posseultro judicidlis pr6Veniehtia ex cianioribus praeserliffi muliohuffi
vel reca-lcitrahtia vel
agasonumque, quibus >juraeBla
inhiberemndictm, quod, ete, Sensus obseurus, quia tardaad gressjim excilabanfet sollicitabant, fugatum
error videtur verhis inesse, An Jegendum, ultro ju- somntiui ab pculis eorum qupqiie, qui prpfundissime
diciali inliiberi vindietd? Sic enim commode perio- ceu uTsi inler terreslres, phocaequeInter riiarinas
dum alioquinImplexam, et riimium abslrusam ex- D feras dorhiireconsuevissent, Jta ceciriit ~. '-'- -''
plicares, ut arbitteris te. non posse uliro inhiberi„ Et stautisconviciahiandrai'
siye vetari quin doctrinam tuam effundas., a judicio
Ecelesiae, ex eb,.qUbd verurn Deum, etc, vei ut ar- Eripiuntsoninos;urso,vitulisquemarinis; ".•,.
bitreris te non pbsse ultro judicialis inhibere kiridi-' Videad euffiIbetim Jo. Brilanriieum. ':
cia, pro judicialem vindictam , id est judicium Ec- « Palpanlibus.paipebris^Aa «tMc palpitdntibust
clesiaete non yetare, isiye tibi inlerdicere posse quin ut supra cap. 13 b. Quandoquidem cum fumo obfun-
etc, ex po quod^.ete. Aiter hprum videtur sensus. duntur pculi, nictilant, subsaliuht, et vere palpebrae
• a Ufstndslerterenoridesiriesnare. Sterlere est dor-; palpltaht: €aaterum ipsas palpebras alii a faCpiidrido;
miendo"ronchos emittere, quod nisi profiinde ilorr-: quod ferme semper tremulae siht : alii a palpando,
mienles non faciunt. Dum dormit, ronchissat, dixit id est pfsetenfanclo«bjecta, ideducunti nam ^datse
Plautus. Cicero Ub. n Acad. quaest. qui Lucullus in- sunt « ceu quoddam vaUum visus, et prominens
scribitur.: Permeve_l.slerfasJicet,Atiquit Uarneades, nmnimentum contra occmsantia ahimalia, ,et alia
nonmodo qiiiescas,.i_\est nedum quiescas, sed dof- fortuito incideiitia, » ait Piinius lib. .ki^ cap, Si
niias, et quidem. quousque sfertas, et ronchisses. i Palpebras per t Varroni piacuil dicere. 'Favorintis
Quod cumper nares fiat, e.t inde ronchus exeat, ul yefo per b dixit, AUidicunt palpetras genas : pai-
patet, etinnuit JuvenaUssat. I, v. 57 . ', pebras autem pilos ipsos. t Ser. jn af., apud Ju-
Poctuset ad calicemvigilautistertere naso: nianum Majum, V. Palpetrm. Sed haec occasione
sint dicta.
proprie <dixitPaulinus «tertere nare. Quare •ahtem data
578 S. PAULINI PATRIARCH^EAQUILEIENSIS ; 57«
CAPUT xxn. A teibidem posuissehocmodo, res non ohslstitambt
OscitantemFelicem teddtguit supineignorantem diffe- gua : Ut cognoscdmusverum Deum, et sinius in vero
rentiam inler qssumptumet adopiatum. Filio ejus Jesu Christo. Hic est verus Deus et iiitd
Non, ut tibi videtur, hoc est adoptivusquod et as- mterna (I Jodn. v. 20). Ipse demum quia dixerit :
tumplus, seu applicatus, vel caetera hujusmodi, quse Advocatumhdbemus apud Palrem Jesum Christum
tuo strematico a digesta stylo leguhtur. lnterrogo justfim (Ibid. n, 1). Advocdtus,ais, idem est quodet
praeterea si unum est assumptus et advocatus, quo- mediator; et ideo refellitur ateverus credi nonposse
modo accipi potest, quod evangelista diabolum Do- Deus. Recteenim mentitus es in capui tuum. EcceAn-
minum assumpsisse in sanctam civitatem, vel in geius Dominisecut te medium (Daniei. xm, S5, 59).
montem perhibet excelsum (Matth.w, 5,8)? Si ad- Advocatusigitur nrin est idemquod mediator. Media-
huc dormis, non sentis; si evigilares, forsitan ani- tor namque hoc est quod et reconciliaior. Sermo au-
madverteres; quoniam non dalur inlelligi, nec uUa tem mediatoris cum inlerpretatione sui denuntiatur
permittit possibilitatis ratio suspicari, quasi adopti- effectus, Mediator igitur ab eo [Supple dicitur] quod
vum eum filium callidus ille serpens, quem tentatu- medius sitinter utrasque dissidentium partes, ut re-
rum i>et, si fieri posset, decepturum adierat, in san- conciliet ambos in unum. Quod quidem Redemptor
ctam civitatem vel in montem assumpsisse dicatur ° noster nnigenitus Dei Palris Filius pro nobis inter
excelsum. Similiter et qnia applicdtus noti est hoc Deuin et nos fieri gratis dignatus est, ut qui discorr
quod et adoptatus, Dominica voce ad beatnin Job. de des a consortio charitatis Dei peccandp exstitera-
eodem antiquo hoste disputante didicimus. Nam cum mus; per eum ad concordiam divini amoris recon-
mystice Dominus caput illud omnium reproborum ciliati iri sanguine ipsius redintegrari mereremur,
et reprobos omnes ejus diversa membra distingueret, sicut per Paulum docetur: Cum essemus,ait. inimici,
ac cervicem superbiaeillius suaefrangere poteslatis reconcilidti sumus Deo ver mortem Filii ejus, salvi
hisinuasset virtute, protinus addidit: Qui fecit eum facti per sanguincm ipsius (Rom. v, 10): delens quod
appKcavitgladium ejus (Job. XL,14), hoc est, nocen- adversum nos eral cyrographum [Sic pro chirogra-
di malitiam suse reffenavil imperio polestatis. Nun- phum] decreii, quod erat conlrarium nobis, et ipsum
quid quod dicitur applicaviteum, intelligi debet udo- tulit de medio, affigens illud cruci, exspoliansprinci-
ptavlt eum, cum ille nunquam sit ad veniam rever- patus et potestates traduxit confidenler,palam trium-
surus et quasi per adoptionis gratiam in sorte sit • phans illos in semetipso(Gotoss.n,li). Denique non
filiorum redintegraturus [Pro reingressurus, vel re- Paulus mediator, sed legalus fidelis mediatoris, lega-
dintegrandus]?Quishoc, intantam sitignaviae vora- tionem, inquit, fungimur pro Christo, reconciliqmini
ginem mersus, ut dissipiens taliter vel cogitare prse-C Deo (II Cor. v, 2). Advocatus namque esl, qui jam
suinat? Cur, quaeso,diligenter non consideras quid pro reconcilialis interpellat, quemadmodum idem
loquaris, et subliliter perpendere neglegis de qno Redemptor noster facit, cum humanam DeoPatri in
loquaris? An nescis 114 1uia omtie animal quod nnitate Dei hominisque personae naturam ostendit.
non ruminat, aut non findit ungulam, immundum Hocestenim Deum Patrem pro nobis interpellare.
Domini lege cavetur (Levit. n, 26)? In furainando Joatines non interpeUare, sed ipsum etiam propitia-
quippe, et ih fissseungulse distinctionem [Forte pro tionem pro peccatis nostris deelarat (/ Joan. n, 2).
distinctione] et sublilis trutinatio mentis, et discretio Quod si advbcalushoc est, ut tua fert opinio, quod
intelligitur coiisideratsequalitalis, Neque ertim ina- el mediator, et ideo quia advocatus, verus non cre-
niter Scripturae oraculo admonetur: Tempustacendi, ditur Deus : quid tibi ergo videtur de Spiritu sancto,
et tempus loquendi (Eccles. III, 7). IUeetenim post- qui incarnatus non. creditur, el tamen ab ipso para-
modura prudenler loquitur, qni sapienter primum cletus, hocest, advocatus appellatus est? IUudenim
novit tacere. Multa profecto Scripturarum teslimo- Grsece, hoc Latine pronunliatur. Sic enim habes in
hia in libello qualicunque fidei tuae coacervala cu- EvangeUo:RogabqPatrem, et alium Paracletum dabit
rioso inspiciuntur obtufu, quatenus per ea sapientise I» vobis spiritum veriiatis, qui a Patre procedit (Joan.
tuaese proderet magniludo. Sedobhoc e contrario xiv, 16). Dicendoalium se utique, et Spiritum san-
contigil nosse, quam longe a verse sapientiae altilu- ctum paracletum, hoc est advocatuin denuntiat. Ne-
dine in infimis labefacta jaceret. que enim facultas respondendi tibi ullo modo conce-
CAPUT XXHI. ditur, ut de Spirilu sanctb, qui incamatus non est,
Errorem Felicis circd differentiam advbcati et mediq- astruas advocalum secundum carnis assumplionem
tofis refellil. nuncuparis
Joannis igitur apostoli professionis testimoniunii
? Strematico digesta stylo. Latini nec aureae, nec nis esse quaeGweciserTjSEfifiaTa sunt, facto illis a
ferreaeaetatis ulli Verbumme docent. Graeci tantum torquendo nomine, cum suo loco mota ossa legitimos
siibirtdicaiit;_T/5E^« enim id, quod toftum seu in- naturae in ea parte motus cum dolore remorantur. i
torium est, dicitur. Unde quae nos dicimus membra Stremmaticus igitur siylus Videtur esse Paulino
luxata, nzpipLpa-caDioscoridi dicunlur, teste Budaeo nosiro, forle Grsecisermonis non ignaro, idem ac
in comment. L. G. coL mlhi 760, et apud H. Ste- conlortus, et extra normam.
phanum T. L. G. tom. III, col. mihi 1079 : « Mar- b Sic; sed lentaturus et decepturuslegendum, vel
cell, in illud Dioscoridis locum adnotat luxata Lati- tmtandum et decipiendum.
377 CONTRAFELICEMURGELLITANUMLIBRIIII. — LIB. I. 578
CAPUTXXIV. Ai pabiliter hoc adsciscerenomfen. Jesus Christus el-
Paracletus, id est advocatus,ta- enim omnipotentis Dei Filius, omnipotensDominus
Spiritus sahctus, etsimen est Deus. noster, quia pretio sanguinis sui nos redemit, jure
Si ergo ideo Christum Jesum verum denegas Deum Redemptor verus omnium redemptorum vocibus
verumque Dei Filium, quia advocatus noster est, et prtedicatur. Non, inquam, ille redemptus, quia nun-
pro culpis delinquentium intercedit, qusero quid de quam captivus. Nos vero redempti, quia fuimus ca-
Spiritu sancto diffinirepraesumas,qui et ipse advo- ptivi, venundati sub peccato (Rom. vn, 14). Obli-
catus noster est, et incarnatus non esl, utrum sit gatinimirumineocyrographo [chirographo] decreti,
verusDeus, an non? Nam etPaulus interpeUareeum quod ipse tulit de medio, delens sanguine suo quod
pro nobis gemitibusinenarrabilibus prolestatur. Ait nullius alius redemptorumdelere potuit sanguis : ad-
enim : Ipse aulem Spiritus sancluspostuldtpro nobis fixit iUud cruci (Coloss. n, 14), palam triumphans
gemitibusinenarrabilibus(Rom.VIII,26). Si vero qui in semetipso. Similiter Salvatorille, quia nos salvos
postulat et advocatus est, Deusverus juxta tuam ve- fecit qui perditi eramus : unde untisex his qui perie-
saniam 115 non adoratur. Sanctum namque Spiri- rant, confidenterposlulat ut requiratur el salvetnr
tum, a Macedoniisectam secutus, Deum abnuis ve- ab eo. Erravi; inquit, sicut ovis quw perierat : re-
rum. Sed si de Filio recle sentires, recte profecloet B quire servumtuum, Domine(Psal. cxvm, 176). Non
de Spirilu saucto inteUigeres.Dei enim Filius omnia salvatus ille, sed Salvator, quia lnniquamperierat.
pro nobis, non pro se, voluntaria pietate suscepit. Venitenim, ait ipse de se, Filius hominis quwrere et
Et ideo susceptio humanse naturse, quam in veritate salvumfacere quod perierat (Luc. xix, 10). Noli in-
pertulit carnis, divinaertil praejudicat majestali. In- sultare illi cum Judseis conviciantibus, A/ios, in-
firma quoque nostrae naturae virtute suae solidavit quiunl, salvosfarit, se ipsum non potestsalvumfacere
divinitatis.Nam quemadmodumSpiritui sancto,quia (Matth. xxvn, 42). Qui alios utique salvos fecil, sal-
advocalusdicitur et pTOnobis poslulare perhibetur, vari procul dubio ab alio non eguit. Dextera, ait,
nil obest ut Deus sit verus : ita et Salvatori nostro mea auxiliata est milti (Isa. LXIII,5). Liberator el-
Deo Christo Jesu, qui advocatus et mediator pro enimiUe, non liberatus, quia nunquam fuit servus
nobis fieri dignatus est, nil contradicitur [Forte con- peccati. Omnit, refert, qui facit peccalum, servut
Iradicil] ut Deiis non sit verus propriusque Filius est peccati (Joan. vm, 34). Nos "namque liberati,
Dei. Igitur cum Spiritns sanelus verus sit Deus, et qui sub peccatijugo depressi servi facli daemoniacse
divinitatis illa ineffabilis essentia, quae omnimodo dominalionis, jus in nobis tyranrticaepoteslatis prin-
extra passionemet mutabilitatem permanel, nullum ceps hujus mundi, reclorque harum vindicabat lene-
unquam gemilumperturbati affectus possesuscipere C brarum. Quodquippejugura peccati a iacie olei com-
quis ambigat? curPaulus apostolus, sicut supra re- putruit (Isa. x, 27), quando in discipulos Redemptor
latum est, poslulare pro nobis geffiitibus docuerit noster insufflavitdicens : AccipiteSpiritum sanctum:
inenarrabilibus?Sed quoniam mentes, sicut et ante quorum remiseritispeccala, remiltuntur eis (Joan. xx,
nos dictumest i>,quasi gralise suae illustratione per- 22, 23). Ipse se denique liberatorem asseruit, qui
fuderit, gementespariter efficitet postulantes: c po- dicebat: Si vos Filius liberaverit, vere liberi estis
stulare idcirco gemitibus inenarrabilibus perhibe- (Joan. vin, 36).
tur, quia postulare et gemere facit. Facit, quia 116 CAPUTXXVI.
ut efficiaturex ejus dono graliaepromerelur. Jesus adoptalor, non adoptalus; nos autem adoptati.
CAPUTXXV. Hoc igitur modo, sicut prsemisimus, honeste et
Chrittus Jesus Redemptor,non redemplus; Salvdtor, absque ulla injurise calumniapotest nOnille adopta-
nonsalvatus; Liberator, nonliberatus. tus, sed adoptator prsedicari: quamvisnon sit hoc
Deniquequia tam obslinataemenlisinfestus pervi- nomen usilata tritum loculione, et ideoforte pretio-
cacia adoptalivumDei filium quoquontodo aflirmare sum quia rarum. Non ille, certum est, adoplatus,
non parcis, audi ergo qua ratione poteris ei incul-• n sed polius adoptator : quia nunquam fuif peccando
* Macedoniisectam secutus.Paucis refert refellit- 121, cap. 15, n. 28: < Dictumquippe est, ait, inler-
qne haeresiroMacedoniiJo.mnes Cassianus, lib.i de pellat pro sanctis, quia interpellare sanctos facit. i
Incarnal. Domini,cap. 2 : « Macedoniusirremedia- Et epist. lOi, alias 115, n. 16 : < Quid est inter-
bili in Spiritum sancluroimpietate blasphemans, li- pellat, nisi interpeUarenos facit? > A sancto Gre-
cet ejiisdem subslantise Patrem et Filium dixerit, gorio quoque, lib. n Morul., cap. 22, « postulare
sanctum tamen Spirituin creaturara vocans, reus lo- dicitur, quia nimirum quos repleverit, poslulanles
tius divinitatisfuit: quia lsedi in Trinitate aliquidI facit. » Vide, si lubet, Fulgenlium in fragmento5,
non potest sine totius Trinitatis injuria. j Quemi ex lib. II contra Fabianum; Reniigiura eliam et
coiitra insurrexerunt Palres, prsecipuesanctus Atha- Primasium in expositione loci citati Epistolae ad
nasius duobus dialogis, et duobus sive libris sive' Roraanos, qui omnesaetaiePaulinum prsecesserunt,
epislolisde Spirilu sanctoad Serapionemepiscopum. ut merito ipse dixeril, sicut anlenos diclum est.
Sanclus quoque Epiphaniiis, hseresicxxiv, sub no- cPostulantes.Sic emendoTOpostolanteset poslolare,
mine rJvsufiKTo,u«^wv,hocesl Spiritumimpugnanlium, i quodanleainediiioneDuchesniana,quautimur,lege-
Macedonianusproestringit:contra quos sunt quoque'- balur; non perinde quasiposita setatisbarbarie, le-
proscriptionesel anathemataconcilii Constantinopo- ctio non fuissel retinenda; sed eum semper postulare
Utanin an. 581. capite Jegatur, nulla est ratio cur orlhogra-
b Sicutet ante nos dictumest. Praecipue ab Au- lioc inhoc uno in locomutetur.
phia
gustino, epist. 130 edil. noviss. PP. Benedict,, aUasi
379 ,. . - S. PAUUNI PATIUARCHdEAQUILEIENSIS,,....... 580
extraijetiSr-.nijnquamprorsusJuit filius irae, conce-ik schalis conviyii, immplatio.agnin cum typicum pa-
pthsih^niquitatibus', nec in deiictis paf.thriif eum scha in roysterio quintii feria celebraretur..: quaeoro-
niaier.sua (Psqi. L,.7)': quem natuni de Spiritu san- nia haecjuxta litferarh in membris ejus nullo modb,
cto Virgo mater.ununi in utraque nalura Deunivera- s.ed fypice deriyantur, Nec moverequempiam de-
citer pepefit ef hominem. Nos ergo adpptati, qui bet,i(uia testati sumusDominum nostrum Dei EUium
peccati cautibne exigente, jure diabolicse'fraudis de- non .sajyatum, vel Uberattim, vej r.edemptum,,sed
fenti, extrahei a nostri 'conditoris ponsortio domi- salyatorem., liberatorero, et omnium redemptoremi
nipque longius distabauuis. Corruptse videlicetna- pro ep quod jps.eper os. pmnium prophetarum et
,turaecbncubitu in iniquitatibiis cbncepti, etin .deli1 salyari, liberari et redjmi se expret. Sed ille, qui
ctis de^matfisjaetati utero,' filii irae eramus^ille.non npn sibi sed nobis esl nattis, angelp attestante,, qui
adoplivus, sed proprius Dei Filius, in pleriitudine ait : Natus est vqbishqdie .Sqlvaior.(Luc.n, :1I); 'et
"tempbiummissus a Palre, riatus exmuliefe, factus iilud prppheticum .: Parpulus nqlus est nobis,: filius
subiege (Gal. iv, 4), adoptionis nobis gratiam sua ddtusest nobis (Isa. JX,6), etcaelera jsthisniodi.: qui
"dignattisfest benigriitatepef lavacrum regeheralipiiis non sibi necprose ,sedprpnobisestpassus, mor- .
iargiri. Quoiquoidutem, ait Eyangelisla, r.eceperuni luus el sepulltiS, et resurrexil, jnxta evangelicas.et
eurri,dedit ets potesfatemfilios Dei fieri (Joan.i, 12). - apostolicas' voc.es, sicut Petrusdicit: .Cliristuspro
Adoptator quapropter ille, sicut salvator, libefator, nobis passus est.jj Petr. ,n, M); et Paulus ssepis-
et fedemptor-: non adoptatus, quia nec salyatus, sime repetit,ait enim; Charitas .enirnChristi nrget
nec.liberatus, nec redemptus. Nps nimtium [Videlut nos, quoniamsi ums pro omnibus mortuusest,ergo
ex ariieced.etconseq. addendum adoptali, quod deest] omnes mortui suntei qui pro omnibus mortuuseslj
salvati, liberati, et redeiripti: iUe prorsus salvator, ut ei' qui vivuni, jqmnpn sibi vivant, sed ei qui pro
iiberator, redemplor, et adopiator, qui nos sal- ipsis mortuus ,est et resurrexit (IlJGor. v, 14, 15);
vavit, liberavit; rederiiit, et adbplayit in sortenj riortsibi; nec prp se.prabat, quia, sicut saepius est
fJliorumDei. Ut qui ex debito fiUieramus irse, hoc ihtiniatum, non est sibi natus, nec pro rse passus vel
estdiaboli, gfatuito ejus mtinere filii Dei per ipsius mortuus ; se.dpro illis, idestmembris suis, orabat,
graiiam eflicimereremur. . prp quibus haecomnia voluntaria dignatione.altissi-
•
CAPUT XXVIL \ maque pertulif potestate. .117 Quid niirum si pro
Chfistus eisi nbn ddopiivus,tamen homo. illis, hoc est prQ.consubstantialibusmembr-is;Stiis,'
Tu cansaris: Qui riegat, inquis, eum adpptivum humano affeciu humanaque voce orare infiiiita v.o
sfecunduffihominem' filitim Dei, negef necesse est-(„ luit. pietate [At., pietas], qiii pro illis «dignatuse.st
euffi yerum ftifsse hbffiinem. .Cur, obsecrp te, hoc ~,etiam cum lnoralibus.incrementis nasci, pali, mpri^
sentire rugosa gerens non eruhescis fronte' \Forte ef sepeliri ac resurgere? Nec fuit hocdedecus di-.
"nigpsamgerens-,, frotileni] ? Ciir tam stullenonlfe yiriae majestatis exceUentise,quse hsec oninia rmiro
et ineffabili mpdo cum ,sui lionoris altitudine im-,
pudebit xle uno Chrisfo Dep et tiomhie effari., cum
adoptfyus fijius dici debeat, gui purus esttiorop? Qui passlbllis, immortaUs suscepit, etrimmutabiiis.Dei^
nbri merito, sed ex donogratiae, adoptionis. nomine tas. Nam quianpn. pro ;senec sibi (qupniam nulla
censetur. Qui noh una persona ex utraque natura tiocfieri necessilati.sexigebalanguslia), sed pronobis
cum Deo constat, .sicut Dominus noster Jesus Chri- splus ille prabat, quprum summa incumbebatoaecesT
slus, qui semper ex^ qup. concfepiusdeSpirilu san- sitatis miseria, evidentissihie.perEyangeliumejusdem
cto in utefo yirgiiiis secundum hominem ccepitesse, nostri Redemptoris p.erspicuo testimonio approba-
senipiternus permanet Deus et homo, Nunquidnam tur.
cum confiteor eum non redemptum, sed redempto- CAPUT XXIX.
fem, non salVatum, sed salvatorem, putasrie hbmi- Christus seturbavit xum voluif. Voxctdrificantis Pa-
hem negem eum ? Hominem, inquam, illum verum ,. tris ad eum, etoratio ejus ad Patr.em, noh inyra-
'confiteor; sed Deum verum euin praedicans yene- p . tiam sui, sed circumslantiumutraque facta.
fanter adorb. Proximus igitur passioni, suscipiens in se hu-
CAPUT xxvm. manseiiifirriiitatisaffectum turbayit semetipsuin,po-
'Christusdum fnScripturis se sdlvdri, redimi et Mbe- tfestatis utique insignibus, non timoris, ut haere-
rqri, exbfdbdt, noriprq se,"sedprq nabit, taput, tici garriunt, dedecore. Nunc autem; ait, animd
prq' membris ioquebdtur. mea turbata est: et quid dicam? Pater, salvifica me
• Addisadhucet aliud, quia finerp non habentVerba fn hac hord; sed proptereqveriiin horam hanc, Paler
Veritosa (Job. xvi,3); rionposse quidquam membra fiarifica nomen.tuum(Joan. xn, _7 st^i.). -Continuo
rhabere, nisi hoc qnod praecesseritin capite. Quod1 -namquepaternaeintoiiantisvocis audituf responsum,
iquidem recte diceres, si suhtili discretione, cauta et clarificavi,,ait, et iterum cldrificqbo.Cumque con-.
mariu fidei discrimiriare quod loqueris reiigibsitis sternalse admirationis stupensturba data tanto bea-
Jdidicisses: quid. soli capiti deputatur : quse ad sola tificantis vocis auditui, digriitatisque irisignibus su-
-membra referunlur : quid etiam communein tilro- hlimala, varia quidem diversis cogitationibus dum
'qae conveniat. ln capite igitur npstro praecessitcir- suscipio [Forte suspicio]verteretur in menle, utrnm
Cumcisib lfegalis, hostlarum oblatio, observatio pa- totiitruuman angeltis ei de ccelolocutus fuisset, sla-
581 CONTRAFELICEMURfJELLITANUM LIRRI Ifl.,— LIB. I. >3S2
tim veritas quid verius habebatur proprio publicarej A stoli de leyoxeiiam Pauli sapientiam laudantis <an-
dignatus est ore.' Non, propler me, ait, vox ista m- di.tur hocmodo? Quemadmodum, inquit, et dileetus
nii, sed propter pos .(Joari. xn, 30). JEt rursum: nobis.Paulus secundumdatqm sibi sapienliam scripsit
Nur.c clarificalusest F liushominis, etDeus clarifica- ;vobis. ttd ut in omnibus episiolis Ipquensde hisin
l>isest iri eo. SiDeus clarifiCatus estin eo, et Deus quibus sunt quwdain diificili.aad intelligendum, quw
clarificabit eum iri s.etrietipso,et continuo clarificabit pravi homiriessecundum suum depravare sensum mo-
eum (ld. xin, 51, '32). In semetipso utique, quja 'liuntur, sicut et aiias Scripluras (II Petr. iii, 15,16;
divinilaiis potentia, quae in pfopria eum sibim.pt sed partim ad verbum, pariim ex se«s«).<Quodte tam
persona iiiseparabiliter univit, in verum Deum ve- obscerii piaculi noxam in tuis nuper promulgatis iit-
rUmqtieTJeiFilium exallavit: utest illud Petri Apo- teris npn inseruisse nulla valebis confradicere fa-
stoli, Ceftissime, inquit, sciai omnis domus Israel, tione, quemadmodum et hujus lestimonii calum-
quia et Dominum eum, et Christum Dei fecit hunc niari poteris verifatero. Porro si sibi vel pro se ora-
"Jesum (Act. ji,.56). Deus nhnirum Dominum Chri- ylt, sibi et pro se est oalusjet pa.ssus et morfnus et
slum Dei fecit. Hocest, omnis.plenitudo divjnitatis, sepultus'; pro se etiam proprium sanguinem fudit.
"cui complacuit in eo cofporaliter, juxta Pauli. vo- Nibil ergo habuit amplius quam purus homo,,si pro
cem, intiabitare (Cqloss.n, 9): quia Deus honio fierij B se necessitate cogente orayit. Ita etiam, et tu cau-
dignatus est, secuiiduin quod Verbum carp facturo saris, secundum carnem non fuit profecto(sicut ipse
est. D.eiis.homineniChristum Dei fecitj non conver- per Pr,ophetam[P«^.Lxxxvii, 5] testatur) inter mor-
sione versmiliier, vel iinmutabilitate a seu transfu- tuos liber.; nec .ab illa massa perditionis et lege
sione naturarum; sed unius personse dignitate, quo- peccati immunis exstitit natus. Quod suspicari ab
niaih Dei persona jinmanam Tlignataest in se susci- omni corde divina avertat clementia. Si pro sejisec
pere naturam. Valet enim ad h?ec roboranda et illud .oninia e.t non p.ro nobis, veluti se yeritas habet,
quod in oratione necdum resuscitatum. Dominus tantunimpdo Verbum caro /aclum, hoc est, D.eus
innoluit &Lazaru.m£PTOresuscitatp L.azaro]; Pqter, homoiactus, operatus.est; ubi sunt inviolahUia pro-
. inquit, gratias ago libi-, quia semper me audis; sed phetarum, evangelicaque atque appstolica oracula
.jiropterpqvulHnifiirmmstanlemdixi, utsciat quia tu clamantia et dicentia, Christum pro nobis nalum,
me misistil Jomi. xi,41,42). Ethic nonob aliam.cau- passura, mpr.tuum, sepultum, el amortuis resusci-
sam, sedpropter p.opujpm astantem seseorasse.te- tatum, et csetera istiusmodi, qtisein carnem yeniens
stalur, Orabat quasi yerus homo pro hominibus, sed Dei Filius dlgnatns est per increroenta etiam infan-
potestatis insigni,.non necessitatis dehonestate. tise ab ipsis, ut ita dixerim, rtidimeutorum ineuna-
Omne enim qupd incarnata Dei Patris sapientia''C bulis exercere? Qui tptus in utero Virginis, totus in
vir.tusque mirabiliter in locutione, in actione, <in sinu sempiterni .et coseterni Patris permanebat.; to-
situ, in motu, in sessioiie, et resurrectione., ac de- tusidemque ipse titter, augustias jacebat prsesepji,
ambulatione egit, aut exemplum, aut do.ctrina, aut totus in paterna sede regnabat, Ipse utique, et non
mysterinm /nit, .aut utrnmque pthpc.et haec,et iilud. alius, lacte nutriri dignab.afur in.lerra yirgineo, qui
GAPUT XXX. . sanctos mirabijiter .pascehat .angeios jn pcelo,
• DeprdvatasMcripturas a Feiice: Christus non pro se CAPUT XXXI. - •-
oravit , sed pro nobis,,,sicut non pro se, sedpro no- ; Christus non necessitateoruvit: tbcus Pauli mcflein-
bis natus, morluus., sepultus, tellecius a Ffilice,
Tu igitur non ,es confusus felliyomo gulture expU- Solns igitur pro omnibiis pernoctans in otatiope
. care idcircp eum npn esse veram Deum verumque-Dei Deum orabat (Luc vi, 12), quia soius pro. omnibus
FiUum,quia nbn solum pro aliis^ sed etiam pro se- , venerat mori. Non,c nou pro se necessarium ha-
metipso necessarip [Pro pecessarium] in oratione Dei huit omnino orare, qui nullo unquam necessitatis
pernoctans duxerit exorasse: .apostolicum sumens vinculo, ut purus quilibet electorum hominum, fue-
tsstimonium satis clarum et perspicuum, sed secun- ._ rat iinplicatus. Qui essentialiter.susceptus a Verbo
dum perfidiaetuae sensumsatis male et obscnre 118 caro factum, homo permanens verus, sic exaltari
depravaltim.Nunquidnon cum admiratione Petri apo- nieruit in Deum, quatenus ex virtute divinitatis na-
* Velimmutabiliiate.Idem est Paulmo ac mutabili- roitto me bonitati et
tate. JEquidemimmutp est ideni ac muto; quamvisi riculis, et innotescens patientise vestrae, dando me pe-
vobis quae tacere pferniciosum
itnmutabdiset immntabilifas nort sint idem quod rriu- est;» innotescens id est significans. Et epistoJa seu
'iabilis et muiabilitgs aptid probataeLatinitatis scripto- ; consultatiOnead proceres palatii de 1baptismo Jiidai-
" res.lP.aniinus tamert rion mpdp voceni, sed eiiara si- , corum mancipiorum, iterumidem verbuffi usurpat:
ab iminiito ut ex -
- grtificaiioiiein
textu.
dfedjuxit, liquet con- ,<AUqua,quae silenda non putO,...innotest:oprudentiae
•:
est significo, nota facio.
i Dominusinnbtuit.iAest, noiumfecit, significatione1 , vestrae,»id c Non, non pro se. Repetitio rieganlisparticujae
actiya, Ucet natura sua significatioiiem habeat neu- 119
Sed hoc insensri hic non affirhiat, sed vehementius riegat, ut apud
"tro-passivam.
""ribhs inferioris aelatis n.on raroabscripto- Tereniium in Phorm. v. 304j act, n, sc. 1;
- Formul. Ub.i usUrpatum invenio. Mafculfiis,
cap. 36: < Ipsferiobis innotuit eo quod a Non,non sic fnturuhiest, non potest.
.diversishominibus.... comparassent,» idestsigntfica-
vii,Sanctus Agobardus,libel. de Insolentia Judaeorum, tnata. ubi Donatus abnegalio, ait, frequenti repetitionefir-
Ludovicum Pium imperatorem alloquens:« Com-
583 S. PAULINIPATRIARCfLE AQUILEIENSIS 584
turaliter ei coffiparabilispermaneret glorise allitudo l\. CAPUT XXXH.
nunquam omnino posse peccare, qui peccatum non Paulus non adoplivum, sed proprium Filium , non
fecit, nec dolus inventus est in Ore ejus (I Petr. ii, nuncupativum, sed verumDeum asserit Christum:
4«t in Scripluris pro vero Filio d Patre cognosd-
22). Sed nec pati vel mori, licet fuerit illi
posse quia tur, el vicissim pro vero patre Pater a Filio : qui
voluit, non tamen aliter vel aliquando ppsse habuit; non nostrum, sed meum vocat Patrem.
sed qualiter et quando et ex poteslate propria pla- Intueri igitur in his apostolicis verbis subliliter
cuit, pati vel mori dignatus est. Tu autem falsas libet, quomodo doctor mirabilis et utrarumque illu-
conjecturalium objectionum luarum assertiones me- strius naturarum proprietatem discreverit, et per-
morato Pauli fulcire testimonio coniceris [Pro cona- sonam Unigenili Deique veri excellentius intuens,
ris], quia in ea quaeinscribitur ad HebraeosEpistola, in utraque natura indifferenter ponens, nec per ad-
de MedialoreDei et hominum scripserit, quod in die- optionis ingeminat prserogativam, nec immutat per
bus carnis suw prccessupplicationesquecum lacrymis huncupalionis dedecus ; sed unum eumdemque Do-
etclamore valido pro se fuderit ad illum, qui polerit minum Jesum Christum verum Dei Filium, verum-
eum a morte salvumfacere (Hebr. v, 7; sed magis sen- que praedicat Deum, et ante saecula sine initio ex
sus quam verba); igrioraris alia ex aliis colligere, et Patre, et in fine saeculorumtemporaliter genitum ex
Vimdicti, quam ex uno non vales comprehendere, ex '*»virgine matre. Porro cum multis modis olim asse-
plurhtiis queas collatis simillirais capabiliter experiri. rat Deum locutum fuisse patribus in prophetis, et
An si pro magno coepissete putas a turre Hananeel novissimein Filio, evidentius utruinque significat, et
usque ad portam anguli (Jerem. xxxi, 38), qualicun- Verhi coaeterniPatris sempiternaedivinitatis gloriam
que murum HierusalemJibratim sedificare perpendi- praedicat, et assumptae carnis ineffabilis mysterii
-culo: aestimasforte parvipendendum fore ultra limen prsemonet sacramenluim Nam et Pater olim per pro-
pbrtae excedere norraam mensurae?Non est plane al- phetas in Verbo suo, hoc est, ih Unigenilo locutus
teriuspericuli finiaJis[Forte, funalis] mensuraea trans- est, et nohis novissimis diebus in eodem Filio, hoc
cehdere terroinos, ut est exordii non bene injecta sa- est, per incarnatam Dei sapientiam : sicuti ideffi Fi-
xorum machinafundamenti [An, exordiri fundamcn- lius el ex eo quod mullis modis olim, et per id quod
tum?]. Porro in eo angularis portae introeundi le adi- in novissimis diebus in semetipso loculus esC per
tum tibimet clausisse, cerlis revinci potest indiciis, Isaiam testatur dicens : Ecce ego ipte qui loquebar,
quonormaemensuramexcedisseteimmoderatae Iocu- adsum (Isai. LII, 6). Et per eumdem rursus prophe-
tiortis verborum phaleraeprotestantur. Mementoquia tam Spiritus sanctus de eo non siluit, Oculo, ait, ad
qui per David lapis angularis (Psal. cxvn, 22), ipse oculumvidebunt,cumconverteritDominusSion(Ibid,,
per Jeremiam porta esl anguli vaticinatus (Jerem. "8). Ipsa namque incarnata veritas aliena ah omni
xxxi, 38). In prsecedentibusquidem satis latius Apo- fallaciaenaevo, quae mentiri nullo modo potest, veri-
'
stolum de his disputasselegitur negotiis, imo abipso talis de se testimonium perhibet dicens : Ecce ego
duntaxat ejus Epislolseprincipio. Omissoinlerea in qui loquebar adsum. Et, Ego Dominus, et non mulor
fronte mofis sui [Pro more suo] salutationis titulo, {Malach. m, 6). Mendaxautem pef haerclicorumora
taUter elementasermonis incipit exordiri: Muliifarie, spiritus conatur astruere, quia per incarnationis
inquit, multisquemodis olim Deus loquens palribus dispensalionem et unigeniti proprietas in dualitate
. i» prophetis, novissime autem diebusislis loculus est nominis sit geminata, in proprii scilicet et adoptivi:
nobisin Filio, qtiem constiluithwredem universorum, et unio individuae Deitatis in plurali sit nuffiero.
b Et singulariter ac specialiter a Patre propria voce,
per qitemfecit el smcula. Qui cum sit splendorglorice,
et figura substantim ejus, portqnsque omnia verbo et per os legitur sanctorum possessivo pronomine
viriutis suw: purgationem peccatorum faciens, sedet "vocattis,et ipse Patrem tantummodo singulari pro-
dd dexteram majestatis in excelsis, tahto melior an- prietate eodem pronomine perspicue invenitur in-
geiis effeclus,quanto prw illis di/fereniius nomenhw- vocasse, quemadmodum propheticis , evangelicis,
redilavit (Hebr. i, 1 seq.). j. atque apostolieis imbui sacramentalibus possumus
instrumentis ; ut est illud: Hic est Filius meus dile-
* Finialis mensurm transcendere termtnos, ut est ris, quodsignificatpsaltes sibi conligisse terram fu-
exordii. Yidetur haecesse Paulini sententia, videlicet nibus dimensara et Mneis,tit habet Hieronymiis, in
ejusdeui esse periculi errare in termino ac errare in prwclaris, sive fertilibus carapis. Vide in hunc locum
. -principio. Paulinus vero allegoria petita ab archite- P. Lorhiura. Verum, cum in secundo similitudihis
ctpnica, ait, excedere lerminos Unialis, id est finalis mernbro loquatur defundamenlis fabricahdse doinus,
: mensurae non esse alterius periculi, ut id est quam, videtur etprimuin ihtelligencum ex praeceptis,artis
seu ac exordii (videlur exotditi fundamentmnlegen- ejusdem, nempe de funibus lineae et perpendiculi,
dum , quod adnolavimus in margine) fundamenti, quibus longiludines, et altiiudines rectas ducunt ar-
cum saxorum moles macliina jaciuntur extra mensu- chilecli. Longitudinesad lineam, attitudines ad per-
ram.In edit. Diicliesniana adnotatur in margine forte pendiculiim exigit Vilruvius lib. vii, c- 5. Penfeu-
fundiis. Qaod alludere videtur funiculo , quo quon- losum autem est exorbitare a linea et perpendi-
dara metiebantur , et terminis concludebantur agri. culo, et excedere eoruin terminos, ut scile dixit
Cujus rei non infrequens in Scripturis nienlio : Amos Paulinus.
vn, 17: Et htimus tua funiculometielur.Psal. LXXVII, b Hic videtnr deesse aUquid,pula, cum vcl quarido
54: Et sorte divisit eis terram in funiculo dislributio- aut Attamenfiiius.
nis. Sic Psal. xv, 6: Funes ceciderunlmihi in pfwcla-
385 CONTRAFELICEM URGELLITANUMLIBRI ffl. — LIB. I. 386
ctus (Matth. m, 17); et rursiis, Filius meus es tu, ,A autem cum oratis, sic orate dicentes : Pater noster,
ego hodie genui le (Psal. n, 7). Et iterum per pro- qui es incmlis,sanctificeturnomentuum (Matih.vi, 9;
phetam, Ego ero illi in Pattem, et ipse erit mihi in Luc. n, 2) : ne forte cum sonat dixiSse Doming
filium (Reg. xm, 14); et alib>sic, Ipse invocabitme: Paler noster, ex hoc noslris obniti definitionibusmp-
pater meus es tu (Psal. LXXXVIH, 27) ; Et rursus, Ex liatur, quasi cum dicit noster, communicum caeteris
JEgypto vocavifitium meum (Ose. xi, 3), et his si- vocabulo aslruat eum nomen insinuasse paternum,
milia. FUius autem quia Patrem suum dislincte sem- mimis intelligens vim dicli seriemque loculionis.
per appellaverit, plurima Scripturarum testimonia Non enim induTerenlerait: Nos cum oramus; sed
poterunt approbare, sicut per Mariam Magdalenam dislincle, Vos cum oralis dicite, Pater noster. Nos
discipulis declaratur, Ascendo, ait, ad Palrem meum quidem docuil, ut non specialisprivilegiidignilalem,
et Palrem vestrum (Joan. xx, 17) ; et alibi, Paler quae soli unicoque convenit Filio Dei, unusquisque
meut usquemodooperatur et egqoperor (Joan v, 17); audeat paterni nominis usurpare vocabulum, sed
et illud, Philippe qui videt me, videt et Patrem meum communi appellatione Pater noster, sicut adoplivi et
(Joan. xiv, 9); et rursus : Rogabo Patrem meum, et non iialuralis Ulii. Differenlius aulem solum illum
alium Paraelelumdabit vobis (Ibid., 16). Nusquamet- decet aeterniPalris nomen singulariter invocare, qui
enim legitur Patrem nostrumdixisse ; sed aul meum, B cum factus esset Filius honiinis, Dei quidem Filius
aut sine additamento noslri Pater lanlummodo; sicut unus idemque ipse sempiternus, et inde immutabilis
habet, Vadoad Palrem (Joan. xvi), et illud : Paler potuit permanere. De liis igitur ita prselibassesuffi-
autem in me manens ipsefacit opera (Joan. xiv, 20). ciat.
Et spiritus qui a Patre procedit, (Joan. xv, 26) , et CAPUTXXXIV.
reUqua. Electorum autem vocationem a Patre, sive Textus Deus erat cum illo male inteltectusa Felice,
invocationem ad Patrem semper Scriptura plurali explicatur a Paulino docente pluribus Scriptum
locis ChristumverumFilium Dei.
numero studuit commendare. Quae quidem quia ita
Ad te jam nunc iterum iterumque styli nostri mu-
se verius habeant, nuUus ignorat, qui Scripturarum
nolitiam peculiari habere studio non recusat. cro se vertat, qui in tanto te jactantiae fastu conaris
erigere, qualenus ipsius principis apostolorum pri-
120 CAPUT XXXHI. mique pastoris Ecclesiae, Petri ocilicetaposloli fidei
Quomodo intelligendus Israel primogenitus Dei : et
quare docuerit nos Christus orando dicere, Pater soliditatem avellere nitaris, quam super firmam pe-
noster, non meus. . tram, quaeChristus est, firmiter a fidelibusnon am-
Nec movere quempiam debet tanquam conlrarium bigitur fundasse. Usurpato igilur testimonio ejus
hujus nostrse videri posse asserlioni, quia in sacra £ quod in libro legitur, qui dicitur Actus apostolorum,
fidelique historia legitur praecepisse Deum per fa- tuis insertum inspici syllabis a contemplantihus pro-
mulum suum MoysenPharaoni dicens [Pro dicen- palatur, lotumque ita positum legenlis oculus prae-
tem] : Filius meus primogenilusIsrael. Dimilte, ait, curreret, Jesum a Nazareth, quomodo unxil eum
filiumprimogenilummeum, ut sacrificetmihi (Exod. Deus Spiritu sanclo et virtute, qui pertransivit benefa-
iv, 22, 23). Licet scribantur hujus prsecepti jura ciendoet sanando omnes oppressosa diabolo, quonidm
sono quidem singularia, inlellectu tamen indigent Deus erat cum illo (Act. x, 58), hoc est in illo. Haec
modis omnibus plurali. Non enim singillatim de uno Spiritus sanctus per os locutus esl apostoli Petri.
quolibet electorum intelligi videtur, Filius meus pri- Tu autem incitatus a spiritu nequam, qui per orga-
mogenitusIsrael; sed de universa certum est mulli- num tui iucubraiius elicilur gutluris, de proprio ad<-
tudine filiorum Israel, sicut populus, ccetus, plebs, didisli errore, Jesum a Nazareth ideo non esse verum
caterva, et his siuiilia, quae percurrere longissima Deum, quia Petrus docuerit, Deus erat cum illo, et
dispulatione in procinctu a hoc opere compebdiosius non dixerit, Deus erat ipse. Deus.erat cum iilo, hoc
temperanles calamum devitaraus. Sed neque illudad est in illo, Petrus confessusest: non sicut ,n quoli-
haecobjici a quolibet pigrioris ingenii dispulalore b bet electorum ex dono gratiae, sed excellentius curn
recte pulatur : quoniam Dominus Jesus cxoralus a p illo, quia essentialiler in uua persona. Deuserat et
discipuUssuis, quatenus eis dignarelur orationis rc- homo, juxta quod oranis plenitudo divinitalis habi-
gulam informare, eosque orare prsemonuerit, quo- tat in eo corporaliter. Deus erut cum illo, non
rum precibus aure inclinata benigna sic ait: Vos quemadmodum cum nuncupalivis diis. ad uuos
a In prociricluhoc opere. Quid est in procinctu? et Isaise v, 26 et 27. Verum quia procinctus aptid
Lalinis in proctnctuest, celeriler, expedite aliquid fa- medii aevi scriptores idera est ac ambitus, vulgo re-
cluni. Ovidiuslib. i de Ponto v. 9, eleg. 8 : cinlo, ut videreest apud Du Cange, in Gfossar., haud
scio num Paulino sit in procinctunoc opere id quod
QuoquenoagisnoslrosvenUdiguerelibellos. clarius fuisset dicendum in ambicu hujus operis.
Hsecin prociuclucarniiuaiactaleges.
Qukiquidsit, manifesium est hic nihil aliud eura TO-
Hoc est expeditefacta, et cum festinatione. Sic Pau- luisse dicere, nisi se prolixius de his noUeloqui.
lino devitarepercuttete in ptovinctuerit vel celeriler b Pigrioris ingenii, disputatore. Quare
et expeditepercurrere nolle, ideoque temperare, id ingenii, cum disputator pigrioris ingenii rainus pigrioris
sit
est,. suspendere, sistere calamum. An legendum in perlimescendus? Forle quia qui pigrioris ingenii
procinclo? ut sit, nolle Paulinum, haecagendo, im- suut, contentiosi, quia verilaterii non assequuntur,
nioiari in expedito seuparato hoc opere. Quienini esse soleant, morosi insuper , difficiles,
iter feslinanter ineunt, cinguolur. Vide Tobiaev, 5, ces. pertina-
ggfr §. PAULINI PAflfARCHM AQUILEIENSIS 388
sermo Dei fiebat, Vel ifi qubruffi ffianibus vef- A -, Dei Filiurii maledicftis deleraf *. Petfus riaffique
buniDoniitii factiini ftiefat; sed sic singularifer fet dulcifldo ore Dei Filiiim betiedictus confitetur. Deus,
et Deus Jacob giorifi-
ittseparabiiitef' ctim illd, qiifeitiadmbduffiiheffatiUi ait, Abrdhdrh, eiD'etis'Iscidc,
iribfioribfiad «JifmVfeibum Dei iiebaf, sed Vef- cdvtl Fiiiuiri suvtm Jesurii (Act. in, 13)". Ei"rtir<3tis:
I_tl
bunTeafb facfuiri:est, hoc est Deus hbffio facttis esf. Vbbis pririium sus~cifdv~if Deus Fiiiufn suum, tmsit
Citm autehi dicif curiiiilo, natufarum induciidiscre- eum behedicentemvefbis (Ibid., 26). Et Patili fesfi-
tiotiem, hbhpersbnarimi distinguit duailltafehi. Cur <* iribnitim Lticas' ste Iri*eodeffi cahonicb pbnit Ubfo7;:
ef go hori confunderis, tanfae impietatis ppssessus ve- Cbniiriuo,inquii,m syhdgogisprmdicdbdfJesufh,qu&' '
Snulus driieth
cordia," Pefrum npgasse' Jesum Christum Deum esse hidm fiic esf Filius Dei. Et paulb posf:
vertirii, cuiah ipso, ut excelierifius dicani, Doiiiinb cbiwrilescebdt,ei cbnfuhdebdiJudwos, qui liabitqbant
progibfia sihcefissitiiaefidei professione, beatitudiiiis Damasci, affirmans quoniam liic est Christus " [Act.
vfcissitudo continubliripehsa, commodiusqueretribui- it, 20J_2iY. , "\.:l
tui? Naffi cuhi de Filio tiomihis; diversa tiominuni a ;' ;; CAPUTSxiv. ; ; _.;/'_
discipuiis'bpirtib tenefefuf, eb quod alii eum Joan- Mii Ghristi nUncupqtM; Jesus Chtisius pfbprius:
riein Bapfistain, aliiETiam, alii Jef emiaffi aut unum -; .dicitur ab Apostolo in carne, ei non cum carnt
ex pfoptietis", tiocest, lihum ex huhcupativis diis, n; pdssus.
Vet adbptivls diis pfofiterentiir, propter liujusmodi ,Quaeriergo potest, qualiter intelUgi conyerriat;quia
prPfessiPhisliuihiliima" abiecfaqtie praeebhia, Dbmf^ Lueas pro magno asserit -Paulo; affirffiasse-,Hicest
nus uiius idemque Dei hominisque FUius indigne Christus, cummulti alii unctionis.oleo nncti cbristi
tulit. Noluit namque"Domihtis, liujusmodi fidei fa- plerumque dicti leguiitur,^ni^.:qui:a;alM;ntincupativi
vetis",admhiiculuiripraemiofutocohfeffe, qiiaese"cuni christi. Hic-autem;quemPauliisa1Brniat,<naturalitef
famulis non distulit exsequare,-exspeetante prorsus verus est: Christus Filius Dev aliiiptiri bominesdn
Petrov quando Doininioseiiiterrogationis ad discipu- iniqnitalibus- et cpncepti fet haii, Ghristi--:chrismate
lps praecurrens sernio se yerterit. Et licet esset-pri* sunl uncti; .hic: autemj' quem praediGatPaulus^ ile
musinordine apostolorum,.ideo tameii diu siluit, quia Spiritu sancto etMaria gloriosa virgine el conceptns
npnsoluroD.oiniuus quid illi, prn quiiraSsojus Petrus et natus, Chrisius essentialiter iu ufefo est formatus,
responsurus erat, sed-quid homines de Fiho liomhiis: nunqiiam npn fuit Ciiristnsv qjioniam unclus; prae
sestimarent, exptorare-dignatus est. At ubi quid ipsi parlicipibus suis de Spiritu sarietoy iiripsoprbbul
de se quoruin ipse noverat corda decernererit, exqUB dubio coticeptu; yifgihaiiS' htefi Detis -essentiallter
sisset, slatim Petrus-, tintis.;pro cunclis, seGuncRinv factus est Ghristus. Verbum quippecarb factumest
unilum. insolubileque vinculuin cliaritatis, tenens pef < C et habitavit in nobis,: hociest; ih Christo; cujhf tios
omniaordinem prineipatus sai, sit ait:• Triesf iuqui% memfera sumus. EtUdeh ifi nobisv qofa iri Ctifisto;
Ghristus Filins Dei vivij- Qui fiiox a Domino,- nula qtiiforiham dignatus:esf suscipere' seryi; qubtiiam
prorsus intervenienteiarditatis roora,.gloriosani bea- in<ipso cohipiactiitkpmheni''-peMt-u_Sem-diviriitatis
titudinis est lucratus mercedem.-Beatus esf aitySimoh habitareeofpbralitef, Iri huilo profecto-aliontincu-
Barjond; quia caro et sanguis nqn revelavil tibi,- sed patiyiE»' Ghrisfio'bmrieih plenitudmem ifihahitasse legi-
Paler meus, qui in cmlis est. Et ego dico tibi,quid iiv- tuf;- arvinitaiis. Sed-riec-de nullp tiofuffi scfipturii
esPetrus, et superhanc petram wdifimbb-Ecelesiam inspieituf : V-erbumcWofdctuih est; et habiidvii in
meam-,-.etcaetera isthisinodi qtiae sequurifuf (Mditli.' nbbiSi-fluni; vefuffi'GhrfsiuffiDeumPatiltis disptifatis
xvi, 16, elseq.). - Nunquidnam adoptivum etiffi ex etim Judaeis-aflithians qubhiairi hic•:est Clifistus. Cui
paterna didicisse credendtis est revelationfe? aut pro ih epistola' sifa PetruS'lfcfet aliis' vefbisVribn' dispari
cpnfessione nuncupativi Dei<,vei adopfiyi iilii tantaei fariien sfesu: coricordat apbstoltis, Citriud duieiri, in-
beatitudinis, tantaeque admirandse cuhrien adeptus* qiiiens, iriedtitepdSSp (I Peft. iv, l),'H6ces'f CfirTstd
est' potestatiSjiia utarbiter Jigaiidi atque solveridi, Deoih carrife, rion criffieafhe passo",hfeccafni coni-
ccelestisque speeialiter janitor fieret auiae? Quis hsec passo.- Detis enimChristtisextfapassidnemfesf: ham"
prpcacidixerit liiiguayquisye sanum sapiens iriipehe^ d'"uci:fixtis;'hiorttius;ef septfltiis"iegituf, jhxta Pauli
trabilium cordiumarcana labeiitibusnoirpeftim-escati V(imin<s'e'curidfuriiMrip1rit'dS(lCo'r.%\ 3, &f, sediif
7
cpgitationibus recenseri? Haereticus qtiippefalsldica caAeHahtunimPdo; CiifliiJafiieatttehiCtirisfiiglJeus"
fauce despumans quia npn sit Christus Jegus verus; neGcrucifixus,, necmortuus credilur, ne&sepriltus.
Deu^, aeternoanathemate perculsus conjectat. Peffus' Naffi;122 iiripasSiMlisin stiis, dignatus est pati ht
vero corde sacrato; latiiisque heriedictis,. melUsoria nostris: iffiriioffalis permahens",Vbliiitmdfi,'ef ih se-
voce omnitimDbMhuih prbtestaiur dicens, Verbum, pulcroplacuiisepelifi. Hihcillud^^ est, quo4 aiias is'iieni
aif, misit filiis Israel,: amuntidns pacem per Jesum doctor mirabiUs, quia CtiristusJesus in carne solum<
Christiim-;.hic'<esl bniriiutti'Dbmihtis(Acf.x,56):. Geffe niodd, fetnon cumcarne etpati et nioridignatus est-
qui OTnhihrii DbmintiS'fest, ip!sfeprbctii dutiio efv.erus sie docet * Natn etsi mortmts esl,- inquit, ex infiririi
Dfeiisest. Hsereficussacritego plerioque peTfidioe^pa-' tate nbstfa,' sed viviiex viffuie'Dei ( it Cbf. xiu, 4).
lato, adoptivum Christum Jesiirii; et noii pfbprium
a Al; Guni, videiurque deessealiquidpula dicere , i In edil,- Dti Ohesn., inmafg., delirdt. Neutfuni
asserere Petrum, etc. ptitarem sed, declarat, uti sensus requirit
389 CONTRA FELICEM UMELLITANUM LIBRJ III. — LIB. I. £$
CAPUT XXXVI. A 111,27 ; xvn, 5). Ipse se credere Deum dlscipulos
Ghristum verum Deum esseex Scriplurisosteridit, docuit, dioens: Creditis inDeum? et in mecrediie
dtio videlieet (Jocm. xiv, 1). Non dixit, me credite, sed, in m«-;.
Eece Petrus fet Patilus, fulgetitia aliud d est enim, me credite, et
natus est de ajlud, in mecrediiei
f mutidi candelafira, etim, qtil Spirifra- Me credere communis esf Sernio,,et
ganclo et virgine Mafia, et offinium DoffiiHtim,-fet* libet creaturani. In me aufera perfinetad quam-
;•' credefe!, solius |3el'
Dei FUium', et Cbfisluin singulariler verriffi, et Super veri cbhfessionis esf tionor
extiibehdtii, Credtiis;Hi;
omisiaDeum conlifentur in sseculabenedictumvJoari-' inDeurn, nori in aiiuhi', hfsi.ih solurii.uiiuriique
inter riafos ffitilierum exsiiiit quia
nes, cui ffiajor nemo, credendiimest Deum: Et innie "e'ufiqufequia
crediie,
Filium DeiVeruhi confessus fest dicens iEgff vidi
etego Deusl Non sed.unus idemque Deus
it tesiimoniumperhibui,quid hic est Filius Dei (Jbari:' Pafer ef Filius et plures,
titthe osleridit dice'ns::Ecce 1 Spirifus .sancfus. Hinc iiertim ips#
r, 31j:.' Quhf etiani digito
aui tbltii- per eumdem evangeUsfaui, U"tcogrioscant,"ait, ie
agnusDei, eece peccdfiimrimndi(IMdw,29).<
spluhi et vefuni Deum, et quem tiiisisii Jesum Cltri-
Si autemiUe, qiii agnus dignattis esf-fieri,-DeusVefuS; slum
(Jodti, xyii, 3). Subauditur etenTraet querii'
non-esset; neqtiaquam etim plusquam propheta pec-: .iriiislsti Jesum Christum cfedarif soluni ef veftiffi
eattimmmidi follfefepefliibuisset(jr/ofln. v, 20;),Joari- B Deuffi. --..-
nes quoque accubitor 1».Chfislt verum illairi' DeT ': • ' ' '" ":"
;•'";' CAPutxxivn.'-• ;\
FiUuffijVefumqueDeuni; et vitaih proteslalurseter-' Felici itiientaiam divisionemjguaiuor per-.
6'lri Exprobrat
'
nam*(Jonn.x, 27)v -Thbriias Cliristi eOfpore fixu- sbiiafumiri Christo. Querri
' •-' - ' insepafdbiieMidmeri'; :\.--.-:-.J.
ras cohtingit' clavorhm, lattisqufe lancea explbiat 'evimitJ
aperfum, et Domhium suum eorititiuo et Dfeumsuum; 'Hsec igittir tantoftim herijium *. yirorumprseclara
eSeiamavit. Ipsitis admirabilis paternae yoeis cla-- Detiffiillum Vfefumprolestantuf ofacula. Sed et om«
moreproprius seterni PatrisFilius, gemina, inmonle kipolens Pater dilecttim suum signatit Filitim.; Tu.
scilicet sancto,-et super crepidinem Jdrdanis alvei, autem,iUi, 0 infelix,-nihil; ampJhis qnaffi -puro ho-;
demotistratur vocatione, Hic est_ mqmt,^Ftiittsmeus' minl contulisti. -Porro ntmeupativum;eum<Deum, et<
iilectus, inquo bene cotriplacui-:iosuiriaudite (Matlhi bptaiivum; <?nliuta dum impia nare; t. subsannas,v
a Duo fulgentia mundi candelabra. Ipse Paulinus " « Etirime crediie
utique, quia ei ecfb sittiiDiuL'
in hym. iu nalali horum apostoiorum, v. 7, eo's vocat Augustinus tract. 67 , n, 1, in Joan., sic exponit,
candelqbra luce mdiaiitia,--Sctiteiiiiaet verbis utrobi^ et> confirmatr diefum. Raulini::,- ^ Gonsequens esfe
que*>similuius. enim, ut si in Deum creditis, ef inme.crederede^
JoannesaccubiibrGhristi. Noraen hoc sbrtitus est :.-beatis. Quodnpnesset consequens, si Ctiristus ,non
Joannes Evangelisxaex accubitu, quo eum Christus'<C esset Deus.-J. . . .,. , .
1 Hefiiium virorum. fleriles viros vocaf utrumque
dignatus est in uliimaccena, -eum supra pectusejtiS;
recubuit, unde eum hausisse Patres dicunt v-fluenta'; Joannem Baplistam, scilicel et Evangelistahivhoc est
Evatigelii. Ambrosins non ahsiffiilem .qnaestionem'; ex vi verbi, viros-doiDmicos, qui Domino et cOgna-
cum Arianis agens sic: et ^ipsfe'de-Jbarine;aitJib. de: tione ;et cogniilioneadeo juricti eranty ut filiorum
Incarnat. cap. 4, n»29:.«;-PefT«s:ti4cit:-TussFilius: fratBumve ; nomineprse caeteris- yiderentur don.an~
Dei; non dicit, tu es creatufa'.-^:Dixif tioteJoannes.'; dj,- Herilis eiiim est is qui adhdoniinum pertinet,r
Si adhuc non credidisti, quianori intellexisti myste- sed prsecipue hefi filius hoe vocabulp notabatur,;
riuffi suprasapienliamreeniiibentis, repetivit Petrus. quasi minor herus. Terentius in Phorm., v, 40,-
Gommendavit utrumque Christns alterum judicio,' act. 1, sc. 1 ,•:. . , . .
alterum myslerio ; Id enim addidit ut legeres, quod» Namherilemfiliumejugduxisseaudio'uxorem,-
inChristi pectore recumbebat, et intelligeres quod; et idemihEuhtietio" v. 289, act.if, sc.%-
ejus caput, in quo principale oiftnium serisuum est, r Sed videoliefilemJlliQnj miiioremhnc adveviifei '•
areano quodam sapientisereplebatur. Chrysostomus;
hom. & de Incoffiprehensibilitate Dei: < <^iis haec; Pftiderttius Peiisteph. V. i9.59;,(Hyhi.desariclp Ffu-*
dicit? .... Joannes qui ad pedus reeuhuit Domini,< cfuoso, iierilefri fitibidriipraesidis filiarii dixff.;Hujus'
atqne ab iilo divino fonte sacra suafluminahausit. n "yocis usuffi reyocafurit etiam Scfiptofes riifediiaevi;,
Augustiiitis tract. 36 in Joan,: < De Domini divini- ut Psteridit Du Cange iri G-Iossar;filiis.ef tfatribiis're-!
tate quoniodo nuilus' alius est locutus: hoc ructabat : gum appJIcarifes.Gfseci Sia-jzoavvQ-Ji," qiiast-dbniiriOS'
quod biberat. Non etiim sinecausa deiUb in isteipsO:ti I irifeflores, parvos doihinps appellaht. Qui aiiteni Itob
Evangelio narratur, quia etinconvivio super pectu» yocabulone dighipres, qha.m''qnivirtuttim riiefiliset co-'
Domini discumbebat. Deillo ergopectore in secfetO' gnitipne, diim sanguihe Ctifisfpjuhcfi efarit, uttii,
bibebat: sedqnodin secretobibitiinmanifesto erti-: Joannes prsecipue, cuffi doceafEusebitis Histor. Ec-
ctavit. » Jure ergoPaulinus accubitqrem Chtisti:Joan-., cjes-..lib. i,,cap. 7,, juxla carnem. Christo cogriatbs*
nem appellat, qui consehsti;Patruhr ex tali accubitu ttsaTroo-vfious- diclos-,'Vel SeffWQTtxous-, tit ex' Afficahp
verftatis hausit fontem. atictofehabetiSlfceptioruslib. 1, cap.il, seu"SeaitStr-'
« Tliomas in ChtiSfi cotpore. Ad fem facit, quod< Ko^s,.hoee~sidbmiriicos,seudd0ceiioseihefiies:cqgtio-
ait Bernardus serm. 23inCant.« Nonomnibus unoin minatos, prbpfer eam, qumittis cum setvdtbfe'interces-
locn ffui datur grata et seereta sponsi praesentia, sed- sit, generis cbnjurictionem. ...,'.
% Et optaiivum. Vide nbtas ad §.4 Sacf osyllabr'
ut-euiqueparaltim est aPatreipsius . . .PorroThO^ •„
mas in lateve, Joannes in pectore,- Petrusin sinu- litt. °. ....
Patris, Paulus in tertio ccelo secreli hujus gralfam t Impid nare subsdnrias. Nori uha sahhae' ratio'.
surtlassecuti.i Quandoquidem Vel collectisin apipeffidigitisceu rp1-'
d Aliud esl imecfedite, et aiiud in me. Eusebius strum ciconiaeptilsafe siriiulaLbant tfergumsubsarinati;;
GaHicamishom, 2 de symbolo: <:Aliud est credere; veiappositis ad tempora manibus exerfisqtie digilis;
Deaniet aliudcrederein Deum. Esse Deum:credere asiniiias auresimitari, vel protf acfa linguk cfeuabsliian-
et diabolus invenitui',. in Detini: vero;credere, nisi tjs siti canis„diductisque labiis os"defpfniare iti etiiri,;
qui pie in eum speraverit, non probatur. > qriem defidfefevbletianl, a tergbslamen,nfevidferentUf."
m S. PAULINI PATRIARCHJE AQUILEIENSIS 594
quid allud quam uni cuilibet electorum hominum jA 6 concil. Forojul.) suae religionis in nullo prorsus
communem tionorem rependis, ctii debueras sirigu- curvante errore extendat ulrinque [Al. utrique, an.
•teriter dealis a pbtentise gloriam excellentius ex- legendum ulriusque?] lateris rectiludinem mensam.
hibere? Sed quia ob hpc Arium aeterno nosti a Aliter qnippe ex Patre, quiaante omnia ssecula et
sanctis Patribus analhemate damnatum , idcirco sine initio invisibilis et incorporalis de coapternona-.
fraudare catholicamfidem lucubfi b salages [satagis] tus est genilore : aliter profecto ex matre, quia cerlo
« in tempore Verhum caro factum corporaUter natus
123 objeclione; el dum vipereos sibilos prurienfi
fingis auficula refutare, pestifero aspidis veneno re- esl Deus homo. Et non alius qui ante saecula,et alius
gulique admodum infamaris fjatu necari. Dividere qui in tempore, sed unus idemque ex utraque -et in
nempe unurn Christum eui«deffique Dei Filiumin utraque natura, remote scilicet nuncupativo [Pro,
partes dissicanli (Vid. c. 11, n. «) corde conaris : nuncupativi... adoptivi] Dei, et adoptivo filii modis
nam dum modo vefum Deum verumque Dei Filium om.nibusvocabulo, el antepartum etpostpartumvir-
insaniaefuria mancipatus elinguas (Vid. w. *in § H ginis unus et verus Deus:, verusque permanet Filius
coric, Foroful.), quidaliud quamquatuor introducere Dei.JSon enim potest unus dividi; et idcirco non
personasfeslinas ? Licet negestelioc specie tenusnon tibi concfeditur, iit ex parte verus, et ex parte-non
asserere, quod qtiidem aslruisse te liibilominusexhi- B verus credattir; riec gemina naturarum discretio in
bitis in rebus probaris. Porro quia Redemptbr no- una ineffabilitercoeunte separari valetpersona, con-
ster ex utraque nalura, divina siquidem et humana, testante auleffi Spirilu sancto, qui per Scripturam
Dei honiinisque Eilius unus idemque vefaciter prse- suam ioquitur ita : QuodDeus, ait, conjunxit, homo
dicatur, idcirco tibi videtnr duo et duo, verus [An. non separet (Matlh. xix, 6). Deus namque conjunxit
leg. in.acc., verum, propriuffi] scilicet et proprius, sibimetin thajamo^suo, in unitate personse, hpcest
nuncupativus scilicet et adoptivus,. recte confiteri; in inviolato utero beataevirginis humanam incohfusi-
quasi aller sit Christus purus Deus, hoc est verus, et biliter, seu [Pro et] inseparabiUter naturam. Hanc
alter purtis homo, uli quilibet uniis elecfofum, hoc ulique unitaedivinihumanique commercii inseparabi-
est nimcupativus Deus : ex hoc etenim proprlus, ex Iemsocietatemnaturse scindere satagis manu cruenta.
iUo Veroadoptivus filius ; cum simplex sinceraefidei Etlicet fruslalorie coneris, non tamen effectum con-
ratio aliter in directum nprmulam (Vide not. i in § sequeris efficiendi.
Haecomnia Persius sat. 1, v. 72, Janum a retrovi- sidera usque gloriam ejus deferre, videat eruditus
deniem alloquens: lector.
^OJane, atcfgo quemnullaciconiapinsit, C h Lucubri tdtdges objeclione. Satages pro satagis
Necuianusauncuus in.iilataest moliiiisalhas, positum contextus evincit. Sed e pro i saepius usur-
Nee lingiiajqiiaiitiimsiiial conWApulal;imum. palum n Paulino ostendunt illa iniellegens, inteile-
Vo-, o palriciussanguis,quos viverefas est, gentia, negiegens, neglegenliaet his similia, pro in-
Occipiti caecoposlicse o ccurrilesamiae. lelligens,intelligentia,negligens,negligentia,quaepas-
Vide Corhutum, vel potius pseudo Cprnutum, simoccurrunt. Sed quid est lucubri objectione? an
Britannicum, eaeteros ad hunc locum. Proprie ta- posiluin esl pro iugubri, quia lendebat in fidei inju-
meh sufrsonnareest diductione nariom rictuque oris riam objectio ? An lucubri, quod sit ad iumen lu-
quasi mimicogeslu insultare. Juvenalis sat. 6, cernae objectio concinnata ? Nam tucubrum quando-
v. 306: que dlcta lucerna. « Luculirum, inqnit Macer in Hie-
1 nnnc,et dubita qua sorbealaera sanna - rol. vocabulum in anliquissimo glossario ms. in ope-
Tiillfa,quiJ dicaliioiaecollacleaMaursn, ribus Alcuinirepertum, quoii apud Avenionense san-
Maurapudicilia;velerein cum praeterilaram. cti Anuresemonasterium conservatur, lucernara si-
Ubi Brilannicus : « Est sanna irrisio, quae iit ons gnificat» : Quod taffienDu Cange non lucubrumha-
et nasi dislorsione. » Et Ascensius , « qua sotbeat het, seil luctbrum, Gallis lumiere ou chandelledveiller
aeta sanna, id est, quali narium sonoritate avide in- de«uii.Gj'aecisyavos-est. Isidorus:«Lucubrum voca-
spiret Tullia recipii,itqueper nares aerem. » Queis tum,solet quod luceai in umbra. Est enim modicus ignis
convenit quod CoeliusRhoilig. lib. xv, c; p. 22, in qui ex tenui stuppa ceraque formari. » Vide
fine adnotavit : « Apud Cratinum sannas, faluuin quoque Salmasium ad Solinum. 124 Igitur Paulino
indicat. Unde et sanna verbum Latiriis frequens, n lucubri objectioneeril itlem ac lucubrata objectione,
pulo, defluxil: etlam si a narium sohitu grammalici id est, a'd lucubri tenue laternae Jumen constructa. Nisi
opinentur ductum. >Igilur stricie Pauliuus loculus esl mavis, quia hujusmodi ex lychni arden-
cum exprobrat Felici subsannationem per nares ef- tis fumo tetrae atresque sunt, lucubri objectione.,
feclaffi. idem esse ac nigra, fuliginosa, obscura , etc. ob-
a Cuidebuetas singuldriler de alis potentiwgloriam jectione.
excellentius exliibere.Quid sil de alis polentimgldriam « Prurienli auricula refutare. Prurire proprie est
exhibere, fateOrme nescire. Alacin homine sunt lo- ardere desiderio scalpendiaures, dentes, caput, etc.,
cus concavus sub brachiis. Quae etiam axillm di- sive est ardor impatiens molestiam creatam scal-
cunlur, imo axillw a qub alw. CicerO in oralore : pendoarcendi.Hincprurioquasiperurorest, Adquem
« Quin etiam verba saepe coiitraliuntur, non nsus ardorem, qui auresvel denies sollicitat, sedandum,
causa, sed auriutii. Qnombdo enim noster axilla dentiscalpium et auriscalpium invenlum : de quibus
ala faclus est, nisi fuga litlerse vastioris? Q.uamlit- Martialis in Apophori 25 :
teram etiam e ffiaxiilis,etc, cohsuetudp elegans La- "Sitibi morosupTuriginev«rminat.auris.
tini sermonis evellit. i Brachia ab axillis, seu a'is Arinadamustamisapla libidinibus.
pendent, utraque nisui el conalui inservienlia. An sil
autem de qlis potenliwidem ac-toio nisu el conqmine Proprie ergo loquilur Paulinus, cum dicit FeUcemvi-
brddhiorumet alarum ? an potius de dlis potenticesit, deri refutare aure pruriente, scilicet non ferenle et a
tolis ingenii et eloquentise yiribus quasi alis ad se arcente sibila malsedoclripse.
393 CONTRAFELICEM URGELLITANUMLIBW III. — LIB. I. 594
CAPUTxxxvm. A tur nomen ejus admirabilis; consiliarius, Deus fortis
Martha,latro, centurio',Gabriel,ChristumDei Filium (Isa. ix,, 6). Et iterum, Redemptor tuus tanctus
fatenlur verum: Felix adoptivum. Israel, Deus omnis ierrm vocabitur(Isa. LIV,5). Da-
De solo ergo tam obscenaevoluntatis * molimine vid autem non cuilibet nuncupalivo, sed vero Deo et
reus, nisite scelerishujuspoeniteat, ante conspectum regi magno, qui est super omnes deos, omnes gentes
seterni teneberis judicis. Nonnesanctae mulieres Dei plaudere manibus, et in voce exsultatioois prophe •
illumverum confessaesunt Filium? Martha utique tico praemonetorgano jubilare. QuonidmDeus, in-
ab eo requisita utrum credat ipsum vitam et resur- quit, summus, terribilis, et rex magnus super omnes
rectionem esse mortuorum, respondeat, Ego, in- deos (Psdl. XLVI,5). Et quia de verbo carne facto
quiens, credidi, Domine, quia tu es Christus Filius praececinerit, liquidius declarat, cum post paululum '
Dei, qui in hunc mundum venisii (Joan. xi, 27), Quo subinfert : Ascendit Deus in jubilo, el Dominus in
enim venit, qui ubique totus per divinitatis suaepo- vocetubw (Ibid. 6). Et illud , Qui ascendit, ait, su-
tentiam erat? Sed in hunc mundum per uterum vir- pet occasum,Dominusnomenestilli. (Psdl.hxyn, 6).
ginis vefiit.Et iUum,quiperid, quod ex Patre est, Et infra : 125 Dominus virlulum ipse esl rex gloriw
non habuit quo veniret, per uterum virginis tamen (Psal. xxiii, 10). Huic simile quid in carmine trium-
venit, Martha Filium est Deivivi confessa. Potioris *»phali per Moysendecantatur : Dominus quasi vir pu-
forte fidei, ut latronem Chrisli taceam confessorem, gnator, omnipotensnomenejus (Exod. xv, 3). Zacha-
centurio le fuerit, nec dum a sanguine manibus lotis, rias ita : Ecce vir, Oriens nomen ejus (Zach. vi, 12).
qni erucifixo Dei in carne Filio, percutiens pectus Angelus ad Joseph , Et vocabis nomen ejus Jesum
suum dicebat: VereDei filius erat iste (Matlh. XXVIII, (Mait. i, 21), hoc est, Salvatorem. Et rursus idem
54). IUein cruce pendentem verum Cliristumconfes- angelus beataevirgini: Quod auiem nascetur, infit,
sus est DeiFiUum : tu in dexterajam Patris seden- ex tesanctum, vocabilur Filius Dei (Luc. i, 55). Et
tem asseris adoplivum. Gabriel quippe archangelus iterum, Vocabiturnomen ejus AllissimiFilius (Ibid.
Christum in praesepiojacenlem, Dominumet Salva- 32). EvangelicusautemZachariasef DominumiUum,
torem, gaudiumqueomnipra?,dixeratpopulo, dicens: et Altissimuin prsedixit, Tu, inquit, puer Propheta
Ecce ego evangelizovobis gaudium magnum, quod Altissimivocaberis: ptwibis enim anle faciem Domini
erit omni populo,quia natus est vobishodie Sdtvdtor, parare vias ejus (Luc. i, 76). Natbanahel profitetur
qui est ChristusDominusin civitateDavid (Luc. II, hoc modo , Rabbi, ait, tu esFilius Dei vivi, tu es.rex
10, 11). Et tu in solio nunc majeslalis susecum Pa- Israel (Joan. i, 49). Lucas nempeposuit ita : Et vo-
tre regnantem nuncupalivum Deum perdilo corde catum est noinen ejus Jesus, sicut dictumestab angelo
fateris. C priusquam in utero conciperetur(Luc. n, 21). Petrus
CAPUT XXXIX. ait: Hic est omnium Dominus (Act. x, 36). Paulus
Non nuncupativumDeum, nec adoptivumfilium repe- super omnia Deum benedictum confitetur in ssecula
riri in Scripturis : sed ex oppositoverum Deum et (Rom. ix, 5).
proprium Filium, CAPUT XL.
Inlerrogo ergo quis fuerit ille magister erroris, Emmanuel, Jesus, R.edemptor, Christus , sunt no-
qui nunquam fuerat discipulus veritatis, a quo didi- mina Filii Dei in Scripturis : non nuncupaiivus,
ceras Cliristum nuncupativum Deum, et adoptivum nec adoptivus.
fiUum. In sacris namque voluminibus nomen ejus Nescioplane quis ei nuncupativum vel adoptivum
aUterex magisterio sancti Spiritus invenitur inser- nomen imposuerit. Nam si cunctseulrorumque testa-
tum : sicut in David dicit, Antesolempertnanebitno- mentorum paginae revolvantur, nusquam inibi hsec
men ejus, et ante lunam sedes ejus (Psal. LXXI,17, duo vocabula ad ipsum pertinentia poterunt reperiri,
45). Isaias quippe praeeipuusprophetarum, eum qui quia nec merentur Filio Dei ascribi. Ea vero nomina,
de virgine nasci dignatus est, nomen ejus cum in- quse per angelos vel prophetas, sanctosque aposto-
terpretatione sui praedixit : Et vocabilur, ait, nomen los nobis reveiata sunt, satis apta [An, apte?] conve-
ejus Emmanuel, quod inlerpretatur nobiscum Deus D niurit Filio Dei. Nam Emmanuel, quia nobiscum
(Isa. vn, 14, vin, 10 ; Matth. i, 23; vide not. & in c. Deus; Jesus, quia Salvator omnium; Redemptor,
19 hujusce lib. i). Nobiscumquoque Deus juxta illud, quia pretio captivosnos sui sanguinisredemit; Chri-
el Verbumcaro factum est, et habitavitin nobis (Joan. stus, quia arcanius in utero virginis unctus , hoc
i, 14), hoc est, nobiseumDeus.Et rursus, Et vocabi- est de"Spirilu sancto est natus. Ipsa nimirum con-
a Tam obscenwvoluntaiis. Quare obscenw? Varia quod confirmat exemplis a Virgiliopetitis. Addit :
verbi elymologia.Priscianus, lib. ix, non longeafine <Iiem obscenum signat et maledictum; » quod pro-
ait: <obscenusab ofcset canendo, vel cceno,vel «nb bat Actii el Lucuii auct-ofitalibus. Hoc sensu poslre-
rou zuvoj, unde et inquino. Alii deducunt a zotvov, mo putarem accepissePaulinum verbum obscenwvo-
quod Grseciscommune dicitur, quod sit quasi ex luntatis, qualenusadmalediclainFilium Dei evomen-
communi tritoque usu inquinatum, ex phrasi Scri- da impulerit sua volunlas Felicem; hiuc quidem ma-
plurae Marci vn, 2, et Acl. x, 14, qua immundum ledicta et obscena, quia maledicta et obscena verba
communedicilur. Varro, lib. vi, aliis ni, L. L. ait: iii Christum suggesserat. Quanivis non negaverim
« Quod turpe id obscenum quod nisi in scena palani voluntaiemobscenamidc&timmundamex blaspliemiis
diei non debet.» Noniusin dictionib. ab 0 incipien- prolatis, intelligi posse.
tibus : «obscenumest immundum... item vitaiiile,» *
PATROI. XCLX 13
395 S. PAULiM PATRIARCHJ!:AQUILEIENSIS 596
ceptib, giliktalis ihviSibilishihilbtiiihusimctio fuit,, A.ritum, proprius; etjtixta fexteriorfeffi,id est, carneum
Ufcetmaniffestiiisfei In Jbrdatiis Crepidinfea Spiritu corpiis; adoptivus fiUtisrecte videbitur nuncupari.
sanctb sit.unfettis,tjiii siipfeffeumih spfebifedesfcfeii- Unus namque Jpannes proprius vertisqiifeiinius Za-
dit cdlumbav flaic quippe manifestior : Ula vfero chariae filitis praidiCatur. Quod si Jacohtim Alphaei,
Pccultiof uhctid pfaedlcatur. Dbmirius; qiiia hffinis altferius sciUcfetpatris fiiium, ZaChariasper adoptio-
creatiifa iti CoelOet in teriasefviiiht fei.Et quia Sefcre- riis pfaefogktivamih sbrtfefilii gratuito fsubrogasset,
tius iri vifgihali uiero sanfcli Spirarnittis deUbalur pbtefat uierque, Joannes siqhidfeta et Jacobus pro-
flatii; ChristuS,hoc est, unctus, est natusj angelico ptferpersoriafum discrfeliotteffi, alter horutti pfoprius,
eviderttiiis;oraculo erudiniur»Ait ehim : IVufusesif et alter adoptivus Veraciter fiiitis vbfeitafiiNam si
vobishodie Satiiator,qui estCltristusDominusin civi- faCuitashiiriiaiiaepdssibilitatis fexegisset, qualfenus
tate Ddvid {Luc. h, 11). Joannes perffiariehs id qtiod erat, pbssetcum Jacoho
CAPUt XLi. in unidhe persbhae irisepaiabilitef effici unus, ita nt
Quid sit nuricupatiVusDeus '. et- qribd Christo non proprietas riaturalis geihina permanefet, etunio per-
convenidU sonalis individualitatisVbeabulonulla posset ex eausa
Age ergo, exstincto penitus omnis,invidiaefomite, rescitidi: tunc unus JoaniifesJacbbusquepersonaliter
qui litium prolihus flammantitis prunas cpmburit, B effectus pbtferaiit fortasse uterqiie et adoptivus et
videaffiusnunc simplici oculo mentis utrumnam hsec verus filitis .dlci; sed qtioniam Joannes et Jacobus
duo vocabula in Christo unigenito Dei Filio conve- per cotisortitim qiiidefficharitatis possUhl essfecor
rtientius sint .attributa. Nunpupatitius nempe Deus uiium et anima tiria,rihnquarii taffieh naturaliter per
iile dicitur -, qui cum sit homo purus, nec est una. utiitatem persoriae efflci posse credithr ambo unus,
cum Deo yero persona, sicut Christusj ex accidenti nuhqhaffi.Joahhes aliler, nisi Zachariaefilitispefma-
taiituromo.dodono gratiae dicitur quasi peus. Prome- net sfemperVerus. Sed Ucet omhe qhod ex rebtis hti-
retur nimirum hujus honoris vocabulumex largiloris ffianis ekempli coUigittii catisa, indignum divino
quaudoque gratuito munere; quianon habuit essen- culttiihaud dubio ascribatur , licfettameh, ih quan-
lialiter semper ut Deus esset. Nuncupare quippe turii similitudiiiisexerit [An, exigit?] ratio, ex visi-
afiectatse lbcutionis est appejlare. Nam qui sempcr bilUriisihvisibilia et ex htimillimisstibliffiiacompa-
Deusnon fuit.j sed accessit iUiob imitationis quan- rafi. Naffifctihi Redemptor noster se vitfemveram,
doque privilegium ut Deus esset; profecto non ve- discipiilOSpahriites; Patrem auteih stiuffi agficolani
rus, sed mracupalivus Deus dici absqueuUa ambage parabolice declarasset, ex rebus pfofecto terrenis
dubietatis valebit. Christus igitur, qui nunquaffi non divini exccilentiusniysterii gloriahi subliffiaVit(Joan.
fuit Deus homo (ex quo enim assumptus est a vero xv). Tantae ergo lamque divinius auctoritatis fir-
Deo in unitate personseseroper permaiiet verus Deus mati praeconio, nii. taiiquani ihfeffiperatius conjecti
et homo); Ucet sit aliud per quod Deus, el aUud per prsemissaeexempli existimo obesse figuroe.
quod homo, sed in utroque unus Deus et homp : nec CAPUT XLIH.
fuit aliqtiando purus conceptus vel natus homo, sed Adoplioquia convenitriobis,nonconvenitChristo.
quia conceptus vel natus est de Spiritu sanclo et Christus igitur unigehitus seffipitemi genitofis
virginea carne,ex ipsa conceplione, vel irieffabili FUius, qui ab ipsa, ut verius referam, ineffabilique
nativitate Deus verus processit et homo : quomodo virginalis uteri eohfceptionein Dei FiUi personato
ergo npn semper vel totus verus est Deus, qui nun- susceptus, tinaque cuffi Deo inconfuse, sed et irtdi-
quam fuit sine vero Deo nec conceptus nec natus? viduefactus persorta, unus idemqtifeverus Dei homi-
Nec accessit iUi ut Deus esset nuncupativus aU- nisqufeFilitis a^indiscrelus jtixta carnis dispetisalio-
quando, qui honio verus in unitate nasci personae nem persona; discretusqtie natura. Porro sefeunduui
meruit Dei veri, nec fuit unquam Christus allerius divinam ineffabilis glorisemajestateffi, inseparabilis
personae, nisi semper veraciter Dei veri. cum Patre sancloque cum Spiritu esserttia, sed dis-
CAPUT XLH. P cretus persotia, Semper unigenitus et verus Dei Fi-
Vna persona duobusnon convenire, adoptivoel pro- liusb, cessante prorsus offiuino adoptivi vocabulo
prio, exemploet similitudinedeclarat. nominis. Non enim Christo Jesu consequenter ratse-
Quo igifur pacto persona una Deosexhibeat duos, que possibiUlatisappellatio defertur adoplionis, cui
aut certe unius personaeproprietas disparUi ntincu- nunquam dedecus contigit alienalionis. Nam cum
patione filiorum dualitatis redpial diversilatem ? sit adoptio nomen mihi cunctorumque c redempto-
Nam cum conslet homo unus ex duabus diversisque rum bonum, idcirco tamen uni Deo hominique di-
naturis, pfopter, quod Patilus interioreiri 126 et gnius ascribi posse ratio rtonpermittit reguiaris ca-
exteriorem denuntiat hominera (Rotn. vn, 22), non tholicse fidei; quoniam per eumdemDei hoininisque
tameri Joannes Baptista hujusniodi inlerioi' UnuS FUiumille ut assequatur necesseest regeneralionis11,
idemque et exterior homo, unus Zachariae patris qui de massa perditionis per IradtiCeffipfOpagihis
proies Securidiittiihteriferem hominero, hoc estj spi- vehieris, in iniquitate cortfceptus,fetih pecfcatbgfehi-
a Videtur dfeessfeest mihi antepbsuit.
b Et hie desidefatur est, vel permanet. d Vide an supplend. bonum, de quo supra.
c Videlur fuisse dicendum cuncts redemplis. quia
597 CONTHAFELICEMURGELLITANUM LIBRI 1U — LIB. I. 398
tus extraneus constat"apaternaedignitatis privilegio i<Vconfuso slylo ascribe, quatenus omnes haeresiarches
Filius apte tempusadoptibnisexsfiturse.Christusau- haeresesc in unum coacervatimreductae,novelloqui-
tem Jesus quo pacto adoplivusfiliuscredi coriveniat, demsono, sed anili purulentoqueprolalsepalato,nul-
nullius rectse fidei consideratipnisconspicuus ordo lius sufhciat arbitrii vel medii sceleris alterius sectaj
demonstrat. Ipse quippe solusac singulariter de Spi- collalasestimaricomparatione.Insanabilisi ufique te
ritu sanctp cpnceptus et nalus* ex virginea vulva 1127 pestis moriiferaecanceris devastat serpendo,
sine peccato prodiit Deus et homo. Nunquam qui- cum geminas reputas unigeniti Dei Filii post par-
dem fuit fiUus irse, quatenus ex dono gratise per tum virginis nativitatesboc raodo, Has, inquit [An
adoptionisprocessum fieret Filius Dei. Ex quo enim inquani, vel inquis ?], geroinasgenerationes, primam
Verbum caro factum est, et coepit homo Cliristus videlicet, quae secundum carnem est, secundam
esse una cum Deo persona, semper unus ex utroque vero spirltalem quse per adoplionem iit, idem iie-
verus et unigenituspermanet FiliusDei. demplor noster secundum iiorainem compiexus in
CAPUT XLIV. semetipso continet. Primam videlicet quam susce-
ExfiliisirmfacieriieDeoadoptivos filiosperbaptisnmm pit cx virgine nascendo ; secundamvero quam ini-
atguit, Felicem vel debuissedicereChristumfilium tiavit e in lavacro a mortuis resurgendo. Catholica
ira!;Velriondeberedicereadopiivumper baptlsmum; B quippe fides alteram ex Patre ante omnia saecula
qiw non eguii_sed suscipiendoillum nobissancti-
ficavit. confitetur; ex matre alteram in finem saeculipro-
Nonneore tuo te juste condemnaveris, nisi [ Al., testatur. Terliam vero, quam lu initiatam in bapli-
si] tuis quantoeius assertionibus conlradicere noii » sir.o affirmas, ecclesiasticaeregulse modis omnibus
verfeberis? Ttiaenahiqufete pfodunt littersc retulisse: refutat censura. Nanvcumadslruas has geminas ge
Ex filiis irae sacramehto niliilominus subvenienle nerationes, primam ex virgine, secundamin bapti-
baptismatis, per adoptionis gratiam efficifiliosDei. smo initiatam, oblitus praeterea illius convinceris
Autergo ffiendaciiscelerisfeus argueris, si obsislere ii.enarrabilius gloriosseex paterno aute Iticiferum
nitafis non esse originaliter omnes, ut locutus es, utero nativitalis. .-Duasquin etiam praater illam in-
fiUosirae, qui per adoptionisgraliam efficiunlurfilii troducere generationes gestienS ore despumas toxi-
Dei; aut si Chfistum Jesum unum Deum hominem- fluo. Ex virginis quippe unam mirabili partu, alte-
qtie non parcis adoptivumfilium praedicare, astrue, ram vero ex lavacri asseris sacramento. In eo ergo
necesseeslB,eum impio ore maledictisquepraecordiis inendacii laqueo non te refugis strangulare ; quo-,
originaliterquasipurum hominemiiiiniquitalibuscon- niam idcirco tertiam moliris affirmare, ut eguisse
ceplum fiUumfuisse irse, et tunc adoptivi ei nomen C' eum fingas regenerari per baptismum, quasi origi-
» Non vereberis.Obscura et implexa periodus,ut lis pestis mortiferm canceris, vel insanabilis pestis
nonnullaealiae hujus capituli, parfim ex barbarie moiiiferus cancer. Caricer enira in nominativo, npn
styli, parlim ex Jibrariorum incuria. Aliqua emen- cancerisdicituf, estque masculini generis, quamvig
do, sictamen ut notem lectioiiem inleruiicos dis- aliquibus netitrius visum fuerit, deceptis ex illo
sidentem, quam lector adliuc possit, si mavult, am- OvidiiMetam.lib. n, v. 826 :
plecli. Subdo quandoque simplicem conjecturam Ulquemalumiatesolel immedicabilecancer
ad placitum iegentis sequendam. In hac periodo, Serpere.
sic
quse legebatur, Nonne ore tuo te jiiste condem- TOenim immedicabileadjungitur verbo malum, quod
naveris, si tuis quantocius asserlionibusconlradicere
non vereberis ? videtur legendum nisi, id est, nisi per appositionein caiiceri addilur. CseterumPaiuli-
nus respexit hoc locoad iilud AposlolillTim. ii, 17,
tuis, etc. Namsi non verebitur contradicere suis el sermoeorumut cancer serpit. Sic et sanctus Ju-
assertionUiUS, uou erit amplius quo condeinnetura Iianus Toletanus lib. i contra Judseps circa iuitium,
seipso. In tantum enim condemuabit se, qiiantum ait, cancerosissermonibnsdisputare prwsumunt.
verebilur sibi contfadicere, et laqueo oris stii ca- e Quam initiavitin lavacto. Iniliate verbum non
pietur. Considera sequentia, et probabis eonjeetu- unius significationis. Aliquandoest sacris imbuere,
ram.
i> Astruenecesseest. Pro Latinum, astruas neces- aliquando dedicare ; pioprie ellamen est inchoare ;
se est, velintra parenthesim scribendum sic : asttue etinitium, principium. Quin alise significationes
" in hac fundantur. Nam ideo eos, qui sacris irabuun-
(necesseest,) quia et infra imperativum ascribas po tur tntiiflri diciinus, quia qui initiantut, incipiunt
nit, nisi el hic ascribas legere malis. admitti ad ea sacra, ad quae non admitteban-
c Quatenus omneslimresiarches hwreses, ete. Pe- tur. Cicero quoque lib. n deprius LL. sacroium tnfciaa
riodus obscura. Hoc membrum sic efferendumexi- principio deducit, cum ait: « Videnlur
stimarein : quatenusomnibus hwresiarcharumhwre- hil melius in vita hommis attulisse iUisAthenseni-
sibusiri unum reduclis, nullus sufficial atbitet, vel quibus ex agresli mysteriis,
vila exculli ad huma-
nullius sit atbittii vel medii sceleris, etc. : et sensus nitatem et raitigaliiinmanique sumus: ut appeJlantur.
sil, quod haeresis Felicis cum omnium Iiaereseon ita revera principia vilae initiaque cognovimus. » Ergo pro
principumcpntineat maliliam (ut supra cap. 8 sen- initiate hic sumiiur a Paulino, qui Felici
tire ipsum cuiri Ario et Nestorio, et cap. 24 cum inchoare aliam nativitatem fuisse 128 la Chri-
Macedoniopslendil) a nullo arbitro judiceque valeat asserenti iniliavii in lavacto, reponil, calholicam
imo ne medielas sceleris et mali- sto, quam
sestimari, quidem
tiaehujus, cujuscunqiie alterius haeresisfacta cora- fidem agnoscere duplicera tantum in Cbristo nativi-
alleram quideni ex patre sine ihiiio, aileram
paratione. Lector dijudicetnum.mentem Paulini sim tatem, vero ex niatre ; nou autem tertiam iniiiatam in ba-
assecutus.
i Insonafci/isulique pestis morliferw canceris te ptismo. Nihil igilur mysierii, nedum profanitatis in
devastatsetpendo.Sensus sequivocus, ut uominati- verbo, etsi a Felice prolato, suspiceris, praec.ipue
ab scriptoribus inferioribus latinitatis initidre
vuni regens TOdevastal non cognoscas. Lege igilur cuminchoare
yel insanabilispeslis morliferw cancer, vel insanabi- pro usurpatuiii uluribus doceat Du Cange,
399 S. PAULINI PATRIAR.CH/EAQUILEIENSIS - 400
rialiter liliuiii irae, qui non dfe Spiritu sancto sicut A
j ejusdem sui Domini sanctificatus baptismale, vim
Christus et conceptus et natus est,' sed in iniquitate valuit [jPro, habuit] exinde sublimium inferre coe-
de semine vitiatse conceptus exstat naturae. Ex eo lorum.
quapropter patfenter clanculse perfidisetuaeflexuosis CAPUTXLV,
obviolataesinibus manifestius insidiae propalantur, Apostolibaptizantes, etmiracula fdcientesin nomme
quoniam ideohominemChristum Jesum adoptivum Jesu, evincunt ipsum esse Deum.
Filium sensu frustralus putas vaniflavoa, tanquam Si igitur Jesus a Nazareth juxta tuam perfidiam
oportuerit eum denuo nasci, et ex materno et fon- Deus verus ipse non esset, nequaquam Petrus et
tis utero, sicut caeteroshomines qui in remissionem Paulus, qui videbantur Ecclesiae columnae, in no-
baptizantur peccatorum, qui etiamsi proprio non mine Jesu sacramentum baptismatis, quod nulli
sint obnoxii scelere, sicul parvuli, propter origina- alio nisi solius Dei veri, competit noniini, ih remis-
lia tamen crimina, quae de massa traducuntur per- sionem traderent peccatorum. Imbuta quippejuxta,
' ditionis. Nisi quis renalus fuerit ex
aqua ct Spiritu promulgatis Domini praeceptis, fidei regulam fide-
sancto, juxta Dominicaeprsedicationis sententiam, lium turba", praecepisseeos, qui instrucli erant di-
non intrabit in regnum cwlorum(Joan. m, 5). Cum vinorum charismate, diclis non inhibelur adversis,
ille non dixerit Nicodemo, Oportet nos nasci denuo, B in nomine Jesu baptizari, Luca attestante qui evan-
sed exceptayit J>semetipsum, cui non oportuerit de- gelica Petri Paulique veridico ita scribit calamo
nuo nasci, ita, oporlet, inquit, vos nasci denuo verba. Nam effusa gratia Spiritus sancti super cre-
(Ibid. 1). Nam quemadmodumnon sibi, nec pro se, dentes, sic Petri ponit sermonem : Tunc respondil
sed pro nobis natus, passus, mortuus veraciter cre- Petrus : Nunquid aquam quis prohibere potest,ut
ditur ac sepullus : ita nec sibi, vel pro se, sedpro non baptizentur hi, qui Spirilumsanctum acceperunt?
nobis baptismi dedicare dignatus est sacramentum. Et jussit eos baptizari in nomine Jesu (Act. x, 47
Nisi enira illi plaCuisset Jordanica suo baptismate et 48). Paulus vero cum affirmaret per Scripturas
sanctificare fluenta, aquarum natura nullam unquam ipsuni esse Jesum Cbristum, et respoiisumaccepis-
regenerandi habefe potuisset virtutem. Unde et Jo- set ab his qui crediderant quoniam in Joannis
annes cum se peteret primum ab eo baptizari, di- baplismale baptizati essent : Joannes, inquit, bapti-
cens : Ego a te debeo baptizari, et tu venis ad me zavit baptismopwnilentiwpopulumdicens in eum qui
(Matth. III, 14) ? illico a Domino audivit : Sine venturus essel post ipsum ut crederent, hoc esl in Je-
modo : sicenim decetnos adimplereomnemjustiliam sum. His auditis baptizati sunt in nomitie Domini
(Ibid. 15). Joannes igitur c suo baplismale non po- Jesu (Act. xix, 4, 5). Et rursus in eodem Jibro :
tuit sanctificare aquarum naturam, riec conferre G Cum vero credidissent Philippo evangelizanlide re-
iUi sui corporis lavacro, sicut sui Domini, regenera- gno Dei, in nomine Jesu Christi baplizabanlur viri
tionis effectum in remissionem peccatorum. Et ideo ac mulieres (Act. Vm, 12). Miror, quia impudentiae
non debuit prior Joannes baplizari necduni Iaben- rugis fronte concisa Petrum Paulumque, duo prae-
libus [Forte, pro lavantibus] pretiosa DominiJorda- clara caeli luminaria d infamare non vereris, Jesum
nicis undulis sui membra conditoris ; aquarum san- a Nazareth Deum verum esse ideo tacuisse eos co*.-
ctificatio per effectum erat supplenda justilise. Ba- jectas, quasi nuncupativum eum Deum juxta tuam
ptizato namque Domino, Joannes [An, Jordanis ?J vesaniam putavissent. Quod si Deus ipse verus
a Sensus vaniflavo.Putabam errorem irrepsisse, v. 275 :
et pro vanifluo, id est vano et fluxo, suppositumva- Ore omnesversaein Zephyrumstantrupibusaltis
niflavo. Sed hsesi, cum apud AmbrosiumCalepinum Exceplantquefevesauras.
edit. Ven. an. 1535, invenerim etymon deduciposse Caesar
a flando. Sic enim ait in flaveo, a quo flavus pro- n. quoque hac significationeutitur de bell. GaU.
cedit: « Fiaveo, fulgeo et auri colorem reddo, quod 189, lib. vn : « L.Fabius. .. tres suos nactus
sit color non dissimilis flammae,vel a flando quod manipulares, atque ab iis sublevatus, murum ascen-
•t flala metaila eum colorem habent. » Si derivatio- D dit. Eos ipse rursus singulos exceptans in murum
'• nem admittis, non eritamphus impervia mensPau- extulit. > Sed Paulinus hic exceplavilpro excepit
* lini, qui sensum vaniflavum Felicis exprobrans, ina- sumpsit. Excipere enim est quasi extra capere, et
nem vanum, ceu pulverem, quem projicit ventus a exceptaredixit forte verbum factum ab adverbio ex-
facie terrae, exsnfflandumintelligit. Si aulem flavum ceptdquoA inferiori latinitate usilatum frequenter
idem velis esse ac elegans el pulchrum, (cum enim docet Du Cange. Hinc ab « excipere, ail Feslus litts
homines flavi pulchri videantur, ex eo dicunt fa- E, excipuumquod excipiatur ; ut prwcipuum, quod
clum esse, ait Turnebus Adversar. lib. xxn, cap. 7, aute capitur. t
c Joannes
ut flavus pulchrum significet. .. ut apud Catullum tur ad finem igitur suo baptismate. Quae hic haben-
epigrammate ad januam: usque capitis salis implexa sunt vitio
Ftavusquammollipc.rcurrit(luminemella. quidem, utreor, scriploris, verba quandoqueomit-
tentis, quandoque aiia pro aliis ponentis. Inter uncos
sed et Esychius doctissimusnomenclator £«v96vfla- conjecturas apposuimusnostras. Sic autem menlem
vum et pulchrum etiam interpretatur), sensus esse Paulini explicarem. Ideo Joannes non debuit prior
poterit Paulini, quod luxuriet quidem quadam ve- baptizari, quia ex sui corporis lavacro, sanclificatio
nuslate et elegantiastylus Felicis, sed prorsus vana, aquis non proveniebat, sicut ex lavacro corporis
floccique facienda. Christi. Eo auiem baplizato omnis justitia est im-
Sed exceptavitsemeiipsum. Exceptare proprie plela, id est aquis data virtus abluendi peccata.
est ffequeritativumVerbi capio, ut illud Virgilianum d Vide notas in Hyra. _ de Nat. Apost., v. 8.
de equabus vento c^oncipieiitibus,Georg. libro ui,
M CONTRAFELICEMURGELLITANUMLIBRIIH. — LIB. I. 402
non esset, nequaquam Petrus et Joannes claudo /Aauclorem? Nam inhserendo, et sempilernae pabu-
ex utero matris suae in nomine Jesu Nazareni dice- lum eris gehennse.
rent, Surge, et ambula (Act. m, 6). Et illud : No- CAPUTXLVH.
tum sit omnibus vobis, quia in nomineJesu Christi Scripturam pluries dicentem Dominum esse Deum
Nazareni, quem vos crucifixistis, itt hoc iste aslat intelligil Paulinus ac si diceret quod Jesus Christus
sitDeus.
coram vobis sanus. Et non est, inquit, in alio ali-
Haereticusilaque viperei veneni poculo impiohau-
quo salus : nec nomen est aliud sub cwlo dalum ho-
sto debriatus h gutture Jesum a Nazareth Deum de-
in
minibus, quooporleat nos salvos fieri (Act, iv, 10)..
Et homini cuidam jacenti in grabato paralytico sic negat verum. Petrus autem Spirilus sancli satiatus
ait: Mnea, sanat te Jesus Chrisius, surqeet sterne dulcedine omnium Dominum Iabiis profitetur sacra-
tibi. Et continuosurrexit (Act, ix, 54). tis. Et quoniam Dominus omnium ipse sit Deus
insigniquantocius Psalmislaeveracitervaticiniodecla-
CAPUT XLVI.
Jesus auctor vitw, vita et resurrectio : non ergo nun- ratur. Inlret, ait, in conspecluejus in exsultatione:
cupalivus, sed verus Deus. scilote quoniam Dominus ipse est Deus (Psal. xcix,
Si igitur Deus verus ipse non esset, quo pacto 2, 3). Slultus quippe dixit in corde suo : Non est
idem apostolorum princeps alias auctorem eum vitae j. ] Deus (Psal. xm, 1). Sapientissimus namque Salo-
propria fuisset auctoritate confessus? Sic enim per nioit proplietico imbutus spiramine, prolixius ora-
exprohrationem Judaeorum audacter retundit perfi- tioiiis serie promulgata , protestalur dicens : Ut
diam, dicens, Vosauletri pelistis, ait, virum homi- seiant universiterrarum populi,quod Domtnusipse sit
cidam donari vobis: auctorem vero vitmintereinistis, Deus(IIIReg. vm, 60). El illud Jacob patriarchae: Si
quem Deus suscitavit a morluis (Act. m, 14, 15). reversus , inquit, fuero prospere in domum palris
Nonnetu dicis Christum Jesum, qui interemptus mei, erit milti Dominusin Deutn : et lapis iste, quem
est, semper vivens, et quem Deus suscitavit, non erexi, in titulum^(Gen. xxvm,,21, 22). Hinc alias
esse Deum verum ? Petrus autem auctorem eum concinnatim in praefalo Regum volumine sub oplio-
prsedicat vitae. Auctor quippe vitae nullus potest nis figura ab Elia problematice prophetis Belial
alius dici vel credi nunpupativorum deOruni, nisi proposita clarius demonstratur. Cum invocantibus
sit Deus verus, sicut Donimus noster Jesus Chri- illis deos suos nihil dignum actum sit, purifieata pro-
stus Filius Dei vivi, quemadmodum ipse de semet- tinus ab Elia propheta altaris struice c, invocatoque
ipso testatur. Ego sum, ait, i-esurrectio et vila omnipotentis Domini Dei cceli sempilerno nomine,
(Joan. xi, 25). Et illud : Ego sum via, veritas, et sacrificium bovis altari superimpositum, perfusum-
vita, Dic, qucesote, dic; non te pigeat veritatem 'Q que ler salienlibus aquarum undulis, mox ignis, va-
loqui; ubi legisse te recolis de alio quolibet 129 poranlibusfiammis, cOnsumpsitdivinus.' Cujus vide-
nuncupativo Deo scriptum : Ego sum via, veritas licet tam insigne detecla perspicuo rumore miraculi
et vita ? Et vere scio, quia nunquam legisli, nun- veritate, adrairantes prostratique in lerram populi,
quam eris lecturus. Cur ergo non te corrigas ad repetitseutique continuo unius ejusdemquevocis offi-
viam, quam diu devianserrare faligatus non cessas ? cio, professio rectae fidei promulgatur, cum celerius
Cur non amplecteris veritatem ? Quousque falso subinfertur : Dominus, inquiunt, ipse est Deus (III
frustratus errore mendacii sequeris patrem ? Cur Reg. xvin, 59). Hinc etenim prolalsefideiprofessioni
non concupiscens desideras. apprehendere vitam ? et illud non inconvenienterconcordare certum haud
Usquequosequipedam» morlis esse non te pudebit dubio aeslimalur , veluti in sacra historia in verbis
a Sequipedammortis esse non te pudebitauctorem?< enim qui sequipedarumstipantur comitatu. »
Sequipedapro pedisequo.Hpc Latinum et vetus ver- Pro imitalione aliquando usurpatum a concilio Turo-
bum Plautus in Militeglor. v. 1028 , act. iv. sc. 2 : nen. II, can. 22 :« Cognovimusnonnullos inveniri
Pedisequustibi sum. sequipedaserroris antiqui,qui Kal. Januarii colunt. >
Terentius jn Andria v. 120, act. i, sc. 1 : Quo modoet hic utitur Paulinus noster. Hinc vitium
in lectione edita subolere mihi videor, cum lego:
ad
Accedo pedisequas. D Usquequo sequipedam morlis esse non te pudebit
fllud autem a mediaeJatinitatis scriptoribus fre- auctorem? Si sequipeda est, auctor esse non potest.
quenter usurpatum. Anastasius Bibl. in Zacharia P. Auctor enim est qui praeit: sequipeda qui vestigia
n. marg. 214. edit. Rom. 1718 : « Sed Chrisli fre-. .sequitur et iniitatur. ldeo conjicio non esse legen-
lus auxilio, audaeter egressus deRavennatium urbe, dum auctorem , sed auctoris, id est mortis, qui est
in finibusLongobardorumingressus, sequipesfactusestt diabolus.
suismissis.» Iu Stephano lfl, n. 248: < PipinusFran- J>Poculo hausto debriatus, id est valde ebrius ef-
corum rex, sequipesetiam ejus, etc. » Et in Adria- fectus : particula enim de adjecta intendit significa-
no I, n. 505 : « Unde eliam sequipedesvestros diri- tionem verbi, uti diximusex Borthioin notis ad § 11
gere studebomeosmissos. t Concilium Aurelianen. litt.c h Sacrosyllabi. Vide ibi.
v, can. 3 : « Quod eliam de propinquis feminis ho- Altaris slruice, verbum antiquum usurpavit hic
ris indecenlibussimiliter prohibemus, ne sub conces- Paulinus. Nam slruices, ait Festus, dicebant antiqui
sa sibi licentia parentali ab earum sequipedis me- omnium rerum exslructiones ; estque illud Plauti in
moratorum vita yel opinio polluatur. » Joannes Sa- Mensechmis.v. 112, act. i. sc. 1 :
risberiensis non sequipes, sed sequipeda, ut Paulinusj Tantasslruicesconcinnatpatinarias.
hic nosler, et allatum concilium Aurelianen., lib. Paulino purificatd altaris struice est purifi-
i, De nugis curial. cap. 13 : « Canis sequipedacom- Igitur
Jnodissimusest; » Et lilj, nt, cap. 6 : « Qui sunt' cata lignorum strae ex quibus scilicet
tum fuerat. ~ altare constfUG-
m S. PAULINIPATRlARCHiE AOUILEIENSIS . 4C4
Ruhenitis et Gaddilis, et dimidise tribus legitur, A stanlia nostrascarnis quam de virgine sumpsit, halii-
Manasse. Nam cum durius redarguerentur legatione tare confessi sunt, et ipsum eumdemque ex tilero
insistente filiorumIsrael, quorum princeps erat Phi- uhum nos Deum credere Dei Filium verum docue-
hefes Bomini sacerdos, conquesti nimirum de altaris runt. Tu vero sacrilego ore Deum verrini habiia-
mirse magnitudinis consiructione, ne forte per iudu- torem ; Deum namque nuncupativum aslfues qiio
strjam in cultu Deorumgentiuni sedificatumcernitur. habitatur. Et ex hoc merito infamaris duos intro-
Quse cimcta allegoricaeexposilionis indigent docu- dueere Deos, verum et nuncupativum, cum sit ex
mentis, a quibus styli elevatius suspenso lemperamus duabus nattfris unus et verus Deus. Quod si noriunus
mucrone, ne forte legenlis animus prolixse disputa- et verus Deus ex utraque et in utraque natura,
tionis recensita serie fatigetur. Objurgatis igitur ve- divina scilicet et huniana, hoc est tefrena, discretvis
henienter duabus et dimidia tribu , respondisse eos substantia, indiscretusmaneret persona ; nequaquaai
talibus constanter Scriptura verbis depromit. Fortis- idem propheta addito jurejurando diceret, Qui jurat
simus , inquiunt, Deus Dominus, fortissimus Deus in terra, jurat in Deo, ainen. Amen quipp.esermo est
Domirms,ipsenovitsiprmvaricationisanimolioc allare jurisjurandi, et licet transferatur ex Hebrseoin La-
consltuximus : et twti ea magis cogitationeatque tra - tinum eloquium vere sive fideliter plus tamen mysfi-
ctatu, ut in lestimoniumessetinter filios veslroset fi- B ce vim ineffabilis praemonetsacranienti, quam trans-
lios nostros ; ne forle dicerent filii vestri cras filiis no- Iatoris valeat eflicaciter lingua proprietaiem plenius
stris : tton vobis pars vel hwredilas in Domino Deo exprimere vocis sonantis. Pulchre namque qu>jurat,
Israel (Jos. xxn , 22 , seq). Et hujusmodi connexius ait, in lerra, jurabit in Deo, ameii. QuoniamilleDeus
verborum sequenlia extendentes, ad eum perdu- verus,qui dignatusestterram nostraecarnisassuraere,
ctum est limitis terminum, quatenus finalis verbi non se in duos per dispensaliouem magni etpiisacra-
clausulam violatse[Aninviolatse?]cingi fidei inspecta menti duplicavit Deos, verum scilicet et nuncupali-
monstraretur censura, cum protinus siibinferlur: vum, adoptivura vel [vel pro et, insuper videlurdeesse
Vocqveruntquefilii Ruben el Gad allare, testinw- filium] proprium ; sed verus Deus, et proprjus per-
niutn nostrum quod Dominusipse sit Deus (Ibid, 54). maneiis Filius, uuus idemque verus ex utroque cre-
E.cce prineipiuni responsiouis eorum non quemlibet ditur Deus. Et quanquam mendaci tergiversatione ,
Deum, ,sed forlissimum Demn Dominum signayter excusatione excusare te specie tenus nitaris non
insinuat. Ecce finis dicti, Tesiimoniumnostrum pro- duos aslruere Deos, ex ipsis lamen tuorum revince-
fertur, quod Dqminus ipse sit Deus. Quod quideni' ris prolatis verborum objectionibus, cum duo et duo
testinionium nonspeciale haroin tantuinmocioexisti- relativa vocabula unius intorquere npn parcis perso-
ffi° 130 tfibuum, sed ut moris est sacri eloquii, C noe, Nara verus et nuncupativus duo sunt : proprius
plerumque pro toto ponere, generali utroruroque fetadoplivus siiniliter duo sonant, duarumque perso-
testamenlorum sentiri procul dubio teslinionjum d&- narum, non perfunclorie tantummodo sono, sed rei
bet. Omnes etenim Scripluraruro paginaeel fortissi- substantialis efficit veritatem.
mum D.eumDominum Christum Jesum Dei Fjliuni, GAPUT XLIX.
a
et quiaDominus yerus sit Deus yoce praeconiacon- Altate de terta, ad quod pergradus
prohibeturascen-
fitentur. Hoc est unura illustrissimum oranium divi- sus,^est Christusin incarnalione, non tamen mul-
n»rum dogmatumtestimonium, 'iplicata persqna.
CAPUTXLVIII. Unus igitur nBUkjsrationis injectu potest «h-um-
Locum Isqim exppnitde Jesu, qui elsi hotno deterra, que esse, et verus et nuncupativus , proprius unius
uhiiaieiamen personw verus est Deus, non nun- gehilofjs et adoptiyus. Non enim valebis te in Jantae
cupativus, subtijitatis fantasja extenuare , quo possis impune
Isaiaepraeterea tam potissimum sincerse fidei va- utroque vacillante pede ab his, in quibus offenderis,
ticiiimm debuerassaltemin tabula tui cordisdiyini li- cornibus ejucubralius effugere. Quoniam qui jurat
quoris exafatum undula jugiter lectitare : quod atra- j. in lerra, jurat in Deo, amen. Unde et divina voce
menti pigredine in pagina luse melius inseri dispnta- alias Moysj djcitur, Allate de terra facietis thild
tionis putasti. In qub, inquit, qui benedictusest snper (Exod. xx, 24). Ad quod nimirnm altare Dominiiege
terrath, benediceturiti Deo amen. Et qui jurabit in prohibelur per gradus ascendere. Ntm ascendes,in-
ierra,jutabitinDeoamen(Isa, LXV,16).Sedquidpro- quit, per gradus ad altare meum (Ibid, 28). Ajtare
destlabiisemn honorare, cumcor tuumsubitorecedat quippe de terra est Christi caro sumpta de virgine,
abfeo? Timoris eslquippevoceconfiteri, niore [Forte Facere namque altare de terra est spem in me.diato-
corde,velmenie]contradicere. Tsediiest istaprofessio risyeraciter co!ifidenduni[4;i/>?'pco»fidendo] ponerc
polius qiiani dilectionis, qucede radice non oritur ve- iucarnaJione. 131 Per gradus neuipe ascendere
ritatis. Legisti prorsus hujus expositionem capituli ideb eonlradicitur, quia in gradibus et inaequajitas
k maipribus riostris stylo deligatam catbolico, sed contempJafur, et nuiiieri aucta quanlitas mnltiplica-
ore, non corde. Nam illi Dfiuroyeruin , et in sub- Im-,,Hoc .siguificante Sancto spifilu , qiio-niamiii
- a Quia Domihusverus sit Deus. Toto hoc in
capi- djci, juxta illud psal, cix, 1: DixitDominusDmnhio
ie ita argumentatur Patiiinus; ut probet Christtiro mefi,Sede,etc.,.qufi.dipseJesus ie se intelljgit.Mafib.
Domini nomine intelligi, et Dominumantononiastice xxn, 44.
405 CONTRAFELICEM URGELLITANUMLIBRIIU. — LIB. I, 406
excellentia sanctse et ineffabilis Trinitatis nulla est A iionnunquam] ffiysterium incarnationis in duos Deos,
insequalitas,ntiUaque diversitas suspicanda. Et insa- vel iu duosfilios demutasse, quemadinoduinhaeretici
cramento incarnati Verbi Dei Palris, per quod Fi- insanire videntur; nec ex parte verum Deum, et ex'
lius Dei unus idemque dignatus est fieri hppiinis Fi- parte non verum; aut aliquando proprium Filium, et
lius, nulla est numeri quantitas in personarum di- aliquando non proprium, sed semper verum Deum,
versitate suppleta. IUudpraetereaegregium solemnis- propriumque Dei Filium, et ante partum et posl par-
simumqueDei hominisqueFilii, Redemptoris scilicet tum virgiiiis declarare dignatus est : veritatem ta-
nostri Jesu Christi, quod de semetipso mellifluioris men humanae carnis insinuat per mysterium assum-
dulcedinetestimonium dignatus est divinitus irrora- ptibnis. Et quoniam proprietas utriusque naturse in-
re, quemadniodum Joannis Evangelio veneranter le- confusain una Dei hominisque Filii persona, perpe-
gentis oculus contuetur , operse pretium dignum, tua inseparabiliter inviolatojure permaneat societate,
satisque perspicuum, et omni religione prseclarum frequenter quia profiteri non distulit perspieui ratio-
huic operi duximus inserenduni. Quod quidem hujus his ordo declarat. Gum igitur docet Filium hominis
haereseosniaterialis perfidiaeeverlere fundamentum deseendisse de coelo, et eumdem ascendere asserit
solum , sufficere posse nullus prorsus ignprat, qui tibi erat prius, et verurn se Denm, verumque bomi-
sinceraefideisoliditatem , supra firmam , quse Chri- B nem, et proprium FiliumDei Filiumque hominis pa-
stus est, petram posuissese fixiusrepognoseat.Nemo, tenter voluit demonstrare. Hinc regula informatus &
inqnit, ascenditin cwlum, nisi qui descenditde cwlo, primum hominem de terra terrenum, secundum prse-
Fitius hpminisquiestin cmlo (Jaan. ni, 15). Et iUud. dicat de coelo coelestem (/ Cor. xv, 17). Non quod
'Cumviderilis Filium liominisascendemubi erat prius homo [Pro hominem], priusquamin Deumassumptus
(Jodn. 'vi, 65). In quibus Doroinicis verliis, ut ita in ccelum ascenderet, de coelocredendum est de-
dixerim , ortliodoxsefidei iuvi.olabilisper quamspir scendisse; sed quia Deus ille, qui de cosio descendit,
cui [Pro, quani perspicui] illustra luc.e fuigorispul- per sacramentuffi incamationis Deus verus perma-
•chritudo resplendet. nens, factus est etiam vertis homo : et non sunt per^
CAPUT L, sonaliter duo, Deus videlicet et homo, sed unus idera-
Vetbuin cqro faptnpi est, non tamen alter filius; que est in unitate personae Deus homo. Idcirco Apor
sed semper idern qui anteff. Et nunquam Jesus ter- slolus secundum hominem de cosloccelestemverar
renus homo purus, qui semperel cwiesiis. citer edocet, quoniam suscepta a coelesti Deo essenr
h> eo igitur unum eumdemque se Dei Jiominisque tkliter humana natura, terrenus homo ex eo factus
Filium esse diyinitaiis voce professus perdocuit, cum est cceleslis. DP coelp ergo secundus homo, id est
Filium honiinisdescendissede ccelp,et ascendere ubi 'J Christus Jesus, quia cmlestis et terrenus factus est
erat prius, venerandis innotuit documentis. Nam qui unus Deus et honip. Non ergo jam terrenus qui per
erat spmper epselernus Filius Dei, dignatus est ipse ccelestem in ipsa veraGiter uteri cpnceptione factus
certo in tempore FiUus hominis [Addendumvidetut est ccelestis. Et licet habeat terreni corporis verila-
fierj], Factus quippe est quod non ergt, hoc est, tem, nunquam tamen sic fuit tefrenus, ut npn fuefit
homo : Vetbum enim cato factum est. Non est ta- semper el posleslis,quia nunquam fuit purus priniuni
men factus alter FUius qui pon erat. Ille utique, qui conditus homo, ut ppstmodura transirpf in P.epm;
semper erat, est, et eriJ, unigenjlus semper Fjjius sed dum conciperetur de Spiritu sancto et virginis
Dei, qui sic erat in lerra, ut nunquam deesset in vulva, Deus pariter prodiit et horiio': unus ex duabus
coelo Sjc venit ineffabili niiroque modo ih uterum naturis Deus homo, non alter Deus et alter homo, li-
virginis, quatenus a paterno nunquam repederet sinu. cet sit aliud per quod Deus, et aliud per quod homo:
Porro sic sola potuif dignafione per id quod homo unus tamen idejmquede coelp cffilestisDeus homo
factus est, subdi parentibus, ut semper existeret
idem ipse Domjnus angelorum ubique tptus, in ccelo 132 CAPUT LI
Jesus qui descendil, ascendilubi eral prius; quia Fi-
videlicej; el in lerra. Ex eo ergo conyenientius recte- lius Dei, minor Patre secundumnalurain humanam,
que datiir intellegi, Filium hominis descendissede D non lamen minor Fiiius elsi homo; unde et homo
coelo,atque as.cendereubi erat prius, quoriiani Filius nomen hwreditavilsuper omne nomen.
Dei qui deseendit de coeloet in coelp eraf cum in Non discrepat ergo clamor prseconisa suj senten-
terra loquerelur, ipse omnino est unus ideroque Fi- tia judicis. Quod enim Dominus FUium bominis d.e
lius hominis. Voluitprofecto nos altissima Dei Palris cqelodescendisse, et ubi erat, perhibuit, prips, ascen-
atque a sapientia benigno nihilominus praemonendo dere, hoc Apostolus ejus secunduin liomineffi de
fayore instruere, quatenus absque ulla prorsus am- coeloconfiletur coelestem.Non enini ahhtiOme hujus
bage dubietatis, absque ulla scrupuiosaepalpilationis Domifficaeallocutionis capitulum in tuis inserlum le-
titubatipne certius intellegainus, non semper [Pro gisse pitaciis c, et jtixtamorjs tui insplentiam, yio-
a VeJsuperest atque, vel deest aliud epitheton: pufa Du Cange in Glossar. Sed et ad alias significationes
atque qeterna, etc. extenditur. Quandoque enim jfrjistum pahni, cprii,
h Hic .deestaUquid; puta Apostblps, vel Pquius. alteriusque simijis rpi significsit.fiabaonitae, nt esi
c In tuis inserihiniegisse pitaciis. niTTa-/tov,
pugil- Josue ix, 5, habehant cmceqrnentaperantiqm, qum
lares ettahulaex fusilipice ad exarandum conflata.. ad indicium vetustqtis pitqcijs cptfsulfieranl, iid fal-
H. Steph. in T. L'. G. col. 532,,}it. &. toro. IH, et Jendum Jp,sue,et p.opujnm.Dei.Ei Joannes.de Janua
" 408
407 . S. PAULINI PATRIARCHJE AQUILEIENSIS
lenter inflatse scientisetuse sensu recognovi digestum. . Sede a dexttis tneis, quoadusque ponam inimicos tuos
Cur non sinceri luminis oculos, multoqtie a contem- scabellum pedum tuotum (Heb. i, 5, 15) ? Hsec est
plationis inlui inspicis ratam ih rota, lioc est utrum- enim iUa differentia riominis, de qua prsemisit: quia
que Testamenttim sibimet conglutinatum, ita utVetns angeli servi, Ule vero Filius sunimi et omnipolenlis
Novum, perfida calculatiorie divisus, hoc est in veri Dei est Patris. Angeli denique signanter vocabulum
et nuncupativi Dei. Cui nimirum tam impiaeassertio- nominis ex officioministerii sui sortiuntur. Unde et
nis audilui catholica fides nulla unquam ralione pa- commune nomen [Pto, coromuni nomine] angeli ap-
tentium aurium praebere patitur rimas. Nam et ante pellati sunt : non autem angeli nonien super omne
incarnalionis mysterium, et post assumptiOnissacra- nomen accepisse sunt seslimandi, sicut Clirislus Je-
mentum semper unus idemque proprius verusque sus nomen hsereditavit super omne nomen. Nomen
Dei Filius, et yerus permanet DeuS. In forhia nam- quippe super omne npmen Deus est, verusque Filius
loeo tractanda relinquimus.
que Dei sequalis Patri, in forma vero servi minor Dei. Sed haec in suo
Patre. Non alius, sed unus idemque et aequalis et CAPUT LII.
minor. Non Filius minor, sed humana inferior na- David et Paulus Chrislum Deum sine additamento
tura, iEqualis nimirum, quia unum cum Patre : nuncupativi, et Filium Dei absqueadjeclione ado-
minor autem, quia unum cum matre. Nonne qui di- 8 plivi confitenlur.
cit: Ego et pater unum sumus (Joan. x, 50),ipseel Apostolus utique eum differeiitius noraen super
non alius ait : Pater major me est (Joan. xiv, 28) 'i omne nomen juxta quod Filius hominis temporaU-
Unus de Patre sine matre, unus idemque de matre ter fieri dignatus est, hsereditasse denuntial. Quia
sine patre. Porro quem hseredem universorum pei per id quod ex Patre est non hsereditavit Filii no-
id, quod de matre est, Apostolus conslitutum com- men in tempore, quodsemper habuit naturaliter sine
memorat, ipsum eumdemque ex eo, quod de Patre ullo initio genitus ex Patre. Tu autem , o haeretice,
est, splendorem gloriaeet figurani substantiae confile- cur non confunderis quolibet modo commuue noincu
tur : ipsumque qui de virgine natus est, tantum me- illi adoplivum et nuncupativum ascribere, cum hoc
liorem angelis affirmat effectum, quantum differen- nomen infra, et non super onme sit nomen ? Nam si
tius prae illis nomen haereditavit. Haereditatis autem, Deus verus hon esset, qui de virgine primogenitus
et effectionis sermo ad humanam, non ad divinam natus est, nequaquam David angelos eum adorare
pertinet formam. Et quod sit illud excellentius diffe- quasi incitativa exliortatlone compulerit dicens:
rens nomen ab Apostolo exponitur, cum protinus Adorent eum omnes angeli ejus (Psal, XLVI, 8). Et
subinfertur : Cui enim, ait, aliquando dixit angelo- , quoniam propheta de verbo carnem facto prsedixii,
'
rum, Filius meuses lu, ego hodie genui te ? Et rursus: idem prsecipuns doctor absolvit, cum ita hoc psalmi
Ego ero illi in Patrem, et ipse erit mihi m Filium. Et capitulum in subsequenliJms ponit: Et cum iterum,
illud : Ad quem autem angelorum dixit aliqudndo : hiquit, introducit primogenitum in orbem terrw, di-
apud Du Cange V. Pecidtus, et Repeciatus, ait solese quod ruptione satellitum, ut erat chartulis et pittaciis di-
« Piltacium dicitur illa corii particula,^quse versis dispositura, arbitratus sum quod per varia
fepeciatse insuta est... unde ptctaciatus, id est repe- fuisset dispersum. » Sed et pittaciorum traditio ex in
ciaius.» Salmasius quoque (ibid.) vocem hanc a pita- signum transiit collationis dignitatis, ut constat
cium dedncit, cui favet Will. Britto lib. n Philipp., epist. Adriani H papaead Carolum Calvum, quam re-
ubi de tunica militari, citat Baronius an. Chr. 871, n. 79, in qua dicit pon-
tifex : <Praefatum vestrum denique legatnm.... cou-
Sic percussapatet, sicintercisaminutis stituimus cardinalem metropolitanum et archiepisco-
Pictacii peadet.
pum Turonicse provinciae per ferulam, pitacium, et
Insuper piltacia dicebantur scltedw, quae aliasnominabrevia, annulum. »Forte collatio per piitacium eadem est ac
yel breves dicuntur, quibus inscribebantur investitura quam dicebant inveslituram per notulas,
vel tiluli rerum. Dein affigebantur pice vel maltha vel per librum, de quibus fusius Du Cange V. Investi-
illitse istae tabellulse doliis, amphoris, carteris ad qua- tura per, etc. In summa ex eod. « Papias, petacia,
Utatem, patriam, aetatem, etc, vini, olei, etc, indi- petaciota, modica pars chartae; alibi: Pitacium, vel
candam. Petronius in satyrico pag. mihi 26 : « Sta- "ipitaciola, membranula epistola, GlossaeIsidori : Pi-
tim aJlatse sunt amphorae vitreae'diligenter gipsatae, ctdcium epistola brevis et modica. Pictaeiuncula-
quarum in cervicibus pittacia erant affixa cum hoc» membrana. » Hic obiter nola variara hujus verbi or-
titulo : Falernum. Opimianum. Annorum. Centum. thographiam, quae in singuUs fere exemplis allatis
Item quae vulgo dicuntur inemorialia principi offe- diversa est, aliis 133 sic pittacium scribenlibus dii-
renda, quaequidem brevia esse debent, piltacia ap- plici tt; aliis unico, aliis pictacium, aliis petacium; et
pellata habes apud Lampridium in Alexandro Severo tandem collige quid Paulinus per Felicis pittacia
cap. 21 : « De promovendis etiam sibi adnotabat, et intellexerit.
a Contemplationisintui inspicis, etc. Primus editor
perlegebat cuncta pittacia. » Vide Macros in Hiero-
jex. Hinc quoque dictae chartulae seu pagelloe,quibus hic inmargine notat: videturhic aliquid deesse; quod
aliquid breviter indicatum scriptitainus roemorise est indubium. Addo ego mutija etiam et depravata
gratia, fusius majori operi vel libro inserendum. Sic esse ea ipsa, quaesupeijsunt. Attamen ego sic aliqua-
sanctus Eulogius Toletanus episcopus quae.collegerat Jiter suppleriposse existimo : Cur non sinceri lumi-
acla maftyrum, ut librtim, cui titulum apposuit Me- nis oculo, multoque contemplaiionis inluitu inspicis
moiiule sanctotum conficeret, in chartulis et pittaciis, rotam in rota, hoc est utrumque testamentum sibimet
disposita se habuisse narrat ih epistola ultima, in qua conglulinatum; quibusverbis alluditPaulinusforlasse
scribil Alvaro his verbis : « Quod opus jam pehe ex- ad illud Ezech. cap. i, v. 1(5: Quasi sit rota iri medio
peditum, cum roe furibunda optio prsesidalis horribi-< totm. Csetera autem, quae in hac periodo sequuntur,
libufecarceribus applicaref» tufbata familiflm& ir« Mia lndigsnf ftfttatore,
409 CONTRAFELICEM URGELLITAMM LIBRI HI. — LIB. I. 410
cit: Adorenteum omnes angeli Dei (Heb. i, 6). Pri- A lamo perdocetur, Quorum patres, inquiens, et ex qui-
mogenitum quidem tu ipse etiam affirmas eum ex. busChrisius secundum carnem, qui est super omnia
matre; et ideo non verum , sed nuncupativum prse- Deus benedictusin swcula (Rom. ix,5). Et secundum
dicas Deum. Et revera angeli non quemlibet, sed ve- carnem quidem ex patribus, et secundum divinita-
rum adorare Deum credmitur. Sequitur, et in eadem tem sine carne ex Deo Patre : unum tamen eum-
epistola eximius praedicator ait: M angelos autem demque Christum Jesum super omnia Deum bene-
dicit: qui facit angelossuos Spiritus. Ad Filium au- dictum in saecula confitetur. Quoniam non ex patri-
tem, tlironus tuus, Deus, in swculum swculi. Et post bus purus homo, veluli quilibet prophetarum, qui
pusillum, Unxrl te Deus, Deus tuus oleo prw partici- adoplivi Filii et mmcupalivi Dei vocabulo censeri
pibus iuis (Ibid. 7, 8, 9). Ecce quem primogenitum possunt, sed ex beatae virginis immaculatse 134
in orbem terrarura per dispensationem magni et pii utero, quaede sancta praecedentiura horum patrum
sacramen.tiintroduclum asseruit, ipsum eumdemque stirpe descenderat, Deusel nonio veraciter natus tan-
angelos prophetico oraculo doeuit adorasse. Ad quam sponsus delhalamo suoprocessit.DequoJoan-
ipsum sane propheta plenus Spiritu sancto Iocutum nesapostolusin epistola sua testificans itaponit: Sci-
fuisse non ambigit, Thronus tuus Deus in swculum mus, inquit, quta FiliusDeivenit, eldedilnobissensum,
swculi; Et,unxitle Deustuus. Propheta igituret Apo- j$ ut cognoscamusverum Deumet simus in vero Filio ejus
stolus et Deumsine additamenlo nuncupativi, et Fi- Hicesl verusDeuset vita wterna (I Joan. v, 20). lllum
linm absque adjectione adoptivi confitentur, quia ulique Jesum Christum verum Filium Dei et verum
persona unigeniti per assumptionem carnis nee aug- Deum et Joannes, et Paulus, et omnia Scripturarum
mentum, nec detrimentum, nec mutabilitatem, nec oracula protestantur : qui natus est de Spiritu sancto
permixtionem recepit; sed perniansit id quod erat, etvirgine Maria, qui passus, crucifixus, mortuus et
hocest, verus Deus, et verusDeiFilius sinedefectusui sepultus est pro nobis, quique terlia die resurrexit,
suscepit id quod non erat. Hle profecto verus Deus, ascendit in ccelum, sedet ad dexteram Dei, ventu-
cujus thronus in saeculuffisseculipermanet, unctus a rusque est cum gloria vivos et mortuos judicandos h.
vero Deoab eoderoperhibetur propheta : verus igitur Quisnam sit ille Christus, quera tu, haeretice, nuncu-
Deus unctus a vero Deo, nou sicut tu aniU fatuaque palivum Deum et adoptivuin filium affirmare cona-
consuesliobscuriusfauce delerare, nuncupativus Deus ris, catholica nihilominus fides ignorat; sed et te-
a vero Deounctus sit; sed verus Deus unctus a vero cum eum scire modis omnibus dedignatur. Habeto
Deoin fbrmaprocul dubio creditur servi. Deus igitur tu tibi alium cum sequacibus tuis, qui non est natus
verus Christus Jesus habuit alterius generis formam, de Spiritu sancto et Maria virgine, nuncupalivuni
in qua ungi possit a Deo vero; non tamcn habuit al- < G Deum; nos autem verum Deum, et unigenifum Filium
terius FUii personam, per quam se duplicari possit Dei Chrislum Jesum Dominuffi nostrum, qui nalus
in alterum. Quoniam non persona unigeniti, sed nas est de Spirilu sancto et Maria virgine, et habe-
turarum diversitas tantupimodo in hoc incarnationis mus et habebimus et in futuro sseculo habituri
sacrameuto recepit discretionem. Nam semper verus sumus; qui cum Patre et Spiritu sancto vivit et
' "et
unigenituS Filius, semperque verus et super om- regnat Deus in Trinitate perfecta el nunc et semper
nia Deus benedictus in saecula.Et secundum id,qaod per cuncta et infinita saecula saeculorum,amen; qui
Verbumin principioapud Deum, et juxta illud, quod dedit semetipsumpro nobis, ul nos redimeret ao omm
Verbumcaro factumest et Itabitavitin nobis (Joan. i, iniquitate (Tit. n, 14); cuique Pater, ut abundantius
1, 14),subuniversa coeli latiludine sincerissima in- comroendaret in nobis suam charitatem, non peper-
violabilis fidei regula et verissimo praedicat, et reli- cit, sed pro nobis omnibus tradidit illum; quemApo-
gioso adorat affectu. Hinc illud est, quod in amoris stolus proprium, non adoptivum filium confitetur.
carmine, epithalamio sponsa modulamine cantat: Proprio, inquit, SMO Filio non pepercit Deus, sed pro
Dilectusmeus candiduset rubicundus, eleclus ex mil- nobis omnibus tradidit illum (Rom. vni, 32). Hinc
libus (Cant. v, 10). Candidus nimirum per idquod in alias Joannes evangelista testatur dicens : Sic Deus
principio erat Verbum: rubicundus vero per id quod D J dilexit mundum , ut Filium suum unigenitum daret
Verbumcaro factum estel habitavit innobis. Proptera pro mundi salute (Joan. m, 16). Unigenitum dedit,
quadripertitae crucis purpureo in roseto , aspersus non adoptivum. Nulla, inquam, tibi sophistica ra-
pretioso sanguinis ostro, rubicundus nihilominus tione, remigio si pennis etiam non columbae,sed stru-
[Pro, eliam] sponsaedilectusrefulsit: cui per Isaiam thionum volare coneris, duo relativa nomina unius
dicitur ; Quare rubrum est indumenlumtuum,et vesti- Filii ad personam unius Patris referre conceditur.
mentatua sicut calcanlium in lorculari (lsa. I.XIII,2). Animadverte quid dixerim : non poleris filium et fi-
CAPUT LIH. lium, quod est relativum ad aliquid;hocest, proprium
Chrislus ex patribus secundum carnem: secundum et
divinitalemex Deo Patre, verus Deus, non nuncu- adoptiyum, uni ascribere genitori. NTamcum sit
palivus, quemignorat fides catholica, Unius Patris Deus omnipotens Paier unus, unumque coaeternum
proprius ei unigenitus. sibi genuerit omnipotentem Filium : quo igitur pacto
Pauli igitur ad Romanos istiusmodi scribentis ca- unus natus unius genitoris et proprius et adoptivus
a Videturdeesse, quodfuit, utsensusnonclaudicet. sed phrasis propria Paulini, ut est etiam. hoc*
IJ Judkare, sic in edit. Du Chesn. notatur in mar* gine;
met lib.j c. 17.
Ui S. PAULINI PATRIARGH^: AOTIILEIENSIS n=>.
filius intelligatur, nullius tiriqiiampossibiiitalis ordo h. hic est Filius t)ei{Jodn. i, 53^34). Et Paulus testa-
perffiittit. Prseseftim chmhaec dfeFilib Dfeiagantuf, tur : Qui traristulit, inquit, iiosin regnum Filii chari-
qrii sempiternus de seittpiterho Patre geuifus, sic iaiis suw. -
quodam mirahili ffiodo. secundaffi prbrsus proptef CAPUT LV.
hos sustintiit ih terapore nativitateiri , quatenus et Respondet ad objecta Felicis: ostendens Deum etho-
liominis Fiiius qtiia volult fieri, et DfeiFilitis idem minem Chrislum in singuiaritate personw unigeni-
. tum
ipse incottimutabilis perriiariertef.Et tamen noti duo,
•Deiet liominis Filius, sed unusidemque Dei liomi- Sedcontra hseqomnia untim cpnlradiclionis locum
nisque Filius adoraturs scrupuloso invenisse te dignpsceris corde, Secuhdum
CAPUT LIV. divinitatem, inquis, verus Deus, etverus Dei creden-
Chtistumesse Filium Dei tesiatut Apbstoliis, et ipse dus est Filius. Benequidein etnostri es perid con-
Pater in Jbrdane. gors sermonis, si famen in hujusperniansisses 135
In tanto igitor tibi viluit magnum pietatis sacra- sincera.bonltatis professione. Nam cum posl panlu-
mentum, quod manifeslatum estin carne (I Tim. III, lum propter ineffabilis.mysteriiincarnationis dispen-
.1(5),quatenusidcirco verus Dfeusverusque Filius Dei sationem, nuncupatiyum Deum fetadoptivum Fijium
falsidicis luis abnegetur objeelionibus, quoniam pro B temerario non desines ore blaspjiemare, a nostraex-
nobis ponlifex factus ad mullorum exbaurienda pec- stas ftdei exsors communione, (Gum haepigilur cau-
cata apostoliois praconiis deciaratur : cuffi idem sidico a astrues pre unionem indiyiduae nibiloroinus
beatus Apostolus tertii coelisecreta rimatus, et ponti- rescindere probaris personse. Non certe dlialitas in
vficemetiffi vel sacerdotem,ElDeiFilium cotifiteatur. persona UnigeDiti, sed naturarum constat dislin-
Ait enim : Habemus igituf poniificem-magnum,qui ptione. Unigenili nempe nomei,, et anfe saeeuJa ex
penelravif.cceios,Jesum Ftiium Dei{Hebt. iv, 14). Et Palre, et post virginis partum nernianet sempiternum
rursus': Nec quisquam sumil sibi honotem, sed qui ex matre, Persona namque Unigenili substantiam al-
vocatut a Deo lanquam Aaron. Sic- et Cliristus non terius generis assumpsjt, non alterins filii nuucupa-
semetipsumclari.fica.vit,se'd qui locutus esl ad eum, tioiiem : quoniam Christus Jpsus heri et liodie, ipse ei
Filius meus estu: egohodie genui te. Quemadmodum inswcula (Hebt. XIII,8), hocest, indemutabilis per^
elin alio loco dicit; tu es sacerdos in wlernum secun- manens qui erat, et qui est, et quj yenturus est om-
dum prdinem Melchisedecli.(Ilebf.v, 4). Si ergo Apo- nipolens. Qui cum in fprma Dei esset, formam servi
stoli testimonioni perhijientis parvipendis , yfelpa^ suscepit, id est honiinis nafuram. Non perspnae, sed '
ternae, pbseero, in proprib Filio ineffabilis iibn tibi naturarum esl discretio geminafa: permansit Ifjem
duicedoabhorrescat. Nam et per prophetam, secun- G quod erat, hoc est, unigenilus Filius Dei. Uuigenitus
dum idquodVerbum caro factum est, ait; Filius mevs eo quod unus sit. Quisputas, qusesofe, cathplicprurn
es tu': ego hodie genuite (Psal. n, 7). Et de co?Ioin- J*omiimraChristum Jesuni yenini Deum, yerunique
tonans vocesuper Jordanis ajveum, et in monte saiir- Dei FiUum confiteretur, si hpmo tanfiimmodo soUta-
cto testatur : Hicest Filius meus dilectus,in quo mihi rius, et npn in singularitate personse insepai^abiliter
bene iompiacui: ivsvm audile (Matth. m, 17; et Deuset hpmo veraciter perseveraret ? Non utique
•xvii,5). Unde et Joannes Baptista tanti aeternvPatris adfHflit,vel minuit, aut demutavit hpmo assumptus
auditor testiffiOnii, confessus bonam cofam mullis plenitudinem diyiiiitatis,sedper diyinitatis plenitudi-
testiJius Gonfessionem,sic ait: Qui misitme bapiimre nem in Christo corporaliter inhabitantem exaltalus
in aqua-,ipse miliidixit, super quem videris spiritum est homp Clir}stus Jesus inDeum : ita ut unus idbm-
descendentemsicut coiumbam , et manenlemin euni,- que sit Deus honio, Dei hpininisque Filius, sajva
ipse esl. Etego vidi, et teslimonium petiiibui, quia tamen proprifelate utriusque inconfusa naturse. In-
a Cdusidico dstriies ore. Astrues ponit pro astrujs, inhiare exactionibus, versutias concinhare... verbo-
epro i frequenti ffiahu usurparis;tit alibi aicthiti. Sed ruro insidiatores, et aucupes syllabarum tendunt
quid ore cansidico? boc est vafro, versipelli. Du , laqueos et pedicas in capluram pecuniae. Jura inter-
Cange ip Glossar. Causidifiatio,tergiversptio,excusa- Ppretaiitur ad iibitum, et ea pro vpluntate sua nunc
iio... Julius I p. epist. ad bfientales : « Liquide ap- abdicant, nunc adihlttunt : behe dicta depfavant,
pafet- istaffi causidicdtionem eortint homintim esse prudenter allegata pervertuut, etc. » Hinc merilo
qui sibi hop satis confidunt. » Gausantur enirii fre- QuintiUauus, qpi non pisi yirum prpbum oratorem
qnenter causidici, quod ambagilms el yefb.prum in- bonum futurum jam dixerat, oratorem a causjdico
yolucris veritatem .celent, quandpque et suffoceiif; distinguit, in quo vitia (juaedaminesse arguit, quasiu
datimb maiaque sorte clientum, quos expilant. flitic perfecto bratore haud tolerat. Ait enim lib. xn,
Apuleius Asin. Aur. lib. x : «Togatos vulturios ap- cap. 1, Instit. Orat. < Proditorem, iransfugam,
pellat. »Ut qpibus praeyaricari, reos proderp, yen- praevaricatorem donabimus oratoris illo sacro uo-
dere adyocaJjipnes,et sanguinaria rapacitafe homi- mine?... Non enim forenseni ajiamdam instiiuimus
nes excarnifiCare frfeqtientissiinisit mofis, » ait Ca3- operam, nec mercenariain vocem, nec (ut asperiori-
lius Rhodig. lib. vni, cap. 18. Audi norinullaex Pe- Jius yerbis parcamus) non inutilem sane lilium ad-
troBJesensi epist.- 25, quae iota hi hanc remest, ybpatum,qtiemdeniqpe causiiiicumvulgovocant; sed
Jpctuque d.ignissima, quibus perstringit Jipjpsppdi virtim cum ingenii natura pfaestantem, elc. » In
virfes, qttos ipsfeOfjicialesv.pcat « OtTicium,'taij offi- causidko igitur ote (causidicoadjective hic positum,
'Cialitiffi,imoruhite huffiero aggffegasii;hodie est jtira vel reponendum causidici) malitia, dolos, fraudes,
confundere, suscitare lites, transactipnes rescindere, insidias inesse arbilratur Paulinus; taleque os fuisse
itiriectere dilatibnfes; suppfiihefe vferitateffi, foyere Ffelicis.
mendacium, qiiaestum sequi, aequitafem veridere^
415 CONTRA FELICEM URGELLITANUMLIBRI III. — LiB. I. 414
gravatumque est cor tuura etiam hac vice, quatenril A quoniam ipse de sepulcro corpus suum suscitaverit,
exinanita in cuncfis adinventionibus tuis qualicunquc ipsius diviuo prolato docetur lestimonio, Judaeis
fidei tuse fruge, impleatur in te propheticum illuc cum diceret: Solvite templum hoc, et in tribus diebus
lamentatricis edilum yocis vaticinium, dicentis : Re- suspitabp illud (Joan. n, 19). Et quod sit lemplura,
siduum etucw comedit locusta, el tesiduum tocustct de quo dixerat, Evangelista indJcat, cum SubjiiBgjt:
comedit brucus, et residuum bruci comedit rubigo Hbc autem dicebat de templo corpotis sui. Et illud,
(Joel. i,4). Attende quid sequitur. Expergiscimini. Ptopietea me Pater diligit, quia ego pono animam
subinfert, ebrii,-et flete. Auxisli quin potius supra meam, et iterum sumo eam- Potesiatem habeo ponendi
pondus peccatj plumbi a talentum. ita ut non te pu- animain meam , et potestaiem habeo iterum sumandi
deat dicere inlirmitatis obligatum necessifate Chri- . eam (Joan. x, 17,18). Et notandum quod potestate,
stum Jesum pro se quantocius exorasse , et idcirco non necessitate posuerit, et iterum resumpserit
Deum verum credi non posse causaris, qui necessa- animam suam- Et rursus : Cum surrexero prwceclam
.rium habuit pro se etiam orare. De quibus latius vos inGalilwam, et his similia (Matth,xxvi, 52), Naro
supra juxta exiUs inteUigentise mese mensuram , ut - quiaDeus suscitaverit eum innuinerabilia utrorumque
Ut est illud
ipse, de quo loquimur, largire dignatus est, dispu- Testamentoruiii oracula proteslantur.
tasse me non abjuro-. JJ Apostoli,si confessusfueris, inquit, inore tupDominum
CAPUT LVI. Jesum Ckrislum, ei credideris in cotde.tuo, quodDeus
illum suscitaverit « mortuis, salvus eris (Roin. x, 9).
LocusPauli explicatus: Christus secundum quod Deus Et alibi: Cumque coiisummassent omnia, quw de eo
est suscitavil se, secundum quod liomo est; non ia- scripta erdnt, deponenteseum de lignoposuennt in mo-
men alius suscitans etalius suscildtus.
numento.Deusvero suscitaviteum d moriuis (Act, xni,
Hoc igitur Pauli testimonium tuis, ut ita dicam,
de Domiiio 29,50). Et quia Spiritus sanctus Deus est, tola euni
usus iri medium verbis deductum quia Triiiitas, et Pater, et ipse Filius, et Spiritus sanctus
Jesu Christo propbetico asstimpto oraculo docuerit: de sepulcro resuscitavit. Sed non est alter Filius qui
Tu es sacerdos in mternum secundum ordinem Mel- suscitavit, et alter suseitalus : quanquam sit aliud
chisedeclt,et adjecerit, Qui in diebus, inquiens, cat- et aliud, hoc est, divinura et humanum; unus tamen
nis suw preces supplicalionesque ad eum, qui possit esl Filius, suscitans et suscitatus, qui potestate ae
ialvum iltum a morte facere, cum ciamore valido et volunlate posuit pro nobis, non pro se animam siiam;
Ibcrymis offetens et exauditus est pro sua reverentia. potestate vel voluntale, quia una est Patris ejusque
Et quia non sibi neque pro se, sed sicut praefali su- voluntas, pro nobis oravit: pro nobis, non pro se, in
nius, nobis el pro nobis oravit, pro quibus nasci, et G-diebus carnis sux preces supplicalionesque ad eum,
mori dignatus est, Scripturarum 136 supertus«as- qui possit illum a morte salvuin facere, fudit. Qui
sertionis noslrse conjecta documentortiffi prseconia seroetipsum pro nobis hostiam obtulit Deo in odorem
evidenlissimis prolata leguntur testimoniis. Qui pos- suavitatis, pro nobis semetipsum saivnm a morte
sit autem illum a motie salvum facere, quo forte tum, fecit, hoc est, a mortuis suscitavit. Unde bene Apo-
dum ie laqjieo erroris suspendi quia non abnueras, stolus huic capitulo consentaneam membratim sen-
arclius nodum ansulse constrinxisii, nondum nostri tentiam subnectens quid dixerit explicavit, cum
est styli mticrone absolute sermonis ratio promul- protinus subinfert. Ait fenim: Et quidem cum esset
gata, necessitatis potius quam avaiitiae exigenle Filius Dei, didicit ex his quw passus est obedientiam
censura. Nunc autem quid sit salvum illum possit a (Hebr. v, 8). Filius utique Dei juxta Pauli vocem
morte facere exsequamur. Niliil, inquam, aliud, ul passus est, et ex his quaepassus est, didicit obedien-
mihi videtur, nec aliter inlelligi docetur, nisi qui tiam, eta niortuis siiscitatus est. lmpassibilis nempe
possit eum arnortuis suscitare. Tale est enim dicere passus est, et iffiiuortalis mortnus est, et seniper
atnorle salvum facere, quale est profiteri a morte vivens suseitatus est. Ipsfe;est et non alius. Qui de-
resuseitare. Et quia inseparabilia sunt semper opera scendit, ait Magislef gentium, ipseestetqui ascendit
Trinitatis, SiCutin ulero virginis tota Trinitas ope- B super omnes cwlos, ut.impleret omnia-(Ephes, iv,10).
rata est hominemChristum, ita eum de sepulcrp tota Namque quia idem est ipse mortuus et semper vi-
Trinitas a mortuis non abnuitur suseilasse. Nam vens, manifestiiis in prospectu posiluoi iri Apocaly-
quia Pater eum suscitaverit, Paulus scribit ad^Gala- psim legentls obuiuni non effugit, cum servo suo
tasila: Paulus apostolus non ab Itominibus, rieqtie Joaiffii, imposita super euffi dextera, profiteride
per horitinem,sed per Jesum Cluistum et Deum Pa- seipso non abhorruit, dicens: Nolite limere : ego
trem, qui suscil.avii eum a mortuis IGai. i, 1).- Et sum pritnus el novissimus, hoc est Aet V-, vivus el fui
» Plumbi talenium. TaletUum communiter usur- in fine, ubi de testudine Agetpris Byzantiul, ait:
palur, pro auri, argenti, et-id genus rerum determi- '<Gtibernabant eariihomines centuni, habenteni pon-
nala numerali quantitale. Sic Talentum Atticum, dris taientum quatuor millium, qubd fit quadringenta
Babylonicum, Eubricum, Hebraicum , iEgyptium, Octdginta millia pondo. » Et quidem Grsectiihf£>.av-
ceriuin numerum minarum vel drachmarum conti- TOValiquando, ipsum pondus est, unde T«X«VTOW es.':
nere dicebantur; de quibus late Budaeus in libris De pondero, sicut KVTITKXHVTO est wquiponderiset aequi-
asse, et Georgius Agricola in lib. De mensuris ej librium faciens. Plumbi ergo talenlum est ingens
ponderibus. Aliquando taffien pro quantitate ponde- plumbi.pondus.
rali sumebatur, ut habetur ex Vitruvio lib. x, cap. 21
.jR S. PAULINI
"• »"~~"- PATRIARCH^: AQUILEIENSIS 416
aio
mortuus. Et ecce sum vivens in swcula swcnlorum . i 137 sedeant in excelsis? Anquod est perfidius
i, 17, et xxn, 15). omnis perfidise et nequius universse nequitise, sce-
(Apoc.
CAPUT LVII. leslissimo ausus es ore garrire, quatenus trinum
Christum sedere dd dexteram Patris evincit non esse unumque Deum quadripertita dislinguere secliorte
nuncupativum Deum, sed verum : non adoptivum nitaris? Porro non est scriptum sedele, sed sede.
filium, sed proprium. Trinus namque numerus dividi nequaquam potest,
Accipe ergo et hoc beati Pauli clarissimum testi- et tamen tres unum sunt, eo quod sancta Trinitas
monium. Lex constituit homines, inquit, sacerdoles inseparabilis perseveret. Quadrus vero a numerus
infirmitatem habenies: sermo atitem jurisjurandi, qui secari se per medium absque ulla contradiclione
posl legem est, Filium in mtenium perfectum (Hebr. permittii : unde et a mysterio ineffabilis Trinitalis
vn, 28). Animadverte qualiter Aposlolus discreverit alienus exislet. Habet interim in se, eo quod basis
interDeum hominemque, et inter puros homines. sit h tetragoni, sacratius sacramenti <•figuram, sed
Et paulo post, Talem, inquit, habemus ponlificem, a Trinitalis omnimodo societale exsortem. Unicus
qui cottsedelin dexleram sedis magnitudinis in excel- igilur esl, qui sedet ad dexteram Patris, quique ex*
|* sis (Hebr. vm, 1). Ecce Paulus liunc pontificem, paterno utero ante Luciferum, et ex virginis vulva
quem tu nuncupativum Deum et adoplivum filium Q in terapore genitus, Chrislus Jesus Dominus noster,
perfidisefingis somno consopitus, Filium in seternum verus Deus verusque Filius Dei : quemadmodum
perfectum consedere in dexteram sedis magnitudi- Marci evangelistae lucidissimo declaratur oraculo.
solum sedere, sed et Et
nis in excelsis lestatur. Et 11011 Domiitus, inquit, Jesus, postquam locutus est eis,
signanter consedere, hoc est simul cum Palre sedere assumptus esl in cwlum, et sedet ad dexteram Dei
perhibetur. Cujus te, interrogo, vesaniseinfelix impio (Marc. xvi, 19). Eccur non confunderis Dominum
stupore denudas altonitum ? ita in promptu pa- Jesum Christum sedentem in dexteram Palris nun-
teus ufrumque latus syllogisticis praebes cornibus fo- cupativum Deum et adoptivum Filium confiteri? cum
dendum, quatenus nulla ex parte flexuosiselucubra- aulli alio nuiicupalivo Deo Pater dixerit . Sede a
tum sinibus eliciens virus evadere possis?Nam nuncu- dexlris meis, donec ponam inimicostuos scabellumve-
pativumet verum Deum, adoplivum elverumFilium, dum tuorum (Psal, cix, 1), nisi unigenito Filio Dei
faJsissimum, unum Chrislum pronunliare lingua Dumiino nostro Jesu Christo : qui cum eodem Deo
causaris: quatuor niliilominus introducere infamaris Patre et Spiritu sancto vivit et regnat
numero in omnipotente,
personas, cum trino Deus lanluniiuodo Deus in Trinitate perfecta per omnia sseculasaeculo-
personarum gaudeat distinctione, et individuo in
rum. Amen.
sacramento inseparabilis essentiaerecipial unionem. -
Sumpto igitur de extrema parte libri, Marci evan-
Nuncupativus eteniin et verus, proprius et adopli- gelistaefinalis sententiaegralisono leslimonio, termi-
vus, non naturalia, sed personalia nominasse quis nali quapropter libellus istejam jamque claudatur
ambiget? Nunquidnam calholicum bonumque tibi limitis fine.
videtur, ut duo Dii, duoque Filii in dexleram Patris
a Quadrus vero numerus. Hic ille est de qiio mira ascribitur. Vide Lutatium in illud Statii lib. v, verg.
jactant Pythagorici. Ad rem praesentem sit illud, 86: Quater axe sereno intonuit, elc. Uludque
quod lib. i in somn. Scipionis cap. 5, scribit Macro- quoque solemne jusjurandum Pythagoricorum, de
bius, nempe esse qui generdlur el genemt. Nam bic quo Macrobiusin som. Scip. lib. i, cap. 6: « Qua-
numerus quatuor <et nascitur de duobus, et octo ternarium Pythagorici quem TET/5«XTUV vocant adeo
generat... Pythagorici hunc numerum (octonarium) quasi ad perfectionem animse perlinentemititer ar-
justiliam vocaverunl, quia primus omnium ila sol- cana venerantur, ut ex eo jurisjurandi religionem
vitur in nuraeros pariter pares, hoc est bis quater- sibi fecerint.
na, ut nihilominus in numeros seque pariter pares
divisio quoque ipsa solvatur in bis bina. Eadem OupATOV ^ruxv TK/JKIJOVTK
rip-Ezipu reT/saxruv
quoque qualitate contexitur, id est, bis bina bis. » Id est, Non, per qui noslrmanimmnumerumdedit ipse
Et hoc est quod dieit Paulinus quod quadrus se per- quaternum. Sed his addo sacratiora, nempe nomen
mittit per medium secari. id est quatuor litteris et quidero
b Quodbasis sittetragoni. Plutarchuslib. Deanimae D Dei T£TP«7K^KTOV
vocalibus apud Hebraeosefferri. Hic auiem omillen-
procreatione ex Timseo: t Equidem tetractys illa dus non est locus Ambrosii, lib. de lncarnat. cap.
seu qualernio a Pytbagoricis tanlopere praedicata, 7, ubi hoc ipsum quod Paulinus, argumenlum, tra-
nerape numerus 56 id habet mirum, quod componi- ctans excludii a Trinitate quaternilatem personarum.
tur ex primis quatuor paribus, et primis quatuor Ait aulem sic : « Nec timeo ne letrada videar indu-
iraparibus numeris. » Primi autem quatuor pares cere : nos vere solam, qui hoc asserimus, colimus
numeri sunt 2, 4, 6, 8. Primivero impares 1,5, 5, 7, Trinitatem. Non enim Christum divido, cum carnis
quos si in summara colligas, 56 elficies; sicque te- ejus diviuitatisque distinguo substantiam; sed unum
tragonum habebis, cujus basis est quaternarius, ul Christum o.umPatre et Spiritu Dei prsedico; et illos
dicit Paulinus.
c Habet in se sacramenti magis, qui carnem Christi unius cum diviuitate ejus
figuram. Si ethnicorum dicunt esse substantiae, tetrada inducere demon-
audis theologos ; sicut ternarius superis, ita quater- strabo.»
narius Diis inferis et eorum mysteriis et sacris
417 CONTRAFELICEM URGELLITANUMLIBRI III. — LIB. II. 418
148LIBER TERTIUS.
. » Mffdgitaie pbtuit. Jure Pauliritis fepreheridit Fe- l*'quldem sOlet, riisrcoricifatus , tariieh ego-exspecca-
licem' eoquod dicefe atisus esset Sesnmeffldgitasse, tipnepromissi tui ffiovepr, .ut adroorieam fe, non ut
ut calix a se transiret. Nam efflagitare non obedien- flagitem. Misi autem ad te quatuor admonitores non
tis obsequenlisque est verbum,.;sed pptius aiteritis nimis verecuiidos. ., qui.nietiip ne forte flagitent:
vohmlatemiad propriam trahere yolentis ; et ut eje- Egoautem mandayi, ut rpgarent. ».'Effjagilafe vero
ganter dieit Paulinus , Efflqgitare hpn. pertinet qd adhuc vhn atiget, et flagitatioiiem intendit,, ut.illud
simplicis- orationis effectum;. sed potius, autcuriose de Turno iEneld. lib, xn, v. .759. ., .- ,.
Tdbaiio extorquere,quodjjpelitur,,aul qupd nescitur "
..... Notuihqueettagitat ensein
iflavointerrogatiohis. stiidio investigare : Hinc flagito
nonnuiU, nec male,.a ilaroma deducunt, ut sit yejie- Jure igitur Paulihus, verbum eflldgitdreuti-iniproprie'
inentef, „et qtiadam. antmi inflammatioiie expetere. - etimpertinenter prolatum a Felice expungit et-fe-
-GicerPnon urioih loco flagitare distinguit a poslulafe, probat. . , . , :
%\ tanqtiam majus aniinM secefnit, Orat. iprp.P. h FiavPinteffogatibnisstudio. Sijhicerrornon sub-
Quihtio;; < Veruffi his; de rebus non necesse h.abeo i est, pro flagfanti flavo repositum puto ,<idemque
dicere ea,-quae me P, Quintius cupit cbmiheihbrare, esse PauUno ac ardenti et flagranti Sludio: Flavus
tametsi causa postuiet: tamen quia postuiat', ,nbn .- enim est color ignis ardentis.ret flagrantis, id est
.flagitaf^prseterihp. X Et lib. K, epistv.8. « Et si mii- flammsei Vid. not. in cap. #41ib.:i, ;• ,4
nus flagitare,-Lquamvisquis pstenderit,, nb poptiiiis
459 S. PAULINI PATRIARCHJ) AQUILEIENSIS. UQ
prolixius oraret, angelos se pro noslra consolatione A . pheticae narrationis ordo demonslrat, cum protinus
permisit conforlare, nulla prorsus exigcnle causa ne- subinfertur : Quonidmprwvenisti eum in benedictione
cessilalis, sed ut hoc exemplo omnia membra ejus dulcedinis, posuisti in capite ejus coronam de lapide
sanclique sui informati ffiartyres, in tribulatione prelioso (Ibid.,A). Porro in tanfa benignitatis cle-
quacuiique constiluti, interque carnificum manusde- menlia voluntatis tnae excrevisse pietas perdocelur,
relieti, omni prorsus humano destituti solatio, quasi qualenus flevissete evangelista tuus ob introituih Je-
in agonia facti tenacius devotiusqueiii Deisolius sus- rusaleni civitatis quam elegisli, humano 1 describat
pensi sperantes auxilio perdurarent. Unde et pro factus cbrdis affeclu; ntide et miseranlis inducit
sudoris rore de corpore unici ejusdemque nostri con- consultum : more gallinse asserit le voluisse filios
solatoris guttas sanguinis, quod certum esthumanae ejus illa renuente congregare sub alas clementiats
omnino non esse naturse sudare, non fruslratorie ab tuae. Si volimtatis tuse improperium passionis non
evangelista refertur in terram usque distillasse : qua- fuit quantocius suscipere, cur obvius temelipsum
tenus per terrara, in quam defluxerat, terrena bea- persequentibus in nocte praebuisti traditionis, ila ut
toruin martyrum depromeret membra, el purpureae respondentibus tibi quia Jesum Nazarenum quaere-
guttulae punicum dislillanlis rorem roseo Clirisli san- rent, diceres : Ego sutn. Si ergo, inquis, tne quwti-
guine eadem sanctorum martyrum purpuratal depin^ B 1 tis, sinite hos abite (Joan. xvm, 8). Sed qUoniam
geret membra. tuse pietatis vox in evangelio tuo auditur dicentis,
CAPUT VI. Desceridi de cwlo, non ut faciam voluntatem meam;
Jesum alloquitur, ut intelligdt quid sit eum descen- sed ejus qui misit me, Pdtris (Jban. vi, 38), doce me,
aisse de cmlo non ui fdcerel voluntdtem suam, sed quaesote, Domine Deus misericors, et singulariter
ejus qui misil se, Pairis. bone magisler, sincerse imbutor fidei, qnomodo in-
Astruit etiam eum ex en Evangelii loco non suae tellegi te largiente delur et tuam te descendisse de
volunlatis esse, ubi ipse de, se loquitur, dicens : ccelo, et non tuam facere volunlatem: Tu scis quia
Omne quod dat mihi Pater ad me veniet, et eum qui valde pertimesco aliter de te quam ut dignum est et
venit ad me non ejicio foras ; quia descendi de cwlo, libi placet, sentire. Tu mihi ergo dona gratuitp mu-
non ut faciam voluntatem meam, sed ejus qui misit nere, quod nullius exigit merili venerandai vitsc fa-
me Patris (Joan. vi, 37 seq.). Si juxta hseretici hujus cultas, quo possim et recte senlire, et concepto ser-
. vecordiae impudentissimam opinionem non fuit tuse roone fideli convenientius valeam ore proferre. Tu
voluntatis, Domine Jesu Christe, etiam secundum . vero dixisti: Apeti os c tuum el ego adimplebo illud
quod homo fieri dignalus es, omne quod tibi dedit (Psal. LXXX, 11).
Pater salvare, nec ejicere foras, sed tantummodo G CAPUT VH.
Patris : ubi est illud quod alibi tu ipse dignatus es Pergit Jesum alloqui, docendodiscretionempersona-
praemonere, quimentiri non potes: Venil Filius lio- rum Patris et Filii, non voluntdtem,quia unavo-
minis quwrere et salvum facere quod perieral (Luc. luntas est Patris el Filii.
xix, 10). Ubi est illud quod quidam propheta tuus, Non possum ergo cum his etiam convenisse, qui
te uilque Jargiente, divini cantici mellifluomodola- dicunt te, juxta qhod homo etiam fieri dignalus es,
mine alacri de te corde laudum praeconia Patri in- alienum a paternae quocunque mpdo unitate existere
tonans ail: Desiderium animm ejus tribuisti ei; in voluntatls. Nunquam te, Domine, credb" sic fuisse
voluntate labiorum ejus non fraudasti eum (Psal. xx, verum hominem, ul non esses semper et verus Deus.
3)? Ecce non quemlibet simplicis voluntatis efle- Cum una ergo persona sis Deus et homo, non inve-
ctum, sed desiderii »; quia imo plenaejucunditatis nio quo pacto non sis unius cum Patre et voluhlalis,
suavitate ut salvum faceres, et non ejiceres foras salva scilicet d proprietale ulrarumque naturaliuir,
omne quod paternse dedisse tibi charitalis intimatur voluntatum. Sed quia non tibi nec pro le, sed nobis
dujcedo, prophetalis vaticinii sermo declarat. Et et pro nobis descendisti de coelo, et es de yirgine na-
quia de Verbo caro factum, per quod consummatae,n tus per carnis dispensationem, et omne quod fecisti
passionis sacramentum triumphalis gloriae decore: et docuisti, quidquid loqui dignatus humana es yoce,
coronari voluisti, sit hoc praedictum, sequens pro- non tibi nec pro te, sed nobis et prb nobis fecisti et
152 a Sed desiderii, quia imo, etc. Eam esse pe- Error ergo, ut opinor, ex eo irrepsit, quod pro os
riodi hujus alias obscurioris, senfentiam existimo, tuum legeret aliquis in veteri Scriptura ostium, et
•videlicet":sermo prophetalis vaticinii declarat non ostium idcirco scripserit.
quemlibet modo voluntalis affectum tribuisse tibi d Salva scilicet proprietate utrarumque naturalium
Patrem, sed eliam desiderii, quin imo desiderii sua- voluniatum. Nihil hac exceptione opportunius. Et-
vilate referti, plenitudiiie jticunditaiis, desiderii, in- enim hnicam voluntatem Irt Chfislo statuere error
quam, ut salvtim faceres, et non ejiceres foras omne Monolhelitarum est damnatus in vi synodo generali,
fjuod intimatur dulcedo paternse. charitatis libi de- cum auctbre haeresis Sergio, et sociis erroris Paulo,
disse. An scopum attigerim lector dijudicet. aliis. Dum autem dicit Paulinus Christum
h Hmtnanotactus cordis affectu. lactum, non ta- <Cyro, unius esse cum Patre volurilatis, videri posset priffia
• ctus
ratiogrammalicse postulabat, quia tactus ad eum. fronte unicam voluntatem iri Christo ponere. Ciim
qui flevit refertur; le flevisse evangelistd describit ' autem addit salva proprietate ritrarumque naturalium
tdctum humano cordis affeclu, erat dicendum. Sed voluntdtum, manifestissime pslendit se duas vOlunta-
$anctus et Iheologus a grammaticis nbn vapulat. tes secuhdum duas naturas in Christo admtttere,
«•Aperi ostium. Vulgata habet : dilata os tuum. Uham vero ciiiri Patfe, divinam intfelligit.
441 CONTRAFELICEM URGELLITANUMLIBRI 1H.— LIB. m. 412
«focuistietloculus fuisti,etquia tu es Dei omnipoten- A Dei facere voluntatem informares. Sciebas utique
tis Patris sapientia, in eo animam quod dixisti non Euciferum,qui mane oriebatur per superbiam, suam-
tuam facere sed Patris volunlatem, utrumque insi- que voluntatem sequendo de coeliforas ejectum pa^
nuare nbbis dignatus es, et doctrinse fuit injectum latio. Sciebas nimirum protoplastos, serperite stia-
praerogativuin, etdocumentum constat exempli. Cuffi denle utsuam facerent volimtatem etperstiperbiam,
• autem dicis, Detcendi de
cmlo,non ut facerem volun- suique transgrediendo cortditoris prseceptum de pa-
tatem meam, ted ejus qui misit me, Pattis; apertius radisi gauduS ibras fuisse ejectos. Idcirco descendisti
-personarum declarasti discretionem, quia et Pater de coelo, non ut doceres homines per superbiaffi suam
- pater est, et tu Filius vere filius es. Et voluntas non facere
voluntatem, per quam foras ejecfi sunt de pa-
est tua solius, nec alia, sed comffiuniset una cum radiso; sed per humilit&tem Dei semper facere vo-
Patre. Tu enim ipse docuistinon a temelipso esse vel luntatem, per quam intus, ih aeternam scilicet bea-
tenisse, sed aPatre, et ex Patre : quia non duo vel titudinem valeant sine fine manere. Non fecisse te
tria, sed unum principium est Pater et Fijius et Spiri- -tuam voluntatem docuisse te est neminem suam, sed
tus sanctus. Sicut enim ex te npn es, sed ex Palre, Dei facere voluntatem. Ejicere foras fuit diabolum
ila et voluntas tua nou est alia, nec aliunde, sed una suam, non Dei protoplastos suadere facere volunta-
eademque et ex Patre. In eo igilur unum te cum **tem. Non ejicere fuit tui, DomineJesu Christe, Pa-
Patre esse luce clarius demonstras, cum te noii tris, non suain electos tuos
praecipere facere volun-
alterius, sed unius esse cum Patre edoces voluntatis. tatem. Hujus nimirum doctrinae regulam per alium
CAPUT VHI. etiaffi evangelistam tuum te docuisse didici. Nam ut
Similitudine termoms et doctrinw, quw Christi et non a diaholo inventore omnium lrialorum superbiae
Palris sunl, ptwcedeniia cpnprmdt,
jactantiam prelioso redempti tuo adpeterent san-
Constat autem huic simile alibi te per eumdem sed a te retributore omniuin bonorum disce-
guine,
evangelistam dixissc . lit sermonem, ais, quem au- rent humilitatis mansuetudinein in sinu menlis mi-
disti, non est meus, sed ejus, qui misit me, Palris tissima retinere devotione, sic
et iUud: doctrina praemonuisti dicens :
(Joan. xiv,.24); Mea nonesfmea, Discite ame quia mitis sum et humilis corde, etin-
ted ejus qui misit me, Patris (Jpan. vn,, 16). Quem- venietis
• admodum requiem aitimabus vestris (Matth. xi, 29).
ergo intellegi datur sermo auditus non lllam utique requiera, quam in' paradiso callidi ser-
esse tuus, sed Patris, quoniam tu es unigenituffi
homo deceptus astutia, per superbiam,
VerbuffiDei Patris, et non est aliunde, sed ex Patre, pentis primus amiserat sequendo voluntatem,
einon tuum, sed Palris, quia tu Filius unigenitus , suamque
es Dei Patris, et doctrina tua a non est tiia separa- c CAPUT X.
tim, sedPatris, quia non est alia tua et alia Patris, Voluntassalvdndi homines, quw est in Patre, est et in
Filio. Et quomodo inlelligendum Htlud : Nemo
sed una eademque Patris et tua; ita et voluntas tua bonus nisi solus Deus.
non alia tua et alia Patris, sed una eademque et tua Audiamus nunc sequentia ex horum connexione
et Patris. verborunii dulcisono tuo ore dicente:. Hmc est, in-
153 CAPUT IX. voluntas Patris mei, qui misit me, ut pmne quod
Docet Christum descendissede cmlo in exemplumhu- quis,
militatis et ebedientim,nori ut faceret voluntatem dedit mihi, non perdam e%eo, sed resuscitemilludin
suam, sed Patris. novissimo die (Joan.m, 59 seq.). Sequere, Domine,
De his igitur ita se habentibus videamus nunc te magister essentialiter bone, quae sit voluhtas Patris
doeente, qualiler humilitatis et obedientiaeexempli de eo, qui vidit Filium ef credit in eum. Ut omnis,
speculum, quo intendalur proluleris, non tuam sed inquis, qui vidit Filium et creditin eum, habeat vitam
Patris facere voluntatem. Reddis namqu.e causam mtetnam,et tesuscitaboego eum in novissimodie, Quis
cur ita dixeris. Ais enim : Omne guod dat milti ergo tam insani capitis amens existens, quatenus uon
Pater, ad me veniet, et eum qui venit ad me, non eji- credat, juxta id etiam quod homo es, quia rationalis
cio foras (Joan. \i, 57 et seq.). Et quamobrem non _. animse et mentis benignse mitis es et humilis corde,
. ejieias quasi interrogalus exponis, quia descendi,aA-' tuae procul dubio fuisse voluntatis, omne quod tibi
didisti, de cwlo,jnon ut faciam voluntatem meam, sed dedit Pater, quin imp quod ad le traxerit, salvare et
ejus, qui misit me, Pdtris. Ideo descendisti, lioc est resuscitare Ulumin novissimo die? Dissipa, obsecro,
excellentiam divinse altiludinis exinanitiis formam -;Jesu Christe Domine Dieus,potentissima tua dextera
servi suscipiendo inclinasti, ut membra tua, electos Babyloniseparietem civitatis super refluentium posi-
scilicet tuos , et exemplo et monitis nori suain sed tum glumas h arenaruffi, in qua lamia'« denudata
a Vide similia apud sanctum Augustinum tract. 29 • Hist. animal. lib. v, c. S; Plinium lib. ix, cap. 24;
in Joati. sub initio. Petrum Gyllium de noiuinibuSpiscium'cap. 99 ; sed
154 h Giumas arenaruth. Vide diCta in riot. -prsesertita UlysseffiAldrovandum dePiscibtis lib. m,
lib. i, cap. 8.r cap. 32 ef 63. Neutmm lamen ex lris'Jeremiae seh-
c In- qua lamid riudata mamma. Respexit ad Je- tentiae congruere videtur. Neque enim recte expones
rem, Thr. iv; 3: Sed et lamim hudaverunl mammqs, :' de lartriis mulieriijns, quia rion altint catulos.; Caluli
laciaveruhi catulos suos. Lamise aliquibiis sunt vene- enim bestiarum partus dicuntur. Non item de lamiis
ficae feminaevel s<agaeet stryges, vei meretrices. -;piseibus, quia canis carchafianon est exgenere cse-
Vide Rhbddiginum lih. xxix,cap. 5, aliis sunt pisces, toruffi, ac proinde mammas non habet, nt plhribus^
et canes carcharias vocant: de his vide Aristotelem ostendit Aldrovandus lociscitatis. Textushebrseus
S. PAULINI FATRIARCH^ AQTJILEIENSIS 444
£45
mamraa vinilento fablactat *. catulos lacte : et fac A i sisti dicens: Vosvpcaiis tne Magister et Dpmine, et
henigne in bona voluutate tua Sion, ut sed.ificetur benedicitis : sum enim (Jqan. xin, 13). Non ergp se-
Jerusalem murus,,firmam posilus supra pe,tram, in cunduni sonum vocis hypocritse scribse, sed secun-
qua millia nngelorum mellifluis dueent conceniibus dum quod proprie solius est Deicprdis cogitatioffiim-
cjioros psallentes. Evelle spinas et tribulos, quos que audiens f Prp audientis] resppndisti clamori.Per-
guasque malediGta prolulit terra, etpianta npveilas °" fidisc nenipe redarguens in cordis tabula scriptam
*
pleas, pampineaque vineta, candifluis liliis, purpu- damnasti calliditatera : non. siniplicis magistri vo-
rpisqne circumsepla rosetis in lerra, cui benedixisti, cabuli refugisli favorem. Et qtioniam non,Deuni et
,cum ayertercs captivitatem Jacpb. Istius nimirum liominem, sed purum te sub ffiagistri npmine homi-
lamiae catulus exstat lacle nutritus pestifero, qui sa- nem appellayit, qui debuprat Deum el hoffiinem vi:-
crilego ore te asserit ob piefatis sacraffientum non raciter te confileri: laleni ergo dixisti non essen-
essentialiter bonum, eo quod cuidam subdole inter- tialiter hoiium, qualem ille magistruni; hoc est,
roganti legis perito, bonumque te magistrum, quasi purum corifessusest liominem bonum. Quid me, ais,
purum ,hpminem confitenti, cum rectse fidei ralio dicis bonum ? Nemo bonus, nisi sohis Deus. Ac si di-
exigerit Deum te verum et homiuem prpfiieri, re-' ceres : Quid mc diCishomiiiem bouum, cum ego sim
sp.ondisse te neminem bonum legerat nisi solum B Deus homo? Talem dico neinineni essentialiter bo-
Deum (Luc, xviti, "1S) : in tanlum te „a Dei solius num, qualem me tu-hominera scilicet suspicaris lan
socielate, quia homo fieri dignatus es, avellere co- tummodo bonum. Unde et euffi si vellet vitam ha-
naturj quatenus per id quod honio es, non essentia- hefe, ad legis recufrerC doeuisti prsecepJa,quatehus
liter, sed nuncupafive sis bonus, tanquam quilibet ea Iegendo disceiei, qtieiriadhibdiimte Verum Deum
horap purus, qui non est una persona cuni Deo, in niysterio Trinilatis prini3elegis latio denionstra-
sieut lu erederis solus, et non naturaliter bonus, ret: et quia nbtt fieto corde, siCtit ab hoc hypocrita,
quia de yitiata est omnis homo natus substaiitise qui se putabat legis peritum, esses diligehdus, sed
niassa, sed es dono gratioe ut bonus sit te promere- sicul ibi legitur, ex tbto Corde, et ex tofa aniraa, ct
juf largientc. Tu autem qui de Spiritu sancto ualus ex tbla virtule.
es vertis horoo, nunquam fuisli purus liomo taji- CAPUT XII.
.tomffi.odp,sed in ipso spiritali conceptu Deus crede-
ris, Deus semper et homo, Qiibmodo Ftiiris ignorare diem judicii dicalur, ciim
juclicium ad ipsuni spectet: Modeslia Pqulini super-
CAPUT XI. sedentis a controversiq dirimenda, quqnivis in au-
lOstendil nonjiegare se Cliristutn bonum, sed respbh-'« thenlicis shw ecclesiwexemptaribus, etapud tiiero-
defe nbn esse bonum heminetn nisi Deum , ei qui se C V ritjiiiutn et Ambrbsiumnbii reperiatitr ib Filius in
ctedebdt hominem tanlummodp bonum. allata senlentia. .. .
Clotifiteatur Crgo rtecesse est haereticus istp labiis Eodem tiaffiqtieffiodo prbpter iriysleriuni Incarria-
tbxicatis Spifitum sanctum non essentialitef Jjohnni, lionis autumat le Filium Dei dieni judicii ighdrare,
si te qui de Spiritu saiicto et virgine veraciter natits cum dies plaue proprie judicii Filio Jiominisascriba-
yesbomo, non acquiescit singulariter esse ac essen- lur. Sicul fulgur; inquis, exil ab Oriente; el paret
fialitCrhonum. Non eniin te negasti bonum, ctun di- usque in Occidenteni, ita erit et advehtus Fitii homi-
ceres, Nefho borius nisi solus Deus, quia tu, qiti nis (Mattlt, xxiv, _7). Et iilud : Tuhc videbunt Fi-
•ChristUses, CtiffiPatre et Spiritu sancto, salva pro- lium hominis venientem in nubibus coelicum vitiute
prietate triuril' bersoriarum, solus et unus es Deiis muita etmajestdte(Ibid. 30). Et rursus-: Ghm sederit
honus. Non dixisti^ rion sum egObonus, quoniam Fiiius hominis in sede majestatis suw (Mallh, xxv,
aiias prbfessus es : Ego sum pastbr bonus (Jocin. xi, 37). Sed qubniaih in ahtiquariis -EvahgeUoruffiriu-
11). Et ilIud:A« oculus tuus riiquam est, quia ego thenticis, quse peries hos, et in scfihio sarictseriostrse
borius surii (Maith. xx, 15)? Sed iiecniagistri nomiriis retinereritur ecclesise, Filii vocabulum ih eodem
appellationbffi sprevisti, qtii discipulis luis in cceriserjEvarigelii loco insertum minime valuit rCperiri, et
cotivivio laudabiliter hujus vocabuli causam ^xpres- vifi illtistfissiffii, beatus scilicet Hiefbriymus * atque
h c. Jeremise habet 'ji_n tannin hoc esl dracones, ita a Virulenio ablaciat cdiulos idcte, pro laclat usur-
et Ghajdseus et LXX, licet Syrus et Arabicus inter- pavit Paulinus. Ablaclare enim prqprie est a lacte
pretentur canem sylvestrem. « Sentenlia ergo est, amoyere, quod esl contra menfem Paulini, ut patet
ait Menochitis, eliam feris truculentis rion defuisse ex iis, quaehabet infra : Lamiw Catulusexsiat lacte
in suos foetus materna viscera; defuisse autero matri- nutritus peslifero. ,-.,,. , .
bus Jerosplyiiiitaiils, > Verum Paschasius .Ratbertus h Hieronumus. Locus Hierbnyffiihic.estiti c, xxr,v.
ad iiienteni Paulinl nostri locum Jeremise interpreia- Matlh.. tom. XXVI Patrolpgiai. <cbl.'181;.« In qui-
tur lib. iv in Lamentaiioiiibus Jeremise. Sic eiiim ait: busdani Latinis codicibus addituni est, Negiie filius :
« Sedet,Chfis(i EcGlesiaplangitper laniias hypocri- cum in Grsecis^etmaxime Adamantu et Pierii ex-
taruih atque liaireticorum caljidaffi, perversitatem : emplarib.iishoc.npri fiabeaiuf .ascripfuiri; ,-sedquia
,qui humaiiam quidem faciem gestantes beiiuina per . in lioniiuliis legitur, inserend.um yidetiir. Gaudent
. impietatem cprda gerunt. Qui liinc manimam nu- Arrius et Eunpmius,.quasi ignorantia magistri glo-
quando errorem suum libere praedicant; tuiic ria sit discipuiprttin. i pfiffipHieronymus. Si non
""dant, catulos
yero lactant „ quando maie sequaces parvu- alius-Adamanlius est. ac, fJrigenes, qui Adainantius
lorum animas perversa docenl, et ad impietatera est dictus, fateor non intelligo, quomodb Hierony-
malo niUriendo conformant, etc. > mus asserat non esse scriptum in Adamantii ex-
UH CONTRAFELICEMURGELLITANUM LIBRI ffl. — LIB. III. 446
A.nis rebus valde strenuissiniisviris, Helario*videli-
Amhrosius a, Satisin sacro peritissimieloquio, affir- A
roaht amboconsbnavoce, lectls sane ab eis priscis cet J>Pectayiensis faraosserecordationis viro, in de-
Grsecoruffi155 codicibus,in eadem EvangeUifolia cimo, ni fallor, operis sui pro causa digesto fidei
Filii nomen non fuisse inspectum : unde et ex eo libro, et beatsememoriseAmbrosio Mediolanensis?
credibile potest videri lorige a verb et ex superfluo sedis antistite, in quinto ad GratiauumAugustum
additum. Quottiamsi ab Evangelista ceiebfi fuisset volumine, ad Ariauaeprorsus perfidise refellendam
calamopfomttlgatum,nequaquampost angelos Filii insaniam, stylo perspicuo exarato, lalissimaedispu-
positum hoittenspecnlaretuf, quemadmoduniin qui- tationis insulcata verborum serie legisse me recolo,
busdam feeeiitjoribus inspicituf voluminibusexara- viros egregiosin explicandonon incomffiodae rationis
tum : De die autem illo et hora nemoscit, nequean- glovellod operosius desudasse. Alter horum de pe-
geli cwlorum, neqiw Filius (Marc. XIII,32). Ordo litione matris, alter vero de Filii subjectione npn
praeposlefus, Filiuin post angelos, Domirium post brevi explicuitslylo. Ideoquenon inconvenienteruti-
servps, creatorefnpost creaturam. Idcirco npn ab re lius, ut arbitror, judicavi ab his etiam, etsi non
exislimo ab his disputationis suspendere filum, de penitus, conipendioshis tamen definitionis calamo
quibus dubise veritatis mobililas modis omnibus temperare. Et quoniam non praetereundoomnimpda
exigit titubare Scriptorem. ] dissimulationisiiicuria qualitasextorquet necessita-
B
CAPUT XIII. tis, praesertim cum vir iste semiplenacerebri e por-
Quwstionisde matrefiliorum Zebedwisolutionemad tione compositus, more suo volantes sacri eloquU
Hilarium el Ambrosiumremiltit. f theoricas incaute ad terras detrahendo disputatio-
De petitioneautemfeminesepielatis, matris scilicet nis mfamare nititur manu : idcirco sumptaejusdem
filiorumZebedseiobsecranlis, quatenus duo lilii ejus, Scripturae loci serie narrationum, succincte summa-
untis ad dexteram, et lmus in regno Christi ad sini- limque, nt instautisconcedit temporis ordo , intacta
stram ejus sedere promererentur (Malih, xx, 20 transcurrerido tangamus.
seq.); et quia non esset suum bujus dare sessionis CAPUTXIV.
audit a Dominotara allissimaedignitatisprivilegium, Non esse Christi dare regnumfiiiis Zebedwi, sed
et de subjectioneFilii, cum tradiderit regiium Deo quibus a Palre paratum, duobus explicaimodis;
et Patri; quia blim a priscis docloribus, et in divi- Ex eo igilur quod postulante matre filiorum dex-
eitiplaribus Grsecisadditamentum illud nequefilius, citur, quia pars membrorum ejus non est subjecta
cumOrigenes incap. xxiv Maltbaei,hom. 50, edit. fidel.Iu fine atitem mundi, cum omnia membra re-
. Paris. an, 1520, diserlis verbis habeat nequefilius. gnaniem viderint Christum, id ,est cprpus suum,
' En verha ejus :.De dieautern illa.ethora nemo scit, C ( etiam ipsa subjicienturChristo, id est corpori suo,
neque angeli cwlorum,nequeFilius; nisi Paler soius. ut oraneChristi corpus subjiciatur Deo, et Patri, ut
Do Lalittam versionem, cum Grseca"prae maiiibJis sit Deus omhia in omnibus. J Hanc expositionem
. non sint exemplaria, in quibus tamen ne suspiceris D. Pauli ex Hieronymo placuit liic pfoferre, quia
. «iayerba deesse : etenim fuse lateque hanc difficut- pmnino consona est illi, quam habet Paulinus cap.
tateffi pefgit explicare, quomodoiiilelligendum sit 16et 17. Ililariura autem prsecipuevide n. 8, 30, 35,
id qtioddicitur apnd Matlhaeum,nempe Filitimn'e- uSque ad'44, lom. X' Patfol. edii. Migrie, ' col. 404-
. scire diemjudicii qttodutique non faeeret, nisi ipse 428 in libro xi allegato.
ita in Grsecisexemplaribus,quaevulgavit. c AmbrosioMediolanensissedis. Locus Ambrbsii
* »scripsisset
Alque Ambrosius.Loco vero Arabrosiiesl lib. v a Paulino cita.tusest lib. vde Fide cap. S a nuhi. SS
: Defidecap. 16, n.193, lom. XVI Patrologise, col. usque ad 68, tom. XVI,Patrpl, cpl. (560-665,quo
. 688, edit. Migne: « Scriptum est, inquiuiit (Ariani), disserit de postulalione rriatris filiorhffi Zebedaei.
De die gutem illo. et hora nemo scit, neque Atigeli Sed adverte eodem libro cap. 13 et seq. a rtum.
cmlortim, ttequeFitius, nisi solus Pater. Priinum 1.S4usqueadl88 pergere Ambrosiumexponere lo-
• veiefes ribn liabertt codices Graeci, quia nec Filius cum Aposlolidp subjecti.onefiiii : Hinc Paulinus vel
scit : sed non mirum si et hoc faisarunt, qui Scfi- in solo Ambrosioduplexhabet testimonium.
pluras interp.olaveredivinas. Qua ratione autem 156 d Clovelio.Videnot. in lib. n, cap. 6.
videatur adjeciumprodilur, dum ad iuterpretationem e Semiplena cerebri portione comppsitus,optima
:tahti ; circumscriptio. Plinius enim Ub. xi, cap. 57, cere-
sacrilegii derivafur. J HaecAnibrosius.
i Heldrio Pectaviensis,srippiesedisepiscbpb,Quod Dbruffi
] viri quam feminsemajus esse ait, additque:
',aUhi admonuimus, hic quoqueoccurrit e pro i tisuf- . < hicmeritis festregimeii. » Hinc defectus portionis
patum a Paulino, et prp Hilarius Helariutnet Pecta- debitaecerebri insaniae,stupiditalisque-argurtientum
vin. pro Pictavieri.eum dixisse. Lbcus autera, qui habetur. CoeliusRhodig.lib. xv, cap, 25 « Principem
fuse ab Hilario expUcatur, est AposloliI Cor. xv, animaeVim in cefebrb: yirilem atque irascibilemin
J!8, non lamen Ubrp x, ut etjam duliilanter indicat cOrde » esse sitamex Galenoait, et addif, < Vulgo
'Paulinus, sed xi De Trinitate. Ad quem librum jac.tari sic propemodumnovimiis, cum fatutim in-
provocat,Amandum sanctus Hieronymusepist. 147, audimuscerebrumnon habere : timido et pusillanimi
<qui sibi in eumlocum Apostoli consimilehiqusestio- Cof.deesse. i
rBemproppsuerat: i Mifof, ait, te hoc a me quserefe 1 •Volantessacri eloquiitlieoricaS,Theoficasforte
.voluisse, cum sanctus Hilarius, Piclaviensis episcp- .pro llieoricas positum est. Factum nCid foftasse vi-
pus, undecimuinlibrum contra Arianos hac quse- tio amanuensium?Theoriw autem sunthoc in ioco
., stione et solutipnecompleverit: tamen pauca saltem meditationes, contemplationesqueScripturaruffi a
J' dicamus. Omne iu hoc scandaluroest, quare Filius ,6e«,(io? quodest conlemplator.BudseusOtapwM proprie
.Patri subjectus(licatur.... Chrisliis iniis, qui fid«- esseait rerum divinaruminspectiohem et spectaculuni.
-'tesjunt, sUDJectusest Patri, quia omnescredenles, Apud Areopagitamyerosignificare,spirilualissensus
liho oinnehominumgenus, corporis ipsius menibra conlcmplaiiohem; Ita H. Stephan. Tlies. I. G. in voce
reputarilul'. Ia.iisauteiri qiii increduli suht,(id est eswfia.'VplantCsatiteffidixit forte ailusioriba^.'|llud
"iudaiisVetefJin'iCis,'ethaereticis? insubjectus essedi: ;,Zach. c. v, 1 : Volumenvolans.
447 S. PAULINIPATRIARCH^ AQUILEIENSIS .448
trum laevumque sessionis insigne, Dominum non A xx, 17), hoc est non per divinitatis altiludraem
matri, sed filiis respondisse nullius obstat contra- aequalemPatri, sed quasi hominemtantummodoeum
diclionis objectio,-pateuter innuitur filioruminslin- credebat, cuique cordis intentionem Dominus re-
ctu matemo genitricem devictam affectu pro filiis sponsionistemperaverit sermonem : Quia tu me ho--
ad Dominum accessisse, cum dicitur : Nescilis, ait, mineni adhuc, et nondum Deum confiteris, non est
quid petatis, et protinus subinfert, potesiis bibere meum, hoc est, humanaepotestatis, in qua soUus
calicem quem ego bibilurus sum? Cui cum respon- humanaenaturse est homo, non est dare. Meum au-
derent, possumus : slatimque Dominus, Calicem tem, qui Deuset homo sum, his quibus paratum
quidem meumbibetis: sedereautem ad dextram vel esta Patre meo, hoc est, recte petentibus summae
ad sittistramnon est meuin date vobis, sed quibus pa- potestalis est dare.
ratum est a Palre meo (Malth. xx, 22, seq.). Et CAPUT XV.
nolandum, quia cum Dominusdixisset: sedereautem Proponit difjicultatemex Apostolo, quomodp Palri
ad dexleram vel ad sinistram non est meum dare Chrislus subjectus, vel subjiciendus.
vobis, cur ita dixerit, causam impossibilitalis Do- Ideo igitur vaniloquus isle Jesum Christum Do-
minicse objectionis ratio manifestat prsemissselocu- minum nostrum, non Deum verum, sed subdilum
tionis, hoc est nescisse eos quid pelerent. Nihil igilur B astruet Deovero perpelua subjectione, quia Paulus
Deo difficile; sed qualitas petitionis difficultalem scribit ad Corinthios : Cum tradiderit, iuquit, regnitm
generat postulanti, ulrum recte an non recle peta- Deo el Patri, et subjecta fuerini illi omnia, tunc et
tur. Si recte: omnia quidquid pelierilis in nomine ipse Filius subjectus erit illi, qui subjecilei omhta,
meo hoc faciam (Joan. xiv, 15). Si aiitem non recte: ut sit Deus omnia in omnibus(I Cor. xv, 24 seq.).
Non cst meum dare vobis: Et aniroadvertendo quo- lnterrogo ergo, si necdum subjecta sunt illi omnia,
niara non Dominus generalis sententise protulit cau- et ipse Filius lunc erit subjectus illi, cum ei o.mnia
sam, tion est meum dare onmino cuilibet, sed si- fuerint suljjecta, si simpliciter secundum auditum
gnanter retulit, vobis.Ac si patenter diceret, vobis judiciumque aurium, et non excellentius sacratiusque
ulique, qui nescitis quid petieritis. In hac quippe hujus altitudinis intellegi profunditas praemonetur :
duorum fralrum pelilione omnium fere non recte quomodo nunc idem Filius in utraque forma, divina
pelentiuin summa consistit. Sed et cum diceret, scilicet et huinana unus idemque 157 a(i dexteram
Non est meum dare vobis, non conclusit islo fine Patris sedet, subjectus creditur ? An non subjeclus
sententiam loculionis suae, cum illico subjungit, sed sedere ? Apostolusclamat, Cum subjecla fuerint ei
quibus paraiuin est, ait, a Patre meo. Nec intulit omnia, lunc el ipse Filius subjectuserit ei. Tunc qui-
quibus Pater dat; sed illis est meum dare, qulras C dem fulurum tempus designat. Quamobrem docere
paralum est a Patre meo. Non est meum dare his velim quoffiododelur inlellegi, si tunc, hoc est, in
qui recte non petunt, sed dare meum illis est, fuluro subjectus, cum absorpta fuerit mors in vi-
quibus Pater meus revelat : sicut Petro, ut coufite- ctoria;. nunc autem quomodo credi debeat subje-
relur, Christum Filium Dei vivi, et fuit meum dare ctus an noii subjeclus? Si vero subjectus, quo pacto
illi claves regni coelorum. Veluti Isaise revelavit Paulus in futuro praedicat, Tunc cum ei subjecla
auriculam, ut audiret quid loqueretur in eo Domi- fuerint omniasubjiciendum? Quodsi modononstib-
nus Deus, quatenus vaticinio proplietali praediceret jectus, quia Magister gentium tunc asserit eum sub-
virginem in ulero non extrinsecus concipereetparere jiciendum cum tradiderit regnum Deo et Patri, et ei
filium, cui tiomen Emnianuel (Isa. vn, 14). Quibus omnia fueriut subjecta, quae ratio exigit modo non
Paler ergo prseparal mentes, ut recte petant, illis subjeclum tunc subjiciendum? Nunquidnam forma
est Filio dare regnum coslorum. Ipse enim dixit : servi in una cum Dei forma persona ad dexleram
Nemo venit ad me, nisi Pater, qui tnisit me, tra- '. Palris, in mysterio Trinitalis cessante omne nihi-
xerit eum (Jodti. vi, 44). Et : Nemo venit ad Pdtretn .;..lominus quaternitatis suspicionemodo nPn sedet, ut
nisi per me (Joan. xiv, 6 ). An recte petisse vi> tunc doceatnr resumere servi formam, per quam
deri potest, quae unum in sinistra sedere filium po- tunc possit subjici Patri ? Ahsit. Unus idemque et
stulat ? In sinistra nirairum hsedi, hoc est reprobi in utraque uatura, sempiternus ttunc et tunc Dei
sunt ponendi. Recle quidem petitum fuisset, si indemutabilis, et sequalispermanet Filius.
utrosque aut ad dexteram sislere, aut super sedes CAPUT XVI.
duodecim sedere judicandas duodecim tribus Israel Inlerpellat Apostolumde menlesua circa difficutiatem
petivisset. Potest etiam non inconvenienter et sic propositam.
intelligi, Non estmeum dare vobis,quoniam mater Porro quia haerelicus isle obmuluit, nuUusque ei
filiorum Zebedaei,aemulainlerim MariaeMagdalene, prorsus responsionis relictus est locus, stringam
nec dum illi ad Palrem Dominusascenderat (Joan. quantocius, fortiusque SugiUansbumbosae faucis »
» Rumbosw faucis, puto pro bombosw. Bombus Multiraucisonisefilabanlcornuabombis.
autem est sonus raucus, pula tubarum, coniuum, Adelmus quoquelib. De laudib. virginit., cap. 10,
cet. Perinus Sat. i, v. 114 : bombosam vocem pro mugientem dixit: « In cujus
TorvaMamilloneis impleruntcornuabombis. (Elissei)exortu aurea quadrupes in Galgalisbombosm
vocis mugitumreboasse describitur: significaris ido-
CatullusV.51S02Car. de nuptiis Pelei et Thet: iolatrite lapsum, el siinulacrorum caeremoriiasexplp-
449 CONTRA FELICEM URGELLtTANUMLIBRI HI. — LIB. ffl. 4SD
ejus syllogistica manu gurgustionem * exprimam : Avlis, _ hoc esse obedientiae considero. Nihil enim non
quatenus omne quod conatur in alios perfidiaevene- subjectum per potenliam divinitatis, intellego. Non<
num noxiali evomere ore, in sese liquatum refusum oinnia subjecta ei per obedientiam servorum ejus
sauciata intemorum viscerum ejus marcescant vita- adverto. Quia quamvis electi ejus sint ei subjecti in
lia. Dic ergo, obsecro te, beate apostole Paule, ate quantum humanse possibilitatis permillit facultas,
volo quid dixeris curiosius discere. Quid est quod non tamen sic ei suut subjectiper obedienliam quan'-
ais, Cum subjecta fuerint illi omnia, tunc et ipse diu in hoc mortali corpore persistunt, ut sit eis
Filius subjectus erit illi, qui subjecit ei omnia? Cur onmia in omnibus Deus. Gotpus enim quod corrum-
tempus subjeclionis signanter de futuro innotescere pitur, adgravdt animam et deprimit terrend inhabita-
voluisti, si specialiter hoc ad personam Filii, id est tio [Al .cogitalioj sensum multa cogitantem(Sdp. ix,
Jesn Christi, referre conveniat? Quasi tunc sit, et 15). Cum autemmortale liocinduerit immortalitatem,
npn modo subjectus. Non intellego quid dixeris, nisi et corruptibile hoc induerit incorruptlonem, et ab-
nubilum obtunsse [Pro obtusae] intellegentise mese sorpta fuerit inors in victoria (I Cor. xv, 15, 53,' 54),
divini himinis radio perfundatur. An, ut reUgiosius et tradiderit regnum, electos scilicet suos, in quiiius
intellegi obsistitur, nequaquam oblitus de ca'Io di- ex dono gralise gubernando regnaverat, Deo et Patri,
vinae vocis gemina invocantis appellatione audita,, B hoc est, ad notiliam eos paternae glorise perduxerit
Saule, Saule, quid me persequeris (Acl. ix, 4), et ex conlemplandam, tum ei subjecta eruntomnia. Quia
eo didiceras, iUumposse a te in terra ppsito per- nihil perversum erit in membris ejus, in quo per
sequi, qui jani in ccelesti regnabat palatio? sed pro corruptionem carnalis pugtise resistendo non sint ei
corpore quin potius suo, hoc est, propter electos omnia subjecta. Tunc et ipse Filius, hoc est, corpus
tuos, se conquestus est a te persequi, quos vinctps ejus, electi scilicetipsius, subjecti eruntilli, qui sub-
Jerosolyroam epislolarum te ducere auctorilate puta- jecit ei omnia, ut sit Deus omnia in omnibus»Nihil
bas. Hujus ergo dicli consideratione forte firmatus, jsim aliud sit illis .necessarium, exuti ab omni car-
secunduffihanc Dominicaelocutionis regulan, rectius nalis conCupiscentiseaerumnosa miseria; sed omnia
docuisti tunc et ipsum FiUum, hoc est corpus ejus, illis solus tantummodo sit Deus in omhibus. Reddit
electos videlicet ipsius, quorum ipse constat orrini- nimiruffi-Apostolus causam, cur ipse Filius subjicia-
potens caput, subjectum ei qui subjecit illi omnia tur ei, Ut sit, inquit, Deus omnia in omnibus. Haec,
ut -sitDeus omnia in omnibus. Denique praemisisli, inquam, causa sulijectionis est, ut sit Deus omnia in
nec dum videmusei omnia subjecta. Cum autem sup- omnibus. Omnia quippe Detis ih bmnibtis est per
jectd fuerint ei omnia, tunc et ipse Filius subjectus erit Filii, ,hoc est, corporis ejus^ qul suril electi illius,
illi. Et hoc interrogo quo pacto dixeris non ei esse v subjectionem. Nunquam prorsus per fragilitateui car-
omnia subjecta, cum alilji prophelico spiritus testi-, nisysicut in prsesenti saeculonequam; a concordia
monio, Omnia subjecistisub pedibus ejus exposueris ?' sanctse Trinitatis discordes, nunquam a charitatis
In eo aulem, inquis, in quo subjecit ei omnia, nihil' ejus alieni dulcedine existunt. Sed omnia iilis erit
non subjeclum reliquit. Nunc autem dicis, Nec dum solus Deus in omnibus : solus scilicet Dei amof ih
videmusei omnia subjecta, demonstrans in futuro<.. desiderio, animae eorum ineffabilis semper perseve-
esse ei omnia subjicienda. Quid est hoc? satis mi- rans.Hoc est esse Deum omnia iu omnibus.
rum : nihil non subjectum, et non omnia subjecta, CAPUT XVUI.
158 CAPUT XVII.' Placila doctorum altegare instituit et primp Petri ei
Soiulio ptopositw difficultdlis: Subjecta omnia Cliti- Pauli apostotorum osleitdensinale intellecta a Fe-
sto pet potenliam divinilatis : Subjicienda omnid . lice.
pet obedientiam servorum ejus. Et tunc Deus erit His ita digestis, nunc ad prsedicatores sanctse Ca•
omnia in omnibus.
tholicae atque apostolicse Ecclesise, cultoresquc or-
Adesto, quaeso, sancte Spiritus, revela auriculam thodoxaefidei, rectis incedendo slyli gressibus venia-
. mentis mese, ut audiam te docente quid sibi vult: mus. Videamus
j» utique cujus fidei praedicatores coele-
quod hoc modo per Apostolum tuum loqui dignatus stfous imbuti exstiterint
sacramenlis, duorum, an
es : et nihil non subjectum, et omnia subjecla. Di- unius Christi; Christi Dei, an veri Chri-
nuncupativi
cam jam nunc te largiente quid sentio. Illud potesta- stiDei;
adoptativi Christi Filii Dei, an proprii veri-
dendas. J Ad superbiam fastuffique notandum vox item
accersita, ut palet ex Venantio Forlunato Vit. sancti prb gula gurgulionem, coluintiamque dixere. Cafterum
coramuniter accipitur. Varro Iib. n De Re
Marlini, Iib. iv, bis versibus : Rust., cap. 3 : « Hircus molliori pilo, et potissimum
Vilaegesta suaelemerariusarbiter inflans, albo, ac cervice ac collo breve, gurgulione longiore.»
Intolerabiliumper inaniabombicajactans. Curculio quoque c loco g posito non raro effertur.
Hinc helluones et qui gulae sludiosius va-
-_a Gurgustionemexprimam. Gurgustionem autumo<. care consueverunt,parasili, curculiones diclos testis est Plau-
dixisse Paulinum pro gurgulionem. Ex contextu tus,
enini apparet, eam partem indigitare iUum voluisse, redeamus. qui noroen comoedisefecit curculio. Sed in viam
Blateranli et inania multa' de ado-
qua intra colluma faucibus ad pulmonem via spiri- ptione Filii Dei ChristiFelici, Jesu jactanti, non immerito
tus patet, quam trachea arleria, quse et aspera dici- Paulinus ei se dixit expressurum, id
tur, et una gurgulionem
guttur componunt. Vel si mavis cum; est compressurum, ut nihil tale amplius va-
Thoma Bartholino Caparis Filio Anatom. refor. lib, leatguttur effutire.
m, cap. 12, ipsa uvula est, quam alii gatgateonem,
4Si S. PAULIM PAfRIARGHJE AQUILEEENSiS 4S_'
que Christi Fitii Dei. Hsereticus quippe isle autduos jinon fuerit semper Dcus et homo. Seiriper ex qinj--'
Ghristos Deos, nuncupativum scilicet et verum, et coepit esse homo, permanet sempiternus Deus/ :
ei eo adoplivum filium; aut duobus modis unum CAPUT XIX.
Christuni Deum, ex parte quidem veruffi, et ex Arguit Felicem male usum sensu Rilarii, quem
parle non verum asserit eos praedicasse.Apostolus exponit.
magnopere studuit redarguere Corinthios, qui unum Porro cum dicitur : Deus erat cum ipso, et, Deut
:
Ghrislum dividere conabantur. Sei quid mirum,* si erat in Christo, naturarum profecto per id diVersitas
discipulostemerario ausu infamare non verelur, cum distinguitur, non unius Dei indivisibile rescindiliif
ipsos utique magistros Ecclesise,Petrum scilicet et nomen. Quid tibi videtur, o hseretice! Nunquid tam
Paulum audacter incriminare concisa perfidiaeruga grande scelestissimi piaculi nefas parvi pendere in-
non erubuit fronte? Nam quia primus pastor Ec- ultum pulas? Pelrum acCusas clavicularium regni
clesiae, sicul longe supra prsefali sumus, professus ccelorum? Paulo detrahis magistro omnium Eccle-'
sit Jesum a Nazareth sanasse omnes oppressos a siarum. Evangelistaeautem atque prophetae,quofum'
diabolo, et addiderit, Quoniam Deiis erai cum iilo, iriviolabilianon es confusus ofacula taulilare, ipsise
hoc est in illo, dicit hserelicus iste, non dixit, Deus ulciscanlur de fe. Helariuin namque beatse ffiembrise:
erat ipse, sed Deus erat cum illv (Act. x, 58). Si B Pectaviensis sedis anlistilem cur lacerare non par-
Deus, ait, ipse fuisset, nequaquam tantus Apostolus cis? Post illud quoque, quod per Ariuffi pertulit,
diceret, Deus erat cum illo, sed Detis erat ipse. Et cur illi nunc alium minari exsilium? Nam in ea dis-
quia Paulus scribit Coriiilhiis, Deus enim erdt in pulatioiie duodecim libri, in qua ille modis omni- '
Ghristo tnundum reconcilians sibi (II Gor. v, 19), bus contradicit his qui Chfisium Filium Dei adb-
et hic, inquit, non dixit, Deus erat Christus; sed, ptativum conanlur asserere, sumehtes de sacra hi-
Deus erat in Chrislo, Hujus dicti qualitas cujus sit storia paternae vocis testimonium, quia de Hebrseo-
praestigiossevesaniaeobvoluta stupore, prudenti non rum eiectse gentis prosapia, quasi de uno quolibet
celatur lectori, quasi. alius sit Deus in Christo, et homine, qui per adoptionis gratiam vocatus est in
alius sit liomo Chrislus; conviucitur ex eo quod pro- sortem filiorum, loquilur dicens: Filius primogenilus
tnlit intimasse, cum ipse unus ideraque sit Christus tneus Israel (Exod. iv, 22), ex eo ut illum inlamare
Deus et homo : licet sit aliud et aliud, divinuni sci- aon desinis adoplativura Christum Dei Filitiin do-
lieet et humanum, per quod Deus et homo : unus cuisse. Ais eniin idem ipse in libro xn de eo quod
tamen Jesus Christus Deus homo. Haereticus nempe dilectio et volurttasin filiosit adoptivo. Hoc tu dicis,
iste, iioti secundum graliam Spiritus sancti, per _ non Helarius. Deinde autem ponis Helarii verba, sed
quam locuti sunt aposloli, sensui apostolico suum nOiijtixta ejusdemSensumdoCtofis. < Ubi enim, ail',
subdit, sed secundum propriam pravitatem suo per- nativitas est, ibi Filius meus dilectus. Ubi vero ele-
fido sensu sanclum niolitus est corrumpere aposto- ctio est ex gentibus, et adoptatio [A/., adoptio] per
licum sensum. Naro cmn sil fides ex eo quod est fit, voluntatem est, ibi Filius priffiogenitusmeus > (Lib.
hoc est, ut eflicialur quodcreditur, ne sit fidesmor- xii de Trinil., n. 15). ln quibus verbis videtur tibi
tua sine capionis a effectu ; iste quidem verbo lenus Helariuin divisisse unum Christum more luo, quate-
tantummodo nudum putat fidei professionis efficere nus sit ex parte Filius Patris dileclus, et ex parte
preefogalivuin.159 Cupi enim loquitur mendaciura, primogenitus non dilectus, sed per adoptionem fiiius,
de propriis loquitur, non attendens quantum ilifferen- cuiii Ule generationein nati ex Dep Palre in dilecti
iitis ajiter sil Deum in eleclis suis per donum gratise npmine eertatim distinguere ab ea, quse dicitur ado- .
habitare, a quibus et cum voluerit alta dispensa- ptio, studuerit: et in primogeniti lioc in loco appel-
tione aliquando reccdit (licet non sit ei quandpque latione, vocationem illius populi prse cunctis genti-
abpsse, qui ubique per potentiam diviuitatis semper bus factam per adoplionisgraliam, in Filii vocairalo
adest) et aliter in Chrisio Jesu essentialiter habitare, voluerit demonstrare.
a quo uutiquam, quia uiius est Deus et homp, re- CAPUT XX.
D
cedit. In illis quasi impuris homijiibus posj,gratiam Varias Hilarii senienliascalholicwsuw sentenliw
adpptionis : in illo autem ab ipsomysterio conceptio- aslivulantis profert.
nis in una persona inseparabiliter unito sibimet ha- Proiixius igitur disceptationis super hoc negolio
bitat bomine. Iu eo videlicet homine, qui nunquam explicata serie, sic ait: « Nam licet h primpgenitus
non fuit Deus : nuiiquam ccepit sic esse homo, ut meus, hoc esl populus ilje, de quo scriplum sil: longe
« Ne sit fides mortua sine capionis effectu. Gapio Vide Joannem Calv.Lex. Jurid. tam in Capio, quam
verbmn est legale et jurisperitorum, qUodetiani usu- in Usucapio. Ad hunc capionis legalem eflecltim,re-
capio dicitur, modum scilicet capiimii exprimendo, spicere videtur Pauliuus, et hoc veUe siguificare:
nempeitSM. Est autem usucapioper Modestiriumff. sicut acquisitio nascitur ex nsu, et usiis dniturnus
de usurpal. el usucapionib. 1. 5: « Adeplio dominii; signum est rei acqiiisitae, ita signum possessaefidei
p.er conlinuatioriem possessionis temporis Iege defi- est usus ipsius per obedientiam mandatorum osleii-
niti. > Quod tempus pro immobilibus pfoductius et; sus. Cum auteni hujus capionis effectusdeest (deest
longius a legibus slaiuitur, brevius et contractiusi aulero cum deest ustis fidei), fides esi morfua.
pro mobilibus. Hinc etiam nonnullis Capio iffimo- i>Nqm licet, etc. Sensum Hilarii videtur pplijis
bilium prcetcripliodicilnr, mobilium aulem proprie; Paulinus attendisse, quara verba : vel tlicendum in
.nsucapi^; qiue eliam definitur acquisitiorei per usv.m. exempiaribus nostfis deesse quse adfert Paulings^
iNS rnNTR/v jfSr.rr.F.^iiiinF.iJjfANiTiw.tJRRf rti.--i,fR. iti. Aki.
tamen multumque dlffert Filius irieus dilectus, et Fi ;=-A ut sit Deus omnid iri omnibus. • De his igitur istil
lius primogenitusmeus, Quoniam Filiusmeus dii.ectuis • sufficiant. ' •-..'. ~J -
nalurajiler: Eilius autero primogenitus meus IsraeJi* CAPUT XXI.
ticnsquoque iUepopulus per eleetionemetvolunta - Auctoritqtem Ambrpsii dllegdt et expbnit: 'arguit
riam adoptiQijem.> Ecce ubi iUe adoptionis voeat_- , Felicem,Ambrosii leclipnemcqrrupisse..
buli prserpgalivum, Israhelitico 'videjicet.gratis in Reatus namque Arabrosius senioris perversique
dultum populo a veri Dei nuncupatione satis idonee, hseresiarchis debellatpr Ausentii, juniofis nunc,
disputans evaGuayit::ibi tu 'Ulum falsissima adstrue s quippepost mor.tem, licet alteritts in personaj sed
[Pro-astrnisj argumentatione insinuasse. Nam quiia non alterins in perfidia, praeliator, in commentaria
reffiotp-nuncupativo.veri Dei, et adoptativb propri i profecto Evangelii Lticse expositione illum, id est,
filiifCihristum verum Deum verumque Dei Filium iii • Christum, .proprium Dei Filium veraciler:confitetur.
librisprp causa fidei editis professus fueritj -nullu:s Cui, hoc est sibi,' ipse per Psalmistam Patfeiri dixisse
prorsus ignorat, qui eosdero libros diligenti Jectifan e commemorat, dicens-: Filius theus es tu : Ego hodie
studuerit Gura. In seplimo namque operis suivolu- -;. genui ie (Psdl. n, f). Nec in eo quidem datur tibi
mineihter esetera sic ait (Lib, vn de Trinit.; n. 9) :'-' facultas refellendi mbre tuo quasi securiduiridiviriam
« Verbum ertim,quod Garofactum est, nihil aliquoiIB tantummodo ante ssecula generatiorieni rioc dictum
quam Deus est. 160' Non esthie deputatae, aut as<- fuisset, licet posset de illa non~inconvertienter inli-
sumptae nuncupationis reliCta suspieio. • Et paulc> matum videri. Verumtamen ex prsecedentibus et
post: <«Quid hic adoptio, quid indulgentia nominif5.-;.subsequenlibus cirCumstantiis, de seCunda;vquam
locum.' invenit?»~Et lib. vni sic : « Nort potesit temporaliter pro nobis suscipere noh abliorruit, na-
alitid quid diverSiusCliristus esse quamDeusest, tivitate prsedictum hoc rectius intelligi nOn ihhibe-
DeiisigituT Ghfistus est; >"Et Ttirstis : « Si per na- tur. Nam, Ego autem constitutussum rex ab eo super '
turam DeiChristus tibi Dominus est, hahes Spiriturtii Sion montem sanctum ejus, et postula a me; et dabb •
sahctuffii Si verb per adoptivuffi horteri hie Dominusi tibigentes (Ibid. 6, 8),et caetera,ad niagnuiii pietatis
esl^ Spiritiisancto carens, Spiritu errOris aniroaris. Ji sacramentum, qttodper dispensalioneiricarflis appa-
Ideffi-ibi: -«'Christus ex Den Deus, hoCtotum est ipsei ruit in mundo, perspicue advertitur procul dttbio
quodDeus est. > E-tUb. ix: '\ Nattts igitur unigen^'.. pertinere. * Quis est, inquit Attibrosius, Ille pro-
tusDeus ex-virgine homo. • Idein in eodem : « Np- prius Dei Filius nisi cui dictum est: Fitius meus es
quC pbst hoininemin Deo rion totus hoffio, totus!' tu: Ego hbdie genuite ? (Lib. in epist. in Luc.n. 9»)
Detis. > Idemibi i« Qttseroigittir qtiid sensuffi mo- Ecce sanctum Ambrosium Verissimuiiiheri et hodie",
veat, tie verusDens Christus sit? > Et rursum (Lib. C et deinceps Jesu Christi Domirii testem, nostrseque
x), 'iHdroo-itaqiie Christus Jesns unigenitus Deus consentarieuffi fidei assertdrem , quem tti pefversis
per carnem et verbum, ut hominis Filius, ita et Dei cavillatioriibus falsissfmi putabas lui fautorem testi-"
Filius. > Idera ipse in librp x: « Appstplica fides no- inotiii,- illum hauni eumdemque audio propritini
vlt a in Christo nativitatein, sed ignorat exordium: profileri Filium Dei, Cui arite omrtia ssecula a Patre
scit dispensalionem, sed nescit divisionem.Non pati- dicltiir, ex utero arite luciferum genui\te (Psal, fclx,
tur Jesuto .Ghristum, tit JeSus non ipse sil Christus, . 5). Et*in firie sseculbrumDomiiius dicit: Filiusmeus
nec EiUum hpminis discemit a FiUoDei. Nec Chri- es tu : ego hodie genui le. Hodie eiiim tempiis inlra
Btum, aliud xredere quam Jesum, nec Jesura aliud . lempus significat: ante vero omnia tempora pfsece-
prsedicare quam Chrislum. • Et lib. xr: « Iguorat dit, licet sit soli Deo hodie omne tempus deputari-
Deum-Ghristum, qui ignoratDeum natum. • Idem (lum. In libro auterii de Incarnatione Domini sexlo
ibi: r In se enim eum Deus glorificavit, id est in ea (cap. 5, n. 55), i>quia Christus verus sit Filius, sic
nafura,- qua Deus est [Al,, qua Deus.est quod est], ait: « Adversus, inquit, omnes hsereses generalis
sedrprimmn vero similius quam secundum. Qui enim slolicis imbutw docirinis novit, etc. Sed. et csetera
fleri pbtest, ut nuRus codex supersit qui hsCChabeat, Tj sumniatiro collegit Paulinus.
cuni tanien codices mss. tanta diligentia aetate ista, h Jii libro de incarnatione Domini sextb. Quare
sint omnes excussi? Verba Hilarii ex editione Pa- PaulinUs npsler hunc librum sextum de Incarnatione
trum RB. hsec Sunt. iVom licel, prlmogenitus meus appellaverit, cum unicus communiter habealuf, et
de eo scriplum sil: longe tatnen multumque differt; ab aliis sejunetus reponatur, eerto definire nbn au-
filiusmeus tiUectus, et filius primogeiiitus.meus. Vbi sim. Suspicari tamen licet in causa fuisse , quod
eniin nalivitas est, ibi filius meus dilectus :.u6t-<tiero.: olim, et forte in exemplari Pauliniano, quasi sextus
electioex genlibus et.adpptip per vpluntatem est, ibi ..-.;additus fuerit quinquelibris, quos de fide iiiscfipsif.
filius primogenitus meus : Hic quod suus est, adpri- ; Cum enim unum et idem sit argumenttim ctiffi librh-
Tnogenitumest ;illic quqd suus est ad fiJiura est. Et rum de fide, tum tractatus de Incarnatiorie, et utrO-
in nativitate filiu)iprimum suus ei sic dilecftis :et in que in loco agat de Dei incafnati divinitate, quahi '
eledipne .fillus pfimum priffiogenittis et sic pbstea contra hostes eosdem defendere et vindicare safagit,
suus, ufadopidto exomnibus populis filio Ismel nempe Arianos prjecipue, probabiie est ah aliquibus
proprium esset, quod primogenitus est ; nato vero Ubnaiiis factum fuisse quod suspieamtir, et tanquarii
uni Deb manifeslum sit proprium esse quod filius sit. .librum sextum annumerasse.libfis de fide Jibrum de
Exliinc conjice Paulinum ad mentem HUarii respe- •Incar.nalione. Adde Ambrosium ipsuto'corisequen-
xisse polius, quam ad verba, ut et in sequentibus tiam librorum et connexioneiri insinuasse hisvfef- -
quandoque facit; quod in ffiargine notavimus. bis quse habet hoc ipso Jibro de jncartiat, cap. "7,
<LLib. x, num, 52,- sic lego : Ecclesiw fides apo- • num; 82. et seq. « POssem latius persequi, sedve-
4-5 S. PAULINl PATRIARCHJ; AQUlLEIENSlS iW
ista est fides, qtiia Christus est Dei Filius, et seffi- A
, lium sincerissima acutae mentis ejus ingenia prote-
piternus ex Patre, et natus ex virgine. > Et paulo stantur. In libello quippe cOmmentariorum primo,
post: < Cum Deus semp.er esset seternus, incarna- cujus titulus de Evangelio inspicitur evangelistse
tionis sacrainenta suscepit non divisus, sed unus: Matlhsei, textum succittctaeiocutionis ipsius evange-
quia utrumque unus et unus in ulroque, hoc est, Jistaeverba ponens retexuit ita : Liber, inqnit, gene-
yel divinitale, vel corpore. » Idem ibi (C. 7, n. 71) ratioriisJesu ChristifUii David, fitiiAbraham{Matlh.
ipsius quasi Domini verbis usus : « Deus igitur ante i, l).'Et paulo post: < A carnalibus aulem ccepit,
carnem, Deus in carne perfectionem naturse assum- ut per hominem Deumdiscereincipiamus. > {Com-
psit humanae.>Idem in eodem:« Nunquid cum in eo ment. in Matth. lib. i, cap. 1). Quid est dicere, Per
imaginem Dei, crucemque veneramur, ..dividimus IwminemDeum discere, nisi quia non purura tantum-
eum?» Rlud autem ejusdem venerandi doctoris testi- ffiodo hominem Christum Jesum, sed sicut vernm
monium,quod in luis inserlum litteris non.ignoratur, hominem, ita et verum Deum, unuinque eumdemque
quod libi quasi praestabilius videbatur luae consulere intellegamus? Idem ipse in eodem volumine :-«. Si
pertinaci objeclioni, in eo quodChristum adoptivum . autem Salvator eadem praedicat quse Joannes Bapli-
Dei Filium usurpare non cessas, quia dixerit; «Nam sla ante praedixerat, ostendit se ejusdem Dei esse Fi-
ipso usu nostro est adoptivus fiUuset verns Filius. > B 1 lium, cujnsiUe propheta sit. » Idem ibi, « Scribae,
T.uvero vitiose more tuo posuisti.: « Nam ipse, ais, inquit, quia horoinem putabant, arguunt eum blas-
nsu161 nostro est adoptivus filius.» Ipse.pro ipso . phemise. Sed Dominus videns cogilationes eorum,
exarasti, quasi de Christo virum istum dixisse anili- ostendit se Deum, qui polest cordis occulta-cogno-
bus fruslralus ineptiis putasti. Cum in ea disputa- seere. • (Ibid. cap. &.) Et quia juxta Pauli vocemj -
tione, in qua hoc capitulum studuit promulgare, ni- omnis plenitudo divinitatis in eo habitat corppraUler,
hil de optionisjirserogativo linguaeflaveilo«inspicitur intellexit vir iste famossesubtilitatis discretpr cum
ventilasse; sed cpntradicentibus sibi obsistens, qui ••; admirationis insignibus, pro eo quod flagelliverbere
naturae vocabulum in Dei appellatiorie sacris inser- ejecla fuisset ab eo, turba de domo Patris ejus,
tum fpliisminime posse reperiri conjectare cona- «igneuin quid atque sidereum radiasseex oculis
bantur : ac per hoe coacervalis plurimis divinarum ejus, et divinitatis majestatem ejus in facie reful-
rerum documentis, quihus luce clarius revicti satis sisse. • Idem ipse, « Ethoc, inquit, considerandum,
abundeque.sufficere non fuit invalidum, voluit eliam quod centurio ante crucem in ipsp scandalo passio-
communi duntaxat usu Iocutionis refellentia perfido- nis vere DeiFiliumconfitealur : elArius inEcclesia
rum obstruere niliilomiritiS ora. Ait enim:< Ipso praedicat creaturam (Lib. m, cap. 21): tu, o infeiix,
usu nostro est adoptivus filius et verus Filius. Ado- '" nuncupativumetadopiivum, nonverumDeumverum-
pliyum fiUum non dicimus filium esse natura, sed que confiteris Filium Dei.
eum dicimus natura esse fiUum, qui verus est filius. 162 CAPUT XXIH.
Ergo,,.ait, naturam et substantiam esse [Al., sub- Testimonia profert ex Augustini libris.
stant,iam esse divinam] divina probavimus leclione.i Denique beataememoriae Augustiiius doctormira-
(Lib. de Incarn. Dom. Sacram. cap. 8, n. 87, 88). biJis, in primo et seciindo Prsedeslinationum Libro,
CAPUT XXIL quia Christus Jesus verus Deus, verusque sit Dei
Adducit pro sua sentenlia Hieronymum. Filius, quemadmodum in cunctis opusculis suis do-
Felicissimsenempe recordationis, celeberrimseque cuisse studiosum non fefellit lectorem, ita finiit,
vilae mirabilis, beatus nimirum Hieronymus, variis dicens : « Nonne faciente ae suscipiente Verbo ipse
linguarum perspicne insignilus loquelis, in sacris homo, ex quo esse ccepit, Filius Dei unicus esse cce--
scjlicet litterarum stiarum apicibus, ubi quandoque pit ? nonne de Spiritu sanclo et virgine Maria Dei
denegotioorthodoxsefideidisputationis stylum susce- Filius unicus nalus est ? > (cap. 15, n. 50). Idem in
pisse dignoscitur, semper Jesum Christum Dominum libro h secundo : * Fidelis, irtquam, qui in eo veram
nostrura et verum Deiimet verum Dei docuisse Fi- J) naluram credit et conjitetur humaiiam, id est nor
reor ne haec ipsa aUquibus aut superflua aut Capehoc flabellum,et yenlulum.huicsic facito;
prolixa.videantur. Foriassis enim dicat aliquis : quod erat oflicium ancillarum, quas flabeltiferas vo-
Nonne de Patris et Filii divinitate quinque illis, cat Plautns in Trinum. v. 254, de quibus vide Lau-
qups scripsisti, libris conclusurum te esse promi- rentium Pignoriumcom. de servis cap. 20 quod malri
seras? Sed quid faciam, cum quotidie novas semi- Paulsemorienti prsestitit filia Eustochium laudata a
iientqusestiones? Nonpraeterit sponsio, sed astrin- Hieronymo in epitaph. Paulae :
git ohjectio. Nam quemadmodum potest finis esse
respdnsi, si modus nullus objecti sit ? et tameu Ipsa assiderelectolo, flabellumlenere
de Patris et FiJii divinitate consummaturum re- Omuiumanciilarumpraeveuireoflicia.
sponsionem in superioribus me spoponderam : hoc Sed translate ut Paulinus, utitur quoque Tullius in
aulem libro de Incarnalionis Dominicaesacramento Orat. pro Flaceo.«Usque eo orba fuit ab oplimaiibus
plenior, sicut debuit, facta digestio est, etc,» Viden' illa.concio, ul princeps principum esset Meandrius,
quomodo ipsum Iibrum quasi pro sexlo ipsemet Am- cujus liugua quasi llabello seditionis illa lum est
brosiusreeognoscat? ; egentium "concioventilata. »
a Linguw flavello,pro b In libro secundo. Verba Augustini hic aPauIino
flabello, b in v consonanlem
mutato, ut passim videre est. Instrumentum, quo fit allegata sunt in libro De bono perseverantim,ut fide-
venlilatib. Terentius in Eun. v. 594: liter apponimus in margine. Cur autem dicalur se-
_K7 CONTRAFELICEM URGELLITANUMLIBRI HI. — LIB. III. 458
slram, quamvis singulariter suscipiente Deo Verbo, A hoc est filium virginis, nuncupativum Deum et ado-
in unicum Dei Filium sublimatam, ita ut qui susce- ptivum filium; Augustinus vero Deum unigenitum
pit, et quodsuscepit una esset in Trinitate persona. > appeUat. Idem ibi (cap. 9, n. 52), « Patrem, ait, so-
(Lib. De bono perseverantiw, n. 67.) In ea itaque, lum essequi dixit: Hic est Filius meus dilectus, in
quse inscribitur ad Petrum a epistola, in qua specia- quo mihi complacui: FiUum solum esse super quem
liter catholicse fidei sincerissimam regulae seriem illa vox solius Patris sonuit, quando in Jordane se-
delegavit, inter caetera sic ait : « Natus enim de cundum carnem baptizatus est unigenitus Deus. >
Palre DeusVerbum, natus est de,matre Verbum earo Ecce Augustinus illum , qui in Jordane secundum
factum. 'Unus igitur afque idem Deus Dei Filius, carnem baplizatus est, super quem paterna into-
'
nalus ante saecula, et iiatus in saeculo, et utraque nuit vox, et Spiritus sanctus in specie columbaedes-
nativitas nnius est Filii Dei. Verum eliam de eodem cendit, unigenitum Deum confitetur. Tu affirihas
matris utero idem Deus homo exivit, et in sepulcro Auguslinum dixisse adoptivum filium in Jordaue
idem Deus homo factus jacuit, et ab inferis idem baptizalum, super quem paterna Filiut insonuit yox.
Deus homo factus die tertio resurrexit. • (Fulgentius Hittc rursus in Jibello fidei suse, * qui inscribitur
defide ad Petrum, cap. 2, num. 10, 11.) Attende contra omnes hsereses : « Pater est, inquit, cujus
nnnc quod dicitur, si aliqua tibi rationalis creaturse B vox haecest audita de coelis, Hic est Filius tneus,
portio remansit.- Nonne tu dicis, quod homo ille in quo bene complacui,ipsum audile : Filius est qui
Christus Jesus, susceptus a Verbo Dei non sit ab ipsa ait : £.510a Deo exivi et d Deo veni : Paracletus est
virginalis uteri origine Deus et conceptus et natus, ipse, de quo Filius ait : Nisi ego abiero, Paracletus
et ideonon verus, sed adoptivuscredi filiusate perfi- non veniet. » Quis autem iUe sit Augustinus, qui
dius deleratur fdeliratur] ? Bealusnamque Augustinus super adoptivum dicat paternam intonasse vocem,
veridicus asseril praedicator, Ex quo esse cmpit,haud nescio : sed et rUunitecum scire Auguslinum dedi-
dubio in utero virginis, Filius Dei unicus esse cmpit. gnor. Hunc autem Augustinum recipit, qui per cun-
Esse cmpit quod dicilur, non secundum quod -Deus ctam mundi latitudinem clarus in rebus divinis habe-
est inteJUgidatur, sed per id quod homo fieri tem- tur. Idem ipse (Fulgent. De fid. ad Petrum, cap. 17,
poraliler voluit. Et iUe qui esse ccepit homo, qui n. 60): «Deusenim Verbum non accepit personam
seniper erat Deus, unicus ab Auguslino, non adopti- hominis :persona divinitatis accepitlemporalem sub-
vus Dei Filius praedicatur. Unicus namque vel uni- stanliam carnis. Unus est ergo Chrislus Verbum
genitus, proprielatis non adoptionis censeri vocabu- caro factum, qui est ex patribus secundum carnein
lum demonstratur. Idem in eadem praefata epistola super omnia Deus benedictus in ssecula. > Idem ibi
(num. 16), « Quibus, inquit, verbis explicabitur car- C (mim. 61): « Firmissime tenes et nuUatenus dubites
nis illius exceUentiasingularis, cujus divina est ex non carnem Chrisli sine divinitate conceptain in
ipsa sui conceptione persona; quia sic Verbumcaro utero virginis, priusquam susciperelur suae carnis
factum est, ut una persona esset cum carne sua, uni- acceplione concepta. > Nihil fortius sacratiusque de
genitus ac sempiternus Deus, ipsa suse carnis con- Unigenili incaruationis mysterio explicari potest.
ceptione conceptus. • Et paulo post (num. 17) : Quia DominusChristuS Jesus ipse sit Deus verus, ita
« Detis unigenitus, qui dum conciperetur, veritatem in expositione psalmi lerlii (num. 5) ideni doctor
carnis concepit ex Virgine : ista causa est, qua Deus egregius delegavit: « Gloriam, inquiens, suam Deum
factus est filius virginis Marise, et Maria virgo mater dicit etiam iUe, quem sic ille suscepit Dei verbum,
facta est UnigenitiDei. > Tu dicis filium hominis, ut simul cum illo Deus fieret. >In Tractatu videlicet
cundus de praedestinatione, ut facit hic et Paulinus ptori, quam Ratramno fides esset habenda. Sed ob
noster,videadmonitionem prsefixamhuic libro, tom. hoc non certamus. Sufficit nobis Paulinum opinio-
X Patrol., col. 995. nem communem secuium excusatione dignum ha-
a In ea quw inseribitur ad Petrum epistola. Haecut beri.
et subsequeiites seutentisenon sunt Augustini, sed h In libello fidei suw, qui inscribitur contra omnes
Fulgentii, ut accurate notamus»inler parentheses., n" hwreses.Elenchum totum evolvi operum Augustini
Liber enim seu epislola de fide ad Petrum Ful- iam Lovaniensis, quam novissima?PP. Benedictino-
genlio aseribitur. Verum apud veteres adeo opi- rum Parisien. eiiitionis, nec tamen reperi vel in ge-
nio invaluit esse Augustini, ut inter ejus opera pas- nuinis, velin supposititiis foetibussancti hujus Patris
sim recensealur et in mss. et in lypis vulgaiis edi- epislolam, tractalum aut librum aliquein , qui Libel-
tionibus: unde mirum haud sit Paulinum pio opere lus fidei inscriberetur, vel contm omneshwreses. Sed
Augustini JUamhabuisse. Videnda est aulem PP. Be- neque Possidius in indiculo operum Augustini hu-
nedictinorum admonitio huic operi prseposila in ap- jusmodi operis meminit. Cujus autem sit, usque
pendice, lom. VI Oper. August., Patrologise autein modo nie latet. Sapit Fulgentium, sed haecverba in
tom. XL. Vide quoque Joannem Molanurain Praefal. Fulgentio non invenio. Forte sensuih proferre, non
Oper. Fulgentii § 6, et observaiionem Bellarmini de verba voluil; et quidem al<anon absimilia'in eo re-
_Scriptor. Eccles. in Augustini loni. IH. Caeterum peries; ita ut, cum prsecedenlia et subsequeutia sint
quod affertur citari Iibrum sub Fulgenlii nomine a Fulgeijtii in lib. De fideadPelrum, probabiliter liceat
Ratrarano, sive Bertramo monacho Corbeiensi in lib. suspicari ad mentem Fulgentii, seu putati Augu-
De corp. et sang. Domini, non nimis urget, cum Ra- stini scribere voluisse. Vocat autem Libellum fidei
tramnus aliquot annis posterior sit Paulino, et flo- suw, quia revera de fide inscribitur. Et quia fidei
ruerit, ut habetTrithemius, temporibus Lolharii circa capita, quseexponit, fere omnes hseresespercellunt,
an.: 850. Ideoque si auetoritate velerum tantummodo conlra omnes hmreses inscriptum (pro scripium)
resesset dirimenda, potius Paulino vetustiori scri-, dici.
PAXROfc.XCIX. 15
459 <. S. PAULINIAQUILEIENSISPATRiARQIf^
<psalroi vigesimi noni bah.es ita ; Scitpte. quoniam ,A..ChristusDeus et homo. Acper hocChtistusest
; Dominus ipse est Deus- « Quis nescit, inquit, quo- aninia ratipnalis et caro. > Isle dicit, Chrjstusestf
niaffiDominusipse est Deus? DpniiiiusiUenon vobjs Deus anima rationalis ef caro : tu yituperas appsto^:'.
vilescat, Crucifixistis, flagellastis, sputis illinistis, lum Paulum habitare Deumdixissein Cbfistum,npq
spinis cpronastis, et caetera, cuslodes ad sepulcrum Christum fuisse Deum confessum. Idem ipse irisef-
deposuistis : ipse est Deus. Scitote quoniam Dominus mone septirao, cum tractaretur Evangeliuinxax*
ipse eSt Deus, • Sed et alibi Davitici carminis odplaa Joanneni, quia Chrjstus unicus, et non adoptiyus
hujusmodi npn abnuitur concrepasse. Ploremus, cer sit Dei filius, « Oportebat, ait, ut iUebapfizaret, qui.
cinit, corwmDomino, qui fecit nos, quia ipse est Dq- est Filius Dei unicus, et non adoptatus. Adoptati
minus Deus nqster (Psal. xciv, 6, 7). £t illud : Bene- fiUiministri sunt unici. Unicus habet potestatem -
dictus, qui venturusest in nomineDotnini, Deus Do- adoptati ministerium (Id., tract. 7 in Joan,, u. 4).
minus elilluxit nqbis (Psal, cxcvn, 26, 27). In libro fiAPUT XXIV,
autem qui Enchiridion Grseconuncupatur seu inscri- Docet hwresimFelicis jam perculsamanqthemaleDq-
masi pdpw.Affert loca quwdam Aihanasii aitefaia
bitur stylo, quia Christus Jesus unicus'et yerus Dei ab eodem Felice, el monel quomodoinlelligeitda.
ex
Filius, semper quo ccepit esse fuerit, hoc modo ._ Bealus
« igitur Damasus papa in ea videlicet epi-
inter plurima professus pdocuit (Cap. 56). Nempe ?
stola, quam ad Paulinum Anliochenaesedis direxerat
ex quo psse homo ceepit, npn aliud ccepitesse quam ita prsecedentibus subnectens sequentia
et unicus et episcopum,
D.eiFilius, hoc propter Verbum, quod intonuit dicens: «Anathematizatcatholica Ecclesiaet
illo suscepto paro faclumest, utique 103 Deus. >
Gum vero dicit, Et hoc unicus et ulique Deus, tuum eos, qui duos in Salvatore filios confitentur, id est,
alium ante incarnationem, et alium post assumplio-
profecto stultijoquium catholico os conteret puguo, neiricarnis ex virgine,et uoneumdemDeiFilium et an-
qui factum Deum hoinineni nuncupalivum Deum et te et postea confitentur.» Hujusnimirum anatheinalis
adopfiyumfilium noji desinis b summare. Et paulo fuhnine tuum percutitur nihilominus
capul, quive-
post (Cap. 58) : « Homoautem natus est de Spiritu rum Filium ante incarnationem, adoptivum vero
sancto et virgine Maria, ulraque substantia , divina incarnationem perfida confileris lingua. Verus
post
scilicet et humana, Filhis est pnicus DeiPatris omni- enim et
adoptivus duo sunt, non uuicus FiUus. Vi-
potentis.» Unicus in ntraque subslantia, npn adopti- rum egregise generositatis prsecipuum, rectaequeft
vus, secundum Atigustinum, Et quoniam non juxta dei cultorem, Athauasium videlicet Alexaridrinaese-
luani yecordiam allerius eguerit per baptismum na- dis antistiiem pro causa lidei prolixius in
ea, quse
tivitatis exordio', humanuni ait genus npp posse a „ ad Epactetum
< episcopum inscribitur, epistola, lucu-
lege peccati absolvi, nisi per unum mediatorem lento disputasse slylo, nosiri non constat ingenioli
Dei et hominum, qui sphis potiiit ita ut
nasci, ej npn celatum. Cujus in libello qualicunque, non tamen
opus esset renasci (Ibidi cap.. 48). Tu asseres [Prp sanae fidei tuae,-mentioneminsertam non me abnego
asseris] duas sustinuisse tempor.ajiter genei'atipnes, inspexisse: ac per hoc ipsum quod inibi bene ab
unam ex virgine, in baptismale alteram : Augusti- illo editum, sed non 1£J4 bene a te ejusdem viri
nus docuit ei non opus esse per baplisma renasci. capilulum recensitum legisse me recolo, his sub-
Idem alibi (Id., tract. 78 injodn., n. 5):« Sicut euim necti non ab re syliabis aestimavi.«Non,inquit,c per
unus est homo anima rationalis et caro, sic unus est adoptionem haecfacta sunl, absit, sicut quidam exis-
a Canninis odoia, forte pro odula, id est parva tione et simulacro tenus Verbum in corpore fuit se-
oda, quse est cantio, cantilena, a Graeco w<5i}. Sed, pundum isforum opinionem, et si quod fictione agi-
fateor, male conveniunl qdola concrepasse.'Ni mavis tur, imaginariuni est, sequitur omninoel apprehensu
duplici Uodolla s.cribere quasi respicere voluerit ad facile est, hominum salutem et resurreclionem esse
speliincam illain ssepein Scriptura memoratam, in rem opinariam apparentemque.» Ubi ne verbum qui
quam se recipere Davidsaepeconsueverat, et in ea deni de adoplionehabet. Conlractior est versio, quam
latitare; et allegorice dixerit concrepare odolla, qua- affert PauJinus noster: insuper adoptionis vocabulo
tenus inibi quoque psalmos David cecinerit, et spe- nv utilur non semel. Expende Graeca: 00 Siaei Si1ccdna
lunca odollw ,eo pantu concrepaveril. Forte prius, E7<tvsTO, pjhyhono, &; rivis vat.ii>UOTX«<OOV, cckX'
OVTOOJ
ut planiuS',ita et verius. uvQp&ncov yevouhovTOO 'Sazf,po;, oiovToyKV-
i>Non desinis summare, puto pro adhortari. Du ahjSeicf, Opunovaarnpicc iyhero. Kt yap bicreirp)h TWO-OJJXKT'.
Cange in -Glossar.Summqre, submonere, adhortari, o <),6yo?,KKT'h.uvovg, TOSe Bsaet ~>.tyo_j.hov fccvrao-ix
ex Gall, semmer. Grardus Machetus episcopus Cas- iattv, eujDiTZETKt SOXYIOSI
r.ai ri craznpiav.ai avaazatiii
trensis epist. 552: «Monuipatrem ipsius sumnidiido TWV avQpimoiv etc. Qui textus ad verbuni
),s<yo(xiv<?,
et recomraendando, ut lilium suum hortaretur in- translalus a nobis sic efferlur : Non advplionehwc
trare cpllegium.j Non desinisergo summareest Pau- facla suni, absit, ut quiddmt contrario suspicatisuni;
lino rtoii desinis •qdliortari, inculcate, ut credatur, et sed omnino el revera homine facto Satvalore, tolius
adeo moleste reMcas tuo siulliloquio. ut merito os hominis salus facta est. Etenim si adoplioneerat Ver-
tuum pugno sit contundenduin. bumin corporesecundumillos{quodveroadoptionedic-
o.Non, inquit, per adoptionemhwc facta sunt. Lo- lutn,phantasiaesl)invenieturappatentiaelsaluset tesuf-
cus iiic AthanaSii difiicuitate non vacat. Etenim rectio hominumdicta. Huic ferffie verbaU versioni
versio PetriNannii inedit. Golonien.an. 1686,pag. magis accedit ea PanUni, quam Nannii, qui peri-
587, torp. I, sic habet: «Hsecautem fictionenon age- phrasi utitur et circumloGutione.'Ast, fateor, me
bantur, absit, queriiadinoduinnonnulii existimave- scrupulus augit, qui ex contextu exoritur. ScioBiSr»
runt, sed lit vpre, et per yerum Salvalorem homi- (quO in vefbo cafdo diflicultatis vertitur) pro adop-
nem totius homiriis salus conciUaretur. Nam si fic- iione uon raro accipi. H. Steph. in Th. L. G. tom. UI,
ARl r.ONTRAjm.rr.EM IIRGRLLITANUMLIBPJ m. — LIB. Ul. 462
iimavermit; sed sicut est veritas, homine facto Sal- iA.verbum totum suscipiens quod est horainis, liomb
vatbfe, totius hominis salus facta est. Si enim adpp- sit: etassumptus homo totum aCcipiendoquod Dei
lioneeialin corpore Verbum secundum illos (quod est, aliud quam Deus est esse non potuit.i Si ergo
auteffi adoptione dicitur phautasia est) reputetur et Deus verlmm tottim suscipiendo quod homiriis est,
ptiiative salus.>Et tu adjecisti de tuo: «Ethic quid homo est: et assumptus'homo totum acCipiendo
melitis loquipotuit, cum adoplionem non a corpore, quod Dei est, Deus est uhi, qiiseso te, in hocsacra-
in quo erat Verbum, sed ab ipso verbo evacuavit? > mettto iiuncupativi Dei, vel adoptivi filii vocabulum
Ego atitem dico, etsi ille quid ffielius, quia rion sem- jus sibi valebit priyilegii -vindicare?
per per adoptionem, sed in veritate iibffiine facto 105 CAPUT XXV.
Salvatore, totius hominis factam perdocuit salulem. Dpctrinam
Et tu quid pejus ac scelestius, quam quod verburir Cyrilli Alexandrini perpendji et laiidal.
non in proprio, quod ex virgine assumendum esseu- Gyrillus denique ejusdem sedis episcopus in epi-
stola ad Nestorium missa inter caefera sic ait (Epist.
tialiter, proprium sutimque fecit corpore, sed iri
8, vel concil, Ephes. par. i, cap. 8) : < Neque enim
ado.ptivOasseris habilasse? Nosse veliro, sed non a natus est homo communisde sancta virgine,"et f-unc
le, quid est quod dicit, non per adoplionem hwc _ demum inhabitavit in eo
Verbum; se"din ipsa vulva
facla sunt, et exprobrat, absit. Tu dicis quod secun- • . se cum carne conjunxit, et Susti-
dum divinitatemdictum sit, non per adoptioiiemfacta uteroque virginali
sunf. Quid attinet, qusesote, ad divinitalem Verbi, nuit generalipnem carnalem, carni suae natiyitatem
hmcfacla sunt ? Non dixit, hocfactum est,m de Verbo suam faciens : » et post pauca : < Non quja in cor-
diclum ppsset yideri. Hwc namque facla sunt plura- ruptione ceciderat, quod absit; sed quia ejus sur-
liter pronuntianlur. Yerbumautem singulare est vo- rexit corpus : ita Chfistum unum el Dojninum con
rion tanquam hominem cum Verbo adoran-
cabulum.Gurnpncaute temperatiusque primum per- fitemur, tes : est a Verbo corpus suuni,
pendis qnid sit, rectiusque a vera dixit verbi ? Cur cum quianon etiamalieiiigenuin
non secretius tecuin invoeatosancto loqueris Spiritu, quo ipsi assedetPatfi. j Tu vero cuiri au-
et sicex donogratise ejus in publico, quasi soluto, tumas Christum non verum Deum, sed subjectum
ante quidemper silentium Ugato velamine lingusesa- vero Deo, duos non unum Christum divisibiliter con-
lubri, conceptumefferens divinirorisiiifusioiieserm»- jectare yideris. Beatus Cyrillus lertii ConGiliiauctor
nero ? An nescis, quia onine vasculum,quod operto- non hominem et Verbum duos Chrislos, alterum su-
rip caret vel ligatura, immundum procul dubjo Do^ bliffiem, alterum subditum; sed Deum et hominem
miniIegedpcelur(IVtt»i.xix,15)? Non igiturperadop-. unum eumdemque cpnfessus est Cbristum.
tipuem baec facta sunt, quoniam cessante omni ne- C CAPUT XXVI.
cessitate adoptipnisin Dei Filip, per sacramentum in- Leonis papw tesiimonia.
carnali mediatoris facta surit irifirma nostra fortia, Leo igitur venerabilis papa, orthodoxaeque fidei
facta sunt terrepa cpelestia,carnalia transierunt in spj- ffiirabilis suffragatof, in tomo sane plenb sincerse
ritalia.Multaenimabep superius quodammpdo prae- fidei veritate, quem' ad Haviattum Constantinopoli-
missa junt, quibus subjecit: Hmc auiem fqctq sunt. fanse urbis episcppum ob Eutychianseperfidisedesti-
Disputans denique qualiler ad se verbhm yeferebat riavit, iiitef csetera etpost mullaquia Christus Jesus
quidquid corpus proprium verbi humappm in veri- in vera hominis natura, non riuncupativus, sed verus
tate assumptum paliebatur: qualiter et inipassibilis sit Deus, exsecutus est ita (Epist. 10 ad Hqvian,
pati, et inimortalis mori, et infatigabilis faligari, et cap. 5) : « In integra, inquiens, vefi hominis per-
insepullus potuit in corpore suo sepeliri, el in his si- fectaque natura verus natus est Deus, totus in suis,
milia. Etideo subinfert: Non per adoplionem luec lotus iri riostris. > Licet tu illum falso in quadam
facia sunt, qbsit. Licet aliter in nostris codicjbus ex- astipulasse epislola asseras, adoptionem in capite,
arata valeant contemplari. Idem ipse in Libello fidei hoc est in Christo prsecessisse.Quod quidem ita non
SU33 (Iib. ix), in qup alternalis vocibus quasi dialp-, esse perspicue ex ips:a verborum cpnnexioue ultro
gice conlra hsereticps dispufans, inter caeteraetppst T>citroque eidem subjecta capilulo videri non airtliige-
multa ita subinfert: <Incarnatus esl, inquil, Unige- • tur. Idera ipse in quibusdatti synodalibus litteris Pe-
nitus secretp illo mysterio, quod ipse novit. Nostruni tri fideni exponens, sic ait (Epist. 15 ad Ephes. sy-
namque esl credere, iljius npsse. Ac sic ipse Deus nod. n) : « Tues,inquit, Christus FiHus Dei vivl.
col. 1474et 1475 ait: <Sicflio-tf de re quse natura ChristiJesu non fuisse phantasticum, sed reale et
sua noa est, dicitur, cum ab Appiano (teste Budaeo) yeruni. lgitur <9so-tf hic non prpprje adoptionemimr
aceipitur pro utoSErjt^ ; nam Bio-Baiviovs, et viqBszelv 4>ortat.Cseierum, cum Felix hoG'loco Athanasii abu-
ejus est cui ntiUbsnatura dedil liberos, sed qui alie- teretui', ut Paulinus ostendit, nori irialeproceiiit ipse
riosin suam familiam adsciscitet adoptat.» Et ipse Paulinus lectionem adoptionis usurpandp, et suis te-
Budaeusin .com.L. G. eol. 240 Bia-Bai icaXSapro lis hostem impetendo. Insuper non jji .cp.rppreaiiop-.
adoptare habet. Verum textus Athan^asiinon prse- tati, sed veri filii haecfacta fuisse, optime ihfert ex
cise de adoptioneFilii DeiChrisli Jesii.loquitur, sed Athanasio iti capituii prOgressu Paulinus. Videraf
de veritate corporisejus. Ef pergit pfobare ex ver- tamen ipse variantem et geminam' lectiou.em Atha-
bis ipsius Dominiin passione prolatis, Quid me cm- nasii, cum ait: Licet aliter in nostris cqdicibusexa-
dis? et ex iis quaedixit ppst resurrectipiiem exhi- ratd valeant contemplari.
bendp discipulis vulnera, palpate el videte, quaeprse- a Rectiusque,vercidixit verbi. Hic aliquid deesse
cedunt et sequuntur verba allata a Paidino, cbrpus videtur. Quid desit autein noii est facile divinafe
463 S. PAULINI AQUILEIENSISPATRIARCHJE 464
Hoc est, ait, tu qui vere es Filius hominis, idem Vere A ter fecit. Sed figuraUter de electis ejus accipi potest,
es Filius Dei vivi. Tu, inquam, verus in Deitate, ve- vel propter utrumque sexum, vel certe juxfa merito -
rus in cawie, et salva geiuinae proprietate naturae, rum diversilatem, quatenus alii carnis ob infirmitatis
utrinque unus. > Idem in homilia, quse nuncupatur mollitiem sexumque teneriorera, aUivero ossis pro-
de Domini natale (serm. 5, cap. 2) : « Proinde, ait, pter forlitudinis roborem non inconvenienternoroine
qui in forma Deifecit hominem, in forma servi factus valeat nuncupari. De quibus ulique Ecclesiaevoce
est homo. Sed utrumque Deus de potentia suscipien- per Psalmistam dicitur : Imperfectum meum vide-
tis, utrumque homo de humilitate suscepti. >Et quo- runt oculi lui, et in libro tuo omnes scribenlur (Psal.
niam non sit alter habitator et alter habitaculum, cxxxvm, 16). Et rursum, benedixitomnibuslitnenti-
sicut tu, cum ex propriis loqueris, asseris menda- bus se Dominus,pusillis cum majoribus (Psal. cxm,
cium, sanctumque mentilus es Cyrillum docuisse, in 15). Denique idem mirabilis doctor in primo Mora-
eadem homilia ila profatur, dicens (cap. 1) : « Nec Uum Iibrorum volumine quia Christus Jesus non per
sic creatura in societatemsui creatoris assumpta est, adoplionem collati prserogativi, sed in veritate Dei
utiUle habitator, et illa esset habitaculum, sed ita ut sit Filius, inter cseterafassus est ita (Cap. 18, n. 26):
naturse alferi altera misceretur. Et quamvis alia sit < Onines, inquit, qui in fideDeo nascuntur, superat;
quaesuscipitur, alia quae suscipit; in tantam tamen B quia non ut caeleros adoptio, sed natura illum divi-
' unilatem convenit
utriusque diversitas, ut unus nitatis exaltat. » En vir sanclus fide recta, Deoque
idemque sit Filius. » plenus, hominem namque Christum de virgine Deinn
CAPUT XXVII. hominemque natum, non ut caeterospurosque homi-
Fuse prosequiturGregorii papm auctoritates. nes ob indultae adoptionisdonativum, sed per natu-
Jffellifluserecordationisbeatus papa Gregorius, ore ram illum divinitalis in Dei Filium pramionet exal-
dulcisonus, eloquentise venustate praecipuus, verbo- tatura. Tu quidem moliris dividere in duas unum
ruffi frugalitate clarissimus, sanctitatis insigni gra- Christum personas, ut qui natus est ex virgine, sit
tissimus, fidei puritate prsefulgidus, in latissima adoptivus : et qui ex Deo, proprius credatur Filius
nimirum famosoelectionis serie licet sparsim Domi- Dei, cum et ex Deo Patre, et ex homine malre unus
num, tamen Jesum Christum et verum Deum, et sit Christus, non per adoptionem, sed proprius Dei
verum eumdemque Dei Filium, cassato omni ab eo Filius. Videtur tibi, ut luae testantur litlerae, virum
nuncupationis atque adoptionis praeconio,voce con- istum praecipuumde sola ea, quaeex Palre est, ge-
fessus est apostolica (Moral. lib. iv, c 11, n. 18; neratione, hoc in loco disputasse. Interrogo ergo de
Kffir:.Xxxv, c. 14, n. 24; et in Expos. psalm. v, n. 1). . quibus cseteris intimatur, non ut cwterosillutn ado-
Sed et illius lu nisus es vomitu vesaniaetuse pulchri- ptio, si non de vero homine Christo disseruit? Cur ad
tudinis fcedare decorem, referens eum Christuin et homines quasi de homine comparalionis formula cui
Ecclesiam docuisse unam personam. Hoc enim est inspicialur, materiali instruxit speculo dicens, Nqn
verum, quia suum est; sed non secundum tuum pwe- illum Utcwteros adpptip? Non potest istiusmodicom-
lftatum est sensum. Tu tamen alibi adjecisli quod paralio, nisi sil ejusdem generis, cwteri, cujus est
tuum est, et unus homo unave caro, Paulu»nque ille cui comparatur, usitatius invehere. lhconveniens
astruis Christum et Ecclesiam unum hominem prse- quippe, nuUusquecapax rationis ordo se palliat, si
dicasse (Epnes.v, 25-52). Ex quo videris abrumpere cum de homine aclio ventrlatur, alterius generis ista
Christum addi essentialiter personam, si Christus et similitudo, hoc est, cwtera, introducatur. Verbi gra-
Ecclesia unus est homo, unave nimirum caro. Tole- lia, si dicatur, primus homo non est genitus vel na-
rabilius quippe ferendus eras, si significantiusaddi- tus, sed factus ex Iimo est terrae : cseten autem ho-
disses, et quasi unus homo, propter unius capitis mines ex utroque sexu et geniti sunt et nati. Non
multorum diversitatem membrorum. Non erg» est enim convenientius saluhri congruit aequitati, nec
Christus et Ecclesiaunus homo, unavejuxta te car», usitatse locutionis modus concedit, aurium suaviter
sed quasi unus homo. Tu autem ideo fingens fateris pj demulcendumauditum ita euphonise modulum tem-
et unus homounave caro, ut Christum et EcclesiaKi perare, qnatenus post mentionem hominis factam
unum te hominem Christum perversis allegalionilnis non nati sed creati, caeteri equi vel boves nali vel
separares. Aliud nempe est, sed et longe aliter intel- geniti introducantur, sed homines cwteri. Similiter
legi datur Christum et Ecelesiam,juxta Pauli voceni., nec post angeli mentionem caeteri homines, nec post
capul et corpus typice unam esse persona, et aliter hominiscaeteriangeli apte possunt ascribi, sed ununi'
Verbum caro factum, hoc est Deum homine facto, quodque subiiecti suo generi rationalis ordo demon-
unam esse Christum personam cum Deo, ac per hoc strat. Sine autem hoc additamento,hoc est cwteri, et
Christum esse veraciler Deum.Sed et illud, quod ex post mentionemangeli homines, et post homines an-
apostolica doctrina tuis intexuisti commentis,quo- geli non absurde inseri lilteris sacris, sine [An le-
niam 166 membra sumus corporis ejus, de cctrne gendum, et trito, vel, non sine trito ?] trito effari per-
ejus, et ex ossibusejus (Ibid. 50), non ad illud cor- mittuntur sermone, Cum ergo dicit, JVonillum ul
pns illamve carnem, ut lu satagis, referre recle pu- cwteros adoptio,subaudiluf, non iUumut cseterosho-
tabilur. Quod assumpsit Verbum caro factum ssium mines adoplio, quia et Christus homo, el uon solita-,
t>ropriumcorpus suamque propriam carnem vevaci- . rius Christus homo, sed Deus seraper Christuset
m CONTRA FELIGEM URGELLITANUMLIBRI. HL—LIB. III. 466
homo. Idcirco illum, non sicut caeteros homines'; A 30, n^.9), homilia luculento aratri insulcatum stylo
adoptio, sed divinitatis illum natura in Dei Filiumj legenlis oculus non deffaudatur. « Pensate, referens,
exaltavit: quia nunquam non fuit Dei Filius, qui; fratres, post incarnationem uiiigeniti Filii qualis sit
sempiternus permanet unigenitoris unigenitus. Nun- hodierna solemnitas de adventu sancti Spiritus. In
quam fuit, sicut caeteri homines, purus liomo, ut eij illa quippe Deus in se creando suscepit hominem : in
ex adoptionis emolumento Filii prserogativum prse- ista homines facti sunt per adoptionem Dei. > Idem
staretur. Sed Dei Verbum caro factum, quod eumj ipse (Lib. n, hom. 21, n. 4) : « At vero mulli tunc
non ut caeteros homines ex dono gratise, sed salva^ Jesu dici poterant, non tamen substanliaiiter, sed
proprietate utriusque naturae, essentialiter in suam, nuncupative. J Habes itaque, quoniam naturaliter
assumpsit perspnam : per quod mirabile sacramen- factus est Deus homo. Habes etenim, quia et Jesus
tum et aeternus ex Patre, et temporalis ex matre, non est nuncupative, sed essentialiter Jesus prsedi-
unus idemque esset verus Dei hominisque Filius. * candus. Cum ergo Deus naturaliter factus ^it homo,
Hinc illud est, quod in libro hujus nperis octavo de- et Jesus essentialiter Jesus est credendus, cur tu in
cimo (Cap. 52, n. 85) idem verissime explicavitt tantum dissipis, ut minus altendas in quo periclita-
praedicalor. Ait enim : < Aliud est enim natos homi- tur tuae asserlionis objeclio, quatenus non confunda-
J ris naturaliter Deo facto homini, et essentialiler Jesu
ne.sgratiam adoptionis aceipere, aliud unum singula^. _Q
riier per divinitatis potenliam Deuffi ex ipso con- nuncupativiim vel adoptivum insultans iriferre voca-
ceptu prodisse. > Et post pauca : « Ipse ante sseculat bulum? Vse, vsetibi! nisi per bonam confessionem ad
de patre sine matre : ipse in fine saeculorum de ma- cognitionem lui veraciter recurras auctoris.
tre sine patre. Ipse conditoris templum : ipse coudi- CAPUT XXVIII.
tor templi. » Hinc iterum in libro vigesimo septimo) , Fulgenlii atictotitatem exponil.
(Cap. 1, n. 3) : « Rederoptor autem noster homo) Vir vitse venerabilis Fulgentius, eloquentise per-
sine peccato, FUius sine adoptione. > Ecce quenti spicuo radiante fulgore perfulgidus, in libro tertiio
hominem praeniisit sine peccatp, Filium eum confes- (cap. 12), qui nuncupatur De.Sacramento Dominicse
sus est sine adoptione. Item alibi de quibusdam (Lib. passionis, quia Redemptor noster apcior vitae ideo a
XXIII,c. 2):-«Nam quamvisjuxta Dominiproeceplanon_ Petro apostoloperdocetur, quoniam Deus verus in-
vivant, Deum tamen; Dominum esse recognoscwiit, cunctanter, non autem nuncupativus credendus sit, in-
quia in veritate carnis etiam formam deitatis intelle- ter caetera et post plufima, ista subinfert: « Ex quo
gnnt : sicut per Prophetam dicitur : Scitote quontam( igitur Deusvitae auctor tiominem suscepit in unitate
Domiitus ipse est Deus. > Tu quidem coniceris astrue- personae, ex eo ille liomo nomen vitae obtinuit. Sicut
re, quia per Joannem et Paulum advocatus noster• (C cx eo quod Dei Filius hominem suscepit in utero
perdocelur, idcirco.verus Dei non debeatFilius prae- virginali ex eo simul Deus et homo unus esse ccepit
dieari. Vir autem iste egregius doctor unigenituffiL Dei Filius nominari, angelo dicente ad Mariam:
ilium incunctanter Dei Filium in eodem Moraliumi Spititus sanctus supetveniet in le, et vittus Allissimi
styli libro vigesimo secundo (Cap. 17) voce prseconiat obumbtabit tibi. Ideoque quod nascetut ex te sanctum
est professus. Ipso videMcetJoannis Paulique in me- vocabilurFilius Dei. t Et illud, s Erit magnus, et
dium deducto testimonio sic ait: « Unigenito enimi Filius Altissimivocabitur. t Et post modicuin : > Non
Dei Fiiio pro homine interpeUare est apud coaeter- s»lum Filium Dei, seeundum id quod natus est de
num Palrem ipsum se hominem demonstrare; eiquei homine, diclus est Christus ; verum eliam homo il-
pro huniana natura rogasse est eamdem naturam ini le Deus dicitur pro eo, quod est a Deo susceptus. >
divinilalis suaecelsitudinem suscepisse. > Unigenitus; De his ita satis intimassesufflciat.
quippe dici non, nisi verus sit Filius, potesl. Aut mei Jam nunc in bonae sincerseque fidei confessione,
ergo cuni beato Gregorio fautoribus luis accusa, aut; quia Chrislus Jesusunigenitus DeiPatrisvefus Deus,
relicta illorum pravse pollicitationis perfidia mecum verusque homo; unus idem proprius Dei, idem ipse
pariter bealo Gregorio crede. In expositione libri propriusque Filius sit hominis, abolitis prorsus
Ezechielis homilia octava sic est effatus. « Volens, p] cunctis ab eo, nobis tamen concessis nuncupationis
inquit, Paulus nuncupativuni Dei nomen ab essentiali seu adoptionis insignibus, tertii libri series istius-
discernere, de Redemptore nostro loeutus est dicens: modi artius conclusa persistet titulo finali,
Quorum patres, et ex quibus Christus secundum car- PACLIKI PBOOPERE EXANTLATO ADDEUMCONFESSIO ET
nem, qui est super omnia Deus benediclus in swcula.t GRATIARUM ACTIO.
Et ppst paululuin : « Non hunc Deum tantummodo, • Da mihi, obsecro, DottiineJesu Christe, veniam
167 sed Deum super orania esse monstravit. > peccatori de tua niisericordia tota mentis praesu-
Idem in homiUadecima tertia (Lib. n, hom. 1, n. 4): menti devotione, quia necessitate compulsus juxta
« Redemptor, ait, noster non solum homo ultra ho- vires
intellegentiaemeae,teutique Iargiente, in respon-
mines, sed homo etiam super angelos facttis. > In sis pro causa catholicaefidei desudasse me operosius
homiliis namque evangelicis semper et ubique, ubi-
recognosco; sed ultra vires etiam velle me non ex-
cumque se ratio contulil fidei, et veruni Dei Filium cuso conasse. Nihil tamen habui quod non a te ac-
unum eumdemque ex utraque et in utraque confessus
ceperim, nihil prorsus accepi, quod non tuum sit.
est natura. Quemadmodura in decima (Lib. h, hom. Tuum est,
Domine, omne quod oplimum est, et de
467 S. PAULINI AQUILEIENSIS PATRIARCHJ: 468'
tua benignitatis suscepisse meconuteormanu. Omne A inculti frugalitate frustratus non deliquisse me pe-
quod lionrim et optiffium est, fimm procul dubio nitus non excuso.'Ignosce ergo mihi bonitasinfinita,
essCnort ignoratur : totimique quod perversum in - fons pietatis immensse 168: abyssus misericortlise
dignumque' inspicitur, meum nihilominus esse non nailo termino prsefinitse,Jesu Christe Domine Deus,
'airibigetur. Cur rion tuuhi est omne quod habere qui cum Patre et Spiritu sancto vivis et regnas DCus
videof, Cum ego ipse non sim meus, meique juris in Trinitate perfeCta per cuncta et ultfa et infittila
ppssessor? Tuum eriim figmentum sum, licet inuti- saeculasaeculorum. Amen
lis servulus, quia post captivitatis miseriam magno FRAGMENTUM
me pretio redimisti : quoriiam dulcedinis tuse cle- Paulini patriarchw Aquileiensis ad Caro-
mehtisevi validi exigente vigoris pretium pro mC Epistolw tum Magnum de libris, quos adversus Felicetn epi-
tuum sangulnem fundere non horruisti. Porro si in copumscripsit.
hhjtis negolii qualitate tilile quid a quoquam arbitrari Hsec quippe speCialia precum mearuin libamina
suspicarique potest, non est atlributa mihi ex eo sihgulariter pecloris ffiei purissima iucitanle devo-
glbfiattdi facultas, sed tibi Dominobonorum oniniuni tione in conspeclu orthodoxi prineipis terraeque do-
largilOri gratiarum modis omnibus exhibehdse sunt mitii prselibare feslino : quatenus hoc nostrum licet
actiories. Quae vero inutilia ineptave iri his inspi- B nonpreliosum, quodcunque lamen muiiusculum,ad
ciuhtur iuserta, meaeconsfat stultitise ahsque dubio manus rcverentissimi viri, et in divinis rebus peri-
reputandum. Neque eriim possunt hsec inculpanda tissinii et praelari, Albini scilicet summse religionis
non videri, si tui fuerint examinis subtilius lance praecipui oratoris vestri, mihique super omiiia fla-
librata. Sed quaeso,ut dessimules iram propter pce- ventium favorum dulGissimimella, tirguentibtts ve-
nitenliam; et, imperfecta haec trio parce judicio stris citius venerandis imperiis deferatuf. Nescio
ventilife, cui etiam peffecta non valerit irreprehen- plane, si possim quahdoque in alio haec congesta
sfcilia a rion videri. In eo igitur spei fiducia in sinu volnmine, iriviolabili charitati illius ffieis viribus
•inviolataefidei meae artius tenaciusque reposita cu- inipertire: Nori quOdhis ille indigeat; sed iit ex his
stoditur, quia non me peffidiae pervicacia recolo, Clariusdetur intellegi cujus dilectionis ef affiicitise
si erratuhi est, aberf asse; sed ignorantiae forte in- erga euin pleni amoris dulcedoffieb setaper in pecto-
terveniente nublloin artis peritia,. sive in sermohis re quarttocius suaviter saporatadulcescal.
a Vel reprehensibilia legendum, vel irreprehensibilia videri, ahlato non.
™ PAULINI CARMINA.
SANCTI
G
Te, Pater omnipotens, mundum qui luce gu- Et nott qui Genitor, Genitusque est, Spkitus
[berhas, [hic est;
Et le, Nale Dei, cceli qui sidera torques, Sed hoc qiiod Genitor, Genlttisque est, Spirittis
Teque, saeer Flanien, rerum moderator et au- [hoc est
[ctor, 20 Virgine de sacra, sancto de Flannne natuin
^Sternttm trinumque Deum veneranler et umim Credo Dei genitum : lingua decanto fideli,
B Coufiteor labiis, pleno sed pectore credo. Tempore sub cefto tempus qui condidil omne,
Iri te credo Pstrem, cum quo Deus unica pfoles Lucida rorigeri coeli qui temperat astra,
Regnat, et omnipotens cum quo Deus unica Qui pontuin, terramque , polum, qui maxima
[proles. [mundi
Non tres ergO Deos, absit, sed sanctius unum 25 Clitaata'quatrifidi, motites collesque creavit;
Cbrde Deuni credo, labiis non cesso fateri: yEtheris atqiie humi cludit qui limiha pugho
10 Qui semper summus, peffectus semper et altus, ArtiCulis trinis vastis cum fihibus orbem
Solus et ipse potens trinus persistit et unus. Praelibrat, et laluni palnio meiitur Olyropum:
PCrsbrias liurtiero dislinguo deniqtie trino, Saecula prsecedit, fecit qui Sseculacuncla
Naturam nullo palior dividere pacto. 30 Huttc Pater offinipotenstinctumJofdanis inunda
ln deilale quidem simplex essentia constat; Protinus ex alto sanctus CuriiSpifitus albce
15 Itt Triiiitate mauet sed subsistentia triplex. D Ccelitus in specie descendit uamque columbse,
Nori hunc esse Patrem, sobolem quam credo Baplisla sibimet magno famulanle Joanne,
[lonanteto, Dilectum, propriumque, pium , dulceffique To-
'
$ed hoc esse Patrem, suffimum quod gefmen [nantera
[adoro. 35 Esse suum Genitum sanclo discrevit ab ore.
4JJ9 CARMENDE REGULA FlDEI. 470
SpierididaflorigeTaffinubescumcingeret alpem, 'tV Impietale jacet, sub vulnere poense.
Esset et in suffimasecreii moritis in arce, Arrius in foveam, fodit quam perfidus ipse,
Discipuliscumnamque tribus famulisqueduobus 95 Corruit, actema damnatus nocte tabescit.
Unicus altithroni coelorum gloria Jesus ; Eunomius laqueo sese suspendit in alto,
40 Ut solis radius facies plus pulchra.refulgetV • Per mediuffiCrepuif, picei petit ima profundi,
Candor ut alba nivis vestis radiabat, et ecce Perfidisejaculhpfbpfia se perCuiit ulha.
Ifltonuitvox alta Dei de nube serena, Nestorius deffiehsStygias descendit ad unibras,
Aera per vacuum, teneras transfusa per auras, 100 Canceris ut pestis MacedOhiadogmata serpent,
Talia mellifluis depromit gaudia dictis : Pro quibus anibusta Macedonius ardet iri blla.
45 Hic meus est, inquit, dilectus Filius unus : Eutyches infelix ex omni parte nefandiis
Hunc audite. Datum hoc est mirabile sigmjm, Trita veriena bibil, sibimet qtise misCuit ipse.
QuodDeusalqueliomoChristussitverus etaltus. A 5 Pestifer ille manis, thtutii quein possidet erfor,
Filius ille Dei sancla de virgine nalus. 105 Sulphorese fumus COnflatsine fine .gehennse,
Arguitur hinc : forte Petrus hac voce docetur Haud secus horrisorio spttrcoque Sabellius ore
50 Npn bomines aequare Deo, dominoque clientes. Blasphemus ignivomi CoCyli gemet ustus ab
Hsec est vera fides, frangit quse colla chelydri; "• •-• [unda.
Haecmundum vincit, peccati crimina tollit; Hos etenim cunctosque simttl qui nominis alti
HaCPetrus in clavi ccelorum limina pandit Obsistunt sacris confusopeCtore jussis :
Aurea ruricolas reserans ad regna phalanges 110 Qui Regem Sabaoth fallaci fauce. lacessunt,
55 Mittil, et his nivesedepromit gaudiavitse. - Et Dominum Christum natuta de virgirie sacra,
Agniculosalbo teneros cum vellere natos Flamine de sancto, regemque, honiinemque,'
Laclea per centum suspensos ubera matrum, [bbumque
Adcampos, Jordane, tuos, cinclosquc rosetis, Gorde negant pravo, lahiis spumanlibus acti,
Gramineas segetes propter myrteta virentes Impugnare student, casso sudore latrantes,
60 Lilia mixta rosis, florentia pascua fretus 115 De gremio avelli sancto, de corpore riiatfis
Carpere iniUe monet ruminanti fauce bidentes. Ecclesiseabscindi cultro decerno fidei,
Dlic picta rubent croceo de flore virecta; , Quam Petrus Paulusque dbcerit, qtiam conCinii
Candidulo rident pulchre de germine cinbta, [orbis,
Frigbre quaenuriquam, radionec solis arescunt; Quamque satis prisci clare cecinere prophetae.
65 Marcescunt nunquam geUdisinfecta pfuinis, ,, Catholicos sanctosque viros Patresque beatos
Nec pluviis perfusa quidem madefacta tabe^ 120 Trecentos octoque decem, cunCtosque perennis
fscttnt; Judicis sequisonaecultores nenjpe fidei
Sed sempef, Paradise, tuOs redplentia fragrant Amplector, placidis strictim.feliciterulnis,
Messis aromaticse permixlo chrismaie odores. 170 Nullus ab his terror, nuJlus me perfidus
VirgultumfoUis gemmato robore pfodunt, [ultOr
70 Quod nunquam foliis viduatum lurpe vilescii, Sanguivomo absciridi ihucrohe seCaritevalebit:
Punica mixta siffiul foliis sed poma retentat, 125 Quorum nulla meo poterit de pectore famam
Quaesemper liquidos sudant de cortlce succos : Ahferre Oblivio,pactoqtie abolerier tillb.
Transfundunt dulces mandentis more sapores. - Nbn jani sub tabtilis dura de fupe fecisis !
Ad fontem salientis aquse qui viva fluenta , Scalpellj rimis sulcalis cuspide sculpam,
75 Influit, et rores uno de gurgite fusos Nec pingam nigris calamo de roribus hauslo;-
Divisosspargit, pariles per quatuor amnes 130 Sed polius scribam cordis sub pixide lerifb
Albentes perducit oyes, hincpocttla cogit Instillante poli rutilo de culmine fonte
Sumere, qui riuiiquamspumaiiti faucebalanles Iiifuso stylo, post me monumenla relinqtto
Alterius.fon.tis.sitientesflumina poscant. j) Ventufis descfipta, libefts nott pafco' refeffe
-80 PercelU pravi fautores dogmatis oranes Carffiine succinclo, lata sed meritis. avena
Cehseo falsilbqubs geminato analhemate Paulj, 135 PrsCceptofundente duas dulcedinis undas,
Doctofis ratindi, Galatas quo forte relielles AmjalectensDominosancto quas protulit orC.
/Terruit : aut etiam croceo succinclus amiclu Primam libo Dep, collegsereddo secundam
•
Angelusaltivagas qtiisquis jactilatus in auras Pectore de puro charitalis victus amore ;•
85 Graiidisohbreferens aliter sermone prpfatur, In jubilo vulliique alacri sub iriente jocunda
Quam Gabriel Regis prsedixit nuntius alti,; 140 Seriiper et almisonas sincefb famine grates,
Quam docuit l?etrus, Pauli qtiam scribit arundo, Summe tibi.Genitor, referam Deusalta potestas:
Quattuor etproeeres parili quam voce-fatentur Et tibi Nate Deij lati spesimica mundi:
Hujus.erit.bibici, feriendus fulminis ictu.< Spiritus alme tibi, hietueride, treffiettda maje-
90 Prineipium caput omne mali, nefas omne Ge- .. [slas,
[rinthus Foiis charitatis, amor dulcis super omnia mella,
UltricibusJomis flamffiisirtfertur obustus. 145 Lux et Origoboni, casti spirator amoris :
Infelix Ehion huic. non dispar in offini Qiii quo yadis et unde yeriis'nesciris, et orbem.
471 S. PAULINI AOUILEIENSTSPATRTARr.TT/F. «™
Terrarum reples, et ubi vis perpete spiras. A150 Sit Patri, Genitoque Deo sit gloria summo,
Auditur voxecce tua, clamore silenti Spiritui per cuncta Deo sit sseculasancto.
Cordis in aure sonat, nullo quatientc fragore.
gnificat tegere turpe facium : sic suniitur in cap. Q terpretes in illud Psal. LXXIV, 4 : Egb confirmavico-
Nisi specialis, Extr. illo til. De usu paliii. » Quod ct lumiias ejus. Septcm aulem dicit columnas excisas
adverlit etiam C. Barthius Adversar. lib. xi.iv, cap. a sapientia, id est multas, ait Menochius ad hunc
21:« Palliate reni aliquam, velare, tegere notat: locura. Igilur sanctus Marcus dicitur a Paulino una
et plerumque in malam parlem sumitur. Scriplor ex mullis columnis, quibus domus sapientiaeDei,
vctus Vitaebeati Frodoberti: Seduto explotdte cmpit quae est Ecclesia Christi, instiluitur. Unde paulo
ntrumea simplicitas cx fonte manaret inlimw pufita- post de eodero : Sustentat altw fundamenla fabricw.
tis; an sicut nonnullisfamiliate est, subdolammentem V. 12. Aureis septem de candelabris. Ex Apoc. i,
simutata innocentid palliaret. Pliilippus presbyter 12 et 15.
Prolegoriienisin Jobum : lsti ercjoires amici Job eos V. 16. Quantum quod olim viderat Ezechiel, elc.
figurant, ul dixi, qui intut sunt>Chrisiiliosles,et Chti- Alludit ad visioriesEzecliielisi, 10, el Joannis Apoc.
liianitalis nominepalliantur. Dix.itautem donecse iv, 7, quibus auimalia quatuor utrinque proposita
pallienl cordinm secrela, quia aliquando, nempe in evangelistarumsymbola'constiluunt.'In leone autem
morte Christi Jesu, futurum erat, ut revelarentur : sanctus Marcus coiiimuiiiter ab interpretibus accipi-
ul est illud Luc. n, 55, ul revelenturex mullis cotdi- lur. Res nota. Anastasius autera Sinaita"Anagog.
bus cogitalioiies.
a comlemplat. in ilexam. lib. iv Marcum in bove
IIVM.V. — Hymiiuni luinc inter schedas iU. epi- agnoscit.Scd praelerquamqudd singularis ferffie est,
scopi Adfiensis repertuin nepos ejus Laurentius a errat etiam in argumento, et ratione cur sic senfiat:
Turre liuraanissime comraunicavit. Quem statim ae « Marcum, ait, haliet (ecclesia)qui lanquam bos ap-
legi, Paulinum illico auctorem agiiovi. Stylus enim, D paruit in aniraali sex pennarum, quoniam a sacrifi-
th forma versuura, stropharumque ordo id aperte ciis incepit Evangeliuin. » Fallitur autem, quia non
evincunt. In calce liymni et schedse'sic Italice scri- Marcus sed Lucas a sacrilicioZaeharise orditur nar-
ptum eraf : Quesloe finno cavaloda due anticJiissimi rationem suam, et ideo ei bos assignatur. Marcusvero
codici, uno de quali e in miopotere. Quibus verbis a praedicationeJoannis in deserto, ubi"tanquam leo
indicat hymnuni fuisse e duobus vetustissimis codi- in sylva rugiebat, Parate viam Domini,orsus est : et
cibus erutum. ideo leoui compafatur. Chrisli autem recubitoremdi-
V. 5. Quw fons, prigo, splendor lucis autew, lege- cit Joannera ob ea quaedicimusin not. in c. 56, lib.
batur splendotem, mea senteniia male. Verum etsi i contra Felicem.
exiex, quia lamen duodecira syllabis semper proce- V. 21. Sic a beato Petro missus adiil Aquileiensem
dit, hic autem tredecim, el sensus qui nisi locum dudum fdmosissimamurbem.En satis perspicuura et
eraendetur, 183 satis obscurus est, " suaserunt, ut vetus tesliiiionium, quo adventus sancti Marci ad
splendot reponerera. oras Aquileiensesasseritur, qhod ubnnulii non veriti
V. 11. Septem cplumnis una de candidulis.Allu- suntinficiari. . .
sisse videtur Prov. vii, 1, ubi Sapienlia excidti co- V- 24..... centuplicesfructus,etc. Ex paraboIaMat-
lumncts'septern, et Cant, m, 10, ubi de Saloirtone, thsei XIII,8, et Luc. VHI,8.. •
qui Christi Jesa, figura cfat, dicitur : Columnds ejus V. 29.. Quqm flumen utidans, etc. Ex Malth. vn,
fecit drgmleas. Columnas autem apostolos discipiiT 24,et seq. Pro yoce fuhnina hialim flamina.
losque Christi diclos passim quis ignoral? Vide iu- V. 45.Carcertsumbrasmisit ad phantasticas.Quare
,jo,7 HYMNIET RHYTHMI *93
Priraus superni nominis noiitiam A 20 Afflatasancto perfundal-Spiramiiie.
De&t in urbem Marcus Alexandriam : Famosa dudurnquse replevit atria
dicati nebula '
Christi dicavit mox ibi basilicam , Templi periucida
Quam expiavit pretioso sanguine : Orante puro Saloroone peclore,
50 Vallavit almse fidei munimine. Hanc Christe coelimissa de cacumine
Gloria Patri decus et imperium, 25 Domum fecundes sempiterno munere.
Sit Nate semper tibi super sidera, Quicunquetuum sanctum nomen supplici
Honor potestas sanctoque Spiritui: Plenoque cprde deprecatus fuerit,-
Sit Trinitati virtus individuae Hujus in aedissancto domicilio
55 Per infinita sseeulorumssecula. Te largiente sit liber a crimine;
HYMNUSVI. 50 Exclude peslem, morlios omnes dilue.
« De Dedicatione Ecclesim. Tuo sacrato hic depasti corpore,
1 Clara refulgent hujus templi culmina '
Tuoque sancto satiali sanguine,
Perfusa lucfeseptiformis Spiritus, Ab hoste tuo defehsi munimine,
Christi ruhescunt purpurala sanguine Laeti fideles sortiantur servuli
Perlilatore pretiosi balsami " 35 Vitseperennis sine fine gaudia.
5 Odore fragrant mistis aromatibus. Rerum Creator Jesu Patris unice,
Sint seffiper istam supra domum, Domme, Muiidumcruore salvas qui purpureo,
Tui aperti, deprecamur, oculi : Peccata lollis solus qui peslifera,
Auresque luaesint intentae jugiler Dignare tuos munere.gratuito
Diem per omnem, noctis et in tempore : 40 Ad astra coelimitlere ruricolas.
10 Tuoque seroper ore henedicto. Sit semper alta DeoPatri gloria,
Sint angelorum hic alba frequentia, Onmis potestas sit dileelo Filio,
Descendatomnis huc coelestisgratia, Sanctoque semper glori.aParaclito,
: Diffusasanclo JargienteSpiritu. Honorque, virlus, laus, decus^imperium , •
Vuitusereno sancta semper Trinitas 45 El nunc et ultra sit per cuncta saecula. -
15 Pio favore dignelur inspicere. Amen.
Nubes sacrata, quaependens incubuit b RHYTHMUS
Deo jubente supra tabernaculi De Nativitate Domini.
Tectum, bealus quodMoysesin eremo P Gloriam Deo in excelsishodie
Fixit, precaffiur hujus aulaemcenia Ccelestisprimum cecinit exercitus.
umhras carceris phantaslicas vocat? An non verse, rit, monueritque can. 19 ul «sacerdoles loci talia a
et nori fictitise sunt urabrse? Puto phantasticas dici, septis basilicarum, vel porticibus ipsarum,. ae etiam
quia tenebris obsili, ut sunt qui in carceribus deti- ab ipsis atriis vetare debeant et arcere. > Sanctus
nentur,phantasusimaginalionibusqnelaboraresolent, Pauliiius Nolanus in natal. 9 sancli Felicis, id est
«pavTao-TOf enira et cpavrao-rixo;-H. Stepli. est efftciens car. 24, morem non apprpbat; excusat lanien ob sim-
visiohes aul concipiens. Spectra atttem, quse Jiujus- pUcitatemdelinquentiuin. •
modi visionariis occurrunt, si quseimmittuntura dae- Verumutinamsamsagerent liaecgaudiavolis,
ut
mone, plurimum in locis tenebrosis apparent. Necsua liminibusmiscerent.pocula sanctisI
HYM. VI.—&De Dedicatione Ecctesim.De origine hu- .... Ignoscenda lamen puto taliaparvis
jusritus vide qusedesumptaa Felice papa babet Gra- Gaudia quai ducunl epulis: quiamentiiiuserror
tianus deConsecr.dist. i, c. 2 et c. 17. Refertenim ri- Irrepit rudibus,nec lantKconsciaculpse
tuffi ad constructioiiemtabernaculi per MoysemDo- Simplicilaspietatecadit, malecredula sanctos
mino imperante complelam, et ad templi Salomonis Perfusishalantemerogauderesepulcris.
dedicalionem : quse in hoc hymno non dissimnlat, Hujusmodi Isetitiae argumenla adeo excreverunt in
imo innuit Paulinus. Explanationero aulem riluum regione nostra, ut, ne inter pocula, utsolet, alterca-
dedicationis habes passim apud caeremoniarumec- tiones, jurgia et liomicidia sequerentur, et quoestio-
clesiasticarum scriptores. Recurrente anno celebra- nes, si quse exortae fuissent, dirimeretitur, iiiagnati
tur ipsius dedicalionis memoria, quae encmnia voca- D cuidam eustodia commendaretur, quod postea in ra-
tur in evangeho Joan. x, 22, ad quem locum vide tionem investiturae, ul vocant, transiit, et jus cu-
Augustinumtract. 48 in Joan., n. '2. Hseanniversa- stodiendi feslum dictum fuit, de quo sancliones sub
riae soleronitatcs quanta cum laeliiia a Christiahis Marquardo palriarcha in castro sancti Viti an.. 1581
haberentUTj indicat Gregorius hom. 14 in evang.: lalse,.quas mss. ejus temporis originaH cuaraclere
* Certe sicubi populus nundinas celebraret, si ad ali- apud me habeo, •loquunturpag. 58. Vide etiam do-
cujus ecclesiaededicationem denimtiata solemnitate cumenta in Appendice2, n. 29 et 40;.
concurreret, feslinaremusomnessimul inveniri, et in- V. 6. Ex II Paral. vi, 19 et 2,.V. 16; ex Exod; XL,
leresse 184unhsquisque salageret. Gravi se damno 52. V. 21„ ex II Paral. vnKl et 2. V. 26, l,..c. vi, 28,
afflictum crederet, si sole.mnitatemcoramunisIsetilise et vn, 15. V. 58, ex Joan. i, 29..
lipn videret.» Quibus ex verbis arguere licel jam cce-' V. 40. Ruricolas*An p.roterri<jol&t Sim quia teni-
pisse a spirituali in mundannm gaudiuin degenerare : plura ruri forle dedicabatuiv.et ruricolarum in gra-
celebritatem tempore ipsius Gregorii, quippe qui et ; liam bymnura eomposueril?
nimdinarum et dedicationisecclesise frequenliam.si- h Latius de Rhythmorum.ratioiie'dissererem, nisi
mul.memorat: argumentum subrepenlisprofanitalis, V. Ci. Sclpio Maneius maleriam penetotam exliau-
quae poslerioriliusdeinde saeculis inaxime- excrevit, sisset pec-uUaridissertatione hisl. diplora,edit. Man-
adeo ut conviviis inslitutis prope templa genio libe- . tuai aiii.1727;occasione.cujusdara Rhythmi De landi-
rius indulgerenl : quod ita Ecclesise displicuil, ut bus Yeronw,ad quem lectprem nostruni lubeus re-
cojiciliuin CabiUoiiensecirca _an.650 ista prohibue- . railto.. Quia vero forte aliquibus videri poteril Pau-
m S. PAULIKIPATRIARCHJEAQUILEIENSIS 500
Pax aiigelorum et in terra voeibus. A 24 De ccelo plena.
4 Vera descendil. Sanctus sacratse fecandavit Spiritus
Hodie^ceelifacti suiit melliflui; Virginis vulvam. Verbum caro factum est,
Et mare dtilcesundas blando gufgife Et habitavit in nobis omnipotens
^Equavit lento respirante sibilo ?8 Filius Dei.
8 Flatu sei-eno., Gabriel anle hoc prsedixit angelus,
Astra polorum rutilante rad.io Quando felicem saiutavit virginem,
Suffusa laetis inrorant dulcedinera. Paries, inquit, filium : Effimanuci
Tofus exsultal laetabundogaudio 32 Nomen habebit.
13 ' Pastores erant proximis in pascnis,
Gavisiis.mundus..
In hora quando Jesus Christus Domiiws, Rethleem adurbem noctis sub silenlio
Nasci dign.atus.est sacra de virgine Instabartt snos supra gregem vigiles,
Dulcis, suavis, ac desiderahilis 36 0 quam beali
{Q Rethleem in orbe. Claritas Dei cinxit iUosfulgida :•
Atigusfi cunas. perlulit prsesepii, Angelus inquitj-nolite pavescere •:
Feno jacere npn abhorref Dommus, B Eh. ego;nioriom.agnumnamque gaudium.
Summaqui Palris sedebal in dexlera, 40 Nnntio vobis,
2,0 R.exangelorum. Erit quod omni saeculomirabite,
Pannis, velatus, vil.istrictus fascia, Hodie quia vobis Christus Dominus
Inclusus parvis lacryniabaf cunulis, Nalus esi in RelhJeemDavidisin oppido,
Mater beata .sancla premit ubera 44 Salvator mundi,
iinum leges metricas haud servasse, vel nimium po- qui mille, mille, occidit; Tantum vini litibet nemo
pulariter locutus, hoc tanlurompdp notatum tanquam quantum fudit sanguinis. Haecvideo esse.perfrivola;
ttbservatio.ne;dignum veiim, quod quidefti a nemine sed quia suprascriptus auctor ita eadem ut sunt La-
hac in re seribente non notatum comperi, scificet tin.e suis scriptis inseriiit, tacendaesse uon credidi. ».
differre fhytlimum a metro, neque hujus illum leges Ila Vopiseus, qui cap. 7 seq. addit Francis, qui Gal--
sequi. Quam differentiamMaurns Terrentianus lib. Iiam vastabant, apud Moguntiainrepressis riovam de
De Metrisv. 54 paucis cbmprehendit. eo factam cantilenam :
Namquenjeifumcertique pedesnumerosqnecoercent: MilleFrancos,milleSsrmatasseme.loccidimus:
JJiinensarhyllimuna coiUiuetlex teinporum. Mille,niilie,mille,m Uc, millePersasquserimus,
cujus generis dithyrambos Piridaricos fuisse innuit Simile velut ballisliam in Scriptura reperies I Reg,
Hofatius car, lib. iv., v. 50, od. 2, dum ait; ,-*xvin, 6 et 7. Cnm tevetletetut, petcusso Philistwo,
Seu per andacesnovadiiliyramhos David, egtessw sunt mulietes de univetsis utbibus.
Verbadevolvil,numeiisqueierlur istael caMantescliotosqueducentes,in occutsum Saul
Lege solutis. Regis in tympanisIwlitiaet in sistris, et ptwcinebant
in qttero locum Acron Grammaticussic scribit: « Hos mulietes ludentes aique diccnles : Petcussit SauL
ditliyraffibos ideo atidaces'dixit, quia cseteris rhytli- mille, etDavid decemmillia. —TgiturPaulinusrJiylh-
mis veliementiores sunt. . . . , Numerisque fertur mum nou meirum composuit, et forte ut ab idiolis
lege solulis. « Numeris quibus rhythmus ad-sonum usurparelur , ad eoruin captuin plaiiissimoetvulgari
concinnavit. In hunc rliYthmum de Nativitate
pertinens colllgitur, non, pertinens ad versuum le- stylo
gem : ut Virg. de pari carmine, Numeros memini, si Doniini, quem dat Georgius Cassander Oper. pag.
verba tenerem. Ergo in hoc lex pedum non sequitur, 201, edit. Paris, 1616, apponit et scholionsuum. Est
sed syllabarum- . . aut tege solutis dixit, quia in autem hujusmodi,
hoChietro licet variare, et non in eodem meiro per- « Paulini. Hujus generis hymnos aliquos et versus
manere, »,Videndug, quoque Quinii.Uanuslib, IX,c, in quibusdani libellis descriptos reperi Paulini titulo..
4, ubi iilud praecipuenotandum. « Rhythrai, id esl At non esse Paulini illius Noiensis, Hieronymi et
numeri spalio tempprum constant:metraetiamoriii- Ambrosii selate celebris , facile constat, qui in suis
he : ideoque alterum esse quanlitatis yidetur, alte- versibus metri legem constanter observavit. Verum
rum qualltatis. »—^Insuper- et illud advertendum alterius potius Paulini, aetalemullo posterioris, qui
diiximus, quod cum rhythmi a lege carminura seye- Carolo Magnoimperante, Aquilegiseepiscopus fuit,
riore soluli sinl, faciliorioestro usurpati fuere tan- ac nomine civitalum inferioris Italise adversus Feli-
quam cantionibus popularibus accommodaliores; iD cem Urgelitanum et Elephandum civitatis Toletanum episco-
ex.cidium
•prsesertim iis., quaecum saltationibus corporisque pos, epistolam scripsit, ejusque
geslu s.ociabanlur,ut suntilla, qua?Rallislea dicuntur ep.iem prorsus rliylhmi genere, quo hi.cbvmuuscom-
Vopiscoin Aureliano cap, 6 a Graeco.^.K^tnt,qnod positus est, deflevit. Cujus initium est ;
. jacere, seu jactare est, a quo /3«».££.EIV, saltare, unde AdflendostuosAniiileiacineres
fbrie vulgo ballate, quod saltantes membra , praeci- Noniniliiuliassufficiuntlacrymse:
pue maiius jaclitarent. Propertius. lib. iv, v. 678 , . ^ Desuntsennones,dolorseusumabstulit
eleg, de<Cynlhiaet dracoue:- Cordisainari.
Kanusel ipse suosbrevilercufvatusin artus Omninoautem apparet utrumque hO.ccarmen ab.eo-
Jaclabaltruncasad cavabuxamauus. , dem auctore profectum- Quanquamdubium ffiihiest
AuiliVopiscum,I. c.:« Refert TheocliusCscsareorum Paulinone Aquil.egiensiepiscopo, an Paulo diacono
temporum 186 scripior,'Aureiianunimanusua beUo ecClesiaeAquilegiensis hi versus ascribi debeant.
Sarmatico uno die quadragittta et octo interfecisse : Nam in libello manuscripto quaedam hujus generis
pluriinis autem et diversis diebus ultra. nongentos carmina PauUni simpliciter, ut praesenshic hymflus,
quinquaginta ; adeo ul etiam btillisteaptteri et salla- alia Pauli Diaconi, ut hsec excidii Aquilegiensis la-
tiuncujasin Aurelianum tales COmponcrent,quibus - mentatio, nomen inscriptum habebant: quanquam
diebus feslis militariter saltitarent : Mille , mille , animus inClinat,ut Pauliiiiepiscopipotius, quamPauli
mille, milk, mille, decollavimus: Unus homo milte, Diaconihos etiis similes rhythmos esseputem, quod
tnille, mille, mUle decoiiavimus: mille, mille vivat, bymnusde sancto Joanne hoc initio:fJ>!i7«eanj/(..tis,
•Nftl HVM\'I KT-nfiVTHMI 'KflS
Hoc vobissignum erit : in praesepio A W - 7oseph priesentem., ' . •;
Infanteni pannis involutum positum In coelo stella novo clara radio.
Invenietis£um Maria pariter :• Refulsit, ante quaenunquam.resplenduit,
48 Malre beata. Clarior cunclisastris, mundo .nuntians .. t
Subito facta fulgentis militise 68 Gaudium magnum,
Est multitudo coeleslisexercilus. Hanc stellam Magifulgpre perspicuo ,,«,-
Eodem simul angelo cum flammeo In Oriente viderunt resplendere : • , »
52 . Valde prseclara.. Hoc signum tam famosum, ppbile , ,. ;
'
Gloria Deo in excelsis, sidera , 72 Regis est magni.
Plena sonabant: pax et in hominibus Eamiis ergo, inquiramus uhi est,
Auditur honse volunlatis, vocibus . Et afferamus illi sakem munera ..,
56. In terra sanctis. . , Nostris oblata de thesauris oplima,.'. . ,.
•Pastores namque loquebantur inyicem : 7& Aurum, lhus,.myri;ham,
Eamus usque Betbleem celeriter, ., Hsec tria magnum demonstrant mysterium.
Et videamus hocde verbo qualiler Donaque Deo hominique dederant
60 Angelus dixerat. B Tres Magi sanqto perducente^Spiritu
Venerunt ergo : invenerunt puerum, 80 • More divino.
Arigelussicut dixit in prsesepio 185 ln auro regni signat excellentiani ;
Posilum, sanctam genitricem virginem, In thure summum saceraoiem typicat; ,
qui sine conlroversia ab omnibus Paulo' Diacono lerim tibi hymnummatutinumet sefotinummisi, ut
tribuitur, cumhorum hymnorum compositione mimis memor mei semper sis. i Ergo ibi sic legitur::
congruat, aliumque auclsrem =prseseferat.,*.—Huc- c In ms. alias cardinalis Sirleti, tumAltempensi.s
usque Cassander, cujus probabilissimse conjecturse bibliotheeae,nunc cardinalis Oltoboni,.fiunc hymnum
aslipulatur Regestum Qperum Pauli Diacdni, quod in (bic est matutinus, et incipit: Lucis largiiof splendi-
viris illustribus Cassinensibus profert Petrus pariter dw) sequitur alter proiixior , qui serotinussestimari
diaconus cap. 8, in quo nulla.de excidii Aquileieiisis possit insup.erioreadAbramepistolamemoratus. Cer-
carmine -mentio occurrit; sicut .etjara non apparet te in serotinum tempus app'rime conyenit. Ab asjris
vesligiumejusdemin adnotatibneadidem caputJoan- enim exordium ducil, estquegeneralisqusedam conles'-
nis Baptistse Mari, qui quse omiserat Peirus, ipse sioanimi, qui lascivise,superbise, invidise,discordise,
diligentissime recenset,, ut videre est.in RerJ Ilalic. -inanis gloriae,gulae,ac gestientislaetiti8efyitiis«e impeti-
scriptor. tom. VI. pag. 17. Nihilominustamen omnem tum ingemiscens, una Deimisericordia Christique me-
ferme lapilem movimus, u't huric rUythmum, quem ritis fretusveniam precatur'. Pricterea Arianse nsbresis
Paulini putamus, integrum haberemus imie superiorLC tempora, inhocsapit,quod fidelemanimumprofesSds,
adjiciendum: sed ineassum. Celebriorum bibliofhe-,, Arium ac Sabellium nominalim detestatuiynee ullum
carum vel prsefectos,vel expcrlos viros Italiae, Fran- hisaddit hsereticum nisiforle ad complendos versus,
cise,Belgii,Austriseperlitteras nostras, yel amicorum Simonem Magum. Tamen dictio'non videtur*HiIario
adivimus, qui perhumaniter quidem rescripserunt; digna. Ubique versuum mensura syllabarum potius
verum se rbylhmum Paulinianumlatere professisunt, quam pedum numero terminatur. Et ciim sermode-
imposterum majori diligentia scrinia se perlustra- beret esse feminini generis , si a filia canendus
turos pollicentes. Sed hucusque nihil nobis submi- essel hic hymnuSj ubique est masculini. Ex ^initio
nistratum. — Huic jacturse adde aliam. Inter Opera et fine judicel lector ' 'quid dehymrio reliquoseritien-
sancti Hilarii Pietaviensis episcopi edit: Paris. 1693, dum sit. ...
col. 1214, inseritur rhythmusquidam, qui, ut verum - Imtiimi. ._..,...— . .........
fatear, sapit stylum pbrasemque Paulini; ibique dU,^. ., A.d .Claranonsum
citur ms. asservari in 'Bibli&thecalcar.dinalis:ptto-'1 , co3lj dignussider*
boni. Nulla prsetermissa" esfrdiligenliaj ut "ms»iiic-;;/".'. "'"-I.evaremepslinfericesoculos
codex reperiretur, quippe res commissa esl P. Nico- GTavi"depr£sSDs peccatorumpondere,
Iao,Minuccio congregatiotiis Oratorii Romani pres- :, Parce.redemj)lis.
,'Bonum'heglexi
' ' Prbbrosa facerequoddehui,
by.tero, qui seque litieris suopte ingenio favet ac pr» gessi sineiline crimina,
humanitatesua me diljgit, sed labor omnis irritus Scelus palravinulloclausumteimino,
cessit. Putabam posse me haurire lumen aliquod a SubveniCUrisie.
PP.. Benedictinis congregationis sancti Mauri Pa- I) ' Finis.'
risiarum^Sed Isthmum perfodisse me tandem depre-
hendi,; Sic enim .rescripsit requisitus P. Bernardus HymnumJMelimodulandogutlure, ,
Montefalcohius x Kal. Martias 1733. « De Rhythmo, Ariumsperno,latrantemSabellium:
Assensinunquairigrunnienti
' Simotii
qui Hilarii nomine circumfertur, et quem putas Auresussara. - '.' ,• - .• ,-
essePaulinij-nolitiam-dare tibinon possum. Ab annis, ZelaciueChrislisum zelatus nomine.; '. ,.
plus quam duodecim mortuus est D. Petrus Coutant Sanctanammaterlacle^mecailioiico
sodalis noster, qui edendo Hilario strenuajn dederat Tempusper oinneEcelesianutrivit
Uhere sacto.»
operam. Quorsum autem abieriut ejus, scripta et
scrinia nescio , neque-facile est ab aliis ediscere. •, Hsecibi, Si cuifortehorumrhythmorum reliqusepar-
Miror summoperehujusmodi venerandse antiquitatis tes, quse nos latuerunt, occurreririt,,vel integros al.i*
reliquias adeo facili negotio vel abolitas' vel deper- .cubi essexjompererit,aliquando dolens,vicemnostrain
ditas hac tempestate, qua a.uro contra sestimantur. "publicijurisfaciat ardenter e.t,^InCere.exoptamus,et
Accipe tamen quod ibi reperio, principium.et finem : enixe etiam atque etiani precarriur.: Notas afias i.h
imo et monitum quod praemittitur, quod indicatur rhythmumdeNalivitate iion damus. Satis perse cla-
tompositum fuisse iilum bymnum, ut vespere cane- rus est. Hoc tamen lectorem monitum volumus qubd
retur, quia ibidicitHilariusse, et matutinum, idest in. vers.. 71, aliquid deesse .videatur; forte verbum
mane canendum, hymnum misisse Abra; suaj filiae, dicunt. Ipsupervers. 79, forte lcgentlum est perdo*
in epislola ibi praemissa circa finem his. verbis..« In- cenle, rion auteta petdueente.
4503 S. PAULINI PATRIARCH^I AQUILEIENSIS »64
Permyrrham Chrisli sepulturam mystice Ji 120 Pastor benignus.
84 Opliine doeet. Euntes Magi stella nova prsevia
Ecce venerunt Magi Hierosolymam, Hos praacedebat donec venit, steterat
Dicerites : stellam vidhnus perfulgidam Ubi nune puer erat in cunabulis
In Oriente, ubi est qur natus est 124 Redemptor orbis.
88 Hex Judseorum. 0 quam pervalde rriagho Magi gaudio
Herodes magno timore perterrrtns Videntes stellam sunt gavisi! protimis
Revojvit sacras prophetarum pagirias. Intrantes domuminvenerunt pueru.m
Prjecepit scribis: legfte si verum est 128 Virginis prolem
92 Scriptura teste. Qui proeidentes flexis eum genibus.
Prophetam dudum dixisse commemorant: Adoraveruiit, apertis de thesanris
Et tu Bethieem terra Juda, miniiria Aurum, thus, myrrham obtulerunt Domin»
Nequaquam eris : ex te dux egreditui 152 Regi Deoque.
96; Jacob qui regit. In somnis Persse ne redirent ccelitus.
Herodes Magis clam vocatis, mquiens : Sunt admoniti ad Herodem perfidum :
Ile, videte ubi est, recurrite, B Suam reversi sunt, viam per aliafn,
Referlc mihi, ut et ego veniens 136 Iri regionem.
100 Adorem enro, Klusum demens se videns rex impius
Vulpes Herodes, cur cauda dissimulas A Magis, Belhleem roisit ennctos pueros
Prsedam captare, quia belluino gutlure Moxa binialu et in£ra, per gladium
Sanguinem silis ; agni carnes esuris 140 Mandat exslingui,
164 Lupe crudelis, O quam crudetis s&vaque sententia.t'
Non vales tuam satiare rabiem: Maclarejubes leneraminfantiam
Non agnus ille singularis morilur, Irisciammali: cur non parcjs impie
Nam veKsriolis, ipse rex est Israel, 144 Laetese proli *
^0$ . Rerum crealor Vox in excelsis eheu! quam trislis resonat i
: Mori dignatur alio in tempore, Ploratus multus, ululatus maximus:
Quando de cruce pretiosi fuderit Matemus luctus, frustra premit ubera
Sangu.inisundam, quse mundi mortifera - 148 Nullo sugente.
412 . Crimina tollit. Salvete fiores martyrum candiduli,
Quid fremis pestis? iste rex omnipotens C Respersi tame» rorc sed purpureo.
Non quserit luum regnum : tibi poterat Felices nati hac in luce rosuli,
. Danare regnum, si non esses pcrfidus 152 Pulchri, tenelli.
116 Valde superbus, Gloria sanctse Trinitati unicse,
Quosjugulasti teneros agnlculos Palri, Natoque, Plamini paracleto,
.Sanguinolenlo, maledicle, gladio, Et nunc et ullra [per] iniroensa ssecula
Ablactatvivos in ovili proprio 156 Sit semper. Amen
EPISTOLARUM FRAGMENTA.
aEPISTOLA PRIMA. D vi, 24); et: Qui vasaud.il, me audit, et qin vos sper-.
I>AULINUSADCAROLUM KEGEM. nit, me spernit (Luc. x); ut tu pro nobis coritra visi-
Moneo te et deprecor obnixe, piissime princeps, biles hosles pro Cbrisli ainore Domino opitulante
per eum qui diseipulis et apostolis suis, quorum in- dimices, et nos pro te contra invisibiles hosles Do-
digni vicem gerimus, att, Vds estis sal terrw (Maith. riiini deprecanies polentiam spiritalibus armis ptt-
n Fragmenlum hoc Pauliriianse.cujusdam epistolse bis verbis ulens : t Apostolica auctoritate, et mul-
exliibet Sleplianus Baluzius tomo L Miscellaneor,, lorum sanetorum episcoporum admonilione instru-
pag, 362, edit. Paris. 1678, e$ veiefi codicems. cla- cli... nosmet ipsos corrigenles,.. volumus ut nullus
riss. viri Aymonis a Campo burgo antecessorisAure- sacerdos in hoslem pergat, i suspicamur, unum-ex
lianensis. Nonnulla in eo produnlur quoead A'erbum his moniloribus episccpis hac epistela fuisse Pauii-
conveniunt cum iis quse adjecil in fine libelli Sacro- rmm ; el Carolum se corrigeiilem respexisse ad prio-
syllabi, in concilio Francofordiensi exhibiti. Hinc fit rem admonitionem in concilio FranCofordiensi-pro-
ut circa i.d tempus datam fuisse epistolam yideatur ' positam a Paulino, cui forte non ita cilo annuerat,
Verum quia Baluzius in capitul. reg. adeoque circa hoc tempus esse scriplam epislolam.
''rancor, prodit supplicationem poptili ad imperato- Tenipus autem hujus supplicationis (in qua obiter
Iiroijahile.
rem, ut episeopinon vexenlur hostibus, id est ne co- nota ex observatione D. Borjon, ut habelur in Ephe-
ganlur ad profeclionem in castra, Quam formam et riieride m, vulgo Journal des savants, an. 1685,"arl.
Aesacerdotibuslenere oplabant, et Carolus concedat, 157, tuiic prima vice lilulo majeslalis, qui nulli prin-
505 EPISTOLARUM FRAGMENTA. §06
gnemus: liceatque Domini sacerdotes juxta evan- A male docearit. Seeundo quod contra divinamvolunta-
gelrcas et apostolicas canonicasque regulas simpli- tem, et sacram institulionem atque apostolicam et
citer Domino deservire et iriilitare in solis castfis.. canonicam aucioritateni non tribus saltem hebdo-
Oominicis,quia juxta ejusderii Domiriivocem, Nemo madibus, sed multo tempore ab Eccl6sia sibi eom-
pdtest duobusdominisservife (Matth. vi, 24); el Pau^ missa, diroissis propriis sedibus et plebibus, postpo-
lus : Nemo militans Deo implicat se negotiis stecula- sito divino consilio et auctoritate, postposita etiam
ribas, ut placedt ei cui se probavit (II Tim. n, 4). prsedicatipne, dpctrina, correctione, Spiritus para-
Nemo sibiMandiaturquod utrumque possit etDeo cliti assignatione, et sacra sancti chrisfhatis conse-
et mundo servire, quia Veritas est et menlirinon cratione, pmnique sacra instituticne, ihretractabili-
potest quihoc fieri hon posse testatur. ter abesse nen erubescunt, et indifferenler, non ut-
aEPISTOLAn. cunque, sed quasi rapaces et milites armerura, ad
IDEMQUISUPRADERECTORIBUS. excitandes et provpcandcs 60s qui sanguinem effun-
Primum est quod non verbis bene, sed exemplis durit, et rhulla flagitia committunt discurrere non
cipi antea delalus fuerat, Carolum Magnum decora- pauperum, i quse quidemPauliiii non sunt, sedPro-
tum) pulamus esse. ari. 800. Quamvis enim supplica- ' speri, seu,verius Juliani Pomerii, lib. ii de Vita con-
tie popuji ponatur a Baluzio sub capitulari vm an. B leriiplat., cap. 9, quse etiam inseruntur in supposititia
803, ex decretis "Wormaliselatis, hocHt quia Carolus decretali epistpla Urbani I papse, c. 2, csetera quse
antea promiserat, se in pleniore Synodo, quod jam sequuntur in canpne ccncilii Aquisgranensis reperies
pridem concesserat, flrmaturum, quod- an. 803 pra> usque ad TOredimerenlur.
stitit. Cseterum jam antea facta erat. a popuio hsec Usus "autem, in quos expendenda bona Ecclesisa
pelilio, ut patet ex responsioiie prima Caroli, qua asserebat Paulinus, et ex eo concilium Aquisgfa-
et iriterim concedit quod petitur, et ad synPdum nense, nempe in ecclesiseornatum, alimoniam mili-
pleniorem remittit firmandum quod concedit. Ea tiim fidei, recrealioiieni.pauperum, redemptionem
autem synodus est ipsa-Wormatiensis an. 803, sub captivorum, vetusBorein insiiiutionem agnoscebant,
cujus nomine ex concessione confirmata eo anno, quippe ab anliquioribus EcclesisePatribus niemoran-
reponitur a Baluzip. In Coucil. Gall. tomo. II, citat. tur. Tertullianus enim in Apologetico cap. 39 de sui
aThomasino veteris et.novseEccL Discipl., p. m, temporis colleclis et earum usu sic ait : « Modicam
iib. i, cap._40 ad an. 800 refertur, Ergo forte hoc uriusquisque stipem menstrua die, vel cum velit, et
anno Pauiini mohitio prodiit, el quidem antequam ' si modp velit, et si iriodo possit, apponit: nam nemo
Carolus diceretur imperator; nam ad regem inscri- compeliilur, sed spenie cenfert. lisec quasi deposrta
bitur. pietatis sunt; nam inde non epulis, nec potaculis,
» Hanc epistolam suspicamur scriptam a Paulino nec ingralis Voratrinis dispensantur, sed egenis
paulo ante synodum Francofordiensem, et forte exhi- alendis humandisque,' et pueris ac puellis re ac pa-
bitam concilio, vicemque habuisse cujusdam quseri- rentibus destitutis, jamque domesticis senihus, item
monise apudeos ad quos dirigebatur, puta Carolum G naufragis, et si qui in metaliis,, et si qui in insitlis,
et episcopos cqncilii. E,ffeCtumaulem optalurn sorti- vel in eustodiis, duntaxat ex causa Dei sectse,
tam esse apparet, quia in canonibus concilii plura alumni cpnfessipnis siise fiunt. » Sanctus qupque
statula fueriint ad votuin meritemque Paulini. Movet Ambrosius scribens ValentiriianoAugustd, -eplst. 18,
nps ut credamus eam prsecessisse, vel saltem non clas. 1, edit. noviss., insurgit in detfactores Eccle-
sfiecessisse coneiliq, observatio Baluzii, qui in prse- sise, ostendens largitiones fldelinm quo^ in usus
fatione lib. i Miscellaneorumasserit,« Haecfragmenta fuissent expensse. « Possessie ecclesi33,ait, sumptus
ianti visa esse antiquis, ut descripta sint in synodis est egenorum. Numerent quos rederoerint templa
Gallicanis illoram temporum, et in capitulis regum capiivos, quse ccntulerint aliroenia panperifaus, qui-
Frahcorum. > TJbi vides non Paulinum ex synodis bus exsulibus vivendi subsidia minjstraverint. >
Gallicis, sed synodos Gallicas a Paulino mutuatas Sed hac in re audiendus sanctus Agpbardus, qui
esse sententias, Cum autem in concilio Francofor- et veteres sanctiones canonum, el Suarum temporum
diensi, quod Gallicis esl annumerandrim, Sentehtise, • praxim commemorat lib. de dispensatiorie ecclesia-
quando.que ex ipsis.verbis Paulini inserantur; ut sticarum rerum, prsecipue n. 19, ubi sic ait: « Sta-
mox patebit, cqnsequens est ut canqnes concilii, tuerunt sacri canones modum res ecclesiasticas dis-
epistolse, et scripta, quibus illa conlinentuf, neces- pensandi, scilicet utin alendis egenis, in sustentandis
sario prsecesseririt. clericis, in reparandis fabricis, alque in rectonim
Duo prseeipue sunt vitia quse exagitat Paulinus el supplendis nccessitatibus expenderentur, prout san-
exstirpare conatur, nempe al)usus proyentuum ec- ctorum exempla commendant, et usque ad prcxiroa
clesiasticorum, et defectus personalis residentise. _ temporacustodiium esse non dubium est. > Hsecul-
De primq conqueritur his yerbis.- « Res ecclesise, "tima verba videntur innuere respexisse Agobardum
quse vocalse suiit vota fidelium, pretia peccatorum, ad constitutiones vel in conciliis, vel in capitularibus
e.t patrimonia pauperum, quibns fideles iidei ardore latas tempore Carol.i Magni et Paulini, quarum edi-
succehsiobanimariun suaruin remediumet cceleslispa- tionem hoc monitprip Paulinus forte soUicita^ltad
trise desiderium sanctam ditaverunt Ecclesiam, ut his cuslodiam veterum canonum. Etenim Agoiiardum
ecclesia Dei exornaretur, et milites Christi alerentur, « natum aurea Caroli Magni setale, illustrium et do-
-pauperes recrearentur, et captivi pro temporum clissimorum Apollinum alumna, floriiisse selate ar-
opportunitate redimerentur, rapientes, non ut pa- gentea Ludevici, exstinctrim vero inter fefrea filio-
stores, sed ut prsedqnes, in militiam et vanitatem rum Ludeuvici certamina apud Sanctonas > obser-
mundanam coiura jus divinum expendere npn de- . vavit Papirius Massonus in prseambiilisad Agobard.,
trectant. » Hsee, ut notat in margine Baluzius, ha- memof ergo recentium constitutionum latarum a
bentur eliam lib. i.Capitul.-, c. 77, el ferme ad ver- Carolo, vel Caroli auctoritate et auspiciis, et pro-
bum.in Iib. i cdncilii Aquisgranensis an. 816, cap. motarum a Paulino, oplime dicere poteral usque
116. Confer, quseso, lpcum allegatum concilii cum 189 a& proxima tempora curatum modum custo-
verbis Paulini, et videbis Patr.es ex ipsis canonem . diendi veteres canenes circa disperisaticnes rerum
suum concinnasse, adeo sibi complacuerunt in ejus ecclesiasticanim. Cencilium quidem Franccfprdiense
sententia. Nam"si demas hsec verba : i Res ecclesise hae in re nennulla staluit, prseserlim can. 27, 42
suat vota fidelium, prelia peccatorum et patrimonia et49. '
Quod
507 S. PAULINI PATRIARCH.E AQUILEIENSIS m
jneluunt.el qui orando, docendo et prsedicandopo- i\ transigi debent, in quibus specialiter circa anima^
puluro Dei et Ecclesiam sibi .«ommissam regere, rum procurationem propensius et attentius iuvigilare
Deique clementiam circa lS8genus humanum pla- .debemus, in propriis non meremur residereparo-
care debuerant, ipsi e ccntra male agendc, utprse- chiis ac civilalibus, pro quo et destilutio divini cul-
fati sumus disciplinam, ultionem .et iram divinse lus el prsedicatio in plebibus, ,et cura subjectorum
lanimadversionis exaggerare non desinunt. Utimple- negligitur : prseserlim cum nec sacerdotali ministe-
atur illud quod prophetia per Spiritum sanctum rio hujusmodi congruant discursus, nec canonicsesil
comminatur : Erit sicut populus, sic et sacerdos (Isa. .auctoritalis. Legitur enim in concilio Sardiqensi,.
xv). Res Ecclesise, quse vocatse sunt vola fidelium, .capitulo 15, non debere episcopum a sua Ecclesia
prelia peccalorum, et patrimonia pauperum, quibus plus tribus hebdomadibus abesse. Et capitulo 8 ejus-
fidelesfidei ardore et Christi amore succensi ob ani- dem concilii constitutum esl, quando el pro quibus
marum suarum remedium et coelestispatriae deside- causis episcopi ad palatium ire debeant. Legitur
rium sanctam ditaverunt Ecclesiam, ut his ecclesia enim in Africano concilio capitulo 62 concilium.unj-
Dei exornaretur, et milites Christi alerenlur, pau- versale non nisi necessitate faciendum. Item h) eo-
-peres recrearentur, et captivi pro temporum oppor- •dem. Ne episcopi diulius in cpncilip:teneantur. Le-
tunitate, redimerentur, rapientes, non ut pastores, 'B gitur eliam in ecclesiastica histeria, qucd cum Julia-
sed ulprsedones, in militiam etvanitalem mundanam hus destituticnem religionis Christi vellet inferret
«ontra jus divinum expendere non detrectant. Unde festinabat prsesules Ecclesiarum a civitatibus disr
facillime conjici potest quod plus terrena quara cce- trahendo suspendere, ut eorum absentia solvefetiir
lestia diligunt, plus mortales homines quam Domi- Ecclesia, et dum qui docerent non essent, pef hoc
num metuunt, cum scriplum sit: Obedireoporlet Deo longo tempore paterenlur populi propnse religionis.
magis quam hominibus (Acl. v). Et ilermh aposloli oblivionem. « EPISTOLA III.
inquiunt: Non enim oportet nos re.linquereverbumDei
.et minislrare mensis (Act. vi). Hinc est quod'nec IDF.MADCAROLUM IMPERATOREH.
'prsecipuis festivitatibus el solemnitatibus anni, nec ' Expedit tibi, venerande princeps, ut exerceas prae-
saltim diebus quadragesimseobservalionis, qui saluti sules ad sanclarum Scripturarum indagationem et
et pcenitenlisecpnsecrati sunt, et magna devotione sanam sobriamque doctriuam, omnem clerum ad
Quod autem altinet ad aliud caput querelae Pau- episcopum, sicuti pelila venia a ponlifice detinebat
lini, in eos scilicet qui commorari in.paroeciis suis Angilramnum archiepiscopum, satis clare paterepo-
renuebant., conier canones synodi Francofurlanse '.„" test Carolo scrupulum injeclum a Paulini quefela,
cum querimonia Paulini, et sialim cognosces unde ut inde se moverit arl talia dicenda el pelenda a coa-
illi emanarint. Dolebat Paulinus, « Quod non verhis cilio. Adde quod docemur a Benediclo levita in prse-
bene, sed exeniplis male doceant, > Cui malooccur- fatiorie trium posteriorum librprum Capituiarium,
rit concilium can. 50 : « Ut unusquisque episcopus ipsum Paulinum una cum Alcuiuo ex sententiaCa-
bene doceat et instrual: ita ut in domo Dei seniper rcli*collegisse.piura capitula, inde in capitularibus.
invpniantur digni, qui candnice possjnt fieri elecli. > inserta. Majori autem jure credendum est, ipsos ca-
Insuper ut bene doceant yerbis vide can. 34 et 54 nones-Francofordienses opus esse Paulini, qui syno-
nt non male doceanl exemplis vide can. 20, 35, 37. do interfuit, el quasi primas 'tenuit. Cum vero hf suo
Cohquerebatur etiam Paulinus, quod « contra divj- monitofio correspondeant, signum est, auciofitale
nam volunlatera el sacram institulionem atque apo- Patrum remedium apposuisse, ubi prius tilcus de-
slolicam et canonicam auctoritatem non tribus sal- texerat.
tem (pro solum) hebdproadibus, sed multe tempore » Ilsec epistola, sive fragmenlum epislolce,habel
ab Ecclesia sibi commissa,dimissis propriis sedibus in fronte ad Carolumimperatorem, satis per hoc in-
et plebibus . . . abesse non erubescerent. > El con- nuens scriptam fuisse post anni 800 diem 25 De-
cilium ad normam quefelse statuit can. 7 : « ut epi- cembrjs, quo Rpmsea Leone 1Rcoronatus et a po-
scopus non migret de civitale in civitatem, sed cu- pulo imperator saiutatus est GarPlus. Si tamen at-
ram babeat Ecclesise suse : Similiter presbyter et lentius expendantur monita, imo et verba epistolse,
d.iacPnusmaneat in sua Ecclesia canonice. >Et ile- videtur non obscure indican datam sub ipsa impe-
rumspecialiuscan.42 : t ut nullusepiscopuspropriam ratoria inauguratione. Etenim cum Paulinus sum-
sedem amitlat, aliubi frequenlando, arit in propriis D mopere Carolo se charrim esse probe cognosceret,
rebus suis manere audeat amplius quam tres hebdo- qusedam hic ex data famiiiaritate snggerere vkieri-
madas. > Conquerebatur ulterius de prsedicatione tur, quse neo-imperatorem decerent, ipsHmque in
neglecta; et concilium mandat can. 54, « ut.fides noyo regimine recte obeundo instruerent, ut san-
catholica sanclse Trinitatis et oratio Doniinica atque tm Ecclesiwfasligium, quod iri tempofalibus est quo-
symbolum fidei proedicetur el tradalur. i De desti- que iinperialis dignitas et majeslas, virtutibus iin-
tutionedivini cultus; et conciliumstatuil can.22, « ut peratore dignis accumulare non cessaret. Quod etsi
dies Dpminlca a vespera usqiie ad vesperam serve- semper antea prsestitisset, post collalionem tamen
tur. >In summa quse statuta sunt a ccncilic, sallem augusti diadematis Carolum diligentius obiisse patet
potiori ex paf te videnlur excerpta ex Pauliui morii- ex Co, quod scripsit postea Dungalus diaconus et
torip. monachus San-Dionysianus Parisiensis in epistola
Sed pr« pmnibus notandum est quod in calce hu- de eclipsi anni 810, quam profert Dacherius tom. X
jus fragmenti dicit Paulinus ex conciliis Sardicensi Spitilegii, pag. 156, et memorat Tbomasini V. et N.
et Africano, videlicet definitum esse ab illis quot Eccles. Discipl., par. n, lib. i, cap. 100, n. 7, mue
' hebdomades abesse possit episcopus ab Ecclesia sua, inter csetera sic habet. « Qui (Carolus) omnibus
et quando et quibus de causis ad palatium regis ac- ajqnaliter omnium bonorum operum, et virtutum,
cedere, et commorari. Cum autem ex can. 56 con- et honeslarum disciplinarum doctor prsecipuus, et
cilii Francofordiensis videas Carolum sollicitum,"ut perfectum habetur exemplar, recloribus ad suos
sibi synodus concedat apud se habere Hildeboldum subjeclos regendos; militibus- ad suam exeTcendam
509 EPlStOLARTJMTRMMENTA. Sifl
disciplinam-,philosophos adrerum divinarum huma- A salvus esse pcsse, quemadmodum et vos satisexcel-
sarumque cognilionem, monachos ad religipnem,,. ,... Jenter 190 sacratiuscapaciusque scitis, nullo falsi-
onroes generaliter ad sanctitatem :.pfimates ad.ebn-.-.- tatis ^jupdlibet modo sibi blandiatur fraude >deceptus.
silium, judices ad juslitiam, milites ad armorum ex-- Vseergo illis, nisi altissima illis pielas benigno suc-
perientiam, prselatos ad humilitatem, subditos ad3 currat.paradigmaie, quo et semivivo rehcto, et er-
obedientiam, omnes~generaliter ad "prudehtiam, ju-- fanti perditseque oviculse, et abscisso-de corpore
slitiam, fortitudinem, temperantiam, pacem, atque3 membro pretioso subvenit misericordiler sanguinis
concordiam.Ilis et bis similibus, virorum optime,, ostfo. Dignetur itaque et veslfa serenitas super has
Deo tibi propitio, sanctoe Ecclesiae fasligium accu- plagas vulnusque peccati infundere vinum et oleum.
mulare non cesses',ut admirabili in rerum ecclesia-- Aspersa siquidem ac lenia documentorum instillare
slicarum sive civilium administratione strenuus ett -fomenta, necnon fasciolis charitatis fracturus infar-
sapienlise fonte redundes, et virlutis exhibilior.e» cire medicinali manu curate; quatenus subvecti pa*
triumphes- tientise vestrse jumento, ad stabulum perducaniur
, <iEPISTOLA IV. Ecclesise, curamque veslrse exhibitam beatiludinis,
PAOLISI, UT VIDETUR, ADLEOKEM III PONTIFICEM. ac per hoc assimilatus bonc singulariter paslori,
Sciendum namque est, quoniam et ille qui abi B erraticam subvehens Jmmeris ovem ad ovile pro-
Hierosolyma descendens, hoc est a pacifiea contem-- prium, quippini ad sinum scilicet matris E.clesise,
plalione sanctse Ecclesise recessit, et iste qui a pa- renortare gaudere, dissociala nempe de corpore
radisi moeniis eliminatus dicitur, - id est, ab ovili[ membra.; imilanles per' omnia Paulum apostplum
Ecclesise et consortio fratrum segregatus exiit, et; per unitatemfidei et charilatis concordiam summo
omne membrum quod abscisum de corpore fuerit, ac Singulari unire capiti festinare; quatenus reddiia
hoc est ab unitate Ecclesi* separatum, nisi per poe- per vestram industriam omnibus pace, et illis sicut
nitentiam et dignam satisfactionem donum gratisei decet summo tantoque pontifiGihpnpris debitum et
omnipolentis Dei ascendat Hierosolymam, videlicet obedientise pfferanl fructus, et ut Dominum timeant,
ad contemplationemsese pacis susperidat, et ad eum et yeluti patrem multa impensi amoris dulcedine di-
quod reliquerat recurrat oyile, hoc est, charitatis ligant, et veslra eos benignilas tranquillitas quasi
vjnculp religatus in gremio suspicatur EGclesise,,et proprios refovens filios perpetua prolectione guher-
in eo, a quo prsecisus est, corpore inseratur,.in uni- net, vobisque pro dignse relributipnis prsemio cce-
jalem scilicet, et reconciliatus consocietur fratrum, lestia regna seternus arbiter largiri dignelur.
"legitime militiam, cleficis ad universalis Christianse: Pr" summp tanloque pontifici honoris debilum . . . df-
refigionis ritum recte observandum, philosophis et ferant. Summus pontifex papa est, qui vocari etiam
scholaslicis ad honeste de humanis pbilosophandum . patriarcha potest, ut princeps Patrum totius Eecie~
et sapiendum, reverenterque atque orthodoxe de di- sise; et de facto patriarcha Romanus sic vocatus pas-
Yinis sentiendum et credendum. > Quaesunt prpfeclo sim occurrit. Quodforle nonnullis magis arridebit,
ferme omnia ea quse in.sua epistola desiderat in Ca- etprobabiliusvidebitur, quam transpositionis vitium,
rplo Paulinus. ':, de quo supra meminimus, scripto inesse. Quidquid
a Offendimqsin hanc epistolam, sive epistolsefrag- tamen sil, quamvis non alii quam Pauliho riobis epi-
'mentum, Cumpercurreremus toinum IV Miscellaneb- stola videatur assignanda, modeste proponiriius,"et
rum Stephani Baluzii,hoc titulo propositam, pag. 412: tif videlur apponimus, ne cum iis negolium nobis sit,
Ex epislola Paulini ad Leonem palriarcham. Nomen ,qui de facili nodum in scirpo quserere affeetant,
Paulini statim impulit, ut epistolam ad examen revo- ' Hsec epistola, si vere scopum attingimus, scripta
caremus; et collato stylo cum caeteris Paulini ope- videtur in caiisa Felicis Urgellensis episcopi, contra
ribus, deprehendimus non mediocrem, imo perraa- quem scripserat pluries"ipse Paulinus. Is euim erat,
gnam analogiam, ut conferenti palere potest. Et quj velut ovis erraburida a gremio Ecclesise, el velut
quia in processu epistolse non unus error irrepsit, . saucialus ille inter Hierosolymam et Hierico jacens,
et in titulo pulavimus irrepsisse, et Sfribendum reduci et sanari indigebat. Ille membrumerat ab
Tuisse ex epistola Paulini patriarclice ad Leonem, Ecclesise corpore recisum, quod denuo iricorporaii
quod Oo:Te/3ov7rp6Tspov faclum fuisse imperitia vel fe- et c;eteris membris uniri satagebalPaulinusper man->
stinatione amanuensis putamus. Cpntulimus insuper suetudinem et charitatem Leonis. Cum, autem Leo
quotquot Paulinos alicujus nominis inter scriplores ]) D an. 799 concilfiim in causa Felicis coegisset, 'cujua
ecclesiasticos reperire potuimus dignitate patriar- trium actionum fragmenta adhuc supersiint,putanius
chali insignitos inter Lalinos (Latini quippe scriploris ,ante hoc tempus scriptam hanc epistolam, et forte
opus esse hanc epistolam non dubitandpm) iis tcm- per eam emotum pontificem ad synodum cpgendam,
poribus, qujbus Rbmaesederunt pontifices, qui Leonis et ppstremum lapidem mcvendum, ut infelix lioino
"nbmenhaberent, nec ullum invenimus cui possit ad- resipisceret.
judicari hoc scriptum, prseler Paulinum nostrum, Erroresncn paucos in transcriptione epistola?irre--
qui Leonis III papse setate floruit; cujus etiam digni- . psisse, legenti manifestum erjt. Eos satius dnximus
tatem innuit Paulinus in corpore epistolse, cum eum memendatos relinquefe exemplarilus destiluti, quam
vocat summum vontificem. Et illi, ait, sicut decet aliquid producefe ex arbitrie.
511 S. PAULINI PATRIARCILE AQUILEIENSIS sn
I. Catholieo semperque in Chrislo inclyto triuropha- i1 qi-emadmodum in fronte prsefali sumus hujus epi-
tori domno Carolo divina coronante clemenlia im- stolse, in veslrse potestalis emancipata arbilrio, in
peraloril Paulinus minimus omnium servorum ser- veslro nihilominus decrevimus reservare judicio:
vus ' concordi parilique devotione cum fratribus et qualenus sublili libraminis vestri moderatius lariee-
cum 3 consacerdolibus nostris roseo in Christi Jesu librata, si sinislro plus juslp relaxante mederaminis
cruore seternas mnHlpliciler supplici concinnamus perpendiculc nullius esse deprehendautur momenti,
stylisona voce salules. vestr;E aucioritalis censura abolita sopiantur. Si
II. Et sacris palernorum 4 canonum valenler in- vero alicujus fortasse utilitalis scqtiopendenle libra-
citantibus documenlis », el vestris, ut verum re- minis disco rata, si dici liceat, poterunt approbari,.
sonat, meliiiis salubribus irroranlibus syllabis \ in vestris fulcita forlius adjumentis vivaciter convalie-
Uac cui "Deoauctore licet indignus indignpque famu- scant.
lalu deservio sede concilium habitum Altini fuiss.e, V. Quod si sola putationis, ventivagis palmitum
subflomine regis iranquillissimis vestrse serenilalis frulicantem e foliis, indigeat falce, ita duntaxat ut
auribus operoe prelium duximus humillimis hqrum resecatis vitiorum truncatim sarmentis, in camino
quamvis incultorum apicum suppliciler notulis inti- vestrse, ut ita dixerim, combustis sapienlise, in eo
inare 8. Nec enim juris fas est, nec potest quselibel B 1 ut ad favillas folligense-f redigantur, ac psr hoc
docili digesta calamo rationalis formulsesanclio per- explosa, cum purum semiputala paupertatis hostfse
gpicue rata puiari, nisi fueril judiciali calculo explo- vineta mellifluo gemmato suspensa in pampino uva-
raliiis examinata, argentique more a sui rubiginis rum uberlim copisepinguedinis irifusa rotiana jare e
ssevaseptempliciter probati expurgata coinbuslione. rubescant. Quocirca prsecognitum genlibus......../„.
Et lum plurimorum judiciojurefulcitapoterit sacris triones folliculis in mentium quandoque lorculari
inserta foliis veneranda viderL Alioquiiion satis, ut ingenii expressi pondere aureis novum sanse flave-
reor, proprio lantumdem scribenlis valebil arbitri® scat doclrinse faiernuin in pateris , quibus" usque
probabilis sesliinarL salubriter epolatis ad fundum, moereniia. siquidem
ni. Cumque ex condicto in unum canonicis coactus ccrda sua virefaela h 192 saperis dulcedine, lae-
syllabis sacefdotalis costus religiosa convenisset de- titia protinus repleta gaudie clarescat, de illa vide-
votione, requisitum prolinus concorditer constat, Jicet vini potatione, de qua Psalmista typice cceioit
summaquantocius explorante sublilitalis sagacilate, dicens : Panis, inquit, cor hominis confirmat, vinum
quemadmodum ejusdera declarat religiosi concilii Imliftcat (Psat. cm, 15) ; ct rursus ; Inebriabuntur
solenmissimus ordo c, de quacunque aclivi negotii ab ubertate donms tuoi, et torrente deliciarum * poJ.a-.
qualitale, de causa siquidem orlhodoxse fidei, de C bis eos (Psal. xxxv, 9),
statu quinetiam ac formosa ecclesiastiei culminis di- VI. Eece enim balsigeri, ! transmisspjam jamque
gnitate, de rerum quarumcunque dispendiosa ja- Jordanis alveo, promissionis' tefram Jesum ducam
ctura, de quibuscunque necessariis susurrauliuni sequentes.ingressi, fructifera confeslim arbusta legis
quanquam petilionem, de- quibus jusle recteque studuimus plantare, cogente prseceptp k, -qupd figu-
conqueri potest, quarumque querulse dispulalionis rata Iegilur nihilominus promulgatione digestuiii. In
exbibilio, nodosa litium allegatione contrita, sacer- primo t itaque, secundo, et lertio anno primordia
dotali nihilominus desiderabat enodalim dirimen- fructuum eorum prohibili contractare, guslare re-
liohe resolvi. iiuiraus, sed nec summo volp putavimus hornm quid-
IV. Huic noslrse humilliinse parvitatis cxiguilas quarii, gulosa delusi fraude, apice linquente *°Jin-
juxta tenuissimse minus ut decuit incapabilem in- guse, moxque prajputia eorum discretionis recidi ho-
lelligentisenostrse capacitatem, noh ut juxta consum- nestius perspeximus cullro, obvolutaque tenuissimis
matam perfectionem celebre dignumque fuerat, nec verbo.rum foliis intacta judicavimus permanere, ne
ut lanti exigebat censura regiminis, sed in quantum forte valde lasciva mollitie resoluta, et elatienis ni-
annuens immeritis nobis altissima dignata est gra- mise perfluida teneritudine, et nedum humililalis
tuito munere largiri clementia, prout rei ratio prse- succe perfusa, maturse dulcedinis sapore n succiva
stabilius exposcebat, de singulis quibuscunque len- ad vomitum superbisemagis comedentis provocarent
tavimus inevitabilium negoiforum querimoniis ex- faucem quam refectionis gratia suaviler dulculata
plicare. Qusecumjuxla moris noslri non incognitaj humili demulcerent edulio receptacula vcntris. Nunc
d gierise vestrse voluntalis npstrse consueluciinem, aulem legaliter in hoc anno ° de fruclibus eerum
513 EPISTOLA AD CAROLUMMAGNML 5ii
edendi cohcessa licentia, -mosaicoper omnia calamo A connitatur, quatenus inflammata cavillatione cum
cohibente, non ab re ajstimo, siavidiusvesci exeis suis asseclis spuroosus infuso salibo cc dentibus, ala-
huihili simpUciquepalalo desidero. Quis plantavit, cer hujus facturse collisione procaciter coeperit iti-
inquit ? Apostolus, vineam, el de [ructu ejus non co- cfispare.cacinnum dd; mittatur, qusesp, prptinus ad
medit (I Cor.ix, 7)? Et quis pascil gregem vel pre- eum summa pernicitate prsecurrens Bannajas ••
mit ubera, et laclis dulcedine defraudatus, jejunio filiusJoiadse secretarius Davidis auriculse in virga,
deficiens, stomacho inarescat? qui viro extorqueat clavam de manu ejus, sed ncn
VII. Sed hoe ipsum melius prorsus putavimus ad supremam fatalem suam perniciem, quc circc f*
hoecomnia in uno coacervata fasce styli nostri fer- amissa roboris fiducia siccetur, quinimo membratim
culo serenis vestris vullibus deferenda : qualenus tribiis vel triginta fortissimis viris charitatis yin-
vestrse discretionisarbitrio acerrima poma, nec dum culo et humilitatis ansula religatur.
maturo succo perlucida, ne carpantur manu sola, -X. Verumtamen, sicut supra exorabili, styii voce
aut, ut ita dixerim, animadversionis virga.aurisonis. prselulimus, Dei omnipotentis.devicti amore, et san-
discutiantur sylkbarum lalentia de fruitetisaprseter- ctse matris vestrse Ecclesise profeclu decoreque com-
euntium pedibus egncukanda. Ea vero, si lamen pulsi, quidquid vobis placuerit Vel displicuerit, aut
inyeniri petuerint, quse solis perfusa radie aurei fu- B si nihil bmnino dignum duxeritis, sacris nobis vestris
gant fdecore in corlice rationalique decefpta pollice jubete.syllabis significantius propalate BB.NeG hoc
discoloribus depictis palmulis s vestro reponantur prsetereundo, sed magis necessarium per omnia
judicio redolenlia in canistris, ad usus utique fruen- scire vestrae maluimus. sinceritatis mansuetudinem,
tium, etsi nen digna npbilium, pauperum forsilan quoniam hujus statuta concilii, hh non quasi genera--
necessario reservata. Scio enim. pueros veslros pe- lia , sed localia vel etiam specialia, cum provincia-
ritissimos viros hujusce arlis gnaros strenuosque libus"S93 istius sedis consentaneisque episcopis
cultores, quorum sudore luculentoque verborum sequum ralumque perspeximus delegare, si tamen
lepore, qui calamo linguse astuto perfuncti ingenio vestra vestrcrumque fidelium fuerint auctcritate
in mentis tincto * non intingere hon sunt ignari, prcbabiliter rpbprata, vel si curvatim inclusa infra
vestris pef omhia magnjsonis observanda prseceptis» circulum resecanlis falcis vestrse nonnulla vel etiam
et errata corrigi et triticea farra a vitiorum zizaniis quam plurima illsesa voluerit effugere >i, et ad no-
discretius poterunl expurgari, qui prselor a illa aurea strse quandoque bumililatis manus prospera jucun-
regiaque falce regalihus tenenlur moderatius pal- ditate celerique praecincta Isetitise favore lseta re-
mis. verli meruerit, indulgentise vestrae prsenotata sigi:0
Vin. Habent procul dubip el ipsi preprias derila- " venerando, non quidera..... cui libuerinl,.sed nec
tis subtiliter nihilominus limis exacuatas, cinctoriis coarctatas, cui displicuerint, gratis tamen correclis
prorsus veclitanl suspensas in strcphiis \' qiiamvis oblata in arbitrio respuendi vel amplectendi relin-
necbellicis, his contenli,careantkrmis,.muhiti nimi- quimus unicuique. Non enim fastidientis iri guttur
rum loricis triformicis ^ et cristalis instructi galeis, ultro immergimus hujus sorbitiunculse scyphos, se.d
pergunt ad belia doetissimi. Scio horum quemdam in- nec avide humantis ii palula raptim de fauce cya-
ter triginta nobiliores >'et super triginta nominatissi- thos subtrahimus plenos de rore Lyei, excussis hls
mum, etaliuminter tres celeberrimos et super tres nimirum kk, quihus oris nostri officio opportune et
principem,sed et alios tres pueros fortissimos, quo- importune ex debito suntflavenlia pocula modis om-
rum vibranlibus hastis allophylorumz, id est maligno- nibus.propinauda. '
. .
ruih spirituum sive hsereticorum, sanguinolentastrage XI. De sacerdotibus autem plagiSimpositis semi-
hinc inde rejectis Ecclesisehostibus, poterunt eastra que vivis relictis, vel certe diabolico feryescente fu-
recidi. Hi namque fortissimi castrorum principes, sed rore per ejus satellites interemplis, non meum, sed
et prudentissimi Dominicse vineae cultores, nolo me yestrse definitionis erit judicium. In vestra itaque po-
totis viribus insequantur, sed dissimulantes merito- testatis altitudine, in quodam judiciali libello n a
fumculpas, indulgenlisemihiyenialiter porrigant ma- **sanctis olim Patribus salubriter prselibato legisse me
num. Non enim magrii est prseconii, nec judicabitur recolo reservatum. Ob quam igitur causam hsec 6fe-
palmata tyronis de triumpho corona, si de iuermis cerint, vestris cerlius scio.omninonon latuisse neque
fuerit ranicula sanguine rubicunda. latere sacris memoriis. Neminem namque alium ar-
. BL Porro si giganles snper meo impetu conantur bilrati sunt sanctam Ecclesiaih de illatis Injuriis .tam
irrumpere, obsecro, o venerabilis prineeps, exemplo polentissime quam regali animadversione ulcisci, vi-
»a mei causa pietatis alas non vos pigeat latespar- cariam mmab eo vicissitudinis 7 expetens curam, ut
simque diifusas exteridere, ac pro hpc cpposito beni- quemadmodum illa eum s et in prsesenti sseculon.e-
gnilatis scuto, prseparatisque spiculis labiorum, ne quam .* sacris tuetur perpetim precibus, et inter
patiaris me ab iis violentis ultro calcibus ihculcari. beila'spiritualibus nencessat coronare triumphis, et
Quod gi quispiam l.orum Herculem clavP $*>. rcbustu coelesli regne divinam implorando clementiam parti-
se jactans gestare sub humerc, et pedetenlim ve- cipem fieri imprecatur, ita et ille principalem,adep-
niens, «ve clanculc sive in prcpatulo, improbe ca- tuspotentiam et ab inimicis ejus valenter eam de-
pitis mei yibfanti immerso iclu illidere cerebriim fendefe et de hpstibus ejus ultrici inyectionis sentcn-
513 S. PAULlNl PAtRIA-RCJLE AQUILEH3NSIS 516
tia ncn desinatvindicare. Ncn igitur dedignetur be- A ob incuriam disciplinse per cunclas muhdi Ecelesias
lb proevaluere " parles. Undevestri esl censura magi*
mgnitatisvestyseexcellentia sollicitudinis efga eam
pro hoc negotio vigilanter gerere curam, rememo- slerii resecanda hsecnoxialis morbi modis omnibus
ranlesper oronia sacri fontis utero.de quo multo pestis, et potentissima docilique funditus manu ex-
Iohge felicius estis renati, fideique lactis dulcedine stirpandas quatenus sitsancta Ecclesia vestris adjuta
enutrili quam prius^malerna hene quamvis vulva prsesidiis libera et ab humano sanguine impolluta,
generati, carnalibus estis ubCribusablactatinn. quse Christi est pretiesp sanguine purpurata. Quo-1
XII. Egrediatur quapropter, si placetj una de hac circa ejusdem retenli feliciter gremio, et inhacvila
re per universani regni vestrilate diffusairi monar- incolumes et gloriosi, et seterna beatitudine gaude*
chiam deeretalis sententise ultio, quam " nulla ust- bundi semper potiamini et felices per Jesum Chri-
quam possit inimica. veritatis et adversatrix justitise stum Dominum nPstrum, qui cum Patre et Spiritu
quolibetu urgente refragationis instinctu Oblividabo- sanclo vivat et regnat Deus in Trinitate perfecta per
lere. Valde enim hujus sceleris truoulenla proestigia emnia ,4 sseculasseculorum.Amen.
196DISSERTATK) PRIMA
IN LIBRUM EXHORTATIONIS AD HENRICUM DUCEM FOROJULIENSEM.
:
DISSERTATIO SECUNDA _';'
DE CQ^CItlO FOROJUWEiXSL
I. Quariquam pltiriiriis cericiliis quse leihpore et teftid damnata hsefesis Feliciaria hempe primp «Re-
jtissu Carbli Mag-riicdacta fueruhf, adfuefit Paulinus ginoburgi, deind.eRbms§, teftio Fraqcdfufli, et sy-
riester, et primas fefe in emnihus habuefit, de iis nodum Fofpjiilienseni, ih qua queque daninatus est
tamen. singil!alim disserere supefsedehius et quia' (Feiix)rejiciuht post Francbfordiensem, quamGon-
hinc inde, •preut pccasic tulit, actitatum est, et^quia s);atannb Christi septingenlesimo nonagesiniq qtiartp
non utiius selmsque efant Paulini ppiis, tif ad pecu-~ celebratam fuisse,V> Verum iiec.emehfla.lio affi^et,
liarem dissertatipnem astririgereniur prpduc.endam, riec ratib urget. Non pfiriiuni,' quja gratis ljoc vidc-
qtii bpefa ejus riedum in publicain proferre lucem,. liif dictum. - Quare enim eriieridandus humefus 25
sed Jabere studieque nbstre, quantuni datum est ifr' ahnorum CaroU , qni tam diseftis §Q2 verJiis ex-
lustrare ccnamur. Verurii cum non ita res sehabeat ,pressns, ab pmnibus accipltur et.terietiif, et ncn
de synodp Fprojuliehsi^ in qua ipse non solum pri-. B;pbtiiis annus; Pipini, et prp 15 reppnehdus nufnerus
fflatum, ut par erat, ih'siia metropolitica ecclesia 11? Nec.ratip emendationis urget;: iiam p.fbscfiptio
tenuit, sedef auctoritaie principis sedis compfovin-., hsereseos Felicis teftio quideih. Ffahcoftifti lata est
ciales episcPpos accersivit, prolixa et elegaiiii pra-' splemnis et iegitiniaj qtio tamen iri censu nbn esset
tibne disseruit, symbplum fidei prpppsuit, caiienes cpmputan,duin qubd obiter, iiqh. expfes'so ,ha5reiiei
observandos exhibuit; iri sumnia, ipse et hon alius. npmine, cciitta eam Inconcilio: Fbfpjiiiiensi aotita-
eonciliuni coegit,' habuit, perfecit: sequum est ut lum est. Pptuit ehiiii in ccncilie .Fbrbjulieusi impro-
singulari disserlatiohe res hujus synodi pfosequa- bari dogma Felicis, et de factp impfobatuni fuit,
niuf. Ne autem in supervacaheis tenipus teratur, et quinper bocnumerumtriuffl soleni.iiiiuii^proscfiptic-
abutamur lectbris patieritia, tantumroodo de tempore riuro ariipveas,'et aveUas ab afiiip 791 sytipdum no-
et loco concilii, insuper de episcopis convenienlibus,.' strani, qub credituf a Baronio et aliis ' celebrata.
eofumque ecciesiis metfoppUtanse Aquileiensi sedi Npn igitur Cbintius scoplirii attigit. , ,
subjechs sermohemihstitiiimiis. Si qua in textu pe- -'T. IJafduirius in iiotis apppsiiis. synpdp Forpju-
cuUafefflammadversiprjemvel explanatipnem, vide- liensi ab editoribus Verietis Labhearise colleclioriis.
bantur postuiare, nptis; et ebseryatienibns
' jam sue tpm. IX, pag, 51, nPn aririorumnuni.erum conipre-
lPcoiactuni est satis, '.....'" - . '."-.., hendit in riiimerali hota xv vel 15. (ubiqii.eenini sic
H. Prseniittitur pratiphi Pauliriiansehaciri synbdo inscribituf, et nullibi expfessis Utteris cjuindecim,
habitse quoddam vfeiutexPrdiuih, quod scribee'receni- vel'decimo cfuintqsic) quehi affiguiitprsefati auetbres
sentis acta Ccnciiii dicerem, nisi styUia,omninb pra' regho Pipini, sed nuriieflifti.episcppofiim ad synodum
tipni ceterse cenfbfrois, Pauiinum indicaret aucto- --•cbrivpcatbrtim. Sic enim habef contra.riibx. allatum
reni. In eo auterir liseclegunfur, qusahtijus disser-r,- v Cbintium.ad iliud, et.ia canoiiicissyllabis.; i Cbiritjus,
tafioriis prseeiptiampsirtem,etfere unicam materiam alt Harduinus , in Annaiibus ad an. 895 (cpfrige ty-
cPmpiectuntur^ quse sic se habent, « Anrioigitur fe- ppgraphprum pscitantia illapsuni menduni, el repone
licissimo prihcipatus eofum tertio et vicesinio,. et 795) legil.et qmnlodecimo,et ciircnpipgiani prppterea
decimo quintb, canphlcis siquidem evocatum syllalbis pefturbat: >.'HsecHarduihus, Quid de numero epi-
fratefrium quprumdarh, episceppfum cpntubernium scpporum ppihandum sit, infra dicetur. iritefim adr
Fbrojulium imuhicipltimcbaceryatuih cbrivenit. > En yertendum ,ad yefba illa annq principatus, eqr.uni,
tU)iindicaturii temphs, lpcu$,,episcppi. Sedyerein-,- quibus iipn rinius,' sed ambpfuih anni, in censu et
dieatuffl: naffl nec temptis neciccus, nec episcopo- chfbriPlpgiaprpppnunttir. Adepqueillud 15 ad anries
rum numerus et eefiim ectiesiae sunl a cpnlrpversia Pipirii refefendum.neeessario est. Npn ergp iilterse
etrpiajstioneimrimnes. Quapropter qrio arino Chiisti cpMPcatprioe.possuntintelligi. . ...',-.... ,
vefe cptictirrarit arinus 25 Caipli Magni et 15 Pipini.: VI. :His seriteritiis rejectis pro ea staiiduriiyidetiir,
quislocus hpmirie Fbrejulii; inteiiigendus.'sit et 4e- quiest.P. Pagi, in anritim 796 synodiim refunden-
nique qupt et quarum ecclesiartim fuerint, episcppij- tis, Hicin critica Barpriiana ad an, 791; n. 6, ob-
qui cctivenerant, dUigeritiusest inYesligandtim, servat cpnvenife anne 796 aimum. deeimum quin-
HL De tempere prime aissefentibus nbn levis pc- tu,rn Pipiiii regis Italise, et vigesiffl.umtef tium fegni
ctirrit difficultasex aUatis verbis, yideiicet, «aiuio pariterTtalici ipsiiis Cafpli. Equiderii Pipinus anno
pfincipatus eorum terlib et. vicesimc, et decimo 781,in Pasciiate incidente in diem 15 Aprjlis Romse
qraihtocanonicisevbcatuin syiiabis,-etc. > Qusevefba ,jliapisi?aturab Adfiario pontifice, et rex Itaiise.djci-
inife tbrqueritcriticqrum ciircnistarum ingenia, Pa-r D tuf, Ejus efgb annus decimus.quiiitus incipit.diel5
rpnitis ad an. 791, h,,5, assignat.antium 18 Pipini, Aprilis'an..795et4esiriit in dieiri 15 Apfijis,aiini,se^-
'
regnb, qui cerivetiire haud pptest cuin 791 Chrisii quentis 796, ab anne aulem 7.74>die 26 Maii;,, qup.
Jesti, qup syjipdus'ap ep dicitur cenvpcata, Etenini ca.ptaPapia, et rege Desiderio jn Franclanvdepor-
ipse Pipinusltalise rex renuntiatus fuefat a.nn. 781 ' tatb, fexitalise dictus est Carpius, regni.ejus Italici
curii iri PiaschateRomae baptizatus fuit ab Adfiaho. annus vigesimus tertius incipit. Verum quideniest,
potitifice, a quousqtiead an..791,nen 15, sedtantuni quod sic res pfocedendo, nori adriuc perfectam con-
10 anrii excurftint, hicinitqup annus ll a dfe 15 venientiam annoruin utriusque.reguni assequinruf,
AprUis, qua die anne 781 lncidif Pascha. desinente anno decimP quintp regni-Piphii s.ub die
IV. Ceihtius Aiiria].,Ffanci Eccl. lom. VI,.ad an- , decimaquinta-Aprilis, qup cjietiPhduniincipitannus
niim 795n. 8, epbcham sequitur annorum regniCa- tertius regni Cafpii, quem,npnnisi vige-
roliab anno scilicet 768 quo, mprtup patfe Pipino vigesimus
sima.sexta mensis Maii Sed ncn vna
vm Kal. OctPb., adiit GaUicumregrium vu Id. ejus-. epocha attendenda est auspicMiatur.in recensendis annis regni
dem mensis, et putat esse emendanduni;numerum Italici Caroiini.;.AItera quidem. a die yigesima sexta
annorum regni ejus, ut pro 23 dicatur annus 27, sic- • Maii, qua captum est TiciDura, et Desiderius thrPno ~
querecidat coiiciHum in an. Ciiristi 795, quial5 delurbatus,: allera a victoriis ante diero decimam
Aprilis die est annus regni Pipihi.15. Ralio, qua , quintam Aprflis de bostibus.Longobardis fepprtatis..
mevetuf ad Cprrectibnemappbhendam chrcnicp, liu™, Quod negratiS' prolatum credatur, ,advertit Pagiqs
jusmodibst; QiliiaiiacphcjiioTrancbfordiensidicitur antecaptani JPapiah;fegemiCongobardprum dictum
535 DE CONCILIOFOROJULIENSI JH6
ab Adriano in epist. in ordine Carolinarum 55, quam A diem decimam quintam ejusdem mensis, est tempus
Gaufridum ad castra circa Papiam locata.in obsi- sicuti convenientium annorum vigesimi teftU"Garpli>
dionem civitatis revertentem detulisse observat ,ad'. et decimi quinti Pipini, ita cbncilii Fofojuliehsis
an. 774, n. 9, -adeoque nondum urbe ipsa expu- Paulini. Paulinus enim signando tempus sui cohcilii^
gnata. Insuper ad eumdem annum n. 10 ex proecep- more Italorum procedit, apud quos, ut advertit Ma-
to de nonis et decimis et restauratiorie ecclesiarum billonius De Re diplomat. lib. n, cap. 26, § 2, n. 12,
dioeceseos Cenomanensis , quod sic subscribitur : regnante Pipino Caroli Magni filio duplex epocha
« Data in mehse Aprili ix Kall Maii anno n Christo nonnunquam apposita est, unde apud Puriceuum p.
propitio gloriosi imperii nosiri et 54 regni no- 21, de basilica Ambrosiana sic concluditur cbarta
stri in Francia , et 29 in ItaUa, > oslendit die 23 Petri archiepiseopi : «Anno dominorum nostrorum
Aprilis an. 802secundo imperii jam attigisse an. 29 CarolietPipini regum in Italia 16 et 9. > Sic Pauli-
regni Italici. Ergo ante 26 Maii auspicandum ali~ hus noster anno principatus eorum 23 et 15 inscri-
quahdo est Caroli regnum Italicum. Hsecex Pagio. psit suum ccncilium et celebravit.
VH. Sed adhuc subtilius ex aliis diplomalum da- VHI. His suffragium ferre pctest Geergii Pilpnis
tis est nobis hsec eppcha investigata. Apud editerem auctcritas, qui histpr. BeUunen.Ub. n npn alip anno
nevissimum Ughelli in Cencerdiensibus tiabemus hanc synodum Paulinianam reppnit quam 796, et
diplcma datum Petro Cencnrdiensi episeopo Fran- mbrem synodos convocandi ob varios casus inter-
cofurti, prid. Non. Aprilis an. 802 qupd tiPtatur an. missum addit tunc fuisse resumptum, quod consonat
34 in Francia, et 29 in Italia. Hinc inferes ad quar- his quoedixit Paulinus in coneilio. Sed.fallitur dum
tam diem Aprilis an. 774 jam ccepisse diciCarolum B Aquileisecoactum affirmat, et omnes episcopps, suf-
regem Italise. Hoc nunc tene. Apud eumdem Ughel- fraganeos, ila dictos qupd eprum sufftagiis patriar-
lum in Cenetensibus aliud dlploma profertur datum cha eligeretur, interfuisse. Nihilhcrum: nec Aquileise
paritef FrancOfurti Dulcissimo prid. Kal. Aprilis an. cnactam synodum, sed Ferc-julii,nec omnesepisccpps
26 et 20 regni, qui annus incidit in annum Christi interfuisse, ut infra dicetur, nec suffraganees dictes a
794,' quo die posito signum est absolutum an. 20 suffragiis in electicne patriarchae ferendis, qui ncn ab
regni Italici non fujsse; si enim absolutus, jam esset episccpisprevincise, sed yel aprincipe vel aclero ec-
21, si autem annus 20. regni Italici Caroli absolutus clesiseerat eligendus. Uhdeautem suffraganei dican-
non est 31 Martii, et est jam inceptus 29, die 4 Apri- turvide Du Cange inglossar. Etiam PaUadiusnoster.
lis, exofdium inter 31 Martii, et 4 Aprilis statuere hoc anno synodum a Paulino, etquidem stalima vi-
necesse est. Quo die autem proeciseauspicandum sit ctoria Avarica per Henricum delata coactam profert.
nen curicsitis exquisivit Pagius; sed tantummodo Sed fallitur et ipse , dum aliqm hanc dicit ab ea,
ait, quod « cum teste Anastasio Carolus ante captam qtiain dat anno 790. Hoccenim eamet est, et non alia,
Papiam diversas civitafes subegerit, a parte Lon- non anno 790, quo nuUa, sed anno 796 celebrata.
gobardise devicta se regem Italise vocare ccepit. > ' IX. His ex chronologia petitis argumentis, quibus
Ncbis autem probabile fit, Carolum non arbitraria sententia nostra innititur, ex verbis Paulini non leve
usurpatione nomen regis Lorigobardprum sibi ascri- fulcimentum appones. Compara enimqusedixitincon-
psisse, sed cum an. 774 Romam pergeret, relicta ob- ciUocum factis ejus temporiis,etinvenies non alii anno
sidione Papiensi, et jam captis npnriullis Lpngpbar- ea melius convenire quam anno'796. Sie enim 203
dicse ditionis civitatibus (etsi nondum capto Ticino n(** ait: i Propter imminentia prseliorum bella, quse
etVerona, ut V. cl. Scipio Maffeiusin sua Verona circumquaque per finium nostrorum gyrum fremenli
illustrata part. i, lib. xi, ex documento 9 quod in fine ferocitate ingruere non cessabant, intermissum inte-
profert dato regni t Desidefii et Adelchis anno octa- rim hoc magnificum opus (concilii) procul dubio po-
bo decimo et quintb decimo per indict. xn de mense terit approbari. > Originem, progressum, renova-
Abrile, > qui annus, ipso teste, correspondet anno tionerii beUiAvarici, ad qtiod prsecipue hic respicit
Christi 774) Adrianum qui eum perhumanifer exce- Paulinus, pete ex dissert. 1 in Ubruriiad Henricum
perat titulo Longobardorum regis insignivisse. Ipsa a n. 12 et seqq. Sic alternantibus proeliiset victoriis
eniffl epistola 55 nnmero superiori citata hoc sua- rex Forpjuliensis male pacata opportunitatem abstu-
det, iri qua a papa rex Longobardorum-dicitur, et lerat Paulino concilium congregandi usque ad an.
adventiis ejus Romam et regressus ad obsidionem 796. Bellum autem Avaricum an. 795 renovatum,
Ticinensem memoratur his verbis : «Ab illo tempo- et initio sequentis ;796 per Hehricum victorem per-
re, die quo ab hac urbe Romana in illas partes pro- fectum; occasionem dedit Paulino his verbis allo-
feeti estis, quPtidie momenlaneis etiam atque singu- quendi Patruin conventum : « Nunc autem divina
lis heris nnstri sacerdetes.... pro vobis Deo nostro opitulante clementia, altritis utique ferocium harba-
ad claniandum non cessant. > Temptis autem adven- rorum superbise typho erectis cervicibus, reddita
lus ejus Romam notatur ab Anastasio, qiiod fuit pace terris, paululumque respirantibus regalibusjus-
ipso, sabbato sancto. Mora vero ejus ibidem saltem sis, necessarium duximus summopere festinantesfra^
usque ad ferjam quartam sequentem protracta est; ternitatem vestram in uno collegio aggregari. > Nola
nam dicit Bibliothecarius, quod hac die cotivenlus verba nunc attrilis cervkibus, quse indicant tempus
a pontifice confirrhavit donationem factam Stepha- JD non intercessisse nimium ab ipsa victoria ad convo-
no papse, et alia donatis addidit. Adverte autem quod cationem concilii. Quod clarius indicant illa summo-
feria secunda Paschatis ad missarum solemnia in pere festinantes. Summopere festinare est extremas
ecclesia beati Petri apostoU pontifex ei taudes red- veluti vires exerere ut fiat cito quod fieri volnmus,
dere fecit. Laudes acclamationes erant publicoeprin- et nulla temporis interposita mpra, quantum scilicet
cipibus praesertim cum. inaugurarentur factae, pre- negotii ratio prudenler patitur agendum. Pfima igi-
cationesque vitse, felicitatis, victorise, ut pluribus tur.occasiohe sibi exhibita concilium collegit Pauli-
docef Du Cange in Gloss. verbo Laus. Omnino ergo nus. Nam slatim a Paschate, quod ineidit, uti an.
rationi consentaneum est istis in laudibus datam a 774, ita et hoc anno 796, in diem 3 Apriiis, synodum
populo aecjamante principi adeo de Romana Eccle- suamhabuit; eo scilicet medio tempore, quod ex-
sia bene merenti regis Longobardofum appellatio- currit usque ad diem 15 ejusdem Aprilis, quo die
nem, quam ipse pontifex ipsi scribendo non veritus anhus 16 Pipini exordium ducif; et si divinare licet,
est coniirmare. Anno autem 774 quo hsec Romse die 10 ipsa Dbminica in Albis fprte fuit cengregata
acta sunt, pascha,inciditindiem3 Aprilis. Abhocergo et peracta.
tempdre epocha annofumregni Italici Garoli quando- X. Addebat insuper Paulinus ' in excusaiionem
qiie estarispicata. Quoecumita sint, jam annus 23Ca- intermissorum ccncilierum . se aliqualiter supple-
relini Italici regni incipiens, annc 796 cnrivenitcum visse, cum accersitus a Carclp synpdis ab eo convo-
annc 15 regni halici Pipini desinente: et spatium catis interfuerit. «Verumtamen, aiebat, non.penitus
quod est inter diem tertiam vel quaTtam Aprilis et intermissum veridicis valebit asserlionibus ajstimari.
S3? DlSSERTATTd. 558
Nam quoties Teverendis principaiibus accersiti im- A cata reliquum vitsesibi sine cura exigens administra-
periis in generali celeberrimse synodi venerabilium tionem omnem ipsis bst elargita. Quamobrem sena-
Patrum conventione 4iumillimam parvitatis mese tus consrilto ad posteritatis membriam decretum est,
prsesentiam, quia ssepius contigit adfuisse, vestris oppidi nomine immulalo , Civitatem Austriam nun-
est animis, ut opinor non celatum, vestrisque etiam cupari. > Sed hsec anilem fabellam sapiunt, quam
obtutibus aUquoties latius patuisse in promptu non emunctioris naris viri odoranles exsuffient. Propius
dubito. > His verbis respiciebat ad varios coactos accedit Fontaninus Jibello delle Masnade, dum ait
prius conventus, quos inter fuerat concilium Aquis- Civitatem Austrise ideo urbem dictam, quod orienta-
granense an. 789, quod phirimorum episcoporum lisplaga seu regio, Austria diceretur, uti .revera re-
ccetum fuisse liquet ex notis Baluzii in ipsum tom, H spectu Ticihensis, Longobardorumregise, Forumju-
Capitular. et ex.ipsa prsefatione Caroli regis, in qua lium erat: Additque in exemplum, quod Austria seu
aUoquens episcopos sic aiebat: « Quapropter placuit Aiistrasia ea pars Gallise, quse ad orientem vergit,
nobis vestram rogare solertiam, o pastores eccle- dicta quoque fuerit. Ergo occasione LongobardOrum
siarum Dei, ut vigili cura, etc. > Sed verba infra nomen est immutatum, quod ayorum nostrorum
posiia perpende: «sed et aliqua capitula ex canonicis memoria, ait Fontaninus ibid. pag. 23, perduravit.
institutionibus,. quse magis necessaria videbantur Verum transmissa hac nominis origine, quid est,
subjunximus. > Hseccapitula ex canonicis institutio- quod Paulinus, qui post exactbs Forojuiio Longo-
nibus concinnata opus erant Paulini et Alcuini, ut bafdos concilium adunavit, nbn Civitatem Austrim,
diserte asserit Benedietus Levita in prsefat. ad lib. v sed Forumjulium appellavit? Elenim recentis nemen-
Capilul. reg. Francor. loquens de lib. vn in ordine, R claturse a paulc ante pulsis sede gentibus inductse
quiest m ex collectis ab ipso. « Tertip siquidem in eblivipnem iniquum est Paulirie ibidem. cemmoranti
libelle... qusedam ex canonibus a Paulinc episeopo appingere. Quidquidtamensitde neminis mutalione,
et Albino magistro reliquisque jussione Caroli invi- non est quod de hoc ulterior vexet sollicitudo. Ha-
ctissimi principis magistris sparsim collecta sunt in- beant Civitatenses, per me licet, senium sapientem
serta capitula, et quibusdam interpositis sequuntur gloriam, et prosit. Tantummodo res sequalance diri-
alia regulsemonasticsecongruentia. > Capitulare au- ' matur, et judicium paribus hinc inde passibus
tem Aquisgranense afei 789 omnino confertum est ita discrete preeedat : ut dum ipsis antiquiera
veterum conciliorum etPatrum canonibus. Insuper taciti transmittimus, proeseijtia hcstra pptipfa fa-
capitula pfo monacbis inserta sunt, ut ambigendum 'teantur.
non sit hseeeafflet esse.salteffl ex pafte, quae a Be- XIV- In ipse autem Ferojulie ecclesia, beatse
nedicto Levita opus Paulini dicuntur. Confer, si Marise"Virgini sacra, ad conventum fuit a Paulino
lubet, cum his Aquisgranensis concilii capitula sep- delecta. Eam non esse, quse hodierna die principera
timi libri Capitularium, et non pauca invenies ada- in urbe tenet locum, insigni canonicorum collegio
mussim convenire. Quia vero sub eodem anno 789 decorata, quamvis titulo virginis MariseAssumptse
plura capitularia recensentur, et sub variis diebus incoelum illustrelur, manifestum est. Quia nen ni-
data plura edicta inveniuntur, his conficiendisPauli- mium vetus structura id evincit, et charta erectienis
num inlerfuisse pronum est credere, qui verbis su- Civhatensis ecclesioe,quam prcferrem, nisi patruus
pra allatis dicebat: «humillimam parvitatis meoe meus Nicclaus Madrisiusjam dedisset editeri Ughel-
praesentiamssepiuscontigit adfuisse. > _ liane, qui in Gothofredo patriafcha eam inseruit,
C
XI. Prse omnibus autem conciliis, ad quse hisce' non ante an. 1191 constructam et sancto Donato.sa-
verbis respitiebat, erat cPnciUum celeberrimum cratam ostendit. Sed revera nec ea ipsa nunc illa
Francefprdlense, qued singulariter vecat«genera- est, qusetunc fuit erecta ex eleemosynis fidelium, et
lem celeberrimam synodum venerabilium Patrum,» ' proecipue eorum, qui in citata charta recensentur,
in qua prsesentiam suam non defuisse optirao jure sed alia adhuc recenlioris structurse, quam sedifica-
asserere poterat, qui adeo emicuit sua oratione et verant canonici an. 1494, ut patet ex charta in ap^
actis, ut neminem latere potuisset. Hsec vero syno- pend. 2, n. 42 equidem etiam an,' 1283 per manum
dus Francofordiensis coacta anno 794 dequaloqui- Nicolai notaru Civitaten. datur doeumentum sic:
tur Paulinus, manifeste eyincit, posteriorem esse eo «Actum in Austrise Civitate ante fores sancti Do-
anno Forojuliensem, in qua de iUa loquebatur, ni- nati majoris eeclesise. > In urbe est templum Sanctm
mirum ad an. 796 pertinere. Et hsec quoad tempus. Marim in Curia appellatum, quod non longe visitur
XH. Locum aulem si spectas, jam ex Paulini ver- a palatioqubd Callisti dicebant, qui a Cormone se-
bis liquido constat ForumjuUum : « Quorumdam dem patriarchalem in Forumjulium transferens,
episcoporumcentubernium Forumjulium municipium sedibuspatriarchalibusa.se excitatis nomen reliquit.
metropolim Aquileiensem. .. convenit. > Quid vero Forte PatilinuSi qui Sigualdo tantuni interposito,
et ubi fuerit hoc Forumjulium diu sub judice lis fuif. Cailisto successit, in proxima ecclesia concilium
Inter nostrates Utinenses et Civitatenses originalis -commodius habuit, vel si mavis in ecclesia sanctse
semulatioin partes auelores diviserat, utraque urbe Marisein Valle puellarum monasterii, jarii in saltu
pro hujus nominis gloria certante, et utraque suis sub Sigualdopatriarcha constructi, et, si verum est,
innixa argumentis sibi praerogativam veteris honoiis Dtranslati, forte tempore Paulini in Forojulium et a
vindicante. MaUem rem, ut hucusque stetit, ihdefi- Ludovico et Lothario, Maxentio patriarchse poslea
nitam relinquere, quam vel patriae mese, vel Civita- concessi, ut chartse in 2 append. n. 1 et 8 docent,
tensium, quorum alioquin et generositatem suspicio synodus est babita. A parle orientali urbis trans
et benevolentiamcolo , mihi indignationem conflare. pontem Natisoni fluvio suppositum, olim subliciura,
Verum quaevulgo htinc.Cividale-xel Civitas Austrim nunc Japideum eximiaestructiirse erectum an. 1441,
dicitur, ForumjuUum esto. Si quidem sentiunt re- ut in charta 204 append. 2, n. 39, alia estecclesia
centiores communiter, quorum nihil interest, ntim virgini Matri sacra. An hsec tunc exstiterit, et ad
hoec vel iUa civilas prsestet, sed tantum veriora synodumdelecta fnerit,non ausim assererie. Qusecori-
prodere, quos el commendamus, et imitari stude- cilium complexafuit, eam puto, quseprincipem in urbe
mus, amicam veritatem prse omnibus facientes. Iccum tenuerit, et virgini Marisesacra; cujus forte
XIII. Nonnibil tamen nominis immutatio negotii porta aliqua ex proximo altari sancti Donali, sancti
faeessit. Etenim cur et quando Forumjulium Civilas, Donaii pprta fuit dicta.
et Civitas Auslrimdicla est? Candidus lib. m paulo XV. Jam ad tertium preppsitum dubium deveni-
ante finem, originem -nominis Civitatis Austrise hinc mus videlicet quct et quarum ecclesiarum episeepi
haurit, quod « Rosimunda Luitprandi regis uxor, ad Paulinianam synodum convenerint. 'Amplissima
Anstriis principibus oriunda, viro fato funclo, hor- enim quondam fuit Aquileiensis provincia, quoe ab
tatu Hirpraridi in Forojulii sedem secessit, quse Abdua ad Pannonias usque, comprehenso Norico et
generosos civium mores ardujs in cohsiliis conspi- sestuariis Adriaiici maris, sive marina cum medi-
539 DE CONGILIOFOROJULIENSI m
terranea Yenetia, lstria et Liburniay se extejtdebat. A Alardinum de Capite pontis, et canonieosVerogen-
En eatalogtim 35 episcopatuum, quos vario temppre ses, quihus advenientis primo Veronam pairiafclise
Aquileiensi cathedroe.subjectosesse ex vaiiis aucto- Aquileien. equus adjudicatur an. 1207, 5 Martii.Tta
ribus comperimus. 1 est Juliensis, 2 .Altinensis, de cappa cum Civitatensibus facliim puta. Sed re-
3. Opilerginus, 4 Asylanus, 5 Sacillanus, 6 Maranen- deamus in viam, a qua.nos amor veritalis, non con-
sis; 7 j^monensis, 8 Scaraban.tiensis, 9, Cellianus, teritionis prufigo aliquantidum abduxit.
40 Sabionensis, M Petoviensis, 12 Tiburniensis, XVII. 2. Aitinensis episcopatusprsesul erat Petrus
13 Beconensis, 14 Augustanus, 15 Avenliensis, 16 sub epdemElia, cujus Gradeusi etiam synodo inter-
Vejentanus, 17 Ciltanovanus, 18 Jusiinppolilanus, fuit. Sed de eo et de Allino aUquid fusius in dissert.
19 Tergestimis, 20 Petinensis, 21 Polensis, 22 Pa- de synbdo Altinensi, proecipuen. 18 babebis.3. Opi-
rentinus, 25 Manluanus, 24 Concordiensis, 25 Cene- terginus male confunditur a npnnuUis cum Cene-
lehsis, 26 Vicentinus, 27 Tridentinus, 28 Feltrensis, tensi episcepaiu, quasi tioc ex illius inieritu exorlo.
29 Veronensis, 50 Palavinus, 31 Tarvisinus, 52 Bel- Nam sub Elia Marcianus Ojiiterginus, seu Opiter-
lunensis, et 53 Coniensis.Brevem nolitiam singulo- giimsis, et VindemiusCenetensis hafcentiirin eodein
rum subjicianius. . * cencilip Gradensi subscripl-i: et an. 680, Agalhone
, XVI. 1. Juliensis episeopatus mentio fit in synodo Petri calbedram tenente, inconcilio Romano suiiscri-
Gradensi sub EUa patriarcha Aquileiensi an. 579, et bunt et Ursinus Ccnetensis et Benenatu.s Opitergi-
Maxentiustunc erat episcopus oppidi Julii Carnici, nus. Non ergo ex occasu unius ortus alterius, cum
nunc vulgo Zugiio dicti, paucis reliquiis veteris ur- utrumque eodem tempore floruisse manifeslum sit.
bis nomen adliuc reiincnlibus inter Carnorum men- g Sed consule adhuc quse infra n. 25 in Cenetensi di-
tanorum pagos. Cave aulem. ne hujus loci episcepos • cemus. 4. Acilensis episcopatus menlio occurrit in
alteri ex noslris urbibus appingas, ut noslrales vel diplomate Othonis, quod profert Ughelli eJitor Ve-
Utinenses vel Civitatenses eriere menlis dulcissimp, nelus in episcopis Tarvisinis; quo diplomale an. 968
nunc huic nunc illi prput ampr patriaj eos rapit,pas- Otho donat Rozo, alias Roccic, episcopo « castrum
sim sed perperamascribunt. Hinc qtioque falluntur, de Asilo cum ecclesiain henpre beatoeMarioevirginis
qui credunt niti veritale quod Marinus Grimanus pa- conslrucla,quoe oliin caput episcopatusipsius loci et
triarcha ait in privilegio.Civitatensibus die 18 De- dpmus esse videbatur,»ut ibi dicitur, pro erat,- m.u-
cembris arnio salutis 1524 dato, cum primo eccle- tatione et usurpalione verbi in re diplomat. nota.
siam eorum inviseret, et cappam pontilicalem dono Azolensis, seu Acilensis episcopatus tanquam Aqui-
traderei:«CPnveniebat, ut sicut vestra respublica leiensis metropolitoesuffraganei occurrit mentio in
pro patriarchalus nostri ornamento sese Plim spc- synodo Marituana , in qua penultimo locc Iiabetur
liavit prpprio episcopatuj sic nos qupque ad tantaa Artbemius Azoleusis; et ante eam in conciliabulo
rei recordationem inutiia adjecta compensatione ex- Maranensi Agnellus de Azilio, ut constantior ieciio
spoliaremur principaliori nostrp indunienlp ob ve^ habet; ncn de Sacille, reperilur, 5. Sacillanuin qui-
stram gratiam. > Impositumenini fuit bono prsesuli, dem cuni Acilensi Ughellus in prccemio.ad patriar-
quod aliquando in gratiam patriarchatus sese Civitas ctias Aquileien. confundit, ejusque Sacillanf sub-
Austriae.exspoliasset honore episcopali, cum nun-- scriptionem inveniri ait epislolsesynodicoeAgathonis
qtiahi proprio episcopOfuisset decorata, ut ex ipso papsepro yi synodo. Ego tamen subscriptionem ejus
Paulo DiacOnocstendit eminenlissimus Nprisius de p ibidem non invenio, nec P. de Rubeis in npt. ad.
v-synodocap. 9, § 4, et ipse indigena urbis Clulip-- -concil. Mantuan..,n. 10, invenit. Siculi neque in co-
pus a Ttirre episcopus Adriensis in dissert. de Colo- dice fisci apostolici-aut in provinciali Romano, in
riia Forojulien. nPri se sppliasse episcepatu in gra- quibus obtendebatur mentionem fieri episcopi Sacil-
liam sedis patriarcbalis, sed a CalUslc patriareha lanensis, nec Carolus a sancto Paulo, nec Lucas
expulsum fuisse-scribat Amatcrem, qui nen episce- Holstenius, qui hoee monumenla jam expenderant,:
pus proprius Forpjulii, sed Julii Carnici erat, preca- invenere. 6. Jlarane.nsem episcopum autumat ali-
rio irt FOrojulio, annuentibus ducibus Longobardo-. quando, fuisse Palladius ex synodo Marani- liabita
rum, comniOfans,post quem nullus episcopus Julien- sub Severe patriarcha; q.uoteste, qua ratione, non
sisoceurriti Exspoliatio ahtem et cappse traditio profert. Qui Donatus nomine subscribit Lateranensi
aliahi qtiam GivitatensesprsfitenduntPrigincm habet; concilio sub Marlinpl; eum nori Marranensem in Fo-
ham adeundp-nep^patriarcha ecclesiam ipsam me- rojulip, sed-Mariaiicnsem in Corsica fuisse episco-
trbpelitatiam Aqiiileienseni, mitiistri ecclesioeeum pum observat laudalus pater de Rubeis in dissert.
cappa exspeliabant, iit patet ex charta, quam iii de schism. Aquileien. caput 12. 7. jEmonensis idem
appendice 2 preferimus, n. 25, tfansierunt eninr ri- est ac Labacensis episcopatus, ut vult Schorilebenin
tus Aquiieiensisecclesioetina cum patriarchaln Fo- annal. Carnioliprum : cujus episcepus Patritius, aliis
rPjtiliensem, ut ille reeitandi in die purificatienis Petrus, subscripsit cencilio• Gradensi. Praeler hunc
homiha patriarcharum in ecclesia Givitatehsi, qui nullum invenie episcopum JSmcnensem vel Laba-
ihiisu eratin Aquileiensi eadem die, ut rituale ms. censem usque ad an. 4000, ad quem usque preducit
ejusdem eeclesisepraescribitpost recitalaffl ahtiphc- D cpas siium Schonleben. Imoex Ughello.recensente
ham : Hbdie beata virgo, elc. sic: Quo finito reci- suffraganeosmetropoleos Aquileiensis, invenio tan-
idniuf nomina patnarckariim. Augustihus Gradeni- lummodo'a Pio II institHtam fuisse Labaci sedem
ctis, tit palet in charta ih appehdice 2, h. 45 appo-' episcopaleman. 1461, subditamquepalriarchseAqui-
henda, tempore avorum nostrorum donat ecclesioe leiensi. Verum sex tantura post annos petente Fri-
Uliiiensiscapitrilo pedtim suum pastorale, mtinus derico imperalore, ab Aquileiensi exempta per
quidein prsestantiusquam Cappa, quoe aliis qupque Paulum II Romanse sedi immediaie subjicitur. Hi
minpribus ecciesiasticis dighitatibus quandoque con- omnes episcopalus vel nunquam fuerant, vel non-
beditur: qtiis tamen unquarh Utinensium spmhiavit dum erant, vel desierant esse teriipore Paulini,
pef faJe dnriinii designari dighitateffl episccpalem vel CarebantepiscPpp,vel in aliam sedem erant trans-
Utineriseih abolitain in gratiam sedis patriarchalis? lati.
Solebant patriarchse nostri ciirnadifent sederii suam XVIH.ln Nericp, 8. Scarabantiensem episccpatum
Aquileiensem, in eCfelesiamUtinenseni translatam, invenic, cujus proesul Vigilius subscribit Elioeeen-
mtilanicui veniendomsidebant cumphaleris, ephipio, cilin. Scarabantia, quse nunc Sapringh vel Zappri-
calcafibusque auratis, Utinensibus eoncedere, ut ex niim aixdit teste Ferrarie ex Lazio, oeto mil^
bhartaih append. 2, n. 45, ihserehda ipsum Mafinum Jiaria Germanica a Vindobonain eurum distat, dimta
Gfiriiahum fecisse cognosces, non ih alicujus veteris forle ab Avaris anno 789 vel seqq. nam sub anno
dignitatis, sed fantum iri honoris amorisque signum 791 annalista Bertinianus sic ait: « Propler nimiam
ef testimonium. Mos vetus, quem apud Ugtiellumin malitiam et inlolerabilem, quara fecerant Avafi con^
Taltefojhvenies, ciirn de equo ipsitts lis oritur inter tra sanctam Ecclesiam vel populum Curistiamim, i
KU BlSSERIAflO. m
Carolns in fines eorum perrexit, e't ad Arrabonem,; A Basnagii, qui fabulis eam refertaa dieit, -et revera
fluvium vulgo Rab, ad quem Scarabantia.sita erat; et prsesertim in chronpipgia. In geographia vero non
teste Cellario, eos contrivit. Igitur' quod passi sunt; reprobanda. Jbi sanctus- Magons invisit episcopum
Avari a Carolo anno 791 in ultionem fuit eorumi ? sanctse Augustse VindeUcensisecclesise Wicblper-
malorum, quse superinri annp. perpelrayerant in tum > eui dicit se « a domino directum ad Ipcum,
Ecclesiam, quo in tumuitu hsec sedes vel exstingui- qui vpcatur Fances, ubi proprii sunt fontes Aipium
tur vel supprimitor. 9.- Gelianus episcopus Joan- Juliariim. > 15. Aventiensis vel Avoritifensisepisco-
nes eidem synodo Gradensi octavo loco stibscfibit. pits Aaron sub Eiia synpdp Gradensi subscribit." An
Geleia, vel ut habet ^Eneas Sylvius Hist, EurPp; urbis, quae Avendo in Japidibus Cellarip, episccpus ?
c. 21, et vulgo efferfut GMa, urbs quondam noni 16. Sit Vejentanus, qup titulo Andreas Vejenlanus
ignobilis, ut lapiiies inscripti passim occurrentes; episcopus provincioeIstrise subscribit iittefis Agatho^
tesiantvrr, forte clades Avarorum et ipsa perpessa, nis papoein synodo Romana an. 680, in Liburnina ad
modo AquUeiensi modo Laureaeensi, ac tandemi sinum Flanaticum, Vegium geographis. V. -Cella-
Salisburgensi metropolitse paruit. Nunc episcoppi rium. Etsi tempore PauUni Islrienses episcopi non
caret.-205 *0. Sabioneiisemepiscopatum decoravit; Aquileien. metropolim suspieerent, sed Gfaden-
sanctus lngentiinus, cujus nomeu in synodis Gra^ sein, tamen et antea et ppstea et nune Aquileiensi
densi et Maranensi reperitur. Moroeutus in addit, ad[ provincise accensentur. Unde.qui.sub Agathonepa-
UgheUumin Forlutialiano, episcopo inter Aquileien- triarcha Aquileiensi, id est Gradensi, .-synodoRo-
ses decimo, hunc auctorem sedis censtituit an. 550; manse Agathonis. papse tanquam provincise Histrise
deinde suspicatur Aquileiensi subtractam eccasicne: g subscribunt, quondam veteris Aquileiaesedisubjicie-
quaestionis ortaeinter patriarcham Aquileien. et Sa- bantur.Cittanovanus autem, 17. episcopalus recenter
lisburgensem archiepisccpuffl de limitibus cenfiniai audiitiEmonensis, id estposl an. 1000 testeUghello.
Garolo Magnointer ntrasqiie provincias statuente, ett Sub nornine tamen jEmomcensis a Gointio ad an.
pro Sabione excisa, Brixinam Salisburgensi suffi- 774, n. 110, et OEmonensisad an. 795»ih 25_ hiter se-
ciente. Suffectiohsec fieri non potuit ante an. 798,, des Istrise recensetur. Palladius huc translatum vult
quo ecclesia Juraviensis sive SaUsburgensis in ar- episcopatum Maranensem.; Schonleben iEmohien-
chiepiseopatuffl per Leonem III, Arnone archiepi-' sem, id est Labacensem.. Neutrum pulp ; sed recen-
scopo primo rehuntiato, erigitur. Verum anno 807 tieris priginis episcepatum et urbem ex npmine civi-
adhuc supererat nomen Sabionensis; nam eo anno» tatem yere novam arguerem. 18. Justinepplis, alias
conciUo Salisburgensi sub Arnone intervenit Enri- ^Egida insula, Argonautarum-appulsu, si fabttliscre-
cus, sive Einricus Sabionensis episcopus. Fof te igigj dimus, celebris, a Justini auspiciis, quibus reparata,
tur fortuna vicissitudiriem aliarum ecclesiarum ex- nemen sortita et lapide irisefipto.hpc testante, a Rei-
perta Sabio, qriae quondam metropoUtaeAqiiileiensii nesic, tamen nauci factPj dieitur. Sancturo Naza-
subdebatur, a lohga tempestate episcopo destituta, rium primum, si ncn in sede, in censu tamen repp-
oecasione novaesedis archiepiscopalis, Salishurgensi nendum vult centra Ughellum Schonleben ad an.
gnpponitur creatione recentis episcopi Alimi cui En- 524, anno aqtem,75t>. Jpahnes occurrit hoc anrto,
ricus circa. an. 807 successit.il. Petovii episcOpos .teste UgheilOj a Viteiliano Gradensi patriarcha or-
fuisse Marcum et Valentem patet ex concilio Aqui- dinaius,, Sed hic hunianitef peccavit Ughellus, qui
leien. an. 381 sub Valeriano, interventu sancti Am- i« ordinatLonemipsjus .Vitelliani nonnisi anno sequenti
brosii et pluriurh viforum doctrina et sanetitate in- 757 in Gradensibus ponit. Post hunc ab ipso Yitel-
signium celebri. Quis post hos et Virgilium seu Ber- liano ordinatur senator ante an. 766, nam hoc anno
guHum, qui synodo Elise hiterfuit, sedem episcopa-r ipse Gradensis patriarcha fato,fiingftur.,Num tem-
lem Petavione (Petovium enim et Petavio dicitur) pore PauUni supervixerit senator, nihil interestj
tenuerit, non ausim asserere. 12. Tiburhiensis epi- quod Istriensis ad synodum npii erat venturus. 19.
scopus Leomanus Gradensi synodo adfuit. Candidus; tergestinus Severus EUae concilio adfuit, et Gau-
inter caeteras ntigas, queis Opellamsuam infarcit, et denlius Romano Agattionis papaetanquam Istrise (eb
Lanc vendit lib. iv, Tiborniensem ecclesiam modo npinine tunc provinciani miiversam appeilatam, jio-
esse Tergestinse ditionis. Quid longius a'vero.?.. An- tum) episcopus. 20.., Episcopus Petinehsis dicitur
gustissimam Tergestinam dioecesim quis ad -Dravum Ugtiello et Cointio etiam Pucinensis. Miror. Petina
USqueprotendit? An quia Ternovo iii ambitu Terge- tptius Istfise spatip a Pucinpj sito' inler.Aquileiam et
stino inyenit, nominis siroilitudine caplus Teurniam, Tergestum,-non episcopaii;sede,;sed^ihisetiam ve-
seu Tiburniam credidit ? Enormhis erravit Joseph leribus nobili, distat. Martianus;PetinensiSj non Pu-
Motairi dissert. de Jtire metropol., qui nec mentem cinensis episcopusoccurrit; in concilio.Gfadensi sub
Candidi assecutus est, dum ait ex ipso CahdidoiTi- Elia. 21. Pplensis episcppus;Adrianus.eidem concilio
bqrniensem.episcbpalilm posted fuisse Tergestinum: subscribit, et Cyriacus litleris Agailienis. papae in
nec postea fuil-Tergestinus, hec Candidus hoc dixit: concilio Romanp. 22. Parentin.us episcopus-Joannes
sed tantumTiborniensisdioeceseosmodoTergeslinaeV Elisesynodo interfuit..Is,ante Euphrasium ponendus
id est qupd ecclesia-seu episccpatus Tibornierisis , est,; quod non iecit JJgheilus>.;Eiiphrasitis.;enini in
modo sitiiitionisTergeslinse, seu dioecesiTergestina " yivis erat an. 796, an. 16: Corislantini Irenes; vfiiii,
«omprehendatur, non aiitem qudd Tergestinus nuric ut patet ex documento pfoiato- ab additore IJgiieiii
sit loco Tihurniensis. Utraque enim ecclesia suum in Pareritinis. jpannes auiem, trui aii. .579 synodq
dedit episcopum bodem tempore sub Elia, illa IJCO^ Gradensi hiterfuit, ulfra duo ssecuia Euphrasium
manum, Tergeste SeVenim. HaecTiburuiensis eccle- praecessit. . ,-. ,-,; ..;..,'.,.' ;.
sia unacum BeconetiSi,13. et Augustana, 14. subtra- ..XX. Sed jamabora Istriae ad mediterranea Ye-
ctse fuerant metropoUtseAquileiensi jam ab an.r591. netise accedamusr 23. Mantuanhs episeopatus; insti-
Unde eonqueruntur sehismatici Aquileien. proyincise tuitur a Leone III anno emprtuali Patilini hPstii,
episcopi in Jibello ad. Mauritium-imp. quod ecclesise nempe 804. Paucis rem expedit, Ughellus: in Man-
Aquileiensijus metropplilieum,-erdinandi scilicet in tuanistem. I: « CumLeo IU, ex famarepeftaespoh-;
subjectis sedibus episcoposcOnvellii ante anhos jam gise ^nno 804,sanguine Chrisli imbuta!., a Longino
cceperat.etrin tribus ecclesiis nostri concilii, id est olim defossse,Mantuam venisset, hausissetqiie eculis
Beconensi, Tiburniensij et Augustana Galliaruhi epi- admirabilis reliquiae veritalem; tum primuffl ,(neta
scopi eonstiluerant sacerdctes.. s Auguslam hane non pHmum) Mantuaeepisccpalem dignitatem attribuiti
aliam quam Vindelicorum puto , quippe ferme con- ejusque prsesulem
terminam provinciseForojtiUensi, habitam fuisse de- fragari, decfeloqueAquileiensi palriarchse voluit suf-
sumi poiest.ex cap. 21 et seqq. Vita sancti Magni a ad Nicolaum V Leonis suum robur man.sit tisque
ponlificem, qui an. 1455 Mantua-
TheodoroCampedpnensi scripta, inter Lect. Antiqi nam eeclesiam a jurisdictione AquUeiensiexemit,-
Canisu tom.1,- pag. 666* edit. Amstel. 1725, ope atque Romanae;sedi immediate subjecit.* 2|i,G0H*
|{43 DE CONCILIOFOROJIJLIENSI DISSERTATIO. 544
cordiensis episcbpus clarissimus utrique synodo, A.temporis nota. Huic tantummodo apponit an. 802
Gradensi sub Elia, Maranensi sub Severo patriar- apte tiunc est Amator, et supra ipsum Clementianus.
chis adfuit. Cardinalis Norisius, qui legere poteratex Unum ex his tribus concilio Paulini interfuisse proba-
codice fiarberino et ex Dandulo Concqrdiensis quia bile est. 28. Feltria, ut inter confines populos facile
legit Cmlkanm, transfert inC#HnaMa,%etmultaconge- evenire solet, aemula Bellunensis conterminae civita-
rit, meo judicio parum firma, de profectione episcopi tis perpetua conspicitur, ita ut necesse fuerit ad se-
Conccrdiensis Coelinam, nune Maniacum. Ex docu- dandas sub uno pastore utriustjue gregis querelas
mento , quod suggerente Hieronymo David, Y. Cl. an. 1204 transactionem' admitti, qua Torrentinus
cive Yeneto, profert additor Ughellianus, Carolus Feltrensis et Anselmus Bellunensis episcopi conve-
Magnus anno 54 Francici regni, id est an. Dom. 802, nertint auctoritate Innocentiiecclesiam
III, ut eorum primo
Pelruni episcopum cum sua Goncordiensiecclesia re- fato functo alter utramque sub unico pa-
cipit sub imperiali proteCtione; Si sedem adierat an. storali regimine custodiendam haberet: quod usque
796, interesse synodo Paulini debuerat. 25. Cene- ad an. 1462 sub Pio H perduravit. Yerum nec sic
tensem jam supra dixiniusdistinclum esseab Opiter- pace parta, ad primam separationem sub duplici pa-
gino. P. Bern. de Rubeis inter cactera, quaenotat ad store rediere eeclesise. Anselmo prsemortuo, Torren-
infirmandum concilium Gradense sub Elia in dissert. tinus utriusque eeclesiaelitulo decoratus testis inscri-
de schismate Aquileien. et hoc aggerit cap. 11 Vin- bitur donationi a Wolchero patriarchse Aquileiensi
demium legendum esse Cessensem, non Cenetensem, factse ccenobio sancti Nicolai in littore, videlicet,
quod in Istria insula Cissa fuerit. EpisGopumautem « Tunilinus (sic ibi) Bellunensis et Feltrensis episcp-
Istriensem Yindemium fuisse ex verbis Pauli Diaconi g pus. > Fpntejus Feltrensis primus qui occurrat epi-
colligit, cum ait Severum a Smaragdo Ravennam scopus, inter Gradensis synodi patres et Maranensis
deductum cum tribus ex Istria episcopis id est Joanne conciliabuli interfuit. Tempore Caroli' Magni Endri-
Parentino, Severo, atque Vindemio. Sed omnes pro- ghettus, cujus mentio exstat ab an. 769 usque ad an.
vinciae AquUeiensis dictos Istriae episcopos patet ex 781 teste Pilono, sedem implevit. Num vero in vivis
concilioRomano subAgathone, ubi Ursinus Cenefen- fuerit adhuc post annos quindecim, et an. 796 inter-
sis clare apparet sub Agathone patriarcha cum cse- fuerit concilio ForojuUensi, incertum. Post imnc
teris etiam mediterranearum sedium, ut Patavinae ef usque ad annum 826s quo recensetur Amatus, et sy-
Opitergensis episcopis, qui yPcantur omnes Istriae nodo Mantuanseinseritur, alius medio tempore non
episcopi. Yidetur hic pater eo tendere impugnando occurrit.
synodum Gradensem hucusque non vocatam in du- XXH. Verbnensis, 29. episcopatus ab Aquileiensi
biiim, ut actaMantuanse synodi, sua ope inlucem re- sede si quialius pendet, cum, praeterquamquod.So-
center tradita, in quibus Gradensis partes depri- lacius sub Elia concilio Gradensi, Junior Maranensi
muntur, et Aquileiensis ecclesiae, procurante ejus convenerunt, Rotaldus, qui successit post ./Egiiiiim
patriarcha Maxentio, extolluntur, stabiliat et robo- Aldoni (aiter ex his temporeMaxentioconcilii Paulini cathe-
ret. Utrum verO jure utrumque fecerit, videant alii. dram Veronensem tenebal) patriarcha ad
Dulcissimus, et non Valentinus, ut putavit UgheUus consecrationem ecclesioesancti Georgii advocato, ca-
ih Cenetensibus , privilegium a Carolo obtinuit sub pitulum ab Yerohensium futurorum prsesulum pole-
data an. 26 el 20 regni, qui annus correspondet state exemit, et ifflmediate patriarchse subjecit si
206 an>Christi 794. In ep dicitur, et « ubi, id est p" fides habenda est diplomaliinallato ab Ughelloin Ve-
Cenedensium castro prseest vir venerabilis Dulcissi- ronensibus; qiiod quidem notis cbronologicis non
mus episcopus. > Hunc puto ex iis fuisse, qui conci^ parum peccat, quia ponitur an. Caroli 41 et Ber-
-lioPaulini adesse debuissent. 26. Vicentinum episco- nardi an. 1, sub die xvi Kal. Octob. indict. 6 ; ad-
pattim a sanctoProsdocimo constitutum ait U.gheUus, notator Ughelliinvull esse an. 814 : sed an. 814 Caro-
et ipsum fuisse « primum episcopum Vicentinum lus Septembri vivis non erat, qui antequam in-
postquam Aquilejam, Patavium, aliasque urbes illu- ciperet annum v40Kal. regni Italici decesserat Januarii
strasset. >Sed non sibi constat: cum in Aquileiensi- die 28, nempe Februarii. Si autem an. 813
bus sanctum Marcum etsanclum Hermagoram, non datum est, ut vult Ughellus, nec Bernafdi esse po-
sanctum Prosdocimtim; et in Patavinis sanctum test annus 1, qui rex dicitur post xvi Kal. Octob.,
Prosdoeimum « a sancto Petfo primum praesulem nempe Novembri mense sequenliejusdemanni813,
Patavinorum, > nonYieentinorum, cnstitutum fuisse indictio autem 6 Romana seu pontificia correspOndet
conscripserit. Tempore" Eliae patriarchae Henricum anno 813, sedCsesarea, seu Constantiniana jam trans-
episcopum Yicentinum pcnit ipse Ughellus, qui-ta- ierat in 7. Quidquid tamenest sit de veritate dipioma-
men concilio-nonadfuit Gradensi, « ne particeps ejus tis, nunc de facto subjectio indubia.
erroris (id est quo schisma Aquiieien. conflatum est) XXiH. Patavinus, 30. episcopatus satis Aquileien.
viderelur. > Sed in foveam qtiam cavit Henricus, metfopoUtaesuffragari cognoscitur in Paulo, qui tan-
successor ejus Horontius cecidit, qui in conciliabulo quam Istrise provincise(hoc enim noniine Aquileien-
Maranensi pro Severo stetit, et conventui schismati- sis tunc dicebatur, ut dictum est) episcopns subscri-
corurrt, a Gregorio papa ad Mauritium imp. provo- D bitlitteris Agathonis papse, etin Dominioo, qui Man-
cantium accessit, libellb appeUafibnissubscripto. Ab tuanae synodo sub nomine Patavensis Provincim
anno 701 usque ad an. 813 Petrus, dein Reginaldus Venetiminserilur. Quam subjectionem ab Aquileiensi
occurrunt. Is ihterfuit corisecrationi ecclesise sancti sede ssec. xin habuerint Ratavini episcopi apparet ex
Georgii Yeronse, petente Rotaldo Yeronen. episcopo documento an. 1296 in append. 2,n. 21,apponendo.
a Maxentio patriarcha Aquileiens. peractse. Pbterat Sed nedum ssec. xm, et solum Patavina ecclesia, ve-
hic ante annos 17 consedisse' cathedram Vicenfi- rum soeculoxi, imo ipso Paulini tempore et omnes
nam, et coneilio Paulini adfuisse. • suffraganei episcopatus quomodo se gererent cum
XXI. Tridentinum, 27. episcopatum a sancto Her- suo metropolita, cum suam cathedram primo ini-
magora fidem bausisse testatur Ughellus; etvir.cl. rent, patebit ex aliis formulis subjeCtionis,iruas pro-
Jo. Benedictus Gentilottus in notis ad eumd. monet fitebantur ea oceasione neo-episcopi, quam in ap-
ad hoc unum testandum positas ipsi el sancto For- pend. 2, n. 6 etn. 11, habebis. Rodoni an. 793 suc-
tunato fidei et martyrii socio peculiares in choro ca- cessit Luitardus, ut ex Ursato an. 780 Rodonem
thedralis inscriptiones. Abundantius, decimus octa- constituente, etl3 annos sedis ei assignante,colligi-
YUSepiscopus Tridentinus, septimo loco subscribit tur apud UgheUum. Hic ab an. 793 ad an. circiter
in concilio Aquileien; an. 581 sub sancto Valeriano. 809 sedem implens concilio Forojuliehsi Paulini po-
AgneUusyigesimus quintus in concilio Gradensi sub luit et debuit interesse. 31. Tamsina ecclesia Rus-
Elia et Maranensi sub Severo palriarchis. Post hunc sium, seu Rusticum, conciiioMaranensi exhibuit. Fe-
usque ad Hildegarium, qui quadragesimo quarto loco lix Rustico successit, qui libello Mauritio in causa
ponitur. episcopi ab Ugtiello recensentur sine ulla Sewri directo subscribit. Et hinc corrigi debent, qui
545 DE FELICIS ET ELIPANDIHJERESI DISSERTATIODOGMATICA. 546
ex nostris censuerunt in ipsa synodo Maranensilibel- A rentii Doroihicum sedisse cum patriarcha Paulinus
lum concinnatum, cui nnn inteffuit Felix qui libel- Forojulien. synodum convocayit: ignorari vero no-
lum suhscripsit, sed Rusticus. Anne 799 Fprtunatum mina cseterorum episcoporum, qui dioacesesConcor-
episcopum UgheUusreponit, de quo etiam ait quod diensem, Yicentinam, Cenetensem, Feltrensem, Bel-
Leonem III e Gallia'reverlentem hospitio exceperit, lunensem, Tergestinam, JustinopoUtanam,OEmonen-
et addit eo proesulean. 780in dicecesiTarvisina fun- sem, Petinerisem, et Poiensemiunc administrabant.»
datum esse monasterium a Gerardo comite, quiNo- Nos his non stamus. Nam si viginti tres episcopatus
nantulano monasterio res suas legavit. Et hic ergo demas,- qui vel nunquam fuerunt, ut Maranensis et
Paulini concUioadesse.potuit, et fbrte adfuit. Bel- Sacillanus ; vel desierant, ut Juliensis, Opiterginus,
iunensis, 32. concUiabulo Maranensi, et libello ad Scarabantiensis, Pelinnus, Petoviensis, Aventiensis,
Mauritium directo subscribendo dedit Laurentium. Yejentanus ; vel in aliam provineiam transmigra-
Ayroldus ah UgheUosub an. 781 locatur : post quem runt, ut Altinensis, Sabioriensis,Tiburniensis, Augu-
Odelbertus an. 827 in concilio Mauluano apparet. stanus, Bejonensis; vel nondum erant, ut Mantua-
Eigo Ayroldum tempus concilii Paulini optime com- nus, et Pittanovanus : si demas Istrise episcopatus,
prehendere poterat, et in censequens ipse cencilio Tergestinum, JuslinopoUtanum, Parentinum, Peti-
adfuisse. 33. Comensisecelesia ab Aquileiensipen- nensem, Polensem, qui Gradensi parebant a divi-
dere se prodit vel canendo : nam ipse cantus , de sione sedis metropoiilicae in Aquileiensem207 e*
quo aUquid innuimus in prsef. ad. not. in hymnos Gradensem, quamvis Istria domita a Pipino et Grae-
Paulini, ab hac sede longo servatus tempore, quia a cis erepta an. 789, ut vult Cointius, quorum insuper
ritu ecclesiae patriarchalis Aquileiensis profecerat, H sedes tunc fefe omnes viduatse pastoribus erant; si
patriarchinus dicitur. Pelrus Comensibusdatus est **demas episcopatus, quorum episcoporum series in-
episcopus an. 776 GaUia ortus, adnitente Carolo terpolata a longo tempore, et praecipueea tempestate
Magno, a quo ex Ratispona an. 803 pro sua ecclesia cognoscitur, ut Aciliensis et CEmonensis,seu Laba-
privilegium obtinuit, et an. 818, quo decessit, a Lu- censis: decemtantummodo supersunt, qui accedere
dovicoPio aliud datum Comi ad sanctum Petrum. potuerunl concilio probabiliter,-dubie, indubie. Pro-
Hinc vides hunc episcopum optime potuisse Paulini babiliter ConcordietisisPetrus, Cenetensis Dulcissi-
concilio adesse. mus, Vicentinus Reginaldus. Dubie, id est uter ex
XXIV. Ex his colligipolest, quanquam tam ampla duobus accesserit, quia incertum quis an. 796 in ca-
provincia Aquileien. fueril, paucos tamen episcopos thedra consederit Tridentin. an Amator vel Hildega-
nabuisse quos ad concilium Forojuliense anrii 796 rius, Feltren. an Endrighettus vel Amatus, Yeron.
transmilteret. Cointiusad an. 795, n. 25, de his epi- an Aldo vel ^Eginus. Indubie Patavinus Luitardus,
scopis tiaec habet : « Patriarchoe Forojuliensi sub- Tarvisinus Fortunatus, BellunensisAyroldus, Comen-
erant 16 sedes suffraganeoe,Concordiensis,Yicentina, sis Petrus. Quam belle Paulinus hunc denarium nu-
Patavina, Tarvisina, Cenelensis, Feitrensis, BeUu- merum forte innuens, vocavit coetumhunc «<»ntu-
nensis, Comensis,Veronensis,Tridentina, Tergestina, bernium quorumdam episcoporum : > nam teste Ye*
Juslinopolilana , Oemonensis, Parentina, Pelinensis getio de Re militari lib. n, cap. 13 : « Contubernium
seu Pucinensis, et Polensis ... Ex bis quse comme- constabat decem militibus sub uno papilione degeri-
moravimus, liquet Patavii Bodonem (pro Rodonem tibus, uno, quasi praeesset, decano, qui caput cbn-
ted is jam decesserat)TarvisiiFortunatum, jSHginum tubernii noniiuabatur. >
Yeronoe, Comi Pelrum, Amatorem Trideniini, Pa- C
DISSERTATIO TERTIA
DE FELICIS ET ELIPANDI HJERESI DISSERTATIO DOGMATICA.
I. Pater MabiUoniusin tractatu De Studiis mona- volvebatur Felicis praecipuus errqr. Sed cum ex eo
sticis ferme ad calcem operis, elenchum ponit prseci- quod Christus advocatus noster dicatur, et ex alio
puarum difficultatum,qusemajore adhuc explanatione Paraclito, promisso in Evangelio, arguatur et ipse
egere videntur,-in lectione concUiorum; Patrum, et Jesus Paraclitus, id est advocatus, inferat FeUxnon
ecclesiasticaehistoriaeoccurrentium juxta seriem sae- ut Deum tiabendum, qui partes advocati susceperat,
culorum; quas inter saeculovm in fine, hanc quoque recte subinfert Paulinus et petit, quid sentiat de di-
recenset: « Felix et Elipandus, quorum hseresis in vinitate Spiritus, qui panter est advoeatus: num
concitio Francofurtensi damnata fuit, erantne Nesto- scilicetcumMacedoniodivinitatemSpiritusimpugnet,
riani? >Quod dubium, cum provirili iUustrare agres- quia advocatus est, cum Christi divinitatem -tpllat,
si simus sanctiPaulini Aquileiensispatriarchse opera, quia et ipse est advocatus? Cseterum vel nihil, vel
qui in eosdemtotis viribus insurrexit, intactum fe- irv minimum commune habet cum Macedoniana Felicis
liriquendiimn«bisnon est. Jure enim nos provinciaffl haeresis, quia hoecin FiUum, illa insurgebat
•
in Spi-
hujusmodiaggredientes suggillaremur, quasi difficul- ritum sanctum. Ad Nestorii igitur, vet Arii insana
tatem maximam decUnantes, si liseresisFelicianae dogmata Felicis accedebat sententia, se adutra ma-
virus manifestum hon faceremus. lgitur dogmata gis propinquaret, videndum.
afliniorumhaereseonin medium profer-restatuimus, III. Arius docebat Filium esse creaturam, nec pa-
ut cognata maUtia Felicianae hseresis dilucidius ap- rem Patri Deum. Accedit Ario Felix cum dicit Chri-
pareat, et cui propior sit,' legenti innotescat. stum filium Dei adoptivum, non proprium, et Deum
II. Ne prolixa autem haeresum recensiotie, quas nuncupativum non verum. Si enim nec Deus verus,
inter et Felicianam haeresim cognatio aliqua inter- . nec Filius prpprius, quid restat ut sit, nisi mera
cesserit seu convenientia, lectoris fatigelur animus, creatura? Nestcrius, qui favit Anastasie presbylere
eas qusesibi invicem dexteram dare magis visaesunt, dpcenti Mariam virginem non appellandam 6IOTOXOV,
percurremus. Ipse PauUnuseas subindicat, dum lib. i, id est deiparam, sive Dei genitricem, exinde duas
cap. 8, contra Felicem exprobrat sententiam ipsius. personas statuebat in Christo, non secus ac duas na-
modo in Arianam, modo in Nestorianam propenden- luras, alteram personam quia Deus, alteram quia
tem. Non inficiaseo aUquando ei etiam Macedonii homo erat. Quem sequitur Felix, crim dicil secun-
deUriain faciem jactasse, cum in Spiritum sanctum dum humanitatem non esse verum F.ilium Dei, nisi
blasphemum ostendit cap. 24 libri ejusdem his ver- adoptivumi; adeoque ab ejus humanitate personam
bis: t Sanclum namque spiritum Macedoniisectam Filii Dei eliminat, et filii hominis, qua adoptetur,
secutug Deumabnuis verum. >Eo Jamen caifdinenon personam supponit. Accedit ad alium Nestorh erfo-
Ut ©E.FELICIS ET ELIPANDIHiERESI 548
remqjcehtisVerbum in tiumanitale tanquam in tem- £A tmte smcula creatus ac fundaius, priusquam yignere-
plo habitasse, sublato sic incarnationis ineffabili iny- tur, non fuU.•Quse ultima verba immanem contegunt
sterio^ operibusque Chrisfi tbeandricis. Felix quoque blasphemiaffl: 208 arguunt enim aljquando Filium
asserende Ctiristum secundiim.earnem nen proprium non geniium. Quia Arius non dicebat quidem Filium
Dei FJUUOI,admittere videlur uiyinitalem Verbi in temporaliter genitum, sed.cum neque ab aeterno^et
cflfjje, BPJUeum carne jiypostatice et perscnaliter semper genitum diceret, excogitavit medium termi-
uaitaffl, -adepqjjeepera ttieandrica, quibns nos rede- num diceijdp mite pmnia tempora §enitum, non M-
mjt; quia yere Filii Dei tiominisque una siniul erant, men jwlernum,aiU coxeternum,nec cnm Patre ingem-
p nieqie *eUitatque elirninat, tum, miscenssie vera fajsis; iiam qued ingenitus cuni
J¥, Ymhn ut prppius ad difficnltatem propesi- Talre nPh sil, yer«imest; genilus est enim a Patre.
tairi aeeedanuis, Arianse radicis germen haud proprie Qupd auteni non sil oalefiius,eticoaeiernus Ratri, fal-
fiiisse, et slricip hrre lequendP jteUeianamhseresini sum, qui ab seieriip a Patre genitus„ cpaeterjius est
satis perspicuum yidetur. Nam Arius inaequalitatem generanli. 4, Ex ep quia a Paire accipiat esse. Inferl
n©flconstituebal praeeisein tiumanitale Ctirisli, ne- Arius prioreni Patiiem Filip tanqnam Ipsins Fipi
.que ex assiimptione cariiis minprem Patre Filium Deuni.: Etenim, inquit, itto prior, ac princeps Mpdte
faciebat, sed et ante incamatiotiis sacranienlumtianc Deus ipsius, qui anle ipsum fuerit, Et BicsJa.luitini-
ipsam jninorilatem a Patre glatuebat in Filio. Ab norem Fijinm Patre.
ejus ore petatuf epnfessip. 'Seripsjt enini professio- Censubslanlialitalem nen inteJJigens, <composi-
nem fldei suse eplst. &d Alexandnun episeppum, tiotiem neoessariam in Patre priedicat, Jme coipus
quaro recitat sanefus Epiplianius Ilser. 69, num, 7, oj ei atlribuendum dicit; objiciens absiirdnm, ne ad-
in qua tec inter eaeteraad rem npstram iacientia, mittai yeriialeni, quam non assequitur, Haseomnia,
infarcit. « Credimus unum Beuni, sqlum ingenitum, ut vides, ajqualitatem Filii cum Palre absplute, et
selum setefhUhi,sbluni priueipip carentem.,, qui uni- nen seeuudunidispensationem liumanaecamis assum-
genitum Filium ante sempiiefna lempora genuit, per ptse, inipetunt et conyellere tiitunlnr.
quem etsaecula et peliquaproereavil pmnia. Genuisse VI. Sed ex aliis Arianse dpcArinsecapitihus adhuc
porro dieimus re ipsa, non specle.tenus, ac subsi- aperfius niens teresiarctiae detegatur, et videatur
stenlem iilum suapte yplunlate epndidisse,;ejusmodi num vere in Filii divinitatem insurgat, vel potius ex
ut neqhe convefti, iieque mutari possit: perfectam tiumanitale assunipla Filiiim conrprobet •minprGm.
Dei creaturaffl, sed non (tanquam rerum crealarum. Afius blaspbemavitcum dixit docuilque corpus Chri-
aUquam; ibel.um itidem, sed jjpn taijqjjam unum e sti inanime fuisse. Audi sanciuro Epiphanium hseresi
cseteris. JSec queijiadmodum ValentaftHS,...Sabbel- 69, n, .19, de Arianis loqueiitem : « Negant insuper
lius... Hierarehas... sed, ut dixinjus, Dei v.oluntate hmnana anima proeditumfuisse. Quod cerlp cpnsiiio
ante lempora et saeciil.aipiiinia crea;tuni, ut «iveret ila perslriuuit, ut veram ex Maria virgine carnem,
atijue essel,- a Patre aoeepisse .eanfitemjir.:adee ut reliquaque quoesunl hoininis propria, illum accepisse
eademiUaicreatipne glQriahiei Pater splendpreinque fateautur, si unam aniniam excipias. >In coUecianea
cpntulerit. ... Quaroohf.epitres sunt hypostases, Ra- ii)certiauclPrisaCanisiptpm.YAiiliq.Lect.edita,quse
ter^ Filias, Spiritus- sanetus. Et quidem Deus eum mmc est inbibliplheeamax.PP. tom. XHI,inlerprete
rerum omnium causa sit, solus es omnibusprincipii Francisce Turriann, duorum. Arianorum quaedam
•
est expers Filius verc sine tempbregenitus a Palre., /p fprmula?fi.deiprofemntur, in quibus anhnam a Chri-
et ante sseculacreatus ac fundatus, priusquam gi- n stp npn fnisge assuropfamprpfilenltir. Eudoxjus enim
^neretiiTj nen fait, Sed sine temppfe et ante omnia lib. De Incarnalione sic aii: « Credimus i.n iuHini
genitus soius a solo Palfe pfbducliis est. "Nonenirii sbluin verum "Deumet Patrera... et iri iiiunii Domi-
aelernus, aut coaeternus est, nec cum Pafre ingeni- num Jesum Chrislum ... incarnatum, non humana-
tus. Neque cum Patre exslii.it, ut nonnulii de his quae tum, iioh enim animam humanam assumpsil, sed
ad aliud referuntur, affirpianl, qui ingenita dpp prin- ' facius eslcafp. > Et Lucius Alexandfinus eral. in
cipia constituunt. Yerum sic lanquam unitas et prin- Pasctia : « Qucmpdp, inquit, opus fuitanima, utpro-
cipium omnium ante omnia Deus est. Quare eliam feclus hcnip simul cum Dee adpraretur? idcircp cla-
ipso Christo prior est, ut a le didicimus, cum id nie- mat Joannes, Verhim caro factum tst, pro ee <ju'od
dia in Ecclesia prsedica.res.Igitur quatenus a Deo ut est cpmpositum cum carne,non cuui aiiima. » Cui
esset consecutus est: nec non et vilani, splendorem, errori occurait Ecclesia in symboipdieensneduin,et
cseteraque-,quoe in lipsum collata sunt, hac ralione incaniatiis esl de SpirHu sancto ex Maria mrgine; sed
principiuni illiusDeus est. Est enim-iiloprior ac prin- et addendc; et homo factus esu Quare autem ani-
ceps, ut pote Deus ipsius, qui ante ipsum fiierit, a maui a Ghristo tantopere Ariani eonaliantur explo-
quo etiam ille prodierit. Quod si dstiusinodi loquendi dere? Niroirirmutcum a Yerbo, vices aiiimse,til ipsi
rationeg ivxutero, eta Paire exiviet veiiio,quasi con- dioebant, supplente, caro illa vivificaretur/in eaque
subslantialis partem, aut emissionem cnm nonnulUs abjoctissima quseque et dirissima «Chrislus patere-
actipiamus, composilus erit ac divisibilis Pater et tur, refundere has infirmitates in Yerbum vivificans
mutabilis; imo illorum opinione corpus, et quod in ."_^ carnem possenl, et sic evincere ipsum Yerbum infe-
ipsis est, quse corpori consentanea sunt patietur' rius, Filiuinque Paire minorem. Sequilur sanctus
«xpers <corporis Deus. Bene valere te loptamus, Epiphanius, 1. c. « Nimirum, ut cum famero, aut ii-
etc. >•SieArius epistola citata ex iversioneDionysii tim, aut labores, itinera, sudbrem, senmum, indigna-
Pelavii. tiuneni audieris, ae dixeris propter iiumanahi quam
¥. In qua epistola liceat qusedamadnotare, quibus assumpserat naturam, jopus illis haimisse, statim ob-
prpditurAriana pestis. 1. Dicit Arius ©eum solum jicere possint per sese iiaec prseslare earnem, nisi
ingeiiitum, solum aeternuni, >utexcludat coseternita- anima prsedila sit, non posse. El quidem vere hoc
tem FdUi.2. Dicit Filium unte sempitema tempora iilis dicitiir. Quid est igitur, inquiunt, quam quod iiis
aenitum, et non ab aeterno; quem paulo post- non . omnibus ilUus divinitas indigebat? Ut cum indigere
genitum, -sedperfectam &ei Crreaturam,et anie tem-> divinitatem ipsius dixerint., velut peregrinuffl eum-
para, et-swcula creqtum appeilat, Et in illa creafione dem pronmifient, et a Patris essentia ac natura alie-
accepisse a Patre esse, ;u,tvweret, et gloriam simul iium. > Clariiis, eisi hrevius Leontius Byzantinus
et spiendorem. Quaeomnia inferiorem manifeste pro- monachus lib. de Sectis, sive sctiola, aetio. 5, prope
ferunt Filium, et minorefiiPatreeonslitumrt. 3. Tres flnem. « Afianum dogma Cbristi corpus kianime esse
hypostases admittit, Batrem, FiJium, Spiritum san- tradehat, ut humiles ejusmodivoces, (puta doloris,
ctum! Yerum quantoeius Deilalem in solo Patre infirmitatis, fatigationis, etc.) Non ut homini attfi-
contrahefe videtur, dum subdil. Et quidemDms cum bueremus, sed ut Dei Filio; aeque ipsius' senlentia
rerum omniumcmtsa sit, solusex oMnibusprincipiiest Filius Palre minor deprehenderetur.» En quo ten-
cxpers. FiHus vem sine tempore ijenitus a Patre, e\ debant Arianorum linguoe doiosoe. Blasptiemiisad
gW DISSERTATIOJDOGMATIGA. m
niajorem Wasphemiam sternebant viam. Negabant A tatem Filium Dei Tenim: isecondinii^o tnmanita-
animam ChristP Filio Dei, ut possent etiam negare lem adoptivum duntaxatfilium; Aritisautem dicebat
divinitalem Patri sequalem, et ut optime aiebat san- Filium Deum praescindendo ad incarnationb '( ut
ctus Hilarius-Jib. xi de Trinit., n. 6: <tDispensa- schqte loqutintur) et absoJute Ipqupndp adeptivtim.
tionem aSsumpti corporis rapiunt ad contumeliam' Non me Jatet Alcuinum Jib.-n centra Elipariduni ei
divinitatis : et impietatis causas arripiunt
-
desalalis in faciem jaclasse Arianas waspnetmas seculum.
nostrae sacramehto. > quia Filium Dei in liomine adoptjvahi appellaveritl
YU. Hsecomnia, ut vides, eo tendunt ut Filium « Aiqueita, inquis^^fsuntvefBaA?ca!niJ."e:j'eiFilius
Dei vel ante incarnalionis mysterium Patre minorem Dei simul eum iiomine adpprivus dieiiiif; el filius
comprobent. Nosler vero UrgeUtanus'Felix non ne- hominis adoptivus sinuil CUJIJVeriJOdicitur. tn cse-
gabat divinitatem Filii Dei, nec inoequalitatemintef teris incrediila mens tua, etinmja aestinjaiio de hu-
personas divinas'statuebal; sed laiitu.miModoado^ manitate tantHmniodo;erravit Christi: riiiiic vero de
ptionem ponebat in humanitate Chrisli, cumque, impietate ad impietatem pervenisti •atrbcissimam,
quatenus homo eral, fUiumDei adoptivum,deunique filiuffl Dei ctini hemine esse'adeptivnhi,, siatjmque
nuneupativum prsedicabat. Audiendus ipse Felix er- perversa yieissitudine eumdetii xeplicahs sensijhi^
reres pristinos condemnans {vei^e ne, an simulate dixisti: Et filiusliomlnis sifflulcum Yefbp adbpiiviis
patebit in dissert, sequentin. 74) in cenfessiene fidei dicitur. Quid nequius, quid implus dici, vel excogi-
siiaepresbytefis et clericis Urgelilanaeecclesioedire- taripotest, qnam ut FiliusJBei| id est Yefbum Dei
cta -: * Profitentes nos deinceps adoptionem earnis cum lioniMjeaeeepfodicatnf adoptiyiis? seii^isii fpr-
inFilio Dei, sive nuncupationem iti humanitate riullo g sitan tcdividere Christimi cuiri Nestbriolnduasper-
modo credere velpfaedicare. t AudiCnduset Elipan- sonas, unam proprii Filii, ajteram adoptiyif JJuric
dus consors ejusdem perlidise in epist. quam Felici volens vitare iaqueum iiieidistiinergastulunl Arianae
transmiserat, ue qiia In dissert. seij. u. 36 de Albino pertersiiatis. > Sed adliuc ex Ijis Fclicjs et Elipandi
loquens-! * Qui, ait, iion CTedjt earnis adoptiotigffl hseiiesmjArianaepropriain spbojenj noji agnpsco.qiiia
inFilioDei,quam sancti Patres etnbs ipsi credimus Aiius adoptivum filium dicjebat,nulla relatibne halji-
insola forma-servitutis humanae",nonih gJbria, vel ta ad incarnatipnis mysteriurii, ef ad liumanltatem
siibstaniia divinsenaturse. >Idehi profitetur in icon- assumptain, qupd "qiiidem-FjSUxet Elijjandus nujj--
fessione fidei suae,quam reeitant Eteiius et Beatus quahixipcuertiJjt. Elipaijdiis tantumitiodp Filium Dei
ejus impugnatores doctrinse, quamqhe proferimus adoptivum dixit quia lipmiijem assumpserat.
eamdem dissertr n. 12 : « Qui non fuerit cenfessus ^00 IX.. fjubd si aliquandp Arius EvangeUi vel
Jesnm "Ghristuinadoplimni liTmiariitate, ei nequa-. alterius Scripturse loca quse de Ctiristo lQquunluf,
quam adoptivHmdivinitate, et Jisergticus est, et cx- usurpai, iit ilhjd, Pater mqjqr me est, et alja Jiujus?
terminetur. > 'Qiiiadeb dissitiim ab Arii dpetrina se modi, hoc ad inijuenduni Christum Patfe esse InfefiOT
ptitahat, ut nbriuna epistola Alcuinc directa haud rem npn quidem quoad Jitimanilatem, n't lextus lo-
veriius sit ipsum r.ovumAfium pi'pclamare. ^Quai au- quuntuf et inlelligi debent, seid qypfid divjuitatem.
lem ratione ,*vel furorp commdtiis tioc fecefit, noh fecisse manifestiijJi est. pptiine lijlarius lijj, JX de,
ausim Ihduhitahter asserere. Yidelur coUigiposse ex Tfinit, ii. S : «.HinCitaqiiefaUeiidi slnjplices ijtqjitj
ejus vefbis, quod scilieet ercttiderit Alcuinum ex eo ignprantes haereticis occasio e§t, jit quaj ab eo sei
qtiia afioptionemnon admiltebat incarne seu liuma- p.ctijidum
13 Iioniinenj dicia sunt, dicta esse secuiicjuhi
nitale Chfisti, ipsam iri divitiitate admiXtere.Otijicit riaturoediyiriseinfiiTOitatenimeiitiaiitur. \ Elipaiidiis
enim ifli, quod ipse, et «aneii Patres , 'ut somniabat ? autem et FeTix non abutebarituf ut Arius Seripluris
aTJoptionemponebant« ih sola fornia seryitiitis tiu- ad inriuenduni in divinis personis excellentisedigiijta-
manse, nonin gloriavelsubstantia divinsehatufse: > tisqiie discrepajjtiam, sed tantiimhiQdoex jipmaniiate,
quasiadoptiohecessaiiP in^Christoslatuenda fuisset, a.' Ypfbp inducia adpptionis 4°g!tja sbm!jiaT,ujjt
et hoc-disciinien ititer se, et Alcuiuum Inlereeflefet., X, igituf cum Feiiclana liseresjs cum^Arianaferme,
quod ipse in carne, Aiciunusautem In substantia di- in iJjflloconveriiat,yideanjHSiumi ad Nestbrii doctfi-
viriitatis adoptionem' agriosceret. Yerum eninj 'vero nam njagis accedat.,Et aceesslsse quidem imbulam-
pfbbahilius videtur; boe con-\iciahdi pniritu, quain que NeBioriahjsmofuisse yjsiim esf qiiam pluribus et
verosimili et apparenti argumentp protuiisse. Sehex tiiaxinji siibseltii'vifis eurij' inter yeteres tijm inter,
eriim vere delirus (quippe ectjiagesimuro secunduin recentipres. Inter veieres sit prirnus Pauliijqs ipse,
aniium ingressus erat 'setatis, cuin hsec scriberel)! qiii lilj. i contra Felicem de ipso ait: -t Modp Arium
nbh quid ppponeret cum aliqtia ratioriis sinjilifii- pjjyiuijj amplectiiur ljiodppraeviumNeslpriumgrpssij
dine.Alcuinbprsetendeijat, sedljoec dicebat, ut vifus sequitur errabundo. >' His verbis innuere yidelur
evpmeret, qnp male sana-prsecPrdia'tumescebant. PauUniis se creio]ei'eFeliceui discipuluin Nestpriij,
Yfll. Nec tiegarim tariien aliquain cenvenieniiam quefflprmvium sequilur, -noBAiii qnem.tant«m aji-
inter utfiusqiie dpctrinanj, Aiii scilicei, etFejicis seu quando obviam faclum occasipne.cnata <umpleclitur.,
Elipandi iiitercessisse, quia et ipse Aj-ius quandoque 2. Alcuinusiib. i confraFelicemsicinquiensi « Sicut.
adpptionjs riomine abuillur Ipquens de Filio Del.. Neslpriana jmpietas in duas Christuin diyidiipei'sonas
Patet ex EpiptianloJiseresi69, n, 18, utii Arium np- ;Dpfopter duas naturas... ita ,et yestra hidqeta tenieri-
niinar e Fiiiiim Dei Yei-bum,sicut pseleros dpcet.Sic tas iti djips eijiJi iliyidit fitips, unum prftprium ai-
ail: « Qubd si Filius=eafatipiJe duntaxat nbmihatiif teruin adbptivuiri... Npilalenhs sip,sentieiiies potesiis
Yefbuni, qua caeterionuies filiiJ)ei vocati sunt,"jailiil vptiis evltare inipietaieijj Nesloi'iansedootrinae. >Et
ab aiiis discrepatjit. Quare-cur tanquam Deus adbra- lib. i cpnti*aEJipandum : « Quem^Cli.ristum)y,ossine
tuf?'Nam et illi quoque omties, ad quos nomen jllud duljio CUJJJ "Ne.steripin dnos diyiditis fiijqs.-etdn 'duas
adpptibiiiscpnvenit, adoranili ittiiis opinione fuerant, per,spnas per pj-epiieiaiftrti et adpptionem. > Idem
curn.Dei fiUi.nuncupentur.» Hanc qqalemciinque &o- ibidem ; « Sj Jianc biasptieniiam .(Arii)deelinare ni-
gmaiis coijvenientiain adnqlai-iint, et Pauiinus in teris, iijpx iricidis iijlaqjieiihi ,Nestpruin duas Chri-
FeUcem, et,Alcuinus In Elipaijdunj sciibentes : IUe stum dividejis personas, iunam..prppriam, (etalteram
liti. i, cap. 12: « Arius, ihqiiit,decujus iste descen- adoptivaro. > Etlib. .iv.contraeumdem : « YosNesio-
disse famnifera (supl, radice), pateiiier videtur, cum rioimtitos esse nulia est dubitatio.,. JJoc vobis so-
Dei fijiuni adeplivuin; et -creaturam esse firjnaret, lum restat j-emedii,,ut... rejinquatis linfidelitatemU-
ete. >Isle lib. i cbntra Elipand. : « Nimquid npn tu lius Nestoriii, atque vestraffl, quoe prOoui dubio ex
ih eadem pefsona adepliPnem esse_affirmas, quam unius i*adicisimpletateprocessit.,. Sed ut sciatis mos
Afiijsolimdetestabili impietate adppiivum esse as- neque cum Nesiorio, iieque cum vestra infidelitate
seruit? > Yerumcbnvenientia ista ijpmine tenus, nen Christum in duas drj.'iderepersonas, etc. J 5. Patr,es
re.yeraintercedeJjat. Nam Felix diceij.ai CJiristum, cpnciiii.Francbfprdie.nsjsin epist. <adepiseeposHispa*
idJes't1FiliiiniDei|amincarnatum, secundum divjni- nisen. 22 sic exprpbraqt Felici et Elipande: « Npnjie
S51 DE FELIGIS ET ELIPANDIHiERESI '-«£.'.
olim eadem heeresisvestra in Nestorio ab universali A J ut sicut iUierrahdc xstimant, adpptivus sit horifjhis
sancta Ecclesia refutata est etiam et damnata? » filius, et sine adeptipne Dei Filius. > Ei lib. i cbntfa
4. Jonas Aurelianensis sub principio lib. i De Cultu Felicem cap. 11 : « In duobus yocabulis proprii scl-
Imaginum contra Claudium Taurinensem episcopum licet et adoptivi, verique et nuncupativi Dei, unicum
loquens de synodo Francofordiensi et de Felicis' hae- eumdemque Dei Filium dividere non formidat. > Si
resi in ea damnata sic ait: « Ejusdem namque prin- autem duos filips admittebant, duas queque perspnas
cipis (Caroli Maghi) jussu in unum coacti, adhibita admittere necessum erat. Docet enim sanctus Ttio-
etiam sanctoeRomanse Ecclesiaeauctoritate eumdem masin p., q. 23, a. 4, c., quod «filiatio proprie con-
Felicem damnaverunl, imo cum auctore sui erroris venit hypostasi vel personae, non autem.naturse, quia
Nestorio, quem imitatus est, perpetuo anathemati filiatio est proprietas personalis. > Quod et advertit
mancipaverunt. > 5. Agobardus episcopus Lugdunen- PauUnus ipse, cum lib. i, cap. 37 exprobrat FeUci
sis lib. adversus Felicem non uno Joco, prsecipue ta- ex divisione in fiUum et filium, duplicationem quo-
men n. 7,Nestorianum asserit Felicem. Sic enim ait; que personarnm : c Dividere, inquit, unum Christum
« Timens permixtionem Eutychetis, corruit iu divi- conaris. Nam dum modo verum Deum, verumque
siortem Nestorii. Sed quia eum, de qiie serme est, Dei Filium (supple ex sequenlibus, modo nuncupati-
corruissevdiximus in Nestorii pessimam, divisionem, vum Deum, et adoptivum filium) elinguas (pro as-
opportunum puto esse in hoc loco ponere sententias seris, vide notas) quid aliud quam introducere qua-
Nestorii, antequam ad hujiis dicta discutienda venia- tuor personas festinas? > sciUcet in mysterio Trini-
mus, ut prudens Jector cognoscere yaleat, quam con- tatis, quia duos filios, et per consequens duas per-
sbna Felix Nestorio senserit. t Et hi quidem inter „. sonas in filio diviso vel duplicato ponere cogebatur,
veteres. •**sicque quaternilatem personarum constituere. Duas
XI. Inter recentiores autem sunt primus Papirius verp personas in Christo statuere Nestorii est dogma
Massonusin synopsi I voluminis Agobardi sic habens: proscriptum. Ergo, ut verbis Joannis Baptistse Con-
« Quidam episcopus Origettse... Nesforisesectae jam ventati nostri oratio n de secunda Filii Dei nativitate,
diu fulgore Evangelii exstinctae semina ab inferis c. 16, § 109, utar, « Nestorii extremus partus fuere
excitavit. > 2. Joannes Mariana Soc. Jesu lib vn, Felix et Elipandus. > Cujus ratib ex eodem hsec est,
cap. 8 Annal. Hispari. de Felice et Elipando disse- « quia in dups filips seeabatur, duasque perscnas
fens : « Nestorii placita concilii pridem Ephesini Christus; cum filius perseham spnet : nee unus,
diligentia Sopita, quasi veteris incendii scintiUae,iis idemque Filius Dei esse possit et naturalis, et ado-
auctoribus suscitata sunt, Christum affirmantibus, ptivus. >
qua parte certe homo est, Dei filium adoptiorie con- XIII. Hinc optime inferebat Paulinus si secundum
tra fas, contra auspicia, contra omnes divinas, et humanitatem nuncupativus Deus et filius adoptivus
htimailas litteras, et religiones. > 3. Baronius nosler est Christus, Mariam virginem matrem ejus esotoxov,
• ad an. 794, n. 1, de adoplione hujusmodi sic.in- et Dei Genitricem non esse appellandam, quippe qnae
quiens : « Licet enim sancta Dei ecclesia catholica Deum non genuit, sed hominem tantum : etita;ia
nihil quod de his vel Jeviter dubitaret haberet: ut- notissimum Nestorii errorem impingi.« Si ipsa yene-
pote quod in concilio eecumenico EphesinP quid de rabiUs virgo, ait Jib. i contra Felicem c. 15, nbri ge-
his sentiendum esset fuisset plenissime definitum nuit verum Deum verumque hbminem in singulari-
cum Nestcrium condemnasset, etc. > 4. Severinus tate personae... quo pacto CattioUeaEcclesia una ih
Bihius in not. ad Concil. Ffancofprd. lit. c. de Eli- 'Ctoto orbe terrarum, beatam virginem Mariaffl dulce
pando 'sic lpquens : « Nestorianismum jam ante se- mihi ac venerabile nomen Theolocon, hoe est Dei
pitum resuscitabat. > 5. Dionysius Petavius de In- genitricem, Jibera pubUcaque voce coriiiteri non ces-
carnat. lib. i, cap. 22 eujus titulus : « De hseresi sat? Si igitur nuncupativum et rion verum Deum, et
Feliciana quse Nestorianae propago fuit. > 6. Natalis insani capitis vir iste fauce dispumat falsissima, ex
Alexander, qui sseculo yin, dissert. 5, hahc statuit utero vera mater genuit... quomodovera Dei genitrix
proppsitionem : « Felix et Elipandus Nestorii ljsere- beata virgo pmnium catholicofum verissimo eonfite-
sim de duabus in Christo personis consequenter pro- bitur ore ? Fateantur necesse est haeretici eam nun-
pugnavere. > '7. Philippus Brichus ad an. 794, de cupativam genitrieem, si nuncupativaeab eis putabi-
coiicilio Francofordiensi loquens celebrato in causa tur genilfix proUs. >
Felicis Urgelitani et Elipandi Toletani, « quorum ille, XIV. Quamvis autem auctoritate et ratiope haec
ait, Nestorii >
sectam ejuratam resumpserat. 8. Ger- senfentia muniatur, Gabriel Yasquez in m part.
monius in appendice disc.eptationis2 de arte secer- S. Thorosetomo 1, q. 23,disput. 89, cap. 8, eamnon
nendi diplomata, cap. 2 : « Renovabat iUe (Felix) uno argumento convellere nititur, et ostendere Feli-
>
Nestorianam hseresim. 9. Christianus Lupus dis- cem et Elipandum Nestofianos non esse dicendos.
seft.de vn synodp cap. 16 : « Purum putum Nesto- 1° Quia Elipandus petit a. Carolo Magno judicium
rianismum per Felicem et Eiipandum suscitatum vo- concUii approbantis sententiam suam de adoptione
cat. > Sed atiis omissis, uno verbo est lisecrecentio- Christi. Fatuus omnino et mente captus fuisset, si a
rum et veterum sententia communis.
: XII. Auetoritatibus autem rationes addendsesunt. rege catholico per 210 concilium orthodoxufflNe-
DStorianum dogma peteret confirmandum. 2° Noya
Quarum potissima, et ferme dicam uriica ea est, qtiod vocatur a Patribus Francofordiensibus sententia Eli-
scilicet Felix et Elipandus sua adoptione sicuti duos pandi, quae non sic vocarelur, si Nestoriana fuisset.
fiUos,ita duas personas in Christo statuere habuerint 3° Si quid cum Nestorio Felix et Elipandus commune
necessarium. Hoc autem hseresim Nestorianam sa- habuissent, convhicendi fuerant Scripturis probanli-
pere mauifestum est. Duos filios vbro ponere, vel bus unilatem personae in Christo, ut cum Nestorio
unum dividere in adoptantem et in adeptatum, clare actum est. Quoeenim in eos proferuntur, eo tanlum
evincit ipse Paulinus in Sacresyllabp n. 4 et 5 cum tendunt, ut evincant ipsos necesse habuisse duas
ait: « Dicant hseretici quis de tribus persenis eumi personas stituere, non quod revera statuissent.
(Christum) adpptaverit, cum tcta eum Trinitas ini 4° Cum Elipandus asserat senitutem in Christp sic-
ulero immaculatseoperata sit virginis. Porro adopti-- ut adoptionem; si servitutera inteUigeret in persona
vus dici non potest, nisi is qui alienus est ab eo, ai Adrianus papa»qui in eum scripsit, respondisset sicut
quo dicitur adoptatus. > Ex quibus inferre volebatt respondebalur Nestorio, non jecunduin personam,
Paulinus, quod cum Trinitas adoptaverit; et in Tri- sed secundum naturam tiumanam servurh dici posse,'
nitate sit Filius Dei, adoptans et ipse fuerit. Cumi quia naturam servilis conditionis assumpsit. Non ita
vero non sint unura adoptans et adoptalus, duosi lamen respondet, sed allegorice rem prosequitur ex-
filios in Ghristo unum adoptantem, adoptatum ajte-- plicando. Quare? Quia videbat EUpandum iUaturum
rum constituebant. Quod clarius-eis objicit ipse Pau- tunc fuisse et in natura humana adoptionem sicuti
Jjnus n. 8:« Non duo filii, alius Dei el aliusijpminis., servitutem admittendam. Si autem sicuti servitutem
853 DISSERfATIO DOGMATJCA. SS.t
iB.natura liumana, et non m persona, lfa et adoptio- A i sue esse cpnstitiiunt. Fecit emmhoc dignatione, non
nera statuisset, non erat Nestorianus. Hoc quarlum conditione. At adoptio cum esse non possit nisi in
ofhisit Natalis Alexander, qui alias cseteris respondet, aliena persona a filio proprio, aliam quoque filiatio-
Addit Yasquez et magnifical verba Elipandi de Chri- nem a filiatione propria supponeret, adeoque duas,
Sto loquentis, quem vocat in una, eademquepersona naturalis scilicet filii et adoptivi. Non poterat ergo
agglomeratum; sabdilque tanquam mentem suam Elipandus a ratione servitulis, quse arbitraria erat,
omni fuco remoto explicassetElipandus, ejusque ex- et figura tenus, non reipsa, servum exhibebat Chri-
pUcationi oculis clausis esset standum : « Desinant stum, inferre adoptionem,quseiion actiones personoc,
ergo nostri theologi effugia commihisci, et errorem sed ipsam personam, ejbsdemqtie essenliaiem condi-
aperlum Nestorii Elipando tribuere, cum disertis '- lionem affieiebat. Poterat enim naturalis Dei Filius
verbis unam Dei et hominis personam fateatur; sine immutatione suoeconditionisexhibere se servum
cum Christum Filium Dei naturalem in natura divina et actionesservitutis prscstare. Quas cum proestilerit,
praedicet, et duas in una persona naturas pronuntiet; sub allegoria servitutis figuratus fuit. Non poterat
quae omnia Nestorius nunquam concessil. > autem se adoptivum exbibere cum naturalis esset,
X.Y.' His objectis respondet Natalis Alexander in dicenle Divo Thofflam p., q. 23, a. 4, c. quod «Fi-
saec. viii, dissert. 5. Ad primum non disertis verbis: liatio adoptipnis est participata simililudo fiiiationis
Nestorii dogma promovisse, sed ambagibus et fucatis; naturalis. Non autem recipitur aliquid diei participa-
commentis : adeoque « non mirum quod concilii ju- tive quod per se dieitur. Et ideo Christus, qui est
dicium a Carolo postulaverint, quia vel non inlellige- Filius Dei naturalis nullo modo potest dici iilius
bant modum, quo suum exponebant ac propugnabant; -n i adoptivus. » Haecsanetus Thomas, qui eadein ni p.,
errorem in hseresim Neslorii re ipsa incidere; vel, q. 20, a. 6, per totum, et proecipuead 2 in sensu ex-
sperabant (quod baerelicisnon insolens est) se simu- plicato Christum ob servilem conditionem naturse as-
latione sua fucuni facluros synodo, et alios in partesi sumptoe servum el Patri subjectum non veretur
suas pertracturos. > Inscilia enim, ut in proverbio. asserere.
est, audaciam facit, et confert. Ad secundumAle- XYL Yerum quia Yasquez non una vice provocat
xander « novum, ait, dici errorem quoad modum ad lestimonium Elipandi, cujus verba profert, dicen-
explicandi, non quoad rem ipsara. > Unde Paulinusr tis unam in Christo personam, non duas cum Nesto-
in SacrosyUabopaulo ante finem vocat eos « noyosi rio, sanctus Paulinus noster adverlit dolum, et frau
liostes, sed veternosa perfidisefsecepoUutos. > Hinc; dem prodit cum de socio malitise Felice ait lib. i,
Agobardus lib. 1 adversus Felicem in princip. vocatt cap. 9 : « Personas, ait, non divido, naturas prorsus
« novam, imo ex veteri redivivamliaeresim. > Novumi distinguo; sed cum se excusare ab hac nititur nota,
autem dicimus et' redivivum, seu renovatum. Sic: et tamen frequentius id agere, ex propriis nihilomi-
Maro, Georg. lib. i, v. 288, de sole fenascenle • nus polest revinci commentis, duorum crimjnum,
' Autcumsolenovoterras irroratEous. facli et mendacii reus, etc. > Ac si diceret; ea est
subVlolaistorum mens, qni notam sibi inurendam
et Georg. lib. m, v. 437, de angue renovato : hscreseos declinare volentes, verborum lenpciniis
Cumpositis novusexuviis nilidusquejuventa. cauteriatam palliantes conscientiam, ui incautos de-
Non enim alius ac antea sol et anguis, sed idem ac: cipiant, horrere Videntur quamcunque divisionem
prius. -lla et hsechaeresis.Ad tertiura falsum esse ait;i ^_ personarum in Christo, quam tamen in doctrina toto
N.Alexander non occurri errori Felicis et Elipandi' nisu inferre conantur. Quod Eterius et Beatus osten-
Scripturis probantibus unitatem in Christo personoe. dunt ex verbis Elipandi in chnfessioiiesua statim ad
« Epistola enim concilii ad episcopos Hispaniaehu- hsec : « In una eademque Dei et hominis persona
jusmodi testimoniis est referta, ut legenti evidensi agglomeratus, atque carnis vestimento indutus, »
est, ad quam si attendisset Yasquezius, id tam con- suhdentis : « Quia non per illum qui natus est de
fidenter non negasset. > Neque infertur Nestorianis- virgine, visibilia et invisibilia condidit, sed per illum.
mum non esse, quia personas non se duplicare dice- qui non est adoptione,sed genere; neque gratia, sed
bant, cum stante eprufn doctrina duplicandsefuissent. natura, > dum explicantes illud I Joan. IV, 1 : Om-
Ad quod absurduni, quod et ipsi hseretici Nestoria- nis spiritus, qui solvit Jesum, ex Deo nonest, sic di-
norum nomen abhorrentes refugiebant, confitendumi cunt: < Quid est solvere Jesum, nisi seorsum Detim
jure adigebantur a Patribtts eos impugnantibus. Adl et seorsum hominem proedicare? Ule sine dubio sol-
quartum objeclum petilum ex modo respondendii vit Jesum, qui prnedicatpopulo dicens : Nunquid per
Adriani papoenon interpretantis Scripluras loquentesi illum, qui natus est de virgine, per ipsum visibilia et
de. servitute Christi secundumhuraanitatis servilemi invisibili? condidit; an per illum, qui non adoptiOne,
conditionem, ut fiebat olim cum Nestorio, ne Eli- sed genere; nec gratia, sed nalura cuncta creavit? »
pandus inferret et adoptionem secundum humanita- et infra : « Unus nobis sufficilfilius Yirginis, qui no-
lem, sed mystice et allegorice eas intelligentis; dico) men habet Jesus. Illos tuos qui dicis istum, et illum,
tiec non verilum esse Adrianum, quia elsi Scriptimej necesse non habemus. > Ubi per illum, et istum de-
allegorice Chrislo applicentur, attamen Adrianus5 signasse plui-alitatempersonarum Elipandum osten-
ipsas aUegorias non ad naluram, sed ad personami D dunt. Quod et adnotavit Alcuinusin responsione ad
refert. « Qux cuncta, ait in epist. ad episcopos > eumdem Elipandum. « Quompdp, ait, in hisce tuis
Hispanise,et juxla litteram prophetice et mystice re- verbis duas non intelligis in Chrisio personas le
velata, nostri mediatoris designaut personam. > Per- affirmare, dum dieis ei, et illi ? Quasi alius sit qui ex
sona enim Yerbi, qnsein humana natura passa est ett Deo Patre genitus est, et alius qui ex virgine matre
crucifixa, servitutis quoque imaginem prseferebat. factus est, dum Evangelisia dicit: et Verbumcaro
Nonveni, ait ipse de seloquens, Matlh. xx, 28, mi- facium est. > Igitur non prima fronte allendenda sunt
nistrari, sed minislrare,et Luc. xxii, 27 : Ego in medio> verba hoereticorum,sed doctrina tota pensanda, sic-
vestrum sum sicut qui ministrat. Formarn enim servi,, uti factum est cuffl Nestorio, de quo auclor Cbro-
quam in assumptione carnis accepit, Philipp. II, 7,, nici Alexandrini olymp. 553, a. 1, disserens de con-
per actiones et officiaservitutis exhibuil et ostendil;; cillis Constanlinopolitano et Ephesino Nestoiium
quaeacliones quia sunpositorum sunt, ut scholselo- Theodorumque damnanlibus, qui sub naturarum no-
quuntur, pefsonse quoque sunt tribuendoe. At perf mine personas subinteUigi volebant sic ait: « Nec
hoc non evinci potesl, personam habuisse vere ser- mirandura, si nomine naturarum impise epistolse
vilem respectuPatris,-ul aiebat Elipandus, sed hequeJ scriptor usus est. Solent enim hscrelici ut imponant
eodem passu procedere servitutem et adoplionerii. simplicioribus orlhodoxorum pie usurpatis vocibus
Servitus enim allegoricepotest Christo competere obi uti, et piam rectamque mentem illorum et explana-
acliones servitutis, quae etsi proveniant a persona,, tionem ad suam peffidiam seu impietatem trans-
nbn tamen personam immutant, nec ihferiorem ini ferre... Itaque Nestorium duas quidem naturas, et
-
PATROL. XCIX. 18
S&> DE FELICIS ET ELIPANDI IIvERESl 556
unani persoham asserentem, sed uninnera ipsarum A rum, qui interfuerunt conciiio feiatione didiciffltis,
per bypostasim negantem prima synodus Ephesina, quando divsememorise dominus Garolus Feliceffl in-
cui Coelestinuset Cyrillus sanctse memurise praefue- feticem Orgelitansecivitatis episcopuin synodali de- '
runt, lion recepere,-quinimo condemnavere. > Sicut creto hsereticumcomprobatum atquedamnatumcom-
ergo nihil Nestorio prpfuit persenam unam asserere, perit, etiaffl revictum invenit: quia corrupto mube-
quin unionem hypostaticam negans, et re ipsa hy* ribus Juniore bibUothecario Aquensispalatii, Ubrum
postases duas introducens, a concilio el Patribus beati Hilarii fasit, et ubi scriptum erat, Quia in Dei
danmaretur, ita 211 Felici et Elipando aliquando filio cariiis hnmilitas adoratur, omisit: Carnis humi-
asserentibus unitaiein personoe in Christo, de facU» litas adoptatur. > Yide factum hoc fuse prosequentem
autem per adoptionem aliam et aliam aslruentibus Germanicum in Appendice disceptationis 2, de afle
credendum non erat. secernendi diplomata cap. 2, pag. 596, et seq. edit.
,. XVII. Ex his oritur quaestio,quam expendit Sua- Paris. 1706.
rez in 111p. S. Thomse tom. I, q. 25, a. 4, disput. XX. Qusecum ita sint, summopere credibile lit,
4.9, sect. 2. An scilket sit de fide Christumin quan- olim ab iUissanctis Patribus positum fuisse assumpli,
tum hominemnon essefilium adoplivum. Et respondet assumptionemubi haeretici legebant adoptivi vel ado-
primo absolute loquendo de fide esse non esse adopti- plionem; eosque malitiosa corruptela verbum sibi fa-
vum, sed naturalem. Addit secundo quod si particula vens substiluisse: Fulcit aequissimam conjecturam
h\ quantum designat suppositum, de fide quoqueest Patris Vasquez observatio, qui in ni p. S. Th., disp.
nqn esse adoptivuni. Tertio autem subjungit.« Deni- 89, q. 23, cap. 1S advertit: « Nuuc in missis Got-
que si in illa propositipne particula in quantum su- R .P thicis (ex hujusmodi enim missis auctoiitates pete-
matur proprie et specificative, licet omuino verum • bantur, ut ex supra allatis apparet) tam exeussis,
sit Cbristum in. quantum homihem non esse filium quam manuscriptis, quaehactenns sunt, et in ecele-
adoplivum, non taraen censeo illud esse de fide, sed ' velsia Toletana servantur, nihil tale reperilur. Unde
ita certum, ut contrarium non sit admodum verisi- falso allegabantur, vel similes orafiones expunctse
mile et probabile. Ratio est, quia licet concilium sunt. Crediderim autem vel nunquam eas exstitisse,
(Erancoford.) et csetera testimonia multum faveant vel lldefonsumet Julianum illarum auctores noh fuis-
liuic veritati, non tamen in hoc sensu illam expresse se, sed ab aliquo falso suppositas; nam auctor Mis-
defiiiiuiit: ;praesertim quia omnes historise, quse de sarum Gotlbicarum fuit Isidorus, qui disertis verbis
concilio Francofordiensi loquuntur, docent coactum affinnat Ghristum non adoplivum, sed naturalem esse
esse centra Elipandi [errorem], quem dicunt esse inutraque natura: jdemque asserit Bdefonsus.>
eumdem cum errore Nestorii... ergo directe non yi- XXI. Sed qnia hunc lldefonsum prae cseleris im-
deturdamnatus ille error, nisi quatenus introducebat pelunt Patres Francofordienses, cum explicantes il-
in Ctiristo personam creatam : reliqua",quseex seho- lud: Hic est filius meus dileclus,sic &mnl:« MeUus
laslica disputalione pendent, non videntur definita. > est testimonio Dei Palris credere de suo Filio quam
Si ergo concilium Francoford. damnat adoplipnem Ildefpnsi vestri, qui tales veiiis composuit preces in
npnnisi in sensu Nesterianp, quatenus persenam crea- missarum solemniis, quales universalis et sanda Dei
tara in Christe inducebat, Felicem et Elipandum, qui non habet Ecclesia. Nec vos in iUis exaudiri puta-
talem adoptienem asfrupbant, Nestprianosfuisse ma- mus... et Udefonsusvesler in oralionibus suis Ghri-
nifestum est. stum adoplivum nominaverit; noster verd Gregerius
XVIII. Yerum antequam supremam disserlationi < G pontifex Rpmanse sedis, et clarissimus tntp prbe do-
manum imponamus,operaepretium ducimus quosdam ctor in suis orationibus semper eum unigemfum no-
sanctos Patres a calumnia horum hsereticorura vin- minare non dubitavit: > operse pretium est nonnuUa
dicare, qui eos pro se stare adeo perfricta fronte con- ex Ildefonso afferre, ut ex verbis ejus pateat num
tendebant, ut Patribus Fraiicofordiensibus imponere vere adoplionem in Filio Dei Cbristo Jesu admiserjt,
niterenlur adoptionis doctrinam ab horum Patrum ut hoeretici imponehant. Lihro igitur de Virginitate
ore processisse. Quorumdam quidem sententias, id B. M. Y. cap. 4 ita scribit: «: Sicqiie in unione per-
est Hilarii, Augusiini, Hieronymi, Patres Francoford. sonseidem sit. Yerbtim qui caro, idem sit hOmoqui
in epist. ad episcopos Hispaijise, interpretantur, ex- Deus: t Et paulo inferius : « ergo non-illum- ut cae-
poneutes , saniorem inteUigentiam, quam pervicax teros adoptio filios, Dei fecit Filiiim, sed divinitatis
nnereticorum ignorantia iis appingebat. Sed cum natura Ulum in proprium Dei FiUum exaltavit.. ..
veniunt adi Hispanorum Patrum, ut sunt Eugenius, Nunquam igitur ipse purus homo conceptus nec na-
Ildefonsus, Julianus, auctoritates eas non explicant, tus, sicut cseteri nascuntur infantes, ut ei ex ado-
noii interpretantur, sed ceusura polius acriori casti- plionis gratia, aut ex molimento virtulum prseroga-
gant. Sic enim aiunt epist. cit. n. 7;« Sequitur in ctum tiva filii proeslaretur ; sed Dei Yerbum quia caro fa-
eodem libello vestro : Item, prmdecessoresnostri Eu- est, assumpsit hominein in se sine persona ho-
geiiius, lldefonsus, Julianus Toletanmsedis anlistites, minis, ut totus esset Chrisius proprius Dei FiUus,
in suis dogmalibus ita dixerunt in missa de Cmna uou dono gratioe renascendo utcseteri, sed salva pro-
Domini: Qui per adoptivihominis passionemdum suo prietate utriusque naturoe. » Quid ad exclusionem
non indulsit.corpori. liem in missa de AscensioneDo- T» ' adoplionis in Christo haberi potest aut uberius aul
mini : Hodie Salvalor noster, post adoptionem carnis clarius? Quam doctrinam ad verbufflferrae hausif ex
sedem repetivit deitatis. Et caelera quse ex parentum Gregoriimagni lib. i Moral., cap. 7 iu fine, ubi ait;
vestrorum dictis posuistis: ut manifestuin sit quales « Omnes qui in fide Deo nascuutur, superat; quia
habeatis pai'entes, et Ut notum sit oronibus unde vos non ut cseteros adoptio; sed natura illum divinitalis
traiiiti sitis in manus infidelium. Yide ibidem adhuc exallat. > Yerba hsec Gregorii ipse Paulinus pro se
acriora sequentia. > citat lib. iii contra Felicem, cap. 27.
XIX. Sed quis adeo novus est homo, ul malitiam XXII. Sed quam inopportune et fei*medixerim prae-
hoereticorumcorrumpentium Patrum scripturas igno- poslere- Patres Francofordienses, relatione hoereti-
ret? In tiacmet causa Alcuinus, lib. n contra Elipan- corum decepti, insimulaverint praesulumHispanorum
dum, corrupium locum Hilarii a Felice subindicat. Eugenii, Udefonsi Juliani fidem^.evinciturex conci-
Lecus is erat lib. H de Trinit.;« Ita polestatis digni-. lio Toletano xi, sera 713, id est- a Domini 675 eele-
tas ljon admittituf, dum carnis humilitas adoratui*^i bi-ato, soeculo scilicet ipso, quo floruerunt prsedicti
Felix feposuif adoptatur. Unde Alcuinus :« In quo episCopi,quorum prifflus circa an. 646, alter annuui
loco certissime.de Magprum adpi*atipneidem paler 657 ; lertius circa an. 680 Ecclesiam scriptis suis et
Hiiarius disputat, non de paterna adoptipne, quam exemplis sanctissimis illustrarunt. Sic enim in con-
tu pravissiuie huic loco asserere conaris. > Confir- fessione fidei Palres Toletani dicebant:« Hic eliam
matiir ex relalione Hincmari in prsefat. libri de Pfae- Filius Dei natura esl filius, npn adoptiene;> Et in-
desliriatione contra Gotleschalcum. « Et sicui ipso- fra: «In qup Dei FUio duas credimus esse naturas.
557 DISSERTATIOHlSTORICO-CHRONOLOGICA, S58
unam divinitatis, alteram humanitatis ; quas ita. in A sseculoEugenii, Ildefonsiet juliani, quorum doctri-
se una Christi persona univit, ut nec divinilas ab tiu- nain, ab impostoribus corruptam, ad trutinam non
manitate, nec humanitas a divinitate possit aliquando revocanles Patres Francofordienses,nil mirurh si re-
sejungi. Unde perfectus Deus perfectus et homo, in gulas censuraeexorbitasse visi fuerini in dubio facti,
imitate perso-iseunius, esl Christus. Nec tamen quia non juris.« Qui error etiam in conciliiscecumenicis,
duas diximus in Christo esse naturas, duas causabi- et decretis Romanbrumpontificumintervenire polest,
mus in eo esse personas, ne Trinitaii (quod absit) ac- et nonnunquam accidit, ut omties theoiogi cum car-
cedere videatur quaternitas. Deusenim Verbum non dinale-BeUarminoet Baronio falentur, > ait cardi-
accepit personam hominis sed naturam, et in aiter- nalis de Aguirre in epist. de ratione operis, prseiixa
nam personam divinitatis temporalem accepit sub- tom. IH susecoUectionisconciliorumHispanise,n. 12,
siantiam carhis. > Hsec erat fides HispanaeEcclesiae loquens de bocmel propositoeasu,
I. Cum ex operibus sanctiPalris nostri Paulini fa- B metica, adee Christo injuria, ^emina hsereseosAdo-
cile dcprehemlatur ipsum in eo maxime fuisse, ut ptivprum jacta, enata, adulta.
haeresim Adoptivoruhiab agro supremi Patrisfami- . III. Equidem hoc nen imprcbabile videbitur con-,
liasfundilus radicitusque evelleretel contra Elipan- siderariti MahonietanisriiiAlcoranique exofdia, quae
dum el Felicem hujusmodi erroris satores perpeti Petrus Venerabilis abbas Cluniaceiislsnonus, lib. iv,
labore desudasse, oequumvisum est, nec ingralufn epist. 17 recenset, dum ait. « Sergium monaclium
lectoribus nostris fulurum, si Cum superiori disser- , haeretici Nestbrii seclalprem', expuisumab Ecclesia,
talione egerimus de dogmate,quod Nesloriani erroris cenjunctum Mahumet, quod ei deerat supplevisse,et
appendix dici potesl, nunc de auctoribus ejus histo- Scripturas sacras tam Veteris.Testamenti qriam No-
rice traclemus, illorumque hoefeseosoriginem, pro- vi, secundum .jnagistri sui inleUectum, qui Salva-
gressus, damnationem,el interittim, omnibus.adstia terem npstrum Deum esse negabat, partim, pfput
tempora revocatis, in medium proferamus; Sic enini sibi vistim est, exposuisse,et eum ab idololatiia dum
hostium audacia et pfotervia exposita, virtus trium- tentat avertere, ChrisiianumNestorianumeffecisse.>
phatoris illustrius elucet. Etenim non hebetis ingenii Quid enim aliud quam Nestorianismi'gerroen infan-
viros impetebal Paulinus, ut nuUitisvel laboris vel dum Adoptivorum hceresis fuit, sicuti superiori dis-
laudis fuerit eos contudisse; sed qui cristas erigerent sertalione ostensum est ? Hanc fuisse erroris origi-
et cornua lollerent vel in ipsa clade audaciores. Hinc nem in Hispania fateri videtur etiam Nicolaus Anto-
opus Pautino fuit saspe manus conserere, et coranr . nius in BibliothecaHispana Vet, tom. I, lib. vi,.cap.
et scriptis,i eminus et comihus pugnam instaurare, 2, n. 25, his verbis : < Enatus vero, cum exifef hoe
ea tandem eventus felicitate, iit e yivis excedens, "p sseculum(loquilur de octavo) novus ob ignorantiam
tiaeresimquoque vel penitus exstinctam, vel supre- gementis sub jugo Sai*acenorumHispanisegentis er--
mos aUcubi tantummodo anbelitus trahenlerti reli- ror de persona Christi Domini puriofem Christiani-
querit. Sed jarn ad propositum veniendumest. tatis sera, quo illius oetatis fides virebat, infecit
H. Jam ab initio sseculivm, Maufi fretum Gadita- Feiix Urgellensis alque Elipandus Toletanus antisti-
num transgressi, Rispanias bello subactas dira serviT tes mall fundus occasioque. Deceptus enim uterque
lute premebant. Autioenim ppst Chrislum natum 711 contagioiie forsaninsideiitiunicervicibus, autepro-
a Juliano Tirigitano praefecto,in ultionem stupri a ximo blaspliemantiumMachometanOrum,Jesum ado-
Roderico filiaesuae iUati, contra ipsum Rodericum, p.tivum Dei fiUum appellare ac docere.non erubue-
Vitizoeab eo quoque excsecati successorenij sollici- riint. >
lanlihus forle filiis ipsius Vilizoeapud Jiilianum tunc IV. Quanquamvero infandi germinis radix eo so-
exsulaniUius, accei^sitifuerunt, el duce Tarik, Atii- lum lempore pullulasse videatur, ut veriim tariien
la monte occupato(quem ex Arabica dictioneGabal- fatear, adoptionis vocabulum Chrislo Jesu male ap-
Tarik, id est Tarik montem, inde vulgo Gibraltar, positum, priora quoque saecula audierunt. Eleiiim
seu Gibilterrarieoterici dixerunt) anno sequenti, co- Bonosus, qui Nestoriuriiproscessit, haeresiqueejus
pias sufficieutein Taiik auxiliumMoseArmeniseprse.- velut prselusit, circa finem sseculi IV, ut patet ex
fecto Hispalim submiserunt; et tandem anno .715 proscriptione dogmatis nefarii an. 389 in concilio
Roderico postremo Yisigolborumregum occiso, His- Capuano facta (Baroniuset concilia Labbe tioc anno)
paniarum imperio potiti sunt, Cordubsesede imperii adoptivi nomenclaturam aliquando effutiit. Hic Nus-
consiiluta. Yerum annis proxime sequenlUjus Pela- sitanioein Dacia episcoptis, ui conjectal Sirmondus
gius, quem alii cognatum Rodericivolunt, in Asturise D in notis ad epist. 5 Avitf Viennen. episcopi, et iu
montibus quo se receperant,- Maurorumservitulem can. -17concilii Arelaten. n partes Photini Cliri-
decUnantes,Christiani, ab eis.in regem salulatus, in s.tumDeum negantis, el hominem tantummodo prae-
Mauros insurgens, prima LegJoniset Oviediregno- dicantis, secutus, docuit Chrisium adoptivum, non
rum fundamentajecit, a quibus hostes Christiani no- iropritim Dei Filium, ut ex Isidoro lib. VIIIEiymo-
minis, statis temporibus exsurgere viderunt, qui log. cap 5 habetur in 24, q. 3, c. 59, et ipse Isidoiiis
progressus suos, conatusque cbropescerent, donec testatur in libro De Yiris Ecclesioeiilnstribus, sic de
pluries fusi victique, et -intra Granatensis tantum JuslinianoValentiseepiseoposub Theuda, Yisigotho-
fegni limiles redacti, landem ethoc ipsumjam super i'uin rege, florente, hoc esl circa dimidiiimsaeculiiv,
(iclosseculadetehtum, anno 1492 Ferdinaudoet Isa- scribens : c Justiuianus scripsit iibrum Responsio-
LeUoecesserunt. Maurorum excursionibus et domi- num quarum secunda est contra Bonosiacos,qui
catu sus deque omnia posita, et proecipue.religionis Christum adoptivum, et non prbprium dicutit. > Ve-
cogmata et mysteria non est rairandum. Muniaenihv rum Elipandus in epistola sua,; quam Elherius ei
[jastOralianegligenlibusut sibi prospicerent episco- Beatus in lib. f contra ipsum inseruerunt, aiiam ait
pis, et grassante ignorantisemalitioequecontagio ex a sua fuisse mehtem Bonpsi.«'Boribsus,inquit, cre-
vicina Arabum coUuvie,quidfacilius, quam ut gre- didit de malre adeplh-um, el non de Patre anfe sav
gemDPin;inicuihm'acies,ideinlethalis'pestilentia,-,sub-cula proprie genilurij::» uiide-Chfistuni Dejnii!esse5
sequerelur ? Hinc plerique autumant ex secta Mabc- l negabat oiunino, qui generationem seternamex Pa-
539 DE FELICIS ET ELIPANDIILERESI
tre ante sseculaadimebat; quod ipse haudquaquam .A Si enim anno 791 Paulinus impugnethseresim,quis
facere dicebat, ut infra patebit. Cseterum hos esse deslpiel dicendo ortam tantummodo anno sequenti -
' homines illos hserelicos, quos sub his temporibus, 792? « Prima, ait Nalalis, contra Felicianamhae-
id est circa an. 420 impetebat Chromaiius noster, resim synodus Forojulii, quod Aquileiensisprovih-
Aquileiensis ecclesise aliud iUusirissiniuin jubar, in cise municipium est, a Paulino Aquileiensi congre-
frag. ad illud : Ego a te habeo baplizari, non ambi- gala fuit anno salulis septingentesimo nonagesinio
gimus. Sic enim ail ad illa«verba, Hic est Filius meus, primo Caroli Magnivigesiino tertio. > Hsecillel. c.-.
a Patre de Christo dicta:, suus utique non per ad- § 11, qui § prsecedenti videtur docuisselanaim an-
optionem gratise, neque per religionem creaturoeut uo 792 eam a Felice suscitatam. Statuendam tamen
hseretici volunt, sed sui proprietate generis, el veri- non anno 791, sed 796 synodum Forojuliensemdis-
tate naturse. > sertatione nostra secunda uberius probatum esl.
Y. Yocabulumautem adoptionis, affictumChristo VIII. Conatur P. Antonius Pagi tempus Felicianoe
Jesu ab Orientalibus, ad Occidentales credibile est hsereseosenascentis oslendere, nempe non ante an-
Theodiscumtranstulisse, qui sanctoIsidoro in Hispa- num 783, ex eo quod Adrianus papa anno superiori
lensem sedem successit, de quo Lucas Tudensis jEgilaeepiscopo scripserat, ut a variis erroribus, qui
apud Baronium nostrumIsidoroad an. 636 n. 9 sic ait: in iiispanias irrepserant, ecclesias tueretur, nulla
« Successit beatissimo Theodiscus natione facla mentione bseresis Felicianse, quam non omi-
Graecus... Hic... infidelis inventus et erroneus in sisset, si jam caput erexisset. Ejusdeni sententiae
articulis fidei comprobatus, per synodum ab arcbi- est Cointius, a quo suam bausit Pagius. « Annosu-
episcopali dignitate degradatus est. Asserebat enim n periore fid esl 781, ait Cointius ad an. 782, n. 21)
Domhjum nostrum Jesum Christum cum Patre, et CarolusAdriani compater faclus est, annoque pro-
Spiritu sancto non esse unum Deum, sedpotius ad- ximo (nempe 785) agemus de morle Petri Papien-
optivum. Hic, ut diclum esl, privatus honore sacer- sis episcopi. > His enim litleris memoi'atur Adria-
dotii ad Arabes transiit, el seclse pseudoprophelae nus Caroli compaler, et Petrus Ticinensis episcopus.
Mahometi adhoesit, el plura'docuit detestanda sub Ergo, infeil, haec epistola ^Egilam profei*ens.quse
imperatore Heraciio. > Exauctorato aulem Theodisco, esl in Cod. Carol. 95, ad hunc an. 782 pertinel. Et
erroris pestis tunc temporis ul.teriusgrassala non infra : « In iisdem Iitteris multos carpit (Adrianus)
est. Verum Mahometanorum cognata malitia con- errores, qui contra fidem catholicam in Hispanise
fotum, quasi maiiguum seroen teriae mandatum, post partibus orti fuefant: nullani autem mentionem
ferme sesqui scecuiumilerum pi*odiens,per Felicem lisereseosFelicianse facil, quam serius audiri coe-
el Elipandum vilam viresque resum;>sit. ptam vel ex hoc silentio collige. » IlsecCointius.
VI. Qui creduntnon nisi anno792erroremrenatum, IX. Verum hoc ipsum, meo judicio, innuere vi-
ducti forte ex eo quod legunl in annalistis Franco- detur non anno 785 enascentera, sed aliquantoprius
rum hoc anno prinmm verbum de hac hoeresi habi- enatairi haeresim. Etenim Adrianus monet JEgilam
tum, falluntur. Hunc in scopulum incidisse videtur episcopum de tuenda orthodoxa fide an. 772, ut vo-
Natalis Alexander raptus auctorilaie Eginardi. In luritPagius et Coinlius, non manifestata haeresiFe-
synopsi quippe«hislor. eccles. soec.vm, cap. 2, arl. liciana, quam tiicunt ab ipso Adriano anno sequenti
3, § 1, sic ait: AnnoChrisli septingenlesimonona- 785 proprio nomine per alias lilteras. de quibus nos
gesimo secundo Felix natione Hispanus... adopli- *•>quoque infra num. 14, impugnatam. Ex quo inferre
vum Dei Filium secundum quod homo est, non so- videntur eomet anno 783 haeresim pullulasse. Sed
lum pronuntiavit, sed etiam scriplis ad Elipandura mirum sane cuique videbitur eodem anno, quo emer-
episcopum libris pravam opinionem pertinacissime nis sit, a pontifice Homano, tanto intervallo ab Hispa-
defendit, ut referl Eginardus in annalibus ad annum dissito cognitam re et nomine haeresim, et co-
Christi 792. > El quidem non solum Eginardus, sed gnilam una simul el impugnatam. Probabilius qui-
el cseteri annalistse non ante hunc annum de hseresi dem videtur suboluisse pontifici polius anno praece-
loquunlur. Verum cerlo certius est anle hoc ienipus deuti, alicujus nun sani dogmalis putorem, el de eo
orlum habliisse. Nam Etherius et Bealus incipientes invago, ut dicilur, scripsisse jEgilae episcopo: eo
librum suum, sic Elipandum alloquuntur.« Legimus aulem clarius percepto, anno sequenti litteris diser-
litteras prudeniioe luseanno 213 praesente,et non tis conceptisque illum reprobasse. Hinc etsi admit-
nobis, sed Fideli abbati mense Octobri in sera 823 tatur consequentia Pagiana, epistolam Adriani in
clam sub sigillo directas : quas ex relatu advenisse Cod. Carol. 97, qua hseresis ista rejicitur, reponen-
audivimus, sed eas usque sexto Kalend. Decembris dam esse ad an. 783, non tamen evincitur .eodem
minirae vidimus, curaque nos ad fratrem Fidelem anno 785 hoeresimexortam, sed potius annis supe-
non litterarum iliaruin compulsio, sed recens reli- rioribus et conceptam et partam.
giosse dominoeAbosindaeperduceret devotio, audi- X. Hoc anno 785 morluus est Silo. Abosindse,
vimus ipsum libcllui-i adversum nos et fidem no- sive Abdosindse,vel Adosindse(tot enim modis effer-
stram cuncta Asturia publice divulgalum. > Si enim tur) Alphonsi Catholici(iliscmaritus, qui annis octo,
oera 825, quaereciciitin annum Cbristi 785, jam Eli- juxta alios novem, in Asturia et Legione regnave-
pandus insurgit in impugnatores doclrincc suae, li- D rat; quam viduam summopere sluduit in suas par-
befio conlra eos jam in universa Asluria divulgato, tes Eiipandus traducere, pulans sibi niaxime profu-
manifeslum est ante Christi annum 792, haeresim lurum ad veneni sui dilatationem, si illud feminae
enatam. Quod autem annalistoeFrancorum non nisi auctorilale et religiosa virtute polenti et illustri pi-o-
hoc anno incipiant de ea vflrfia facere, nil mirum, pinaret. Ipsa namque post suprema pietatis oflicia
cum nonnisi hoc anno aliquid fueril actum, auspice conjugi persolula, mundi pompis valedicens, in clau-
Carolo Magno, contra ipsam, eoaclo videlicel con- slra se receperat, ut habet auctor VitsesanctiBeati
cilio Ratisponensi. Non eniin prajciseJoquuntur de infran. 22 citandus, et Baronius hoc anno 785,,n.
hairesi tunc incipiente, sed de haeresi tunc piimum 5. Audi Joannem Mariana Annal. Hispan. lib. vii,
damnata. Quodnon otiscure colligitur ex annalibus cap. 8 : « Ad Aslurum el GalsecorumepiscoposEli-
Loisidianis. Sic enim habent ad hunc annum 792 : pandus, pro ea auclorilate quam in alias ecclesias
« HseresisFeliciana primitus audita, et Reganesburg obtinebat, praecipuamet maximam,lilteras dat, ac
primo condemnata est. t Audin, haeresimprimo eon- nominalim AdosindamSilonis regis viduam in frau-
demnatam, quseprimitus, hoc est, anlea erat audita? dem impellere conalur. Illa, uli erat necesse, sui
Primitus pro pridem. judicii esse negal de controversiapronuntiare : rem-
YIL Anteriorem quoque hoc anno 792 ortum ejus que inlegram ad episcopos defert et sacerdoles
vel ipse Natalis Alexander cogitur fateri ex verbis sanctissima el prudentisshna femina, in quo numero
Paulini in concilio Forojuliensi prolalis,-quibus anno erat Beatus presbyter, et Helerius Uxamensisepi-
791, vf. putat Alexander, damnat Feliciana deliria. scopus. > Hoc ad Adosindam confugium circaini-
561 DISSERTATIO HISTORICO-CHRONOLOGICA. Si&
lium an. 786 tentatum videtur ab Elipando ; quippe ,fi proedictum de medio veslro auferatis, ut sicut per
Elherius et Beatus hbrlatu ejusdem quondam reginae, servos suos Dominus de finibus Bceticoeeradicayit
modo religiossefenjinae, lunc adiisse videnlur Fide- hseresim Migentianam, ila per vos de finitius Astu-
lem abbalem, cujus opera ex verbis Elberii niox riensium funditus evellat hseresim Bealianara. Sed
laudandis suspicari licet usum fuisse Elipandum in qtiia audivi, quod praecursor Aulichristi in medio
subversione Adosindsetentanda, ut de controversia, vestri apparuit, qui illum jam natum aniiuiitiat,
pro qua ab EUpando sollicitabatur, cominus et ore- quaesout perquiras ab ee ubi, aut querapdp, aut
tenus agerent prsesenies. Colligiuirhocexhjilio lib.i quandp natus esl spiritus ille mendax prepheiarum,
Etherii et Beati, qudrum verba supra num. 4 pro- qui in eo loquitur, et nos sollicitcs redde. >Sic scri-
tulimus. Ex quitius deducere licel, quod si hi viri bebat Elipandus Toleto, ut videiur, Fideli abbali,
litteris Etipandi scriptis et direclis niense Octobris sera 825.
anno 785 abbali Fideli, a se autem acceptis vi Kal. -XIV. Mifor Baronium adan. Christi 785, n. 7 ;
Deceinb. occurrimt horlatu Adosindse,satis apparet Vasquez lom.I,innipari. S. Tbom. disput. 89,c.l;
nonnisi circa hsec lempora sollicilaiam fuisse. Cre- Natalem Alexandrum Hist. Eccles.sseculo viu, cap.
dibile enim omnino fit, quod slalim ac de hac re se- 2, ar. 3, § 3, hanc epistolam asserere scriplam anno
cum agi coeptum fuisset, negotium episcopis et sa- Ctirisli 785, cum si demas ab aera Hispanica anuos
cerdotibus detutisset. 38, ul fieri debet a quserenle in ipsa convenien-
XI. Yerura hic apponenda est Elipandi epislola liam aiinorum Christi oera 823, noii in annum 785,
Fideli abbati directa, qualem lib. 1 proferuht Elhe- sed in an. 785 recidat, quod advertit etiam Pagius
i*iuset Beatus, ex qua nonnulla scitu digna colligi g ad annum 783, num. 9. Iu tiac epislola meniinit
debent. Sic eam proponunt, concilii Hispalensis a se convocali ad reprimendos
« Elipandus dicit: Qui non fuerit coiifessusJesum errores Migenlii, qui proeter nonnulla alia quaedo-
Christum adoptivum humanitale et nequaquam ad- cebal absurda, circa festum Pascbatis celebrandiim
opiivum divinilate, et hsereticusest el exterminetur. atierrabat; putatque Pagiiis loco citalp soUiciiatuni
Auferte malum de terra veslra. Non me interrogaiit, Elipandum epistola Adriani papas, qiue csl in Cod.
sed docere quserunt, quia sunt servi Antichrisli. Carolin. 97 cum hoc titulo : « Exeiuplar epislolae
Hanc epistolam domiiniAscarici episcopi ideo frater- Adriani papse,direclse omnibus episcopis peruniver-
nitali luoedirexi, charissime Fidclis, ut cognoseas sam Spaniam commoranlibiis, maxiiiie laincsnEli-
quanta in Christi servis "regnct humilitas, quanla in vcl Ascarico cum eoruni conseiilaiieis, pio
Aiiticbristi servis regnet superbia. lseresi vel blaspheinia quod filiuin Dei luloplivuni
fihando
XH. t Cum dominus Ascaricus milii non docentis noriiihant, cum multis capitibus sanctoriini Patruni
imperio, sed inlerrogantis volo ea scribere voluil, eos repretiendens. Nec non etde Pasetiiili fcstivitale.
sicut illum vera diumiliias docuit. lsti veri modo et elc. > Hsecilla csl cpislola, cujus supra iiuni. 9 me-
contraria dicendo, modo et quasi ignorantem me minimus, quam Pagius clCoinlius anno Cbrisli 785
quid rectuni sit, noluerunt inlerrogare, sed docere. assignanL Quo arino etiam conciliiiin Hispalense,
Unde Deus novit,. quia licet proterve scripsissent cujus meiiiinit Elipandus, local ipse Pagius, cujus
(Jn marg. notatur sic : locus mutilus), nam si vera auclorilate ad cumdem amiiiin rccenselur in collc-
oixissent, gratus obedii*e detiui reminiscendo quod ciione Lai b. Yenela concilior,.sub noniihe Ilispuni
scriplum est: Si jnniori revelalum fueril senior la- p Concilii. Quibtis positis manifesliiiiJ cst epislclam
cel (1 Cor. xiv, 50). Et iterum : Proximus ille De.o ad Fideleih datanr fuisse npn ,an. 785, ul Barpuius,
est, (In marg. esl Calonis, apponitur) qui scit ralione Vasquez, Nalalis. vcluiil; sed lardius puta an. 785.
tacere. Nam nunquam est audilum ut Libanenses Lpquitur enim ih ea de Migcnlianoriim errorc circa
Toletanos docuissent. -Notum est plebi universse Pasclia uli jam dejudicalo ctexslinclo in ipsa vide,-
hanc sedem sanctis doctrinis ab ipso exordio fidei licel anni 795 coacla synodo.
claruisse, et nunquam schismaiicum aliquid emanas- XV. t Inter eos, quos Elipaniiiis ad parles suas
se. Et nunc una ovis morbida doclor nobis appetit pertraxit, fucie Ascaricus Bracarensis cpiscopiis, et
esse. Et lamen noluit ea ad aures cseterorum fra- ••-Fidelis abhas, cuiprimo seclajsuoenrcana revelavii,
trum nostrorum perducere anlequamillic, ubi exor- scripta ad euiu epistola mensc Octobri a:ra 825, seu
tuiii est hujusmodi malum, sil radicitus ampulatunl. ainio Cbristi 785. > Hoccad vcrbimi Pngiiis. Qua:
Quia ignominia erit mihi, si in tradilione Tolelana sapere crrorein, ne dicam conlrailiciioncin, viden-
(In marg., inlra ditionem Tolctanam) hoc nialum lur. Quoniodo ciiim veruin est abtiali Fideli primo
fuerit auclitum. Ut quod ego et cseleri fralres mei seclifi sme arcana rcvelasse Eiipamluni scripta ad
in Hispalitanis tanto tempore dijudicavimus, et Deo eriin cpistola aiino 785, ciim ipse Pagius ilii dicat,
auxiUante lam in feslis Pascbalium, quam in caete- cpislolam Adriani, qua monebanliir Hispani episcopi
ris erroribus Migetianorum bseresim condemnavi- dc erroiv adoplivonini, dalani fuissc an. 785? ln qua
mus : nunc illi e contrario inveuiuni unde nos ar- pariter epislola ineniinit Roiiianus pontifex Ascarici'
guant. Et taraen si tepide fuerit actum, cl non fue- tanquam viri cadcin pice inquinali. Potiris igitiir
rita vojiis emendalura, lunc illud ad nolioneni " Ascaricus quam Fidclis hausil prima Elipandiana ve-
reducam fralrum : et eril vobis ignoijiiniosum, si ab neua. Addit Pagius ibid. : « Convocalo episcopoiuin
illis in vobis repretiensum fuerit. provinciaiium ccetu, Elipandus Migentian.oscirca
XIII. «Adolescemiam sane fratris nostri Ellierii diem Paschalis atierranles, ut ipse in epistola ad
Jiicle adductam et nondum ad rotiur perfectse in- Fiilelem abbatem glorialur, iiicuiictanlcf rcpiessil:
lelligeniise perduclam, veslra fraierniias erudiat: proprium lainen erroreni, quem a Felice acccperal,
quia non cum magistris optimis, sed cum ignaris et publicare non dcslitit. *•Si jam nb amio 775 a:qiic
scliismaticis, videlicet Felice el Beato Autiphrasio sollicitus fuit Elipandus cmn in supprimcudo enore
(In tnarg., qnia dkebat Elipandus Bealiim hoc no- Migentiaiioruni lum in baeresi stia publicanda, ut
mine per anliphrasim appellari, ut liquet eliam ex allalis verbis Pagius indical, qiionioilo tanlummudo
epislola Caroli Magni ad Elipandum) sequales in anno 785 auribus priiho insiisurral abiialis Fidelis
virlute et pares in errore habuit collatioiieni. Bo- errorem snum ? Ex.huj.usmodi solliciludine erroris
nosus et Beatus pari errore condemnati sunt. Ille disseroinandi, pravi degmalis auctcr alicni videri
cfedidit de matre adoplivum et non de Patre ante poterit Elipandus, quem nen puto, sed potius Feii-
soeculaproprie genituni, et non de malretempora cem, a quo crrprem acceperal, ut supra Pagius di-
liter adoptivum. Cui similem existimabo^illuin, nisi cebat. Vernm qupnipdo laeium sil, paucis de ambo-
Fausto Manichseo? Fauslus condemnavtt patriar- rum con<iiticneprius adnotatis, mox expediam.
chasel prophetas : 2l4 isle condemnat doctores XYl. Elipandus, quera alii Elifandum, alii Eli-
priscos et modernos. Ohsecro, ut calore fidei .ac- phandum, aliter alh projialionum vario accentu
censi tanta sitis jntentione prajcalidi, ut errorem vocant, si ordinem sludiorum perpendjmus, juniori
563 DE FELICIS ET ELIPANDIHJERESI $61
Felice est dicendus. Etepim a dpcfrina Felicis tau- A J' JlesponsumqueToletanpdeditUocElipando
quam ab efe rriagistrl pendere videtur, quem de PontificiJe re tanfa coqsultusab ipso :
Adoptionis qusesiione consuluit teste Eginardp in Atqoe suuin scriplistlefenderjBtlogma libello
annal.' ad an. 792, sed si aetateijj spectemus, npn Oiriniqiib i.-oLuit
studiocuravilet-arte.''
ausiin minorem asserere. Naiijj ipse ari. 79*2,quo Idem non pbscure asserit etiarn Jpnas Aurelianen-
Romaedegehal Felix a Carolo de Ratisponensi cou- sfs initin lib. i De Cultii Ifflaglnum, dum conjuucfum
cilio ejus hseresim danjnante, Adfianb per Angil- hpn Felicem Elipando, sed EUpandum Feiici tau-
' tiertuin missus ipsam ejufaturus, ut' infra videtiitlir quaffl errofis auctqjT dempnstfat. « Emefsit, ait,
h. 54, agebal aunum setalfs cctuagesimum secijndum. ex Hispaiiia tempore sanclse memprise Cafpli piis-
' Sic enini seritiebai FellciRomaj cPmmdranti: « Ger- sipii atque invictissimi Augusti 'quidamFelixjicmine,
tifica nie qrii es positus iri Rbma. > Et ihfra : t Me 'actu infeiix Urgellitanensis pivitatis episcepus, qui
autem cognoscite senectute jam decrepita octuage- juncto suo scpleratissimo errori Elipbanto (sic iste
simo secundo! amio a die eciavc Kal. Aug. ingres- scribh) Toletanae urbis epistppo, seciinduni humahi-
stim fuisse. > Que fjt, ut' ipse nalus habeatur aiino tateni nbn esse prbprium Filium Dei,' sed adpplivum
710, die 25 Julii. Qiia setate'superibfem facere Fe- prsedicare ausus esf,. > Jure igitur pptimp, elsi velit
Ijcem durum videtiif. Siquidem ipse Felix in yivis Pagius ad an. 783, IJ. 9, Eliparidum ea doctrina aii-
adhuc erat an. 814, circa quem ex Agobardo n. 76 tea imbuluni, assefimus verum parentem Felicem
constabit deiunctum vitaet malltia: adebque supra pestilentiae, quse etiani a scriptqjibus sub Feliclanse,
ceniesiihuin aniium ' vixisse dicend.us esset. Ncn fit iipri Elipahdianae tiaeresis neitiirie cemmuniter i'ece-
autetii crpaibile yiruni supra nonagenarium ad ** i ^iiescitur. Et: ipse Fclix lioc innuil in confessione
R
Aqu6nse conciliqnj vocatum adfuisse, ut fuit ipse Fe- fidei susehis;verbis de seprplatis. « Per quem us-
lix anrio 799, tit dicelur n. 71 et seqq. que nunc i-nEcclesia Dei conlentio vei*saest. >
XYU. « Nenniilli suspicantur Felicem nalione 215 XIX. Verum quae ab uno primum processe-
Gallum fuisse propter locorum. vicinitatem, et qub- rat; utfumque tamen habuit exinde propugnatpres.
iiiani in eam Hispanisepartem Gallorum armaannis Audi ab Jbria Aurelianerisi studium sollicitudinemque
aaperioribus penetraverant, i>ait Joaunes Mariaria amborum disseminandi zizania matie doclrinae. « hac
iib. VII, cap. 8 ; spd Egiiiardus Hispanum fuisse virulerita doctriua uterque Hispaniam magiia ex parfe
a;I an'. 792 manifeste prpnuntiat. « Orgellis, inquii, irifecit. Deinde apostolorum Christi actus imitari
civitas est in Pyrensei meritis jugp sita, cujus episcc- videri volentes,.. unusquisque separatim diversas
pus ncmine Felix, natipue Hispanus, ctc. s De situ provincias eadem sua doctfina iiJibiiendas appefi-
Urgellehsis civiiatis ccnsule Ferrarium etBaudrand, yere. Eliptiantus seilicet Asturias ei Galljciam, cujtis
qui in Catalaunia ad Pyrenaipriini mpnfium radices disclpulos apud Astures me' atiquandp vidisse m,e-
earii censtituunt, miraiites Orltieliuin iliam in Ara- liiini... Felix, curil' tiiuilis apud Septiniahiam eum-
gonia cpllocare. Qiieih Orttielii errerejji secutus vi- dem baustum pestiferum pfopinaverit, eiim tamen
detiu*Papirius Massonus in synepsi prsefixa pperi- GalliseGermaniseque, quantum in ille fuit, prppihafe
tius Agpbardi, dum ait: « Imperio Caroli Magni et vbiuit. Sed divina gfalia admiiiiculante ntiUum apud
Ludovici Coesarume sunimis Pyrenaei apicibus emef- Galliam Germaniamque ejus ierror locum ihveuire
sit quidam bpiseopus Origellae ab' Aragonia. > Cui quivit. >
errori addit de suopenu alium Papirius. Non enirn XX. Inter eos, quos hac sollicitudine sibi epmpa-
Ofigella est in apicibus, sed potius ad fadices Pyre-'SC ravit'Elipahdus discipulos, jam supra recensiti sunt
nseofum, ut habent supra relali geographi. Fallitur Ascariiis Bracarensis episcopus, et FideUs abtias, per
item duffl ibi subdit de boc episcopo : « Objiirgatur queni forte tentatus fuit Adosindaequondam reginae,
prinio et conviiicitiir ati Helipaiido (sic ipse scritiif) tunc religiosae sanctimonialis, calbolicus animus,
Toletano episcopo ; > cum omries veteres recenlib- sed frustra, ut supra dictuni. His accessere iionnuUi
resque conveniant adeojati Eiipando non objurgatuin Cofdutiehses, tit colligitur ex epistola EHpandi ad
Feiicem, quin potius, cum is haeresim aliqua/ndp Felicem directa, in qua sic inquit: « Ego vero di-
ejuravisset (si vere tamen unquam ejufavit) ipsius fe.xi epistolam luam ad Cordoba fralribus qui de
suasu ad vomitum rediisse, ut infra dicetur. Eiipan-' Deo reela seniiunt, el mihi multa scnpserunt quai
duni autem ex antiqua Gothorum gente prpgna- in tuo adjutorio debuerain dirigere. Sed h:ec eadeni-
tum scribit Mariana 1. c. : sic igitur inter hqs epi- •Albihimagistro AjitiphrasioBeato direxi relegenda. >
scepps res se habuit. XXI. Quanquam verp npn par fuerit successus ex
XVIH. Ante aimum 785, ut nes putamus ralipne parte Felicis ih prcpagatipne erroris, Galliis Ger-
supra aUata, Elipandus Teleti episcepus ccnsuluil inaniaqtie sollicitiidine episcopprum et Cafpli Magiji
Felicem pariter episccpura « per litteras quid de hu- vigilantia salis superque niunitis, sobpleiii tamen m-
manitate Salvatcris Dei et DpnjininPstri Jesu Christi felicem aliquande prptulit, Claudium scilicet Tatiri-
sentire deberet, utrum secundiim id quod homo est, nensem, natione quidem Hispaimm, sed qui extfa
propriusah acioptiyusDei Filius credendus essel ac tra Hispaniam malum poslea detulerit. De eqdem con-
dicendus. Yalde incaute atque inconsiderate, et con- eumdem scribens Jonas haec hatipt: «t}uo im-
tra antiquam cattiolicaeEcclesiae doctrinam, adopti- D I perante, nempe Ludovicp Carpli Magni filio, idetii
vum riPrt splum proimntiavit, sed etiam scriptis ad Felix lii quodanv discipulp sup noiiiine Claudio, ut
memoi'atum episcopum litifis pertihacissimc pravila- pote, ulverbis iieati Hieronynii ular, EupliorJjuSin
tem errorissui defendere curavit. » Sunt vertia Egi- Pyitiagpra i'enascitur. > Et infra : « Is i.laque de quo
nardi ad an. 792 in ahnalibus bauc hssresis primam hgitur, exortus ex eadem Hispania, ejtisdemque Fe-
originem recensentis. Verum poeta Saxo Annal. lib. licis discipulatui ab ineunte setate inhoefeiis, per ali-
in, suti an. 792, innuit Felicem, autequain per epi- quod tempus in palatio memorati gloriosissimi ac
stolas eum consuluisset Elipandus, jam veaena sua serenissimi Deoque amabilis Augusti in officiopres-
populis propinasse, et erroneam dpcirin.im in vul- byteratus militavit, sedul aliorum utiiitati, doctrina
gas sparsisse. Sic enim canil: prsedicationis evangelicse,qnse illi admodum inesse
videbatur, consuleret, ipsius piissimi principis cle-
CelsaPyrenaeisuprajuga conditamonlis meiitia prsesul Taurinensis subrogatus es^. c£cle-
lirbs est Orgellis,prssul cni nomineFelix sise. >Et adhuc infelius : « Noii frus.tra, sed quo-
Prsefuit.Hic liuerusiiri molituscondere pravam, dam, ut creditur, vaticinio, Claudii sorlitus est no-
BogmataLradtibai. fiiteiconlrariasanctse: iiien. Quoniam quauquam magistri siii... non videa-
,Affii'inaiis,.Cln'isuis
Domiuus,quiacorporesumplo fur aperte sequi errorem, in eo tauien qnod eccle-
Sst liomodigiiaiusiieri. iion propriusex lioc,
Sfd (juodadoptivussilfiliusomnipoteniis. siasticse aucloritati claudicando contraife nititur,
non iriimerito nomen Claudit sorlitur, eorumque
Viden; ijseresini consulto docentem? etpostea inserit numero jui*e asciscitiir, de quibus Psalmisla : Fiiii,
Jiiipandi censultatipneni, sic : inquit, alieni mentiti surit milii, filii alieni inveterati
£63 DISSERTATIOTIISTORIC0-CHRONOLOGICA. 866
sunt, el claudkaveruht a semitissuis. > Verum ne- A cerd.'et imper. Pelri de Marca.Initium hic ponimus
dum claudicavil, sed et lapsus est Claudius, qui tantummodo, quia ad rem magis facit quam caetera.
imagines sanctorum ompino tpUendas atque elirai- < Coneiliura Nafbonense habitum anno 788. Anno
nandas assereret. Qua in re claudicayit qucque ipse Jncarnationis Dominicse 788, indictione 12, glorior
Jonas, qui etsi ad sedificationemetexeniplum fide- sissimo quoque Domino imperatoi*eCarolo regnante
lium servandas imagines contenderet contra Clau- anno 23,.v Kal. Jul. diira pro multis el variis eccle-
dium, omnem tamen cultum ipsarum et yeneratip- siasticis negpliis praesertimpre Feticis Urgellilaiiae
nem teUere nitebatur. Sed de Claudie Felicis disci- sedis episcepi pestiferc degmate, menente per suae
pulo et de Jona ejus impugnalore tiaecsint salis. Jam auctpritatis litteras -demnp appslplicp Ad.rianc, ac
ad propositum nestrum reyertamur. icmno imperatore per missum sutim nomine Desi-
XXII. Quosmaxime perculit insanum degma fuere deiium, conveni.ssemusurbem Narbonam, etc. •
Beatus presbyter et abbas, et Etherius discipulus Prseter hoc, lectoj*, nihil-prorsus in cacleris inve-
«jus postea Oxomensisepiscopus, uti habetur ex Al- nies de haeresi Felicis, cujus tantummodo nomen
cnino lib. i contra Felicem : « Quod vero, ait, quem- teftiodjecimoloco positum in subscriptionibus ap-
dam Beatum abbatem, et discipulum ejus, Etheprium paret, sic : i Felix episcopusUi'gellitana3sedis sub-
dicitis huicvestrse sectse primumcontraire.laudamus scripsi. »
eos in eo, quod veritatem defendere conali suht.-> XXY. Non desunt, qui vitia plufa in positiphe
Yerum quia familiare est ljsereticis suorum errprum hujus cbncilii suboleanl, quos inter est Pagius ad
impugnatpribus maculas in dpctrina appingere, Fe- ,an. 788, n. U, Elenim dicunt l°peecatum esse in
lix et Elipandus calumniabantur Beatum et Ethe- tempore consignando,quia annus 25 Caroliiion in-
rium quasi in Christc duas naturas cum Eutychete B cidit in an.,Christi 788; 2° indictiouem non conve-
eenfunderent; nen secus ac gutta liquoris iri Ocea- nire, cum npn 12, sed lantum 11, turic excufrerel;
num sparsa cum siquamaris confunditur, miscelur, .5° nomen itripei*atorisdari Carolo, qui imperium
unitur; cujus-similitudinis meminit Theodpretus in non est consecutus nisi an. 800; 4° ex annalibus
Dialog. 2 qui inseribitur Inconfusus. Et ideb addebait Francorum constare primo Ralisponaeanno Christi
Alcuinus : « Sed si verum est quod dixistis eos diias 792 damnatam hseresim Felicianam, quod verum
naturas Cbristi in unum confundere sicut vinum et nori esset, si an. 788 Narbbnse primum fuisset pro-
aquam, hoc nuUatenus consentimus, sed in eo, sl scripta; 5» Ipsius Felicis subscriptionem, quae in
yerum est, valde eos reprehensibiles judicamus. > causa damnationis proprie videtur improbabilis;
Hic bbiter nota prudentiam Alcuini veiitatis adhuc 6° aUquos episcopos, tit Barcihonensem,huic con-
non conscii, adeoque cunctantis assensum prsebere cUiosubscribere, cui non fit credibile Bai*cihonenses
impaclae calumnise, et bis expressa coriditione, si suorum Jurium tenacissimos, et regio Francorum
verum est, sartam tectamque doclriiiam eprum tia- nomini in nullo deferentes, interfuisse.
tientis. De Bealo hsechabeex Vita ipsiusab Hispaho . XXYJ. Verumnon hsec tanli facienda videntur,ut
quodam, recentioris tamen setatis conscripta, relata omiie.robur cppcilio dematur, et fafsitalis supposi-
a Mabillonioin appendice saecidiiv Benedict., quem tionisque, illegitimae omnino damnetur. Nam Ba-
Jaudat Pagius ad an. 785, n. H, addens apud Astures Iuzius omnium eruditorum calculo, et ipsius Pagii
ut sanctum coli suti yulgafi nomine san Bieco : « Se- confessione « in vetustissimis membranis exercita-
dato, hiquit auctor Yitse,Feliciansepravitalis jurgio, tissimus, asserit se iUud descripsisse ex ms., quod
sanctus vir Beatus Adosindse regis Siloiiis uxori, £ aut setate Caroli suppar erat, aut non multo remo-
quoe propter Mauregali tyrannidem sacram erat tum. > Vidit ipse quoque haec, quaeopponi potuis-
vestem induta, continuus pro animae suseremedib seut, objecla, eisque ppportune occurrit, ut in nolis
exsfitit pedagogus: donee apud Yallem Cavam (Hi- ad concilium ipsum videre est. Ad primum autem
spanis Valcabado haud procul a Saidana, oppido dicendum, antequamPipinus pater Caroli Magni de-
dicecesisLegionensis)secederet orationibus, jejriniis cederel, Wormatise an. 763 vel 764 regnum ipsius
ct sacrae Scripturse studio insislens, super Apoca- inter filios divisum, et Aquitaniam, Septimaniam,
lypsis mysteria librum miro ordine scriplitavit. De- eamque regionem Hispaniae,tunc Francicse dilionis,
mum miraculis celebris, Domino, cui servierat, spi- Carolo assignatam, ex 216 eaque regem lunc ap-
ritum placida dormitionecofflmendavifxiKal. Martli pellatum fuisse, sicque non nisi uniusanni discre-
anno Domini798. panlia intercederet in coinbinationeannorum Christi
XXHI.Beatum igitur et Etherium iri sententiam 788 et anni 25 Caroli regis'. Cointius in annal. ad
stiam insurgentes nioleste audiit Elipandus, cenque- an. 791, n. 11, concilium noti improbat, sed vitia
stusque est de his eum abbate Fideli per epistclam advertit aliqua, uli quod nec annum incarnationis ,
datam aera 823, hec est an. Dom. 785, ut supra nec indictionem tunc temporis apponere solerent.
dicfum est. In qua confidenliamviri demirari licet, « Ambo igitur hi caracteres, ait, inter supposilitios
Ascafium Bracarensem episcopum summopere com- amandandi. >Et quia lardius Carolus imperatoris
mendantis, quod se eo in negotio consuluisset; et nomihe donatus fuit, subdit: « Sed quisquis an-
Beatuni et Etherium objurgantis quod secus fecis- num incarnationis Dominicaeet indictionem suppo-
sent, et indignanlisquPd ii qui a sede Teletana, cse- suit, is imperatorem facile dixit, quem detiebat re-
terarum velut magistra,instruipnstulare debuissent, pgemvocare. > Ipseatitem, qui nonnisi-a patre mor-
in suam veluti matrem tejnerarip ausu insurgefent. tuo regnum GallicumCarolum adiisse hic advertit,
Faletur autem ppppsitipnemsibi factam, quam hm- non ad an. 788, sed ad ari. 791in quem incidit annus
rcsimBeatianam cempellare. ncn veretur, cseteiis 23 Gallici regni Caroli conciliumreponil. Yerum pro
fratribus se non communicatumm, ne ignominiamet prima difficullatis explahalione staridum videtur,
dedecus (aiebat)sibi cfearet, si a Libanensibus,e qui- ciiiii indiclio 12 (indictic enim, vel annus incarnatip»-
tiiis in Asturiis erat Beatus, Toletani doceri vide- nis ppsitus negetium npn facessunt Baluzio) assi-
rei.itur, Revera tamen fucum malitise prsetendebat, gnata minus aberret ab 11, quaevere est anrii 788,
ei verius dixisset, ne ex oppositione Beati, perfidia quani 14, quae assignanda erit annn 791. Si quis
dogmatis sui detegerelur, et delecta ab omnitius ex- enim errer est in indicticne, potuit transcriploris in-
secraretur. curia facile interseri, ut addita lineola pro 11 scri-
XXIV.Yerum pestis diu non latuit, et ab tiis Eli- beret 12. Et sic etiam patet responsie ad secundum
pandi quereUs tantum triennio exacto cor.cilium objectum.
Narbonensein Felicianam hseresimcongregatum est. - XXVH.Ad terrium vero pluribus occurrit Baluzius,
GuiUelmusCatellus lib. v ln Danieie archiepiscepo clarissime ostendendenomen imperatoris sxpe datujn
Narbonensi teste Cointio 1. infra n. seq. citando, Francorum regibus, quanquam imperiale diadema
concUiumhoc primus publicavit; deinde Stephaniis nacti non essent, ut Pipino in charta Maurengi:
Baluziusin Addit. ad cap. 25 lib. vi de Concord. sa- « Actum Flavinia coenobioan. 17 Pipijii imperato-
SG7 DE FELICIS ET ELIPANDIHJIRESI S68
ris. » Ad quartum dicendura est haeresira quidem A ciana cum aiictorilate Adriani papse. > Non tamcn
Felicianam in concilioRatisponensidamnatam primo, ad anathematis fulmen iiilorquendum tumultuarie et
uempe nominatim et solemniter, sed quid vetat asse- re indiscussa processerunt Patres; sed data quantum
rere de ea quoque actumesse in concilio Narbonensi, ad rem opus fuerat facultate rationes suas propo-
prsecipue cuni in hoc nihil dicatur de ejus damha- nendi, tuendi, confirmandi ipsi Felici , dogma pro-
tione? De ea forte tantum disputatum tunc fuit, de- scripfum. Colligitur ex Eginardo in annal. an. 792 :
fitiilura vere nihil. Qund ex iis quse ex ee ccnciUo- « Ductus Felix ad palatiuni regis, qui lunc apud
supersunt, apparet: nam proeter allata superius ver- Reginum Bajoarisecivitatem, in qua hiemaverat, re-
ba, nihil ulterius de hseresi Feliciana additur, sed sidebat, ubi congregato episcoporum concilio audi-
quantocius transilus fit ad quaestionem de limilibus tus est, et errasse convictus, »etc, cui concinit poeta
dicecesumNarbonensis et Heltnensis. Unde nihil mi- Saxo sic hatiens:
fiim, si invenialur ipsius Felicis subscriptio, qui in Hinc ad catliolicideductusprincipisaulam
causa limitum optime poterat ferre suffragium, et (IdemBeginonamUimliiemavitin nrbe)
proferre sehlentiam. Et ex hoc habes quomodo ad Amultisibi pr-*esulibus,synodoqnefrcqueu*
quintura objectum salisfacias. Ad sexlum vero dicen- Est audituset errorem docuissenefandum
duni, qupd etsi Barcinonenses in civilibus negeliis Convictus,elc.
nullam Francorumsutijectionemtolerassent, incausis XXX. Severinus Binius in notl ad concilium Ra-
tamen fldei et ecclesiarum non inverisimile est con- tisponense. litt. a, putat de. hac synodo locutuin
venisse; praecipue cum in fronte actuum dicatur fuisse Jonam Aurelianen. episcopum in principio libri
synodtim fuisse' convocatam « monente per lilleras g De Cultu Imaginum, ubi habet : « Ejusdem princi-
donmo apostolico Adriano. > Adde quod Cointius pis (Caroli) jussu in unum coacti (episcopi) adhibila,
adnotavit ad an. 791, n. 15. Tunc « Urgella Narbo- eiiam sanctoe Romanse Ecclesiseauctoritale eumdem
hensi metropoli subjiciebatur. > Episcopi autem Felicem damnaverunt, imo cum auctore sui erroris
provinchles, elsi in tempnralibus alii dominio sub- Nestofio, quem imitatus'est, perpetuo analtiemati
jiciebanlur, quid mirum si metropolita convocante, mancipaverunt. > Verum haec verba aulumo esse
summo pontifice admonente, concilio adfuennt Nar- inlelUgenda de synodo Francofordiensi; nam idem
bonensi ? Jonas paulo superius de hujusmodi hoereticis sic di-
XXVIII.A concilio ergo Narbonensi non melior cit: « Et quia jam secundum apnstplicum prsece-
quam venerat Felix recedens,etforte ex actitata, non ptum ter, ut ab eadem sua praedicatienedesisterent,
prosciipta adhuc vesania sua, insolentier factus, pe- admnniti fuerant, tamen in eedem errore permane-
stiferum dogma in vulgus dispergere non cessavit: bant, ut haerelicos devitari. > Trina autem admo-
adeo ul morbo grassanle et vires in dies oblinente, nitio ecclesiaslica conipleta tantummodo erat in sy-
inGermaniae quoque partibus, adeo ab Hispania dis- nodo Francofordiensi, in qua tertio damnalaro fuisse
sitis , malus odor nares purgaliores perculerit. tioefesim annalislse Francorum uno ore affirmant.
Grassante igitur tractu temporis noh parum conta- Insuper Jonas loqui videtur de peremptoria animad-
gio, necessehabuitEeelesia valida manu, auctoriiate versione et ultima per Carolum facta in Felicem;
etiam principis roborata, nedum salubri adurere nam verbis allatis immediate subdit: « Memorato,
cauterio, sed el publico anathemalis mucrone a ra- autem ortbodoxo principe Carolo rebus humanis
dice ulcus secare. Anno igitur 792 Ratispcnse cnn- „ exempto, gioriosus filius ejus Ludovicus, etc. » His
vpcata syncdp a Carplp Magno primo ecclesiastica S*verbis innuere videtur eam damnationem fuisse, in-
sentenlia percellilur. Primo inquam, quia proprio ter quam et obitum Caroli alia media non fuerit.
sub nomine ipsius proscriptio egredilur. Quod quo- Ultima auiem censura si non friitFrancofordiensis ,
modo se habuerit, accipe. mullo minus Ratisponensis fuit.
XXIX. Domitis primum mense Auguslo per Hen- XXXI. Yerum enim vero clarius quam Jonas de
ricum ducem Forojuliensem, et inde per Carolum hoc conventu Ratisponensi Iocutus estAlcuinus lib. i
fatigatis Avaribus, hiemavit Carolus Ralisponse, ibir adversus Elipandum :«Antequam, inquit, ego eodem
que sub finem anni 791 Nalale Domirii celebi*avit, sapientissiraorege Carolo jubente venissem in Fran-
et Pascha anno sequenti 792. Ita Annales Loiseliani ciam J (venit autem, seu verius reversus est ex An-
et caeteri, Hoc medio tempore vel sub ipsum (nam glia, quo discesseral an. 790, ut diclum .est in dis-
appropinquanle aesliva tempestate Saxones Deo sert. 1, § 8, sub finem tiujus anni vel initiuni se-
el regi foedifragi rebellantes, ut habet Chronicon quentis, ut mavull Cointius ad an. 795, n. 17), haec
Moissiacense, Francos ad belli, non ad pacis ope- eadem vestri erroris secta eodem glorioso principe
ra, uti coneilium est, provocabant) Cai*olus sy- prsesidente, Felice, quem multum laudare soles,
noduffl in eadem civitate coegil. Iu ea actum de con- vestraepartis tunc lemporis defensore, venlilata est
juratione in Carolum conflata a filio Pippino, ex Hil- in celeherrimo loco, qui dicitur Raiginisbug, et syn-
mintrude, juxta Cointium ad an. 792, n. 5, uxore, odali auclorilale sacerdotum Christi, qui ex di-
sed juxta Eginardum in Yita Caroli« ex concubina versis Chrisliani iroperii partibus convenerant,
edito : facie quidem pulchro, sed gibbo deformi, > seterno anathemate damnata. > Hoc in concilio Fe-
de qua Annales Loiseliani hoc anno : « Conjuratio D lix hseresimsuam detestatus est, ut habent annales
contra regem a filio ejus Pippino, detecta et com- Fuldenses, hisverbis: « HoeresisFeliciana ipso au-
pressa est. > Pippinus hic Hilmintrudis alius est a ctore ettni abnegante apud Reganesburg primum
Pippino Hildegardis conjugis filio rege Ilalise. Unde damnata est. >
non audiendus Riccobaldus Ferrariensis, qui in XXXH.Yerum quia ut canis ad vomitum rediit,
histor. lmperatorum tom. IX Rer. Italic. scriplor. el quod ejuraverat iterum amplexus est, exprobrat
pag. 109, in principio confundit hos Pippinos, el Pip- ipsi Paulinus noster lib. i, in eumd. cap. 5 hdei in-
pinum in patrem perduellem regem facit Italise,quod constantiam, et sacramenti quod solemniter laclis
fdsum est. Procerum et episcoporum consilio non Evangeliis et conceptis verbis ediderat boc in con-
alias de rebelli filio pcenas sumpsit, quam in monaste- ventu violationem. Audi Paulinum , qui concilio, ut
rio delrusum pro aris totondit, ut habet chronici hinc inferiraus, adfuit, rem describentem :« Aggre-
Moissiacensis auclpr. Felicem autem vocatum, imo diamur... tiuncpuderis inscium virum, qui palestrae
deductum ad conciiium, ut ralionem doctrinseTed- jam dudum succubuisse certamini, gerendarum re-
diirel, consentiunl annalistaeFrancorum. Jure autem rum qualitas elficacite.rcertis apprebat documentis.
optimo fidei rationem exigebat a Felice synodus, Nunc 217 autem temerario ausu, nescitur cujus
quae atielorilale Romani pontificis auditum reum instinctu, rediviva reparare nititur bella. Obliius
era! damnalura. Menacbusccenobii Engolismensis, praeterea fcederisjurisjurandi quodcum Deo pepige-
t celebrat, ait, Natale et Pascha in Ragenesburg. rat, candidis milUum angelorum undique circum-
Ibi teiiet synodum, et primo damnatur tiaeresisFeli- fusis catervis. Sed neque humanae, utputo, militi»
569 DISSERTATIOHISTORICO-CHRONOLOGICA. 570
huic spectaculodefuit multiludo, praesertim cum in A sancta Dei mysteria in nostro patriarcbio ponens,
conspectu venerandi principisvertlilareturhujusmodi juravit sic lenere et confiteri. Et iterum in confes-
controversia quseslionis. Nam tactis^ sacrosanctis sione super corpus beati Pelri apostoliipsum ponens
Evangeliisjure jurando protestatus est, quemadmo- orthodoxum suum libellum, similiter et illic juravit
«ium lunc temporis sincerissimaefidei exigente cen- nequaquam se dicere audere adoptivum,sed proprium
sura, suppresso silentio obscurae obmutuit gar,rulitas et dilectum Filium J)ei teneo et cenfiteer. Et pcst-
dispulationis : nutiitis unquam deinceps nullo quo- mpdum transgressus legem Dei excelsi, fugiens apud
libet tilulo quiddam fefragativo molimine revolvere paganos consentaneos pejuratus effectus est. > Haec
quaestionis; sedin ea, cui consenserat, fidci regula omnia Leo papa III. Hac peracta erroris publica re-
spopondilseseperpetuaimraulabilitate mansurum.In tractatione absolutus ad propria remittitur. Eginardus
hoc quippe gymnasticaedisputationis conflictu conti- in annal.: t Quo facto ad civitatem suam reversus
git etiam bumillimae nostrse parvitatis personaliter est. > Exacte-aequeaceleganterprorationetemporis
prsesentiam adfuisse. > Saxonicus sub anno 792 :
XXXUI. Hsecultima verba manifestissime osten- poela hsecAdrianomitliluralmo,
nec dubio locum Paulinum huic posi
dunt,_ relinquHnt, Sedis apostolieiefuithocquitemporeprsesul.
conciUointerfuisse, quia de aUo intelligi tiaud pos- Quoprajsente,Petri correclusin aedebeali
sunt. Non de Francofordiensi, quia etsi inlerfuere Pontificumcoramsauclocelebriquesenalu,
Paulinus et Carolus, non tamen Felix interfuit, ut DamnavilFelix,prius infeliciler3se
videbis infra n. 47 cum de concilio Francofordiensi Ortamperfidiseseclam,meruitquereverti
et sacro syllabo Paulini sermo recurret, adeoque Ad propriserursusrelinendumsedishonorem.
neque Francofordise pei*fidiamsuam reprobavit, ut Quse in hoc Romano concilio definita fuere, et qusfi
hic dicitur. Non de concilio Romano, quia ut mox data occasione pluries de hoc negotio Carolo Maguo
n. 55 videbitur, etsi in eo errorem suum coram interroganti responderit Adrianus in unam epistolam
Adriano pontifice detestatus est Felix, non ibi inter- seu libellum coUegil,et ad Hispaniseepiscopos contra
fuit Paulinus, qui dicit hic se interfuisse cum venli- Elipandum direxit; hujus meminit Carolus in sua ad
laretur controversia in conspectuvenerandi principis, euffldemElipandum ex synodo Francofordiensi una
id est CaroU, qui et ipse tunc Romano concilio non cum synodica concilii et Sacrosyllabo Paulini nostri
adfuit. Non tandem de Aquisgranensi anni 799, quia epistola directa: quse omnia habentur in aclis ipsius
conslat Paulinum hsec scripsisse, et in fatiem Felici Francoford. concilii. « Primo quid Dominus aposto-
jactasse ante ann.um Aquisgranensis concilii 799, licus (scribebat Carolus)cum sancta Romana Ecclesia
nempe anuo 796, ut ex epistola dedicationis ad Ca- et episcopis illis in partibus quaquaversum commo-
rolum litiris tribus (quorum primus hsec, quoe prse raatibus, et calholicis doctoribus sentirel sub unius
manibus modo habemus continet) contra Felicem libelli tenore statuimus. >
praefixa,in notis ejus adverlimus. Insuper privilegium XXXYI. Opportune redux ab Anglia post ferme
noc anno a Carolo obtinhit PauUnus ex Reginisburg., triennium Franciam repeliit sub hoc tempore Aicui-
de quo in Yila ejus cap. 6 fusius. Luce igitur meri- nus, quo Felix ad ecclesiamsuam remissus simulatse
diana fit clarius huic Ratisponensi synodo Paulinum conversionis et fucatseerroris ejurationis Ratisponse
adfuisse. et Romaefactse indicia prsebuit. Illusit enim Deo et
XXXIV. Ejurata itaque perfidia in synodo iUa Ecclesiseinfelix bomo : nam vere nunquam deposuit
Bavarica, Felix jussu Caroli ducilur Romam per' C ab animo doctrinam pravam, ut ipse fatelur in con-
Angilbertum, ut coram Petri cathedra, quae est fessione fidei suoe ex conciiio Aquisgranensi, cum
columna et fundamentum veritatis, publica facta er- tunc conversus apparuit. Dixit enim:« Ex toto corde
roris confessione, poenitentisepigtius ipse Adrianus reversi sumus, non qualibet simulatione aut velamine
susciperet. Annaies Fuldenses: « Quin etiam per falsilatis, sicut dudum : > innuens per hoc dudum se
EngUbertumabhatem in praesentiaAdriani apostolici hac vice simulate conversumfuisse. Et revera adhuc
adductus, denuo eam (haeresimsuam) confessipne Romsedegens litteram Elipando misit, ex cujus res-
facta damnavit. > Idem tiabenl axmalesLeiseliani et ponsione non obscure arguitur ejus perfidia. Sic
caeteri hoe annn 792. Quem Fuldensis annalista hic enim respondens Felici scribebat Elipandus epistoia,
abbatem Angilbertum vccat, Ccintius ad eumdem quam jam pluries per partes allegavimus: « Domino
annum 792, num. 22, et ad an. 796, n. 159 et seqq. Felice sciente vos reddo, quia exeunte Julio vestro
nefc abbalem, nec presbylerum ante an. 796 ce- scripto accepi, et exeunte Augustovobis ilem scripsi. >
natur cstendere, que tantunimodo anno cucullatum Et paulo post:« Certifica me qui es positus in Roma.
ift Cenlulensimonasterio contendit. Nonvacal cuncta Epistolam veslram ccelitus quodammodo mihi in-
percurrere, ut lis dirimatur, cum rei nostraesit per- lapsam exeunte Julio accepi, et Deo meo ulnis ex-
sonani novisse. Condilionem autem personse si cui tensis immensas gratis egi, qui me fecit tuis colloquiis
libet exquirere, videat praeter Cointium 1. c, Acta colloetari.> Et infra : « Ego vero direxi epistolam
SS. Benedictinor. ssecul. iv, an. 814, nec omiltat tuam ad Cordoba fratribus, qui de Deo recta sentiunt,
vitam ipsius Angilberti ad diem 18 Februarii apud et mihi multa scripserunt, quse in tuo adjutorio de-
Adrianum Baillet. D bueram dirigere. Sed ad ipso haeresiarcham Albini
XXXV. Ratispona igitur profectus, ductore An- magistro Antiphrasio Bealo direxi i'elegenda. Tu
gilberto Felix cum Romam advenisset, humaniter ab vero dirige scriplum iUud pro luo fideli glorioso
opthno pastore ovis errabunda suscipitur. Verum ut principali antequam veniat ad ipso filio mortis Al-
erroris enormitas exposcebat, vincula carceris non bino, qui non credit carnis adoptionem * in Filio
effugit. In quo lUjellumconcinnayit in sui ejurationem Dei, etc. » .
erroris, quem Adriano el Patribus concilii Ronjani, XXXVU. Haecepistola manifeste scribitur postil-
ad hoc in basiUca sancti Petri a papa coactis, exhi- lam mense Augusto seriptam , cujus hic meminit,
buil. Hocnos docent Leonis III verba habita in alio videlicet sub finem anni 792 vei inilio sequentis 793.
Romanoconcilioan. 799, actione 2:« Sub sanctaere- Ex qua liquido apparet quam ficte doctrinam suam
cordationis,,ait, praedecessore nostro domno Adriano sive Ratisponaesive RomaeejuraveritFelix, qui talem
papa, directus a domno CarolP proefulgidpmagno scriptionis communionemcum Elipando conservabat,
rege ipse miserrimus haereticus infelix episcopus, a quo et tales suppetias exspectabat. Ex qua insuper
doclus ab eodemalmo prsesulefecit illum orthodoxum vides Albini eruditionem utrumque reformidare, cu-
hi vinculis libellum, anathematizans et confirmans jus in manus ne devenirent scripta sua, tanta solli-
inter coeteranequaquam Filium Dei adoplivum esse, citudine cavebant. Quamvis vero.Alcuinus circa hoc
sicut dixerat, sed proprium et verum Dominum tempus, ut diximus, in Gallias rediisset, tamen non
nostrum Jesum Christum Filium Dei confiteor. Unde ignorabat seriem Hispanici erroris; quippe ante ejus
et ipsum orthodoxum suura libellum super sacro- a Gallia discessum anno circiter 790 jam maUdof-
8?f DE FELICIS ET ELIPANDI HJERESI S72
matis rumoj* percrebiierat. Hoc ipsum hauritur ex .i. haec oninia exrespensipne Carpli Magni, quam"ex
ejus epistola 8 ad Carotiini Magnum, in qua agens de syijpdo. Francpfpfdiensi ipsis direxei*at. Nec satis
quodani Felicis libello sic ait: « Nuper venit lnitii eis fuif per Iitteras Carclum adire, sed et aliprum
ljbellus a Felice infelice directus, cujus propter ctirio- episcbpprum aures talibus epistolispulsarunt, quibus
sitatem, cumpaucas paginolas legeridb percucufri, lioii doccri, ut, paf,,.erat, postulabant, sed docendi
inveni pejores iiaereses, vel magis blasph.ehiias,quam proeseferebantarrogantiam.. Patei id ex epistola Ca-
ante in ejris legerenj. » Nota igituf erat Alcuino, qui roli, in.qua hoechabentur:« His parlibus fideivestrse
antea ejus scripla legerat, jam a superioribus annis jitteras dirigere curas.tis utrumqiie, et generales ad
Feiicis doptrina. . sacerdotales sahctisshnas aiifes, ad nos quoque spe-
XXXVltl. Hujus JibelU edendi pccasjpnem iiactus ciales. In qtiarum utique s.erie ljtterarum non satis
ftierat Felix ex qnadam epistola ipsius Alcuini,<qui elucetiat, an quasi ex auctorjtate njagisterii nos ve-
niox a suo in Gallias rpditu comperit Felicem a con- slra docere disposuistis, an ex tiumilitatis discipulalu
versibne, quam siimjlate Ronisefecerat, statim ac hostra discere desideratis. > Et infra : « Fecimus
Urgellam devenit, descivisse ; adeoque in spifitu sicui pelistis; collectis undique ecclesiasticis dccle-
charilatis et pacis ad viam salutis ilium ea epistola ritius, et pcpuUChristiani rectpribus ; npbisque
reyocare.cufavit.Audi ipsum Aicuiniim lib. i cpntra pmnibus pacifice unanimitalis cbnrp consedentibus
Felicem, qtii sic incipit: « Scripsi epistolam pridem eunidem libellum a capite cajce tenus per distinctib-
(en episiolam, quse ansam dedit libellum edendi) nes uniuscujusque sententise, et per interrogatio-
Felici episcopo charitatis calamo, non contentionis jies vel responsiones, protit cuique libuit, perlegere
stimulo; fraternae salutis 218 desiderio, non mor- Bjussimus. » Et adhuc infra : « scriptam itaque in
dacis reprehensionis stylo; cupiens eum corrigere epistola vestra hujuscemodi obsecralionem inveni-
in Christi dUectiene, quem in cujusdam neminis mus: Poscentes vos per eum, qui pro te in cruce
novilale et calholicse pacis uniene recedere ncfum manus innoxias exlendit , ut per le ipsum arbiter
habetur. Sed, ut agnosco, rion eo chaiitatis ouicio sedeas. Ecce egq veslris pelitionibus salisfaciens
vel humilitatis obsequio meae litterulas diligentiae congregationi sacerdolum auditor et arbiter sedi. >
recepit, quo me scribere, qui meam pietatis intuitu El paulo post: « Exemplum mihi Constantini impe-
legerit epistolam, agnoscere polerit. Nam idem prae- ratoris proposuistis, cujus initium tieatum Isidorum
fatus Felix mox libellum (en Libellum ex occasione laudasse dicitis el finem doluisse : quod ne mihi ac-
epislolae scriptum) hon epistolari brevitate succin- cidat per quenidam Beatum, quem Antiphrasium
ctum, sed sermonum serie prolixum nobis dirigere cognominastis, bcnigne suadetis. Hoc etiam divina
voluit. t miserante gratia proecavere satago, ete. > Ex his
XXXIX. Admiraris', et quidem merito, lector, responsionis Carolinaeverbis quid petierint Elipan-
modestiam Alcuini : admirare et humilitalem , qui dus et Felix liquido constat. Satis aulem superque
non suis fidens viribus postulat adjulores sibi dari a eis morem gessit Caroli mansuetudo celebralione
Carolo. Sic enim ait epistola 8 : « hujus libri vel concilii Francofordiensis aestate ineunte anni 794
magis erroris responsiomulla diligentia et plurimis congregali.
adjutoribus est consideranda. Ego solus non suflicio XLI. Francofordia tempore Caroli Magni non in
ad responsionem. Provideat vero tua sancta pietas eam adhuc amplitudinem excreverat, qua hodie con-
operi tam arduo et necessario adjutores idpnens, qua- [; spicitur, quae'ipsius tantuni setale nomen ab ejris
tenus hsec impia hseresiscmnimndis exstingualur. » mililiae trajectu in Saxones procedenlis, sortita est.
In alia auteni epistela nominatim prseter Adrianum Guntherus Ligurinus de geslis Friderici lib. i:
pontificem, consultum vchiit Paulinum noslrum, ut ..... namTeutonusincoladixit
is quoque scribendi contra Felicem provinciam susci- Franconefurt: nobisiiceatsennoneLatino
peret. « De Libello, ait, infelicis, non magistri, sed Francorumdixissevadtim,quia Carolusillic
subversoiis, placet mitii valde, quod vestra (id est Saxoilasindomilanimiumferitate rebelles
Caroli) sanctissima voluntas el devotio liabct euram Oppugnans,rapidilalissimafluminaMog".
respondendi ait defensionem fidei catholicse. Sed Ignolo.fregissevado,inediunjqueper amnem
oljsecro, si vestrae placeat pietali, ut exemplarium Transmisissesua.sncijglecto pontecohones
illius libelli domno dirigatur appstplicc, aliud qupque Ciedilur, inde locismansurumuomeninhaesit..
Paulino patriarchae, simililer Richbcdo et Tbeodulfo Locus hodie et nundhiis et imperii conventibus prae-
episcopis dpctcribus et magistris, ut singuli pre se cipue imperaloris inauguratione celeberrimus. Hoe
respendeant. Flaccus vere tuus lecum labnrat in loco, ubi Pasctia, jam celebraverat Carolus, et co-
reddenda raticne catholicse fidei. Tantum dettir ei mitia regni agenda erant, episcoportim quoque
spatium, ut quiele ac diligenter liceat illi cum pueris concilium in causa fidei congregare decrevit. Dalis
suis considerai'e Patrum sensus, quid unusquisque igitur per Galtiarum, Britannioe et Italiae provincias
diceret de sentenliis, quas posuit prsefatus subversor lilteris, ut ipse in epislola supra allata ad Elipan-
in suo libello. » dum testatur, episcopos convocat. Re aulem com-
XL. Interea libellus Alcuino directus nedum ad municata praecipue Adriano papse, legatt ab ipso
manus Caroli pervenerat, sed , ut ipse Alcuinus D mittuiitur Theophilactus et Steptianus, qui in synodo
expostulayerat, Paulino insuper, et Adriano missus vicariam sedis apostolicseprDeseijliamet auctoritatem
fuerat, quibus forle occasionem prsebuerat luculenter prseseferanl.
copioseque respondendi. His autcm in contenlionibus XLU. Quas partes tenuerit hoc in concilio Pauli-
laboranti Felici opportune accurrit, lanquam Upbe nus nosler celligi pptest ex ejus Sacrosyllabo, quem
>6/oj, suppe"tias laturus commilito nefarius Elipan- bifariam in luceni missuni ab inilio fuisse adverlit
dus, a quo non perversus, ut quidam volunt, fuerat Cointius ad an. 794, n. 7;«Editus est duplici modo :
Felix, qui nunquam vere fuerat conversus, ut dictum priniura ut a Paulino scriplus est adversus epistolam
est, sed potius in perfidia confirmatus. Hic datis lil- Elipandi, deinde ut ati episcopis Italise ex Franco-
teris, a Carolo poslulavit, ut quae ipse et socius fordiensis conciUideci*etoniissus est ad provincias
1scfipserant ex sanctorum Patrum sententia de ad- Hispanise. Prior editic pest Aleuini Opera quse pu-
optione Filii Dei, jubere dignaretur sibi legi et pa- blicata sunt ab Andrea Duchesnio, et in bibliotbecis
cate audire; et non unius vel alterius, sed plurimum Patruni reperilur; poslerior in collectionibus couct-•
sententiam exposceret, anlequam doclrinani repro- liorum. Inter utrumque parunf discriminis occurrit
baret. Rogabant insuper, ut ipse Carolus arbiler se- in una Paulinus singularem aliquando numerum sie
deret in doclorum conventu. Addebant, ut sibi cave- usurpat, decerno, censeo; pluralem semper in altera,
ret a Beato, queni
' Antiphrasium dicebant,. partium sic, decerninms, censemus. Proecipuus differentise
cathblicarum defensore, ne sibi eveniret, quod locus est sub initium opeiis, > ubi, ut summatim
Constantino olim eyenisse dixerat lsidorus, Patent dicam, Paulinus in prima non in.cluditPetrum Me-
575 DISSERTATIOHISTORICO-CHRONOLOGICA. 574
diolanensemepiscopum, in secunda includit. Csete-A nonnullaque scripsit, quoi*ummeminit Ughellus.
rum libellus cpncilib judice dignus fuit, ut nemine Adeo autem strenue se gessit contra malaedoctrinoe
episcoporumltaliai Hispaniaruriiecclesiisauctoritate evulgatores, ut mallei hmrelkorum giorioso litulo
synodali dirigeretur. ContinualorhistorioePauli Dia- a Carolo donaretur, teste RipamontioDec. i, lib. ix
coni a MarquardoFrehero editus, apud DuChesne citato a Coinlio ad an. 804, quo decessit 9 Maii ex
lom. H, qui oti dignitalemet numerum trecentorum Ughello. Habes elogiumRipamontii de Pefro, quod
circiter, ut ait Bardnius ad an. 794, n. 1, episcopo- est hujusmodi : « Petrus constittito Mediplanensis
rum , hanc synodum magnam(Paulihus plenariqm) ecclesise patrimonip, fundatpque mpjiasiej*jig, qupd
vocat, in scenam prse caeterisproducit Paulinum , tantis ppibus et ipsius Ambrosii nohiihe ciignum
«
Petrum Mediolanensem, et Alcuinum. Qiiam hse- esset, non minori splliciliidineeeiitendil, uf populi
resim, ait, viri sanclisshni Paulinus Aquilegiensis quoque constitueret mores, ,'etsi qtud in religionem
palriarcha, el Pelrus Mediolanensisarehiepiscopus, irrepserat vi.tii, lolleret ac sanaret. Atque taiitum
seu Alcuinus insulse Britannise archidiaconus ctim fuit ejus edium erga prava dogmata, ut a CaroioMa-
cseteris episcQpisdivinarum Scripturarum assertio- gno nialleus hssreticorumappellarelur.» Sed hoccde
nibus deslruenies, proprium eum et non adoptivum Petro Mediolanensisint satis.
dici sanxerunt. > Sed el Carolus Magnus eumdem XLY. LibeUum igilur, Sacrosyllabum dictum,
ordinem m sua epistolaservat, ut post Adrianipapae, lalum a Pautino iii concilio, et coram omnibusper-
LibellumPaulini statim recenseat, terlio locoepisco- lectum, raiumPatres habuere, ad cujus normamca-
porum Germanioe,Galliarum, Aquitaniaeet Britan- nonem primum staluere, qui talis est: « Primordio
niselibrum. _ c^itulorum exorlum est de iinpia ac nefandahsercse
XLIH.Acta hujus conciliiet canonesin colleclionea Elipandi Toletansesedis episcopi,et Felicis Orgelli-
conciliorumLabbeana reperies. Sed seriem aclorum tanoe eorumque sequacibus,qui male senlientes in
et ordinem, quo gesta, maxime in principio, fuei*e, Dei Filio asserebant adoplionem. Quam omnes qui
Paulino nostro debemus, qui omninoex initio sui supra sanctissimi Palres el respuentes una voce
SacrosyUabiest audiendus. « Sancto incitante Spi- contraJixerunt, atque hanc hseresini funditusa san-
ritu, ac zelo fidei catholicsescinlillatimsub pectore cla Ecclesia eradicandam staluerunt. > Eginardus
fervescenteclemenlissimiet trauquillissimi gloriosi- hac de re loquens in Annalib. sic babet :« In quo
que Caroli regis domini terrse, imperii ejus decreto concilio et hseresismemorata condemnata est, et li-
per diversas provincias regni ejus ditioni subjectas ber contra eam communi*episcopr>rum auctoritote
summa celeritate pereurf&nle, multitudo antislitum compositus, in quo omnes subscripsei'unt.» Qui li-
sacris obteuiperaiidoprse.ceptisin uno collegioaggre- ber isle fuerit praeterhunc Paulini non video.Distin-
gata conveiiit. Quadam die fesidenttbiis cuirctis in guit enim Annalista diligenlissimus damnationem
aula sacri palalii assistentibus in modum coronae hsereseosa libro conlra eam scriplo. Hmresis,ait,
presbyteris, diaconibus,ciinetoqueclero sub praesen- condemnataest, et liber,contra eam compositus;in
tia proedictiprineipis ailata est epistola missa ab Eli- quo omnessubscripserunt,ne forte suspicaverissub-
pando auctore noxii sceleris, Toletanaesedis pseudo- scriplionem episcoporum supra anatheina tanlum-
episcopoHispalensilerniiriocircumscriptoe.Cumque liiodo cadere. Igiltu*prselef commune suffragium
jubente rege publica voce recitala fuissei, slatihi lalum pro sententia anathematis, ex verbis Eginardi
surgens venerabilis princeps de sella regia , stetit et aliorum Annalistarumhoc ideni habentium, sub-
supra gradum suum , ac locutus est de causa fidei G scriptio communis fuit facta libello Paulini, qtii
prolixo sermone,et adjecil: Quid vobisvidelur? Ab omnium voto et nomine dignus habiius fuit, utad
anno prorsus pmterilo, et ex quo cozpithujus peslis episcoposHispanioeconcilii auctoritate dirigeretur.
insania tumescenteperfidimulcus diffusiusebullire, Colligilur liquido ex titulo libri, qui sic effertur:
non parvus in his regionibv.s,licetin exlremisfinibus « Libellus episcoporum Ilalise contra Elipandum
regni noslri, error inolevit, quem censurd fider ne- conciliidecreto niissus ad provinciasHispanise. In-
cesseest modisomnibusresecare. Cumqueimprecata cipit libellus Sacfosyllabus calholicosalubriter edi-
et concessaesset morosa dilatio per dies aliquot,pla- tus stylo, in conciliodivinonutu habito in suburba-
cuit ejus mansueludiniunusquisquequidquidingenii nis Moguntisecivilatis, regione Germanise, in loco
captu reclius sentire potuisset, per sacras syilabas celebri, qui dicitur FranconOfurd, sub prsesentia
die statulo ejus clemehtiaeoblatum sui cor pectoris, clementissimi principis domini Caroli, gloiiosique
fldej munus styli ferculo me.ntisvivaciterdeferret.... regis, anno felicissimoregni ejus 26. Placuit igitur
219 Quapropter ego Paulinus una cuffl reve- sahcto venerandoque coricilio, quatenus hic libellus
rendissimoet omni bonore digno Petro Mediolanen- pro causa fidei ad provinciasGalliciseac Spaniai'ura
sis sedis archiepiscopo,cunclisque collegis fratribus mitti deberet ad noxiosresecandoserrores,: speciaU-
et consacerdotibusnostris Liguriae,Austriae',Hespe- ter autem ad EUpandumToletanse sedis episeopum,-
rise (Aliilegunl lstriae, Yeneliaecum Coinlio,qui ta- In quo omnis hujus negolii constat materia quaeslio-
men nolal in margine, Austriae, Hesperise),Eniiliae nurti. »
catholicarumecclesiarumvenerandis praesulitius XLVI.Nonmelatet aliam synodicamepiscoporum
respondere non formido. > D Galliarum,Gei'manise,Aquitaniae,epistolamepiscopis
XLIV. Inter Paulini commilitonesvelut antesi- Hispanis diiectam fnisse, quaepost libellumPaulini
gnanus Pelrus, Mediolanensispraesul, receiisetur, in aclis conciliiFrancofordiensis reponilur. Me latet
ut vides. Hic Oldradus cognominatus(quojure vide autem communi concilii nomine et decreto missam,
Yitam PauUnicap. 6, n. 9) inter nobiliofes Mediola- fuisse, cum hoc in ejiis tilulo non legatur, qui talis
nensium, ab epistolis Adrlano papae fuit, ut ab est. « Synodica coneilii ab episcopisGalliaeet Ger-
Ugheiloip Mediplanensihusdiscimus. Anno772teste manisead praesulesflispaniaemissa. Sancta synodus
Cointio eod. an. n. 55 miltitur in Galiias significa- et veneratiiles ui Christo Patres cum omnibus epi-
lufus ponlificisquerelas de DesidefioRomae insul- scopisGermanise, GaUiseet Aquitanise,et toto ca-
lante, cujus insidias fugiendigratia iter niaritimum tholicoepacis clero, proesulibusHispaniaeet caeleris
tenens, perveniensqueMassiliam, regeni dein adiit ibidem Cluistianitatis nomen habenlibus in Dominp
Theodonis viUa degentem an. 773, qui promisit Dep, Dei Filio verp et prpprip, Jesu Ctiriste, a?ternse
se opein laturum. Ita Cointius ex ahnalib. tieatitudinissalutem.» Videstilulorumdiflerentiam?
aureshamen.Anno 785Mediolanensisarcbiepisco- Hsec mittitur, quod non negamus : illa decernitur
Eentifici
jpusrenuiiliatur, qui an. 784 ad ordinem canonico- communi sufffagio miltenda, quod est henprificen-
rum monachorumadjecilqui ecclesiaedeservirent, tius. Quis enim non videt magis quam huic eplsiblst
constructis aedibus,et Benedictodesignatomonasie- etsi synodicae,UbroPaulini convenirequsedicjt Egi-
rii Ambrosianiabbate, ut ex Tristano Galchoidem nafdus, eidem scilicet libro, non epistojae,sutiscri-
asserit. Inlerfuit concilieFranccfprdiensi,utvidimus. psisse oronesPatres? Hoc igilur honofe cpndignus
575 DE FELICIS ET ELIPANDIHyERESI 576
fuit Paulinus, quem concilium Francefordiense ho- A vitium quoque arguit ex titulo 220 abbatis dalo
horare voluit. Paucis haecomnia accipe a poeta Sa- Angilberto, quem monachura indutum anno tantum-
Sone sub hoc anno 794 : modo 796 contendit. Yide, si lubet, eumdem ad an.
Dira veneniferaeconatusseminasectae, 794, n. 26 et seqq.; qui lamen n. 108 non dubilat
QuseFelix iufelicimalesparserat ausu, de profeclioiie Angilberti Roniam, quia epistola 65
Vellere de saeroDominiradicitusagro , Alcuini, Adriano directa, commendatitia ipsius An-
Catholicusprinceps,synoduiucelehrare vocatos gUberti, non ad alium annum revocari potest, ut et
Undiqueponliiicesjam dictamfecitad aulam. ipse demonstrat. In ea inter csetera sic hatietur:
Nec non affueratStephanuscumTheopliylacto. « Excellentissimus domini mei regis missus, filius
Namfuit autistessedislegalusuterque
Romarjse,quos papasacer mittens Adriauus equidem meus Angilbertus ad beatissimam summae
Rite suainservarevicemmandaveratillic. auctoritalis veslrae dirigitur paternitatem quem
Tunc igitur cuncticumdecreio generali omnibus amicis valde fidelem esse probavimus, et
Hanc condemnaruntheresim,scriptusquelibellus maxime vobis, ut vere dignum est, sanctissimaepa-
Est illam contra,quemconfirmaveratille ter, qui vestram laudabili voce bonitalem ssepissime
Ponliticumcoetus,simuiel subscripseratomnis. domno regi sub praesenlia multorum testium narrare
XLYII. Hoec est tertia proscriptio solemnis juri- solebat. » Ex quibus verbis pei*spicueapparet ponti-
dica, canonica, legitima hseresis Felicianse.; Feli- flcem, et Angilberlum inler se novisse, ex priori
«ianse, inquam, quainvis enim in concilio Francofor- scilicet anni 792 itinere, quo Romam Felicem addu-
diensi distincte petatur Elipandus, hoc fit, quia lit- xerat. Porro vera he sint ac- legitima, quse super
teris suis ad qnoestionemdirimendain ipse provoca- *jR caput secundum hujus concilii Francofordiensis de
verat, qui moi*dicus doclrinse Felicis adhserebat. imaginibus proferuntur hinc inde ab scriptoribus,
Yerum etsi terlio fulmine ictam, non tamen adhuc nostrum non est definire. De hseresi Feliciana men-
exstinctam, conalus viresque, quas exeruit imposte- tio in his litteris Caroli et Adriani nuUa habetur.
rum, leslatum faciunt. Hinc miror Aventinum scri- Quid'?.silentium istud de dogmate aeque et forlasse
psisse lib. iv Annal. Bnjpr. « Terlie ibidem (Fran- diligentius aclitato quam dogma de cullu imaginum,
cenofurti) condemnata est hseresis Feliciana Elipan- nonne suspicioni poudus addit eorum, qui inter sup-
dianaque de adoptione Filii Dei. Omnes subscripsere pesititia amandandas hasce litleras putant? Yide
sacerdoles. Elipando cognoscenti errorem situm ve- quaedicimus in Yila Paulini, cap. 7, num. 6.
nia, itideni Felici data.*Dignilasambobus servata: » L. Carolus autem epistola sua, omni comitate
cum de dignitate ibi nihil aclum fuerit, et neuter referta, canlabat, ut dicitur, surdis, et Palres moni-
eorum resipuerit ex eo, nec, ad sanam mentem fe- tis suis et praeceptis nihil proficiebant. Hoc docemur
dierit, sicut actus sequentes compi*obarunt. Adde a Leone III, qui in concilioRomanp an. 799, actiene
neque ipsos ibi tunc adfuiSseveniam obtenturos et 2, sic habet: « Sed nec illud metuit almum et ortho-
dignitatis reservalionem, ut ex epistolis ab hoc con- doxum conciUum (id est FrancofPrd.) qupd in cnn-
cilio lalis patct, quoe absentes eos, quibus mittunlur, spectu domini Caroli prsefulgidi et orthodoxi Magni
ostendunt regis pro hujusmodi re gestum est, salis reclaefidei
XLYHI. Igitur Carolus rex, qui concilium coege- coulinere et anathematis vincuiis jaculantes eumdem
rat, morem gerens Elipando, accuratius doctrinae -• Felicem, si in errore persisleret, cum sequacibus
suae examen poscenti, quod in eo definitura fuerat, suis condemnaverunt. Et ut audivit vestrum , conci-
remisit. Addidit quoque epistolam Adriani papje, G ' lium, in suum vomitum, ut canis, reversus est in
quam Cointius ad an. 793, n. 15'et seq. putat ex volulabro luti, ut audistis per suum blaspbemum li-
epistola Elfpandi a Carolo papse transmissa, velut; bellum, quem ad venerabilem Altiinum abbatem mo-
responsivam malse doctrinse ex concilio Romanoi nasterii sancti Marlini emisit, in pejorem latratio-
emanatam, Adrianum direxisse Carolo, miltendami nem devenit quam antea. > LibeUus bic FeUcis ad
Elipando. Insuper libellum Paulini, nomine episco- Albinum, de quo loquitur Leo, scriptus est, ut ex
pprum Italise, auctoritate tamen universi concilii,, ejus verbis apparel, post synodum Francofordien-
et synodicam epistolam Germaniae, Gallise,Aquita- sem; adeoque alius est ab eo, quem supra n. 38
niae et Britannise, episcoporum. Nec derlignalus fuitt memoravimus, scripto posl suam ab Roma profe-
suo nomine aliam dirigere, qua utrumque charitates ctionem qiiando arma, quae ficte deposuerat, resum-
yere paterna alloquens ad viani veritatis feducere\ psit, seu verius, quae nunquam deposuerat, denuo
, ccnalur. « Dein quartp IPCP,inquit, meae prcpriae; contra fidem datam impugnavit. Sed de hoc libello
unanimitatis cum his sanctissimis prsedictcrum Pa- inferius.
trum decretis et catheticis stalulis censensum sub- LI. Ante hunc enim, imo statim a Francofordiensi
nexui, sicut vesraetipsi in vestra epislela, quami concilio, in qtio primas, vel quasi primas tenuerat
mep specialiter assignastis nemini, rpgare curastis.»i Alcuinus, videtur scripsisse Elipando, quia ipse pro-
Quara sic claudit: « Redile ad pium matris Ecclesise i vocaverat Carolum per litteras ai congregationem
gremium. Illa ves fpveat et nutriat,-denec ecctirratis5 coneilii, epistolam amoris plenam, ut tam ipse quam
m virum perfectum et in pleniludinem corporis3 socius perfidiaeFelix redirent ad saniorem menlem.
Ghristi. Habetote nos cooperatores salutis vestrse,; , D Hujus epistolaepartem juvat recitare. Est enim insi-
catholicoepacis auxiliatores, et societas noslra sit ini gne charitatis arguroentum et specimen vere fra-
Chrislo Jesu Doroino~nostro. » Hinc etiam vides hos5 ternse correctionis. « Yenerabili et in Chrisli cha-
episcopos non adfuisse concilio. ritale amabili Patri Elipanto episcopo, ecclesiasticae
XLIX. Acta concilii innotuisse Adriano papse du- pacis filius Albinus levita salutem. Perfectio fraternas
tiitandum non est, cum per legatos suos Theo- charitatis in gremium pacificseunitalis multos coUi-
pliylaclum et Sieptianum ille proefuerit. Sub hoce ' gere amicos congaudet, et quoddam arbitratur com- esse
lerapore niisit Carolus Romarn denuo Angilberluml dispendium sibi ipsi, si non se ipsum latius
pro causa imaginum,.ut colligitur ex responsionee mendare studet, ad viros famosi nominis el laudalse
Adriani ad Carolum, quam per partes recitat Baro- pietatis, ut sit unanimitas spiritualis veraedilectio-
nius uoster ad an. 795, n. 32 et seqq. « Direclum,, nis, licet quaedam separatio corporalis visionis. »
ait, a vestra clementissima prsecelsa regali potentiai Et post aliqua : « Nec mihi est, pater optime, tecum
suscepimus fidelem familiarem vestrum, videlicett in hac parvitalis mese chartula disceptatio sublimis,
Eiigelbertum abbatera et ministrmn cappelloe sed supplicatio humilis, obnixe deprecans, -ut apo-
Edidit nobis capitulare adversus synodum, quseproe stolicam doctrinam in catholica unitale el pace, tota
sacrarum imaginum erectiene in Nicaea acla est. » mentis inlentione consequi studeas, et populo tibi
Coihtius, qui Caroli litteras de imaginibus et Adrianiii commisso sis signifer ad sempilernae beatitudinis
responsionem, et Hincmari bac de re auctoritatem,i, prosperitatem; nec nova quoelibet nomina permittas
iilas ut supposilitias, hanc ul inlirmam repi*obat, ;, paternis inseri traditionibus, etc. > Et in fine epi-
577 DISSERTATIO HlSTORICO-CHRONOLOGICA. $78
stolae:« Yns vero communiter obsecro in calce hujus A J Sic an. 792 Ratispenae adfuit Felix, abfuit Alcuinus,
epistolae, sacratissima lumina Hispanioe,ut memo- qui tunc erat in Anglia. Sic an. 794 Franconofurti
riam nostri in sacrosanetis vestris orationibus habere interfuit Alcuinus, non interfuit Felix, ut supra n.
dignemini. » 47 visum est. Ergo de concilio Aquensi an. 799 surit
LH. Hane epistolam, uli diximus nurriero praece- hsec intelligenda. Libros auleni Alcuini, sicut ille
denti, scriptam censemus slatiin a concilio, quod exposlulaverat, examini peritorum vijoruin propo-
aestate ineunle celebratum esl, teste Egihardo; silos auctori remisit Carolus, a noevis quibusdam
quam accepit mense Julio <exeunle Elipandus, ut purgandos, quos [mrgatos ad manus Caroli deutio
conslat ex ejus responsione, quae quidem satis su- direxit Alcuinus piaemissa prsefatione, quam habet
perque aniai-ulentaostendit quo spiritu scriptor ejus Baluzius toin. IV MisceUan. cit., cujus titulus talis
ageretur. Sicenim ait: «Revei*entissimofralri Albino est : « PraefatioAlcuini in libros septem adversus
diacono, non Christi ministro, sed Antiphrasi Beatp Felicem ad Carolum Magnum. > IncipiLautera sic:
fetidissimi diseipulo, tempere gloriosi principis in «Hos quinque panes et duos pisciculos simul septen-
finibus Austriaeexorto, novo Ario, sanciorum vene- nario numei*o consecratos de aposlolicae fidei pera
rabiUumPatrum Ambrosii, Augustini, Isidori, Hie- prolafos veslraesanctissimseauctoritati direxi Domine
ronymi doctrinis contrario : si converterit ab errore mi david, etc. > Hinc non male arguit G. Cave, qui
vise suse, a Dominp oeternam salutem; et si noluerit, asserit anno 718 hos septem libros contra Felicem
seternam damnationem. Epislolam tuam a rectae ab Alcuino compositos. Cum enim auctpr dicat se
fidei tramile deviam, nitore sulphureo horrificam, eos in proniptu habuisse anno 799, quo anno coram
siiperstitioso sermone scriptam, exeunle Julio acce- .n rege cum Felice disputavit, necessario dicendum vi-
pimus relegenlem. » El coetera ibi eodem stylo di- detur eos annn saltem superiere fuisse cenfectes.
clata, quaeproferre supersedemus, ne bilem stoma- LY. Satis autem non fuit Felici uno libello perfi-
chumque leclori commoveamus. Oblateranti autem diam effutiisse, sed et dialogum cum Saraceno com-
deliro seni Elipando Christiana mansuetudine, sed posuit, quem Carolus videre cupiens Alcuinum de
nervosa virtute reposuit duobus libris Alcuuius, ad- ipso percontalus est. Qui respondit epist. 15 : « Di-
dilis et aliis duobus de Incarnalione Christi, qui qua- sputationem Felicis cum Saraceno nec vidi, nec
tuor sunt contra Elipandum. Sed hi serius prodie- apud nos inventa est. Tmonec audivi nomen illius
runt, ut dicetur infra n. 66. antea. Tamen dura diligentius qusesivi, si quis ex
LIII. Contra Felicem vero, qui libellum supra nostris famam Ulius audire.t, 221 dictufh est mihi
n. 50 memoratum conscripserat, septem libros com- quod apud Laidradum episcopum Ltigdunetisem in-
posuit, qui aliquando nomine Paulini circumfereban- veniri potuisset. Quapropter sub festinatione direx;
-fur; verum ipsius Alcuini partus esse idem ipse te- missum noslrum ad praefatum episcopum, si forte
statur lib. i contra Elipandum : « LibeUo Felicis, ibi invenire potuisset, ut quam citissime vestraeprse-
ait, septem devotionis nostrse libellis respondi, sentiaedirigerelur. > Hujus disputationis, seu dialogi
omnesque ejus pravitatis evacuavi doctrinas. Qui argumentum indicare videtur Leo ni papa in synodo
lecti et probati surit in pfsesentia Caroli regis et sa- ROmana acl. 2 sic de Felice loquens : « Et ppslnio-
cerdotum Christi.» Oplaverat enim, imo et postula- dum transgressus legem Dei excelsi fugiens apud
verat librorum suorum censuram antequam in pu- paganos consentaneosperjuratus effeclus est. > Qui
bUcumprodirent; et sicut quondam humilitatis spe- autem paganos seu Saracenos habebat conseiitanbos,
cimen praebuerat petendo sibi dari commilitones ad C < et quibuscum dialogos instituebat, haud quidquam
pugnam cum Felice ineundam, ita et nunc ejusdem boni in dialogo scriptitasse credendus est.
demissi animi exemplum proferendo, petit lucubra- LVI. Interim parantem se Alcuinum ab Iibros Fe-
tiones suas ab ipso Carolo recognosci : cum autem licis relundendos, prsevenit in oppugnatione hoereseos
recognitae fuerint et probatse, promittit se eas missu- Paulinus, cui gratulatur epist. 81, quse inscribitur :
rum ad fratres Gothiam (id est eam Gallise partem « Ad Paulinum patriarcham. De quibusdam hseresi-
ad Hispanias vergentem, quae a Gothis olim occu- bus Hispanicis. » In ea summopere laudat Paulinum,
pata nomen inde traxit, puta Narbonensem, Tolosa- qui quod ipsean. optaverat, jani praestitisset, scribendo
nain, et quas compretiendit Occitania, vulgo nunc scilicet circa 796 «tres librOs contra Felicem, »
Languedocia, quasi Landel Got, terra Gothorum) in- addendo ei « Regulam fidei » metro exaratam, quod
colentes, ut ail in epistola citanda cum de Benedi- erat jam a longo lempore in volis Alcuino; quare
clo abbale, socio Laidradi infra n. 64 dicemus. Est etiam regem adhortatus fuerat, ul in gratiam prse-
hac in re ejus epistola publici juris facta a Baluzio sertim rudiorum et idiotarum id fiefi juberet. Hos
tom. IV Miscellan.; in qua inler cseterahaecleguntur: tres libros cum Regula fidei, quattior operis capita
t Istum libeUum in dispulatione, quse in vestra ve- intelligere videtur, eum opus quadripartitum Paulini
neranda prsesentia cum Felice ventilata est, prsesen- quatuor fluminibus terrestris paradisi comparat.
tem habui. Sed quia nec adhuc ante vestram perle- Lege epistolam, cujus pauca referre circa finem non
ctus est sapientiam,.nec a vobis, cui maxinie suda- gravabor. « Quapropier, venerande Pater et dociis-
vit, comprobatus, ralum duxi publicis non eflerri sime athleta, et dulcissime doctor, simus semper in
auribus. Nunc vero vestra videat auctoritas quid de D ] castris Christi commanipulares, et in una acie sub
eo fieri velit. Tantum deprecor, ut nullatenus prius vexillo sanclae crucis concordi auxilio et virtufe
abjiciatur, vel in publicum proferatur, quam totus, praeliantes, ut suos advefsarios per nos vincat, qui
inter familiares personas vesti*aeauctoritalis exa- vinci non polest. Nunc iterum antiquus serpens de
mini perlegalur. > Quod cum Carolus prsestitisset dumis Hispanici ruris, et de speluncis venenataeper-
gralias ei babet epist. 15 : « Gratias agimus vene- fidiaecontritum , non Herculea sed Evangelica clava
randse pietati vestrse, quod libeUum, secundum ve- (id est analhemate concilii Francofprdiensis) caput
strae jussionis praeceptam vobis directum, auribus relevare ccnatur, et.prieribus nequitioepeculis ncva
sapientioe vestrae reeitari fecistis, et quod notari maledictionis toxica immiscere, etc. »
fecistis errala illius , et remisislis ad corrigendum , LVH. Ut obviam iret redivivaepesli, regis epistolis
quamvis a vobis melius emendari poluisset, etc. » sollicitalus jam fuerat Paulinust ut ipse testatur in
LIV. Hoec autem non evenerunl nisi anno 799 dedicatoria ad Carolum tribus suis libris prsefixa.
quando scUicet egit cum Felice coram rege Carolo « Igitur, ait, saluberrimis venerabilium incitanlibus
Alcuinus ad Aquas. Colligitur ex verbis prioris epi- Iilterarum vestrarum iniperiis, quatenus juxta parvi-
stolae: « Istum liiiellum in disputatione, quae in ve- tatis uieae intelligentiam, licet pigrioris ingenii ob-
stra veneranda prsesentia cum Felice yentilata est, sistat pessibilitalis facultas, scribere tamen quse me
prsesentem tiabui. > Naro Alcuinus ncn disputavit centingit prp causa fidei ccntra pestilentes pravi
cnram rege et cum Felice nisi Aquis.>A ccnciliis cemmenti oiijectionesqualicunque non renuo slylo. »
enim pracedentibus altero praesente alter abfuit. Yerum tii Patres, Paulinus, jnquam, et Alcuinus
573 i)E FELICIS ET ELIPANDI HJIRESi 5S9
doctriria aeqhe ac sanctitale praestantes , sicut altcr• A
. tfactatum : ita Concilium Forpjulierise, etsi ad cbifc
allerum ad certamen contra hostes Ecclesiaesusci- demnationem Felicis congfegalum tiaud dicattir, ai-
piendum incitabat, sic alter cum altero de humilitate; tamen proprie el vere haeresim Felicianam sub no-
ceriabal. Nam sicuti Alcuilius voletiat scripia sua adI mine adoptionem in Filip Dei incarnatc astrueutium
Paulini. eiamen deduci, ita Paulinus hortatus estt prcscripsit. Sed cceptam viam prosequamuf.
Carolum epistola quadam, cujus adhuc fragmentumi LX. Opera, quse hucusque regesta sunt, et in quse
superst, ut exploratam, priusquam publica libri suii desudarunt Paulinus et Alcuinus, qualuor annofum
ffueretur luce, Alcuini haberet sententiam. Orabatt spatium comprehendunt, nempe ab anno 796 in-
autem : « quatenus (suiit ejus verba) hoc nostrum, clusive quo prodierunt Paulini libri cum Regula fidei,
licet tion pretiosum, quodcuhque tamen munuscu- ad an.799 quo medio tempore Alcuinus suos cortcin-
lum ad manus reverentissimi viri, et in divinis rebusi naverat. Verum incassum cuncta jactat, et oleum et
peritissimi et praeclariAlbiniscilicetsummsefeligionisi operam Patres bi perdidisse videbantur. Animos
perspicui oratoris veslri, mibique super omnia fla- tamen non despondit CarPlus revocandi ad salutis
ventmm favorum dulcissima mella , urgentibus ve- viain errabuhdos, novumque lapideiti movit, iridi-
siris veherandis imperiis deferatur. » cendo scilicet conciliumTJrgeUitanura,raius anguem'
LVUI. Litiros hosce anno 796 Paulinus vulgavit, faeilius enecandum, si in sua specu petefetur, et iri-
uf non obseure colligimus ex anno bissextili, cujus; super sbllicifahdo Leonem III ad aiiud conciliuni
myslicam inteipretationeni prosequitur in ipsa dedi- Romse cogeudum.
caiioriis epistola, quia talis revera erat annus seplin- LXI. Romanum hoe concilium non anno 52 regni
gentesifflus nonagesimus sextus. Sed non hisce tan- g] Caroli, ut putavit Labbaeus, sed 51 celebratum ad-
tuffifflodo scriptis in Felicianam haeresim hoc anno vCrtit jure Cointius ad an. 799, n. 16 : « Hoc anno,
insuffexit, yefum etiam proscriptionesynodica hae- ait annalista laudalus, Carolus annum regni sui tri-
reseos, in suo concilio Forojuliensi prolata,quod hoc; cesimum primum absolvit, iniitque tricesimum se-
aiino celebratuiJJ post Paschatis festum in disserta- cundtim octavo Kalendas Octobris. > Leo enim
tione nostra secunda saiis superque demonstravimus. exeunte Aprili mense , ob tumultus ih se coneitatos
Hic sistere aliquantulum noscogit. P. Pagius, qui ad[ et injurias a Paschasio el Campulo Adriani decessoris
ati. 791, nvS et scqq. affert, etsi alia intentione ar- sui gentilitius , sitii illalas vu Kal. Maias in litaniis
gumentum, quod honorem dainnatiotiis baereseosFe- majoribus, Roma discessit in Gallias ad Carolum pro-
FicianaePaulino ejusque concilio eripere posset, riisii fecturus, abfuilque Urbe usque ad divi Andfeaeapo-
dilualur. Ait enini adversus impugnatores mysleriii stoli festum', neiiipe usque ad prid. Kal. Decemb,
Iricurnatioiiis in genere -tanlunnnodo definitum ini Qua de re cohsule Anaslasium in eumd. Cuni aulem
cphcilio, non vero adversus Felicem in particulari. an. 55 Carolini regni, tesle Alcuino infra Citando
Si hoc admiltis, in dafflnalioneFelicis ejusque male- n. 74 in ea synodo Felix ejurando perfidiam Suam,
sanaedoctrinsePa'ulinu'scum suo concilic nullas par- mentiohem queque fecerit synodi Rbmaiisejam" sub
tes baljuissef, si, quod ait Pagius, generatim tan- Leone habitae ad quam nec citatus esl Felix, nee in-
tummodP fuisset c actum in ee coneilic, adversus: terfuit, quidquid contra Berninius Histof. hoefes.
eos qui variis erroribus implicati de mystefio Trini- soec.ix, c. 1 scribat; nam confessiofidei Felicis non,
talis, praeseriimque de processioiie Spiritus sanctii ut ipse pulat, habita est Romae, sed Aquisgrani, ut
non recte senlietiant, acpraeterea adversus eos qui ini f,. infra paiebit, consequens est hanc cogi non potuisse'
^*
duos videntur filios unum Christum Dei Filium divi- nisi ante advenlum Leonis in Gallias, adeoque anle
dere, dum illuni naturalem et adoptivum afiirmarei diem vigesimam quinlam Apiilis. Igitur ineunte anno
moliuntur, inquit Pauiinus in sua Oratione. Quibusi 799, trigesimo primo regni Caroli Leo ponlifex in
verbis ostendit concilium islud adversus Feiicemi basilica sancti Petri episcopos numero quinquaginta
Urgellltahum eongregatum nori fuisse, sed genera- seplem convocavit, qui denuo haeresim Felicianam
lim adversus Ebioriitas, Nestorianos, aiiosque"haere- proscripsertint. Converitusoccasic Ubellus, de quo
ticos in sacruni Incafriationis mysterium peccan-u u supra dixifflus, fuit, nt habet Leo in act. 2 concilii,
les. » el Felix fassus est in professione fidei Aquis fncise.
LIX. Verum ex textu Paulini a Pagio relato evin- « Per auctoritatem synodi, ait, quse nuper in Roma
cifur, ei quidem ut ego sentio apertissime non riiodoi ' hac intentione, prsecipientegloriosissimo ac piissimo
in geuere, sed speciatim damnaium dogma Felicis, Doniino nostro Carolo, adversus epistolam meam,
quod ex factis illorum lemppfum comprcbattir. Duaei quam dudum (non autem nuper, ui habet Pagius) ve-
pfaecipue hsereses tunc lemperis lacessebant Eccle- nerabili yiro Albino abbati Turoneusis Ecclesiae
siam : altera in Oriente de precessipne Spiritus sancti scripseram,congregala est. In qua 222 syriodoprae-
apud Graeces; aitera in Occidenlede adoptione Ctiri- sente Leone aposiolico et cum eo caeteri episcopi
sti Filii Dei apud Hispanos. In utramque insurgit Pau- niimero 57 residentes, et plerique presbyteri et dia-
liiius, utramque proscribit et damnat. Sicul enimi coni cuni eis in domo beatissinii Petri apostoli. ...
dici tiaud potest damnatos lantum in genere impu- dictas sententias. . . nostras excluserunl. i Verum
gnatores mysterii Trinilatis, cum prmsertim de pro- ' nedum excluserunt, sed nisi resipisceret, eum ana-
CessioneSpiritus sancli non recte sentientes damnan- D llieniatis vineulo perstrinxerunt. Ait enim Leo
llir, ita non est ditendum fantum hi genere damnatos; act. 5. t Felici Orgellitanaeecclesiaeepiscopo, si no-
ihJDUgnatoresmysterii Incarnationis, cum conceptisr luerit declinare ab hseretico dogmate suo iu quo
VerbisPaulinus cos damnet, qui in duos filios, ndtu- ausus est Filium Dei'adoptivum asserere, anathema
ralem et adoptivum,dividereClmstum FiliumDeimo- sit. » De hac synodo conlinuator Pauli Diaeoni sic
liuntur. Nos quidem non diclmus concilium praecisei habet: « Conlra quam haeresim Leo terlius papa
congregatum adversus Felicem, sicuti neqtie adversus; cengregata Romsesyuodo, mullis eam Evangeliorum
Graecos,sed diciraus irieo damnatam et sanctorum Patrum testhnohiis in perpetuum dam-
ST,,£Uf/.aTOfiax01Js'
utramque tiaeresim,et satis circumscriptain illamFe- navit. >
licis, etsi ipsius hominis'mentio uon fiat. Non enim LXH. Haud ita mulfo post actuffl, Romseconcilio
est necesse, ut concilium ad boc unum, et non adi Leo HI male habitus, ut dictum est, Carolum Pa-
aliud5 pfoposituiti congregetur, ut dicalur vere et derbune degentem ob tumultiis Saxonicos adiit. Ex
proprie errerem aliquem prpscripsisse. Alioquin nec; hinc, re cum Leone comriiuriicata,ut paf est credere,
ab ipsa synodo Francofurtana, vel Ratispotiensi etiia- manum episcoporum et abbatem rex misit UrgeUam,
riasse haereseosFelicianaecehsuram et damnationemi ut ibideni' celebfato concilio Felicem ad cor revoca-
dicendum esset, quod nemo adhuc dixit. Quandoqui-• rent. Proviricia coitimissa est Laidrado Liigdrinensi
dem non ad negotium solius damnationiS adunatae: episcopo, qui accitis sibi sociis Nefridio episcopo
fuerunt, sed in hae de.conjuralione Pipini in pa- Narbonensi, et-Beriedictoatibate, aliisque earumdem
trem, in illa de quamplurinius aliis i*ebusest per- dignitatum viris hoc ipso araio yerrexit Urgellam*
R«I hiKsM^ATio HisfhlRtco-CilROiv6f,orSCA. k&0.
Hoe totum cbiligituf ex Aleuino, qui his sancfissimis A solutium. [Secundumautem hoe anno 799 cum Ur-
virislibros suos contra Elipandum inscripsit, quo- gellam iterum Benedictus ' cum Laidrado profe4
rum forte breviculum ef summam, ut dicetur infra ctus est. . . ,. . ,
n. 66 tiabere prae manibus voluit, in solatium iline- LXV..De hac gemina profeetiohe in prsefationead
ris, ut ailin praefatione, ut docffinis ih iis contenfis libros conlra Elipandum, alloquens ipsos missos et
coutra adversaribs munirentur, et prsecipuecontra' proficiscentes viros Alcuinus verba facit. « Per di-
epistolam jam dhi arite vulgaiaiti ab Elipando et sibi vinaesuffragiapietatis hanc nebulosamimpietatis se-
directam. Pagitis adarinum 799, h. 13. Et ad an. 800, Ctam clara virtutis luce pridem discutere studuislis,
n. 18, et Cointius ad an. 799, n. 30, 'duoitinefa in eiiam et Christo donanle coeptumprsedicatinhis cpus
Hispaniarii horum episcopqrum distiriguenies libros mulla ex parte perfecistis. » Hoecverba prieri appli-
contra Elipandum datos hohnisi an. 800 assef unl,' et canda videniur profectioni, qua per Benedictum ab-
pro secundaprofectionereservant. Yerum.Hispaniam tiatem .unum ex apostolicis viris libellum superius
duplici ilinere eos repeliisse esto. Post cohversionem menipratu.m.misitcirca tempus, quo scribebat litiros
tamen Felicis boe anno 799 in conciUoAquisgranensi contra Fplicem,putaan. 797vel 798;sequentia autera
secutam, neulfum itef suscepium pulamus."Qubmqdp de secunda bujus anni 799 missione verisimilius
autem res sebabuerit; ihex n. 65 palebit, cum pauca sunt accipienda : « Ad cujus piissimaepraedicationis
de Laidradb Nefridio' et Beriedicloprius disserue- yenerabile opus mandante gloriosoprineipe et devo-
fimtis. tissimo in omni bonitate Carolorege vos iterumitu-
LXDJ. Laidradus, qui primas inter sbcios tenebat, ros esse audivimus. > Duplexergo profeclio est ma-
et dtictor videbatur verbi, vir erat pietate sequecla- jj ljifesta. Sequitur autem de secuhda : « Quapropter
fus acdoctfina. Supersunt nbnriulla ejris ppera, dej paucorum arripui laborem dierum in solatirim san-
qtitbiis censule seriptbres Biblictii.ecclesiast.Nbfi- Ctissimiitineris vestri, quatenushaberetisin manibus
cuni fuissegenereauctor estThebduIptiusiii Paroen._ cujusdam epislolaenieo nomini directaeab Elipandb
ad Judices v. 119, loqubns de ee priusquam ad ca-. Toletano episcopopias ac pernecessarias responsio-
ftiedram Lugdunensema Cafolo pfomoveretur : nes, ne forle aliquorum ex ejusdemepistolaelectione
Koriushunc genuit; hunctu Lugdunefuturum mentes macularentur, quia easdem audivimuslitte-
Pontiiicemsperasrelligionisqpe. ras in aliorum prius pervenire manus, quam nobis,
cui mi.ssaesunt redditae. « Hanc, cujus hie meminit,
Iljideffldocemur missum dominicumuna curii eodem epislolam illam esse arbitramur, quam superibri
Tbeodulphb per Narbenenseni pfbviriciam egisse, tfiinporeposi exactum concilium Francofordiense in
Ejus vere electicnemin arctiiepiscppuhi aii. 798 et Alcuinum,scriptam supra num. 52 recensuimus.
anne sequenti prdiriatiohemCointius"ponit ad an. LXVI. Huic igilur et similibus seque forte livore
798, ri. 10 et 11. Cum Laidrado adjuhguhturNefri- scatentibus Elipaiidi epistolis responsioneroAleuinus
dius , qui Danieli archiepiscopo Narbonensi de quo instituit quatupr libris conclusam, quos vplutit Pa-
nbs supfa n. 24 in eafhedram ejusdemecclesisehaud gius et Coinlius, nec nos abnuimus,-anno 800;: quia
niulto atite htinc annum successefat, ei Benedielus in eoruro primo meminit Felicis jairi conversi, et a"d
aJibas Anianensis. Hie ex voto, qub se qbsfrinxerat bpnam frugem restituti,, adeoque post conciHuirt
cutiJ periclitanti in fluvioTicino ffalri, arma yjcfri- Aquisgranense an. 799;. Pulant Pagius et CoititiuS'
cia Cafbli MagniLongobafdbsItalia pellentis anM74 „ hos libros esse eos, quos hic vocat pias et necessariai
secuto, mahuta praebensin vitsedistrimen adduclus **responsiones,datas peigentitirisUrgellam; in quibus
et ipse fuil, factus est fflbnacbusaetatis suseanno 23 si memoria iuserilur Felicis jam coriversi ati. 799,
in ccenobio sahcti Sequanj. Verumcum arino 780 in inferunt iler anno sequcnti 800 affigendum. Vefuffl
atibateni ehgereiur, ne horioremcogereiur suscipere, quia supervacaneum iter Urgellensepost convefsio-
in patriam id estGolhiam, seu Septimaniam se re- nem Felicis, cujus gratia suscipiendum erat, videri
cepit' ihique ih paternis pfsediismonasterium con- potest, has pias et necessarias'responsiones, quas
6truxit ad fluviumAniahuin, parva primum ceUaopiis yocat.pqucorumdiertimlaborem,aiium esse opuspu-
auspicahte, quodpostea in ingehtem niolemexcreyit. tanius a quatuor libris in quibus mehtio Felicis
In qtio enituit largitas ejus erga fame pressos anno cPnversi pccurrit, ccntra Elipandum seriptis, in hbc
795, cufflpfaeterahnonam pfudehtei*ffatribus usque a Pagip et Ceintip, qui earum nomine iibros illos
ad novaS messes resefvatam, iminanem paupefum comprehendunt, dissentientes. Suspicamur enini ali-
multitiiditieni undique eo anno inopia laborantem . qued bi'eve scriptum fuisse, paucorum dieruin labore
pavil et aluit. Perchafus Aicuino evasif ex studio . concinnatum , puta cerapendium summamque argu-
patriain tuehdi ab eiroribus Felicis, qrii Septiman- mentornm ei responsionum, quarum ope occurren-
niam invasefant, a quiljtis tiedume pletie homines, libus objecliouibus,ut ila dicam extemporaneisfieref
sed et prsesules ecclesiaeefipuit, adversiis eo.sdem satis. Non enim quatuor ex professo conscripti libri
disputatiotiibusssepecongressus.Haecnos contraele : paucorum-dierum opus dicendi forent, qui pdiicdriim
Coiritius annis siipfa aitaptis fusius ex Snjaragdo dierumlabore haud fuerant abselvendi. CpminpdiPri
scriptpfe Vitae Behedicti,
' " ' septuageriarii demertui . autem studip et tempore quatuor illos corifecisse
ari. m. .. .]D credhnus libros, in quibus. utpote absolutis pbst
LXIY. isigitur est, pef quem Alcuinus respcndens conversionem Felicis, de ea mentionem habere po-
t emnibus ahbatibiis, filiis ef fratfibus qui suht in -. tuerit. Quamvis enim iisdem prsesuiibusinsciiban-
Gethisepaftitius, > dicifse jam misisse libellum, in tuf et offerantur, non tamen est necesse 'diceie
ejus tempprisquaestioiiibussolatiumfutuf um. « Quem illud idem scripium esse, quo, cum Urgellatii pfbfi-
(jijjelluffl), ait, diiexifflus'pef' Beafum Benedicium ciscerenlur, ipsos donavit. - -
yotiisadsolatiufflet ccrififinatinnemfideicalhplicae.> LXVII. Quodsi adhuc pergis contehdere libfos hbs
Et addit : «'sed ih fflanibus hiajus modo habenius cpnlra Elipandunicomprehendisubrtomiiieresponsib-
opus prbptbf alias Causas, quse (sic) in Iibellovene- num Laidrado et spciis missarum, quqd egp quidehi-:
randi Felicis Iegimus;'et iUhihvolente Deovobis-di- nen concede, adhue tamen non evihciltif profectib-
riglnius (pro difigefnus)postquam lecfus ef probatus . nem secundam Laidradi et sociPrum an. 800 qub"
fuerit ab.episcoplsrioStfiset domno rege.»"Et infra : libri ex memorata conversione Felicis evulgati di!-
« Qiiae'omriia pleriius. . . lectiifi estis in eodem li- cuntur, evenisse. Expende vefba tisec praBfatioms:
bello, quem modo in manibus habemus. » Ex his « Quorum (librbrum de quitius stiperiiigegefat) le-
vefbis iUudduplex iter, quod supra n. 62 Pagius et ctione pielatem vestrarii congaudere arbitfoiy qhia
Cointius statuenmt, sic conciliandum videtur, ut tolum illud opus vestro gaudebam dicafe riomifi,
primum fuerit antequam evulgaret contra Felicem vobisque primo oninium direxi probariduriiiatqiie'
iibros, de qmbus hic agit., et ea prima vice per.Be- ; corrigendum, judicio vestraeauctbritatis' alque sa-a-'
nedictum abljateih difeiefit UbeUum,qui' eis fpret _ ctitatis tantummodo contentus, nec in putilicasi
'
S83 DE FELIClS ET ELIPANDI HJIRESI «84
aures easdemmeaS devetipnislitlerulasprpce- ^ arbitrabatur adhuc constrictum, uti e at f evefa, q-ai
ere velim,nisi priusv estrse aucloritatis censuraexa- postea solutus fuit.
SS23
minentur et fraternae congregaticnis lectione confir- LXX. Nec officere putes posuisse Alcuinum epi-
mentur; satis mihi sestimans illorum judicio exa- stolas in calce librorum contra Elipandum scripto-
minari, quorum dilectione singulariter me laborare rum, vel saltem publicatorum nonnisi anno 800. Non
elegi. > Ex his verbis liquet prius direxisse libros enim suitf;fostus ejusdem auctoris ac Iibri. Potuit
examinandos, et lectiene cengregatipnis cnrtfirman- autem epistolam ante aliquod tempus latam libi-is
dos, Laidradi scilicet et sociorum,quam in publicam suis posterioris aetatis addere, quin iuferendum sit
lucem prodirent. Pptuit igitur tantummpdo primis ejusdem esse epistolam temporis ac libros. Insuper
veluti lineis designatum et adumbratum opus, Lai- ordo epistolarum in Alcuino praesertim, in quo secun-
drado et sociis proficiscentibus dirigere, evulgatu- dum dignitatem personarum non secundum tempus
rus, dein examinatum approbatumque commodiori digeruntur, non est atlendendus. Nam ut observavit
tempore , quod et praestitit an. 800 inserens, cum Brietius ad an. Christi 159, « ordo, quiUbrariorum plerumque
noyissimam operi manum imponeret, conversionem in sanetorum Patrum scriptis legitur,
Felicis jani secutam, et dedicans praediclis viris, re- est, a quibus frustra plerumque aliquid prseter litle-
centi praefatione apposita, opus consummato labore ras exspectes. » Tartdemfortasse appones ab Alcuino
perfeclum. vocari quandoque Aquensem Civitatem alteram Ro-
LXVHI.Yerum dubium aliud insurgit ex tiisAlcuini mam, secundam Romam. Esto; quid inde? Ergo, ais,
contra Elipandum libris. In fine enim illorum dua- cum dicit Elipandus : Certifica me qui es positus in
riim epislolarum meminit, Elipandi scilicet ad Feli- _* Roma, de civitate Aquensi, et de Feliee ibi anno 799
cem, et Felicis ad suos de sua conversione, cum ait posito intelligendum. Nimis acuta profecto, et nisi exqui-
se libris iUis addidisse « epistolam Elipandi ad FeU- sita interpretatio isthaecest. Neminem puto ex
cem quondam illius sectse defensorem, nunc yero Deo praeconcepta opinione inductum, dum Roma in epi-
donante, Christianse fidei prsedicatorem. > Et de alja stola hac "Elipandimemorantur, ahsolute posse suspi-
epistola seribit: « Ejus (Felicis) conversionis ad fidem cari aliam urbem praeter veram Remam orbis et
catholicam epistolam imponere curavimus. > Pagius Italiae principein urbcm designari. Sed de his satis.
subdit certum esse utramque epistolam sub hujus Nunc ad Felicem in UrgeUensiconventu laborantem
anni 799 finem datam esse. Yerura etsi alteram de accedamus.
Felicis poenilentia ad suos scribentis non inficiar, de LXXI. Laidradus igitur cum Nefridio et Benedicto
prima tamen, id est «Elipandi ad Felicemes non ita sen- utrisque soeiis peregrinationis suae, ul Urgellam
tio. In ea dicitur : Certifica me qui positus in pervenit, synodum cogit, haeresim proscrihit, hsere-
Roma. >Donec ostensum fuerit hoc anno, de que siarcham autem Felicem ad spem conversionis re-
quaestio, nempe 799, Romoefuisse Felicem, cui hsec servat. Et quidem Patres humaniter agunt cum pro-
Verba petuerint veraciter scribi, a liquidissimis Eli- tervo sene, molliter ulcus tractant, spondentque fore,
aliam
pandi verbis nen est recedendura. Neque eniminluitu ut si Carolum adeat, et benigne ab ipso excipialur
et patienter audialur : tantummodo accederet et co-
«iterpretationem patiuntur prseler quam prime
cuih annc 792 ram quse proferenda, proferret. Haecomnia habemus
ipsa verba praeseferunl. Hinc fit utabbatem
habeamus Felicem per Angilbertum Rcmam nedum ex Marca mox citando, sed etiam ex ore
ductum, ab ee anne epislnlam avellere nequeamus. ^-' ipsius Felicis in principio confessionis suae exhibitae
Neque enim censtat Felicem Remae alio annp fuisse. in concilio Aquisgranensi. Hujus synodi memoriam
LXIX. Sed ex ipse Alcuinc difficullates qusedam debemus Petro de Marca, cujus verba ex liti. m.
hauriuntur, quibus faciendum est salis. In fine libro- Marc. Hispanise describit Baluzius in notis ad Ago-
fnm in Elipandum ait se addidisse « epistolam illius tiardi librum contra Felicem cap. 18, ciiaturque a
Elipandi ad Felicem quondam illius defensorem> se- Cointio ad annum 799 num. 50 « synodum quoque
ctae, nunc vero Cbristianae fidei prsedicatorem. In- Orgelli, ait Marca, ea de re haberi a Laidrado epi-
super inscribitur epistola « Ad Felicem nuper con- scopo Lugdunensi, Netfidio Narbonensi, Benedicto
versum.» Addes et haecverba Alcuini infine paritef abbate, et episcopis atque abbatibus provinciaeGo-
posita : « Maximeorigo hujus perfidiae de Cordova thiae, Carolusjussit, ut contumaciam Felicis blandis
civitate processit, sicut in epistola illius Elipandi ad collocutionibus molirent.» Hoec Marca, qui tamen
Felicem prsefalum intelligi potest, dum eumdem male, ut adnotat Pagius ad an. 799, n. 13, syno-
Felicem adhuc sui erroris catenis constrictum ar- dum Urgellensem an. 794 assignat, non removen-
bitrabatur. > Ex quibus omnibus inferri videtur dam ab hoc an. 799, ut vult etiam Cointius 1.c. Lni-
epistolam dalam post conversioneni Felicis, 799.adeoque drado igitur spondenti campum disputationis cessit
non an. 792 ut nos, sed ut vult Pagius an. Ve- Felix, et sub finem hujus anni 799 trigesimo secundo
rum in promptu responsio est. Alcuinus non aliter anno regni Gallici Caroli ad concilium venit, ibiruie
poterat tunc dicere, si quidem ccnversus de facto rata omnia reperit, quse sibi promissa fuerant* ut
iueratrFelix, cum libros -suo.sAlcuinus absolveret. ipse fatetur in pnneipio confessionis fidei suse his
Nihil ergo mirum, si dicat quondam hmresis defen- verbis : « Poslquam ad praesentiam domini noslri ac
sorem, nunc prmdicalorem fidei. Sensus enim est : I) piissimi gloriosique Caroli regis perductiiS sum, et
Elipandus scripsit ad Felicem ctun quondam erat suae ejus conspectui prxsentatus licentiam ab eo secun-
sectaedefensor, qui nunc, quo tempore haec scribo, dum quod el venerabilis domnus Laidracus (Pro
est fidei prsedicator. Quid planius? Ad Felicem qui- Laidradus) episcopus nobis in OrgeUopoUicitusest,
dem nuper conversuminscribitur episteia, sed inscri- accepimus, qualiter in ejus praesentiam in con-
ptie ab Elipandp facta npn fuil. Patet ex ccntexlu,in spectu episcoporum, quos ad se ordinatio gloriosi
que arguitFelicem tanquam adhuc erreribus irreti- principis nostri convenire fecerat, sententiasnostras,
lum, nam cum eo loquitur de hoeresi communi non quas ex libris sanctorum habere nos de adoptione
abdicata, sed polius adhuc confovenda. Inscriptionem camis in Filio Dei, seii nuncupatione in humanitale
igitur forte Alcuinus apposuit, qui proferens, etsi ejus credebamus, praesehtaremus. >
rancidam epistolam Elipandi, occasione conversionis LXXII. Aquisgranum locus conventus fuit, urbs
Felieis, ipsam inscripsit ex faclo tunc recens secuto, ab aquis, medica virtute donatis, nomen assumens,
et ideo nuper conversuminscripsit, quia innuere vole- inde etiam urbs Aquensis dicla. Hymnus divo Carolo
bat conversionem anni superioris 799, transcribens Magno sacer.
ipse et proferens epistolam anno 800. Illud insuper Urbs Aquensis,urbs regatis,
adhuc inter posteriora verba Alcuini, refertur ad Sedes regniprincipalis
tempus scriptionis epistolae Elipandianse, quo vere Prima regum curia.
couslrictus erat erroribus Felix, et sensus est :
Scripsit Elipandus ad Felicem eo tempore, quo eum In ea enim ex sanctione Caroli Magni auspicabatur
585 DISSERTATIOHISTORICO-CHRONOLOGICA. 586
imperium prima coilationediadematis.Ob templum A FlaviniacensiSi eligente, eamdem adiit ecclesiam.
Yifgini matri sacrum Aix-la-Chapelledicta Gallis.A , Sic enim ait liti. adversus dogma Fj licis n. 1:: «Post
quodam Grano -Neronis"fratre sedificatamnonnulli obituni Felicis illius, qui fuerat qiioudam cpiscopus
somniarunt. Incol33,.testeGuicciardino in descript. in sede Orgellitana,inventa esta liobisquaeJamsehe-
Flaadrioepart. n, Cafolum,si non conditorem;atre- dula ab eo edita sub specie interiogatipuiset respon-
paratorem urbis ab Attila quondam demolitseagno- sionis : quam cum Iegentes cousideraremus, iuspe-'
scunt. Carolus quidem aeris temperie, loci amoeni-. xiinus hominemdiligenteretfraiululetiterinstaurasse,
tate, et praecipue aquarum tepidarum salubritate quantum in se fuit, omnem pravitatem dbgiiiatissui
Hlectiis,sedem .sibi stabiliorem in ea -eiegit, quam in qua dudum fuerat detectus et cenyictus, et prp-
prrvUegiisdonavil,sedificiisauxit, nihilque omisitquo pter quam ab honore episcopatus depositus. Qai
testatam faceret suam erga urbem voluntatem. . licet aliqua vefba, quse prius imprudenter effere-
LXXIH.In hac igitursibipercharacivitateepisco- bat, postea suppresserit, aliqua tamen nunc addidit
pos Carolusadunavit: in quorutn et sui prsesentiaad- quaetunc retinuit. Quarii schedulam ego, ut. potui,
ductus Eelix disputationemcum Alcuinojubenterege jiixta veritatem fideicum reprehe.ndissem,vel repre-
volensnolensiristituit. Ipse enim antagonistse erudi- hendendam publicassem, quidam ex fratribus, ut
tionem pertimescens,congressum declinasset. Scri- comperi, indigne tulerunt, ef non peryersitate animi,
p'tor anonymusYitoeAlcuini : « Advocans (Carolus) utputo, sed simplicitale ingenii afbitrati stini me
AlbinuminstitutoremsuumTurohis et miserum Fe- . non idiecisse zefo fidei, sed zelo inyidentiae.» Quod
Hcenihseresishujus aslruclorem de Hispaniseparti- indignealiqui hoc tulerint in causa fuit opiniosaiicti-
bus, congregavitsynodummagnam episcoporuffl in Btatis, quam sibi hypocrita coneiliaverat, ut Agobai*-
AquisgranensiimperiaUpalatio : in quorum ipse se- dus innuit n. 2 : « Qui incaute admiraulis vitam •
dens medio,Felicem licet valde repugnantem de na- prsedicti.Felicis probanda putant cuncta quaedixit;
ttira Filii Deisecundumcamem cum Albino doclis- nescientes quia non ex vita hominis metienda est
simo disputandorationabiliter confligerejussit. Tum fides, sed ex fide probanda est vita. »
qijantumepiscoporumtuncexslitit silentiuih?0 quam LXXVI.Yeriim nedum ex ipsa schedulasub extre-
c.laraetinexpugnabilisCarolicumauctnrilate magistri mo fbrte vitaeeoiicinnata, ad insaniam eum rediisse
sui fidei confessioatque defen-io? Per 224 p'ura , compertum est, sed etiam antea, in exsilio licet po-
autemFelix fugiens latibuia plurioribus ab Alcuino situs, errores suos non fuit veritus in yulgus disper-
confossusest spiculis in lantum, ut pene omnes ci- gere.' Agobardusn. 5: « Quibusdamadtiucvifens ali-
vitates Israel consummaret,quousqueFilius hominis qua improbanuapersuadefe conatus esl. Ccepitali-
veniret. Nam a secundausque ad septimam sabbati quando, ut dixi,,quosdam docere, ut credei*entDo^
parumaliud gestum est. Omnibusdenique ejuspate- minum nos.tfum Jesum Christum secundum carnenti-
iacta.socordia, atque ab universis apostolica aucto- veraciter nescisse sepulcrum Lazari, diem Judicii,
ritate hseresi confutataj soli sibi latuit deformiter, ete. Hoc ut cognovi, accessi ad eum eoram ipsis,
usque dum dida Cyrilli martyris ab Albino sibi di- quibus ita suadebat, et interrogavi eum, utruin ita
recta legit iamentabililer : Ea natura qumper diabo- prorsus seiiliret. Quod cum conhrinare teiitaret, ob-
luni vitiala est, super angelos exaltata' est propter jurgavi eum, et detestatus sum pravos sei'monesejus,
triumphum Chrisli, alque ad dexleram Patris colle- ostendique ut polui caeterisqua custodia ista repu-
cta. Hanc ergo legenssentenliam tandem se recogno- '{, diarent, et quo sensu loca illa Scripturarum intelli-
visse et impiegessisse voce et nimio fletu testatus gere deberent; ipsique Felici sumptas sanctorum
esl. »Idem qupque fatetur ipse Felix in coufessioiie. Patrum sententias, quaeblasphemiisejuscontrairent ;
fideisuae hac occasione prodita. legendas direxi. Quibus tietis promisit se :omnis
LXXIV.Alcuinuslib. i conlra Elipandum paucis emendationis diligentiam sibimet adhibiluruffl.Pro-
verbishec idem refert: additque eum cum discipulo- pter quam rem silenter eufn dimittens, non pu-
fum comitatu ad -concUiumaccessisse, qui et ipsi tavi necessarium esse easdem blaspheraias«jus in
conversi sunt: « Felix arino prsefali gloriosi prin- exteros publicandas,quia nec ad me pertinebat. »
cipis trigesimosecundoadvocatusvolunlarieveniens Et n. 6 : « Ppst mbrtem vero ejus cognovi per
ad Aquispalatiura, ibique iri prsesentia dorani regis quosdam fideles fralres, qui ab illp audierant, qupd
et optimatum illius, sive sacerdotumDei fationabi- dixerit Deum Dei Patris Filium nullatenus dici de-
liler auditus, et veraciter cohvictus,atque Deo dans befe passum, aut cfucifixum, sed ab ep tipminem
gloriam,veramqueconfessusfidem, in pacem catho- assumpiuffl...., Haecautem faciebat ssepedicfusFe-
Ucaeunanimitatis reversus est cum discipulis suis, lix, quia nullatenus acquiescebatsentire, nec suadere
qui sibi tunc temporiserant prsesentes. » lis autem, sibimet ita valebat, ut crederet in une Domino Jesu
"qui praesenteshaud eranl, epistolam direxit, in qua Christe duarum naturarum unitipnem substantialiter
professipnemiideisuaeinseruit. In ea licel legas in factaiti, et Deum yerbum secundum subsistentiam .
tituie episcopinomen, scias non esse nianu sua posi- carni tinitura. »
tum, sed alterius ; quippe sede pulsus est, ut ipse LXXVH.Ex his Agebard,iverbis licet dedticefeFe-
innuit in corpore epistolae.«In-Dei nomine Felix licem inter vives exstilisse ferme circa an. 815, quo
olim indignusepiscopus. > Et Adoin chron. setatis6 D atidicato episcopatuLugclunensia Laidrado, ejus lo-
ait insuper in exsilium missum, ad mortem usque cum occupavit Agobardtis,qui ab an. 815, si G.
Lugduni fuisse. Cave est fides, cherepiscepi munia in subsidium
LXXV.Ad cor reverso, ut putabatur, Felice non Laidradi susceperat. Cumenim dicat errores non pu-
cessabat Alcuinusconsortem nequjtiaeElipandumad blicasse^iuia ad se non pertinebut,innuit se episco ,
melioremfrugemrevocare, proposito in libris ipsi di- pum aut chorepiscopumtunc non fuisse, cujus alio- ,
rectis etiam Felicis exemplo, «cujus, ait lib. i, cum quin erat deiectum a se malumad aliorum prseserva '
tuis discipulis,venerande pater, humilitatemsectari liOnemprodere, imo et proscribere. Dicendoautem
suadfco.> Putavitenim saltem tunc vere couversum, schedulamamoiteejusa se inventam,nuUamentione
unde addebat eodem libro : « Ego Feiicemoliin facta Laidradi, cujuspartes fuisseni malum compe-
vestfi erroris complicem,Deo miseranle cathoUCum scere, el lato anathemate explodere, quique res Fe- ,
effeti. >Yerura siraulala fuit, aut saltem non eon- licis optime callebat, cujus evocalio ah Urgellitana
stans ejus couversio ita ut communiler creditus sit sede commissa fuerat, ut dictum est supra, liquido
in odore aeternaemorlis excessisse.Ado1. c:« Quem apparet regimen Lugdunensis ecclesiaeIpsum Ago-
fucrunt in eodemipso suo errore mortuum. > Accipe bardum babuisse,cum Felixdecessit..Circa hocergo,
rei historiamab Agobardo,qui initio imperii Ludo- tempus, Felix tandem nigrani elllavitanimim.
yici Pii, Caroli Magni filii, Laidrado, episcopatui : LXXVIH.Quem exitunl nactus fuerit Elipandusia
Lugdunensivaledicente,et optimamparlem in mo- comperto non esl. Non desunl qui fionentur asse-
iiasteiio Suessionensi,ut hatiet chronicon Hugonis rere,etvelintcrediipsumhonmaUtia sua,sed tantuini
FAT&OL.C. 19
581 DE FELICIS ET ELJPANDlJJiERESI -Sgj,
modo dolo Felicis aliquando haeresim Adoplianprum A' cqti, prqptex:quqd mulii qd Asturiqs, alii ad Gallkt
complexum fuisse : csetefum"nec pervicatia erroieni fugere coacii sunt. Ut ejus telp Julianum petam,,qiio-
nec diu in eodein perdurasse; sed episto- cum Luitpfari.dusejus sevi tipmb, ut fingit, conspirit
s Adriani et Caroliregis in S.ereversum', ctincilio ohiniiib, de'his iisdeiriannis cqncilio ascriptislqqueni:
Sropugnasse,
Tcleti ccnvpcalc, mentem piius errabiindam depp- Postea idcniJuliqnus missos qit ad CarqlumMagnum
suisse, et pcenitentiaelacrymis in synodo malam db- cum Elipqnili tegatiqne el. litteris Gumesindmn ejus
ctrinam delestalum fuisse; insuper in vitsecoinmen- archidiaconum,
* et Lupum AndremFiculnei.l etc. >
dabitis consuetudine perseverasse, et In. osculo Do- LXXX. Pergit autem numeris seqq. qstendere fa-
mini an. 810 diem supremum clausisse. Vide Joan- bulosa et inaniamulta in Juliano, et supppsilitia quoe
nem Tamajura Salazar in Marlyrol. Hispano. Pro- de Ascaricb dixit et pretulit, uti quoede ccncilio To-
ferunt ad rei fidem astruendam epistolam Ascarici letario ejusdem Elipandi. Sequilur atilem: « Quod
Bracarensis episeppi ad Elipandum, hujus synodi et ergp poeiiituitElipandum iri cnncilic istc, sic solem-
p.cenitentiaementionem facientem. Irinituhtur insuper niler yiden.titius et consentientibus Mauj-is cpjigre-
testimoniis Juli.ani el Luitprandi in suis chronicis, gato, hic ljobis tiseret aquai. Scio in actis s.eu Vita
quorum.hic ita de Elipando loquitur sub aera 820, saiicii Beati, quam ex legendario Asluricensis eccle-
sive anno Domini 782 : « Elipandus archidiacorius siae, ut ait, deduclam, |oanne Tamaius 19 Februa-
Cjxilanis pontificis Tpletani suecedit in sede patriar- rii, atque ex eb actis sanctcrum inseruere viri cla-
ctiali Tcletana pro dpmlnp Cixilane niagistrb suo. rissimi, eperis niagni cpmpilatores, titijus conciUi
Ad an. 810 prseest. Mala persuasione Felicis Urgel- Toletani inentionem habefi. Sed Joaniiis Tamasi
litani pnntificis inagistri sui labiturin fcedumdeado- n hic mos fuit pfaeposteri quideni judicii et abomi-
ptibne Cbristi errorem ; sed epistolis Adriani papae - nandae audacise, actis genuinis legendariprum et
el Caroii Magni^PippiniFranconimregisiiliiad meh- breviarierum ihyenta pseudp-chrcnicci*um, quibus
lem et verum sensum Ecclesioe redilt. » Sub sera adlioerebat,insererc';' tanquam ex ejusdem texturse et
autem 848, sive an. Dom. 810 de ejus mofle sic : auctoritalis essent Critiiecclesiaslieis illis, quae tra-
« Hoe anno Elipando archiepiscopo Toletano, viro ditiones tipstraegentis antiquas cpnservabant, yete-
prudenti, humili; ac in zelo fidei catholicse ferventi ribus nipnumentis..... Inlcr eaquse sunt tamaianae.
sancte moriuo suilicitur archidiaconus ejus Gume- manus Pmnia tiaep tiaberi debere censee: quae de
sindus. Ipse vero cum pauperum et viduarum lacry- pfsesentia Heterii et Biati in Francpfprdiensi "conci-
mis sepelitur in ecclesise sanctae Justae secretarip. lio, ut diximus, etde Toletano altero (ex Luitprando
Gumensindussuccessor ac diseipulus ihi posuit more scilicet et Juliano) hic dicuntur: atque itideffl quod
Golhicb carmen sepukrale. » Feliceni audimus Gailum prosapia, qui yero Egin-
LXXIX. Yerum ineptiis scatere hprum, opera scri-. hafti lestiraonio, cui detienius potius quam Tamaii
ptoruraquis ignofat?'Ita ut vel inter pseudp-histp- Cfedefe, Hispajius fuit. Mabilionjusacutum tiuc de-
ricos f ecenseanlur, vel inter anUiumfabularum cem- vepiens, ut soiet, vidit, Eginliartuni opponens Gal-
inentatoTes a cordatioribus amahdentur. Audi quae lieoehujus Felicis patrise, notansque Joannem Ma-
in hancfeniscripsit NicolausAntonius Hispalensis I. rianam asserere id non ausuni..... Non jure ia-
C. in opere poslhumo BibliolhecmHispanm, evulgato men in eos inyeptuni, quasi omnes Hispauitiasado-
jussu D. Joseph Sanbz de 'Aguirfe cafdinalis, viri remus fatiulas, tiisce vertiis: Feslivi vero sunt Hi-
aeque dignitate ac eruditione pr;eslantissiitii,' et iii "_ spani, qui quos habent nebulones, Francis aut Gatlis
odorandisinierlucubratibnes scriptoruni dispersis er- '.qscribunt;quos qulem insigniores habemus, sibi vin-
roribusemunctae.tiaris.Hic igilur bitiljothecogfaphus dkant, ut multis exemplispatet in martyrol. Hispano.
Hispanus tbm. 1,-Iib. vi, cap. 2, n. 42 etseqq., sic Meretur hocce scfiptum , ut haec el acriora audiat,
habet:;«Dixirnus mullos esse in ea curando Toletaho sed non omnes Hispani cum eo consehtimus: imo
antistiteElipando., aiit amplificatidaejus'poenitentia et pudet. nos qupliescunque id in manus suminius,
rebtisqtieejus eharrandisTblelanoe^creailpnispseudo- huic enixeque cugimjis jnartyrplogium Hispaniae verum
histoficds, Julianum. scilieet' et Luitpfandum, ex ' Tamaiarioi inniiriieris iictionitius foedo, in quo
quibus aliqua hic dabimus ut vanitafelii ebrum au- vera falsis interpbllata iegujntur, a viro aUquo vefi-
ctorum ostehdariius. ArchidiacdnusJulianus ait (In tatis et bpni gentis npstrse npfflinis amante'subrpga-
chron. n, 595) fuisseToletqnum sub Cixilane arclde- tum..... Obiisse aufein Elipanlduni in pontificatu
piscopo Elipandum, quo iempore Cqrotus Magnus fere jam 30 annprum,id esf qupd tandem Julianussui
Toteti fuii, desponsavilque Galianam Galafri ejus admiratpres decuit,in qun npn discedit a Luitprandi
urbis regts filiam, ex qua, ut quidam auclores atunt, calculo.» HaecijTe,satis superque edocens qua fide
Ludovicus Pius imperaior nalus fuit. Haecmagni Ju- accipieiidasint, quae pro Elipando al» bis auctoritius
liani eniditio esl, quani 225 stupent nostri homi- proferuntur.
nes, urium veteres omnes contra niti et credi velle. LXXXI. Verpm de aelalis et mortis ejus tempnre
Nihil ceftius,'e'st quam luudovicum Caroio regi ex adhuc res est cbscura. Garsias Lcnisa praemittens
Hil Jegarde Sneva uxore procreatum, prope cujus suae CoIIectioni cpnciliprum -Hispanprum chronolo-
sepuicfhni Metis apud saiictum Arnulplium jacere Dan. giam de prmsuhbus Toletanis, Elipandum conjicil in
dicitur :' nihilque a veritate lhagis absonum quam 784. Giunesitidum auteni ejtis successofem in
ToIetiCarolumaliquandpfuisse,Galianamque in uxe- an. 820 , adeoque episcopatui priori annos 56 assi-
rem diixisse. Haeeenjrn ppsteripr una est ex anilibus gnat. Hinc eveniret, ul Elipandi, anno 792 habentis
fabulis,'quse temere in aiiquot ex" npstris historiis setatis annos 82 ut npslfa fert ppinip innixa epistpiae
prnrupefe, jufeque prudeniiores abjudicant. Texit dataj cum Rcmse annp 792 degeret Felix, vita pro-
deinde gesta Elipahdi, aitque eura Tpletanura fuisse ducenda esset usque ad annum 118 aetatis ejus. quae
civeih sbd ex geiiere Goihorrjm (Gracticrum corrupt.e niniium annosa videtur. Puto autem Loriisam'lbqui
ut crediinus editum fuif) deceptumquea Felice Vi- de tempore, circa qriod tii praesules florueruht,"non
centioquescripsissede gdopliqne Christi ad Carolum pi*oecised.e anno, quo adierunt episcopatujn. Nam
Mdgnuni sibi gmkissimum. Vellemquidem in epislola consiat ex supj*a dictis n. 14 Elipandum an. 785 in
Caroli ad eum diTeclayeStigiumliujus aniiciliae ex- cafhedra Tbietana jarii suflectum: quippe eo anno et
stare aliquod. Sub Elipando refert Muzar.qbessub Sa- litterag Adriani papse se monentis de novitate do-
racenbritmjugo veliemeniissimepqssqs fuisse, et tamen clririseet errpris circa feslum Paschatis ut episcopus
paiiidpdsl ((juod in altissiriia quiete ac retius prpspe- accepit; et uf episcppusmelrepplita ee anrib ac' de
ris Christiahpruni otitinere aniuum fuisset) Elipqn- causa cbnciiium Hispalenseceegit. Veresimilius ergp
dus in eddeni Toleta.naurbe cohcilium plurium epi- videluf episceptim renuntiafum annp 780, qubd "si
scoporum habuisse dicilur, qtque eq quidem tempore . annosfereSO.episcopatui ejus ascritias, uti faciutit
quo ail idem Julianus dlibi (n. 402) Muzqrabes vehe- Julianus et Luitprandus, vel qui sint sub eorum
menlissime passi siint injurijs Sarqcenorum prqvo- nomine lalenlcs auctores, non improbante calculuuj
Rgb DISSERTATIO-HISTORiCO-CHRONOLOGICA. > §90
Ntcolae Antonio Hispalensi J. G. supra. laudato, ad A tinit post alios quosdani sticeessqrenf, quj tantum
an 8,09decessura ejus iepones; sicqiie terniinum vitae munus sibi demandatum/pb,nsbiuffl negligentef, ve^
ejus',' quam supra n. 16.exordium tiab.ulsse an. 710 rum et inique adjnpdiimre.xpjeyi.f,Usus eniiri 'fr^s-
dixipius, anno aetatis ejus 99 plus minusve accidisse quenti Maureruffl cbinitiercid, ciim longe atiesset
invenies. ab illorum temportiin felicitate, in quibus eccle-
LXXXH. Garsiam autem Lonisam non prsecise in siastica sineeraque doctrina vigebat, parumque ac-
sua chronologia assignasse annum, quo locati fuerer • cu.rate in saeris litteris versatus esset, in haeresim
praesules Tolelani in sede episcopali ex eo probabile de adoptione Christi Servatoris nostri arroganter
fit,:quod de"Elipando' lo.quens" sic hab,eat: «Anno et igiiorantef injpegit. Qpi^ ppstqa fuil Francofof^
Domini 784 Elipandus haeresi infectus in concilip diensi cpheilib,damtiata.'Ciini vefo 'qulbu'sdam"epi~
Francpfordiensi ccndemnatur. > Fieri petriit, ijt pfp scppis ef Hispaniae urbibus per litteras impietatem
an. 794, qup annp vere damnatus in ccntilio Fran- suam persuadere conaretur, rejectus est eleganti-
cofordiensifu.il, numerus 784 fuerit inconsiderato bus scriptis Heterii episcopi Oxamensis et Beati
suppositus^ qriod evehife facilius potuit iri notis , presbyteri, qui titiefis sacfis apprime eruditi adyer-
Arabicis, quibus utituf, ej pro. 794 scribere 784. stis Elipandum, proeclara: edidefe montiroehia..Suti-
Quod si admitiis, jam' patef hon priecise annum lato Elipando, Toletana sedes Wiestremvirp praj-
creatiphis in episcopuiii, sed tempus, circa quod suii egregio.atque eptifflp commissa'est. >
floruerunt ahtisiites, desigiiasse.' Adde tmllibi eiim LXXXHL Hsec siint, lector optime, qiioe.de Ee*
salis exaetiim fuisse in- recetitione Toletanorum licis et Elipandi haeresi producere liabui; px quibus
prsesuluitii Nam in'Decretum Gundemari disserens „ erroris origiheni, progressum,' interilum, insuper
depfihiamecclesise Teletanae exejus annalibus, ita er-roiis parentum viiam, mores, exittim intelligeres.
eps feeehset: « Quibris (Safacenis) imperantibus hoc Quoadpotui ad leges chfonices:et ciitices cuncta di-
ofdinesecuti suht, Cixilla, Petfus Pulchef, Suni- gessi. Ex his porro conjicere potes quanta fuerit
credus, Concprdius, Elipahdus ," Westrerhirus, san- scriptoi*um, qui adversus tales hoinines decerta-
ctiis Eulogius electus:, Gufhesindus, Bonitus, etc. >, ruiit, et prsecipueRaulihi nostri sanotitas et doctrina;,
qui in cbronblogia Gufflesindumimmediate post Eli- qui etsi prae cseleris ab Bispanisdissitus, attamen
pandurii locat, et| 4 ejusdem' dissertationis iterum non tam eminus scriplis qjtiam cominus dispiitatio-
Westremirum Elipahdo adjungit. Placet bie aliqua nibus hostes, ut ait ipse, nbn formidans, sed hosti-
ejus vertia referre, ex quibus, etsi auclor Hispanus bus formidajidus,eos impetierit et represseril, impu-
prosuis scribat, Tamaib tatiien aliisque ejiismodi gnaverit et expugnaverit, prostraverit, conlriverit,
glbriosis viris fide dignior qualitas vilse et dpctrinae extinxerit, verbb, triumphaverit.
Elipandi irinbiescit: i Petrus Pnlcher Elipandum ha-
.226GHTA0NICA EXCERPTA
EX PISSERTATIPNE HISTQ^
An. 389. B^inosusadoptionem Christi docens dam- C . 786. EUpandus " ut subvertat Adosindairi sollici-
'""
natiif in cerieitip Capuanb, n. 4. tus, n, 1,0.;" ..•'"'" ''. '''"'": .
'"420. Sancttis Ghrcmatius AquUeiensis in Adep- 788. Concilium Narbonense v Kal. Julii, riujn. 24.
tiaries scribit, hum.4. 790. AlcuiffljsAngliam repetif, nuni. 31. t:
•! iBSS.T^heediscusadoptionis nomen et errorem ex 791. Ayari per .Henricuin ducem
; "' Fbfbjuliensens
'"""-' '' '- '
Graeciain Hispaniam defert, num. 5, Carplp subjnganlur, lium. 29.
&'710. Nascitur Elipandus die25 JuUi, num. 16. 792. -Cpntiliuni Ratisppnense in Felicem prapsentp
'. 711.' Mauri "mare transgressi Abilam occupant, Pauline, num. 29. — Felix deducitut* Rbmam per
nura, 2. ": "''--. Angilbertum, .num. 34. — Elipandus scribit"Feiici
f 712.'Mauri Hispalim occupant, num. 2. Romaedegenti, nuffl. 56. ''
'.'"'"
-'713'. Mauri Roderico occiso, Granatse regni sedem 795. Alcuinus cirpa initium hujns anni redit in
consfituunt,
' num. 2. GalUam,nuni. 31. —;Benedictus ad Anianum iluvium
'763-Pipphitis Wormatise• . degens.regnum
- in fllios monaslerip CP.nstructppauperes fame presses alit,
dividit, num."26. jitim. 65.
c"" 772; Petfus Qldradus' Mediolanensis mittitur in 794. .Cqncilium Francefordiense celebratur aesta-
CiaUias ad Garolum ab Adriano, num. 44. Jis itiitip^Iium. 61.'—Alcujnus scribit Elipando sta-
T"773. Petrus regemadit Theodbnis YiUa degentem, •* tim a concilip, num. 51. -^ Respbndei Elipandus Ut-
num: 44. tefis Alcuini accepiis cifca finem.Jiilij^hum. 'M 52. — '
"774. Benedictus mUitat sub Gai*oload Ticinum. Angilberlus Rbmam itefum pefgit.
Deindefit itiotiachus sancti Sequani, num. 63. .. 796. Pauiiiius libfos tres'contra' Felicem eyulgat,
V'780; Benedictus ne crearetur abbas -fugit, n. 63. niiffl. 55 et 58. —-CpncUiuhi Forpjuliense ceiebrat!
^Efipaiidtiscreatuf episcbpus Toletanus, num. SO. DJjin.58.
Cafolus Magnus fit Adriani compater, n. 8.
' ^l. Adfianus' . 797. Vel seq. Alcuhius scfibit ' lib." vu cnntra " Fe-- !
782. ^Sgilato episc, Hispanum monet, liceni. num. 54. !
'ut iidesi tueatuf, niim. 8. —Circa hunc annum ori- 798. Sanctiis Beatus martyr xi Kal. Maii, num.
tur haeresis Feliciana, n. 9. 22. — Laidradus eligitur epjscupus Ltigdun., num. 65.
!"783. PetrhsPapiensis obit, n. 9. —Petrus Qldra- 799. Ejusdeni Pfdinatib, num. 65. — Cpnciliuni
diis cfeatur epise. Mediolan., num. 44. —-Silo Ado- Romanum sub Leonelli, ante die.ffl,25 Aprilis. — Eo
"sihdaehiarittis rex Asturiae obit, n. 10. --'Adiiantis jjiemale habetur a seditipsis in Lifaniis majpribus*
episjcopisHispanisiscfitiit, huin. 14. Etppstea pergij in GaUiaffl.ad Caroium..'— Redit
''-'784.; PeffuS;Medioiatiensisfflonachoscanpiiicisadr Remamprid. W.DecpiH.i'., n. 61 etseq. — Urgel-
juigit';Behedictuiti'atitiatem
' :1 mbnastefii Ambrosiani lensis synpdus. cpgiiur per ^i^radumret spcios in
~cf6af, hiim".iS."'" '" JJelicem, num.. 71. ~- Aqiiisgrane:iise'
"' conciiium! sub
!'"i&ii. Etherius et Beatus insurgunl in Elipandum, Jinem anni, huin. 73. "
.""'':' , .'"'"
'n; 25. "^Elipahdus" sWitiit atibati Fideli mense
" r Qc- " 800. Alcuinus explicit et evulgat lib.iv coptfa EIj-
*--r•*""";" ' > >-'o--—
vfobriinum:!lo;:! iJandum, num. Mt
591 IN J. BASNAGIIOBSERVATlONESCIRCA FELICIS HJERESIM 59»
804. Petrus Medielanensisobit 9 Maii, n. 44, A 815. Idem fit episeepus Lugdunensis, sub quo
809. Elipandus meritur, num. 81. circa hcc tempus Felix ebit, num. 76 et seq.
815. Agnbardus chcrepiscppusLaidradi, num. 76. 821. BeneoictusahbasAniauensismeritur, num. 63.
ANIMADVERSIO
IN JACOBl BASNAGIIHISTORICASCIRCA FELICiANAMH^IRESIM ET ETHERH ATQUE BEATI
LIBROS OBSERVATIONES.
Jam supremam manum dissertatieni npstraehisto- scripti sic aperte patronum agere Basnagium,quippe,
ricae de Felicis et Elipandi haeresi impcsueramus,
cum Henrici Canisii antiquarum Lectienum tcmum TETTI? ^SVrhziye yO.Offii5fft«zt5Ep.\ipp.d$.
secundum edit. Amstel. 1725 percurrentes incidi- Sed quam illegitimeinsurgat in Mabillonium,adverte.
mns pag. 284 in ebservationes Jacebi Basnagii in Gallum fuisse Felicemnon palitur Mabillonius,et ju-
Felicianam haeresim, quam imptignandam suscepe- i*e: quanquam enim Urgella ad ditionemFrancorum
rant tihris suis Etherius et Bealus. Avide singulas .B luncpertinuisset, non hiucinferturGallumfuisseFeli-
excurrimus, neque tamen quiiquam invenimus, cur cem; quandoquidem origine et natali Urgellensem
ncs iaboris nostri poeniieret. Qusedampotius animad- fuisse non constat. Hispanum pronuntial Eginardtis
versione digna occiirrerunt, et quae unguem limam- sic: « Orgellis civitas est in Pyrenaei montis jugo
que expostulent; quippe veritatem lsedunt, el san- sita, cujus episcopus nomineFelix, nalione Hispanus,
ctissimorum scripiorum existimationem traducunt. elc. > Sic ille in Annal. ad an. 792. Cujus et non
Resumptis viribus ejus observationes expendere pla- Tamay teslimonio slandum esse ipse Hispansebiblio-
cuit,et quaecontra veritalem ab eo dicuntur ex- thecoeauctor NicolausAntonius HispanusHispalensis
pungere. Quo.i dum paucis exsequimur, non con- in disserl. nostra n. 79 relalus, asserit aflirmatque.
tradicendi pruritu sed ainore verilatis oequus lector Potuit ergo Urgella dilioniFrancicae acceuseri, quin
laborem nostrum benigue excipiat. ideo Felix Gallus dici debeat, cum disertis verbis Hi-
I. Basnagius § 1, anno 785, ex litteris Adriani spanum eum fuisse auctor contemporaneus scribat.
papae^EgiloeHispanopontifici datis arguit cum Pa- Zelum laudat Felicis Basnagiusex scripto, quo, ul
gio enatam haeresiin Felicianam, et epistolas datas ipse ail, propugnavil veritatem adversus Saracenos.
an. 752. Hic error est forte lypographi, et reponen- Quis hoc revelavit Basnagio?Dialogumcum Saraceno
dum anno 782. Nos aliquanto anteriorem ortum hoe- composuil Felix. Huncvidere optaverat CarolusMa-
resis putamus in dissert. nostra numero 9 ob eam gnus. De eo percontatur Alcuinum,et is Laidradum.
rationem, quam ibi attulimus, quia scilicet non fit Sed quid in eo disputatum fuerit, ubique altum si-
credibile eo aimo, quo enata hseresis fuil, eam inno- lenlium. Scimus LeonemIU in synodo Romana, act.
tuisse Rornano pontifici adeo ab umbilico Hispania- Q 2 vocare Feticem transfugam apud paganosconsenta-
rum dissito, et ad trutinam vocatam, insuper et neos. Qui paganos seu Saracenos habebai consenta-
dogma impugnalum. Basnagius hoc argumenlo uli- neos, non videtur adversus eos propugnasse totis vi-
tur, ut ostendat contra cardinalem de Aguirre (non ribus, ut debuisset, Ecclesiaeveritatem. Dolet insu-
est Card. de Aguirre; est Nicolai Antonii Biblioth. per Basnagius, quod Mabillonius nebutonemappel-
Hispana, a qua hoechausta sunli Elipandum non po- lel Felicem, quem Alcuinus dicit beatumel virum
tuisse hoc anno conqueri cum I ideli abbate de Eibe- religiosm vitm prmcipuum et sanctitate prastabilem.
rio et Beato, et quia ipsi nihil adliuc sciipserant; Sed quid ? annon nebulonem dicere poteral Mabillo-
et quia recentissimenatus error vix noscipotuit. Si nius Felicem, quem ipse Basnagius eodem paragra-
error in Hispaniis enalus eo anno, quo nascilur, vix pho smpius damnaium erroris causa falsam egisse
in Hispaniis nosci potest, quomodo Romaepoluiteo pmnitenliamalfirmat? Mendacemperjurium, fbedifra-
anno et refellitur? Non ergo aniius 785 est 227 na_ gum virum nebulonem vocare quis probibel ? Scri-
talis hseresis Felicianae, sed quiiam ex anterioribus. ptores equidem eorum lemporum hic scrupuhis non
H. Basnagius § 2 plura scribit animadversionedi- angebat. Jonas Aurelianensis lib. i de Cuitu imagi-
Mabiilonius refutarat Hispanos quosdam num vocat nomine Felicem, attu infelicem,et Clau^
gna. Quia Feticem
asserentes Galluni natione esse his verbis : diuni Taurinensem episcopum, Felicis discipulum
« Festivi sunt Hispaui, qui si quos habent nebulones impelens, Euplwrbiumin Pythagoram renalum, ver-
Gallis ascribunt, quos aulem sanclos insigniores ha- bis Hieronymiusurpatis, tanquam pessimuinpatrem
bemus, sibi yindicant: > sttbdit: « Parcat verbis in filio pessimo redivivum proscindit. Paulinus
vir celeberrimus! Primo enim Felix non fuit nebulo, p noster lib. i contra Felicem, cap. 5, pudoris inscium
quippe qui distinguebatur puritate morum et zelo virum appeUat, ibique jurisjurandi profanatorem,
fidei : de moribus sic Alcuinus, quanquam ipsi in- religiosique sacraraenti effractorem fuisse in faciem
fensissimus : Legimus in epistolis beali Felicis viro ei jactat et perjurium objurgat. Insuper impudenlis-
scilket religiosmvitm prmcipuoel sancliiqte spectabili sima fronte virum, cap. 11, parem Judmis et Ario,
in cqthoticam fidem et unitatem Ecclesim, sine qua anilis fabulm hominem vocat, cap. 12 et cap. 21, sic
nullus Deo placere potest, amare el prmdkare velit. eum alloquitur : Quousquecrapulatus perfidimpoculo
Erroris culpam indicit Alcuinus, sed religiosam vitam ursina slertere non desines nare? et alia hujus-
el sanctitatem ejus spectabilem laudat, ipsumque non modi innumera, quse sparsim in tribus contra eum
nebulonem,sed beatum appeUal. De zelo erga fidem libris invenies. Quid peccavit igilur Mabtilonius, si
conslat, ul poie qui veritatem adversus Saracenos hominem hujus furfuris a sanctissimis synchronis
tunc temporis grassantes in Hispania et tum Eccle- viris ita justissime traductum nebulonem affirmet?
sioe tum episcoporura persecutores propugnaverit Quod Si beatum, eum dixit Alcuinus, quid tum? Mi-
scripto, quod Carolus Magnus diligentissimeperqui- ror Basnagium alioquin valde erudilum ignorasse
sivitet ab Alcuino ipso enixissime poslulavit. Deni- beali titulum esse bonorarium, ut pluribus docet
que Felix dici potuit GaUuspropter locorum vicini- Du CangeinGIossario 'S.Beqlitudo, ubi non solum in
tatem, et quoniam in eam Hispanioeparlem arma praesentia esse titulum soU pontifici Romano reser-
Gallorum superioribus annis penetrarunt. > Hoec vatum ostendit, sed etiam superiori setate cseteris
Basnagius. episcopis, quandoque eliam laicis communem. Au-
HI. Ne mireris, lector optime, haeretici toties pro- diendushic Brissoniusde FormuUslib. JH,pag. 325,
S95 AMMADVERSIO, ,594
edit. t;.rancofuft. 1592, postquam varias hujusmodi A nem smculi (Matth. •xxvni, 20). Et pleraque alia te-
formulas congesserat, sic concludens: t In quibus stimonia sunt, qiiibus fulcitur firraitas Ecclesiae,
exemplis solemnia haec in archiepiscopis appellan- . quse, quia et controversiarum hic, locus non est,
dis verba « <r«iiaxapioxnt,seu beatitudo tua, obser- et ferme omnibus nola stint, afferre supersedemus.
vanda cursim moneo. > Caelerumquod ipsum vocet 3° Basnagius referens verba Alcuini sic ea contor-
religiosaevitaepraecipuum et sanctitate spectabilem, • quet: « Cum Elipandus errans sit illa civitas supra
-hoc honoris causa dictum, et urbanitatis oflicium monfem posita, quoe nullalenus abscondi nec per-
fuit, quo uti ad emulcendosliaeresiarcharum elatos fbrari poterat. > Hoc non dixit Alcuinus. Sed incidi-
"spiritus satitis esse putavit. Adde, quod cum non- mus in mendacem immeniorem.Tpse Basnagius reci-•
dum Felix in hseresi edocenda pervieax et obstina- taverat yerba Alcuini, quse ex ejus ore talia sunt
tus appareret, moUi manu eum pertractare debue- • « Cujus murus nequaquam debet insidiosis cuniculis
rat, ne si verbis superioribus non pepercisset, indura- cujuslibelperfidise alicubi perforari. >Et paulo infra
lum iret cor Felicis. Sed quorsum haec?Patet viri repetens, et ea commentans ait esse px Alcuino Eli-
indoles. NoUet haereticus hsereticum traduci; hinc pandum civilalera « quse nec abscondi nec perforari
partes ejus tuelur; dignum pateUa operculum. potest. > Dixit Alcuinus, 228 non debet, o Basnagi,
IV. Sed, bone Deus, quis genium viri assequetur? . non dixit, non potest; Ecclesia catholica non potest
Audisti, lector optime, Basnagium extollentem Al- , sicut nec abscondi sic nec perforari. Elipandus epi-
cuinum quia Felicem tieatum dixerit, et virum san» scopus ut praesul Ecclesiae abscondi quidem non
ctitate spectabilem. Paucas lineas ejusdem paragra- . potest; sed quia perforari potest, ideo monens eum
phi percurre, et laudem tribuentem Elipando Alcui- •g oflicii sui, ait : « cujus murus nequaquam debet
num inveniesa Basnagio impetitum et pessime habi- cuniculis perfidiaeperforari. >
tum, « Elipandus, scribit Basnagius, eruditione prse- VI. Basnagius eodem paragrapho relatis erroribus,
stabat, > in cujus commendationem subdit verba , quibus inficiebantur Hispanioe,et memorata Adriani
Alcuini Elipando scribentis : « Tu enim es sanctis- papaeepistola, qua impeletianlur, subdit: «Uriumstu-
simus prsesul,civitas supra monlem posita, quaenul- pemus : in tanta malorum et errorum colluviemi-
latenus abscondi potest, cujus murus nequaquam , ninia theologorumsphalmata circa paschatis celebra-
debet insidiosiscuniculis cujuslibet perfid ae alicuibi tionem et vocem adoptivi filii censuras lot lalesque
perforari, etc. > Subdit Basnagius : « Mirare, lector, attraxisse, dum majoribus peccatis circa praedesti-
indolem theologi Elipando adulanlis, quanquam ip- nalionem liberumque arbitrium, et niorum impuri-
sum errare crederet, qui proiano saltem stylo ipsi tati parceretur. > Quomodominima sphalmata theo-
accommodat verba Christi, quibus firmitas Ecclesiae logorum habenda sunt illa, quibus haeresis fovetur
totius fundatur : Elipandus igitur, si credatur AI- Quirtailecimanorum, et divinitas Christi Jesu impu-
cuino, erat civitas supra montem posita, qum nulla- gnatur ? Non habuit vetus Ecciesia pro minimis
tenus abscondipolerat. Elicias nunc ex ipsius Christi sphalmalibus errores circa festum Paschae, quaetam
verbis firmitatem Ecclesiaesplendidam, et ad extreffla acriter eos quondam fuit insectata. Ipse Basnagius
usque saeculain eademsententia permansuram, cum ibidem dolet, quod « proceres et popuius (Hispauia-
Elipandus errans sit illa civitas supra montem posita, rum) pro se quisque, ut collibitum erat, ita vitam
quse nuUa tcnus abscondi nec perfbrari poterat. > instituebant, alque de rebus divinis, nuUo prohi-
V. Quis bUem haec audiens contineret? Non tot _ bente, pio voluntate atque arbitratu singuli sentie-
periodos Ieges, quot mendacia offendes. 1° Quem v bant, quaemagna pernicies est. >Magnam perniciem
laudat Alcuinus,non ex eo quod ipsum errare credat, fatetur de rebus divinis pro voluntate atque arbitratu
laudat; sed ab eminentia dignitatis etsanclitate prae- sentire, et minima sphalmata theologorum vocat,
sulatus, quae in se iaude digna. est quia sanctissima quae hanc magnam creabant, perniciem ? Hominem
et optima : non ergo miranda indoles ttieologi Eli- non capio.
pando adulantis. 2" Cum dieit Alcuinus Elipandum VH. Basnagius paragrapho 3 Marianam et cardi-
esse civitatem supra montem positam, quae abscondi nalem de Aguirre, qui errores Felicis et Elipandi
non potest, nihil aliud dicit quam quod saepissimedi- forsan deceptbrum a contagione e proximo hlasphe-
cit Ecclesia, cum verba Evangelii Matth. v, 14, ap- mantium Mahometanorumoriginem traxisse putant,
pUcat sanctis doctoribus : Vos eslis lux mundi: non sic impetit : « Sed quid consuetudinis cum Sarace-
polest civitas abscondi supra montem posita: neque nis ferocissimis? aut fidei concretionis apud episco-
accendunt lucernam et ponunt eam sub modio, sed pos fideidefensione iu cseteris illustrissiinos? et qua
super candelabrum, ut iuceat omnibus qui in domo ratione potuit a Mahometariis hauriri sententia de
sunt. Quaeverba, quae dixerat Dominus de suis apo- filio adoplivo, his temporibus soepius damnata tan-
stoUs, et aplat Ecclesia apostolorum successoribus, quam hseretica, nequaquam vero tanquam Sarace-
nihil aUud innuunt nisi hoc, quod viri apostolici nica, non enim olim, parcebant verbis ipsissima con-
doctrinae et virtutis exeraplo caeteris proelucere de- •cilia. Denique Felicem contra Saracenos scripsisse
beant; et sieuli civiias supra montem' posita non jam notavimus. > Ferme quot verba tot mendacia.
polest abscondi, ita hi qui in Ecclesia ratione mini- 1° Non est cardinalis de Aguirre ista sententia, sed
slerii vel dignitatis alus praelati sunt, non possunt D Nicolai Antonii Hispalensis qui ih Bibtiotheca Hi-
abscondi, quin eorum vita et doctrina caeteris non spana (quam lamen ope cardinalis de Aguirre in
pateat ad exemplum, quoniam qui accendunt lucer- lucem editam fuisse non diflitemur), ista scribit, cu-
nam, id est qui hujusmodi homines eminere faciunt, jus verba, quae recital Basnagius, recitata a nobis
non ponunt sub modio, id est non eos tales consti- quoque sunt in Dissert. bistorica de Felicis et Eti-
tuunt, ut absconditam vitam agant, sed quae caeteris, pandi haeresi, n. 5. 2° Cum verbo forsan Nicolaus
qui in domo sunt, prseluceat tanquam super cande- opinionem suam prodit : Basnagius noduni in scirpo
labrum elevata. Hic est sensus obvius genuinusque quaerens tanquam absolutam sententiain impugnat.
loci Matthsei, et non de Ecclesia et congregatione 3° Miratur qusefuerit consuetudo Hispartis cuin Sa-
fidelium est accipiendus, ut facit Basnagius, ut in- racenis? Per octo et amplius soecula Mauri Sara-
surgat mordaci sarcasmo in calholicos firmitatem cenique Hispanis dominati sunt ab anno 711 quo
Ecclesiae tuentes. Non haec sunt verba, o Basnagi, Hispanias ingressi sunt ad anmim 1492 quo Ferdi-
quibus Ecclesisetotius firmitas fundatur, sed ex aliis nando rege sunt expulsi ab Hispaniis et quaerit quae
Christi verbis firmitatem Ecclesisesplendidam, et ad potuerit esse per septingentos et amplius annos Hi-
extrema usque saecula in eadem sententia perman- spanos inter et Saracenos consuetudo. 4° Elipandus
suram eliciuius.Super hanc petrqm, aiebat Christus, et Felix, ut hseretici proscripti, suntne, Basnagi,
wdificaboEcclesiam meam, et portm inferi non prm- episcopi fidei defensione illustrissimi? 5° Qua ra-
valebunt adversus eam (Malth. xvi, 18). Ecce ego tione potuit a Mabometanishauriri sententia de filio
vobiscumsum omnibusdiebus usque ad consummatio- adoptivo? Novushomovidetur Basnagius in doctrina
B95 IN J. BASNAGHOBSERVATIONESCIRCA FELICIS TLERESIMANIMADVERSIO., ,596
iia)Vpnief|iibfuriJ.Peffus Venerabilis.abbasClunia-_,\ Palfe ^genitusest, 'et aliris'qui ex vifgirie marfe, 'dum
eensis nbniis ipsum dpcere potuisset, qui lib. iv, Evangelista dieit', Vefbumcdfo •faciuhi*est.\ Efiam
"epist. 17,;ait Sergium mpnachum Nestorii sectato- Nestorius dicebat s'e hon duas nattiras tina&quep%r-
rem cpnjunctum Matiometo, secundum niagistri sui sonam negafe, cum riegafet taitieh tihTbhemtiypo-
i.iiteilectum,qui salvatprem nostrimi Detimesse ne- staticam,. et stibhide dtias personas hecessafio dehe-
jgatiat, Matiometum Christiamini Nestorianum effe- ret supponefe, damtiatus fuit a Coelestinoet Cyfilio,
•cisse. Haeresim.autem Felicianam germen Nestoriani conciliisque per eoseoaetis , ift ibidem osfehdimus.
efrorjs.-fuisse communior fert opinio, ut in nostra Non ergo fldertdum'haereticis, e't riiinus caeiei*isBas-
dissertatione dpgmatica de Felicis hseresi ostendi- ha^icV,tfui dOgtiia,'qtiPd Saivatbri hostrb filielkfem
imus. 6° Sententiam ait de filio adoptivo his tempo- Dei adimebat, et urium ufi caeteibs adbptiohe egert-
fitius saepiusdamnatam tanquam haerelicam.Vellem tes cbnstittiebat, Nestoriahisfhumque feviviseere fa-
pstenderet quae fuerint illa tempora, quibus ssepius ciebat, iogomachicam levissimamque fuisse cohtro-
Junc fuerat dainnata tanquam hseretica. Non me la- vefsiam cifca voceffladoptivi cbnfidetttissimtishomo
tet ante Nestorium dpcuisse Boncsum€hrisluffl de pronuntiat.
matre adoptivum, et vetuti proelusisse Nestorio. IX. Basiiagius § 4 de Beato, socib Etherii in op-
Damnafa haeresis.Jfuitin concilio Capuano annp 589, pugnatioiie Feliciahse hoereseos,scf iberis asserit, re-
quam haeresim Phrematius noster anno 420 ali- ligiosumfuisse, qtii saeculP fratfiqiie renuritians mo-
qttando disertis verbis, tametsi breviter, refellit. Sed nachum iriduit; tit in elaustfo alios fratfCs feperirr-t.
iisecPfoprie non erat tiseresisFeliciaiia, u't Elipandus Abbatem appeilatum ati Alcuirio probat non Com-
ipse fatetur, quia tantummodo de fflatre adoptivum, ]g ineridatarititii (riani'apiid Visigothostiujusmbdi ustis
et uon de Patre ante saeculageriitumastruebat. Quo- recepttis rion'erat),,sed vefe moijactitimfuisse. Com-
inodo efgo dicere potuit Basnagius his temporibus mendat ipsum, quod pfoitiptiOfiadscribendum quani
saepius damnatam, cum inquirat quibus teniperibns ad diceiidum doiiatus ingenio, seripserit non niodo
sit euata? Ad examen vocatur origo sub his tempp- adversus Elipaiidum, sed et Coihmentarium in Apo-
ribus : npn erge sub tiis temporibus erat ssepius calypsim, qui Horidumest editus. Ab Asttiriceiisibus
damnata. Damnala quidem saepiusfuil, sed non sub sub corrupto nomirte San Bieco titi uririmex cbelili-
tiis, sed posterioribus temporibus. 7° Contra Sara- bus ccli iiltro cilroqtie fafetur. Ctimauiem tot laudes
cenos scripsisse Felicerii Basnagius supra jam nota- prodat de Beato, et patdo post ex Elipandi in eum
vit. Et nos supra jam diximas : unde boc revelalum jaclatis injuriis ansam arripiat de ipso detraheridi
Basnagio? cuta Leo HI vocans Felicem Saracenis honne mirari jure possumus censofis nostfi criticen
consenlaneum,afgueridi det ansam si noh pfo Sara- e't hiconstantiam? Elipandus Alcuinc scribebs diras
cenis, certe neque omnino pro Ecclesiaeveritate in ipsum et Be&tuminjurias evcffltiit.De Beato enim
scripsisse. lcquenssicait: « Antiphrasius Beatus, Aritiehristi
yiU. Basnagius ibid.: Qui prmjudkiis etiaminvete- discipulus, carnis imititinuitia foetidus et ab altario
rdlis abripi se non palitur in dogmate Felicis Nesto- Christi extraneus pseudbchfistus et pseudopro-
rianismUm, qtiem plerique nequidem excepioMarca plieta. > His ab ore Eliparidiexceptis qtiid fatit Bas-
compreiiensum volunt, ut nos in dissertatione stipra nagius? Ohinetii lapidem movef ut ofedibilia. faciat
allegata ostendimus,, inesse negat. Quare? quia ipsi objecta Crimina. Atidi ipsrim : « Sed prseciptia, ail,
hoeietici lioc negant. Elipandus uon duas cum Nesto- nobis incumbit bbservatiP cirea Beatuih, caniis irii-
sio, sed unam ])ersonam fatetuf, et licet secutidufflC munditia foetidum, irap fcedissimum; deriique ob
tiumanitatem adoptivum dieat filium, personarum raoruta impuritatem ab altafiq Dei extraneurii. Ati
numefus in Trinitatc non auctus est; et unius per- verisimile fit prsesulemToleiariiirii,testeni oeuiatum,
sonsefuerunt totius temporis actiones. Qua genuina, scriptofem cosevum, contribuletn 229 tab'a scfi-
ut ipse aif, sententia Elipandi pfolata, subdit : psisse Alcuino, Beati Zelotae,qui facillime caliimhioe
« Quaiisigitur fuerjt erfor, ad cujus damnationem nolam poterat inurere, si ea falsa fUissenl?Ulam he
Carolus Magnus, Adrianus ppntifex et coeteridocto- fepellit Marca celeberrimuSi nbtaris per tTarisennam
re§ npn motlp tPt tinntiltus excitaverint, sed ccnvp- haecverba esse ifaruffl et caliimniseplena? Non fflodh
cata sint concilia piuiima, dum aliis parceretur er- foelidos mores exprobrat Elipandus Bealo ubique,
rqribiis , nos ingenue fateinur niere fuisse logoma- sed eum ab altario Dei extrahetirii dicit, quod fieri
ctiicam, qtisesaepiusoccurrit apud .theologps. Subti- non potnit nisi sententia publica, qua sacerdotis mu-
liter niinls raliocinabatur Tolelahus praesul, et, ni nere privabatui. Huic foetidoopponebat Elipandtis
fallbf; leyissjmum agitabat argumentum circa vocem Felicem, quem novinius ab ineunte aetate chaiiiate
, adbptiyi vitiiitigaris. Quippe uiiio hypostatica divini- summum, pudicuffl et moribus ornatuhi, quem tti
latis cum tiumanitate,^ quoe unam cOnficiebatper- persequeris in montibus, speluncis et iri cavefnis
soriam, tantam conciliabal eniineiJtiam; ut adoptibne terrae lalitante.m. > Quid bpus eral, quaeso, ut Mar-
non egeret..... Levissima fuit igitur controversia ca hsee repelleret acriori vi quam cum dixit esse
circa vocem adoptivi filil, ubi de ejus humahitate hoecverba irarum et calumnim plena ? Haeeest om-
tantum agetiatur. > Itoc paucis omissis Basnagius. nium aptissima responsio. Fiunlne credibilia quse
Quo mefito et quo jtire pleriqtie Neslorianismum in D dicit de Felice Elipandus, cum eum prsedicat chari-
doginafe FeUcis *;oniprehensum asserant non est tate sumnium, pudicum, moribuS ornatum, qtiem sci-
qupd tiic preUxius exppnam. Vide dissertatienem mus rit hoereticum pertinacissimum, pejeratoi*ero
nostram dogmaticam. de Felicis et Elipandi hseresi toties a sanctissimis Patfibus pluribus ih conciliis
a n- IQ et seqq. Quod verp a Basnagie hic dicitur damnatum? Nequaquam sarte. Ergo rtec cfedibilia
iriirninueiiduffl pondus controversiae, id vero futile stint quse de Beato ofe inipttderitissiriioeffutiit: Nou
est et ntigatorium. Felix et ejus sectatores negabant repulit Alcuinus. Quid tuffl? Et in se jactaia niale-
'qiiidehise dividere personaSj sed doctrinam statue- dicta non repulit. Hoe silentium virtutis erat, non
tiant, quaenecessario divisionempersonarum astrue- vices habebat confessionis, ut maiigne Basnagius
tiat.^ Vide eamd. dissert. a nura. 14 et seqq. Audi inlendit inferre.
. adhuc Paulinum contra Felicem lib. i, cap. 9 : X. Hsec erant, (-[iiibiisdafflminutioribus offlissis,
:' « Pefserias, ait (Felix), nen divido, naturas prorsus qttee in Basnagii observaliones ahiniadvertenda tia-
disfinguo; sed cuni se excusare ab tiac nititur uoxa, tiueramus. Absit ut exagitare manes cuj^squain no-
et tamen frequentius id agere, ex propriis nihilomi- bis insit libido. Sed cufflvidifflusveritatem mnocen-
jius. ftbtest reviuci jeoramentis, duorum criminuin tiafflque sanctissimorum doctOrtiffladeo irtdigne tra-
jacti et meridacii reuSj etc.: > ct Alcuinumin respon- duci; et liaeretieoriini ab Ecclesia pfbscriptbfum
siorie aidElipandum : c Quomodp in hisce tuis v.er- errores tam aperte impttdenterqiie defehdi; zeliis,
fiis duas nen. intelUgism, Ghristp personas fe afflr- cliaritas ,•adegerunt clypebtjueitisufgere ei htisia, in-
inare, cum dicis exet itii ? Quasi alius sit qui ex Deo sontiumque causoepatrocinari, et mendacia ad csete-
S97 DE SYMBOLOFIDEJ DISSERTATIO. 598
rorum cautelamrefeUere. Si cui acrior, quarri.ribstfa A Hibresponderevoluit,liohlacessere.
fert consuetudo,. slylus videafur, meminefit ilhiis Beriedictissi ceriasset,audisselberie.'
Tefentiani in prologo Phormionisyv, 20 :
DISSERTATIO QUMf L
IJE SYMBOLO FIDEI.
DISSERTATIO SEXTA.
DE SYMBOLO ALTINENSI.
I.Pater AnloniusPagi in Critica Baroniana,adan. B pauloque post eodem anno celebfatiim concilium.
Christi 802, nurii. 5, liabet haecverba : « Baluzius in « Immanevero facinus, inquit, quod memorat Pauli-
Praefationelib. i MisceUaneor.poUiceturseintegram nus, ad Venetospertinere, qui Gradensi antistiti \i-
sancti Paulini epislolam ad Carolum Magnum scrip- tam eripuerunt, sine causa dicitur. Hludpotiusintel-
tara de rebus gestis in concilio Altinensi in lucem ligi debet, quod Romae in sanctissiraum ponlificem
emissurum > quibus manifeste indicat se eam non vi- Leonem III intentatum fuit. > Et § seq.: « Id anno
disse. Et quideni videre ipse integram non potuit, contigit 799, ut communi caleulo dpcent scriptcres:
cum e vivis an. 1699, Non. Jun.,Aquis Sextiisdeces- unde eodem annP synpdumAltini habuisse Paulinum
serit, epistolas autem nonnisi an. 1715 inter Miscel- cplligitur. Diem designatAnastasius,quaingenscom-
lanea Baluzii tom. VH Parisiis prodierit; in quoepi- missuin est sacrilegium, Cum Leo moresolito in le-
slolam tom. I promissam, ex schedis V. C. Jacobi taniis, qum ab omnibus majorcs qppellanfur, proce-
Sirmondi, pag. 6, integram profert ipse Baluzius, derel, diem scilicet25 Aprilis. flis diebus paschali
qup ex fehte et nos eam hausimus, et suo loco inter tempore suam pro more synodum Altini celebravit
Opera Paulini fetulimus. Principium et finem epi- Paulinus : vulgatumque sceleratum facinus Carolo
stolseafferuntet Baronius an. 802, tium. 7 el seq., et regi denuntiat, ad tUlionem. >
CoUectpresCencUiprum.NPSquidem ex codiceVatiT UI. Verum raliones ipsse,quibus inhancopinionem
cano, qtto usus est Baronius, licet, ut ipse fatetur adductus est, expendendaesunt. i.Est,quianunquam
satis mendosp, et ex Conciliis Iiabbeanae editionis in epistola Carolus vocatur impefator, sed rex tart-
correximtts menda quibus scatet editio Baluziana. tummodo. Imperalor dictus est an. 800 quo nondum
Cum vero ex Yaticariocodice ut pote manco, non U- pj acciderat nex Gradensis praesulis. Si ergo inteiitus
cuerit einendafe nisi pfincipium et finem dictse epi- patriarchoe Gradensis nondum aeciderat, in causa
stplaej nps ad reliquas partCsejus, nelas, et etiserva- esse non ppterat, ut conciUumconvocaretur. 2. Quia
lipnes rteslras cbnjectandoproducimus, ut lux non sicufi Auastasius Leonem dicit a suis offensoribus
nimiura clarae orationi affulgeat. Paulini siquidem semivivumreUctum, itaet Paulinus ait sacerdotes se-
stylus, si quandb alias, hic certa verborum copia, mivivosrelktos. 5. Epoeha, quam habuit ip mente
iie dicam farragine implexus est, et phrasim adhuc Paulinus, cum alludit ad legem Levit, xix, 25, lafam
tiirgidiorem prsesefert, quam quoe in cseteris ejus de non gustando de fruclu pomiferorum UgnOruma
scriptis consplcitur. Corruptus saeculigustus id fere- primo plantationis anno ad quintumusque, intermis-
tiat, et ipse exquisitas dicendi formulas consectatus sionem synodorum insinunt, scilicet a synodo Fran-
est, ut epistola digna principe, et fegis aulse digna cofordiensian. 794 ad synodum Altinenseihan. 799.
appareret. Circa eam tria occurrunt quse subtilius Anno autem 799nonfacinus in Grandensempatriar-
examen et accuratius exppsluiant: videlicetquaefue- cham, sed facinus in Romanum pontificem accidit.
fitconciUi, de quo lpquitur epjs^ela, pptissima, seu Ergo de hoc, et non de illo agit Paulinus in sua epi-
prexima proetercommunes, caiisa : quo annoetanni stola et synodo. Hsecsunt potiora argumenta, sive
tenipore concilium coactum sit, et tandem quojure conjecturse P. de Rubeis.
Altini fuerit coaclum. IV. Ad quorum primum resppnderi potesf, primo,
H. Intimam concilii Alliheiisis cogendi causam quod in codice Yaticanohahetur imperatori : quahi
examinareaggiedienli slatim inlimineoccurritPatris lectionem probat Pagius ad an. 802, n. 4. Insuper
Berhafdi Mariaede Rubeis yiri doctissimi sententia nihil eyincit, aut necessario concludit argumentum
utnobis videlttr, a qua cum dissenlire manifestis ar- [) ex appellationevel regis, yel imperatoris. Sicutenim
gumentis ducti, ut infra patetiit, cogamuf, eam non antequam imperator acclamaretur, piuiies impera-
riiodo referre, sed etubiopus erit infirmare necesse lor est diclus, ut docet Baluzius ipse in notis ad con-
habemus : quod virum veritatis ainantissimum aetrui cilium Narbonense; quod et nos advertimus in dis-
bOnique facfufttmriondubitahitis.Is igiturindissert. sert. 4, n. 27, et videre est apud Du Cange V. Impe-
de schisniate, AquUeiensi cap. 21 facinus Mauritii ralor : ita post susceptumdiadema imperiiregemdici
diici's Vehetorumfilii,ihJoannem Gfadensempatriar- posse non est ambigendum.Sic et in diplomale ad
cliafflperpetratum, quod comffluniler, si non unica, Fortunatuni Gradensem datum an. 3 imperii, ipse
pfaecipua tamen concilii causa censetur, uti diximus Carelus dieit;« Maximumregni (nnn imperii) nostri
tii Vita saiicti Paulini, cap. 12, num. 4, non admittit, munimentum, etc, > etcirca finem : t.prb slahitilate
sed yertia epistolae,quse scelus produnt, ad injurias re^rntnostrijugiter, Dominimisericordiamexorare.»
illatas Leohi UI pbntifiti Romaea Easchali, et Cam- Neque hie imperii habet, sed regni observatione di-
pulo ifi letariiis die 25 Apiilis an. 799 ait' referenda, gnum est, quod tiabet C.pintiusa'd an. 805,num.58»
•fifs DISSERTATIO. Mi.
c In eodem praeceptq, ait agens de hoc diplpmale A in notis dictum. Interim nonnujla adhuc pppo-
Fortunalo cohcesso, Garolus atinuin imperii sui ter- ': rienda. : ''" ''* "'''' 'F'"?:'" *' " .
tium apponit pro caractere chrotiolbgico, et in ipso VO. P. De Rubeis d.edie, quo njale habitusestLep
diplomatis contextu misericordiam Doniini non pro ' Ronjae sic habet: « Diem/designatAnastasiusl ...\
imperii sui, sed pro regni sui stabililate cupit exo- scilieet 25 Aprilis. His dietihi" (ubia hjec yefba)., liis
rari. 236 Cur aulem non utrobique mentionem im- diebuspaschali tempore suain pro rnqfe synpdum
perii faciat haecratib reddi polest. lmperii noriienper- Altini celebravit Paulirius : yulgatumque.scelefaiiiip
bonnrificum, ditio nulla, ne vicus quidem. Ideircc facihus Carolo regi denuntiat adtiitionein. > Noji iie-
Carolus, ut tempus consignet, quo prseceptum emit- gamus pro more imo el tempofe a canonibijs prai-
tit, annum notat imperii.sui; s6d utii de suis agit scriptb synodum coactam. Hocenim est, qupd ait Pau-
ditiombus, eas non imperu, sed regni vocabulo re- iinus : « Canonum incitantitiusdqcumeuiiscbnciiium
praesenlat. > Igihir Paulinus, qtii in ditione CaroU Allinihabiium. > Quippe non pra?cisecbfacij)hsqubd-
regis concUiumcogit, regem appellat, eadem forte piaffl ad ulciscenduih; sed bb cpnsueta negpiia in sy-
ratione et ipse permotus. nbdis agenda, videlicet de fide,'"''de' disciptina, et
Y. Ad secundum deconformitateverborum,quaein hujusmodi rebus eam Paulinus cpllegit, ut infra p^i-
Anaslasio et in Paulino. reperiuntur, nempe semivi- tebit. Efaterge synbdus prdinafia', rityidetur iiiriuefe
vus, Pater de Rubeis casu ne, an quiasententiaesuae ipse P. de Rubeis illis verbis '..Pasckali iempore prq
nequaquam fayefent, aliqua vertia pjnisit, quafflyis more. Canenes eriim binas in annq cellectibues synp-
prpxima tetigerit. Textus sic se habet: i De sacer- dprum statuentes alteram ad Idiis Ocibbris, alteram
^otibus autem plagis impositis, seinique yivis relictis, j>" ih hebdeiiiada ppminicse tertisepbst Pascbamandsint
vel certe diabolico iervescehte fiirore per ejus satei- celebrarii Ita cPncilium Nicaeiiumi cap. 5, et Aiitip-
lites interempfis non nieuni, sed vestrae definitionis chaenunii can. 20. Ad mensein Octcbrem synedttm
erit judicium. > Ojnisit interemptis : quanquam « ve- Altinensem remitterenecP. de Rubeis,cpn,sentit,qui
rosimillimum dicat non unum pontificem, sed alips iempqre Paschali celebrataffl ait. Aiinb autbni 799,
qupque sacerdptes,qui sese nefariis honiinibusoppo- quo Dominica Pascha in prid. Eal. Aprilis, seii 51 Martii inci-
suerunt fuslitius percussps,plagasexeepisse, aliesque dit, tertia post Pasctia ad 21 Aprilis diein
rjecalbs esse. > In facto autein Leonis nuUus inferi- est lpcaiida. In hujus bebdcmadaeferia quinta, qtise;
mituf; et an verosimillimumsit sacerdetes se oppo- est25Aprilis, castis Lecnis evenit. Ncn ergq inno-
sttisse, etideo necatos, audi Anastasium in Leo.nelll, tescere potuit Paulino celebranti juxta praescfipttim
n. marg. 569 : t Clam armati ad ipsum (Leonem) canonutii de niore ea hebdemada siiuin Altini cbnei-
trucidatidum absque uUa reverentia confluxerunt lium, ut ex ee ccmprpyinciaUumepiscepbruiia npjrii-
Paschale ad caput stante , et Campulo ad pedes se- ne scriberet ad Carolum et adiiitionem;"'sceleriseqm
curidurii iniquujtt eorum consilium. Quo facto omnis incitaret. Si dices conciliuin per hetidpmadas sequen-
(jiota tisecverba), pmnis, qui cifcaeumeratpopulus, \ tes Celebratum, quoefban ordinario, aii eitfapfdjnem
viiJeiicet jnermis, et in Dei officib praepafatus linjore faclum dicas. Siofdinariq: hpn est ampiiiisdemore.
arinoruffl pertef ritus in fugam cohyersus est. > Lego,\'' Mos eninj eratjuxta canenes tiebdpmada teftia pest
.sequentia neinineni a pontifjcispersecutpribuslaesum Pascha ccncilia hajjeri. Si extfa' crdinem : ciimijuU
la prseter cbmtottnes iri qupctinque 00,0,01110
veibefe, minttsque neci datum inAnastasioinyenies. actitatas
Facttim ergo Eeonis ab Anastasiq f elatum non con- C causa appareat cur extrabfdinarib cpgehda ftiit
venitcum expqsitione Paulini asserentis Sacerdotes. nisi ob sacerdptes niale habitbs/? Sane' heh efit
dicenda hasccoadiinata antequam casus Lepnisinno-
ptagisimpositis semivivqsrelictos, vel (idem esse vel, tesceret.
ac et cujque ejus sevi consuetudinis npn ignarp satis' innotescere autem iion pbtuit, nisi men-
hotuffl) ceite diabolico furore per ejussqteUiles inter- se Maii jain inclioalo, putadie cjfcitef. 7 yel 8- Ab
emptos. Frustra igilur" ex conformitate yerborum| teccstes hac ergo die ad stiniuium syriodiis cbgi ppttiil. Peti-
quaerit P. de Rubeis senfentiam suam fulcire cum hilissimuhi autem festum in diem 19 Maij, qub pftitia-
potitts vefbbrum discrepantia, riostrarii quam infra lemnitate ad est dimissos comproyihciales pfb ea so-
prbief emus opinipnem tueatur. sqas Ecclesias; intidii; Intra spatiunj
ergo 11. cifciterdierUm causa irinptescit, sy,nbdus
VI. Tertium sive argvimentuin sive conjeetura ex ccnvccatur; adunatur, peragifttf ? Id yerp concpquere
mysterus legaUbuspetituffl pafum urget. Quid enim qiiis jrjpsjsit.Si adhuc tefflpus prptrahis!, jafrt exfra
ad numeruni aimprtthi, quibus Paulini efat conciiia lefflpuspaschaie prccedimtis,,^ettame.n diciliir : His
cogefe in sua provihcia facit concUium FrancofOr- diebus paschali iempore ppbcilium Celebi'atum.
diehse, cui etsi interfuit, nbn tariien ab eo coactttm "VIII.Sed jameeriipoiiendalis es.tcuroP. deRttbeis,
est, uttanquaih de vinea a se planfatafructus cbme- qijicum etsi inquireadoeveritatis gratia opinjpnisjdis-
defe sib.iTjceret?quidquiij ibieg|t PaulihusnPnsibi, sensip esse potest, sicmllas tafflen, yel cbntentip
quia pldnld cedit sqtq, ppterat imputare, ac prcihde intercedere neqtiaquam peterit. Nam, ut aiebat
nen pnterat intersuacenciliaiFfancbfordienseaccen- .,.-,..., .,..,., quj:'
denf:'
sere, ut a celebratione ejus numerum intermissorum. Diversumsentirt-8uosde rebns eisdem
annorutii ad exemplum mbsaicse legis cpmpularet; n" Inoolumilicuitsempef amicilia;
quod si ad huhc njystiCumnumefumPaulihiisaUusit,
et ad intefmissa concilia respexit, probabilius yide- Igitur JPaulinus cunj scribit Carplo de sac^xdotibus.
tur ettin pihgui Minefva, ut dicitur, compoctando\ plqgisimpositis',semivivisreliciis,etper sqtellHesifttfii-.
tempus et ahties, cbncilitim Forojuiiense desighare. emptis ulrumque, iacinus respj.cert''pb.tu.itRomariflni.
Ab 'amio 796 adari. tisqiie '803, qtto nos cfedimus; scilicet ei Gradense. Yidens 'enini fefitateiji, quani
concilittm Altinetisecelebfatum,yere seplennium ex- perversi tipmines exercuerunt in LechemIIIa.n.'799.,
currit; quod hiimefum' mysticuni annofum de quibuss renevari in Jeannehi Gradensempatriafchainaii.802
in lege saepiusmemofala dictuffl qsf, non raodp adae- - vel 805 ineuntej qttaerimphiasex' cpncilib Altiriensi
qttat verutii etiain supef at. Sed res npn est ad ulti- imperatbfi Cafqlp direxit, utmanjis ^uxiliareslatip- "
mamdiffefentiairt ih cemparalipnibus deduceqda. rariij Eccle.siaepraeberet, pU.c,'jqc.efrfoltfciis semiv,'i,yis..
Satis eriimefat, mysticumquinquennii numer um ccm- retifitis.innuens tepfleih yulnefatum a riefafiis Rb-
prehehdi utctinque, iit ih septennio cpmpretienditur. manoruhi hic s.acerdqiibus.phretfipfis,ihntteiis Jbafi-
Si haecnon afrident, et dices quinquennium nimis3 nem Gradenseni e turri jpfiftipitfini e vivjs
a et nos da$fflVet
dicimus conciiiuni Fran^r cfudeliter sublatijffl. fjcp de|iim| pPsse videtur ex
lateaccipi nobis,
cbfOrdiensecoristare nbn esse Paulini, ut ati ep de3 vertiis epistelae, dttin hortatuf Carpluirj!ad*' sstit§ti-
suis CPhciliisagens, sistehde in allegoria arborum ai tiam ferendajn, quae hujusmedi temeraiibs, jrhpTps-
se plantatarum,'epoc^mg^inqueniiiistatueret.Quid I que efffenes heinhjes iinppstefum coefceat et tit
autem de tibc inysticb numerq seniiendum credatnus5. ainp.Ussiina regnbrum suofum' ditibhe prbhitieat,
615 DE SYMBOLOALTINENSI 616
t Egrediatur, ait, si placet una de tiac re per uni- A Kal. Novemb. cogentem eoncilium Altinense eum-
versam regni vestri late diffusammenarchiam decre- dem describere ! Nos sub finem hujus anni. legatum
talis sententiseultie,'quamnuUa unquam pessit ini- ad Aquense concilium ivisse docemus in ejus Yita
mica veritatis, et adversatrix justitise . .-. eblivip cap. 11. Ex his vide quam jure ab anno 802 mortem
abolere. Yalde enim hujus sceleris truculenta proe- Paulini abduxerimus, sicuti ab anno 805 cogimur
stigia ob incuriam disciplinseper cunctas mundi Ec- abducere, ut suum tempus concilium Altinense in-
ciesias prsevaluerepartes. > Haec loquendi formula, venia.t. Hanc rationem ex tempore petitam vidit et
si bene perspicitur, innuit Paulinum non ex una ac- scripsit ante nos Cointius : nos aulem meditati su-
tione scelesla lantummodo ansam arripuisse provo- . mus et scripsimus antequam Cointium videremus,
candi Carolum ad ultionem. Sed considerans quod quem cum hsec nostra transcriberemus, tantummodo
Romaesacerdotes vulueribus sauciantur, Gradi ne- nacti sumus. Hle ergo ad an. 805 Altinensis synodi -
cantur, et sic malum, quod pestemvocat, serpit et celetii*ationemlocat: Nec, judicio nostro, laUitur.
grassatur, et in pejus vergit in dies, sollicitat impe- Cum autem ille designare neglexerit anni tempus,
ratorem, utlegelata a regiiissuis malorum hominum quo synodus acta, id nos aggfedimur modo demon-
in Christi ministros furentium ulterius insaniendi li- strare. :
bertatem submoveat. Ita igitur inter utrumque no- XI. Admisimus supra, n. 8, quod dixerat Pater de
strum conveniat. Demus ilU Paulinum ad facinus Rubeis de more lempore pascliali coadunatum epi •
in Leonem papam intentatum in sua epistola respe- scoporum Althiensem conventum: adeoque infra
xisse : det nobis ille, Joannis quoque Gradensis ese- hebdomadam tertiam post Pascha celebratum damusjt
dem a Paulino designatam iUum semivivum reli- U et ultro concedhnus quamvis de anno dissentiamus*
ctum, hunc peremptum suis verbis significare vo- " Callebat enim Paulinus canonum Palrumque san-
luisse. ctiones, quas eod. n. ex concilio Nicacnoi, can. 5,
IX. Igitur cum non respexerit Paulinus verbis suis et Antiocheno i, can. 20 allegavimus, ex praecipue
unice et proecisead casum Leonispapse,ut manifeste quod sanctus Leo papa scripserat epistola 84, cap.
protiatum est, nec aliud hujusmodi facinus circa haee 7. Anastasie Thessalpnicensi episcopo. t De conci-
tempora, quodPauIinumpertinerepossitpraeterquam liis autem episcopatibus non aliud indicimus, quam
Joannis Gradensis in historiis occurrat, cum iis sta- quod sancti Palres salubriter ordinarunt, ut scilicet
nius, qui necem Gradensis patriarchse creduntargu- bini conventus per annos singulos habeanlur, in
mentum dedisse Paulino de sacerdotibus vulneraiis, piibus de omnibus querelis, quaeinter diversos ec-
etperemptis conquerendi, et ex concilio Altinensi clesiseordines nasci assolent, judicetur. At si forte
scribendi ad Carolum eumque ad ultionem ejusdem inter ipsos, qui praesunt, de majoribus (quod absit)
sollicitandi. Hinc ab anno 799 necessario removenda peccatis causa nascatur, quse provinciali nequeat
hsec synodus est, quo factum Gradense non adhuc examine definiri: fraternitatem tuam de totius ne-
acciderat. Communiler assignatur Altinenseconcilium gotii qualitate metropolitanus curabit instruere, et
an. 802, sed hoc anno non potuisse ccgi, ut ccgnp- si coram positis parlibus nec tuo fuerit resopita ju-
scas, recele, quseiri Yita sancli Paulini, cap. 12, num. dicio, ad nostram cognitionem quidquid iilud est,
1 et 2, de electione Christophoii in Olivolensem epi- transferatur. > Id praeterquani quod sponle conce-
scopum in gratiam 237 Nicephori imperatoris Con- dendum videtur, patet etiam ex verbis ipsius Pau-
stahtinopolitani a Joanne Gradensiadconsecrationem '_ lini in concilio Forojuliensi ubi dixit: «Bis in
non admissi. quanquam instarent tribuni YenetOr C anno coiicilium per unamquamque provinciam fieri
rum, et ex hinc causam enatam ipsuro. patriarcljam debere, in urbe scilicet et metropoli in quolibet op-
Gradensem interimendi, jam diximus. Nicepbori ad porluno loco juxta metropolitani ejusdem regionis
imperium assumptio, seti verius intrusio post depo- artiitrium. t Insuperin concitio Francofordiensi, cui
sitionem Irenes, matris Constantini facla est indict. Paulinus interfuit, quodque. ipsum non poterat la-
11, Octobris die 31, anno 802, feria secunda, ul vult tere, stalutum eral can. 6 « quod si quid aliquid est,
Petavius Ration. Tempor. p. i, lib. vm, c 6. Brie- quod episcopus metropolitanus non possit corrigere,
tius lib. ix, cap. 1, decad. 1; Baronius ad an. 802, vel pacificare, tuin tandem veniant accusatores cum
n. 1; Pagius eod. an. n. 2, qui annus octingentesi- accusato cum litteris metropolitani, ut sciamus ve-
mus secundus, utibi notatPagius, et 795 secundum ritatem rei. > Quod ferme idem sapit ac id quod
Alex. a Kal. Septembris inceptus; quem computum Leo praescripserat Ttiessalonicensiepiscopo.
secutus fuisse videtur Paulus Diaconus Histor. lib. XII. Ex his quae bene noverat Paulinus, inferi-
xxm : « Sequenti, ait, aiine (is est quintus impe- mus anni tempestatem, qua ccnciliura actum est,
rantis jterum Irenes, quoereossumpsit imperium , ut nempe intra diem 9 et 16 mensis Maii. Anno enim
ipse ibi scribit, aniip ab Incarnaliene Demini 791), 803 Pascha in diem 16 AprUis mcidit. Tertia autem
qui est primus annus Nicephnri, pridie Kalendas hebdomada post pascha diebus 9 et 16 Maii com-
Nevembris, indictione undecima, quarta noclis hora, prehenditur. Cum enim duo velut cardinalia teni-
quae feria secunda lucescil, idem Nicepliorus cum pora assignantur ad cpncilicrum celebrationem, Idus
esset patritius et logotheta generalis, tyrannidem ad- scilicet Octobris, et hebdomada tertia post Pascba,
versus Irenem piissimam concitavit. > ErgoNicepho- D J alterumexhis observatum fiiisse a Paulino pro certo
rus a Kal. Novembris an. 802 imperat. Quomodo habendum. Etenim quamvis querela de nece iUata
aulem fieri potest, ut duorum tantummodo mensium prsesuli Gradensi exponatur, caetera tamen, quae in
Spatio qui reliqui anno eraut, haecomnia gesta sint, concilio actitantur, ostendunt coitionem episcoporum
videlicet notitia Yenetias perlalaimpei-antisNicepho- ex ordinariis fuisse, et ad canonum praescriptum
ri; significatiovel cognitioejus desiderii de eleclione unitam. Audi Paulinum disserentem : « Cumque ex
Christophpri; electio Chrislophori in episcopum Oli- condicto in unum canonicis coactus syllabis sacerdo-
volensem in gratiam ejusdem imperatoris : aditio talis csectus religiosa.convenisset devotione, requisi-
tribunorum Yenetorum ad Joannem Gradensem pa- tumprotinus eonoorditer constat quemadmodum
tfiarcham, ut electionem admitteret; repulsio eleeli; ejusdemdeclarat religiosi conciliisolemnissimusordo,
classis Venetseinstructio; palriarchse casus etmors; de quacunque activi negotii qualitate, de causa or-
synodi Altinensis congregatio et conscriptio synodi- thodpxaefidei, de statu ecclesiastici culminis, et di-
cseepistolse. Haecomnia ut perficiantur, annus pro- gnitate,dererum dispendipsajactura, de quibuscun-
pemodum teritur, imo vix fortasse sufficiat. que cenqueri potesi, quae desiderabant reselvi. >
X. HancNicephori assumptionem, in cujus gratiam Non ergo ex iis erat synotlus, quce uti extra ordinem ,
eligitur Olivolensis episcopus a Venetis, non adver- temporis statuti aguntur, ila eam tantummodo ma-
terunt ii, qui an. 802 denatum Paulinum faciunt. teriam prpppnunt, in cujtts gratiam ceadunanlur.
Qui enim anachronismus, die 11 Januarii an. 802 Sed ex iis erat, quse altere ex his lemperibus cegi
mortuum statuere Paulinum. et eodem. anno post golent. Porrc concilium illud coactum non fuisse
«ii DISSERTATIO. BIR
raense Octpbri,"praeter qupd supra dictum est tem- X J telam ecclesisesuse impetraturus, ut haec omnia in
pore Paschali convocatiim fuisse, quae mox subdi- superioribUs ostensa sunt. Quid efgo obstat quomi-
ntis dicamus ipsum Foftunatum detulisse epistolam
mus patenter estendunt. ^
XHl. Sub finem anni 802, velinitium anni 803 , PauUni et synodi Altinensis Carblo impefatorr: Non
casus Joannis. Gradensis pairiarehse accidit. Nam obstat annus, quia concilium celebratum: esse anno
ante Kal. Novemb. an. 802 quo tempore imperitare 803 quo Fortunatuspergit in Galliam, Supifa^demon-:
ccepit Nicephprus, incujus gratiam Christoptiorus . stratum est. Non mensis, quia concilium celebratur *
OUvplensisepiscopus dicitur, quem Gradensis me-' antequam in Gallias pergat, cirCa mensisMaii di-
tropolita non admittit, et exhoc in praeceps agitur, '.' midium, et hoe quoque est ostensum. Nec-.ergo
synodum coactam dicere non debeirius. Sed neque lempus, necseries rerum gestarum obstat. .
XIIJial. Aprilis an. 803, quo privilegium et pal- XV. Hie tanquam sede media inter tempus et lo-
um a Leone HIFortunattts accipit, suffectus in lo- , cum perpendenda est censura, quam huic epistolae
Eost
eum Joannis gentilis sui in cathedra Gradensi eve- Paulini supponit Baluzius, qua et tempus, et locura
nisse manifestum est. Hoc tempofe, nempe a mense una simul impetere videtur. Sic ait: t Hanc epislo-
Octbbri a"n-.802 ad ingressum usque arini 805,Aquis- lam Baronius, et alii post eum retulerunt ad annum
granensis synodus, cui interfuit Paulinus, tanquam 8P2 non satis firmis conjecturis. Ego yero puto
sedis apostoUcaelegatus, ut dicimus in Yita ejus. cap. cpnjungendam esse cum concilio Altinensi; sive Fo-
11, celebratur. Paulino igilur absente, Joannes occi- rojuUensi, quodPaulihus patriarcha celetiravit ali-"
ditur. Intempestiya autem querela Pautini et Patrum quot anrtis anlequam Caroius Magnus fierei,impera-
Altinensiumvisa Carolo fuisset, si usque addimidium p| tor : idque ni fallor astruunt initium et finis epi-
Octobris sequentis dilata esset, cum opportune e stolae,ubi patriarcha petit a principe confirmalionein
synodo Paschali tempore coaeta proponi potuisset. rerum in ea synodo constitutarum. Adde scriptum
XIV. Pagius ad an. 802, n. 5, ex-eo quiapaUium, esse in calce hujus epislolsein, Codice Yaticano, Sy-
datur Fortttnato Gradensi xn Kal. Aprilis, arguit-,' nodus Forojuliensis. Recte autem syriodus tiabita
concilium Altinense antea celebratum. Sic ait: apud Altinum, vpcatur Fcrpjuliensis, quia habita in
t CoriciliumAltinense... ati hoc ahno (802) remo-• dicecesi Fofojuliensi. Itaque ponenda est epistola in
veri nori potest, cum Paulinus, ut statihi ostensufus; initio'gestorum, uli faetum esse in priroa synodo
sum ( num valide suo loco visum) hoc anno adDeumi Aurelianensi, et in aliis quibusdam adnotavimus in
migraverit, et Leo IH Joanilis patriarcliae Gradensis prsefatione ad Concilium v, § 17. > Haec Baluzius,
successori; paUium niiserit mense Martio sequentis;-' ctijus verba per partes expende: Banc epistolam
Christi anni. > Yides Pagiuirt ex pallio dato XII Kal. Baronius, et alii post eum retulerunt ad an. 802,
Aprilis arguere concUiumantea, nempe, ut ipse pu- non satis firmis conjecturis. Bene vide quae dixi-
tat, an. 802, celebratumJ Sed annus jam supra ex- mus n. 9 et 10, ubi anno 802 nuUisfundamentis lo-
clusus est. Anteponendi autem concilium paliii col- cari posse concilium et.per cpnsequens epislolam
lationi necessitatem non video. Yigesima prima osteuaimus. Ego vero puto conjiingendam esse cum
Martii anni803 dattim palUum Foftunafo. Joannis conciliqAltinensi. Optime omnes quos vidi scripto-
successori, lmens volensque do.Quid tum? Non po- res, a nobis laudatiin Yila sancti Panlini cap. 12, n.
tuif ergo eo ipsb anno 805 celebrari" posfea synodus 4, tiocyerum agnoscunt et fatentur. Sive Forojulkn-
Altinensis? Id vero non consequitur. Non enim suf- „. si, quqd Paulinus patriarcha celebravit aliquol arinis
fectio Fortunati in catliedfam Gradensem, et coUatio'V antequam Carolus Magnus fieret imperator. Perpe-
paUujus adimebatPauUnoconciUum congregandi, et; ram, imo falso. Non enim, mi Baluzi, idem est
pro vindicta Carplum exorandi. Imo verosimiUimumi cohcilium Altinense, ac Forojuliense. Adde scripium
videtur, qtiod ah. 803 accepto paUio pergens Fortu- essein calce hujus epistolmin codice Valicano, syno-
nafus in GaUias.adCarolum, t ut eum advefsus du- dus Fofojuliensis. Recte autem syiwdus habita apud
ces (Yenetorum); jncenderet, res Nicephori majore, Altinum vocatur Forojutiensis, quia habita est in
qiiam par erat, stttdio complectentes, > ut ait Sigo- dicecesiForojiiliensi. Esfo : quid iude ? Adliuc enim
nius, et forte ultionem de nece patrtii, et ecclesiae: distinguenda est synodus Altinensjs a Forojuliensi.
GradenSis Injuriis postulaturus, secum litteras con- Quia aliudestForumjulium civitas, oppidum (PauJi-
cilu attulisset post cujus celetirationem, et non an- ntis vocat mwiicipium),'alm&Fofumjuliuffl provincia.
tea eum discessisse indicat spatitim.temporis, quod In Fofojulib municipio celebratur conciliuni, quod
excufrit a Maii dimidio ad .dimidium Atigusti, cujtts dicitur Forojuliense : Altini, quod est in provincia
Idibus bbtinet privUegium a. Carolo. Tempus ehim Fofojuliensi, Altinense. Non ergoidem est conven-
trium mensium ad iler, et ad.negotium perficien- tus Allinensis, et Forojuliensis. Insuper distinctio
dumjustam servat proportionehi. Supra autem vi- manifeste apparet ex materia, quse varia utrobique
sum est statuere Leonem in sua .epistola, et Caror agitur. In Altinensi agitur de sacerdotibus Gfadensi
lum in synodo Francofordiensi, si quod ex majori- clade enecatis : in Forojuliensi ne verbum qtiidem
bus criminibus, perpetraretur, cui conciUum feme- ejus rei, quia clades nondum- erat perpetrata. Aliu^
diumafferre nbn posset ad se deferri. Gfimeh autem, itaque est conci|ium Forojuliense, et aliud Alti-
in episcepnm admissum ex majcribus fuisse quis ]Dnense, qtiamvis dicatuf riuandoque et hoc Foroju-
ambiget? Sicut ergo nemosequius querelas ad Caro- liense, quia in provincia ForojuliensL celebratum.,
lum dirigere detiuerat, quam Pauhnus et synodus . XYJ. Locus landem concilii nPn est sine examjne
ab eo" congregata, cujtis ecclesia contermina erat, prsetermittendnsi quippe, qui juris et facti dubitandi
Gradensi imo olim una cuih Gradensi in. cujus J>T.3Z-p.roferat argumentum. Quo enim jure Paulinus Al-
sulemadeo immaniter238 ssevitumfiicrat, iianemb tini concilium coegit, cum Altinensis. cathedra jam
alius justius-querelas, epistplamqtie cohcilu deferre,, Torcellum esset translata et ditionis Gradensis me-
ad Carolum debuefat, quam FortuiiatuSi qui enecafi tropplftse sedeseffecta?•Hsec autem juris erit contro-
episcopi uha erat etjunctus sanguine, et sedis legi- versia. Quompdp eum Altihiim eamdem eversienem
time eleclussuccessor. Accipeergo hancinductionein, ab Attilae copiis passum fuerit,quam Aquileia, Con-
si placet: PauUnus congregat con.ciUufflin otiedien- cordia caeteraequein continenti positae civitates, •
tiam canonum, et prsecipue syllabarum Caroli in tttit Paulinus in urbe desolata, et in soliludinem a po
concilio Francofordiensi expressartim; canon Fran- multis jam sseculisredacta concilium habere?. Et
cofordiensis statuit ut quae non possunt a coricilio hsec erit facti. Antequam ulramque dirimamus,
cprrigi, deferanturab accusalore ad regem cum lit- pauca accipe de Allino.
teris metropolitani; factum ducis Yenetorum cor- XVII. Altinum illustris civitas quondam fuii, cu-
rigi aut vindicari non pbterat a concilio ;. metropp- jus meininit Plinius lib. in, cap. 16 et 18 ; etStrabo
lita Paulinus dat Utteras accusationis, nomine con- lib. V, ubi ait: « Altinum in palude est, similem Ra-
cjlii; Fortunatus Gradensis pergit ad Carolum tu- vennsesilum habens. Ferax et inctytd oviumveller^-
PATROL. XCIX, W
- DE SYMBOLOALffNENSI MSSERTATIO. 620
619
bus, tiii duas taiitiitifmbdb fegibheS italii» feiiafttto"j L (riovm enira Aquiieim'%mideGf&&Mi,ppeTi&^f)ye^
cdpia"ceietifes praefeft Mafliklis Ajioplibf.epig. 155: teri LOngbtiartliSjnovaeExafetio, poiitificequepatfo-1
cinanlibus. Sereno patriarchse Atpiileieiisiirivaderiti
VellefibusprimisApuliajPaiina secundis"
Nobilis;Aliiniimtertialaiidatovis. jiifa GrsidensiSsfefipsitiiicfebatofiarh' epistolahi Gfe-
H poritifei Rphiahiis, qttam feeitat Barcriius
Deliciis affiuenSj et amoehitate loci adeo prseslahs gbfius hocati. h.i,aliahiGradensi, ejusquesiifffagatieis,et
eodem teste, ut ibi quiete.m stise genectuti exoptareti MafceildVeiietiafUhi diici, sighificaiis se tuefi ipsius
Ita eniffl lib. iv, epig. 25.: ecclesiae jhfa. Addiiqtte Bafehius ex epistola Leo-
jjjmulaBajanis Altinilittora vjiliSj tiis IX; qiiaih ibi habet, qiiid anibo Gregofii, seciih-
Et Pliastontei c onscia sylvaRogi: diis et teftiusoliih egefint pfo coihpescehdis pfae-
QusequeAntenoreoDryadumpuleherrima Fauno sulibus Aquiieiehsibus oegre decoquentibus quidquid
Nupsitad Euganeossola puella iaciis. fiefet in gratiatti 2S9 Gfadensis. Irisiipef et ahahi
Et lu LedseoFelix AquileiaTiriiavo,
Hic UbisepteiiasCjllarustiaiisitaqilaS: retitat epistolaitt Gregotii III successbfiS imiflediati
Vbseritis nosiraepoftus f equiesqiiesetiectai, seciiridi, qua iricrepat Cailisttim, qui Sevefo sttflectus
Si jiiris fuerintoiia riostfasiii; est, ipsuhique adigit ad festitutionem eoriiffl, qiise
Sedem bliin habuit episeopalerii, cui HelibdOfiis usurpavefat, monastefio sahfctaeMafiseihsutie Bijr-
tempore saticti Hieronynii piaefuit, ad queffl conso- biahde, ad ecclesiahi Ofadensem pertineiiti. Et qtti-
latoriam scribehs epistolain 3 ih mbflfe Nepoiiani, deni «Cailistus, ait Daflduliis in Chron., lib. vn,
ejus ex sorore nepotis itahiores fegibneih ipSarii:deseribit cap. 5, p. 10, feceptis aditioriiliphititts papalibus ad
descfibeiis «Cultus jj coi*fediehs irivasas inshlas eCClesiseGfadehsi fesi-
qupdammodo Nepotiani
ipse pioviricise ihpferii seqnefls, hec inttnditiis, nec ghavit. >Aiinis aiitem pdsteriofibus fiovsequsestiones
serdibus liotabitis erat. Ciiihque afdefet qiiotidie emotae, et procurante Maxehtia Shebncilio Mahluaho
aut adEgypti tiioiiasteria pergere, aut Mesopota- (ni de verilate ejtts dubites), ah. 826 res Aqui-
rhise invisefe ctioros, vel certe insttlaruffl Dalfflatiae, leiehsis Ecclesioe sartitur; Qiise deihde tiac in fe
quse AttittO tantuni freto distant, Ssolituditiepccu- sequeiitibus soecuiis evetierunt, omittifflus, ne
pare, aviinculum pontififtetii desereTehoh auSetiat. > loiigitts a Paulitto , qtii scopus nbstef est, fece-
Quem successbrem cbinmtini calculo futufUtii avuii- dattittij.•
cUlo ibidetii pergit descfibefe. «tu Nepoteni §ua*re- XX- Medio-hocteihpore, intef CalUstiimscilifcet,
bas, ecclesia sacerdotem. PiaScessi.t tb successof et Maxehtitiffl,Siguaidus, Pattliiiiis, tJrsus, seii ^r-
tuiis. Qjiod lu eras, illepost Ib jttdieid ojhniuih hie- bafiiis cceurriint, Sub qtiOrutopbstrenip lis, quani Ma-
fetiatur. Atqiie ita ex tina doiiip dupiex bbnlitfeattts zetititts exsiinxerat, denue ehascittti*inter Aqiiiieieh-
egressa est dignitas, duffl ih altefp patttlatib est, sis et Juvaviehsis seu Salisburgensis sedis arilistites,
qued tentterit': irt allero riioefof qiibd fapius sit, he ut tiicihius iri Vita Paulini tap. 8, h. fi, fetsuti eprum
teneret. s Illusirem htttic fcetuhi dedefat Aquiieiensis" pririib, tieihpesuti SigttaidO,spiritus cbntentiohis cb-
ecclesia, parens foecutida iiihe teihporis yifortini gnosfcitur,Ctt]'uschofepiscoptis Joahhes , ut dicimus
pietate et doctiiha ciaforuin sub saiicto Vaiefiaiio, nbh leyi pfotiabUitate ih Yita cap.. 4, n. 2 et 3, mo-
d'e cttjus ciericis, quos intef secundus a Yaieriario leslias ihfeftEcclesioeGraderisi. Ergo, ut vides, cai-
Heliodorns censetur, aiebat sancttts Hierohynius teris dissensipnis iibidiiie cpffeptis, medius interce-
in chronico : «Aqttfleienses ©lei-ici, qiiasi cborus _•-"dit Pauiihus, sub qup iittilas litijiisitipdiittrbas efflp'
beaterum habeuiur. > Sed fedeaihtts ad prope-' tas credimus, fd\% vif Dei et. pacis amatof ab hujus-
situm. mbdiqusestiqnibiis ad sftahdaiilniiitplufimtthi magis,
'XVHl. Pafuisse quendam metrepmiiaj Aquileiehsi qttaiti ad aediricatibtiemiidelittm suscitatis, ad riau-
Altini sedeih episcbpaiem Heliodbruth ipstim testeni seaia usque atitibffefet. Ex ipsaepistoia, qttoedissef-
proferreiii, qui stib Valefiano praesidb, cbticilioAqiii- talionis hujus afgttmentuni suppeditat, vifi paciJici
leiae cbacto, tempore Damasi pap-jeatthO 581, CPSS. character irispicitur, animuSqiie.chafitatis vihcuid
SyagriP et Euctierio interfttit, e.t detifhbnoti sexte leco cttffl cseteris episcopis pbiigattiS.Sifeenim praefatuf :
reponitur, nisi stispicafer otijici posse pfoyitt- « Cafolb, etc. ... Panlirius minitnus hninium sefvb^-
cialetii hane syttedtthi fuisse, ctti Ahibfosius Medio- rumsefvus cPfiCprdiparitique devottohe cum fralfi-
lanensis, lhullfqtie Gallofumet cahPhicofufflqubqtte biis et cttitt cehsacefdptititts hpstris, etc. >et ihfra :
episcoporttm adiueruht. Verttm subsequentittm tem- « cttni pfcvititialitius istiUs sedis , cohsentaneisque
porum cojiciiia scrtipulum aifalim tpUunt.inEtetiini episcopis. i Sed tioc ipsUiti, qtiod Atiini agituf;
ahnti 579 stib Helia Aquileiensi metrepplita catisa nettipesynodus convpcata et epistola Carelp directa
trahslationis Aquikietisis cathedrse, jaffl toties per eti vitidicandarrtpatfiaretiae Gradensis neeem, pfp-
Hiinnos, Golthos, Longobardos exturbatae, in itistt- ' babiUssiniuni, ne dtcaffl eviderts ihdicium suppedi-
lam Gradum, invenituf subscriptus qtlihto loco Pe- taht, huifas tttne temporis irttef titfasqrte sedes coti-
trus episcopus sanctm ecclesim Altinalis. Is qiibque lentiohes intercessisse.
«lbscribit Conciliabtilo Maranensi ihter eos , qui XXI. Paillifras igitur veteritius satictiohitittssta-
Severum recipiunt. Mirof Thomasiiuiffl vet. ettiovae •bat, qttSejam ab ipsaln duos patriarchatus scissttfa
«
eccl- discipl. p. 1, liti. i, cap. 21,adeo atiilcihatiiri), 0 laies eraiit, ut Aquileiensi offlnes eplscopi pafe-
ut pro Altinensis fepohefet Utinensis, eum ift Pattlo rent, qtti in cohtihenti Vettetia, qttaiLohgptiardprttm
Diacono, quem citat lib. in , cap. "12 '(est auietn diliohis erat, sedes tiabebaht: Gradensi vefo ii qtii
cap; 27), distinctis verbis legatuf : Petrus de Aliino. aesliiariaet Istriahi Orientis Atigusto stibjectam terie-
Sed cum sedes Allinehsis, Pattlini temphfe, Tefcel- bant. > Ita Sigottiiis, de ReghP,.Ital„ lib. n ; Jjghei-
lum jam translata fttisset, quo juf6 ea in ecclesia ltis in preoemload patriafctias 'Gfadetises. Cum att-
chncilium advPcare potuit Paulintts, cttjtts caitiedi*a tem Altinum hoh iti jestuariis, sed in 'Cbhlihentisituiii
rtoh prOvihcise Aqtiileiensi, sed a hOh uno ssecuio foerit, niniifuhi adfauces sinistfas Silis fluminis, ut
Gfadehsi adnumefatoatur? Et hoc est piifflttm jurls fidefflfacitintpergentibiis Yenetias reliquia? inter ru-
dtibium pfppositiim. defa et setiticeta adhuc peeurrefitla, fet testahtuf
XIX. Qttridut levi mahii difimahif, scienduni est Leahder Aitiefti ihDescriptioneitaliae ih marthaTaf-
qttod statim ae cathedra Aquileiensis, quoealiquando yisina, "Ceilariusifi feegrSpti. antiq, iib. it, eap. 9,
veterem sedis locum deserere coacta iii ihsulam Gra- matiifesteevincitttf PattlihP tttnc jtis fttisse ih eadeih
dum se reeepit, in duas distracta sedes fuit, Lpngp- Ecctesia, sibi, tit petein cpntinenti posita, subjecta ,
bardis, Jpannem in Aquileiensi eeclesia pef electip- cpncilium ccnvocafe, quod et ex ejtts verbis elici vi-
nem cleri populique statuettlibus, Gradensibus sibi delttr. Sic eninj in episloia ad Carolum dicebal: «In
Cahdidianum stifflcientibus. Hitic sata discefdia, et hac sede, cui Deo attctofe desefvio, concilinm habi-
lis exorta quaetractu teniporis valde afflixit has eCde- lufti Altirii fmsse vestrae seremtalis auribus eperse
sias, parriarctias itifer Aquiieise vetefis et hovse preliiifft duximus intimafq. i Viden quempdp Alti-
'
621 AD OPERA B. PAULINIAPPENDIGES. — PRJGMONITUM. 622
num comprehendil in sede, hoc est in provincia, eui A sunt. > Yerum ex Dandulo, in Chron., tib, vi, c.ap,7,
lanquam metropolila proeerat, et«eui Deo auctore non
de- p. 11, non a Paulo, qui nonnisi per mensem Torcelli
serviebat. Et infra asserit facta statuta concilii superstes fuit, sed a Mauritio ejus « successore de
quasi generalia, sed localia, vel etiam specialia cum firmatione ecclesiaesuaein Torcello a Severino papa
proviucialibus islius sedis, consentaneisque episco- cum consensu Patriarchoe, et* collaudatione populi
pis. » Non enim exlra provinciam cum provinciali- privilegium fuil obtentum. > En tibi Altinensis ca-
bus episcopis concilium provinciale somnianjdum. ttiedrae Torcellum translalio, et per consequens a
Quod aulem ait cl. Fleury tom. X Histor. eccles., lib. dilione Longotiardica , et provincia Aquileiensi ad
XLV,n. 24, AJlinum quohdam episcopalem, lunc ab locuni Yenetoeditionis, etGi*adensisdiceceseostfans-
aUa sede dependisse, sic intellige, ul ab alio episco- migratio; sedis tamen nomine adhuc reservato, nam.
po, puta Tarvisino, vel Concordiensi, utroque Aqui- in concilio Romano sub Agathoiie PP. an. 680, no-
leiensis provincise,'regeretm*: non tafflenab alia se- nagesimus quintus subscribit: Paulus minimus epi-
de,id eslabalio melropoliiapenderet. RecteCointius scopus sanctai Ecclesim Altinensis provincim Istrim^
ad an. 805, n. 10 :« Exeo vero quod Paulinus Allini quo nomine Marina, e.t mediterranea Yenetia signar
concilium celebravit, liquet illud oppidum non ad bantur. Sicut in patriarchatu Aquileiensi facltini vi-
episcopalum Torcellanum, qui patriarchse Gradensi demus, qui primo Gradensis , postea Forojuliensis ,
subjacebat, sed ad Concordiensem lune pertinuisse, et Utinensis dictus una, et Aquileiensis ex varia se-
qui patriarchse suberat Aquileiensi. > Quod devei'bo dis translatione iijvenitur : hoc tame.n discrimine
ad verbum, utpluries facil, 'iranstulit Pagius ad an- quod patriarcha lilulum Forojuliensis vel Utinensis
huni802, n. 4. B sic usurpaverit , ut nunquam Aquileiensis nomen
XXII. Sedadhuc factiqusestio solvenda : revera amiseril. Allinensis vero traclu temppris sic Tcrcel-
ne sciiicet Paulinus Altini concilitim coegeril, quod lanus dictus est, ut Altinensis titulum perdiderit tan-
antenonuuUassecula fuerat eversum. Sedenle enim dem, e.t sedis nemen abolitum fuerit.
in calhedra Aquileiensi sancto Nicaea,qui anno 4.54 XXIII. CaeterumPaulini tempore forte ex reliquiis
juxtaDandulum, in Chron., lib. v, cap. 5, p. 1, ea prseterilarum cladium aliqualiter refectam stctisse
infula fuerat insignitus, Attilla Aquileiam captam quaindam prioris civitalis uinbram liquido infertur
vastavit. Inde ConcordiamAltinunique pfofectus pari ex eo quod Dandulus lib. vm, cap. 5, p. 19 et 20,
feritale eas soio sequavil,et regionem pppulalus est. memorat monasterium Allinense pro cujus* abbate
Tempestive Cenccrdienseset Allinenses in sesluaria constiluendo lis orilur intcr ducem et patriarcham
se reccperunt, nam iUiCaprulas, hi Torcellum fuiiti- Yenetorum tempore Caroli Calvi, qui imperium adiit
masque insuias iucolendas ccncessere. Attamen non an, 876, hoc esl an. 75 pcst concilium Paulini ibi
iUicoepiscopalis cathedra Tercellum transfertur, sed habitum. Insuper inChronico Raphayni Caresini can-
anno tantummedp 608, que Rptharis Longobardorum cellarii Veneli quod habetur in Rer. Italiear. Scri-
rex duas provincias, quoe i-cliquaseranl ditionis Ro- ptor. toni. XII, col. 499, recitatur diploma Federici
mani imperii, nimirum Alpes Cottias et Opitergiuni imperalpris daium apud Venetias indict. 10, ni Non.
cum appendicibus suis usque Tarvisium , unire cos- Augusli an. Doniinicaeincaniationis 1177 , testibus
tero regno gestiens, commissocum Romanis ad Scul- inter caeteros Henrico palriarcha Venetorum, et aUo
temnam proelio,victor existens , ad deditionem co- patriarcba Aquileiense, qucm ex diplomate alip huic
acto Opitergio, bello inter exarchos et suos, ad us- rj stipposito ejusdem anni et indictionis cognosces UI-
que Luiiprandi lempora inierstitium imposuit. Opi- u ficum fuisse, in quo Altinum saepiusadhuc memora-
tergini cxemplo veterum Venetorum , sancti Magni tttr i praesertim monasterium sancti Stepliani: quod
sui prsesulis hortalu Eracliam, ex nomine imperantis est Allini, et Allinensis parocliia in ipse pccurrunt.
tune Heraclii, ad mare recepli condiderunl, qui cuni Si erge temporibus adeo a Pauline dissitis, adhuc
sibi agrestes bomines cuni suis pecoribus sese ad- ecclesiam et inenasterium Altini ccnspicis , frustra
junxissent, et nova civitas omnibus sufficere non cppbni intelligis evei*sieni'mAltini, ut negetur ibi
possel, EquUiumnon ionge addiderunt. Hsecex Si- cencilitini a Paulinp celebralum. Quod dictum sjt
gonio, qui addit: « Qua re ammadversa Panlus epi- cpiitra eps qui npn in Altinensi aliqua ecclesia , sed
scopusAltinasTorcelium et Paulus Patavinas Meta- in Tprceilana, Allinensi substituta, synedum factam
maucum sedes suas catholicas traduxerunt, atqtte ea somniarunt.
omnia Severini pontificis aucloritate comprobata
240
AD OPMEA BIATI PACHl APPMDICES,
PR^EMONITUM.
Cum npn raro in illustrandis Paulini operibus qua D rem alio amandare, casso plerumque inutilique k-
nolis, qua observatipnibus, qua dissertatipnibus, ne- tiore. Duplex igitur erit baec Appendix: edifonjun
cesse fuerit quaedam preferre quaa inservirent qtiidem altera, sed rariorum, et quoePaulini res pjss-
astruendsefidei iis quae dicebantur, ncn abs re fu- pius tangunt: ineditorum altera, ut plurimum ad rss
turum visiim est, si quse lantummpdp velut libando, Aquileienses pertinenlium. Iri iis aliqua diplpmata ,
summisque, ut dicitur, labiis degustande, tacta sunt, etsi ccnstet aliasedita fuigse,inter inedita lamenr-e,-
fusiori methodo pro:!ncerentur,ut eaquajinferuntur, penuntur, npn nipdputseries diplomatum nen inter-
ex contextu clariora et veriora apparerent. El qui- rupla habealur, sed ea etiam ratieue, quia cum ad
dem eo libentius a nobis tioc faclum est, quo le- mss. exemplaria denuo sint recognita et emendata,
CtoTigratius futurumputamus. Quippe ea solura pro- jure inedilis videantur accensenda. Cumnihil ferme
duntur, quae inventu difficiliora sunt, ut sunl non- liodie sapiat, nisi quod documento aliquo penitiofis
iiulla adhnc inedila, et pleraque alia edita quidem, aiitiquitalis condiatur, morem saeculi gcnio geren^
sed quaelibris non ita passim occurrentibus conti- dum judicavimus. Tu, Iector, conalus nostros sequi
nentur; quseaequiusfuit hic pfcponere, quam lecto- •Ijoniqueut consulas, etiam atque etiam precamur.
623 AD OPERA B. PAULINI APPENDICES. "«Sfr.
APPENDIX PRIMA.
ACTORUM VETERUM EDITORUM
Sub hoc titulo in primo ordine doctissimus Madrisius plurimas recudit beati Alcuiniepistolas, quarum de-
cem ad sanctum Paulinum, totidem ad Carotum Magnum directm, Has sequuntur Elipandi ephcopi Toletani
•Epistola et Felicis Vrgetlitani Confessio ftdei. In eadem appendicerecensenlur postea alim octobeati Alcuini
ad diversos epistola;; Caroii Magni epislola ad Fastradam reginam, prmceplumquepro Caunensi monaslerio.
Athmc omntajqm. dedimus inler CaroliMqgni etElipandi Operq, tomis hujus Pqtrotogim XCVI vei XGVIII,
aut mox dabimus in editione nostrq.beatiAlcuiniOperum; supervacaneqmergo hqrum epistolorum repeti-
tionem existimqvimuset de suppressislectores monitos voluimus. EDIT.
I- Sancte Paule ora. Ut mihi Carolo a le regi
Sanete Antoni ora. coronato vitam et pro-
VETERES LITANLE Sancte Machari ora. speritatem atque victo-
Descriptm c libro precuminCaroli Calvi regis Fran- B ] Sancte PACLJNE ora'. riam dones. Te rogo
Sancte Severine ora. audi me.
corum, qui nunc' exstat bibliothecaColbertina. Omnes Sancti Confesso- Ut Hirmindrudim conju-
(Ex appendice Actor. Veter. Baluzii, tom. II Capi- res orate. gem nostram conserva-
lular. regum Frapcor., num. 95.) ,. Sancta Felicitas ora. re digneris. Te roga-
ISCIPITL.ETANIA, Sancta Perpetua ora. mus audi nos.
Sancta PetronUla ora. Ut nos ad gaudia aeterna
Jiyrie eleyspn Ter. Sancle Geprgi ora. Sancta Tecla ora. perducere digneris. Te
Christemeyson Ter. Sancte Bnnefaci ora. Sancta Agata ora. rogamus audi nos.
Ctiriste audi nos Ter. Sancti Mauricicum sociis Sancta Agnes ora. Ut liberos nostros conser-
SanCta Maria ora. tuis Sancta Cecilia ora. vare digneris. Te roga-
Sancle Michahel ora. Sanete Gereon cum sociis Sancta Lucia ora. mus.
Sancte Gabrihel ora. tuis Sancla Anastasia ora. Utsanitatem nobis dones.
Sancte Raphatiel ora. Sancte Cosme ora. Sancta Scolastica ora. Te rogamus.
Sancte Pelre ora. Sancte Damiane ora. Sancta Euphemia ora. Ut compunetionemcordis
Sanete Paule ora. Sanete Theodore ora. Sancta Genovefa ora. nobis dones. Te rqga-
Sancte Andrea ora. Sancte Benigne ora. Sancta Radegundis ora. mus.
Sancle Jacobe ora. Sancte Enstachi ora. Sancta Eulalia ora. Ut fontem ladrymarum
Sancte Joannes ora. Sancte Menne ora. Sancta Leuchadia ora. nobis dones. Te roga-
Sancte Thoma ora. Sancte Albine ora. Q ( Sancta Brigida ora. mus.
S~an'cleJacobe ora. Sancte Cucupbas ora. Sancta Aldegundis ora. Ut spatium poenitentiae.
-Sancte Phylippe ora. Sancte Peregrine ora. Sancta Medrisma ora. \nobis dones. Te roga-
'Sancte Bartholomee ora. Sancte Quintine ora. Sancta Ettgenia ora. ,mus.
Sancte Malhee ora. Sancte Marcelle ora. Sancta Columba ofa. Ut remissionem pmnium
Sancte Symon ora. Sancte Lanlberte ora. SanctaJuliana ora. peccatcrum noslrorum
Sancte Judee ora. Sancte Crispine ora. Sancta Julitta ora. notiis dones. Te roga-
Sancte Mattiia pra. Sancte Crispiniane ora. Sancta Baltildis ora. mus.
Sancte Marce ora. Sancte Christophoi*eora. Sancta Praxedis ora. Ut cunctum populum
'SancteLuca ora. Sancte Siraphosiane ora. Sancta Savina ora. Chrlstianum conserva-
Sancte Barnalja ora. Sancte Luciane ora. Omties sanctse Yirgines re digneris. Te roga-
Sancte Timothee ora. Sancte Urbane ora. Dei orate pro nobis. mus.
Omnessanctiapostoliora. Sancte Projeete ora. Omnes.Sancti: orate pro FiUDei. Te rogamus audi
Sartcte Stephane ora. Sancte Yite ora. nobis. nos. Ter.
Sancte Line ora. Sancte Agapite ora. Propitius esto. Parce no- Agne Dei qui tollispecca-
Sancte Clete ora. OmnesSS.martyfesoral. bis Domine ta mundi. Parce nobis
Sancte Glemens era. SancteHilari ora. Propitius esto. Libera nos Domine. ^
Sancte Dionisi ora. Sancle Martine ora. Domine Agne Dei qui tollis pecca-
Sancte Rustice ora. SancteBenedicte ora. Ab pmni malp. Libera nos ta mundi. Dona nObis
Sancte Eleutheri ora. Sancle Gregori ora. ' Domine pacem.
Sancte Sixte ora. Sancte Arnbrosi D
-ora. Per crucem tuam. Libei*a Agne Dei qui toUis pecca-
Sancte Laurenti ora. Sancte Augustine ora. nos Domine. ta mundi. Miserere no-
Sancte Ypolite ora. Sancte Hieronyme ora. Peccalores. Te rogamus bis.
-Sanete Tiburti ora. Sancte Leo ora. audi nos. Chrisle audi nos^
Saticte Yaleriane ora. Sancte Medarde ora. Ut paeem nobis dones.Te Christe audi nos.
Sancte Fatiiane ora. SancteGeTmane ora. rogamus audi uos. Christe audi nos.
Sancte Sebastiane ora. Sancte Remigi ora. Ut apostolicum noslrum Kyrie eleison. Christe
•Sancte Corneli ora. Sancte Fortunate ora. in sancta religione con- eleison.
253SancteCiprianeora. Sancte Aniane ora. servare digneris. Te Kyrie eleison.
Sancte Vilalis ora. Sancte Florenti ora. rogamus.
Gervasi ora. Sancte Columbane ora.
"Sancte
Sanete Protasi ora. Sancte Ghlodoalde ora.
Pater noster. Et ne nos inducas.
Amande ora. Ego dixi, Domine miserere mei. Sana animam
Sancte Marcelline ora. Sancte meam, qttia peccavi tibi.
Sancte Petre . ora. Sancte Yedaste ora. Domine exaudi orationem meam, et clamor meus
Sancte Prote ora. Sancte Arnulphe ora. ad te veniat.
Sancte Jacinte ora. Sancte Landeberte ora. Miserere mei Deus.
Sanete Hermes ora. Sancte Audoene ora.
•> Oremus.
Sancte Saturnine ora. Sancte EUgi * ora.
Sancte Firmine ora. Sancie Sulpici org. Deus qui in sanctis habitas, et pia corda non de-
t?5 APPENDIXPRIMA. 626
seris, per intercessionem omnium sancterumtuprum A , sedificatio, 254 et excelsi pariefes tempti. In diebus
iibera nos a terrenis desideriis et cupiditate carnali, ipsius emanaverunt putei aquarum, et quasi mare
et nullo in nobis regnante peccato, tibi soli Domino adimpleli sunt supra modum. Qui curavit gentem
servire mereamur. Per Dominum nostrum Jesum suam, et liberavit eam a pernicie. Qtti prsevaluit am-
Christum, qui tecum vivit et regnat Deus in unitate plificare ciyitatem : qui adeplus est gloriam in con-
Spiritus sancti per omnia saeculasseculorum.Amen. vefsatione gentis, el ingressum domus et atrii am-
Benedicamus Domino.Deo gratias. plificavit. Quasi stella matutina in medio nebulae, et
f Sanctum Paulinum, quem hae Litanise proferunt, quasi luna plena in diebus suis lucet. Et quasi sol
probabitiler putamus esse nostrum Aquileiensem oti refulgens sic ille refulsit in templo Dei. Quasi arcus
rationes seu conjecturas, quas in Yita capite xvn, refulgens inter nebulas glorise, et quasi rosarum flos
num. 3, attulimus. Quas inter ordo est collocalionis in diebus vernis. Quasi lilia, quse sunf in' transitu
S. Paulini post caeteros, quos antea fuisset locandus, aquse, et quasi thus redolens^ in odorem suavi-
si de alio Pautino, praecipueNolano, esset invocatio tatis.
iUa inteUigenda,ut ibi dicimus. Grad. Ecce sacerdos magnus, qui in diebus suis
U. placuit Deo. y Non esl inventus similis iUi, qui con-
» MISSADE SANCTOPAULINO servaret legem Excelsi. AUeluia, f Inveni David, etc.
vel, Elegit te Dominussibi in sacerdotem in populo
PATR1ARCHA AQUILEIENSI suo. AUeluia.
Extraeta ex Missali ecclesim Aquileiensis, impresso SEQUENTIA.
anno 1519, in exemplum ritus ejusdem ecclesim. ]} Ad laudes Salvatoris ut mens ineitetur humilis,
INTROITCS. Sentiat hunc diem justa de causa celebrem :
Gaudeat ut sese sic pia vota solvere.
TSacerdotestui, Doraine, induant justitiam, et sancti Hodieccelorum seci*etapeliit lux pontificum
tui exsultent: propter David servum tuum, non aver- . Jugiler sanctorum in choro splendens ut sidus au-
tas faciem Christi tui.
Psal. Memento,Domine, David, etomnis mansue- reum. Et gaudium angelis factum est ex adventu com-
tudinis ejus.
Gloriain excelsis Deo, elc., ut inRomano. Domine paris, Fuisse quem angelum Dominiconstat exercituum
Fili unigenite JesuCtiriste altissime, vel elsancte Spi-
ritus. Domine Deus, clc, utin Romano. De beqta Quicumque suam tritici datmensuram.
tlqria verosic. DomineFili unigenite Jesu Christe : insidias. Ad fidei caulas congregans oviculas lupi praevidit
spiritus et alme orphanorum paraclite. Domine Deus Fidelis et prudens creditor distribuens.
agnus DeiFilius Patris : primogenitusMariaeYirginis Hic ad mensam Dominipecuniam, ut digiic-.ni
malris. QuiloUis peccatamundi.misererenotiis. Qui faceretdedit usuram.
toUispeccata mundi,*suscipedeprecationem nostram Beatus liic servus, quem cum venerit Dominus ila
ad Mariaegloriam. Qui sedes ad dexteram Patris, invenerit.
miserere nobis. Quoniam tu solus sanctus Mariam Probatum in terra super omnia statuet illum in
sanctificans.Tu solus Dominus Mariam gubernans.
Tu solusAllissimus Mariam coronans, Jesu Christe, patria. Ad tantahi Patris gloriam celebrandam chorus ju-
cum sancto Spiritu in gloria Dei Patris. Amen. Q bilat laude digna et populus lsetis respondet vocibus.
ORATIO. Dicamus omnes cernui lanto Petri, jungat se suo
Prsesta,quaesumus,omnipotens Deus,ut beatiPau- grex Pastori, et precibus fusisque lacrymis clame-
lini confessoris tui atque pontificis meritis adjuve- mus :
mur, cujus votiva solemnia celebramus. Per Domi- Pastor tione, miserere Ecclesioe,tuis precibus re-
num nostrum, elc. fove.
In Ecclesia autem civitqtisAustrim in lib. ms. si- Confer opem plebi tuse, preces attende, et pro ju-
gnato n. 12, cui titulus /Liber Sacramentorum, anno vamine maculas dilue.
Dom. 1504, pqg. 299 lergo, est sequens orqtio de sqn- In via nos adjuva : colloca in patria : redde quai
cto Paulino: . speramus dona.
Deus, qui populo tuo aeternaesalutis beatum Pau- EVANGELIUM SECUNDUM MATTHiEUM.
linum ministrum constituisti: praesta,quaesumus,ut In illo tempore dixit Dominus Jestis diseipulis stris
quem doctorem vitae habuimus in terris, interces- hanc : Homo quidam peregre profi-
sorem semper habere mereamur in ccelis.Per Domi- parabolam ciscens, elc., ut in Romano.In Civitatensi autem est
num, etc. Evangelium,Yigilale. Offert. Inyeni David, ut in Ro-
Hanc reperimus et in aliis Missalibuset Breviqriis mano.
mss. ejusdem ecclesim.In alio autem quod inscribi- SECRETA.
tur; fjrdo Missalissecundum consuetudinem Roma-
naecttriae an. 1254 (uti post menses hqbetur), cha- Sancli Paulini confessoris tui atque pontificis,
ractere quidemnonomnino reliquo Missalis correspon-D quaesumus,Domine, annua solemnitas pietati tuae nos
dente, sed recentiori manu, non lamen prmsentium reddat acceptos : ut per haecpise placationis officia,
temporum,est sequensdesancloPaulino orqtio. nobis gralise tuaedona conciliet. Per Dominumno-
Deus, qui clerurn et populum tuuni beati Paulini strum.
confessoristui voluisti pontificio gubernari : praesta, Prmfqtio et Cqnonul in Romqno.Additur tamcn in
utejus assidua intercessionenullaformidemus adver-,. Canone posi illa verbq: et antistite nostro N. el pro
sa, victoriamque consequamur, -- et' vitam
- obtineamus rege nostro N.
seferaam.Per Dominum,etc. Communio.Beatus servus, ut in Romqno.
Nota autem quod ecclesia civilalis AustrimMissqle, Complenda, qum a nobis dicilur Postcommunio.
peculiare hqbet, juxla suas consuetudines, quqrum\ Deus fidelium remunerator animarum, prsesta, ut
nonnullqs in dies conservat, ab Aquileiensi distin-\ . beati Paulini confessoristui atque pontificis, cujus
ctum. venerandam celebramus festivitatem, precitius in-
LECTIO LIBRISAPIENTLE. dulgentiam consequamur. Per Dominumnostrum.
Cmlera ut in Romano. Dimissioautem populiprce-
Ecce sacerdos magnus, qui in vita sui suffalsit; ter, Ite Missa est, vel BenedicamusDomino,qumsunt
dbmum : et in diebus suis corroboravit tcmplum. usus quoqueRomani, bifariam fiebatin EcclesiaAqui-
Templi etiam altitudo ab ipso fundata est : duplex leifnsi. ln feslo enim majori duplici sic.
» Omitluntur vel tantuni indicantur ea quse cum MissaliRomano communia sunt.
627 AD OPERA B. PAULINI APPENDICES. «9*
Ite tienedicti.et electiin viam pacis : pro votiisDeo A laude et benedicliene frequentissima. beinine Deus
Patri tiestia missa est. meus in emnibus glorificote, qui persistens eruoisti
.. In tnajoribusautem solemnitalibusbeatmMarim vir- insipientiam meam, el empllisli ccr meum, donec
ginis, sk : vel invitus audirem voces tuas diutius clamitantes,
Ite benedjcti et eleeti in viam pacis : pre vpbis ef conversus sequerer te. Et*go, Domine, cognovi,
MariseFilius hostia missa est. et ego inteliexi sonum clamoris tui, et reprehendens
Tfl. me cenversus sum, et egi poenitentiam coram te,
* PROOEMIUMPAULINI sicul hsee dies probat. Idcirco in laudem tuam et
cohsolationem meam prophetica verba tibi decanta-
ADAMOENA POENITENTI^S NOSINVITANTISi fem. Castigasti me, Domine; etenim eruditus sum
Justissimus ordojxenitentiaeetrectissima formanaec quasi vermiculus indomitus : postquam enini con-
est, ut inehoenl a lacrymis etdesinant in lsetitia,qua- vertisti nie et egi poenitentiam, el postquam osten-
•lenus tali exemplo possit aghosei veruiti esse quod disti ruilii, percussi ietiiur nieum, conversus sum et
legitur : Qui seminant in lacrymis;in gaudio melent. erubui. Recordatus sum te Dominummeum, quoniam
Quod luric iit, cttin devotissimaad pa3nitendumpce- in tua misericorciiarevixit anima mea, et resurrexit
•nitentis.interitio suspirat, quia hpe cpntimiis gemiti- a mortuis. Ideo bonse spei factus sum vir, quia ex-
bus ex affeclu divinae miserationis higeriiiscens,in spectasti me, et sustinui in prseterito lascivientem,
vulnere suo cordis resoluta duritia excitantur omnes qtiod considerans compunctus sura, et egi poeniten-
senstis praeeordiorumejus, ut clament ad Dominum tiam. Lsetus jam deinde nunc tibi et semper innu-
ititernoe,vo.eis fortitudine. ConVeniuntque suspiria JJ ineras gratias referam, te tolis visceribus implorans,
peclbris, ef sttspirium a. suspirib excipitur, conso- rem tibi me tola devolione commendans, quia tit inveni-
.. nantu.ae gemituum murmura in auribus Domini, si le qusesislime, utredirem tu compulisli me; ut
Jorte quaudpquidem audii*edigiietiir. Nee hoc splum . confiterer tu es operatus, et ul me rec.oguoscens
agil pcenitens; sed instiper relaxatis cculcruffl ha- plangerem tu dedisti niihi, quoniam tu es Deus
tienis, lai'gas emanans aquas, palpebrseejus flumina quem nemo ainittit nis} deceptus; quero nemo quae-
"laclymarumprofluunt, curruntque sine defeehr tra- rit nisi admonitus. quem nemo invenit.nisi purga-
mites venarum eapiiis ejus, donecet piacufa cuncto- tus, quoniam bonus es tti, quoniam in sseculumnii-
futii erifflintim abluanlur, et omnis immunditia ini- sericordia tua, quoniam tantum lu es Deus, et prse-
, quitatis absfergatur; deitide repletur os ejus yeris- ter le npn est Deus. Tu es Deus Israel, salvater Deus
simse coiifessiohis sermonibtts, quibtis delectatur pinnium saeculorum.Amen.
Dominus, et parcei*e cleiiienter studet, et prsestare Iste est. conveuiens ordo posnitentium, el tiec
veniam non moratur quodammodo dicens : Homo, mcdp fit poenifudofructupsa, gaudium ex luctu par-
remiltuntur libi peccala tila.' Cui misericordissimae turiens, ex negiigenlia induigeniiani afferens, et ex
consolatipni, et tam benignissimopiissimoque pecca- labore requiemin adducens, a tacrymis, ut psiensum
ininuffl i*elaxatori, imo emundatori cPr poeniientis est, inchnaiis, gaudiis terminans unde supra. An-
ineloquibili gaudio perfusus, talia ut ita dicam, ait: tepesila ilaque diligenlipri ratipne, pmnis qui ad
Deliqui, Dpffline,et miserabiliter peccavi, tilifa mp- coiifitendapeccata vel ad suscipiendampoenitentiam
duni scelera mea frequenlavi, eb hanc causaih sicut prpperat, fprtasse nen inconvenienter ita ab ep a
cedrus tribulatienes meaedilatataesuht, tpta die tor- Xi >, quo docendus est vel instruendus est, interrogandp .
quentes cpnstierttiaffl'meam. Nen eniffl, Dpmine, seu examinandp adgredi pdtest. Vis cenfiteri pec-
miriimae sunt culpae meae, nec peccatorum parva cata tua? si respendet, volo, tunc addendum ita :
congefies, ideo silere nequep : idcirco multi gemitus Primum hac in re sciendura est, •quia necesse erit
mei, et mens mea magnaeperturbationis eyersione tibi hoc simpUcitei<et purilcr agere, nee in eo in
ihoesfissima est. Sed consideratione magnaruni .et - quo ipsa peccata forsitan tunpia ant pudenda ante
innumerabilium miserationum tuarum, Domine, re- humanos oculosvel aures, videntur aliquam simula-
creattis rrtuhere ttto, a labe tanti discfiniihis, me mi- tionem praetendere, et ea peccata quasi fabricando
serum paulatim surgere perspicib. Fafeor, b Dotiiitie, honestare velis; magis autem oportet ut illa quaeac-
qttia erigit ine ad spem indulgentisepietas tua, ut in eusatione vel detestatione propter enormitatem vel
fide nihil hsesitans, petam veniam et non moriar, .turpiiudinein suam digna sunt, dolendo et erube-
sed vivam.Jdcirco reversus ad Jiabentem polestateffl •iseendoconfiteantttr, quam ut propler tiumanam ve-
super plagas meaSj te sciljcet Dominummeuffl,cttrvo **ecundiamsileaiitur.
tibi gentta mea, et seduia oratione cum confessione Incipiunt *>salulifera monita Paulini de tractatibus
: poenitudihis deprecorte, dans gloriam nomini tuo in D sanciorumexcerpta.
a Ex ms. Hiemerodensi, ante annos 500 exarato,
GhrysostoinijEilrem, ete.i nullumqtteJuniorem citat
apud Marteniumin Cpllectiene amplissima. sanclo Isidoro. Hinc cplliges aucterem neinie esse
b Tctus hic Paulini liber censlat e*cvariis sanctc- Nplanum neqiie Petracerdiensem Paulinum, qui di-
'ruffl Patrum excerplis de poeniterttia,maxime san- cuntuf scripsissede pajnitentia, titpptequi anle ple-
ctprum Augustini, Afflbrpsii, Ilierenyini, Gregerii, rPsque qups citat auetPres'vixetint.
FRJ5MONITUM.
' Inediterum Aetprum vPCamushanc appetidicem, non quod omnia quae produntur non haetenus lucem
ptttilicam'yidefint, sed quod pleraque non edita et nemiuUaetsi aliquando edita, ad mss. exemplaria denuo
emendata preducurilur. Sequeritis autem charloe, quam primam lccamtts, duc exemplaria nacti sumus.
alteruffl ex scripturis mcnasterii sanctseMariaein Yalle civitatis Auslfise"'jdibtimoiiasterii Majojis; alterum
commuiiicatuma generosis viris Petro Anlonio palre, et Nicolao et Fatiio filiis, comitibus de Maniaco, qu\
selectam et uberem, quantum pfovinciaenostraeprivato homini datum est, chartarum veterum seriem tenentr
e* i.n graliam litteralortuh fredum sine invidia, sed et libenter alacfiler coramuiiicant. Quorum humanitali
629 APPENDIX SECUNPA, 650
cum et praesens et nqnnulla ex sequentibus docuinentis et diplcmatis debe.amus, jn gfati animi argumen-
tum id publice testatum esse vcluimus. Verum cum utrumque exemplar neduni ptiiritius mendis scateat,
sed in nonnullis ab altero enormitef differat, suberat anime nuUum prodere, qqia genuinum et legilimum
agnoscere ex defeetu primitivorum exemplarium non dabatur. Quia tamen utrufflque convenit in recensione
Sigualdi patriarchoe, a quo epocham ducere rebus nostris apprime conducit, neutrum omittimus. Seligat
lector quod sibi magis arridet, Suflieit nobis, uf aetas Sigualdi, tempusque ab hoc tempore non convella-
lur. Erunt igitur ambo exemplaria e regione posita prout nobis communiGata fuerunt: quorum alterum
Civitatense, aUerum Maniacense ad distinctionem dicemus.
I, A ' I.
CIYITATENSE, .MANIACENSE.,
An. 562, ex chartis monasterii Majoris Civitatensis. In charth comitum de Maniaco ex qrchivq abbqlim
Sextencit. p. xixet 205.
Exemplum cujusdam privilegii de fundatione ali- Fundatio et dotatio monasterii abtiatise sanclae,
quorum monasleriorum in patria Forijulii, transcri- Mariaede Sexto iii Forp Jutii anno Poniini 770.
ptum per me Bernardinpm AmeUensem,coadjutorem
in cancellaria abbatiaeSextensis prput inverii, nihU
addendc, vel mutandp, vel ccrrigende.
Privilegium hoc ccncessum fuit currente anne
Dpmini sexcentesimo [pro septingentesimo] sexage-
siroo secundo. .
Jam dudum animis nqstris inserit monasteriuni Jam dudum animis nostris inserit monachorum
singulare prsepositorumdeclarare, iUa omnia roeri- singularem pfepositum yelare, aliis omniuin inerito-
torum preconia recensefe, qub et ipsi iniore studio rum precpnm rbcensere, qupniani ipsi majnri sludio
in Domino cfescamus, et aliis fbrmam esse possi- in Dohiino Cfescamus,»et aliis formaip esse possimus
mus ad exemplum, ex quibqs generatim fundamen- ad exeiiipluni,' et qttibus generatini fundamentum
tqm omne atque prpfectuni Peminum Christum esse omne aique prbfectum Deminum Christum esse, Apo-
Apostolus conteslatur dieens : Fundamentum aliud g slolo cpnte.stante diceiis : Fundqmenlum aliud nemo
nemq potest ponere prteter id quod positnm esl, quod potest pqnere prmter id, quod posilum esl, quod est
es( Christus. Sicuf itaque instrumenlis humana ar- Christus, His' itaque hjlra rnentis humanae arcana
cana fundatis slafim pniversa vitia cedunt, ef omnes fjjndatis, stafim upiversa vUia cedunt, et omnes cor-
corrupteUe carnis velut cera sumpta igni linuescunt, ruptelie carnis, vetiit cera suposita igni liquescunt,
item tenlationes, atque pnines versutias diaboli pro- Hinc fentatiohes ljefflirtum, atqtie enmes verstttise
tinus extinguuntur, rtec ultra ppfest fesistere, ubi diatieli prntinus extinguuntur, nec ultra potest resi-
virlus qusepossedit non invenerit lpcum, quia tamdiii stere, titii yictos possidere non invenit locum, quia
in homine dominatuf salanas, qusindiu instrumenla tandiu in luniine doniinatuj*satanas quandiu posses-
possessionis suoecognoscit; depulsis autem pertur- sipnis suse instrumenta cpsnpscjt. pepulsis autem
bationibus ihimici ab homine Christiano templum paftibus ininjici ab hcmine Ctiristiane, templuni in-
incipiat esse Dei, et tamquara pulcherrimum habita- cipit esse Pei, et tanquam pulcherrimp tiabitaculo
culum Spirittis sanclus exullans ingrediatur. Qua- Spiritus saiictus exu]tans irjgfeditur. Quapropter nos
propter Effo, Zanetn, seu Marce gefniani, in laicp ffalres germani HertQ,Antp, et Slarcus iti laico ante
tamen cpnstifuti, diyipa inspirante gratia, edificavi- cpnstituti, diyina iiispirantg gratia, jedificayimus
mus monasteria dub in finibus forojuliaiiensis, ununi duo monasleria jn fmibus forojulietisibus, unum in
in loco qui vpcaiur Sexto ad hotioreni seniperque lpcp qui yopatuf Sexto ad hojiprein sempef virginis
virginis Dei genilricis ifariae, et bealqrum Joannis Pei genitrieis Marise,et tieateruiii joanpis Baptistae,
Baptiste, et Petri ap.ostoliChfisti, et statuefamus ut et Petri appstoli Christi et statueranius, ut inibi cuin
inibi tum fratres suti jugo regulari ip Pei servitip „ ffatriljus spti ju.go regulaein Pei servitip yiveremus,
viverenti Et aliud monasterium aedjficayimusin ripa **El a,iiu4 njeriasteriuih sedifieayinlusip Rip.pa, quse
qiiaeyoeatur Saltp siiper Hetpruin semperque virr ypcaiur Saltc sup.m sempei*virginispei genetricis
ginis Dei genitricis Marie, et Joannis Baptiste et Pe- Maripe, jQannjs Baptistae, et Petri appslcli Christt
tri appstoli Christj sanctpfppi hphpre, ubi Pillruda sanctcfUHitipnpyp,' ubi Gelffuda domina et genitrix
deinina et genilrix npstra pum aggregalis fprjiinis .npstra cujn aggregatis feminis in menacbpruiri liatiitii
monacorum Jiabitti h^bitafe deberent, sed qui«i Eatiitare debereijf, sed quia divin.apjiliam audivimus
divinam ilfaih audieuies prpfeticam vocerainqua- pfofeticara vpcem in quadragesifflc quartp psalmp,
dragesirno quarto psalmo Deus loquitur ad aniniam utii Deus ipquitur ad animamhunianam : Audi, fiiiq,
humanam : Audi filiq, ei vide, et inclina qurem luqm, et \nctina qurem iuqm, et qbliviscerepopulum tuum ,
el obliviscerepopulum tuum, el domum 256 PQlris et domum pqtris iu\. Hanc iips secuti ypcem exivimus
iui; hanc nos seeuti vbcgm exivimus de teffa et co- - de tefra et de eegnatipne npstra, e't disppsuimus tia-
gnatione nostra, et disposuimus babitare in Tussiae tiitare in Tpsciaepartiljus, sed quia de his npminatis
paflibus; sed quia de has npmjnalas monasterias mpnasteriis nos hpmines ac fj'alres riosirps, gqqs in
nes hpmines npstri ac fratres, qups ^ih mpnasterio mpnastef ib rellquimus, ne quis inquiptare dissimji-
relinquimus, inquietare non diss.iroulare, quod in let, qpod in nqstra potestate ea hatiuinius; Ideoque
nostra potesfale eos tiatinifflus, idepque providimus. pj*ovidiniHS nos Hertp ef Slarcbj qijamyis.indjgni ati-
nos Erfp et Marco, quamvis iudigni atibates pei*hanc bates, per hanc pfaesenfempagiqiim oirines res nor
pfesentein paginam pmnes res noslras judicare, seu stfas juqicare seu in supradictis mQijasteriis ftispen-
ln supradicta mopasteria dispensare, et dona npstra saire, et ilono npstrp debernere. Primum omniumin
decerqere primum pfflniujo in 'nipnasteric jn Ripa D hionasterio in Rippa Saitu, upi doinina gepitfix nbr
Salto, ubi dpniinaet genilrix nosti*"a
tara reliquas mp- stra cum reiiquis liipnactiis esse qigposcitur, dpija-
nacas esse dignpscituf, donamps atgqe concedimus mns afque cencedimus curtem "npstrijni, utii ipsum
curtem nostram, uhi ipse nipnasteriiim a npbis fun- mpnasteriuni.iiotiis fundatumest cum omni Japtajra^
datum est cum omni laboratione sua terras aratorias,. tiOne sua, ferris araloriis,' vineis, pratis, pasctiis,
yineis, pralis, pascjiis, silyis, aslalariis, et medie- silvis, astalariis, et medietatem de casifo Ausiniano,
tatibus de Casfenetoin Ausemano, unde relique me- unde reliquam medietatem mpnasterio Sexti dona-
dietates in mpnasterip sexle donavimus, nec non yimus. Nec noij de Molinoin Paiaciolo inedietateni,
Molinoin Palatiolo medietate, et medietatem in mo- et medielatera in monasterio predicto viroruin cprtT
jiaslerio prediclo virprum, ita tamen dum domina et cessimus; Ila tamen dum domina et genitrix npstra
«&4 AD OPERA JJ: PAtLINI AtPENDICES, $32
CIVITATENSE. A MANIACENSE.'
inte- advixerit ipsum fiumentum in integrum in ejus per-
genitrix nbstra advixerit ipsum frumentum inrustico tineat potestatem. Granum vero rusticorum sequaliter
grum dejejuspertineatpotestate; vero gfanovero
equaiiter aniodo dividanf: ppst ejus decessum amodo dividatur: post vero ejus discessum ab eisdem
omnia comuniter de ipso MolinoJiabitare ih monte in omnia communiter de ipso Molinohatieatur, et Montis
Garnea quod nos pertinuit medietatem Supradictum in Carnea, qtii ad nos pertinuit medietatem supradi-
monasterium mbnacharum habeant, et medielatem ctum monasterium monacbarum habeat, et medieta-
monaslerium in Sextb: yolunt siraul pascere, volunt tem monasterium in Sexto, velint insimul pascere,
dividere eoTuih sjtpoteslatis. De casas quidem mas- velint dividere, eorum sit potestas. De casis quidem
saritias nominativedeterhiinamus, quse ad ipsum masaritias nominare decernimus quaead ipsum mo-
monasterium puellarum pertihefe debeant: item ca- naslerium puellarum pertineredebeant. Item casas
sas itt Sogiaco, casas ih Magretas, casas in campo de Logiacb, casas in Macretas, casas in campo Ma-
Majora, casas in Maras, easas iri Fara juxta Turriam, jore, casas in Avora , casas in tara juxta tunionera,
casasin Ardeliaco, casasin Matfiarlo, casas in duas casas in Adeliaco, casas in Maitiuculo, casas in dttas
Basilicas; casas jn Aufeliano," casas in Avenianico, basilicas, casas in Aurelianq, casas in Aviniaco, ca-
casas in Gralialeo, casas ih Carnea in vico Ampetio, sas in Gratiolaco, casas in Carnia anvico ampitio, et
casas Joannis Mattiarlo. Itaque concedimus in redito casas Joannis, et Martiolo. Itaque concedimus titii
ipso, quod annuatim debent dare, casashabemus in Rama- redditb tempore quod annue debent dare cassein Re-
cieto, et terras et vineas vel prata quod in macetto, et trans, et vineas vel prata quae habemus
Daunino, et quidquid habere visi sumus in Colortiola, B in Dauvino , et quidquid habere visi sumus in Colo-•
et Vineain Grobagnas, quem tenent filius, et nepotes niola, et vineam in Brombagiis, quam tenent filii seu
Antonii. Item addemus in curte nostfa in Medegia nepotes Budoni, et addemus tibi cui*temnostram in
con briini pertirientia sua, siriiiliter casas in Cisiario, Medeja cum omrtibus pertinentibus suis, similiter
secundum qualiter cartas eafum contirtetur centttm casas ih Cisiano secundum.et qualiter earfa eorum
anforas' vino ad ipso monasterio puellarum fegant; continet. Cehtum amphoras vini ad ipsum monaste-
quod superfuerit annue concedimusad nostro moriasterio rium puellarum vebafuf, quod superfuit annue con-
Sexto: iCnofaciaht in Mariano, et Molinolaborent cedimus m monasterio Sextensi; Fenum fatiant in
in Palatiolo sicut consueti sunt, simulque habeant ..Marciano, et ad Molinum in Palatiolo sicut consueti
Sylvas in vento et Comariola puellarum monastefiis sunt. Simulque babent silvas in Vetreto et Carna-
Porti de sehodochipprepe est posjtus sinepmne sen- riola pueUarum nionasterium Porci de Senodpchip,
tiro cum potestate de pfediclo mbnasteriopabulent. qui prppe est pesilus sine emnescaricocum porcis de
In monaslerio quidem virorum ia Sexto votimius, ut praedicto monasterib pabulent. In monasterio tandem
dona noslra habeant intef fluvio Taliamento et fltivio yirorum.in Sexto volumus, ut dominiumhabeat inter
Liquentioe quidquid inter jpsos ad nostrain potesta- fiuviumTaUamentiel fluvium Liquentise, et quidquid
tera pertinere dignoscitur, sive cttrte in sexto, utii inter ipsa ad nostram potestatem pervenire dignosci-
ipsum monasterium edhlcavimus, sive curte in Lau- tur; sive curtem in Sexto',' ubi ipsum monaslerium
rentia cum oratorip Dpmi Salvatoris, gui ibi situs est, oedifieavimus, sive curleni in Laurentiaca cum ora-
seuiheurteinsarictoFocato cum casis, curtis, cam- torip Dpminiet Salvatoris, qui ibi situs est, seu cur-
pis, pratis, vineis, silvis, astalariis, monlibus, yivig, Q tem in sancto Focate cum casis, curtis, campis, pra--
pascuis,atquepaludibus, necnonmoUnas, seumbbiUa tis, vineis, silvis,nec aslalariis, montibus, rivis, pascuis,
et immobilia quidquid ad ipsas cartes supernarratas atque paludibus, non et molendinis, seu.mobilia
de nostrb jure inter ipsa fluminapertinere dignosci- yel immobilia quid quid ad ipsas eurtes supfannomi-
tur. Similitef et casas Massaritias invico macerano natas, vel nostro jure intef" ipsa flumina pertinere
teritorio Yeronense; itemcasas in Belluno, judiciaria dignoscitur. Similiter et casas et raassaritias in yico
Conelense transflnvioTaliamento, casa in Ramussello Mariano, in teritorio Yeronense, et casas in Bellu-
cum. omni pertinentia sua, sett in Saletb, vel quid nb, Yicaria Cenetense^ et trans fluvium Tiliamenti
qtiid inibi ex vita conjugis mee habere videhlur. Unde curtem in Ramussello cum qmni pertinenlia sua, seu
ego Erfo exinde vegarja feci, etsi super ipsa vegaria et Saletto, et Paludes; vel quid quid inibi est, quse
inibi fuerit juxta corisideratiOtiemsuam ipse Abba, omnia.fecefunt conjugis meae. Cuftes in Rippa fia-
qui pro tempore fuerit exinde in elemosina, yel mis- cta, curtes in Bivero, curfes ih Azano, cuftes in Pis-
sas attt Psalmodia annue persolvant,' et prescripto, settana cum omnibtts pertinentiis stiis, curtes in Silo
quam iam ante in ipso pertinuit monasterib, et casas • cum Oratorib, curtes in Blessaga ciirh CeUa.Curtem
in Carnos in Vinearetum seu et easa nostra ih Ma- de Yilla, curtem aquae,quse dicittir Hedago: decurrit
riano, cum omni peftinentia sua, -e.tmedietalem de exuna parteLefflida, et ex allia usque adfossam Sa-
Caslenetto in Auseniano, et inedietate de MolinOin vonarum, alque Coibulam.Curtem de Anotie, curtem
Palatiolo, slcut superius definivinius,et monte in Car- in Sacco, curfem in Crispinaga cum CasteUo.Curtem
nea qui ad nos pertinet, medietatem in emnibus ipsa de Yefuo et de Mulinego, et de Lutrano: Curteih de
mnnasteria eqttaliter possideant. De seryis noslris vel D Salto cum Cella, Cuftem de Riharia : Curtem de Por-
ainciUas, -Aldiones vel Aldionas utriusque sexus om- pirio. Curtem de vico Leonum cum Cella sancti Flo-
nes liberas dimisimus, et cartas eorum de libertate riani: Curtem de Medeja, et qnid quid tiabere videlur
feeimussimiliter et de casaria ipsorum seu et ad eos nostri juris inter aquas defluentes, hoc estinterTi--
dicti jam antea1liberi fueruntjieciffltts et voluinus at- liamentum et Liquenliam, et sicut via Ungarofum
que definimus, Ut hullus ePrum supef impesitipnem cernitur, et paludes mariS", et quid quid ad fegiam
faciat, sed sicut eefum ceiitinent carte, ita facere potestatem pertinet, et cum omni dominio quid quid
debeant. Abbas vere yel successores ejus, qui pro dici vel nominari potest. Insuperet curtem nostram
tempore in ipso moriasterio in Sexto ordinatus fuerit, de Mariano cum omriibus pertinentiis suis. De servis
regularitef cum ipsis vivat monachis, et ordinahdo nostris vel aneillis Aidiones vel Aldionas utfiusque
atque disponendo de monasterio femiharum irt Salto, sexus omnes liberos dimisimus, et chartas eorum
257 seuInSenodochibregenteatquedisponenteipso de libertate fecimus: simiUter et de salariis ipso-
abbate. Abtiasvero cum mohachis sibi eommissis re- rum, seu ad eos qui jam antea liberi fuerunt, feci-
gulafiter debent, et sub nulla deinceps noslra, vel he- mtls chartas,: et volumus, atque definivimus, ut
redhni hostrorum redigatttr potestate, sed supersit ntillus eorum super impositionem faeiat, vel sicut
suis ipse monasterio virorum, excepto defuncto ab- eorum eontineiit cartoeiia faeere debeant, Abbas vero
bate jussoblim fieri solent monachi.Unum consensum vel succcssores sui, qtti tempere in ipse monasterio in
ih unani concordare personam, aut quod atisit, iua- Sexlo ordinattts fuerit, regulariter cum ipsis vivat
lum sibi elegerint caput; tunc sedis Aquileiensispon- roenachis, ordinando atque disponendo de mohasfe-
tifex eos ad una redeat concordia; ac meliorera de rio feminaruro in Salto, seu in- Senonachio regente
653 ', A-PPENDIXSECUNDA. S34
GIVITATENSE. A MANIACENSE.
ipsis monachis constitaat abbatem. Humiliter ipse atque disponente ipso abbafe. Abbas vero cum mo-
abbas cura consensu ponlificis sedis Aquileiensis or- nachis sibi commissis regulariler vivere debeant, et
dinare debeat abbatissam, quod est quahi una concors sub nulla deinceps nostra vel heredum noslrorum
elegerit, aut pars que melior fueiit, ut exinde eorum redigatur potestate; sed semper praesit ipse in mo-
magna merces adveniat, et ipsas sine morstt diabolico naslerio virornm excepto defuncto abtiate, ut jussu
in Dei persistant servitio. Nam nulla alia eorum vel Dei fieri solet, et tunc si monachi in unum conten-
earum habeant licentiam super impositionefacere ne- tum unanime non concordarent personam, aut, quod
que sibireceplu, neque missumsuum autaliqua impe- absit, malum sibi 'eligerent caput, tunc sedis Aqui-
ralione neqne in monasterip neque in rebus monaste- leiensis pontifex ad unam eos feddat concordiam, ac
riorum, nisi invitatusfuerit pentifex ab ipsp abbate vel meliorein de ipsis monachis constituat abbalem, hu-
abbatissa, et si, quodabsit, ipsa congregatinregulariter militer ipse abbas cum consensu poiitificis sedis Aqui-
vivere neglexerit; ipse Pontifex eos comoneat, quan- ieiensis ordinare debeat abbatissam, et hoc quando
tum sie decerejuvant, Quodsi contempserint, correpli omnes non concorditer eligerent, aut major pars, quse
ilerum alque iterum suti allegationes ejusdistringi de- melior fuerit, ut exinde earum magna merces adve-
beal, et si, quod non optans in deterius iruerint, qui niat, et ipsas sine morsu diabolico in Dei persistant
de eodem monasterio, tunc mutetur ipse monaste- servitio. Nullam tamen aliam eorum vel earum ha-
rium in senodochio regente atque disponente ipso tieat licentiam super impositionem facere, neque sibi
abbate una cum consensu sedis Aquileiensis pontifi- receptum, neque missum suum, aut aliquam impera-
cis, sicut superius diximus de monasterio puellarum. B lionem neque in monaslerio neque in monaslerium,
Nam alia in ipsis rebus vel monachis seu monachas nisi invitatus fuerit ponlifex ab ipso abbate, vel ab-
nullam faciat lesionem. Te vero qui presens pontifex, batissa, et si, quod absit, ipsa congregatio regulari-
et Deo dignus esse dignosceris domino Siguald pa- ter vivere neglexerit, ipse pontifex eos comoneat,
triarca per Patrem et Filium et sanctum adjuramus quatenus sicut condecet, vivant, quod si contempse-
Spiritum", et per beatum Petrum principem aposto- rint, correpti iterum atque iterum sub allegatione
lorum ut nulla eis, vel earum permitti paliaris vio- constrhigi debeant. At si, quod non optamus, ulte-
lentias, nec ipsefacias; sed hanc cartam perpetnali- rius creyerint, qui in eodem monasterio nullam mo-
ter firriia sit sub analhemate scripta, ut tui succes- naslicam habuerint observantiam, tunc mutatum
sores majorem habeant curam, et tibi magna merces ipsum lnonasterium in senodochio regente ipso ab-
acrescat. Quod si facere contempseris, Dominumcum bate una cum consensu sedis Aquileiensis pontificis,
angelis suis formida. Hanc carlam ad nos facta Am- sicut superius diximus de monasterio puellarum, nec
sperto monaco scribere rogavimus. Hoc autem ad amplius rebus vel monachis, seu monachae nullam
monasterium sanctorum omnium apostolorum sito faciat laesionem. Te vero qui praesens ponlifex, et
Nonantulas lerritorio in Motinense anno dominorum Deo dignus esse dignosceris D. Sigoalde patriarcha
nostrorum Desiderii et Adelcbis regibus sexto, tertio per Patrem, et Filium et sanctum adjuramus Spiri-
Madio indiclione quinta decima a. f Ego ergo indi- tum, et per beatum Petrum principem apostolorttm,
gnus monachus in hanc cartam a me iactam manu ut ntillam eis vel earum permilti patiaris violentiam,
mea scripsi et subscribere rogavi. f Ego Marcus in- nee ipse facies, el hoeccarla perpetualiter firma sit
dignus abba in hanc consenliens manu mea scripsi. Q sub anathemaie scripta, ut tui successores majorem
f Ego Anlo indignus monachus manu mea scripsi. tiabeant curam, et sibi magna merces accrescat.
T Ego Victorianus peccator in hanc cartam manu Quod si facere conlempseris, D. cum angelis suis
mea scripsi. f Ego Silvester indignus abba vocatus, .. formida. Hanc cartani a nobis factam Anspertum no-
rogatus ab Erfone in hanc cartain manu mea scripsi. tarium scribere rogavimus. Hoc actiim ad monaste-
f Ego Guidulfus indignus monaehus sanctorum apo- rium sanctorum omnium apostolorum situm Nonan-
stolorum rogatus ab Erfone pro jussione domini Sil- tula teritorio Mutinense. Anno ab incarnatione Do-
vestri abbatis in hanc cartam manu mea scripsi. f mini nostri Jesu Christi 760. Indictione U. Tempore
Ego Ursus licel indigmis presbyter et monachus apt dominorum noslrorum Desiderii et Adelchis regum.
Christi et archangeli Michaelis rogatus ab Erfone in Tertio die"intrante fnense Maio a.
hanc cartam manu mea scripsi. f Ego Beatus indi- Ego Herto indignus abbas manu mea scripsi in
gnus diaconus sanctorum et apostolorum rogatus ab hac carta a me facta, et hos subscribere rogavi.
Erfone manu mea scripsi. f Ego Theophilus indignus Ego Marcus indignus abbas in hac consentiens
monachus sanctorum rogatus ati Erfone pro jussu manu mea scripsi.
Domiui Silveslri abbatis in hanc cartam nostram Ego Anto indignus abbas manu mea scripsi.
manu propria scripsi. f Ego Anselmus licet indignus Ego Victorianus peccator abbas manu mea scripsi.
monachus sanctorum omniom Apostolorum rogatus Ego Silvester indignus abbas vocatus, et rogatns
ab Erfpne medo abbate, et jussione domini Silvestri ab Ertone in hac carta manu mea scripsi.
abbatis hanc cartulam dohationis atque definitionis Ego Gandulfus abbas rogatus Hertone manu mea
istam ad Monachorum in Sexto cortscripsi, similique .- scripsi.
alia carta pari tenore et sensu quenTdebent habere '* Ego Ursus lieet indignus abbas Archangeli Mi-
monasterius monachorum in Saito, unde et reliquas chaelis rogatus ab Hertone in hac carta manu mea
cartas uha pro Ursone presbitero et alia pro Beato seripsi.
diacono scripla, qnod in simul sunt quatuor. Ista ' Ego Beatus indignus abbas sanctorum apostolorum
data est ad monasterium in Sexto, et alia data est rogatus ab Hertone manu mea scripsi.
ad monaslerium feminarum in Salto. Tertia in mona- Ego Theophilus peccator abbas rogalus manu mea
sterio domino Victoriano abbati in monasterio sancti scripsi. -
archangeli Michaelis. Quarta quidem in monasterio . Ego Ansiertus aulaeregisenotarius 0rogatus ab Her-
domini Erfnnis in Tussia, Ut absque alia fraude pe- tone illustre abbate ex jussione Hl.m Dmm. Anti et
reniter ipsi venerandi loci persistant. Explicit. Deo Marci hanc cartam donationis atque definitiojiis fa-
gratias. Amen. Orate pro nobis omnes sanctos. ctam ad monasterium monachorufflin Sexto conscri-
^psi, simulque aliam cartam pari tenbre et consensu,
quam debent habere in monasterio monactiorum in !salto, unde et reliquas duas cartas una pro Urlone
praedieti, et alia pro Beato diacono scriptse sunt, quae fiunt quatuor in simul. Isla data est ad monaslerium
in Sexto, et alia data est ad monasterium Feminarum in Salto. Tertia in monasterio D. Victoriani atibatis
a In utroque exemplari error est ih notis chronolo- veriit sic cum anno 762et cum indict 15. Vide dicta
gicis. In Maniacensi,quia non apponifur; in Civita- in Vita sancti Pautini, cap. 4, n. 2.
tensi, quia non bene. Lege in hoc : Anno 6 et 3. Con-
AXK AD OPERA B. PAULINIAPPJJINDICES. <m
in monasterto sancti arctiangeli Michaelis : Quarta quidem in monasterio D. Hertoni in Tuxia, ut aljs-
Amen. Qmnes sancti
que aliqua-fraude perenniter ipsi verendi loci persistant. ExpUcil. Deo gratias.
eratepronobis.
u. X sacri ordinis gradus sublevare festinant, in foveam
MAGNI mendacii, a qua eos, ne cadant, detient modis omni-
DDPLOMA C ARQL! bus retiuere, in jurisjurandi laqupps inevitabiUter
PAtiLIIiQ eRAMMATICO, implicatps iiiipeUatitquantecius praetipites ut ince-
Garolus, etc. Reliqua vide inter Opera Caroli Mq- dant. Quamcbfem omissis his peccatorum vincuUs,
in quibtts quilibet, si mentis gressus impUcare non
gni, Pqtrotoqimtomo XCVII, eof.*957. pertinuerii, nullo ab. his procul dubio puto absque
HI. animae aveUipoterit defrimento. Ego ergo Ule prse-
PPLOMA CAHOIJ MAGNI senlis temporis ordinandus episcopus idcirco non
PAULINO PATRIARCHiE, juxla aliam, sed se.cuiidumiUain, quam magislrum
didici fprmuiam Paulum religiose jurasse
Pf-j libertffteclero aquileiensi servanda in electione gentium apostpium, teslor niinc tactis sacrosanctis evangeiiis
pqtriqrchqrum. CQramDomino et Christo Jesu, qui judicalurus est
Carolus gratia Dei, etc. Cmterq vide inter Qperq vivos et mortuos et advenfum ejus, calhoUcsefidei
HwQiiMqqtn, Patrologim (omq XCVIH, col. 1447. regulam juxta definitionemNicseniConcilii, et ut to-
IV. mus beati declarat papse Leonis, secundum vires
Pau- nimiruin intelligentisemese,et in quanlum auxiliante
Hip repQnendum esset diploma Carpli Magni Domino potuero, et in corde inviolabiliter retinere,
Jjno ann^ .801, Regeneburgi datttm, que ei subdit de-
etin ore, si quando necessitasexegeiit, juxta captum
niuni JiQspitalenia Ferece abbale Yerenseconstru- _ ingenii mei audientibus sinceriter pfaedicare. Repro-
ctani, de qqp Fpntaninus agit iibello delle Masnade, " milto etiam statutacanbnumab orthodoxis salutiriter
se exeraplar habere ex
pag, 21, dicitque ibi,an.apud sed in- digesta praesulibus,quse sanctse fidei non adversan-
priginali extracium 1195 Aquileise; quia
desudavimus, ut nobis copia fieret, tur, et per desuetudineni uon sunt in Ecclesioegre-
eassuni buc.usqiie mio abolita, secundum possibililalem, mensuram,
prpdjicere tiaud possumus. Non magni aulem facien- et ut virium concesserit
dura esse earere tali diplomate ccllecticnem ncstram lemporis dictaverit ordo,qualilas mearum, et qualiter
es a mafchicne Maffeio circa ef intelligentioemesesubmi-
iJuxjHjus, qup Scipiene facultas, pleno inviolaloque pectore con-
Jinem lib, xj Yeroriae Ulustratsedocemur non a Feroce nistrayerit
servare spondeo, et hoc igitur solp sub hujus juris-
abtiale, sed a Lttpene duce, et Ermilenda ejus con- jurandi prseconip,quia sine examine secundum cano-
jjige fpisse constructam domum illam hospitalem : hica documenta ad sacerdotale cuhnen
Monasterio seu sinodqchioS. Marim que edificavit b. non [Exemplar D.promoveri a Turre non habet non] debeo.
»j, Lupq dux Qtimconjuge sua Ermilenda, sunt verba Jilcirco prseter illa quaenon latentia, sed manifesta
cujusdanj judipati ann. 845, eruta ab eodem Maffeio suut peccata, ut est homicidium, furtum, falsuin
pjj arctiiYbipsius nionaslerii. Ideoque quia ut suppo- iestiinonium, et Iiis similia, quaequia probari pos-
situm a YprQnensibusrejicitur, nos quoque eo carere sunl, ideo de ljis jurare omitto. Ab his ergo capitulis,
Jjaud dolgmus, in quibus occulta latent peccata, quoeiiomiiiatimex-
V. pressa leguntur, alienumme esse profileor, idesl ab
DIPLOMACAROLIMAGNI impia videticet peste symoniaca a primo nihilominus
PAULIN.P PATRIARCH^;. Ecclesiaeanathematizala pastore, quae nuUiest inco-
^C gnita canonicoviro, et a nefandissimicjiminis lepra,
(]arplus er^tia Pti, etc, Retiquq vide iqnio, ut su- quod peccatum non dubie diciliir Sodomitarum, et
pra, col. IM§, a spurcissimo quadrupedum scelere nec non a raale-
VI. dicto alleiius uxqris concubilu vel certe a corruplio-
« SPONSIOEPISGOPORUM ne virginis Dominodicatpe.De his hoecsint satis. De
reliquis vero diversai'uni rerum negotiis tioc non
j. AD SiNCTAM AqPILEJENSEM h, SEDEB jure jufando repromitlQ, sed sola litterarum coiiliga-
Doctoris legis mundi praecepta testanlur ppprtere tione suti tiujus chirpgraptii litulp ecclesiasticis me
episcopum ii-reprehensibilem esse, et Ijoijarn pum ceri*epiiembussubdp, et, qupd est petius, proprii me
famam habere ab his etiam qui foris sunt, atque ad tionoris censep periclilari dispendie : ea videiicet ra-
omne esse optis honum paratum; sed valde repre- tione si in aiiis rebus, de quibus aecusari yidear, vp-
hensibilem, et nimis infamiaeturpe famosum et indi- rlus me lemere deliquisseadprobalum ftterit, et non
gnaeopinionis esse obscurum videtur, si perjurji cri- nie juxla excusatioiiemnecessilalis scilicet infentione
mine reus ab iiitus ef fbrjs quis accuselur; quatenus compulso pffendissedefeijdipptuero. Si voeatus quo-
lingua, qu@e. yeritalem qiise fjtirisitis Ppnjinus est, que ad synoduin cessanfe prorsus juxta excusaiione,
sive in venerandis missarum soiemnilatitius, sive in jaclantia quidem iiiflatus venire cbnterapsero; si se-
utrofumque testamenforuin pagijjis, siye in psalmis, cundum.virium qualitatein, et intelligentiae quanti-
ymnis et cafltiGisspiritualibus, yel etiam in cotidia- talem primse sedis episcopp, lioc est metfbpclitanp
na locatione iympidissimbstudio prsedicare, menda- meo inobediensexstilero, et non, ut dignum est, sa-
cii sit ante .iniqiijssiniafceditafe polluta. Unde sum- ]j luberfima ejus praecepta, quserectoe Hdei et canoni-
mopere considefanduin est, ac lota mentis intentione cis non sunt cotitraria instilutis, et a veritatis tramite
Btudiosea ppplifiGibus primae sedis cavendum, ne pon divertJint, sive per yeftia edita, siye per sacras
forle inconsiderate eiatibnis zelb succensi eos, qups iitlerasexplicata, sincei*apqn oblenippravefoaffectip-
« In cod, |332 ms, bibliothecaeVaticanae,iilji Sunt est anni 801, <juiest 28, non 29 Caroli, et 21, yel ai
.canbnes conciUi iChalcedQnensis,ad caicem exstat minus %0Pippjni regni Italici. Insuper hon interjacet;
-haec formuia, pag. 280 et seq. decenniuminter epochas Caroliet Pippini,sed septeh-
i>Chartain tianp prp sua Jiumanitatp requisitus nium semper, ab anno scilicet 764, qup incipit CaroU
cemmumcayit \, pl,J), Laurentius a Turri decanus regnum Italicuin, ad an. 781, qup incipit Italicum
capiluli civifatis ^ustri^e, inler schedas, ut puto, j-egnum Pippini, utriusque quidera merise AprUis.
illustrissinji patrui suj Ptiiljppi a Turri epjscopiqiion- Aliud exenipiar tfansmisit humanissimus npster P.
dam Adriensis, viri de iitteraria re optime meriti, Nicolaus Minuccius,ope abbatis Polidori V. cl. e Va-
repertam, quaefprte fuerat Rqmseati eo exscripla, et ticana extractttni, quibus publice gralias rependimus,
Roma in patriam delata. Adverte tamen nptas chrP- qqi iiptiis conferendimoduni proebuerunt, et seligen-
uplpgicas haud convenire cum indictipne nena. Ea dseJectipnis quam accuratiorem judicayimus.
637 APPENDIX SECUNDA. 638
ne, missos eliam ejus lienprifice suscipere, "et ebse- A quid elegerint. Et ut hsec auctoritas Iargitionis no-
quia humanitatis eis corde non renuero exhibere strae firmior hatieatur, et per futura tempora melius
perfeeto. In officiisquippe ecclesiasticis, vel in sedula conservetur, manibus propriis subterfirmavimus, et
missarum celebratione, in psalmis, ymnis et canli- annuli nostri impressione adsignarijussimus.
cis modulatis, in luminariis candelabrorum, et in Signum Ludovici serenissimi imperatoris.
fumigandis tymiamatibus diversorum temperum he- Signum Lotarii gloriosissimi Augusti.
ris exhibendis spUicitummeofliciosissimerepromitto. Durandus diacoims ad vicem Federici rogatus.
In rebus quidem ecclesiasticis mobilibus sive immo- b Data uildus Noveriibris,anno Chrislo propiliol7,
hilibus, seseque moventibus studiose me agerejuxta domini Ludovici serenissimi imperatoris, el Lotarii
ut vires mihi inleUigentiseeffectum efliciendiproebue- Augusti 9.
rinl, repromitto. Ac per hoc si vis mihi temporalium Actum Neumega palatio regio in Dei nomine feli-
potestalum inlata non fuerit, qualenus necessilate citer.
injecta a recto exorbitare iiinere compellar invitus, 2S1 K:
secuudum canonicas regulas guhernare vel disponere * DIPLOMABERENGARHIMPER.
fflenon abjuro. Quod si de prsefatis his negotiis per
inettriam reprehehsibilem me per veritatis adproba- PRQCASTRP PUZIOLP
tionem exhibuero, superius eompreliensa nie judico In favorem Friderici palriarchm Aquileiensis.
percelli vindicla. Quain vero promissionem manu In nomine Dei aeterni, Berengarius diviria favente
mea subler subscriuens vel qui subscriberent de prse- clemenlia imperator Augustus.
seati admonui et rogavi, et vohis ler beato Paulino B Noverit omnium fidelium.sancte Dei Ecclesie no-
patriarchs?.optuli de proesenli. Anno dominorum.no-. stroruraque presentium scilicet ac futurofiim indu-
strorum Caroli et Pipini filii ejus viris excellentissi- stria Grimaldum gloriosum marctiionem dilectum-
mis regibus 29 el 19, sub indiciione nena feliciter. que fidelem nosti*um humiliter nostram exorasse
vn. clementiam quatenus cuidam Fiidefico fidelissimo
DIPLOMACAROLI MAGNI nostro patriarclie concedere digiiarettiur qiioddam
castellum juris iniperii nostri, quod diciturPuziplum
MAXENTIO PATRIAECIli; pertiuens et adjacens in cciriilatu Fprpjulianp cum
Pro Aquileiensiecclesia reparanda. omnibus suis apendicis et periinentiis simul cum,
Carolus serenissimus, etc. Reliqua vide inter. Opera judiciariis el districlionibus atque preprietatibus ad
B.Garoli Magni Patrologim tomo XCVIII, col. 1449. ipsum castellum perlineptibus in circujtu ipsius
castelli ex cmni parte quantum ext.enditur ad spa-
YIII. tiiim unius milliarii legitimi, sicttt antiquitus et
« DIPLOMALUDOYICI,ET LOTHARIIIMPP. hipdo iegaliter et rationabiliter ad ipsum ccmitatum
Pro monasterio sanclm Marim in Valle CivitatisAu- pertinuii : confirmantes illi omnia suarum instru-
strim Maxeniio patriarchm. menta cartarum, que igne aut aliqua negligentia
In nomine Domini et Redemptoris nostri Jesu gett paganerum incursipne perdita sunt, yel quidquid
ipse Fridericus patriarcha juste et legaliter acquisi-
Christi, Ludovicuset Lotarius divbja ordijjante pro- vit, veleiex paterna vel materna parte succedit,
videntia imperatores Augusti. aut hereditario jttre a suis parentibus recte devolu-
Si Uberaiitatis noslrae muuere aliqtiid locis Deo f_jtum est, et investitus juste et legaliter cernilur sive
dieatis auxilii co.nfeiimus, id nPbis prpcul dubip ad per carlulas, siveabsque caftulis usqueinperpetuum:
stabilitalem iinperii npstri et aniniaeemelumentum . cujus precibus acclinati eidem Friderico patriarchae
prpfiiturum liqttidp credimus. Proinde noverit expe- prenefflinattini castellum juris iinperii npstfi quod
rlentia omnium fidelium sanctoe Dei Ecclesiae tam dicitur Puziolum pertjnens et adjacens in comitatu
, praesenfiumquam et fulurorum, quia veniens in prae- ' omnibus suis appendiciis simul cum
Fcrpjulianbcum
• senliam eulminis [deest f. nostri] Maxentiusecclesise judiciariis et distrielionibus atque proprietatibus ad
Aquileensis patfiarcha precibus quibus valuit, no- ipsum casleUum perlinentitius jn cifcuitu ipsius ca-
strani implpravit clementiam, ut mcnastefium puel- stelli ex omni parte quantum extenditur ad spatium
larum, qued dicitur sanetae Marjae, qucd est situm jinius milliarii legitimi sictjt antiquitus et modo le-
juxta basilicam sancti Jcannis, ccnstructum infra galiter et rationabiliter ad ipsum comilatum perti-
muros civitatis Fcrpjuliensis, in loco qui dicitur nuit, concedimus et largimur, ac de nostrp jttre et
Vallis, prsedicloemalri ecclesiaesancti Marci evan- dominio in ejus jus et doininium omninn transferen-
geUstse, el sancti Hermacorae martyris alquepon- dunj delegamus : confirmantes illi pmnia suarqm
tificis, ubi auctore Deo ipse patriarcha praeest, tra^ instrumenta cartarum, que igne aut aiiqua negligen-
deremus : quod ita et nos fecisse omnium veslrum tia sive paganorum incursione perdita suht, vel
cognoscat industria. Et ideo ob fifmitalis sludium quidquid ipse Fridericus patriarcha juste et legaliter
hos noslros imperiales apices praedictaematri eccle- acquisivjt; vel ei ex patefna vel rhaterfia parte suc-
sioefieri jussimus, per quos praecipimusatque jube- n cedit, aut hereditario jure a sujs parentibus recte
mus, ut praedictum mpnasterium puellarum cum re- " devolutum est, et investitus juste et legaliter eerni-
Iras et hominibus ad eum juste ef legaliter praesenli tur sive per cartulas sive absque cartulis usqtie in
tempcre aspicientibus, abhine in fulurum in jure et perpetuum, cum casis, terris, vineis, campis, pratis,
petestale praefatse ecclesiaeet reeterum ejus censi- pascuis, silvis, salectis, sationibus, aquis aquarum-
stat. Ila videlicet, ul quidquid exinde recteres et mi- que decursibus, piscationibus, servis et aneillis, al-
nistri memeratse ecclesiaecb ulilitateni et profectum dionibus et aldianis, mPntibus, vallibus, paluditius,
ejus cancnice ordinare alque dispcnere voltierint, planiciebus, omnibusque ad se juste et legaliter
libero in omnibus perfruantur arbitrio faciendi quid- pertinentUjus. Ad tiabendum, tenendum, firffliterque
a Ann. 829, ex eharlis monasterii Majoris Civi- anno 817, quo apatreLudovico-in consortium impe-
taten. cit. p. 203. rii est adlectus, sed ab anno 821, quo id quod anrio
b In notis chronolpgicis tiujus diplomatis, quOd 817 fecerat, confirmavit et optimatibtis re-
praedicto
tiabuimus ex-chartulario uionasterii sanct3e Mariae gni proposuit. Vide ex veteribus annalisfis Bafonium
in VaUe,dicti nunc vulgo monasterii Majoris Civita- et Pagium ad annos tiosce disserentes. Recidit igitur
tis Austrise, advertendum est, epoctias horum prin- in anniim 829 data hujus diplomaiis. flinc inferes
cipum sic deducendas, Ludovici nimirum ab amio Maxeiitium patriarcham ad hunc annum sedem vi-
' 813, quo, vivente et proeurante patre Carolo Magno, tamque protendisse.
imperalor salutatus esl Aquisgrani in conventu pro- o Ann. 921. Est charia apud domintim Franciscum
" -cerumet
episcoporum ibi hatiito, et Lotharu non db de Masottis, cit. p. 197,
(339 AD OPERA B. PAULlNI APPENDICES. .640
possidenoum tam ipse Eridericus sancte Aquilensis /\ dedimus castellum suum Saburniano confirmare et
ecclesie preclarus patriarcba, quam cuncti sui suc- muniii merulis et propugnaculis, bertistis atque
cessores absque totius potestatis contradictione. Si fossatis': praecipientes et omnino jubentes, utnuUus
quis igilur hoe nestre auctpritatis et cencessienis dux, marchio, comes, vicecomes, sculdasio, gastal-
preceptum infringere vel viplare temptaverit, sciat dio, deeanus, aut aliqua magna parvaque persona
se ccmpnsiturum auri optirni libras centum med. ih ipstim casteUum ingrediens aliquam inferat cqn-
eaniere nostre, et med. predicto Friderico preclaro troversiam vel molestationem. Nemo .inihi publicis
patriarche. Quod ut verius credatur et diUgenter minislerialibus placitum aut mansionaticuni faciat
observetur, manu propria roboranles de anulo noslro potestativum, sed Uceat eidem presbytero praenomi-
subscriptum insigniri jussimus. natum casteUum suum jure quieto possidere usque
Signum Domini Berengarii piissimi imperatoris in perpetuum absqtte omni publica inquietudine vel
Augusti. coiitradictione. Ethoc ante omnia decernimus atque
Joannes episcopus et cancellarius ad vicem Ar- jubemus, ut hemines, ipsius prestiyteri, qui in suis
dengi episcopi et archicancellarii recognovit. proprielatibus resident ante nullum putilicum mini-
» Dat. v Non. Octobr., anno Dominice incarnationis steriale placitum custndiant, nisi in prsesentia mar-
821r,domini vero Berengarii piissimi regis 28, im- ctiicnis, qui prp temppre fuefit tribus vicibus in
perii autem sui ind. 10. anno. Si quis vero hoc nostrae concessionis praece-
Actum Papie in Christi nomine feliciter. Amen. ptum infringere tentaverit, sciat se compositurum
auri optimi libras quinquaginta medietatem camerae
X. n' nostrse, et medietatem praedicto presbytero suisque
* DJPLOMABERENGARHIMPER. hseredibus, aul cui ipse dederit, vel habere conces-
PROCASTRQ SAVORNIANO serit. Quod ut verius eredalur, et diligentius obser-
In fqvoreni Petri presbyteri Aquileiensis. vetur manu propria roborantes de anulo nostro subter
In nbmine Pomini Dei aeterni, Berengarius diviua jussimus insigniri.
SignumBerengarii serenissimi imperatoris Augustj.
favente clementia imperator Augustus, 262 Joannes episcopus et cancellarius ad vicem
Noverit oninium fidelium sanctae Dei Ecclesiaeno- Ardengi episcopi archicancellarii recognovit.
strorumque praesentium scilicet ac futurorum indu- 0 Anno Dominicoeincarnationis 921, domini vero
stria Grimaldum gloriosum marchionem, dilectum- Berengarii regis 28, imperii autem 7, indict. 10.
que fideleffl nostrum humUiter hostram exorasse Aclum Yeronsein Dei nomine feliciter. Amen.
clementiam, quatenus cuidam presbytero sanctse
Aqtiileiensis ecclesisenomine Petro prsesenti aucto- XI.
ritate eoncedere dignaremur licentiam suum castel- d FORMULiE PROMISSIONIS FIDELITATIS
lum proprium Saburniano dictum in sua videticet
proprietate constructuni confirraare et muniri me- Prmslitw patriarchis Aquileiensibusa futuris episco-
rulis et propugnaculis, bertistis atque fbssatis. Cujus pis suffraganeis.
precibus inclinati praenominatoPetro presbytero hoc 1. (Circa an. 1015.) Polliceor atque premittp ego
nostrae coneessionis praeceptolicentiam et largitatem Marcianus sanctse Mantunse[pro Mantuanoe]ecclesia?
a Errpr est in neta cbronplpgica regni. Nam Be- "' annos quingentos usurpatam notam numeralem Y
fengarius electus est rex an* 888, mense Martip, ut pro D, perinde ac si scriptor vellet legi quinque
ex data constitutionis 45 Bullarii Cassineii. hoc anno cenlenaria cum quatuor -aliis annorum centenariis
num. 2, arguit Pagius. Annus ergo 821, mense Octo- . expressis Bola C, qua sunjma conficiuntur nongenti
bri est annus regni 34. Amanuensis vero in nolis anni. Yigesimus octavus annus regni et liicponiiur,
Romanis male legit et scripsit Y pro X, et I omisit. cujus epocham exordiri opoftet non ab.anno 888,
(Nisi forte epocha auspicanda sit ab annp 894, "quo quo primo rex dictus, sed ab anno 894, quo in re-
Yidene ftigatp ope Arnulphi Papiam regnunique re- gnum ope Arnulphi restituitur, ut ad diploma proe-
petiit. Yide SignniumdeRegne Italiae,lib. vi.j Iinperii missum nolavimus. Imperii annus 7 oplime convenit
autem, qui a transcriptere emissus est, est annus 7. cum anno 921. Mensis non apponitur, sed indict. 10
Naffl annn 915 imperater dicitur, ut ex data consti- qtiae inseritur, indicat ppst Kalendas Septembris,
tutionis Bullarii Cassineu. prb monasteriq sanctae vel pest diem vtit Kal. Octeb. datum fulsse diplpma.
Juliae Brixiensis advertit Pagius ad hunc annum Nam Cpnstantinopolitana vel Caesarea ab his diebus
num. 3, et ex diplomate sequenti clarius apparel. decima inceperat; Roraana vero usque ad anni finem
Indictib vero 10 convenit cum anno 921, si indictio- nona erat. Quod vero a quibusdam asseritui Petrum
nem Constantinopolitanama Kal. Septemti. vel Con- presbyteruffl, qui hic ponitur, fuisse Aquileiensem
starttinianam seu Csesareamab vm Kal. Octob. at- -palriarcbam, perperam dicitur; nam nullus sub eo
tcndas. Si autem Romanam velis, deest I ante X, tempore Petrus patriarcha occurrit in censu palriar-
nam revera anno 921 indictio Romana 9 excurrebat. charum Aquileiensium.
Fridericus patriarcha, qui hic opponittir, ilie esse.D d Has forjnulas vidimus in calce cujusdam Evan-
potest quem num. 44 in Aquileiensibus Ugheltiis geliarii Ecclesiae Aquileiensis optime in membrana
habet, qui an. 883 vel 884 ascendit thronum pa- manuscripli, ei auyeis in priniis pagiuis characleri-
triarchalem Aquileiensem,et leste Candido, et veteri tius exarati. Putamus librum eum esse qui-juraniibus
chronico Aquileiensi, relato a Muratorio in Anecdo- episcopis exhibebatur, et coram proponebalur. Con-
tis Latinis, tomO IV, annos 53 sedit. Astruit huic clusio si me Deus adjuvet, ubique similis est, et usi-
diplomati fidem aliud diploma qtiod legimus apud tata. Juramentuin Hincmafi archiepiscopi in synbdo
UgljeUum in Valtefo, datum ab eodem palriarcha Pohtigpnensi inler Capitularia Careli Calvi, tpm. II
annQ Domini 1210, iridiet.14, vi Id. Novemb. apud Capitul. reg. Francer., litul. L, § 4, sic clattdilur :
. Flumisellum, quo plebem de Puzol, redditusque ex Si me Deus adjuvet, el ista sancta pqtrociiiiq. Quia
ea prpvehientes ecclesiseAquileiensi tradit, praeser- verc quaelibeiformula scripta est characlerc ab aliis
tim tit fiant expensae ad prnamenta templi et deco- vario, credimus quamlitiet esse manu ejusqui jura-
, rem domus Pei., Si ei'go palriarcha tradit Puzolium bat episcopi. Forte autem, quia tergura chartse ,ui-
ecciesiaeAquiieiensi, ipsi patriarchae jam anteatra- timae per tria juramenta Pepppni facta cpniplelum
ditum concessumque erat, pula a Berengario. Erat, Ebefardo jurans Mantuanus episcopus in va-
i An.921., Ex ehaftis comitis Hectoris de Braz- cuum, qupd in fine Evangeliprum terminantium in
zano, hicsupra citati. frenle ultimse chartae remanserat, scripsit suam fcr-
c Ejusdem anni est tum hoc, tum prsecedens di- mulam, quaevere pest cseteras essel Iccanda, Hsec
ploma, id est anni 921, ubi adverte ad exprimendos pertinet ad annum 1045, quo, tit est apud UghellUaij
gil APPENDIX SECUNDA. 642
futurus episeopus me fidelem et obedientem esse,\ hunc locum ad honorem sancte et individue Trini-
sanetae AquUegensi ecclesise, et tibi domno Heve- tatis, et sancte crucis, sancleque Dei genitricis Ma-
rardo patriarctiae tuisque successoribus secundum rie et sancti Joannis Baptiste, sancti Joannis evan-
ordinem meum, salva ftdeUtate Heinrici regis, sic geliste, et sanctorum apostolorum Andree, Barlho-
me Deus adjuvet, et haecsancta quatuor Evangelia. lomei et Alatthei, sanctorum etiam martirum Blasii,
2. (Circa an. 1024.) PoUiceor atque promitto ego Cancii, Canciani, Grisogpni, Tatiani, Germani, Ger-
Artulfus YicentinseEcclesiaefuturus episcopus fide- vasii et PrelasU, atque beaterum cenfesserum Mar-
Jem et ebedientemesse sanctaeAquUegensiEcclesiae, tini, et noinine sancti GaUi magni, Othmarii, necnon
et titii demnp Popponi patriarchae tuisque successo- sanctarum virginum Cetilie, Margarite, Columbe
>.ribus secundum ordinem meum, salva fidelitate construxit, atque anledicti comitis alodio dotavit.
'i Cuhonradi imperatoris, filiique ejtts Einrici, si me Hec autera sunt loea, que comes Cacellinus in
Peus adjuvet, et haec sancta quatuor Evangelia. odorem suavitatis Domiho libavit, que etiam Udal-
3. (Circa an. 1027.) PcUiceer atque promitto ego ricus patriarca, tamquam fidelis et prudens servus
Joannes sanctsePoUensis Ecclesiaefuturus episcopus supra familiam Domini constitutus perenniter huic
me fidelem et obedienlem esse sanctae Aquilegensi ecclesie copulavit.
Ecclesise, et tibi domno Popponi palriarchae, tuisque In primis quidquid in hoc loco predictus comes
successoribus secundummeum ordinem, salva fideli- habuit cuin emnibus pertinentiis apud Yalach supe-
late Cuhonradi imperatoris, filiique ejus Henynrici, rius et inferius viginti tres manses et Sartum mcn-
si me Deus adjuvet, et haec sancta quatuor Evah- tem ad montem habilem, et cum cmnibus ad ista
gelia. » pertinentibus huic menaslerie dicavit ac tribuit. Ad
•4. (Ctrca an. 1027.) PolUceor atque promitto ego - hcc etiam quidquid Mariani et montem unum la-
Ruodbertus sanctae Concordiensis Ecclesiaefulurus nachs et apud fustrech quidquid in proprium possedit
episcopus me fidelem atque obedientem esse sanctae et habuit.
Aquilegensi Ecclesiae,et tibi domno Popponipatriar- Ad Adelarium 11 mansos, in loco qui Fortis ap-
chae tuisque successoribus secundummeum ordinem, peUatur. Lacum etiain qui dicitur Ingan, sicul ipse
salva fidelitate Ctthonradi imperatoris, filiique ejus possederat, enini jure omnique possessione et habilu
Heinrici, si me Deus adjuvet, et haecsancta quatuor huic loeo semper fixum et imraobile stabilivit. Apud
Evangelia. Bellunurii octc mansos coritradidit.
XU Preterea idem patriarcha perpendens, quod qui
<*DOCUMENTUM seminat in benedictionibus de benediclionibus melet
DONATIONIS vjtam eternam; hunc locum etiam et sui parte de-
COMITIS CANCELLINI, center ampliando ^magnificavit. In yilla que dicitur
Pro fundatione abbatim ac monaslerii Mosnicensis Plaguths 263 quinquaginta niansos : apud AValchen
14 mansos, apud Colles 16 mansos, apud Salcanum
siveMosacensis. • 10, Utini unum, apud BasUianum 11 mansos, in villa
Bonus homo de bono thesauro cordis sui profert que Impous vocatuf 11 in Yersegna unum in nemore
bonum : quapropter notum sit omnibus Christi fide- Sehint: in villa Caum unum ad nutriendos porcos,
litius tam futuris quam praesentibus qualiter comes el pro ulilitate communionis villarum Plaguths et
GancelUnusalodium suum patenter et absque omni Ingan. In CasteUano16 mansos, Bagnaric tres man-
contradictione Friderico palriarchae tradidit, sum- G sos : in Aveniione unum,- et in Istria locum qui Por-
mopere rogans quod in eedem predio divinum famu- tus vocatur cum omnibus sibi pertinentihus isti
latum ordinaret. Quod qoia Fridericus patriarcha ecclesie datum confirmavit. Duas eliam molas in
morte praerentus solvere nen potuit, successer ejus Lecina sitas dedit: decimas quoqoe de Furnich, et
Udalricus patriarca feliciter adimplevit. Qucniam de quibusdam aliis villis in plebe sancte Marie de
tpm. 1, in Mantuanis, Marcianus ad eam sedem in servitium ecclesiae Aquileiensis, inseritur, cujus
assumitur. Astulfus Yicentinus episccpus interfuit et caeterorum ibi nominatorum consilio eam dona-
aune 1046, vni Kal. Npvembris concilio Papiensi, tionem Poppoperficit. ln Concordiensibusapud Ug-
ut palet ex charta, quam prdfert Ughellus in Vero- liellum dicitur quod Rudbertus huic donationi suh-
•orensibus,ubi agitur de immediata post patfiarcham scribit. In Aquileiensibus in Poppone inter subscri-
AquUeiensemsessioneepiscopi Yeronensis, occasione bentes non apparet; sed in corpore Documenli uti
synodi Papiensis, in qua Eberardus patriarcha cum consultus invenitur. Et hic, ut Joannes Poleusis, post
Jioc Aslulfo inter caeterosiiiterfuit. Sed quia in pol- annum 1026, et anle annum 1051, ob eamdem ratio-
licitatione nominalur Conradus imp., qui decessit nem promissionem suam facere debuisset.
antio 1039, ante hunc annum datam esse evidens a Ex duobus mss. exemplaribus, altero nobis ex-
est. Insuper quia scribilur ante Polensis et Concor- hitiito a D. Agricola, altero a P. Josepho Binio,
diensis forroulas, quae datoe sunt, ut mox dicetur, utroque tainen ex archivio abbatiae Mosacensisex-
cifca annum 1027, ante has factam credimus, et tracto, cujus ecclesioetitulus sancti Galli dicitur,"hoc
errorem in Ughellosubesse pulamus, qui anno 1037 D per Beruardinum q.m Joannis Audreussium, illo per
-TheobaldumepiscopumYicentinum ponit ante Aslul- Albertum q.m Bemardinum Andreussium Mosaceusis
fum, et ante Theobaldum anno 1046 Lambertura, abbatise canceUarios, istud instrumentum produci-
etante hunc aUumTheobaldum.Yel unicus Theobal- mus, quod quamvis actum dicatur an. 1072, quofem-
dus fuit, cui successitAslulfuscirca anuum 1024, vel pore Singefredus erat patriarcba, non completur ta-
Astulfus ante Lamberlum et alium Theobaldum est men intentio dotatoris nec ab Henrico, qui patriarr
locandus. Hoc posterius admilli non potest, quia cha dicitur an. 1077, nec a Friderico, qui decessit
episcopum habemus Astulfum anno 1046. Unicus an. 1084, vel 1085, sed tanlum sub Udalrico, vel
ergo esl Theobaldus, cui successit Astulfus. Ughel- Voldarico, qui an. 1086 patriarcha renunliatus est,
lus ipse verbis aiunt, narranl indicat se censui suo et ad an. usque 1119, sedem tenuit; sub quo an.
non nimium fidere. Joannes Polensis subscribit 1118 dedicatur ecclesia Mosacensis, cujus dedicatio-
anno 1031 Documento consecralionis ecclesiaeAqui- nis docunientum habes ex eodem Josephp Binip apud
leiensis sub Poppone, in quo dicitur is annus esse UgheUum in Veldaricc. Ubi nctabile habeas qupd
quinlus Conradi, nempe a coronalione ejus Romse ferme iidem sancti ibi appenuntur, qui in hnc instru-
Jacta anno 1027.Ab anno ergo 1027 atque ad annum mentp npminantur : et Andreas episcopus Civitatis
1031 datur haecpromissio, in qua imperatoris Con- novae, qui in hoc est testis, in eo documenlo est con-
radi fit mentio. Rodberlus Concordiensis is est qui secralor ecclesise : adeoquesupraannos.quadragiutti
anno 1031 in donatione Popponis palriarchae insti- sex in episcopatu Civitatis novaeresedit.
tuentis numerum sacerdolum, quos fratres appellat,
Glk AD OPERA B. PAIJLINI APPENDICES. 64*
Viliacti, et in pletie sahcti Joanhis de Gllsitis, quas ,^cenlesimovigesimo mnb incdrnutionis DbmiitiWbitfi
ipse in prOpriosusus tiabuit ctiffldecimis juxta I&cttm Jesu Cltrhti... Idus Mattii, indictioriel, nullo p<£
de "Yinchifese)et duojjiis matisis piscatpfiis
' liuic iccp tfiarcha Aquileg. existenie. Hujtts atttein rei testes
dedit et slatiiliyit. ... . \ sunt cPihes Poppo de Celsa, Megihardus de Stiaf»
Trcs etiani pleties his supiadiclis retitts cohjtihxit: cemburg, Peliegfinus, FraiicisijtiS,Carolus, Frideri*;
unam videjicet de Glattsacb, et aitefarh de Iiigah cus, et Herffleiiafdus de Sancto Stefano, Rodttldus,
ciun pmni jiire pletiis et placitj Ctirisliariitatis : tef- Vener. et Prariosa, Marinus, Yverherus, Afpo, Ba-^
Jianjde Gcrlp absqttejttre piaciti Chfistianilalis, ron. et Hbnficus, Beftoldus h.
Simiiiter tipspitaleqttcd esl ad Clattsairi,et llpspi- xiv.
tale qupd est Aquilegieutrptiique ab epdeni palfiar-
ctia ordinalum et cciisiructum cttm Pninititts qiie sibi DOCUMENTUM GOMMUTATIQNtS
altinenl ad tioeirtonasleriurii dedit, Ordihavit, stibje- JURItMADVPCATt^ X0.UILEJENSIS,
cit sic sciiicet u'tab ipsius lpci atibate fegaiiif, quOd- Fitmatm auctoritate Peregrini I patriarchm Aqni~
que super duas prebendas ibiderii quetidie pattperi- tejensis.
iius erdijiatas exercuerat, tcluni ad utilitaiem ipso-
rum confratfum eomponaltir; Antiquoruin Patrum exempla nos instiiuunt, ut h\
Si quis auteiii, quod absit",ex olhriibus liis qtie Ecclesia Dei famulantium justis petitionibus annua.
mus. Aunuenles paterna gratia pielatis, et fraternae
sic ecclesie coliala sunt, ajiquid aufefre, aut inimi- studio,..i. in novitalibuseortim consiliumeis el auxi-
nuere presumpsefit, de libro vivefttiuiti deleatuf, et ...lium sollicile impendere studeamus. Hinc ego Pere-r
ab eteriio Judice etomnibiis sahciis ejus coridemne- B
tur, cum Juda traditore in pererini sijpplicio combu- triarcha grinus Dei gralia sancta; Aquilejensis Ecclesisepa-
ratur. omnibusChrisli fideliuus tam futuris, quam
volo esse jiotissimum, qualiler dilectus
Super lioc aream unam in Caiinthia, qtie Efro prsesentibus frater nosfer Halturicus sahcti Slepliani praeposittts
vocalur, quam dux Henricus pfo advccalia AqUiie- ad nos soepeacCedens'lacrymabiliter conqueslus est,
giensi patriarctie dedefat ctirii piscatieriibus atque quod exactores.advocati Minghinardi rustieos Eccle-
omnibus ad eandem cttriain 'perliiiehjtilius, et trans- siaesuoemalitia et
ituni apud Pontieuvelcti,qubd specialitef ad fratrum ratis exactionibus incessanter pravitate sua injustis ef immode-
et inlolerabiiiter vexa;
vestimenta ordinavit. ac tanla acerbilatis suae varielate gravarent,
Hujus fei lestes sunt Andfeas Npvoe-Civilatisepi- reut, quod mulli facultatibus suis expoliati recedenles do-
scopus, abtias Gaudenlitis de Sirriactio, abtias Ro- mos vacuas reliquisseht, et riisi eis nostra cilius au-
hono de sanclo XJdaliico,de capellariis octb Aquile- clorilate subvenissemus, idem facere cogerenlur re-
gen. archidiaconus, Sefridus et Waiperttis, Cuorio sidui, qui remansissent. Quorum afflictionibus et ne-
Austrie prepositus, et Wolfredus, Hilpfaridus et Be- cessitatibus paterha pietate condolehtes, et ffaterna
nedictus arcliiprestiiter. Pe laicis vefo Joaiirtesfilius. affectione
IJechpnis, Luppldus iilius J?ptipnis,Joannes Aqtiile- et subvenire compatientes pro tempore eis consulere
non disttilimus, et ut necessitas per-
gjen. vicedoininus, Hiltepoldus dapifef, GefffeduSi a tanta nos oppressipne liberare decrevi-?
Gerfflanus,Cuono viUicijsRoechi, Hefmahnus, Be- urgebat, mus. . .
dinus, Riccarius, Siaibbttp, Udalrictis, Cheahiofdus,
Udalricus§tolich, HiUpoldus,Joatines Berlaldus Pe- G Henricuin Itaque Menghinardum advocatum, filiunique ejuS
eiilem advocatiaeconsortem vocantes, que^
ricchioj Bertaldus de Glemoha et ffafres ejus, Pefi- rinioniam npSjisfactam eis expcsuiraus, ut exacteres
ctio DuringuSj et Articus, et alii quatiiplures clerici sues talia facere
prphitieant sub ebtestatiene gratise
atque laici. et auetpritalis npstraerpgavimus atque praecepimus,
Actujn est lipc ahnc incarnatibnis Pcniinicse1072, ut qucqupmpdo moiiitis el jussionibus acquiescere et
quartn Idus Kpvemtiris, 12 iiidicfiohe. nostris obedire, et iniquos placitalores suns
Ego Udalricus Aquilegen. patriarclja manu pro- precibus de malignitate, quam exercebant in pauperes rusli-
pria sutiscripsiatque ut pbsfmodum faturii u't pefma- cos, 264 cprripere ceercereque voluejint. Hatluvir
neat, Jianc caffam sigillphbstfbiussimus insigniri. cus sancli Stephani pi*aepositusrtisticorum suorum
" '
Xffl." _ flffJictionemet bonoruhi Ecclesisesuse destructionem
» BONATIf)AZpIS ET MACTILDJJ CONJUGUM ferreuonprsevalens cojnmunicato consilio cum Ifa-
tritius et ceteris fidelititts suis, cum bonis Ecclesiai
CiNONICIS AQCILEJENSIS ECCLESliE-. beati Slcptiaui, nostra licentia el aucloritate a prse-
Breve vecorddtionis.Qualiter ego Azo de Azmur- •dictisM. advocato, filiaque ejus H. in duatius villiSj
gen cum Mactiida uxore meapfo remedio animse videlicet Prsedemaiio, et Terenzano, nec non et ih
nostfse, et parehtum uostfOfuffldedimus Gurtem no- Garnia.,... in reliqtiis verobonis EcclesioestabUi...,»
Btfaih inperpetiio... sita cum omuibus perlinehliis el perpeluo jure transferre proposuit. Et ut hoc Deo
sttis, «t -duas inassaritlasi uha -inviiia quse-ditilur auxiliante-ad effectum perduceret, emni studip per
BiCinis, altera in Claverizaiib super altafe sanetae se et per emnes quescumque pottiit, indeiesse lab;o-
•Deigenitfieis Marisead usus frati'um...^.. donatione j. rare non cessavit. Tandemex Dei nulu, qui fidelium
imC'mbao¥eciiB»us1 %w&«goet exof nieji usque ad suorum semper votis annuet, talis inter eos conven-
obituffl metfroSirie eerisu habeaiftttSet possideamus. tiofefota est Ut prsedictusH. depraediis Ecclesiae
Si aiitesi -uxOi"mea 'stipervixerit, tisufrtictum a ffa- suoeviginti quatuof .massaritias, quaeab antecessori-
tribus "pfppafYo«enjsudn vita sua Iiatieat: post obi- btis Suis in -tieneficiumtradita fuerunt, quarum qua-
tttm^erb&uttmsitieohHii icontfadictiotiein pace et Stiiorin P.faedeniano,duas in Terenzano, quatuor in
^juiete hjttnia quse dedimtisJratribus %sis, expedita «ubcollibus, sex in Garnia, octo in Sancto Daniele
remaheant.^Actum ^slhbc Aqmlegimariiio miuesimo •simulet telonium in Mercato sancti Danielis, et ad
* A«i 1429.Ex archivo kquileiehsis ecclesiaecit.., «latiset studentes nimirum partibus Coni*adifue-
pag.xx^i. ;runt inventi. Medio auteni tempore a depositiono
* Quamvis tiac ctiarta Jion tibminentur canonici Uerardi, el assumptione Peregrini an. 4150, quo in
Aquileienses, nondubiles<tamenadeos pertinere, qai tercurrenie electum Engelbertum decanum ecclesjrr
inter sRriptnras cjarium suorum eam reposuere, e Banihergensis in patriarcham* Aquileienses non re..
'quitittsipsam erilimus, Data est, ul inseritur, nulio. ceperunt, Azo cuhi Mactilda coiijuge fralritius, M
patriqrcka Aquileg.existente; quia es Baronio, Sigp- •est canonicis Aquileiensibus hanc donaiipnis phaf-
niO, ©anduloUghellus anno 1128 ait depositum per" tam cpnficiunt. Vide in Aquileiensibus Ughellum.
Ilonorium H -Gerardumde Premariaco, vel«t alii le- c An. 1139. Ex arcliive npyp civit. Ulinen. in.fipe
gunt Richardum de Primerio, patriai*cbam,una cum libri instrumentbrum
' anni 1545 AntoniiJJelloiii,.*!*.
*
jQ»injieGradensi patriarcha, eo quod auctofcs sehis- pag. 50 et 82,
- Ai-PENPlX SECUNPA.
fiiS fiift
hsecviginti MarcaSafgenti eidem llehgtiihafdb advo- A cingimus. Ea propter kafissimi fratris. et capellani
cato, et filipejus Henrico daret, sub ea scilicei cbrt- nostri, et ConGanpniCi vesifi magistfi Romttji, cujus
«litione,ut M. advocattispater, et fititis ejtts H. pla- cifca nes et Ecclesiam nostfam fidescopiosa et grata
citum et omne adVPcatisejus,quodjn pfsehbminatis admodumexistunt mefita, precibus annuentes, quas
fjonis, hoc est ih Pfoedetiiaho,,in TerehzanP, et ih humiliter et devote nobis porrexerat, slatuimusj et
Carnia (in celeris utiqiieproediisEcciesioeliohnabue- praesentisscripii privilegio sancimus, ut festum tiea-
runt) pessidefe videbantuf, in niahiis hqsffas fefttla- taeMariEeMagdelense,quam idem Jraief noster raa-
rent et uha ncbiscttm iri jtis et possessiptieniipsitis gistef Rohittlus ih speeialem,ut riibfisesse solet, pa-
Ecclesioetransferrettt et confermarint. Hac detiique tronam elegit, quod hactenus in Ecclesia nostra so-
facta cotiventiotiead pf sesentiamnostram veriiehtes, lepnitef celebfaii rioft corisuevli,(ieihces noyem Jec-
•et universa nobis supradicta per ofdinem intifflantes, tiorium bfficlo dilig6ntef et soJepniter celetirelis.
hostrumque stipef liis assetisuni iroplofantes idem (hidd Jicet ih ahtiqua cohsuetudihe Ecclesise nbstf«e
M. advocatus, et filius ejus H. placitum el Pmnein hbn fueflt, dighe latiieh et debita deyotionestaiuenda
ulilitatem advPcatioe,qucd irt pfaedictaEcclesiaesah- stint e't adhiitterida qtipad veriefatipnemsahctcrum
cti Stephatii villa tiabebutit, in manus nostras refu- Pei>et praesefiiuiliealissiriiseMafiae Magdalertespe-
laverunt, alque ut superius eontinetur, eidem Eccle- ctahl etisequia, qttarii etsi cetfefis supefnis civibus
siae dohari rogavefuht: ipsique yidelicetpafef et fi- exceliehiioremnph dixerijnus'; pfitiia 'tafflendotiii-
lius viginti quatuor mansus, qtti fufldatistthtiri pfae- hicseresiirfectioiiis eXlitiljpfaehuricia,et per sttsecoh-
scriptis locisEcelesiae,et teloriiufflin saiiciODariiele, versioriis et "poehitentiaeexerifplattohis, qtti heccatb-
a nobis per has conVeufionessttscepefunt. jj ruiri rtipie tehemtit eppfessi, beiissima divihse cle-
Nos ergo, ut in prmcipiopraesigtiavimuspattperuffl ihetiliaepraemohstrat indicia. Ad petitioheih quoque
affliclioneni considerantes, et cos a tanta vioientia praetaxati niagistri RofriuiiSiationein quam in foro
eripere cupiciites, Ecclesioeqtioque et fratruffl in ea Aquilegiensia notiis feriebat et 'possidetiat,quani in
famulaiitium utilitatem per offltiia diligenles,jplaci- pfsesentiarttffl Pertiotltts Venetus pbf ipsum tehet,
ium advocatisecumPmhipietiitudiifeet jtistitia, qtise clijus flctum Cst uha marca ex xvi deh. frisac. vPbiS
Ifieridebel in prsefatis tionis, qrioeEcclesiatieati Sfe- iiabendam et pPssidendaffl jufe 'pfppiieiafib Cenfe-
phani habefe vel possidefe cefhituf, vel deinceps fimus, dcnamus, et pfsesentiprivilegib cemmutiimus.,
quolibet lempore acqtiirerevellitierarepoterit, injus ita videticet ut in praefatc Festosaiictse MafiseMag-
etproprietatemipsitiSEeclesisetrarisfundimuset con- dalehe de prsedictoficlp serritium ihtegfum tiabea-
eedimus, perpeluoque jure pessidendutii largirnuf et tis, et qttod superfuerit in die aniiiyefsario PtiikVssul
"ConfirmamUs sub aiialheriiate OmtiipPtehtisDei et a"dcommunemcoffltopdttitiexpeiidatis, Qiipd-ttt ve-
hestrp : statuentes, ut nuUnspPsttiac advceatus, nul- fttffl credalis, et peipeftiis teijipcfibus 'fifmtifflet ih-
laque parva vel magna persena in proedictaeEcclesiae divulsum permarieat, nec alictti successprufflnpstro-
bcnis placitare, aut violentiahi, seu aiiquam mole- ruffl immutare attt perturtiare liceat, prsesehtem in
stiam inferre prsesumat; sed praeposiltis,qtti pro paginam 'censcfibi et sigilli nestri impressipne insi-
tempore in eadem Ecclesia praeerit, protit melius gniri jussimus. Tesles sunt GirardiiS Padffaritts
peierit, fratribus exinde fideliter ministrafe studeat. Joiiallias Concordiensis, Joannes Emohierisifeepi-
Qupdutverius credatur, et ab pfflnibtisiiivielabiliter scopi, Hefrematius... electus, MagistefDon^iiicus,
ctistediatur hanc donatienis nPstroe charlulam "ccrt'-"i, ReginharduscapeUani.Herfemanus Aquileg.'l-hesau-
scribi decrevimus,et maiiu propria subscribehtes, et rarius, Berthoidus de Albb el alii multl.
ceteros, qtii interfuerunt, clericos et laicos siffliliter Aclutii Padttaeahjto Dofflihicaeihcarhatiohis li;80«
subscribere irivitavimus,sicque sigiUihostri iffipfes- indieiione 15, terlio "dieintrante Aprili.
sione insignirejussiinus. Ego Chunradus domini patriarchae CapellattuS*i
Acluni iu CivilateAustrali Fofijttlii in cappella mandato ipsius banc cartani scripsi et dedi.
sanetiPaulihipatriarchoe annp ihcarnat.Pcmihi 1134.
Signtim Peregrini palfihfctise. Xvi.
Signum Berturici eplscopi. c INSGRIPTIOPLACra AOYOCATJJE
Signuhi Yudallieiarcbidiacohi.
Jn pbrlicu ecblesimAquiiejensis
XV.
» STATUTUMY&LDARlCi Notum sit bmnibus fidelibus Christi quaJiter ego
Henricus dux totuni placitum advocatiae canonicae
PXfRIAROLE iQUILEJENSlS *, huic ecclesiaepro mea anima et Luicardaeuxofis meae
sanctaeMariaeet fratiibus his coram clericis et Jaicis,
Prb officibsoiemnisarictmMarim Magdalene in ec- collaudante et cohfirmante domino VodoJricOpa-
clesia Aquitejerisicelebrqndo. triarclia dederim, videlicet eo tenore utsemperin-
YoldaricusDei gralia sanctse AquilegiensisEccle- festivilatetjmniunisanctorumoptimum servifeiunica-
siaepalriarcha, apostolicaesedis Jegalus, dileclis in noriicishis in vita mea a preposito eorum "fidelit<a"
tptiristofralribus Liuprando decano, caeterisqueejus- ft " amministretur, 265 et Christi pauperes pascantur;
dem Ecclesioecanonicistam fuluris, quam prsesenti- post mofiem vefo riieam in meo annifersario totum
tius in perpeluum. islud supradictura adimplealur. . .
Si justas et hoiiestaseorum petiliones prompta be- Anno Domini 1196, indict. 14»8 die menseineunte
mgnitate adnjittimus,quorum fides et coristanlia cir- dctobri. Ego Yilelmussacri palalii notaritisin civi-
ca sanctam AquilegienseinEcclesiam et personam tate Aquilejseante foresmajoris EecJesiaaproutin,
nostram 'muitiplicirerum claruit experientia, et ip- autenticoinveni nichil addens nicbil diminuehs.roga-
sos ad deyotioneninoslram ferventiores reddirnus, tusistud ScripsipriviJegiumft.
et aliorumhoc considerantium animos ad seryitium
Aquilegien. Ecclesioespe cohdignaeretributionis ac-
a An, 1180, Ex Archivo EcclesiseAquiiejensisper qu'0 sefvatuf exempiaf lapldafiseihscnptibms, quae
comitem FranciscumFlorio ejusdem ecclesiaecarib- hatidcoihmodfehttne qttia detfita est, legtpotest. Cit.
nicum, cit. pag. XLIX,95 et 205. pag. 82.
b Haec ctiai*ta,cujus roeminifflnsin uliinia hbta ^Haec quidem a notario tfanscripia sunt ah.
ian. 15 concilii Fofojeliensis, profert Voldaricuni 1196, sed¥aeta videntur ante ann. 1072. Siquidem
patriafcham, quem alium essesclas velim a Yeldarico hu}us cessioiiisHenrici ducis, et Yadoirici, palriaf-
fexecutoretestamemi €anceUini, immefo 11 relali-. chae,"mehlibest In testeniento Cancejlini«omitis su-
Vide UgheUum. . pra n. XH.
c An. 1196.Ex Archivo Aquileiensisecclesiae,!n
ffl AD OPERA B. PAULINI APPENDICES. ,648
XVU A tibus per eumdem archidiaconum in judicio quaes-
; ,,* EXEMPTIO CAPELLTES. QUIRIM, tipne, sponte ac iiljere ad requisitionemiiostrahi in
nostris manibus resignayit in praesentia hiei sttb-
jjbi feminmconversm detinebantur, a subjectione Ple-
\ baniUtinensis per Bertholdum' patriarcham scripti notarii et testitim prsedictorum,ul de Ulisdis-
- Aqui- porteremus secundum de jufe et.utilem statum terra3
,- lejensem. .' nnstroe arbitrjQ vpluntatis.
pro
-In homine sancise et individuae Trinitatis. Amen. Ad majPrem ergo rei evidenliam, eodem archi-
Ahno Domini 1242, ind. 1S, octava die exeunle Ju- diacono praesente"et consentiente sic duximus judi-
iib. candum, statuendum et ordinandum : ut idem ar-
Sieul sacra testatur pagina promeretur a summo chidiaconus et suecessores sui nttllum jurafpm de
Judicesua sitii laxari debita, qui relaxat ancUlasa cetero in aliquo loco constituere debeant velhatiere.
debito servitutis: et etiam institiituni est a viris pru- Voitimusetiam et ordinaihus, ut illa quatttitas anno-
dentibus, ut quod vellet aliquis permanere stabilius, nae, qttam sitii arcliidiaconusab habitantitius in tiur-
Utterarum suarum indicio praertarretur. Sciant ergo gis et mercato de Utino deberi dicebat, ab ipsis pef
praesenles et posleri, qiiod nos Pertoldus Dei gratia eumdem archidiaconum vel successores suos nul-
sanctae sedis Aquilegiensis patriarclia notum fieri Jatenus exigatur : nec ipsi habitantes ipsi solvere de
volumus omnibus, ad quos praesens pagina devene- cetero teneantur, cum prsedicta Pmnia nnbis et ec-
fit, quod de nostro consensu et voluntale esl, quod clesiaenesti'aeduximus relinenda.
de cetero capella sancti' Quirini de Utiiio, ubi con- Statuimusinsuper et praecipimus,utarchidiacbnus
versse commorantur, plebi de Utino non debeat per- D Aquilejensis qui prp tempore fuerit, per se procura-
tinerevel ei subjacere nisi quod ei annnatim unam torem vel vicarium, si ypiueril, visitatorem nullam
Iitiram ceree solvere teneatur , et quod de cetefo denuncialionem deinceps"recipiet, vel inquisilionem
nullus plebanus de Utino, vel yicafius, vel sacerdos faciat de auditu. De manifeslis tamen excessibus ad
nuUum dominiuiri habeant super praedictam capel- ecclesiasticum forum spectantibus, qui ad eum, pf o-
Jam, nisi pefsona illa, quam nos et nostri succes- curatorem vel vicarium suum per accusationem, vel
sbres ieec et tiemine nestri ibi ordinabimus Deo querimoniam pervenerint, cognoscefe possint, et
deseryife : et si aliquo lempore aliquis existehs debeant judicare,c et pcenam infligere consuetam ad
pletianus, yel vicarius, vel sacerdos in Utino,con- vel hsecxetera jura archidiaconatus et consuetudines
alia persbna temporalis , vel spirilualis, quae taffl in visitationibus quatu procurationitius eidem ar-
tf a supradicta yetiire tentaverit, indigriationem Dei chidiacono vel vicario suo ratione visitationis praer
et.bmniurii sanctorum, etnostram et nostrorum suc- standis petitionem et receplioneni cujusdam quac-
cessoriim se sentiat iricurrisse. Unde ne qua pos- litatis antionaea certis hominibus sui arcbidiaconatus
sit imposterumoriri caluriinia, quae attemplet do- *ibi debitae.
num",qtiod fecimus, infirmare, prfesentem paginam Insuper petitionem et receptionem denarioruin a
sutiscrlplione; testiuni, et sigilli aijctoritate nostri plebibus, qui denarii dicuntur denarii Pasce, seu aiv
volumus confirmaTe. JJujus rei testes fuerunt Vuil- •chidiaconatus ac aUorum denariorum in Omriitius
IielmtiS'decanus Aquilegiensis, Jacotius archipresby- lotis et pcenis, in quibus et a quibus archidiaconus
ter, Yvolricus deCucanea, Joaiines de Roncas, Naus recipere consuevit, seu tiabere debet de consuetudi-
de Mels, Bonacbntus el alii. _ ne vel de jure, et generaliter onmia jura, quaearchi-
Acium Utini in ecclesia sarictoeMariae.- * diaconus vel ^sui proedecessores habuerunt de con-
Ego Martiims sacri palaiii notaritts ex mandatb suetudine yel de jure , in quibus eis detractum non
dicti domini Pertoldi pairiarctiaeAquilegiensisscripsi estprivilegio speciali, sibi \pro ipsi] iutegrum reser-
et corrptioravi. vamus.
xvm. Ad proedictamautem nostram ordinationem fa-
b JURA ARCHIDIACONATUS AQUILEHilNSlS men ciendam multiplex ralio nos induxit: praecipueta^
fuif multorura remotio scandalorum, et ipsorum
A Gregorio de Monle Lbrigopqlriarcha reformata. evidens malitia jui*aforum: sicut eiiim pro cerlo di-
In npinineGhrisfi, amen. Anne ahativitate ejusdem dicimus, idem juratiiion quserentesquaeDeisunt, sed
1263, indict. 7, apud civitatem Austriam in antica- quoesua, ex concepta malilia denunciabant inno-
mera .patriarctia;ii, die 1S Decembris : pfaesenlibus xios, culpabiles i'elinquentes gratia vel amore, et
deminis Arnardp Petenensi cpiscepp, Transimundp qtipque propter illicitas pactioiies, unde sequebatur
de Anagia dpminipapae capellane^fratre.Leonardo (quod) ad denunciationemeorum damnabantur inno-
lectore Jfatruiri Prsedicatprum, Jacobo filio magistri xii; vel saltem etsi non juris, facti lamen infamiam
Getlohellide Civitate, Sclavo de CampoDominiGre- incurrebant: quod quidem inter subjectes ncstros
gorij Dei gratia patriarchoe Aquijejensis capellano, gravia scandala suscitabat. Ad hoeccum petiljones et
Joanne de Gucanea , magistro Ascanio Phisico , qui supplicationesuistanlium dilecloruni nostrorum com-
fuit de Perusio, domino Rufino de Ponlo de Pla- niunis de Utino [deest aliquid, puta accederenl], Ec-
centia testibus ad lioc vocatis et rogatis, et aliis clesisenostrae nihilominus ac ipsius loci utilitate non
quaropluribus;. Q modica suadente certos canonicos in prsedicto loco "
; Reverendus Pater et dominus Gregorius Dei gra- de Uiino deeernimus ordinandos.
tiasanctse Aquilejensis sedis patriarchainfrascriptam Volumus, ordinamus el slaluimus, ut medietatem
ordinationemseu statutum praetulit in hunc modum, reddiluum quondam plebis vacantis, et ecclesiae,quae
videlicet: Dileetusfilius Joanrtes archidiacpnus Aqui- nunCdicitur sancti Yorlici de Utino canonici insti-
lejensis quaedahijuraet cortsuetudines,quae, vel quas tuendi, cum a nobis instituti fuerint, quod percipere
super constituehdis seu habendis juratis in archidia- debeant et habere.
conatu suo ad denunciationem exGessuumfaciendam dAttendentes autem.quodex praedictaofdinatione
dignoscitur habuisse : neenon quoddam jus aliud, noslra arctiidiaconus Aquilejensis in annuis reddi-
quod super certa qiiantilate annonae,et qttam sibi titius non fnodicum damnuni incurrit: considerantes
ab habitatoribus in burgis et mercato de Utino sitii etiam alios ipsius arclridiaconalus redditus fmsse
detieri de jure dicebaf, mota super hoc ipsis habitan- et esse tenues et exiles, siUanimedietatemreddituttm
a Ann. 1242. Charta extracta ,ex lib. i, fol. 203. d Distraclip reddituum ecclesiaesancli. Udalrici^
In Archivo Gapituli Utinen. est apud comitem Lau- quam Gregerius hic insliluit in gratiam archidiaco-
renlium Asquinum canonicum. Cit. p. 18. natus Aquileiensis, rescissa fuit a B. Bertrando pa-
> Anno 1263, Charta apud comitem Laur. Asqui- triarcha. Vide docnmenluminferius num. 25 positum
num. Citat. p. xxvi. ;J de unione praepositurae sancti Udalrici ad mensam
« Vjdetur deesse aliquid. capitularem ytirienseiii;
649 APPENDIXSECUNDA. 650
quondam praedictseplebis vacantis , et praedictaejfcperdurante. Item idem dominus patriarcha praesen-
ecclesiaesancti VorUciin compensationem redituum tibus et consentientibus supradictis canonicis pro se
subtractorum eidem archidiacono pro se etsucces- et aliis canonieis absentibus statuit et praecepitper-
soribus suis duximus assignandam : investientes ex petuo in praedictaecclesia sancti Yorlici inviolabiliter
nunc manu propria eumdem archidiaconum de me- observari, quodquotidianseoblationes ejusdemeccle-
dietate reddituum prsedictorum. siseintercanonicosipsius ecclesiae,quidie oblationum
Praeterea institutionem et restitutionem in capeUis irt eademecclesiaprsesentesfuerintcequanimitercom-
et inferiorum sacerdotum, et clericorum in praedicta parliri debeant atque dari. Ila tamen quod cuslos qui
ecclesia, quaedicitur sancti Yorliciad archidiaconum nunc est, et qui pro tempore fuerit in eadem ecclesia
Aquileiensem, qui protemporefuerit, decseterovolu- tanquam major et poliorde inter dictoscanonicos sem-
mus et statuimus perlinere : statuentes alque prseci- per cuin prsesens fuerit hujusmodi oblationibus ,
pienles ,utnuUus apud ecclesiam,quseestincastrode quantum duo ex canonicis , qui prsesentes fuerint,
Utino, quaequondamplebserat, debeat de csetero se- percipere debeat et babere et quod praedictiomnes
peliri, seuetiam baptizari, autaliareciperesacramen- et singuli canonicinunc praefatse ecciesiae sancti Vorlici
ta, 266 nec -^ populus conveniat solemniter ad dicto cuslodi qui est et qui pro lempoie fuerit
divina : sed apud ecclesiam inferiorem, quoenunc in eadem ecclesia-, obedire debeant in licitis et ho-
dicitur sancti Yorlici omnes sepelianlur, baptizen- nestis. Quodque idem custos ad tractatus ejusdem
tur, et conveniant ad divina ibidem recepturi eccle- ecclesiaeutiles praedictorumcanonicorum, qui ejus-
siastica sacramenta : quam eamdem ecclesiam, quoe dem tractatibus commode potuerint interesse con-
quondamplebs erat, eidem ecclesisequsedicitur sanc- g silium et assensum requirere debeat et habere. Et si
ti Yorlici de Utino , tanquam capellam suse matrici forsan dictus custos, vel aliquis ex praedictis cano-
vblumus et ordinamus in omnibus esse subjectam. nicis infirmus existens in terra Ulini praesensfuerit,
In cujus rei evidentiam, et publicam et stabilem stiam de praedictis oblationibus nihilominus sicut
firmitatem memoratus dominus Gregorius patriar- unus ex aliis canonicis praesentibus suam habere '
ctiaAquileiensisinstrumentum praesensfecit sui pen- Etsi debeat portionem , proul superius est expressum.
denlis sigilti munimine roboratum. extra terram prsedictam Utini fuerit, nihil om-
nino percipiat ex eisdem. In cujus rei testimonium
XIX. praefatus dominus Raymundus palriarcha instru-
<*•
STATUTUM mentum praesensfecit sui sigilUpendentis munimine
roborari.
Editumper Dominum Baimundum palriarchamAqui-
leiensempro emendisdomibus ad vitamcommunem tarius Ego Joannes de Lupico sacri imperii publicus no-
htis praesensinterfui, et rogatus scripsi in for-
canonicorumUlinensium. . mam putilicam reducendo b.
In nomine Chrisli, amen. Anno a nativitate ejus-
dem 1278,indict. 6, apud Utinumin casaturi domini XX. *••.
die tertio mtrante Februario. Preesenti- •=JUS UTINENSISECCLESI^;
us fratre Humiiiordinis Fratrum Minorum,et ma-
Eatriarchse
Assertumcontra archidiaconumAquileiensem.
gistro Martino de Crema plebano plehis de Flam-
brio domini rev. Dei gratia patriarchae Aquileien. ' In nomine Christi, amen. AnnoNativilatis ejusdem
<-
capeUanis,doraino LippoCapon mercatore Floren- 1289, indict. 2, die nona intrante Julio. Proesen-
tin. Rolandode sancto Angeloosliario, et Burla de tibus dominis Augustino decano sancti Felicis Aqui-
Mediolan.famUiaribus dicli domini Patriarch.se te- lejensis, Lazaro archipresbylero , seu vicario ve-
stibus ad hoc vocatis et rogatis, ei aliis. . nerabilis viri domini archidiaconi Aquileiae, Ctiri-
Reverenduspater et dominusRaimuudusDei gfa- stophorus de Utino, plebanus de Luzinico testibus, et
tia sanctaeAquUeien.sedis patriarcha diligenter in- , aliis.
tendens ad statum , augmentum , et decus ecclesiae Dominus Jacobus cuslos raajoris eeclesiaeUtini in
sancti Vorlici de Utino, volensque qttod canonici praesentiavenerabilisviri domini Servillionisde Vil-
ejusdem ecclesiaedomos habeant, in quibus valeant lalta Aquileisearchidiaconi constitutus proposuit di-
habitare sieut in aliis eeclesiis tiabentibus capitula cens : Pomine archidiacone, vos vocatis clerura ve-
fieri ordinavit praesentibuset conseiitientibns domi- stri archidiaconatus hodie ad synodum celebrandum
nis Naticlero custode, Leone presbylero, Henxutto in majori ecclesia Utinensi, neqtte' me, neque capi-
de Altens, Mattheode Carate, etFraino deMediolano tulo requisito, ubi nihil habetis facere, quia ego,
per se ipsorum nomine et nomine atiorum canoni- ecclesia, et capitulum Utinenseimmediatespeciamus
corum dictaeecclesiaeabsentium, statuit ae ordinavit ad dominum patriarcham Aquilejensem ;nequehu-
et praecepitinviolabiUter observari, quod medietas jusmodi unquam jus speclavit ad proecessoremve-
reddituum omnium praedictaeecclesioesancti Vorlici strum. Quare nomine meoj ecclesise,et capituli Uti-
quocunquenomine censeantur , sive spectent ad do- nensis, quatenus placeat vobis in hoc taliter vos ha-
minum archidiaconumAquilegen.sive ad praedictos bere, quod non sitecclesiae nostrae,neque nobis pos-
canonicos poni debeant in sequestro conservanda D sit propterea convocationemhujtismodipraejudicium
per duos ex canonicismemorataeecclesise, de quibus imposterum generai'e.
praefalicanonici inler se contenti fuerint et cpnccr- Quibus sic propositis dictus dominus archidiaco-
des, et cenverlenda per eesdeni duos canonicos in nus respondit, quod bene sciebat, et recognoscebat
comparandaterra juxta iUam terram , quam habent quoque in ecclesia majori Utinensi nihil facere ha-
ipsi canonici prope dictam ecclesianisancti Yorlici bebat, neque in clerinn ipsius ecclesise; sed rogabat
acconstrui faciendodomosjuxta consiliumproedicto- hoc de gratia speciali, quia. commodius in ecclesia
rum domini patriarchse et canonicorum , in quibus Utinensi polerat synodumvocari, propter opportuni-
iideracanonicicommodevaleant habitare. Ita tamen tatem loci, et terrae medilulium. Eidem petitioni
quodpraedictiduocanonici de ipsis redditibus coram ob hoc annuit dictus custos nolens per hoc sibi, et
dictis domino patriarcha et canonicis quaridocunque ecclesiaeUtinensi, et capituio praejudiciumimposte-
requisiti fuerint, debeant integre ponere rationem, rum geuerari.
slatuto liujusniodiusque ad consummationem dicta- Actum Utiniin domo dominiNicolai dominaePal-
rum domorum nihilominus firmo et inviolabiliter mse.
" An. 1278, ex. archivo capituli Utinensis. manifestet pateat ante Raimundumexstitisse.
h Ex hac ctiarta vides quam male conjiciant, qui c An. 1289. Apud comitem Laurent. Asqumura
asserunt non nisi per, beatum. Berlrandum patriar- cit. p. xxvi, c. 2.
cham institutum capitulum Uiinense, cum ex ea
PATROL.XGIX. 21
'
651 AD OPERA 6. •PAfLINI APPENDICES. 6*
EgoMcpl&us^deTjtihS imperMi auctcritate abta- A tor pfqettfatoris hoitiihe mef&bra^.'3bnfini ftattin
TiuspfMictis pninitiiisihiteffui^et rogatus Scfipsi. JoantiiS episcop! Padttatii et pfo ipsb pfestititjhfa-
mentum fjdelitatis siipi'adictb domihbRaiihuhdcipa-
xxi. tfiarctie Aquilegen. ih haecyefba":
= JURAMENT.UM FIDELITATIS Ego Stephahtts domihi Jbfdahi de Ufbe cnftflnicus
Exkfbilum q Stephano Jbrdarii canqnko Palavino Paduanus domini pp. capellanus, proeuraibr et htin-
Wihitie Joanriis Patqvini episcopi Raimundo pq- tius specialis veh. patris et domini Joahhis Dei gf a-
MUteiimAqidieiensi. tia fepiscdpiPaduanl ad ea, que ih sttpradictb prccu-
in in ma- ratprip continentttr, hprijirie et vice ipsius dPfflini
i'2SJo. Nenaeindict. Utini castro eapetia fratfis Joannis episcopiPaduariijttro in anirhairiejus,
joris paiatfi dpiniiii patriarcliaeAquileien. die Lune ipse domihus ffater Joahnes episcopus Padtia-
12, exeiinte Augugto, presentitius dpmino fticojaio qued nus ab hac hofa in ahtea fidelis et obediens erit
JJ/iJiinp jde YenefjiS afchidiacono Ppiens., dpminis Jjeato Henriachofe, et sancte Aquilegen. eeclesie ac
Pijilippbiib della Tttfre Aquil. et Becacio Paduano revererido patri et doininosuo domirioRaimundopk-
caiionicis , et ffatre Bonetto a\e Civitate ordinis tfiarehe Aquilegen. suisque siiccessoribuscanoriice
Hiinorum, pominb Fqlctierc plebanq de Wrazlau intf afttibiis : nunqttaffl erit in aul consenstti
et dom.inoj?bnp d'eLatiereta reverendi patris domini vel factOiut vitaffl perdant autconsilio membruni, attt ca-
r.eyerendiDei grajiia patriafclise Aquilejen. capella- piantur fflala captiohe. Cohsilium vero quod sibi...
liis fesiibus ad tipc vocatiset ' rogatis, et aliis quam
. per se, aut per niihtios suos, seu per lilteras ad eo-
pliiribus. rum dampnum se sciente hefflitii pandet. P&triar-
Yir npbilis alque prudens dpminus Stephanus d.o-sB chatum
mini Jqrdarii de Urtie canpnicus Paduanus, domini adjtitor eis Aquilegeri.et fegaUapatriarchatus ejtisdem
erit ad relinetidum, et defehdendum,
PJ?.' eapellanus, nuntius ct procuratpr venerabilis salvo ipsius ordifte, cohtfa ehiueinheminem. Legatos
patris deraini fratris Jpanqis P permissipne divina et hhinies ipsius dpmihi patriarche et ecclesjeAqui-
episccpi J^auuani ad ea qu;e in infrascripte procura7 eundp ct fedetthdo horipfifice tractabit, ellii
constiiutus in rjeyerendi legen.
tpr|o cpntinenfuf , presentia suis necessilatibus adjuvabit; vocatus ad synodutii
pajLris <k>mjni RaimundiPei gfalia sancte sedis Aqui- nisi prepeditus fueril canouica prepeditione;
lejeiisis patriarciie presentavit et dedjt ipsi dofflino. veniet, limina ecclesie Aquileg. annis singulis visitabit aut
palrjarche ex parte dipti dpmirii episcopi et ecclesie per se, aut per suttrtiriuritiuhi, nisi dicti domini
iPadbaiiequodainproburatorium,cujustenor deverbo patriarche absolvatur licentia; possessienes verp ad
a.d yerbuni uostitur esse tale,. mensam sue ecclesje Paduane pertinentes non yen-
-§167 Nbverilis.uiiiversi praesens instrufflenfum det, neque donabit, neque inipignorabit, neque de
publicum irispecturi, qtiod cum nos ffater joannes novo infeudabit, neque alio modo alienabit, incon-
permissiene divina Paduanus episcepus occupaii si- sttlto dominp patriarctia Aquilegeii. Sic Peus nie
nius variis negotiis hostraeecclesie Paduane, propter et eunideiii dqniintim episcopiim•PaduamimadjuVet
que nos ab ipsa nostra ecclesia Paduana ad presens et tiaec sacra Pei
comode atiseiitafi irbn possttnius, hec etiam ad ven. nioi*atusdomintisfrater Evangeiia. Iu cttjus fei causa me-
acce- jpannes episcbpusPapttanus
patrem 4ominuiii..i pairiaretiam Aquilegeri. itistrumentuin pfesehs feeit stti sigiiii peridentis mu-
dere persoiialiier, prput de jure tenemtir, faeimus, pimirie rPbprari.
consfiiuirous. C t ordina.oius providum vifum domimtih C Egb Jpatihes de Lupico sacri Ifflperiipublicus no-
Stepbanu.ni dpmini Jprdani de Urbe scanenicnrii P a- taritts supradiclis omnitius presehs iiitefjrui, et de
dua.numdpjnini pp. capeilanum ccnsangttinettme't mandato supraspfipti aotiiitii RainiutiiJi patfiarctie
sepiuhi npstrom dilectuni pfesentem et fecipiehtem,
npsirum procuratprem et nunlium spetialem ad se scripsi ip forniam putilicaihfeduceMq.
presentandum nostro nomine et "nostreecclesiePa- XXII.
duan,e;cqramyen. patfe domino;:.. patriafctia Aquil. '= DESIGNATIOTERR^ SEU FORI,
prefatpj et; ad pr.estandu.m..eidein;homine Aqttil. ec- Appeliandi MedioiahumRaimundi.
clesie juramentu.ro.sihi debitum setunduni cauohicas
sanclion.es, et ad .yisitandumipsam ecclesiamAqui- 1297i decinie indictionis. In qttodam campo Ray-
leg. s.ecttndunj.modum.debituiijde Jure et consuetu- nerussii junioris de Scarelis de Glemoha, qui parum
dine approbatimi.: pfomiltenteS homine nostro et distat a montehi quo solet esse quoddaihcaslrum^
eccjesie Paduane mihi publieP notario infrascriplo quod vocabatur Grossembeh juxta viam pubiiCahi,
recipienti n.ominepmnium qupi*umintererit ratum per quam itur ad tiospitale de Collibus de Ciemona.
et firmura Iiatiereqttidquid per ipsum procuratorem Die Martis 10, exeunte Maio. Presentibus hobilibus
acttini fuerit in predictis. Injeujus rei testimonium viris dominis Muscha de Lalure fflarctiione Islrie,
pregens instruffleniiifflper infrascriptum nolafium... Mathia et Adelghera fratiibus de Clemona, et dbmi-
•fleri fetimus ad majprem cautelain noslri sigilii nis Albertino de Reponio, scoiastico ecciesie Aqui-
mqnimine.roboratuffl; legen. et magistro Fulcbero de Wra'zla*i,elNicolao
•ActUluPaduB in Paiatio nostfp anno Dorninia Na- " tle Goriach plebium plebanis, et domini Rayniundi
tfvjtate 1296, indict. 9, die 15 Augusti. Presentibus Dei gratia patriarebe Aquilegen. capellanis, et do-
: liiagistfis RieitiiefiP cancnicp Pafentinp vicaric, Jb- mino Milano de Paona habilatore castri de Utino,
hane flip de jjj*be canierarie, et Jacobo de Actara Stephauo Vilich, et Pizuio filio quondam ddinini
notafip^ex faniiliaritiiishpstris testibus. Et Ege Man- OttoUiuide Pprtis de Clemonatestitiusad hocet aliis
fredus TbPme de Atiximopujj. imp. auclor. iiotarius fflultis.
ei nuiic dPffliniepiscepi, predictis emnibus inteffui, Revereriduspateret dPminusRayfflttrtdusDeigratia
ipsaque ipsius mandafp scripsi etpublicavi, et signum sancte Aquilegen. sedis patriafcha tehens fflanum
meum apppsui CPnsuettim. dexteraffl ad quamdariipefticam, in cujus sufflmi-
Qup procuraipf ip leclo coram supradicto domiho tale fixa erat qttedam crux fefrea, et slans in pre-
patriarcha mefflPrafusdpfflinusSlephanus prpcura- diclp caffljjo -dixit. Nosad tiOttbreinDei, et ^loriose
'B-An. 1-296.Ex iafchivb vetgfi ^iihen. bivit. cit. Decetiitir."qjiiaS Pataviham eccle^iama BdnifacioYIH
p. 206, c. 2. papa 'pfomotus, tleih '& ebdefflan. 1298, iv Idiis Ja-
b Joannes hic Patavinus episcopus aliquando Pa- nuar. ad calhedram Bononiensem translalus fuit,
tris, aliquahdo Fratris Jiomingcompellatur.Tn causa Vide Ugheilumin 'Patavihis ei ih Borioniehsmus.
esse polest quod is ex ordine efat Fralf liih Proedi- <•Att'. 4297.Ex^afchiyovet-.^tihehsis biviiatis cit.
calorum sancti Dominici, dicebaturqiie Frater Joanr p. 198;
nes Jordanus, Sabellus Romanus, an. 1295, XVIIIKal.
655 M>PENDll «ECJ3NDA. 654
-
virgihjsMafleinatf^ejtt^s, et^th^uttffla)'tiftijnllef ad ^ *uhid.am pfiyiiegibrum Amiilejen-sisJcclesifle,qtsibjj.s
fit iiieritibdo .piprilissis,.di^areriiuf^feddqfe.feei'-
rjiaicpfeet Fortpnaii pairpnprttni rtostfbfuffl, ,et tuiri pef eadem scriptanpsira pieniu|"'.ititiae pajp i
hpBoiem -S.latus',et exailtatibnemiipsXramel ecctesie ne
AqiiUejeni,ei ad coinbduni pninjuui sutijeCtprunjhpr .defectiitaliujji scfipiurafum ipsa ec.c,le'sia lioslfa
slroruhi et iticle Aquilejen. .ecclesie, fiximtts.,et ifigi i de.Sacifip .§iiper''aliqu,ibus'jttrltiiSs'f^, P.b^sffssibnihus
precipimtts tianc perficani ctjm signp sancte crupis. suis 'damphtiinpaiferetiui*sjti afiqifp^detfimejiXqffl'.
in tipe cafflpp iii signum qiipd Jiic ypjuinus^anteppr "NpS'yei^.jdeyptjpriistue simpli.caTjpjfjbu^s .iriplinati
minp ccnstriiere, etepnsirui ifaeei-e.qu^m.^anilefrain tiehigne, quas in Dorijhib plurimhiri"^qmipjiz.nd^iiitis
ei forum upstriim riomine AquUejemeccAesieiqupd tenqre presei.jtiun^ sic.titper.quedpiii pflViiesia iriq-
MediolanuniRaymundi volumusef statuimttsiiuncuT sti*a .djdibifflfis "l"te'ac §)ic<%&$<&" rigp&;e't;uhive,rs!qs
pari^ e.tpredictampefticameum cfuceiigi fecimus|h has .litiefas 5ij"sp,ectttrpi %c\i&yoiunjnsiha"hi,fe^e.
campe predictp '?-..' "titibd te^^byii^uj '.iilis, '.'aTOSitJiOg'.y^' iitff^i.-i.s^n^OBae
Ego Jeajines de jLupicp saeri jimperiipuhlicus-up- m;qiriprie,d;ijx.Jjeinficns,'.qiJj jjee.f ,p\e^gene^e'fpjs^et,
ta.iuiissuprascriptis .pmnjbuispfesen.s inteffui, ef ,de Me;ina%fflhiripj^ili^ltfp.eliettitifs,t^c tejjipori.s" fjor
mandato ^uprascfipti doniini Raymundiipatriarctiae mlhaha.tur^in ^affiijjvsI^tjs..cir.caLibupVitieIjijirbe.n,,
scrjpsi ijj. fbfflvampublicairijceducendbl. pfbieiri,e,d\Pahipjfesiie"ifi"^aci^o a^fjipnbfe^jijijeafi
Nyrcb|l^.y glpripsi e.pjs,Q.5pii'
XSJH. siam ihier firies,cbi,i,fesso.ri»'^t'
djbeeSiSCpiiGpfdi.e^i.s. '^fclj>ifV,q'i;g(er
et eeiiiefeug.
.* F UNDA3IOEGGLE-SL& fundavit, sper|,ns fiii .tttiic et jpjefi^feeqiiejj^ Xempiis
Sancti Nicbldi de Sacflh. g yila .qqmitebpiduui geu ttiuriiiipneifl.cchstru^
daijilein,"quaesiib nbmini glpria^riet hlagrilfiqejii^e
p.agahus.Dei.ejtappstpjicse.sed.isgratia ..Sapgla)"se- sue fedq^etittci^em^iftuffli.
dis Aquji^gen-sispatriar.ctia; jtiiiyef.sispnaesejitesiri- Jderii luric aRoriiariacuria videtuf oplinUIsse.db
spectuxis saTtUeniiirijjp.miiipsempi,terjjanj. gratia ,speciali^icut ;pa,tetper ijpsjjra^i-iyilegia'M'-'
v"e.strae
Ujij^ye,rsita.ti yolumus,esseliaiiufbi,qtio.flyo.- pfadicta, quodiioji .opstairtiiju!;'.pj^yjj,eiiis',,etJ,u'fj|i.-
Jente.sjibs^liilationUiiis sub^nire, yisp et ijnqiqiie ffir dictioijii\us,qipcesi^.CPriico,rd^ ejtijCeflete.ns., ,djipt"a
ligenter jjjspectb qitpdamprivjilegip itipnse.mempfiae eqciesia 'tieati l-Iycpl.ay :de S?,c^o. ijt Jjajiii^ihai^
B^f,toldipatfjarciiae Aquilejeiisjs sigillo eijis ,cei*,eo ciJnulerjuiiitiabepi,'"'a'cipbpuhim'^tii^ptil^c^i ^ji-
pen^en.ti npn co.rfiipipnbbis pef diiecluni ^iiujji Sj- terJus ,et 1ex,tefiusJAbere,,;quan);ijiiJiriiimi.tip_ijes' ik
geJjalSlnupjpletiaritimeeelesiae.sancjtiNicpja.y(cleSa- cia^t^A diqti Iqci^e Sac!jI]o,.^t^rcciiast^nis^etiaijj^-.
cillp exljihite, ipsum a,4ejusdeni pjebani jinstantjaJn cenjsmi.dique villa ^ibi """' ,eap;er.ettuiic ici''fi^igo^ag
•• -j-
et sup.pUcatibftemhumUem per,m?num .irifrascr|p]i.i sycce|siyis. -
npjtafii jno^ri irahscritii et xeRoyafi pi'aecepi,mins. i)tajiamen,gu0(d ^ttpii^d^te Aio.be^es^bnc()r,diens.
Yipleiftes,'idqcernentes, -et'^ta,t"uejriiteg^' tijt1'io.cejuis e.tjCerieftijs."jj,qniieneaptAJJ.a^up^sedap ulfb|ue
tr^^mptuiij, sliyeexeniptiiffl'eanj^em ,yim tiatijeat prpifitts ie[)Xscp,patucqi*rniIo^ni^u^i.ui5'j^
ev^ndeiijguey,igpj*emac i.3em .ronur \pptineat jper pbsispsiqnUjiiis'jj)s'a ecclegla.sll exenjpla.' Jtai eadem
omnia ,qupd.brjghialep^aed^ctum noscituf .optine.fe, priyiiegla ribstfa ,'testarif,yid'eirituf;: 4t assranjjnJt.quocl
e^anjsiinua'piinquaimiriipqsferujii appareret.|iic|ue cum'idem vir niagrilffciis^
ideja Sygebaidinus'iplebWits., et ejtts ^uccegsbfes G^si^ms.anc^tiNypojay.deSapiiJJb,pjeid'j§ti^ffl
eaindein a JJGJJIS .auctpfitiaiteinhabeant cbnipeseendi fnissjbiii.e^ecca.tof;ttni'4uQr,uni <A'Afijfiii',.dbnayiii,.et
pef eensuram eccles^asticain4etenjplpres juriunj ,e.t cpnitiilit J ihefe ^i',ediuijiqubidaam."$ itriuiri qiiaiititai
ppssessmnum biciae' epciesi.ae, yanofuca jribn,jfiqne tem agrorttrij^in qriibjcpristr.iixitjeanii^enicuni iqubr
praemissaj i\ee;hon yiplatpres 'dj.clofuriiIqrjiiiri ef daimlefrjtprib iribintihigejriiviiltiiiri ati i^asajuxta fipairii
possessiphuni, ,seu'ceijtf^dictpres et jieljeljes, .quain , L,iq,ij,ejjitie, siini.il'curo^u,ari^us'",oji^'ibus,^ui uei^mle
idem bpster "prsedecessqr" ,quori"daniBo'ijo «jusdem pef sutisegriientia^eroppifa ide "qpyalibiiseertqfjjini
ecclesiae|)letianp, et ejiis suqc^pr|ti,u| .pef ^fiyi- nej^to''urij,\et'.aliis.terf,is excultis $1 iaJjbr^tisiyep^vo
lbgjuin ipsum ribscitur,ccnce%sisse. .'Cttjus l.epp/ tajjs iii' cbnnnlo\et'di&tiicJiriiSaciili.pfoyeiierintiJ^o^inp
"'"'
est.: Jargierite".
"? jBertoldusjDeiOTatia ^ancfae sedis AqufleJOT.jKt- Item quoddam terratorium 4Tersusmontes a parte
triarcjia. rJtiileGtoifuio BorioJiletiarib ecciesioe«aucfi superiori 3jro^eT^um;qj}Qdiappe.Uja,ttr10rzale. Ilem.
ISJ£T.cpJay(deSab.illbsalutqni et henedictiijjij^rii ^iri'pja- quedam predia in ipco .aui. ^iqitur "Viganoruraet in
minb. Pruclehtia tua liobls ciiminstai*.tia.ujultasup- ejus confinio et dis.tficiu.jtem aparte iuferiorijusta
piicayit JiXquetitei',5^^iUt'cper Bpripta .nb.^ti'a\sy- Liquenlieflumen-per dUasJjegifvasSbieadenieecle-
gilii nbstri"rptipfata-mtiniminej,per gue tibi ei .sqcr sia ;.q,uoddam.alittd.terratoitiuni sitii dedit.-iltem in
cesspriims -tuisac aliisiiripcsterum in^nifesta,pate- di§triclu e.t.cprifinioCanipe aiiud.-Cjtiamjterfa,lori«m
ret yeriiatis cognitio, te cautriiiifacere tijgna.reniur cum quUjusdarriprediis et servis habitantibus in
cerfifican.leshi iuisjjrout ppinip.npstfa tqnet aipstra- eodem'.
que jura tfatenlur, .si ecclesia beati NybolayjdeSa- fflygiiaque saacti Nycolay:predictam.;ecclesiam,.de
cifip predieta, que immediatespectat;cum pranijiire D;SaciUpjpredjis, .possessiehibuset >temtoriis, seryis
sup ad ecclesiapj Aquilejen. et ,pps, maxjjije .quia atque.,quaiteiis,delalum predictis, idem yir iUustms
inteT Cpiicbrdiensemidiocesimet^epetienseni jbiqem dux ;menip:i'.atusilenricus -cum.omnibus .ejusdeni
sitii,est, haljere bebeat ppjpujujnet .eimiterium^irb- ' exemptioiiibus.,.honoribusj.atqueijhribiisicunctisqjie
Pfiqm, ac sit ecciesia Jjaj^tismalis, nqc.npp exenjr l)05sessifinitijJS,,aiJctoritate:summi;ponliiicis,.ecelesie
ptiqnis gaudeat Jijjertate. Pi^elefea,cuni ^etiamiiPn Aquilejensisupposuit cum quitiusdairi aliis iecclesiis,
cpnstet per scripturas ,puljjicas, ^quibusjufiiius et ut3pBte.ipsjtis.et,'nostTad0erunt;pi|ivil%ia-.prediola„pe-
p^sse^iqmbus .dicta jeGGlesia, •cujusies4u jplebanus nitusiet precise.
et jpasitpr, dplata fuerit ab .antiquo :: ,supplica§ti.;np- oUt-ergo.cojaStien,tie.^lue, itUisque*uccessoribjis:pIer
vut .ex
Jj^^ijmiliter.jetjns,tauter, :saftelii ;notitia.3110- hius injiacparte^atisfaciant jscfipta.jiosira,.voluhius,
# Ad effectuin.meditatum opus ripii rperyenit, ,sir ,-«jDt yjd.es,eti.afte.ctiactae,et documentiun docur
qiudem .Jnter ^emoriarn \et Jhpspilfle vdejGblliJjfls mentpinsemtiyT iBer.fJioldussedem tenuit arite Pa^
lfulum rei ^cte ,y,esiiduj[niipparet. -yerurp^rahaja ganuni.,.«it,cpnstatJegenti.li.cetiprimo IocP aaemor
vei teritasse riiagna laus est. TIujus rei ineminit retur Paganus; quia nimirum instrumentum furida-
Ughellusin Aquilejen."" ""' in Biayjpundp., et Palla,dius lipjiis a Ber,tholdefactaere.nq-yatiat.JJujus ,dpc^imenti
Pvli/tib. vji/'" attciofitateutimuf ihlDisserti1 ubide ueniicb egiiinus
•* Ari./i528.-In arciiivo veteris 'civit.*UfinenS. ck. n,unj. 9.
'•:"*;'
p. 198
655 AD OPERA B. PAULINIAPPENDICES. 656
utdicta ecclesia saneti Nycolayde Sacillo exemptio- J\ desiderent, tuque praeposituramipsam cupias au-
nibus et honoribus, jurisdictionibus et possessionibus -gmentare : nos devotionis tuae precibus inclinati,'
supradictis, necnon cunctis juribus suis tam gratia annectendi eidem praeposituraeplebeni ipsius caslri
predictorum privilegiorum sancte Aquilejensiseccle- pleaam libi concedimus aucloritate praesentiumfa-
sise, quam jure prescriplionis antique gaudere de- cultatem. Nulli ergohominum liceatbanepaginamno-
tieat, et uti litiere nuuc et semper salvis lamen hono^ straecpncessibnisinfringerevel ei ausu temerarie ccn-
ribus circa predicla Aquilejensisecclesie, cui ut di- traire. Si quis aulem hcc attemplare proesumpserit,
ctum est vir idera magnificuseamdem supposuit ec- indignaticnem nmnipotentis Dei, et bealorum Petri
clesiam de Sacillo. et Pauli apostolorum ejus se noverit incursurum.
Ad haecautem devotionis tue tam per nos, qtiam Datum Lugduni xn Kalendas Augusti pontifica,tus
per successores nestros per presentes coromittimus npstri aunn tertip h.
et mandamus, qnaleiius diclas exemptiones cum ho- Quia igitur inundantibus supradictum praedecessc-
noribussuiset omnia jura cum jurisdictionibus dicte rem neslruin et alies successores ejus, qui fuerunt
ecclesisesancli Nycolayde Sacillo manuteneredebeas usque ad nos, negotiis, nullus eorum negotium hu-
ac successores tui hbc modo viriliier et tueri : de- jusmodi ad effeclum deduxit: Nos quamvis in pro-
teraptores jurium et possessionum ejusdem auclori- motionis nostraeaddictam 269bcclesiam Aquilejen.
tate nostra, debita roonitioue premissa per censuram primordio redderel eorumdem negotiorum inuudatio
ecclesiaslicam,necnon et violatores dictorum jurium non minus attonilos, excitati ffequeniibus cleri etpo-
atque possessionum plebis predicte, seu contradi- puli exhortationibus inlendere cepiinus unioni seu
ctores et rebelles intrepide compescendo. annexioni jam dictae; -et habito super hoc cum di-
In cujus rei evidentiam, et statiilem firmitatem B lectis filiis canonicis nostris et capitulo ecclesiaeno-
presentes litteras nostras tibi et successoribus tuis strae Aquilejen. praedictaediligenti tractatu, de ipso-
concedimus sigilUnostri pendenlis munimine robo- rum consiiio et assensu plebem seu malricem eccle-
ratas. siam sancti Odorlieidictse terrse Ulini nostroedioece
Data Aqttileje miUesimoducentesimo quadrage- sis, quse nunc sub beataeMariaevocabulo nuncupalur
simo nono die secundo intraiite Novembriindict. 7. vulgariter, et eam de cseterosic nuncupari decerni-
Datum et actum Utini in palriarchali palatio no- rnus, ubi divina gratia favente multitudo excrevit fi-
stroannoDominice Nativitatismillesimotrecentesimo delium, collegiatainordinaria auctorilate erigimus et
vigesimo octavo indicl. 11 die tertio decinio mensis perpetuo coUegiatamesse decernimus : eique praepo-
Maii. Presentibus ven. viris dominis fralre Joanne situram ecclesiae sancti Odorlicijuxta Tulmentum
abbate monasterii Rosacensis, et Petro Morareclore ejusdem nostroedioecesisseu ecclesiam ipsam cum
ecclesioede... Mediolanensisdiocesis... Berosino ca- omnibus juribus et pertinenliis suis lam eadem au-
nonico Aquilejensis, Ettsebio de Romagnano, fratre ctorilaie ordinaria, quam etiam apostolica supra-
Bernardo monactio Catevah Mediolani capellaui do- dicta qua fungimur in hac parte, incorporamus, an-
mini patriarchae predicti, Otioricoet Francisco Nas- nectimus, et uuimus, atque de loco ubi sita est, pro
sutii notariis de Ulino, presbytero Tadeo plebano eo quod ibi non est tuta, transferimus, et de caelero
plebis de Circhinis, Francisco de Manzano, et Guil- translatam censemus nianere : staluentes et ordi-
lelmo magistri Guaidi de civilate testibus, et aliis ad nantes, quod eadem ecclesia sanctseMariaeUlinensis
hoc specialiter vocatis et rogatis. coUegiala per nos, ut praemittitur, cum adjectione
Ego Guberlinus quondaui Ressonandi de Novate Q dictseprsepositurse, et iis quae inferius eidera adjici-
Mediolaneusisdicecesispublicusimperiali auctoritate mus, de novo erecta, deinceps extincto nomine cu-
nblariusel scriba dicti dominipalriarchoeprivilegium stodis, quiprius erat major in ea, per decanum, qui
predictum, ut premittitur innulla sui parte suspeclum, caput sitcapituli, etde obventionibus duplicem por-
una cum eodemdomino patriarcha et testibus supra- tionem recipiens, animarum curam liabeat, de caa-
scriplis vidi, et diligenter inspexi, ac de mandato tero gubernelur, eodem custode, Francisco scilicet,
ipsius domini patriarchae exemplavi, innovavi, et quoad vixerit canonico remanenle : ita quod suo
ih hanc publicam formam redegi, meque cum signi tempore proebendam, et alia quoe solebat recipere,
mei imposilione in ejus fine subscripsi rogatus. cum duplicitate recipiat. Is autem qui nunc prsefa-
tam praeposituram sancti Odorlici juxta Tulmentum
XXIV. obtinet, Franciscus videlicet deUa Turre, mutato
a TRANSLATIOPR^POSITURJE nomine prsepositisit praefataeecclesiaesanctae Marise
SA.NCTIODORLICI Utiiiensis decanus, omnesque prsefatse prsepositurae
In ecclesiam sanclmMarim M. Ulinensis. canonici sint de cseteroprsefalaeecclesiaesanctaeMa-
riaecanonici: et tam ipse Franciscus decanus, quam
Bertrandus Dei et apostolicsesedis gratia sanctae ipsi dictae praeposituraecanonici canonicatuum et
sedis Aquilejensispalriarcha. Ad perpeluam rei me- prsebendarumsuarum (fructus)quos obtinent in proe-
moriam. positura prsefata quandiu ipsi vixerint cum ea inte-
Inter alias sollicitudines nostras illa polissimum gritate percipiant, cum qua hactenus perceperunt
mentem nostram perurget, ut in ecclesiisnoslris no- _ cum honoribus et jurisdictionibus solitis. Eis autem
strae ordiiiationi commissis, et in locis insignibus **cedentibusvel decedentibus tam dictiFrancisci prae-
conslitutis, cultus divinus, sicut excrevit populus, positi, quam eorumdem canonicorumcedentium vel
augealur. Pudum siquidem pisememorioeImiocentius decedentium prsebendoein diclam ecclesiam Uti-
papa quarlus patriarchse Aquilejen.prajdecessori no- nensem collegiatam perveniant, ct eorum successo-
stro, proprio noniine non expresso, apostolicasxon- ribus assignentur, prius tamen eisdem proebendis
cessit litteras in hac forma : adaequatiscum praebendis,quae erant antea in dicta
lnnocentius episcopus servus servorum Dei, vetie- ecclesia Utinensi. Ad hsec, quia deficiunt in eadem
rabilifratri... patriarchaeAqttilejen.salutem et apo- ecclesia Utinensi officia necessaria, sine qnibus nec
stolicam benedictionem.-Cum,sicut in nostra propo- honorifice neG congrue stare potest, sacristia videli-
suisti praesenlia constitulus, dilecti filii... prcepositus cet, et etiam cantoria : nos pensatis omnibus quae
et capitulum ecclesiaesancliOdorliciecclesiamipsam, attendeuda sunt in talibus, et exquisitione diligenti
pro eo quod sita est in loco non tuto ad securum lo- praehabila, plebem sive ecclesiam sancli Joannis
cum videlicet castrum Ulineu. in spiritualibus et evangelistaede Variano ejusdem nostroe dioscesisad
temporalibus tibi pleno jure subiectum transferre ordinationem nostram similiter speetantem, in qua
o An. 1534. Ex archivo capitul. civit. Utini, cit. institulio, ul nonnulU male feriati arbitrati suHt,
p. XLIX, c. 2. sed translatio praeposituraein capitulum, quod antea
b Non est, ut yides, hsecprima capituli Utinensis exslabat.
6S7 APPENDIXSECUNDA. . CS8
sunt plebanus et clericus, aucteritate ordinaria de 'f sis praefatae AquUegen. domino Guilelmo decano
dictorum capiluli el canonicorum nostrorum consi- Aquilegen. dominoGuidonede Manzanodecano ec-
iio et assensu ipsi ecclesiseUtinensi annectimus et clesiaesanctae Marisc Civitaten. dicecesis praedictae,
unimus, ac ebsdem plebanum mutato nomine sacri- ac dominofratre Altiertinocustode eonventusordinis
stam, ciericum vero cantorem ejusdem ecclesioeUti- Fratrum Minorum Utinen., fratre Paulo de Mantua
nen. de novp creamus : ita qucd ipsi sacrista et ejusdem conventus,etfiatribusArtrusio deBrazzacho
cantor habeant et percipiant fructus et. redditus ip- priore et Gregorioiectore conventus ordinis Fratrum
sius plebis sicut hactenus perceperunt. Ne autem PraedicatorumUtinen. ac dominisGuilelmoMajorani
curam populi, seu alia spiritualia tam in ipsaplcbe, decretorum doctore, GeraldoBegispriore de Sauma-
quatn in jam dicta ecclesia sancli Odorlicijuxta Tul- na Cavalicen. dioecesis. Guilelmo de Salvagnaco
mentum negligere videamur, decernimuset ordina- rectoreecclesiosde AbleTolosan.et GuilelmoBertran-
mus, quod in utraque earumdem unus perpetuus di rectore ecclesiae sancti Martinide Monte equino
existat vicarius, presbyter videlicet qui per nos et capelianis ipsius dominipatriarchae,dbminoMorando
successores nostros instituatur, et destituatur ibi- de Porciliis canoriicoAquilegen. ac dominisOdorlico
dem quotiesfueritopportunum. Alii vero presbyteri de Cuchanea, Hectore de Savorgnano, et Guilelmo
titularii sive filiarum ecclesiarum dictarum plebis et de Grusimpach militibus, necnon Gerardo nato dicti
ecclesiaein suis prioribus remaneant juribus, qtio- domini Odorlici de Cucbaneo, Frederico Savorgna-
rum etiam institiitionem et destitutionem nobis et no, et Hermanno et Endrico fratribus""deCarnea,
eisdem successoribus reservamus. Insuper cum sicut Philippusioet Thoma fratribus de civitate habitato-
ad nostram pervenit notitiam bonaemem. Gregorius B ribus Utini s. Odorliconotario de Ufino , inagistro
prsedecessor noster ex certis causis non justis nec Francisco de Utinogrammaticaeprofessore,magistris
rationabiUbus medietatemreddiluum ecclesiaesupra- Bonaventura, et ManinoPhisicis de Utino, et aliis
dictoe sanctos Marise Utinensis, quae plebs sancti quampluribus tam clericis quam Laicis in multitu-
OdorUci tunc temporis vocabatur, .eidern ecclesisc dine copiosa ad prsemis?a vocatis specialiter et rb-
suisqueministris nulla servatajurissolemnitate sub- gatis. Die vigesimo tertio roensis Decembris, anno
traxit, ipsamque medietalem archidiacono Aquile- Nativitatis Domini et indictione supradictis.
gen. qui tunc erat el suis successoribus assignavit; El ego Petrus Joannis de Roano clericus Tervisi-
voleriles Ecclesiae praedictoeindemnitatibus provi- nus publicus apostolica et imperiali auctoritate no-
dere, ipsamque velut matricem insignis et poptilosi tarius prsediclisomnibus et singulis una cum supra-
loci honoribus et proventibus augmenlare, diclam dictis testibus et aliis pluribus proesensinterfui, ea-
assignationem, qusede faclo, non de jure processe- que de mandato dicti reverendi patris dominipatri-
rat, annullamusde nostri capituli prsedicti consilio archseac rogatus scripsi, et in hancpiiblicamformam
et assensu, dictamque medietatem reddituum, quam redegi, signoquemeoconsueto signavi in testimonium
vigore praedictaeconsignationis Aquilegen. archidia- proemissorum.
conus sibi hactenus indebite vindicavit, in quibus- S. N.
cunque rebus veljuribus consistere dignoscatur, au- 270 xxv.
ctoritate crdinaria de consiliotamen el assensu no- a CHARTADE ACCESSU
stri capihilimemoratiadjusetproprietatem ejusdem
ecclesiae Utinen. revocamt»; decernentes qucd de NICOLAIPATRIAItCHa5
fructibus et obventionibus ipsius medietatis fiant C Prima vicead sedem Aquilejensem.
duaeportionessequales, quarum una inter decanum In Christi nomine, amen. Anno nativitatis ejus^
et canonicos residentes, qui tamen divinis ofliciis dem millesimo treeentesimo quinquagesimo primo
interfuerint, pro quotidianis distributionibus divida- die sabbati vigesimo primo mensis Maii, indictione
tur : de allera vero' quatuor constiluanlur praebendae quarta.
pro quatuor canonicis, videlicet Tristano nato Congregatocanonicorum,maiisionariorum,capella-
Fedrici de Savorgnano, Nicolao Gabrielis quondam norum, et clericorum omnium ecclesiaeAquiiejensis
Henrigini de Pistoriis de Cremona, Francisco. Mis- in unum capitulo, et processione facta cum cruce,
sotti de Meduno et Raymundino Jacobini de Paona vexiUis usque ad portam omnium Sanctorum ad
clericis Utinen. quos ex nunc ad praedictaspraeben- quam obviam ivimusdomnopatriarctioeinfrascripto,
das ultra numerum consuetum ibidem canonicos de in qua processione fuerunt reverendi Patres domni
novo conslituimus et creamus. Insuper statuendo episcopus Joannes jEriion, Altiertus, abbas sancti
decernimus, quod quoliescunque dignitas decana.tus Prosperi de Regio, et Guidoabbas Mosacen.Ex ca-
in ecclesia prsedicta Utinen. yacabit, electio decani nonicis interfueruni dof7iniGuilelmut,decanus, Oduj-
ad capitulum ipsius ecclesioespectet, confirmatione nus de Pergamo, Gambinus de Roddan , Conradus
tameu ipsitts notiis in omnibus reservata. Porro Ambrosius, Francisciis, et Beltramolus de Lalurre,
quando continget decanum vel aliquem canonicum Guill., Mattheus, Maffeus,Jacobus, Joannesde Car.,
eeclesiseprsedictse Utinen. decedere, fructus et ob- canonici. Ex mansionariisfuerunt Simoninus , Hen-
ventionesprimi anni post ipsuni decessum integra- ricus, Bassaims, Jacobus, Mazochus, Liberalis,
liter sicuti si viverent, et divinis officiis interessent, " Dondinus,Johanninus Lanzelotus, Zanetus et Jaco-
pro anniversarioin ipsaduntaxatEcclesia celebrando busde Civitate, etc.
per capitulum debeant reservari, et de ipsis aliquse Cum perventum fuit ad ecclesiam, dominus pa-
possessioncsemantur, quarum redditus et proventus triarcha descendit de equo super lapidem consigna-
singulis annis inter decanum et canonicos anniver- lum : intralo inecclesiam et genuflexoinmedioEc-
sario interessentes fideliter diyidantur. In quorum clesioedominus decanus fecit benedictionem. Facta
omnium testimoniumpraesenteslitteras seupublicum tienedictionemonacbi exspoliaverunteum capa qua
instrumentum per Pelrum Joannem de Baono nola- indutus erat. Tunc doriinidecanus una cum canoni-
rium infrascriptum scribi et publicari mandavimus, cis duxerunt eum ad sedem,et ibidem eundemreve-
et nostro sigillo pendenti muniri. i*endumin Ctiristo patrem et dpminum dpminum N.
Datuniel actum in praedictaecclesia Ulinensi sub sanctse sedis Aquilegen. patriarcham inslaUarunt
anno Nativitalis Dominicse1554, indict. 2. Praesen- in sede, quidominuspatfiarchaomnescanonicosibi-
tibus venerabUibus et discretis viris domino fratre demadpacis osculumrecepit, et ibidemresediteantato
Joanne abbate monasterii Rosacensis, et domino Te Deum laudamus, et tunc patriarchalum accessit.
fratre Giberto abbate monasterii Mosacensisdicece- S. N. K
a An. 1551. Est charta apud D. Agricolam Agri- minis littera N. et annorum chroniea nota dant sine
colam, cit. p. 204. c. 1. controversia Nicolaum beati Berlrandi
b Hsecauthentica subscriptie est in fine prctPccUi successorem.patriarcham
prc omnibusactibus ibi insertis. Initialis autem no-
659 AD OPERA B. P\mM 1#ENDICES. i560
Mjjbtfacopijs qubridam^Ture;ciyifatjs Atisfriaecle- A lbie, ripri' Jpssef uife testariierili,valeat salteni jure
ficus' A^ujfegeri;..supiadrctias rtplas ei abbfeYiatrffas cbdjciliofum,et cujuscurijque altpfitts liTtiriievplun-
in.iariribiNafivitatis Doflciijjimiilesiiiip trecentesitrio 1 taljs, et.jttfe qucet' quiij.uisimelitfs.valefeetteriefe
ijuirilnuagesiriiopfiiri^, iridicit.4,', fflei pfbpfia niairiu polesE, Et egb Guifgelirijrius de Fagariea notarius
et sfen.bet tibijiirie•jpppsitp«jSB'su;e|is:.sc.fip^i,. s'i|ira- irijpefiali auciofitafe liiis omriitius iriterfui et fogatiis
\\,:et abpfeSlaiy!!fbgatus1eti liritei-fulconi teljibus scnpsi.
uMifief.
"""" - 'pbmihatis.
~ Ouitius sicfactis dicliis dominus Gambirius duxit
xxvi. eiittideiji"Lebnardum tef per manum circum circha
a.:MANU.MlisiO- sMvt CUJUS.DAiyi' dictftm altare, delatb etiam sibi per me notarium
sacrafflehfo de obsiervajidp fidelilatem et legalita-
Per testdnieriinmcbmmisW. tem dominb patriarcjie et ecclesie Aquilegen. ut mo-
Iri CtirisWnbniiriei,rimeri..AriiibSativitatjs ejtisdem fis est cetefa faciendo in signum libertatis et manu-
i3fl',.iriijl I, $eiMrilehsi^
1 ijiissionis,
fegerisi'. PrsesetitjbttS g^espytefb SJicdlussipplepano XXVH.
r$qttiiegeri.Laricelbtibi,die Cucarigamaftsioniifib Aqui- . tMANUMlSSlO ALIA
Je|eri:, Jpliatirie ^ubndsni Eai»frati'cljiiJi de' Ufiiio et
ate(s. .... . s. iv • Homihis de Masndta.^
Veri;.vir dboilnttsGamtiiti.usc|e Rbdaii, canpjjietts In Ghristi nemine, amen. Armp Nativitatis ejus-
^quifegeri',.rienAM ellvicb Aiju.ifegeri.. ecclesie pi-se- dem. 1551, indict. 4; die 17, Novembr. In ecclesia
'fe.KPti.tuKi!Lecin.ardttriTi' qubhdaxtiLa"za'riijJ,.d.e Vil- g Aquil.egen.prope altaresancte Marie Aquileg. Pre-
Ialfa;,stii)e,faifai-e's^flete ffifie'Aqttitegen'. Qui Leb- spntitiuS Leonardo ftlio Missii clerico, presbytere
iiardus. itiidlfri pfp&lixit'qupddam pubblicum instrtt- Jphanne de Pergame preberidato ih dicia ecclesia,
m'e5ritui»ifacieife ' tiiariiimissibjiede eb facfa Francisco quondam Saraceni notarii de Aquilegia et
fejjpris.ihffascfipti, , , ,• aliis.
lu Ctiftsti ribihiri'q, ahjieti. Anhp ejijfedeitnDptijini Cohslanlinus filius s. Federici de Casliiirio habi-
i548, irid. priiria, ,dje priinp:itierisis.Oetbtifis, Utirii tans Rudrii, nomine dicti ejus patris et bereduin, et
jiii'dbjjip.que fiiit oli.mGaldeneiii de BUrgo supefiori fratrum ipsius omnium, tanquam nuntius speciali-
ytini'. Pfaeserititius;dbriiipbpfesjjyiefo Ffariciseb. de ter ad hoc deputatus per ipsum s. Federicum ejus
tfugla, capelianb,,iiV ColfpMb, nbbti. viris doniinis patreffl, ohtulit Martinuffl quondam ViiiCCntii de
yicfirdP. de: .C.pJipi'eib.,,iNiCpl'Jsi1p qjjpiidarii doiriirii JAonchesjuxta Palmatam, olim ipsorura honiteerii de
EedfefibidfeVJIlaiiai,Jbliiimie. ft%. dbihirij.'jTraiicisci Masnata; quem maniimisit idem s. Federieirs, et li-
m- Viijalta, Ciizp|p; filib'dg&SihijiSeffiafdide CoUp- bere eum denavit ecclesie sancle Marie Majoris
iete, Jbtiaririinb dictb fesXerade Faganpa, Bfurio d.e Aquilegen. super altafe sancle Marie Hajoris Aqui-
civilate in Villalta commoranle, Machbfo de Casife legen. et habere ettm donavit eidem ecclesie ciim
nevp qupndam Lempse, et,Ar«osto de Colloieto le- omnibns hereditius suis presentibus et futuris,- et
stibus, et alijs pluribiis a"d.tibjp.speclaliter per infra- cum totp ejus peculio castreiisi, vel quasi castrensi,
scriptum testatorem voeatis ei fbgatiS. et cuijJ cnitribus bopis suis presemibus e't futuris,
Nebilis vir dpminus Nicolusius deVillalta quondam mobilitius et immobiiibtis, itaquod ainodb possit fa-
domini Odorici de dicto loco sanus per Dei giatiam A cefe, emere,-vendere, tesiari, codicilaTi, cPntfa-
mente, seristi, eliuteUeclu, licet cpfpore iangueiis , ^ bere, et pacisci et cmnia alia et singula facefe queffl-
nbiens 1atiirit'estatb'dccedere, suaTtirii fef ufri;,etj bo- adfflodum liber hefflp ecclesie Aquilegen. et quod
iibfttm biririiurii 'ihqbitiuni ef imniotifliurij,preseu- amodo nbc donjinus patriarctia nec capitiiliJtii*vel
tiurri ef fufttfbriiiii' dispbsitibhbfri'siiairi p'e'f'pfeseqs aliquis alius vei alii, qni prc temppfe essent recto-
suuni nuncupalivum testamenium sine scriptis ih res eeclesie Aquilegensis possint vel debeant euffi-
turic mbdririi facefe pfocttfavif.^Iri piHmi^ quideni dem in dicto servitutis hbnpre stibjugafe. Qui Maf-
sepiiitufahi sttirbbfpbris eiegit apiid ecclesiatii saribfe tihus pBrceptb debite fidelitatis saerairtehtP in si-
M'afie Madalcriede Viilafta, ciii ecctesie ljegavii' pro gmiiti libertatis super dictc altare obtulit atque
ahima sua pfo aiirib pf eseiiii' deriafibs XLAquilegen- dimisit nnmii denarium novuni nipnele Aquilegen.
ses', Iteriiintef cfefefa,qiie higaSithrsubuiii.rrio testa- atqne alia faciens prout iw talibus est fieri fcohsue-
riibrifo, iegayit^ yoluil, et pfdiiiavit, et;feiiqjiif eecle- tum.
site s"anc'feiiafiij Aquilege'ri'..pipajiiriia's"ua Leeijai*- Ciimomiii melioTatione, etc
dtim,qubriclarii'Lazafini'
1 de Viliaita' aiiiifnoiijajiiiriief-
fendi , ef eiM tbtalitef 1manumitieris , ef fiefbdes §fri xxvra.
subs riascitttfos de cStefb ex ipsb taiViirias.pulqsquam c DENUNCIATTOLIBERTATIS
femirtris, crim tofp ejus peciilib, et ettni abSpiveriset Ei dectqiatio solemnis rndnumissbrum, quqrum
litiefahs ef descertderiteg,ab eP, ut dieiiirii est, ati manuriiissioimpugnabqiiif.
oinrii viriciiibsefvituiis :,ita' qifbddb ceterb ipse pps-
sit e't vafeaf queriiadiri.odiiinilitier Jibmb facefe pb- fri Christi nomine, amen.Anno Natlvitatis ejusdem
test, testarr, vendere', btiiigare, doiiare', eriiere, fC- '.E)1552, in.dict.5., diel2 fflensisJiilii. PresentUrasprestii-
cipere, conlrahere, et alia omnia' et siiigula facei*e, icro Jaco.|)p;Flprentine, ei Anzelotte de Gictianea
Ct libefaiiter exefcefe tianiin;judicio quain extraque matisienarjis Aquiieg. et presbitero Gabrielo supradi-
quelitieflegitima pefsbfYaet H&.erafacefepbtesi. Item ctii.s ef aliis.
legavif pireil.ictbLe'briafiiip'barijpostfes, qjibs sibi di- , Joseph riuucius juratus pa'triarctialis curie domini
'cttis teStatoV,accepefatiipisijLeoriafdp dahdps, et assi- jjicolai patriarclie Aqiiilegen. ex comissione et man-
giiandbspef tieredein infrascriplurii sitos in pef firieritiis dalo domini Jacobi Maroeli de Luca vicarii dicti dp-
ae;ViiMta ad facieridiiii) de ij)sis campis omriimo- rjiini patriarcbe, pptulit super allare sancte Marie
"Sairiisttafflvbtiihtateiji. In pnjnibus. auiem allis suis Aquilcgen. Margaretam dictam Mnyatis, et hfdry-
jufibus",ef actio- nam, et Calliefinam serpres fiUasdicte Margarete,
htiriis rifeSililkjs; eii .iiriiiietiiljtittfe,
fiitiW»e't 6xcbssis sil^i;Jierediem'uniyersafem insti,- et Jpliannem epruni fratreni, ut moris est {ut su-
tuitetesse yoluit npti;.,yifttrii donijnu.mMayriardum pra). Qui ibidem exhibuit utiam litteram infrascripti
'$5 Viilalta fjiiuni qttb.hciamdorhijii Henrici de dicfo teiipris.
JbeP'.fel ii'aticypittit cssb'suaffl ulfimarii veluntatem, Jacebus Marpelus d.eLuca domini nostfi patriar-
et stuim ultimum lestamentum, quam ei quodvaiere qlie vicarius generalis Istrie marchio, etc, salulem.
. yqluit jaretestajfteBti' efcaititiic voiuhfatisi et si va- CuiiiMargafefa dicta Mityaris de saijcta' JfafgVeta
a Annol551, Ex archivo vet. civit. Utihehi cit. t^Ari. 1351. Ibid. cit.j). xvii, c. 1.
p. xvu, c. 1. * In. 1552".ib. tit. p. xfvif,c. 1'.
«61 APPENDIX SECUNDA. 662
cum tribus filiis et totidem filiabus coram nbbis, iA. Capitulum.
ut comissario in hac parte domini iiostii dpftiini Episcopus Justinppplitanus.
patriarche Aquilegen. per laudum et senteritiara Capituium.
fuerint absoluti ab omni nebula servilutis et Jiber- Episccpus Cpncordiensis
" "' '"'unam
" cuppahi cutti
tate, ad quam Fradonus de Brazatco ecsdem ihten- et smaltis. '"'' '"" '"'"'""rgede
debat prpvpcare; hpnestalem vestram requiriinus Capitulum.
quatenus prpdictps Margaretam fiijes, aJque filisisin Episcppus EtiiOriehsis.'
ecclesiis vestris, eum ibiaderit-populi multitudp li- Gapitulum.
berps, ut ceterps Aquilegen. ecclesie denuncietis, et Episcopus Polensis flprenqs12.
prepaletis. CapituJttm.
Datum Utini die 10 Jun.ii, indict. 5, Jienestis yiris Episcopus Parentinus.
presbiteris Henrice, et Francisco .capieUanisplebis Capitulum..
sancte Margarete, et ipserum cuilitiet. S- N. E.t ego Episcopus Trevisinus unam cuppam cum pede.
Jacpbus qjipndam Ture nptarjus ? seripsi et notas su- . Capitujum duas tacciaS:
praicriptasabbreviavi, et presentibussignp etnoijiine Episcbpii» Peteherisisr
cpijsuetis cpmmujjiyi. .Gapitulum.
XXIX. ' Epis.cbpus.Cen.efensis uiium•"*
'"' "-•'-- .cyptiiim eiiin pedei
- --"..'<.
i STATUTUM Capitttlurii. ^
Episcoptts 'Mantuanus.
In perturbantem jus custodiendi Festum, >
-g Capilulum.
Iti Christi nomine, amen. AnhoNativitatis ejusdem Episcopus S.egpiepsis*J.
1358, indict. 11; die 27 inensis Decembris. Presen- Episcbpiis Hasiertsis.
titius reyerendo in .Ghristo Patre Domiriofratre Bar- Magnates cum certis Communitatibus.
tolomeo Dei gratia episcopo CaprulanO, yen: et sa-
pienle viro domino Beiieveijuto de Utino decanb ci- Dottiini Mediolaheri.
vitatensi decretorum doctore, ac nob".milite Doijiirio D. dux et cemmiine yeiietiar.iinj dup bacilia, duas
Ffancisco de SaYOTgnano" Jstrie marctiiorietestibus' et platina$, tfes .C5'ptipiccqpiptbs ^uffl pedijj.us, et fac-
-"••"*•••
aUis. cias et cratefas 12/' '_•
Reverendissimusin Ghiisto pater et doffiintisdo- D. Paduanus unam eredejitiam , et duas cuppas
minus NicolausDei gralia sancle sedis Aquiiegen. cum peditius.
patriai'clia dixit; et protestatus fuit, quod Rizaidus D. VeronCh.
de CasteUo reinciderat penas et sententias prddi- D. Marchio Estetisjs.
tionis , et confiscationis omnium bonoriim "subrum CommuneFlorentiae.
secundum paefa cuhi eo baTjifa'per' ipsuiri"dbmi- CommunePisarum [Al., Pisaurij unam bursam
num patriarcham
• j quando ettnl reduxit ad gfatiam cum cenlum florenis.
suam.- Et hop quia contumacitef et violeiitef ae Comes Croaliae.
etiam pertinaciter contra mandata et inhibitiones ComesGoritise.
ipsius dpminipatriarche, fesiuni etfofum sahctlPe- Comes de Pisino.
legrini mami armata noviter custodivit, et custodie- C . Domini de CoUalto.
bat, el expuUt vice iriarescalcum ejusdem dbmini D. GuiceUonusde Caminounam platenam magnanj
patriarctie ac ejus sociosde hbspitio in qubd descen- planam.
derant in Gonaro, missosad custodiendum festufflet D. Gerardus de la Mofha.
forum hujusmodi nomine ipsius dotiiini patriafche GomriiunitasTergesti tfes cuppas cttm pedibus. •—-
sine prejudiciopredicti Rizardi etcapituli Aquilegen- D. comiiissa Gofitiae.
sis, quorum uterque asserit ad se dicti festi etfori Prselati Alemantiiafe.
cnstodiam pertinefe. Archidiaeonus Carintliise.
Actum Aquilegiein paiatio patriarcali. Archidiaccnus Carnicte et Marchiae,
''XXX." .Archidiacbnus Seiinise[Af:,Sveniae.iJ
<=OBLATIONESAD PMMAM MISSAM Abbas Ottemburgensis.
Abbas Victcnierisis.
Marquurdi patriarclim. Abbas iri Arnnlstain.
Vocati ad primordialem inissam parte reverendis- Abbas Siticerisis.
simi ih Ghristo patris et-D. D. Marquardi Dei giatia Prsepositus Junensis.
sancte sedis Aquilejetisispatriafchsedigriislimi die Prior in Urerievit.
Dominico19 Aprilis iri Aquilejensi ecclesia celetirata Abbas Milistatoherisis.
cuiri clenodiis",et aliis, etc.'"• ""'"""
ut in Prtelqti cum cteto inlrinseco,
SuJFiagia extiiblta
'" per infrascriplos.
'' " :'' jjuilibel
calceappafet. Decanus Aquilejen. cereum unum.eum '"""' .denariis.
"'•"**-'
Episcqpus Tridentinus dedit... *' Capititlum.
"Capituium..:. 272 D. Pagaritts dela Tufre unajiil ciippairi ple-
J>.-,,..,...
EpiscPpusPaduanus unuffi ufceum co.opeftum,'et ;": nam cum payvp pede,
hnariicHppam sine pede planarii'cpopeitaffi; D. Rpma^iiiittscefeumuriurii cum detiaiiiis.
Capitulum. DecanusCivitatensis cerees ducs cuiricieitiaflis.
' '"''""
Episcopus Vercnen. cereum
''"" "" unum cum duc. 22. Capittilum.
: DecanusUtinensis Marchas sol. septejn,.
Capitulum.
Episcbpiis Tefgestinus cereum unurii cum de- Capitulum. . • "'"'',.,
nariis. AbtiasMiriien. uriani cuppaii curij pede, .,
Capituliim. Abbas Sextensis.
Episcpptis Cumaaus. Abbas Krisaicensis. ,.; ,.
Gapitulum. - . , Abbas Mosyacensis e unam cuppam ciirij parvo
EpiscppusVicentinus cereum unum cum duc. 22. pede.
i „ •'
I » Tria haec documenta, quia ab eodem Jacotio c Anno1566. Ex ctiarta apud cpmm. Asq;uinpsct
notarib dantur, hac unica subscriptione transcri- cphi. Valvaspriuni,:cit. 'iri Epist/ fiedic^'"
d Alia Scriplura habet: BellunerisislFeltrensis.
psimus. e - * " '
.-i Aj>,155*8.Es GharXisGubertini. uotarii iri Ar- JJic is ctiarta Valyasona debst.-"
.ttiivoVet. Civit. Utinbn.icit.:p:184 c; 2.
663 AD OPERA B. PAULINI APPENDICES. 661
Prsepesitus sancti Steptiani-Aquilejen. j !L Pers.
Capitulum. Cavoriacum.
Prsepositus sancti Felicis in Aquileja. Morutium:
Capitulura. Cerneum.
Prsepesitus sancti Petri de Carnea. Zeacum.
Capitulum. Brazaccum superius et inferius.
Abbas Sumagnensis unam cuppam cum pede. Fonlana bona cereum unum cum denariis.
Abbatissa menasterii Aquilejensis cuppam unam Faganea cereum unum cum denariis.
cum pede. Sanctus Daniel cereum unum cum denariis.
Abbatissa Civitatis Austriae unum cyphum eum Tricesimum.
pede. Prampergum cereum unum cum denariis.
CommunitatesForijulii. Partistagnum.
sex taccias. Attemps.
Aquileja Cucanea, D. Odoricus unam cuppam sine pede.
Utinum duas cuppas unammagnam, etunam par- Budriurii.
vam cum pedibus; Manzanura, Guarnerius et Pantaleo cereurn unum
Civitas Austriae duas taccias hiagnas sine pede. cum denariis.
Glemona quinque torcia cum Marchis denariorum
Vendojum.
XII. Ragonea.
Maranum duos cereos cum denariis.
Monsfalce duos cereos cum denariis. g Zoppola.
Sanctus Vitiis unum cereum cum denariis. Canipa, Communitas cereos duos cum denariis.
Alii domini el personm.
Sacillum tiniim cereum cuffl denariis. D. Franciscus de Savorgnano unam cuppam cum
Meduna.
Tumetium cum Carnea cereum unum cum dena- pede coopertam.
D. Paganus de Savorgnano unam credentiam cum
nis. linguis serpentinis,
Contrata Cadubrii ducatcs 60 in una bursa. D. Federicus de Savorgnano unam cuppam sine
Venznnum unttm Cyphum de Cristallp cum pede, pede coopertam.
et flcrenns 26, Plebanus sancti Danielis cereum unum cum de-
Porlus Gruarius unam cuppam cttm pede. nariis.
llli de marchionalu Istrim. Prior sancti Antonii de Venetiis unam platinam
Mugla cereos duos cum denariis. planam.
D. Nicolaus de Ia Turre unum ma^num equum.
Buglis. D. Nicolusius [AL, Nicolaus] Orbiti.
Portulis.
Pinventum, Filii D. Jcanpli de Lisonp duas taccias.
Roceum. D. Jcannes de Monticulis unam cuppam de nuce
Colinum. cum argento deaurato.
Duo Castra, D. Phebusinus de la Turre unam cuppam cum
Albona. - pede.
u Antonius de Turrate Caniparius unum" calicem.
Flayona.
Filii Castroni de Burlis [A(., de Bathis] unamcon-
Nobiles de Pairia Fo.rijnlii. fiteriam cum pede.
Prata. D. Manfredus unam tacciam. Alii domini Plebanus Tricesimi unum cereum cum denariis.
unam magnam cuppam cum pede. Nota quod ultra praemissa dati sunt tres anuli
Porcileaetorcium uniim cum denariis. omnes auri, quorum unus est fulcitus margarita
Pulcenicum lorcios quatuor [ Al., tres ] cum de- [ AL, Margaritis fulcitus], et ignoratur quis de-
nariis. derit.
ViUalta D. Mainardus de VUlaltatorcium unum Item sunt duse cuppae planae cum pede plano,
cum denariis. et aliae sine pede, et ignoratur similiter quis eas
Castellum unam cuppam magnam sine pede. dederit.
Slrasoldum, haeredes D. Henrici torcium unum Item est unam cuppa de Masevo [Al. de Muxeco]
cum denariis. Gabriel et Bernardus cereos tres cum ornata argento cooperta.
denariis. Potestas Aquilejsecereum unum cum marca una.
Spegimbergum unam cuppam cum pede. Uxor D. Potestatis cereum unum cum marca di-
Avianum cereum unum cum denariis. midia [AL, marcalr2].
Maniacum. Potestas Marani a cereum unum cum denariis.
La Frattina torcium [Al., cereum] umim cum de- Plebanus Versise cereuin unum cura denariis.
nariis. D. Castellinus de la Turre cereum unum cum de-
Salvarolum. . D nariis.
Laurenzaga [AL, Laurenzona]. Suprascripta omnia constant manu s. Joannis de
Sbrojavacca. Susannis quondam s. Odorici Notarii quondam s. An-
Valvasonum, D. Simon unam cuppam sine pede. dreae de Utino 1566; omnia tamen in filzia quada.m
Azzanum. extraordinaria Bellonis senioris.
Varmum.
Toppum. 273 xxxi.
Fricanum. b URBANIV e PONTJP. MAX. RESCRIPTUM
Colloretum, D. Simon de Colloreto cereum unum MAItQ.UABDO PATRI4RCHJJ AQOILEJENSI
cum denariis.
D. Joannes cereum unum cum denariis De abusu in judkiis ferendis corrigendod.
, Mels. Urbanus episcopus servus servorum Dei. Ven. fra-
a Hunc et prascedentem non habet charta Valva- pam assumptus, anno Christi 1567 annum quintum
sona. pontificalus sui ducebat. Avenione discessit Romam
b An. 1567. Charta est apud D. Agricolam Agri- invisurus
colam. cit. p. 176.
• Urbanus d Sic inscriptum reperimus: Copia rescripti quod,
pontifex, qui dat rescriptum Quintus
hujus est nominis, qui 28 Octobris anni 1562 in pa- habet dominus patriqrcha bullatum.
665 APPENDIX SECUNDA. 666
tri patriarchaeAquilegen. salutem et aposto- A valeatis, sicut ordo postulat rationis, prsemissa con-
Jicam benedictionem. suetudine non obstante, fratemitati tuae auctoritate
Nuper ad nostrum pervenit auditum, quod in civit. praesentium concedimus facultatem.
Aquilegen., Utinen., Civitatis Austriae, Glerhonae, Datum Viterbii xm Kal. Augusti. Pontificatus
-
Venzoni, Marani, Montisfalconis,Sacilli, SanctiViti, nostri anno quinto.
Medurnaelocis., et nonnullis aUis locis acterris, et XXXH.
castris, gastaldiis [Ughel. CasteUenii], el oppidis pa- iCHARTA OBLATIONIS
triae Fonjulii Aquilegen. diocesis tuse temporali ju-
risdictioni subjectis in criminaU et eiyili temporali Litterarum apostolicarum Urbani VI papm capitulo
•foro[fere] quaedamabusiva consuetudo, quaepotius Aquilejensi, in gratiam Philippi de Atenconiopa-
corruptela dici debet, incolevit, rectorum judiciorum triarchm Aquilejen.commendatqriidesigmli.
quamplurimum perversiva, ex eo quia in judiciis an- In Christi nomine, amen. Annonativitatis ejusdem
tedictis tam in praeceptis,monitionibus, interlocuto- millesimo trecentesimo octuagesimoprimo,indictione
riis et definitivissententiis, quam aliis quibuscunque 4, die tertie mensis Augusti.
actibus [alia quibuscunque atiis actibus] judicialibus, Actum in terra Sacilli Aquilejen. dioecesis in sa-
patriarcha qui pro tempore est, et ipsius oCBciales cristia ecclesie seu plebis sancli Nicolai, presentibus
examinare, cognoscere, definire, terminare, et alios nobilibus et potentibus viris dominis Andrea miiite
actus judiciales facere ex ponderata et matura deli- marchione de Cavalcabobus de Cremona, legum do-
beratione non possunt [non possitj, sed solum in ctore, ac Jacomutip ac Johanne Furlauo comitibus
quantum in instanti per aslantes, seu majorem par- B de Purcilliis et Zifridino de la Ture testibus et atiis
tem aslantium indifferenter et passim sive nohiles, pluribusad infrascripta vocatisspecialiteretrogafis.
ignobiles, litefati et illiterati, artifices, seu cujusvis Ibique convocato et congregato capitulo Ecclesie*
allerius conditionis, dignitatis, et slalus tiomines Aquilejensis die et loco suprascriptis de mane post
existant, etiam per patriarcham seu ipsius officiales missam per ven. viros dominps Federicum ccmitem
in judicio praesidentes non vocati, .sed eorum motu de Purcilliis, Jehannem juriiorem de la Ture, et Ot-
proprio, vel ex casu, temporibus [ex causa tempora- tobonum de Ceneta dicte Aquilejensis Ecclesie cano-
libus], quibusidem patriarcha et ipsius officialespro hicos, babentes facultatem, commissionem, et pote-
jure Teddendosedere etcontigerit [contineret] in loco statem ipsum capitulum convocandi et congregandi
judicii convenientes, faeto [et facta] per partes, pro infrascriptis agendis et expediendis a ven. viro
seu ipsarum [ipsorum] advocatos vel precuratcres, domino Johanne de Spiritellis de civilate Bellunensi
atque cmnibus quaeipsae parles dicere seu aUegare vice-deeano, canonicis, et capitulo Aquilejen., prout
in ipsp instanti veluerint respeetu articuli causse, de de prsedicta faeultatis, commissionis, et potestatis
quo in termino ipsis partibus [pluribus] statuto lili- concessione constat publico instrumento scripto manu
gare contigerit, enarratis a, tunc ad vocationern pa- Jotiannis Lancelloti de Chuchanea, notarri clerici
triarchse seu officiatiumejusdem, quasi more praeco- Aquilejen. dicecesis, sub instantibus millesimo et in-
nis eosdem astantes requirentium, quid in prsemissis dietione, die vero penultimo mensis Julii a me Ale-
actibus seu articulis judicialibus de jure videtur [de xandro noiario infrascripto viso et lecto. In quo qui-
jure vestro servatum], sententiatum et dictum fuerit, dem capitulo interfuerunt ven. viri domini Federi-
cus, Johannes, et Oltobonus supradicti, ac Johannes
ipso instanti nulla alia deliberatione praemissa, qualis (___
et quantacunque fuerit causa seu negotium in judicio senior condam Phebusini de la Turre, Thomasinus:
deducta [deducto], non attentis iidem patriarcba et de PontiroUis.de Forlivio, Odoricus de Ragpne, An-
ipsius officiales, ita et totaliter, sicut per praedictos tenius de Ronchonis et Johannes ambo de Utino,
astantes seu majorem partem dictum sententiatum Barlliolomeus de Bobioet Honofrius de Regio
[summatira] exstiterit, ipso instanti promulgare et Ecclesie Aquilejen. canonici prebendati, et ad capi-
sententiare tenenlur [et summarie tenent], et quae tulum, ul premittitui', vocati et congregati, prout
praedictorum [dictorum] aslantium, sicut praemilti- ibidem omnes et singuli supradicti se ad capitulum
tur, sententianlium [summatini] major pars existat vocatos ad dienn, locum, et horam presentes publice
per elevalionemet numerationem [indicationem] de- di- dixerunt et confessi fuerunt. Coram praedictis domi-
gitorum eorumdem, divisim et succcssive factas nis canonicis el capitulo, ut premittitur, capilulariler
monstratur, ex quibus incaute et absque congrua congregatis coruparuit ven. vir magister Hugo de
delitieratione, et saepe cum fraude partium et dicto- Hernorst in artibus magister, el tiaccalaurus in
rum astanlium vel convenientium [astantium conve- theologia, decanus ecclesiae sanctorum apostplerum
nientes] in loco et tempore judicii ante dicti, ad ami- Cplpniensis, prpcurator, et procuratorio nomine.
corum, parentum [praesentiamj, seu aliquorum po- Reverendissimi in Christo patris et sei'enissimi prin-
lenlium litigantium actus judiciarii, interlocutoriae cipis domini PhUippi de Alenconio, miseratione di-
sententiaeel definitivae[interlocutionem sententiaeet vina sancle Romane Ecclesie Sabinensis episcopi
definilionem] ac prsecepta indetiite pfomulgantur. cardinalis, Ecclesie patriarchalis Aquilejen. tam in
Nos igitur attendentes quod consuetudo, quae cano- _" spiritualibus quam in" temporalibus administratoris
nicis obviat inslitutis, nullius debet esse momenti, per sanctissimum in Cbristo patrem et dominum no-
quodque sententia a non suo lata judice nullam ob- strum dominura Urbanum diyina providentia papam
tinet firmitatem, ut lam tu, quam officiales tui prae- Sextum deputati, et commissionemplene administra-
dicti in causis subjectorum tuorum postquam tibi et tionis habenlis : habens idem dominus Hugo ad in-
ipsis de meritis earum constiterit, sententias proferre frascripta et nonnulla alia plenum, Jegitimum, et
invisurus ultima Aprilis hujus anni, et Massiliamve- patriarcbatum tenuit. Sed anachronismus enormis
niens ab ea solvit 20 die Maii. Quarla Junii Corne- irrepsit in UgheUo, dum non.ante x Kal. Septemtiris
tum, et nona Viterbium adiit, ibique roansit usque Aquilejen. patriarcham dicit Marquardum , cui xm
ad 26 Oclobris. Hujus itineris stationes vide apud Kal. Augusti asserit datum rescriptum. Hoc rescri
scriptorem vitse Urbani in annalibus ab OdoricoBay- ptum quamvis vulgatum ab Ughello hic ex ms. re
naldo nostro relatum ad hunc annum 1367. Ergo ponimus, quia in nonnullis variat ab Ughelliano, ut
dum Viierbii detinetur xm Kal. Augusti dat rescri- conierenti patebit.
ptum. FaUitur autem Ughellus,qui anno 1564datum a Deest comma alias necessarium, ut sensus sit,
perhibet. Non fallitur vero cum Marquardo datum . el facto, id est re ut acta est, et omnibus enarratis,
dicit, quia re vera non alius quam Marquardus tunc tum, etc.
temporis patriarcha Aquilejen. dicebatur, et a x Ral. b An. 1581. Est charta in membrana apudD. A.
Septembris anni 1364 ad annum 1381 post diem 25 Agricolam, cit. pag. xn.
Septembris, quo die signantur ejus eonstitutiones,
<iil AD OPERA B. RAJjLiNl APPENDICES. W%
sijfflcieiis hiahdaMnj,•prbut de dietp rijandato sive A disponerfevaleas sicuti de iilis patriarJeheAquilegen.
pfbeuiatbrio" eonstat publlcp itistfttfflefifosuperihde; qui fuerunt pro lempore disponere potuerurit sm.
confecto, scriptp maritiEgidji deDouJIle de;RotPfflago" eliani deljuefunt. OjuociiScafraternitatr tiiae per apo-
pubitci apbstolica'et impefiali aiictbfilafe notarii' in stolica sci'ipta blandaiiius jjuatenus ctttam, T^egiriien^
1381, indictione 4, die secundo merisis Maii; pontifi- glitierriatioaeriij et' ad&iinislratiohem prtedictam duP-
catus sanctissimi in Chrisfp; patris et domini nostri fante liujusmodi tierieplacito per te, vel afium:,'seft
domini Urbani djyina providentia.pape VI, anno aliqs sic"gefas sollicite, fidelitefl et prndenterquod;
qaartp., a nie notafip iiifrascriptc visb et leclc: eis- Aquilegeii'.ecclesia utili et fructubso ghbefnatofi gau-
(jetodpjhinjs cahonibis et capitulo exhibiiit et preseri- deat se comfriissahi,tttqiie preter fetritiutioriiseterne
tavit littef ks apbs.tbiicassttptadicii dbfpini hpstri pape preniiiim et himiane laudis' preconittm, que pefinde
integras e't illesas, tipri:2^4.a,brasas Vel eahcellatas, merebefis, npstram el dicte- sedis benediclioiiem et
neqtte coiruptSs; Vet iii aiiqua earum parte suspectas, gratiam otierius exinde consequi merearis.
sed briihi pfof sus VitiP et suspicione carentes, ipsiusj DatttraRome apud sanctum Petrum lri Id. Februai
doffliui nestri pape vera btflla phimtiea ad cordhlani fii pptttificattis ricstri amio tertio.
cljnapls peWerite ffipre Romarie cttrie bullataSj stiper Quas quidem litteras appstolicas prefati domini
6b"i%%iSslorieffi admiriistfatioriis prefate patri.arctialis canoriici et capituiuni reyerenter et liumiliter rec&-
SJecTesib Aquilei. cCtifecias, quarttm titterarttm Uwr. pefunt, offereutes se msindatis apostpiicis in omiri>
deiverhe ad verbuffi sequitttf,- et est talis. bus, in quibus poterunt,
"" reverentef et hinhiUter pa-r
Uftiarius episccpus sefvus serverum Dei . . , yen. raturos».
frSfri Ptiilippp episcbpo Sabinensi administfatori ih g S. N. Et egp Alexander nctaf-ius s. Barthpiomei
spiritualibus et teihpofalibus ecclesie Aquilegeo; per noiarii de' Geneta pubticus apostolica et ifflperiali au-
sedeih aposlojicam deputato saiutem et apo.stolicani ctoritate notarius' suprascripfis IkteraruhJ apPstplir-
tieriedictionehi. cafuin pfeseritatieni et reeeplieni atiisque. emhibhs
iffegiihini universali Eeclesie quanquam insuffi- et sitigulis siipfascriptis, duin, ut pj*emil(ltur,ageren-
tieritibus meriiis disponente Donrinb presidentes de tur, et fiereiitj unai cum prenominaiis testibus pre-
univefiis bfbis eceiesiis ac ipsoruiu pastoribus pro sens fui, eaque rcgatus ef requisitus pfppria nianu
eoftim statu salubfiter dirigettdo sollieile , quanium scfipsi, et in hanc publicam formam fedegi, itieuffii-
nbtiis ex alto coricedilur, cogitainiis: sed ijla propeji- que signum cbnsuetum ef nemen appnsui in fidem " " e%
sius spiiicitudo HOSurget, ut ecelesiis illis, que suis testimpnium pmnium premissorumi
gttut destitiite paistofibus, ae ecclesie ipse in spiri- xxxiii.
tiiaiititis el tempefaiibtts detrimenta sustineantj de i GHARTA REVOCATIONIS
salubri fetiiedfO,pfputipsaruiri ©cclesiarttiiinecessi-
tas et teriipcfis qualitas exigtttit,Gonsulamus.Diiduna A Civitqte Austrim duoruni Utineniiutn civiurii^ ne
siquidem tiohe nieffldrie Marquardo patriarctie Aqui- sequantuf partes patriarclim AquUejen. commett-
Jegeti- regiiiiini Aquilegeii. ecclesie presideiite, nps ddlarii.
bupientes eidem ecclesie curiieaniden)vacare contih- In Cpnsilip jii.agnificaeeiyitatis Utini. Die oclava
'"' "
gefet per apo^tblice sedis pfovidentiam utUemet ydp- 138'!.'
heaffi preesse persenam, pfevisipnem ejusdeni e.ccle-- OctpJjris Omries deputali supef guerra et per arfengum ajl
sie eTdinationiet disppsitioni nttslre ea vice duximus
reservandam, decernehdo ex tunc irriluni g facieiidarii justitiani tiontfa qiipscpriique excedehtes
specialUer afva. s.' Fahttts et Odpficus notarius q.
et inane si secus supef*hiis per ^uoscumque quavis Andi'eaede UtinpArcplpjiiani pefmiirient iri CiVitate Ausifia, et
auctprilate scientef fel ignorariler contirigeret atieoj- tacite dehiinupi cafdiriaiem, qui Jiabbt pa-
pitafi. Pqslmodurii vefb eadem eceiesia per ipsitts sequuiitur
extra Rpmanam triRrciialuiri Aqjjilejeii. iri' comrijehdaiji. Cpiniritifje
Marqiiardi patriafche pbitiim, qui Utini voieiis slaium bt iitieftalem ecclesise
crifiam detiitum nature pefselvit, vaeante , nos ex Aquilejeii. et obtirigfe'
ceffiis ratibnatiiiibus Causisadidnostrum moventibus ecclesia ntinquajjl j)atfiaj Fbfljulij, quonlain Aqiiilejeh.
fflamis nostras duximus fui.t data in tbriiinehdairi alicui
animurii ecclesiam Ipsani ad
feiinetidritii, dbrifecde' ipsa ducerPnius aiiter ordinan- eosderiis, personaejaisi hjb.dp; et qtiia eiiajn jiaec rriarisic per
dicte ecclesie de jfaritji.m"ei,Qdbficiirh Videfiir fiefi corilfa
duffl. Vbleiifes i|-ituf gubernatpre tienQrefflet statuni spetialitef tefrae Utini et Cohsix-
.secttriduuiC6'rhbstfiiin tttili et ydpliee, per quera ec- lii, facta ftiit eidem ^. JFaritp'e.t Odofico qiisedafjjirio-
.elesiikipsautilitefregiet.salttbritef gubefnari valeat, riitio, videiicet quod ih quindecim dies vehife debeant
ac spei-aritesqriod tti eMem ecclesie esse Utinum aii sliahduffl et tiabiiahdum sicuti stabaht
biefis adiripduiii utilis et tiiulfipUciter fractupstts, aBtequam dpiri.ihuscafdiiiklis veniret civiiatehi Aft-
frbVidere,
•ipsaihqUeeccfesiaiti scjes et 'poteris a perverscTtim sfriam : et si lipn venjreni, npscefent, qttpd fieret
.bpriaiititts virilitef defejisafe ,r te' adniitiisti^atofem cpndepinatip .CPhtra;ebs secttndurii delibefati6riem
.ejtt'S^:mecclesiiBsic yaeahtis ae Pmtiiuin jurium et Ciensilliterfae Ufihi, ccndemnairidbeqsdem s. Fah-
ppffipehtittrn ipsitis tt^qiie"aidnPstfiim beiieplacitum tum et Odoficum' n.ph cpriipaferiles, nbn veniehtel,
in
,tiimJii spifitpaiibtts, qriain tefflpofalibus de frar ef hori S-olentes atteridere inarjdatis (Jetisilii-, iper-
tfttrn hMrofttni cbiisiljo aHctofiiate appstoKca con- JJ nenles Corisiiiu.ni. ' ;.-•"•* >..
sititttiniu.set deputafnus, cufam, fegimeri, guberna- Ex aiujaijbus nfagpificae civitatis Utini Feraiidus
fibriieif!,ej adiriinistratibri.eniplenaffl et Uberam ejus- Oiniarius caricell. IJife28 Janua.TiiJ73C'" ' ""'
deffl Aqriile|eh'. 'eCeiesie tibi iji eisdem spiritualibus
et femporalibns pleuarie committenles, aKenationem XXXIV.
tamen bp.noruni immpbilium et preticsprum mobi- c CHARTA COiNSULTATIONIS
iium iipsius ecciesie tibi penitus interdictaih. Volu-
mus pnteii) gfripddehitis coiisiietisqtte ipsius ecclesie Datmper communitqtetnCipitaMs'Austrim,deFliilippo
de Alenconiq pqtriarchm Aquitejen. coitimejidajario
brierib.ussupipoftatis de residuis fructibus, reddilihus, contra Utitie.rises.
et proveiitibiuisa'd fflensam patriaTchaleni Aquilejen.
ipectatitibtts Jjtijusmbdi beheplacitP dttfaiite, libere 1388. Die Veneiis septime Februarii in Civitale
a ,Quem exitum habuerit colJatio patriarchatus in fatit, faverent. Jhsttper inter utramque civitatem se-
cpinlrietidam, uf vbcarit, patet Cx' liistpriis rerum miha tielli acriPTis jatita. Patent aniialihus pmnia ex duabus
nostfai'urii. Eqtiidem Utinenses qtii stabant pro pa- sequentibus ctiar.lis * altera e.x civitatis
triafchalis sedis honore, summqpere defrectarunt Utinensis, altera ex;Giv.itatensisar.chiviisdeprpmptis.
pafei-e, ita ut ihsurgerent offlni severifate in suos, h An. 1581. Ex Archiv: Civit. Utiii. cit. pag. xn.
qui aliquando in Civitate Atistriae diVbrterant,.veren- ° An. 1382. Est Charta apud Co..-Laurentiuni Al-
tes, ne cardinali, qui apud Civitatenses se recepe- qttihtim. eit. p.xii.
G69 APPENDIX SECUNDA,- «70
Austriae in stupha GensUii in pleiio Consitio juxta, A. describitur, sicuti inotiedientia ab omnibus detesla-
moieffi, etc. , , tur, yelitis a quibuslitief inbbedientiaeet contradi-
Supef eb qu'6'ddbriiiriusribstef domlrius Philippus ctibriis actibtis erga dicftnri t)ohiiriurii cafdinalem
de Alericbnioepiscopus Sabiherisis cafdirialis ef pa- desistere, et sibi ac ofBciaUbus •
sttis fanquaffl dominp
trlafcha Aquilejensis petiii sibi- corisiliutii dafi per civitalis ipsius, ut poliiluf iti his in quibus raticna-
cbmniurie Civitatehse de mpdb leiiendd, ef via per ' trititer tenemini et defaetis, iptendere et ebedire ve-
quam coritra Utirienses et coilegafbs sibi fecusantes Iiiis, cum vpbis i.derit ad profectum et cemmpduni,
cbedii*elanquam eofurii pfbprio dofniribut debenf et npbisque ad specialeebsequium asoribeinus.
teheritiir : i.teru'qupmodb.detieat amtiuJafe pbstqttam Datum Neapoli sub anuio npstro secreto; die 14
niairisuefudiriesel.fiuiiiariiiatesin feducende illos.ad Maii, Klridictionis c,
detiitani ptiedieritiam hullaierius profuerunl: deiibe- Post datum addicimiis qupd quidquid favoris vel *
rattini et deliriiturii fuit quod eidein domino nostro assisjenfiai,seu torsitan in contrarittffl per yos eidem
ei parte corotiranisconsutatuf, quod ipse supplicet Doniinpcardhiali impensiitiifu.eritynebis pfeprie re-
dohiinp riosffb papae,.ut cbnlra ipsos Utinenses et putabimus faefum.
alios fecusanfes .bbejSifeprsefalo domino noslro pa- Carcius rex Hierusalem et Sicilise.
tfiarctise ef cardinafi mittaf pfocessus suos gfaVatos
siettti cttfia Roniana sclverit gravare, ,et quod per se xlxvi.
dominus noslef patfiarcha petat et inducat praejalos, d EPISTOLAELISABETHHUNGARLEREGINA
nbbiies, et comnjunilales, qui sujit sifii ol)edienlesin
pTaesenti,ut ad ipsum dominiini rioslrurii papam su- ft CivibusUtinensibuSe.
per hoc riiiltant nuntios suos : et quod cpmmuriitas Nes Elisabeth Dei gralia regina Hungarise,'Pplb-
iace.re inleridit et vttit iibenfer ex latere suo quod niae, Dalmatiae,etc.
potest: et quod ideni dominus nosler utatur proces- Vos sapientes et nobiles viros regiminis, consules
sibus papalibus, et etiani gtierra uf rinqtie, si fuerit civitatis Utitti, amicos npstrps; amic.abililer hcrta-
ppporturittiri.Veruin antequam ad guerram prpcedai, rriur et affectucse, quatenus illustrem priricipem de-
posse sttttm et,,quantum pptesf iuquiraf djiigenter riiinuni Leppoldum ducem Austrise fralreiri nostrtiin
tani a SttiSfidelibus, quani ati amicis: Quo suo posse cbarissimijm cum sua gente armigera vefsus partes
tttric perisafo, turic rioVumfactuiri, noyum consilium. Italiae proficiscentem per lcmiias donjiiiiorom ve-
Prsefefea dicatur efiani ipsi dpminn palriarchae, ut strornm pacifice gressus suos facere permiitalis, et
factuiri suum csferidai aiijs su.is fidelibus, et ccnsi- srbi ae suse genli prsedictaepro" eorum pecuhia vi-
fium pefat. ab eis, .sieuf 275 peliit a cemmuni de ctualia-necessaria dare faciatis nostrse petitiohis ob
via et friodbteriehdi coritia ipsbs Ulinenses. Praetef- respectum, gratara nobis complacenliam exhibendo
ea deliberaium fuit, quod si dominus noster praedi- iti prsemissis.
Ctus peteret cum quariio sibi velit in guerra servire: Datum in Kemptie 7 die mensis Octotiris, ahho
Stiper hoc fiat geriefalis fesponsio, et non spetiaiis : Domirii1385.
et qubd interim iUi deputati inquirant cum quante XXXVH.
fcqjtiniunepoiest servife, ef turic relationem dent in t QUERELACOMMUNlSFLORENTtJE
CbjfsiUo:' quo fablo novttfflCpnsiiium, elc.
Ego Marcus AnforiiusNiccleiius civis et vice-can- p In Ulinenses8.
. fcellariusciyitatis ,f erijulii praesentes definilionesex ^*. Ariiicicharissimii
toiagno voiuiniriedefiriitibnum roagniiicsecomimmita- Jairi duduih audiviffius vos malis, ut ptttafflus,
(is civitatis peries riie. exisiente fiideliterexemplavi, suggestienibus infermalos propter discordiam, quam
^t iii fideriime siubscfipsi,etc. cuin reverendissimo palre nostro de Alenconio pa-
xxxf. triarcha.Aquilegen. multa bona mobiliaet imniotiilia
Joannis olim Castronis de Bardi dilectissiffli civis
a EPISTOLA REGIS JERUSALEMET SICILLE nbstri et fratrum, auctoritate pubiica distfaxisse ex
eo quod prsedicti domini patriafchae fauioribus ad-
tii grdiighi cafdinalis de Alencohio Utinensibus di- hseret: quo quidem audilo sumus hiullis fespectibtis
fecia b. admirati. Nam quod ipse vestrum patrem et verum
Vifi npbiies devoti charis.simi, antistitem sequeretur; sibi non debuit ad culpam Vfel
JRevefendissimuniin Clirislo:patrem dominum pa- aliquod facinus imputari. Placeat igitur hitjiisfflodi
^iarcJiam fieigr.atia episcopuni.Sabiiiensemsanetae fiona tani ei quam fratribus, qusa sine justa caiisa,
3Rbiijari.se jEcclesiaecardinaleni, dietum de Langonio, «icut videmus, ablata sunt, quae reperiuiituf facefe
cousan_griinettm nostrum cafissimuin ex dignis con- fesiilui_,et qttsecensumpta fprent, resiauratiohe de-
sideratipriibus pfoseqtten.tes sin.ceraedUectionis af- tiita resartiri. Narh cum dictus Joahrieset fratres ei-
feciu adep quud jpsitts pfpcufaremus benoies et ves nostri sint^ nbii possumus eis in tatii hjanifesta
fpirimpda, et evitarenjus Jitientei quselibet noxia de- injuria jusiitiae debitum denegare 11»
trinienta; prpplerea deyotioftemvfestramrequirimus DalufiiFlorentiae die 18 Febr. iridict. 7,1584.
et hort.aniui',quatenus consideranles, quod obedien- P | Pfiores artiurii et vexiUiferjustitise populi et eoiij-
tiae virtus maxhnum donum cOndictionis humanae muriis Ftorentise.;
a An. J382. Ex Arctiivo €ivitatis Utin., cit. pag. ' guitiiT. Vide inter nostrates histpriograptips iCandi-
xii. dum...... Hsfccest illa EUsatieth, quae UtitiehSibus
1 A iefgp : Nobilibuset prudenlibus viris et cbm- • «o tempore hpnpris plenam epistolam direxit,
tnuhi ciyitqiisUdineii. devotisnostris charissimis. quarii pfedere, et si ad aliam rem faeiat, hen gra-
? Ii fiac ctiafta .annus non apponilur; sed indictio •v-jbpr.
5 pfpdjt annum 1582. NPUeniih alia indictie hujus d An. 1383. Ex arctiivn civit. Utinen.
tirimeri suti administratipne. Ptiilippi de Alencbnio « A tergo: Nobiiibus et sapientibus vitis tegimini
occuffit. Quippe constantissime Utinensibus cum so- tensuiibus civitatisUtini amicisnbstris charissimis.
ciis defrectantibus pai'ere commendatario sui pa- f An. 1584. Ex archivo tivit. Utiheh.. Cit. pag.
triarchatus, quem semper ceu pupiUam oculi tuili XII.
gunt, etriunq usque quantum licet pro virili tuentuf, EA tergo: Nobiiibusviris capitaneo,cbnsilio,et com~
re infecta Romam regi*essus est postquam SUPad- 'muni Ulinensis civitatis, nostris chanssiniis.
___ veritup.er_iin.ax et acre hellum excitaverat in previn- i Ex his desiimere licet qiianta Cotitentioufeprp
I? cja Fqrbiuliensi^ quod praeprimis procuranle per jure.patriarctiaiis fesidentiae, quam alio meihbfatns
oratofes sttos Elisabelh regina Hungafiae,et adni- patriarcha commendatarius transtulerat,. civitas no-
tentibus Venetis post sextum landein amlurii exstin- stra pugnaYerit.
671 AD OPERA B. PAULINI APPENDICES. 612
xxxvin. A iri redeundo et stando recipiet, et tractatiit secun-
a CUJUSDAMPRIORIS CAMALDULENSIS dum scientiam suam et sibi commissi monasterii fa-
cultatem. Consilium, quod fuerit ab eo per dopm-
in
Institutio regimine monasterii sancti Gotlardi prope num priorem, seu per suos nuntios vel litteras suas
Utinum. seu alterius, locum et vices suas tenentes in heremo
InChristi nomine, amen.Anno suaeNativitatis mil- vel ordine Caniald. petitum, sanum et fidele eis et
lesimo quadringentesimo vigesimo tertio, indictione cuilibet eorum.juxta discretionem sibi a Deo tradi-
vero prima, die octava mensis Septembris. Actuni tam in omnibus et per omnia exibebit. Secretum,
in ecclesia sacre Camaldulensis heremi presentibus quod sibi per eumdem dopmnum priorem et nuntios
veneratiilibus religiosis dopmnis Jacobo sancti de ejusdem vel litteras suas seu cujuscunque sive in he-
Seravalle Aretine dyocesis, eameraric dicti Camal- remo seu alibi in ordine Camaldulen. aul per locum
dul. dopmnc Benedictc Baidi de dicta civitate Are- suum lenenlem commissum fuerit, nulli in ejus per-
tii, et Bernardo cendam Damiani de Arimino mona- sone vel ejus offitii, status, vei honoris seu heremi
cis dicti ordinis testibus ad liec vocatis, habitis, et vel domus Camalduli, aut ordinis predicti dapmnum
rogatis. vti injuriam, periculum vel detrinientum aliquando
Hoc publicum instrumentum inspecturis cunctis pandet. Non erit in consiliovel tractalu, in quo, vel
pateat evidenter, qttod vacante monasterio sancti per quod ipse dompnus prior Camalduli aut aliquis
Gottardi de prope Utinum Aquilegensis dyocesis per heremitarum monacus vel conversus sive familiaris
promotionem dopnmi Luee de Alemania immediate aut numptitts ejusdem beremi vel domus Camald.
prioris dicti loci ad monasterium sancte Marie de T. injuxte perdat vitam vel membrum : sive dictus
Orbivip Paduane dyocesis : et gutiernatore solito et dopmnus prior Camald. seu aliqua dictarum perso-
debito destituto ad presens, etc.: congregato capitnlo narum aliquam realem vel personalem recipiat inju-
tieremitaruffl sacre predicte heremi in ecclesia jam slitiam, injuriam, vel jacluram. Et si contrarium per
dicta ad sonum tabule, ut moris est, ubi interfuerunt . aliquos vel aliquem machiiiari vel attemptari scive-
dopmni et venerabiles fratres Caspar Major de Ale- rit, iUud in quantum polerit et Ucitum fuerit, impe-
mania, Jerolimus sacrista, Johannes reclusus de Be- diet et lurbabit. Imunitates, libcrtates, jura, et fio-
npnia et Placidus de Sotera monaci liereinile dicti nores heremi et domus Camaldulen. Monasterii sancti
loci, qui faciunt majorem partem dicti capituli :re- Gottardi sibi commissi secundum vires defendet,
verendissimus in Christo pater et dominus dominus manutenebit, et preservabit ccntra cmnes homines
Benedictus sacre sepe dicte heremi Camaldulensis in quantum sihiDeusministraverit, et ejuspessibilitas
prior et tolius ejnsdem ordinis generalis habito ma- poierit, et sui monaslerii facultates valuerint salvo
luro consilio et matura deliberatione super reforma- continup sui prdinis honore. Cpllectas et datia, quas
tione dicli loci saneti Gottardi, et noiens quod di- crdo prediclus sibi et aliis prelatis duxerit imponen-
ctum mpnasterium. sanoti Gottardi ex rectbris ca- das, solvet omni exceptione remola in terminiscon-
rentia patiatur in spiritualibus vel temporaUbus de- stitutis : et censum quod libere sive quod de jure
trimentum; ad honorem Dei, et beate Marie Christi heremo ac ordini predicto solvere hafbercl. Vocatus
genitricis gioriose, bealique Gotlardi, in cujus voca- • ad synodum seu ad generale vel particulare capitu-
bulo dictum monasterium esf fundatum, et aliorum luni per eumdem dopmnum priorem vei ejus locum
sanctorum, et totius celestis curie, et ad reveren- lenentem in heremo aut ordine, veniet, nisi fueiit
tiam 276 sancte Matris Ecclesie, et sanctissimi in C aliqua canonica prepedictione impeditus. Preterea
Cbristo patris el domini doniini Mariini papc V ejus- bona immobilia dicti mouasterii sancti Goltardi non
dem generalis et universalis pastoris, et ad honorem infeudabit denuo, nec alienabit vel contractum in
sancte Camaldulensis heremi, et ejusdem ordinis deteribrem partem faciet de ejusdem terrarum eecle-
universi, nec nen ad predicti monasterii statum pa- sie. Inslrumenta privilegia et quecunque alia pre-
cificuin et perfeclum, in dopmnum Angelum Ciera liosa non alienabit, distrahet vel subpignprabit vel
de Venetiis conmonacum sancti Michaelis de Mu- ebligabit, seu debitum aliqued ccntrabet nisi per-
rano prefati ordinis expresse professum verum uli- magna et inevitabili necessitale, vel evidenti ipsius
que legiptime elatis et ex legiptimis palribus pro- monasterii utilitate, vel summam in constitutionibus
creatum, in sacerdotio constitiitiiin, scientia eUmo- prefati ordinis pretaxatam absque dicti dopmni prio-
ribus decoratum direxerit aciem raentis sue, et eum- ris Camald. lieentia speciali: dicens, sic Deus me
dem dopmnum Angelum in ipsorum dicti prieris et adjuvet ad sancta Dei Evangelia. Preterea subse-
fieremitarum pi'esentia constitutum, in priorem, re- quenter et iinmediate dictus dopmnus prior Camald.
ctorem, et administratorem prefati monaslerii sancti prefatum dopmnum Angelum priorem prelibati mo-
Gottardi de Ctinp omni modp, jure, et forma, qui- nasterii ad osculum pacis recepit, et per suum an-
bus magis et melius potuit, inslituit et prefecit, <m- nulum de prioratu predicto presentialiLer investnit.
ram et administrationeffl spiritualem et temporalem Committentes vero fratribus nostris videlicet dopm-
predicti monasterii, vice et nomine capituli heremi, nis prioribus sancli Matie [Forte, Mictiaelis] de Mu-
eidem dopmnp Angeln priori plenarie commiftendo rano vel sancti Joannis de Judeca ejusdem erdinis
usque ad sue et capituli predicte hereuii dumtaxat _" cuilibet in selidum, quatenus eumdem dopmnum An-
beneplacitum voluntatis. Qui dompnus Angelus ge- gelum priorem prefatum, sive ejus legiplimum pro-
nuflexus coram predicto dopmnp priore Camaldu- curatorem ejus nomine vel quovis alium ab illis vej
lensi predictam institutionem de se factam humiliter ab illp substitutum inducant sive inducat in corpo-
acceptavit, et eidem dopmno pricri Caraaldulensi ralem possessionem monasierii prelibati, eumque
intuitu administrationis predicti monasterii promisit defendant vel defendat inductum. Contradiclcres et
obedientiam et reverentiam nianualera, et fidelitatis rebelles per censurain ecclesiasticam vice nostra
juramentum, lacta manu dicti dopmni generalis; ju- compescendo, invoeato ad hoc, si opus fuerit, auxilio
ravit eidem dopmno priori Camald. recipienti vice et brachio seculari. In quorurii testimonium omnium
et nomine successorum suorum canonice inlraiitiuni, sigillum nosirum consuetum nostri officii appen-
quod ab hac ora in antea semper erit fidelis, obe- sione apponijussimus ad cautelam, necnon registrare
diens, et subjectus in omnibus, que secundum Deum fecimus.
et possibilitatem suam, salva censcientia, poterit, S. N. Ego Johannes dictus dopmnus olim Jacobi de
ipsum depmnum priorem eitberemitas, et predicte Burgo sancti sepulcri apostolica auctoritate et impe-
hcrenii familiam, et nunplios suos et heremitanim, riali notarius et judex ordinarius nec non scriba pre-
et dumus Camald. et alios hemines predicti ordinis fati dopmni prioris generalis predicta duni agerentur
reverenter, benigne, et carilative tam in euudo quam interfui, et rogatus scribere seripsi et publicavi:
a An. 1425. Ex Originali in Membrana apud D. Agiicolam Agricolam, cit. p. r,.
673 APPENDIX SECUNDA. 674
ideoque subscripsi, signumque meum apposui con-,A.uno arcu duplicato tfanseunte de uno latere ad aliud
suetum. Jatus cum fundamentis, et armaturis neeessariis et
XXXIX. opportunis quibuscunque et cujuscunque generis
a CHARTACONVENTIONIS verbi gratia, tam de lignaroine sive lignis, qnam de
ferro, et cum lapidibus quadratis et picalis a lateri-
Pro slructura pontis lapidei super Natisonem Civitqtis bus. Itera quod dictus pons debeat esse relevatus a
Austrim, paeta inler tnagnificam communiialemCi- lateribus cum meiiis honorabiliter faclis de lapiditius
vitatis Austrim ex una, et magistrum. Jacobum q.m etiam quadratis et picatis. Et si placuerit magnificse
Mariini Daguro de BissoneCumensisdiocesis super communitati Civitatis Austriae,ad quam spectat ele-
lacu Lugani, de ponte subticio destruente et lapideo ctio, prsefactus magister Jacobus et socii sui magislri
construente. et coadjutores, quos secum accipiet, debeat, et tenea-
JESCSCHMSTUS. tur, debeantque et teneantur aedificare, facere, et
InChristij)ornine,amen.Annoa Nativitate ejusdem construere dictum pontem cum ducbus arcubus fir-
Domini nostri Jesu Christi millesimo quadiiugente- matis super pila de medie, quam ad praesens exstat,
simo quadragcsimo primo, indictione quarta, die un- elcum une alip arcu super istes dups arcus trans-
detimo mensis Decembris. Actum in stupha conimu- eunte de uno latere ad aliud verbi gratia de parte
nis Civitatis Austrise Aquileiensis diocesis, prsesen- versus burgum pentis usque ad partem versus civi-
tibus ibidem venerabUi viro domino Marco de Cri- tatem cum armaturis et raerlis, ut supi*a.Ita qucd
veUis canonice Civilatensi, ven. presbytere Nicplap sit in libertate cemmunitatis eligendi si vnlet fieri
qu. Mathei Tresoldi de Justins Iiabitante in burgo **ipsum pontem vel cum dupbus arcubus vel cum tri-
ponlis, nobUi viro Joanne Daniele qu. Joannis Pizul bus, ut supra dictum est.
de Meduno, prudenti viro domino Nontin de dicta Item quod super dicte .ppnte debeat fieri unus
Civilate Austrise, providis viris Jacobo qu. s. Nedoni pons levatorius apud turrim ex lalere civitatis seu
de Formenlinis, et Hermacora Cerdone qu. Bortu- versus civitatem cuffl uno"barbacano sive riyelino
Iutii de burgo portse Broxanseteslibus ad hsecvocatis sufiicienti.
specialiter et rogatis. Ileni quod dictus magister Jacobus debeat et te-
Ibique nobiles et circumspecti viri s. Franciscus neatur invenire, fodere, et laborare omnes et sin-
de Clarieinis, s. Georgius Cont qu. s. Bernardi de gulos el quoscunque lapides necessarios, suflicientes,
burgo ponte, et s. Tanus qu. s. PhUippi de Cotis ci- et oppprtunos cujuscunque generis et conditionis
ves Civitatis Austriae pro infrascriptis peragendis in existant pro constructione et complemento tam
pleno consiUoet arengo deputati, habentes ad hsec ipsius pontis quain fundamentorum, et cum effectu
specialem et plenam commissionem a magnifica com- totum pontem suis sumptibus et expensis perficere,
munitate Civitatis Austrise praadiclae,ac vice et no- et integre complere, et laborare sufficienter, fi-
mine ipsius magnificae communitatis, ac pro ipsa deliter, bona fide, et sine fraude, ita quod judicio
agentes ex una parte: considerantes opus et aediii- Pmniuni bonorum magistrorurn dictus pons bonus,
eium infrascriptum peragendum non solum ad orna- et sufficienter sit et esse debeat, et videatur esse
mentum et decorem ipsius Civitalis Austriae, sed constructus, factus, et Iaboralus, et verisimiliter
etiam ad l.audem communem et utilitatem reipublicse perpeluo duraturus, prout et sictit tale opus et aedi-
suse accrescendae, considerantes crebris suinplitius licium exigit et requirit lam in fundamentis et liga-
et expeusis, quibus prsefacta magnifica communitas Q turis et arniaturis, quam in arcubus, pfout supra
perssepe onerari, et gravari solebat in reparatione diclum est.
infrascripii pontis lignei Majoris appellati, volentes- Et e converso prsefacti domini deputati agentes
que tandem sublevari tiujusmodi crebris et fere qup- vice et nomine cemmunitatis et prc ipsa cpmmuni-
tidianis sumptibus, pluriesque habita superinde ma- tale, pre qua prpmiserunt de rate, et se selemniter
tura et dUigentideUberatiene, et cegnitp qupd mullp obligaverunt prafacto magistro Jacobo pro omnitius
melius et utilius erat semel ipsum Pentem Majprem et singulis suprascriptis perficiendis et integre com-
appellatum ita ierliter vaUdequecenstrui, aediiicari, plendis solvere, dare, et numerare ducatos auri mille
fundari, fieri, et fabricari facere, ut perpetuis tem- quingenlos vigintiquinque, "quospraefacta communi-
peribus verisimiliter duraturus sit pptius quam ipsum tas debeat et teneatur eidem magistro Jacobo dare
pontem ligneum putrescibilem tenere et habere, et exbursare de tempore in tempus prout ipse magi-
agentes et paciscentes vice et nomine praefactaema- ster Jacobus laboraverit, et prout necessilale coge-
gnificae communitatis, et pro ipsa ccmmunitate ex lur. Super quibus mille quingentis viginti quiuque
una parte : et providus vir magister Jacotius q. Mar- ducatis dietus magister Jacobus debeat et teneatur
tini Degaro de Bissono Cumensis diocesis super lacu accipere in solutum tantum viuum et bladam, quan-
Lugani pro se et vice et nomine... sociorum suorum tuni suificiet pro expensis suarum Qperationum pro
et magistrorum, quos seeum habere et conducere vo- eo pretio, quo vendetur in foro, et pro quo habere
let pro infrascripto ponle seu aedificioet laborario peterit ipsum vinum et bladam ab aliis persenis.
perficiendo, et pro quibus sociis, magistris, et coad- Item actum, pactum, prcmissum, conventum, et
jutoribus suis promisil de rato sub obligatione om-' D solemni stipulaticne interveniente firmatum existit
nium suorum tionorum ex altera, ad tales quidem inter dictas partes, qued praefactus magister Jaccbus
compositioiies,pacta, promissiones, 277 conven- habere debeat totum poritem ligneum ad praesens
tiones, et obUgationes invicem hinc inde dictis no- existentem, et omnia ferramenta ipsius, seuomnibus
minibus per solemnem stipulationem et pactum una- aliis ad ipsum pontem spectantibus et pertineritibus,
nimiter et concorditer devenerunt. Et primo quidem possitque de dicto ponte disponere prout et sicut
actum, pactum, promissum, conventum, et solemni ei libuerit, et hoc quoniam dictus pons ligneus inde
stipulatione interveuiente firmatum est diclis nbmi- amoveri debebit.
nibus et inter dictas partes, quod prsefactus magister Item actum, pactum, promissum, et solemni sti-
Jacobus debeat, et teneatur, et obligatus sit prput pulatione interveniente firmatum existit inter dictas
ibidem solemniler promisit, convenit, et se obligavit partes, quod prsefacta communitas debeat et te-
prsefactis depuiatis requirentibus et stipulantibus neatur dare et coriduci facere sumptibus et expensis
vice et nomine communitatis facere construei*e, fun- ipsius communitatis calcem et arenam necessariam'
dare, fabricare, et sedificare, et integraliter perfi- pro dicto ponte ccnstruende.
cere, et eomplere pontem majorem ipsius Civitatis . Item quod prsefacta communitas debeat et tenea-
Austriae super aqua Natissseexistentem de lapidibus, tur facere conduci sumptibus et expensis diclaecom-
largum sive latum tantum quantum fieri ppterit cum munitatis onines lapides paratos sive per ipsum ma-
a An. 1441. Ex apud D. Laurentium a Turre, cit. p; 204.
AD OPERA B, PAIjtlNI APPENDICES, 676
6J75
Jacofiam jeffossos ,et alios qtipscunque per A DopjJnJci 1461, indicf. 9, dje verp 19 njensis^Fer
gisti*.um tifuarii. Actuih In teffa saticti DairieJis, Aquiie-
ipsuiri jHagislmffiiacpJjtun repertos prp diclp pppte
conslTuendo. , gen. dicecesis, sub logia magna cominunis :'prae-
Jteai aetuhii pacWiii, et prpmisstim esjtjilt.erdicias sentibus providis vi.ris s. CoJla stipendiario quon-
;debeal impe- dam Auguslini de Neapoli arniigero maguifiti do-
partes : irapi prarfacla cpmmuhitas jBjni Cbrisiophpri Folentini, s, LpoiiardP nasp qu.
trare, ^sett•olitjner.edicejitiam,.;.. dariiije yel proprip Gaferielis de Pitliianis ,de saijcto JDaniele, et s.
ipsius aiagisiri Jacoljj., a quibuscuti.que.fiabentibus
fossaria seu lpea i!n quibus fiafieat el eifodi possint Thojnas qjioadam nojj. vjfi s. Fede.rici ,de Varmo
inferiori fesliti.us ,ad tipe fiaijiliSj specialiterque
lapides smi>gasiaMia et dominio ipsius eommunitatis,
vocatis, e.t cpgatis.v
ut dictus iniagisjei Jacobus impetrare possit eijb-
dere lapides quoscutique necessarios pon damniil- Ibique nobiles consortes arcani snperioris Videli-
cando tameu atias personas. cet s. Joannes Antoniusquondam nobilis viri s. Riz-
Jtem actiim* pacfcuni existit infer diclas partes zardi S78 ^6 Ai*eano,per se et prpcurailprio npniipe
quod praeiaetits tiiagi&ier.Jacobus •habeat et tiatiere nob. s. Joauijini ejus pa.trui, ut de prpcura.torip
debeat omuem -arj»a.iii*ji*aiB-, quam ponel ct faciet pro constar.e ,dixi.tnianu mei nptarii jnfrascfipti, jjec
cpnstrueniio <et.faciendo djctum pontem, ipsamque noii s. Antenius qhpndaffl nob. viri G;aJ,i]iielis d,e eo-
armatiiratii.de .diftSo.p.ojite a30jo.yere.suisdebitis loco dem loco <excattsa donationis pttre, ffiefC;,,Mjerp,
et .tempof e ei sine ilamno ipsius pontis. simpliciter et irrevpcabiliter ihter vivos dederiint,
- Item quod prseiac.ta conifflun.itasdetieat tiena fide cesSei*unt,transtulerunt, et mandayerujit prajsianti
dare operam et. iextiibere deiiilani diligeniiam in re- B'"•juypni s. Simoni Buccinalo uob. viri s- .Chrislophoro
periende duas sarthias, sive .duasfunes grossas sun)- deStTasoldo ibidem prajsenli pio se suisque haeredi-
et bus feeipienli omnia et singula ipsorum cPiisof.lium
ptibus tatiien:et expeijsis ipsjus magistfi Jacobi,
impetrare lieentiaffi a-sereiiissiijjoidominioVenefia- jiira elactiones reales, pei*soh;a'les,.utiles,.et/directas,
rum exportandi eas ex..civitate Veneijarum, si ctiti- tacitas et expressas, quse vel quas fialjent, habebant,
neri poterit. sett hahere poteBuntin viilaetpeftinentiis.vjllaeCampi-
• Item actum,paatuia, etpforoissum est qupd prae- longi de Strala occasionejurisdiotionis, seu garriius
facta;communilas..del3c&tel .tejjeatiir inyeuire eidem ad ipsosconsortes spectantis et perlinentis in eadeni
magisti*oJacpbo uiiani doiiiuhi ,si*i,epretio per eum y.illa ejusque peuinentiis, videl. festa jn ,ea custo-
solvendo .euro qu&iuof leejis fulcitis, in q.tia dp.mp diendiet consciendi, gaudia, rnultas e.tcpndemnalio-
diotus "niagistei*Jacptius cuui sociis suis, possi.t se nes exigendi, et orania et singuia alia faciendi et
reducere. exei.cendi quse ad ipsos iconsojJlesspectai;e et perti-
. Ltem:actu.o}exastit iater.di.ctaspartes, qucd si ma- nere pleno |jire .digiioscuntur .seu digiiosci possent,
gister Jacabtts rep.erinei lignaroina necessafia con- pro tam de jure quam de coiisuotudineJacientes .et ccn-
afniafciris .et ^tliis heceBsams ;pro ipso opere slituejJteiseumdem s. Simenem.cess,ienariuni;procu-
slffuendoi qjuod .praefacta magpifica Gpinniunitas te- ratpfem aanquam in rem suaiu pfep.riiun, ^et ppnen-
nealur £ac6ie ea cojjdtici per suos sutiditos sumpti- tes in locum eoium ita el tatiteVquodammodo mx-
hus et Lespensishonestis ipsius magistrj Jacobi, et fatus s. Simon cessionarius siio npmine, aclicntbus,
pro pretio kCompetenti;et .honestoper eum solvendo. utiiibus et directis, .facitis et expressis agere, expe-
Postreriio et .ultiiao jie tarioitale ,et difficultafje_ riri, extipere, repiicare, *cnsequi, et se lueri-ppssit
eoifdncendi digna et .alias nes necessarias pro dicto V et-Valeat a quibuscttiique, et-cpntra qqcscuuqiie ec-
ponte construendo opus tantum retardaretur, acium, casiottibus antediotis, et omnia *t singida afia .di-,.
paetuffl;, et prpmissum est inter dictas paj'tes, quod cefe, 4facere, 6t eserGere quemadmedum ipsi praefati
p»efac.ta comjiiunitas suis sumptibus ..et expensis cotisories facere et expreere -poterarit el.poinissenj
haJ),ere.dei)eat.et .tenere ad mmus^duqsojagnos cur- ante hujttsmpdi cessionem et'tfaiislationera, .proniit-.
ruspxaeparatos, quisappellantur 'cufr.us matti. tetftes quoque-pfajfati consortes bessores aiofflhtibus
;Q,uaepaMiia el singttla pacta, promissiones, et quilms*upfa pei* se !eofutiique hseredes.et successo-
ofiligatiories supraseriptas prsefacli domiui ideputaii res, iet cum otiligatipne 'pfflnium ^uorum bPnorum
vice ,et nomine prsefacta?,maghificae ccmiiumitatis, nipfiilitim,statiiijum, praesentium et"futurprum refe-
et prp ipsa ccjiimutiitate cuin ptiiigatione omnium ctioneque-daflinorum pfiihium et expensarum Utis,
bpjiPEum ipsius cotijmunilatis ;mpbiiium et imme- etextta ac inler, se Tsoleinniterobligare antedicto
bilium, iprsesentium;et <futurprum ex tuia, etpfaefa- s. Sifflonicessionafio stipulatiti pro se «uisque hsereT
ctus toagistej' JaGPbuspf.e ,seet isotiis suis magistris, diifitis, attt cui jus sutiffi dari voluerit prsediclam
quos secum saccipiet, .etpre q,uabuspi'omisitderato cessioherii, donationem, tfanslationem, et omnia et
ex altera curii obligatione oniniuni fiohorum suorum sihgula in tioc ihstrumetito conteiita -perpetuo firma,
motiiiiumctimmobiUiinjprsesenriuriJietfutiiforj3m,a'e- rata, grata habere, tenere, observare, et adimptere,
fectioneniqiie damnorutij Qhinium,interesseet expen- et non coutrafacefe,'dicei'e, -velvenire per ge ,vel
sartim lilis,.el extra sitoivicissim hhic inde yeriii ga*a- alium sive alios aiiqua ratioiie vel causa de jure
tia una pars aiteri, el altera ajterisoleiniji stipulatione vel b"efacto, «t ipsam donaliouem nulla ratione vel
elpacto interveniente solemniter proiuisefuiit fimia, ,P ingratituditie revocare sub pcena dupli ejus, sJequo
rala, et grata *habei*e,tenere, attendere bona -fide, lis veLquBestio^itiotaerit,paucioribus solidis quinque
etsitiefraude, et.plenius ebservare, adimplere aun- in singttlis capiliulis tiujtts eontfactus siipuiata ac
quam contradicere, vel contfafacere sub poena SXL- pfomissa, qua pcena «olula vel-non, praesens Aamen
plici eorum, .de qno lis seI*quseslio moveretur, iqtia inslfumentum ac ohnjia iet singula iti eo conlenla,
poena soluta vel non, rata niliilomihBSmaneant pa- •pletiifhi-oblineaht Mtitii* atque perpetiiam firmita-
cta supras.cfipta^ et rpgaverunt aneidiolsepartes, ut tem, etc.
de prsedictis emnibus et singulis pufilietuii confice- Ex nPlis olim Eg. .dpmiiiijacobi Pitlj.iarii chis ac
rem instfumenfum :cum cmni me....et .consiiiosa- notafius sancti •Datijeiis.pr.pfit itivetij manu prepTia
{sJetiMs. ifideliter exlraxi. Ege jacpbus Justa pujilicus impe-
^Pafilicaturetidatin*magistro Jacotip. iiali auctpritate nolafius ejusdeiiaJoci, mesufiscripsi
*• %v ac siguavi in fldenj, etc.
iQUORUMDAMJURITOI,
Jnter cmtera fesUitn^uslodiendicessio et donatio.
ItiJCtiristi!nomine,4imen.Antio a-Nafivitale ejusdem
» An. 1461. Ex charta apud Co: Rayniundumue^.rcano..cit.ip. i&4.
677 APPENDIXSECUNDA. 6?8
XLI, ^' deputatis. pmnia necessaria a.4 dietas armaturas.
a IJECRETiJM GAPlf ULI AQUiLEJENSIS Iteni qtipd dietus mhgistef Mfiertus rion teneatur
Faciettdi capila argentea quorumdam sttnctbfurii pon.ere nisi operas manijales, Prsefacti vej*pdomini
deputati ijuo supra nomine prpmiserunt et se obli-
prmsertim sancli Paulitii. gaverurit dare et exbursarp }psj iijagistr.pAlberto
Die Dotiiihico15 dulii 1494. pro ejus mercede in ratione tibrarum septem cum
Post prahdiuija epngregatp capitulo in domibus diffiidioprp singulo passu ad mejjsui'aijj Venetam:
hatiita.tioriis f everendi domni Doymi decani, in quo ita tamen quod dictus magister Altiertus teneatur
capituio inteffjuerutit ipse domnus decanus, Filippus, laborare muros secundum coionis latjtti.dinem inceptam,
in intrpitii ipsius
Ffanciscus, O.lttis, f homeus, Ja. de Mpritegnaco, quam apparet supra primis
Petrus, Bod. Daniel, et Riehardus omnes canonici, ecclesiae, et quae efiam apparpt siipra aliis muris,
etc. Ibideni p.er praefatos dominos decan.ura, canbni- sliper quibus fuerit necesse liafiricare : et fejieantur
cos, et capitulum deierminatum et deliberatum fuit etiam ipsidcmini deptitati spiyefp et sajtisfacereipsi
construi et fteridebefe capita argentea sanctoram tiiagistrp Albertp prp yacup vuituum secundum con-
Paiiliiii, et Laureniii, ac Sigismundi, et ad hiiiius sttetudinem pmniuin fabricantiuin. Item cphveh.erunf
caprit sancti Paulirii fiat aniio praesenti, fioc est qubddictiis riiagister Albertus jieneatuf accipere pi*o
usqiie ad Pascba prox. futurum, et deinde prpse- ejiis fuerint mef cede vina et blada pro occurrenti pretio,
quaniur atia quam citfiis fieri polerunt. Et qnemad- quae necessaria pro se et opefariis s.uis.Ileni
mo.dum alias fleferminatum fuit copstrui deb.ere,ca- cpiiVeiierunf, quod dictus magistef AJfiej*tushaJiere
pellani saricfi Cariciani srifi clioro clauso in praefafa g defieat pro tempore, quo slatiit ad jatijicam ecclesia
ecclesia deliberatum friit tiodie, quod in prsesenti rinam dpmum cum duebus jectis et plurjjjus secun-
snno jncipiatur coastrui: et cojnmissum fuit reve- diim iridigentiaiiidieti magistri Ajfierii. Item prpmi-
rpaM dbriiinb pbymo decano iariquarii camerarjo, serunt dictinec doinini deputati dare pmnes funes ne-
et .dbriijrioBi.etiarap ejus eptiegsepraemissa ex$&- cessarios, npn ef i*otasac cidellas necessarias
«rueridi,<etc. coristractas : ila tamen q.upddictus magister Altier-
XLH. tus tenafur eas adaplare ad Jatierandum- Jleni diclus
* DOGUMENTUM magisitefAlfiertus fuit cententus acceptare manuales
CONSTRUCTIONIS necessafios ab intra super ejus"mercede : illi vero
tEcciesimmajdris civitdtis Anslrim; qui debebunt seryire a parte sttperiori, stent ac sint
fCencordium inler reverendum dom. Hietoriymum in ejus disjpositionem.
de Nprdys decanum collegiatseJecclesiavfieatse Ma- 279 xLni.
riae Ciyjtatjs Aiuslriae,D. Bemardum -Cbnt,D. Da- * JJESGRJPTIOPRIMI ADVENTUS
nielem de Puppis, et D. Laurentium eanonicos ih-
leryejaientes nohiine feverendi capilufi, et sp. s; BOMJNI -MIRINJGMMANI
jFedericum de Eormentinis Gastaidionem , et s." Ad patriarphalem sederiiUiirieri.civhatis.
-J&uarneiiumde Manzano provisores 'terfaeCivitatis In Dei noriiine, amen. Anno Dpmini 1524, indict.
Austrise pro commujiitate ex tina, et magistrttm 12, die yero Ljinse,ultimo O.clobris, liora 17.
^iberfum de mbnte et magistrum f-rancisciim ejus Ueyef.ertdlssjmusi'n Christp pafef et ,doniinuSj,do-
aep.olem ex alia. Cmitius Gfimanijs diviha provideritia sacrp-
lh'Ghfisti riominej ameh. Anho Nativitatis ejus- sanctse Mafjjjjis Aquileierisis ecclesise palriarcha, Civj.tatis
dem D.ohiininostfi Jesu dirisii rniliesiiho quadriri- peditatu equitatuye cppferlissimo^ijec npn exceUen-
gehtesimotionagesimo.quafto; itidict. '12, di.e qtiiri.io tissimp vii*P dpinihp And.rea Fpsctiip tpfius paifiae
niehsis Apfilis, actiim in jCivitateAustriae"Aqtiifejert- pfieside, cum pfsetbria cpfipfte illi ptiviam faclo ad
sis dioecesisin plafea, pfaeseritibus. editam planitieni in Tprfentis Cprmprii ripa, praer
Jbiqtte fevere&dusdpmiriusHierbnymus de NPfiiys missp ecjuiiatii«ibrpihi Tadei Vuipijrii equitis aui*ati
decahtts coUegiataeecciesise beatae Slariae 'Civitatis et Jeviuin pquiiuhi Iljustfissimi yep^jorum senaljis
Attgffise.D. DanielidePuppis, D.La,nrepliiis deputafi diicis, tbtoqiie-ttrfiis cierp cum Aquijeieiisi, iuppti-
prp feverehdb capitirlo ^CiyitatisAuSifise, fiec nbn catitiurti mofe, pfpdettnte usque ad.pbrtam Poscpjlj,
D. Beriiafdus Gbritinteryeniehs tanquaffl cariohicris, ifiive afi adolescbntulo nimphaii tiabitu -siante ;cpn-
etpro utiiitate capituli, ac sp. dominusl^e.dericus,de cihiiafecitata ode, ejus prseeunte criicigerp, Uj)in;eam
Forniehiihis gastaldio, et 'Guarneriiis dfe Manzano haincui*tiehi.peri,nsignl mulaeInsldens feliciter jngr.es-
piwisor terfae Civitatis Austfise, dominus Ptiijipipus siis est. Cui quideffl mulse insidenti sub unibraculb,
de Pdi*tisiabricarius, et Nicpiaiis Zani la.nquaiti de- sett, ut vulgo dicunt, tialdachino, stalim ad pprtam
pUtali ad tiec : ac clarjssimi dpct.eres D. Erriiatitts ex equjs desilientes astiterepuJdiep Givitatis npmine
de GlaficihiS,et D. Bariplbnieus ife iNPi*djs'iiritefye- niagnifici el prajcjari cives dcmjni Bartfipjpniaeus
nientes taiiqttaffl;ConsiIiarii,et intefpellati ii supfa- Bfugrius, et Jparines Candidus ad utramgue fiatip-
scripiis omiiibusdominis ileptitatis ex titia, et pfpyi- naffi; Hiercnymus Sanctoninus et Pranciscus Mani-
dus yir magister Albeftus afilohtedeP.adua e'x_.alia,'. ipfius a tergo, hi jureconsulti aureis torquibus insignes
causa etoccasione faJlricseecclesiaehiajofjs Civjtatis a collo pendentibus; Sebastianus Monleniacus, An-
Austriseiri hhjim eohveriietiteSjad injfrascripta pacta tonius ManinuSj-JpaimesLuchatelluSj et Laurentius
et eoriveritibriesiJevenerunt, qttod ;dicitts 'iii;agis),er Sacchia umbraculurii gefen tes omn.esprsestantissimi
AUiertuspfbihiat et se PtiiigaVitcbhstfuefe St se;3_i- Civitatis Utinensis bratpfes ;act ipsum revei*endissi-'
fieafb briihes et 'Eihgrijpsjhttfps a.d aititodirieih ne- mum ahtistilenj ad Pertum... <Jfuarium 'usque desti-
eessariam suis vuirlbtiS;,qiii vadunt super colbnis nati, slricti Vestifius,etut vuigp-dicunt, velttteis cr-
positis a parte" cttfibe patriarchalis bmhitius SUis nati, subsequentibns binis magnifico praeside reve-
gumptjJjjisetexpehsis.v dahtibus praediclis dotiiinls reridissiiriisejjiscopisdonihiis Joanne ArgentinolCon-
deputatis ipsi margistfoAl&eftq p.riihjaprsepafamenta cordiehsi, Joajjne "GfijnaijoCenetensi, DanieleRufieo
necessafia, quaead di.ciam iabricain et cpnstittttib- Capruiano, i*auJo Burgascio Nimpsciensi, et Jacotio
neih ppWfturia fuefint. Kem promisit et s'e ofiJigayit Nofdio tJrbinate. Quippe qui per Pas.cojlivicum, et
dichis magistef Mberttis facere et elevare oihries ufrumque foruin ribvumet yetus progressus ad por-
armatiiKis, qttae aid dictam consfitutioijem fUefirit tam cemeterii majoris urbis templi, e regione scilicet
necessafiae* Td.aritiljusBiTniiJiterpraefactis dOffiitiis arigipbfli iCandidiahi,e jpula desiliit lemplum ipsum
"»Ah,.'Ji9|. JJiArcTiivpJLmjileien.cit. p.Li, .?An. 1-S24. Ex jS*fihiVocivifatist Utinensfe cit.
^kd'.'1&:. 'Ctiafta apuil T)'."Lauferitium"aTurre p. 20i
decanum capituli Civitat. cit. p. 205.
679 AD OPERA B. PAULINI APPENDICES. 68(J
ingressurus. Quam quidem purpureis auralisque pha-,A sima consuetudine lucrari singulo die quousque durat
Jeris ornatam aestimationeducentorum aureorum ipso cursus canipaepanes quatuor, et zasias quatuor vini,
patriarcha annuente, eisdem reyerendissimis episco- scilicet duos ad missam, et alios duos ad vesperas,
pis cum pluribusve equitibus et peditibus praesentibus et similiter de vino. Item gallinas duas et casei libras
praenominati magnifici tirbis oratores accepere, et tres in singulas hebdomadas, el simiUter avenae et
pedites inde digressi quo ordine venerant, Saneto- milei simul a die sancti Hermagoraeusque ad diem
nino et Manino aurata antistitis calcaria manibus sancti Paulini, cujus festum celebratur die 11 Janua-
tentis gerentibus vacuo ephippio per vetus ei novum rii circa staria sexdecim, et demum siliginis et fabae
foi*umpeditum caterva comitante et ovante, ad lapi- starium unum ad cursum ut supra, etc.
deas reipublicse palalii scalas deduxere. Quas cum [nter. 9. An in celebratione missarum ea serven-
ipsi dominus Bartholomseus Brugnus, Hieronymus tur, quse in cap. de observandis et evitandis in ce-
Sanctoninus, et Antonius Maninus oratores, et ex lebratione missarum sess. 22 a sancto conciliostatuta
septeffl yirorum ordine ascendissent, ubi aderant et sunt.
dominus Joannes Baptista Tursius, Gabriel Pavonius, R. Quam diligentissime possunt observant praefa-
et Daniel Baldanus coUeghse, ipse doniinus Joannes tum decretum. Verum est tamen, quod seettndum
Candidus jure consultus eosdem affatus hsec ita locu- usum Aquileien. aliquibus diebus utuntur ad altare
lus est : vestibus diversis et diverso modo quam Roraana uti-
« Magnificie prestantissimi signori deputati, que- tur ecclesia.
sta e la cavalcatura con li oraamenti del reverendis- Inler. H. An psallant in choro;.quale offlcium re-
simo monsignor patriarca, la quale per privilegio di B citent; et an juxta ritum Ecclesiaevel more Romaho
questa magnifica citta nel solenne suo primo ingresso celebrent.
hoggi ha donata a noi vostri oratpri et ceme veri mer R. Sex pingues praebendaecanonicales auctoritate
trepolitani deUa nuova aquileia citia Udinese, se- summi pontificis Innocentii IV fuerunt divisaein duo-
cunde la consuetudine della citta nell' ingressp primo decim mansicnariPs, quibus annexum fuit pnus psal-
de' suoi antistiti, la quale noi in detta ragione accet- lendi et recitandi in choro divinum officium. PsaUurit
tando avemo al cospetto delle voslre magnificenze autem et recitant officiumsecundum usum AquUeiae.
condutta, a queUe consignandola, acciocche dispon- Canonici vero Romanum dicunt officium. Missaeau-
gano di ella quanlp Ji piaccia. » tem in ecclesia celebrantur ab aliquibus secundum
Cui idem deminus Bartbplpmseus Brugnus, untis usum Aquileiae: ab aliquibus vero secundum Roma-
ex septem virisomnium nomine respondit his verbis: ium. Omissis, etc.
« Magnifici oratori, ringraziamo infinite volte le Die Sabbati 9 Februarii 1585 post prandium.
magnificenzie vostre delle opere dignissime per voi Congregati otnnesprmfali DD. canonki, elc.
in questa voslra magnifica legalione falte, delle quaU Quia facla fuit admonitio et conscientia ab Ulustris-
questa magnifica citta e per tener buon conto. La simo et reverendissimo dominp visitatpre apestplico
mula a noi presentata, accettemo per nome di que- de dicendo unico officio divino in ctioro et extra
sta magnifica rcpublica, della quale si disponera ehorum tam per omnes reverendos canonicos quam
juante s' habbia a fare. > mansionarios, proposita fuit pars quod continuetur
His peractis mula ipsa eisdem phaleris ornata ad ab omnibus psallere officiumin choro secundum ri-
slabulum equorum in sedibus domini Sebastiani Mon- „ tum sanctaeecclesiaeAquileiensis modo quo hucusque
leniaci proximis a septem virorum sic jubentium prae- " fuit servatum. Extra tamen chorum cum dispensa-
conibus ducta fuit. tione dicatur secundum ritum Romanum donec et
Quae omnia rogatus ab ipsis septem viris, ego quousque reformentur, et typis novis excudentur
Franciscus Slayner Ulinensis Tabellio matriculatus novi libri et breviaria secundum ritum patriarcha-
nctavi ad perpetuam rei meffloriam : prsesentibus ad lem, id quod debeat fieri infra lempus biennii, et ex
Iiunc septem viris traditse nnilaeactum magnificodo- nunc prout ex tunc supplicetur illustrissimo domino
mino Alexandro Raubero, domini Andrese equitis, et patriarchae, ut mandare velit dicta nova breviaria
vice deeano Carinthiae filio, nob. quondam Gabriele patriarchina cbrrigi et excudi. Capta omnibus votis.
de Zucco, dominoNisidoro Sanctorio Spilimbergensi Pag. 189. Die Lunm 18 prmfati mensis et anni.
grammatices professore, s. Martino quondam s. Do- Congregatum fuit capitulum post vesperas IOCPSP-
nadini de Salardis Bergamensi, s. Antenip Tpninp litp capitulari, in qup interfueruut RR. DD. Theu-
Vencionensi, et s. Antonio Tridentino Utini in Vico pelus decanus, Carlevariis, Canussius, Rcnchcnus,
Aquileiense commorante, magnaqiie popularis pedi- Franciscus,Frumentinus, Sbreyavacca, Tritcssius, et
talus mullitudhie testibus a me notario antescripto Andreutius emnes canenici praebendati et residentes,
alla voce rogatis et vocatis, etc. et capituluffl integrum facientes : ubi ex communi
Ege idem Franciscus Stayner qunndam s. Jacobi omnium prselatnrum DD. lectae fuere constitutiones
Stayrteri de Utinopub. imp. auct. notarius pnedictis, prsefati 280 domini visitatoris per excellentem D.
affui et in notatu scripsi rogatus, publicavique manu Othelium syndicum, el alternatim diligenter conside-
propria, etc. ratae, (juaesunt tenoris sequentis.
XLIV. D Ordinationes et seu decreta facta ab iUustrissimo
et reverendissimo in Chrislo P. D. D. Csesare de No-
« EXCERPTA EX ACTIS res episcopo Parentino visitatore apostoiico in visita-
CAPITULI AQUILEIENSIS, tione sanctse patriarchalis ecclesiaeAquileiensis.
Visitatio sanctm ecclesim sanctorum Hermagorm
Quibus quomodo ritum ecclesiaslicum, patriarchinum et Fortunati patriarchalis Aquileiensis.
dklum, reslilui tenlalum est, ostenditur. I. Habet sancta haec patriarchalis ecclesia divinn-
Interrogaliones illuslrissimi et reverendissimi do- rum pfficiorumritus a sancta Romana ecclesia diver-
mini (Caesarisde Nores episcopi Parentini) visitatoris sos, propriumque Breviarium ac Missale, et nihilomi-
appsfplici prc reverende eapitulo Aquileiensi sub die nus iu visitatione compertum est non eumdem in
Veheris, 8 mensis Februaiii 1585 : ex lib. ms. re- divinis celebrandis modum formulamque teneri; sed
rum gestarum peverendi capituli ab anno 1580 ad mansionarios aliosque perpaucos clericos juxla for-
annum 1586, pag. 184.et seqq. mulam Breviarii Aquiieiensis lioras canonicas in
Inierrpgalipnes 7. Num distribulipnes quelidianae choro utrumque psallere sett recitare. Canonicosvero
statutce sint, et an singulis horis distincte assignatae et reliquos ejusdem ecclesiaeclericos officium ritu e't
sint. Breviario Romano pnvatim etiam ipso in choro di-
R. Solent singuli canonici residentes ex anliquis- cere, missasque conventuales duntaxat patriarchali
«An, 1585. Ex Archivo capituU Aquilegen. cit. p. 176.
- 082
681 APPENDIXSECUNDA.
rilu, reJiquas vero more ac rilu Ropianoetiain super $^ qua. Perb si supplica VY. SS. illnsliissime ctie ci
Missali Romano a'sacerdotibus celebrari : atque ita concedanpgrazia, che exlra chorum si possanp legi-
in eademecclesia, atque adeo ih uno eodemquecboro tiinamente retifare i Roinani, e questo sin tamo cfie si
ab eisdem epclesise niinislris"" provvedera di Bfeviarii sufficienteraente.
«lisparem cullum Deo ararilibus
et asino adtiiberi. Quod cum « R. E' cosa sanla econveniente, che si serya il rito
quasi in bovecanonum
sanctissimis decretis, et sanctorum Patrum di quella chiesa tanto anlica et apprqvato,.et tutti si
auctoriutibus, alqtte etiam hujus ipsius ecclesisesla- confrontiiio nell' ollicio stesso. Perb il capitplp si
tulis hac de ipsa re nbn semel perspicue disponenti- prpvvederadi Breviarii di quel ritp. U.clie pclra fare
bus repugnare, el non mndicam in ipsa ectiesia in ;, ccmodamente, sendp pocp fu stampatp in Cpino. Et
qua tanquara in dorae Deiemnia prdine fieri debent - quandp npn si ppssa far altrimenti, monsignor pa-
perlurbationem, summamque in ipso clero cajremo- triarca- procuri che lecito a sue spese tra dui anni sia stain-
niarum ac rituum ipsius ecclesiaeignoranliam, pio- pato,-etintarito sia extra chorumsblamente dir
rumque etiam animis offensionemet scandalum af- l'pfficic Romano. Omissis, etc. ,
ferre dignoscalur : reverendissimusdomnus visitator « Piaccia dunque a V. S. di publicarqueste risolu^
decrevit et declaravit, ut omnes taffl canonici quam zioni al detto e.ipitolo oprando colli rimedii oppor-
mansionarii, altique ipsitts ecchjsiaeministri officiis tuni, che si mettano ad esecttzione nel modo, che
ctiori astricti unum eumdemquein choro et ecclesia sono modefate. Dovra parimente V. S. mettere ogni
psallendi ordinem ritumve Aquileien. teneanl. Qui pensiero che gli aliri decreti fatli dal detto monsi-
secus fecerint, prseter frucluum et quotidianarum gnore visitatoi*e apostolico siano esequili brinina-
dislributionum amissionem aliasque pcenas per sa- ig mente couforme a ia santa intenzione sua, che cosi,
crcs canpnes, apqstolieasque sanciioiies, nec lie.n. vogUonoquesti-miei signori illiistiissimi, poiche le.
ipsius ecclesiaestatufa, grayiter etiam iliustrissimi faliche e sudori-spesi indetta visita saretibono stali
domni patriarchae.ari)itratupuniantur, nisi duorum falti in darno, quando non si esequissero come sr
mensium spatio a publicationepraisentis decreti dis- deve. Che mentre voglio credere V- S. cosi. fafaper.
pensationem aliudve remedium a sanctissimo do- la sua pieta, sendo questo tutto per servizib di Dio
mno noslro, sanctaque.aposlplicaejus sede ebtinue- benedelto, edicotesiejaiiime, resto con'offerifmeie'di
rint. Omissis,etc. cuore pregandole dal Signore la sua santa gfazia ".
Utini die Veneris4 Oclebris1585 (pag. 250). « Di Roma alli 10 Settembre 1585.
Cengregatum fuit capitulum in domo propriae tia- « Di V. S. molto reverenda
bitationis R. D.P. Theupolidecani post vesperas, ete. « Come fratello
Praeterea prsefali demni omnes unanimiter dedita «II Cai^dinaledi
' " Sans. »
"
opera convenerunt i'everendissifflu.mdommim epi- XLV. '. ;- i
scopum Catharenuni vicarium patriarchalem in aedi- i>DOMNIAUGUSTiNIGRADONICI
bus patriarchalibus propriae iri praesenliarum suae
liabitalionis, qui in.ejus manibus reddiiierunt et as- PATniARCH^E AQUILEJEN.
signarunt iiueras iUustrissimi et reverendissimido- Pastoralis pedi donalio capilulo Ulincnsi.
mni cardinalisde Sans Romaedalas, elc. praesenti- . Die Lunse 25 Decembrisi in <iuacelebratur festum
bus s. Franciscode Brixia occonomopraefati domni Nativitatis Doniininostri Jesu Christi 1629. .:•
decani, et s. Joanne Busina de sancto Daniele fami- ^_ lUustrissimus el reverendissimusin Christo pater'
Jiare supradicti doffinivicarii palfiarclialis tesliljus, '''et doihintts Augustinus Gradonicuspatriarcha Aqui--
etc. Qusedeinde litleraeex riiandato ejusdem domni • leien; existens iri collegiataecclesiabeataeMariaeMat-'
vicarii per Egr. Bolaua vice-cancellarium curisepa- jbris civilatis Utini, quaeplena populpexistebat, dum
triarchalis ibidemalla voce fueruutiectae praesentibus vespefe solertiniiitu caneientur, finitoprimoPsalmb
el auscultantibus praefatis domnis decano el canoni-' jussit mihi cancellario ad hoc ad sedempatriarcha-i
cis, et eisdem fuerunl inlimatoBproiil in Aetu ejusdem lem, ih qua dominatiosua illuslrissima'pontificalibus
Egr. Bctanae, elc. ornata indumentis consistebat, consedenlibus hinc,
Sequitur tener litterai*um,~de-quibus supra. irideadniodum feverendis domnis decanp et canoni-'
t AJmpltp reverendo sig. comefratello il vescevo cis ejusdeffiecclesisesacris vestibus de niore indutis, i
di Catharo vicario d'Aqtiileia. • vocato, ut adnotare deberem, qualitef ejus iUustrissi-j-
« Molloreverendosig. comefraiello, ma dominatio hac solemni feslivitate, qua Christus
Dominusexbeata Maria virgine-nasci dighatus est,
«II capitolod'Aquileiapei*duicanonici procuratofi volens ampris, qup admpdum reverendum capilulum
mandali a li mesi passati qua a posta ha.falto spnr- ejusdem ecclesisepresequitur, signuni aliqupd dare,
gere a quesla sacra congregazioneabuni capi contro et praedilectionisaffeclum evidenter ostendere, -ipsi
aicuni decreli di monsig. vescovodi Parenzo visita- admcdum reverehdo capitulo donavit baculum suurir
lore apostolioo in cotesto patriarchato, e se Jjene li paslorale argenteum ibidem existens, quo in majori-
decreti sono stafi falti santamenie e con buono e bus solemnitatibus utitur, ul perpefuo in hujusmodi
santo fondamentoda quel prelato, la cui pruderiza e praedilectionissjgno inter pretiosa capituli conserve-t
fiortiacongiunta col zelodei serviziodi Dio benedeltp D tur ad usura tamen semper et ejus domiuationis il-
e assai notn; nondiraenoquestimiei signori illustris- lustfissiinae,et fufttrorum patrhrcharum. pe et su-.
simi dopo d' aver sentito piu volte li detti procura- per quibus rogatus fui ego notarius pufilicus et
lori, et benissimovisto detti decreti, bavendo sopra cancellarius hoc prsesenspublicum conficere inslru-
essLfatjtpmatufa considerazionee con diligenle.dir. •-mentum.'-" • • ••-. - • ...-....-..,.-.—•-..
scorso pesato bene le qualitadi de tempi e del paese, Actumubi snpra praesentibus multis, et inter lios
e per altri buoni e giusti rispetti haano, fatlo sopra , admodumreverendo,MarioZerjjo canonico Feltrensi, ,
essi la moderazione, e risbluiibne,' clie qui/ maritio<a- NN.'DD. Thoma ppiliiretb, el Mario Turso familiari-
V. S. annotata sotto'li stessi eapi -datidaesspjcapi- -*bus!domiiiatipiiissii8eiUustrissimaeetaliis,etc.
lolo. 1. Nel primo decrelo obbliga II chierici -a dire Ex notis quondamsp. D. Bernardini Amutii nota-
l'pfficiosecqntjoil rito il e
Aquilejese, che impossibile rii collegiatihujus civitatis,; nec non-cancellarii paw
hbrail.poter esequire nori essendo in.quellaJpatria '; itriarchalisAquileiensispraemissumdonatiohis iristrti-
piu di ijreviadieciriiAquilejesi, ne rilrovaridosenein menlum Gaspar GazoldiusA. V. canceilariaequepa-
alcun luogoda vendere: e quelli pochi sono appresso triarchalis Aquileien. notarius mahu propria extra-
li mahsionariivecchisenza registro e numerb di cafte xit, seque rogatus in fidem subscripsit.
o rubriche, non essendone stampali da cento anni in Utini d;e 9 Aprilis 1661.
« Hsecnon nacta sunl.effectunj. Nam ritus nunc
est aboUtus. apud Co: Laurentium AsquinuroCanonicumUlinen-
cil. pag. 204.
b'ka. 1629.Ex ArcbivoCapituli Utinen. cstCtiarta
PATROL,-XCIX. 22
(J8S POET^E S.VXONIS 684
XLVL Hic riduarum Clypoeofracto,
» VERSUS PAULINIDE HERICO Summa consoJatio, Cruentala rompbea,
DUCE Praeter quam miiliis Lanceae suronio
Carus sacerdotibus, Relunsona jaculo,
>>Mecnm Timavi Polens in armis, Sagittis fossum
Saxa novem flumina Subtilis ingenio. Eundis saxa forlia
Flete^per nevem Corpus ingesta
Forites fedundantia. Barbaras gentes
Domuit sarvissimas, Contrivisse dicitur.
Quavsaxa glultit Heu quam durum
Unda ponti lonici Cingit quas Drauva,
Histris Sausque Recludit Danubius, Quamque triste nuntium
Tissa c. Culpa MaruvioA? Cejat quas juncp Illa sub die
Natissa e Corea PaJudes Meotides, . Deflendapercrepuit,
Ponti coarctat Nam clamor inde
Gurgiles Isoncii '. Quas unda salsiflui, Horrendus per plateas
Herjco mihi -Italmatiarum Lacrymis dignus,
Putce riomen plangite, Quibus obstat ferminus. Genuitque trislilia
Syfmiuffl Solla, Turres Stratonis i • Ejus per verba
TeUUsAquilegiaCj Limitis principium • Mors.... exposita.
JuliiFofus, Scit Hieinetiis, Matres, mariti,
Carmonis g ruralia, Straciae qui cardinem Pueri, juvenculae,
Iiupes Osopi h A se sequestrat Domini, seryi,
Juga Cetenensium, Utraque confinia Sexus emnis, tenera
Nastensis humus, HoecAustro reddit, iEtas, pervalde
Pioret, et AJbengamis ». - Sacerdotum inclyta"
Haecrefundit Borese,
Nec tii cessare Teridit ad portas Caterva; pugnis
De cujus confmio Quaedicuntur Caspie. Sauciala pectora
Est oriundus Htus Crinibus vulsis
Urbs dives argentea LibycUm Ululabunt pariter.
Qub redtindant maria,
Lugere multo • Monsinimici < , Peus oeterne,
Gravique cum gemilu Laurentus k, qui diceris, Limini ,qui de pulvere
Civernfamosum Vos Plasmasli tuam
Perdidisti nobili super unquam
Imber, ros, nec pluvia Primos ad imaginem
Germine nalum, Descendant, flores Parentes noslros
de
Clafoque sanguine. Nec teUus purpureas, Per qubs pmnes roorimur*
Barbara lingua Gcrminet humus Misisti tuum
Straliburgus diceris : Nec ffuctus tfiliceos. Sed dilectum Filium,
Olim quod nofflen Ulmus nec Vitem Vivimus omnes
Amisisti celebre, • • Gemmato cum Per quem jnirabiliter.
lloc ego tibi -- . pampino
Reddidi mellisonum Sustentet, uyas Sanguiiie cujus
Nec in ramis pendeat, Redempti purpureo
Amici dulcis Frondeat ficus Sumus, sacralam
Ob amorem quifuit Sicco sempef siipite,. Cujus carnem sumimus,
Ijacte nutritus Ferat nec rubus llerico fuo
Juxta flumen Quirnea. Mala granis ptinica, Servulo melliflua
EcClesiarum Prb matfe -sutus Concede.quseso,
Lafgus in donariis, Nec"glotius.castaneas. . Paradisi gaudia,
Paupernin paler, Ubi cecidit Et hunc et ultra
Miseris subsidiura; Yir frontis in praelio, Per immensa saecula.
'"*Apud Pezinm, Thesaurus Anecdolorum, ex co- 3 auctusque aliquot amnibus et Natisonefluviom Ter-
dice sancti Martialis Lemovicensis 76, nuncRegio. gestinum lafiitur.
1*Sic dividuntur carmina in manuscriplo. 8 Carmon locus in Messenia, et templum Apolli-
• * Tissa, arx inter Cephaletum et Amestratum. Si- ' nis in Laconia, in Achaia vero flu.men,ct moiis ii»
JiUsJib.iv, v.268. Peloponeso. . . , - .
11Marruvium nunc! MorSe, caslruin Aprutii inte-" h Osopium, urbs Carnorum.
ribris prope Lirim fluviurii,quinque millibus a lacu i Aibergaunus vulgo Atbengain Liguria.
Fucino. De eaVirgilius, lib. vn jErieid. i.-Turris Stratonis videtur esse Caesarea Palocr
•*Natiso Venelioefluvius; figat Forum Julii. Ejus stinae.
fons Aquileiamperducta Natisa dicitur. - k,Latirentus civitas Latii, non procul a Lavinio.,
1 Isonlius fluvius Cafnorum : orilur Ih Cafniola,
vomM SAXONIS
VITA CAROLI.
iialvator mundi, postqtiam de Virgine nasci D Haud retractdriles dominose subdere lali;
Dignatus, nostri se corporis induit artus^ Exceptis lantum paucis, quos forte prioris
Evolvit septingentos rola temporis annosi Magnusamor domini cum coniuge fecerat Cius
Et decies septem, sed et unus pene peractus El natis remanere, quibus comitata petivit
Insuper annus erat, cum iure monarchia regni ltaliam, sperans se degere posse quietam
Francorum Carolo divinitus est data magno. Sub regis Desiderii muniraine vitam.
Narn Carolomannusfrater decesserat eius Rex autem Carolus celebravit iu Altiniaco
Presentis iam supremis prope partibus anni. Natalem Dominj, nec non paschalia fesla.
Et Carolus villam, quae Garbonata yocatur, Anno 772. lndict. 9.
Adveniens, summos proceres oranesque poteiites Paulo Romane defuncto praesule sedis,
Fralernae quondam partis susceperal illic, Suscepil post hunc Adriahus ponliiicatuia.
fiS7 POET^: SAXONIS GR8
Et rex Wormaliam Carolus collegit in urbem A Cuiusdamtorrertis, erat qui proximus illis,
Francorum proceres ad conciliumgenerale, Sufficiensexercitui prorumperet unda.
Cum quibus ut bello Saxonesaggrederefur His geslis cum rex Wisuram venisset ad amnem,
Decrevit; a quoiiiam Saxonum proxima Francis Obsidibusbis sex ipsa de gente receptis,
Adiacet ad Boream tellus, vix limite certo Ad patriam r-idiit magna cum prospentate.
Divisi gentis fines utriusque cohaei'ent. Anno 775. Indict. 10.
Que tum viciuae quo plus regione fuere, Missis legatis, Adrianus papa sacratus
Tanto seiunclas animis discordiafecit. AuxiliumCaroli studuit deposcere magni
Finitiraos sed enim per agros ulrimque solebant Adversus Langobardos, quorum fuit iUo
Assidue fieri cedes, incendia, praede. Tempore rex Desiderius; nam valde premefiat
Saxonum nalura ferox et pectota dura, ImprofcaRomanoshuitis violentia gentis.
Ferre iugum Christi nec dum dignala suave, Efquia trinc ilUpars maxima subdita regni
Deraoniconimium fuerant errore subacta. Italiae tolius erat, terrasque per illas ,
Chrislicolaevero iam longo tempore Franci Scilicet hostiles, non quenquam millere f tute
Catliolicamtenuere fidem, multisqueper orbem Romanus praesul potuit, qui tramile reclo
lam domhiabantur populis,'quibusundique fulti, D Francorum terras petei*et,conscendere naveni
Precipue virtute Dei, quem rite colebant, Fecit apud Romam legatum nomine Pelrum,
Hanc unam poterant nimirum vineere gentem. Ut mare circuitu longo fluclusquepererrans
Que nec rege fuit sallem socialasub uno, Susspectumvitaret itaer : sic sepe videtur
Ut se militiac pariler defenderet usu, Tucior oceani fervor pelagique procella,
Sed variis divisa modis plebs omnis, habebat Quam menteshominum, quas turbida commovet ira.
Quot pagos tot paene duces, velut unius artus Hic igiluf Petrus Roma directus ab ui*be,
Corporis in diversa forent hinc inde revulsi. Per mare Massiliampetiit, longumquedeinde
Sed generalis habet populos divisio ternos, Preteriens iler, in villa Tiieodonevocala
Insignita quibus Saxonia floruit olim. Insignis Caroli pietatem regis adivit,
Nofflinanunc remanent, virtiis antiqua recessit. Orans devote satis, ut defenderevellet
DeniqueWestfalosvocitantin paiie manenles EcclesiamPetri, summus qui claviger aulae
Gccidua, quorum non longe terminus amne IUiceleslis dare praemia maxima posset.
A Rheno distat; regionemsolisad ortum Nec nen poniificis.tupcurreretanxielali,
i>feihabitabantOsterliudi.quos homine quidam Romaniquesimul populi mala plurimapassi,
^ Cui libertalis iam spes, vitaeque tenendae
Ostvalosaliovocitant, confiniaquorum
. lnfestant coniuncla suis gens perfida Sclavi. Unica posl Dominum,tanlum restaref in iSo.
Inter praedictos raedia regione moranlur Talifius auditis, causam rex protinus omnem
Angarii, populus Saxonum terlius; horuni' Sollicitovolvens animo, Salis aflbre iuslum
Patria Francorum lerris soliatur ab austro, Perpendit, gratumque Deo, defensor ut ipse
Oceanoqueeadem coniungitur ex aquilone. Sedis apostolicaetotis pro viribus esset.
iilanc igitur Carolus slatuit sibi subdere gentem. Atque Suo siatini i*egnocollegit ab omni
Nec mora, cum lotis Francorum viribus ipsam Roboris inmensi variis ex gentibus agmen.
Aggressus, late ferro vastavitet igni. Quodsecum ducens, Genuampervenit in urbem, .
Caslellumnaturali munimine forte Quarrirapido cursu Rhodanuspraeterfluit amnis; •
Valde, mantt quoquc firmatum, quod barbara lingua Tum geminoLangobardos invadere bello
NpminatEresburg, vaUdpcum robore cepit. Decrevit, populuraquesuum divisit, et unam
Gens eadem coluit simulacrum, quod vocitabant Gum duce Bernhardo partem praeceperat ire
Irminsul, cuiussimilis factura c columne' Per monteraIovis — id nomen vetus indidit error —
Non operis parvi fuerat pariterque decoris. D At reliquam per Cinisiumrex duxerat ipse.
Hoc rex evertens, mansit tribus ipse diebus Transcensis igitur horrendis Alpitius, instar
In castris iuxla positis, tum continuato TurbinisAusoniaeduplex exercitusarva
Aestatis fervore diu, caeloque sereno Irruerat, late regnum vaslans opulentum.
Ardebant agri, nec in ipsis foutibushumur lamque metus cunctos Francorum perculil ingens.
Ullus erat, multo squalebant d pulvere rivi. Nam Desiderium,primo qui bella parabat,
Iamqtie fatigabat graviter regalia castra Se fruslra Carolo sperans obsistere posse,
Aucta calore sitis, sed vis dedit.omnipotcntis, Congressu necdum facto, terrore fugavit,
Cui placuit * fani subversioitista profani, Et clattsumTicino, cui nunc est Papia nomen,
Ut mediantedie subito per concavasicci ' Regius admotisexercitus undiquecastris
a Ex Einhai*diVita Carpli, cap; 7. d Manusqualebanll.-
11Reinecciusetheibmtz., inliqbitqntOsterlingi. 0 Cui plactih 2. Antiquamlectionem divinarenon
c Factura similiscod. Reiiiecciiconjecttira,factura
amplius licet.
timulque columna, rejecla, Leibhilius sola vocaliu- i.f\.,ltilo.
lorum transposiliouelocuinsanavit.
689 ANNAL. DE GESTIS B. CAROLl MAGNILIBRl V. — VITA CAROLl. —LIB. I. 690
Obsedit, variisque modis per plurima lefflptans A Quos experlus erat fidei vel foederis omnis
Tempnris hiberni spatio molimina tolo, Immemores, nunquam sub pace quiescere velle.
Non urbis poterat muros irruropere ferro. Hinc slatuit, requies illis ut nulla darelur,,
Anno 774. Indict. 11. Donec gentili ritu cultuque reliclo,
Tales Italicis dum res agerenlur in horis », Christicole fierent, aut delerentur in aevum
Saxones sibi contiguos invadere fines 0 pietas benedicta Dei, quae vult, genns orirae
Ausi Francorum, pagum qui dicitur Hassi Huroanum fieri salvum, quia noverat tiuius
Praedanlur, flammisque sinral populantur el armis. Non aliter gentis molliri pectofa posse,
Quos animavit ad hoc longinqua profectio regis, Discerel ut cervix refleclere dura rigoi*em
Credenles ulciseendi sibi tunc fore tempus Ingenitum, miiique iugo se subdere ChristK
Damna, prius pef eum que roaxima suslinuere. Ob hoe doctorem talem fideique magislfum,
Qui tamen usque Ioeum qui Fridestilar vocitalur Scilicet insiguem Carolum donavit eisdem,
Progressi, quandam eupierunt tradere flammis Qui fiello premeret, quos non ratione domaret,
Ecclesiam, quam sacravit Bonifacius iltic Sicque vel invitos salvari cogeret ipsos.
Martir et anlisles Cbristo dilectus in aevum.. Hoc inspiratum cordi divinilus eius '.-•
Hoc frustra nisos facinus complere nefandum, B Ulile censiliura cemitantur strenua facla.
Invasit subito terror divinitus ingens, Quippe duces pinnisque siroul delecta iuventus
Atque fuga turpi trepidos repedare coegit Ad Duriam vicum prcperant: ham rege iubente
Ad patriam, quos non lrastes, non arma fugarunt.. Illic cenvenlus populi generalis halielur.
At rex, dispositis legionibus ad Ticinensum b Atque dehinc grandi transmisse flumine Rheno, -
Obsidioneiugi populum belloque premendum, Saxonum.CaroJus fines IiostUiterintrat.••
Orandi causa Roine loca sancta petivit. Ac priino Sigiburg castellum coepit, et inde
Illic supplicibus volis ex corde peractis, Eresburg petiit, quam captam diximus urfiem.
Ad Ticinum rediit, que iam certamine longo Sed ne praesidio Francis fore posset, eandein
Fessa repugnandi vires amiserat omnes. Indigene destruxerunl: hanc denique rursus
Dedita luni Francis haec urbs clarissima, cunctis Munivil, posuitque suas illic legiones; - - ;
Exemplo fuerat reliquis; nam protinus omnes Inde gradu celeri Wisuram pervenit ad amneni.
Tradiderant Carolo sese concordifcr urbes Cui iuxta montern qui Brunes-berg vocitatur,
Eiusdem regni, quod iam sibi iure suhactBni Obvia magna fuit cupiens obsistere turba,
Disposuit, quanlum poluit pro leinpore tali Ne fluvium transiret, et fioc conamine casso.
Ad sedes eleiiim cupiens remeare paternas, *" Fugit enifflprimo statim certamine pulsa,
Accelerabat iter, secum ducens memoralura Innumerosque die ferrum prostraverat illo, •
Italiae regem, noviter quem coeperat armis. Inde movens Carolus regiones venit ad illas,
Hic humanarum yideas ludibria rerum, Quas Osterliudic retinent, seditque locatis •
Quam vario cursu vitae rota volvitur huitis : Ad fluvium castris, qui riuf.c Ovaccravocatur.
Hesterno Desiderius diademale regni Tunc illi quidam, qui.de primorifius eius
Floruit, en hodie est pauper, captivus et exul. - Gentis erat, supplex occurrit noroine Hessi,
Filius illius, coguomine dictus Adalgis, Partis et illius pariter plefis obvia tola
CumLangotiardis in eo spes ampla maneret, Venerat, obsidibusque datis quos iusserat ipse,
Difiidensrebus palriae, se conlulit inde Se sei'vare fidem regi per maxima spondent
Ad Constanlinum, Grecorum sceptra regentem; Iuramenla. Quibus cunctis hoc prdine gestis,
A quo patritius praeclaro munere factus, In pagum rediit, quem dicunt nomine Bukki.
Hoc in honorc suae permansit ad ultima vitae.. Ulic occurrere duces simul Angariorum
Rex autem Carolus veniens, dum cognilus eius Cum populo, siffliUquemodo regalibus pmiies ,:
Veloxadventus nec dum Saxouibus esset, U Dum parent iussis, iuramenlisque fideles
Fecerat, ut triplex exercilus in regiones Se fore confirmant, reditum parat ilico yictor.
IUorummissus, niullis affligeret ipsos Interea iuxta Wisufam dimissa manebat
Cedibus ac praedis, Joca denique plurima vastans Pars exercituum regis, locus ipse vocatur
Uinc est cum spoliis victor regressus opimis Hlidbeki, quo castris idem sedere Jocatis.
Anno 775. Indict. 12. Sed male securos res prospera.fecerat illos,
Rex hiemis tempus ducens iu Carisiaco, Qua rex usus erat^.cum cunctis hostibus esset
Noininequo quedam regalis viUa vocatur, Terrori, iam tunc audente resistere nullo.
IllucFrancorum proceres totumque senatum Hinc erat in.caslris cautela remissior illis,
Convocat,ac multum tractans de rebus agendis, Ut possent nimia Saxonum fraude noceri.
Et variis, quibus indiguit res publica, curis,. Sol summo coeli pronus vergebat afi axe,
Inprimishoc consilium perhibeturinisse, Et vesperlinas iam tendere coepil ad horas;
Ut iugiter bellum Saxonibus ingereretur,. Tunc ul equis quidam deferrent pabula longe,
Jd est oris. « R., Osterlingi.
1 Tieinensumgenil. plur.; Reinec. Ticinensem
691 POET/E SAXONIS 682
De castris prius egressi pariier redifrrunt. , Hic i*umorCaroH"cum primum venit ad aures»
His se Saxonum quoddam permiscuit agnien, Convenlum procerum fieri praecoepit in urbe
Fingentum semet sotios animoque fideles. Wormacia, slatuitque moras imiectere nullas,
Tum s.equisque novo blande sotiafiat amleo^ Quin lueret tanti sceleris gens perfida pocnas.
ilcstis qup saevus laiuit sub nemine teclus. Efgo suis exercitibus rex undique lectis,
Adtiibjtumque fidem verbis fallacibus auget Conatus celer hostiles praevertilur omnes^
Obsequiuin; cuncti simul in commune laboranl, Temptavere quibus primo defendere sese.
Pars subvectat onus.viridis simuj utraque foeiii. Nam fonles adiens, ubi Lyppia nascitur amnis,
Sic introgressi Francoruin casli*adolosi, Repperit ex ipsa numerosas gente catervas
Quod vi non poterant, egerunt arte; sed olim IUic coljeetas, humiles veniamque precaptes,.
E.stdiotum«Dolus an virtus, quis inhoste requirat?» Quod non servassent anno promissa priori.
Depressos somnOFrancos instanter adorti Cum vero Carolus clemens ignosceret illis,'
Saxones, cae.iem nimiam feeere feroces, Complures, domino se Christo credere velle
Donec discusso tandem torpore soporis, Spoadentes simulacrorumque relinquere cultos,
Quidam correptis obstare viriliter armis Purgari iussit sacri baptismalis unda,
Co.eperurit,pugnaque de lrinc utcunque remota, 3 Servaiideque ilerum Ddei promissa recepit
Scilicet ex pacto, quod tanc angu&tiatalia Obsidibus iirmata datis, quibus ipse volebaU
Piclabat, hostes celeri rediere recursu. Eresbui*giterum firmat munimine forti,
His rex auditis illuc properare salegit, Et iuxla fluvium quem Lyppia diximus ante
Atque satis velox fugientuni terga secutusi Castellum condens aliud, complevit utrumque
Prostravit multos auctores criminis huius. M*litibuslectis; tum Gallica rursus ad arva
Hinc ad Weslfalhos. veuit, slatimque receptis Regrediens^ hiemis tempus transegit in aula^
Obsidibus, qups. tradiderant, abscesserat inde: N.omenHeristajli dederat cui barbara liugua.
Ac suscepit cvans. redeunlem Francia regem.. Anno 777. Indict.. 14.
Anno 776. Indict. 15. Aspiranle novi placido. cum tempore veris
Ctimque dpmum rediens'princeps iter acceleraret, lloirida iam transisset fiiems, rex Novipmagum *
Comperit AuSoniis in partibus esse lirannum, Advenjeiis, celebravit ibi soUempniapaschae.
No iiine Hrcdgauditm, nuva qui mplimina temptans, Tum quia Saxones suspectos d semper habebat,
Neo, quem rex illi dederat, contentus honore, Haud dubitans, illos pro liberlate tenenda
ItaUae Iatum voluil sibi subdere regnum. Artibus acturos variis quodcumque valerent,
Quippe ducem comitemque Foroiulensibus ipsum C Et nisi continui premerentur pondere belli,
Conslituit Carolus, primp cttni cjara triumpho. Foedera rupiuros, secum condicta frequenter,
De Langobardis victor vexilla revexit. Rursus in illorum patriam fortissima ducit
Huic nimis ingratus dono male sollicitabat Agmina : conventum placiti generalis liatiere.
Urbibus ex mullis, populps, ac fecit ut ad so Cum ducibus se velle suis denunciat illic.
Deficerent, iustc Caroli spretp dominatu. Tanto concilio locus est electus agendo,
Hos ut compri.meretraatus, nil ipse moratus, Quem Pathalbrunnon vocitant, quo non liatiet ips-st.
Strenua quam eeleri raptim vocat agmina iussti, Gens alium naturali plus nobilitale
Cuffl quibus Italiam properans, meriioque lyrannuih lnsiguem, qui praecipuae redimitus abundat
Interitu plectens, urbes servare receptas Fontibus et nilidis et pluribus, el trahit jnde
Fraiicoruin comites, quos ipse locabal in illis, Barbaricae nomen linguae sermone vetustuni.
lussit, et iit venit, velox sio inde recessit. Tunc ibi villa fuit tantuni, nunc ponlificalis
Vix Alpinarum nivium iuga proxima caelo Ecclesiae constructa rtitet cJarissima sedes..
Illi transgresso tristis fuit obvia fama, Qtto Cafolus veniens, collectos repperit omnes
Eresburg referens tirtiem, quam coeperat olim Paene duces, populumque simul, totumque senatum
" Saxonum, nisi quod quidam Widokindus alinde
Militibusque suis mandaverat ipse tuendam,
Saxones expuguatam eoepisse, suumque Aufngil, regem veritus; nam conscius idem
Expulsum fore piaesidium violenter ab illis. Audacis sibiniel facti multique rcatus,
Tum.Sigiburg a aliud multo eonamine castrum Sifridum petiit Danorum sceplra regentem.
Oppugnare quidem studuit, hec vincere quivit Porro duces illic alii cum plebe gregati«
Gens eadem, cupiens ab ea regis Jegiones Suppliciter cuncti veniam pacemque petentes,
Pellere; sed pugnae populus Saxonicus histans, Paruerant r^i sub tali conditioiie,
A tergo circumvenlus fuit atque fugatus, Ut cuncla scelerum dimissa mole priorura,
piterius b positis siriiul erumpentibus, alque Si post auderenl eius violare statuta,
Incautes pjaga facile sternentibus ampla. Libertate simul prisca patriaque carerent.
AimO DOMINIDCCCIX.
'.
''SAKGTCf-iSiaieEBTUS
ABBAS MURBACENSIS.
'
NOTITIA HISTORICA IN SANCTUM SIMPERTUM.
{Ex Fabricio,Bibiiolh.med.et hif. Latinil-tis.)
Sindpertus vel Simpertus, abbas Murbacensis et episcopus. Expurtgurit eum ex serie abbalum Murbacen-*
siurii Gabr. Bucelinus etCar. le Cointe Ahnal. Francofum; restiluit autem illuin Mabillonius.
De episcopatu ejus nonomhia huC usque fuerunt clara. MabillPnittssedem ip<-iignotam dicit; Auctores
Hisioriselilteraria. Gallise, tom. IV, p. 562, eum episcqpumAuguslanum an. 809 mortuum dicunt. Melius
Eccardus Rerum Francicarum xxv, 46, 47, ex variis docunienlis ipsum Ratisbotiensem, et am 791' defun-
Ctumesse, asserit.
Ejus Epislolam Encyclicam- admodum brevem edidit Mabillonius, Annal. p. 418, cui accedit alia
salutatoria. Repiaria statuta monasterii MurbacensiStedLit Bern. Pez. lomo II Tbesauri Anecdotpruffl
noTrssimr, p. 72.
SANCTI SIDIPERTI
In nomine Domini amen. Noverint universi pra> l destiharurit.venerabilem et egregiuffl virum fratrcni
sens publicum instrumentum, infra scriptorum re- Joannem Naburg sacrse thedlogiaeprofessorem ei de-
gularium statutorum et cajremoriiarum tempore crelofum doclorem, monachum praidicti m6nasl6rii
sancli Simperti episcopi Augustensis ac abbatis mo- et prseposilufflecclesia?.beatai Virginis in Murbaeo,
nasterii Murbacensis proniulgatorum pariter et ob- qui ob sancti Simperti et abbatis honorificeritiam
servalprum transumptum seu transcriptum conti- adiit monasteriufflsancti Udalrici in Augusta Ordirtis
nens, inspecturi, quod. anno a Nativitate Dofflini ejusdem, et, ut idem asserebat, quod lajta inibi hu-
Incarnalionis millesimo .qiiingentesiriio, indictione militatis fronte fuefit stisceplus. Inter colloquenduni
terlia, die priuia mensis Maii, hora ipsius diei oc- abbas sancti Uldalrici et nonnulli alii Palres regulari
laya vel quasi ante meridiem,.in loco capitulari mo- pollentes institutione sancti Simperti"(ut decei) debi-
nasterii Murbacensis, serenissimo principe et doroino lum honorificentiai cultum ampliare cupientes, pfa,-
domino Maximiliano Rpmanorum rege fejiriter re- iibato doctori ac monabho humiliter siippUcaruhi,
gnante, in mei nptarii publici testiuraque infra scri- quatenus regularia, inslituta tempore sancti Simperti
plerum, ad hec specialiter vccatorum et rogatptum, custodita, et ab eodem pfomulgala transumi et tfans-
prajsentia persenaliler constituti reverendi, honqra- ferri faceret, et ab abbate Murbacensi fieri impelra-
biles ac retigiosi vifi domini Wallhems de "VyUtspergBfet.
' atibas, Leontiafdus de Reicheristain dfecanus,et capi' Uride praedicti reverendi, honorabiles ac religiosi
tulum, seu conyehtiisecclbsix, seu mohasteriiimpe-. "yiri domini abbas, decanus et cpnventus antedicli
rialis saricti Lebdegarii in Murbaco, ad Rohiahairi monasterii Murbacehsis piis ajipuere votis et yeritatl
Ecclesiairi riuUo medio. perlinentis, ordinis sancli nPn deesse, et magnificumvitaeac famce decus san-
Benedicti Basiliensis dieecesis, proposuerriht et ve- cti Siraperti Dei intuitu, qui gloripsus est in sanctis
ruin'esseasseruerunt,quodannoindictionis,utsupra;, "suis, propagare ctipientes.statuta, cajfemonias san-
die prima inensis AJirilis, propter evidenles.et ur- cti Simperti, illibatam vitam piarum'aurium a.difica-
'
gentes necessitales dicti monasterii Murbacerisis, tionem docentes, in una vetusta rbtula seu charta
nec nou ob prseceptum regale abbati praefatofactum pergamena exarata, certa, sana, integra, illxsa, in
"ad dietam sacfi
imperii principibus in Augusla prx- nullis characteribus rasa aut caduca, tunc irtlhino-
"fixam, micisteriaiium ipsius monasterii certa scieri- tario subscripto ostenderunt, prsesentarurit atque
tia et Cxpressa volunlale accedente ad Augustani "dederurit, meque in prsescntia testitiiri subscriptorum
*,* S; S_MP_iSfl ABBAflSIMURBACENSIS 74Q
in aliqua meditatione lectionis
dctiita -tiffl jnstantia requisierunt, quatenus abfialj.jA-prselerfflittatur, qui
et cpnventui sancti Udalrici in Augusta*ubi sanctus - divinae tempore ordinato occupatus nort sit, veftii
rotu- ut scholastici, postquam" psalmi, cantieaj
Siropertus lumtilatus esse dignescituri eamdem tran- graliaj memeria.
lam regularium slatuterum et cseremoniarum et hymni cemmendata fuerint, regula ppst
scribere et in puUficam.formam, redigere velleffl3>in fegute textum cpminitii, interim vero historiam di-
finem, ut eisdenS eopiis aulheriticjs,tahquam foiulse, vinae ahctoritatisiel •exppsllbresejusj nec neh et cpl-
originaii cbram quibuscunque personis cujuscunque Jationes Patrum et vitas eprum Iegendo, magistris
stalussive [Cod>,status sui] pr__emineiitiavexslite- eorum audienlifius percurrant. Postquam vero in
rint, slettir et credatur. istis probabiliter educali fuerinl, ad artem litlera-
Quam quidem rolulam sive ctiartaffl pergamenarri tufoe et spiritales se transferant flofes. Qui vefp de
Vetusta liltera exaratarri recepimas, vidi ac de verbb . liabilu ssecularicpnyersi nbtitia Jitterarum indigent,
ad verbum transumpsi, transcripsi, et copiari, debita post earum cognitionem oralionem Dominicam et
cum collalione per me cum eisdenl facta, feci, nihil- symbolum, et sic deinceps pcenitentium psalmps,
addilo vel mutato quod facli mutet substantiam aut ppst hoecreliquos , usque dum vita et virtiis suppetit,
yariet inteUeclum, ipsamque chartam sive rolulam discere non desinant.
de B Tertio, nt oroiies oflicitimsancli Benedicti faciant.
regularia slatula sancti Simperli coniinentem
ad verbum satis alta, clara et inlelligibili voce Quod: capitulum illis observandum convenit, qui
yerbo
testibus astantibus perlegi, tenorem, qui sequiiur hactenus Romanoe J_ccJesiseofflcio sub monachico
conlinentem. habitu degentes usi sunt. Nos vero, qui ab ipsis pene
cunabulis a majofibus noslris eruditi in eadem dis-
tieauiaria decreta a sancta synodo in Ftancia jussu
CafoliMaqni patrkii et regis Romanotum celebrala, posilione vixifflus, quidqiiid menli occurrit, qubd
ad memorimnverboet scripio praseniibus frulribus negiigentia praetermisil, emendalio supplere debebil,
monaslerii Murbacensis patefacla per Simperium id est, smnes horoe canoniceetam ad "noclurnasvi-
abbatem ejusdem loci et episcopi Auguslensis,cui
synodo interfuit personaliter... - ..... ... .* , ..giliqs, fluain. ad, diurnas horas excepto complelorio
> tefniineritufi Hebdomadarii legentes in
Ad memoriam vestram, ttaires charissiiiii, revo* ••iiiitiphonis
refeciorio lectiones per singulas horas canonieas
care scripto ;decreyimus ea. quaeverbis el capitulis,
; irnictiiqiie tempori eotigrtientes,;ih ecclesia recitant,
qua. ibi digesta stint; qtiasi recapilulafionemfacieiites ordinem memorioecommendent. Simililer
et necessilalis in eis commoda requisi- qnas per
possibilitatis sestivo ex prophetis ad noctur-
vimus, quia quoedam ibi secuiidum aucloritatem. et.eas, quse tempore
vero usu et consuetudine has decantandoe sunt, pronuntiationes iu choro per
reguloe, qua^dam prolata,,
tres horas canonicas, id est, ad nocturnos, malulinis
sunt, qtt_3consueiudo, si aliquo vitio corrupta non '
et vespertiriis conveniibus sine inlermissione fiant.
fuerit, pro lege regulari inculpate retineri poterit.
Primo enim capitulo denuntialum est, ut, cum Psahni ordinafe absque ulla feslinatione divisionibus
abbales ad propria loca remeassent, regulam per in versibus cuslodiiis psaUantur, orationes quse a
sacerdete recitaritiir, usque ad divisipnem versuurii
singula discutientes relegerent et adimplerent, quod ab eedem sacerdote
a nobis In discussione verborurii juxta modulum in- dicantur, ac deinde subsequen-
tia "congregatio respondeat. Quinquagesiinus siue
telligentia} nostra, actuin est. Illa vero adimpletio confusione
non in spalio temporis sicut illa interpretatie, sed in alicujus proeeipitationischofis alterrian-
cursu totius vitae nostrx ponenda est duobus modis, tibus dicatur : Kyrie eleyson in ordine suo simul
aut adimplendo, Domino adjuvante, sppnsipnem ne- staudo ofdinate decanierit. Ea vero quoe iri regulari
stram; aut si peccatis sttrripientibus proevaricatcres distributione psalmorum de usu Romahse Ecclesise
sanctse regula, existimus, emendandc regularibus a_dita sunt, et iti quibusdam coeriobifs iij usu non
;discipUnis. habenlur, adhuc notiis relinenda censuimus, donec
Secunde, ul, qui ppssunt, regulam memoriter di- consullu melioTufflaut dimittantur, aut tenendum
scerent.Ubi jungendum putavimus, ut, cum ex corde j. ; certiora reddanlur.
recitahda dicitur, a dictaloribiis ordinalis dislantibus Quai*tp, ut abbates communes esse debeant ejus
inlerpretetur. Quosdam vero tolam per ordinem me- monachis in manducando, in bibendo, in dprmiendo,
nioriaicommendare jussimus, qui descripti in nostro seu in coeteris quibuslibet causis. In hoc quippe ne-
catalogo conlinentur, quorum numerus usque ad tri- gotio uti regularipolestatevolo, cui non prsejqdicat
ginta sex excrescit. Quibusdam vero capitula decem alicujus novse constitutionis censura. Sive enim
ex eadem regula denominata discenda injunximns, communi victu, seu in absfinentia singulari, quilibet
qui simili modq descripti noscuntur, nisi forte seta- rumore vulgi respergi poterit, quod et exeriiplo Sal-
tis aut yisus impedimentum ad discendum obstiterit: vatbris e.t ejus proecursoris faclum dignoscifur. Nos
saliim hcec clauso codice ex corde possunt proferre. vero sicut in conventu fralrum infirmitales cprporis
Quivero nec ex integro nec ex parle isla percur- noslri exposuimus, non in tantum oblemperando
rere. nequierint, audiendos sententise singulorum guloe,illecebris, quantuni consulendo necessitatibiis
penetrent et ments reppnant,, in quo se participes corporis, sic viclum nostrum Dominomoderante dis-
caiteris, siopere andita probaverint, esse. non dubi- ponere cupifflus.,ut et sustineat ad utijia, et non
tent. Utii etiam addendura esl, ut nullus fratrum noceat ad adversa.
'~ '
7*1 Jr.EGULA.R_ASTAfUTA. 749
Quinto, ut -ratres in cbqitjna, in pistrinq, et cse-.A nullateiius fieri potest propter notidam locorum, in
teris offlciis artiuni propriis manibus laborent, et quihus proesunt. Interim vero aclpres tioni prqvidendi
yestimenla sua lavent: in lavatione vestium anliqua sunt, qui prsedicta loca in posterum proyideant.
consuetudo teneatur, ut, qui per se, possunt, faciant 5 Undecimo i ut ponia et lactutse, .Jnisi.cum alius
qui vero senio aut infirmitate deficiunt, cufa pfre- Cibus sumitur, nori icomedantur»quod statim adr
positi ab aliis adjuti eorum necessitas expleatur. trt, impletiiffl est.
calceamentis vero et vestimentis consueiidis adhuc Dupdetiihq vere capitule s ut tefflpus plilebetpmia.
qrdinatio nostra tehealur, ita ut qui per se hoc fa- eertum non te.rminelur : nisi xjuando riecessitas ex-
cere potuerint, faciant: guibu.s verp.causa impossi- poscit, concedaturi Ubi jungepdum est, ut, qui fan-
bilitalis supra descripta pbstiterit, cura pra.positi et tummodo pliiebotpmantur, quad.ragesimaji cijjb.re-
camerafii eorum necessiias sustentetur, ne ati aliis Cfeentur : qui vero pptionem pro ceriis aut denqffli-
intus fcrisve solatio eis ad hoc quserendi necessiias riatis passionibus. biberiht, esu volatilium repareh-
incumbat. Interirii vero, quo tioec laliter geruntur, fuf. Et ideo volatilia, quse de eurfis nost.is veiiire
inslruendLsunt fullones, sartores, sulores non forin- annuo tempore solifi'fuerant, adhoc reserventur:
secus sicut hactenus, sed intrinsecus, qui ista fra- .. quse yero ex aclo. [Cod..-exacle] cen.suab jjominibii-
Iribus necessitatem habenlibtis faciant, quoe inducioeB noslris venerant, pensandum qualiter in fratrum ne_
usque Kalendas Septemfii*esproximas dandse sunl. cessaria utilius vertanfur.
ln coquinapdi vero el pistrinandi arle in commune Terlio decimo : ut mandalum post ccenam fiat,
ab omnibus adjuvetur, tam a septemanariis quara.a quod et antea similiter fecimus.
reliquis omnibus, quibus solatio sint novilii et pul- Quarto decimo : Qiiod de numerb vestiinentofuhi
santes nostrj ad hoc deputali, donec in supradiclo seu calceamentorum dictura est, el de datiqne uncii
spatio tempofis fralres ad hoc eligantuf, qui lioc et sapone, sicut hacienus a nobis observatum est,
annuis teinpofibus excursis vicissira expleant, coete- adhuc inantea tenealur : uf iridigentibus veslimenla
rorura omnium solalio, sicut hactenus, adjuti. . prsebeantur, veteribus in prsesenti redditis : quse
Sexto, de modo vigiliarum observando, sicut ih vero superabundant priori re.ddantur propter paupe-
illo capilulare continetur, suDucit nobis, id est, ut res consblandos. Coriura verb confectum fratribus
opus vigiliafum semper cum die finiatur, nisi forte detiif ad annum sicut ante, usque duin sutores
inaturius contingat surgere, ubi r.ecesse est qt im- nutriariluf. Tunc calceame.ntaprsebeaijlur, sicut in
becillitas corporum somno refocilletur. synodo definilum est. Radendi vero usus, qui.meriia
- Seplimo,,ut a volalilibus pmni tempere afi pmnibus quadragesima solefiat fieri, in sabbaium saiicli Pa-
'-,
afislinealur, excepta causa infirmitatis, liret hoc rer schee differatur.
gulse auctorilas non interdicat, sed quasi in artiilrio Sexto decimo vero et decimo seplimo. capitulo
edendi aul abslineudi dereUnqual. Decreverunt in nihil addendum est, quia sicut ante a nobis ofiser-
prsefata synodosancti Patres quia optioni nostfa. re- Vatum esl, sic inantea observabilur.
lictum es.f; religiosioris y-ilaesumere disciplinam, Decimo bctavb capilulo in quq carcer talis JJeri
suoque oraeceplofirma*i'erunf;ut a lali edulio mona- jubetur,,ut fpcus in eo fieri possit.; iste quem hacte-
cfii abslinonlia; freno omni tempere cohiberentur, ri_s babuimus sufliciat, usque dum plus necessaria
.excepta catisa necessitatis suprascripta. sedificia, quoe igne consumpta sunt, restaurenlur..
Octavo et nono capitulis, in quibus layatio J)e- Decimo nono capitulo de Alleluia decaulaliona
dum in Quadragesima et Ccena Dofflinidescribitur, sicut in eadera synodo definitum est, RoiiianoeEc-
facjli ordine poterit observari, si abbas pfsesens fue- clesise cbncorditer ut in Septuage:iina dimitlalur.
rit: ,si non, prsepositus, qui in vice ejus est, sicut "Vicesimo capitulo de susceplione iiovitiorum,
.lopum, ita pfficiumcompleat. sicul regula docet, ita agatuf. Tonsura verp eerum
-Decimo: ut abbates frequenter villas rion circum- et mutatip vestimenterum poslquam. prqmissionem
eant nisi causa necessitatis, nec fratribus. illas cuslo- ifj suam firmaverint agatur. De sacerdoiiLus vero vel
diendas commiltant: ubi nostrae visitationis j-aritas sctiolasticis suscipiendis proeceplum synodi rioij tia-
utinam noceat. Nam frequentationis circumitio inter tieraus, et ideo susceplio eorum regularis, quantuiri
-viUasideo punquam fit a nobis, quia aliud. imperli- possibili.tas sinit, habeatur, usque dum.decretum
mentum npslrse pccnpatipnis ncs fatigat, dum inter manifestius inde audiatur.
curas episcepalus et palatinas ordihatinnes nulla ad . Vic.esimoprimo capittilo usus balnei iuterdictus
.proridendas possessiones nostras nobis licentia sup- cmnipp est, excepto quibus necessilas infirmitatis
petiti Sed Deu* est testis, qui conscius esl ccrdis, insistit. Unde nos considerantes infirmorum imbe-
qiied in terrenis occupalionibus non sponte, sed,invi- eillitates usque ad: initium Quadfagesima.. scaphas
tus infiaBreo,qui quandoque a tributis Coesaris nos fialneum conGedimus. Interinj yero fiant.jcopoe fial-
absolvat, qiiibus obnoxii sumus, ut securius., qupe nearioeabundanter praepqsili et celleRariiprdinafion.e
Dei sunt, quandpque npfiis.agere.liceat. Fratres verc, factse, in quibus: fj*alressingiliatim, et npn ;cpnimu-
qui in divefsis ministeriis.foris occupati fuerant,. tae- . niter, .cum..,necessitas exposcif,,Jjesedicti.one ,8nle
dio Augusto, cum mutatio facienda erit, sive dq cel- percepta, lavare possint, invicem sim solatia proefieur-
lis seu de vfllis ad ccenobium redeant, quod ante libtis sine accessu-exlraneorum. In hac diJatiorie
743 S. SIMPERTI ABBATIS MURBACENSIS - 7U
non prsevajicaleres syncdi, quod absit, simus, sed \ Ofiviantessibi juniores a prioribusiisque ad genu
induciis ractisy usque diini riecessitas profcufetur, ut deflexionemcorpora humiliahdo petuht fienedictip- .
illicituhi cautius afferattir. rieni; Cum ih domum quamlibet inlf'averirit,;ufilcoh-
Yicesiiho secundd capitulb.ih quO prsetiprtuf ut Verilus fratrum esse debet, genuflexo et supplice
ajibas ad poftahi ciifaitiospiiibus noti cPnviveti qupd dextefiipeliintbenediclionem postulandb. tn saluta^
ribs ih usu riuriquam nabuihltis. Jri atiditbrib verb, tionefiospittim similiter et geriuileclunt, etdextferarii*
ubi abbas legere solet et cum fratribus et cum lio- leiralenus dimilturit.
spiiibu- vicissim seu comfflunilei colloquiurii tiabere Curii tempus legeridiestj nunquam sine leclorivo'
solituS esti corriedere cuin hospitibus valde farb usi suo residere kudent, sed .inguli singulos hatientes
sumus. Queni tisum, nisi cerlius interdiCatuf, lia- leciiohem shaffl in eis mefflores [Cod., shani meis
fiere volumus. Qui locus in conlinlo clausiri et januse Biemofis] cbhihiehdahti qiii quoquomOdba hobis
monaslefii situs est, ita tit fratres sine. impedimento etiam facli fiantj a- nobis ordihandtifflest. Jiarandi
hospituril, et hospites sinB fratribUs ad coUoquium . hsus apud eos penilus ndn tiabetur, <iuodevahgelicum
recipere possit. nMndaturii euni omnibus Ctiristiahis intefdicat i
Vieesirao tertio capitulo: ut liospititius, quit.us ° qtianto magis his qui euro tiOrtiiheClifistiano etiam
iiceritia Jritrandi est in refectorium, digne admini- sseculoabfenunliaverunt;
stretur : abba vefo cohteritus sit cibb frafrum, quod Usum Latinilatispdtius ijuahi fusticiiatis; quiin-
facile observabitur, ut et abbati digne adminislre- tef eos scbplastici sunt, seijuuntur. In tali etiam
tur et hospitibus. Fraires etiam in adventu fratrum cpiifabulatinnenotitiaScripturarum aliqubtiens magis^
aliquatenus congaudeant et abslinentiae frena rela- quam leclione penetratur, et dictandi ustis discltuf,
ient. et ad discendum sensiis acuitur.
Vieesimo quaf to et quinto capitulis, quse de le- Haecet alia similia his, quoementi non odcurfunt;
ctoris cibo et ministrorum refectione descripia surtt, ih supradictorum ccenbbitarum convefsatioriibus
statim observata surtl. coniperta fiabemus, ad quorum exempla infomiandoS
TJItima vero dtio capitula, quoe de prohibitione per universa regni sui ccehobia monachbs decrevit
osculi femiharum et ut monacbi nudi non verbe- imperiali censufa, ul uno modo ea, quse ex auctori-
rentur, istitis inodi iisus apudnos nunquam fult, nec tate regulaeiseti ilia, quce ex consueiudinum adinveni
Dbmino adjuvahte inaritea erit. De compatratibne tiorie agunturj in usu habeaiiluri Unde necessariuni
Ct commatratione omnirio caveafur, ne ab ulfb hio- feorj si veslfae placet diieclioni, utin his antepi'a>
nachorum aliqua bccasicne praesumatur, quia in ve- moniti certameh habeaiis/inhis bmhitius insfrtii,'Ut"
rilate non expedit animabus eerum, el omhino alie- ". bonis et tioneslls mofibus exctiltitiori taniufflcofam
num est a proposito eoruiii. Hactenus explicitis ca- Deo laudabiles, sed eliam coram tiominibus... possit
pltulis, quaepfoxime iii sua synPdp gesta suht, ,et a ad hutniiitatem et gratiarum actionem caeterosrevo-
ribfiis recapitulatis, supersunt aliqua, qtioeillascfiola care. Intefim providendi sunt unus aut duo, qui in
monachorum in usu habet juXta quortim exempla unumquodUbet ex his co3nofiiis riiittantur ad specti^
hbs informaridi sumus. landani vilato et habilum illofurti, qui nos iriomriibusV
Dtias etehim silentii regulas custodiunt, unam in quibus forlasse" titubamus, cerfiofes reddant, qui
'nocturuani, alteram .diurnarii. Illa ctim riocturna a et UUsboni exempli forfflasint ad quos intraverihi?,
collatione vesperliriali usque ad versum capituli et nobis sine zizaniis niixlum triticum reponendurt
'pfeirahiluf: illa vero diuriia a versu capituli usque iri liorfea Teportant.
ad supradictam vesperlinam celiatiPiiem. In illo ' Super quifius omnibus et singhlis dtim fevefendi,
"enint nocturnali silenlic penifuS loqueridi liccntia lionorabiles ac religiosi riri dori)ini Waltfierus de
inlerdicfa est : in diurnali vero cum aller aUeruffl VViltspergabtias,Leotiardusde Rfeichenstaindecanus;,
appellaverii, sive juniOr a seniefe aliquid requisierit, capitulum seu conventus imperialis monasterii Mtif'-
sileriter absque uUe strepitu vecis et liumiiis fii cen- n bacensissibiametitpubliCo notario subscriptouiiUm
fafijilaiio, paricis valde et fationabilibus vefbis, nui- vefplura publicuffl seu publica fieri petiertint tot,
laque eis auf simulstandi aut consederidiaut cbam- quot fuerint necessaria, irislrumehtum Tel inslru-
fiulandi sinituf mora, exeepto discendi aift icoope- menta. , ,
fartdi gfalia", sed ^efflper aut irt lectiPrie aUt in Acta sunt hsec anno, indlclione, die, mense dicti
opere manuum onines hPras diurnas corisuraarit. MaxiriiiliaiiiRomanofum regis tempore, Ibco^effiofa
Intervallunjj (Jtiodirtlef opus Deiet lipram fefectie- quibris stipra,proesentibus ibidem honorabili domirio,
nis cpntigerit, aut erando aut legendo trahsigunt, et discrelis viris Joanne Ortt pfesbylero capellarib
excepto si adnecessitalem naluroe quis ife debeat. Mufbacensi, et Ricfiardo Muling atque Joanne de
Ubicunque gloria sanctse Trinitatis sive in oralorio Wertheini ejusdem loti incblis laicis lilteratis Basi-
sive in quolibet lOcoinsonuefit, si stantes sunt, props Jiensis dioecesis, testibus ad prseinissavocatis specia-
usque ad humum pfosternuntuf usqrie' duni sancta liter et rogatis.
Trinitas perdicalur. Si vero sederint, ab fiumo sur- Et Cgo"Wilhelmusde Hohenfiem, etc, laicus cori-
gentes gloriain resurgendo et iticlinando deferum jugatus, Constantiensis doclor publicus sacra impe-
SanctoeTrinitali. riali auctoritatc notarius, quia dictae rotula. pefga-
745 SANCTUSLUDGERUS.— NOTITLAHISTORICA. 746
mlneae vetusta. seu chartse Statutorum ac csere- A subscnpsi, pubhcavi, et m hanc puhticam tormam
moniarum regularium tempore sancti Simperti redegi, signoque et nomine meis solitis el consuetis
usitatorum, praesentalioni, receplioni, requisitiohi, signavi rogatus pariler et requisitus in fidem et testi-
transumptioni ac auscultationi omnibusque alijs et monium omnium et singulorum. Atlamen ut veritas
singulis praemissis, dum, sicut praemittitur, fierent magis elucescat, et fides plena adhifieatur, reveren
et agerentur, una cum prsenominatis testibus prae- dus semper ac colendus domnus Waliherus ssepedi
sens interfui, eaque omnia et singula sic fieri vidi et ctoisabbas Murbacensispraesenspublicumtransumpti
audivi. Idcirco prasens pubUcumtransumpti instru- instrumentum sigilU ipsius appensione communiri
menlum per me fideliter scriplum exinde confeci, fecit ac jussit.
(ApndMabilloniam,Aualect.,p. 418.)
Bomiuo reverentissimo episcopoiU. Sindbertus, rio Morbac, una cum ffatribus, a.ternam in Christo
gratia Dei vocatus episcopusalque abba de monaste- C jesu Dominonostro salutem, etc, ut supra.
ANNODOMINIDCCCIX.
SANCTUS LUDGERUS
MIMIGARDEFORDENSIS
EPISCOPUS.
1. Liudgerusseu Ludgerus, aliis Luidgerus, Luidige- ribus conflala est, typis vulgavit Surius in prima sui
rusve, primus Mimigardefordensis, nunc Monaste- operis editione (jiam Browerianam loco ejus substi-
riensis, Ecclesieeepiscopus apud Weslphalos seu oc- tuerunt lertii edilores collectionisSurianae). Quarta
cidentales Saxones, qui Frisiis et Francis Ripuariis Q rhythn.ica est,amonachisWerthinensifius in modum
finitiim sunt, a muliis scriptoribus celebralus est. lilanisejussuBeniardi abbatisconditasub annum H 40,
Priraus (ut puto) Altfridus, Liudgeri post Gerfridum partim in Martio Bollandiano edita. Browerus addit
successor, is qui anno 849 vivere desiit, de Vita aliam ab Ufiingomonacho compositamsub iiiitiumsse-
sancti Patris Liudgeri aliquid agressus est scribere, culi x, quaeforsan non alia est quam metricum Liud-
c quatenus tam veneranda iUius exempla multis ad gerielogiumaBollandianisitidemvulgatum,qui etiam
sedificationem proficerent >-, nefas putans « tanli aliam recentioris auctoris se legisse teslanlur. Pri-
viri latere virlutes ». Quse prologi ejus verba satis mam ex his el secundamhic exliiberevisum est, tum
indicant, neminemante eum id praestitisse. Altfridi quia utraque auctoris est fere sequalis , tum quia
iucubralio duobus libris coutenta, in Martio Rollan- Broweriana nonnulla continet quae in Altfridia-
diano edita priraum est cum eruditis coniijjentariis. na non legunlur. Primos Vitae Liudgeriansescrip-
Idem argumenlum duobus itidem libris retractavit tores Werlhinensis litaniseconditorail fuisse «Otbel-
anonymus monachusWerlhinensis, quaedamsubiude grimum discipulumejus, Allfridum Monasteriensem
admiscensnonnihil ab Allfridi narratione discrepan- episcopum, el Dfliugumccenobitaiu.Wertbiiiensem.»
tia : cujus aucloris scriptionem ex Fuldensibusmem- Othelgrimo tanquam primario auctori tribuisse vide-
branis eruit ChristopborusRrowerus, qui Olhelgri- tur secundamVitam, quae tamen paulo serius edita
mum Liudgerisociumejus conditoremesse existima- est quam Othelgrimiaelas ferat.
vit. Yeruro auclor ejus Vitaescribebat post anuuro 2. Prajler hos auctores alii non pauci de eo agunt,
864, ut patet ex lib. n, cap. 26. Tertiam Vitam bi- Dithmarus Merseburgensis episcopus in Chronico,
rris etiam libeUisconstanlem, quae ex duobus prio- Joannes a Leidis iu Chronjco Pelgico, Joannes Beka
PAXBOL.XCIX. 2S.
717 S. LUDGERUSMIMIGARDEFORDENSIS EPISCOPUS. 748
in episcopis Ultrajectinis, Cincinnius in Iibello sin- A fuisse ordinis nostri, aut saltem canonicos regulae
gulari, ,et alii recentiQres', prceter Joaniiem Tfilhe- nosi.foesei*vanlesdemonstravi ad Vitam-sanetiGfe-
miiim, Wioneiri, et alios e nostris. gbfiicjafifiatisTrajectensis in sseculi tertii parte H,
3. Liudgeri sahctitatem stalim ab ipsitis obilu tni- tutaEfioraci sufi Alcuino praeceptoreeruditus, post-
racuta'Vaiia ueclararunt. Stiper ejus tumulum exlra ea.t Patri Gregorio et caeteristanto iutic dighior ef
Wer.iti.ens.effl, basilicani posilum Hildegrimusipsius acceptior, qilaOto fuit et ihonasticis tefuditionibus
frater, Haijjerstadensisepiscopus, oratoriuhi erexit, iUustfior.-» Denique Gasinum profectus, ibi sesqui-
quod;JJild-fialdus' ColoniensisafcliiepisCopusdedi- duobus;annis mansit s.ulj,TJieodemaro abbate con-
cavit in Jionoretii sancli Stephani, tesle Valafrido saiiguineosuo. Islic mouasticasvestes eum accepisse
Strabo, .c.ujughiversus in.e.cclesia nionastefii quod pulo : sed poslea episcopusfactus cUcuIlamdepOsuit,
Rura vocatur: et riohtitinquamesu carnium vescebattif-,(quia regu-
lae solemnem professionemnon fecerat), relento ta-
HoctemflumStephaui celebratur honore dicalum, nien cilicio, quod monachisnostris fere in perpetuo
CiiniJacobonostrifratre simulDomini: usu tuni erat. - -
QuorunvsubprecibusChristipietateWofei. receptis 5. Quo in facto tria pbservanda sunt: unum,
, Snmmiadipiscamui* pujnera iirga
• Hildigrimstruxit, HadaMdiisepiscopusa.chi monacfios qui ad "episcOpalliniptoniovebantur, mo-
Sanctificavit: honorcertus ulrumquemanet. nasticas vestes, adeoque cucullam relinuisse ; qua
Werthineiises sub de re exstat canon ullimus concilii Romani sub
Pestumejus diem feriari coeperunl Adriano papa secundo, seu octavoesynodi prohiben-
medium soeculura nonum, tum circiihipttsiliaccolse, D tis, i ne moiiachi ad episcopalum assumpti mona-
ex
ut constat Vitse secundoe lib. n, cap. 8 et 9. De- slicum habitum deponant.» Et Eugenium
mum tempore AdalwigiWerlhinensis abbatis circiter lium semper « cum cuculla » ..decubuisse papam ter-
leginaus
annumpomini 1075 saucti Liudgeri corpus ex crypta in Vita sancti.Bernardi abbatis Claj'aeyalleijsis. Alte-
oiatoriisaiiCti Stephani inrittjofemWerthihensis mo- rum observalu diguiim est, eosderii"riiohacbosepi-
nastefii fiasilicam translatum est, ubipone summam scopos etiam a carnibus abstinuisse, uti in monaste-
cfiori afam in pretioso loculo,requiescit, elatum su- rio. Huc spectat id quod scribit Pardulus Laudunen-
per duas insignes marmoreas columnas,.ut inihi lit- sis episcopus ad Hincmaruni Rhemorum ponlificem
leris testatus est R. P. Gregorius piior Werlliinen- ex monacho Dionysiano: cui ex morbo convalescen-
sis, qui-et addit, Ulustrissimum Christopfiorum'Ber- ti vetat t-a lardo sive quadrupedibusabstinere,donec
uardum Monasteriensemepiscopumnuper a Werlhi- sanitas confirnietur : et sic ad siccos et misei'ostar-
jiensibus aegre impetrasse duas particuias ex corpo- 'dioresqtie moaastieos cibos redeatur. > Poslremum
re sacro, nempe ossa duo de spina dorsi et de digito. - observa nonnullos per ea tempora vestes monasli-
JLiudgerumcelebrant Martyrologia, Romanum, Be- cas s.uscepisse,ac diu eas intra et extra monasterium
jnedictinum,et alia fere omnia recentiora. De 6oita retinuisse , nulla facta soleranis voti professione.
legitur iii Saxonico Chronico nis.« Anno 809 sanctus ejus rei posteriori aevonobis exhibet Wa-
Liuderus ad superna migravit, qui efferaegenti Sa- Exemplum Casimiri ducis Evinacensis filius, quiin Di-
xoMfflcutii fratre suo Hildegrimo Halberstadensi dislaus,. vionensi sancti Benigiii mohasterio « per aliquot
episcopojuguni Christi itppqsuit.. Ergo Saxonuravere
el sancti Willehaduset Ans- annosut conversus mansit, nulla reguiari promissio-
dicendus apostolus, uti ue emissa, > testante Clemente papa V in epistola
cfiamus.^n^quodaiii firevMi-Ohieotiionasterii Uticen- _p
^1
« J ad ipsum scripta, quoeexstat in Spicilegii lonio VII:
sis Liudgerus Caroli Magnicapellanus appellatur. quanquam. in synodo Aquisgranensianni 817 stalu-
. 4. An Liudgerus fuerit monachus, qusestioiiem . tum est, cap. 54, ut novitius « uec tondeatur, nec
movet post AlbertumCrantzium Browerus, dein socii vestimenta
Bollandiani. .Crantziusirioriacfiumfui-serioiiprobat, ' promitlat. Jpristina imniulet, priusquamobedientiam
Nani susceptioae hafiitus_A7oti reum fieri
lum quod cai*rilum.esufrioh ribslitiuerit, Jjiudgei*us, persuasio fuit vetertini, etiam aetatem.
tum quod fiabitum monasticum deposuerit. Browerus Quo fif ut Liudgerum volis ahte-Liudgeri se obstrinxisse certo
liuc iliclinat ut monacbus fuerit. Bollandjani ahmt credef.em,jiisi merevocaret Altfridi scriptoris gravis
merito a Benedictinis coli virum saiictiini', etiam si auctoritas.
Iial)itum moiiasticuninon gestasset, ut certe-gesta- tria constraxit monastei*ia: unum
vit, c cum ila ordinem ipsorum dile*s.eril ""t5rT_mdgei*us
exornarit- clericoruni?
; duos anrios et sub regula eanonica -Chrislofamulan-
' que, et in primMo«oi'uin-coMiofiio
dimidiuminter monachosmonacfiusbabitarit. > Ante tium, . exAltfridi lib. i, riuni; 20, sftuin Mimigar-
fios onines « quidam (ait Paulus •Langius Joannis defordse, quse urbs ab ipso monasterio dicla est
Monasierium, sseculo xt , unde et Monasteriensis
Trithemii discipulus in Chronico Citizensi) qui epi- episcopus dictus ; alleruni Werlhinsead Ruram fiu-
tomen ex-gejstiS-epis.copQfum. MonasterieiisisEcele- vium
sise nuper congessit, divum-Litidgerum,priroum dic- inducatu apudWesiphatos;tertiumprope Helihenstadium
i nexordio libelli futilibus Brtiriswicensi : utfumque inonaejiorumor-
tsepraesulem EccJesiae,.stii
ostendere;nititur -argutiis, nostri non fuisse ordinis ditiis sancti Benedicti.
7. ex
monacfium.Sed.incassum, inquit, inficiari desiderat, V seu Primum his conditum videtur Wei*tfiinense
constat. J Werdinense, a pi'3_terlabenteUuvioRura noitien
quod irrefragafiiliter gestum Sed tamen
ratio quam aiferl Paulus, nempe quod . eo oevopas- etiafflsortihmi ; situm in saltu Wideburg, adjacens
sim Ecclesiaruniantislites e coenobiiseligebantur, s dioecesiColoniensi.Locum sibi divinitus indic3lum
rem non satis probat. Corttroversiamdirimit Altfri- repurgavit Liudgerus, et monachisnostris concessum
dus in vitaj sequentis lib. i, num. 27:, ita sciibens: ipse sibi elegit in vivenlis secessum et mortui sepul-
t Cucullum, eo quod promissioneui observationis turam. Ecclesiam ih honoreni Salvatoris et fieatae
monachorum regulaenon fecerat, portare desivit : Mariae, quorum reliquias/ de sanguine scilicet Chri-
cilieii tamen indumeiitum, quod magis abscondi sti Doffliniet de lacte Deiparae,ab.Adrianopapa ob-
dedicavit. Ojloartno jacla sint monasterii
poluit, usque ad .finemvitsesuse ad carnem gesta- tinuerat,
vit. Carnium esus certis temporibus non renuit. » fundamenta colligimustum ex VitoeSuriause lib. i,
Idem fere tradunt Werthinenses in liiythfflica sua cap. _8, ubi Liudgerus locum a Deosibi ad hoc des-
Litania. • . tinatum didicisse memoi*atuf,et adiisse t annis fer-
me novem ante datum sibi episcopalum, > ac pi*o-
SatictoconsiliocumGliisliabito, itide anno Christi 793 ; turiiex litteris el instrumeh-
Petniiserunteumconversarisecum, tis mohaslerii, qiia, soeii BollancUatiiaccurate itiye-
Cucullamsumere,nohlanien promHlere
Observationem ejus.regularem. stigarUtit.Pfirtia dotiatio (ju* « Liudgero pfesbytefo
adfeliquias sanctiSalvaloriset sanctaeMarjse»facfa
ftem sic hafiere exislimo, Liudgerus «ip Trajecto legitur, est Ajnulrici cujusdam, c acia ahnO17 iegr
uionasterio tonsui*ani,"jaccepil; ubi nionacfios lum ui domni religiosissimi regis CarJi, xvu Kal. Apri-
U9 VITA S. GREGORIIABBATIS-— OBSERVATIONES PR_EV__E. 7S0
Jis, » idestanno Chrisli 795. Anno vero insequenti A prologo suo.Tlijatbaldum Liudgeri t presl.yterum >
alia invenitur TheganbajdiLiudgero afifiati, uti et laudat, quero auclor BrowerianusWertbinensis coe-.
plures alise,inscripta : quod argumento est jam tum nobii monachum fuisse salis innuit in Jib. n, cap..
monachos quosdam eq in locoexstitisse, et Liudge- 27. Dq trium, fiorum monasteriorum conditioneita
rum ipsis praefuisse.Monasteriumposlea dictum est canunt in rfiytfimicaLitania Werthinenses.
sancti Salvatoris et sancti Liudger.iofi ceiebritatem _Fundavitinsiipertria locaparitefi, ;-
viri sancti ibidem sepulti. Hinc Werthinenses Yitas Numerolocornm,quoe.tpopulornm.
Surianoeauctores ih pfologo, etiam Altfridi, dicun- Werthinam,Helmenstadmonachisfmidaverat
tur. i Fratres in coenofiiosancti Saivatofjset sancti De proprietatevel heredilale:
Liudgeri degentes; i quse verfia perperam de tra- , Et episcopjum diptutnMonasteriuni.
jectensi sancti SalVatoris monasterio Jacobus Ge- Et infra alia etiam condidisse fertiir., ... ;..
rardus Vossius interpretalus est in lib. de Historicis Condiditantiquaetiamclauslricula•
Latinis. Hactenus subsislit islud coenobiunj sub Istic conversorum,illioconversarunL
Bursfeldensicongregalione. 10. Ex fiis qusehactenus dicta sunt, jiiiidgeri vilae
8. Subsistit eliaiii Helmenstadiense in ducatu series sic ordinari potest. Is sub annum "CJirisli,758
Brunsvricehsi, a cohditofe suo sancti Liudgefi di- Gregorioabbali TrajectensiComtoissusafi eoque ton-
ctum,vulgo Sant-Ludigaris cloosler,quodLiudgerus sus ; postea in A.ngliamtrajecit ad scholam Alcuini
t in palerna ha_reditate> construxit, veluti receplum post mortem Egberti Eboracensis archiepiscopi,qu3_
quemdam, in quo.idenlidem ex prsedicationis labo- anno 766 contigit. Tum diaconus factus, Tfajecfum
re fatigalus sese r.ecreabat.Hujus mohasterii memi- g reverlit. Defiincin Angliamiterum reversUscirciter
nit Dilmarus Merseburgensis episcoptis in Chronici annum 772, post biennium rediit ad Gregoriuhi ab-
Jibro iVi Exstat apud Henricum Meibomiumpost balem, qui aniio fere 776 decessit. Eodem arino AJ-
Witichindi Annales dipiomaquqddam OltonisMagni JiricusIniQciini Gregorii stiffeetusordinatur episco-
imperaloris, quo nonnujlas deciinas monachis ejus pus ; Liudgerus' sacerdos, qui Frisiis verfitfmDei
loci concedit rogatu Bernafdi episcopi Halversta- praedicavitper aimos fere septem. Ann6':78._;soe-
densis, iti cujus dioecesi afibatia consistit, medio viente Wiiichindi in Christianos procelIa_;Liudge-
Brunswigaminteret Magdeburdumitinere, in subur- rus adit Romam, et inipetratis ab Adriano papjj reli •
fiio Helmenstadii. quiis Casinum secedit, ibi moratusannos duos.et di-
9. Locusubi hune Mohasterium (Munstej*)urfis midiuin. Anno '787 ad Frisiorum conversibrieriide-
episcopalissita est, olim dictus est Mimigerneford, stinatus a CaroJoMagno, locurii opportiirtuhi quse-
Mimigarfteford,et Mimigarnevord. Istic lerecta per rit coiidendoriionasterio, cujus fundameritaWef-
CarolumMagnumepiscopalissedes, cui prhrius prje- thiiiaejecit sufi'ainjurii 795. Episcopus fafetusanrio
fectus est Litidgerus.Id faclum anno S0_i,uti socii 802, decessit vii Kal. Aprilis anni 809, seeundum
Bollandianideducunt ex variis monumentis, in qui- calculumrecentioreni, id esf sub fiiiemanrii ptsece-
bus Liudgerusafibas nominatur usque ad ajinum 53 dentis secundiiiii yetereiii. .
Caroli Magni, qui in annujji Christi 801 incidit. Ee- li.'Ad scfipta ejus qtiod atlinet, composjiitlifirum
«
clesiam eo in loco condidit vif sanctus, et inona- de Vila veherabilitimejus doctoi*unT, Gregrifiiicili-
sleritim sub fegula canonica Chrisfo ramrilaritium,> cet et Albficj : qtio iti libro t primordia' safictiBo^
ut scrifiit Altfridusin lib. i num. 20.-AI»eo monaste- nifacii adveritusatque ordinationis, quaefiierant ih
rio nomensaeculoxet celebrilaslocoaccessit, Mistam G alio epusculoae Vita Bonifacii pr_-lermissa^pul'chro
fuisse istic ex canoniciset monachis congregationerii sermohe cOnsciipsit,>inqtiit Allfridus Inlib. iivrtum.
principio exslitisse existimb : "et clericos quidem 6. Praeter eijffliibeJJuffl,analiquid scripttirii' reli-
t habilu canonico>usos, « regula vikisse-moriastica,> querit, iriceflujn;: riajii a epistola de canpiiizaiione'
uli factuniBremseAdamusreferl, verisinii.lliniuniest. (quaroyocarii) sahctl Suidberti, et alia ld.genjis,
Porro monachos etiam autsolos, aut certe canonicis Litidgefo altribiila; spuriaesse.proJjatumestiuElo-
perititetos ab initio fuisse colligo' nori tantum ex gio-sancti Suidberti iii sseculiiii parte 1. Caetefum"
propensaLiudgeri in nostros voluniate,"i5edetiamex Lludgerus, i etsl bnities linguas liOij iiosset;'Theo-
teslimonio Altfridi, qui Hildradum lBonachum et tiscam famenel Laliham (ne plures dicamus), i'd est
diaconumnostrum, id est MimigariiefordensisEc- bafbafam etRohianam, non ignoravit, n:iit legitur
clesiaediacerium vocat in Jifi. ii, cap. 12. Idem in iu Vifa Suriana.
o Frustra fianc epistolam apud Surium,' in Actis cse med. et iiif. Lat. tom. IV, pag 277. Incomperta
Sancloruni, tom. I Martii, pag. 81, exquisivimus,et ergo elngnota hofiis femansit. EDIT. ' ''
alibi ubi exstantemillam indicatFabrieius, Bibiiolhe-
ABBATISEt RECTORISECGLESI_1_
TRAJECTENSISAD RHENUM,
APPENDIX.
LIBER SECUNDUS,
1. Quamvis praeponendum sit ministerium eyan- pere, acceptaqueab eo hujus rei sponsione,jussit ut
gelicseproedicalionis, et multorum illuminalio cor- U die crastina veniret ad se. Crastina vero equitanti
dium operalionibus miraculorum, ostensionibusque viro Dei obvius factus est idem caecus: accepto ergo
Signorum, ad honorem tamen largientis Domini stylo Dei famulus per frenum ejus caballo, et duxil eum
ailigari fecimus, quae ab eodem sancto viro facta a. turba seorsum et confitenti peccala sua poeniten-
recolimus. tiam indixit. Deinde signum sanctoe crucis oculis
Cum evangelizandi gratia in FreSia ad qu.amdam ejus imposuit, et tenens manum suam cpram eo,
villamnomine Helewirtpervenisset, matrona qusedara interrogavit si aliquid videret ? Ipse Yerocum ma-
Mensuit nomine excepit illum in domum suam, et gnogaudiodixit, se manum illius videre posse; at
ecce illo discumbente cum discipulis suis oblatus est ille, Age, inquit, omnipotenti Deo gratias. Sermoci-
caecus,vocabulo Bernlef, qui a vicinis suis vajde dili- nantibus quoque eis de fide catholica pervenerunt ad
gebalur, eo quod esset affabilis,et antiquorum aclus villam nomine Vuerlhen .[Al., Werfhem, Wersheim,
et regum cerlaffiina bene noverat psallendo pro- Imerfliem], et interrogavit : si ipsam videre po-
mere; sed per tvienniuin continua csecitatepercus- tuisset? Ille vero statim-ipso vocabulo iibmihavit
sus est, ita ut nullum sibi lumen vel extreffise.vi- eam et arbOreset quseque ejus aedificiase bepe pbsse
sionis remaneret. Quem dum vultu hilari esset in- cohspicere professus est. Ait autem ille.-;Omnipo-
tuitus, interrogayit si poenitentiam a se vellet acci- tenti Deo age gratias, qui te illuminayit. Cumque
«JAJ - ACTA S. LUDGERI 782
yenissent ad vUlamWiScuuirt {AL, Usquurd, Vus- /i, videbo. Hujus ergo yaliclnii veritas ejusdem sbroris
cuurdis, Vosgurd, Wuscurdus] nomine, ubi orato- suaenoslrisque est probata temporibus.
rium erat constructum, fecit eum secum orare et Nam omnibus diebus quibus idem Dei famulus in
Deo gratias agere. constrinxilque eum sacramento, hoc seculo vixerat, pax fuit undique Iseta, ut nullus
ut anle diem obitus sui nulli, qualiter illuminatus putaret his regionibus aliquam perturbalionem a
fuerit, indicaret. Complevit ille viri Dei prseceptum, Norlhmannis evenire posse; sed post obitum ejus
et per dies aliquos caecitatem simulando ducatu a gente severissima [Antwerp.et Bened., saevjssima]
alieno utebatur; sed posl obilum ejus, qualiter illu- Norlhmannorum innuroerabilia pene annis singulis
minalus fuerit, asseruit. perpessi sumus mala, Nam concremataesunt eccle-
2. In secunda igilur expulsione servorum Dei a siae; monasteria destructa; deserta ab habitatoribus
Fresia, de qua superius jam diximus, jussit sanctus prsedia. in tanlum, ut peccalis exigentibus regiones
vir Ludgerus eumdem Benilevum (eo quod diligere- maritimae,quas prius multitudo tenebat hominum,
lur a mullis) per singulorum domos discurrere, et pene sint in solitudinem redactoe.Sed solem justi-
persuasis matronis, morituros illorum infantulos tise, qui pro nostris peccatis elongatus abscessit, re-
baptizare, benedicla simpliciter aqua in nomine Do- versurum speramus, et juxta prsesagiumviri Dei pa-
mini intinctosvel superfusos cum invocalione sanctaeB cem ecclesise redituram.
Trinilatis. At ilie jussis ejus libenter obediens ba- k. Venit quoque idem vir Dei in loco, qui vocatur
ptizavit in ipsa perturbatione infantes decem et Bilurbike [Anl. etBened., Billurbeki] ad ecclesiam,
oclo, qui omnes nuper, ut baptizati fuerant, defuncfi et ecce mulier qusedam,quoeillicito erat eonnuhio
sunt, exceptis duobus quos beatus Ludgerus, re- suo copulata yiro, ejus volens mitigare terrorem,
deunte pace, cum sancta chrismatis unclione coofir- misit illi mel qUasi pro benedictionc; at ille tale
mavit. Ipse verp Bernlef ubicunque virum Dei repe- munus accipere despiciendorenuit. Quidam lamen
risset, didicit ab eo Psalmos, et in ea, quam recepe- juvenes ex discipulis ejus illud mel concupiscentes
rat illuminatione permansit, quoadusque senex, et acceperunt, et in ecclesia retro altare occulte po-
plenus dierum obiret in pace. Quem dum morientem suerunt, cumque vir Dei ad idem altare missam ce-
uxor sua flendo interrogaret, qualiter post eum vi- lebraturus, accederet, et os ad preces aperuisset,
vere potuisset, respondit dicens : Si ego a Domino confestim yas testeum, in quo illud inobedienliae
aliquid impetrare potero, post meum obitum npn mel habebatur, minutatim crepuit,et dispersum est
longo tempore in hoc sseculoeris victura. Dumque wel qubd colligentes projecerunt foras. Non cessavit
sana et ineojumis hanc ejus responsionem audisset, autem miles Christi quominus illud illicitum de-
die quinto decimomoriendo subsecuta est. 'C strueret conjugium, sed et yirum ipsum,
qui illud
5. Alio quoque tempore dum esset beatus Ludge- perpetrare ausus est, exterminavit a patna.
rus secus mare, in loco qui vocatur Werdina, ubi S. Cum igilur in Fresia docendi gratia ad eccle-
ipse sibi in hseredilate paternaj construxit eccle- siam.suam venisset, juxla fluviumLade petiit illius
siam, terribile yidit somnium, quod narrans Her- loci piscatores, qui ei pisces afferre solebant, ut ali-
burgae sorofi suae dixit : Vidi per somnium quasi quem sturionem comprehensum afferrent. At illi di-
solem fugientem supra mare a partibus Aquilonis, xerunt longe esse praeleritumtempus, quo tales pi-
el nubes lelerrimas sequentes, qui fugiens ac defi- sces comprehendi poterant (erat enim in proximo
ciens pertransiyit nos, ita ut elongatus a nobisvideri lempus hiemis). Quibus ille laeto vultu ait: lte,
non posset, el caligines quae erant secutoe,obtinue- filii, facite quaedixi; potens est Deus orani tempore
runt omnia loca hsec maritima. Post multum vero servis suis desiderata proestare. Ipsi vero precibus
temporis, reversus est sol minor et pallidior, quaat viri Dei coacti coeperunt more solito rete per aquas
fuisset prius, effugavilquecaligines trans mare. Et trahere, et, ecce, subito elevatis oculis, viderunt
haecdicens, uberlim faciem suam irrigavit lacrymis. avem magnam descendentem de coelocoram se, et
Quem dum flentem soror sua conspicerel, flevit et dum intente in illam oculorum figerent aciem, dixit
ipsa, dicens : Quid sibi vult hoc sompnium? Cui ifSe unus ad allerum : Vere similitudinem habet piscis.
respondit: Venluraasunt a Northmannis perseculio- Mirantibus itaque eis ac pavore perterritis cecidit
nes magnse,et inslantia bella, vastationesque ina- ipsa piscis effigies sive avis coram ipsis in aquam,
mensae,ita ut haec delecfabilia loca marilima pecca- cumque ad ipsum locum pervenissent, intravit in
lis exigentibuspene inhabitabilia remaneant. Dehide illorum rete piscis mirae magnitudinis, quem sturio-
poslbaec, favente Deo, reddita erit pax ecclesise, et nem a vocant, quem vir Dei desiderabat. At illi
severissima plaga quae regionibus his incubuerat, comprebensum illum attulerunt viro Dei, naTrantes
infra ipsos Northmannos retorquebitur. At illa cum miracula, quse fuerunt gesta. Quibus ille, Agamus,
gemitu dixit: 0 utinam dignetur me Dominusau- inquit, omnipotenti Deo gralias, qui dat escani orani
ferre de hoc saeculo, priusquam superveniant. Cui carni. Commonuit etiam eos, ne hoc idem pro cu-
ille : Non ita eri.t, inquit, sed in diebus tuis haec jusquam sanctitate vel meritis actum uarrare prae-
erunt; ego yero pestem illam in hoc corpore non sumerent.
a Vu%o Sibr. Antiquis Saxonibus, ut hodie Septentrionalibus, stor maghutti significat, et Anglis florfi est
abundaritia.
783 AD S. LUDGERI SCRIPTA APPENDIX. 784
6. Erat S. Ludgerus in Scripturis sacris non me- iA nuncupato Billurbike, ubi infirmatus ipse corpore,
diocriler eruditus, sicut in libro ab eo composito de ut supra retulimus, sed fervore charitatis validus de-
Vita venerabilium ejus doctorum Gregorii scilicel et votemissarumultima celebravit solemnia; ubi eliam
Albrici aperle probatur; sed et primordia S. Boni- ipsa subsequenti nocle assistentibus discipulis dile-
facii adventus alque ordinationis, quoe fuerant in ctam Domino reddidit animam. In ipsa igitur exitus
alio opusculo proetermissa, pulchro sermOne ipse sui hora clementiaesuaeDominus dignafus est oslen-
conscripsil. Discipulis etiam suis mane diebus singu- dere signum. Nam Gerfridus presbyter nepos ejus et
lis tradere per se lecliones non neglexit, et quicquid successor cum nocte eadem una cum fratribus, gra-
in sacris Codicibus faciendum invenit, illud instan- tia visitandi, ad illum festinus properasset, et paulu-
tissime studuit observare et docere. Caverat ergo, ne lum adhuc itineris remaneret, viderunt ante se lumen
sibi aliquando nomen faceret inane, et idcirco secun- magnum, quasi ignem in sublime ascendere, ac cun-
dum Apostolum omnia mensurate facere concupivit. clas tetrse noctis illius effugassetenebras. Et per hoc
Cucullam, eo quod promissionem observationis mo- statim indicium intelligentes sancti ac venerabilis
nachorum non fecerat, portare desivit, cilicii tamen viri obitum, quod reliquum erat vise, cum magna
indumenlum, quod magis abscondi potuit, ad carnem velocitate peregerunt, jamque eum defunctum inve-
usque ad finem vitse suaehabuit. Carnis esum certis B ', nerunt, et sabtiliter requirentes, agnoverunt quod
temporibus non renuit; satiatum lamen illum cibo "eodemmomento veri luminis assiduus speculator et
yelpotu, discipulorum ejus nemo unquam vidit; sed amator migravit ad Dominum,quo eis fuit per lumen
cum ad se more solito paupercs ac divites pransuros ostensum.
invitasset, dulcia aelernaevitae illorum cordibus in- 8. "Igilur discipuli non immemores, qualiter'idem
fundere documenta non cessavit, ita ut plus spiritna- saeerdos Domini disposuerat adhuc vivens, ut in loco
libus, quam carnalibus deliciis satiati remearent. nuncupato Werlhina, uhi in hsereditate propria ob
Erat ilaque pater egenorum et despeclor sui : et se- habitaculum monachorum in honore S. Salvatoris,
cundum Apostolum, sic se omnibus coaptare cura- sanctaeDei genitricis, sanctique aposlolorum princi-
vit, ut onmibus prodesse potuisset. Fuit aulem cu- pis Petri ipse construxit ecclesiam, ejus sepeliretur
piens anxie, gratia docendi, Northmannos adire, sed corpus. Sed cum ad hoc agendum, populus illius
rex Carolus nullatenus assensum prsebuit. sancta recolens merita, vehementer resislerel, inito
7. Cumque omnipotens Deus perennem merce- consilio ad monasterium ab eo constructum voeabulo
dem reddere suis piis studiis decrevisset, anteobitum Mimigerneford, de quo jam superius diximus, per-
suum aliquanlo tempore corporis molestia depressus duxerunt illud; atque in ecclesia sanctae Marisein-
est. In infirmitate tamen positus consuelo more san- '" humatum reliquerunt, donec venerabilis episcopus
ctis semper actibus intentissime mentem occupavit, ecclesiae Cadolonensis, Hildigrimus nomine, germa-
aut in leclionibus sacris audiendo, aut in Psalrais ca- nus ejusdem-viri Dei atque eruditus ab eo, ageret
nendo, vel etiani in aliis quibuslibet rebus spiritua- cum glorioso rege Carolo, ut ejus imperio, imo Dei
libus agendo'; ne unquam a superna contemplalione consilio, in loco, ubi ipse vivus decreverat, sanctum
dissoluta mens tepesceret, et pene diebus singulis illius cbnderetur corpus, extra ecclesiam in parte
missarum sacramenta quamvis aegrotus corpore, in- orientis, ut jusserat ipse : iion enim erat unquam
fatigatus tamen animo celebravit. Ipso vero die Do- consentiens, ut in ecclesia sua consecrata sepeliretur
minico, cum in subsequenti nocte de hoc mundo esset corpus humanum. Defunctus est itaque anno dorai-
iturus ad Dominum, quasi valefaciens creditis sibi nicse incarnationis octingentesimo nono, septima
omnibus in duabus suis ecclesiis publice praedicavit, Kalendas Aprilis, et tricesimo secundo die sui sancli
mane scilicet iu loco, qui dicitur Coasfelt, canenle obitus, hoc est, sexto KalendasMaii mirifiee fragrans
presbytero missam, et circa horam tertiam in loco in eodem loco sepultus est.
LIBER TERTIUS.
1. Divina igitur donante clementia, ut vivus ante D proprio vocavit, dicens : Irmenger, vigilas? Qui cuni
desideravit profuisse multis, sic etiam post ejus obi- se vigilare dicerel; tetigit faciem ejus dicens: Sicuti
tum sancta illius nierita suffragari non cessant, qui- reliquse hoc in loco color dissimilis apparuerit, dic
busdam longe manentibus, quibusdam etiam ad illius Dindoni domino tuo, ut te faciat venire ad ecclesiam
sepulcrum meantibus, aliis vero illic manentibus, meam in Werthina, quam ibidem Dominofabricavi,
vel inde domum redeunlibus; ex:quibus ea, quse ad ubi etiam corpus meum sepultura tegitur, et ibi Do-
memoriam veniunt, intMamus. mino largienle lumen oculorum recipies. Qui cum
. Fuit quidam in pago Nortgo Irmingerus nomine, taliter fuisset admonitus, narravit domino suo quale
qul eidem sancto Ludgefo in juventute serviebat, cui a sancto viro mandatum acceperat, et simul, quod
contigit, ut lumen oculorum amitteret, et tredecim faciei ejus imposnerat signum, ostendit, quod erat
annis continuis in caecitate permansil. Cui nocte qua- juxta verbuni Dei viri dissimile cuti reliquaeomnibus
damsanctus Virpervisionemapparuit, et cum nomine diebus vitsesuse. Tunc dominus suus una.cum con?
7SS AOTA S. LUDGERI. - -" ' 786
juge sua ad eumdem locum gratulabundus pergens, A baculi per dies plurimos. Cumque pater illius Sigi-
secum ipsum Irmingerum duxit. Contigit etiam, ut bertus nomine, jam tunc monachustractare ecepisset,
Gerfridum episcopum S. Ludgeri nepotem et sucees- si aliqua medicorum curatione contractio nervorum
sorem una cum fratribus et monachis invenirent ibi, ejus relaxari potuisset; ecce sacerdos Domini Ludge-
rus eidem scholastico in veste sacerdotali cidafim in
quibus cumgesta narrarent, fecerunt eumdem Irmin-
gerum -in prsefata ecclesia ea nocte jacere, in qua capite geslans, per visionem apparuit, dicens : Vide,
• cum orasset et vigilasset, continuo per Dei gratiam ne pro eo, quod pateris, carnalem alicubi medicinain
'
lumen oculorum recepit secundum verba viri Dei. In quaerere praesumas; quia si hoc feceris, nullain ipsius
eadem noctecirca gallorumcantum, ante sepulcrum medicaminis curationem recipies, et similiter pro
viri Dei mulier qusedam paralytica repente sanitati levitateacpuerili mobilitateincrepaviteum et absces-
sit. Maneautem facto, narravit quse viderat: et cum
corporis festituta est, et abiitincolumis,magnificans
Deum, qui per servum suum tam subilo eam curare die eodem peractisvesperlinis laudibus domum infir-
dignatus est. morum, in qua ei priore nocte vir sanctus per visio-
2. lnpago Suderge [Al., Sudergoe] matrona quse- iiem apparuit, intrasset, cernentibus fratribus, qui
dam nomine Sigiburch colonum habuit Reinoldum illic aderant ex templo ad terram corruit, et erecta
noniine, cujus uxor longa segritudine depressa jace- B est ejus tibia sine dolore, audiebaturqiie sonitus ner-
bat, ac pene corporalem desperata salutem. Cum igi- vorum in poplite, ac si illic sarmenta sicca frange-
lur nocte quadam inter segra suspiria paululum rentur, et surrexit continuo sanus, nihil sentiens de-
membra defessa labereritur in somnum, vidit per bilitatis prislinae, sed exultans una cum fralribus
somnium quemdam assistenlem et dicentem sibi: referebat Deo laudes. Ipse vero deinceps juxta ver-
Loquere cum Ludgero episcopo. At illa, ut postea bum viri Dei vitam suam cautius corrigere stu-
narrare solebat, nec graviter dormiens, nec perfecte duit. :
vigilans, vidit illum stantem ad orientem conversum : 5. Puella qusedam nomine Modswith luffien ami-
cumqueeum alloqui nbn praesumeret, ille verso vultu serat oculorum, et sine lumine duodenos mensesper-
ad eam mquit: Probavi patientiam tuam, patientiam mansit, ut nec extremse frui valeret visionis. Pater
habeto et Dominus curabit te. Completaergo visione vero et mater audientes famam sancti Ludgeri, quanta
lantum vigorem accepit corpus ejus, ut pene ab ea per eum faceret Dominus ad consolationem infirman-
lollerelur memoria prioris molestiae; et facto mane tium, peracto ilinereperduxerunl eam ad supradiclam
loeta surrexit, narrans ordinem suse restaurationis. ecclesiam, in qua accepta licentia una cum csecafilia
Vir autem ejus et filii cum familia congaudentes be- ante sepulcrumegregiiconfessoris in oratione trans-
nedixerunt Deum. At illa deinceps S. Ludgeri con- " egere noctem : mane autem facto dixit se puella jam
sueverat cum gratiarum actione visitare sepulcrum, proprias videre posse manus : et sic largiente Domi-
cui etiam posthoec revelatum est quod sacro non no Iumen paulatim crescere coepit, ut antequam do-
esset abluta baptismate, et ejusdem revelalionis veri- muni rediisset, clare videre potuisset, atque in ea
tate comperta baptismrsuscepit gratiam. donum, quod caret figmento, tota permansit aetale.
5. Alius quidam Berthricus nomine in eodempago 6. Alia quoque puella a dcemonio muto vexala
colonus Igonis nostri presbyteri, et alumni S. Lud- perducta est ad meraoratam ecclesiam, quam mox ut
geri, filiam habuit adolescenlulam paralysi dolori- ingressa fuit, statim ab ea spiritus immundus absces-
busque destitutam. Qui cum famam sancti audisset, sit, et locuta est, quse fuerat muta; interrogavilque
spe puelloesanitatis accensus arrepto itinere ad sa- matrem suam; quomodo illuc adveniret? Et dixit se
crum illius sepulcrum perducere eam festinavit. Qui- famCmpali. Cui cum mater miserabilem passiouem
bus illuc pergentibus, dixit illa fratri suo, qui eam suam ex ordine retulisset, prostravit se ante sepul-
ante se equitando in sago ferebat, nullum se in cor- crum athletoe Dei, gratias agens Domino Salvatori,
pore sensisse dolorem. Acdeinde subjunxit: Deponite qui per servum suum de tam crudeli eam contami-
me et siniteabire; quod cum fecissent, stetitilla sario j. natione liberare dignatus est; et accepta pcenitentia
corpore et ambulabat; et exiliens cucurrit, gaude- pro actis suis abiit incolumis.
batque vehementer in ambulando.Illi vero hsecviden- 7. Contigit igitur juvenem quemdam, Heliduvin
tes glorificaverunt Deum, pervenientesque ad locum nomine, paralysin incurrere, et diebus multis, desti-
praefatum, narraverunt miracula quee gesta erant in tuto omnium membrorum offlcio, lecto incumbere,
via, simul oslendentes illam nullam laesionishaben- cujus tibia sinistra contracta adhoesitfemori, et bra-
tem maculam. Completaque oratione ac gratiarum chium dextrum simililer contractum abriguit. Ceetera
actione cum gaudio redierunt ad propria. vero membra, ut proediximus, sibi inutilia remane-
i. Cuidamnostro diacono monacho accidit Hildi- bant, sed et cum emissione miserabilis soni, indicis
rado nomine, dum adhuc in eodem monasterio viri doloris, foras efferri solebat. Cumque diu haec pate-
Dei scholastieus esset, ut in longa aegritudine con- retur, die quadam sororem suam, quae proe cseteris
tractis nervis popliteque curvato, ejus tibia jungere- ejus conpatiebatur doloribus, affatus est dicens :
tur femori, et post longam faligationem sanato cor- Audivi de sancto Ludgero, qualiter per illum Deus
•
pore reliquo ipsa tibia, ut fuerat, curvata remansit. infirmantibus sanitates prsestare dignatus est, in
Utebatur enim pro ea in ambulando sustentatione loco, ubi sancta ejus membra tumulata quiescunt t
787 AD R. TTTnfitfRISr.HTR.TA
— APPENIiTY
,—-—- ; -rdo
iwu
fac eliam me foras ferri, ef-cpntra viam qgae ducit Arunt contfaviaffi quae dueit ad
ecclesiam, in qua
illuc, ppni, ul mC:vpveam illi seryilurum, si ejus idem DomM sacerdos eorpore pausat, devoverunt-
meritis samitatem,mihi Dpminus donare dignatus que se illum ad illud sacrUm sepidcrum cum obla-
fuerit.Qupd cum factum fuisset, stalimin ipsa nocte tionibus adducturos. Hac itaque sponsione facta
prsestante diyina gratia, quieyit dolor ejus, restituta ingressi sunt domum, et ecce subito puer ille ter-
sunt ei omnia corppris oflicia, praeter unam tibiam, sit oculum dexlrum, el aperto eo statim videre
po-
quae ita permansit, ut erat contracta. Peracta igitur tuit; tersit alterum _ et sMiliter eo rcserato accepit
gratiarum actipne rogayit dominum suum, ut ad visum, exdamansque cum gaudio dixit se clare
memoratum se lpcum perduci juberet. Dissimulante posse videre. Quo agnito parentes ejus cum familia
autem illp, is quemnecessitaS regebat-,baculo regenle immenso repleti sunt gaudio, et benedixerunt Detiro,
debile latus corporis, pervenit ad sepulcrum prseno- qui per servum suum tam subito sanitatem puero
minatum. Peractis ergp, ibi noctibus quinque super- praestare dignatus est. Sed et prpmissa complentes
venit solemnitas. ejusdem S. Ludgeri. Cumque in ea ad memoratam ecclesiam perduxerunt eum, et cum
porticu, quse est ante basilicoe januam, infra quam voto gratulationis designaverunt illum nulla signa
sanctisacerdotis sepulerum susceptum est, ipsa nocte laesionisin oculis habentem.
membra sopori dedisset, ei per visum, idem vir Dei B 11. Offerebatur autempuellaqusedam, quam longa
comitatus magno lumine atque clericorum obsequio, aegritudocontinuusque dolor paralyticam fecerant,
apparuit, tetigitque membra illius, et abscessit, eo in quse etiam brachiis continue caput.constringere con-
sopore relicto. Qui, dum signa ad nocturnas yigilias sueverat, cui maximus incubuerat dojor, ita ut de
expergefactus.audisset, surrexit sanus, et oblitus cerebi;o sonus.quasi sibilus potuisset audiri. Cumque
bacuji, priorisque debilitatis, intravit cum aliis in in crypta nova necdum peracta ad sepulcrum Lud -
lempluffi laetus el incolumis.Oratione autem facta ad gfiri Deum rogatura deppneretur, mira omriipotentis
cor rediens narrayit omnia quse circa se fuerant Dei gralia, surrexit cpnlinup. curata ab omni debii^
gesta, et peracta celebratione operis Domini egressus tate corporis, et benedicens Deum abiit incoiumis.
est, baculunique suum in. ingressu ejusdem basilicse 12. Contigit cuidam viro de Saxonia in loco, qui
in loco, ubi fuerat sanatus, infixit pro signo curatio- dicitur Vuerlhina [Ant. el Ben., Werina], ut per
nis,nec immemor voti priorisredemit.se alemporali tentalionem fieret surdus, ita ut numim omnino so-
dominp sup, et votmn servitulis, implevit. nmn auribus caperet. Qui cum diu fundilus officio
8. Quaedamaulem femina ad eumdem locum de earerel aurium, tandem spe recuperationis ductus,
Saxonia csecaperducta est. Cumque coram sepujcr» pervenit ad sepulcrum Dei famuli Ludgeri; cumque
Dei famuli, missarum soleffinia agerentuT, in hora G signa ad noclurnas vigilias sonarent, subito apertae
evangelicaelectionisrepentelumen accepit, etperacta sunt aures ejus, et dixit se aperte sonum cloccarum
gratiaruffi actione incolumisad propria rediit. audire posse, monachosque psallentes. Et ita conti-
9. Quidam juvenis in Fresia nomine Osbrat, a nuo percepta restauratibne auditus, rediit dpmum
daemoniomuto vexatus, per singulas ecclesias a pa- magnificans Deum.
tre suo deductus est, ut curari potuisset. Sed cum 15. Aliquando etiam ipsam ecclesiam, infra quam
in nulla earum curari potuisset, tandem pater ejus sepulcrum ejusdem Deifamuli receptum est,nocturno
coelitus inspiratus peraclo longo itiner.e perduxit tempore cblumna lucis obtiriendoprotexit, et ad coe-
eum ad memoratam ecclesiaffi, et accepta licentia a lum usque porrecta foris excubantibus conspicua
custodibus ante sepulcrum sacerdotis Christi Lud- Stabat; sed et cloeeafum illic sonitus frequenter au-
geri nocturno teffipore in of alipne persistens, habebat diebalur, bumana non tarigerite manu, sed agehte
secum eumdem filiuni sensu et voce carentem. Cui pptius cognitione Deitatis arccana.
per miserfcbrdiam Dei dijeffioneexpulso integra sa- ii.' Gsecusquidam a ad sepulcrum Dei famuli Lud-
nitas fuerat coricessaloquelseet sensus. Sed et vicina geri perductus est, ubi dum prostratus ofasset, fe-
ejusdem Osberti, quse erat paralytica, ad eamdem * pente a Domino lumen recepit.
ecclesiam perducta est, et aecepta continuo pleria 15. Alius quidam caecus nomine. RiehbBrtus, ad
restauratione propriis gressibus remeavit ad pa- idem sanctum sepulcrum adductus est, sed illic cele-
triam, gratias agens salvanti Domino,.qui per ser- riter Domittomiserante illuminatus, et Deo gfatias
vum suum ejus corpus cunctorUm membrorum of- ageris, sanus ad propria rediit.
ficio destitutum tara velocilerjeslaurare dignatus est- 16. Monachusnoster nomine Adalvardusaffifmare
10. Igitur in pago Borathra colonus quidam Follit solet rem, quse eo tempore gesta est, quo custodia
(AnZ. et Ben., Folcbad) nomirie, filium habuit ejusdem ecclesiae S. Ludgeri sibi credita fuerat.
csecum nomine GerbaldUm, qui dum per multa Narrat quod quodam tempore, die advesperascente,
sacra loca deductus, nullam medelam susciperet, cum ad eamdem ecclesiam lumen, quod illic semper
pio domino insligante demum S. Ludgeri fama ardere solebat, restauratufus accedefet, juxta ipsius
ad memoriamvenit; continub parentes illius pueri ecclesiaeangulum, ubi interius lectulus ejus pbsitus
spe gaudentes, duxerurit eum foras-, et statue- ftierat, antiquum Hostemstaritem asoexit, cujusvisib'
"Antwerp. et Be^nd.,. Cmcus qnidam nomine Eiluioldde. loco qui vocaturAmaloh. Browerus.autem in.
mafgine,^nofathun.c.ibcum.vulgpAlmeloyAici.
ACTA S. LUDGERI, 790
789
mo- A qui eumdem sanctum Ludgerum incorpore viderant,
nigerrima ac teterrima fuit. Quo viso prsefalus Romse iiiyenti
nachus signum sanctae crucis sibi imposuit, et, ut et sancta ejus studia bene noverant,
viam illuc eundi, et lo.cum venerandi
asserit, interritus contra eumdem daemonemaspi- sunt; qui cum
Cum autem lanlam fiduciam ejusdem sepulcri ipsi juveni intimassent; peracto itinere ad
ciens diu stetit.
S. Ludgeri eo tempore, quo
monachi diabolus cerneret, talem ac tantuni sonum memoratum sepulcrum
excitavit, ut paries ecclesise et leclulus ejus, qui illic monachi malutinas laudes Domino celebrabant,
interius locatus fuerat, minutatim confringi videre- ferrura quod dextrum brachium cinxerat, repente
tur. Quo faclo idem monacbus clamavit dicens : dissiliens, longius Domini virtute projectum est.
Sancte Ludgere, adjuva. Cumque nomen yiri Dei 19. a Mulier quaedamdebilis erat, cujus brachium
invocando nominasset, annuenle Domino idem dia- dextrum infirmilate agente inflexibile fuit; manu
Jiolns repente constrictus, et in partem occidentalem verp curvata persistente ungues palmse illius fortiter
abstractus est, atque cum qua violentia traheretur, imprimebantur. Qusedum diu haecpateretur, memo-
garriendo, et Mserabiles voces emittendo monstravit. rati viri Dei fama ad mentem ejus pervenit, cumque
Monachus vero ille lumen, quod illic paulo ante spe sanitatis ducta ad sepulcrum ejus properasset,
reliquit, invenit, et lectum suum et omne illud aedi- priusquam eo pervenisset, in ipso itinere plenam
ficium sanum consistere vidit, et adhuc vocem dae- B corporis sanitatem ei Dominus pro sancli viri meri-
monis in parle occidentali garrienlis audivit. tis repente tribuit. Quse tamen peracto itinere ad
17. Mulier qusedam cum multo tempore membro- idem sepulcrum cum oblationibus sana exultans, et
rum officiodestituta, miserabiliumque vocum suspi- salvatorem laudans pervenit, et ita incolumis ad pro-
Tia emittens lecto incumberet, quandoque ad memo- pria rediit.
ratum sepnlcrum viri Dei Ludgeri cum magno gaudio 20. Cobbonis venerabilis comjtis colonus quidam
et labore allata est. Ubi dum Deo favente celeriter adolescentem iilium Warmundum nomine habuit,
prislinam membrorum sanitatem reciperet, gratula- quem malignus spiritus invasit^ et tam vehementer
bunda et exultans Deumque laudans, propriis gres- vexare ccepit, ut ad desperationem vita ejus per-
sibus ad sua reversa est. ducta esset. Cujus mater heec dominaesuse videlicet
18. Igitur instigante maligno,juvenis quidam, no- uxori Cobbonis sollicite per nuntium indicare stu-
. mine Adam, llenrieum fratrem suum per rixam duit. Illa vero confestim mandavit ei dicens : Si
interfecit,etprohac causa, judicante Jona episcopo, adhuc filius vivit, fac eum celeriter efferri, et statue
flagellatusatque m carcerem trusus est, in quo etiam illum contra viam quse ducit ad sepulcrum S. Lud-
uno anno jacuit, deinde circumdatis brachiis ferro _ geri, et credo quod pro ejusdem famuli Dei merifjs
et corpore medio, indicto forlissimo jejunio discal- sanandus sit. Gum ergo mater pro eodem semiviyo
ceatus, et sine lineo indumento in exsilium missus puero juxta proeceptum dorainsesuoevota perageret;
est. continuo in eodem loco, et in eodem momento, dse-
Quarfo vero exsilii sui anno ante sepulcrum Ger- moneexpulso,plenam sanitatem accepit. Deinde se-
thrudis ferrum de sinistro ejus brachio cecidit; cundum sponsionis votum, ad memoratum viri Dei
deinde post anni circulum in Roma in ipsa crypla . sepulcrum sanus a matre perductus est, sanusque
S. Petri ferrum , quo prsecinctus erat, nihilominus rediit h.
cecidit. Cum autem iterum Romam peteret, contigit, 21. Verum Ludgerus quamvis cuncta hujusmodi
ut iufirmiiate valida illic deprimeretur, cumque in opera occultare vellet, non tamen hse Deo revelante
ipsa «griiudine vita ejus desperata fuisset, quidam usquequaque effecit. Villa est in Saxonia in pago
in specie sacerdotali per visum apparuit ei, dicens : Suderge, Alnac nuncupata. Ad hanc dum parochias
Surge, vade et sepulcrum S. Ludgeri quondam epi- suas circuiens veniret, die quadam sedente eo ad
scopi Saxonum Fresonumque perquire, e.lillic do- mensam, audiebatur foris clamare pauper, anxie
mino. miserante pro meritis suis sanitatem recipies. obsecrans, ut episcopus caecumhomineffi respicere
Qua visione expleta cOnfestim de infirmitate, qua n dignaretur. Festinavit diaconus, cujus id erat officii,
deprimebatur, absolutus est, adhuc tamen ferruni putans unum esse de pauperibus, qui stipem petierit,
brachium ejus dextrum ut prius fortiter strinxit, et sumensque panem et cibum porrexit ijli. Renuit ifje
ita consumpta carne nervisque ipsum.etiam os eod.em accipere, aliud sibi dicens esse necessarium. Defe-
ferro tam valide praecinctum est, ut omnes ejusdem rebatur potus. Ille, nec hoc se velle respondit, nec
dexterse digiti praeter pollicem et indicem debiles ac propter stipem petendam se venisse, sed ut ante
rigidi permanerent. Erat enim memoratus miser ju- episcopum intromitteretur, ut coeco homini sub-
venis, etideo ad augmentum doloris sui carnes ejus et veniret.
ossa in tempore vinculorum suorum creverunt..Cum- At diaconus, non intellecto quod postulaverit, di-
que mane somnium retulisset, ibidem statim multi, misso illo in domum regressus est. Porro ille foris re-
a Antwerpiens. et Benedictini: In Ripuariisjuxla Ludgeri, quam edidere Antwerpienses*etBenedictini.
ingressum silvmHamarilhi, villa nomine Budica con- Quoeautem in nostro exemplari sequuntur, aut con-'
stttuta est, in qua mulier quwdatn, etc. tinuatoris , aut ipsius Allfridi, ea habentur etiam
b Antwerpiens. et Benpdict.: sanusque rediit, atque iisdem ferme verbis in anonymi cosetanei Frisonis
in.ea, quam acceperat, sanitale, Domino largiente, Actis a Browero editis ex ms. Fuldensi.
femtansit. Atque in his verbis desinit Vita sancti c Cincinnius hi Tit., c. 24, Alen vpcat.
791 AD S. LUDGERI SCRIPTA APPENDK. 7M
lictus cum iteralofliu vociferaretur, tandem circum- A pefmitlerent. Factum esthoc. Discessit anlistes, et
spiciens Ludgerus : Quare, inquil ad diaconum, tam homo in patibulo est suspensus. At vero yesperc il-
diu dissimulare vis, quod audis? et respondit: Detuli lius diei, cum episcopus ilineris sex ab eo loco mil-
illi cibum potumque; sed ille nihil horum curat. liaria peregisset, manens inviUa quaevocaturAschan-
Nummum, ait, da ei; quod cum fecisset,:et hihilo- dorp, en veniens homo ille, quem paulo ante sus-
minus sperneretur, jussit eum episcopus ad se intro- penderant, ad pedes episcopi corruit. Mirantibus ac
duci. Dum introduclus esset, ait illi, Quid est, frater, sciscitantibus cunctis, quomodode eogereretur, rem
quod habes; quidest quodexpetis? Ille respondit: taliter pandit: Cum ego , inquiens, episcopo inde
Fac ut videam, rogo, propfer amorem Dei. Videas, digresso , sursum in patibuluni traherer, videbam
inquit Ludgerus, propter amorem Dei.' Et mirum in duos viros a lalere episcopi equitantes aliquandiu
modum, cumhoc non imperando dixerit, sed lantum cum eo per iter loqui, dehinc post paululum alter
miratus petitionem, similia verba responderit; statim festine regrediens, nescio quid mihi pendenli suppo-
ille vidit, jussusque accedere ad mensam laetior co- suit, super quod firmiter stans non sentiebam cru-
medit et bibit abiitque in viam suam. ciatum; donec dispersis hiis qui me suspenderant,
22. Ferebant autem veracissimi viri de discipulis et ad occasum vergente sole, me idem ipsi depone-
ejus, quod quodam tempore, dum ad comitatum B ret. Depositum jussit iter vestrum quantocius sequi
pergens, per provineiales, qui Hassi dicuntur, iter el pro concessa vita sancto Antistiti gratias agere,
ageret, per orationes ejus homo moftuus revixerit. quam mM ipse dum a fatuis contemneretur, a Do-
Qui scilicet propter furtum caballorum Widekindi mino impetravit, addiditque se nullo pacto scire;
ducis Saxonumahuic morti adjudicatus fuit, ut in qualiler ipse post virum Dei tantum vioe spatium in
campo ad slipitem ligatus, jactatis in eiim sudibus moraento percurrerit.-Ferunt et alia mulla miranda
acutis et lapidibus necaretur. Quod dum factum venerabiles viri de discipulis ejus a beato Ludgero
fuisset, corpus exanime in campo relictum est. Venit gesta vel dicta, quae cuncta ponere immoderatioris
autem Ludgerus secus locum, et compertb quod fortasse proUxitatis videretur.
Ghrislianus fuerit, miltens ad Wilikindum, penetra- 24. Prseterea monasterium quod in honore sancta-
vit ad humandum corpus. Dehinc discerpta totius rum reliquiarum, quas ab apostolico acceperat, olim
corporis membra pallio colligi jussit, et inferri in construere decrevit, ubi posset construi, agnita
tentorium suum, donec humando corpori sepulcrum maritimarum regionum desolatiorie, soUicite requi-
pararetur. Dum ad hoc ventum esset, ut elatura de rebat. Duo autem loca construendis nionasteriis apta
tentorio , in fossam ponerent, astante episcopo; videbantur, unus ih Witmundi b juxta fluvium Isla,
Efferte, inquit, eum ex tumulo, nam illi spiritus inest. C alter qui Ad Cruces dicitur secus fluvium Arnapa c;
Qui dum elevatus esset, respirare ccepit, et ileram sed divinseprsescientiaevoluntatemsuperhiis demon-
illatus in tentorium oblato potu refocillabalur, et strari sibi devolis jejuniis et orationibus deposcebat.
ligari jussit anlisles vulnera ejus , et in brevi tem- Unde cum ad locum, quemjuxta amnem Arnapa
pore convaluit. Stat adhuc in eo loco lapidea crux eum elegisse diximus, hiemis tempore veniret, cru-
in monumentum miraculi hujus ab incolis erecla : cem ligneam in eo loco jussit erigi, et ipse solus
et ex nomine ejus dein viri, quia Buddo vocabatur, coram cruce in nive maxima duri frigoris et longoe
campus ille Buddonuelt usque. hodie nominatur. noctis prolixas usque ad lucem in oratione prolraxit
23. Oppidum est in Saxonia notum plurimis Mep- vigilias. Proinde divina revelatione monasterium ibi
pea nominatum, in cujus vicinia, dum anlistes san- esse non posse, cognovit; sed locum in quodam
ctus Fresiam pergens veniret, aspexit non longe a saltu juxta fluvium rura fundando monaslerio a Deo
via , vulgi concilium die dominica congregatum. Di- fore prsescitum. Quapropler dum suse vise comilibus
verlit illuc volens cognoscere quoe causa hujusmodi quoedivinitus cognoverat, referret, ad promissum a
conventiculi existeret tali dib,'viditqueiri colle,'quem Deo locum properavit, et cum possessoreejus locutus
circunivallaverant rei cuidam suspendium prseparari; locum illum data terra alia eomparayit. Post hoecTiu-
accedensque propius affatus est eosblande, postulans D tem, cum occupationibus variis liberior factus tem-
sibi concedi hominem, aut si necesse esset eum iri- pus huic vacationi aptum invenire potuit, assumptis
lerftei, JiOc eo die nequaquam facerent, magis ipsi secum, quos huic operi necessarios scivit, ad ipsum
ad ecclesiam missas audire convenirent. Cumque ni- denuo locum profectus est.
hil horum a ruslicis impetrare posset, contumeliosis 25. Erat M sarculum d quoddam arborum opacitate,
insuper verbis clerico insultantes, quia ad ejus paro- et silvarum densitate undique conclusum, ibi fixis
chiam locus ille non pertinebat, vix obtinere potuit, tentoriis mane primo arbores diruere et Jocummo-
ut parumper cum homine de pcenilentia se loqui nendis oedificiisexpurgare, si qua facultas daretur,
a Ergp in fihibus Hassorum in loco quodam Buden- d Surius vertit: nemus. Antwerpienses suspican-
feld Widekindus possessiones habuit._ tur sartulum esse scribendum, ut sit diminuthTima
b Locus hodieque nolusintabulis, intervallounius sart Teutonica voce, Germanissuperioribus hart pro-
leucaeab urbe Sutphaniensi. . nuntiata; qua significetur non simpliciter silya, sed
c Vulgo llic fluyius Erfftet Erpe dicitur", variaque silvaprae fruticum densitate pene timpervia; qualis^
Julise oppida alluil et Rheno immergitur Coloniam hic locus describitur. ,
inler ct Doesburgum.
7QT ACTA S. LUDGERI. 79-4
disponebant. Quod lamen illis fieri omnino impossi- Acundum voluntatem meam locutus benevolenliam,
bile videbatur : unde et bealum virum a sua inten- quam solum homo potest, tuam ostendis; caeterum
tione penitus revocare studentes, dixerunt incre- effectus in Dei potestate est constitutus. Illud sane
dibile prorsus videri illum locum unquam habita- te nosse volo, quod tamen vivo me aliis te publicare
bilem fieri posse, quoniam arborum densitale et nolo, in hoc loco me diem judicii expectaturum, et
ramorum obductione ccelum quoque ipsum abscon- me hic, ubi nunc redeo, monumentum habilurum.
deretur. At ille spem suam in Domino ponens ; quae Ita clericus arborem quandiu ibi stetit diligenter
hominibus, inquit, impossibilia sunl, Deo possibilia observavit; sed cum postea in usum ecclesise quo
sunt. Itaque nocte ingruenle cum temperius ad vigi- ad occidentalem ejus partem construebalur, praecisa
lias nocturnales surrexissent, post peractum officiuin isset, lapidem in eo loco nullo alio sciente pro signo
se cubitum denuo receperunt; cumque jam omnes nfodit, qui ibidem cum postea sepulcrum sanclo fode-
dormire putaret, tacite surrexit et tentorium egres retur, effossus est.
sus paululum orationis gratia secessit : sed quia 27. In angusliis positus vel sollicitus in majoribus
quidam ex ejus contubernio clericus nomine Thiat- rebus tractandis hoc statim exordium sumere moris
bat eadem hora vigilavit, ipsum confeslim foras habuit, sacerdos missas celebrare monuit, religiosis
exeuntem secutus est, quod mpx vir Dei cognovit, et " viris vel feminis jej.unia mandavit, invitavil paupe-
paulisper quasi pro horse inspectione substitit, deinde res et egenos, et sic in omnibus gressibus ejus se
tabernaculurii ingressus rursus exiit. Sed eumdera Domino commendavit. Omnem censum, qui in haere-
clericus, quem diximus, secutus est. Ita secunda ditate propria vel in episcopio colligebatur, mox dis-
quoque vice oratione ejus intercepta clericum stra- tribuere studuit, nihil omnino pracler solum necessa-
tum suum repelere, nec antelucem surgere proecepit. rium usum super angustioribus [F., auguslioribus]
Ipsequoque, ut ejus curiositalem eluderet, se cubi- oedificiisvelaMiiliosisministeriis curans. Quapropter
tura recepit. Cumque aliquandiu exspectaret, et ne- cum a quibusdam regis principibus quasi stirpator
miiieni vigilare suspicaretur, tertio surrexit, et episcopii criminaretur, et qui nullas oedificiorumho-
egressus sub quadam arbore se in orationem dedit; nestates nec ipsis ecclesiis congruos metallorum or-
verum cum memoratus clericus contra auctoritatis natus prsevidere scierit, gloriosissimus imperator ad
praeceptum,sequi non auderet et omnino, quid agere ejus audientiam invitavit. Unde dum veniens mansio-
vellet, explorare inlenderet, papilione juxta lectum nem apud palatium accepisset, mane prirno ad eum
suum levala, in oratione positum vidit : erat enira imperator cubiculario misso, ad suum jussit venire
nox luna et stellis admodura clara. Etcum diutissime colloquium. Forte lunc antistes, dum consuetudina-
orasset, et se per spiritum a Deo auditum cogno- riis ex more psalmis et orationibus instaret, dixit
visset, tentorium, cunctis, utputabat, ignorantibus, cubiculario, ut proecederet, se mox divino peracto
repetivit. Mutata illico quoelunc erat cceli serenitas, officiosecuturum. Dum secundo et tertio nunliis ve-
obscurala astra, et ventis hinc inde surgentibus nientibus ille ab incospto non moverelur opere, oc-
tempeslas nimia subsecuta est. Cadebant annosa cir- . casionem se accusatores ejus invenisse lsetati ex hoc
cumquaque arbusla, et cum magno licet omnium ti- ipsius facto criminalionem cumulabant. Yerum dum
more ipsa elementa famulo Dei militabant. Nam cum completis psalmodiis ante imperatorem venisset,
diluculo exsurfexissent, videbant silvam hinc inde dixit imperator : Quare nostrummandalumsicdiffi-
erutam fundando monasterio locum satis amplum cile accepisti, episcope, ut tol accersitus nuutiis
dedisse; et arbores passim jacentes sufficientem stalim venire despiceres ? Quia, inquit Ludgerus,
lignorum ad aedificationemcopiam praebuisse. Unde et tibi, o rex, et cunctis hominibus Deum proepo-
S. Ludgerus cum die jam clara suos reliquo operi nendum arbitrabar : hoc enim mihi praecepisti, cu-
instare horlaretur, eos percunctari gratulabundus ram episcopalem commiltens; idcirco a tuis licet
coepit: anne adhuc coelumse ex illo loco crederent vocatus nunliisomnipotentis servitium intermittere
conspecturos ? JJ inconveniens judicavi: at mox divino peracto servi-
26. Mane ex arboribus, quris illic corruisse dixi- tio paratior ad regis imperium veni. Quod respon-
mus, una solumnon diruta remansit, sub qua eadem sum ejus imperalor optimus verieralus, Gratias,
nocte vir Dei oravit, sub hac sellula, jam hice clara, ait, habeto, episcope, quiatalemte modoinvenio,
posila, suos ad operandum hortabalur. Ibi quidam qualein antea eestimajiam.Fuerunt autem aliqui qui
adeum ex ejus clericis nomineOdilgrimus ex itinere, facla bonilalis tuae malivole apud me interpretati
quo directus fuerat, venit; quem inter mutua quae sunt, sed hos deinceps minus gratos habebo, et nul-
habuerunt colloquia, ipse interrogavit quid sibi . liusverba super tua criminatione meullerius spondeo
de illo loco videretur ? utrumnam eum monacho- accepturum.
rum coUegio congruum arbitraretur ? At ille vul- 28. Porro quia sanctorum ofliciorum incidit men-
tum ejus clariorem solito videns : In vestra, inquit, lio, narrant quod, dum ad opus diurnum (divinum)
facie video, hoc opus sine Dei voluntate inchoalum staret vir Dei, ineffabiliter timorala intentione fixa-
non esse, locum jam olim electum a Deo opportunis- que mente manserit. Aliquandodum in itinere esset,
simum divino servilio futurum. Qua responsione lectu illi ad vicinum focum struebatur, unde dum
ipse deleclalus, Gratias, inquit, liabe, quoniam se- uoclu stans juxta lectum matulinas laudes cumcle-
793 AD'S. LUDGERI SCRIPTA APPENDIX. 7Bfi
licis cantaret, et teclis cinere prunis fumus evapo- \. dorum, quibus in yariis necessilatibus succurrit.
rans illi iiifaciem exhalavil; ille quasi nihil sentiens Proinde non ut mortuum plangimus , sed ut viven-
inmotus menfe et corpore stabat: at unus ey clericis tem subsidiosuarum precumnpbissubvenire oramus.
auferrehoc volens incommodum curyato genu car- 0 vere beatum et pnini laude dignissimum, angelis,
bones 'delegit et insufflans sopitos suscitat ignes. prophetis, aposiolis, martyribus, confessoribus, vir-
Mane autem yocans clericum distincte (Forte, distri- ginibus non immerilo comparandum : angeli mun-
cle) sciscitatus est; quare hujus nientis fuerit, ut ditia et cpelestium contemplatione; prophetis futu-
sacris hymnis dimissis se magis incuryaverit ad con- rorum notitia; apostolispasloralis curse successione
struendum focum? Et poenilentiam aliquot dierum el prsedicalionis imitalione; martyribus carnis casti-
sibi indicens, docui.t cjericos, du.riiad opus divinum gatipne et martyrii desiderio; confessoribus divini
assisterent, omnes occurrentes cogitalus amovendos, nominis coram regibus et principibus confessione ;
et quantum humani cordis fugacilas patilur, nihil virginibus corporis simul et •mentis castitate. Quis
aliud cogitandum. ejus sanctitatem non veneretur l Quis miraculorum
29. a Igitur de sanctp transitu beatissimi viri operationem non obstupescat? Quis ejus humilita-
hon tam nobis dolendum quaffi gaudendum esse vi- tem in signis occultandis non miretur? Majora surit
demus. Gratias enim agere debemus , quod talem B illa, quam ut digtie ea nostrae linguaeariditas valeat
hostris teraporibus virum concessit, qui et prioribus explicare. Neceget iile noslri sermonis prseconio,
sanctis aequandus, et bujus setatis hominibus incom- qui tantis apud morlales prodigiis clarus ; qui tan-
parabiiis, et posteris imitandus exstitit. Gratias tum i-riter angelos et omnium sanctorum choros in
"enimagere debemus, quod nos eumex pastore patro- coelo est glorificatus : ubi nunc Christo conjunclus
hum haberC fecit. Nam quamyis Omnes sanctos nos pro nobis ejus servis , suisque servitoribus apud
patronos habere confidamus , ipsum tamen speciali ipsum intercedat, qui cum Patre et Spiritu sancto
licet nos (Forte, nos licet) indignos patrocinio tueri vivitet regnat Deus per omnia sseculorumsaecula.
hon absurde speramus. Quantum autem apud Deum Amen,
ejus patrocinia valeant; testantur sanilates morbi-
a Quaehoc in capite ad finem usque exstant, in nuUo exemplari impresso de vita aut miracuUs S.
Ludgeri hactenus habentur.
CHARTULARIUM WERTHINENSE.
(ApudLeibhilz,ibid.)
' IN NOMlNE SANCTJE TRINITATIS INCIPITLIBERCHAR- D quse nuncupatur Fislacu (Fislack), id est Hovam
TARCM CAMBI*; FOLCBERTUM INWIDUBERGE. illam quae dicitur Alfgedine-Hova,cum omni inte-
C.ONTRA,
gritale, sive in silva, seu in pascuis et perviis et in
1. Notumfiericupioomnibustamproesenlibusquam 'y aquarum usu et decursibus : haecomnia a supradi-
futuris, qualiler ego Ludgerus presbyter aliquantu-- cto nobili Franco Theganbaldoego Ludgerus presliy-
lam particulam haereditatis dato pretio a Thegan- ter comparavi, et aliqnantos annos possedi, et in ea
baJdp ingenuo et nobili hpmine comparavi in yilla elaboravi, quod pplm. Nunc aulem eamdem Hovam
""
797 CHARTULARIUM WERTHINENSE. 793
in terra araloria, quicquid in ea unquam aratum A i cupato Diapanbeci,sive Weritliina, quorum nomina
fuit, der'i Foleberto contra illum Rothum, quod di- infra tenentur. Notavi diero, locum, tempus, quo
citur Wlduberg inter duos rivulos, id est inter Dia- scripsi. Ego Thiatbaldus humilis presbyter rogatus
panbeci, et aiiurii ab occidente usque in flumenRu- scripsi et subscripsi.
lam: excepto, quod ego Ludgerns dominationem, SignumHludvvini,qui hanc tradilionem dominante
quae ad illam Hovaffirespexit, mihi retinui, seu in manu peregit, propriaque sublus firraavit. .
silva, sive in aquis et pastu, vel in comprebensione Signum Reginberti. Sig. Thialbaldi. Sig. Thiat-
cura omni integritale juri meoreservavi, et in ea ra- bori. Sig. Frrthuradi. Sig. Frithubaldi. Sig. Frit-
lione accepi Rhotum illum a Folcberto vicino in hubrandi. Sig. Reginbaldi.Sig. Theganradi.
Cambiacontra terram aratoriam. Hovaesupradictse, Traditio Oodlwlmiad Willimundutn.
ut eum jure haereditario in perpetuumppssidere de-
beam, et ad seternosususEcclesiaeDei et servienlium 3. Dum unusquisque in prsesenti soeculoconver-
ejus redigere : aut quicquid exinde ulile esse deere- salur, cogitare debet et perpendere, qualiter sibi vi-
vero, liberam et Drmissiinambabeam potestalem ab tam acquirat el remuneratioiieni sempiternam post
omnibus, sive vivens facere, sive post obiiummeum, mortem. Idcirco egp Oodhelmus, fiiius quondam
tantum ad usum fructiferum pertinenlem et profi- Oodwerci, pro remedio animsemeoe,et pro OQierna
cientem. Siquis yero, quodfuturum esse non credo, retributione tradidi partem hseredilaljs mese, quee
ego ipse, quod absit, aut aliquis de haeredibus vel mihi jure hoereditario legibus contigit, id est tres
pro hoeredibusmeis, seu qualibet opposita persona, Hovas in tribus locis, quorum nomina locornm haec
quaecontra hanc chartam Cambiaeinjuslo conamihe B sunt: Hova una Okimiiin pago Isloi, allera in Man-
venire tentaverit aut eam infringere voluerit, impri- heri, illa Selihova in pago Northuvanti, terlia in
mitus iram Dei coelestis incurrat, et a sanclorum Hasungun in eodem pago. Hoc quod modo denomi-
angelorum societate separetur, et ab ingressu om- navi, tradidi iri reUquias sancti Salvatoris, quse in
nium ecclesiarumalienusexistat, quoadusquese cor- Withmundis constitutse surit, et in manus Ludgeri
rexerit a nefaria praesumptione.Et insuper a fisco presbyteri, traditumque in perpetuum esse volo , et
mulctatus auri libras duas, argenli pondus decem nullis unquam temporibus ulterius immutari, sed ad
coactus exsolvat; et sic quidem quod repetit, evin- perpetuos usus ejusdem ecclesioecustodesIiaacomnia
dicare non valeat,- sed firnia et immutabilis haec possideant cum integritate illibata : lantum ut diebus
C-ambiain sempilernumperraaneat,stipulationesub- vitoe nostrae ego el conjux mea dilecla Theodlinda
nixa. Acta est autem publice anno21 gloriosiatque res istas in beneficio ejusdemecclesisesub usu fru-
religiosi secundi regis Caroli, xvi Kalendas Martii in ctifero habere valeamus, id est, utper singulosannos
Ioco qui dicitur Diapanbeeiin Ripa-Rura coram te- solidum ununi- ad luminaria ecclesioein Natali Do-
stibus ac manum mittenlimis, quorum nomina sub- mini donare debeamus. Post nostrum vero discessum
tus adnolantur. Notavi tempus, diem, locum, quo de hac vila in dominalionem supradictae ecclesise
haec acta sunt. Ego Thiatbaldus humilis presbyter res ipssemelioratoeperveniant cuin omni inlegritate:
rogatus scripsi et subscripsi. ejusdem ecclesiajlegitimi procuralores ad utilitatem
Signum Folcberti, qui hanc chartam fieri rogavit ejus quicquid exinde facere voluerint, liberam et fir-
ct propria manu firmavit. Signurn Regenberthi. Si- missimam ab omnibus babeant potestatem. Si quis
gnum Alfdagi.Signum Bonno. Sig. Fridubaldi. Sig. p< vero, quod fulurum esse non credo, ego ipse, quod
Hlnduwini. Sig. Giffudi. Sig. Borngeri. Sig. Hildi- absit, aut aliquis de haeredibusvel pro hseredibus
radi. Sig. Borbini. Sig. Luidrici. Sig. Walafridi. meis conlra hanc traditionem venire tentaverit, aut
Tradilio Hludwiniad Weretliinas. eam infringere voluerit, insligatus a diabolo, irnpri-
mitus iram Dei coeleslisincurrat, et a sanctorum
2, Notumfieri cupioomnibustamprsesenlibusquam angelorumsocietate separelui',et ab ingressu omnium
fuluris, quomodo ego in Deinomine Hludwinus,fi- ecClesiarumalienus existat, donec se emendeta prae-
lius quondam Thiatheri, pro remedio animsemeoeet sumplione nefanda. Et insuper in Dominicum auri
pro oeternaretributione tradidi omnem partem hae- libras duas, argenti pondus x, coactus exsolvat, et
reditalis mesein loco nuncupato Werelhinum, ad re- sic quidem quod repetit, evindicare non valeat; sed
liquias &.Salvatoris, et venerabili viro Ludgero ab- firma et immutabilis haoctraditio in sempiternum-
bati, qui Ipsas reliquias semper secum gestare solet, permaneat slipulatione subnixa. Acta est autem pu-
id est, inter duos rivulos, qui surgunt in monle, in blice in loco ipso, qui dicitur Wilmundi anno 21 re-
flumen Ruram vadunt : unus vocalur Diapanbeci; gni religiosissimiregis Caroli sub die v Idus Junii.
alter vero in Orientali parte, id est, absque nominis Notavi diem, tempus, locum, qho haec scripla sunt.
appeilatione, de terra araloria usque in ilumen Ru- Ego Thiatbaldus, humilis presbyler rogalus scripsi
ram, tradilumque in perpetirum esse volo, et nullis et subscripsi.
temporibus immulatum. Sed ipse venerabilis abbas Sigmim Oodbelmi, qui hanc traditionis chartam
Ludgerus hanc traditionem, quse dudum comprehen- fieri rogavit et propria roanu firmavit. Signum Hil-
sio mea esse dignoscitur, simul cum illa terra, quae digni. Sig. Meginulfi.Sig. Ludgeri. Sig. Meginungi.
ibidem jam cullaesse videtur, totum et ad integrum " Sig. Gerwini. Sig. Marcrici. Sig. Thathumeri. Sig.
perennibus temporibus teneat, possideat, ad usus Gerhardi.
EcclesiseDei, liberamqueet firniissimam polestatem Traditio Immw.
habeat a me et ab omnibus hoeredibus meis, quic-
quid exindefacerevoluerit, et in cujuscunquemanus i. Notum fieri cupio offinibus^tam praesentibus
mittere decreverit, dum adhue ille advixerit, qui quam futuris, qualiter ego Imma tradidi partem hse-
posl obitum suum illud excolat, «t adutilitatem ec- reditatis meae ad ecclesiam sancli Salvatoris, quae
clesiaeDei redigat. Si quis vero, quod futurum esse conslrucla est in pago Ripariorum, in loco qui dici-
non credo; ego ipse, quod absit, vel aliquis de hae- tur Werlhina, super fluvioRura, hoc est, quod tra-
redibus meis, aut ulla adposita"persona,tpise contra didi in pago Sutrachi, in villa, quae dicilur Aldgre-
hanc traditionemvenire conaverit, imprimitus iram poshem, terram xx animaliumet dimidiam unius, et
Dei ccelestisincurrat, el a consortio omnium eccle- in alia villa lerram xv animalium, qusevocatur Kom-
Siarum analhematizelur; et insuper in Dominicum pingwerva in ipso supradicto pago: 'et-in lerlia villa
auri libras v, argenli pondus x, coacius exsolvat. Et XIIanimaliuriilerram, quaevocalur Inwostarburon
sic quidem, quod rerjetit, evindicare non valeat; in pago Westrachi, traditumque in perpeluum esse
sed firma et immulabilis traditio baec in sempiter- volo, et promptissimavoluntale confirmo, et trans-
num permaneat, stirpulationesubnixa. Acla est au- tuli de mea potestate in illorum potestatem, ut post
tem publice anno 21 regni religiosissimiregis CaroU, hunc diem habeant licentiam habendi, possidendi,
Xy.Kal.Feb. corarjj manum missoribusin laco nun- commutandi, et quicquid exinde facere voluermt,U-
799 AD S. LUDGERI SCRIPTA APPENDIX. 800
beram et firmissimam habeant ab omnibus potesta- A\ quam futuris, qualiter ego Ludgerus, filius quondaro.
tera. Si quis vero, quod futurum esse non credo, si Hrodgeri, pro remedio animae meae, et pro aeterna
fuerit in postmoduin ego ipse aut aliquis de haeredi- retributione tradidi ad reliquias sancti Salvatoris et
bus meis seu ulla oppositapersona, qui contra hanc sanctaeMariaesemper virginis et in manus Ludgeri
traditionem a me factam yenire voluerit, aut .eam presbyteri, qui easdem reliquias procurabat, porlio-
infringere et immutare tentaverit, imprimitus iram nem haereditatis meae, id est, omne quod jure hsere-
Dei omnipotenlisincurrat, et a liminibus sanclorum ditario legibus obvenit in villa, quse dicitur Bidnin-
efficiatur extraneus, praesensquetraditio firma per- gahemi, et in alia, quaenuncupatur Thornspye, in
maneat stipulatione subnixa. Acta est in Werthina terra aratoria, seu in pratis, et in pascuis, et in om-
monasterio xiv Kal. Septembr. anno 6 regni domini riem communionem mecum in silvam, quse dicitur
Ludovici regis, indictione 8. Ego Thiathardus humilis Huistarbant, excepta una parlicula, in illa prata,
diaconus rogatus scripsi et subscripsi. quae dicilur Blidgeryngmad, quam mihi reservavi
Signum Immae,qui boc tradidil, et propria manu pro necessitatibus meis. Cseteraautem omnia tradidi
firmavit. Isti sunt "visoreset auditores: ad reliquias superius denominatas et in manus jam
Signum Reniberti. Signum Erpolfi. Sig. Aldhardi. dicti presbyteri cum omni integritale in villulis, qui-
Sig. Wichardi. Sig. Snclgeri. Sig. Erbaldi. Sig. Iti. bus ante dixi, sive in terra araloria, seu in pratis et
Sig. Sigiwardi. Sig. Heio. pascuis, vel piscationibus, et aquarum decursibus,
Tradiii Henrici juxtdMuram. perviis communis, quoead illas villas altinent. El haec
omnia tradita in perpeluum esse volo, nullisque un-
5. Dum unusquisque in proesenti saeculo conver- jj ] quam temporibus ulterius iminutari, sedad perpetuos
satur, cogitare debel et providere' quomodo animam usus EcclesiaeDei isla omnia jure hsereditario jam
suam salvare possit, et seternum sibi refrigerium in- memoralus presbyter Ludgerus possideat. Si quis
venire post temporalem et mortalem vitam mundi vero instigalus a diabolo, ego ipse, quod absit, aut
hujus. Hoc ergo Henricus perpendens in animo meo, aliquis de haeredibus vel pro-haeredibus meis, seu
et frequenti meditatione revolvens tradidi pro reme-. quselibet extranea persona contra hane tradiiionem
dio animse meae etpro seterna retributione ad reli- venire lentaverit, aut eam fixa et proposita intenlione
quias sancti Salvatoris et sanctaeMariaesemper vir- infringereetdecreverit, imprimilus iram Dei coelestis
ginis, et in manus Ludgeri presbyteri, qui easdem incurrat, a sanctorum angelorum societate sepa-
reliquias procuravit, particulamhoeredilaiisetproprii relur, atque a liminibus ommum ecclesiarum.alienus
laboris mei, id est lotam comprehensionemin silva, existat, donec se emendet a nefaria proesumptione^.
quoedicitur Hoissi in aquilonali ripa fluvii Rurae, Et sic quidem, quod repetit, evindicare non valeat,
quam ibi dudum comprehendi inter monlem et ipsum sed firma et immutabilishaectraditio in sempilernum
fluyium,communionemqueiii eamdem silvam, Simili permaneat cum stipulatione subnixa. Acla est autem
modo tradidi et piscalionem in Rura cum pascuis, publice in loco , qui dicitur Adosumnis (Rocroort)
perviis, aquarumque decursibus, quae illuc altinent, annosub 28 regni domini nostri religiosissimi regis Ca-
et in ipso loco excoli possunt et perfici. Hsec omnia roli, die Kalendarum, vm Idus Junias CPrainle-
tradidi ad reliquias superius nominatas, et iu manus stibus et manumissoribus, quorum nomina subtus
ejus jam dicli presbyleri, traditaque in perpetuum notantur. Et ut hoc testamentum traditionis firmius
esse volo, et pernulla temporum curricula ulterius (n" habeatur in perpetuum, nolavi diem, tempus, locum,
immutari, sed ad perpetuos usus Ecclesiae Dei in in quo boecfacla sunt. Ego Thialbaldus ' bumiUspres-
eleemosynam meam ista omnia superius nominatus byter rogatus scripsi et subscripsi.
presbyter Ludgerusjure haereditario possideat, ha- Signum Ludgeri, qui hanc tradilionem in elee-
beat, colat et fruclificet, et cuicunquedisposuerit,et mosynam suam peregit, et propria manu subtus fir-
utile esse perspexerit, post obilum suum commen- mavit.
dare et tradere, liberam et firraissimam a me et ab Signum Bernsuidoe consentientis. Sig. Gerwali.
omnibus habeat potestatem. Si quis vero insligatus Sig. Welfrici. Sig, Bago. Sig. Hrodberti. Sig. Wig-
a diabolo, quod tamenfuturum essenon credo, ego baldi. Sig. Rorhlrici. Sig. Fefingeri. Sig. Wilbaldi.
ipse, quod absit, aut aliquis de haeredibusvel pro Sig. Helmrici. Sig. Luidherthi. Sig. Meginbaldi.Sig.
baeredibusmeis, seu quaelibetexlranea persona con- Bernhardi. Sig. Hiddoni. Sig. Hrafaugrimi. Sig. We-
tra hanc traditionem venire tentaverit, aut eam in- ringeri. Sig. Folcradi. Sig. Raadgeri.
fringere pfoposueril fixaet deliberata intentione, im- Traditio Folchardi k Reginaldi et
primitus iram Dei ccelestisincurrat, et a sanctorum Gerhardi,, etc, in
. Wilhmundi.
angelorum societate separelur, et ab ingressu om- 7. Notum fieri desideramus omnibus, lam praesen-
nium ecclesiarum alienus existat, donec se emendet
a praesumptionenefanda. Et insuper in Dominicum tibus quam futuris, quaUler hos haeredeset eompar-
auri libras duas, argenti poridusx,coactussolvat.Et ticipes et consanguinei, his nominibus Reginaldus,
sic quidem, quod repelit, evmdicare non valeat, sed Folchardus, Gerhardus, Wifel et Helmberthus tradi-
firma et immutabilis haec tfaditio in sempiternum , dimus agrum haereditarii juris nostri in Withmundi
permaneat cum stipulatione subnixa. Acta est autem D Ludgero presbytero et abbati ad construendam in eo
publice anno regni domini noslri religiosissimi regis ecelesiam in aquilonali lalere agri illius, quem a
Caroli, vi Kal. Martias, in villa quae dicitur Hlopan- AVrachariocomile tradente ipse Ludgerus suscepit:
heldi, coram testibus et manummissoribus, quorum tradilumque in perpeluum esse volumus et nullis
nomina subtus notantur. Et ut hoc traditionis testa- unquam temporibus immutari, sed ad perpetuos usus
nientum firmius perseveret in seternum, notavi tem- et ad ulilitatem EcclesiaeDei supra diclus preSbyter
pus, diem, locuin, in quo factum est. Ego Thiatbal- liberam et firmissimam a nobis et ab omnibus ha-
dus humilis presbyter rogatus scripsi et subscripsi. beat potestatem, quicquid exinde vivcns agere vo-
Signum Henrici, qui hanc traditionem perfecit et luerit, aut cuicunque post obitum sUumtradere de-
propria manu firmavit. Signum Hrialthrudae conjugis creverit ad colendum et fructificandum in Ecclesia
ejus consentienlis et confirffiantis. Sig. JSserici, filii Dei. Si quis vero, quod futurum esse non credimus,
ipsius eadem facienlis. Sig. Berngeri subtus firman- nos ipsi, quod absit, aut aliquis de haeredibus, vel
tis. Sig. Aluberli, clerici. Sig. Hluduwiridi.Sig. The- pro haeredibus nostris contra hanc traditionem ve-
gembaldi. &ie. Guntfridi. Sig. Oodfinni. Sig. Hildi- nire lentaverit, aut eam infringere voluerit instigatus
berti. Sig. Wimberti. Sig. Cassi diaconi. Sig. Raa- a diabolo,imprimitus iram Dei coeleslisincurrat, et a
fridi. Sig. Landberti. sancloruni angelorum socielate separetur, et ab in-
Traditio Ludgeri. gressu omnium ecclesiarum alienus existat, donec
se emendet a praesuffiptionenefanda. Et insuper in
6. Notum fieri cupio omuibus, tam prxsentibusi Dominicum auri iibras duas, argenti pondus decem,
gOl CHARTULARIUMWERTHINENSE. 802
coactus exsolvat, el sic quidem, quod repetit, evin- A £ quondam Hrodgeri, et egb Hiddo, filius quondam
dicare non valeat; sed firma et inimutabilis haectra- Herewini, tradidimus partem propriae hsereditatis
ditio in sempiternum permaneat, stipulatione sub- nostrae Ludgero episcopo,pro remedio animsenoslrae
nixa. Acia est autem publice in loco ipso, qui dici- et pro seterna retributione in villa, quae dicitur
tur Withmundi, anno tricesimo secundo regni reli- Thornspic (Dornspiclc)in his duobus locis, id est in
giosissimi regisCarolisubdie xm Octobr.Notavi diem, Quarsingseli et in Borugtanseotan, quicquid ibi ha-
locum, tempus, quo hsec scripta sunt. Ego Thiat- buimus, aut per jus hsereditatis, aut per compreheri-
baidus humilis presbyter rogalus scripsi et sub- sionem, aut per aliam quamcunque acquisitionem,
scripsi. omnia hoec ad inlegram ipsi Ludgero episcopo in
Isti sunt visores el auditores : eleemosynam nostram tradidimus, traditamque in
Signum Folchardi, Gerhardi, Wifel et Helmberti, peipetuum esse volumus, et nullis unquam tempo-
qui hanc tradilionem perfecerunt et propriis mani- ribus immutari, sed ad perpetuos usus suos et ulili-
bus Urmaverunt. Sig. Hildigeri. Sig.-Oodhelmi. Sig. tatem EcclesioeDei, quicquid exinde facere voluerit,
Meginungi. Sig. Walfridi. Sig. Werinberti. Sig. Hrod- liberam et firmissimam a nobis et ab omnibus ha-
befti. Sig. Ludgeri. Sig. Werinhardi. Sig. Engil- beat potestatem. Acla est autem publice cum stipu-
berti. latione subnixa in villa, quse dicitur Bidingahem
ft anno
Traditio Hrodulfi in Englandi. ff 37 regni gloriosissimiimperatoris Carli, ix Ka-
ff
* lendas Maias coram testibus ac manumittentibus,,
8. Nolum fieri desidero omnibus, et praesentihus quorum nomina subtus notantur. Et ut firmior bsec
el fuluris, qualiter ego Hrodulfus, filius quondam . tradilio in sempiternum perseveret, notavi diem, lo-
Wibaldi, tradidi ad reliquias sancli Salvatoris etJB cum, in quo haecscripta sunt. Ego Thiatbaldus pres-
. sarictoeMariaesemper virginis, el in manus Ludgeri byler rogalus scripsi et subscripsi.
abbalis, parliculam hoereditalis meoe in pago Folum Signum Ludgeri, qui banc traditionem dominante
in
(Velow) villa, quoe dicilur Englandi, id est curtile manu perfecit el subtus notavit.
unum et duodecimam partem in silvam quoe dicitur Signum Hiddoni simililer tradentis et subtus fir-
et
Braclog, cum pascuis plena dominatione, quaejure mantis. Sig. Marcbardi. Sig: Baiori. Sig. Holmerici.
legali ad illud curtile perlinere compertum est. Haec; Sig. Hengilbaldi. Sig. Luidberti. Sig. Wilbaldi. Sig.
omnia tradidi in eleemosynam meas ad reliquias su- Folcradi. Sig.Hegingeri. Sig. Lodoci. Sig. Gerberli.
perius memoralas, et in manus jam dicli abbatis, Sig. Thiatbaldi.
traditaque in perpetuum esse volo, et per nulla tem- Traditio Eforwini et parentum ejus.
poruni curricula, ulterius immutari, sed ad perpe-
tuos usus Ecclesiae Dei ipse abbas Ludgerus quic- 11. Dum unusquisque in praesenti saeculo conver-
quid exinde facere voluerit, liberam et firmissimam satur, et hanc mortalem vitam habere videtur in
a me et ab omnibus habeat potestatem, stipulationei corpore, cogitare debet et praevidere, qualiter sibi
subnixa. Acta est autem publice in loco, qui dicitur in futura essentia, et in perpetua mansione reme-
Wigtniundi, ad ecclesiam sancli Salvatoris anno 53; dium aliquod et salutem aninise suae acquirere possit
regni domini nostri religiosissimi regis Caroli, vu in coelestibus.Idcirco placuit nobis cohaeredibus et
Kal. Seplemb. Coram testibus ac manumissori- comparticipibus in uno patrimonio his nominibus, Er-
bus, quorum nomina sublus notantur. Et ut hoc tra-• furwino, Hildirado et Irminevino, Ludgero presbytero
ditionis testamentum firmius perseveraret in eeterr iC postulante tradere ad reliquias sancti Salvaloris,
num, notavi tempus, diem, locum, quo scriptum est. quas ipse Ludgerus semper secum geslat, et in ma-
Ego Thialbaldus presbyter rogatus scripsi et sub- tatis nus ejusdem presbyteri aliqu.amparticulam baeredi-
scripsi. nostrae in eleemosynam nostram, quod et feei-
Signum Hrodulfi, qtii banc traditionem dominante5 mus hoc modo : Tradidimus in propria haeredilale
et dominatione noslra in silva, quse-dicitur Hoissi,
manu perfecil et subtus firmavil.
Signum Hildigeri. Sig. Ludgeri. Sig. Eurwini. Sig.. "comprehensionem illam, quam ipse Ludgerus ibi
Ludgeri. Sig. Meginberti. Sig. Engilberli. Sig Ood- desideravit, et Hildiradus in nostro nomine compre-
Iielmi. Sig. Germundi. hendit siniul cum eo, et consignavit ad reliquias su-
* Traditio pradictas sancti Salvaloris, et in manus ejusdem
Hirpingi. presbyteri sMili modo tradidimus, et dominationem
9. Nolum fieri cupio omnibus, tam prsesentibus,, aliquam in eamderiisilvam superius adjacentem. Haec
quam futuris, quomodo ego Hirpingus filius quon-- comprehensio, qu^m tradidimus juxta illas compre-
dam N... accepto pretio a Ludgero abbate, vendidii hensiones, contigua est et cohaerensa summo usque
ei vineam unam in villa, quaenuncupatur Bacheim,, ad finem, quas Henricus et Hluduwinus ad easdem
quae eliam villa in ripa consistit fluviali, quoediciturr reliquias et ipsi Ludgero ante annos aliquos tradide-
Melenbach (Melemprope Bonnam) et eamdem ipsii runt. Ista est traditio, quam in eleemosynam no-
fifmiter contradidi, traditamque in perpeluum essee stram tradidimus, traditamque in perpetuum esse
volo, et nullis unquam temporibus immutari; sed adI voluraus et nunquam ulterius Mmutari; sed ad per-
perpeluos usus suos et Ecclesite Dei ppst obitumi j\ petuos usus ecclesioeDei ipse presbyter, qui eam su-
suum liberam et firmissimam a me et ab omnibus3 scepit, liberam et firmissimam a nobis et ab omni-
habeat polestatem, quicquid exinde facere voluerit,, bus habeat potestatem, quicquid exinde facere vo-
stipulatione subnixa. Acta est autem publice in Sa- luerit ad fructum EcclesiaeDei. Acta est auleni pu-
xonia, ubi tunc temporis fuimus in hoste, in loco,, Wice cum stipulatione subnixa in loco ipso, qui
qui nuncupalur Minmithum (Minden) anno 50 regnii dicitur Diapanbeci, anno tricesimosecundo regni glo-
domni rellgiosissimi regis Carli, xuii Kal. Augustii riosissimi regis Carli, sub die xv Kal. Octobr. No-
coram testibus ac manumissoribus, quorum no- lavi diem, locum, tempus, quo lisec scripta sunt.
mina sublus notantur. Et ut hoc testamentum fir-- Ego Thiatbaldus presbyter rogatus scripsi et sub-
mius habeatur, notavi diem, tempus, locum, quo» scripsi.
scripium est. Ego Thiatbaldus presbyter rogatuss Isli sunt visores et auditores:
et
scripsi subscripsi. Sigrium Evurwini, qui banc traditionem fieri ro-
Signum Hirpingi, qui hanc traditionem fecit, ett gavit, et propria manu firmavit. .-
propriamauufirmavit. Signum Hildibrandi. Sig.Bern- Signum Irminwini. Sig. Heribaldi. Sig. Hildiradi.
geri. Sig. Hugbaldi. Sig. Gundholdi. Sig. Berngeri.. Sig. Anoloni. Sig. Efurhardi. Sig. Thiatfridi.
Sig. Wanberti. Sig. Hathubaldi. Tradilio Amulrici Ad-Crucemjuxta Arnapa.
Trudilio Ludgeri et Hiddoni. 12. Dum unusquisque in preesenti saeculoconver-
10. Notum fieri desideramus oinnibus, tam prse- satur, cogitare debet et proevidere quomodoanimam
sentibus quam futuris, quomodoego Ludgerus, filius s suam salvare possit et oeternumsibi refrigerium in-
803 - AD S. LUDGERI SCRIPTA APPENDIX. m
venire posl temporaiem et mortalem vitam mundi A -uiris, qualiter ego Hiddo, filius quondam Heriwini,
hujus. Hoc ego Amulricus perpendens in animo meo pro remedio animae mese et pro remedio eonjugis
et frequenti meditatione revolvens tradidi pro reme- meaeMadaigardaepartem haereditatis nostrse tradidi-
dio animos meoeet pro eeterna retributione ad reli- mus Ludgero episcopo in his locis : primo in Quar-
quias sancti Salvatoris et sanctaa M.arieesemper vir- singsoli : et in Bertanscolam et in Bochurssi et in
ginis, et in manus Ludgeri presbyteri, qui easdem Tolgud in Quarsingsoli totum quod ibi habuimus in
reliquias procurabat, particulam haereditatis mese, comprebensione nostra et in Bertanscotam totum : et
id est, ipsum locum, qui dicilur Ad-Crucem, cum inBochurssi dimidium.quod ibi habuimus, et in Tol-
pratis, qui ibi jacent in ripa fluvii Arnapi, ubi quon- gud lertiam partem de nostro. Hajcomnia tradidimus
dam avus meus Irminfridus casam habebal cum duo- traditaque in perpeluum esse volumus, et iniliis un-
bus agris, qui separaii sunt non longe ab eodem loco, o quam temporibus immutari; sed ad perpetuos usus
dominaiionemque in silvam, quse dicitur Sitrath, EcclesiaeDei et suaeutilitatis ipse Ludgerus episcopus
cum pascuis, perviis, aquis, piscationibus, quee in potestaiem habeat, quidquid exinde facere voluerit,
ipso loco excoli possuut et perfici. Haec omnia tra- liberam et firmissimam a nobis et ab onmibus habeat
didi ad reliquias superius nominatas, et in manus potestatem in perpetuum. Acta esl autem publice
jam dicii presbyteri, traditaque in perpetuum esse cum slipulatione subnixa haactraditio anno 59 regni
volo, et per nulla temporum currieula ulterius-im- domini imperatoris religiosissimi Carli, vn Idus Oc-
muiari; sed ad perpetuos usus EcclesieeDei in elee- tobris, in villa quaedicitur Bidningahem, coram testi-
ffiosyuammeam ista omnia superius nominatus pres- bus ac manumittenlibus, quorum nomina subtus
byter Ludgerus possideat, habeat, colat et fructifi- jg adnotantur. Et ut firmior habealur hoec tradilio in
cet: el cuicunque disposuerit et ulili esse perspe- perpetuum, notayi diem, locum, tempus, quo peractaN
xerit, post obitum suum commendare et tradere, li- est el scripla. Ego Thiatbaldus presbyter rogatus
beram ct firmissimam a me et ab onmibus habeat scripsi et subscripsi.
potestaleni jure hsereditario. Acla est aulem publice Signum Hiddoni, qui hanc traditionem dominanle
cum slipulatione subnixa anno 27 regni domini noslri manu peregit et subtus firmavit.
religiosissimi regis Caroli, xvn Kal. Aprilis, in viUa Signiim Ludgeri. Sig. Beratheri. Sig. Marchardi.
quss dicilur Hrodberhlinga-Hova coram testibus ac Sig. Liudberti. Sig. Wiibaldi. Sig. Folcberti. Sig. Fol-
manumissoribus, quorum nomina sublus notan- cradi. Sig. Gerberti. Sig. Holmrici. Sig. Hildiwardi.
tur. Et ut hoc tradilionis testamentum firmius per- . Traditio Wolfi.
severet in oeternum, notavi tempus, diem, locum,
quo scriptum est. Ego Thiatbaldus presbyter rogatus 1B. Nolum cupio omnibus, tam prsesentibus quam
scripsi et subscripsi. futuris, qualiter ego Wolf et frater meus Reinbrat,
Signum Amulrici, qui hanc tradilionem perfecit nec non et sorores meaeOsbirin et Meinbirin tradi-
et propria manu firmavit. Signum Helmberli. Sig. dimus parlem haereditatis nostrae, hoc est, quod tra-
Goduberlhi Sig. Folcberti. Sig. Hrundulfi. Sig. Eo- didimus, ad Saginandum porcos xx et octo jornales
rici. Sig. Hiidifridi. Sig. Duodoni. Sig. Fridurici. Sig. interculta terra et inculta cum oinnibus adjacentiis.
Alfgeri. Sig. Guntberti. Tradidimus enim haecpro remedio anitoarum nostra-
Traditio Theganbaldi. rum et matris nostrae ad ecclesiam Salvaloris, quae
p Construcla est in loco, qui dicitur Werlhina, in pago
"
13. Notum fieri desidero omnibus tam praesentibus Riporum, super fiuvio Rura. Et ptopria manu fir-
quam futuris, qualiter ego Theganbaldus, lilius quon- mainus, et prsssens traditio firma permaneat. Acla in
dam Hrodbaldi tradidi partem heeredilatis meoeLud- Werithina monasterio anno 20 regni domini Hludu-
gero abbati in villa, quse dicitur Fislacu juxta ri- wici imperatoris, indictionis 1.
pam fluvii Rurae,id est, illam Hovam inlegramdecur- Alfa- Signum Wolfi, qui hoc tradidit. Signum Meinbirin
ting-Hova cum pascuis et perviis et aquarum sororis ejus. Sig. Osbirin sororis ejus. .Sig."Regin-
sibus, et Seara in silva juxla formam Hovse plense. berti, fratris ejus, qui hoc similiter tradidit. Sig.-
Ifac omriia tradidi, sicut superius dixi, in eleenio- Gundhardi. Sig. Heribaldi. Sig. Bonnoni. Sig. Irmin-
synam meam et conjugis meae Regintrudse Ludgero nothi. Sig. Berharii. Sig. Hildibaldi. Ego Hrodbaidus
abbati, traditamque in perpetuum esse volo, et nul.lis humilis presbyter rogatus scripsi et subscripsi.
unquam teinporibus immutari, sed ad perpetuos usus Tradilio Fridrici et Hildibert, et Alipercl in Ripo.
suos et fructum Ecclesise Dei ipse Ludgerus abba
eamdem Hovam superius noMnalam cum omni in- bus16. Notum fieri cupimus omnibus, tam praeseiiii-
tegritate possideat jure hoereditario, el quicquid ex- quam futuris, quomodo nos Frithuric et Hildi-
inde facere voluerit, liberam et firmissimam a me et bert et Altprect tradidimus pro remedio animarnm
ad reliquias sancti Salvaloris et sanctae
ab omnibus habeat poiestatem. Acta est autem pu- nostrarum
blice cum slipulatione subnixa anno 28 regni domini Mariaeet Petri, ques sunt conlocalsein pago Ripoa-
nostri religiosissimi regis Carli, n Kal. April., in riorum in loco nuncupante Werilhina super fluvio
in perpetuum esse volumus et
ioco qui dicitur Ad-Crucem, in pago Nivansheim, in Rura, traditumque voluntate confirmavimus. Hoc.... res
ripa tluvii Arnapa. Et confirmata est per manum Q promplissima
nostras in pago supra .memoraio in uno loco, ubi
Berngeri nepotis mei, cui ego ipse poteslatem dedi
ad hoc, iii villa ipsa superius denominata, id est, in Frithuric et Hildibert fratres communi consilio tra-
diderunlin fine, qusepertinet adHrotberctinga-IIova,
Fisclacu, ubi eadem Hova jacet, coram leslibus ac terra aratoria, jornales m. Habet exterminatione de
manumissoribus, quorum nomina subtus notan- ambos latos terra fiscalis, de uno fronte lerra Hiidi
tur. Et ut hoc tradiiionis teslamentum firmius per- de alio vero fronte lerra S. Pelri. In alio loco
severet in sempiternum, notavi lempus, diem, lo- grM, tradiderunt ipsi supra memorati fratres in fine, quoe
cum, quo scripium est. Ego Thialbaldus presbyter pertinet ad Weldi terra aratoria, jornales m. Habent
rogatus scripsi et subscripsi. exterminatione de ambos latos et uno fronte terra
Signum Berngeri, qui hoc testamentum accepta Friduric : de alio fronle terra Doduninfra ista exler-
potestate a Theganbaldo et perfecit et propria manu minalione. Quod nos cum communi consiluxlradidi-
firmavit. mus, post hunc diem ad ipsas reliquias proficiat in
Signum Hrodrici. Sig. Hildiradi. Sig Reginberti. augmentuin,
Sig. Bernhardi. Sig. Berwini. Sig. Hlotwini. Sig. Si quis vero, quod fleri non credimus, si fuerit in
Waldmari. Sig. Eforvuini. Sig. Bennoni. Sig. Alfnan-
di, Sig. Herebaldi. postmodum, nos ipsi aul aliquis de haeredibusnostris,
qui contra hanc donam venire conaverit aut eam
Traditio Hiddoni, et conjugis ejus Madalgardw. infrangere teritaverit, inferat yobis uria cum socio
•14.Notum sit oiimibus, tsan praesentibus quam fu- flsco auri lib. i, argeiiti pond. v, coactus exsolvat, ct
808 CHARTULARIUMWERTHlNENSE. 806
quod repelii, evindicare non valeat, sed preesens do-- A Heec sunt nomina teslium, qui hoc viderant et
natio isia firma permaneat slipalatione subnixa. Ac- audierant:
tum Ad-Crucem, ubi conscripla est sub die viii Kal. Signum Abborii,qui hanc traditionem fieri rogavit,
Jiiliiannovimperante domino Hludowico Mperatore.• et propria manu firniavit. Sig. Adelhardi comitis
Isli sunt visores et auditores : Sig. Reginbaldi comitis. Sig. Odwaccar comitis. Sig.
Signum Altbert, et Frideric, et Hildibert, qui hancB Hrodsteu. Sig. Alfger, Sig. Hucbercti. Sig. Fredu-
traditionem fieri et firmare rogaverunt. Signum Er-- ward. Sig. Meginhardi. Sig. Briotgeri. Sig. Gorrici.
canfrid. Sig. Alfger. Sig. Gerwini. Sig. Widrad. Sig. Ego Reginharius ap si indignus presbyter rogatus
Hildimar. Sig. Hludubret. Sig. Heriulf. Sig. Ausgor. scripsi et subscripsi.
Sig. Hildigrim episcopi. Sig. Hirminger. Sig. Ausger.
Ego Adalgerus diaconus rogatus scripsi et subscripsi. Traditio Folcradm.
Venditio Fridurici. 20. Nolum fieri cupio omnibus, tam prsesentibus
17. In Christo tratri Hildegrimepiscopoemptori ego) quam fuluris, qualiter ego Folcrada, germana soror
Friduric venditor. Constat me tibi vendidisse, et ilax quondam Hemmingi exactoris, tradidi agrum unum
vendidi res meas proprias, quoe sunt in pago Niven-. jure hoeredilario "Ludgero abbati, acceplo pretio
hem in villa Hrodbeninga-Hova super fluvio Gilibe-. aestimationis competentis, juxta Arnapa, prope man-
chi, id est duos jornales de terra, et habent de uno) siouilem, quod dicitur Ad-Crucem : traditumque in
latus terra S. Andreee : de alio latus terra ipsius3 perpetuum esse volo, et nullis uriquam temporibus
eraptoris. De uno fronte terra Friduric:de alio vero, ulterius immutari, sed ad perpetuos usus Ecclesise
fronte aqua. Tradidi tibi perpetualiter ad possiden-. B Dei praedictus abbas jure haereditario possideat eum-
dum, et accepi a te pretio, sicut inter nos placuitt dem agrum, et fructificare faciat diebus vilse suae:
alque convenit, hoc est, solidos vi, ita ut post hunc;» et quicunque commendare yoluerit et tradere ad pos-
diem habendi, lenendi, vendendi, vel quicquid exiiide sidendum posl obitum suum, liberam et firmissimam
faeere volueris, Iiberam et firmissimam in omnibusj a me et ab omnibus babeat potestalem. Si quis vero,
habeas potestatem. Acta est autem publice cum sti-. quod futurum esse non credo, ego ipse, quod absit*
pulatione subnixa in loco, qui dicitur Ad-Crucem, aut aliquis de heeredibusmeis contra lianc traditio-
ubi conscripta est sub die vm Kal. Maii anno k regni nem venire tentaverit et eam infrangere decreverit,
domini Hludowici imperatoris. . ab ingressu omnium ecclesiarum alienus existat, et
Isti sunt visores et auditores : '
5' in Dominicum quinque libras exsolvat argenti, et ita
Signum Friduric, qui hanc tradilionem-fieri roga-. quiescat absque operis effectu. Traditione hac firmiT-
vit. Sig. Hildibert, qui revestivit. Sig. Grimaldvicarii. ter permansura cum stipulatione subnixa. Acta est
Sig. Dado. Sig. Heriulf. Sig. Widrad. Sig. Benno. publice in loco ipso, qui dicitur Ad Grucem, eoram
Sig. Heridac. Sig. Hagor, Sig. Adolric. Sic Brun, testibus ac manuraissoribus, quorum nomina sub-
Sig. Hodilard. Ego Adalgerus diacOnusrogatus scripsi tus notantur.
el subscripsi. & Signum Folcradae, quae hoc teslamentum fieri ro-
Tradi.lio Hrotslein comilis. I% gavit et propria
g. manu firmavit.
Signum Heinrici. Sig. O.odbald.Sig. Winibrpht. Sig.
18. Notum fieri cupio omnibus, tam praesentibus Wilheri. Sig. Godobrot. Sig.Folcbret. Sig. Alfger.
quam futuris, qualiter ego Hrolsten tradidi partem Q Sig. Luidbret.
haereditatis meaead ecclesiam sancti Salyatoris quae
constructaostin pago Ripariorum, in loco qui dicitur Traditio Ewruiini in Witi.
Werthina, super fluvio Rurse, hoe est, quod tradidi 21. Notum fieri cupio omnibus,tam preesentibus
unum mancipium juris m'ei, nomine Hildisu.it, tradi-
quam futuris qualiter ego Ewrwinus tradidi partem
tumque esse in perpetuum volo, et ut preesens tradi- heereditatis
tio ista omni tempore firma permaneat, stipulatione est conslructa meoead ecciesiam sancti Salvatoris, qua;
subnixa. Acta in Werthina monaslerio, scripta xi Wirithina, inpagoRuricgoa, in loco, qui dicitur
Kal. Febr. anno 1 regni domM Hludowici imperato- duas super fliivio Rurae, hoc est, iquodtradidi
de terra in Witti pro remedio animae
ris, indictione 5. Ego Hildiwardus canceUarjusscri-r jneae,jornales et pro seterna retributione ita tradita, tradi-
psi et subscripsi. in perpetuum esse volo, et promptissima vo-
Haecsunt nomina testium, qui haec viderant et tumque
audierant : Signum Hrotsteni, qui hoc tradidit. Sig. luntate confirmo, stipulatione subnixa. Acta in We-
rithina monasterio xy Kal. Julii anno 4 regni do-
Meginhardi. Sig. Wolfi. Sig. Gunthardi. Sig. Helm- mM Hlolharii regis, indictione.7.
.brati. Sig. Woldrici. Sig. Werinraari.. Haecsunt nomina testium, qui hoc viderant et
Tradilio Abboniin Lopanheldi. audierant.
19. Notum fieri cupio omriibus, tam prsesentibus Sig. Evurwini, qui hoc tradidit in Witli jornales
quam futuris, qualiter ego Abbo, tilius quondam Ger- baldi. duas. Sig. Helmbralti. Sig. Frithubaldi. Sig, Thiat-
rardi tradidi hoereditatemmeam ad ecclesiaui sancti Sig. Hrodbfalti. Sig. Wefhardi. Sig. Lothradi.
Salvatoris, quse est constructa in pago Riporam, in p] Sig. Athulini. Sig. Landrardi. Ego Thiathardus dia-
loco, qui dicitur Werithina super fluvio Rura, hoc conus rogatus scripsi et subscripsi.
cst, duos mansosin proefatopago, in villa nuncupante Traditio Erponi in Meinthirine.
in Lopanheldi, super ripam praefati fluminis tam in
terris, quam in silvis, seu iri pratis, pascuis, aquis, 22. Notum fieri cupio omnibus, tam preesentibus
aquarumve decursibus, et cum omnibus adjacenliis, quam futuris, qualiter ego Erpo tradidi partem bee-
ct mancipia, his nominibus : Wiva, Sigifrid, Radgis, reditatis mese ad ecclesiam S. Stephani, quae est
Rattruut, Frithuric, traditumque in perpetuum esse constructa in pago Ruricgoa in loco Wirithina super
volo, et promptissima voluntate confirmo. Et accepi fluvio Rurae. Hoc est, quod tradidi jornales duas de
ad custodes ipsius praefatae ecclesise pretium sicut jterrain Meinlhinne (Meinterde) pro remedio animae
inter nos placuit atque convenit, hoc est libras xxiv meae, traditnmque in perpetuum esse volo, -,et pro-
et transtuli de mea potestate in iUorum, ut post Fria manu firmavi: praesensque traditio firma per-
hunc diem habeant Iicentiam habendi, tenendi, pos- maneat stipulatione subnixa. Acta in Wirithina mp-
sidendi, commutandi, vel quicquid exinde facere vo- nasterio n Id. Nbveffibr.anno &^regni doffiini Hlo-
luerint, liberam et firmissimam in omnibus habeant tharii regis, indictione 6.
potestalem, stipulationesubnixa. Actum in Werilhina Signum Erponi, qui hoc tradidit. Sig. MeinhardL
monasterio ubi conscripta est sub.die Non. Kal. No- Sig. Wolfi. Sig. Thiiitradi. Sig. Gerbaldi. Sig.Helm-
vembr. anno 21 imperante domino HMjdowJcoimpe- bratli. Sig. Thiatbaldi. Sig. Fritbulbakii. Ego llda-
jatore. thardus diaconus rogatus scripsi et subscripsi.
fcm AD S. LUDGERI SCRIPTA APPENDIX. 868
Tradhio Rildiradi in Wenaswalda. d\ episcopo in concambio terrae susein villa, quse dici-
23. Notum fieri omnibus, tam praesentibus, quam tur Hesingi, in pago Riporum super fluvio Rura, id
fuluris, qualiter ego Hildiradus filius quondam... pro est dimidium mansum cum pratis, pascuis, aquis,
remedio animaemeaeetprohaereditate comprehendi, a aquarumve decursibus, mobilibus el immobilibus,
rivulo, qui dicitur Burgbeki (Bornebeck)usque ad praesidiis, peculiis.Frithuardo E contra dedit Gerfridus episco-
illum rivulum, qui in occidentali parte Widubergi pus supra scriplo dimidium mansum, id
est terram tantum in pago Bortergo, in villa, quae
(Wynberg) decurrit, ad reliquias sancli Salvatoris et dicitur Castorp. Et contra
sanctae Mariae seraper virginis, et cum omni integri- pascua el silvas, quas de-
tale usque in ripam Ruree, >exceptailla particula, dit Frilhuardus , dedil Gerfridus episcopus xx fur-
in pago Dreginni, iu villa quoedicitur Werina.
quam Foecbertus in proximo angulo inter Ruram et langas Unde inter se epistolas uno lenore conscriptas fieri
Widubergam olim stirpare inchoavit. Hanc ergo de- et
nominatam comprehensionem cum tota integritate suoadfirmare rogaverunt, ut unusquisque quod a pare
tradidi in eleemosynam meam ad reliquias superius accepit, boc habeat, teneat atque possideat, et
dictas, et in potestatem Liudgeri abbatis, traditam- quicquid exinde facere voluerit, liberam ac firmissi-
mam in omnibus habeat polestatem adfaciendi. Et
que in perpetuum esse volo, -et per nulla temporum si aliquis de haeredibus nostris hanc concambiam in-
curricula ulierius immutari, sed ad perpetuos usus
Ecclesiee Dei prsedictus abba Ludgerus quicquid ex- frangere vohierit, inde ante conspectum Dei in die
inde facere voluerit, jure haereditario liberam et fir- judicii reddat rationem, et in hoc saeculo componat
missimam a me et ab omnibus habeat potestatem. Si C libras de auro cocto, et ducenti de argento. Actum
in loco, qui nuncupatur Billarheci, sub die vm Kal.
quis vero insligatus a diabolo, quod lameirfuturum g Decembr.,
esse non credo, ego ipse, quod absit, aut aliquis de no 21. regnante Hludowico imperatore, an-
haeredibus vel pro haeredibus meis seu quselibet ex
persona contra hanc venire tentaverit aut eam in- gavit Signum Frithuardi, qui hanc tradilionem fieri ro-
et propria manu firmavit.
frangere voluerit fixa et deliberata iulentione, im-
primis iram Dei coslestis incurrat, et a sanctorum Bovoni. Signum Reginhardi. Sig. Walgeri. Sig. Bruni. Sig.
angelorum societate separetur, si se cito non correxe- baldi. Sig. Berningi. Sig. Reginfridi. Sig. Hildi-
rit a sua pessima prsesumplione : et insuper,in Domi- Sig. Hericoni. Sig. Egoni. Ego Regiharius in-
nicum auri libras duas, argenti pondtis x coactus dignus presbyter scripsi et subscripsi.
exsolvat, et sic quidem quod repetit, evindicare non Traditio Helmbratti.
valeat, sed firma et immutabilis hsec traditio in
sempiternum permaneat cum stipulatione subnixa. 26. Notum fieri cupio omnibus, tam praesentibus
Acta est autem publice in loco, qui dicilur Diapah-
beci in ripa Rurse, ad reliquias sancti Salvatoris et quam futuris, qualiter ego Helmbrahtus, filius quon-
dam Reginberti, pro remedio animoefilii mei nomine
sanctee Mariae,anno 33 regni domini nostri religio- Eedbrati,
sissimi regis Carli, Kal. Maias, coram lestibus ac siam sanctitradidi partem heeredilatis meae ad eccle-
manumissoribus, quorum nomina subtus notantur. Riporum, inSalvatoris, quae constructa est in pago
Et ut hoc teslamentum firmius perseveret in aeter- Rura, hoc est,loco qui tradidi dicitur Werilhina super fluvio
nura, nolavit tempus, diem, locuni, quo scriptum praefato, in villa, quod jornalem unum in pago
dicitur Hernatscet (Hern-
est. li scheide) super ripamquae preefati fluminis , tam in terris
Signum Hildiradi, qui hane traditionem dominante quam in silvis. Traditum esse in perpetuum volo, et
manu, perfecit, subtusque firmavit. voluntate confirmo, in ea vero ratione,
Signumlleribaldi. Sig. Frithurici. Sig. Hiklibratti. promptissima
ut post hunc diem haheatis licentiam habendi, te-
Sig. Brunhardi. Sig. Aro. Sig. Sewardi. Ego Thiat-
baldus presbyter rogatus scripsi et subscripsi. nendi, possidendi, commutandi, vel quicquid exinde
facere volueritis, liberam ac firmissimam in omni-
Traditio Sigihard. bns habeatis potestatem, stipulatione subnixa. Actum
24. Notum fieri desidero omnibus, tam prsesenti- in Weritbina monasterio, ubi conscripta est, sub die
bus quam futuris, qualiter ego Sigihard tradidi par- x Kal. Nbvembr., regnante domino Hludowico impe-
ticulam haeredilatis meae, quod conjacet in villa ratore, indictione 1.
Fisclaco, in pago Ruricgao, hoc est, de terra plenum js Ego Thanebaldus subdiaconus seripsi et suh-
jormal [vel jornal] tradidi ad reliquias sancti Salva- scripsi.
toris, quse collocataesunt in loco qui dicitur Wer- Signum Helmbrahti, quihanc chartulam fieri ro-
thina, in pago Ruricgoa, in ducalo Ripoariorum, ubi t.gavit etBonnoni.propria manu firmavit.
Hildigrimus et Gerfridus episcopi reciores praeesse baldi. Sig. Sig. Berngeri Sig. Nunn:. Sig. Ger-
videntur. Hoc tradidi pro remedio animaemeaeet pro Sig. Thiatbaldi. Sig. Reinbaldi.
eeterna bona retributione, in ea vero, ut a die prae- TraditioWolfinHestralescelhe.
sente rectores ipsius ecclesiaehabeant, teneant atque
possideant; et quicquid exinde facere voluerint, li- " 27. Notum fieri cupio omnibus, tam proesentibus
beram in omnibus habeant potestatem, ad faciendi, quam futuris qualiter ego Wolf tradidi partem hae-
quicquid elegerint, stipulatione subnixa. Acta est reditatis meoepro reraedio animaemeae ad ecclesiam
aulem die III Id. Septemb. anno 6, regnante domino sancli Salvatoris et S. Patris Ludgeri, quae con-
nostro Hludowico gloriosissimo rege ac impera- structa est in pago Riporum, in loco, qui dicitur
tore. Werlhina, super fluvio Rura?, hoc est, quod tradidi
Signum Sigihard, qui hanc traditionem fieri, et quicquid habui in viUa quai dicitur in Hestratescethe
firmare rogavit. Sig. Reginbrat. J5ig. Hrodhard. S.ig. (Hetterschede) cum appenditiis suis, id est, terris,
Ohtric. Sig. Bonno. Sig. Erkinger. Sig. Erimbrot» silvis, pascuis, aquis, aquarumve decursibus, et
Sig. Alfric. Sig. Odbold. Sig. Alvold. traditum esse in perpetuum volo, et ut praesens tra-
Ego Liudberthus diaconus scripsi et subscripsi. ditio isla omni tempore firma permaneat, stipulatione
subnixa. Acta est in Werithiua monaslerio, scripta-
Charta de comcambia Gerfridi episcopiet Frithuardi
in Hesangi et Castorp, seuin Werina. que xv Kal. Septembris, anno Dominicae incarna-
lionis 848, indictione 4, anno 5 Hludowici impera-
25. Nihil sibi quispiam cernitur innuendo, quic- loris.
quid de contra reeipitur in augmentis, ideoque pla- Ego Liudbaldus cancellarius rogatus scripsi et sub-
euit alque convenit inter Gorfredo episcopo et Fri- scripsi. Isti sunt yisores et auditores :
thuardo, ut terras eorum, ubi loci eveniant, inter se: Signum*WoIf,qui hoc tradidit, et propria manu
commulare deberent, quod ita et fecerunt. Ergo do- firmavit.
nat memoratus Frithuardus supra scripto Gerfrido Sig. Megenhardi, avocati nostri. Sig. Raduni. Sig,
809 CHARTULARIUMWERTHINENSE, 8W
Salanoldi. Sig. Bornuni. Sig. Frithubaldi. Sig. Hrot- '' A
: Bunnengdo(Bonna)inyilla Melenchen(Melheiin).Et
berti. Sig. Nunhi. Sig. Heribaldi. Sig. Athulini. ipse cortilus habet in longitudinepedes 120 et in la-
Traditio Oddag. titudiue pedes56, ethic habet exlerminalionesdeuhb
fronle via CabaUaricia,et de alib fronte Rigo; et de
28. Notumfieri cupio omnibus, tam prsesentibus uno latusipsius haeredes.Elaccepinius a leprelium,
quam futuris, qualiter ego-Oddag, fiiius quondam sicut M^ernosplacuit atque convenit, hocsurit sol.
Othilrici, tradidi partem hsereditalis meeead eccle- 20, ita ut post hunc dieffiipsas res "habeas jure Iia-
siam sancti Salvatoris, queeest constructa in pago behdi, lenendi, dandi, et quidquid exindefacere yo-
Riporum,in loco qui dicitur We.rilhina, super fluvio lueris, Iiberam et firmissimam in offinibus*habeas
Rura, hoc est, jornales. 10 in preefalopago, in viUa potestatem, stipulatione subnixa.Actum adRura,
nuncupante Menithinin(Mynters)super ripam prse- ante basilicam sancli Salvatoris, ubi conscripta fuit
fali fiuminis, tam in terris, quam in silvis , seu in suji die xv Kal. Novembr., anno 12 imperii donini
pratis, pascuis, aquis, aquarumve decursibus et cum Cafoli, gloriosissimi imperatoris. - • .
omnibus adjacentus : traditumque in perpetuum esse , Signum Gunduineet Adolbald.,qui hanc veUditio-
volo, et promptissima yoluntate confirmo. Et accepi nem fieri et firmare rogaverunt. Sig. Ashret. Sig;
a custodibus ipsius prsefalaeecclesisepretium, sicut Reginald, Sig. Reginbald. Sig. Radbald. Sig. Eu-,
inter nos placuit alque convenit, hoc est, solidos 22. roin. Sig. Hrauinger. Sig. Thiatfrid. Sig. Ludgis.
Et transtufi de mea potestate inillorum, ut post hanc Sig. Rodald.
diemhabeant licenliam tenehdi, possidendi, commu- Ego Amalbertus diacbnus rogatus scripsi et sub-
tandi, vel quidquid exinde facere voluerint, liberam .
ac firmissimam in omnibus habeanl potestatem, sti- B ' scripsi.
' •
pulatione subriixa. Aclum inWerithina monasterio,- Traditio Heinrici in Witi.
ubi conscripla est sub diepridie Kal. Novembr.anno 32. Notum fieri cupio omnibus, tam prsesenlibus
23 imperante domino Hludowico Mperatore, indi- quam futuris, qualiter ego Heinric, filius quondam
ctione 15. Berngeri, tradidi partem haereditatismeaepro remer
, Isti sunt visores et auditores : ; dio animaemeaead reliquias sancti Salvatoris, quaeesi
SigriumOddag,'qui haric traditionem fieri rogavhv cbnstructa in pago Riporum, in loco qui dicitur.
et propria manu firmavij. Werithinasuper fluyioRurae,in supra memoratopago,
Signum Adaluni. Sig. Erpo. Sig. Gunlhard. Sig. in villa qtiae dicitur Witi (Ovete) ad 15 pprcos pa-
Hrodbrat. Sig. Theatbald. Sig. Reginbald. Sig. Heri-. stionem : traditumque in perpetuum esseyolo,et
bal. Sig. Gerbald. Sig. Lantrat. . promptissima volunfate confirmo, stipulatione sub-
> Ego Thanebaldus monachus scripsi et subscripsi. nixa. Actum in Weritina monasterio, ubi conscripta
Traditio Meginhardi et Wolf, in silva Wili. est sub <liev Kal. Novembr.anno 21 domho Hludo-
wico imper. ...
29. Notum fieri cupimus tam praesentibusquam Heinrici, qui hanc traditionem fieri roga-
futuris, quaUter ego Meginhard et Wolf tradidimus vitSignum et propria mauu firmavit. ;..•..•
partemhaereditaiisnostrae ad ecclesiam sancti Sal-
valoris quaeest constructa in pago Riporum, in loco Thealbaldi. Sig.. Herffialdi. Sig. Ulfridi. Sig.-Lotradi. Sig.v
Sig. Herponi. Sig. Wolfoni. Sig. Regin-
qui dicitur Werithina, hoc est quod tradidimus 10 baldi. Sig. Gerbaldi. •-_
porcorum pascuam in silva Witi, pro remedio animae i
C Ego Reginharius presbyter scripsi et subscripsi.
in
noslrae, tradituinque perpetuum esse voluffius, et
propriis manmus nostris firmavimus, praesensque» VenditioErpm et Helmfridi.
tradilio firma permaneat, slipulatione subnixa. Acta
in Werilhina monasterio III N. Kal. Decembr. anno, 53. Heec sunt testimonia, quaehoc vlderunt, qubd '
2 regni domni Hlotharii regis, indictione 5. Erpa tradidit Hildigrimepiscopoin duo loca jornales
. Sig. Meginhardiet Wolfi, qui hoc tradiderunt, in 4, in finihus"Menelhinno,de unb IatUsterra:Adalric
Witi. Sig. Raduni. Sig. Frithubaldi. Sig. Ego Thia- infantes : de alio latus vallis, de tertip vefo latus ipsa:
thardus subdiaconus scripsi et subscripsi. vallis, et in ipso loco revestiyit per maiius Alfnant, •
i De Holtseara in Witi. Flodoin, Reginbert, Fridubpld, Brunhard';- Hocci»,
Focco,Ecco,Wido, Alfgod,etirialiolocosiiperfluvibJ
30. Brevis commemoraliode iUa pastione, quod Rura dimidio jornaie : et ipse Alfnant fecit ista ve-
nos habemus de ambas partes Rura. in Hosi, et in stitura, et ipsa terra jacet in illo loco, ubi iUpporcus
Wagnoswald.Tmprimisin Hosi Heinricus dpnavit ad anteriore anno. Hoecsunt.testMonia, qusehoc vide-
9 porcos. De Hrolinga(Ratirigen)WilUbald et neplis runl, qUod Helmfrid tradidit. Hildigrim episcopo
illius vendiderunt ad 60 porcos. Aluric vendiilit no- unum campum in finibus;.Menilhiniie,.fehet ipse
bis hsereditatem suara inLapanheldi (Lopenhelt),ibf caffipusplus mihus ihter terram arabiieffi ,et silvani',''
pertinet ad 80 porcbs. Gerfrid habet in ipsa ViUaad jornales 6 aut 7 adjunget jfe uno latiis Hoca terra; .•
50 porcos. Alfnant tradidit nobis ad 20 porcos. De de alio latus ipsius hseredes :.'de.uho fronte Gerrig;
MenedinnaGerala Vendidit riobis ad 15 porcos. De terra, et de alio frpnle rivolps. Et in ipso Ibco reve-'
Witi Evurwini tradidit pro saluteanimae suaead 20 Dstivit . per manus Eccon, Alfnant, Flpdoin, Regin-"
porcos. De jpsavilla Evuco et Hildjrad et illorum' brat, Frithubold, Brunhard, \ Erpa, Hbcca, Fbcc°>
cohairedestradiderunt ad 30porcos. Othilulf in Hra-' Eccb; Wido,'AUgod.
tuga (Ratingen)tradidit nobis pastum 10 porcorum., Traditio Theodoldiel Thrudgerii'
Ad illam terram perlinef, quam in Witi coriiparavi-' '
mus a Meinhardo,'qiii sOroremHuntiohis in corijugio- 34. Notum fieri cupimus omnibus, tam prsesenti-
habuit, pastum ad 25 porcos. Ab Eribaldo compara- busquam futuris, qualiter egb Thebdold et.frater
vimus ad pastnm 30 porcorum in Wagnoswaldiha-. meus Thrudgef, filii quondam.Wiggeri, tradidimus.'
bemusin Fisclacu de uno manso quidquid ibi perti- partem haeredilatisnostroepro remedio anihiae.mar'"
net, et de alio mansotertiam parlera. Et in ipsa villa tris npstrae, nbmine Ricburg, ad reliquias sancti".
tradidit Hrodhardus ad 5 porcos. Hludowinusad 5 Salvatoris, quae siint cpnstructa in pagb Ruriggo, in
porcos. In ipsa villa Huntio donavit ad 5 porcos. loco qui dlcitUr Werithina, super fl.uvio.Rufae, in^
Thiatbold ef Thruthger tradiderunt in Witi ad 20i supra menibratp pagp,.in"villa, quse dicitur tviliad'
porcos pastiones. 20 porcos pasfionem': traditumque. in perpeluuni.'
Tradilio Gunduini et Adelboldi. essevolumus,etproffiplissiniavohiiitateconfirmamus,''
stipnlatione subnixa. Aclum in Werithina monasie-
31. In Ghristo fratri Hildigrim episcopo emplori rib, ubi conscripla est sub die xv Kal. Novemb.";
Gundvinus et Adelboldusvenditores. Consfat rios tibii anno25domniHludowiciimperatoris,indictipnel3.
vendidisse, quod ita et fecimus, cortilo uno in pagpi . . ...Theodoldiet
Signum Thrutbgefi, qui hanc lra-«
,.
PATaoL. XCIX. ;'_. gg- -;,-:.
811 AD S. LUDGERI SCRIPTA APPENDIX. 812
diliPneni fleri rogaverunf el oropria manu firmave- 4 turum esse non credo, egp ipse, qupd absit, aut-ali-
riiht.
' quis de haeredibus riieis, seu quaelibetextranea per-
Sig. Meginhardi. Sjg. Wplf; §ig. Theatradi, Sig. sona contra hanc traditidiieih venire temptaverit,
Hrodberti, Sjg. Heimb&riLSig, Hildibaldj. Sig,: H£r auteam infringere voluerit fixa et deliberata hilen-
ribakfi, • .,'.,. ..., tione, Mprimis ifam Dei coelestis ineuriat, et a
Egp Thiatgerus hidignus subdiacpims scfipsi rbr sanctorum Angelorum societate separetur, si se cito
gatus et subscfipsi. npn correxerit a sua pessima preesuriipiione. Et in-
TradUio Meginhard in Oviti paslione ad 20 porcos. supef in Dominicumauri libras duas, argenti pon-
dus 10, coactus exsolvat, et sie quidem, quod repe-
35. Notum fieri cupib omnibus, tam priesentibus tit, evindicare non valeat; sed firma et immutabilis
qUam futuris, qualiter rios Megihhard et Gunthard haectraditio in sempiternum permarieat cum stipula-
pro remedio ariimarum nPstrarum ad ecclesiata tione subnixa.
sancti Salvatoris, quae est constructa in pago Ripo- Acta est autem publice annp 27 regni dOmni
rum, in Ioco,fqui dicitur Werithiiia siiper fluvio nostri religiosissiini fegis Carli xiin KaL Aprilis,
Rufae tradidimus, hoc estparteni hsereditatis noslrae in villa quae dicitiir Hrodbertiiiga Hova coram testi-
in super niemorato pago, in villa nuiicupante... bus ac mariumissoribusj qnbrum nomina subtus
tuitf ad 20 in
porcorum paslibriem tradiluitique per- notantur. Et ut boc traditionis lestaffieniuni firmius
petuum esse volumus et promptissima yoluntate perseveret in aeternum, notavi tempus, dieffi, ibcum,
confirmamus, stipulatiorie subnixa. scriptum est.
Actum in Werithina monasterio, ubi conscripta n quo Signum AmuWci, qui hanc traditionem perfeeit,
est sub die ui Kal. Septembr.j indictipne 14.. Tradi- et propria manu firmavit.. Signum Godoberti. Sig.
tio,
" quam tradjiierunt. Meginiiard et Gunlhard. iEorici. Sig. Frithurici. Sig. Folcberti. Sig. Hildi-
Sighum-Megihhafd. Sig- Guhlhafd,, Sig, Humbald. Mdi. Sig. Alfgefi. Sig. Helmberti. Sig. Hruodulfi:
Sig:. Hiiidblf. Slg. Gfiniwafd, Sig. Regi.nbald. Sig. Sig. Duodeni. Sig. Gundberti.
Salubald. Sig. Hrpdgef. Sig, Efcb,hger,.Sig. Regin- Thiatbaldus liumilis presbyter rogatUsscripsi
mar. Sig. Werhiffiar. Sig. thiafbald. Sig. Fritbu- et Ego subscripsi.
baid. ''''."
diaconus rpgatiis et sub- Tradilio Eric et Ermenfridde Arnapa.
Egp Regiriharius
" scripsi
cripsi. .' ,38. Nptum fieri cupimus tam praesenlibus quam
Tradiiio Meginhdrdi et Gunihardi de Witi. futufis, quomodo nos Eric et Ermenfrid tradidimus
Hildigrim episcopo duas partes de illa foresie, quae
-36. Notuni fieri cupimus omiiibus, tam praesenti- est superfluvio Arnapa, in ioco qui yoeatur Ad Cru-
bus quam futuris, qualiler nos Meginhard Gunthard cem, quidquid ad illas duas partes adspicit, loium et
et
tradidimus ad ecclesiam sancti Salvatoris pro re- ad integrum donamus et tradidimus perpetualiter ad
medio animarum nostrarum, ^queeest cbnstructa in possidendum. Si quis vero, quod fieri noii crediriius ;
pago Ruruegao, in loco qui dicilur Werilhina; super sifuerint in postmodum nos ipsi, aut aliquis de haa-
fluvio Rura, hoc est partem haereditatis nbstrae in redibus nostris, qui contra hanc tradiliorierii venire
supra memorato pago in villa nuncupante Wita ad voluerit aut eaffi infringere
temptaverit; inferat
20 pprcorum pastionem, traditumque in perpeluum vobis una cum sooibfiscOaurilibras 2, argenti pbh-
essevolumus, et promptissima voluntafe conflrma- fj dus 5 coactus exsolvat; et proesenstraditio ista omrii
mus, ut omni tempore firma permaneat cum stipu- tempore firma permaneat stipulatione subriixa.
latione subnixa. Aclum est autem ad Rurairi ante basilicam sanctl
Actum in Werithina mpnasterio, ubi conscripta Salvatoris/ubi scripta fuit anno m imperii dbmni
e^tsub. die v Id.Npyemb., indictione 14. nostri Hludowici imperatoris. HsecsUrittestiffipnia,
Sig. Meginhard. Sig. Gunthard. Sig. Hunbald.
Hindolf; Grimuard. qui boe viderunt, quod Erie ef Ermenfrid tradidefunt
Sig. fieginbrat, .Sig. Sig. Sig. pro 30 solidis duas parles de illa forestfead Afrii-'
Halabald. Sig. Herodiger, Si^ -Erconger- Sig. Re- pam, qui AmuMc: fuit, et Theadradari; cuiri ipsa"
gihhiar, Sig. Wefinroar, Sig. Theathald. Sig. Fri- Theadrada antea tertiam parlem et quintam traditam
thubaid. Sig., Regiobald. , . habuit.
Egb Reginbarius *iaconiis rogatus scripsi et sub- Signum Giiniloind. Sig. Hildibert. Sig. Erchenger.
scripsi. Sig. Eilbold: Sig.Odwiri.Sig. Reginher. Sig. Eyurwiiii.
- Traditio Amulfici Ad Griicemin ripfrArriapa. Et isli sunt, qui viileriint, qribd Hildibertrevestivit
'
37. Dum uhusquisque ili pfaesenfi ssepiiloconyer- iri vico ijlbrum de ipsa silva : Grimbld vicafius,
situr, cbgifafe delet et pfaeVidefequpmpap animam Hrodger; Fridefic, Hefulf, Widrad, Landbefi.
Egp Amulbertus aiacpriiis rogatUs scfipsi et sub-
sttam salyare pbssit,, et aetefrium sibl. fefrigerium
irivenife ppst teiflp.bralemet.ihbrtaiem vitaffi mundi scfipsi.
hujii^. H§c egp ej Amulricus perperiilens iri, animo Tradilib Relmbrat.
irieo p ffequeriti meditaiiorie' revblyeiis tfadidi pro 59,,Isti sunt testes qui viderunt et audivermit
reriieaib ariMea riiesb, et prp eetefria reir|butibne ad D traditioriem ,..quam ;tradidit flelmbrat pro remedio
reiibiuias Saricti Salvatoris et sanctae Mariaesemper animaepatiis sui et pro sepulturaejusiiiKal. Julias,
Virginis, et in manus Ludgeri presbyleri, qui easdem regnante Hiudowieo iniperatore, 13 annis, hoc esl,
reliquias procurabat, pafticulam haerediiatis meae, de terra jornalem nnuin,
id est, ipsum locum, gjii dicitur Ad Crucem, cum . Signura Heimbrat, qui hanc traditionem fieri ro-
pfatis , 'ijui. ibj adjacerit ia fupa fluvii Arnaipai, ubi gavit et prppria manu firmavit.
qnbtidani' aviis riieus irminfjfidiis caisairi liabebat, Signum Hrodbrat. Sig. Theobald. Sig. Heribern.-
cfirii-duobus agfis, cjui separati sunt ribn lorige ab Sig. Hildibald. Sig. Herico.. Sig. Cot.
eoprii lbco, Hbc.traaidi ad :reUquias superiris nomi- Ego LiudbalduscanceUarius rogatns scripsi et sub-
natas jarii dicti presbyteri traditumque in perpe- scripsi.
tuiim esse vblo, etpef nuUa temporum curriciila ul- Traditip Erpi, filii Aldrici.
tefius in)mutafi; sedad perpetuos usus-ecc]esiseDei 40. Notum fieri cupio pmiiibus, tam praeseniibus
Ii| elfeerriosynaihmeam oirinia ista superius nomiria- quam futuris, qualiter ego Erp filius quondam Al-
tUs"presbytef Ludgeriis possidehat, habeat, colat et drici, tradidi partem haereditatis meae ad ecciesi.im
iructificjet: bt cuicUmquedlsposuerit, et utUe esse sanctiinSalvatoris, quaecohstrUctaest in pago Ripario-
pefspexefit, pbst pbitum suuniineet commendare et tra- rum, loco qui dicitur Werilhina super fluvio Ruroe;
defe: iiberam et firpiissiinSm a ab pranibus ha- hoc est, quod tradidi unum bivangin sallu Waneswalde
beatpbtestaterii jure haerMitario. inter duOflumina, id est, Podrebeci el Farnthrapa
^Si quis vefb instigatus a diaJiolb, qubd tamen fu- cum bmnibus appendiciissuis, id est, terris, silvis,
815 CHAB.TULARIUM WERTHINENSE. 814
pascuis, aquis aquafumve decursibtts : et traditurii ANuhni, Wlfrid : istam investiluraffi per Flodbini
esse in perpetuum volo; et.ut proesenstraditib ista manus.
otnni tempore firma perffianeat stipulatione subnixa. Haec sunt testimOnia, qui hoc viderunt, trabd
Acla in WerilbiBa monasterio, scriptaque xvi Kal. Flpdbinus donavit illam. comprenensioriem super
Novembr,-arino 24 regni dbiririi Hludowici impera- Hbsepe rivulo Hildigfimo episcopo. De Uno latus
toris, indiclione 15. terra Gririiward : de alio vero latus comprehehsio
Ego Hrodaldus cancellarius scrjpsi et subscripsi. BerinOnis. De uno fronte mous : et de alib fronte
Signum Erpi, qui tradidit istud. comprehensioipsius episcopi.
Haec sunt nomina testium, qui hoc viderunt et Signum Berenger. yicarii. Sig. Asold, Albnand,
audiverttnt et manibus "propriisfirmaverunt. Benno, Regimbrat, Frithubbld, Frithubrat, Grim-
•Signum Hramriingi. Sig. Wrachardi. Sig. Oslenw ward, Odfin, Wigfrid, Engilbert, Erp, Occo.
Sig. Herodardi. Sig. Heriscalci. Sig, Heddilorii. Tradilio Sneuburgmin Fislaca.
Sig. Luthugis: Sig. Waliconi. Sig. Evardagi. .44. Notum fieri cupip omnibus, tam praeseritibus
Venditio Gunlhardiel Athilwini. qriam.futuris, quaiiter ego Sriebburg, filia qiibridam
. 41. In Christo.Patri Altfrido gratia Dei episcopo, Bernliafdi, tradidi parlem hoereditatisriiesead eccle-
emptori; egb GMthairdet Athilwin venditores. Con- siam sancti Salvatoris, quoe constructa' est in pago
stat nos tibi vendidisse, et ita vendidimus, id est, Riporiim, in locb qui dicitur Werfhina, superfluvib
compreherisionem rioslram in silva, quae vbcatur Rura, hoc est, qupd tradidi jornales iquiiiquein Joco
SViterowald; quato conipreiiensionem bomines tui qui dicitur Tottonthorra, in villa quaeSicitur Fislaca,
una nobisctim circuierunt, et novis signis obfirma- B in pago Riporuni; tfaditamque in perpetuum ess.e
yeruit; el accepimus a te prelium pro ea, sicut.intef vplo, et promplissinia voluntate confirmb, ut post
nos convenit, hoc est, libras 5 in ea ratione, ut post hiinc diem cuslbdes ipsius ecclesiselicentiam ha-
hunc diem ipsa compreherisioad proprium vestrum beant teriendi, possidendi, conimutandi, vel quidquid
monasteriurii pertirieat, quod vbcalur Werthina; et exinde facere voliierint; liberani ac firmissiniam in
quidquid ex ea facefe volueiis ,' ab hac die llberam omnibus habeant potestatem cum slipulatione sub-
et firmissimam habeas potestatem. Si quis vero; nixa. Actum in Werilhina monasterio, pbi con-
quod Derl nori crediriiUs, hanc venditioriiscartulam scripta est n Kal. ApriUs anno 25 regrianle domno
irifririgere teffiptaverit, iram Dei incurrat, et a li- iiliidowico imperalore.
Mnibus sanctOruffialiemis exisfat, et hsec venditio ^ Ego: Reginharius indignus presbyter scripsi et
firma permaneat stipulatione subnixa. Acta in We- subscripsi. Signum Thiatradi, Friihubaidi, Jirpdberli,
rithiha mbnaslerio, teftib decimo Kal. Augusti anrio Heiinberti, Gunthardi, Theolbaidi, Reginbaldi, Heri-
incarnationis Domiriicae848, regnante Hludowico baldi.
juniore anno 9, indictipne 11, feria sexta. Trqdilip Wtdrad.
Isti surit testes, qui lioc audierunt et viderunt. 45. In Christo fratri Hildigrim episcopo, emptori,
,Ego Liudiiaidus, humilis.levita rogatus scripsi et ego Widrad venditof. Conslat me tibi vendidisse, et
subscrlpsi. SigriumGunfhardi, et Alhilwini, qui hanc ita verididi res ineas proprias, quee sunt iri pago
tfaditionem fieri rpgaverunt. Sig. Bernhafii. Sig.
Meirihafui. Sig. .Heribratii. Sig. Reinhafdi. Sig. Niveiiseffi-,in finem Weide jornales 4 et habeiit de
Rernwinii Sig. Hfbdger. Sig. Nunnoni. Sig. Irmuni- _ambos latusde terra Frilhurie. De uno frorite terra
C.Lantbert: alio fronte verp terra ipsitis emptbre,
fridi, Sig. Erkingeri, Sig. Iielmfridi. tradidi tibi perpetualiter ad possidendum : et accepi
Xraditio Huntionis. a te pretium, sicut mter nos placuii; atquecoiiveriit;
42. Notum fieri cupio omnUms, tam praesentibus hoc est, solidos 6 ita ut post hunc dierii haberidi, ie-
quam futuris, qualiter ego Huntio, filius quondam nendi, vendendi, et quidquid exinde facere vblueris,
Egilbernij tradidi res ffieas ad ecclesiarii sancti Sal- liberam et firmissimam in omnibus habeas pblesta-
vatoris, quaeest constructa in pago Ruriggo, in lOco teffi slipulalione subnixa. Actuffi in loco qui dicilur
qui dicitur Werihina, super fluvioRura. Hoc jornale Ad Crucem, ubi conscripla est, sub die ix Kal.
urio de terra in villa nuncupante Wisi, «t cum eo Maii, anrio4 regni domni Hludbwici imperatoris.
medietalem de sUva, quidquidmihi in ipsa villa jure Signum Widrad; qui hanc tradiiionem fieri r<>ga-
paterno advenit : traditumque in perpetuum esse vit. Sjgnum Grimald vicarii. Sigf Dbdb. Sig. Frithu-
vblo et promptissMa voluntate conlirffio, ut post rie. Sig. Hildibert. Sig. Odilhard. Sig. HeriuU. Sig.
hunc diem cuslodes ipsius ecclesiaehabeant Jicen- Benno. Ego Adalgerusrogalus scfipsi ef siibscripsi.
tiaffi tenendi, haberidij possidendi, cbmmutandij yel Tradilio Ludgeri in Suiftarbant, seu in Seuwald et
quidquid exinde facefe vblueririt, liberam et firmis- in Berelsi.
siriiaitiin omuibus habeant potestatem stipulatione 46. Nbtum fieri oriiriibusdesidero;tampraesentibus
subnixa. Actum in Werthina riionasterio, ubi cori-
scripta est sub die IVEal. Junii, anrto 7, imperarite' qiiaiin futuris, qiiombdo e|b Ludgertis, filius qttori-
domnoHludowico impefatore. dam Hfodgeri, tradidi amico meo Ludgefo pfesby-
Ego Adalgerus diacontts rogatus scripsi et sub- «terb, **butioneprp remedio aniniae nieae, et prbaeterria relri-
dimidietatemhsereditalis meae,qiisemihi jiire
scripsi. ,.'.: paterno, et lege hsereditaria in Befilsi, ef irifra ter-
. Signum Huntib, qui hanc traditibnem fiefietfif-
mafe rogavif. Sigrium Aluric. Sig. Alfnariil. Sig. mirios qui illuc attihent, id est, ab Emese adusque
iri locum contigil. S.ed et dimidietalem
Reginliald,Sig. Uiilf. Sig. Reginbrat. Sig. Thebdbald. ei tradidi supradictum
haefeditatis inCae:eadein rSiipne iri silva
Sig. .Regirimar.Sig.Benhb. Sig. Helmbrat. quse dicitur Seuwald, sive Suifterbant, exceptis
Tradilio Flodoini et Regimbrat. agris, qiii inibi ante exlirpali surit a patfibus, aui ab
'45. Haecsunt testiinonia, qtti hoc viderunt, quod i hpmiriibus nostris. Cseteram .aiit.eiri diiriiaietaterii
Regiribrat tradidit in Muleriegia-de sUva et de terra ipsi Ludgero presbytefb tfadidi.ih tefritprip jairi
quidquid ibidem habuit, Hildigriirioepiscopb. dictp, et in silya superius nominata crim riiririi,inte-
SignumBerengar. vicaf. Sig. Asold. Sig."Albmand. gritate, traditamque in perpetuiiriiessbvbio^elpriljis
Sig. Benno. Sig. Frilhubold. Sig. Frithubeft. Sig. uhqriam teiriporibus Mmutari; sed ipse Luclgefus
Grimward. Sig. Odfini. Sig. Flodoini. Sig. Wigfrid. presbyfer heec omriia possideat jure haereditano, et
Sig.Engihjert.Sig.Occo. cuicunque voluerif pbst bbitum sutirii ad utilitatem
Per Frithubold manus islam investituram. animarum nostrarum jure haereditafip comriiendat
Haec sunt testinionia, qui videruht de eo quod stipulatiorie subnixa. Acta est autem pubiice liaec
Flodoinus revestivit. Signum Herbold, Regembrat, tfaditioanno regni reUgiosissimifesis Caroli 25,, xi
Autfirii, Himebold, Riegrim, Ftadbert, Fridubold," Kali Aprilis iti villa qrioediciliir Bidlriirigeliusunico-
8IS AD S. LUDGERI SCRIPTA APPENDIX. 816
ram testibus ac manumissoribus, quorum nomina \j autem publice cum stipulatione subnixa anno 37
sublus notantur. regni domni nostri religiosissimi regis Garolij^ni
Signum Ludgeri, qui hanc tradUionem perfecit, Id. Octbbris, in villaquae dicitur Brunnum, coramJ
et propria manu firmavit. Signum Bernsuide. Sig. testibus ac manumissoribus, quorum nomina sribtas
Wilfrici presbyteri. Sig. Fledradi, Folclebi. Sig. nolantur. Et ut hoc traditionis testimonium firmius
Thiadulfi. Sig. Wendilbaldi. . Sig. Wigbaldi. Sig. perseveret in seternum, notavi tempus, diem, locum,
Wilbaldi. Sig. Isinbaldi. Sig. Racddegi. Sic Regin- quo scriptum est.
hardi. Sig. Hildigrim diaconi. Signum Wracharii, qui hanc traditionem propria
manu perfecit sublusque firmavit.
Traditio Oodhelmi. Signum Meginhardi filii ejus consentientis. Sig.
47. Nolum fieri cupio omnibus, tam preesentibus Bernhardi. Sig. Gerwaldi. Sig. Liudgeri. Sig. Frod-
Oodbelmus, filius quon- geri. Sig. Heligberti. Sig. Liudgeri. Sig. Irminlevi.
quam futuris, quomodo egoanimee meaeet pro aeterna Sig. Gelo. Sig. Efurgeri. Sig. Ledovi. Sig. Hildi-
dam... tradidi pro remedio
retributione tertiam partem haereditatis meaead reli- baldi. Tradilio Gisluin in Welloe,
quias sancti Salvatoris, coeterorumque sanctorum,
quae a Ludgero abbate in Wilhmundi constitutae 49. Notum fieri cupio omnibus, lam praesentibus
sunt, tradilamque in perpetuum esse volo, el nun- quam futuris, quod ego Gisluinus tradidi partem hae-
quam ulterius immutari : in ea vero ratione taraen, redilalis meae ad ecclesiam sancti Salvatoris, quae
ut quandiu vixero in praesenti mortalitate, ad me conslructa est in pago Biporuui, in loco Werthina
pertineat pars illa justo servitio ad augendum, non ad B.super
] fluvio Rurae, hoc est, quod tradidi urium jor-
minuendum, post obitum vero meum de hac vita nalem pro remedio animse meae, et pro remedio
cum omni integritate in jus transeat supradictarum animae Athalwini in Welloe (Veluwe), prsesensque
reliquiarum et servorum Dei, ,qui eas legitime custo- tradilio firma permaneat, traditumque in perpeluura
dire feperientur. Haecautem pars tertia heereditatis esse volo siipulatione subnixa. Acta est autem in
meee tribus in Iocis consistit : in pago Hisloi, in Werithina monasterio xn Kal. Februar., aimo 8,
villa quae nuncupatur Ocarini hova una, quam pro- indictione 9.
serviunl liti mei : in pago vero Noftliluianti, in villa Signum Gisluni, qui hoc tradidit. Sig. Wilfi. Sig.
quae dicitur Huleri Hova altera. Et in eodem pago Meginhardi. Sig. Widradi. Sig. Thiatbaldi. Sig.
nova lertia, in villa quee nuncupatur Manheri. Et Helmbratti. Sig. Laudradi. Sig. Erponi. Sig. Athal-
sexta pars hoveequartoe in villa quaeappellatur Hren- bodo.
tieri; quae etiam sexta particula hovee illius me vi- Ego Thiathardus aiaconus scripsi et subscripsi.
vente in usus vergit jam dictarum reliquiarum, cum Charla de iila Foreste de Arnapa.
lUis comprehensionibus in silva, quee notae sunt,
iuxta Hislam. Haec omnia trado, atque transfundo 50. Notum fieri cupio omnibus, tam preesentibus
ad memoratas reliquias, et ad usus servorum Dei, quam fuiuris, quomodo nos Eric et Erminfrid cogi-
qui easdem reliquias sanctas procurare juslo viden- tamus pro Dei tiraoris intuitum, vel pro anMae no-
tur,'ut crim omnibus ad se perlinentibus illuc respi- strse remedium, seu retributionem eelernam, per
ciant et deserviant in sempilernum, sicut dictura hanc donationem donamus ad reliquias sancti Sal-
est superius, et decretum cum omni integritate. p^/ vatoris seu Hildigrim episcopo, duas partes de iUa
Acta est autem publice cum slipulaiione subnixa in foreste, quae est super fluvio Arnapa in pago Nive-
loco qui nuncupatur Withmundi, anno 29 regni,,' nen, quidquid pater noster Amalricus nobis dimisit
domni reiigiosi regis Carli, ni Kal. Julii, coram te- in hoereditalem : et in aliis duobus locis terra ara-
stibus ac manumissoribus, quorum nomina subtus toria : unum ante illam portam orienlalem : alterum
notantur. Et ut hoc testamentum firmius, notavi prope de ipla foreste; et inter iUa duo ioca habent
diem, tempus, locura, quo scriptum est. jornales 10 totura, et ad integrum donamus et tra-
Signum Oodhelmi,qui haric' tradilionem perfecit, didiraus perpetualiter ad possidendum. Et ut prae-
et subtus firniavit. , sens. donatio isla omni tempore firma permaneat.
Signum Hildigari. Sig. Bernhardi, Sig. Hildiberti. Acia est autem publice cum stipulalione subnixa.
Sig. Judoni. Sig. Buloni. Sig. Meginlevi. Sig. Bern- anno 3 imperii doinni nostri Hludowici gloriosissimi
heri. Sig. Meginberti. Sig. Germundi. imperatoris.
Egb Hildigrimus indignus diaconus subscripsi. Signum Eric, qui hanc traditionem fieri rogavit et
Egb abba presbyler subscripsi. propria manu lirmavit.
Signum Erminfrid eadem facientis. Sig. Oodric,
TradUioWracharii in Suiftarbant, seu in Seuwald. filii Eric. Sig. Frideric. Sig. Egimbert. Sig. Alde-
bert. Sig. Landbert. Sig. Ilildibert. Sig. Winibert.
48. Notum fieri cupio omnibus, tam praesentibus Sig.Oodoni. Sig. Doduni. Sig.Adbold. Sig. Albrad.
quam futuris, quomodo ego Wracharius, filius quon-
daffi Brunhari, tradidi Ludgero presbytero pro re- Sig. Albdag, Sig. Widrat. Sig. Fidubert.
medio animae meaeterranr proprii juris mei in pago.| Ego AmaUierlpresbyterscripsi et subscripsi.
Hislose,in villa quaedicilur Witlinnmdi, id esi, totam Traditio Badoni.
lerrarii illam quam Landulfus lltus trieus incoiebat, et; 51. Notum fieri desidero omnibus, tam proesenli-
proserviebat: et unum agrum, quem Hildigerus inge- bus quaffi futuris, qualiter ego Bado, filius quondam
nUus homo in ffieobeneficiO ante babuit, cum omni- Widuc, tradidi unam hovam pro remedio animeefra-
bus quae ad ipsam. lerram respiciunt, id est, silvis, tris mei, nomine Odi, et pro aeterna retributione ad
pratis, pascuis, perviis, aquis, aquarumve decursibus, monasterium, quod constructum est in honore sancti
piscationibus, exceplo uno curlili iri eadem viUa, ini Salvatoris in loco, qui dicitur Wyrdina, in pago Ri-
cujus compensationem agruiri Ulum tradidi, quemi poruni juxta flumen Ruree. Tradidi eam supradictam
supefius dixi. Heecoffinia. tradidi pro eeterna relri- in villa quae dicitur Porricbeci (Pyrebeke) in- pago
butione superius nominato presbytero Ludgero cumi Borolra cum omni integritate, id est, terris, silvis,
omni integritate,' traditaque in perpetuum esse volo, pratis et cum omnibus adjacentiis, quae ad eamdem
et nullis temporibus ulterius immutari; sed ad per- hovam pertinent. Ila eam tradidi, tradiiamque in
peluos usus ecelesieeDei supradictus presbyter eam- perpetuum ' esse volo, et nullis unquarn temporibus
dem terram proprio jure possideat, colat et fructUI- immutari, sed ad perpeluos usus ejusdem &,clesise
care faciat in eleemosynam noslram; et cuicunques superius nominataecustodes quidquid exinde facere
eam commendare yoluerit, et utile nobis fieri pro- voluerint, liberam ac firmissimam a me et ab orn-
spexerit post obitum suum, liberam et firmissimami nibus babeant potestatem. Acta est autem publice .
a me et ab omnibus habeal potestateni. Acla est; cuni stipulatione subnixa. Anno 7 gloriosi alquere-,
817 '; CHARTULARIUMWERTHINENSE. 818
ligiosissMi Mperatoris et regis Hludowici.IdusApri- A }. Gislberli, tradidi Ludgero presbytero contra prelium
lis, coram lestibus ac manumittentibus , quoruffi ejusparliculam hoereditatismese, id est in Hrotber-
nomina subtus notantm'. Notavi diem, lempus, lo- tinga hpva unum modicumcurtile cum agris"5 , in
cum, quo haec scripta sunt. eaderiivilla, etcumWaterscapis, perviis, communiis
Signum Badoni, quihanc traditionem fieri rogavit, pascuis, et dedi ei polestatem habere in silvam quee
et propria manu firmavit. Signum Hrodin. Sig. dicitur Sitroth, el in aliam silvam, quaedicitufHuvil.
Occing. Sig. Holca. Sig. Wracheri. Sig. Osbern. Haecomnia ego Sigiwinus tradidi superius nominalo
Sig. Rhadori. Sig. Heribaldi. Sig. Bavoni. Sig. presbytero Ludgero secundum legem: tradilaque in
Wedrad. Sig. Wlf-Hravan. Sig. Egbrat. Sig. Suto- perpetuum esse voio, et nullis unquam temporibus
ris comitis. immutari, sed a me et omnibus habeat potestatem
EgoWerinhardusindignuspresbyter rogatus scripsi jure hoereditario,quicquid exinde facere yoluerit, et
et subscripsi. cuicunque voluerit post obilum suum dqnare: Acta
Commutaliode terra Sancti Salvatoris et Duadungi. est autem publice cum stipulatione subnixa, in villa
52.Nihilsibi quispiamcerniturMnuando, quidquid quae dicitur Widugises Hova, anno tricesimo quinlo:
domni nostri gloriosi regis Carli, n Kal. Julii
econtra recipiturin augmentis.Ideoqueplacuit atque regni testibus ac manumissoribus, quorum no-
convenit inter Meinhardumadvocatum sancli Salva- coram
loris de Werthina monasterio, nec non et hominem mina subtus adnotantur.
Notavi diera, lempus, locum, quo heecscripta sunt.
nomineThiadungum,ut terras eorumubilocusoppor-
tunus eveniebat, inter se commutare deberent, quod .» Signum Sigiwini, qui hoc lestairienlum fierirogavit,
et propria manu firmavit. Sig. Hildifridi. Sig. Theod-;
ita et fecerunt. Ergo donavit meraoratus Meinhardus 1 berti.
Sig. Raadheri. Sig. Meginhardi. Sig. Fol-
suprascriptoTbiadungoinconcambio, interra sancti cheri. Sig. Wigberli. Sig. Boldheri. Sig.Notrici.
Saivatoris in GiffridingHovum, jornales 8 et libram
unam cum 5 solidis. SMiliter ei contra deditme- Ego Werjnbardus piesbyter rogatus scripsi etsub-
moratus Thiadungussupra scripto Meinbardoln con- scripsi. Traditio Radaldi.
cambio terram suam, quidquid ibidemhabuit juxta
stirpem sancli Salvatoris super fluviumHosapa. Unde ad55. Tradidi ego Raadald in abbas eleemosynammeam
inter se duas episfolasuno tenoreconscriptas fieriet ecclesiam, quam Ludgerus in Wilhmundi
adfirmare rogaverunt, ut unusquisque, quod a palre collocavit, omnem partem modiceehaereditatismeae,
suo aecepit, hoc habeat, teneat atque possideat, vel id est, et in Holmissi,ol in Wilhmundi, quidquid ibi
quidquid ex eo facere voluerit, liberara ac firmis- habere visus sum tam in terra, quam in silva , cum
simam in omnibushabeat potestalem ad faciendum. omni integrilate tradidi ad supra dictam ecclesiam;
Actum in loco qui dicilur Wertina, sub die 8 Idus, -traditumque in perpeluum esse volo, et nunquam ul-
Maii, regnante domno Hlulhario, anno 1, indi-[ terius imuwtari.
ctione4. Signum Meginungi. Sig. Walda. Sig. Gerbaldi,
Ego Thiathardus indignus subdiaconus rogatus. Sig.Bosuc. Sig.Werbert. Sig.Atalgot. Sig.Alfgrim.
scripsi et subscripsi. Sig. Frithuwardi presbyteri.
Signum Thiadungi et Wracardi, qui hoc tradide-• Traditio Folcberti. -
runt juxta Hosapa. Sig. Meinhardiadvocati nostri. 36. Notum fieri cupio omnUiustaffi praesentibus
Sig, Benno. Sig, Ganthardi. Sig; Genic. Bern- ' |
heri. Sig. Wlfeni. Sig. Helmbrat. Sig. Sig. C futuris, qualiter ego. Folcbrat aliquantulam
Irminfrid. quam particulam haereditatis data terra juris meiinvilla
Sig. Lolrad. Sig. Wolfridi. Sig. Nithardi. quae dicitur BUici, a Theganbaldoingenuo et nobili
Prwstaria [Heltnbaldi. hominecomparaviin villa, quaenuncupalurFisclacu,
53. Dum omnibus vicinis suisnon habetur incogni- id esl Rolhuni illum, quod dicilur Widuberg. Hoc
tum, qualiter Helmbaldusfilius Heribaldi tradidit adI Rothum a supra dicto Nobili Franco Theganbaldo
reliquias sancti Salvatoris, et ih maiius Ludgeri ab- ego Folcbrat comparavi, et aliquantos annos pos-
batisin eleemosynamsuamcomprehensionemillam, sedi, et in eo laboravi quod polui.' Nunc autem
quam ipse Helmbaldusin propria haereditate et in[ eumdem Rothum in terra aratona, quidquid in eo
conimunioneproximorum suorum,.proprio labore ett unquam aratum fuit dedi Ludgerb presbytero, cum
adjutorio amieorum suorum legibus comprehenditett omniintegritate contra lerram aratoriam illius hovee,
stiipavit, id esl, in loco, qui dicitur Widapa, in villat quee dicituf Alfgeding-Hovee.In ea ratione accepi
Salchem. Et postea postulavit, ut dimidiam ipsamL hovam iilam a.Ludgero presbytero vicino mep in
comprehensiorieminbeneficiumacciperedeberet die- cambia contra terram araloriam Rolhi supra dicti,
bus vitaesuaeet filii sui sub usu fructifero, id esl, des ut eam jure hsereditarioin perpetuum possidere de-
medio solidb per singulos annos ad Pesga Dominiad[ bebam, et ad proprios usus heerediiatisredigere, aut
supra dietas reliquias, quaein eodem loco ponendse > quidquid exindeutile -esse decrevero, liberam et fir-
sunt ad Juminacomparanda. Ita et feci ego modicus5 missimamhabeam potestatfemab omnibus, sive vi-
abbasLudgerus: proestitiei dimidiam comprehensio-. vens facere, sive post obitum meum tantum ad usum
nemiUaminea ralione, ut diebus vitee suoe et filii' [ D fructiferumpertinentemetproficientem. Si quis vero,
sui melioratifiant: res ipsse, quae ad earadem com- quod futurum esse noncredo, egoipse, quod absit,
prehensionem respiciunt, absque.uUadistractiorie ett aut aliquis de haeredibus etpro haeredibusmeis seu
contradictione post obitum ipsorura ad supra di- queelibetopposila persona, qui contra hanc.cartam
clas reliquias melioratae revertantur, et in usum( Cambiifi injusto conamine venire tentaverit, aut
sefvorum Dei, qui easdem reliquias procurare, Deo, eam inftingere voluerit, imprimitus iram Dei ccelestis
largiente, et custodire mererilur in poslerum. Aclat hicurrat, etaba sanctorum angelorum societate ^e-
est autem haecpreestaria publice in loeo ipso, quiI paretur, et ingrCssuoranium ecclesiarum alierius
dicitur Widapa, sub die 8 Idus Maii anno tricesimo, ' existat, quoadusque se correxerit a nefaria prae-
tertio gloriosi regis Carli. Ego LudgeruSabbas sub-. sumptione, et insuper a fiscomulctalus auri libras
scripsi. duas, argenti pondus decem coactus exsolvat, et
SignumGerusalempresbyteri.Sig. Hardgeri clerici. sic sed
quidem , quod sepetit, evindicare non valeat,
Sig.Wigericlerici. Sig. Guntberti clerici. Sig.Bocco| firma etimmutabilis haeccambia in sempiternum
cleridi. Sig. Gerfrid clerici. permaneat, stipulatione subnixa.
Ego Wanibertuselericus subscripsi. Acta est autem publice, an. 31 gloriosi atque re-
Tradilio Sigiwlniin Hrolberlinga-Hova. figiosi secundi regis Carli, xvi Kal. Martii, in loco
dicitur Diapanbeci, in ripa Burae,coram testibus
54. Notum fieri desidero tam prsesentibus quami qui ac manumittentibus, quorum nomina sublus adno-
etiariifuturis, qualiter ego Sigiwinus, filius quondami tantur.
819 AD S. LUDGERISCBJPTAAPPENDIX.— CHART. WERTHIN, 820
Notavi tempus, diem, locum, quo hoec acta sunt. ____. mam a me et ab omnibushabeat potestatem."Actaest
Signum Ludgeri prPsbytefi: is eam chartam fieri ro- autem publice cum stipulatione sribnixain lbco qui
gavit et propria manu firmayit. dicitur A*dCrucem, anno tricesimo leftio regni re-
Signum Berngeri. Sig. Alfdagi. Sig. HUdiradi. ligiosissimiregis Carli, sub die vi Nonas Maii. No-
Sig. Berwini. Sig. Gisfridi. Sig; Benno. Sig. Liu- lavi diem, tempus, locum, quo haec scripla surit.
drici. Sig. Walafridi. Signum Belloni, qui haiic traditipnem perfecil, et
Traditio Theodgrimi diaconi. propria manu Srmavit.
57. Notum fieri desidero omnibus, tam preesenti- Folchefi, Signum Landberti. Sig. Horulfi. Sig. Erlulfi. Sig.
Sig... Sig. Hrotulfi. Sig. Fplcbefli. Sig.
busquamfuturis, qualiteregoTheodgrim,filius quon- Miloni.
danl Aldgrini, tradidi omneni hsereditatem meam, Et ego Thiatbald presbyter scripsi el subscripsi.
quam Ricfridus mihi tradidit, pro reinedio ariimoe
nieee, et seterna retributionc ad monasierium Traditio Andgeri in Volutn,
pro
quod constructum est in honorem sancti Salvaloris, 59. Notum .cupio fieri omnibus, lam praesenti-
iiilbco qui dicitur Werthina, in pago Riporumjuxta bus quain futuris, qualiter ego Andger per manus
fluvium Rura, ubi Hildigrimus episcopiis proeesse Wblfhramusi tertiam parteffi haefeditalismeae yen-
videtur. Tradidi eam supra dictam in."villa queedi- didi et pauperibus erogavi, reliquas duas parles tfa-
citur Arlo, in pago Tbreant, cum omnf integritate, didi ad ecclesiamsancti Salvaloris, quoeest constru-
hoc est riiia ecelesia, inlerris, in mancipiis, in do- cta ih pago Riporuin, in loco qui dicitur Wef-
mibus, in ee'dificiis,siivis, aquis, aquarunive decur- B thina super fluvio Rura, iri ea ratione, ut uxor mea
sibus, totum et iritegrum trado atque transfirmo : ita medielatera habeat omnibus diebus vitee suee illiris
eam tradidi, fraditamque in perpetuum esse volo, et haereditatis, qiiod ad praenoffiinatamecclesiam tra-
nullisunquam temporibus Mffiutari, sed ad perpe- didi in precaria, hpc est tertiam paftem hoereditatis
tuos usus ejusdem ecclesieesuperius riominatoeCu- meae, et post obitum suum ad prsedictani ecclesiam
stodes quidquid exinde facere voluerinl, liberam pro remedib animse ffieae, traditumque in perpe-
et firmissimam a me et ab-briinibris habeant pote- tuum esse volo, pfeesensque traditio firma perma-
statem. :'.'.' neat in oeternum. Acta in Wefthina monasterio vn
Acta est autetn publice-cum stipulatione subnixa, Idus Januarii, aMo '5 regrii domni Hlotharii regis,
anno 7 gloriosi atque relfgiosi regis et iraperatoris indictione 7,
Hludowici, xiv Kal. Juli%Facta est autem heec tra- Egp Thiathardus diacorius rogatus scripsi et sub-
ditio in loco, qui dicitur Mimigernaford, cpram te- scripsi. Signum Andgeri, qui hoc tradidit. Sig.
stibus ac manumittentibus-quorum nomina subtus Wolfhramni. Sig. Folcberti. Sig. Meginhardi. Sig.
adnotantur. , Aldeberti. Sig. Wolf. Sig. Thealradi. Sig. Sigibal-
Notavi diem, tempus, locum,'qup hsec scripta di. Sig.Gerbaldi. Sig."Frithubaldi. Sig. Reginbaldi.
sunt. Sig. Romheri. Sig. Waldheri. Sig. Meinradi.
SignumTheodgrMi, quihanctraditionemfieri vo- Tradilio Willeburg.
et
gavit, propria manu firmavit. 60. In Christo fratri Hildigrim episcopo emplori
Signum Liudolli. Sig. Aldgeri. Sig. Aldberti. Sig. ego Willebufg veriditrix. Constat me tibi vendidisse,
Adoni. Sig. Adaldung. Sig. Eburgeri. Sig. Folc- et ita vendidi
bratl Sig. Erpulf. Sig. Thancheru' Sig. Theaili. P villa proprietaiis meoein pago Ruroegawa,iu
Sig. Osgeri. Sig. Bavoni. Sig. Hiidold. Sig'.Egilhafd. terra quae'Vocatur' Menitbima,id est in terra arabili,
et silva,'jornales 6, et accepi a teiireiio,. sicut
Sig. Waldric. Sig. Marcward.'Sig: ! Marcrad.
' Sig. inter nosplacuif atque convenit, tantum ita ut post
Vab, Sig. Herimod. .'
hunc diem jam dictas res jure habendi, lenendi, dan-
Ego Werinhard presbyter scripsiet siibscripsi. di, vendendi, vel quicquid exinde facere volueris,
Traditio Bettoniin Holthkim. liberam et firmissiraani iriomnibushabeas potesta-
58. Notum fieri desiderp omnibus, tam proesenlir tem. Actuiriest auteffi publice cum stipulatione sub-
bus quam fuluris, qualiter ego Reltb, filius qupndam riis», iri villa quaedicitur Werithina,ad Ipcuffi
N . .. tf adidi particulam haeredilatisriieaeLudgero super fluyio Rura, tibi levata, fuit, et ante lestes
abbati acceptb pretip juxta consensum amborum, in seu manuinissofes sub die6... imperante domno no-
pago Nivariheirainvilla, qusedicitur Holtheim, id est, stro Carploiinpef.
curtile, cum adjacentiis, uno rodo et modico prato, Sigillum Willeburg, quae hanc traditionem fieri
ex rinojornali in terra arabili cum cseterisomnibus, rpgavit.
quae ad ipsum curtile, legaliter respiciunt, hoc est, 61. Traditio BringerL — 62. Irpingi prope Rhe-
pascuis, perriis, risibus aquarum, dominationemque hum. — 63. Wcrdilbury. —^ 64. Afferi presbyleri.
in silvas ad supra dictam villani pertinentes cum — 65. Fridubergw de Mellingi.— 66. VendilioGe-
paslu plenissimojuxta niodulumcurtilis ipsius. Hsec rum el LebivardeArnapa. — 67, Vend. Friddricde
prania superius detioffiinataiego Betto cum omni in- Artiapa. — 6,8. Trad. Sigibaldi el. ejus uxoris. in
tegritate tradidi Ludgerb abbati traditamque in per- riHoangi. — 69- Tr. Rumfrid.de pagqRiguario. —
petuum esse volb et riiillis uriquamtemporibus ulte- • '70,. Trad. Heribrathi. — 71. Ewrwiiiict Ricwiniin
rius immritari, sed ad pefpetuos iisus eCciesiaeDei Vuiti. —72. Trad. Radbertu —73. trad. Rravan-
qttidquid exhide facere voluerit, liberairiet firMssi- ger de Bunnagao.
ANNODOMINIpceciy,
•VLGUINI
DISGIPULUS.
De Jpseppp seu Jpsejphoquaedamin Jibris ediliset '*"'A uum esset ipse Joseb, quera Garbli^sMa^nus aliGui
ms. bbsefvafl, qiiie iiuc adducbre tiori pliosirmpttto! riibnasteiio pfaeficefevblebiait,rit iegiiiius lri epistbja
Josephum santtri, 6sse diclt Afcuinus in epistola oid Theoilemafi abbatis ad Cafoium regem : ari verb
Colcum (epist. 5); at in epistola 175, dileclo filio Jpsues abbas mohasterii sancli Viricehtii ad Vultur
Joseppo inscripta, de adversa ipsius valeludine con- num, at nulla.tenus dubito quin ipse sit Josephus
dolet; et iri epistola 180 Remigium episcopum db- qui, jubente Aicuino, compendip redegil Coriiriieri-
secrat ttt oretprb aniffia Jbseppi discipuli sui i qui tafia sancti Hiefbnytai in Isaiarii pfoplielairi. At haec
proinde ante proeceptorem obiit. Dubitavi aliquando Josephi lucubratio hacterius igftOtaa.
» Altatiien MabUIbtiiusiri Actis sancforuni ordiriis" vefsus descripsit preemisspssubjurictosquecpmperi-
S. Beriedicti, hum. 12 Elogii beafi AlCuini, quosdaffi dio Commentarioruhi S. Hieroriymiin isaiam. EDIT.
(Cdrmen hoc videsis in Actis seu Vitasdncti Ludgeri, hujusce vbluminis col. 777.)
VERSUS JOSEPHI
REATI HTERONYMIIN ISAIAMPRJEMISSI SUBJUNCTIQUE.
EPITOMLESUJl COMMENTARIORUM
(ApudMabill.,ibid.)
FAEMJLFUS
SANDIONVSIANUS
ABBAS.
FARDULFI GARMINA.
(ApudD. Bouqaft., Recueildes Eisl., tom. V.)
ANNOnOMIJIIDCCCIX.
DAGULFUS*
Dagulfusmanu sua scripsit Pssdterium aureis exa-; B num tantummodo exhibet, .sed et cantica biblica, In
ratum lilteris, quod Carolus MagnusAdriano I pon- principio vero queedamhabet generalia de psalmis,
tifici munus obtulit; Dagulfus autem Carolo Magno ut de eorum origine et prophetia. An isla auctorem
dicavit hoc oetodecasticho, quod in codice illo, bi- habeant Dagulfumplane ignoro. Insuper legitur ibi-
bliothecseCesareaeillalo obvium vulgavit Lambecius dem sub nomine S. Hieronymi expositio illa fidei
tom. H,p.266. calholicae, quam inter apocrypha S. Hieronymi de-
* Codexille, quemLambecioindicaDteFabriciushic dit clar. Vallarsius in editione s»a operum Hiero-
profert, mihioUmdum bibliolhecamVindobonensem, nymianorum, tom. I.
inviserem inspectus ac perlusfratus, non Psalte-
DAGULFI OCTODECASTIGHON.
ANNODOMINIDCCXIV.
S. ANGILBERTUS
CENTULENSISABBAS.
1. Elogii hujus ratio, scriptores Vitmsancli D eaque simul comparare, ut ejus veritas historiaecla-
Angilberli. rius elucescat. Quaecum brevi observationum adno-
1. Etsi beati AngiUiertires gestas e tenebris obli- tationumve spatio comprehendi commodenon pos-
vionis eruere conati sint auctores duo veteres, neu- sint, satius putavi ea redigere in Elogium histori-
tertamen id plene et absolute asseculus est. Et quia cum, quod instar commentarii hic appono.
rnulta sunt apud eos vel omissa, vel obscura, vel 2. Auctores duo sunt praecipuiqui de sancti An-
dubia, yisum est operae pretium hic in antecessum gilberti Vita scripsere : unus Hariulfus, monachus
prajmittere antiauorum de Anciiberto teslimonia. primum Cenlulensis, dein abbas Aldenborgensister-
' ''
827 'S. ANGILBERTUSABBAS CENTULENM 828
lius, ut lego in ipsius epitaphio ms. Is Chrbnicon A Angilberto: <Fuil liic Vir Orttis Coin tempore hitid
Centulensis abbatiae libris quatuor edidit sub finem ignoise faMlise. Madhelgaudusautem, RichardriS;iet
seeculi xi, egregium sane bonae aniiquitaUs monu- hie, ex una prpgeriie fuere, et apud MagriuinCarbr
mentuni. Exstai iri Spiciiegli tbm"6'IV!TotiiS ejus li- lutii meritp magni habebaritUr.t Is mihi videtur esse
bef securidUsest de MgilbertbMjbaie; cujtis trarisla- Madelgatidus,qui utia ciitii Magenardb episcbpo iriis-
tiones. duas describit iri libris tertio etquartp.'Aller sus anno secundo Caroli'Magni designatus est« in
Vilae scriptof est (ut puto) Anschefus abbas Centu- Cenomanico, Hpxonensi [L-.Hoxbniensi],» aliisque
lensis : eujus auotoris lucubrationem Joannes Bol- adjacentibus Neuslrif pagis. Richardus. yero coffies,
iandus mutilam vulgavit in suo Februario cum prae- qui uria eiini WillfeberfbRbtliomagerisiariri. 795, in
claris commentarii§, eam, identidera:laudanssub librp de Vite.Ludoriei.-Aflgusti. 3Ex~quibus;cofljeet1ira
ribriiine Haf ittlfi, ribii tairi sua quaffi Parili Petavii et est Angilbertum origine Neustrasium fuisse. Huic
Guillelmi Peirati conjeclura. Ego vero p.olius An- nomen, ut dixi, adscititium fuit Homerus, quo no-
scbero tribuendam censeo. En conjectureemese.Veri mine eum passim laudat Alcuinus, Theodulfus, et si
simile non est, Hariulfum bis scripsisse Vitam san- qui alii. Eodem vocabulo GrimoaldumLudovici Au-
cti Angilberti. Anscherus eo tempore de "miraciilis gusti4caTpeJlaririm ;ai(ifecitWalafridus Strabus in car-
viri sancti edidit libros tres, qui posteribfi VitiseIri -Mtiequbd aptid Heriricum Canisium exstat in tomi
codicibus mss. subjiciuntur. Libri de miracuUs Ra- VI pag. 622.
duifo Rhemorum arcliiepiscopo dicati sunt, liber de S. Eumdem in aula Caroli educalum fuisse legi-
vita alteri cuipiam, quem majestatis nomine com- mus in quadam Adriani papae epistola ad Carolum
pellat: quod de pontiflce Romanp iiuerpretor. Au-; g pro synodo Nicseuasecunda, seu pro imaginibus, in
clor siquidem ipsum interrogat Vqualiter AngUbertus «qrialaudatpontifex « Engilbertiim, qui pene, inquit,
« debeat tractari: utrum, velut haclenus gestum ab ipsis infantiae rudimentis in palatio vestro enu-
est, inler mortuos fideles memoria iilius teneatiir, tritus est. J Anscherus scribit Angilberlum in aula
an juxla Scripturam dicentem : Memoria justoruhi Pippini regis « palatinis atque regalibus negotiis
cum laudibus, anniversaria dies ejus in numero '-.implicatum » degisse. Maliffiin auia Garoli, ut "sikis
sanctorum solemniter celebretur. Et ut vestra, in- Adriani verba innuuiit. Neque eniin Pippino. re-
quii, pfudenlia rion ignoret, quaiiler isdem vir in gnante Angimertus ejus erat aetatis'] qui palaiina
nac vila positus Domini prseceptis se mancipaverit, tractare negoiia posset. Certe Alcuiritis eum solet
de gestis Francqrum et diversis opusculis chronica- filium appeflare, non aliam Oli causatii quaffi quod
furii cbijigentes actus ejus, vestree majestati offeri^ lOngesenior ipso erat; quod secus foresi, si Pippitii
ntiis :.-ui.per heec.noveritis, .qupuiam rion inaniter, principatu jam vir et tractaridis reipublicoe riegbtiis
quin potius pro nierito miracuiis a Domino declara- idoneus fuisset ARgilbeftus.-
tur.j Hsec ergo scripta sunt tum, curii AngilbertUs III. Connubiumcum
miraeula patrabat. Id vero fieri cceptum est anuo -- Berta, an post susceplum sacer-
iHO, anclore Anschero in libro deipsismiracttlisr dolium,quitiberi.'
quem hujus auctoris fetum esse constat. Angilberti - -,,•6. Rertam Caroli Majgni\it filiam, Angilberli amore
canonizationem (quam vocant) bbtuiefe'vbluit Ari-' "captaffipefsiiasisse patfi, sibi cum eo nubere Ii-
scherus : ob id librum de miraculis obtulit Rhemensi. ,.coret, idqueobtinuisse leglturin Angilberti posteriori
archiepiscopo, librum de vita summo pontifici, queiri p• Vita. Joarinis Bollandi aninium mire distraxit hic
majestatis nomine compellai:; ad quem ejusmodi rie-. lpcus.Videbat hbmo^perspicacissimus^ejusmodicon-
gotia de canonizatione sanctorum jam referri coepe- jugii nullam apud veteres fieri mentionem ante Ha-
raut, consultuet permissu metropqlitani et episcopi , riulfi aetatem,qui vixit postannps abAngilberto tre-
perficienda, uti appafet ex historia de relevatibne centos. Bertam Caroli filiam terlip loco, id est post
corporis sancti Bertini abbatisin soEculitertiiparlei. Pippinum et Rotrudem, geiiitam ex Hildegafde, quoe
Denique si Anscherus abbas librum de miraculis Rhe- non nisi anno 772 despoiisala CarOlP est, vix fuisse
mensi archiepiscopo per se obtulit, non alium sine nubilem ante aiiiium 792, quoAngilbertusjamCentu-
dubib auclbrerii adllibuit ed libruni de vita cbffipb- leemonacliuserat. Videbat,inquam, Angilberfumpas-
riendum, qui papaeofferendus erat. Adde qubd Ha- sim laudari ab Alcuinb, rioririiinquariietiariiaijAdria-
riulfus majori cum deleclu et judicio scribit, quaffi no papa et Eginhardo, iffie et a Garolo rege': hec
is qui alterius Vitee cpnditor est, quem Ansclierum usquam tamen Caroli generMinappeUarLAdheec, Ca-
in consequ.entibiigappellabb. Pree ilariulfo et An- rplum, testeEginhardo inipsius Vita, adeofiliassuas
schero ffieritio erat de' gestis Arigilberti iri vettisto adamasse, « ut nullain earum ctiiquam, aut suorum,
libro de abbatibus Ceniulensis monasterii riunc de- aut exterorum, nuptum darevoluefit: sedbffinesse-
perdito, quem Gervinus
. abbas Gorzieeinvenit, teste cuni usque ad obiluin suum in domo sua retinueritj
Harinlfo. diceus se earum cbntubernio carere rion posse; ac
5.. Praeter hos auctores, Joannes de CapeUaCentu^ propter hoc, licet alias felix, adversaefortunae mali-
lensis monachus in Chronico Centulensi, quod « Eu- gnitatem expertus sit : quod tamen ita dissimulavit,
stachii abbatis permissipne anno Domini millesMpin acside iisnunquam alicujus pr.pbri suspicio vel fa-
quadringentesimo uonagesimojsecttndp» composriit; "riia exortaftiisset. > Atqui exrtijlverso Nithardum,
agit etiam de sancto Angilbeftb ; riti e^PSulus Pefa- Ctiifidem negare riefas, testafi 3e Angilberto, quod
vius in Syntagmatede Nithardo, Guillelmus-Pyeiratus., «:ex ejusdem magni regis filia Berchtasefratremque
de Capella regum Francise, cap. 50; Menafdus rio- suuin Harriidum genuerit. > Haec,inquam, adverte-
ster, in Observationum ad Martyrologium lUi. ii; bat BbUandus, eaque modeste urget, professus se
Jacobus Malbrancus, in.lib. n de-Morinisj et Igna- nolle traditionem Centnlensium cpnvfcllgre,aut san-
tius Josephus',uri lm.; ri historiae'Abbaviilanae. cti Ahgiiberti Vifam fetritareVriequeveroquidfcedum
de regia virgine, deque illustri palatino ac saeerdote
II. Angilberti nomen duplex, parenles et patria , suspicari : sed tantum ea quae animo scrupulum
educatio. movebant exppnere. Sane haec magnam, habent
A- AngUbertus;seu ArigMlbertus, Efigilbertusve, diffictiltaterii."Nariitit caefera disliriiulem qriaefaifcile
adscititio noffiine Homerns, rclato' apud Fraricbs pa- solvi possunt; Eginhardi testiirionium, viri grayis ac
latinoruni genere exortos est;- Ipsiris genus iUustfe testis rerum oculati, yix conimbde explicari pbtest,
probarit; tuni sifigularis fainiliaritas euflf Garblo Ma- nisi dicaisCaroluffi, sinori quani aliciii Suorririi filiam
gno, tum copula cumBerta ipsius Gaioli filia, tum suani nttptum locarit, passuni esse tit in domurii
deniqfie.praeclara reipublicae fiiuuera quaj gessit. sponsi migraret, sed eam secum retinuisse, aut
lgnota utriusque parenlis nomiria: idque splurii' rib- AngiUiertumfuisse non solemni, sed secreto <fum"Berta"
bis deajiis ejus propinquis superest; qubdSithafdus; matrimonio cpnitinctTira.Omne^rieniriiiHicitee'
e|us filiusscriplum reliquit in Historiae lib, iv, ubi de copulaesuspicionem diluere videtur Angilberti per-
829 . NQTITIAHISTORICA, 830
petua et constans cum Carolo necessitudo et fami- Abanteac sequente Berta uxore Gentulam sese rece-
liaritas, incorrupta ejus fama et existimatio apud • perat cotajugatus.At quid hac de ' re' sentieridiim sit,
omnes, insignes legationes Romam, alieequepreeclaree in sequenti capite explicabo;
dignitates ipsi concessae.Siquidemvix inanimumin- 8. Quid liberorum tulerit' ex conjuge Angilbertus,
ducere quis polest. Carblum, virum prudentem _ae tradit Nithardus utriusque filitts iri Histofisfe.iib. IV
sapientem, ut filiae.probfurii «Ussimulare potuerit, agensde Angilberto, « qui ex ejtisdeffi",hiqtiit, ffiagni
lanturiihonoris et amicilieecpntujisse homini, qui fa- regis filia, nomine BerClita, Harfflidriffifralfeirimeum
miliaesuaeistam labem irituiissef. Denique si ipsius et me Nithardum getiuit; » queealiaqrieNilhardi ver-
Eginhardi uxor imma fuit Carpli filia, Carolp pro- ba referunlur ab Anschero abbate, pbstefibrisAngil-
bante dncta/uii multa certe persuadent, quis miretur berti Viteescriplore. Sunt qui piaediclis du&brisAn-
riullam de Angilberli cum Rerta connubio fierimeii- gilberti filiistertium adjungarit Hardujtiuin,' qtii aliis
tiorieffi,ab Egmhardo, qui .ne uxorem quideni suam tion inimerito idem fuisse"videtiir etiffitfafnido,- qui
inter fdias Caroli recensuiU Fabula, inquis, chrono- dictus sit Harduinus vitio librariortttir.
graphi Latireshamensis. Et tamen Lotharium, Ludo- IV. Dignitates ante monachalum,secessus.in monaste-
yici Atigusti filium, nepotetnsuum non obseure vocat riumi dubiumde Berlw vita religiosa,
' Eginhardus, cttm ait in epistbla 3.4,ad Lotharium : 9. Quas dignitates in attla gesserit Arigilbertus sse-
«.Quapropter admonendumcensui neptitatem tuam, cularrs opportunutti fuerit hoc loco explicare. «Pri-
ut per priidentiam vobis a Deo concessam caveatis Mcerium palatii» Pippirii regis fuisse constat ex
perieuluni vestrum. » Si Lotbarius Eginhardinepps, Alcuini epistola 144, et (si Hariulfo et Ansch,erbcre-
ergo propter uxofem, quse proinde Caroli filia fue- g1 dMus)"etiam « maritimaeFraneiae ducem, »Non as-
rit. Et tamen, utdixi, Eginhardus uxorem suam Im- .sentior Petavio et Bollando, qui Alciiini eplstolam,
ffiam (sic eam ipse vocat in litteris suis) nusquam noti de Pippino Italiae rege Caroli Magni filio, sed de
inler CaroUfllias recenset. Quid mirum si Angilberti Pippino rege ipsius Caroli patre inlerpretandam pti-
cum Berla connubium, qui ipse suum, praetermisit? tant: tuffi quia regndnte Pippino Alcuinus riondurii
Neque vero buc offici.untreliqua dubia a Bollando feruleesubductus erat, qui norinisi Egherto Ebora-
proppsita. Rotrudis Caroli tiiia natu major Constan- censi pbntifice mortuo (nibrtutts autem est aririb 766,
lino Graecoruitiimperatori desponsata est anno .781, xiv Kal. DeCembris,id est rion integro bierinio ante
ut in velerrimis Francorum AnnaUbusIegitur. Quid- Pippiiium) scholis Eboracensibus preefectusest; tum
ni Berta ipsam proxime sequens Angilberto despon- quia si tempore Pippini regis Angilbefttis ad primam
saripbtuitaliquo.tp.ostan>iis?CerteHildegardisutrius- palatii dignitateni ffialurus exstillsset,' "sepibr aiit
que malef Carplo nupserat ante anrium 770. At certe noii inferiof aetate fuisset Alcuitio, qtii - tamen
quo anno, inquis, Berla nupsit AngUberto?Existimo eum filium in eaepistola etinaliisypcat; tum derii-
id factum vix ante annum 787, quo fere anno cum que quia haecepistola directa videtui Angilberto. in
Caroius junior, Caroli Magnifilius, OffaeMerciprum Italia existenti, ut pote cui pbftitoreni litierarum
regis fiUamin conjugium postnlaret, non acquievit (scilicet Fblradum pfesbyterum;-''dequp etiaffi epir
Offa, « nisi Berta filia Carbli Magni suo filio nuptui stola sequens) Romam profioisceriteffi ' cbnimendat,
traderetuf', i ut in Chrdhici Fpritanellensis cap. 1S per quem sanctpruffi reliijuias sibi transmitti rpgat.
in editis Jfegimus.Etsi vero Bertam Offaenegavil Ca- Epistoloehtijus iriscriptio et exbrditfrii faie est:«Fide-
rtilris, liine tamen argumenluta capib, eam necduiti n li auiico et VerierabiliAtigelbertpliririiiiisiev.ItaAlbi^-
AngUbertocopulataffi fuisse, aut saltem Offani id mis salutetii.'Meffibrcoridictajiriter riosfaffiicitiaehas
ignorasse;POstremo in epistola Adriani ad Caroliuti litteras vobis dirigere pfeesumpsi,deprecatig ut be-
Magrium, non decuit forsan Angilbertum regis geiie- nigne harum portitoreta litterarumi suseip'efe digne-
ruffi dici, propterea quod inaequaliseraf cbnditionis. mini, et peregriiiationis iUitts viisdpmiririiriPipjJihffiri
Et-Alcuini eplstolae ad Angilbertum, aut .nondiiiri regem subvenire depiecerairii. » Etiiiffa : «insupeif,
uxorato, aul-iam riionacboetabbatidirectaesurit.Heec
' cliarissiriie frater,' devptissime deflagitput ijoria dujT
ut in lubrico locp. cissiriia et niihi ffiulturii riecessiiria,';idestsaiictofuro
7. Aliud nPbis!uegbtium facessit posterioris Vitae reiiquias, riiiHivel aliqiioisiraiiSffiitferecriies. i Tutii
scriptor, cum ait Angilbertumjam sacefdptem Ber- in fine. «'Floreas, fili, yirtutiiiii cprpriis;». etc. Deni-
tam duxisse in toatrimonium. Verum hujus auctoris que in titulo epistblae: 'Ad:Angei.beftujnPrimjceriurn
seritentia tariti non est,'utin ea excutierida longum palalii Pippini regis. Affiiciiiahoeciriter Alctiinum
furiem trahamus. Ctiitienim inaudita sit heec res, et Aligilberiurii, nbri nisl pbst Alcuini iri Gailiani
sacriscatioriibusrepugtians, «t a nemine noniiisipost adyentuffi « cbridicta » fuisse yidetur. Arcuiriuriibis
anrips trecentbs scripla, imo ab Hariulfo prioris Vitae miriimum in Gallia ffiansisse dicemtis inierius in ip-
cbnditore graviori tum prsetermissa; eequum est ab sitis Vita a riimifuffiab oiririb780 in aliqriot ajrinps,qrii-
feanota"vindicare ?Caroluin, qui canonum studipsis- bus Cairoloadhsesit; et ab anno 795iri f eliqririiriaetatis^
simus eraf, utpatet tum ex ipsius ad Leonempapam Prima vice in aula faniiliaritaferii et ariiicitiariicori-
littefis, qtiibus enmad^sefvanaoscanonesbbrtatiir; traxit cUniArigilbertb,quem CafoluS Pippiiii iiUi sui
tum ex epistola ad Offarri'Anglbrttriif egem, cui pres- _anno 781 regis in Italiacororiatipfjffiiceriuiripalatii,'
byterum Scottum, propterea quod violataequadrage- " hoc est primritii ebrisiliafiuffi,cbnstituit.;Hpcofficium
simalisabstinentise reus dicebafur, judicandum re- gessit per ^riribsal!Ojiot:sucCessbrdarasAdalliardus,J
mittit, i"-ut" ibi,-inquit, judicetiir, rinde exslitit. Nam postea COrbeieriSisabbas. Angilbbfluni iri Italia fuis-
ibi quoque sanelffiDei EccleSiaepufitas in morUius, se, Albuiniiih yCrb in Gailia, eo teffippre qub Carplris;
et firmitasin fide, et bpnestes in cpriversatione se- in expeditibiie SaxoriicaoccupatUsefaf, patet ex Ai?v
cundiim canbriicam sanctiotiem oliservari debebit, cttini epislola ad Dafficetato:, iri qua liaecyerba:« Ego''
uf sit titia, perfecta et immaeuiata Cpjttmba.»Quan- perie quasi brbattis filiis rematieo ilpmi. Damoeta
to minus tulisset sacefdotem ad ritiptias conyplarel Saxoiliamj HoitiefUs'Itaiiani, Carididus Britanniani'
qttod ne qtildem Greecis;ririquaffi post susceptum recessit. » Cujus rei grafia in Saxoriiairi prpfectus
gradumlicuiti Atqui vldere mihi yideor causam ob esset Daffioeta,,mdicant superibra yefba :, « Valde :
quam prsedictftsauctor ffi erroreiri inipegit. Legebat spllicittis srim de itiriefe prbfectibriis tuoein hps.tem, ' «
Angperttim Garoli capellanuiti fuisse, Nop putavit quia plurinia sblent iri taiibtis everiire. pericuia re-
haric dignitateiri ipsi coricessam post .'moriachatum, bus. » Et iri firie Deulnprecafrir ut Dayid « ffilectuni
qui status removet homines a ssecuii riegotiis, et suuni et vos offines victqres crim gaudib ijeducat in
praecipueAngilbertum, qui regiae copulee ceetefisve pafriam. » David Carplus, Magrius, flpnierus.; Angil-
palatii honoribus nuntium reMserat. Judicavit ergo bertus, DaffibefaRicolfus' intelligendUs.est. Ricolfiis '
Atigilbertumfuisse capellanum, ac proinde sace.rdo- pori'0'adhuc ftini diricontiseroit,iiecd.uniafcbiepiscp-
tetri, ante confractnm matrMpnium. Siquidem pro- pus Moguntinusyiiuoin muriefe;Luiip Micce|sit sub)'
Patrolo^iae tomum CH.
",.-.'»;Y«Ie
$31 S. ANGILBERTUSABBASCENTULENSIS. 852
iineni anm*787. Expeditiohaeccontigit anno 792, aut A. monaslerio sancli Richarn apud sanctam Mariam
jlterutro duorum sequentium, -quibus €arolus in acciperet velum capitis more monialium; et ut ab
Saxoniamcum exercitu conlendii. Ergo eo teinpore ipso dehiceps aleretur victu eleemosynariohumiliter
Angilbertus, non in GaUia,sed in Italia mprabatur, postulavit: quod ut ille audivit, consensit. Ipsa a suis
in aula videiicetPippini regis. adducta ad hasilicamsanctae Mariae,ut ipsa petierat
' 10. Preetereaab « maritimae Francioe dux » ajipella- jam dictum habitum suscepit. Cum vero in ipsa die
tur Angilbertus Hariulfoet Anschero, qui nomine reverterefur, etc. Et in lib. n, cap. 4, de contracta
« Francioemaritimee_>pagum Bononiensemaliosque quae,recepla sanitate, « usque hodie, > inquit au-
•OceanoBritannico adjacenlesintelligunt. Interpola- ctor saecuii noni, «visitat orationes [Forle, orato-
tor Vitoesancti Richarii « ducatum marilimaeFran- rium] frequenter illius, ferens velum capitis inslar
tiae a fluvioScalda usque ad Sequanam » prolendit. monialium. » Quibus in locis tria observanda:
Anscherus addil, Danos per id tempus elfusos in nempe mulieres illas castitatem vovisse, velum sus-
illam oram divinitus subactosac internecionedeletos cepisse mstar sanclimonialium; et plerasquevixisse
ab Angilberlo fuisse, voto ab eo facto,« sestatim in aedibussuis privatis , ut feminas devotas quibus
posl victoriam vestem monaslicamindttturum. » De HerardusTuronensisepiscopusin capitul.37 vetatne
hac Dauorum impressionesilent veteres FrancorunT velum rejiciant, « licet in domibus propriis vestes
Annales: el si quidem vera esl haecAngilberti victo- mutarint. » Ejusmodi ferainae aliquaudo etiam dege-
ria, contigit post ipsios ex ltalia^reditumcirciter an- bant in palaliis regum, qualis erat Hundrudis Angli-
num 787, quo Bertaejam copulatuserat. cana matrona , ad quam Alcuinus epistolam 89 in-
11. Deinde circiter annum 790 secessit in mona- j , scribit in hunc modum : Deo devotm feminmHun-
sterium Centulense,ubi post solitam probalionem drudw; quam nionet, « ut in palatio regis regularis
. monachus factus est sub Symphoriano abbate. Du- vitoedevolio in ipsius videatur conversatione. » Hinc
plicem hujus secessus causam affertAnscherus, mor- fit ut mirum non sit quod etiamsi Berta eam vitae
bum et vicloriam de Danis. Hujus secessus hortato- formam Centulaeprofessa sit, in palatium lamen pa-
res duos babuit Angilbertus , Alcuinumscilicet et tris aliquando redierit. At mirum, si cum religioso
Adalhardum abbatem Corbeiensem, uti fidem facit velo ssecularespompas retinere poluerit. Et tamen in
Alcuinus ipse in epistola ad Antonium, quod alterum poematequodara de Caroli Magniadventu ad Leonem
Adalhardi nomen erat. Yidebal AlcuinusHomerum papam, quodAlcuinotribuitur, detoto regis comitalu
seu Angilbertum speclaculisthealricis deleclari, do- agens auctor, ita de Berta canit post Rhodrudem:
luilque id ab discipulosuo committi conlra severita- ProximaBerta inler, multissoeiatapuellis,
tem Christianae pietatis. Angilbertumhac de re cor- Vocevirile, animo,habiiu,vulluquecorusco
ripuit: cunctabundumrursus ab Adalhardocommo- Os, mor.es,oculos;imitanliapectorapalris
neri postulat. Alcuiniverba haecsuntin epistola 107 : Ferl; cajiutauralodiadematecingituralmum:
« Vereor ne Homerusirascatur contra chartam pro- Aurea se niveiscommiscentQiacapillis.
Lactea quippeferunt pretiosamcol!amurinam:
hibentem spectacula et diabolica figmenla,quae om- Ornaturveslisvariisprntiosalapillis,
nes sanctae Scripturseprohibent, in tantum, ut Iege- Ordinegemmarumnumerosaluce coruscat.
bam sanclum dicere Augustinum: Nescit homo qui Bracteachrysolitisornanturtegminagv.mmis.
histnones, et mimos, et sallatores introducit in do- Haeclonge absunt a religiosae feminaehabitu; cum
mum suam, quam magna eos immundorumsequitur pro velo diadema, pro modestis devotaevestibus to-
iurba spirltuum. Sed absitutin domoChristianadia- 'rj tus mundus muliebris, qualis regiam prolem dece-
boliis babeat potestatem. Olim tibi de his scripsi, bat, Bertse tribualur. Intererat etiam huic pompse
optans salulemcharissimi filii toto cordis affectu, vo- Gisia seuGisala, lerlia Caroli filia, tametsiJam erat
lens per te fieri, quod per nie non posse fieri agno- sanctimonialis; at ipsius ornatum longe ahum de-
vi. Tuus vero affectus, fili charissime, congaudeatin scribit idem poeta his aliisque versibus.
servitio Dei et in salute fraterna: ut tibi ex profectu Gisalapostistassequitur,candorecoruscans,
aliorummerces aecrescat merilorum. » Hinc intelli- Virgineocomiiatachoro: micataurea proles.
giriius,quaepiprum hominum eo tempore mens fue- Tectamelocineofulgescitfeminaaniictu:
Tit de theatricis iUisspectaculis, quaene quidem in Molliapurpureisrutiiantvelaminafllis.
homine curiali ferre poleranl. Homerusvero Alcuini En sanctimonialis virgineus comilatus,
et Adalhardi piis monitionibuscessit, et nuntium his velamina seu velum, insignia, « purpureis filis » rutilans, ta-
pompis ac sseculoremisit. Confernum. 29 infra. metsi « flammeum> quondamsponsarumerat. NuUa
12. An Berta cum marito Centulam se receperit, istic mentio diadematis aurei, lapiUorum, gemma-
sicuti tradit Anscherus, inquirendum hoc loco est. rumve, aut bracleorum indumentorum : quibus Berta
Audiendus Anscherus in Vitae cap. 4 : « Sic nempe ornala fuisse perhibetur. Porro id accidit sub finem
Angilbertus a rege digrediens Centulam revertitur : anni oclingentesimi, cum fere ante decenniumAn-
et contemptopompossedignitatis fastigio,primo om- Centulam se recepisset. Huc etiam trahi
nium sponsam suam nobilissimamBeftam, sacro ve- gilbertus versus Theodulfi Aurelianensis episcopi ad
lamine conseCratam,loco congruenti intra idem coe- _ posseut Carolumin lib. carmine 1, ribi similifere modo
nobiumCentulensecomposuit,sacris vigiliis et devo- " Bertam describilm,anno 796. An vero haecdevotseac
tis jej"uniis divinisque canticis cum mullo fervore reclusae feminae competere possint, aliis aestiman-
insisterilem ; quoperacto, in coatumonachorumAn- dum relinquo. Eginhardus in Vita Caroli auctor est,
gilbertus solb prosternitur, et perlusus lacrymis ex- quatuor tantum ejus liberos, Carolum scilicet, Pip-
orat humililer ut sacraeconversalionishabitumacci- pinum et Rotrudem, ante patrem decessisse: super-
pere mereretur, etc. > BreviusJoannes de Capellain vixitproinde.Berta, cujus obitus in NecrologioDio-
GhronicoCentulensi:« Sanctus Angilberlus ex con- et Argenlogilensi ascrhbitur his verbis:
sensu uxoris suaeet Caroli Magnifactus est religio- nysiano « v Idus Martn Berta filia Caroli
sus in ccenobioCentulensi : et Berta ejus uxor mo- dedit superiorem curlem. » Forsanimperatoris, post patris
quae
obi-
nialis etreclttSa in eodem monaslerio. » Hariulfus tum Centulamsecessit, cum CaroUfiliseob sinistram
de Bertsesecessu silet. Sane sanctimonialesfeminas famam e palatio exire jussae sunt a LudovicoAugu-
velo-iu adjunctis monasterio acdibus(quod sto, qui eas «incessanter,» teste Nithardo, « ad sua.
<suscepto
in aliis monasteriis passim aevoillo frequentatum) monasteria abire
aut certe in privatis vixisse constat ex libro primb praecepit. >
de miraculis sancsi Richarii abbatis , cap. 16, ubi V. Sacerdotium,abbalialemunus, legationes.
agjtnr de«quadam femina conjugata oculorumlumine 13. An sacerdos fuerit Angilbertus dubium esse
privata, quaedeprecataest virum suum ut eam re- potest. Etsi enim « ministrum capeUee» regiaeipsum
Iinqueret, licenliamque daret velum suo capiti im- vocat Adrianus papa, non lainen continuo sacerriofii
ponere, afflrmans se per visionem roonilam, ut in gradu insignilus dicendus est, siveAdriani epistolam
833 NOTITIAHISTORICA. ,. 854
de archicapeUano, sive de secundi ordinis capellano A proteclse potentioe exaltationem. lnter quae edidit
interpreteris. Testis ea de re Hincmarusabbatisin opusculo nobis capitulare adversus synodumquaepro sacrarum
.14 de ordine palatii ex libro Adalhardi Cor- imaginum erectione in Nicaeaacta est. Unde pro ve-
beiensis ; nam in islius opusculi cap. 14, agens de stra melliflua regali dilectione per unumquodque ca-
apocrisiario, heecinler alia effatur: « Aliquaudoper pitulum responsum reddidimus. > Ex quibus patet
episcopcs, aliquando vero per Et diaconos apostohca se- quo in loco-*apudCarolum Magnumfuerit venerabi-
des hoc oflicib fungebatur... in his Cisalpinis re- lis abbas : cui Romam abeunti Alcuinusnomine suo
gionibus, postquam Ludovicus preedicatione beati commendatorias ad Adrianum papam dedit litteras,
Remigii ad Cbrislum conversus... exstilit, persuc- quae sspudChesnium ordine 63 habentur. De tertia
cessiones regum sancli episcopi ex suis seuibus et legatioue ila scribit Eginhardus : « Anno796 Roraae,-
tempore competenti palatium visitanles, vicissim AUrianodeftincto", Leo ponlificatumsuscepil, et mox
hanc administrationem disposuerunt. A lempore per .legalos suos claves confessionissaricti Petri ac
vero Pippini et Caroli interdum per presbyteros, in- vexillum Romaneeurbis cum aliis muneribus regi-
terdum per episcopos regia volunlale atque episco- misit: rogavitque ut aliquem de suis optimalibus
paliconsensu; [inlerdum] per diaconos vel presby- Romam mitteret, qui populum Romanum ad suam
teros magis quam per episcopos hoc oflicium cxte- fidem atque subjectionem per sacramenta firmaret.-
cutnra exstitit. Apocrisiarius autem, • uti ipse in Missusest ad hoc Engilbertus abbas monasterii san-
eapite 16 subdit, is erat, « quem nostrates capella- trum cti Richarii; per quem etiam tunc ad sanctum Pe-
num velpalatii custodemappellant>: qui«omneiu cle- magnam partem thesauri, quem Ericus dux
rum palatii sub cura et dispositione sua regebat. > an Forojuliensis spoliata Hunorum regia, quae Ringus
Nou ergo ex capeUanidignnale recte inferas, Angil- vocatur, eodem anno de Pannonia regi delulerat,
bertum fuisse sacerdotem; siquidem eo lenipofe misit.^i Idem legitur in aliis Annalibus Francorum.
quidam capeUani erant Soiumdiaconi. Neque eiiam Quid praeter ea Romam proficiscenliin mandatis
»
de-
id colligi ex abbatiali dignitale potest: nainelPa- deril Carolus, exponit Alcuini epislola ipsius Ca-
schasius Radbertus Corbeiensis abbas, et plures alu roli nomine Homeroauriculario jiorrecla, in qua haec
abjiates, sacerdotalis ordinis expertes erant. Denique veriia : « Divina regente misericordia iterum et pro-
in Alcuini epistolis, ubi frequens Angiiberli mentio, spere le adducente ad domnum aposlolicum Patrem
presbyler nusquam appellatur; quam tainen appella- nostrum, admbneas eum diligenter de omni hone-
lionem Alcuinus in primis exprimere solet. Atque ut stale vitae suee, et preecipue de sanctorum observa-
sacerdos fuerit vir sanctus,'non tamen ad eum gra- lione canonum, de pia sanctaeDei Ecclesiaeguberna-
dum promotus fuisse dicendus est ante monaslicam tione, secundum opportunitalem collationis inler
professionem, quidquid in contrarium dlcat Ansche- vos et animi illius convenientiam. » Ut vir fuerit
rus, ratus forsan (quod verum non esil Capellanum maxime disertus, doclus sapiensque necesse est, cui
regis nuUumfuisse, nisi sacerdolem. talia mandata a sapientissimo rege ad suprenmni
14. Symphorianoabbatemortuo, Arigilbertuscom- Ecclesiaepastorem perferenda committerentur. Ca-
munibus monachorum votis, probanle Carolo rege, rolus insuper in epistola 84, ad Leonem papara, «An-
dignitatem iniit. Id faclum puto anno 793, terlio fere gilberlum, inquit, manualem veslrae familiaritatis
anno ab ingressu monasterii. Argumentum sumo ex vestrae direximus sanctitati: quem prius, sicut pro-
eo quod in ea iegalione quani anno 792 aggressus misimus per religiosos viros Campolum et Anasta-
est Romam, ut Felicem Orgellitanum episcopumC sium, beatissimo Palri nostro, preedecessori-vestro
haereseosRatisponaeconvictum deduceret « ad prse- dirigere curavimus... illique orania injunximus, quse
sentiam Adriani papee, » nondum abbas appeUalur, vel nobis voluntaria, vel vobis necessaria esse vide-
sed nudo nomineAngilbertus ; anno vero 794 in alia banlur : ut ex conlationemutua conferatis, quidquid
legalione ad ipsum Adrianum in causa septimeesy- ad exaltationem sanctaeDei Ecclesiae, vel ad stabi-
nodi, eura Adrianus Engilbertum abbatem vocat. litalem honoris vestri, vel natnciatus noslri firmi-
15. Quippe tres lego illustris viri legaliones Roma- tatem necessarium inteUigeretur. > Non poterat cui-
nas, quas omnesexsecutus est jam monachus. Prima quam contingere honorificenlior provincia. Eidem
in causa Felicis auno 792, ut jam dictum est. Anna- etiam Alcuinus in manus dedit epistolam 92 ad dul-
ies LoiseUaniad eum annum : « Haeresis Feliciana cissimum filium Romerum pro reliquiis sanclorum,
primum audita, el in Reganesburgprimo condemnata tum epistolas 72 et 73 ad Leonem papam et ad Pati-
est; quera Angilberlus ad praesentiam Adriani apo- linum Forojuliensem patriarcham : in quibus AngU-
stoUciadduxit. > Ila Vita Caroli auctore incerlo, et bertum charissimum filium vocat. De hac legatione
alia auctore monacho Ecolismensi: quibus lolidem interprelandus est locus TheodulfiAurelianensis epi-
verbis concordat Regino in Chronico. Secunda lega- scopi in lib. m, carmine i, ad Carolum, in quo de
tio contigit anno 794, quo Carolus habito Franco- recens allatis Hunnorumgazis, deque illius geutis ad
furti coneilio libros quatuor adversus seplimam sy- Chrisli fidem nupera conversione agens, haechabet
nodum de colendis imaginibus editos ad Adrianum de Angilberto absente a curia ob legalionem.
papam Msil per Angilbertum , per quem Adrianus Dulcemeloscaneremlibi, ni absens,dulcisHomere,
Carolo rescripsit epistolam haecverba continentem: D Esses: sed quoniames, bincmea mnsatacet.
« Praetereadireclum a veslra clementissimaprsecelsa VI. Officiaet dignitates palatinwpost monachatum.
regali polentia suscepimus fidelem famiUarem ve- 16. Quas dignilates ante monachatuffisusfinuerit
slrum, videlicel Engilbertum abbatem et ministrum Angilbertus, superius dictum est: ntinc quas gesserit
capellae,quipene ab ipsis infantiaerudiraentis in pa- monachus abbasque explicandum. Auricularius et
latio vestro enutritus est, et in omnibus consiliisve- manualis dicitur a Caroloin epistolisniodo relatis, et
stris receptus : ut ideo sicut a vobis in oinni fami- Minister capellw regioe,et in omnibusCaroli consiliis
liaritate recipitur, ita eta nobis reciperetur, etcon- receptusab Aiiriano.Silentiariusdenique abAnschero.
decenter honoraretur. Unde pro nimio amore quein 17. Auriculariimentio nulla in libro de ordine pa-
erga vestram meUifluam gerimus regalem exeellen- latii, cujus fragmentum ex Adalhardo Corbeiensi
tiam, sicut misisiis , cum nimio amore dulcedinis abbate Hincmarus fefertin opusculo 14. Hanc digni-
eximise eum suscipientes, prout voluit, et qualiter tatem fuisseputo ex numero illprum consiliariorum,
voluit, cum magna faMliaritate nobis enarrantem qui « familiariter tam de slatu fegni, quam de spe--
aure piacabili el benigna eum suscepimus, et qttasi ciali cujuslibet persona >, cum rege secreto tracta-
vestra corporali excellenlia nobis narrante, nostrum bant, teste Hincmaro in ejusdem opusculi cap. 31,
ei patiemius credidimus consilium, ad profectum quales mpdo consiliarios et secretarios regni appel-
sancloe nostraeRomanaeEcclesise, et vestree a Deo lamus. Sic ab intimis secretis et consiliisCaroloerat
» lnter Epist. Caroji M., Patroloqim vol. XCVIII,col. 909 eoist. 9.
835 S ANGILBERTUSARRAS CENTULENSIS. 836
Angilbertus, cui in aurem secreta,praecipuecommit-, A quasAngilberlusfrequenteshabuil. Denique, utquod
lebanlur, unde forsan-dictus Auricularius. hac de re sentio tandem exponam, existimo archi-
-18. Quia vero, uti Hiucmaruseo loco tradit, inter capellani dignitatem per id tempus divisam in"diias
ej"usmodiconsiliariosheecerat lex, « ut quidqiiid iu- fuisse, in honorariam scilicet ad legafionesoberin-
ter, se locufi Mssent, nullus sine consensu ipsorum das, et m ordinariam ad regendum clerum palatii ef
cuilibet domesticosup* vel cuicunque alteri prodere negotia ecclesiastica tractanda ; et priorerii quideiti'
debuisset; » hinc S.ileniiarii potuerunt diei, quod coiicessamAngUberlo, HildeboldoarchiepiscopoCo-
nomen ab Anscherp tributum Angilbertoest. Quan- loniensi posleriorem : ut scilicet semper prseseris
quam veri siniile est,Anscherum. primum, nulla for- esset qui causas ageret, qui palatinos clericos rege-
san auctorilate, id tribuisse AngUbertoex Mitatiorie ret, qui benediceret cibos regiae mensse, nam id offi-
Grascorum, apud quos siletitiarii dignitas magno in cii archicapellano tribuit Theodulfus Aurelianensis
prelio est. Qua de re legenda esl viri mulligena episcopus in Iib. m, carmine 1, his versibus :
eruditione praedili Caroii Fresnii adnotatio in histp- Adsitpraesulovansanimovulluquebeniguo,
riam Joannis. Ginnami, ubi observat silentium et Ora beala fereris,et pia cordagerens.
sUentiarium, Groecistnlhnm, pro dissertatione seu Qiiemsineerafides,quem tanluscuiminisordo,
c.ollatione,iffiPelpro collaljonis loco sumi apud ple- Pecluset innocuumrex tibi, Cliriste,dicat.
Stet benedicturusregis potumquecibumque.
rosque scriptorum (quale est illud vulgati Anaslasii Sumerequin etiamrex velit,ille volet.
in Stephano j»apa III « in silenlio Leati Pelri apo-
stoli, » ut habetur in variis leclionibiiseditionis re- n Sane etremorari
Angilramnum et Hildeboldum in palatio
gioe,ubi silenliutn videtur esse quod alias secreta- cilii assidue volebat Cafolus, ut constat ex con-
rjiiin eccJesiaedicitur), et silentiariorum dignilatem Francofurtensis canorieS6.«Dixitetiam dominus
acleoillustrem fuisse, ut in concilio Chalcedonensi, rex in eadem synodo, se a sede apostolica, Adrianp
actione 1, e«uf-«o--wTKTwv epitheton iis tribuatur ; poiilifice, licenliam habttisse, ul Angilraffinuni ar-
et Damasus papa in epistola ad Acholium tesletur, chiepiscopum in suo palatio assidue haberel propler
nihil addi posse « ad merilum ruslici, cum habeat ulilitales ecclesiasticas. Deprecatus est eaindem sy-
praerogativamoflicii sui, quod silenliarius esset Gra- nodum, ul eo modosicut Angilramnumhabuerat, "ila
tjani.Aogusti, > Yerum, ut dixi, haecdignitalis ap- etiam Hildebolduffihabere debuisset. » Sic ergo res
pellatio maxirae usitata apud Grsecos, ex quorum ecclesiasiicas in palatio curabat post Angilramnum
imitatione Anscherus eam trib.uisse AngUberto vi- HilSebbldus, legaliones Angilbertus, utei-quearphi-
detur: quo noMne ipsara auricularii seu supremi capellanus ; ille ordinarius, hic bonprarius. Haemeae
eonsiliarii dignitatem hic significaii putp. conjecturse, quas eruditoruffi hominum seslimationi
19. «.Manuensisfamiliariiatis » LeoniscumCarolo subjicio.
rege dicitur in epistola Caroli ad Leonem. Secreta- VII. Monasterii Cenlulensis instauratio, diplomata,
rius scilicet seu ab epistolis, quas Romanis pontifici- census.
hus aliisque summatibusCarolus scribebat. Huc per-
tinet Alcuini ad Carolum epigramma 184. 21. An moriasterium Centulense plus debeafRi-
Chaiio conditori, quam Angilberlo inslauratori et
Adnos quippfetuus famulusveniebafHomerus, ainplificatori suo, vix statui potest. Quanium decoris
Niiutialselaferens,David,al) ore luo. _ etornamenti hic loco addiderit, arguuientb sunfin-
Et in line: « struiiienluni el carmina ab ipso hac de re condita,
: Huiiciterum qu33 ex Hariuiib et Anschero infra exhffiebo.Nanitres
pueriim veSlra pietate remisi, eo in loco erectaebasilicse, ad quas per triangulare
Serviatiil vobiscarmine,corde, manu. claustrum seu dormitorium iter corilinuumerat: in
Caveiamen pules eum sumnium cancellariuni fuisse, quffius Acaemetarummore perpetua jugisque psal-
nulia.enim diplpmala ejus nomine subsignata etre- jnOdia (Laudemperennem vocant) celebrabalur. In
cogniia legunfur, Anscherus in yitoe posterioriscap. liis arae inullee, reliquiarum sacrarum et ornamen-
7 nolat Gehtuiaeah Angilberto reposita fuisse «in- lorura immensa siipellex: quse offinia vel contuii'.
strumenta regii notarii aurea, « quibus Angilbertus Augilbertus, vel Carolb dbnanie promeruit. Monasle-
procul.dubio quondam usus fueral. « rii novam fabricam aggressus videlur ab anno 793,
. 20. Denique teste Adriano, papa, minisler ca- quo creatus est abbas. Ecclesiee majoris dedicalio
pellee»regiae.efat, id es,t primas.eapellanorum seu post tertiam legaiipnem ex Ilalia an.no(ut conjectbf)
archicapellanus,. jil.Anscherus interpretalur, et post octingentesimo primo est facla per episcopos duo-
euni GuiileMus Peiratus , Paulus Petavius, et San- decim ; translata sanciorum Richarii, Caidoci., et
CtaMarthani. Archicapellanumfuisse negant Bollan- Fricorii, alio nomine Adriani, corpora in pretiosas
diani, rati eum fuisse unum de capellanis regiis, Ihecas,, quas versibiis exornavit. Denique ne quid
pon..prinium: tum quia nusquam hoc nomine app.el- suaein Richarium devotioni deesset, ejus Vi(am per
latur ab Aicuinb et aliis., tum quia in archicapellani Alcuirium elegantiori stylb expolifi curavit, preeci-
dignilate Fuiradb Dipnysianoabbali successit Angil- D pieaie Carolo Augusto, qui « Pasciia arini 800 apuii
rarrinus Meiensisepiscopus, AngilramnpHildeboldus sanctuni Ricbariiirii celeliravit, i teste Eginhardo iri
Cplpriiensisaritistes, utconstaiexlliacmari ppusculo Annalibus. flsec oninia tum propensa inDeumpie-
14,qui fiildeboidus eam dignitatCm retinuit post tate, lum eximibadversus sancium Richarium studio
riibfteffi Arigilberti; Ex testimonib Hincmari nib.il aggressus exseculusque est.
certinti Cbnficipotest. NorieriimHincmari consilirim 22,25. Post baecvjr sariclusobtinuit a Carolo Ma
Fuitut accufatttm archicapellanorum indicem exhi- gno ut monasterimii Foresterise [Forestmonstier],
beret, sed tantuiri rit exempla qiiaedani proporieret construciuni ep in ioco, ubi sanctus Ricliarius.su-
ebrtiiri qtii teri^ppfePippini, Caroli et Ludovici, boC pfenibs vitaedies absplverat, a Ceritulerisiavulsum,
hiunere defrincti efarit. Hrincvero indicem non esse denuo ipsi perpetuo subdefetiir, uti discimusex ms.
absplutrimetaccuratum ex eo inlelligitur quod Hiric- fragmento, quod Hariulfi chronograjihi exemplari
marus scribit in cap,- 14, hanc dignitatem aliquando cum Carpli diplomate subjectum estiji hunc modum:
per diaconos regriaritibttsPippirio et Carolo admini- « Postquam igitiir memofabilis Angilbertus cum
stratam fuisse: nec tameri in exeffiplis.capite se- summa cordis ailigeritia iocurii fesiruxit, et non so-
queiili allatis ullum diacbmini profert. El certe si lum interiora, sed ejus etiam extefiora magno de-
iriihisler capellaeregiae friit AngilberlUs, ut constat core ornavii, et cuni jam rite peractis omnibus in
ex Adriani epistola, nbti uprim de inferiori brdine, loci reaedificationeIabprare desiisset, accessit ad
sed summum fiiisse adffiddum probabile est; tum domnumCarolum Maguumregem, elpeliitut cellaiti
qiiia apud Carohini regeffi maximo in lionore fuit, Forestensem, quani sanclus Riciiarius prinius inha-
fum quia ad eam dignitatem pertinebant legationes, bitarat et sedificaveral,quatiique multis et magnis
837 ; NOTITIA HISTORIGA. 83.8
miraculorum signis pb ejusdem sancti merita Domi-,A trecpntps, flatones.[Cap., flannps seu tarlas].in Li-
nus iUusirabat, stia r%ia atictbfitate ad abbatem 'laniis uriuffiqubdquefriginta. Curarihiriiarririiitipbr-
Centuloe pefpetim perlmere firmaret. Et iUe qui ticii sancti Miehaelis deservit eleemosynis fratrurii,
multo iriajora dileclissMo viro et pro suasanctitate valens per anuUm quingenlos spUdos*Sepultura paii-
jam venerando praestare promptissimus existebat, perum et advenarum in NoyayiUa ih saricto Albitib
hoc quoque ejus postulatunv Ubenlissime iiidulsit. feddit per anriunicentum solidos adpbftam nblii-
Nec sola-cbncessione Simplici Contentus, regium litiiri, ad faciendam inde eieemosytiatii.Eie<3mosyna
scriptum, inde fieri jussit ad poslefbriirri notitiam abbatis per unuffiqriemque diem quiiique sblidos :
servandttiri; qriod nostris archivis adifue.inlegrum pauperes quolidiani trecenli, viduaecentum quinqua-
seryalur.,» ( Hanc chartam yide Patrologik tom. ginta, clerici sexaginla. Mansorum unusquisque per
XCVII, col. 986.) . :;;'..• annum solvit sextarium unum frumeriii, sirnililer
24. Anno Christi octingentesimp Carolus, teste avense ununl, et fabse unuffi. De niaiiiriibniis per
Egiiihafdo cum aliis,« sanctum Pascha aptid sanctum annum vigihti libras. Jndicium fofensiuril sexaginta
Richafium celebravit. Inde iterum per littus itiaris ocio lihras per anrium. Iteni ibjdem ylcus negptian-
agens, Rothomagum civitaleffiyenit; ibique, Sequana tium omni annb pallium iiriuriivalens ceutumsolidos.
amrie tfansmisso, Tiironos ad ,'sancium Mariinum Vicus fabroium cuncta persolvit ferramenta : yalet
iiratibriis causa "profectus est. Moraius ibi dies.aii- per annuiri libras tres. Vicus sciitarionirii Omhiavo-
quffipropter adversam Liulgardce conjugis valetudi- iuminum indumenta tribuit, conficit, consuit: valet
iieiti, qiiaeibidem et deiiincia et humaia est, inde triginla solidos. Vicus sellariorum cunctas abbati et
pfef Auretianos ac Parisios Aquisgrani reyersus est. g fratribus ibi degentibus oiison.iatsellas. Vicus pislo-
Et riiense.Augustp incji.oattteMoguntiacum veniens, rum centuffi panes per liebdom.adam.Vicus seryien-
getieralem cotiveriiuniibidem habuit, et itefin Ila- lium peromnia liber est. Vicus sutorum cuncta fa-
liam indixif, Sub finem anni profcctus Rpmam. » niuloruiji et coquorum calceaffierita tribuit. Vicus
feunfemAngilberius Rpinarii cbffiilatu.sest, ut scribit lanistarum oihni arinb qumdecim sextaribs sagiriiinis
Pelavius',.ei a Leone papa Ul.priyllegio Obtinuit, ut persolvit. "Vicusfullorium curicta fratribiis filtra ad-
tpiius Centulaevillse(Petavii yerba refero) curam ec- miuisjtrat. Vieus pellificum cuijctas fratribus pelles
ciesiasticani solusjiaberef abbas: uec quidquam epi- conficRetconsuit. Vicus vinitprum sexdecim.sexta-
§copusAitibianicaesedis.de ecclesiis aut efericis ejus- rios, uni, uniiroque.olei persolvit per hebdomadam.
dem loci cbnsiituere ppsset. Idque « suggestipne » Vicus cauponum isiiaquaque die triginla. sextarios
(Privilegii verba isla sunl, teste Pelaviq) « fralfis et cervisiae. Vicus militum centum-et d.ecem, unusquis-
cbepiscpjri riostri Anibianensium anllstitis Jesse, si- que semper equum, scutum, gladium, lanceam, coe-
feiilqub AngUberliabbalis: quam qnidem iapracsen- leraque arma exhibet. Capeila nobiUum solvit oirini
tia gloriosi atque excellenlissimi filii nostri Caroli anno libras diiOdeciffithuris' et thyriiiairiafis. Capelloe
(queiriauctore Deoin defensioneni et proveclum san- populi vulgaris quatuor, uriaqueequesolvit centum
ctaeuriiyersalisEcclesiaein Augustura hodie sacravi- iibras cerse, incensi tres. Oblatio ad sepulcrum san-
niris) tipbis iritimarunt, >-etc., fitque ibidem mentio cti Richarii valet omni hebdomada marcas ducentas,
Gentrilensismbnasterii, « iiupeT,,inquit, resiaurati» aut trecentas libras, preeter alia donaria. » ;
el iri liobilerii.statuni reducti* Ilsec Petayius, qui iri 26. Hactenus egregjuin .antiquitatis.monuffientum,
'niargine hjec addit: Quod privilpgium Zacharias dia- 'J „ quod hic fecuuere.visuni est in graiiam nostrorum.
cbrilis regionafius, et sanctvc atque .apostolicoeRo- Preeter ea Joannes de CapeUa recenset centum et
nisnae EccJesiaebibUothecarius, VIHEal. Januarii, duas villas « per modum advocationis » ad idenfmo-
itidici. 9scripsit, fecpgnovit et subscripsit. QusePe- nasterium pertinenteS in redditibus et prbventibus,
tavli vefbis huc .refero, quod ejusmodi pfivile^ium prseter « ceiiitim et septemdecM viUas sett oppida
Mhl vldefe'nbn licuefit. Errpr esi, Joannis de C<i- non declaratoi, per totideffi milites pbssessa per ffio-
peUa,,existimanlis ep die et anno « privilegium mi- dum feodi a dicta ecclesia: ex quibus unrisquisque
troe, saridalioruni, annuii et aliorum poniificaliuni », te&ebatur sefvire doniino abbati et coriverituiiti ar-
elmni"Arigillieiio ejusque successpribus cpncessum niis et solemniter, et maxime" facere stagiuin suis
fiiisse, Npnclumenim iUpaeybcjiismodi priyilegia ab- sririijilibusin festis Nativitatis Domini, Paschae;Pett-
Jatibus" cpricedebanturj qua de re alias Dep dante tecostes, et s.OlemnitatUm "beati Bicharii, ctiffi suis
fusius agani. Certe si usus sandaliorum et aJiorum familiaribus, et toties quolies efarif reqiiisiti;« Hbdie
pbritiflcaliumornameritorum penes Centuiensein ab- quOqnesubsistit tion sine aliqtib pristifise dignitatis
batem fuisset ^sectiloxi, fruslra Leo papa nonus Ger- spiendpre nibnasterium sub cprigregatlone nostra,
yinb abbaiii Roiriam accito « sandalia obtulisset, ju • subsistit et oppiduffi CenMa: sed tttruffique multuffi
beris.ut jiis Gerviriustiteretur ; » neque « vener.abilis ab aritiquo staiu defecit. •
abbas eai ornamenta ex humilitate recusasse. > dice-
flafiulfum In Chronici lib. iv, cap, 27. VIII. Angilberli reliqua facta, scripta per ipsum
riturapud
' et ad ipswn.
25.'Quantus fuefit eq teroppre census monasterii
Centulensis, .declarat flerici ppst Angilbertum ab- 27. De reliquis Angilberti gestis id solum novimus,
liatis «,descriptib de thesarirp et rebus seu vassailis D:quod Caroli Magni testairienfo aririo 811 cbndito
saricti Richarii. » Heecmagria ex parte habefur apud subscripsit post episcopos et abbates Fridbgisuffi et
Hafiiiifiiiri iu ijb. in, cap. 3. Sed tameri. dub pree- Adalongum Engilbertus. .,.
terffiisit Hariulfris, nempe eriumerationem villarum 28. Ad ipsius scripla qupd attinet, etsi eum roulta
a inon?isteriopenderitiuni, qtias Joannes de.Capella scfip&isse veri siffiile sif, nihil" iamen de eo nobiis
riscehset;et proventuiti ,ex bjipido Centula, pujus rgiicturii esl preeter iristruriienlum ab ipsc cbifecj,um
pr.pven.fussummamex iris. codice et Joanne BoUando de iiistaufatioiie mbriasterii sui, et pfaeter vefsiis
huc feiierb,........', quosdam turii superiris relatos, ium infefius referen-
,'« In ;jpsaj Ceritula habentur. mansiones hoMnum dOs, tum eos quos exhibet Aridreas Ciiesriius in fli-
seecriJafiumdub miljia <juirig:enia.Unaquoequeper- storiae FrancbrUin tonib H, pag. 646, .'.,_]
solyit: deriarios duodecim, pulios quatuof, ova tri- 29. Ad euni scriptae exstant Alcuirii, quaedariiepi-
girifa. Servitiuni domirii alibatis et fratriim seinper slolae,cum Alcuini, lum Caroli Magniriomirie,riempe
deberit,ribicuriquenecessefuerit. Molendinaqualuor: 27, 42, 83 et 92.:Laudatur iri epistoiis 1S„ 60, 63,
uride redditur aiinona jpermixtasexcenti modii [Joan. 65, 72, 73, 84, et 93 ; item iri poemafiis 184, 201,..
de Capella, cxx modia bladi], porcos.octo, auccas 221, 222 et 270, et iir praefatione ad sancfi Richarii
[BdlL,,yaccas] duodeciiri.De mercato per hebdoma- Yilara. Thepdulfus item Aufelianensis episcopus car-
dairi XLsblidos, de commeatu*per hebdomadam vi- nieri edidit ad Atigilbertum, qtibd est Ubri tertii ter-
giriti solidbs. Sunt ibiclib.ana tredecim, quoereddunt tium, de quo Jacolii Sirmondi judicium tale est:
uh'timqtibu<jiieper anrium deeem solidos, et panes : « Refertumest totimihocThepdalfi caritiehriomiriuni
859 ,, S. ANGILBERTUSABBAS CENTULENSIS. 840
rib iisifortasse qui audiebant, in-A ' Arigiibertusoyansjamfecitamore palerno•""
mutationibus, qriae" '
teHigipoterant; riuiic inextricabilesvideritur. >Itive- Sariptorum, pariterjjerpeiufque Dei,
hitur eo in loco Triebdulfus in poetam quemdam, Nbnparcensopibuspfopriis: nam quidquidhabebat', '
Ecclesiie larga jam pietate dedit..
qriem Arigilbertus meriseesuae participem faciebat, Et tn, serve Dei,'veniens... indevialor "
liominem qui iri bonas jtiusas importune se inferens, Bta;clocapercurre piilchra monasterii,
"eas comniaculabat, et .peritioribus quibtisque silen- . JJcclesiasqiieDei devotopectoreChristi,
lium impbnebaf. Carmeri incipit ab his Versibus: Cernedecosvariumper pietalis4)pus.,, .. "
- Semper in ore tup Chrislodic maximelaudes,
Quidcycfiifaciunt, resonantduhitalia corvi•', . possesunmfamulum.
» Et riraliameis? Taliaqiiivoiuii
1 teclisstrepitant«;armina Dicqtie : Tuose*vo requiemtla, Christesupernam
Niincfallaxsimulathominisreapica loqnelam: Nomioequifecit haecspecio^atuo.
Despiciensvolucres,ferculasacra sedet. Vosque-Dei[fanriiii]pro iJloinlerceditesemper
Pslttacus.eEvariasimilatur voce camoenas, Ut famulumservet Clirismsubique suum.
Cdmmacufans miisas, valis Homere, tiias. Det veniamscelerum, ajternamtribualquesalutem.
Mergulus aiqueNiger Ligeripiscator in undis,
1 Brigenses silvasnunchabilaresblet. *" Istud epitaphium si ab Alcuino post moftem (ut^r
Poetam hunc-passiin Corritinet Corvinianuma riigro Alcuinus. detur)AngiU)erticonditum est, Aigilberto superVixit
Eplorevbcat, .contra quem Scptlum quemdam infen- 32. DupUceni AngUberti corporis transiationem
iuroita inducit: coirimemoratitHariulfus et Anscherus : Unam a Rib-
Scotuilnsaecinctusgladiote spectaiaculo, -jj bpdone abbate anno ab ipsius ohifu octavb et vige-
Perforetut pecuis,Gorviniane,tuiim. J simofactam; aliam
•** Gervirium itldem
Noiitimet hic per ' abbatem-
corvos,volucri
- Si niodoDamcetam nec parcere.tTilH, saeculoxi. .
speret abesse procul. 35. Quo tempbre Angilbertus inter sanctos relafus
Nonpius est Scottus nosler, DamceLa poeta.
Venitur in luclumludusab ore procax. sit, qtiove primurii ejus memoria In diviriis oifieiis
-celebrari-coeperitjiriquirendum. Utrumque contigisse
Damoetaiste non aliiis est quam Ricolfus seu Ricul- puto anno 1110, quando Arischerus abbas- ejus fei
fus, Theodulfo iterum laudatus in Hbsm carmine,' . gratia PaSchali summo pontifici-libfum de Angilbeftf.
alionoffiine. Macarius xlictus, tum palatinus diacp- vila, Radulfo"Rhemorum archiepiscopoalterum-de
uus, dein arehiepiscopus MbgunliniispostLullum, is ejus miraculis obtulit, ut eum in sarictorum canonem
ad; quem exslat Alcuini epigrariima 258, cujus hi referrent, etiestlvo cultu honorari praecipereiit.-Sane
versus: hanc fttisse Anscheri nientem describendis ArigiUjerti
"Haectihi, Macari,devovlmunera,pastor : gestis, palet ex fragmento praefationis in librum ab
Cum Christoelsanclis tu sine finevale. se composituffi de ejus Yita : ubi ait hoc ideo se fe-
Sis meuiorAlbini, memorette gralia Chrisli: cisse,..ut sciret, « qualiter hic jusfitiae cultor debeat
Et lu, Nigremeus, candidusestoDei. tractari: utrum, veluf hactenus gestum est, iritef
mortuos fidelesmemoria illiusteneatur, anjuxtaScri-
Etinfra: . .-".'; plttram dicentem, Memoriagustoruin cum laudibus,
, Ut tibi mandavi,Bergensesinstrue nostros, anniversaria dies ejusin numero sanclorum sblemm-
Et tecumdiscatquitibi perplaceat. ter celebretur. » Ergo hactenus, id est iisque a"dtem-
C pus Anscherij.Angilberti memoria inter moriuos fide-
"Ex his veri simile fit Nigrum, hunc esse ipsummet les fusis
Corvum seu jCprvinianumjquerii Theodulfus insecta- Geryinusj>ro ipsb •sjiffragiishabita est, uti praeceperat
tur: qui aptid 'Brigensesseu Bergenses.tum degebat, obitum ej"us postinventuhiejuscorpus:namanteadiem
non recolebanjt Genlulenses, ' qui ipsum
in aiilam identidem irrepensetinmeiisamAngilberti, igribrabant, ex Hariulfb.
qui forsan adhuc saecularis erat, et ludicris rebus 34.: Post Ulud eonsehsu•'«t iJecfetp\(ut
nimium addictus, extiictis supra nuni. H.. An forle puto) Paschalis teffipus, H, celebrati mni sancti An-
Niger et Cbrvinianus iste Scottuserat.CJemens Scot- papee
Carolus docetidi gratia in Francia reti- gilberti obilus, itidemque' ejris":trarislatioriis festi
ttis.?quem dies.: In VetUstoiridice quse'« ad Ceri--
noisse....dicitur 5n lib. i -Motiachi Sancti GaUerisis. tulam proprie.pertinent,solemnitatum, > scripto ante~ annbs qua-
Gseterumriialiriihoc loco legertiBergenses, uti apud dringentos, has de saricto Angilbertb invenio: «"ni
Aiculriuni, quain Brigenses apud Theodrilfum: quo Kal. Martii depositio sancti AngUberti abbatis.'et
npffiine; si non fallor j inteUiguntur Bergenses nio-, fundatoris; > naffi iustaurator, fundator. alter.« Nd>-
iiaehi coenobil sancti.Pefriiri pago Mosao ad Roram nis Novenibris translatio prima saricfi
Arigilbertial)-'
uriviurii,Mosaeaqtiis semiscentemadRtiEeemondam; batis^: » ea' niffiirum quaeper Ribbbdpnem abbateBi
quod coenobiumBerg appellatur aprid Browerum in factai est, cujus meMriit"Nitbardus iti Historiaelib.
Annalium Treyirerisium libi viii, ubi Lolharius' rex iv. De alia, cujus atictor Geryirius, nuUa mentio in
hunclocum HungeroTrajecti inferioris episcopodo- praedictoindice soiemriitatuffii - "."* ' . ,""
nasse perhibetur. anno regni fertio. Cpnjecturarum 35. Quis Angilberti abbatis successor fuefit, lis
satlSj.et foftasse jilusquahi. satis. T
D estiriter auctpres. Hariujfus ei substituif Nithar-
IX. Ejus obituset sepultiira, trahslationes_Canonixatio, duffifiliuffi, « quemde rbgis fiiia.BeftasUsceperat. »
festa el reliquim, successores. Id falstim esse Paulus Petaviiis In Syntagmate Ni-
SO.Obiit vir sarictus anno 814, xn Kal. Martii, thardi dembristrat hoc afgumento, quod Mihardus
diebus,22 post Garolura' Magnum. Morfi proximus, annoapatris obitu tfigesitoo,"id est, anrib 844, quo;
« mrilta usus htimilitate, > itiquit Hariulfus,.« cujus Historiam «uam composuit, nondum seeculo hun-
persevefans fiierat conseryator,pfaecepit utante fp- lium remiserat. Hbc "efiam argumento Petayius re-
res ieffipli turiiulafeiur: Locus autein ijpsiussepul- fellit scriptorera secundaeVitaeAnscher.um,;qtii Ni-
turoeita aditui eeciesiaeproxiffius est, ut a nemitie tMrduffi stibjicit Ribbodoni abbaiti annb praedicto
hasilica ingredi possit, qiii tibn sanetam corpofis ejus eyivis 'erepto : cui Ludovicum sttfficit,' Ludoyico '
, fuffibatiicalcaret.'> ,, Nitbardttm,- uti etim dpcuit hsec tiptatiuncula mar-
3i. ;yaria ejris'epitaphia referuntuf': tffiurii refert: gini codicis Hariulli ab antiqub descfipla : « Ppst
Hariulfus quatuor vefsibus cpnstans, qui t in gyrb; doniriuffiLudovicum praefectus dicitur dbmnusNi-"
sepulturae'ejus > le1gebantur'; aliud Anscherus,;quod bat thardus. Efquoniain tum persecutio gravis insiste-
« aereumepitaphiuni > Vpcat, hocest in lamina eerea paganorum, etiam maritimae [Franciae] comita-
inscriptum ; tertium Jego apud Alcttinum, quod est bello luffi suscepit. > Denique Petavius Nitbardutii'conjicit;'
poema H6: peremptum fuisse anno 853, com Dani Sttevi-;
Omniaauaecernis summorenovatadecore, que, quos Theotisci Norlman, id est AqiiilbnareS,
Interius templuuiexteriusve sacrum, appeUaut, suie habitationis •flnibusegressi, jam pe^
841 DE RESTAURATIONEMON. CENTUL. 842
vigmti annos omnem oram maritimam incendiis, ra- A honorabilis vir Patribus
posteritati consulens, catalogum
pinis omnique crudelitatis genere afficerent. Erit rhythmicum de sancti hujus loci, non qui-
forsan qui dubitet an Nithardus Centulensis mona- dem omnes designans, sed tantummodo iUosmemo-
sterii abbas fuerit, eo quod in quodam rhythmo, rans quorum nomina vel chartae, vel quaelibe.tpitta-
quem Angebramnus abbas Centulensis de abbatibus eiola insinuare videbantur, vel etiam Yita sancti
antecessoribus suis annis centum ante Hariulfum Richarii specialiter notificabat. (Quw sequuntur in
eondidit, oMssus sit Nithardus. Audi Hariulfum in editis desunt.) Scripsit autem in hunc modum.
lib. rv, cap. 17, agentem de Angelramno : «Is ipse
Queeeccurrunt memoriae — Licet non sint in ordine,
Centulensis coenobii — Abbatum scribo noMna. "
Proe omnibus egregius — Pastor nosterRicharius, ,-'
In hac vUlaprogenitus, — Primus in albo ponitur.
Ocioaldus sequitur. — Angelbertus magnificus.
Guitmarusvir sanclissimus. — Helisachar et Aldricus.
i Quibus Hericus additur — Hludoguicus et regius, . t
Herbertus, Symphorianus — Ruodulfus, Karlomannus.
> Cum Guelfone et Hedenoldo, — Gerbertus et Fulchericus
' Post Ingelardum igitur — Angelramnus adscribitur
Sancti imitator ordinis — Et studiosus litteris.
Heecquidem honorabilis Angelramnus. > Hic ca- B nus Nithardus, domnusque Ribbodo, Helgaudusquo-
talogus etsi accuratus non sit, dubitandi taroen fun- que et Coschinus; duo prima in codice a Gorzia
damentum preebet de Nithardi abbatiali dignitate. delato, terlium autem in membranis nostri gymnasii
"Verumhuic dubitationi occurrit Hariulfus in lib. iv, reperla sunt. Nam de domno Coschino plura apud
cap. 17, ubi post piura ita concludit: « Heec igitur Gemeticum coenobium scripta tenentur, ex quibus
abbatum nomina, quaein domni Angelramni scripto comprobatur isdem vir tam nostri, quani iUiusab-
Mnus, in nostro vero plenius habentur, id est dom- bas fuisselqci. >
DE RESTAURATIONE MONASTERH
CENTULENSIS.
(ApudMabill.,ibid.)
Ego AngUbertus considerans ac diligentissima in- hujus fidei rationem in omnipotentis Dei noMne
G
vestigatione et mentis affeetu pertractans, quaUter tres ecclesias principales, cum membris ad se per-
una cum consensu fratrum meorum et omnium fide- tinentibus, in hoc sancto loco, Domino cooperante,
lium sanctae Ecclesiae caeterorumque bonorum ho- et praedicto domino Augusto juvante, fundare st-*-
minum, hunc sanctum locum, mihi licet indigno ab duimus : quarum major et prima est in honore sar>
omnipotente Deo, et excellentissimo dominomeo Ca- cti Salvatoris et sancti Richarii; alia in honore san-
rolo serenissimo Auguslo a ad gubernandum com- ctae genitricis semperque virginis Mariseet sancto-
Mssum, auxiliante Domino in melius reeedificare rum apostolorum ; tertia vero in claustro fratrum
voluissem; ut monachi et caeleri famuli Undemcon- . in honore sancti Benedicti abbatis et reliquorum
sistentes, vel etiam successores nostri, qui per di- sanctorum regularium abbatum; quse etiam mirifico
versa'temporum spatia successuri erunt, Deo mili- ordine dedicatse sunt a venerabilibus duodecim san-
tare pro me et pro praedicto domino meo ejusdem ctis episcopis, quorum nomina ob venerationem et
Dei elementiam attentius valeant implorare, quate- memoriam illorum huic opusculo adneclenda esse
nus UUsfacta nostra ad perpetuam consolationem, judicavimus. Hi sunt Megimhardus Rodomensis Ec-
nobisque, qui pro Dei amore laboravimus, iUis oran- clesiae sedis venerabilis archiepiscopus, Georgius b,
tibus ad mercedem proficiant sempiternam ; secun- j) Absalon, Gerfridus, Pleon, Hildiguardus, Theodoi-
dum quod ratio permisit, et possibilitas nostra ad- nus, YdeMarus [Leg. Hidelmarus], Renedictus, et
ministravit, non tamen quantum voluimus, sed Kellanus praeclarissMi episcopi: Joannes vero et
quantum occurrimus, sicut in sequenthbus declara- Passivus sanctae Dei Romanae Ecclesiae legali, prse-
lur, laborare curavimus. sules nobilissimi. Nam altare sancti Salvatoris, in
Quia igitur omnis plebs fidelium sanctissimam at- quo positsesunt reliquiae ejus et sanctorum Innocen-
que inseparabilem Trinitatem confiteri, venerariet tium, qui pro eo passi sunt; et altare sancti Richa-
mente colere, firmiterque credere debet, secundum " rii, in quo sunt reliquiee sanctse.genitricis Mariseet
a Hinc patet instrumentum islud confectumab Gerfridus is mihi videtur, quem laudat Al-
gavensis
Angilberto fuisse post annum octingentesimum, quo cuinus in carmine 50, ubi episcopus in ecclesia qua-
exeunte Carolus Augustus dictus coronatusque est dam beatae Mariae sacra fuisse memoratur, forsan
Romaein Natali Domiui. in Laudunensi: cujus sedis episcoporum series ac
\ Ex his episcopis, praeter Megimhardum, mihi tempus regiminis, eorum scilicet qui octavo ac nono
tantum certo noti sunt Pleon Noviomagensis, Theo- seeculo vixerunt, corrigi debet ex duabus Hincmari
doinus Taruennensis, Hildiguardus seu Hildoardus Rhemensis epistolis, quoe in Labbeanae editionis
Atrebatensis et Camaracensis. Ex aliis nescio an Conciliorum lomo YIHrecens vulgataesunt.
Georgius fuerit Ambianensis, et Benedictus Ande-
-
PATROJL.XCIX. ''.: 27
845. S. ANGiLBERTUS ABBAS CENTULENSIS, 844
mino oOoperante quae ;iactenus eonspiciuntur con-
ejusdem sancti Rlcharii; aitare saricti Pelri, in quo A
fcliquiae ejus et sancli Pauli sanetjque Clementis ; structa, siculi cernuntur, pmnia a fupdamentis stu-
altare sancfi Jpannis Baptistee, in quo reliqui?eejus, duimus reaedificare, et.ut habitalores iliius ineo
et Zacharise patris ipsius; altare sancti Slephani, missar-umsolemnia Iroquentare, et omnipolenti Do-
in quo reliflUieeejus et Simeonis, qui Dpminumin mino deleclentur deservire, ipsp ii^juyanle^ murp
ulnas suseepit; altare sancti Quintini, in quo reU- cprayinms firMter ambire.
quioeejus et sanctorum Crispitii et Crispiniani: al- Duffi«nim preescriptas «cclesias prudenti consUio
lare sanctee Crucis, in quo reliqttiaeligni ipsius ; al- in honore Domi.ninoslri jesu Christi, suaeque glo-
tare sancli Dionysii, in quo reliquiee ejus, Rusfici et riosee geuitricis, et omnium sanctorum ejus, sicut
Eleutherii; altare sancti Mauricii, in quo reJiquiee sujira scriptum est, fundatas perspiceremus, magno
ejus, Exsuperii et Candidi; •altaresancti Laurentii, desiderio nimioque amoris ardore sumus accensi,
in quo reliquiae ejus, Sebastiani et Yaleriani; et ut secu.ndurapossibilitatem postram, eodem Domino
altare sancti Martini, in qup rgliquipeej'us, etiReme- miserante, partem reliquiarum iUorum sanctorum
dii, Vedasti, Medardi, Gualarici, Lupi, Servatii, ad ornandas easdem" sanctas Dei ecclesias adipisci
Germani atque Eligii. In ecclesia vero sancti Bene- mereremur. Quapropter totis viribus totaque men-
dicti altare dpsius, in quo sunt reliquiae ejus, et An- D ] lis intentione labprare cpnteiidimus, qualiter per ap-
tonii et Coluffibani; altare sancti Hieronymi, in quo xilium omnipotentis Dei et adjutorium gloriosi do-
sunt reliquise ejus, Ephrem et iEquilii a; etaltare mini mei raagni imperatoris de diversis partibus to-
sancti Gregorii, in quo reliquise ejus, Eusebii et Isi- lius Christianilatis, quanlas et quales yel unfle alla-
dori; ab eisdem jam diclis eleclissimis viris condi- tas recondere in hoc sancto Ipco valuissemus, prout
die in consequentibus patet: id est in primis de sancta
gne ac diligentissime cum ingenti gaudio sub
Kalendarum Januarii fuerunt DoMno consecrala. In Romana Ecclesia, largientebonae meinoriae Adriano
ecclesia etenim beatse Marise virginis altare ipsius, summo pontilice, et post eum veneraliiU Leone papa
in quo reconditse sunt reiiquise ejus et sanctse Feli- Romano ; de Constantinopoli, vel Hierosolymisper
citatis, Perpetuae, Agathae, Agnetis, Luciae, Caeci- legatos illuc a doMno meo directos, ad nos usque
tiae, Anastasiae, Geretrudis, et Petronillae; altare delatas; deinde de ItaUa, Germania, Burgundia
sancti Pauli, in quo reliquiae ejus, Barnabse et Ti- atque GaUia a sanctissimis Patribus, patiiarcbis
molhei; altare sancti Thomse, in quo reliquise ejus, videlicet, archiepiscopis, necnon episcopis atque ab-
Arnbrosii ,et Splpieii; ftjtare ;Sancti PhiUppi, in quo balibus nobis direetas, seu etiam de sacro palatio,
relipise ejus,, SUvestri et teotiis;;altare sanctiAn- „ quee per tempora ab anlerioribus regibus, et postea
dreae, in quo .reUquiee ejus, Georgii et Alexandri;' a jam dicto domino nostro maxime sunt congregatse,
altare sancti Jacpbi, in qup reliquise ejus, Xysti et per ejus eleemosynam de omnibus partem habere,
1
ApoUinaris; altare beati Joannis Eyangelistae, in atque in hoc sancto loco condigne recondere me-
quo reliquiae ejus, Liniet Gleti; altare sanctiBar- ruinuis. Sed de his de quibus certi fuimus, et a prae-
tholpmaei, in flup reliquieeejus, Ignatii etPolycarpi; dictis sanctissimis viris breves recepimus, onmium
allare sancti Simoros, in quo reliquiae ejus,,Cosmse! illarum nomina in hoc opusculo inserere non negle-
etDamiani; aJtaresanctiMatthaei,inqupreliquiaeejus, ximus : quatenus a nobis et a cunctis successoribus
'
MarcietLucae,;altare saucti Thaddaei,inquo reliquiae nostris, qui per tempora in hunc sanctum locum
Jacobi fratris' successuri sunt, et hoc nosse
ejus, Nazarii et "Vitalis; altare sancti yoluerint, magis no-
Pomini,:in quo reUqniae ejps, Geryasu et Prolasii; ' men Domininostri Jesu Christi per quem nobis haec,
altare sancti M,althiae,ip qup reliquieeejus, HiJarii1 licet indignis, et caetera bona largita sunt, pef om-
et Augustini; gexto Idus Septeinbris in ejus sacra- nia et in omnibus semper glorificarelur, qui est be-
tissima Nativitate a veuerabilibus episcppis, Georgio* nedictus in seecula. De ceeteris vero reUquiis. de
videlicet, Absaloue, Pleone, etGerfrido honore di- quibus incerta sunt nobis nomina, ab eisdem san-
'
gnissinio sunt dedicata. Sed et altare beali archan- ip clis Patribus receptis, minime scripsimus : csetera-
geli Gabrielis, quod est situm in porta meridiana,> rum autem, sicut decrevimus, nomina isto ordine
octavo Kalendas Aprilis in Annuntiatione sancfee 1 notari curavMus. Primum reliquias Domini et Sal-
Mariae; MiGhaelis vero quod est in porta occiden- vatoris nostri, et ejus gloriosaegenitricis, et sancto-
tali, ocfavo Kalendas Octobris ali Hildegualdo vene- rum apostolorum, et ceeterorum martyrum; poslea
ra])ili,episcppo; Raphaelis autem, quod est in porta1 confessorum, necnon autem sanctarum virginum
septentrionali, secundp Nonas Septembris in honore8 atque continentittm subsecuti sumus.
ipsoruni archangelorum, omnium"Virtutumccelorum,> De ligno Domini, de veste ejus, de sandaUsejus,
a Jesse b religiosp episcppo oplime sunt cpnsecrata. de praesepe ejus, de spongia ej'us, de Jordane ubi
Reliqua yero moenia ipsius monasterii eodem Do~ baptizatus est: de pelra ubi secjit, quando quinque
a Joannes de Capella habet, ossa sancti Hiero- qui vi ldus Septenibris ejusdem (ut videtur) anni
nytni et de sancto Vttlfrano. '• ecclesise bealae Slarise dedicationi pra^sens fuerat,
h h erat Ambianensis episcopus, qui Caroli Bla- sit idem cum Gregorio episcopo Ambianensi, Jessei
gni coronationi Romae factae interfuit in Natali Do- decessqre.
raini anno 800, ac proinde incertum an Georgius,»
84S DE RESTAURATIONEMON.CENTUL. 846
miUiahominum pavit; de paue unde distribuit di- J\ Asterii, Simpliciani, Faxidi, Astogii, Gislarii, Spe-
scipulis suis; de templo Domini; de candela quae rali, Roberti, Galemeri, Qsqualdi [Forte, Os-
m nativitate ejus accensa est; de monte Oliveti ubi waldi].
oravit; de mensa ejus ; de monte ubi transfigura- Felicitatis, Perpetuoe, Agathee,Eugeniee, Theclae,
tus est; de columna ubi flageUatus est, de ligami- Cseciliae,Petromllae, Euphemiee,Faustse, Eufrasise,
uibus unde ligatus .est; de petra unde crucem ad- Aldegundis, Columbse,Feliculoe,atque Scholasticae.
scendit; de clavis unde crucifixus est; de loco Huc usque de certis sanctorum reiiquiis, de quibus
Calvarise; de buccella ubi fel et acetum mistuni a sanctis Patribus, qui eas nobis largiti sunt, no-
fuit; de petra super quam sanguis de latere ejus mina certa recepimus, separatim martyres vel con-
stiilavit; de sepulcro Domini; de lapide revoltttp fessores descripsMus. Deincepsautem dislincte alio-
ab oslio monumenti; necnon et de sepulcro Inno- rum sanctorum nomina, sive martyrum vel confes-
centium, qui pro eo passi sunt; de monte Horeb, sorum, quia non invenimus, minime scripsimus.
de lignis trium tabernaculorum. His ita, sicut paulo superius scriptum est, ho-
De lacte sancteeMariae, de capiUis ejus, de veste norifice decenlerque reconditis, in nomine sauctse
ejus, de paUioejus. De barba sancti Petri, de san- Trinitatis cum multa diligentia paravimus capsam
daUis ejus, de casula ejus, et de mensa ejus. De »> majorem auro et gemmis ornatam, in qua posui-
mensa sancti Pauli, de orario ejus, de cippoin quo mus partem supra scriptarum reliquiarUm, quam
missus fuit. De cruce sancti Andreee. De manna cum ipsis obyenerationem illortim sauctorum, quo-
sancti Joanuls evangelistae.De reliquiis apostolorum rum reliquiaein ea recondi videntur, subtus cryptam
Jacobi, Philippi, Thomae,Barlholomati,Matthsei,Si- ° sancti Salvatoris ponere studuiinus, nam caetero-
monis, Thaddaei, Matthiae,BarnabaeelTimothei. De rum sanctorum reliquias, quae supra leguntur ascri-
ossibus Zachariaepatris sancti Joannis Baplistae.Re- pt33, per alias tredecim capsas minores auro argen-
liquiaebeati Simeonis, qui Dominumin ulnas susce- toque vel gemmis pretiosis honestissime paratas,
pit. De capUlisbeati Joannis Baptistae,de sanguine quas a saepedictisvenerabiUbusPatribus cum eisdem
ejus, de veste ejus. reliquiis, donante Domino, adipisci meruimus divi-
De coslis sancti Stephani, de lapide unde lapida- dere, atque super trabem quamin arcu i coram
tus est; de craticula sancti Laurentii. Digitus san- allare beati Richarii statuimus, ponere curavimus:
cti ApoUinaris; de spongia sancti Sympboriani, et qualiter in omnibus sicut dignumest, laus Dei et ve-
de veste matris ejus. Reliquiae sancti Pancratii, Vi- neratio omnium sanetorum ejus, in hoc sanctb loco
gUii, Sisinnii, Martyrii, Pamphili, sanclorum Gensi- _ semper adoretur, colatur, atque veneretur.
norum, Fabiani, Valerii, Pergentini, Cosmee,Da- Cumquepraescriptorumsanctorum veneratloni al-
miani, Anaslasii, Georgii, Alexandri, Cassiani, Ma- taria ordiriata atque de eorum reliquiis venerabi-
gni, Vitalis, Nazarii, Naboris, Celsi, Gervasii, Pro- Uter, sut supra legitur, a nostra parvilate essent or-
tasu, Innocentis, Laurentii, Tiburlii, Valeriani, nata; diligenti cura tractare coepimus,qualiter ea
Hippolyti, Christophori, Felicis, Mauricii, Candidi, ad laudem et gloriam Domini noslri Jestt Christi,
Exsuperii, Victoris, Innocentii, Benigni, DiOnysii, ob venerationem sanctorum onmium, in quorum
Rustici, Eleutherii, Gornelii, Leodegarii, Sixti, Fir- houore sunt consecrata, de donis Dei et largitate
mM, Saturnini, Quintini, Valentini, Marcelli, Lu- magni dominimei ejusque nobilissimae prolis, vel
ciani, Crispini, Crispiniani, et de ossibus quadra- reliquorum bonorum hbminum liberorurii, mihi ab
ginta marlyrum, et de sanguine aliorum multorum. illis collatis, opere fabrili in auro, argento et gem-
Sancti Hilarii, Martini, Germani, Medardi, Au- mis ornare etiam, et ubi loca converiientia existe-
doeni, Eligii, Amandi, Lupi, Aventini, Sulpicii, Re- rent, desuper ciboria ponere potuissemu.s, sicut,
medu, MaurUionis, Albini, Servatii, Hieronymi, prout eodem Domino cooperanle valuimus, facere
^Equitii, Ephrem, Gregorii, Auguslini, Leonis, Sil- studuimus, id sunt, in ecclesia sancti Salvatoris,
veslri, Felicis, Isidori, Donali, Benedicti, Columba- j) ; sanctique Richarii, altaria fabrieata undecim, ci-
ni, Isaac, Vincentii, Anlonii, Paulini, Fortnnati, boria ° duo, lectoria auro, argento et marmori-
SimpUciani,Gualarici, Vedasti. Reliquiaeex corpo- bus parata duo. In ecclesia sanctae Dei genitricis
ribus sanclorum, quaecondiditPaulinus papa [id est, Mariee et sanctorum apostolorum altaria fabricata
episcopus seu patriarcha Aquileiensis]. Reliquiae tredecim; ciborium untini, etlectorium optime pa-
sancti Megimboldi,Prasci, Eugenii, Fronti, Fidelis, ratum unum. In ecclesia sancti Benedicti altaria
a Vocabatur haeccapsa sanclmPritnm testeJoanne aureas et argenteas, i quas Angilberfus super unyiji
de capella, qtii agens de Ilugone.de Chevineourt ab- allare argenteum dedicaium iu honbre beatee Mariae
bate trigesinio terlio : Isle Hugo de Chevincourt, posuerit.
inquit, visilavitferelrutji, guod dicitnus sanctm Pri- o Quid sit ciborium, fuse exposui in 'proefatipjie
liim, id est pritnitivmfundalionis Ecclesimmilitan- saeciuisecundi, num. 47, furrita scilicet eedicula
tis, quia in eodemrequiescunlquamplurima coipora quatuoi octove columnis inriixa, altofibus e't san-
sanctorum,Petri, Pauli, Joannis Baplislw, et aliorum ctorum tuffiulis iniponi solita. Carolus Magnus in
confessoruniet sanctarum virginum. Sic etiam dicta capitulari anni 789 praecipit ut super altaria te-
est Prima. .Cprbeiensis monasterii
' in Vita saneti ... cuaria fiant aut laquearia. Nuttc ciborium dicitttr
Adelhafdi. .,* xiSoroffseu pyxis in qua Chrisli Doniiiii cprptts' as-
b Joariries de Capella numerat tredecim ...•
capsas z servatur
847 S. ANGILBERTIABBATISCENTULENSIS MS
parata tria. In ecclesiis vero sanctorum angelorum A ganter dispositis, atque ex diversis praescriptisreli-
Gabrielis, Michaelis, et Raphaelis altaria tria, quse quiis supradictorum sanctorum ornatis ecclesiis,
siraul fiunt altaria triginta; et ciboria tria, et lecto- diligenti menlis affectu tractare coepimus, quaUter
ria tria. Nam de aUis vasis et supellectilibus ha- Domino donante ad hoc pervenire valuissemus, ut
bentur in eisdem ecclesiis auro argentoqueparatee sicut in aedificiismarmoreis et in caeteris ornamen-
septemdecim; coroneeaureae duce; lampades argen- lis oculis honeste clarescunt humanis, ita etiam in
teee sex; cuprinae auro argentoque decorataeduode- Dei laudibus, in -doclriiiisdiversis et canticis spiri-
cim ; poma aurea tria; calices aurei cum patenis tualibus Christo omnipotenti placere valeamus. Qua-
duo; calix unus aureus magnus cum imaginibus si- propter trecentos monachos in hoc sancto loco re-
mul etpatena ; alii calices argentei cum suis pale- gularitervicturos auxiliante Deo constituimus : op- '
nis duodecim ; offertoria argentea decem. Ad caput tantes et ordinantes, ut si non plus, islius numeri
sancli Richarii tabula auro et argento parata una; congregatio in perpetuum habealur. Centum etiam
ostia majora auro et argento parata duo, alia minora pueros scholis erudiendos sub eodem habitu et victu
dub; alia ostiola similiter parata duo; balteum au- 0 statuimus, qui fratribus per tres choros divisis
reum unum; atramenlarium optimum argenteum in auxilium psalleudi et canendi intersint: ita ut
auro paratum unum; cultellus auro et margaritis B chorus sancti Salvatoris centenos monachos cum
paratus unus; codex eburneus auro argenlo et mar- quatuor et triginta pueris habeat; chorus sancti Ri-
garitis optime paratus unus. Punga a auro parata charii cenlenos monachos, tresque et triginta pue-
una; incensaria argentea auro parata quatuor. Ha- ros j"ugiler babeal; chorus psallens ante sanctam
nappi argeirfri superaurali tredecim; concha ar- passionem centenos monachos, triginta tribus adjun-
gentea major cura imaginibus argenteis una; bocu- ctis pueris similiter habeat. Ea autem ratione ipsi
laris [Vidgo bocar, lagenw genus] argenteus unus; chori tres in divinis laudibus personabunt, ut om-
urcei argentei cum aquamanilibus suis duo ; canna nes horas canonicas in commune sMul onines de-
argentea una, eburnea una; situlae argenteae dua3; cantent. Quibus iecenler expletis, uniuscujusque
clavis aurea una ; scilla argentea una; coroneecum chori pars lertia ecclesiam exeat, et corporeis ne-
luminibus tredecim; coluranoe ante altare sancti Ri- cessitatibus vel aliis utilitatibus ad tempus inserviat,
charii auro et argenlo paratee sex; trabes minores certo temporis spalio interveniente ad divinaelaudis
cuin arcubus suis argento paratoe tres; cloccaria [id munia celebranda denuo redeunles. In unoquoque
est, campanilia] auro parata tria; cloccee[campa- eliam choro id jugiter observetur, ut sacerdotum
nuleesew tintinnabula] optimee quindecim cum ea- aclevitarumreliquorumque sacrorum ordinum aequa-
rum circulis b quindecim ; skilloe tres imagines " lis numerus teneatur. Cantorum nihilominus et le-
aeneeesex, eburnea una; candelabra auro parata ctorum eequali mensura divisio ordinetur, qualiter
duo; ostia auro parata septem. Insuper donavimus chorus a choro invicem non gravetur. Quin imo
ibi paUia optima sepluaginta octo; cappas ducen- omnes unanimes sacrificium laudis Domino omni-
las; dalmaticas viginti quatuor sericas; albas Ro- potenti pro salute gloriosi Dominimei Augusti Ca-
manas cum amictis suis auro paratas sex; albas roli, proque regni ejus slabililate, continua devo-
lineas ducentas sexaginta; casulas de paUio triginta, tione jugiter exhibeant. Matulinali etenim seu ve-
de purpura decem, de storace sex, depisce unam, spertinali ofiicio consummato, mox omnes chori
de platta quindecim, de cendato quinque. Stolas ordinabiliter se ante sanctam passionem congre-
auro paratas quinque, fanones [manipulos] de pal- gent, decem tantum psalmistis unicuique choro re-
lio auro paratos decem; cussinos de paUioquinque, manentibus : et sic per portam sancti Gabrielis. ac
saga de pallio quinque. per salam[Vulgo salle, aulam] domni abbatis am-
De libris, Evangelium auro scriptum cum tabulis bulando, per occidentalem claustri regionem can-
argenteis auro et lapidibus pretiosis mirifice para- lando veniant ad sanctam Mariam : ubi oratione
tum unum; aliud Evangeliumplenarium unum. De pro temporis ratione deposita, remeando veniant ad
aliis libris voluminaducenta. sanctum Benedictum in orientali parte claustri si-
Insuper etiam plurima ornamenta in fabricaturis, tum ; inde per gradus arcuum intrent ad sanctum
et diversis ulilitalibus, in plumbo, vitro, marmore, Mauricium ; sicque intrantes sancti Richarii basili-
seu caetera instrumenta queelongum fuit enumerare, cam, restituantur suis choris.
prolixiusque scribere : quoetamen tunc temporis ap- IUudetiam observari preecipua devotione manda-
pretiala sunt a fidelibus Dei et sancti Richarii, qui mus, ut nulla dies proetereat absque sacrarum mis-
vobiscum in Dei servitio laboranles exstiterant, beee sarum decantatione, videlicet ut si non plus, vel
omnia valere potuisse libras quindecim millia vel eo triginta a fratribus diversorum chororum per diver-
amplius. sa altaria missaequotidie agantur, exceptis illis dua-
His et aliis, prout donante Dominovaluimus, ele- bus de conventu, quae mane et meridie solemnis-
a Id est pera, sacculus. Audoenus in libro i de Adrevaldus in libro De miraculis sancti Benedicti,
Vita sancti Eligii cap. 10 : c Quotiens brachile au- cap. 26.
reum, pungamquoque auro gemmisque comptam sibv. c Pueros oblatoseodem habitu iisdemque cibis usos
subripuit, tantum ut miseris succurreret. » ex aliis.
h ArMllas campanarum funibus pendentes vocat fuisse constat tum ex hoc loco, tum
849 CARMINA. 850
sime celebrantur, in quibus quotidie memoria san- A qui in sublimitate sunl constituti, Salvalori Deono-
clissimi papee Adriani, el gloriosi domini mei Au- stro obsecrationum vel orationum gratias jugiter
gusti CaroU, conjugis el prolis ej'us teneatur : qua- persolvamus.
liter juxta verbum Apostoli pro regibus et omnibus
... Qua vero majestate ac reverentia divina ibidem egrederentur. Et primo quidem per portam sancti
officia celebrarentur, nos docet unum et alterum Michaelis procedebat is qui vas aquaebenedictaefe-
specimen, quod hoc loco exhibere juvat ex veteri rebat, deinde tres alii totidem thuribula gestantes:
codice, olim Petavianee, tum serenissimae reginae tum cruces septem, quas sequebatur capsa maj'or
Sueciee,nunc bibliothecaeOttobonianae.In eo codice basilicsesancti Salvatoris, media inter tres hinc inde
Angilbertus abbas ordinasse dicitur, ut in die;B sacerdotes, qui minores capsas geslabant. Postea
sanctissimoPaschae et in Nativitate Domini fratres subsequebantur septeno quique numero diaconi,
et caeteri omnes qui in ecclesiaSalvatoris ad missam subdiaconi, acolythi, exoreistee,lectores et osliarii;
conveniebant, in eadem ecclesia communionemper- ac deinde reliqui monachi septeni et septeni, ne, si
ciperent. Dum vero fratres et reliqui clerici ab illo bini vel terni incessissent, milliarii spatium imple-
sacerdote, qui ipsa die missam cantasset, communi- vissent. Hos omnes dein subsequebantur pueri se-
cabantur, ut alii duo sacerdotes cum duobus diaco- ptem cum totidem flammulis seu teedis,et post eos
nis totidemque subdiaconis, unus viros, alter mulie- viri nobiles septeni et septeni, a preepositovei de-
res ibidem communicaret, ut clerus et populus simul cano electi: quibus nobiliores femineeeodem ordine
communieatibenedictionem, ac completionemmissee succedebant. Post hos omnes procedebant septem
simul possent audire : quo facto, duo illi sacerdotes, cruces forensium ecclesiarum, quas sequebantur
unus ad unum ostium, alter ad alterum, pueros ex pueri et puellee cantandi peritee, queeorationem Do-
ambulatoriis seu porticibus superioribus descenden- minicam, symbolum, aliaque similia concinebant,
tes communicabant; ac deinde uterque cum suis deinde honorabilioresviri ac femineeex illis ecclesiis;
Mnistris ad extreraum stantes, forte altaris, gra- extremo loco promiscua turba infirmprum ac senum
dum, communicabanteos, qui ad preedictaloca com- C septeno ritu itidem pedibus incedentium : qui autem
municaturi non occurrissent, quod ut rite fieret,' prae infirmitatenon poterant, equitando subsequeban-
idem abbas ordinaverat, ut in duobus illis festis lur. His ita ordinatis, procedebatur per mediummo-
quatuor sacerdotes, totidemque diaconi ac subdia- nasterii, dein per publicam viam, et perportam me-
coni sacerdotisolemnemmissamcelebranli adessent. ridianam, murum gyrando, revertebantur per portam
Heecdeprimo ritu. septentrionalem. In his vero majoribus litaniis, post
Alter est de majoribus litaniis, ad quas solemnius antiphonas, psalmos, aliaqueid genus, cantabantur
faciendas cruces et processiones vicinarum septem tria symbola, apostolorum, Constantinopolitanum,
ecclesiarum ad sanctum Richarium convenire debe- et sancli Athanasii; deinde oratio Dominica; et post
bant. Cum eo venissent, omnes simul consistebant litaniam generalera, fratres cum schola puerorum
ad paradisum sive atrium ecclesiae coram sancta litanias concinebant, primo Gallicam, secundo Itali-
nativitate, atque oratione facta, ibidem ordinate cam, tertio Romanam : quibus poslremo succedebat
persistebant, divisishinc inde viris a septentrione, canticum Te Deum laudamus, et postea missa so-
feminis a. meridie, praestolantes, dum fralres cum lemnis ad sanctum Salvatorem.
schola, id est pueris, de ecclesia sancti Richarii
ANNODOliSI DCCCXVI.
LEI0RADUS
LUGDUNENSISEPISCOPOS.
LEIDRADI
Domino Christianissimo et gloriosissimo Carolo C ingenii angustat, et magnitudb rei ita opprimit, ut
imperaiori, felicissimo,augusto. ante ruendum sit quam levartdum. Sed qttia ille jus-
Preecipere a nobis dignati estis, ut aut per nostra sit qui nec falli potest tefgiversatione, nec cdhtemni
scripta aut per nos ipsos cognoscatis, qualiter nps et silentio, aggrediendum est PpUs,et j'uxta faculfateffi
suffraganeinostri doceamus et instruamus sacerdo- virium exponendum quod ih regetterationis sacra-
tes Dei, et plebem nobis commissamde baptismi sa- menlo percipimus tenenduto. Quidquidautem Secus
cramento, et cseteris qusecirca baptismum celebran- quam deeet a nobis proferluf, nOnest causa fferiieri-
tur. Deinde si in hoc quod praedicamus, nosipsos tatis, sed timiditatis : quia ei resporidbiriusad cujus
custodiamus, Quseomnia sicut difficttiasunt et ardu» interrogationem l.acere non audbmtts.Illi scienliam
ad cognoscendum, ila quoque perplexa ef laciniosa nostram offerimus qui magis sblet dOCerequam re-
a:l innoteseendum: prajcipue hobis, quos et tenuitas prehendere, cujus reprehensio vita est saluberrima,
a Imb et caetCrisprsesttlibus. ut patet ex epistpla ad Odilbertum, apud Mabil. Annal. loffi. I, pag. 21,
855 LEIDRADI LUGDUNENSISEPISCOPI 856
ut magis quisque ex ea erudialur quam confundatur; Ai habentes, el sterilis non est iti eis. Micheas de gratia
cujus eruditio ad sermonis sui consortium cunctos baptismi vaticinatur : Miserebitur nostri, detnerget
clementer invitat, injuste nullum deterret. Vestrae iniquitates nostras, et projiciet in profundum maris
ergo constantissimaemodestiae freti favore, in quan- omnia peccata nostra (Mich. vn, 19). Ezechiel ait:
tum attingere de his rebus possumus; licetparum Tollam vos quippe de gentibus, et congregabo vos de
digne possimus dicere; exponimusquod nobis jussura universis terris, et effundam super. vos aquam mun-
fuisse a vobis adverlimus, maxime verbis sanctorum dam, et mundabiminiab omnibus iniquitatibus vestris
Patrum ex diversis opusculis sumptis. Et pruisquam (Ezech. xxxvi, 24, 23). Ipse Salvator post baptisma
ad caetera veniamus, libet pauca de his quaeab exor- et sanctificalas suo lavacro aquas Jordanis, primum
dio mundi ad polentiam baptismi pertinenlia praefi- signum ex aquis facit; et qui ab aquis coeperat fini-
gurata sunt, ponere, et nativitalis secundae, imo in vit in aquis. Latus percutitur lancea, etbaptismi pa-
Christo primee, digerere sacramenta, ac deinceps de ritcr atque martyrii sacramenta funduntur. Post resur-
coeteris rebus tractare : maxime quia dicitis vos rectionem suam mittit discipulos in mundum univer-
velle cognoscere qualiter doceamus et instruamus sum, et dicit eis : Ite, docete omnes gentes, baptizan-
jilebem et sacerdotes. tes eosin nomine Patris, et Filii, et Spirilus sancli. Et
CAPUT PRIMUM. I8 iterum : Qui credidefit et baplizatus fuerit, salvus
De significationibussacri baptismalis. erit.
Igitur rudis mundus, necdum sole rutilante, nec Ex illo ergo tempore coeperunt apostoli docere et
pallente luna, nec astris micantibus, incompositam baptizare; gentes autem credere et baptizari. Ergo
et invisibilem materiam abyssorum magnitudine, et qui baptizandus est, prius docetur ut credat, id est
deformibus tenebris opprimebat. Solus Spiritus Dei instruatur fide : hoc est enim catechumenum esse, id
in aurigae modum super aquas ferebatur, et naiscen- est instructum. Catechizare est inslruere. Sic filii
tem mundum in figura baptismi parturiebat. Inter Israel antequam ad mare Rubrum venirent, inslructi
coslum et terram medium exstruitur firmamentum, . sunt a Moyse de agni immolatione et ejus sanguine.
et juxta Hebraici sermonis etymologiam, ccelum, id Unde est ut is, cui per sacerdotem, quasi per Moy-
est Samaim, ex aquis sortitur vocabulum, et aqum sem, Deus primum loquitur, catechumenus, id est
qum super cmles sunt in laudes Domini separantur. audiens, nominetur. Nam catechumenum, et instru-
Unde e*in Ezechiel crystaUum super cherubim vide- ctum et audientem dicunt interpretari. Exorcizantur
tur extensum, id est compactae et densiores aquoe. primum, deinde salem accipiunt et unguntur. Exor-
Primum de aquis quod vivat egreditur, et pennatos cizare Graecedicitur, Latine autem adjurare vel in-
fideles de terra ad coelumlevat. Fabricatur homo, et *C crepare. Per peccatum enim in prMo homine lapsi
inler manus' Dei aquarum sacramenta versantur. suraus, et in mortis haereditatem omnes devenMus.
Plantatur paradisus in Eden, et unus fons in qua- Impleti sumus limoribus et erroribus merito peccati,
tuor principia dividitur, qui postea secundum visio- cum quo nascimur. Ideo et parvM exsuffJantur et
nem Ezechielis prophetee egrediens de templo, et exorcizantur, ut peUatur ab eis diaboli potestas M-
contra solis ortum vadens, amaras aquas mortuas- mica, quaedecepit hominem, ut possideret homines.
que vivificat. Peccat mundus, et sine aquarum dilu- Non ergo Dei creatura in infantibus exorcizatur, vel
vio non purgatur : statimque columba Spiritus sancti exsufflatur : sed ille, sub quo omnes cum peccato na-
expulso alite teterrimo, ita ad Noe, quasi ad Chri- scuntur. Est enim princeps peccatorum. Exorcismus
stum in Jordanem devolat, et ramo refectionis ac lu- autem est sermo increpationis et adjuratioriis contra
minis pacem orbis annuntiat. Pharao cum exercitu immundum spiritum pro a energumenis sive catechu-
suo nolens populum Dominiexire de jSSgypto,in typo menis factus, per quem ab illis diaboUnequissima vis
baptismatis suffocatur; et in psalmis de interfectione et inveterata malilia, vel violata incursio expulsa
illius scribitur : Tu confirmasli in virtute tua mare, fugatur. Hoc enim significavit lunaticus ille, quem
contrivisti capita draconumin aquis (Psal. LXXIH,13). .^. increpavit Dominus Jesus, et exiit ab illo daemonium.
Unde et reguli et scorpiones arentia quaequesectan- Potestas ergo diaboli exorcizatur et insufflatur in eis,
tur : in ara mutatur sacramentum crucis, et ixs. ut ei renuntient; atque erepti a potestate tenebra-
palmae apostolorum dulcoratis legis gurgitibus irri- rum, in regnum Domini sui per sacramentum bapti-
gantur. Abraham et Isaac puteos fodiunt; repugnant smatis transferantur.
allophyli, et Bersabeaecivitas juramenti, regnumque Sal aulem in ministerio catechumenis dandus a
Salomonis nomen sumit a fontibus. Rebecca inveni- Patribus ideo est institutus, ut ejus guslu condimen-
tur ad puteum, Rachel propter aquas supplantatoris tum sapientieepercipiant, neque desipiant a sapore
osculo salutatur, Moyses filias sacerdotis Madian Christi; ne sint fatui, et retro respiciant, sicut uxor
aperto puteo ab injuria vindicat. Vox Domini super Lot, quaeversa est in statuam salis; ut ejus signo
aquas. Dominussuper aquas multas. Dominusdiluvium condirentur hi qui per fidem mundo et actibus desi-
inhabitare facit. Dentes ejus sicut grex detonsarum deriisque ejus renuntiant; ut affectionesprislinse non
ovium, qum ascenderunt de lavacro, omnes gemellos recordentur, neque ad seeculiUlecebras revertantur.
a Hinc patet quid sit collala exorcistis potestas in menos. Confer Berardum in Cann. 11, 15, 2o, dist.
wrum ordinatione imponendi manus super energtt-" 25, patt. I, o 15, § 4.
857 LIRER DE SACRAMENTOBAPTISMI. 858
Unde legis mandalum est, ut omne sacrificium salis A.et para aurem tuam verbis prudentim (Eccli. n, 2).
adjectione condiretur, dicente legislatore : Nec aufe- Ergo sanctificatio aurium significat, ut omnes extra
res sal fmderis de sacrificio Domini. Propter quod et disciplinam sermones, quasi doctrinae Christi oblo-
Dominus in EvangeUoait: Omnis victima sale salie- quentes, aversenlur fideles ac fugiant, seque ad sola
tur. Et in alio loco : Habete in vobis salem, et .pacem Dei verba audienda convertant: quia auditum suum
.habete inter vos. JEstimant namque quidam, quod Christi eloquiis consecrarunt. Nares quoque similis ta-
etiam apud quosdam gentilium antiqua erat consue- ctusanctificantur, ut hi quiad baptismumveniunt, ad-
tudo, ut qui fideUtatem regibus promittebant, salem moneanturtantimysterii sacramentum usque admor-
adjuralum vel consecratum in praesentiam eorumdem tem inviolatum atque integrum custodire: ut quandiu
regum quibus fidem promittebant, comederent. Unde spiritum vitee bujus naribus suis attrahunt, a Christi
in libro Esdree scriptum est quod principes Samari- Domini nostri cultura et servitio non recedant. Unde
tanorum regi Persarum, cum de accusalione Judaeo- et Job vir sanctus loquitur : Donec superest halitus in
rum scriberent, dixerint: Memoressumus salis quod me, et spiritus Dei in naribus meis, non loquentur la-
in patatio comedimus(I Esdr. iv, 14). bia mea iniquilatem, nec lingua mea loquelur menda-
Diflert sane inter a catechumenos et competentes. cium. Sed adhuc subtilior inteUectus in hac narium
Catechumeni itaque sunt, qui primum de gentilitale R sanclificatione signatur. nie enim tactus ad odora-
veniunt, et habentes voluntatem credendi in Christo tum fideles provocat spiritalem, ut non corporis sed
audiunt verbum fidei, sed nondum appellantur fide- mentis sensibus Christum ineeslimabilisuavitate sen-
les. Competentes autem sunt, quijampost doctrinam lire possint, et dicere ei : Post te in odorem unguen-
fidei, post continentiam vitae, gratiam Christi jierci- lorum tuorum curremus (Canl. i, 3).- Hunc odorem
pere festinant. Ideoque appeUantur competentes, id commendat Apostolus Christianis, cum dicit : Deo
est gratiam Christi petentes. IUi petunt et accipiunt, autem gratias, qui triumphal nos in Christo Jesu, el
catechizantur et iustruun.tur instructione sacramen- odorem notitim sum manifeslat per nos in omni loco,
torum : istis salutare symbolum traditur, quasi eom- quia Christi bonus odor sumusDeo. Debent ergo fide-
monitorium fidei, et sanctae confessionis indicium, les ita vivere, ut suavissimus ad Deum odor ex eorum
quo instructi agnoscant, quales jam ad gratiam Cbri- vitaesanctitate conscendat.
sti exhibere se debeant. Haec lota actio, quse super Unguntur etiam nunc catechumeni in pectore et
catechumenis et competentibus celebratur, a quibus- inter scapulas oleo exorcizato, cuni abrenuntiant Sa-
dam scrutinium nominalur, non ob aliud, ut puta- tanae et operibus ac pompis ejus. Quod ideo fieri ar-
mus, nisi a scrutando, juxta illud Psalmistae : Scru- _ bitramur, ut habitaculum cordis ante et retro signe-
tam corda et renes Deus. Eo quod ibi scrutarentur lur, quo signo diabolus auctor perfidiae pellalur, et
- corda credentium et dubitantium a sacerdotibus, ut Christus largitor fidei et charitatis ingrediatur. "Nam
inteUigerent quis ad baptismum jam rite admittere- cor hominis est sedes erroris et vitiorum cum a dia-
tur, qui adhuc differretur. Juxla hoc et Dominus in bolo possidetur : et ipsum efficitur habitaculum fi-
EvangeUo ait : Scrulamini Scrivturus. dei, spei et charitatis cum a Christo defenditur et
CAPUT II. iUustratur. Sicut enim scriptum est: De corde exeunt
De tactu narium et auriutn : ob quam causatn secun- cogitationesmalm, adulieria, fornicaliones, homicidia.
dum tradilionem ecclesiasticamab omnibus catholi- Et: Diliges DominumDeum tuum ex tolo corde. Bene
cis Christi sacerdotibus fiat. ergo in abrenuntiatione diaboli unguntur corda cate-
h-itroitusfidei et totius sancteedoctrinoead animum chumenorum, ut recedat ab eis cum omnibus operi-
per aures admittitur, et de auditu intellectus exori- bus et pompis ejus.
tur. Neque enM potest aliquis fidei sacramenta co- CAPUT III.
gnoscere, nisi audiat preedicantem, affirmante beato De abrenuntiatione Salanm : vel qum sint opera ejus
Apostolo qui dicit: Fides ex auditu; auditus autem et pompw.
per verbum Dei. Recte ergo ejus sensus organa san- " Abrenuntiatio est abdicatio et repudiatio. Et cum
ctificantur, sine quo fides ad animum non potest dicimus : Abrenuntias Satanm ? quid aliud dicimus,
pervenire. Sciendum tamen quod de hac re in diver- nisi, Resistis diabolo ? sicut Aposlolus ait : Resistite
sis regionibus diversus teneatur usus. Alii namque- diabolo et fugiet a vobis, ul sequatur; Appropin-
oleo sancto tangunt catechumenorum aures et nares; quate Deo, et appropinquabit vobis. Resistendum est
alii vero sputo; alii absque sputo et oleo; alii etiam autem diabolo, spernenda sunt opera ejus, abdicandee
os tangunt oleo, ad. exemplum Dominicum. Unde pompoe,ut non inveniat unde dominetur nobis, sed
scriptum est in Evangelio de surdo et muto : Misit excludatur de cordibus catechumenorum, ut mundc-
digi.os suos in auriculas ejus. Sed sive tactu olei, tur domus conscientiee; mundetur autem domus, ut
sive aUter, ideo sanctificantur aures, ut venturi ad Christus introiens eam, mundam inveniat. In hac
baptismum ab omni malo et turpi verbo aures suas professione abrenuntiationis, non hominibus sed Deo
impollutas custodiant, sicut scriptum est: Sepi aures et angelis ejus conscribenlibus dicitur : Abrenuntio.
suas spinis, et noli audire linguam nequam (Eccli. Abrenuntiandum est non solurn vocibus, sed etiam
_xvin, 28). Et rursus : Da in disciplinam cor tuum, moribus, non tantum sono linguse, sed et actu yitae
* Confer Jesse Ambian. epistolam.
ow LEIDRADI LUrJDUNENSISEPISCOPI 86«
Postquam autem hoino renuntiando diabolo exclusit, A.unum Deum invisibilem, unius essentiaeet potestats
pessimum invasoreiti-, introducat optimum possesso- ac sempiternitatis : ita ut, singulis personarum pro-
rerii. prietate servata, nec substantialiter Trinitas dividi,
Differt auteffi intef epera et pompas. Opera enim nec personaliter debeat omnino confuudi. Patrem
diaboli sutit ritus profanus qui idoUs exhibebatur; quoque confiteri ingenitum, Filium genitum, Spiri-
deinde homicidium, ftirtum, rapina, fraus, perjti- tum autem sanctum nec genitum nec ingenitum, sed
rium, adulterium, inimicitiae, discordise, irae, rixte, ex Patre el Filio procederitem. Filinm a Patre na-
disserisiones,:et caetera hujusmodi. Ad pompam vero scendo procedere, Spiritum vero sattctuffi proce-
diaboli perthierit spectacula, insana gaudia, invere- dendo non nasci. Ipsuffi quoque FiUum ex virgine
cundus lepor, variseque pestes lividorum sensuum. sirie peccato hominem Suscepisse, ut quem sola boni-
Sic eiiim antiquos Patres novimus praedicasse fideli- tate creaverat, spottte lapsum misericorditer repara-
bus de poffipis diaboli fugiendis : s Diabolus specta- ret. Quem veraciter cruCiiixuffi, el fertia die resur-
culorum insaniam, studiorum ac turpium voluptatum rexisse, et euffi eadeffi ipsa carne glorificata ascen-
ffittscipulaffiquare proponit ? nisi ut his delectationi- disse ad coelumcredimus. In qua Carne ad judicium
btts eapiat, quos amiserat. Fugite, dilectissimi, spe- vivorum et mbTtubruniexspectatur venturUs.Ef quod
ctacula , fiigite eaveas turpissimas diaboU, ne vos B ! in divina humanaque substaritia UnaffiChristi gesta-
viticula tetieatit maligni. Affiator est quispiam circi? verit personaffi : quam npri gembiavif utriusque sub-
Qttid delectat circo aurigas videie certantes ? populos stantise integritate, sicut non confttndit geminam
insana furia arihelaittes 1 qttemlibetpreeeedentem ad- substanliam personee unitate.
vefsaiii stil riquum frangenteta? Ista est omnis dele- Post incarnalionem et passioneni atqub resurre-
ctatio, clamafe. Quia Vicit in theatris. Labes morum ctionem Christi, sequitur, in Syffibolo commendatio
est discere turpia, audire inhonesta. Choras iUe et sanctm Ecclesim cathoiicm. Quia demonstratus est
cantio jlantomimi illicit auditum, sed expugnat sa- Deus, demonstretur et templum ipsius, quod est Ec-
ntim affectuiri. • Pbmpae diaboli sunt quaeque illicita clesia, sancta, una, vera, catholica, contra omnes
desideria quae turpant, non qiiee exornant animam; heereses pugnans, ntinquam expugnata. Haeresesom-
ut sunt desideria carnis, desideria oculorum, ambi- ues de illa exierunf, tanquam sarffienta irititilia de
tioneS saectili.Ad coricupiscentiafficarnis pertinent, Vite proecisa : ipsa auteffi manet in radice sua, in
illecebree, volttptates; ad coricupisceiitiaffiOCiiIorum, vite sua, in Charitate sua, et pbrtoe inferi fipti vincent
nugacitas spectaculofttm; ad ambilionem saeculi in- eam.
sana superbia : ubi est fumns inflatus, ut homo po- Credimus remissionem peccalorum. Sine ista fide
situs. in aliqua potestate, liominem se esse non agno- C si quis ad baptismum accedit, ipse contra se januain
scat, cuni de homitie judicat. Qui vult ergo yincere indulgenliae claudit. Omnia prorsus delicta delet san-
tria ista, vincat quae sunt in ffiundb : et per hsec Ctum baptisma et originalia et propria, facta, cogi-
illura vincit etiam, qui stiadendo per superbiam de- tata, cognita, incognita, omnia dimitturitur. Innovat
cepit fritiricJtiin. hominem qui fecit omnia; donat delicta, qui non
CAPUT IV. quaerit merita; prsevenit gratia etiam ipsam infan-
De Symbolo. tiam, ut sifit liberi per Christum, qtii in Adam a
Symbolum Greece, Latine vero interpretatur ihdi- diabolo tenebantur ante captivi. Propter omnia pec-
cium, Vel Collatio; hbc est, Qttod plures in unum cata baptismus invenlus est. Propter levia, sine qui-
conferunt. Id enim fecerunt apostoli in his sermoni- bus esse non possumus, Oratio dominica inventa est.
bus, in unum conferendo unusqttisque quod sensit. Semel abluimur baptismate, quotidie abluMur ora-
Indicium autem vel slgnum idcirco dicilur, quia in lione. Propter scelera autem, aut aliqua facta imma-
ilto tempore multi simulabant se esse apostolos Chri- nia, id est peccata criminalia, agenda est poenitentia
sti, nominantes quidem Chrislum, sed no» eum vera ab his qui ea commiserunt, pro quibus necesse est,
fide nunliantes. idcirco posuerunt symbolum , indi- . ut a Christi corpore separentur. Ergo tribus modis
cium per quod agriosceretur is qui Christum vere' u^ dimittuntur peccata in ecclesia : in baptismate, in
secundum apostolicas regulas preedicaret. Discessuri oratione, in humilitale majore poenitentise. Tamen
enim apostoli ad evangelizandum in gentibus, hoc Deus non dimittit peccata, nisi baptizatis.
sibi preedicationis signum vel indicium posuerunt. Credimus etiam resurrectionem carnis; quaeprse-
Continet autem confessionem Trinitatis et unitatem cessit in Christo, ut boc etiam speret corpus, quod
Ecclesise, et omnem Christiani dogmalis confessio- praeeessit in capite. Omnis spes fidei nostraehaecest,
nem. Quod symbolum fidei nostrae non reliquerunt quoniam resuscitabimur. Resurgent boni, resurgent
apostoli scriptum atramento in charta, sed in tabu- mali: sed boni ut sempiterna beatiludine fruantur;
lis cordis carnalibus. mali, ut perpetuo igne puniantur.
CAPUT V. Credimus vitam wlernam, in qua incorrupti aequa-
De credulitate. les erunt angeUs Dei, ut vivant cum ipsis in eeterna
Post apostolicum symbolum certissima fides, quam vita, in unam immortalitatem ac sempilernam pa-
magistri Ecclesiarum tradiderunt, haecest scilicet, triam, in qua patria vita nostra aelerna ipse Christus
Ut profiteatur Patrem et Filium et Spiritum sanctum erit. Quid sit atitem illud bonum quod promisit Deus
861 LIBER DE SACRAMENTOBAPTlSMi. 862
sanctis suis, quis explicet verbis? Facilius taraeri.A sto, per ipsum renascimiir, ut pufifieati Vivificemur.
possumus dicere, in illa vita eeterna quid ibi non sit, Fbns istb origo est bmniurii glbriafufii: fbris iste si-
guam quid ibi sit. Non esl ibi mors, non luctus, non militttdo esf fotitis eeterrii. Aqua illa' fibti sblUnisor-
lassitudo, non infirmitas, non fames; nulla sifis, desiavat, sed et atiiffiama peccatls liberat.
nuUi aestus, nulla corruptio , nulla indigerilia, nulla Sanctificatttf heeeper cbnse"cratibniem verbi. Tolle
moestitia, nulla tristitia. Dehis igifur quibus catechtt- ati'teiiiverbttrii,ef quidest aqua, riisi aqtia? c «Acce-
menos interrogamus quarido baptizanfur, sic credi- dit verbuni ad elementuffi,' ef fit Sacraffiefitum. i
nius, et sic eis post baptismuffi preedicaffius. VifttiS veriii pbr aquani mtindat fibs- Ait enim Apo-
CAPUT VI. stolus : Accedamusad Deuhivefo cbfdeiri plenitudine
De baptismO. fidei, aspersi corde d cbnsbieittia iiiala, et abluli cor-
Baptismus Greece, Latine tinctio iriterpretatui. piis aqua riiunda.
Quae idcirco tinctio dicitur, quia ibi noitio spifitu Scieridumautem quod bidb et usus baptizandi diver^
gratise in melius immutatur, et longe aliud quam siS temporibusaliteratque aliterfttit; taVriehtlndsek-
erat efflcitur. Prius enim foedieramus deformitate per fides, unum baptisina. Aliter baptiztivit Joannes,
peccatorum: in ipsa tirictione reddimur pulchfi de- ... alifer ipse DoffiinttS, aliter apbstoUafile paSsionem
albatione virtutum. Per baptismum restaurafur cor- " Saivatoris, et aritequani ex latefe ejtts sataguiset
pus [Forte spiritus] hominis ad priorem statuffi pri- riqua fluerent, aliter postquaffi dictuffiest illis : Ite,
mi illius hominisante peccaium; sed non ita, ttt se- docete omnes gentei, bapthahtes eos iri riomihe Pa-
curus post bapfismum yivat. Nam ad agones produ- tris, et Filii, et Spiritus sancti. Apostolus quoque
citur contra diabolum vitioriini principem dimicatu- bapiizatos dicit palfes, qui ali MgytfWpfbfecti sunt:
rus in arena bujus muridi; ubi spectaculum facti Nbib eriimvos ignOrafe, ffattes ,' ijtibhidmfatres rta-
sumus Imic mundo et angelis et hominibus (I Cor. sifi bmriesstib riube fuefuiil, et bniiies riidfe trdnsie-
iv, 9). Utramque enM partem, Christi scilicet et riint, et omnesin Moyse bdplixdii surit in riubeet iii
diaboli, infinita populi miiltitudo speclat luctantem. mafi. Et fe Vera egressi de iEgyptb dueuritur in
Duae sunt namque pactiones credenlium. Prima rtiariu fofti et brachib excelso, et veriientes ad niare
pactio est, in qua renuntiavit diabolo ei poriipisej'us, Rtibfum aritecedit Moyses famtilus Dei pbrtafts vir-
et universaeconversalioni illius; secunda jpactio est, gam quaffi a Doffiinoaceeperai: pefctftif aquas, et
in qua se profitetur credere in Deum Pairem omni- siatirii' cogitttr fltictus iti cumulum , et titida'in se-
potentem, et in Jesuni Christum Filium ejus, ei in nietipsa repressa curvattir: soliditaterii recipit li-
Spiritum sanctum. Sed non est ilii finis victoriee.iijqtiof, et Sbltiitimaris arescit in jittlvefe. lrigressi
Has pactiones fidelesin curiam proferunt angelicaffi sunt alii salvandi, alii puniendi Unum elementum
nomina profitentium : iti libro excipiunt vitae, noti aquarum, auctore totiiis Creaturaejubenle, judicavit
a quolibet homine, sed a supefiore cdelitus poiesta- utrosque, separavit pios ab impiis. Moyses figuram
te. Jam deinde tirones Dei ei milites Chrisfi arima habtiit DominiChrisii: in VifgaagnoscMus crucerii;
sacrameniorum suscipiunt, ut pugfiam gerarit advef- ftiafe Rubfuni accipimtis baptismuffi Chfisti san-
sus diaboium. Sed foftissimum tounimehtum eorum guine prirjitiratum; regeffi JEgypliorttm populosque
ipse est Christus, quem in baptismo induertint, sicrit ejtis, auctoreffi peccatorutii diabblum ctim bmriibus
ait Apostolus : Qui in Christo baptizati estis, Chri- ministris ejtts. Sed bapfismus Iriiago mbrlis Ciiristi
slutn induistis. Qui vult vincere manu, fortis invenia- est et sepulturee, sicut Apostbffis festatur : Ah igno-
lur in bono opere : figat pedes, non nutefit veStigia, ralis, fratfeSj quoniain quiciinque bdptizati sumusin
ut possit implere victoriani. Christb Jesit, ih morle ipsius baptizdii sumiis? Con-
tlnde et drio surit geriera baptismi. Primum ba- sepulli enim humusciimillo pbr baplismuhiifi m&fte,
plisffiam, quo sordes peccatOrum per regeiierafioriis iii qiibmbdbfesiirrexil a hxoftuis per ijlofitim Palfis,
lavaerum abiiiuhtur : secuudum, quo quis sarigiiirie iid et rios iii hovitatevitte ambtilehius, Si eniriicom-
suo per martyrium haptizatur. Quo bapiismo Chii- Ij j plahtaii fdcti siimiis simililudiriimoiiis ejus, simul el
slus baptizatus est; ttt et in hoc, sicttt et in csete- fesurfeciionis erimus : hoc scientes, quia veius noster
ris, formam credetitibus daret, sicut ait Apostolus ; homo sitnul crucifixus est, ut desltUatut corpuspeC-
Chrislus passus est pro nobis reiinquens vobis exem- cati, ut ultra non serviamus peccato. Qui enim mor-
plum. De hoc igitiir baptiSmo ipse DoMnus ait : ttius est, justificatus est a peccaio. Si autehi riiortiti
Baptisino habeo baptizari. Et quomodo cbarCtor, sumus cum Christo credimus quia sitnul eliam vive-
usquedumperficiatur (Luc. xii, 50) ! Filiis Zebedaei: rituscunt Christ».
Potestis bibere calicem , quem ego bibiturus sum, et Quidam enim senserunt, tritiam fieri nteisionem
baptismoquo ego baptizbr, bapiizari (Marc. x, 38) ? propter Trinitatis venerationeffi : quidam antem
Baptismus atitem aquseesi, quae tempore passioriis propter triduanoesepulttireesacramehtum. Sed beatus
de latere Christi profluxit: huliumque aliud elemen- Gregorius papa b cuidam se interroganti de trina
lum est, quod in hoC ffiurido purget cuncta, quod el simpla mersione, Sic respondit: c De triha vero
yivifieet*Miyefsa. ideocjue cuiti baptizamur ifi Cbri- mersione baptismatis nihil fesponderi veritts potest;
a Seiiieiitia S. AtigustiriiTract. txxx in Joati. h Erat is Leander Ilispalensis, ad quem est epist.
i, lib, i.
«65 LEIDRADlLUGDUNENSISEPISCOPI 86*;
quam ipsi sensistis; quia in una fide nihil oflicio A . ticum nuUalenus polest dici serapiternum, quia ve-
sanctae Ecclesiae consuetudo diversa. Nos autem niente veritate figura cessavit. De hoc unguento
quod tertio mergimus, triduanse sepulturse sacra- quod in sacerdotium proficit sempiternum , et Psal-
menta signamus : ut dum lerlio ab aquis infans edu- mista ait: Sicul unguenlum in capile quod descendit
citur, resurrectiotriduani leniporis exprimatur. Quod in barbam, barbam Aaron. Hujus ergo unelionis quae
si quis forte etiam pro summae Trinitalis veneralio- in Chrislo veraciter completa est, et in membris
ne acslimet; neque ad hoc aliquid obsistil baplizando ejus quolidie impletur, figura exslitit unctio illa, de
semel in aquis mergere : quia dnm in tribus subsi- qua in Veteri Testamento legimus ila : Tulit autem
stenliis una substantia est, reprehensibile esse nul- Samuel tenliculam olei , el effudil super caput ejus,
laleilus polcst, infantem in baplismale vel ter vel id est Saulis, et deosculatus ait : Ecce! unxit te Do-
semel mergere; quando et in tribus mersionibus minus super hmrediiatemsuam in principetn. El ile-
personarum trinitas, et in una potest divinitatis sin- rum : Tulit igilur Samuel cornu olei, el unxit eum,
gularitas.iesignari. » Sed quamvis in morte Chrisli id est, David, in medio fralrum eius, et direclus esl
secundumAposlolumbaptizamur, si prselermissaqua- spiritus Domini in David a die illa et in reliquum
libet Trinitatis persona baplismus detur in regene- (l Reg. xvi, 15). In quibus quoque verbis noiandum
rationis solemnitate, nihil agitur; nisi lota Trinitas B est quod,pobt unclionem, imo per unctionem. diriga-
invocelur. Quia nomjisi in uno nomine Palris, et lur spiritus Domini in David, sicut in Ecclesia credi-
Filii, et Spiritus sancti baptismi sanclificatur offi- mus per cbrismalis unclionem et manus impositionem
cium dari Spiritum sanctum. Nam sicut in baplismo pec-
Baptismus autem non est hominis, sed Christi. catorum remissio datur, ila per unclionein sanctifi-
Ideoque nihil inlerest baereticus an iidelis baptizet; catio Spirilus adhibetur. Et hoc quod dicium est de
quia sacramentum lam sanclum est, ut nec homicida prislina disciplina, qun ungi in sacerdolium et in
ministranle pollualur. Habct quidem baplisuium regnum solebant, quaedum carnaliter fit, spiritaliter
Chrisli hsereticus; sed quia extra unitalem fidei est, proficit: quomodo et in ipsa baptismi gratia, visi-
nihil illi prodest. At ubi ingressus fuil, stalM ba- bilis quidem actus quod in aquam mergimur, sed
plismum quod haberet foris ad perniciem, incipit spirilalis effectus quod deliclis mundamur. Propler
illijam prodesse ad salutem. Quia sic habent ba- quod et sacramenta dicuntur, quia sub tegumeiito
plismum haerelici, quomodo desertor habet chara- corporalium rerum virtus divina secretius salutem
ctcrem : et tamen si deserlor ipse correclus incipiat eorumdem sacramenlorum operelur. Quod autem
militare, non ei audet quisquam characterem mu- _ presbyteris licet capita baptizatorum chrismale un-
lare. gcre, quod tanien ab episcopo fuerit consecralum;
CAPUT vn. non tamen fronteni signare, quod solis debetur epi-
De sacra unclione. scopis cum tradunt Spiritum paraclitura, heeccausa
Post lavacrum ungimur, ut Christi nomine cen- est: nam Iicet sint et presbyleri sacerdoles, ponti-
seamur. Chrisma enim unctio interprelatur, sicul et ficatus tamen apicem non habent. Hoc autem solis
Christus , unctus; qua unclione eflicimur genus re- pontificibus deberi, non solum consueludo ecclesia-
gium. In Veleri namque TeslamentO non solum re- slica demonstrat, verum etiam Actuum apostolorum
gcs et sacerdotes ungebantur, sed etiam tabernacu- lectio , quoe asserit, Petrum et Joannem apostolos
lum teslimonii, quod Dominopraecipienle instilutum Samariam fuisse directos, qui jam baptizatis trade-
est, sacra unctione sanctificalum esl, dicente Domi- rent Spiritum sanctum. De quibus eliam dicitur :
no ad Moysem : Circumdabis alrium tentoriis el in- Oraverunt pro illis ut aceiperenl Spiritum sanctum.
gressum ejus, et assumplo unctionis oleounges laber- Ex quo ostendilur quia Spirilum sanctum accipere
naculum cum vasis suis ut sanclificentur; altare ho- possumus, dare non possumus; sed ut detur Domi-
locausti, et omnia vasa ejus, labrum cum basi sua, num invocamus. Et propterea fit manus impositio,
omnia unclionis oleo consecrabis, ut sint sancta san- j) ut per orationem et benedictionem advccatus invite-
clorum. Non solum altare, verum etiam orania vasa tur Spiritus sanctus : et tunc ille Paraclilus, post
oleo consecrantur, quia omnia niembra ecclesieeper muiida, benedicla et wucta corpora, libens a Patre
chrisma Cbrisliani efficiuntur. Sacerdotes quoque, descendit.
id est Aaron et filii ejus, in typo baptismi antea Quoeri autem a quibusdam solet, cum fons ba-
aqua lavantur, et poslea unguntur, sicut Dominus plismalis sine Spirilu sancto nullatenus sanctificelur,
ad Moysem ail : Applicabis Aaron et filios ejus ad neque sine eo peccatorum remissio donetur, cur ne-
fores tabetnaculi testimonii. el lotos aqua indues san- cesse esl poslea fieri manuum impositionem? Sed
ctis veslibus, ut ministrenl mihi, et unctio eorum in sciendum mullis modis dari Spiritum sanctum, non
sacerdolium proficiat sempiternum (Exod. xi., 13). solum in baptismo, sed etiam post baptismum. Nam
In quibus verbis notandum valde est quod unclio illa etiam ipsis aposlolis credimus in baplismo donatum
typica in sacerdotium proficiat sempilernum , quod Spiritum sanctum, ut remitterenlur eorum peccata,
est Christi et Eeclesiee. Nam sacerdotium illud Levi- siveper originem tracla», sive volunlale perpetrata.
° Non erant cum peccalo originali aposloli quan- datum Spiritum , qui omnes
genus peccatorum re-
do baptizati sunt. Sensus ergo est, talem fuisse eis miltere posset.
865 LIBER DE SACRAMENTOBAPTISMI. 866
Iterum post resurrectionem Domini, adhuc ipso Do- A impletur in nobis quod dicitur: Ponite cidarim mun-
mino in terra consistente, acceperunt Spirilum san- dam super caput ejus, et induerunt eum vestibus. Ut
ctum, ut haberent potestatem vel diMttere vel deti- audiamus : Fuislis aliquando tenebrm, nunc autem
nere aliorum peccata. Sicut scriptum est : Accipite lux in Domino. Qui per baptismum tenebras .^Egy-
Spirilum sanctum. Quorutn dimiseritis peccata, di- ptiorum evadit, et corpus Christi efficitur, merilo
miltentur; et quorum detinueritis, detenta erunt. Ter- vestimentis albis induitur; quiaetcaro Christi mundo
tio acceperunt Spiritum sanctum jam Domino in Unteo involuta sepulta est. Qui cum Christo surgit a
ccelo sedente, ut haberent dona diversa in eodem morteper transitum sacri fontis, merito albis indui-
Spiritu; id est, gratiam sanitatum, operationem vir- tur : quia et testes resurrectionis illius sancti angeli
tutum, propheliam, discretionem spiriluum, genera in albis apparuerunt vestibus.
linguarum, inlerpretationem sermonum. Non solum Albaeautem vestes baptizatorum tres significatio-
autem ad'heec sublimia dona percipienda, sed etiam nes gestant. Unam de prseterito, quse facta est per
ad omne opus bonum credimus dari Spiritum san- innovationem baptismatis. Aliam de preesenti, quee
ctum. Quicunque enitn, ait Apostolus, Spiritu Dei fit per candorem virtutum, sicut scriptum est: Omni
aguntur, hi filii sunt Dei. Ergo in baplismo fit re- tempore sint vestimenta tua candida. De quibus ite-
missio peccatorum, in impositione manuum confe- B rum dicitur : Beatus qui vigilat et custodit vestimenta
runtar dona virtutum , sicut Petrus apostolus ait: sua,ne nudus ambulet. Tertiam de fuluro, queespe-
Baptizetur quisque vestrum in nomine Domini nostri ratur in seterna vita per claritatem immorlalitatis.
Jesu Chrisli in remissionem peccalorum ut accipiatis Unde Joannes apostolus vidisse se dicit innumerabi-
donumSpiritus sancti (Act. n, 38). Nam queesit difle- les stantes ante thronum in conspectu Agni amictos
rentia baptismi et chrismatis, beatus Augustinus ex- stolis albis, et interrogari ab uno de senioribus : Hi
ponit, dicens : c Quando exorcizanturinfantes, velut qui amicti sunt stolis albis, qui sunt et unde venerunl?
frumentum moluntur; quando baptizantur, consper- et ab eo audisse : Hi sunt qui venerunt de tribulatione
guntur; quando chrismantur, coquuntur.» Pulchra magna et laveruntsiolassuasinsanguine agni. Propter
comparatio ! Dum moluntur per exorcismum, a po- has igitur dealbationes renatorum, dicuntur per Pro-
testate diaboli eruantur; dum consperguntur per phetam fiUiSion candidiores lacte, rubicundioresebo-
baptismum, a peccatorum sordibus emundentur; repretioso (Thren.,i\, 7). Et Dominus angeloLaodi-
dum per chrisma coquuntur, sancti Spiritus gratia ciaescribi j'ubet per Joannem : Suadeo tibi emere a
iUustrentur et confirmentur. me aurum ignitum, probatum, ui locuples fias, et ve-
CAPUT VHI. stimentis albis induaris (Apoc. m, 18). Viginti qua-
De vestimenlisalbis. G tuor quoque seniores sedere dicuntur super thronos
Baptizati aMs induuntur vestibus, ut ipso etiam viginti quatuor circumamicti vestimentis albis, et in
habitu exterioris hominis demonstrent innovationem capitibus eorum coronaeaureae. Et omnibus in com-
et emundationem inlerioris. Qui enim de potestate mune victoribus promittitur: Qui vicerit, sic vestietur
tenebrarum transfertur in regnum lucis et claritafe, vestimenlis albis.
consequenter utitur vestimenlis albis ad exemplum CAPUT IX.
Jesu rion soium filu Josedech, sed et Jesu Filii Dei. De corpore Dominico ac sanguine.
Nam in Jesu fiUoJosedech preefiguralum est quod IB Oportet renovatos per baptismum mensseDomini-
Jesu FiUo Dei erat Mplendum. Ait ergo propheta cse applicari, ut sumentes panem qui cor hominis
Zacharias : EtJesus eratindutus veslibus sordidis,et confirmat,et vinum quod Imlificat, dicere possint cura
stabat ante facietnangeli. Qui respondit et ait ad eos Psalmista : Super aquam refectionis eduxit me, ani-
qui stabant coram se, dicens: Auferte vestimenla sor- mam meam ibi convertit. Et post paululum: Parasli
dida ab eo. Et dixit ad eum : Ecce absluli a te iniqui- in conspeclu meo mensam adversus eos qui tribulant
tatem tuam; et indui te mutatoriis, et dixi: Ponite , me. Qui enim dixit: Nisi quis renatus fuerit ex aqua
cidarim mundam super caput ejus. Et induerunt euni et Spirilu sancto, non intrabit in regnum cmlorutn;
vestibus(Zach. m, &, 5). Queelicet in Domino Jesu D dixit: Nisi manducaveritis carnem meam, et biberitis
Christo ex parte impleta sunt, magis tamen in mem- sanguinem meum, non habebitisvilam in vobis. Om-
bris ejus quotidie implentur. Erat quidem aliquo mo- nis ista sententia tenet, ut sine corpore et sanguine
do et Dominusindutus veslibus sordidis, quia cum filii hominis vitam habere non possint. Dicit iterum
. non fecissetpeccatum, pro nobis peccatum factus est, D.oMnus : Panis quem ego dedero, caro mea est pro
et ipse infirmitales nostras portavit, et pro nobisdoluit. smculi vita. Swculi vila noinine homines significantur,
Tamen quia in illo nulla fuit iniquitas quee auferre- qui nascendo in hoc sseculumveniunt: ac per hoc
tur, sed vulneratus est propter iniquitates nostras; pro hominum vita.caro Christi data est, quam nisi
sordida vestimenta.auferuntur a nobis , cum nostra manducaverint, non habebunt vitam oeternam. Bea-
peccata delentur, ut resurgentes in eo, audiamus post tus namque Augustinus in quodam loco a ait: c Optime
baptisma: Ecce indui te mutatoriis. Et iUud quod in Punici christiani baptismum ipsum nihil aliud quam
Cantico dicitur canticorum. Quw est ista, quwjiscen- salutem; et sacramentura corporis Cbristi nihil aliud
dit dealbata? El postquam in capite ungimur, quasi quam vitam vocant. Unde? nisi ex antiqua, ut sesli-
" Expos. inchoat. Epist. ad Rcm., num. 13.
86f LEIDRADILUGDUNENSISEPISCOPI 868
tfio, et apostolica traditione^qua EcclesieeChristum jA CAPUT X.
jnsitum tenent, per baptismum et parlicipationem De infanlibus velhis quipro se responderenonpossunt.
mensse dominicse, non solum ad regnum Dei, sed Consuetudo Ecclesiee riabet, et doctores tradunt,
nec ad salutem et vitam eeternam posse pervenire. ut omnino eisdem sacramenli verbis in infantibus
Hoc enim et Scriptura testatur. Nam quid aliud te- qttibus et in inaj"oribusbaptismi mysteria celebre-
nent qui baptismum nomine salutis appellant, nisi mus. Hinc est enim quod sacerdos eadem sacramenta
quod dictum est: Salvos nos fecit per lavacrum re- agens, non unum pro altero interrogat, id est majo-
generationis ? Quid aliud eliam qui saeramentum reni pro parvo, utrum abrenuntiet diabolo, aul cre-
mensae-Dominicaevilam vocant, nisi quod dietum dat in Deum : sed ipsum quem baptizaturus est in-
est: Panis quem ego dedero, earo mea est pro saeculi terrogat, dicendo : Abrenuncias? aut, Credis? Is vero
vita?'Idem Domirius in Evangelio: Caro enim mea, qui euin suscipit, non quasi unus pro altero respon-
inquit, vere est cibus, et sanguis meus vere est potus. det ac dicit, Abfenuntiat, aut Credit: sed Abrenun-
a Gum enim cibo et potu id appelant homines, ut tio, aut, Credo. Elhaeccausa est, ut
parvuli et pceni-
non esuriant neque siliant; hoc veraeiter non prae- tentes possint dici et fideles. Unde quibusdam heec
stat, nisi iste cibus et potus, qui eos a quibus sumi- neganlibus, ita a Patribus invenitur responsum : Si
tttr iffiuiortales et incorruptibiles facit; ita tamen, si B prqplerea poenitentes dicendi non sunt, quia sensum
anle omnia hi qui sumunt impleant illud quod sequl- poeiiitendi non habent; nec fideles dicendi sunt,
tur : Qui tnanducat meam carnem et bibit meum san- quia similiter sensum credendi non habent. Si au"
guinem, in me manet et ego in itlo. Nam hoc est tem jjropterea recte fideles vocantur quoniani fidem
veraciter manducare illam escam , et illuffi bibere per verba gestantium quodammodo profiteniur, cur
potum, in Christo scilicet manere, et illum manen- non prius etiam poenitentes habentur, cum per eo-
tefli itt se habere. Ac per hoc qui non ffianet in rumdera verba gestantium, diabolo et huic saeculo
Christo, et in quo non manet Christus, procul dubio renuntiare monstrantur? Totum noc in spe fit vi
nec manducat ejus carnem, nec bibit ejus sangui- sacramenti et divinae gratiae, quam Dominus donavit
neffi, » etiamsi tantae rei sacramentum ad judicium Ecclesiae, cum baptizantur, propter yirtutem ceie-
sibi manducet et bibat. Alind est enira sacramenlum, brationemque tanti sacramenti, quamvis suo corde
aliud virtus saeramenli. Salus autem et vita aeterna atque ore non agant, quod ad credendum confiten-
non est exterius in sacramento; nam hoc etiam infl- dumque pertineat. Tamen in numero credentium
deles sumere possunt; sed interius sumi non po- computantur. Plerisque accidit, ut calholico animo
test in virlute sacramenli, quee non sumitur nisi a'b et corde ab unitate pacis non alienato, aliqua neees-
his qui veraciter sunt pii el fideles, et imitatoresDei G sitate mortis urgente, in aliquem heerelicum irriie-
sicul filii charissimi, et ambutant in dilectione, sicut rent, et ab eo Christi baptismuiu sine illius
perversi-
et Christus dilexit nos. tate pereiperent, et sive defuncti sive libefati, ne-
Hunc panem qui vitam tribuit mundo, significavit quaquam apud eos manerent, ad quos nunquam
illud manna quo aliti sunt filii Israel in deserto, et corde transierant. Unde hoc fieri potest, ut quod
de quo Dominus ait Judseis : Palres vestri tnanduca- unus perniciose tradit, alter salubriter accipiat ? nisi
verunt in deserlo fnanna, et mottui sunt (Joan. vi, quia secundum fidem accipientium sacramentum
59).-Cum ergo perspicuum sit quod Dominus non de aceeptum judicatur, non secundum fidem dantis- Et
morte corporis loqueretur, qua et nos morimur, qui propter haiic causam fit ut hi qui surdi aut muti nati
panem de coelo descendentem manducaviraus, sed sunt, aut catholicorum aut in hoereticorum numero
de morte animae, cur dicitur quod qui manducave- reperiantur. Et cum Apostolus dicat: Quomodocre-
runt nianna mortui sunt? Nunquid et Moyses et dent nisi audierint? Et iterum : EV^rofides ex auditu;
caeteri sancti qui ibi fuerunt, mortui sunt? Sed miro lamen modo, sive sint surdi, sive muti, sivein-
illos dicit mortuos qui sacramentum sine virtute fantes, per eorda et ora offerentium et suscipientium
sacramenti perceperunt. Quod aulem interius sit numero aggregantur fidelium.
virtus sacramenti, quav invisibiliter praestat ablu- D CAPUT XI.
tionem, sanctificalionem et vitam, sieut aqua ba- De disciplina vivendiel docendi.
ptisffiatis, unctio chrismatis, et corpus ac sattguis De hoc autem quod queeritur a nobis, ut similiter
Domini, nuUus utique ignorat fidelium. Unde in- dicamus, si in hoc quod preedicamus nos ipsos custo-
telligitur quod et illis antiquis Patribus qui bapti- diamus; nos hactenus nescivimus et adhuc nescimus,
zati dieuntur in nube et in mari, sic datuni est sal- utrum possit homo suam profiteri custodiam, quani
vari, mundari et sanctificari in virlute sacraffiento- habet erga divina mandata. Nam cum quolidie vitee
rum. Propter quod nullus esse securus debet dei continenliam consequi conemur, et quoiidie aut pbli-
perceptione sacramentorum, nisi Virtutem invisibi- vione, aut subreptione, aut infirmitate, aut quod
liter teneat et custodiat. Haee igitur omnia ideo tali pejus est, voluntate peccemus; quomodo possumus
modo dicimus, quia nisi sumtts exponere, quomodo pfofiteri ea, queevolentes, quandb neque ea, quaeno-
plebem doceamus nobis commissam. lentes agimus, intelligimus? sicut scriptum est:
Delicta quis intelligit? Nam etsi dictura est: Deus,
a August., Lract. xxvi m Joann
80$ LIBER J)E SACRAMBNIf)BAPTlsMl. 870
vitam meam enuntiavi libi, nos putamus quod de cri- A dicamus : Non me demergqt tempestfisftqux, tieque
minibus id possumus facere, non de aliis actibus absorbeat me profundum, neque urgeat super rtie pu-
nostris, sicut scriptum est: Dixi, confiteboradversum teus as suum. Exaudi me, Domine, qumiqm benigna
me injustitiam meam Domino, quaUler nos in his est misericordia tua : secundum multitudinemmiserz-
quae praedicamus cuslodiamus, qui quolidie pecca- tionum luarum respicein me. Igilur sicut supradictus
mus: et sic peccatum Mquitas est, cpnfirmanfe Appstplus docet: Qui non diligit fratres, manet in
Apostolo qui ait: Omnisqui facit peccalum, et iniqui- morte. Quae est autem dilectio, qua fratres debemus
(utetn facit, et peccalumest iniquitas. Ergo iniquila- diligero, ipse post pauca ostendit dicens : In hoc co-
tem operamur; et si Mquilatem operamur, iu viis gnovimuscharitatetp.Dei; ,g_u,oniam Mlepro nobis ani-
\ Domifiinon ambulamus, dicentePsalmista: Non enim mam suam pfisuit, ef nos ,debemuspxp ftairibus dni-
qui iniquitatfinipperanlur, in viis ejus anibulavetunt. mqs ponere. Et .iterum : Nfin jdiligapiusp,erjignec lin-
Cum Jiaecergo jta sint, quid de custodia mandato- gua, sed opere et veritate. Sed quia liaiic tam summam
rum, id est .qualiter nos in his quoeprsedicainus, dUectipnem impler* iipn pps.sumus,et nen ita dili-
custodianuis, dicere melius possumus,,nisi illud quod gendo fralres roanemus in .mprte; timpre perlerriti
idem Psalmista ait: U.imam dirigantur viw mew ad clamamus ad pninipfifentem: _A.dhte.sit pavimento ani-
custodiendas juslificationes tuas! Quis enim implere **mameq; ysivificqmesecunduni verbumtuum. Et, Do-
potest quodnobis,proecipitur: Diligesptoximum tuum mine si vis, potes tne salvarc
sicut teipsum "•el iterum, Diligite inimicos vestros? Suntetenim jn diyinis proeceptis adliuc.sublimio-
nisi cujus Dominusdilalaverit per infusionem sancti ra etdiffieilipra ad implendum mandala : sed si pro-
Spiritus cpr in eharitate, ut ei possit dicere : Viam ptereaquia nos ea implere non possumus, aliis non
m&ndatorumtuomm cucurri, cumdilatares cor meum. praedicayeriraus, duplex ut putamus malum erit.
TerrjJriUter valde Dominus in Evangelio proponit Neque enim nos ambigere oportet esse in plebe cui
mpdum humilitatis et simplicitatis, dicendo: Nisi preelati sumus, aliquos vasa divineemisericordiee ef-
conversi fuerilis, et efficiaminisicut parvuli, non in- fectos, in quibus ostendat Deus divitias bonitalis
Irabilis in regnum cmlor.um.Juxta quem modum et suoe; qui solet etiam de sterquilinio proferre pree-
Apostobis prsecipit; Nolite pueri efficisensibus, sed claras margaritas ornamento superneecivitatis aptan-
matitiaparvuli estote.Sed quis ad tantam innocentioe das, pro quibus taceri non debent Scripluree. Sciunt
perfectionem pervenire polest, nisi ,is quem tanta enim doctores nullam esse in hominibus conditio-
Dei gratuita benignitas praevenerit, ut ex intimis nera, nullum ordinem, iiullam setatem, nullum in-
visceribus dicere possit: Dilexi quoniam exaudivit „ genium, unde non pereant, et unde non salventur
Dominusvocemorationis mem, quia inclinavit aurem in vitara. Et hoc ex judicio justitiae, et graluita mi-
suam mihi. Et post pauca : Gustodiens parvulos Do- sericordia Dei hunc humiliantis et hunc exaltantis,
minus; humiliatus sum et liberavitme. Ac deinde se- quia calix in manu ejus vini meri plenus misto, ei
curus: Convertere, inquit, anima mea, in requiem inclinat ex hoc in illud. Et propterea debent proedi-
luam: Dicunt ecclesiastici doctofes, speculum animae cari Scripturee, debet sonare Evangelium, debent
esse mandata divina, ul unaqueequefidelissima im eo annuntiari et terrores comminalionum, et blandi-
se inluens, deprehendat in semetipsa vel foeditatem menta consolationum. Quia in plebe ecclesiastica
viliorum , vel pulchritudinem virtutura. Et idcirco eKsistunt et duricordes, quibus utilia sunt tonitrua
PsalMsta ait :Tunc non confnndar, cum perspexero et grando sermonum Dei, quae primum percutiant
in omnibus mandalis iuis. Subaudilur, si direxeris et poslea irrigent. Existunt et miles, quibus tantum-
vias meas ad cuslodiendas justificationes tuas. Sed i«odo lenis et placidus sermo verbi divini expediat.
quis nostrum absque hac confusione cantare potest: Sic enim in hoc mundo yivimus, ut semper solliciti
DomineDominus noster si feci istud, si est iniquitas in Deo idicere non cessemus : Sitlvit in te anima mea;
manibus meis, si reddidi telribuenlibus mihi mala, quam mullipliciter libi caro mea! in terta deserla, et
decidammerito ab inimicismeis inanis? •v invia et inaquosa. Vascula enim sunt animeenostree.
Dehac igitur confusione nos Dominus ad gaucKun» Ergo levanda sunt ad Deum a nobis petentibus et
vult levari cum dicit: Beati estis cum maledixerint qucerenlibus, et dicendum : Anima mea sicut terra
vobishomines,et persecuti vos fuerint, et dixerinl om- sine aqua tibi.
ne malum adversum vos mentientes,propter me : gau- Ecce hsec juxta exiguitatem sensus nostri ad in-
dete et exsultate. Et in alio lpco : Orate pro perse- lerrogata respondimus breviter, significantes quo-
quentibus el calumniantibus vos, ut silis filii Patris modo plebem noslram doceamus, et' ea quee doce-
vestri, qui in cmlis est. Quicunque hoc ex medullis mus, qualiter nos ipsi custodiamus. Nunc autem
cordis Mplere potuerit, iUe non cohfundetur, cutii maximas vobis referimus gratias, constanlissime et
perspexeritin omnibusmandatis Dei tanquam in spe- gioriosissiine imperalpr, semper felix, pptime, au-
culo. Joannes namque apostolus ait: Qui dicit se guste, qui nos pia yestra sollicitudine tanquam dor-
nosse Deiim, et mandata ejus non custodit, mendax mientes excitatis, et torporem menlis nostraeexcu-
est. Et iterum: Qui dicil se in ipsomanere, debet sic- titis, et ad sanctum exercitiura provocalis, quasi
ul ille ambulavit, sic et ipse ambulare. Sed ad hsec cum propheta sanctae dicentes Ecclesiae, prp cujus
, quid aliud nobis agendum est, nisi ut ingemiscentes defensione vos DoMnus Jesus Christus conservare
S71 LEIDRADI LUGDUNENSISEPISCOPI 87%
transierendo de regno ad re-
dignatur : Excutere de pulvere, consurge, sede Jeru- A perducere dignetur,
salem; ad cujtis fastigiumiu sempiterna gloriapar- gnum, Rex regum et Dominus dominantiurn.. / .
ticipandum, vos, ut potecharissimum membrum ejus,
LEIDRADI EPISTOLJE.
ANNO.DOMINI
DCCGXVc
tREVHlENSlS ARCHIEPISCOPUS.
AMALARII
DE J0&B&MONIIS BAPTISMI.
(ApudFroben.,Opp.B. Alcului.)
TIIEOBCIRUi
ARCHffiPlSp. GANTUARIENSIS«.
THEODOM PdllTENTIlLB
emnibus quae reperiri potuerunt ejusdem capitulis: adauctum $ per c,aBjones,s.ele,ctG'§ ex
antiquissima canotmm CoIIectione ms. nee non per plura ex variis Bflenitentialibus
' hkctenus iuedifis
exteerpta expositum ; prseeiatis eeclesiasticffi;
•'.-• disciplinse
i; Monumeritis,
'.''•'• '
qu« ^pptinajs/codM
JACOBIJSPETIT
'""' "'"'' primits in" tueem edidit; cum piuribus conciliorum eanonibus< cotttulii\;\ dis-
''sertationibuietndMsillmtravit^"' -'•-,,
CLAMSSIMODOCTISSHIOeTO¥IBQ ,
OMNICSI BENEFICENTISSIMO ,
- VETEBTJM CpDICIIMlilANTJSCBIPTORUM INDAGATOBI GURIOSISSiaiO ET FELICISSIMO,
ECCLESDEGAI-LICAIM^! JURIS SE.U,LIBERTATJ(S STUDI0.SISSJ.-MO,.,:
ANTOMO VYON DOMINO D'HEROU¥AL!
Tantum tibi debeo, yir clarissime, quantum persolvere nunquam pftssiipa.§e4 ea sunt beneficia ijiua, qua-
' lia olitii laudabat Romanus orator, ut ingentti sit animi, cui ffiultuni4eb.e.lur4eideni p^fiinumvelle; debere.
Certum quoqrie illud est quod ait poela :.
Neutiquamofficiumliberiesse hominispnto,
Ghittis nihil promereat,fostulare id graiiaeappouisibi,
itaqriecum abhinc aliqtiot annis aiiimadverlefem, yir clarissiffie, plerosqtte libro;s nostrorum temporuta
prsestantissimospubUca ftia beneflCeritiaadoriiari; cumqrie sicut lectiteis, ita et Uberalitatis essem particeps,
metiquoaaffimodpsoivereiiomih ' " ' Terura
'' qtiid de roeo' referre posseffi
" ? sequine'
' debuissem
' - ihud
- j^efe '•"""""
^omici corisUittm?
:•''' "'.''"'
Quoniamidfieriquod\is nonpotest, velisid quodpossis.
» Tlfeodo.russsecriiov"nad flnem vergente floruit: enim, licet a'nobis undequaque jam dju requisi-
"non igitur,:sefturi;dum'ordinem cbronologicum, hic tuS„ in manus nostras yen,it1ibef sancti arcliiepi-
Wlocussuus. SediMokcat indulferislector; serius scopi. EMT.
$03 THEODORIARCHIEP. CANTUARIENSIS M
Imo arixio debitori siMlis, cui si facultas, voluntas tamen non deest, undique munus conquisivi nonm-
djgnum quod tibi ofleiretur. Secunda tandem ardori meo favens fortuna Pcenitentiale Theodori archuv
piscopi.Cantuariensis a Palribus et conciliis tantopere laudatum in manns meas adduxit. Quam diligenter
conquisitum sit a viris doctissimis lioc insigne ecclesiasliese disciplinsemonumentum , ipsi aperte declarant.
Antonius Augustinus illustrissiraus doctissimusqne archiepiscopus Tarracoiiensis testatur in prsefationead
Posnitentiale Romanum se nunquam Jegisse Theodori Pcenitentiale, sed in Rurchardi Wormaciensis et
Ivonis Carnotensis collectionibus fragmenta quaedam invenisse. Joannes Morinus, vir summae eruditionis,
declarat in appendice Iibrorum de Pcenitentia , neminem legisse qui se illud vidisse profiteretur prseter
Henricum Spelmannum conciliorum Anglieanorum collectorem , qui testalur manuscriptum conservari jn
bibliotheea S. Renedicti Cantabrigiensisy e quo solos exscripsit titulos capitulorum. Postremo Lucas Ache-
. xius, vir maximse doctrinse, pietatis et auctoritatis, quem propter suorum amicorura diligentiam vix quid-
quam latere pptest, etiam apud Anglos non amplius reperiri, ex litteris quas accepit, affirmat. Nunc vero
quod tandiu expelittim est, in dtiobns codicibtis mss. bibliotheeseThuanse feliciter repertum cui offerrem,
Vir clarissime, nisi tibi veterum codicum mss. iridagatori curiosissimo, felieissimo atque benefieentissMo »
Prseterea tanta est apud omnes doelrinse tuse fama, ac solerlisein dijudicandis veris a falsis codicibus
ffiss. utvel tuum nomen magnumadjiciat pondus tot praeclaris ecclesiasticsedisciplinsemonumentis Theodori
PoMlentiali adjurictis, quse ex innumeris schedis tuis et quamplurimis celeberrimarum, GalHseecclesia-
rum charlulis mecum a te large munificeque communicatis selecta sub tuis auspiciis In lucem prodire
debent. Mihi denique conducit dissertationes meas, notas atque observationes, a le benigne suscipi. Eteriiin
maxima qua quoslibet veritatis amatores complecteris benevolentia primis conatibus meis multum ignoscet.
Si igifur in omnibus veritatem non atligerim, saltem veritatis amorem, quo me nosti flagrare, non spernes:
si forsan ingrati infaustique tibi videantur conatus mei, spero nihilominus non fore tibi injucundum grati
aninii testimonittm , cum scias velim, vir clarissime, quandiu in me vivet veterum ecclesiasticsedisciplirise
moiiumeiitoruni, et EcclesiaeGaUicansejuris seu Ubertatis memoria, nulla nnquam oblivione posse deleri
tuofiim beneficiorum magnificenliam.
PMFATIO.
Ex tot ac tantis ecclesiasticse discipliriae monu- A rum Mercatorem, seu peccatorem laudatos esse
mentis quse nostris lemporibus in lucein |prodemit, ostendimus. Ex quo licet colligere hunc Isidorum
vix ullum est conquisitum studiosiiis , magisqiie a non esse Hispaleiisem , qui obiit anno 636. Etenim
viris doclissimis expetitum, quam PcenitentialeTheo- Theodorus post hunc annum, scilicet anno 680,
dori archiepiscopi Cantuariensis. Omnium quippe floruit.
quae in Occidente exstiterunt Pcenitentialium anti- Sed cum Poenitentiale Theodori quamplurimos
quissimum est et celeberrimum; ad cujus mstar ve- sive Grsecorum sive Romanorum ritus complectatur:
nerabilis Redse Poenitentiale, Romanum , Egberti non mirum si nonnulli quarumdam Ecclesiarum usus
Eborsicensis ,,csetera denique compositasttnt. Absit in eo insoliti reperiantur, aut alii, quos Patres ob
igjtur ut inter vulgares Ubellos pcenitentiales reji- plurimorum infirmitatem ex maxiroa indulgentia
ciatur, quos synodi examinandos esse decreverunt: tolerabiliores esse voluerunt. Ne quis autem iis abu-
ut pote, sicut loquMtttr Patres conc. Cabilon. n, tatur, saltem paucis in praefationeanimadvertemus,
cap. 38 : Quotum sunt certi errores, incerti auctores. quid de illis sentiendum sit.
Etenim auctor est nolissimus Theodorus ille natus Nunc ergo monitus sit lector, morem de iterum
Tharso Cilicise,monachussanctissimus, quiobeximiae baptizandis iis, quos presbyter fornicans, si hoc com-
yiftutis et eruditionis famam a Vitaliano papa an- pertum fuerit, baptizavil, omnino insolitum videri
trstes EcclesiaeCantuariensis ordinatus est, ut tesla- debere post damnatum Donatistarum schisma; ad
tur Beda, lib. iv ecclesiast. Histor. gentis Anglorum, quod defendendum cum tali consuetudine abuteren-
c. i et 2. Hic primus archiepiscopus fuit, cui tota tur, sapientissime censuit Ecclesia eam esse abro-
Anglorum Ecciesia manus dare consensit. Hic pln- o gandam.
ribus conciliis ad ecclesiarum institutionem praefuit, Deittde observet Mbendi licentiam post divortium
ritum celebrandi Paschatis canonicum stabilivit, fornicationis causa , absentiae diuturnioris, captivi-
rectumque vivendi ordinem non solum inEcclesia , tatis, aut cujuslibet rei, ex magna quorumdam Ec-
sed etiam in pluribus aliis constituit, apud Redam clesiserectorum indulgentia ortam esse, de qua ita
lib.iv, cap. 2 et 5. Unde apud offines habebatur, loquitur Origenes tom. XIV Comm. in Matth. , edit.
teste.eqdem lib. y, cap. 8 : Huet. t. I, p. 363 : "H§)]Se napa yeyOKfifieva xai rivss
Princeps pontiflcum,felix summusquesacerdos.
TMVYrjovnivavTVJ?'EzzXvxrtKS e-ivhpc-j/mTIVK,&aic
fwvroffTOO avSpb;, yupi.zlaButyvvcdxoi,
irccpaTaysypinjji-
Nihil yero ampliorem laudem majoremque Theo- fXEVaV KOIOVVZZ; \i\tV.BtU, T. X.*OUfUJV
JJ.BV iv 5 X. 7I'«VTlj
doro coriciliayit auctoritatem, quam ipsius Pceniten- «Wywf,-ilr.bgyup Tijvo-vpLKepifop&v TKUTHV awyY.pimi
tiale. omnibus Ecclesiis propositum velut exemplar •^tipbvoivsniTpiveaBKinupa T« «IT'b\py_ft;vEVojioveTn-
id
tofius doctrinse ac disciplinae ecclesiasticse prsestan- p.kva.xoiiysypupp.iyix., est, jam verocontra Scriptu-
tissimum; cum juxta synodorum decreta id prae- rm legem muiieri viventeviro nubere quidam Ecclesim
sertiffi roandatum esset episcopis, ut inquirerent a rectores permiserant, agentes contraid qugd scriplum
sacerdotibus suis, an Pcenitenliale Theodori studiose est, inquo sic habetur, etc; non omninotamen sine
refert Regino , ratione, hmc enim contra legem initio latam et scri-
legerent atque intelligererit, sicut105.
lib. ii de Eccles. Discipl., inquisit. Quamobrem plam, ad vitanda pejora, alieno arbilrio morem ge-
vix ullum ex Patribus, ullumve concilium reperias , rentes eos permisisseverisimileest.
ab.ipsis Patribus et conciliis frequentius commen- C dePorro neminem nioveat quod Theodorus dixerit
datum. Quod planum fiet siipsum Pcenitentiale eon- muliere post votum nupta, inpotestate esse viri, iit
tuleris cum auctorum ecclesiasticorum testimoniis vota sua impleal, an non.' Hoc enim inteUigi potest
et pluribus conciliorum canonibus; quos ex Pceni- seeundum anliquaffi distinctionem pueUse velataeef
teritiaUdeproffiptos, posteasub titulo Patrum, san- nondum velatse ab Innocentio I inductam in ep. ad
cibruhi,ei synodorum , nec non veterumpontifiCum Victricium cap. 12 et 13, et in canonibus Romanof
Jldmanbrum, a recentioribus auctoribus post Isido- runi ad Gallos episcopos sic relatam cap. 1: <Qtl»-
003 PlL-EFATiO. »0«
ritur dc virginibus veiatis, et mulato pvoposilo,quid A plane eraendat. Alterum, quod nibil exterrium alie-
exinde judicatum sil. Si virgo velala jam Christo , nurave imraisceatur. Necobjiciendum in hisexem-
quse iiilegritalem publico lestimonio professa a sa- plaribus Theodorum citari, cum se ipse Citare soleat
cerdote, prece effusa, benediclionisvelamen accepil; Tlieodorus. Ita in capilulis a rev. ac doctissimo D.
sive incestufficoffimisit, seu volens crimen prole- Luca Acherio edilis lom. IX Spicileg., cap. 12,
gere adultero mariti nomen imposuit, lollens meni- Theodorus dicit: nos vero per misericordiam, etc.
bra Christi, faciens membra meretricis , ut quse Simililer in concilio Heruofordiensi apud Bedam
sponsa Christi fuerat conjnx hominis diceretur. > lib. Hist. iv, cap. 5, et apud Burcbardum lib. xvi,
Et capite 2 : « Puella quoe nondura velata est, sed cap. 39; prceterea eo loci res postulabat, ut quai a
proposuerat sic raaneve, licet non sit in Cbristo ve- se decreta erant, ab.aliorum decretis distingueret.
fata, tamen quia proposuit et in conjugio velata noii Denique ulerque codex ms. Poenitenlialis Theodori
est, furlivaanupliaeappellantur. » nitide exaratus est. Ouodviri in codicibus ms*;.diju-
Postremo usum de non comedendis avibus et arii- dicandisexercitatissimianliquitatis arguroenlum esse
raalibus, si in relibus strangutcntur, vel si oppresserit pronuntiant.
accipiter, in mplius esse cotiimutalum sanctus Au- Quoniam capitula Tlieodori aut ad ipsius Poeni-
gustinus teslalur his verbis,: lib. xxxn conlra Faus- tentiale pertirient, aut iUud multum illustrant, nec
tum Manichoeuni, cap. 13 « At ubi Ecclesia gen- nisi"iu variis libris sparsa inveniuntur; studui ea
lium talis effecta est, utin ea nullus Israelita car- colligere, quoad fieri poluit, sive quse jam sunt
nalis appareat, quis jam aut turdos vel minutiores edita , sive quse nondum edita sunt. Porro nondum
aviculas non attingal , nisi quarum sanguis effusus g in lucem prodiit amplissima capitulorum Theodori
est ? i Quandoquidemigilur Ecclesia Anglovumad . collectio, quam a se optime descriptam benevolc
fidem Christi nuper conversa nondum sic inslituta mecum comraunicavit ex Flandria rediens Nicolaus
erat, ut in ea nuUusIsraelila carnalis appareret.: in- Favier ulriusque juvis et ecclesiastici et civilisperi-
finnilatis ratio hunc adhue exigebat morem, quem tissunus in senatu Parisiensi advocatus,rer.um polis-
etiam post sanctum AugustinumPatres concilii Au- simum antiquarum studiosus, qui celeberrimarum
relianensis u anathemitis poena observandum prae- Flandviseecclesiarum et nionasteviorumbiblioihecas
ceperunt can. 20 : «Ab Ecclesisecoetibusarceantur. diligeriler perscrutatus, lectissimos velui apis uber-
SMiliter et qui bestiarum morsibus exstincta Vel rimi prati flores decerpsit.
quolibet morbo aut casu sufiocata vescunlur. » Quicunque observaturus est qiiaedamesse capitula
En consuetudines,dispensalionisgratia olim per- modo sub Theodori nomine, modo sub aliorum Pa-
. niissoe, quas non amplius tolerat Ecclesia. Si quis trum aut conciliorumtitulo, nonspeciali,sed generali
posthac Ecclesiaecalholicsedefinitionibus Theodovi laudata, his-adhibeat censuram quam B. Petrus
auclorilatem velit oppoiiCre,ad tanti archiepiscopi Damiahus protulit in cap. 12 optiscull quodJnscribi-
defensionemaudiat quod olim sanctus Auguslinus tur Gomorrhianus. Alia sunt Theodori capitula verbi
m lauaem beali Cypriani in causa non absimiii dice- gratia, de numero testium adversus cleiicos, quai
bat lib. i de Baptismo contra DOnatistascap. 30 : vulgo sub nomine Sj'lveslri papseab Isidoro Merca-
« Sed ne videar devitandseprobationis causa ista in tore conficta esse dicuniur: sed ea ab auctoribus
iaudera beatissiini marlyris dicere, etc. Hujus aucto- ecclesiasticis ante lsidori tempora et paulo post
rilatera imperitis objiciunt, ut se quasi recte facere p*-"Theodorum descripta fuisse animadverlimus. In iis-
ostendant, nimirum miseri, el nisi se corrigant a se- dera capitulis plura leguntur de redeniplioiijbuspoe-
metipsis omnino damnati, qui noc in lanto viro nitentiarum, quoeetsi a Reginone et caeteriscanonum
aiigutit imitari. » collectoribus sub nomine Theodori roulium com-
Priusquaffiad capitula Theodori veniam, quorura mendateefuerint, supposit* tamen et vituperabiles
plura forsan ad Pcenitenlialepertinenl, fatendum est J. Morinovidentur. Yerum, elsi non negemus quoe-
id quod ex duobus antiquis codicibus mss. biblio- dam fuisse addita, viro doCtiSsimonOh omnino as-
thecaeThuanse proferimus (in quorum uno conjun- sentimur.
cuim esl cum codicecanonum et constitulorum sedis . _His capitulis alia suhjicimus collecta ex variis lo-
apostolicoe,et in altero cum aliis canonum collectio- cis. Primum locum tenent decem capitula Patribus
nibus) a nobis vocari ipsummet Poenitentiale, non concilii Herudfordiaeoblata a Thebdoro prsesidente.
quasi integrum referat librum Pcenitentialera , sed Unum ex his pessime est corruplum adyeisus epi-
quia nihil eorum quaeprsecipuasunt, omittere vide- scoporum dignilalem, cujus genuinum sensum au-
tur. Sic Pcenitenliale ab Halilgario e scrinio Eccle- ctoritate Egberti Eboracensis, atque optiffioruiii
sise Romanaedescriptum potitur titulo Pcenilettlialis codicum mss. reslituimus, una cura notis quse
Romani, etsi quamplurima in eo desiderentur capi- - indicant fontes ex uuibus ista capitula desumi p"o-
lula, quaeab antiqais auctoribus sub titulo Poeniten- tuerunt.
tialis Romani laudata sunt. Simili quoque ratione Alia edidit rev; et doctissimns D. L,ucas Acherius
nominalur PcenitenlialeEgberli Eboracensis, licet tom. IX. Spicileg., ubi codicibusmss. jirocul dubio
non aliud sit quam compendium el qttidem brevissi- oblilteratis usus, multa nonnisi iinperfecta et manca
mtim ingentis operis quod in bibliotheca Oxoniensi " exhibere poluil, quantalibet a viro exercitatissimo
servatur in quatuor libros distinctuitt, in quibus in- adhibita fuerit diligentia. Plura in Pcenilentiali plcpe
nuirierade siugulispeccalis judicia continenlur, sicut perfecteque relata sunt, quibus ideo qmissis, frag-
post Dalseum,HenricuroSpelnianuum testatur i. Mo- ffienta quaein eo desunt sola exhibemus.
rinus in appendicelibr. de Pcenilentia. Cseterasiint fragmenta ex eanonibus, ex Poeni-
Itaque ut meara de Uis exeraplaribus sententiam tenlialibus, ex canonum colleclovibus, et ex qui-
paucis aperiam , cum viris dociissMis existimo ip- busdam codicibusmss.) quibusomnibus,ne quidquam
sumniel in iis exhiberi Poenitentiale, sed quod rniil- PcenitenliaUTheodori deesse yideatur, addimus tilu-
lis rebus vulgaribus omissisad disciplinaffisive Grse- ios capitum libri Poenitentialis; quos solos ex cod.
corum sive Romanorum proponendam pncclaro or- ms.bibliotliecaeS. BenedictiCantabrigiensisHenricns
dine dispositumest: adeoul nullum exstet antiquius Spelman exscripsit tom. I Conc. Anglic.
monumentum, in quo rilus potissimum Groecoruin ,. Porro haec fragmenta nullus legat, nisi, quj S.
perdifliciles dilucidiusdeclarentur, cujus monumenli Pauli fuerit munilussententia: Omnia auiem probate,
antiquitatem tria praesertimprobant. Primum est, quod bonumest tenete. Etenim plura referuiit Theo-
duorum codicum mss. accurata lectio, quse licel doro falso ascripta, ea nimirura quaePelrus Damiani
paululum varia sit, sicut notavimus, cum pluribus ut apocryphos canones, ut nsenias sacris canonibus
tamen testimoniis ab antiquis aucloribus prolatis .admistas, seu ut:spuria canonum vitulamina.abunde
nbique fere consentiens, multa a posterioribus, refellit in capitibus 10, II, 12, etc, opusculi;quod
nempe a canonum collectovibus, niniium depravala, inscribitur Gombrrhianus. Ubi diserte probat nequo
PATBOL.XCIX. 29
933 DE TiiEOD. POENIT.REC. ET VET. TESTIMONIA. 808
ThcoJori essc, neque ad canones conciliorum ullo A rttm; aliler, liic; aliler titulantur illic. Et dum unum .
modo jiertinere bis scilicet verbis : « Hoecautem de habere non merenlur auclorem,omnem perdunt sine
qtiibus loquimur, spuria cationumvitulamina eta sa- dubio auctorilatem. Quse enim sub tot mcertis ati-
cris conciliisrioscunlur exclusa, et a decretis Patrum ctoribus nulant, nullum certa auctovilate confir-
omnino probanlur extranea. Sequitur ergo ut nequa- mant.» Quseomnia, et alia hujusmodi Patrum edictis
quam inter canones habeantur, qusenec decretalibus decrelalibus et sacris canonibus opposiia , longe
Patruffi edictis, nec a sacris videntur prodire conci- abesse a duobus nostris exemplavibus Pcenitentialis
Jiis. Quidquid enim inter species non annumeratur, Theodori, in nolis noslvis satis superque proba-
a genere procul dubio alienum esse decernitur. Quod virr.us.
si nomen aucloris inquiritur, certum non valet dici, Ad exponendam ecclesiaslicani disciplinam quoein
«juia non poteral in vaviis codicibus uniformiter in- supevioribus monumentjs proposita est, exhibemus
Veniri. Alibi enim scribitur-, Theodorusdicii; alibi, proeclara alia monumenla ex inullis codicibus m.^s.
Pamitentialis Romanus dicit, alibi Canones aposiolo- selecla, de quibus suo prsefamur loco.
DE PffiNITEWTIALI TIIEODOSI
VETERUM ET RECENTIORUM SCRIPTORUM TESTIMONiA.
;
INDEK'.
VETERUM ECCLESIASTICiE DISCIPLINiE
MONUMENTORUM ;'-'
a editionis D. PETIT coniinenixtr-.
Quw in duobus voluminibus
THEODORI
SANCTISSIMIAC DOCTISSIMIARCHIEPISCOPlCANTUARIENSIS
FOENITENTIALE' a.
« Theod. capit. 20, t. IX Spicileg. 1 Hierarch. Eccles. cap. 7; Theod, cap. 56, t. IX
b Innocent. papa I :in epist, 2, cap. 6; episl. i, Spicileg.; resp. 3 Greg. III, ep. 1, ad Bonifacium;
cap. 2; epist. 22, cap. 2; ep. 25; cap. 6. Burch. 1. m, c. 65; Ivo p. m, c. 67, ex dictis Dio-
c Greg. Naz. in orat. 39. nvsii Areopagitse.
ATheod. caji. 4. m S. Aug. Enchirid. cap. 10, el lib. de cura pro
« Burch. 1. iv, cap. 94, ex concil. Beluac, c. 8. mortuis gerenda, cap. 4; Amalariuslib. iv, .c. 42;
t Buvch.1. iv, c. 26, ex concil. Mogunt., c. 2; de consecralione dist. 1, visum, ex conc. Cabi-
Ivo p. i, c. 218, ex decvelisHygini papoe,cap. 10, lon. II, c. 59.
de consecrat,, dist. 4, in calechismo. E Burcb. 1. viii, c. 80, ex conc. Mogunt., cap. 18.
s Burch. 1. iv, c. 28, ex conc. Mognr.t., c. 2; ">Theod. cap. 46, t. IX Soicileg; V. Pcenil. cmh
Ivo p. i, c. 220, de Consecral., disl, 4, c. in ba- cap. collatum.
ptismo. . P V. epist. Agalhonis pp. ad Ethelredum regem
k Theod. cap. 86, t. IX Spicileg.; C. M. Capitul. ^lerciorum et Theodorum arch. Cap. Theod.. 47,
1. vi, c. 92; Burch. 1. iv, c. 95. t. IX Spicileg; Burch. 1. VIII, c, . 87, ex conc. Mo-
i Theod. cap. 90, t. IX Spicileg. gunt., c. 10.
i Cap. 19 Theod., t. IX Spicileg. i Theod. cap. 48. \. Pmnit. cum capp. 'Tlieod*m
* Tteod. cap. 09, t. IX Spicileg. Spicil. ed. collatum. Burch. 1. m, c. 28. - '•
951 TIIEODORIARCHIEP. CANTUARIENSIS 932
[Al:, cum consensu amboruni], [Al. add., si quis vult jA cunt, ipsos infirmos visitari debeve [.4/. add. et csa-
nionasteriuni sutiffi in alitun loctim ponere] et di- levos infirmos], sictit Doriiinttspreecipi:t(il/aHA. xxv,
.miittatin priorem locum presbyterum ad miriisteria 45). Groecicarnes morticinorum non dant porcis;
ecclesise. Non licet viris feminas habere raonachas, pelles tamen ad calceamenta, et lanam, et cornua
neqtie feminis viros, tamen non destruamus illud, accipere licet non ad aliquod sanctum [AL, vel coria
quod consuetudo est in hac terva. a Monacho non et calceamenta licent, et lana et cornua accipi, nori
licet votum vovere sine consensu abbalis : Sin mi- in aliquo sancto]. Lavacrumcapitis [Al. add. Potest
nus, frangendumest. Abbas si habuerit monachum, esse] ia Dominicajet in t lixivia pedes lavare licetr
quem elegit [Al. add., dignum debet dare, si necesse sed consuetudo Romanoruffinon est beec lavatio
est. Puevo non licet etiam nubere, prolato ante mo pedum,
nachi voto. Si quis monachus, quem elegerit, etc.] CAPUTIX,
congregatio, ut ordinel eum in gradu presbylerii, DePascha communicalioneScotorum el Britonum, qufin
non debet dimittere priorem conversalionemsuam. et lonsura calholicmnonsunt [Al., catlwHci'
Si aulera postea inventus fuerit ut superbus, vel nonsunt] adunatiEcclesitVi
i Quiovdinati sunt Scolovumvel Britonum episco-
otiosus [AL, vitiosus], et in meliori gradu priovem ,
vilam quseral; deponalur : et in uitimuni locum B ; pi qui in Pascha vcl tonsura calholicoenonsuntadu-
constitutus satisfactione emendet. In poteslale et nati Ecclesiee,ilevum a calholico episcopo roanus
liberlate monaslerii est susceptioinlirmorum in mO- imposilione confirmentur. [Al. add. Similiter et ec-.
nasterio. ln libertate quoque monaslerii estb lavandi clesioKqueenbipsis episcopis ordinantur, aquaexor-;
cizata aspergantur, et aliqua collectione confirriienr.
pedes laicorum; nisi in coenaDomihi non coguntur.
•* Nec.libertas monasterii est poeriilenliam seeculari- tur.] Licentiam quoque non habemuseis poscentibus
bus d judicare, quia-propvieclericorum est. chrisma vel eiichavistiam dare, nisi ante confessi
fuerinlveUe nobiscum esse in unilate Ecclesise"," Et
CAPUT'VII.
De ri.u tiiulierum in ecclesia, vel motlasterw. qui exeorumsimililevgente, vel quicunque de bapfis-
• Mulieresnon velenl altare decorporali: nec obla- roo suo dubitaveril, baptizetur.
tiones siiper altare, neque caliceni jionanl: iieque CAPUTX.
stent inter ordinatos in ecclesia : neque in convivio Devexalisa diabolo, et de iis qui se occidunt.
sedeantinter sacerdotes. Mulieri non est licilum ali- Si homo vexatus esl a diabolo, et nescit aliquid
cui poenitenliam dave, quia in canone nulli licitwn nisi ubique discurrere, el occidit semelipsum qua-
est, nisi solis sacerdolibus. Mulierespossunt sub ni- (r cunque causa, k prodest ul oveiuv pro eo, si anle
gro velamine [Al. add. ut Basilius judicavit] sacri- religiosus erat : si pro desperalione, autpro timore
ficium accipere, aKquo,aut pro causis igriotissDeo relinquamushoc j'u-
t Mulier potest oblaliones faeere secundum Groe- dicium,et non ausi sumns ovare pro illo. Qui se occi-
cos, non secundumRomanos. derit propvia voluritaie,l missas pro eo facere notili-
CAPUT VIII. cet, sed tanlum oraveel eleemosynaslavgivi."1Si quis
De moribiisGrmcorumet Rbmanbrunt, subita lentatiorie niente sua exciderit, vel pev insa-
In Dominica Greeciet Romariinon navigant, nec fciamSeipsumoccidevit,quidampvo eomissasfaciunt.
cquitant : non panem faciunt, rieque in curru per* CAPUTXI.
gunt, nisi ad ecclesiam lantum : nec balneant se. De qumstionibusconjiigiorum.
Groeciliori scribunt publice ; tamen pro riecessiiate " Qui in matvimoniosunt, tves noctes abslineant
seofsiim in domo scfibunt. Groeciel Romani dant se a communione,
antequam comriiunicent. Yivabs-
servis suis vestinienla, s et laborant sive Dominico tineat se ab uxove sua dies antepascha,
monachiservosnon quadragiiita
dic. Groecorum habent: Monacbi et in octavas Paschae : inde ait Apostolus, ut
usque
Roirianorum habent".In illa die ante nataie Domini Vacetisorationi Cor. Vn,
(I 5).
hora noria expleta missa, id est vigilia Dominimatt- 1 ° Muliertribus mensibusabstineat se a viro suo
ducant Romani: Groeci vero dicta vespere missa ante partum et post lempiis purgatio-
i>cmnant. De peste moftalitatis Grseciel Romani di- quoeconcepit,
nis, hoc est quadraginla diebus et noclibus, P sive
. n Burch.l, yiii, c. 42; Ivo p.vn, c. 52, causa 20, Hibevnensium ex lib, rcollect.,
q. b4, ex dictis Basilii, Monacho. cap. 6, a R. et cl,
D, Luca Acherioedit. in Spicileg. tom. IX,
Theod. cap. 58, t. IX Spicileg k Halilgar. 1. iy, c. 6; Raban, Poenitent.1, m, cap.
« Gonc. Tolet. xvn, c. 5; ConventusAquisgranen*
wissub LudovicoIV, c. 25, 6; Regino 1. -n de Eccl. Discijd., c. 92, ex coric,
d V. Theod. cap. 43, t. IX Spicileg. Brach., c. 15; v. c. Brach. i, c, 16; Burch, lib. xix,
c Burch. l.yili, c.84, ex conc. Rhemensi, praasen^ c. 130; 1. vn, c, 584.
I Rab. Poenit,
le Ludovicoimper., cap. 5. l.ln, cap. 6.
f Theod. cap. 28, t. IX Spicileg, mTheod. cap. 64, t. IX Spicileg,
IIBedade Remediis peccatorumcap. 10; Regind 1.
*_.Cap. 8, t. IX Spicileg.; lib. i Capilul., c. 81; i, c. 528, 529; Burch. 1. v, c. 22, ex conc. EUber.,
Regin, 1. i deEccl. Disciplin., c. 572, ex Capp. Ca- c. 5. -
roli Magni; Buvch.lib. n, cap. 82. 0 Pcenitent. Egberti Eborac. arch.
11Theod. cap. 25, t. IX Spicileg.
r-Burch. 1. xix c. 141, ex Theodoro;Ivo' p. xv, '
i.Ah.in cap. Theod. 29. c, 150, 151,
i Y. Bed..in notis et capitula selecta canonUrii
*35 POENITENTIALE, 934
masculum et femiuam genuevit. Mulieri quoque ii- A 16). ^ Si quis dimiseril gentilem uxorem post bap-
cet per omnia ante communicare, quando debet pa- tisnium, in potestate ejus erit eam haKer.e:yel non
rere. a Si cujus uxor fofnicata fueritilicetdimittere habere : simili modo si quis eorum bsptizatus erit,
eainel aliam accipere; boc est, si virdimiserit uxo- alter genlilis, sicut AjiostOlusdicitm-: Infidelis aulem
'reni suam propleri'oniicalionem,siprimafuevituxov, si discedii, discedat (I Cor, vn, 15). Ergo cnjus uxpv
iicitum est ut aliam accipiatuxovem : illa vcro sivo- infidelis et gentilis-,et non potest convevti, demute-
luevit pmniteve sna peccata post duos annos, alium tur [AL, dimittatur]. Si mulier discesseril a viro suo
accipiat virum. b Muiieri non Iicet viruffi dimittere, despicieriseura,et noIens'reverli,et recoriciliari viro,
licet sit fornicator [Al. add. nisi forle pro monasle- post quinque arinos n cum consensu episcopi aliaffi
rio] . Basilius lioc judicavit. Legitimura conjugiura accipCre liceat uxorem : si in captivitaie per Viiridu-
non licet separare sine conseiisu amborum, c potest cta redimi nonpolesli post annum aiteram aceipere,
tamen alter altevi licenliam dave accedeve ad servi- Itcm si in captivitate ductus ftierit vir ejus, qninque
tutem Dei in monasterio, d et sibinubere, si in priffio ainios exspectet: simililer auiem el mulier, si lalia
conjugio erat secundum Groecos; et tamen non est contigerint. Si igitur altersm duxevit uxorera, ° pvio-
canonicum;: sin tamen in.secundo evat, non licet rem de captivilate feversam accipiat, postericu^m
terllo e vivenleviro veluxore. Marilus si. ipse seip> B dimiltat: similiter auteffi illa, sicut Superius diximus,
suroin furto aut fornicatione servum facit, vel quo- si.talia contigerint, faciai. Si cujus uxoremr.hoslis
cunque peccato, muliersiprius nonhabuitGMjugium. absluleritj et ipse eam adipiscinon potesl,Iicetaliam
Jiabet potestatem post annum alterura accipere vi- tollere; melius esl sic faceve, quam fovnicari. S:i
rum. Diaebni autem relictse non lieel [AL, Bigamo iferum post lioccuxof illa yencvit ad eum, non debet
autem non Ucet]. Muliere morlua, licet vivo f post recipi [AL, add. ab eo], si aliam habet: sed il-Iatoi- ,
mensem alteram accipere : mortuo viro post annum lat aliura virum, si unura arite habtierit. Eadenrsen-
licet mulieri altevum toUere virum. Mulier si adulte- tenlia [Al. add., slat] de sefvistrausniarinis. P In
ra est, et vir ejus non vult babitare cum ea, si tertia propinquitate carnis licel nubere secundum
vult illa monasterhimintrare, quartam pavtem suse Groecos,sicut in lege scriptum est; in quirita securi-
heereditatis obtincat : si non vult, nihil habeat. dum Romanos, tamen in lertia non solvunl,- si post
Quaecunqne mulier adulterium pevpetraverit, in [AL,postquaro] factum fuevit. Ergo iri quinta gene-
potestate viri est, si velit reconciliari mulieri adul- _ratione'conjungantur. In.quavta si inyenti fuerint,
lerse. Sireconciliala in clero, non proficit "vindi- non separantur. In lertia tanien"propiiiquitate non
cta illius, ad propfium virum periinet. Yir et mu- r licet uxorem alterius accipere post obilum ej'Us.
Der in matrimonio si ille voluerit et illa noluerit, 1 jEqualitef vir conj'ungitur in matrimonio his qui
vel ille inlirroatus B seu. illa infirmata; tamea om- sibi consanguinei sunl, etuxoris sua; consanguineis
nino cura cnnsensu araborum separentur, Mulier11 post morleffi uxoris. Duo quoque fratres duas soro-
queevovit post mortem viri ejtis, lioti accipiat alte- res possinl habere : r el pater fiiiusipie, matrem et
rum: et mofluoillo,proevaricatrix si accipiat aliura, 'filiam. Marilus qui cum uxore sua dormierit, lavet
i iterumque nupta cum eo poenitentiamola-si implere se antequam iritret in ecclesiara.s Maritus non debet
vuit vola sua, in potestate viri ejuS ulruro impleat, uxorem suam nudam videre. Si quis nuptias habet
an non. Ergo unam licentiam dedit i Theodorus, quoe vel matrimonia non licita, lamen licitura esl escairi,
oonfessa esl vptum post undecim annos nubere cum quam habent, manducare, quia Prbjiheta dixit:
illo viro. El si quis iri ssecularihabitu volum voverit Domini esl terra et plenitudo ejus. * Si \ir et mulier
sine consensu episcopi, k ipse episcopus habel pole- conjunxerinl se in matrimonio, et postisa dixerit mu-
statem mutare sententiam ejus si vult. Legitimum lier de viro suo nou pos.se[Al. add., nufcerecriiriep];
conjugium sequaliter licet in die et nocte, sicut scri- Si quis poterit probare quod vemm sil, accipiat
ptum est: Tuus est dies, et tua esl nox(:Psal. LXXIII, aliuffi yirum. u Puellara desponsalam non licet pa-
» Theod. cap. 116, t. IX Spicileg.; concil. Com- D mTheod.
c, C. M. cap. 45, t. IX Spicileg.; IJurchavd. I.
pend. 8 ; Capitul. v, 1. c. 19; coticil. Tri- ix, c. 60.
buriense temporc Formosi papoe,c. 41- n Excerpt. Egb. Ebor. c. 122, canon Dicit; Re-
b Basiliusin epist. ad AmphUochirim,c. 9: concil. 1. II de EecI.DiscipI,, c. 124; Burch. 1. ix, c. 54.
c. 16. gino0
Comp., Excevpt. Egb. Ebov., c. 125, canon Dicit
c Capitul. C. M. 1. vi, c. 206. P Theod. cap. 84, t. IX Spicileg.; Eabanus?in
,d Theod. cap. 15, t. IX Spicil.; Excerpt. Ergberti epist, ad Humberlum epise.; Regino 1. ,ri de EccL
£borac.,c. 118,excan. African,; conc.; Comp, c. 13; 'Disclpl., cap. 200, ex epistola Rabaiii.
Regino l.iide Eccl. c.
Diseipl., 107, exdicfis Hieion. i Rahanus in epist. ad Kumbeftnm cpiscopuffi;
C<;apitiil.-C. M.l.vi,c. 316. '• .
f Excerpt. Egb. RegiriO1. n de Eccies. Discipl., cap. 200, ex ep^Ra-
Ebbr.,c. 116, Synodus dixit. bani, catisa q. 5, ex Fabiano.
* Theod. cap. 76, t. IX Spiciieg. ; Capitul. 1. vi, 1 Theod. 55,
cap.'75, Y. Poenit. cunfcap. et cattoa*
c.206.. collalum,
hPo3tiit.Rom., tit. 8. s;Theod. t.IX Spicileg
i Distinct, 24, c. Si vir. cap.
l Conc, Venrief. c. 17 ; Raban. \ ad
. ep. Heribald.,
i Theod. cap. 12, t. IX Spicileg. Yide notas. c. 29; Regino i. n, c. 32, 242, ex ep. Rabani lib.'vi*
iG.M.Capitul..l. 50.
1 Theod. cap. 15, v,e. t: IX Spicileg.; Burch41, jx, cap. 55^ Burcjh. 1. ix, c. 40,41 ; Tvo p. vin,,c. 70.
" Theod. cap. 102 ; 1. vi, cap, 91, C..M,; .BtirclN
c. 59, ex decreto Euiych. pp. 1. ix, 6. 40; Ivop.'vn,c. 40. v-"
935 THEODORIARCHIEP.CANTUARIENSIS 9:6
rentibus dare alii viro, nisi illa omnino resistal; ta- A pulo]; preelerea quadraginla ante Nalale Dominj,et
roeu ad monasteriumlicet ire, si voluerit. IUaautem post Pentecosten quadraginta dies [Add., noctet].
desponsata si non vult habitare cnm eo viro cui est De promissione sua laici non debent facere moram,
desponsata, a reddatur ei pecunia quam dedit, et quia mors non tardat. BServo Dei nullalenus licet
tertia pars addatur ; sin autem illa nolueril, perdat pugnare, mullorum licet sit consilio servorum Dei.
h Infans pro infante potest dari ad monasterium Deo,
pecuniam quampro illa dedit. Puella aulem tredecim
arinorum sui corporis polestatem habet. b Puer us- quamvis alium vovisset: taraen melius est votum
que ad quindecim annos sit in potestate patris sui. implere; similiter pecora i sequali pretio possunt
Tunc seipsttm potest monachum facere. Puella vero mulari, si necesse sit. Rex si alterius regis lerram
sexdecim vel septemdcciffi annorum , in potestate habet, potest donare pro anima sua. Inventio in via
parenlum. Posl autem hanc aetatem palri non licet tollenda est, i si inventus fuerit possessor, reddatur
filiam suam contra ejus voluntatem in matrimonium ei. Tributum ecclesioesit sicut est consuetudo pro-
dare. vincioe,id est, ne lanlum paupevesin decimis aut in
CAPUT XII. aliquibus rebus vim patiantuv, Decimasnon est legi-
De serris"ei ancillis. timum dave nisi, paupevibuset peregrinis. Pro reve-
Pater filium necessilale coactus potestatem habet B rentia regenerationis in albis Pentecostes oranduro
tradere in servilium sejitem annos; deinde sine vo- est, in quinquagesimaoratur. Oratio polest sub ve-
luntate filii Hcentiamtradendi non habel. Homotre- lamine esse,""cum necessitas cogit. Qui pro hornine
deciimannorum seipsum potest facere servum. Non roovtuoj'ejunat, seipsum adjuvat. De morluo aulera
licel homini servo tollere pecuniara,quam ipse acqui- Dei solius est notilia. ^ Ijifirmislicet omni hora ei-
sivit. c Si servum et anciUamdominus amborum in buin' el potum sumere, quando desiderant vel pos-
matriraonium conjunxit, poslea liberato servo vel suut, si opporlune possunt.
anciila, si non polesl redimi quse in servilio est, li-
CAPUT XIV
bero licet ingenuam conjungere. d Si quis liber an-
cillam in malvimonioacceperit, non habeal licentiam De recoriciliationei
dimiltere, si ante cum consensu amborum conjuncli Romani reconciliant hominem intra absideia;
. sunt. Si proegnantemquis libcrara comparat, e liber Grseci nolunt. Reconcilialio poenitentium in cceria
est ex ea generatus. Qui ancillam proegnantemmu- Domini tantum est ab episcopo,et consunimata poe-
lierem liberal, quem generat est servus. nitentia. l Si vero episcopn diflicilesit, presbytero
CAPUT XIII. - potest necessitalis causa prsebere potestatem, utim-
De diversis quwslionibuSi C pleat. Reconciliatioinhacprovincia non est, quiaet
1 Jejunia legitima tria sunt in anno [AL, pro po- .
puJilicapoenitentianon est.
» Capitul. C. M. 1. Vi, c. 25. 8 Theod. cap. 59 ; t. IX Spicileg,
bTheod. capit. 86,, 116, 118, t., IX Spici.eg. ; b Cap. 42. Yide notas.
conc. Tolet. x, c. 6 ; Excerpt. Egb. Eborac, c. 90, 1 Tbeod. cap. 22, t. IX Spicileg.; Bttrch. 1, vm,
91 ; 1. l Capit., c. 46 et c. 115 ; Regin. 1. n, c. 177 ; c. 6.
Burch. 1. 8, c. 18. i V. Aug. serm. dc verbis Apost. c. 6.
c Theod. cap. 71, t. IX Spicileg.; Excerpl. Egb. t Burcri. 1. xvm, c, 20; lvo p, 15, c, 42; ex
Ebor. c. 124, canon Dicit. Burch, L.ix, c. 19. cong".M og. c. 20.
d Ex conc. Matiscensi,Capilul. 1. vi, c. 94. 1 Halitg. in pvsefat.Pcenit. Rom.; Rcgino 1.1 de
• Al. cap. Theod. 74, t. IX Spicil.
f Theod. cap. I„9, t. IX Spicileg.; 1.yi Canilul., Eccl. Discipl., cap. 296, constituliones Edmundi
avch. Cantuariensis, c. 12.
C. 184.
CAPITULA THEODORI
Quibus, inquit Theodoms, statim protulijeumdera I) servemus Dominica post decMam quartam lunant
librum canonum, et ex eodem libro decem capitula, • primi mensis.
quae per loca notaveram: quia maxime nobis ne- II. De episcopts
eessaria sciebam, illis coram ostendi, et ut haec di-
ligentius ab omnibus susciperentur, rogavi. h Ut nullus episcoporum parochiam alterius inva-
I. De Pascha dat, sed contentus sit gubernatione creditae sihi
a Ut sanctum diem Paschae in commune omnes plebis.
a Conc.Arel. i, c 1; decretum conc. NicaM.
* Euseb., lib.mdeVita Apud deSyriodis; Theodoret.,1. i Hist.,c. 8; Vid, can. sub
Constantini, cap. 18;Athanas., noMne apbst. 7. .....-'
b Conc Anlioch., c. 3
«KS POENITENTIALE.—'CAPITULA. 954
-' HI. -Demonasleriis. A bilionem: omnes agnoscant tempus et ordinem coni
a Ut quseque monasteria Deo conseerata nuUi epi- secrationis suse.
scoporum liceat ea in aliquo inquietare, nec quid- IX. De episcoporumnumero.
b In commune tractatum est ut plures episcopi
qnam de eorum rebus violenter abstrahere.
IV. De monachis. crescente numero fideliumaugerentur; sed de hac re
i>Ut monachi c non migrent de loco ad locum, hoc ad prsesens silemus.
est, de raonasterio adinonasterium, nisi per dimis- X. De conjugio. . .
sionem proprii abbatis, sed in ea permaneant obe- » Pro conjugiis, ut nulli liceat nisi legitimum ha-
dientia, quam tempore suae conversionis promise- bere connubium. Nullus incestum faciat. NuUuscon-
runt. jugem propriam, nisi, ut sanctum Evangelium docet,
V. De clericis. fornicafionis causarelinquat. Quod si quisquam pro-
d Ut nuUus clericorum relinquens propfium epi- priam expulerit conjugem Iegitimo sibi matrimonio
scopfim, passim quolibet discurrat: neque aUcubi conjunctam, si Chrislianus esse recte voluerit, nulli
veniens absque commendatitiis Utteris sui proesulis altevi copulelur; sed ita permaneat, aut proprise re-
et noluit concilietur uxori. ; '
suscipiatur. Quod si semel susceptus est,
invitatus redire, et susceptor, et is qui susceptus B- . His ilaque capitulis, ut persequitur Theodorus; io
est excommunicationi subjacebit. commune tractatis ac diflinitis, ut nullum deinceps
VI.De episcopiset clericis peregrinis. ab aliquo nostrum orialur contentionis scandaliam,
e Ut episcopi atque clerici peregrini conlenti sint aut alia proe aliis divulgarentur, placuit ut quaeque
diffinila sunt, unusquisque noslrum manus propvisa
hospitalitatis munere oblato, nullique eorum liceat
subscriptione confirmaret. Quam sentenliam diflini-
uUumofficium sacerdotale absque permissu episcopi tioni.sTitillo notario scribendam
dictayi, Actura in
in cujus parochia esse cognoscitur, agere mense et indictione suprascriptis. Quisquis igilur
VII. De synodis. contra hanc sententiaro juxta decrela canonwn,
f Ut bis in anno synodus congregetur: sed quia nostra etiam consensione ac subscriptione manus
diversaecausae impediunt, placuit oranibus in com- nostrse confirmatam quoquo modo venire eamque
muue, ut Kaleudis Augusti in loco qui appellalur Clo- infringere lentaverit, noverit se ab omni officio sa-
feshootli semelin anno congregetur. cerdotali et nostra societate separandum. Divina vos
VUI.De episcoporumprimatu. gralia in nnitate sanctaeEcclesipssucevivenles custo-
s Ut nullus episcopbrum se preeferat alteri per am- diat incolumes.
p
a Conc Ilerd., c 3. * c. 5;cod. Eccles. Afric.,c 71; cone. Toletanumi,'«,'
h Concil. Chalced., c. 4; conc Andegavense, c 8; 12; conc Andegavense, c 1; conc Epaonense, c.
conc Yeneticum, c 6; conc. Agathense, c 27, 38; 6; conc Yalent., c 5; conc. Tolet. n, c. 2.
conc Aurel. i, c 19; conc Turon. n, c. 15. e Synbdus S. Patricii, c 30. Citat. CapituL I. vi,
~ c Hic
Vulgolegitur in edilis Ut ephcopi monachi. c. 86.
Quod rectius abest a duobus codicibus optimis bi- f Conc. Nicsenum, c 5, et pluves alii eanones ex
bliolheeaeThuanae, et ab altero antiquissimo quem conc. Nicseno.
vir doctissimusChiffletiusS. J. mecum communica- e Concil. Milevit. n, c 13,14; in integro codice
vit, atque etiam ab excerptis Egberti Ebor. arch. cap. Ecclesiae Africanae, c. 86; ex conc. Afric, c, 53;
66, ubi sic : Theodorus dicit: Monachi non migrent conc Carth., n, 19, sub Aurelio episcopo; conc. Aga-
de loco,elc. Etenim alioquin, hoc capilulum cura thense, c 23.
nullo canone cujusquam synodi praecedentis consen- t Conc Carth. n, c 5. ,
tiret. i Conc Milevit., c. 17; Innocent. I ep. ad Exu-
d Conc. Arelat. i, c. 21; conc. Nicaenum, c 15, perium episcopum, c. 6. — Cilat. lib. vi CapituL,
16; conc. Anliochenum, c. 3; conc Laodic, c 41, c.87.
42; can. suh nomine apost. 14; conc. Carlh. iv,
CAP.VI. EXCA.P.VII.
« Qui bis baplizati sunt ignorantes, non indigent h Qui operantur in die Dominico, Graeci
prima
pcenitentia, nisi quod Secundum canones non pos- vice arguunt, secunda toUunt aliquid, tertia vice
sunt ordinari, fiisi pro magna necessitate. Qui vero tertiam partem de rebus, et vapulant, vel septem
non ignorant, quasi iterum Christum crucifixerunt, diebus poeniteant.
pceniteant septem annis, quarta feria, et sexla feria, EXCAP.IX.
et tribus quadragesimis. Ecclesiam licet ponere in alio.loco si necesse sit,
a Rurch., I. iv, c. 51; Ivo, p. i, c. 145;JGr. de b Vid. notas ad Pojnif. Th., de opere quod inter-
Cons.,dist. 4, c Quibus. dicitur.
' 956
9J5 THEOPQRI ARCHIEP, CANTUARIENSIS
et tunc debet iterum sacrificari, nec tantum sancta £A CAP.XLI. :'
aquaaspergi. h Sacerdos tangendo mulierem CoinquinatuSi 40
CAP.XII. diebus poeniteat.
Graeciomni Dominica die communicant, sive cle- EXCAP.XLIV.
sive laiei, et qui tribus Dominicis non commu- Maritusnon debet uxorem suam nttdam.vid,ere.;
. CAP.L.
nicaverint, excommunicentur. Romani sMUiter com- i Qui acceperit sacrificiunx post cibum, seplem
municant qui volunt, qui autem noluerint, non ex-
communicentur. a Poenitentes vero secundum cano- diebus in judicio episcQpornro»
nes noo debent communicare ante consummationem PAP. LI.
i Qui occjderit mpnachum vel clericum arma re-.
ptenitentiee. Theodorus dicit: Nos vero per miseri-
et Domino serviat, vel septem annis pge.r
cbrdiam post annum vel sex menses licentiam da- linquat, niteat.
mns. Una pcenitentia est viduaeet puellae; majorem CAP.LII.
meruit, quae virum habet, si fornicationis crimen k Qui episcopuiri vel presbyterum occiderit, regi
commiserit. dimittendus est ad judicium.
CAP.xrv CAP.LIII.
b Rigamus poeniteat primo anno, quarta feria et' ^=- ' i Si laicus alterum odii meditatione occideril, si
sexta feria; et itt quadragesimis tribus abstineatse a rion vult arma relinquere , pteniteat septem annis
carnibus, et separetur, sinecarne; si per iram subitam, tribus annis.;si
CAP.xvi. autem casu vel eventu, uno anno.
Inprimo conj"ugiodebet presbyter missam agere, GAP.LIY.
et benedicere ambos : et poslea abstineant se ab ec- m Pecunia ecclesiee fnrata, siye;raptar, reddatut
clesia triginta diebus; quibus peraclis poenifeant 15 quadruplum; populari, dupljciter
diebus, et vacent orationi, et poslea communicent CAR.LV.
cum oblatione. Si quis fornicaverit cum yirgme, uno anno pde-
CAP.XVII. niteat: Si cum maritata , tribus annis; unum mte-
Ingenuus cum ingenua conjungi debet. grunij drios alips 40 dies poeniteat.
CAP.XVIII CAP.LVH.
' Si quis maritus votum Dominohabet virginilatis n Mulier quae se fornicationis amore ad alteram
adjungitur uxori, postea non dimittat uxoreffi, sed conjunxerit, septem annis pceniteat. Sic et alia quae
pceniteat tribus annis. Yota stulta frangenda sunt et Q ° semen viri sui, miscens cibo, ut inde plus ejus
importabilia. Mulier non debet vovere sine licentia aaaoreffi suscipiat.
yiri sui; sed si yoverit, dimitti potest. CAP.LVIII.
CAP.xxxi. Saqrata virgo fornieans, septem annis poeniteat.
d Animalia coitu hominibus commixta occidantur, CAP.LIX.
p Qui hpmicidium vel furtum commiserit, et non
et caines canibus projiciantur; et ubi dubium est,
non comedenda. composuit illis quibus nocuit, qtiando confesstia
fuerit episcopis vel presbylero peccala sua,debet
CAP.XXXII, illis aut propria reddere , vel comppnere; si vero
^lnuno altari duas facere missas, conceditur : nen habuerit subslantiaro unde componere potest,.
et ille qui prius manducare probatur, ad osculum vel nescierit quibus rioeuit, poenitentia plus augetur..
non permittitur. CAP.LX.
CAP.xxxiv. <iQui cibum imniolatum comederit, deinde con-
Infantes monasterii qnatuordecim annis carnem fessus fuerit, sacerdos considecet persQnam,-in:qua
manducant. aetate contigit; et ita auctoritas sacerdotalis circa
CAP.XXXV. jj infirmum moderetur. CAP.LXI.-
f Confessio Deo soli, si necesse est, agi Ucet.
r Mulier quae sobolem necaverit, septem annis
CAP-XL.
* Qui cum sorore fornicatur, quatuordecim annisi pGeniteat,
" ' "
CAP.LXII. ;
poeniteat. Laicus si de monasterio 'monachorum furtim dis-
a Yid. Excerpt. EgbertiEbor., c. 39. i Reda, de Remed. peccat., c 15; C. M. Capitul.
1 Yid. conc Neocaesar., c. 7; conc. Laod., c. 1;I lib. vi, c. 9; Grat. 17, q. 4, c. Qui.
S. Rasil. ep> ad Affiphib., c. 4. k Vid. Greg. IH Judicia, c. 1.
« Pcenit. Rom., tit. 8,, cap. 11; Grat. dist. 27, e,„, * Red., de Remed, peccal., c. 15.
: Si vir ai Reda, de.Rem. pecc,c 2.
d Capitul. lib. vi, c. 206. 11Poenit. Rom. tit. 3, c 15; Red. de Remed.
e Prior pars ex Poenit. Theod., cod. S. Germ. Rurch. lib. xvn, c 27; lvo, p. 9^.0. 85,
f Ivo, p. XHI,c 135; Rurch., lib. xix, Q. 146. pecc;
0 Burch. lib. xix, c 91.
B Poenit. Rom., tit. 3, c. 30. - p C. M. .Capitul.lib. ni, c 20,
aCap. 22et27. 3'Capitul. 68, lib. v.
1 Ivo, p. n, c. 45, ex Eutyehiano. f Pcenit. Rom., tit. 1, c. 26.
957 POENITENTIALE, "^- CAPITULACOLLECTAEX FRAGM. 958
cesserit, aut intret nionasterium Domino servire , ' A CAP.xciv.
aut humanum subeat a. , 8 Si quis episcopus vel presbyter fracta oblalione
""'''. CAP.LXV. non communicaverit, dicat ratiOnabilem causam ;
i Qui per jussionem domini sui occiderit homi- sin aliud, deponatur.
nem, dies 40 jejunet. CAP.xcv.
CAP.LXVI. k Omnes fideles qui ingrediuntur ecclesiam ac
Ante natalem Domini nostri Jesu Christi, Graeci "sanctam oblationem non prsesurount, nec percipiunt-
sera et Lalini nona hora missas celebrant. sacrificium , cum convenit privari commuriione^
CAP.LXX. CAP.xcvi,
Qui pecuniam in praedamduxerit, tertiam. partem Episcopus non exeat ad aliam parochiam, et suMi
eroget, et 40 dies jejunet. relinquat; nisi episcopusmullorum jndicio et maxime
CAP.LXXIII. supphcalione perficiat i.
c Qui dMiserit uxorem suam alteri conjungens, CAP.xcvn.
septem annis poeniteat. i Eunuchus si per insidias homMim faetus est,
CAP,LXXV vel si in persecutibne ejus amputata sunt virilia, vel
Patri et flliomatrem et flliara licet iri matrimonio B si ita factus estnatus, et est dignus, efflciaturepisco-
' pus. Si quis amputaverit sibimetipsisVirUia,omnino
habere.
CAP,LXXVII. rion potest esse clericus. Si quis post gradum ampu-
d MuUersponte pefdens partum suum , si ante 40 taverit virilia, omnino damnetur. Si quis semetipsum
dies conceptionis,annumunumpoenileat,si veropost, absciderit, tfibus aroriscommunioneprivetur.
' CAP.xcix.
tfes annos poeniteat. k Nullus per pecuniam obtineat gradum: sin vero,
EX CAP.LXXX.
Similiter quae ab ipsis supradictis consecratur , Ct ipse, et ordinator ejus omnibus modis a cbtiimu-
exoreizata et niorie projicientur.
aqua asperganlur, aliqua collectione CAP.ci.
confirmentur.
CAP.LXXXVIII. Qui carnes immundas manducavennt, et olera
quse cum came coquuntur, cessare oportet a mi-
Presbyter si viam ambulaverit, el occurrens tiiu- :nfeterio.
Uer rogans eum fifiumsuum infirmumbaptizari, ipse CAP.cvi.
pro itineris sui festinatione neglexerit; quicunque 1 Episcopus, presbyter , diacon.usconfileri deKfil
etiam praesumpserit in proyincia sua propria, aut /j pjeccalumsuuni. ConfessioDeo soli, si necesse egt
"aliena, vel ubicunque inventa fuerit qui coinmenda- agi licet.
' CAP.CVII.
tum sibi infirmum non vMt baptizare, et sic sine
. baptismo morietur , deponalur. SMUiter autem si ^Dseraonium suslinenti licetpetras etolera habert
jbominemocciderit, aut fornicationein fecerit, depo- sine incanlatione.
CAP.CVIII.
natur. n Perj'ures tribus annis poeniteant. Sodomita3se-
CAP.xci.
. *.Qui duxerit viduam in uxorem sibi velpost ba- ptera annis; molles uno airoo.
ptismum, sive ante baptismum, non polest esse CAP.cxiv.
0 Stando orandum pro reverentia Dei.
presbyter.
CAP.xcn. EXCAP.DLTIMO.
f Noncommunicet yir cum uxore sua_,adultefa , p Basilius judicavit puevis licentiam nubere ante
similiter et uxor cum adultero viro non ineat pacero sexdecim annos, si abslmere non potuerint, quara-
-«ommunicationis. vis monachi fuissent.
a Deesthic aliquid; snppleri potest ex Capitul.61, » Proficiat. \id. concil. Antioch., c. 3.
lib. iv. '''-.
b PoMt. RomT,tit. 1, c 17. j).; i Canon. sub
• " nomine
" " ap., ; ' c""21,
''"" 22,
'"" 23,24 ; conc
Nic, c 1.
t Pcenitent. Rom., tit. c
5, 20.' k_Can. sub nomine ap. 30.
a Deda, de Remed. pecc, c 3. 1 Gregorii III Jridicia, c. 30.
e Egb. Excerp. 31. m Ivb, p. xi, c 75, ex dicfis Hieronymi.
f Summaesto, si quis 32, q. 1, ex Theod. Poenit. . ° Poenit. Rbm., tit. 2, c. 4>" ••-•
6 Can.sub noraine ap. 9. 0 Yid. Tert., de Corona mil., c 9, et lib. de Orat.
h Can. siib nom. apost-, e. 14; concil. Anlioch., P Yid. Reg., interrog.
C. 2; coiici!.Bfachafense ii, c. 83. " : 7, et< adinter. 15, in regulis
fusius disputatis.
FRAGMENTA EX CANONIBUS.
I. gasti, hoc est, de illa femina, quoemenstruum san-
Ex carionibusa Garsia Loaisa collectis sub titulo guinem suum immiscuit cibb vel potui, et dedit
ConciliorutnToietanorutn. viro suo ut comederet, et de illa qucesemen viri sui
• CAP.XVII.— a De his etiam super quibus.interroj in potu
bibit, et de ea quse testam hominis combus_--
» Regino, 1. n, c 362; Bu.rch., lib. xix, c. 132,
QKO THEODORIARCHIEP. CANTUARIENSIS 960
sit igni, et viro suo dedit pro infirmitate vitanda , 1i grent deloco ad locum; sed m ea permaneant obe-
quali pcenitentia sint pleclendae : ut nobis videtur , dientia, quam tempore suse conversionis proMse-
tali sententia sunt feriendae, sicut magi et arioli, quia runl.
magicam artem exercuisse noscuntur. Nam de his HI.
qui magicam artem exercuisse noscuntur, et augu- Ex Ven. Bedm canonibusad remedia peccatorum.
ria attendunt, et divinationes observant, Theodori Ex CAP. VIII. Theodorus dixit. Monachus fa-
d
archiepiscopi genlis Anglorum conslitutiones habe- ciens fornicalionem, et non inveniens, annum
mus, in quibus scriptum est. a Qui immolat daemo- unum poenileat et dimidium. Ilem monachus faciens
jiiis in minimis, unum annum poeniteat. Qui vero in cum puella, sex annos poenileat.
magnis, decem annis pceniteat. Rabanus eadem citat IV.
ex constitutionibus Theodori, sed qum itjlegra sic re- Ex capilulis selectis canonum Hibcrnensium, qum
prmsentat in epislola ad Heribaldum. R, D. Lucas Acheriusedidit in Spicileg. tom. IX.
Theodori avchiepiscopi gentis Anglorum consti- LIB. LII, CAP.14. — De morticinis suibus, <etde
tutiones habemus, in quibus scriptum est : Qui im- animalibus sanguinem humanum sumentibus, et de
molat dsemoniisin minimis unum annum poenileat.! carnibus comestisa lupis ; de piscibus et strangulatis
Qui vero in magnis, decem annos poeniteat. h Mulier animalibus ; de comeslisab accipitre, et de equo.—
si qua ponit filiam suam supra tectum vel in fovna- Tlwodorusepiscopusdicit: "Grsecicarnem morticinam
cem pro sanitate febris, septem annos poeniteat. non dant porcis suis. e Pelles vero morlicinorum ad
« Qui ardere fecit grana ubi morluus est homo pro calceamenta et lanam et cornua licent accipi; sed
sanitate viventium et domus , quinque annos poeni- non in sanctum aliquid. Tamen si casu porci come-
teat. Si roulier incantaliones vel divinaliones fecerit, dant carnem niorlicinorum, aut sanguinem hominis,
unura annum veltres quadragesimas vel quadraginta non abjiciendos credimus; nec gaUinas aequali
dies juxta qualitatem culpaepoenileat. Vide quoque Tiiodo. Animalia quae a lupis, sive canibus consu-
Rab. lib. in de pmnilenliumsatisfaclione, cap. 48. muntur, non comedenda, nisi porcis projiciantur et
II- canibus ; nec cervus, nec aper, si mortui inventi
: Ex
excerptionibus Egberti Eboracensis archiepiscopi. fuerint; pisces autem licent, "qui alterius naturae
CAP. LVI. —- Theodorus dicit: Statutum ut sine sunt. Aves et animalia csetera, si in retibus slran-
auctoritate vel consensu episcoporum presbyteri in gulentur, non sunt comedenda. Paulus enim ait:
quibuslibet ecclesiis non conslituantur, nec iade ex- Abstinetevos a suffocato sanguine, et ab idololatria
pellantur, et si quis hoc facere lentaverit, synodali £( (Act. xxi,.25). Similiter ab accipitre mortua. Equmn
sententia feriatur. non prohibent: tamen consueludo non est come-
CAP. LXVI. Theodorus dicit. Monachi non mi- dere.
» Regino, lib. n, c 360, 361; Burch., lib. x, c 13. d Qumrens, in Poenit. anliquo Andeg., et in cod.
11Bedaecan. ad retnedia peccalorutn, c 11. ms. viri cl. Ant. domini d'eHrouval.
c Regino, Iib. n, cap. 557; Burch., lib. x, cap. 24. e Ivo, p. xrv, c. 97, ex Poenit. Th.
'
- . FRAGMENTA
EX COLLEGTORIBUS CANONUM.
TITULI CAPITDM
CAPITULA QUJEDAM
A. JR. ac doctissimo D. Luca JJacherio edita Spicil. tomo IX, cum Pomilentiali Theodori
collala et emendata.
In capilulis Theodori legilur cap. vm. Laborant In cap, XLVIII. Et dinnltat in pviore loco presbyte-
exceplo Dominico die. In PmnUetuiali: Et laborant rum. In Pmnit. El dimiltal in priorem locuin.
sive Dominicodie. Vide notas. J?i cap. LXXIV.Si praegnantem mulierein compar
In cnp. XIII.In terlia provicinitale provinciaeear- rat aliquis pvius liberam, libev est; qui genevatus
nis , secundum Graecos licet nubere. In Pmnit. In est, servus. In Pmnit. Siprsegnanlem mulierem quis
terlia propinquilate carnis. comparal, liber est ex ea generatus. Vide notas:
In eodem capituto : In terlia provincia non Ucet In cap. LXXVI.Ille infirmatus, si illa iiifivmata ,
uxorem alterius post obilura ejus habere. In Pomit. oranino consensu ambovum sepavenlui'. In PmnU.
In terlia lainen propiuquitate non licet. Yel ille infirmatus , seu illa infivroala, tamen liisi
In cap. xix. Et propinquis ejus oportet j'ejunave cum conseiisu ambovum non separcntur.
quinta die. In Pmnit. Et propinquos ejus oportet je- In cap. LXXXIX.Episcopus ct abbas hoffiiiiero
junare septem diebus. sceleratum servum possunt habere. In Pcenil. Homi-
In cap. XXIII.Simililer et pecora, si necesse est , nem scelerali sevvuin possunt habere. .
pro eo aequali. In Pmnit. Similiter pecora sequali In cap. xc. Ibique missas pro eis celebrare; deinde
pretio possunt mutari, si necesse sit. cum cantatione ad sepulturas. InPcenil. Deiudecuin
In cap. xxv. In Coena vero Domini incenditur in cantatione portare ad sepulturas.
Natale sanctorum pro reverentia diei. In Pmnit. In cap. cu. Desponsalampuellam non Ucet paren-
Incensura Domini incendatur in Natali sanctorura tibus tradere alicui, nisi illa omnino resistat; tamen
pro reverentia diei. ad monasterium licet. In.Pmnit. Puellam desponsa-
In cap. xxix. In illa die ante Natale Domiui,etc, TJtam non Iicet parentibus dare alii viro, nisi illa om-
manducant Romani; Graeei diclo vespere missara nino resistat: tamen ad roonasteriura licet ire , si
cantant. In Pmnit. Manducanl Romani; Graeci vero voluerit.
dicta vespere missa coenant. In cap. cx. QiirEvangeliura tantura legit, CCLPAM
In cap. XLII. Clericis nullatenns pugnare licet, super humerum poriit, non sicin caeterisiectioriibus.
nisi in multitudine aut consilio servorum Dei. In In Pmnit. Prcsbyter si responsoria Canlat in missa ,
Pmnit. Multorum licet sit consilio servoruin Dei. CAPPAM suam non toilat, sed evangeliuriiiegens sti-
Vide notas. per humeros ponat. • «
In cap. XLVI.Nec episcopus debet violeuter in Sic capitula qum vix intelligipglerani, ope velerutix
loco. JJI Pmnit. Nec episcopus debet violenter reli- codicumPmnit. ita emendantur , ui ex eis verus ae
nere abbatem in loco suo. cerlus sensus nunc facile deprehendatur. :'
983 THEODORIARCHIEP. CANTUARD3NSIS »84
PCENITENTIALE NOSTRUM
€uin quibusdam capitulis et canonibus ex' ipso Poenitentiali Theodori excerptis collatum,
unde colliguntur non solum variae lectiones , sed etiam auctoritates maximi momenti,
quibus ipsius Pcenitentialis veritas et. auctoritas comprobantur.
POENITENTIALETHEODORl
Collatum cum quibusdam testimoniis, quae ex eo deprompta latidantuv sub nominihus suppositis Hy-
gini papse, Fabiani, etc Alque hsec teotimonia cevto ac vero auclori Theodoro restituunlur.
Cum apud omnes viros doclos constet quaevulgo et alter gentflis, et sequi non vult, sicut dicit Apo-
laudantur ab aucloribus rccenlioribus sub nomini- xtoISs : Infidelis si discedit, discedat. Istud quoque
bus Hygini papae,Fabiani, Euiychiani, etc, esse sup- esl Theodori qui hmc subjungit: Simili modo, si quis
posita, et variis hincinde excevplis lestimoniis con- eorum baplizatus est, alter gentilis, etc.
texta; sufflcit ea quse pevtinent ad Theodorum, ipsi £ Decret., n p., caus. 55, q. 2, c. 3 : Afflriesin quinta
ut vero ac certo auctovi restituere, sicut jam plura generatione copulari possunt: in quarta si fuerint
aliis palvibus a vivis doctissimis restituta sunt. inventi, nori separentur. Iiem Fabianus papa : De
Grat. Decret., n p., caus. 27, q. 2, c. 27. Despon- propinquis qui ad aflinitatem per virum et uxoreni
satae puellae non prohibentur monaslcrium eligere. veriiunt, defuncta uxore vel viro, et quinla genera-
Probatur itidem auctorilate Eusebii papae dicentis : tione conjungantuv in quarta,si invenli fuerint, iion
Desponsatam puellam non licet parentibus alii viro separcnlur. In tevtia vero propinquitate non licel
tvadere : licet lamen illi monasterium eligere. Ilttid uxorem altevius accipere posl obitum ejus. ^Equaliler
esl desumptumex Pmnit. Tlieod., in quwstionibuscon- vir conjungaliir in matriinonio eis quos sibi consan-
jugiorum, ubi sic : Puellam desponsatam non licet guineoasunl, et uxovis suse consanguineis post mor-
parentibus, ctc. tem suae uxoris. Eadetn paulo post cilat sub nomine
Decret., n p., caus. 28, q. 1, c. 2 : ">In fidelis po- Julii papse in eadem caus. et qumst:, c 15. Sed ista
testate sit, post baptismum uxorem recipere, quam perlinent ad Theodorum qui sic in quwst. conjug.: In
ante dimiserat. Ex decreto Eulychiani papo?: Si quis tevlia pvopinquilate carnis licet nubere secundum
gentilisgentileni uxovem dimisevit ante bapiismum, Graecos,sicut in lege scriptum est; in quinta secun-
post baptismum in potestate ej'us evit eam habeve, D dum Romanos, tamen in tertia non solvunt, si posl
vel non habere. Hoc pertinet ad Theodorum qui ita faclum fuerit. Ergo in quinta generatione conjun-
in qua-slionibus conjug.: Si quis dimiserit geniilem gantur. Et sic de cmteris.
uxovem, etc £x quibus omnibus patet maximae auctorilatis
Apud Grat. sequitur c. 5 : Fidelis infidelerodisce- esse Poenitentiale Theoclovi,alque oplimum codiceni
denteni sequi non cogituv. Idem Eutychianus papa : ms. quo usi sumus.
Simili modo, si unus ex conjfigalis baptizatus est,
o Burch., 1. ix, c 59, 60.
989 CANONES SELECTI EX VET. CAN. COLLECT. — PRiEFATIO. 990
CANOINTES SELECTI
EX ANTIQUISSLMACODICIS HEROYALLIANICANONUMCOLLECTIONE.
DE
DOCTRINA ET DISCIPLIM
ECCLESIASTICA,
QVM m STJPERIORIBCS
MONUMENTIS
PROPOSITAEST.
PR.EFATIO.
Devita vel conversaiione gentili. C rem, Iicet laicus, duxit uxorem, sive anle
b Eadem cum brevilale exhibet hunc canonem sive post baptisinum, non admittatur baptismum, ad cleruro,
synodus n Arelat. can. 1. Quare licet minus accu- quia eodem vitio viietur exclusus. Iri baplismo
ratsevideanturhujusmodi interpretationes nontamen enim, > coeleraut supra. El ex cap. 6, post alia :
sunt contemnendoe, imo magna cum veneratione « Salis enim absurdum est, aliquem credere uxorem
suscipiendae sunt: quippe cum propter suani ve- ante baptisnmm acceptam, posl baptismuni non
tuslatem ab antiquis conciliisGallicauisauctoritatem computari: curo beneuictio quoe per sacerdotem sti-
accipiant. per nubeiues imponituv, non mateviam delinquendi
« Neocmsariensis.Prkca intevp. nec Dionys. nec dedisse, sed fovmam tenuisse legis a Deo antiquitus
Isidovi. insliluioedocealuv. »
d Epaonensis conciliic. 37. - B Hic canon desumplus est ex concilio Arausican?,
Hsc-Himerusab ed. tam diversus indicat diver- can. 25, sicutplures alii.
-__,£.
sum quoque esse aliovura canonumordinem. Quod ° V. cl. 3. Sivmondus in hunc locum obsevvat, in
vir cl. J. Sirmondus in aliis conciliis saepiusobser- vetusta collectione cod. Pithceani dici canonem 45
vat, et maxime observanduin esse docet, ut alia ma- concilii Avelatensis n.
joris momenli detegantur. p Huic canoni non inscvibituv numerus, et deest
* Concil. Aurel. m, c 7. in ed., nisi quis maluerit eum referve ad can. 18; qui
B In ed. expositionis causa quaedamadduntur. ita ex intevpvetatione Dionysii: « Si quis viduam
h In ed. : De ipsis quoque qui ordinandi sunt cte-.« aut ejectam acceperil, aut meretvicem, aut ancil-
^* lam , vel aliquam de iis quoe publicis
rici, regutari custodiatur studio. spectaculis
1 Suscepiojuxta anleriorescanones privelur, etc mancipanlur, non potest esse episcopus, autpresby-
ter, autdiaconus, aut ex eovum numevoqui ministerio
i Hic in ed. aliqua inserta sunt. sacro desevviunt. » Sed si is ipse est canon, manife-
k V. cL.J. Sirmondus : Qui tamen si pericutosam. stum est sicut ex cseterisaliis, Dionysianamintevpre-
Ita Lugdunensis et collectiones antiquae; at Pithcea- ialionera colleclorivixfuissenotam; acpvoindeCavoli
nus el Rhemensis ut vulgati: Qui si iii infirmitalem Magnitempovapvoecedeve,cuicum ejusexemplarobla-
deciderint. tum fuissetab Adriano papaI, deincepsDionysianailla
1 Exepislola Innocentiil adVictriciumepiscopum Grcecoruminterpretaflone perpetuo usi sunt Galli:.
Rothoinag., cap. 5 et 6. sicut de conciliis Gallicanis, sub Ludovico Pio impe-
n Qusecitantur ex epistola Zosimi, non amplius le- ratore, caeterisquesubspmientibus observat vir do-
ctissimus Christophorus"lustellus in praefatione de
guntur. Quocirca licet conjicere hanc epistolam, cujus vetere codice Canoiium Ecclesiaeuniversae, ejusque
fragmenlum refert collecliocod. IL, desiderari : nisi auclorilate.
quis forsan dixerit ista pertinere ad epistolas Inno-
ceniii I, ac pvaesenimepist. ad Yiclviciumepiscojium i Prisca interp. nec Dionys.nec Isidori.
Rothoroagensem,ubi sic cap. 5 : « Ut si quis mulie-
959 CANONES SELECTI EX VEf. CAN. COLLECT; 1000
Cflnon* Romanorum, mra 5 b. JK suis libertatem consequi minime potuerunt, ad fasti-
• Hos proeterea qui soecularemadepti polestatein , giuffi sacerdolii» provehi non audeant [Erfrf.,prove-
lnrjus [Ed., jus] sseculi exercuerunt negotia, immu- huntur]. Et quoffiodose probare posse Deo credun-
nes a peccato jesse non posse perspicuum est, Dum lur, qui dotoinis suis necdum probavi [Edd., se pro-
enim gladius exeritur, aiit judicium [Ed. add., con- bare] potuerunt? Duplex ilaque in hac parle realus
fertilr] injustum, auttormenta exercentur [Eti. add., est, quod et sacrum ministerium cOnsortii vilitate
pro necessitate causarura], aul ssecularibus se [Edd., polluitur, et dominorum i jura solvuntur. Ab his ila-
curam] exhiberit voluptatibus. \Edd. add., Propter que, tratres, omnes vestrae provincise abstineanl sa-
haec omnia] Hi tales multura sibi praestant, si epi- cerdotes; k sed et ab aliis, qui oviginali aut aliqua
scopatum non affectent. sed d agentes pcenitenliam conditione obligati sunt 1, njsi forte eorum petitio
mereantur certo tempore [Edd. add., impleto] alta- [Al. add. aut voluntas] accesserit, qui aliquid sihi
ribus sociari. in eOsvindicant potestatis. Debet enim esse ab aliis
Canoii Aurasicorum, mra 24 «> immunis, qui divinse militise fuerit aggregandus.
n
De idonels et probatioribus viris f si forle incide- m Et cum unicuique constilerit natahs hbnestas et
rint duplicata ffiatriraonia, non ullra subdiaconatum morum , esse debet sacri altaris minislerio so-
ecclesiasticas capiant dignitates. J ciandus.
B
^ Canon faurinensis. In ° epistola liinocentii papm, cap. %
Catechuraenus qui ante baptismura uxorem duxit,
Neque qui post baptisrouro causas egerunt aut ad*
et post bap:ismum aliam, ad gradum venire nou po-
ministraverunt, neque ex curialibus, neque qui post test. Quod si
sacerdolium quis objicial quod in baplismo cum
baplismuin coronati fuerurit, vel quod criminibus omnibus et hoc sit absolutum : inteiro-
dicitur substinuerunt, nec qui ediliones publicas ce-
modis oronibus caveatui ne ex his ad or- getur si hoc in baptismo abluitur quod peccatura non
lebrarunt, est, dum ducere uxorem Dominus permisit, etiam
dinero ecclesiaslicum aliquis provehatur. Salomone testanle qui -all: ADeo paraturviro uxor,
b
In epistola Leonis papm< et maritus uxori. Et si tres habuerit in veleri bomi-
Nec eos passim ad ordinem sacrum quis admittat ne, erit ei quaein baptismo est quarla. Quis , oro,
[Edd., admittuntnr passim], quibus nulla nataliusa, islud non dicat contva Aposloli sententiam , qui ait:
nulla morum dignitas suffragatur : el qui a dominis Unius uxoris virum P?
« Yir cl. J, Sirmondus : «In.codice Fossatensi di- i Add. iri ed. ijuantum ad illicilm usurpationis te-
citur: Synodus Romanorum ad.Gallos episcop.s et „ merilaiein pertinet,
'
epistola Synodi, quia epistolsem morem scripta est. C k Edd. : Et non iantum ab his, sed ab illis eliam.
In antiquissima vevo colleclioue codicis Pithceani Apud Gral., dist. 54, c 31 :.Sed etiam ab aliis origi-
Canones Romanorum siiripliciter appi-llantur. Sic iri nariis vel qui alicui condilioni.
quibusdam codex Pithceanus-consenlit cura codice 1 Add. in ed. : Volumns temperari.
Herovalliano , in quibusdam vero aliis dissentire _ mAdd. in ,ed. : Ul a castris dominicis, quibus ejut
ex iis quoej'am supra cilata surit, dignosci potest. » ascribilur, nullis necessitatis vinculis abstra—
b Qui vulgo inscribitur canon 10 vocatur 5 in coll. nomen haluf.
cod. H. ac similiter in codice Fossatensi, ut tesialur n Et cum unicuique et caetera id ed.desiderantur,
vir cl. J. Sirmondus. In ed. c 10 Can. Rora. qui
subjiciuntur epislolis Innocentii in ult. Conc. ed. quamvis omnino requirantur ad sensum complendum,
...c Constat antiquissimos esse hos canones. Sed quo cum initio dixenl ad ordinem Sacruin eos non esse
nulla nalalium, nulla morum
tempore et a quo conditi sint, non exploratum esse admittendos, quibus Sic optima collect. Cod. H.
indicat caput 70 coll. cod. IL, ubi catalogus episco- dignitas suffragatur.
porum qui supradictos canones confecerunt aut con- quoe sujieiflua sunt non admittit, nec quoenecessa-
fifraarunl, nuilum istorum auclorem recenset.Yir cl. ria0 sunt omitt.it.
J; Sirmondus pulat non inanem fortasse opinionem Episl. Innoceut. I ad episcopos Macedonise,
esse , si quis lnnocentium I hovum auctorera fuisse cap. 11..
conjiciat. Verum -si non Innoceritii, saltem cujusdam p Tot add. in ediiis, tamque diversus ordo verbo-.
est synodi ROmanoe,cjuoedecreta Innocentii attende- rum , ut uisi omnia exhibeantur, quanta sil discre-
rit. Eteriim canon supracitatus convenit cum cap. 40 D panlia, perspici non possit. Sic igitur ista in ed, le-
ep. Innocentii ad Yictricium. Canon I. C. R. cum guntur : < Deinde ponitur, non dici oportere biga-
cap. 12; ejusdem epistoloe canoii .2 cum cap. 13. mum, eiim qui cateehnroenuShabuerii atque amise-
Quod idem de quibusdam aliis dici potest. rit uxorein, si post baptistiium fuerit aliam sortitus,
d Quaedamalia inserta sunt itt ed. eamque priraam videri, quae novo horoini copulata
e Conc Arausicani, c. 15. sit: illud conjugium, per baptismi sacramen-
f Edd. add.: « Quos clericatui alligari ipsa vitse tum, quia cum caeteris criminibus sit ablutum. Quod cum
gra^a suggerit.» Yide supra canonem 45 conc Are- deunautique dicitur, certe si tres habuerit, in ve-
Fat. ii. tere positus homine, uxores, erit ei, qusepost baptis-
: * Hic canon in edd. desiderattir. riium quarta est, sic iiiterpretantibus priitia : vir-
h Epist. Leonis I ad episcopps per Campaniam et ginis seque uomen accipiet, quae quarlo ducta est
Picenuffi. loco. Quis (oro)istud non videat Contra Apostoli esse
> Add. in ed. : tanquam servilis vilitas hunc hono- prseceptum, qui ait: unius uxoris virum oporterefieri
rem jure capiat. Ulud superfluum est quod ahtiquis- sacerdotem? Sed objicitur quod in baptisino tolum,
sima collectio cod. Her. adroittere nec[iiit. Prseterea, quidquid in velere homine gestum est, sit solutum.
jure, deest in epistolis S. Leonis novae.edit., in se- Dicitemihi, cumpace vestra loquor, crimina lantum
cuuda coll. cari. cod. Her. et alns cod. mss., quo ta- diraittuntur. in baptismo., an et illa qiiae secuiiduro
men"subiatovocabulo,
" ex his verbis yix ullus sensus legis praccepta ac Dei instituta complentur? Usorera
eUcipotest. . ducere, crimen est, an.non est crimen ? Si criraen est
jOOl CANONES.SELECTI EX VET, CAN; COLLECT- 1002,
CAPUT IV.-».- A. CAPUT VIIIK , ,. ,
Interrogo. Qui filios, cum esset calechumenus, . Nostra vero lex est,qu.i (Edil. vur.) ab haereticjs
suscepit, non essenl illius filii, sicut et illi quos pdst baptizati sunt, per inanus impositionem liceritiam
bapiismum generavit *>?Aut ipsi priores filii et se- tantum tribuere communicandi, nec (Edd. var,) „la-
quentes erunt fratres? An et hsee baptismus delet, et men in clericatus honorem vel. exiguum subrogari:
i atvero qui a,catholica ad; hseresim transierunt,
regerieratio spiritalis filiorum et palrum nomina abs-
lulisse credatur c? Quod cum ita scntire absurduin (Edd: alia add.) nonnisi per publicam poenitentiam
sit; quoe,maluni, haecratio estabsque ulla auctori- suscipi.
tate inter peecata matrimonia deputari, quselex pree- • .'•', CAPUTXIi. , '\ . ..." '."'-."
' - . Qui (Edi. alia add.) de calhoiica ,ad hseresiin
cipit,
" 'et Deusjubgitd \
CAPUT V<=. transierunt, nunquam t hoterunt ad cierurii admilti,
Quod si quis catechumenus •virlulibus studuefit'; quorum commissumnonriisi longa pojnitentia polerit
f auferetur efper baptisnium, qudd ante baptisirium aboleri..
fideliter gessit? Corneln orationes et eleemosyhsejter . ,. . Canqn Africanorum i, mra\i% •*.
Ciericiis invidens fratrum profectibus, dpriec in
baptismum ablata}stmr? Nani quia quod peccalum
hon est, solviinter peccata non debet, erit iniegrum g vitio est, non promoveatur. '
jEra&^ .-'-'-.
restimafe abolefi hOn possC priofis iromen uxoris,
f i:m non dimissunf sit pro peccatb. Seditionarios, (Edd. var.) usrirarios , Injuriarum
- CAPUT VI [EM- IH].- suafuaa ordinandos
" " ultbres, nuuquam
•" "• jEraSi < " " clericps. " ' ' ,r
DEEOQUIABHiERETICIS FUERiTPHDINAtUSi
Ab hsefelicis ofdiriatum., vulneratum pef illam Ex poenitentibus, quamvis bonus, nunqiiam ordi*
tnanus impositionem dicimus habere caput: et post rielur cleriCus. Si per' igrioranliam episcOpi factiim
sine cicatrice esse fuerit, deponatur P. :••.•-.= -
medicinsesanitatem,{Edd. var.)
nonposse: etubi poeniterilia necessaria, illic ofdi- CAPUT VII.
nationis locum haberenon posse; quiaquod rion ha-1 QUAi.ES VELQDALITEII ADSACROS ORDiNES ACCEbAiJiT
' ' ,'
t»uit hsereticus, habere non potuit; (Edd. alia add.) ET UBIORDISESTUB; -
•sed damnationem quam hahuit, per pravae manus Jn ephtolaiSymmachi papmadCccsanwmeplscopum.
impositionem dedit.Et cum particepsfoctussit (Eddx T In electione episcopi, decretiim sive (Edd. vdr.
i)or.)Ldamnalioriis,quomodo honorem debeat eccle- hic et infra) visitatoris prsDsentiamriemo cpnfiteatur,
siaslicum accipere, invenire n'0n possunbi>ed s dici^ cujus testimonium ciericorum et civium potest una-
lur vera ac justa legitimi sacerdotis benedictio, quod 'C nimitas declarare. Hortamur itaqUe;ut pro caiholicse
(Edd.var.) auferat omnevitium quod a vitioso fue- religionis intuilij, et Ecclesiarum pacej hoecutiiversi
ralinuslum. -- fideliler ac devola mente custodiant: quia npn est
CAPUT VII [EDD.IV], -
dubium praevaricatpres interdictofum talium juxla
Ergd si ila est, applicentur ad (Eddi var.) ordi-1 venerandos canones pfoprioe comiriUniOnissubife ja»
hem sacrilegi, adiilteti, atque Omniumcriminum rei-. cturam. Haectamen ad omniuiti episcoporqm Voiu-
(Edd. alia ddd.) Et nullus sit pcenitentiselocus, quia mus venire notitiam. ',
polestprsestare ordinalio quod longa satisfactio pr?e- • . . . » Canon Nicamus, mrd '11.
stare consuevit. - . *Sanesi communiomnium consensu rationahiliier
ergo proefatavenia dixerim,_eritauctor in culpa, qui iexpfsecepit, el Deus junxit. » Hucusque ve"rbacol-
ut crimina commitlerent, inparadiso, cumipse eos leclionis suiflciat cum editiSw.comparasse. Elenim
jungeret, benedixit. Si vero non est crimen, quia tanta apparet varietas, ut de cseteris quse sequuntur,
qiiod Deus junxit, nefas sit crimen appellari, et Salo- singula fere verba necesse esset describere. Si igitur
mon addidit: Etenim a Deo ptcepdrdtuf viro uxor : loca in quibus exstat yarietas indicentur, ea cutn ed;
quomodo creditur inter crimina esse dimissum, quod studiosus lector ipsemet facile comparabit.
auctore Deo legitur consummatum? > Quoquompdo U * In ed. non distinguilur a proecedenii. '"' '
accipiaturistuddiscrimen, hoctamenexpedit nolasse, "} ttic et infra plura add.
ut.compertum sit qua rafiorie ante coliectionem Isi- 8'Hic incipit cap. 4 in edd; -
dorianam reeeplam epistolse'ponlif. Roman. lege^ •.':BJnedd. npri.disiinguitur-a prsecedenli. -,.
-reritur in vetutissimis GallicanseEcclesise collectio- i Hic incipit cap. 5 in edd.
nibus. ) In edd. non disiinguiliif a prajcedenli.
"""'«In ed. rion distinguitur a prsecedenti. fc ln edd. Varia .per modum-iriterfogationis di?
* ALin ed.: i Quaeroet sollicitus qusero, si una ea- cuntur.
demque sit uxor ejus, qui ante catechumenus, postea 1 Concil. iv Cartli. ifi vulg.; sed in Gemblac. coe.
sit.fidelis, illiosque ex ea, cuiti'esset catechumerius, nob. codice,et S. Bavonisin Gandavo, Slatuta Eccle~
' • Al.: t aUtrum
'"Susceperit, c postea alios,. cumfidelis. »-
sint appeljandi fratres, ata non
sice qntiqtoa.Cod. Barb. add. Orienth.
m In vulg. c. 54, iit in cod. Barb. et Palat. 42."
haheant postea, defuncto patre, exciscundsehseredi- » In vulg. 67, iri cod. Bafb. etPal.'5S.
tatis.consortium, quibus filiorum npmeri regeneraiid 0 In Tulg. 67, in cod. Barb. et Pal.' 84.
spiritalis creditur abstulisse? »"'' P Batio subjicitur in edd. . ' " '
d Al.: i Quodcum ita sentire atque judicare ab- i Epist. 5, cap. 6.. V
surdum est, quoe, malum, ratio est, lioc defendi, et 1 In edd: desideranturhoec, prioraverba. ;r -
Vacua^magisppinioriejaciari, quam aliqua auctoritjte ." Ex interpr. Buf. c. 7; Dionys.et Isid. c. 6.
"roborari; cum rionpossitinter peccata dejmlari auod * Pfisca interp. nec Dioriys. nec Isid;
PATHOL.XCIX, •;" 32 ''
10i>3 CANONESSELECTI EX VET. CAN. COLLECT 4004
habilo, el secun.IuinEcclesiasticam regulam faclum A Canon » Africanus, cera i 1.
decfetuin dud aliqui aiit tres coritradixerint: illa ob-
tineat senieritia, in "qiiaplures1numero fuerint sa- Qui episcopus ordinandus est, ante examinetur, si
cerdotes. natura prudens est, si docibilis, si moribus tempera-
'' ; Canoh'!Canhaginemis,tBrabK tus,, si vila caslus, si sobrius, si semper sui negotii
vacans [suis negotiis cavens], si hominibus aflabilis
Etillud statuendum «st, ut quaudo ad eligendum
[si jiumili.s, si si lilleratus, si in lege Do-
episcbjnim"cdnvenefimus, si qua contradictio fiierit mini.instructus,affabilis],; si in Scripturaium sensibus cautus,
oborla, (Nonnulla add. in edd.) non proesumant ad si in
ecclesiasticis exercitalus. Et ante
purgandum eum qui ordin.andusest tres: sed postu- omnia,dogmatibus si fidei documenta verbis simplicibusasserat,
leritur super [Edd. add. supef] tres, unus vel duo :
et in eadefeiEcclesia (Edd., plebe] cui prdiriandusest, id est Patrem, Filium et Spiriium sanctum unum
discutiarilur primo personoe contradicentium : po- Deum esse confirmans, totamque in Trinitate [ Iri-
stremo etiam illa quseobjiciuntur, pertractentur; et nitatis] deitatem coessentialem, el consubstanlialem,
cum purgatus fuerit sub conspectupiebis, ordinetur. efcoseternalem, et coomnipolentem praedicans: si
singulas unamquamque [singularem quamque] per-
GanonArelatensis, ccra21 b. sofiam in Trinitate plenum Deum, et totas tres per-
g
In ordinatione (Var, edd.) episcopi bic ordo ser- sonas unum Deum k : si incarnalionem divinam non
vetur, ut primo loco venalitate vel ambitione sub- in Palre neque in Spiritu sancio factam, sed in Fiiio
mola, tres episcopi [ab episcopis] nominentur, de tantum [In edd. add. credal] ; ut qui erat in divini-
quibus clerici vel cives erga unum eligendi habeant tate DeiPatris Filius, ipse fieret in humanitale [Edd.,
potestatem. hpmine, rectius Goll.] hominis matris filius, Deus
Canon Aurelianensis2 c, cera 5. verus ex Patre, et homo verus ex matre, carnem
Episcopus iri civitate, in qua per decrelum eligi- ex matris visceribus habens et animam ralipna-
tur, ordinelur: (Var. edd.) et in ecclesia cui prse- bilem; simul in eo ambse naturse, id est fiomo et
futurus esl consecretur. Si vero necessitas hoc im- Deus, unas Filius, unus Christus, unus Dominus,
plere non patilur, (Nonmdla add. in edd.) aul in proe- omnium quoesunl et auctor et Dominus et creator
senlia melropolilani, aut cum ejus auctoritate inlra cum Patre et Spiritu sancto : qui passus sit vera
provinciam omnino a comprovincialibusordinetur. passione carnis el mortuus [vera corporis sui morte],
Cation apostolorum,wra 21. vera carnis sueeresurrectione, et vera
&Eunuchus per.invidiam, vel in persecutione fa- resurrexitque
animseresumptione, in quaVeniet judicare vivos et
ctus, yel si sic iiatus est, si dignus est, efliciatur epi- C mortuos. Quoerendum^st etiam ab eo, si Noviet Ve-
scopusl teris Testameniij id est legis et prophetarum etapo^
CanonNiccenus,\cerai.' stolorum, unum eumdemque cre;'af auclorem et
"' * a totius
Ut episcopus, si fieri potest, prbvincise Deum. Si diabolus non
Si vero hbCTdifficile non mi- per condilionem, sed per ar-
episcopis.pfdihetur. est, bitrium factus sit malus. Quaerendumetiam ab eo si
ut
niis [quam] a tribus: ita lameri metropolitani epi- credat hujus quam gestamus, el non alierius carnis
scopi vel prsesenlia, auetoritas [vel proesenlia yel au- resurrectionem : si credat judicium futurum, et re-
ctoritas] habeaiur. Absque eo ordinationein irriiam cepturos singulos pro his quae in carne gesserunt,
yolumus
""' ' ' " ;' ' voluerunl].
[esse ' Mra 7. '•' vel pcenam vel gloriam : si nuptias non prohibel
Et ctftera, cum quibus omnino conve-
* Si forte in ordinando episcopp duo vel tres dis- [improbet].
niunt ed. l,
seniiarit [pro aliqua conlenlione], reliquorum aucto-
ritas, et prsecipue metropolitani cum coelerisfirmior CsmonAwelianensis, ccra 4 m.
iiabeatur. n Melropolitanus omnibus, si fieri potest, praesen-
, CanonX Laodicensis, ccrd 12. tibus comprovincialibus episcopis ordinetur; ita ut
t Ut episcopi metropolitanorurii judicio, et eorum D ipsi metropolilano ° privilegium ordinandi maneat
de ipso, queih ordinalionis consuetudo requirit. Ipse
episcoporum qui-circa sunt, prpvehantiir ad ecclesia-
sticam potestatem'; hi videlicet qui plurimo tempore, tainen metropolitanus a comproyincialibusepiscopis,
tam in yerbfl.fidei quam rectse,cotiversalionis exem- •sicut decreta sedis apostolicse continent, cum con-
fuerint. sensu clericorum et civium eligatur : quia sequuni
plo, probati
n Stat, Eccl. ant.; in cod. Barb: c. 41; conc, clitantem infantem baptizavit, nulla ei exinde ascri-
Carth. IV,c. 100. bitur culpa. Infantes sic permaneanl in ipso bapti-
n V. cl. Fronto Ducseus: « In codice Tiliano hic smo. Nam si aqua adfuii proesens,ille presbyter ex-^
canon secundus esl: primus aulem qui sequilur. > communicetur, et pcenitentiee submittatur, quia
c V. cl. J. Sirm. : « semelchrhmari; vulgaii codi- contra canonum sententiaih agere preesumpsit. >
ces, el-Gratianus, aliiqtie collectores, semel in bapti- Recte ad marginem Conc. novseedit. notatur ista
smate chrhmari. Et vero certuin. est de baptismate D ] verba : Infantes sic permaneant in ipso baptismo,
agi. Sed cum hsecverba in antiquis exemplaribus esse glossema aut e margine in textum a librario te-
non sint, et glossema sapianl, religio fuit ea retine- mere intrusum, aut ex proximis canonibus per in-
re. >Ex quo patet ubique cum antiquis exemplaribus curiam.translatum. Quare hic locus emendari debet
consentire collectionem cod. Herovall. lectione accuratissima cod. Herovalliaui.
d Apiid Burch. et Ivon. : in confirmalione sacer- m Desid. in ed. ep. Siric.
dotis perficietur. " Eadem sic leguntur in eisdem responsis Sle-
« Interp. nec Dionys. nec Isid. phani II, cap. 12 : « Si licet per necessilalem cum
f. In Gr. 48. concha, aut cum manibus, infarili in infirmitate po-
s Can. 49 in interp. Dionys.; a qua discrepal. silo aquam super caput fundere, et sic baptizare. Hoc
n In Gr. 49. baptisma, si in nomine sanctee Triniialis peractum
1 Interpret. Dionys., a quo discrepat; fuerit, ftrmiter permanebit: proesertim cum neces-
i C. 12 conc. Aurasicani. sitas hocexposcal. >
k Desideratur in ed. ep. Siricii. 0 Desid. in ed; ep. Sir. Vid. Resp. Sieph. papse II,
1 Eadem paucis verbis mutalis citaiitur exepistola cap. 15.
Sificii adepiseopuniHimeriumTafraconensem aSie- .pDesider. in ed. ep. Siric. Resp. Sleph. papse U,
phano papallin suis advariacoiisultaBrit. mpnacho- cap. 14.
rum responsiscap. 11, hocmodo : « Si iii vino quis, <iInterp. non Dionys.
propterea quod aquara non inveriiebat,omnino peri- - r Cap. 5. Vide supra.
1023 CANONESSELECTI EX YET. CAN. COLLECT. 1026
tum [jam] baptizalis Spiritum darent. Nam presby- ,^ Canon Maticensis, w 2 '.
teris, seri extra episcopum, sive prsesente episcopo Pascha itaque nostrum, in quo suramiisSacerdos
cum [Edd. om. cum] baptizant, chrismate ungere ac Pontifex pro nostris delictis Immolatus est [Al.
licet, sed quod ab episeopo fuerit consecratum, non add. nullam habens obnoxietatem peccati], debe-
tamen frontem ex eodem [oleo] signare, quod solis mus oranes feslive [festivissime] colere, etseduloe
.debetur episcopis, cum tradunt Spiritum paracle- observalionis sinceritate in omnibus venerari: ut.in
tum. illis sanctissimis septein diebus, nullus servile opus
Canon Aurasicorum, tera 2 fl._ audeat facere; sed omnes [simul] coadunati, hym-
Cura chrismalis ipsius nonnisi una benedictio est, nis paschalibus indulgentes (Var.) perseveranler
non proejudicansquidquam, sed utb non necessaria noslrse prxsentise devolionem quotidianis sacrificiis
habeatur repetita chrismatio. oslentemus, laudantes creatorera ac regeneratorem
... . Canon Arelatensh, cera 26 c. noslrum vespere, mane et meridie.
Heereticum[Hoereticos]in mortis discrimine co»- Canon Malicensh, cera 1 i.
stiluium, si catholicus esse desiderat, et[si] episco- k Custodiie diem Dominicum,qui hos denuo pe-
-pus desit, a presbylero cum chrismatis benedictione " perit, et a peccatis omnibus liberavit. Nullus no-
consignariplacuit. strum [vestrum] litium fomitibus vacet, nullus cau-
Canon Epaunensh, cera 16. sarum actiones exerceat, nemo sibi talem necessita-
]Add. in edd.: presbyteros propler salutem aii- tem exhibeat, quse jugum cervicibtis juvencorum
mafum quam in ctinctis optamus.] Desperatis et imponere cogat. Estote omnes in hymnis et laudi*
decumbeatibus haereticis, si conversionem subi- bus Dei, animp, corporeque intenti
tam petant, a presbyiero [Var. edd.] Chrismate Canon Aurelianensis, cera 21 t.
permittimus subveniri. Quod omnes conversi, si sani Quia persuasum est [populis] die Dominico cum
sunt, ab episcoponoverint expetendum. caballis, et bubus, autvehiculis itinera agi non de-
d Pceniientibus aulem chrismalis unctio infundi bere: neque ullam rem ad victum prseparare, vel ad
non potest, quia genus est sacramenli. Nam quibus nitorem domus vel hominis pertineniem ullatenus
reliqua sacramenta negantur, quomodo hoc " " genus exercere, (quse res magis ad Judaicam quam ad
[unum]putatur posseet credi [concedi]? Christianam observantiam pertinet [pertinere pro-
CanonLaodicensh, cera28. batur]) id statuimus ut die Dominico, quod ante
De prandiis ecclesiarum. — e In ecclesia prandaa fieri licuit, liceat. De opere lamen rurali, id est ara-
fieri non debere. >' . r, ta m vinea, sectione, excussione, exarto, vel sepe
f Canon Niccenus, cera20. censuimus abstinendum; quo facilius ad ecclesiam
*In die Dominico, et in diebus Pentecostes, ut venientes, orationis gratioevacent. Qupd si inventus
omnia in universis loeis consonanter ohservenftsr, fuerit quis in operibus supra scriplis, quseinterdicta
placuit sanclo concilio stantes Dominovota persol- sunt, [se] exercere; qualiter emendari debeat non
vere. in Laici districlione, sed in sacerdotis castigalione
'
CAPUT XXVI. consistat.
»E PASCHA, ETDIEDOMINICO, ET RELIQUIS FESTIVITA- Canon Aurelianensh de missce exsvectatione,
TIBOS. cera 24 n. . • • .
Canon Arelatensh, cera 1.
Cum ad celebrandas missas [in Dei nomine] con-
(V.ar. edd.) Cerisuimus igitur Pascha Domini, venit
tolum orbem uno die observari. populus, non anle discedat quam -misssecom-
per pleanlur [missoe solemnitas compleatur]. Et ubi epi-
Canon Aureiianensis, cera22 K ° fuerit, beiiediotionera ac.cipiant sacerdotis.
Ut niilli civium (Var.) Pascha, Nalale Domini, scopus
vel Quinquagesimsesolemnitates in villa liceat cele- Mfa 28 P
-brare-j-Bisiqucai ihfirmilas probabitur tenuisse. n Episcopus si infirmitate npn fuerit impeditiis, ec-
» In vulgalisl, sed in codiceTiliano et omnibus 1 Concil.Aurel. ,III, c. 28.
.anliquis,
'b 2. . m Mult.var. Vid. not. v. cl. J. Sirmondi.
Isia lectio hujus canonis, de qua acris admo- . n Conc. Aurel. i, c. 26.
dum agitata fuit inler eruditos viros contentio, con- 0 Yir cl. J. Sirmondus :.« Librorum pmnlum
firmat veriorem esse sententiam v. cl. ac doctis: consensu expuncta est negatio, quoe.in yulgaiis erat,
simi J, Sirmondi, cujus vide notas poslhumas. . M raanetque nunc etiam apud Gratianum, Si ephcopus
c Conc. Arausic. I , c. 1; conc. Arelat. n, c. 26. non fueril, pro quo Burcliardus lib. m, cap. 29, et
d InnocentiiI ep. ad Recentium, cap. 8. Ivo part. III, cap. 34, legunt, Si ephcopusdefuerit.
e Interpr. nec Dionys. neclsid. Error inde nalus, quia sacerdotem hoc locodiversunl
f Hic canori omittitur a Rtifino, et desideratur esse putarunt ab episcopo, cum idem sit. > Quodvir
in cod. Eccl. Rom. Vide not. v. cl. Sirm. ad hunc doctissimus animadverlit, id quoque.mahifestissime
codicem. • * declaratur canone prorsus similiconcilii-Aurelianen-
8 Interp. nec Dionys. nec Isid. sis in, can. 29 : « De missis nullus laicorum antc
n Conc. Aurel. l, c. 25. discedat, quam Dominica dicatuf oratio; et si epi-
fi Conc. Matisconensisn , c. 3. scopusproesensfuerit, ejus-benedictio exspectetnr. i
Concil. Maliseohensis.n, c. 1. r Conc. Aurel. i, c. 31.
k Multa preecedunlin cari.
1027 CANONES SELECTl EX VET. CAN. COLLECT. 1028
clesioe cui proximus fuerit, die Dominico deesse non t i DEJEJUNIO FERI^:SEXT^;
(Var:) licebit. Jn decrelali Jnnocenlii papce, cera 3 i.
CandriAfricahus, cera 77». Sabbato jejunandum esse, ratio evidenlissima de^
Qui Dorainico die studiose jejunat, non credalur monstral. Nam (Add.el var. inedd.) si resurrectionem
catholicusi - Domini noslri Jesu Ghristi, per. singulos circulos
JEra 78 K hebdomadarum, ipsius diei imagine frequentamus,
Paschae solemnitas uno die et lempore cele- et sexta feria jejunatur [jejunamus] propter passip*
branda. nem Domini, sabbatum praelermittere non debemus,
CAPUT XXVII. quod inter trislitiam et lsetitiara illius temporis vi-
DE JEJUNIOQUADRA-GESIMJS VELLETANiA. detur inclusum. Nam utique conslat, biduo isto vel
Canon Aurelianensis , cera 21 c. apostolos, (Deesi) vel majores in mcerore fuisse :
etin tantum eo,sjejunasse, ut nec sacramenta
[Edd. add.: Id a sacerdotibus omnibtis decretum (Var.)
celebrarent.
est.']vAntePaschse solemnitatem non quinquagesima, penitus
sed quadragesiraa teneatur. CAPUT XXIX.
DEHOCQUOD OFFERTUR ADALTARE, VELQUOD OFFER-
Cqnon Agalhensh, rnra 12. TURADDOMUM SACERDOTIS : VELDEOBLATIONE.
diebus ;fj
Placuit ut omnes ecclesise filii, excepiis k Canon Malicensh, cera4.
- in
Dominieis, Quadragesima, [etiam die sabbato] (Multa prceced.in edd.) OmnibusDominicisdiebus
sacerdotali ordinalione et districlioriis commina- pblatio (Var.) tam panis quam vini ab omnibus viris
<tiohe jejunent. ac mulieribus in Ecclesia offeratur. Qui vero per
Canon Mdlicensh, ccra9. inobedientiamhoccontempsit anathema sit[evacuare
De canone legeudo a missa sancti Marlini, usque cpntendunt... sint].
ad Natale Domini d. El a missa sancti Marlini, usque Canon Gangensh de oblatipnibus diebus Dominich',
ad Natale Domini feria n el iv et vi sabbali (Var. ccra 8 r.
edd. hic et infra) jejuneht: et sacrificia quadragesi- m Si quis oblaiiones, fruclus vel primilias eccle-
rriali debeant prdine eelebrari. In quibus diebus ca^ sisedebiias voluerit extra ecclesiam accipere vel dare
nones legeridos [speciali definilione] sanximus pro sihe coriscientia episcopi, ahathema sit.
ignoranlia populi corrigenda. Canon Hipponiensis,ccrac)SD.
Canon Aurelianensh^ cera24 e. Nep amplius de primiiivis in altare [sacrificiis] of-
[Rogationes, id est] Letanias ante Ascensionem feratur, quam de uvis et frumenlis. (Mult, var. in
Domini, ab omnibus.ecclesiis placuit celebfari, ila. d edd.) Alia omnia ad domura sacerdotis deferanlur
iit praemissum triduanum jejunium in Dominicoe ad benedicendum.
ascehsionis die [festivitate] solvatur. Per quod tri- CAPUT XXX.
duum servi vel ancillse ab omni servitio laxentur, DECOMMUNIONE, ETUTPOPULUS MISSAS PERSPECTET.
quo magis plebs universa conveniat, et quadragesi- Canqn Antiochensh, cera 2.
malibus cibis ulantur [quo triduo omiies absliueant]. 0 Omnes qui ingrediuritur ecclesiam, nec commu-
Mra 25 f. nicant in oratione cum populo, sed pro qtiadam in-
Clerici vero qui ad hoc opus sanctum venire com- temperantia sese a perceptione sanctoe communio-
tempserinl, vel adesse: ecclesiasticam (Add. et var.) nis avertunt: tandiu de ccclesia removeantur quan-
suscipiarit disciplinam. - diu per confessionem ac pcenitentiam indulgentiam
8 Canoh-Lugdunensh, cera 6. consequanlur.
In prhria hebdomada novi mensis, hoc est ante Canon Agathensh, cera 14 [can. 18].
diein Dominicunr, qui primus in ipso mense iliuxerit, De communionescecularium.—Sseculares vero, qui
litanioe, sicut ante AscensionemDomini, [sancti Pa- Nalale Domini, Pascha, Pentecostem non coramuni-
tres fieri decreverunt, deinceps] ab omnibus Eccle- caverint, inler calholicos non habeantur [catholici
siis [seu parochiis] celebrentur. D non credanlur].
t Canqn Gangensis, cera19. Canon Mattcensis, cera6 P.
t Si quis eorum, qui continenlisestudere possunt, Nullus presbyler confertus cibo, aut crapulatus
absque necessilate corporea tradita in comroune je- vino, sacrificia contrectare, aut missas facere [prf-
junia, et ab omni Ecclesia custodita superbiendo dis- vatis festisquediebus concelebrare] prsesumat.(Var. et
solvil, anathema sil. add.inedd.) Quod si prsesumpserit, amittalhonorem.
-«.Gbnc. Carthag. iv, c. 64; sea potius juxta Sta- 1 Interp. nec Dionys. nee Isid.
tula Eccl. antiqua in cod. Barb. c. 77. ) Ep. Inn. I, ad Decentium, cap. 4.
b Conc. Carthag. IV, c. 64; sed potius juxta Sla- k Coric. Malisconensisi, c. 4.
tata Eccl, antiqua ip cod. Barb. c. 78. • 1 Conc. Gangrensis c. 7.
,.c Concil. Aurel. i,-c. 24. m Interp. n£c Dionys. nec Isid.
: d Edd. om. De canone,.... JDqmini. n Conc. ni Carth. c. 24, in integro cod. Eccl.
. «Conc. Aurel. i, c. 27. . ... Afr. c.37. .
,f Conc. Aurel. l, c, 28. 0 Inlerp. nec Dionys. nec Isird.
B Conc.'Lugd. anno Chfisti 567 celebratum. p Concil. Matisconen.n.
n Coric. Gangrens.
1029 CANONES SELECTI EX VET. CAN. COLLECT. 1030
Canon Laodicensis, cera 13 a. A rari; quandiu aut redire possit, aut injuria ejus
k Solis autem minislerio deditis, ad altare ingredi, remedium acceperit, etiam larga benevolenlia et hu-
et ibidem communicarelicebit. manitas exhibenda est ei.
Mra 44. Cahon Malicensh, ceraU m.
c Mulieresad altare ihgredi non oportet. (Multaprceced.in edd.) Hospitalitate (Var.) recon-
Mra 57 d. ciliari si quis nostium non admonuerit, aut exemplo
Non oporlet in domibus oblationes a sacerdotibus [exemplum]exhortationis suee,aut ipse se prius ope-
consecrari. rari rion [opere non] comprobaverit, indignationem
Canoh Niccenus,cera 14 e. procul dubio incurrit Domini majestatis. Prsedicetur
Generaliter autem cuilibet in exitu posito poscenti hoc juxta (Var.) possibilitatem nosiroe mediocritalis
communionemtribui ab episcopo probahiliter ex ob- in auribus omnium Cbrislianorura.
latione decebit, CAPUT XXXIII.
CAPUT XXXI. Canon Maticensh, ccra12 n.
DEPRdiDICATlONE. (Multa prccced. in edd.) Decernimus ut mos anti*
Canon Arelatensis, ccra2 f. quus a fidelibus reparetur, et decimas ecclesiasticis
Hoc etiam pro aedificatione omnium ecclesiarum, B famulantibuscseremoniispopulus omnis inferat. Quas
ei. prourilitate totiris populi placuit, ut non solum in sacerdotes, aut in pauperum usum, aut in captivo-
civitatibus, sed etiam in oranibus parcecbiis verbum rum redemptionemprorogantes, suis orationibus po-
faciendi daremus presbyteris potestatem : ita ut si pulo pacem ac salutem impetrent. Si quis autem
presbyter pro infirmitate non potuerit proedicare, contumax nostris statulis saluberrimis fuerit, a ihem-
sanctorum Patrum homilioea diacono reciientur. Si bris Ecclesise [Edd. add. omni tempore] separetur.
enim digni sunt diaconi, quod Christus in Evangelio 0 CAPDT XXXIV.
lociitus est, legere; quare indigni videantur sancto- DEVIDUIS,PUPILLIS ET PAUPERIBUS , 1NF1RMIS ET
CARCERARIIS, ET DELEPKOSIS.
fum expositionespublice recitare?
Canon Africanus, cera 50 &. Pauperes et senes ecclesioeplus cseleris honoran-
dos. p Vidueequae corpore debiles sunt, suroplu ec-
Sacerdote in ecclesia verbum faciente, qui egres-
clesioe,cujus viduae sunt, sustententur.
sus de auditorio fuerit, excommunicetur. Mra 58 i.
Mra 53 K Ad reatum episcopi vel presbyteri pertinet, qui
Qui die solemni preetermisso ecclesiaeconvenlu ad
parcechiseprseest, si suslenlanda; vitoe causa adole-
spectacula vadit, excommunicetur. _ Q scentiores vidusevel sanclimonialesclericorum fami-
Mra 54 i. liaritatibus subjiciantur.
Mulief, quamvis docta et sancta, viros in conventu Mra 19 r .
docere non proesumat Eorum qui pauperes opprimunl, dona a sacerdotU
Mra 38 ). bus refutanda.
Laicus, proesentibusclericis, nisi ipsis jubentibus,' Canon Maticensh, cera7 s.
docere non proesumat. Decernimus ut judices non prius viduas et pupil-
CAPUT XXXII. los conveniant, nisi [quaro] episcopo nuiitiaverint cu-
DEHOSPITALITATE. jus sub velamine degunt. Quod si episcopus pfeesens
CanonAfricanus, cera 56 k. non fuerit, archidiacohovel presbytero cuidam [Edd.
Episcopivel presbyteri, si causa visitandx ecclesioe om. cuidam] denuntietur, ut parilef [sedentes] cau-
alterius episcopi(Var.) veniant, in gradu suo susci- sas eorum comrauni deliberatione terminent [causis
piantur: et tam ad verbum faciendum quara ad obla- eorum terminos figant] ita jusie ac recte, ut deinceps
tionem consecrandam invitentnr. de talibus antedictoepersonse non quassenlur *. Quod
Canon Nicccnus,cera 20 l. si is qui judex est, aut impetitor eis injuriam ges-
Si aliquis vim perpessus est, et inique expulsus, et' D serit, aut definitionem lanti concilii trahsgressus
venerit ad aliam civilatem, non prohibeatur immo- fuerit, a communione suspendatur.
* Conc Carth. ni, c. 2; cod. can. c 15. arch. in excerpt. 142, et in cod, ms. capilulorum
t> Conc Cartb, vn, c 2; conc Afric c. 96; cod. Titeodori. Vid.supra. Capjtul. 1. v, c 159, etin c 1
Eccl. Afric e. 119. Adriani 1, Ingelrarano dalis, cap. 72. Yid.Hincmarura.
c Cod. can. Eccles. African. c. 50. h Paululura differt ab inleipret. Diopys.
'
d Id. in cod. Barb. Conc. iv Carthag. c 87. > Csetera desunt. .
« Id. iri cod. Barb. Cohc iv Caflh. c. 58. i Yide conc Arel. v, c 14.
1 Vid. Cap. Adrianil Ingelramno dala cap. 17pau- k lnterpret. Ruf.
luhmi var. ...'••'' 1 Conc. Arel. i, c. 12. .
s' HiClocus eitatur quooue ab Egberto Eboracensi
»9ii CANONES SELECTI EX VET. GAN. COLLECT ,1042
*GanonCcesariensi$,cera9, ,A - Mra -79 l
h Nullusclerieorum amplius recipiat, quam quodi Clericus, quamvis verbo Dei cruditus {Var. edd.)
«Minraendayerit,sive pecuniara sive quamlibct spe- artificio suo victum quserat. . ;
ciem. Mra 70 m.
Canon Sardicensis, cera 18. Clericus hsereticorum et schisniaticorum convivia
c Clerici feneranles et qui centesimas exigunl- et sodaliiates
deyitet.
vel usuras ex quolibet negolio, dejiciantur ex clero. CAPUT XLH.
Canon Areiafensh, cera 14 d. UT CLERICINON NF.GL1GANT OFFICIUM SUUM , ETNON
Si quis clerieus pecuniam dederit ad usuram, aul; . SINTCONDUCTORES, ET CONTUMACES, ET A SJECCLA-
conductor alieneerei fuerit [voluerit esse], aut turpis* ' RIBCSABSTINEANT. . .-"-.„-
lucri gratia genus aliquod negotiationis excrcuerit,
etofficio et communione privelur [depositus a com- a Nulli liceat episcopo, yel clericorum, neque mo-
munipne alienus fialj. nachorum possessiones conducere, aul riegotiis soe-
Canon Agathensh, cera 59 e. cularibus se miscere. Propter pupillorum, si forle
Clericum quem ebriosum fuisse constiterit, ul- leges imponant, inexcusabilemcuram, aut civitatis
ordo pandit [palitur], aut xxx dies a communione B episcopus ecclesiasticarum rerum sollicitudinemha-
(Var. edd.) suspendatur, aut corporali subdatur sup- bere praecipjat,aut orphanorum et viduarum, quaesine
plicio, ullo provisore sunt: elpropter liraoremDoniini causa
Canon Laodicensh, ccra24. ' deposcat.
f Presbyteros, monacbos, vel contineiites non opor- CanonAureliatiensis, ccra 13 °. ...-,
tet ingredi tabernas. P Episcopus, presbyter, vel diaconusad tutelaecu-
'
Mram%. ram non implicentur.
Non oportet sacerdotes vel dericos, ex collalis vel Canon Africanus, cera 27 ?.
comessationibus convivia celebrare: hoc autem nec Nullus clericorum, vel alia quaecunquepersona al-
laicis potest congruere. terius eujusque ecclesiseres aut petat, aut preesmnat
Canon Agathensh, cera59. accipere. Quod si fecerit, tandiu habeatur commu-
. Presbyteri vel [diacones vel subdiacones, vel de- niorie suspensus quousque res resiituantur suae ec-
inceps] cseteriminislri, quibus licentia non est uxo- clesise.
res habere, aliorum [alienorum] convivia nuptiarura Mra 11 r.
evitent (Quced.add. inedd.), ne auditus aut visus Glericus per plateas ei andronas {Var. edd.), sine
sacris mystefiis deputatus polluatur turpium spe- G cerla necessitate sui officiinon ambulet.
ctaculorum, atque verborum amlagibus [conla- Mm 9K
gione]. Clericus victum et vestitum sibi artificiolo vel agri-
Canon Ccesariensis, cera7. •cultura, absque ofliciisui duntaxal^etrimento prae-
h Presbyteros saeculariumnuptiarum conviviis in- paret. . ,
teresse non debere: maxime cum competat secundis
nupliis pccnitenliam tribuere. * Clericus qui non pro emendo aliquid in nundinis
Canon Africanorum cera75 l. vel inforo deambulat, ab ofiicio degradetur.
Clericum scurrilem, et verbis turpibus jocuiarem, ^m25"-.
ab officiorelrahendura. Clericus qui absque corpusculi insequalilale vigiliis
Mra 74 ). deesl, stipendio privetur.
Clericura per creaturas jurantem acerrime jur- MraW.
gandum; si nerseveraverit in judicio, exeouimuni- Clericum in tentationibus ab officiosuo declinan-
candum. tem, vel negligentius agentem ab officio removen-
Mra 75 k.
D dum.
Clericum inter epulas cantantem, supradicta sen- Canon Carlhaginensis, cera "1 ^.
tentia [ supradiclce sentenliee severilate] coercen- Clericum inter tentationes ofliciosuo incubantem,
dum. graflibus sublimandura.
a Desideralur in ed.. 1 In cod. Barb. id., conc iv Cartb. c. 51.
b Yid. conc.Carlh. ni,.can. 16. m' In cod. Barb. 80; conc IVCarth. c 70.
c Vid. conc. Nicaen.,c 18, ex prisca n Conc. Chalced. c 5. Interp. paululum differt ab
interpretatione
quaelegitur apud Isidorum Mercat.
d Conc Arelat. iiilerp. Dionys.
xt. 0 Conc. Aurel. iv, e. 13.
e C. 41. Queedamprsecedunt in edd. P Fusius in ed.-
f Interp. nec Dionys. nec Isid. i V. conc v Aurelianens. c 14,
s Can. 55 interp. Dionys., a qua differt, sicut ab • r In cod. Barb. c 28 ; conc iv Carth. c. 48,
lsid. * In cod. Barb. c 52; conc IVCarlh. c. 29.
h Interp. nec Dionys. nec lsid. * In cod. Barb. c. 29; concil. IVCarthag. c. 48.
i Stat.Eccl. antiq.,c. 73; conc iv Carth. c. 60. u in cod. Barb. c. 55 ; conc lV-Carth. c.49.; <
} Statut. Eccles. anliq. Incod.Barb". c.74* coucil v Conc iv Carthag. can. 50.
iv Carthag. c 61. 1 Id. in cod. Barb, conc. iv Carth. c 42.
k Id in cod Barb.. conc. iv Carth..c C2.
1045 CANONES SELECTl EX VET. CAN. COLLECT. 1044
Canon Agathensis, cera 8. A h In qiiibus commonitionibus metropolitanus a
[{tem placuit ul] Clericus, si relictoofficiosuo prc • comprovincialibus, comprovinciales a metropolitano
pler districlionem, ad saecularem[judicem] confugc cum reliquis comprovincialibus distringanlur.
rit, et [is ad quem confugerit] iUe solalium ei defen Ganon Epaunensh, cera 32.
sionis impenderit, cum eodem a communione E< Relictara presbyteri sive diaconi quicunque [Re-
clesiaepellatur. iicta, etc, si cuicunque] renupserit, [ealenus] cura
» Canon Malicensh, cera 10. eadera ab Ecclesia pellatur : donec a conjunctione
Utordines ecclesiastici [presbyteri, diaconi, ve illicita separentur.
quolibet ordine clerici] b ita episcopo suo devotion Canon Aurelianensh, cera 9 J. i
obedientieesubjaceant, ut non alibi dies feriatos, nis i Presbyteri vel diaconi relicta, si se -cuicunque
in ejus ohsequio, liceat tenere. Et quihoc facere di conjunxerit, pari excQmmunicationepiectatur.
slulerit degradetur. Canon Apostolorum,cera6.
Mra 11. Ut episcopus, presbyter, vel diaconus, uxorem
Omnes clerici [Episcopi presbyteri, vel univers propriam nequaquam sub obtenlu religionis abjiciat:
honoratiores clerici ] qui sublimi sapientise digni et si rejecerit, excommunicetur; si perseveraverit,
tale sublimanlur, actibus omnino renuntient sseculi " dejiciatur.
«jtc sacrb electi ministerio. repudient carnale coii- CAPUT XLIV.
sortium. . DEEPISCOPIS, VELREGULIS ET VESTIBUSi
CAPUT XLIIL CLERICORUM,
EORUM, ETC.
BTN.ON HAWTET CLERICUS CUM EXTRANEIS MULIERIBUS
ET DEREL1CTA SACERDOTIS. Canon Africanus, cera 1 .
Canon Nicmnus, cera3 Ut episcopus npn longe ab ecclesia hospiliolum
"1Ne quis episcoporum, vel cseterorumclericorum, habeat,
cum mulieribus hahitet (Edd. var.. et add,) praetei Mta 2 m.
tnatrem, vel si quse sunt hujusceraodiperspnoe Ut episcopus m ecclesia, in consessu presbytero-
Canon Afrieanorum, ccra 27 e. rum' sublimior sedeat: intra domum vero, collegam
Clericus cum. extraneis mulieribus non habilet. se presbyterorum esse cognosca',
Canon Arelalensh, cera 4.
Mra 5 n,
Nullus episcopus, vel presbyter, aut diaconus, ad
cellarii secrelura intromittat feminam [puellam, vel Ut episcopus nullam rei familiaris curam ad se
yel Q revocet: sed ut lectioni et oralioni, verbo Dei (Var.
i.ng;enuam aricillam].
Ganon Agalhensh, cera 11, edd.) et proedicationitanlummodo vacet,
Feminas [ancillas vel libertas] a cellario, vel se- Mra & °.
creto •ministerio, vel ab ea mansipne in qua clericus Ut episcopus vilem supellectilem et meusam (Var.
roanet, placuit remo.veri, edd.) habeat, et victum pauperem : et dignitatis suse
Canon Maticensh, cera 4 f, auctoritaleui fidei [fide 1 et vitee merilis acquirat
Ut nulla mulier in cubiculum episcopi absque duo- [quserat].
bus presbyteris, aut certe diaconibus [diaconis], in^ Mra 5 P,
gredi permitlatur. Ut episcopus.genliUumlibros non legat, hoerelico-
CflnpnAurtelianensh, cera4 s rum autem pro necessitate et tempore [AL, tempo-
Statuhnus ut ne quis antistitum clericorumque ris.OJB.et].
omnium licentiam habeat intra domum suam ullam Mra 6 9,
rnuUerem habere, proeter eas quas. superiores cano- Ut episcopus milionem testamentorum npn susci-
nes elpquuntur. Si quis clericorum suspectionem piat,
[suspicionem] adversam, obtrectationera de muliere Mra 7
quacunque [fortassis] in,currerit: stalim (Quced. in D Ut episcopus gubernationem viduarum, et pupil-
edd. add.) eam abjiciat [si cerle extranea et sui juris iorum, ac peregrinorum, non per se, sed per archi-
esl] : et ita eam omnibus condilionibus studeat^evi- presbylerum vel archidiaconum agat.
tare, ut infamia quseexcitata est abrogelur. Qui vero Mra 8 E.
hoecnon vitayerit, pro inobedientia sua triennii ex- Ut episcopus (Var. edd.) nec provocatus pro rebus
conira.unicalionemulctelur. transitoriis litiget,
* Cone. Matisoonens.i, c 10. k Paululum differt ab interp. Dionys.
1 Yar. edd. Vide nolas viricl. I. Sirmondi.. i Idem in cod. Barb.; conc iv Carth. c. 14.
c Var. edd. Vide notasejusdem. m Id. in cod. B.arb., conc IVCarth. c 34.
d Interp. Rufini. n Id. in cod. Barb.; conc. iv Carth, c, 20.
e Id. in cod. Barb.; conc iv Carlh. c. 46. 0 Id. in c B.; conc iv Carlh. c-15.
f Concil. Matiscon. i, c 5. P Id. in c. B.; conc iv Carth. c. 16.
8 Conc. Aurel. m, c 4. i Id incod. Barb.; conc iv Carth. c 18.
n Yar. edd. Vide not. cl.SirmondL 1 id. in cod. Barb.; conc iv Carlh. c 17.
> Conc Aurel. i, c 15. » ld in cod. B. • conc iv Carth. c 19.
i Qutcdara Yar. et add. in edd.
,1043 CANONES SELECTI EX YET. CAN. COLLECT. ,104«
Mm 12 a. -'.•) A In epistola Caslestinipapce, b cera l.
... Ut episcopus quolibet loco sedens; stare presbyte- Nulli sacerdotnm suos lieeat canonesiignorare,
•ros non patiatur. nec quidquam facere quod Patrum possit regulis
. Canon Niccenus, cera 36 b. Obviare."(Add. in edd.)
« Siepiscopus, quod esse nondebet, fuerit ira- Canon Agaihensis, cap.10.
cundus, et commotus adversus clericum suum, cito Nullus clericorum, extranearum mulierum [extra-
aut aspere eum de Ecclesia exterminare voluerit; nese mulieri] familiaritate jungalur pro [qualibet
habeat poteslatem ille clericus, ut finitimos episco- cpnsolatione et] quacunque causa.
pos inlerpellet: ut causaejus diligenter tractetuf et Canon Aurelianensis, cap. 13 i.
negotium disculiatur : ut aut probetur, aut emende- Servis eeclesiseet sacerdotum proedas el captivi-
tureras senlentia. tates exercere non liceat. (Add. et var. in edd.) Sed
Canon Vasensh'i. justum est, ut eorum domini redeinptionis prsebeant
'
suffragium. _ <
Si episcopus tantum alicujus scelera novit [alieni Canon Laodicensh, cera 10 i.
sceleris cbnscius], (Add. etvar.in edd.) secretis cor- k Non est populis concedendum electionem facere
replionibus eumcorrigal. Quod si castigalus perlina- B . eorum quiaitaris ministerio sunt applicandi. (Catt.
ciof fuerit, et se communioni [publicae]ingesserit; 15.) Non liceat prseter canonicos psaltes, qui in piil-
etiamsi episcopus in redarguendo illum quem reura pituin ascendunt et de codice legunt, alium queroli-
jfudicat,probalionibus deficiat: indemnatus licet, ab bet psallere. (Can. 25.) Non oportet ministros pa^
his qui nihil sciunt secedere ad lempus pro perspna nem dare, nec calicem benedicere.
juajofis auctoritatis jubeatur, iilo, quandiu probare '
Mra 21[Gan. U].
episcopus nihil potest, in communione omnium, ' Non opbrtet clericos spectaculis inleresse : sed
prseterquam ejus qui eum reum judicat, perroa- antequam themelici "ingrediaritur, surgere eos et
nente. abire. .••'.-•••
e
Canon Aurelianensh 2, cera 36. Canonapostoiorum,cera'2,&m.
Si episcopus ad clerum alterius Ecclesise de facul- n Clericus semetipsum ..abscidens omnino dam-
tatibus suse Ecclesisedonaverit, non valebit. netar.
Canon Chalcedonensh, cera23 [Can. 26]. Mra 26 °.
f Placult, omnemEcciesiam babentem episcopum, Laicus semetipsum abscidens, annos HI coramu-
et ceconomumhabere de sup clero dispensantem Ec- nione privelur.
clesieeres secundum ordinationem sui episcopi, ut' C .'.'. . .... ........ "".
,ne sine testimonio sit dispensatio Ecclesiae : Si epi- . P Clericis lanlum, et lectoribus, atquecantoribus
scopus hsee neglexerit habere, subjacere eum divinis iiceat habere uxores,
institutis. Cahon 42.
. Canon Romanorum, cera 5 s. i Subdiaconi, lectores, vel cantores ebrietati ser-
Paschae temporibus presbyleri et diaconi, per pa- vientes, aut desinant, aut communione privcntur;
rochias dare remissionem (Edd., raale, repromissio- similiter et laici.
»em) peccatorum, et ministerium implere consue- r Canon Carthaginensh, cera%. ;- ;
runt. Eliam praesenleepiscopoin fonlem descendere. Lectores usque ad annos puberlatis leganl. Dein--
Sed episcopi (Edd. var., non recte) nomini facti ceps autem, hisi aut custodita pudicitia, aul uxores
summa concedilur. Reliquis vero temporibus (Add, duxerinl,, legere non sinantur. Clericorurii autem
el var. in edd.), in necessitate segritudinis licet pres- nomen etiam lectores retinebunt...
bytero per salutaris aquae gratiam dare indulgen- Canon Laodicensh, cera 12'.
tiam peccatorum :.cum et munus ipsi iieet causa * Solis ministris altaris liceat ingredi ad allare, et
emundalionis offerre. Diaconibus vero nulla iicentia ibidera communicare. . .
invenitur concessa, Sed quod semel forte.-contigit D Can6nArelatensis,ceralc>»..
usurpari, pro necessitate [per necessitatem] dicitur Si clericum de quacunque ope [de quolibet cor-
excusatum (Var. edd-), ne postea securitate sit com- pore] venientem (Qucedam add. in edd.) aliquis pu-
missum. blicis aclionibus appiicare praesumpserit, eta sacer-
* Id in c, B.; conc iv Carlh. c. 34; k Interp. nec Dioriys. nec Isid. : -
B Conc. Sard. c 17. 1 Interp. riec Dionys. nec Isid.
c Lectio riec Dionys. nec Isid. m In gr. c 22; Dionys. c 25.
d Conc i Valens. c, 8. n Inlerp. non Dionys
e Vide conc iv Aurel. c. 36, in
referri videtur. - quo iste Canoh -°-"G.23 in Gr.; 24 interp. Dioriys.
f Interp, nec Dionys.nec Isid,- p In Graecocan. 25, interpr. Dionys. can. .27, j
s Can. 7. Vide supra. tfua differt.
h Epist. Ccel. I ad 1. Ihterp, hon Dionys,
episcopos Apulise et .Calabrise, r Yid. Similem canonem paiiloiriifa/
cap. 1. 6 Conc. Laod.:c 19.
1 Conc. Aurel. iv c. 25, 4 Interpr. nec Dionys. nec Isid.
' Conc. Laodic c. 15.. o Concil. Aurelian. iv.
1047 CANONES SELECTI fiX VET. CAN. COLLECT. 1048
dote commonitus (Var. edd.) non emendayerit, A ria, nisi qusead religionem deceant, induere prsesu-
cogtipscat se pacem Ecclesise non hahere. mat. Quodsipost hanc definitionem clericus, aut
Ganon Carthaginensh, cera 16 a, cum indecenti veste, aul cum armis inveiitus fuerit
[Piacuit ut] Lectores, cum ad annos pubertatjs [a seniore ita coerceatur, ut], 50 dierum iuclusioue
° modici panis edulio die-
pervenermt, cogantur aut uxpfes ducere, aut conti- detentus, aqna tanlum et
nentiam profiieri. bus singulis sustentetur.
Carion Hipponensh, cera 9b Canoti Laodicensis, cera20.
Ut clerici de judicii sui cognitione (Var. edd.) v Ut diaconus jussus a presbytero sedeat: simili-
non cogantur in publico dicere testimonium, nec ad ter autem et diaconibushonor exhibeatur, et subse-
testlmonium dicendum ecclesiastici cujuslibet per- quentibus gradibus.
Mra 21,
«ona pulsetur. i Quod non oporteat subdiaconos, et reliquos in-
Canon Lugdmensh, cera 19 c
fra ordines, Dominica vasa conlingere,
Ad locum examinationis reorum nullus cierico-
Mra 22.
rum accedat neque intersit. Quod si adfuerit defrau- * Quod non oporteat, nisi subdiaconos uti orario,
datus honestiori stola, illis gregibus examinatorum B
et ostium derelipquere,
spcietur quos divinis prsetulerit mysleriis.
Canon Agathensh, cera 55 d, Mra^25.
Omnes cierici qui ad operandum validi sunt [vali- Quod non oporteat lectores, et cantores, orariis
uti.
diores sunt], arthleiola et litteras discant. Canon Ccesariensh, cera 14
Mra58e. s Diaconi 7 esse debent, quamvis magna sit civi-
Ut diaconus, praesente presbytero, eucharisliam
necessitas tas, secundum regulam Actuum apostolorum.
corporis Chrisli populo, si cogit, jussus Canon Nicccnus, cera 20.
f
eroget. Ut diaconus quolibet loco jubente presby- * Et ne diaconi presbyleris praeferantur, neque
terp sedeat^ sedeant in consessu presbyterorum, aut illis proesen-
Mra 60 s
tibus Eucharistiam dividant, sed [illis agentibus] so-
-Ut diaconus tempore taT)tum.oblationisetlectionis lummodo ministrenl, Si vero presbyler nullus sit in
alba ulatur. prasenti, lunc denium eliam ipsis licere. Aliter [di-
Mra 61 n. yidere] vero agentes, abjici debent [jubentl.
Ut cSaconusIn conventu presbyterorum interro- CAPUT XLV.
gatus loquatur. Q DE VENATIONIBUS ET HOSPITALITATE.
Canon Laodicensis, cera25. Ganonu Maticensh, cem 15.
* Quod non oporteat subdiaconos panem dare, vel Volumus igitur episcopalem domum, qux ob hoc
calieem benedicere- inslituta est, ut siue personarum acceplione omnes
MraW: in hospitalitate recipiat, canes non haheat; ne forte
) Quodhi qui hon sunt ab episcopo ordinati, exor- qui in eis miseriarum suarum levamen habere coufi-
cizare non possunt. dunt, infeslorum canrim morsibus lanientur (Add. et
Canon Africanus, mra 25 k. var.). Custodienda est igitur episcopalis habitatio
Clericus nec comam nutriat, nec ' barbam. hymnis, non latratibus; operibus bonis, non mor-
sibus venenosis. Ubi igitur Dei est assiduitas canti-
Ciericus professionem suain etiam habitu et in- ienae, monstrum est et dedecoris nota, canes ibi et
cessu probet: et ideo nec (Var. edd\) veslium, nec accipitres habitare.
calceamentorum decorem quserat, Ganon Epaunehsh, cera 7 v.
Canon Agathensis, cera20. Episcopis, presbyteris, diaconibus, canes ad ve-
Clerici qui comam nutriunt, inviti tondantur [ab nandum et accipitres habere non liceat. Si [Quod si
arcbidiacono, etiamsi noluerint, inviti detondeantur]. i\ quis talium personarum in hac fuerit volunlate de-
Yestimenta, vel calceamenta, nisi quse ad (Edd. om. tectus, si episcopus esl} episcopus hoec prsesumpse-
ad) religionem deeeant, eis babere non liceat. rit, tribus mensibus coitimunione se suspendat;
Canon Maticensis, cera5 n. presbyter, duobus abstineat; uno, diaconus ab omni
Ut nullus clericus. sagum aut vestimenta. sajcula- oflicioet communione cessabit.
Conc Gartn. m, c, 19-; co.d, can. c, 16. Vide k Conc. iv C.arth. c 44.
supra. i Var. edd. Yid. not. in ult. ed. Conc
b Conc. Carth. v, c 1. m Id. cod. Barb,; eonc iv Garth. c 45.,
V. Conc. Matiscon. n, c 19.. n Conc. Matiscori.i.
d Id. in cod. Barb. Stat.Eccles.; concij, iv Car- 0 Var. Yid. not. viri c-J-J,- Sirmondi,
thag. c, 55. P Interp. nec Dionys. nec Isid.
« Id cod. B.; concil. Carthag. c. 58. <iNec Dionys. nec Isid,
f C. R. c. 50; concil. IV Carthag. c 39. r Nec Dionys. nec Isid.
* Id. cpd. Barb.; conc iv Carthag. c 41. s Interp, nec Dionys. neclsid,
* Id. cod. Barb.; conc. ir Carthag._c, 1. * Interp. Rufini.
' Eadein interp. Dionys. " Conc Matiscon. n,
T Conc. Epaunens. c. 4.
iinterp. nec.Dionys.iiec Isid.
1049 CANONES SELECTi EX VET. CAN. COLLECT. *rtsn
CAPUT XLVI. A qualitatem ordinis sui, (Add.) ab archidiacono civi-
CTPECCANTES FIDELES NONLICEAT PASSIM VERBERARI.tatis coerceantur secundum ecclesiasticam discipli-
Canon apostolorum, cera 28 a. nam. Si vero de agendo oflicioecclesieea quibuslibet
Episcopum,presbyterum, diaeonem, percutientes [ab agentibus potentum, vel ab ipsis rei dominis] in
passim fideles aut infideles, et per hujusmodi.... vo- aliquo (Add. etvar.) prohibeantur, auctores nequitise
lentes timeri, dejici ab officio praecipimus, quia usque ad emendationem communioneprivenlur.
nusquam hdc nobis Dominusdocuit Canon Toletanus, mra 15 e.
CAPUT XLYIJ. Si servus fisci [Qui ex servis fiscalibus] (Var. et
DEPAROCHIIS ET ORATORllS CONSTRUENDIS .
add.) ecclesiam aedificaverii, eamque [de sua pau
Canon Toletanus, cera 29 b.
perlate] dotaverit, hoc procuret episcopus orece sua,
Qui ecclesiamsedificaveritcontra canonum slatuta, auctorilate [regia] principis confirmari.
et non eam ab episcopolegilime petierit cOnsecrari,
eidein CAPUT XLYIII.
(Mult. var.) aut deslruat, aut dotem, quam DENATALITIIS MARTVRUM.
ecclesise fecerat, censeat ad episcopi ordinalionem
tale factum in et in Canon f Laodicensh, cera 22
pertinere. Quod [et praeteritum] R
praesenti displieel, et in futuro prohibeatur; sed om- Non oportet in quadragesima martyrum natalitia
nia (Add.) ad episcopi ordihationem [et potestalem] celebrare : sed eorurii in Sabbato et in Dominica
pertineant. tantum memoriam fieri.
Mra 7 [Can. 20 CAPUT XLIX.
Ne episcopi vero parcechias affligant. (Mult. var.) DEFICTISMARTVRIBUS ET LOCISQUJEINANITER
Audiant scriplura : Forma eslotegregi, neque domi- , VENERANTUR.
nantes in clero. Ideoque, excepto quod veterum in-
stitutiones a parcechiisjubent habere episcopos, alia E Non concedendumcoemeteria, vel quoemartyria
[qusehuc usque preesumplasunt] omnia denegentur; dicuritur heereticorum, nec orationis gratia intrare.
hoc est, neque in angariis (Var.) presbyter aut dia- Si
qui fecerit, incommunicabilem factura in pceni
conus fatigetur [fatigent indiclionibus],-ne videantur tentiam
usque ad aliquod tempus redigi : et si se
in Ecclesia Deiepiscopi exaotores poliusquamponti- errasse confessus fuerit, suscipi eum oportere.
fices nominari. Hi vero clerici lam locales quam
: Mraid [Can. 55].
dicecesani, qui se ab episcopo gravari cognoverint,
b Qui relinquit ecclesiam Dei, et vadit ad angulos
querelas suas ad metropolitanum deferant [deferre n
non differant]. Qui metropolitanus (Add. et var.) hu- orare vel congregationesvfacere, quee omnia inter-
jusraodi prsesumptioneracoerceat. dicta sunt, qui huic idololatrisevacat, arialhema sit.
Canon Toletams, cera 4, Mra 21 [Can. 54].
Si episcopus unam de parcechiis [de parochitanis i Non oporiet Chrislianum, relictis martyribus
ecclesiis] mpnasterium dedicare voluerit (Add. et abire ad falsos martyres : hi enim alieni a Deo sunt,
var.), habeat licentiam : et res (Mult. var.) quas de el anathemate pcrcellantur.
Ecelesia ibidem pro stipendio mpnachorum iriona Mra 22 1. <-. ' :'
charumve dederit, perpetuo ibi maneant : hoc est
Illi qui apostalant, et huriquam ad ecclesiara ve-
rationabiliter dare niunt [reproesentant], nec pceniteiniariiquseruut, et
Canon Aurasicorum, cera 8 c. postea in infirmitale (Var.) pefunt communionenT,
Si episcopus [in alienae civitalis terrilorio] in eis non daridamante dignampceniteniiam.
fundp ecclesisesuse, et in alterius episcopi parochia Canon.Epaunensis, cera 52.
ecclesiam aedificarevoluerit [disponit], non prohi-
bealur : (Add. et vax.) dedicatione vero illi pmnimo- Basilicashsereticorum (Add.) sanctis.usibus appli-
dis reservata episcopo, in cujus territorio ecdesia P cari despicimus; [sane] tamen quas illiper vioienliam
assurgit. Episcopus vero (Var.) qui eedificavitipse, noslris tulerunt, possumus revocare.
ibidem clericos suos ordinet; vel si ordinati jam Canon Hipponiensis,cera82 k.
snnt, ipse eos habeat, Omnis tamen ecclesiseipsius Altaria, quaeper agros et vineas [vias] tauquam me-
gubernalio ad illum episcopum pertinebit, in cujus raorioe marlyrum conduntur [constituuntur], {Add.)
territorio sita est [ecclesia surrexit]. ab episcopis,qui locis eisdeni preesunt,[sifieripotes ]
• Canon Aurelianensh, cera 26 d. . evertantur. Si autem hoc propter motus populares
Si quaeparcechisein potentum domibus constitutse non sinitur, plebs tamen admoneatur, ne illa frequen-
sunl (Mult. var.), clerici qui ibidem sunt, secundum lent loca. (Add.) Et omninonulla meriioriamariyrum
» In Gr. c. 26, c. 28. Interp. Dionys. B Conc Laod. c 9. Interp. nec Dionys. nec Isid.
1 Conc Toletan. m, c. 19. , b Interp. nec Dionys. nec Isid.. .
c Conc. Arausic i, c 10. > Interp. nec Dionys. nec Isid.
d COBCAurel. iv. i Conc Arelat. i, c 22, , •
« Conc. Tolet. m. k Gonc Cartb. v, c 14; conc. Afric.x.
f Conc Laodic. c. 51. Non diffcrl ab. Isid. ihtcrp.
1051 CANONES SELECTl EX YET. CAN. COLLECT. 1052
[probabiliter] acceptetur; nisi ubi corpus aut aliquse A potestale consistant. Et si quid contra [extra] regu-
reliqui.sesunt, (Var.) ibi auctore hoc alicujus habita- lam fecerint, ab episcopis corripiantur, qui semel
tionis vel passionis fidehssima origine tradatur. Nam in anno, in locum ubi episcopus elegerit, accepta
quee per somnia et per inanes quasi revelationes voeatione conveniant. Monachi autem abbatibus
hominum constituuntur allaria, haecomni modo pra- orani se obedienlia b et devolione subjiciant.Quod
hibentur [reprobentur]. si quis per contumaciam exsliterit non devotus, aut
. CAPUT L. per aliqua loca evagari, aiit peculiare habere prae-
DESORTIBUS ET AUGURIIS. sumpserit, omnia quaa acquisierit abbatibus aufe-
Canon Arelalensis, cera 24 ". rantur, secundum regulam monasterio profutura.
Ipsi autem qui fuerinl pervagali, ubicunque inventi
Qui faculas accendunt, aut arbores aut saxa vel
fuerint, cum auxilio tanquam fugaces suh.
fontes venerantur, si hoc (Var.) episcopus loci illius custodia revocentur, episcopi Et reum se ilie abbas futuruiu
eruere neglexerit, sacrilegii reum se esse cognoscat. esse
Dominus autem ordinator rei ipsius, si admonitus cognoscat. qui [in] hujusmodi personas non re-
jgulari animadversione distrinxerit, vel qui monar
emendare noluerit, communione privetur. chum susceperit alienum,
Canon Africanorum, cera 74 b. JJ Canon Ghalcedonensis,cera 4._
Auguriis, vel incan)-ationibus servienlem, a con- i Monachos vero per unamquamque provinciara
veutu ecclesieeseparandum. aut civilatem subjectos esse episcopo : etquietero,.
Canon Agathensh, cera 40 [Can. 42]. diligere; el intenlos esse tantummodo jejunio et
in locis, in quibus renuntia.
Si quis sortes, quas sanctorum vocant, (Var.) ha- oralioni; permanenles
verunt saeculo; nec ecclesiasticis neque ssecularibus.
buerit, vel divinationis scientiam profiteatur, aut
fulura negotiis communicare, vel in aliquo esse molestos^
quarumeunque scripturarum inspeclione pro- : nisi forle eis prse
mittat: quicunque [clericus vel laicus deteetus fuerit] propria monasteria deserentes
civi.
haec consulere vel docere prsesumpserit, ab ecclesia cipiatur propter opus necessarium ab episcopo
habeatur extraneus. latis. Nullum vero monasterio servum obtentu mo«.
nachi propter sui domini conscientiam recipi. Trans.
Canon Aurelianensh, cera 26 c.
gredientem vero hanc definitionem nostram excom,
Si quis divinationes vel auguria crediderit obser- municatum esse .decrevimus, ne nomen Domiui
vanda, vel sortes, quas menliuntur fuisse sanctorum, blasphemetur. Yerumtamen episcopum conveni»
(Add.) cum his qui eis crediderint ab Ecclesiaecom- competenter monasteriorum providenliam gerere.
niunione pellatur. C Canon Agathensh, cera 19 [Can. 27].
Canon Ancyrilanus, cera24 d. Monasteriumvero novuni, nisi episcopopermittenle
fundare nemo prsesumat..
Qui auguria vel auspicia, aut divinaliones quasl&et [aut probante] incipere aut officium
aut domos suas confessi Monachi autem vagantes ad clericatus, nisi
observant, lustrant, quki-
eis teslimonium alibas suus dederit, neque in civita.
quennio pcenitenliamagant.
CAPUT LI. libus, neque in parochiis ordinenHir. Monachimj.
vero, nisi abbatis sui permissu [aut voluntate], ad
DECLERICIS, MONACHIS VELABBATIBUS. allerum monaslerium migrantem nullus abbas susci-
e Qui semel in clero deputati sunt, aut monacho- pere aut refinere praesumat: sed ubicunque fuerit,
abbati suo auctoritate canonum revocetur. Si neces^
rura vitam expelierunt, statuimus ut neque ad rnili-
se fuerit ad officium clericatus [clerieum de mona-,
tiam neque ad aliquam dignilatem venire prsesumaut
cbis ordinari], cum consensu et voluntale abbatis
mundanam : aut hsectentantes et non agentes pceni-
monachum proesumat episcopus. (Can. 28.) Mona-
tentiam, quominus redeanl ad hoc quod propter Do-
steria puellarum, longius a monasteriis monacho-
minum primitus elegerunt, anathematizentur. rum collocentur propler insidias diaboli, vel oblre-
Canon Aurelianensh, cera 9 f. D ctaliones [obloculiones]homiautii.
Hi qui suscepta pcenitentia religione suae profes- Mra 38.
sionis obliti ad sajcularia relabuntur, a communione Servandum quoque de monachis, ne eis per [ad]
et omnium catbolicorum conviyio separentur [pla- solitarias cellulas liceat a congregatione discedere ;
cuit, etc, suspendi]. (Var.) Si vero post interdictun nisi forte probalis post emeritos labores, aut infir-
cum co quis preesumpseritmanducare, et ipse com- mitatis necessitale, asperior ab abbatibus regulare-
inunione privetur. mittatur. (Add. et var.) Tamen intra eadem septa
Mra 15 «. monaslerti, sub abbatis potestate separatas habere
Abbates pro hurailitate religionis in episcoporum cellulas permittantur.
a Conc Arel. n, c. 25. e Conc Chalced. c 7. Interp. nec Dionys. ncc
b Stat. Ecd. incod. Barb. c. 85; Conc. iv Carlb. Isid. Yide conc Andegav. c. 7.
c. 89. f Conc Aurel. i, c 11.
0 Conc.Aurel. i, c 50. 6 Ejusd. conc. c 19.
d Id. in Gr. c 23, in n Var. Vide not. cl. J. Sirmondi.
interp. Dionys. et Isid. a qui- » Paululum differt ab interpret. Dionys
bus isla discrepat.
1055 CANONES SELECTI EX YET. CAN. COLLECT. 1054
Canon Aurelianensh, cera 18 a. A (Add.. ei var.) Qriod si verborum increpationibus
Monachputi orario, [in monasterio] vel b ciangaii non emendaverint, verberibus coerceantur. ,.
habere non liceat. InephtolaSiriciipapceS.
Canon Arelatensh, cera 2 c. Moriachos quoque, quos morum gravitas et vita
Ut monasteria et monacborum disciplina ad euh i sancta [el vitee ac fidei institutio sancta] commen-
pertiheant episcopum in cujus sunt territorio con- dat, clericorum officiis-aggregari et optamus et vo-
stituta. luraus ; ita ut (Var.) si qui intra tricesimum seta-
Canon Chatcedonensts,cera 24; tis annum sunt, per gradus singulos crescenli tem-
«>Quae semel dedicata sunt monasteria consilici pore promoveantur ordinibus singulis : et sic ad
episcoporum, maneant perpetuo monasteria : et res; diaconatus vel presbyteri ordines [insignia] maturi
queead eapertinenl loea monasteriis reservare bpor- [maturoe setatis consecratione] perveniant, ne saltu
tet, nec posse ullra fieri saecularia habitacula. Qu! ad episcopatus culmen ascendant, nisi (Var.) sin-
vero hoc fieri permiseiint, canonum sentenliis sub- gulis gradibus et ordo et tempora fueririt custo*
jacebunt. dita.
Canon Auguslodunensis, cera 1. In epistola Innocentii papceb, cera 11.
« Abbatibus, vel monachis peculiares res habere B Mdnachi (Add. et iiar.) ad clericatus ordinem per-
non liceat; et monachi ab abbate victuin et vesti- «renientes, non debent a priori proposito deviare :
tum consuetum accipiant. et quod diu servaverunt, in meliori gradu posili
Mra8. amittere non debent. Qui ante baptismum corru-
Ut monachi abbati suo, vel proposito sint obe- ptiis fuit, si post baptismum hubat, [Add. et var.]
dientes. nullo modo pdtest ad clericalum admitti.
Mra t>. In synodo Niccenai.
Ut in civitatibus errari non inveniantur, (Var.) Si quis in monasterio nutritus usque ad sumraum
nisi casu pro humilitate rtiittantur : et tunc cum Jh> sludium, et postmodum discesserit, nisi" revertatur^
teris abbatis sui ad archidiaconum dirigantur. desertoris discrimiiie damnetur. Si quis suseeperit
Mra 5 [Can. 10]. monachum aliehum, ambo exconimunicandi sunt.
Ut compalres nullus ihotiacborum audeat habere ; i Puer usque ad 12 arinos sit in potestate patris.
uec familiaritatem extranearum mulierum. Et qui Tunc et deihceps polest semetipsum monachura
inventus fuerit, severius corrigatur. facere. (Cap. 15.) Infans pro infante polest dari in
Mra 10. monasterio, quamvis alium vovisset: tamen melius
Ut mulieribus m monasterium virorum nullalenus C est votum implere, ne reus ih- voto inveniaris. E'
liceat ingredi. Slatuimus, ut nullus monachum alte- quod semel egressum est de Iabiis tuis observa, Sic-
rius absquepermissu abbatis sui preesumat retinere; iil pfonnisisti Domino Deo tuo.
sed cum inventus fuerit vagans, ad cellain propriasa CAPUT Ln.
revocetur, ibi juxta culpara meriti coercendus. . DE DEOSACRATIS PUELLIS,ET MONASTERIIS EARUM.'
Mra 15. Canon Africanus, eera 58 k.
De abbatibus vero, vel monachis, ila observare Vir qui rcligiosis feminis praeponendus est, ab
conveuit ut quidquid canonicus ordo, et regula san- episcopo loci probetur.
cti Benedicti edocet, custodire [et iinplere et] in Canon Aurelianensis, cera 6 •.
onmibus debeant. Si enim hoecomnia legitime fue- Ctepiscopus curam gerat de puellarum mona-
ririt (Var.) custodita ab abbatibus vel monachis in steriis [quee in sua dvitate constituta sunt]: npc
monasteriis omnibus, et numerus monachorum Deb abbatissoealiquid Iiceat conlra regulam facere, ,
propitio augebitur, et mundus omnis per eorum Canon Agathensh, cera9 [Can. 19].
orationes assiduas omnibus malis cafebit contagiis, Sanclimoniales quamvis vita probatse [quamlibet
f Si quis aulem hoec,quse a nobis propitid Deo in- vita eorum et mores
probati sint] ante anhuni aeta»
slitula sunt, tenlaverit aliqua transgressione cassare, " tis sueeXLnon velentur.
si abbas est, annis tribus communio ei suspendatur; Canon Epaunensts, cera 20.
si preepositus, annis duobus ; si monachus, autver- [Episcopo, presbytero, el diacono vel caeteris cle-
beretur, aut communione, et mensee parlicipatione ricis.] Viris ad feminas, horis prseterilis, id est,
tribus annis privetur. meridianis vel vespertinis, prohibemus ^accessum,
Canon Agalhensh, cera36 [Can. 38]. Quaetamen, si causa fuerit, ut ab episcopo videari-^
Monachis [clericis], sine commendalitiis iitteris. tur, cum lestimonio presbyterorum et clericorum
episcopi, velabbatis sui licentia non pateat evagandi. videantur.
a Conc. Aurel. i, c. 20. s Ad Himerium Tarracon. cap. 15.
b Var. Vide nol. cl. J. Sirm. . b Ad Yiclricium episcooura Rolnomagenseir,
c Concil.Arel. v, c 2. 10.
d Interpret. nec Dionys. nec Isid., cap. i Yide conc. Nicaen.H, c 2!.
e Add. etvar. J Vide Yet. cod. poenitent. Theod. cap. 11.
f Mult. add. et var. De his canonibus vide not. k Id. in cod. Barb. 59. Conc TvCarth. c. 97.
viri cl. i. Sirmondi. 1 Conc.-Arelat. v. c 5.
1055- CANONES SELECTI EX VET. CAN. COLLECT. {036
. . Mra 55. [Can 58] • A Canon Carthaginensh, cera 68 K
Monaslena puellarum tionnisi probatse vitoe, a selar Ad reatum episcopi vel presbyteri pertinebit qui
tisque provectee ad.quascunque earura, necessitates paroechieeprseest, si sustentandi [sustenjtandoevitse
fa- praesenlis] victus causa, adolescentiores viduee vel
[vel ministrationes] permiliantur intrare. Ad
•ciendasvero missas, quiingressifuerint, exaelo.mi- sanctimoniales clericorum familiaritali subiiciantur.
nisterio statim exeant feslinanter. Alias autem, nec Canon Aurasicorum, cera 26 i.
clericus nec monachus juvenis, [ullum] ad puella- Viduitatis servandeeprofessione (Add. et var.) co-
rum congregationes habeat accessum, nisi aut [pa- ram episcopo in secretario habita, ab episcopo vesle
terna] roaterna, aut germana necessitudo probelur viduali induta, velut professionis desertricem merilo
admiltere. damnandam.
Canon Maticensh, cera 2 b Canon Aurelianensis i iv, cera 16 [Can. 19].
Ut nullus (Qucedamadd.) clericus neque laicus, in Puellee quce sua propria volunlate monasteriura
nionasteriis puellarum, nisi probatoe vitoeet oetalis expelunt, seu a parenlibus ibidem offeruntur, anno
vel repa- uno in ipsa quaintraverunt veste permaneant, In bis
provectoe, (Var.) pro quacunque utilitale
ratione, habilare aut secretas colloculiones habere vero monasteriis, ubi non perpetuo tenentur inclusse,
aut in oratorio B triennio (Add.) permaneant.
prsesumal: nec,c intra salutatorium
ratrare permittantur, Canon Carthaginensh, cera 5 K
Mra 11 [Can. 12]. Yirgines sacroecum parentum custodia pnvantur^
Decrevimus, ut.si qusepuella yoluntarie autrogan- episcopi vel presbyteri [ubi episcopus absens est]
libus [parentibus] suis religionemprofessa, yel bene- providentise gravioribus feminis comraendentup_.ut
dictionem fuerit consecuta, et poslea ad conjugium simul habitantes invicem se custodiant.
vel illecebras sseculi (Add.) transierit, usque in exitu Canon Romanorum, cera 1
cum eo (Var.) cui se miseuil communione privetur. Puella nec dum velata, (Var.) sed tamen si propo-
Qupd si poenitentia ducti se sequestraverint, quandiu suerit sic manere, si nupserit, hse furtivse nuptiss
episcopo yisum fuerit, coramunipne [a communionis appellantur (Add.) His pcenitentise agendee tempus
gratia] suspendantur; et si eegritudinis periculum constiluendum est.
non ne^etur.
(Add. et var.) incurrerint, viaticum eis Canon Arelatensts, cera 26 m.
. , Canon Chatcedonensis, cera 16. , Puella quoese voyit Deo, (Add.) si post xv [viginri
d Yirgo quoese Deo consecravil; si nuplialia jura et quinque] annos selatis ad nuplias transierit, cuni
contraxerit, excoinmunicetur. ipso cui se alligaverit, communione privetuf.
, ' Canon Aurelianensis, cera 18. , In ephtola Symmachi pance n.
8 Tam puelloe,quam viduoe,quse iri domibus pro- Viduas, (I'ar.) quoe religioso proposito diuturna
cum his qui observalione permanserint, ad nuptias transire npn
priis commutalis vestibus convertuntur,
conjugio copulantur uscpe ad sequestrationem et paftmur. Similiter virgines nubere prohibemus,
pcenitentiam ecclesiaeconimunioriepriventur, quamyis annis plurimis in monasteriis reetatem]per-
Mra 19 f. egisse constiteiit.
Si quis virgini consecratoe, [vej devotse, id est re- Canon, Lugdunensis, cera 12 °.
ligionem professee] seu in proposilo sub devotione Puellse quee convenientia [conniventia] parenhira
vivenlium inferre prsesumpserit, usque ad extre- se volunlarie in monasterio dedicaverint, (Quccd.
mum [exitum] "communione pellatur. Si rapta cum add.) et se postea ex ipso monasterio (Add. et var.)
raptofe [habitare] consenserit, (Va'r.) similiter ex- subtraxerint, quousque ibidem se reslituant, com-
cdmrauriicetur. Quae forma et de pcenitenlibus ae raunione priveutur; yiaticum tamen illis non ne-
viduis in proposito manentibus [sub districtione ec- getiir.
clesiastica] servetur. Quod si quis sacefdos [sciens] Canon Epaunensis, cera 16 [Can. 21]
hujusmodi- personis communicaverit, annum inte- JJ- Yiduarum consecrationem, quas diaconas voeant,
gruin pacem Ecclesisenon habeat. p penitus abrogamus. Solam eis pcenitentieebenedi-
Canon Ancyrilanus, cera 19. ctionem, si converti cupiunt, imponendam,
8 Quod quidem virginitatem pollicitam proevari-
CAPUT LIII.
cantes inter digamos qui secundas nuptias transie-
DERAPTIS.
runt habitare debebunt. Virgines autem puellas, quse
Canon Chalcedonensh, cera 27.
tanquam sorores cum viris habitare volunt, ab eo-
rum consortio prohibemus. q Decrevit sancta synodus, ut qui rapiunt raulie-
* Yar. Yide not. viri cl. J. Sirm. i Conc Aurel. v.
b Conc Malisc i, c 2. k Conc. Afric c 2. Cod. can. Eccl. Afric c 44
c Var. extra. Videnot. viri cl. J. Sirmondi i C. 2. Vid. Innocent. I ep. ad Yictricium, c. 13.
m Conc Arel. n, c 52.
, d Jnterp. nec Dionys. nec Isid. n Ad Csesariumcpisc Arel. cap. 5.
« Vid. Conc Aurel. n, c 17.
f Conc Aurel. m, c 16. . . 0 Conc. Lugd. III, c. 3.
g Inlefp. nec.Dionys. nec Isid. p Ab omni regione noslra. Al. religione. Vid. not.
n Id. in cod. Barb. Conc. Carth. iy, c 102, viri cl. J. Sirm.
» Conc. Auras. i, c 27. . - i Inter. nec Dionys. nec isid.
1057 CANONES SELECTI EX VET. CAN..COLLECT. 1058
res, si clericisunt, decidant gradu proprio; si vero A \. Canon Neocccsariensis,cera 2.
laici, analhemalizenlur. > Muliersi duobus fratribus nupserit, abjiciatur
Cunon Ancyritanus, cera 12. usque ad mortem. Verumlamen ad exitura si promi-
Desponsatas puellas et ab aliis raptas, placuit serit, quod facta incolumis hujus conjunctionis yin-
erui, et his reddi a quibus fuerant desponsatse: culum solvat, fructum pcenilentiseconsequalur. Quod
etiamsi eas contigerit a raptoribus florem pudoris si defecerit mulier in talibus nuptiis , difficilis efit
amisisse. pcenitenlia in vita permanenti. ,'
n epistola Sirkti papcea, cera 4. Canon Agathensis, ajj'al9 [Can. 25]
Desponsatam ne alius accipiat, (Add. el var.) mo- Qui conjugale consorlium , (Quced. add.) nullas
dis omnibus inhibemus, quia nec benedici possunt, causas discidii probabiliter proponentes, dimise-
et iuslar sacrilegii est conjunctio sine benedictione runt, ul illicita vel aliena appetant; si antequara
sacerdotali. apud episcoposprovincise discidii causas dixerint, et
Canon Aurelianensh, cefa 11. uxores antequam in judicio damnentur abjecerint, a
Si ad ecclesiasn raplor cum rapta confugerit, communione sanctse Ecclesiaeet a sancto populo
eliamsi feminam ipsam violenliam perlulisse conti- i excludantur.
gerii, stalira liberetur de poteslate raploris: et ra- <Q
__{ Canon Aurelianensh k, cera 12.
!
ptor, mortis vel pcenarum impunitate concessa , ad . Si quis relictam fratris sororem, uxoris privi*
serviendi condilionera subjeclus, aut redimendi se gnam, id est, filiastram, consobrinam , sobrinamve
[liberam] habeat potestatem. Si vero (Var.) rapta relictam, id estpatrui atque avunculi carnali conta-
patrem habet, ei [potestali patris] excusata redda- gione raaculaverit, aposlolicaeinstitutionis sententia
lur. feriatur: et quandiuin tanto versatur scelere, Cliri-
Mra1\%h. sliano ccetuet cointounionesanctoe privetur Ecde*
Mancipiaquae sub specie conjugii ad ecclesiam sioe.
[ecclesiaesepta] confugerint, a dominis accepta fide Canon Epaunensh, cera 16 m.
excusationis, sub reparationis [separationis] prorais- Incestis conjunclionibus nihil prorsus venioe re-
sione reddantur (Mult. add. el var.) libertale dorai- servari, nisi eas (Var.) adullerii separatione sanave-
norucn, si eos postea voluerinl sociare. rint. (Quced.add.) Si quis reliclam fratfis quaeperie
CAPUT LIV. prius soror exstiterat, carnaliter [carnali conjun-
-DEINCESTIS. ADULTERIS, VELQUiUXORES SUAS ctione] yiolaverit: si quis fralris (Var.) germanam,
DIMITTUNT. si quis germanam uxoris, si quis novercam, si quis
Canon Aurelianensh, cera11 c. _„ consobrinam, si quis relictam avuriculiaut patrui, vel
Qui conjuges suas in adulterio deprehendunt, et privignam, vel concubitu polluerit. (Add.) Sane qui-
dtion prohibentur nubere,quantum polesiconsilium bus conjunctioillicita interdicitur, habeblint [irieuridi]
eisdetur, ne aUas uxores viventibus illis accipiant melioris conjugii libertatera. n Si quis depropria co-
licet adulteris. gnatione, vel, quamcognalushabuit, duxerk, uxorem
In ephlola Jnnocentii papce e, cera6. anatheroa sit.
Qui, uxore vivente (Var.) quamvis dissociata aliam Item Gregorius in libro Pastorum °. <
duxerit, mcechatur, el adulter est, f iste comiim- p Ineestum commitlit, qui se consanguinese suoe
nione privelur cum ea quam accepit: simililer pa- vcl quam consanguineus habuit, infra affinilalis
reuteseorum, qui talibus consenserunt. lineam conjungit. Nullus enim fidelium usque ad af-
Canon Agathensh g, cera 17. finitatis lineam, id est, usque in septimam progeniem
Si mulier virO"derelicto discedere yoluerit nu- consanguineam suam ducat uxorem, vel eam quscv
plias condemnando, analhema sit. aliquo modo incesti macula polluatur. Naiti incesii,
o Ad Himerium Tarraconensem. Theodorus in suo Pcsnitentiali.
b Conc iv Cailh. c. 24. c Ep. Innoc. I ad Exupeiium episcopum Tolosa-
c Conc Arel. i, c. 10. .n num.
d Hanc negativam particulam, quoe desideraiur " t Mult. var. et add. Yid. R. V. Steph. II ad inter,
in editis, reele quidem supplet codes.Herovallianus. monach. Bril. •
Nara si prohibentur nubere , cur postea. consilium 8 Desideraiur inconcil. Agathensi.
datur non nubendi? < Ubi consilium datur, inquil, b Sed vide conc Gangrense c. 14, paucis mulatis.
Hieronymuslib. i adversus Jovinianum , offerentis ' Paululum differt ab iiilerp, Dionys.
arbitrium est; ubi prseceptum,necessitas est servien- j Add., pro eo quod fidem et corijugia maculani.
lis. Prseceptura,inquit, Domini non habeo , consi- k Yid.Conc Aurel. n,c 10; conc Aurel. in,c 10.
lium autem do, tanquam misericordiam consecuius t Mult. Yar. nam. sensus tantum, non verba de-
a Domino. » Et Augustinus : « Aliud est consiliura, prehenduniur.
aliud proeeeptum.Consiliumdatur ut virginilas con- »>Conc Epeaun. c 50.
servetur, ete. Preeceptum vero datur ut juslitia cu- 11Vide couc. Agfuh. c 61.
slodialur, etc. Consilium qui Hbehter audierit et fe- 0 Yide Gieg. Mag.i epist. 52 ad Felicem episco-
cerit, majorem habebil gloriam. Proecepturaqui.non pum lib. xn; ExeCrpl. Egbert. Eisorac. c 157 , et
impleverit, nisi pcenilenlia subvenerit, eyadere; poj- Isaac Lingon. episcopi canones ' litul. iv, de incestis
nara non poterit. > Atqui Patres hujus concilii cele- cap. 19. • , , .
berrirai riullam pcenamihfligunt, consilium tanium p Pliira ad. in ep. Greg. ad Fcl. ep. quse.desuntjii'
dant. Ergo dicunl Patres rem non prohitilam esse ,' clialis testiinoriiisab auctoribus, sicul in coMect.cb:d;.
attara deinceos cum plufibus aliis Patfibus perniisit Her.
10S9 CANONES SELECTI EX VET. CAN. COLLECT, 50f i
quandiu in scelere manent, non fidelium Christiano- jVIn ephtola Leonis papm ad Rusticum, mra 10 [c 6]-
rum, sed tantum aut gentilium , aut cathecumeno- Ancillam oportet a toro abjicere, et uxorem inge-
rum, vel energumenorum locum teneant. Et si a ne- nuam [certoeingenuitati^] accipere. Hoc non dupli-
fandissimo scelere se segregare, alque ad publicam catio conjugii est, sed profeclus honestatis.
pcenitentiamredirenoluerint, inter eos habeantur Ibid. cap. 2.
6 Si paler autmater proprium afiliura sacro bap-
qui spiritu periclitanlur immundo; vel etiam inter
eos, de quibus ipsa veritas dicit: Si Ecclesiam non tismo susceperit, hi omnino a conjugio separentur.
audierit, sit libi sicul ethnicus et publicanus. lbid. cap. 5.
Canon Ancyritanus, cera 6. n Si quis vir aut mulier filiastrum ant filiastram
« Qui cum pecudibus coitu misti sunt, aut more a sacro fonte exceperit, aut ad conlirmationem te-
pecudnm incesta cum consanguineis commiserunt, nuerit: tales omnimodo a conjugio disjungi.
aut curo masculis concubuerunf qui ante 20 annos Ibid. cap. 4.
i Si quis in captivitatem ductus ancillam ibidero
setatis suae lale crimen admiserint, 15 annis in pce-
nitenlia exactis , orationi tantum incipiant paftici- acceperit uxorem, et postmodum ad proprium rever-
pare. Post haec quinquennio in coirimunionesimpli- sus ingenuam ducat: etiterum in pr;iedictolocoubi
ci perdurantes, post 20 annos cum oblatiofie ad com^ B ancillamhabuitducatur, et invenerit ipsam ancillam
munionem suscipiantur. Discutiatur el vita eonim, alium virumhabentem : huiclicebit alii seconjungerr.
qualis fuit in pcenitentia , et ita lianc humaniialem mulieri, defuncta lamen illa ingenua, quam postea
consequantur. Qui vero perseverantius hoc crimine acceperat.
abusi sunt, 20 annis pcenitentiam solam suscipianl. Ibid. cap. 6.
i Si ex conjugio unusquilibet graviter infirmetur,
Qui vero post 20 annorum setatem, vel etiam uxores
habentes in hoc crimen inciderint, 51 annis pcenitcn- ut non possit ab illo debitum persolvi, ob hoc nun-
tia acta ad communionem tanlum admittantur : in quam licebit eos dividi.
In ephlola Innocenlii papcead Exuperium ephcopum
qua comraunione quinquennio perdnranles, plenara Totosanum, cap. 6.
communioneni cum oblatione recipiant. Quod si et k Qui inlerveniente repudio eliam pro adulierio
uxores habentes, el post 50 annos eetatisin hoc pro- dimissa alii se
sunt ad exitum tantum copulaverit, eos inutraque parteadul-
lapsi crimen, communicent. teros esse manifestum est secundum illud : Qui di-
Hos, qui sicut muta vixerunt animalia, qui el se et miserit uxorem suam, et duxerit aliam, mmchatur. Si-
alios hujusraodi peccato contaminaverunt, inter eos
militer, qui dimhsam duxeril, mmchatur : et idco ta-
orare debent, qui tempestale jaclantur, qui a nobis Jes
C oranes communione privandos.
energumeni intelliguniur. Ibid. Cap. 10.
Mra 19. * Si unus ex conjugio filium aut filiam alterius de
b Qui adullerium commiserint, 7 annos oportet
sacro fonte susceperit, aut ad chrisma tenuerit, vel
perfectiooem consequi secundum pristinos gradus. ad Christianilatis
MraW. mysterium : anibo el uxor et vli
c Mulieres queefornicantur, et partus suos necant, compatres existunt parenlibus infanlis, quia vir el
vel conceptos excutiunt, usque ad exitum ab Eccle- mulier caro una effecti sunt.
ad
sia removeantur secundum pristinos gradus. Htima- In ephtola Siricii papm 12.Genesium episcopumcap*
nius autem nunc definimus, ut 10 arinis pcenitenlia mSi sanus vir Ieprosam duxerituxorem, aut post-
eis tribuatur. modum ei supervenerit lepra, sep ;rentur, ne concep-
Mra 24, ii filii lepramaculentur. Fas namque est, ut munduo
° Si quis sponsam habens, sorori ejus intulerit ad mundam
jungatur.
et
vitium, postea uxorem dtixerit eam quam despon- In ephtola Leonis papm. ad Nicetium ephcopum D,
saverat, et illa quse vitium pertulerit laqueo se pere- cap; 1.
merit : oranes qui facti hiijus consilii sunt 10 annis jj Cura per bellicam cladem dividantur conjugia,
in pcenitentia rediganlur. (Midt. var.) et mulieres quee remgnserint viris suis
Canon Aurelianensis e, cera2. destitutae, aut interemptos ptitenl, aut nunquam re-
Si quse mulieres fuerint in adulterio cum clericis versuros : et [sollicitudine] solitudirie cogente ad
deprehensoe, clericis districtione adhibita f etiara et aliquod conjugium transierunt: et illi qui putaban-.
mulieribus, et a civitaiibus ipssemulieres expellan- tur perisse, revertantur; (Add.) tunc remolis malis
tur. qusehosliiitas inluiit, unicuiouc quodiegitiraehabuit
«. Inlerp. nec Dionys. nec Isid. Leonis I.
b Nee Dionys. nec Isid b Capitul. 1. v, c. 5.
c Nec Dionys. nec Isid i Yid. R. Steph. II, cap. 3.
d Paululum'differt ab Isid. J Vid. R. Steph. II, cap. 2.
e Concil. Aurel. iv, c 29. interp, k Mult.var. in ed, Yid. potius. R. Sleph. II, cap. 5.
f Hsecdesunt, sed alia add. et var. - 1 Desideratur.
g Ista et qusesequuntur in ed. desiderantur. Vide ™Yid. R. Steph. II, cap. 9, ex epist. Siricii papsead
lamen Responsa Stephani papaeII ad consulta Brita- limerium episcopum.
niacensium monachorum, cap. 4 ex eadem epistola n Ad Nicetam episcopum Aquileiensem.
1061 CANONESSELECTI EX VET. CAN. COLLECT. , 1062
reformetur (Cap. 2.) Nec tamen culpabilis judicetur A cipibus post baptismuni poscere mortem [vel sangui-
iile, [et tanquam alieni juris pervasor] qui perso- nem]alicujusde reatu. Quamrem principes nunquam
naiu ejus mariti, qui jara non esse aeslimabitur, as- sine cogitatione [cognitione] concedunt, sed ad judi-
surapsit. * Si vero aliqusemulieres malunt cum vi- ces crimina ipsa semper remittunt, ut causa cognita
ris hic cohaerere, quam ad legitimum redire conju- (Var.) judicetur. Quee cum [qusesitori]secure fuerit
gium, merito sunt damnandse; ita ut coramunione delegata, aut absolutio aut damnatio pro negoliiqua-
privenlur, quia ipseeoslendunlur, non pro necessi- lilate proferatur : et dum legum in improbos exerce-
tate, sed pro incontinentia sua hoc fecisse, et non tur auctoritas, eritdislortor [dictalor] immunis.
eis placuisse, quod haec remissip potuit expiare. CAPUT LYI.
._ ET ETHOMICIDIS : ET DECAP-
Redeant ergo ad suum rectum voluntaria redinte- DEFALSARIIS, PERJURIS,
TIVITATE ETDISCORDIA.
gratipne conjugium absque ullo opprobrio : quia
sicut hsemulieres quae reverti ad viros suos nolurii, Canon Aurelianensh, mra 15 f.
irapise sunt habendae, ita illee quae in affectum ex Qui falso accusant fratres suos, [placuit, etc.]
Deo.initumredeunt, merito laudabiles judicandoe. usque ad exitum non communicent.
In ephtola Jnnocentii papm. Ca«oa Maticensh Bmra 17.
b Sicut mulieres, si convictse fuerint adulterasse, B Sl quis alios ad falsuro testimonium vel perju-
vel [quacunque corruplionel
judicio sacerdotali communioneprivantur : similiter- riuni (Var.) attraxerit,
et viri, si detectifuerintadulterium commisisse, om- sollicitaverit, ipse quidem neque ad exitum coiri-
nimodis a communionesubmovendos esse decerni- inunicet: et illi (Add et var.) qui eum seculi sunt,
mus. . ab omni sunt testimonioprolMbendi, et infaniia no-
CAPUTLV. . tabuntur
DEREVERTENTIBUS ADS.ECULA POSTDEPOSITUM MILI- Canon Agatliensis, mra 56. [Can. 57].
TLECINGULUM : ET DEHIS QUIPOSTBAPTISMUM AD- Homicidaset falsos testeshcommunione privandos
MINISTRAVERUNT. usque ad pcenitentiam et satisfactionem.
Canon Nicmnus,mra 18 c. Canon Lugdunensh i, mra 3.
d Si qui.ppst depositum mililise cingulum,ad pro- i Si quis honiinem in captivitatem duxerit, aut
prium vomitum revertuntur, ut pecunias ad usuram iransiniserit, usquequo eum in loco suo revocaverit,
darent et abirent rursus ad militiam, 10 annis sirit coiiiraunione privetur.
inter pcenilentes,postprimumtriennium quo fuerunt Canon Ancyritanus, mrall.
itiler audienles. Hoc prsecipueobservetur, ut animus k Si quis voluntarie homicidium fecerit, subinit-
eorum et fructus pcenilenlist observetur. Et quicun- tat se ad pcenitentiam, et ad exilum tantuoi coin-
que in lacrymis et operibus bonis perseverantes, et municet.
bonum opus cum veritate demonstrant; cum post Mra 22 '-.
teinpus statutum oratipni cceperint communicare, m Qui vero casu homicidium fecerit, post 7 an^
licet episcopumhumanius aliquid circa eos agere. norum pcenitentiam communicet secundum gradus
Si qui vero indifferenter habuerint lapsum suum, constitutos. Hsecvero humanior definitio, quinquen-
et sufficeresibi quod ecclesiam inlraverunt arbitran- nii temporis spatio continetur.
lur, isti omnia tempora statuta.compleburit. Canon Epaunensh, mra 24:[Can, 24]
Ephtola Jnnocenlii papm ad Exuperium ephcopum Si quis servura propritim sine conscientia judicis
[Cap. 3]. occiderit, biennii temporis excommunicalione ple-
e Qui post baptismuiri administraverunt, et lor- ctatur
[effusionem sanguinis expiabil].
menta exercuerunt, aut etiam capitalem sententiam Canon Arelatensis n mra 53.
prolulerunt; de his nihil legimus a majoribus defi- Si quis famulorum, [cujuslibet conditionis aut ge-
nilum. Memineruntenim a Deo potestates has fuisse neris] quasi ad exacerbandam domini distridipnem,
concessas, et propter vindiclam noixiorum gladium se [diabolico repletus furp.re]percusserit, (Add, et
fuisse permissum et Dei rainistrum vindicem in hu- *'- var.) nequidquam ad dominum sceleris alieni perli
jusmodinatum. De his ita ut hactenus servatum est sic nebit injuria.
habemus, ne aut disciplinam evertere, aut contra au- Jn epi.stolapapm Leonis °,
ctoritatem Dorainivenire videaraur. Ipsis ajulemin f a- Caplivi, qui immplatitiis cibisluerint polluti, (var.
lipne reddenda gesta sua omnia servabuntur, (Ca;i.5.) etadd.) pcenilentisesatisfactione purgentur; queencn
Hoc etiamseiscitarevoluisti, (Add.) utsiliceat aprin- , tam temporis longiludine, quam cordis contritione
» Ptufa add. et hiclncipit cap 4. Coetera quoese- 1 Conc Lugdun. II, c. 5.
quunturmult. var.Yid, Resp. Stephari. II, cap. 19. ,: i Mult. vaf. etadd.:''"' -•^l
b Vid. ep. Inn. I ad Exuperium. cap. 4, ubi rault. k Interpret. nec Dionys.:nec Isid. Yid. conc Epau-
add. etvar. nens. c. 51.
c C. 12 in Gr. c 11 in interp, et Isid. 1 Interp. Isid. non distinguit. a prsecedenti. Sed
d Paululumdifferl interp. Isid. Dionys.
e Quaedamadd. Gr. et Dionys.
f Coiic Arelat. i, c 14. «"Interp. neC Dionys. nec Isid.
" Cohc. Arel. n.
g Conc Maliscon.i. 0 Ad Nicelam episcop. Aquileiensero.
h Var. Yide conc Venet. c. I.
1065 CANONESSELECTI EX YET. CAN. COLLECT. iOGJ
'
pensanda est, sive hoc fames exlorserit; sive terror 1A Canon Epaunensh, mra 8.
(Add.). Mancipiainonachis data ab abbate non liceat raa-
Canon Africanorum,cera 47 ». numilti. Injuslura pulaihus, ut monachis ruralia
Dissidentes episcopos, si non timor Dei, synodus opera [quotidianum rurale opUsl facienlibus, servi
reconciliet. eorum libertalis otio polianttir.
Mra 48 b Canon Agalhensh, mta 6 [Can. 7].
Discordantes clericos, episcopus vel ratione, vel Quos de servis ecclesise (Vat. etadd.) episeopus
potestate ad concordiam tfahat inobedientes : syno- libertati dederit, a successoribusplacuit custodiri
dus per audaciam [audientiam] damnet. cum hoc quod eis mahumissofin libertale contulerit.
Mra -49 c. Quod tamen jubemus 20 splidbrtim [numerumet] rao-
Oblationesdissidentium fratrum,. neque in sacra- dum in terris, vel virieis, vel hospitiolo tenere, non
rio neque in gazophilaciorecipianlur. . amplius; (Add. et vat.) quia minusculas res aut ec-
Canon Arelatensis, mra 80 d. clesioe minus utiles, peregrinis vel dericis, salvo
Hi qui publicis ihter se odiis exardescuni, ab ec- jufe ecdesise, irt usum preestari permitlimus.
clesia removeantur [ab ecclesiasticis conventibus CanonAutelianenshw, i mra 52.
B Gineres (Var. etadd.) vero servi, seu et posteri-
removendi], donec ad pacera redeant [recurrant].
Canon Agalhensh, mra 30. tas eorum in loco, in quo auctor eorum k depositus,
Quicunque odio, autlonginqua inter se lite dissen- in ea quse constituta est a defunclis sludio sacerdo-
serint (Add.), a sacerdotibus arguanfur. (Add. et tis conditione permaneant. Ille [Cui prseceptosi quis
var.) Et si emendare noluerint. communione pel- sseculariumhumanse cupiditatis impulsu] vero qui
lantur. hoc crediderit obviandum, (Var.) usque ad veram
Canon Carthaginensh, mra 79 e. emendalionem ab ecclesia.suspendatur.
Eorum dona, qui pauperes opprimunt, a sacerdd- Canon Aurelianensh iv, mra6 J.
libus refulanda. Quicunque liberli facli sunt, (Var. et add.) si a
CAPUTLYn. quocunque pulsali fueririt, ab ecclesia defendantur
DEEXPOSITIS. prseter eas culpas, quibus leges collatain servis re-
CanoriAurelianerish, mra 31 f. vocare jusseruiit libertatem.
Si exposllus anle ecclesiam cujuscunque fuerit Canon Areiatensh m, mra 34.
miserationecollectus, contestationisporiat epistolam. Si quis iri ecclesia manumissum crediderit ingra-
Et si is qui collectus est, intra decem dies qtieesitus ticuldra [ingrati titulo] revocandura, non aliter
agnitusque non fueril, securus habeat qui collegit. liceat, nisi eum gestis apud acta municipum reum
6 Si vero post praedictumteropusaliquis caluroniator esse.
Canon Lugdunensh, cera 7.
exstiterit, uthomicida judicetur.
CAPUT LVIII. Quicunque contra libertos Ecclesisecommendalos
sctionem habet, non audeat magistratui eos tradere,
DELIBERTIS. sed in episcopijudicio, quoesunt veritatis audiantur:
Canon Toletanus,mra 7 n. quia juslum est, ut contra calumniatorum versutias
Liberti, quiex mancipiis ecclesioeab episcopo fa- defendantur, qui immorlalis ecclesiee patrocinium
cti sunt, (Add. et var.) iri libertate permaneant; et conoupiscunt: et qui hoc, quod a nobis decrelum
taitien a pairocinio Ecdesiae [lam ipsi, quam ab eis est, proevaricaretentave.rit, irreparabili damnationis
progeniti] nonrecedant. Ab aliis quoque liberli tra- susesententia feriatur.
diti ecclesiis, yel commendati, patrocinio episcopali DEHISQUIA6ECCLESIAM CONFUGlUNT.
fegantur (Add.). Canon Aurelianensisn, mra 1.
Canon Agaihenensh, mra 27 [Can. 29], Homicidse,adulteri, fures, si ad ecdesiam confu-
Liberlos legitime faclos [Si necessitas exegerit] gerint, (Var.) juxta priores canoneset quod lex R6-
Eeclesia lueaiur. Quod [Quos] si quisante audien- mana conslituit observetur, ut ab ecclesioealriis
tiam eos [aul] pervadere, aut exspoliare proesum- vel domo episcOpi non trahantur; sed in evangelia
pserit, ab ecclesia repellatur. [nec aliter consignari, nisi ad evangelia].datis sa-
Canon Aurasicorum, mra6 i. cramenlis, de morte, de debilitate et de onini pce-
In ecclesia manumissos, vel per testameritum ec- narum genere sint securi : ita ut cui reus fuerit
clesiaecommendatos, si quis In servitutem vel obse- criminosus , de salisfaclione conveniat. Quod si
quium, vel ad colonariam condilionem imprimere sacramenta sua quis violaverit [quis conviclus fuerit
tentaverit, animadversione'ecclesiaslica coereeatur. violasse,*reusperjurii], (Add. et var.) ab omni Ghri-
a ld. in cod. Barb. Conc iv Carlh. c 25. b Conc Tolet. m, c 6.
t Id. in cod. Barb. Conc Cartbag. c. 59. i Conc. Arausic. i, c 7.
*Id in cod. Barb. 69."Concil.Carlhag. c.99. i Conc Aurel. iv.
d Conc Arel. ii, c 50. ; : . k Yar. Yid. not. vir. cl. J. Sirm.
e In cod. Bard. id. Conc iv. Carih. c 94. i Conc Aurel. v, c 7.
f Conc Arel. ii, c 51. "»Conc Arel. n.
6 Yid. conc Yasense l, e. 10. » ConeAurel. i. -.
'
t005 CAXONESSELECTI EX VET. CAN. COLLECT. 1068
stianorum convivio et communipne separelur. Quod A cura ea quaeApostolo permiltenle nos sumimus, afc
si reus de ecclesia fugerit, ab ecdesise clericis non illis judicentur hidigna [immunda].
queeratur. Mra 54.
Mra 3 "• judaei [quorurii perfidia frCquenter ad vomitum
Si vero pro servo sacramento (Mult. var.) a Do- redit] si ad legem calholicam venire voluerint, sep-
mino dato de impunilate. exire noluerii. liceat eum tem [octo] mensibus inter catechumenos (Var.) sint..
a Domino occupari. Et si puram fidem confiteri noscuritur, baptismafis
Canon Epauriensh; mta 59. gratiam mereanlur. Quod si periculosam infirmita-
Si servus reatu atrociee fatrociore] ciilpabilis ad tem inlra praescriptum tempus incurrerinl, bapli-
ccclesiam confugerit, a corporalibus tanlum suppli- zenlur.
ciis excusatur. De capiliis b vero, vel quocuiique Canon Aurelianensh, ara 50.
opere a domino placuit juramentum non exi^i. Judsei a Gcena [a die Gcence]Domini usque ad se-
Canon Aurelianensis, cera 59 c. cundam sabbati in Pascha [hoc est ipsP quatriduo],
Eos qui ad ecclesiam confugerint, tradi non opor- procedere inter Ghristianos non audeanl, (Var. et
tere : sed loci (Var.) reverentia et intercessione de- add.) nec qualicunque occasione faciente.
fendi. d Si quis auiem mancipia clericOrum pro suis B Canon Maticensh, mra 14 i.
inancipiis ad ecclesiam cOnfugientibuscrediderit oc- Judoeia Ccena Domini usque ad secundani sabbati
cupanda, .[per omnes ecclesias] districtissima dam- in Pascha [primum Pascha], (Add.) pcr plateas, et
natione ferialur. fofos deambulandi licentia denegeluf : et ut reve-
CAPUT LIX. reriliam cunctis [sacefdotibus Domini, vel] ciericis
DEJUD.EIS. impendant. (Add. et var.) Sin aliud, a judicibus Jo-
corum, prout persona fuerit, dislringatur.
Ganon Laodicensh, cera 59 °;
f Hi qui Christiarii facti sunt ex Judseis, si posl- CAPUT LX.
DE CLERICIS QBI CARNE ABSTINENT, '
modum invenli sunt judaizare, vel sabbatizare, ana Canon Ancijtitanus, mta 15,
theina sint a Christo. i Hi qui in clero sunt, si a carnibus abstinent-,
Ganon Malicensis, mra 16 s. eas quidem contingere : et ita, si voluerint,
Ne JudseiChristianis [populis]judices deputentrif, placuit
continere. Quod si tantum eas abominantur, ut nec
aut telonarii; (Add. et var.) ne Christiani, quod absit,
eis videantur esse subjecti. olera, quoe cum eis coquuntur, exisliment come- ,
denda, tanquam non conseniientes regulae, ab ordine
&ra 15. cessare debebunt.
Nullus Christianus Judseorum conviviis participet
CAPUT LXI.
[participare prsesumat]. Quod (Var. et add.) si fece- DE H£IRETICIS ET «ENTILIEUS
rit, ab omni Christianorum consortio separetur [se • Cmion Nicmnus, mra 21.
uoverit compescendum], quisquis eoruin impieta-
tibus fuerit inquinatus. k Ut Paulianistee, et qui sunt Photiniarii, rebapli-
Mra 16. rentur.
Nullus Christianus Judoeo (Qumdam prmced.) de* MraSZ.
1 Sed diaconissas, quoniam quidem mahus impo-
serviat, sed datis pro quolibel bono mancipio 12 so-
sitioiiehi non accipiunt, etiam ipsas inler laicas esse
lidis, quicunque voluerit Chrisiianus (Var.) ipsura
licentiam habeat redimendi, sive ad ingenuitatera, debere.
seu ad servitium : quia uefas est, ut quos Christus .. Caiioti.Arclatansh, mfa 9 m.
suo sanguine [sanguinis sui effusione] redeniit, Si ad ecclesiam aliquis de liseresibus verierit, in-
vinculis terrogent eum symbolum; et si perviderint eurii
persecutorum teneantur [maneant] irretiti. in Palrem, et Filium, etSpiritum sanctum baptiza-
Quod si huic acquiescere Judseus noluerit, liceat
D manus ei tantum imponatur, et accipiat Spiri-
lnaucipium ipsum ad Christianos reverli, et ubictin- lum, tura sanctum. Quod si [interrogatus] non responderit
que voluerit habitare K
hanc Trinitatein, baptizetur.
Canon Agalhehsis, mtd 40. Canoii Afrkanorum, mra iG".
Omnes deinceps Christiani [derici sive laici] Ju- Ut episcopus nulium prohibeat ingredi (Edd. om.
dseorttm convivia evitent, quia cum (Var ) illi Chri- in) in ecclesiam, et audire verbum Dei, sive gen-
stianis cibis [communibus] non utantur, indignnra tilem, "sive hecrelicum, sive Judseum, risque ad inis-
est atque sacrilegum eorum cibosa Christianis sumi; sas caiechuraenorum.
11Conc. Aurel. i. b Add. sed vid. not. cl. J. Sifmondi.
b Vide not. v. cl. Jacobi Sirmondi. i Conc Matisconiens. i. ' '
c Vid. conc Arausic i, c 6: conc Arelat. n, i Parum differt ab intcrp. Dionys.
c. 50. k Rufinj. Vid. coric Arel. n c. iG ct not.
d Hic incipit. c 6 in c. Araus. et c 32 in c Arcl. v. cl.Interprel.
J. Sirmondi ad hune canonem.
e Conc Laodic, c 29. t Interpret. Eufin.
f Interp. nec Dionys. nec Isid. m Conc Arelat. i, c 8.
e Conc. Matisconens. i, c. -15. n Id. in cod. conc iv Cafth., c 84.
" :'"",
PATROK.XCIX. ;'• 3V
1087 CANONESSELECTI EX YET. CAN. COLLECT. 1008
Mra 82 ». A CanonAurelianensh n, mra 21.
Cum hsereticis neque orandum, neque psallendum Si qui clericorum ( Add. et var. in edd.) rebelles
€it. inter se sacramenta dederint, aut charlulam con-
Canon Arelatensis, mra 11 b.
scripserinl; cum hoc ad synodum ventum fueril,
Puellse (Var.) fideles quee se gentilibusjungunt, juxla ordinem el personarum vindicetur
qualitatem
placuit ut aliquanto lempore a communione sepa- [a ponlificiibttsqui lunc in unum collecli fuerint].
rentur. CAPUT LXIV.
Canon Militianus, mra 5. DEF.NERGUMEMS.
Si quis mulieri, si quis Judaicse pravitati conju- Canon Africanorum, wra 62 °.
gali socictate conjungitur, a Chrisliano coelu et Omni die exorcistoe energumenis manus impo-
communione separetur. nant.
Canon Gangmsh, mra 14 c. Mra 65 P.
d Si qua mulier ad hoc virili vesle utitur, ut viri- Pavimenta doniorum Dei energumeni scopis mun-
lem habitura immitlet, anatbcma sit. dent [verrant].
Mra 15. ^Era 64 1.
c Si quis dereliquerit proprios filios, ut virilem Energumenis in domo Dei assistentibus [assiden-
liabitum immulet, anathema cil. tibtts], victus quotidianus per exorcLstas-oppaEtuiio
Mra 16. tempore ministretur.
f Si qui filii parentes, maxime fideles despexe- Canon Aurasicorum, mra 13 r.
rint, aut occasione religionis non eis debitum hono- Energumeni baptizati, si [de purgatione sua cu-
rera reddiderint, anathema sit. rant el] sollicitudini clericorum se tradunt, moni-
Mra 17. tisque obtemperant, omnimodiscommunicent, (Add.
8 Mulier, quse quasi religionem cogitaus, coniara et var. in edd.) vel muniendi ab incursu deemonum
sibi ampulaverii, anathema sit. vel purgandi.
Mra 14 =.
Canon Laodicensh, cera 17 K
» Nullum Christianum lavacra cuin mulieribtts Energumenis et catechumenis, in quantum oppor-
ttinitas permiserit [vel necessitas exegerit], de ba-
liabere communia, quia est et apud genliles repre-
liensio. ptismo consulendura.
Mra 51 5. Mra 19 [can, 18].
Non oDorlet mulieres ingredi ad allare. Placuil, (Var. et add.) ut Evangelia catechumenis
CAPUT LXII. legantur.
DECATECHUMENIS. G CAPUT LXV.
Mra 18 k- DECERISMATE.
Ad baplisterium calecbumeni nunquam frequen- Canon Africanorum, mra 87 l.
tent. Presbyteri qui per diceceses sunt [ecclesias re-
Canon Aurasicorwn, mra 19 [can. 20]. guni], non a quibuslibet episcopis, sed a sriis; nec
A fidelium benedictione , etiam inter domesti- per viciniorem [juniorem] clericum, sed aut per
cas orationes, in quantum cavere est [caveri po- seipsum , aut per illum qui sacrarium tenet, ante
jtesl],segregandiinformandique sunt.ut se revocent: Pascheesolemnitalem chrisma petaui.
ct (Desunt ista) si grandes sunl Iiberi, benedicemii CAPUT LXVI.
sunt, (Var.) semoti offerantur. DEEXSEQUHS MORTUORUM ET SEPULCRIS : ET NE Ttl-
Canon Carthaginensh, mra 24 l. LJESUPER CORPOUA PONANTUR.
Baplismum percipiant neophyti, et aliquandiu a Canon Toletanus, mra 21 u.
lautioribus epulis el spectaculis liberi [Edd. om. li- Religiosorum corpora (Add. el var. inedd.) cum
beri], et a conjugibus abstineant. psaimis tantummodo, et psallentium vocibusad se-
CAPUT LXIII. pulcra deferri. Nam funebre carmen [quod vulgo
DECONiURATlONIBUS. " defunctis cantari solet], vel pectora (Var.) ctedefe
Canon Chalcedonensh,mra 18. omnino prohibemus.
» Si clerici vel monachi reperti fuerint conjuran- Canon Arvernensh, mra 4 r.
tes aut conspiranles aut insidias ponenles episcopis, Observandura de palliis [ne pallis], vel ininisteriis
iuit clericis, de gradu proprio abucianlur. divinis, ne defunctorura x corpora obvolvanlur.
» Id. in cod. Barb. conc iv Catbag., c. 72. m Parum differt ab interp. Dionys.
b Conc Arelat. i. n Concil. Aurel. m.
* Conc Gangrens. 0 Id. in cod. Barb.; conc iv Carlhag., c 90.
d Inte.rp. nec Dionys. nec Isid. p Id. in cod. Barb.; conc IVCartbag., c 9!.
e Nec Dioiiys. nec Isid. q Id. in cod. Barb.; conc. Carthag., c. 92.
* Nec Dionys. nec Isid. * Concil. Arausic i, c 14.
8 Nec Dionys. necTsid. s Conc Arausicaa., c 15.
*- Conc Laodiceni c 30. 1 Id. in cod. Barb.; coric. IVCarth.. c. 56.
» Inlerprel. nec Dionys. nec lsi;!. i Concil. Tolet. ni, c 22.
i C. 44 Interp. Isid. T Conc. Arvernens. celeb. arino 855, c 5.
k Conc Arausic, i, c. 19 " Var. edd. Vid. not. d. J. Sirm.
1 In cod. Barb. id.; conc. IV Cartb., c. 86.
iOfifl CANONESSELECTI EX YET. CAN. COLLECT. 1070
Mra 8. 1 tentiaro agendam ante apsidam [absidem] nianus ei
A
Ne ad nuptiarum ornatum minisleria divina prce- imponatur, ne Ecdesia comraoveatur (Vat.-edcl.).
stentur (Add. in edd.): In decretcdi Innocentii papw i, tsta 6.
Ganon Malicensis, mra 18 a- Pcenitenlibus, sive ex gravibus, sive ex leviorihus
Comperimus, necdum (Var. edd.) marcidis mor- peccatis, si nulla intervenit segritudo, quinta feria
tuorum corpofibus, sepulcra reserari, vel (Add. et ante pascha eis remittendum RomanseEcclesiae con-
tar.) alia corpora superponi. Ideoque statuimus ut suetudo demonstrat. daeterum de pondere [aestiman-
Eullus deinceps hoc agere proesumat. do] delictorum, saderdolis est judicare, ut altendat
CAPUT LXVTI. ad confessiouem pcenitenlis, et ad fietum [atque la-
DELECTIOXE ADHEKSAH. crymas] corrigenlis; et tunc dimittat, cura viderit
•• Canon Tolelanush, mral. congruam satisfactionem. Si vero in 'eegritudinem ',
Quia solent crebro in mensis otiosaefabulaeinter- • (Var.et add. in edd.) iueurrerit, [ar.te teropus Pa-
poni, (Var. et add. inedd.) ideo slatuimus ut in omni schoe]erit relaxandum, ne [de seeculo]absque com-
sacerdotali vel religiosorum cohvivio hoc lectio san- munione discedat. kGhrismatis (Vgr.) unctio pceni-
Cta [Scripturarum divinarum] prohibeat. tentibus infundi nonpotestvquiagenus estsacramen-
3 torum. Nam quibus reliqua sacramenta
B
CAPUT LXVHL negantur,
DELAPSIS ET PCENITENTIBUS. quomodo unum genusputatur posse concedi?
« Utsacerdps pcenitentiam implorautibus, absque Canon Nicmnus, cap. 13 » . .
personarum aeceptione pceniteniiara [ pceniteritise Morituris et desiderantibus non negetur eucharis-
leges] injungat :.d -et ut negligenliores pcenitentes tia, ea tamen condilione ut, si supervixerint, non
tardius recipiantur. communicent ante statutura tempus pcenitenlise, vel
Cap. 19 e. probationem episcopi.
Ei qui pceniientiam in infirmilate petil, dum'[si Canon Aurasicorum, mra 3.
casu] ad eum sacerdos invitatus.veiiit, si [oppressus Qui receduntde corpore, (Var.) post pcenitentiara
infirmitate] obmutuerit, atil in phrenesim versus acceptam, placuit sine reconciliatoria manus impcr
Fuerit, dent testimoniuin qui eum audierunt, et ac- sitione communicari : quod raojientis sufficit con-
cipiat pcenitenliam. Et si conlinuo creditur moritu- solationi. m Si vero supervixeriut, stent in ordine
rus, reconcilietur per manus imposilionem, et in- (Var. et add. in edd.) pcenitentise, ullegitimamcom-
fundatur in os [ori] ejus eucharislia. Si superviXerit, munionem cum reconciliatoria manus impositiona
admoneatur a supradiciis lestibns, pelitioni suee sa- ,_ percipiant.
tisfaclum; et subdatur slatulo pcenitentioetempori Mrah.
[legibus], quandiu sacerdos qui poenitentiam dede- Pcenitentiam desiderantibus etiam[Edd. om.etiaml
rit, probaverit. clericis non negandam.
Cap. 20 f. Canon Arelalensh, mra 12 D.
Pcenitentes qui in inSnnitale eucharistioe viali- Si hi, qui in pceniteutia positi, vita excesserint,
cum acceperunt, non se credant absolutos, si super- placuit nullum absque communione dimitti [comuui-
vixerint, sine manus impositione. nione vacuura debere dimitti]; sed pro eo quod ho-
MraU e. noravit pcenitentiam, oblalio iiiius suscipiatur.
Pcenitentes, qui ante legiiiraam pcenitentiaraexce^- InepistotaJnnoCenliipapm^cap.iS 0.
dunt Tattente leges pcenitentiaeexsequuntur], si ca- Pcenitenles, lempore quo pcenitentiam petunt, im-
su [in itinere yerin mari] ibi morianlur ubi eis sa- positionem manuum et cilicium super caput a sacer-
cerdos (Var. edd.) subvenire non potuit, memoria dote [sicut ubique constitutum est] consequantur. Et
. eofum orationibus et oblationibus commendetur. si autcomas non deposuerint, autvestem non mu-
Canon Hippuniensis, cera 42 b. taverint, [abjiciantur : et nisi digne pceniluerint] non
Secundum differenliam peccatorum, episcopi ar- D ] recipiantur. Juvenibus autem pcenitentia non facile
bitrio pcenitentiaetempora decernantur. f Et ulpres' commiltatur propter setatis fragilitatem. Viat.icum
byter sine eonsullu episcopi [inconsulto episcopo] tameninmorte [positis] omnibus tribuatur.
non reconciliet pcenitentem, nisi absentia [absentei Canon Epauiiensh, mra 23.
episcopo, el] pro necessitate cogente. Cujuscun- (Add. et var. in edd.) Qui post acceptam pcenilen-
que crimen vulgatissimum est, ad publicam pceni- tiam rursus ad sxcularia relabuntur communicarc
Conc. Matiscon.
b Conc Tolet. m. n, c. 17. 45; conc. iii Carth., c 31.
i Can. 52.
e Statut. Eccl. '
antiq.; in cod. Barb. c 18; conc i Ad Decentium, c. 7. :
iv Cartb., c. 85. 8.
d Hicincipitin c Barb. c 19; Conc. kCap.
ly Carlbag., 1 Idem in Gr. et Dionys.interp. Ruf., c. 14, et in-
c. 75. Isid. c 12., qiiibus omnibus ista diserepat.
c In cod. B. c 20; conc. iv terp.
mQuod add.
Carth., c 76.
f In cod. B. c 21 ; conc ivCarth. c 78. a Conc Arel.glossema
n.
sapit.
gId. in cod. Barb.;conc.iV Caith., c. 79. 0 Yid. conc. Agatbens., c. 15.
b Conc. Afric. c 10; ex cod. can. Eccl. Afric. c.
1071 CANONESSELECTI EX VET. CAN. COLLECT. 107i
non potefaniSrsnisiprofessione firroata [nisi profes- jA sa.cerdoti, qui pro delictis confitcnliumel [Ead. om.
gioni quara illicite praetermiserat, reformeturj. confilentium el] pcenitenliumprecator accedat. TUJK
Mra 55 [can. 56]. enim demuni ad poenilenliamplures poterunt pro-
Nullus sine remedio ac spe vilse ab Ecclesiarepel- vocari, si populi auribus non publicetur conscientia
lalur; (Var.) quia nulli si pceniluerit,aut correxent, confitentis.
ad veniam redeundi aditus obstruilur. Quodsi (Add. In cphlola Innocentii papm i.
ct•««»•.) periculo.morlis constiluto, lempora pceniten- Qui post baptismum omni lempore incontinenlise
fiserelaxentur, etacceptoviaticoconvalescat, statuta voluptati dediti, exiremo [fine] vitse suee pceniten-
teropora pceiiitentioepbserveiilur. liam simul et reconciliationem [cominunioi.s] ex-
Statuta Ecclesimantiqua, cap. 65 a. poscunt. (Add. el var. in edd.) Consueiudr-_jrior le-
Omni temporejejunii, manus pcenilentibus a sa- nuit, ut concedeietur [eis] pceniienlia, sed ,orainunio
cerdotibus imponatur. negarelur. Nain cuin illius temporis [illiii .emporibus]
*
Ibid., cap. 68 b. creberrimse pcrseculiones essent, (i'-<r.) nec coni-
Poenitentes etiam dies remissionis genua flectant. munionis facullas bomines de reconci.ialione securos
GanonCarlhaginensh,.mra 28 c. revocaverit a lapsu, merito negata ;ommunione, est
Si presbyter vel diaconus (Add. et var. in edd.) B 1 concessa pceniieniia, ne totuin renilus negaretur:
degradentur, nou cis manus tanquam pcenilenlibus et durioiem remissioneni fecit temporis ralio. Sed
[vel tanquam fidelibus laicis] imponatur. postquam Dominus noster pacem Ecdesiis reddidit,
Canon Arelatensh, mra 22 d. [jam terrore dcpulso] commup;onem dari abeunlibus
Pcenitens [qusecunque]mulier, (Var.) sive defun- placuit, et [el propter Domiri misericordiam] quasi
cto viro alii nupserit, vel [suspecta, vel] interdicta viaticum profecturis. (Add) Tribuettir ergo cura
familiaritale cum extraneo vixerit, ab ecclesiselimi- poenilenlia exlrema coniruinio, ut horaines hujus-
nibus arceatur : similiter (Add. et var.) de viris ob- mtfdiin supremissuis, penniltente [pcenitenies, mise-
servetur. ranle] Salvaloreiioslro, aperpetuoexitio vindicentur.
Cap. 25 «. Canon To'elanus, cap 8 k.
Pcenitentiam conjugatis non nisi ex consensu dan- Sacerdos cuicunque pcenitentiam tribuit, id obser-
dam. vet (Mv.lt.add. et »a*. inedd.) ulprius eum tondeal:
Canon Aurelianensh,mra25 f. aut si muiier est, vejtem mutet, ne ad lamentanda
Ul ne quis benediclionem pcenitentieejuvenibus rursus posl pconileiitiamrelabatur.
|personis] vel conjugalis ; iiisiexcoiisensufparliumj^ * In ephlo:.a Leonis papm ', cap. 8.
et oetatejam plena dare audeat. (Var. et add. i'« edd.) Quijam deficientespceniten-
Canon Aurasicorum, ara 11 s. liara accipiunt, et ante coinmunionem moriuntur,
Subito obmulescens[prout status ejus esl] baptizari horum cattsa D',ijudicio reservanda est. Nos autem,
aul pceniientiam accipere polest, (Add. et var. in cdd.) quibus no:i corimunicamus vivis, communicare raor-
si volunlatis precteriteetesiimonia adfuerint. tuis non po.ssmnus.
MrailK Ibid., cap. 10.
AmeiUibusquoecunquepietalis sunt confereiida. (Mult. adtt. el var. in edd.) Pcenitentiam profess-is
Dccreta pmnilentimin cpistola Leonis papm ;. noti licet in foro Iitigare. Si tamen habent quod
•
(Add. ct var. in.ecld.) Pcenitenlia quse a fide- negligere non debent, ecclesiaslicum judicium, non
libus postulalur, ne de singulorum peccatorum ge- forense, ijebent expetere,
nere in libello scripta professio publice recitetur, Ibid., cap, l!v
cuiti fealus conscientiarum sufliciat solis sacerdoli- (Var.) PcenitenSjsive post pmnilenliamnegoliator.
hus indicari confessione secreta. Quamvis enim — Qualitas lucri aut excusat negotiantem, autarguil,
plenitudo fidei videatur esse laudabilis, quse pro- quia rst honestus quseslus, et lurpis : verumtamen
pter Domini timoiem apud homines erubescere non p pceniienli utilius est dispendia pali quam periculis
veretur, tamen quia lion omtiium hujusmodi sunl negoliationis obstringi, quia difficile esl intcr vcn-
peccata, ut ea, qui pcenitentiara poscunl, non li- denfes et ementes [ementis vendenlisque commer-
meant publicare, removeatur [tam] improbabi.Iis cium] non intervenire peccalum.
corisueludo: ne mulli a pcenitentiacremediis arcean- Ibid., cap. 15.
tur, dum aut erubescunt aul raeluunt inimicis suis Qui (Atfd. et var. in edd.) ob pcenitentiam tiniens
sua facta reserari, quibus possunt legum constitu- lapsum inconlincnliaejuvenilis, copulam uxoris prse-
tionibus pefcelli. Sufficit enim illa confessio quse elegefil, [necrimen fornicalionis incurrerel] videtur
primum Dep offertur, et [Al., tunc;a/., lum] ctiam rem fecisse venialem, si prseter eonjugem nullain
a-Id. in cod. Barb.; conc iv. Carlh., c 80. J1JijiiSQ.conc c' 15.
b C. 66 iii c Barb.; conc iv. Carlh., c 82. » Al., Leon I ad universos episcopospcr Campa-
c'Conc vCart!i.,c . 11; cod. can. cau. 27. niam, Samnium et Piccnnm conslitutot.
d Conc Arel. n, c. 21. i Ad Exuperium episc, cap. 2.
e Ejnsd. conc. c 22. k Conc. Tolet. m, c 12.
f Conc Aurel. m. c 24. 1 Ad inquisitiones Rustiei Narbon.
BConc Arausic. i, c 12
1075 CANONESSELECTI EX VET. CAN. COLLECT! 1074
[aliani] omnino cognoverit. Inquo tamen non regu- A non i juvisset. Cum esset in pcena, pcenituit: et per
Iam constituimus, sed quod sit lolerabilius eestima- unius 1 sermouispromissionem, habitaculum paradisi,
inus, quia nihil ei aliud congruil, qui pcenitentiam !Deo promillente, promeruit. Yera ergo ad Dominum
gessit, quam castitatis perseveranlia [castitas per- conversio i in ultimis positoruui, mente potius est oesli-
severans et menlis et corporisj manda, quam tempore,Propheta boc attestante [tali-
Ibid., cap. 19. ter asserente] : Cum conversusfueris, et ingemueih,
salvus eris. Cura ergo Dominus sit cordis in-
Hi qui a gentibuscapti sunt, si conviviosolo gen- [tunc] non est
tilium eseis immolatiliis usi sunt, possuntjejuniis et spector, quovis tempore cum denegandapcenilen-
illi se obliget [ille
manus impositionepurgari (Add. et var.) et commu- tia pGenitenli [poslrilanti],
cuiocculta- omnia noverit reve-
nicare. Si autem idola adoraverunl, aut homicidiis se obliquet] Judici,
vel fornicalionibuscontaminali sunt, ad communio- lari.
CAPUTLXIX.
nera eos, nisi per pcenilentiara [publicam] non ad-
mitti. DEHISQUICONTRA CANONES FACIUNT.
In libroa sancli Pomerii. Canon Chalcedonensh,mra 1..
De hh quioccndepeccantctpxnilentiam occulteagunt., gB c Regulas sanctorum Palrum per singula nunc
— Hi vero qui in aliquo gradu constituli sunt, et oc-. usque cpncilia constitutas, proprium robur oblinero
cultecrimen admillunt, (Mult. add. ei var.) facilius5 decrevimus,
sibi Dominumplacabunt, qui non humanojudicioeon- Mra 14).
vicli crimen agnoseunt : qui aut propriis iliud eau- d Qui ausi fuerint post definitionemmagnoeel.uni-
fessionibus produnt, aut nescienlibus aliis quales3 veisalis liujus syiiodi, quidquam ex his quoe sunt
ipsi in occultissuis sint, in se voluntarioeexcoinmu- - prohibita perpetrare, a propiio gradu recedant.
nicalionis sententiam ferunt: et ab altari cui mini- Canon Epaunensh, ceta 40.
strabanl, non animo, sed officioseparali, vitam suam
Quocirca haecquaesuperna inspiratione commuui
quasi mortuam plangunf; certi quod, reconciliato an-
sibi Deo, efficacis pcenitentisefructibus, non solum sensu [consensu] placuerunt, si quis sanctorum
tistitum qui slatuta preesentia subscriptionibus pro-
amissa, recipient, sed etiam cives supernse civitalis
effecli, ad gaudiasempiterna pervenient. priis firmaverunt, nec non et quos eorum Deus esse
yolueritsuccessores, relicta inlegritale observationis
In concilioCmleslinipapm b, cap excesseril, reum se divinitatis pariter et fraternilalis
Aghovimus(Var. in edd.) quosdam pcenitentiam C judicio futurum esse cognoscat,
tt r<
morientibusdenegare, nec illorum desideriis annui,i, Canon Aurelianensis,mra 26 «.
qui obilus sui lempore hoc animae suae cupiunt re-
medio subveuire. (Var.) Horrendum, fateor, nec de- Qui circa hsec quse Deo inspirante svatula sunt,
!" relicla observationis inlegritate, cuslodire [et im-
bere tantaeimpielalis aliquem reperiri, ut de Dei ;i plere] neglexerit, (Var.) reum se divino judicio
pietate, quod absit [Edd. om, quod absit], desperet:: esse cognoscat : quia canones suos nec ighorare
«juasinon possit ad se quovistemporeconcurrenti suc- ;" cuiquam [queraquam] nec dissiraulare permiitilur.
currere, et periclilantem sub onerepeccatorum homi- '"
nem pondere, quo se ille expediridesiderat, liberare. Canou Matkensis ', mra 4.
"'
Quid hoc, rogo, aliud est quara morienti mortem Omnes[autem] qui definitionesnostras per inobe-
addere, ejusque animara sua crudelitate, ne abso- , dienliam evacuarecontendunl, anaihemate pefcel-
lula essepossit, occidere? cum Deusad subvenien- '" lantur. ^Bra5*.
dum paraMssimus(Var.) invitat ad pcenitentiam, et jt
sie promittit -peecaiori: In quacunque die peccator Si quis autem contumax noslris Stalutis saluber-
conversusfuerit, [peccataejus] non imvutabunlnrei. rjmis fuerit, a membris Ecclesiseomni temporesepa-
_ Et, Nolo mortem peccatorh, sed ut converkUur,el i
^xjretur,
vivat. Salutem ergo bomini adimit quisquis mortis . Canon Lugdunensis,mra 50A
tempore {speratam] pccnitenliam denegavit: et de- e- Hsecvero quse a nobis inspiralione divina dcfinita
speravit de clementiaDei, qui eum ad subveniendum m sunt [tractata vel finita sunt], quisquis excesserit,
morienti suflicere,vel [in momenlo] posse non cre- e- (Add. et var.) reum se divinitatis examini quasi
didit. Perdidissetlatro praemiumin cruce ad Christi iti divinorum transgressor mandatorum, reura se con-
dexteram pendens, si illura unius horae pccnitentia ,ia cilio fraternitatis fulurum esse cognoscat.
" Lib. II de Yila contemplaliva,cap. 7. — Libri iri doctissiriiuset socius Sorboriicus.
tres de Vita contemplativain DecretoGratiani et in b Ep. Ccelest.I ad episcoposprovinciaeVienneusis
Operibus D. Prosperi vulgo sed falso ipsi tribuuntur,
ir, et Narhonensis,cap. 2. ,
Testatur enim Isidorus Hispalensiscap. 12 libri de c Interp. Dionys.
Scriploribusecclesiasticis,horum librorum auctorera IIH d Parum differt ab interp. Diouys.
esse Julianum Pomerium, quem quoque praeseferunt nt e Conc. Aurel. m, c 53.
codices mss. antiquissimi, inter quos recensemus us { Conc. Matisconens.JI.
BEjusd. conc id. c '
optimum codicemcapituiiBellovacensis.sicut ad mfe ne
Etripsit LudovicusHaslefaculiatis Parisiensis doetoror .- rhConc, Lugdunensisi, c 5'.,
1073 CANONESSELECTI EX YET. CAN. COLLECT: 107«
CAPUT LXX A xni. Canones Arelatenses episcoporum xix : Sa*-
PE EP1SC0P1S QEl CANO-NES a SUPRADICTOSSUBTERFIR-baudus Arelalensis, etc
MAVERCNT b. xiv. Canones Agathenses episcoporum xxxiv :
i. Eeclesiasticoe regulaesanctorum apostolorum : Csesarius, Sophronius, etc
prolatae per Clemenlem papam, quae in Graecia xv. Canones Aurelianenses episcoporumxxi : Au-
exemplaribus in ordine primse ponuntur. relianus, Agrestarum, etc — Ilem Aurelianenses
ii, Ca"nonesNicseniepiscoporum cccxvm. episcoporumxxi: Melanius, Lupus, etc — Item Au-
iii. Canones Chalcedonensesepiscoporum ccxxx. relianenses episcopoium xxv : Albinus Andegaven-
. iv. Canones Ancyritanic, quibus consenserunt sis, Lupus Lugdunerisis.
Osius episcopus, et alii xn cum caeterisepiscopis. xvi. Canones Arvernenses episcoporum xx : Ho-
v. Canones Sardienses episcoporum xx : Osius, noratus, Gallus, etc
Gaudentius, Januarius, Elhius, etc xvn. Canones Maticenses episcoporum LXIII :
vi. Canones Antiocheni episcoporum xxu : Euse- Priscus Lugdunensis , Siagrius ^Eduorum, Sulpitius
bius Paloestinus,Theodotus, etc Bituricensis, Eusebius Maticensis,etc
VII. CanonesLaodicensesepiscoporumxxiu Th-eo- XVIII.Canones Lugdunenses episcoporum xm :
B Nicetius Lugdunensis, Siagrius jEduorum. — Item
dosius, Nicetas, Anatolius, etc.
yin. Canones Neocaesariensesepiscoporum xvn: canones Lugdunenses episcoporum xx: Priscus Lug-
Basilius, Gregorius, Lupus, Justus, elc. dunensis, Siagrius ^duorum.
ix. Canones Aurasicorum episcoporum xvi : Hi- xix, Consensio et confirmatio Leodegarii episcopi
Jarius, Eucberiiis, etc. Augustodunerisis.
, x. Canones Arelatensesepiscoporum cc : Silvester CAPUT LXXI.
d CANONES GREGORII
papa, Marinus Arelatensis, Reticius ^Eduoriini vo- SANCTi PAP^, CAP.XII
calus Lugdunensis, temporibus Constantini, Volu- 1. Qualiter episcopus cum suis clericis debet con^
siano et Aniano consulibus. — Item canones Arela- versari,
tenses episcoporura xix : Ceesarius Arelatensis, Cy- 2. De clericorura stipendiis, qui uxores ducunt,
prianus. — Item canones Arelatenses in Yasensi 3. De coramuni vita vel eleemosynis,
vico episcoporumxi; Csesarius,Cyprianus, Prosper, 4. De missa celebranda.
Eucherius. 5. Defurlis ecclesiee.
xi. Canones Epaunenses episcoporum xxiv : Avi-- 6. De conjugio.cum propinquis inixlo,
tus, Yiventiolus, elc 7. De ordinalionibus faciendis.
xn. Canones Africanorura episcoporumxxiv, " 8. De epis.copisGalliarum ac Britannorura,
« Horum conc. varias lecliones et numeros, qua- Canones Mililani episcoporum xvm.
!es legunlur in conc, ultimse Edit. seepius supra ltem canones Lalinorum.
notavimus. Canones Carthaginenses episcoporum ccxvin.
b Hic est tifulusDionys., licet ipse fatealur in epi- Canones llem Carlhaginenses secundaesynodi.
stola ad Stepbanum episcopum, sive in preefationead CanonesTbolonenses episcoporum xxxiii.
codicem canonutn ecclesiasticorum, plurimos ipsis Canones Romanorum. Ilem canones Romanorum
consensuni non praebuissefacilem, his scilicet verbis: sub sancto Sylvestro papa. Canones item Romano-
« In principio itaque canones qui dicuntur apostolo- rum sub beato Gregorioprimo, secundo,et terlio.
runi, de Grsecotranstulimus : quibus quia plurinii Canones Angensesepiscoporum xxxnt.
consensumnon proebuefefacilem,hoc ipsum vestram Canones Aurelianenses episcoporumxxi. Ganones
noluimus ignorare sanctilalem : quamvis poslea item Aurelianensesep scoporumxxxv. Canonesilem
queedam constitula ponlificum ex ipsis canonibus Aurelianenses tertiae et quartse synodi,
assnmpta esse videantur, » Hoc idem indicat syno- Canones Arelatenses episcopornm DC
dorum index qui legitur initio collect. Et cum illud CanonesArausicani episcoporum xvm.
caput aut illustret aul exponat, apfe hic referri posse Canones Valenliniani episcoporumxix.
videtur. Canones Ragenses episcoporumxn.
In nomineDo.miniincipiuntcapitula canonumGrmco- n" Canones Vasenses episcoporumcvm.
rum. Canones Arelatenses episcoporum xy. Presbyte^
Canones Nicseniepiscoporum cccxvm. rorum y, diaconorum xvi.
Canones Arvernenses episcoporumxv.
Canones Ancililani episcoporum %u. Hos canones Canones Maticenses episcoporum xxi.
'Nicoenos fuisse tradunt. Canones Lugdunensesepiscoporuni vni.
Canones Ephesiani primsesynodi episcoporum cc. Canones Epaunenses episcoporumxxvn.
Canones Neocoesariensesepiscoporum xvm,. Canones Arausicani episcoporum xxxv.
Canones Gangensesepiscoporumxv. Canones Caesariensesepiscoporum xxxvi,
Canones Antiocheni episcoporum xxxn. Canones Lumnatiani episcoporumxxxvn.
Canones Laodicenses episcoporuraxxii. Canones Agathenses episcoporum xxn.
Canones Conslantinopolitaniepiscopornm CL, Canones Viennenses episcoporum xxvni,
Canones Chalcedonensesepiscoporum DCXXX. Canones Urbicanens.esepiscoporum xv.
Canones apostolorum, quos Dionysius episcopus Canones Toletani episcoporumx.
de Groecoin Latinura transtulit, rogante Stephano CanonesAugustoduneiisiumsancti Leodegariiepi-
episcopo. scopi.
Canones Nicseniepiscoporum xx. Hic canon apud
Graecos nonhabetur, et a quibusdam Sardicensis c De hac synodo vid, Epiphanium haer. LXXIII.
vocalur. d ista desiderantur in ed.
Canones Ilipponiensesepiscoporum xn.
1077 CANONESSELECTI EX VET. CAN. COLLECT. 1078
9. De baptismo, et periclitantibus, el partu ea- A omnipotenti Deo possit placere, sollicile eligas, et in
rum. Anglorum Ecclesia, quaeadbuc in lide nova est, in-
10. De enixa muliere, aut raenstruata. stitutione praecipua, quse de niullis ecclesiis colli-
11. De coitu cum propria uxore. gere potuisti, infundas. Non enim pro locis res, sed
12. De illusione quae in somnis accidit. pro bonis [Edd. om. bonis] rebuS loca [nobis] amanda
« RESCRIPTA BEATIGREG0RII PAP/EADAUGUSTINUJI , suut. Ex singulis ergo quiSjusqueecclesiis (Var.) tua
QUESI PROSE INSAXONIAM ADPR.*DICANDUM MISIT. fraternitas quae pia, quce religiosa, quee recta suht
b Beali Pauli ad Timotheum testantur Epistolae, eligat. Et haec quasi in fasciculo eollecta, apud An-
in quibus eum erudire studuit, qualiter eum ih domo, glorum mentes in consuetudinem ponat.
Dei conversari oportiiisset [debuissel]. Mos est au- 5. (Yar. et add. in edd. passim.) De furtis ecclesice.
tem sedis apostolicae, ordinatis episcopis praecepta_ Ex persona furis pensare oportet qualiter valeat
tradere, ut ex omni stipendio quod accidit.quatuOr corrigi. Sunl enim quidam qui, habentes subsidia,
debeant fieri porliones : una videlicet episcopo et fa- furium perpetrant; et sunt alii qui ex inopia perpe-
milioe, propter hospitalitatem [et susceptionem]; trant[delinquunt]. Undenecesseest cjuosdanidamnis,
aiia clero; tertia pauperibus: quarta ecclesiis repa- quosdam vero verbis, et alios levius, alios vero distri-
randis. Sed tuafrate.rnitasmonasteriiregulis erudita B ctitis corrigi. Et cum paululum dislrictius agitur, ex
seorsum vivere non debet a clerieis suis in Ecclesia_ charitate, non ex furore agendum est: quia ipsi hoc
Anglorum, quoeauctore Deo nuper ad fidem perdu-- proestatur qui corrigitiir, ne gehenna ignibus trada-
cfa est: hanc debet conversationem instituere, quoe. tur. Sic enim nos fidelibus disciplinam lenere debe-
ininitionalscentisEcdesiaefuitpatribusnostris, inqui- mus, sicut boni patres carnalibus filiis solent, quos
busnulius, (Var.in edd.)quoepossidebateorum aliquid et pro culpis verberibus feriunt; et tamen ipsos
suum esse dicebat, sederant eis omnia communia c. quos doloribus affligunt habere lueredes queerunt :
2. De clericorum slipendih, qui uxores ducunt. et quae possident illis servant quos insequi viJen-
Si qui vero suut, qui intra [extra] sacros ordines tur. Haec ergo charitas in menle lenenda esl, ita ut
constiluti se conliuere non possunt, sorliri uxores mens extra rationis regulam omnino nihil faciat.
debent, et stipendia sua exterius accipere, quia scri- Quomodoautem furlum reddi debeat? absit ut Eccle-
ptum est: Dividebatur singulis, prout cuique opus , sia cttm auctomento recipiat quod de terrenis rebus
erat. Deeorum quoque slipendio [cogitandum atque] videlur amisisse et lucra de vanis [damnis] quaerere.
providendumest, etsubEoclesiee regulasunt teriendi, 6. (Yar.) De conjugio cum propinquh niixtp.
ut bonis moribus vivant el canendis psalmis invigi- Et quidem quaedam lex Romanorum [In Romana
"
lent, et ab oranibus illicitis cor et linguam et corpus republica] permittit, ut sive fratris, et sororis, seu
Deo auctore conservent. (Add. in edd.) duorum germanorum, vel duarura sororum filius et
5. De communi vita, vel eleemosynisd. filia misce.miur. Sed experimento didicimus, ex tali
e Jam deficientibus portionibus [de faciendis por- conjugio sobolem non posse succrescere. f, Unde ne-
cesse est, etiam tertia vel s quarta generatione fide-
tionibus], de exhibenda hospitalitate et adimplenda les licenler conjungere. Nain secunda quam
misericordia _ nobis quid erit loquendum? Omne ximus hac se preedi-
in causis [a se] omnimodo debet abstinere. Cum
quod superest, [necessita'tibus] piis ac noverca autem misceri, grave est facinus, quia [et in
religiosis erogandum est, Domino et magistro ora- lege] scriplum est: Turpitudinem patris tui hon reve-
nium dicente: Quod superest, date eleeraosynam, et labis
ecce omnia munda sunt. (Var. et add.) Et qui lurpitudinem novercoere-
velat, turpitudinem palris revelat, cu,m qua una caro
4. (Yar. in edd.) De mhsa celebranda. cludumfuit. (Add. et Var.) Cognata vero perconjun-
(Add.iriterr.) Noverit fraternitas tua Rpmanae Ec- - clionemfratrislui soror tua facla est.h Si vero in An-
clesiaeconsuetudinem, in qua (Var.) mitritus es. Sed 'glorum gente, (Var.) dum esset in infidelitate, aliqui
raihi placet, ut sive in Romana, sive in Galliarum, 1. i huic nefando conjugio fuerunt admixli, adraonendi
sive iri qualibet Ecclesia aliquid invenisti quod plus sunt,utseabstineant et pceniteant: (Add.) non lamen
a Var. edd. Vid. epistol. 51 lib. xn Regist. maximi momenti, probat lectio yaria Cod. Herovall.
epist. f ln ed. quaedam. male interponuntur.
ult. ed.
b Quoedamadd. in edd. scilicet inlerrogat. B Yid. not. Pelri Gussauv.
et alia, etc, in Resp. August. b Hic incipit vn Resp.,sed rectius in eoll. cum
c Petrus Gussanvillaeusrecte animaiivclTit in illa
agatur de eadem quoestione.Yid. not. Petri Gussanv.
epistola aliqua esse a
quae genio S. Gregorii aliena Alia in ed. add. scilicetab his verbis soror lua facla
videnlur. Quare ea preesertim notanda suni quaenon est, usque ad si vero, de quibus sic vir eriidilus in
recipit collectio antiquissima et accuratissima cod. ' suis nolis : « pro qua re Joannes Baptista, etc, haec
Her., cum ex ipsis paleat.quaenam in ed. red•~,'ent. disparilia, inquit, non miscuisset sanctus Giegorius :
d In ult. ed. non disting. a sup. cap. alitid quippe est misceri uxori fratris viventis, aliud
e,De his ita sentit vir eruditus in suis notis : « In mortui, ut ex veteri lege constat, etc Existiino to-
prima resp., inquil, jam de quatuor porlionibus tam hanc appendicem a quodam concionatore ad
actum, et vita communis indicta : nec erat quod marginem positam fuisse, de qua .postmodum in
super liis non rogatus responderet. J Recte quidem iextum irrepsit. Non solel sancius Gregorius extra
nolalur, ilhid idem jam supra esse dictum; si legatur chorum saluire, et res a proposilo alienas admiscere
ut in ed. Sed aliam prorsus esse queestionem el tam frigide. J Quod absque ullius cod. .auctoritate.
10T9 CANONESSELECTI EX VET. CAN. COLLECT. 1080
pro hac re, qnam ignoranter antebap|JsnmmcommiT A rit,gratias actura i.ntret ccclesiam,nullo peccalipon-
. serunt, comrounionepriventur «. dere gravatur.VoIuptasenim carnis, non dolorin culpa
7, De ordinationibus faciendis, est. (Add.) Si enira enixam mulierem prohibemus
(Quwd, prmcedunt.) Episcopi non longo intervallo ecdesiam intrare, ipsam ei pcenam suam in culpa
inter se disjungantur, ut ad ordinandum episcopum depu'amus. Baptizari autem vel enisam mulierem,
lies siut quatuor convenire possint: (Mull. add, et vel hoc quod genuerit, si morlis [sine mora] periculo
var.) quia aliler fieri non oportet. Nam in ipsis urgelur, vel ipsa hora eadem qua gignit, vel hoc
rebus spirilalibus, ut sapienteret maturedisponantur, quod gignitur, eadem hora qua natum est, nullo
exemplum trahere a rebus etiam carnalibtis pos- modo prohibetur : quia sancti mysterii gratia sicut
suraus. Certe enim dum conjugia [in mundo] ce- viventibus atque discernentibus cum magna discre-
lebrantur, conjugati quique vocantur ut qui in via tione providenda est, ita his quibus mors imminet,
jam cpnjugii praecesserunl in subsequentibus quo- sine uKa dilatione proferenda, ne dum adhuc tenipus
que gaudio misceanlur. Cur non ergo nobiscum in ad prssheaduiti mysterium redemptionis quoeriiur,
hac spiritali ordinalione, qua per sacrum myslerium interveniente paululum mora [morte male] inveniri
homo Deo conjungitur, tales conveniant, qui in pro- non valeat qui redimatur.
fectum episcopi [iu profectu ordinati] gaudeant, vel " d {0. (Yar.) De enixa muiiere, aut menstruata.
pro ejus custodia omnipolenti Deo preces pariter Deo c Ad mulierem enixam [ad ejus vero eonchbitum]
fundant? . vir suus accedere non debet, quoadusque proles quoe
b 9. Dc bapthmo, et penclilantibus, et patiu earum.
gignitur, ablactetur. Prava autem in conjugatorum
c Mulier praegnans (Var.) potest baptizari, cum tiioribus consuetudo surrexit. ut mulieres infantes
non sit ante omnipotenlis Dei oculos culpa aliqua suos aliis mulieribus (Var. et add.) ad nutriendum
fecunditas [carnis]. Nam cum primo parentes noslri tradant. Quod ex sola causa incontinentiae videtur
deliquissent in paradiso, iinmortalitatem quam ac- inventum, quia dum se continere nolunt, despiciunt
ceperant, rectp Dei judicio perdiderunt. Quia itaque laciare quos gignunt. Hoeitaque quae filios suos ex
idem omnipotens Deus humanum genus in culpa sua prava consuetudine aliis ad nutriendum tradunt, nisi
funditus exstinguere noluit, et immortalitatem ho- purgalionis tempus transierit, viris suis non debent
mini per peccatum [pro peccato] sumn abstulit, et admisceri : quia et sine parlus causa, cum insuetis
(Var.) benignitalem suoepietatis fecundiiale spbolis [consuelis] menstruis delinentur, viris suis misceri
eis reservavit. Quod ergo (Mult. var.) non naturae prohibenlur; ita ut morte lex sacra feriat, si quis vir
humanse, sed oranipotentis Dei dono reservatum est,: Q ad menstruatam [mulierem] accedat. Quae tamen
qua r^tioiiepoterit sacri baplismatis gratia prohi- raulier, dum (Var.) consuetudinem menstruam pali-
beri? In illo quippe mysterio, in quo omnis culpa tur, prohiberi ecclesiam intrare non debet: quia ei
funditus exslinguitur, vaide stultum est, si dontim naturoe superfluitas in culpani non valet reputari. Et
gratia! contradici posse videatur, Cum vero enixa per boc quod invita pali.lur, juslum non esl ut in-
fuerit, post quot debeat dies mulier ecclesiam in- gressu ecclesieeprivelur, Novimusnamqne quod niu-
lrare,Veteris Testamenli praecep.tumeslfpraeceplioiie lier quoesanguinis fiiixum paliebatur, post tergum
didicisti_, ut pro masculo 55 diebus, prp femina au- Doraini humiliter veniens vestimenti ejus fimbriam
tera C6 diebus debeat abslinere. (Var.) Sed hsec in teligil, alque ab ea staiim sua infirmitas recessil. Si
mysterio accipiuntur. Nam si hora eadem qua genue- ergo. in fluxu sanguinis posita, latidabiliter potuit
sed &da perspicacite sui ingenii hicprofert vir eru- ratio viri docli, quoe quin mihi videatur vera, tria
dilus, illud idem confirmatur colleet. cod. Herovall. impediunt. 1» Quia nuiio cujuscunque codicis lesii-
exquisilissima, a qua longe absunt, quaecunquesunt monio utitur. 2u Quia codex Herovaijianus qui veras
a Gregorlo aiiena. Unde licet colligere non essequo- ipsius conjecluras sxpius confirmat, hanc ut falsam
queGregerii quarcplurinia alia, qqae indicant noloe revincit. 5° Quia ex hac ratione sequeretur qusedam
ad marg. Patrum testiinonia cerlissima expungi debere; verbi
n Plura add. qtiseglossema sapiunt D gratia cum sanctus Clemens Alexandrinus ita loqui-
i>Hoc caput riotalur in ed. 10, quia de reliquiis lur lib. lii Stromalum : « Unde nullum ex veteribus
gancti Sixli proeceditaliud, quod repugnat genuinae ex Scriptura ostenderis qui cum preegnante rem ha-
ac cerlae epistolee50 lib. iv, unde istud abest a col- bueril; sedposlquam gestavit uterum, el postquam
ject. cod. Her. sicut a rass. Tell, et Cam.,etc,sicut editum fetum a lacle depul;.t,rursus a viris cognitas
pbservavit Gussanvilleeusin suis notis. fuisse uxores. Jam hunc scopum et institutum inve-
c Ab bis verbis hoc non ambigo, usque ad mulier nies servantem Moysispalrera, cum irieniiiura post
prmghans,vir doptus inntiit non esse sancti Gregorii; Aaronem edilum intermisisset, genuisse Moysem.
quia hon satis sapiunt, inquit, geniumGregoriimagni. Et rursus levitica tribus servans banc naturse legem
Quod dicit nullius cod. aucloritate fretus, boc con- a Deo traditam, aliis numero minor ingressa est in
firmamus collectione cod. Her. in quanihil ejusmodi terram promissam. Non enim facile multipliealur ge-
legitur. nus, cum viri quideni seminant qui legilimum ineunt
d In ed. non disting, a praccedenli. matriraonium, exspectant autem non soium uteri
0 PetrOiGussanvillaeohaecproposilio videtur sus- gestalionem, sed etiam a lacle depulsionem * J
pecta « propter, inquit, verba' sequentia, donec abla-, Eadem commendant el preecipiuntquidamalii Patres,
ctetur. Quis enim virorum ista se lege teneri credat? sanclus Ambrosius, Gregorius papa III, etquotquot
(juis praelatorum lale audeat jugum imponere. Vide
fdann. Gers. depreeparatieneadmissam post ppllu- * 'AvKfievovTMVSi ou T«Vy.vofopimUO-JOV, idla swi
iippem nof turnara COnsiderat.7 et 8. J Haecest una T«vy«5,«xj»v^i«v.
1081 CANONESSELECTI EX VET. CAN. COLLECT. 1082
Boraini veslimentum tangere, cur quse menstruam tA fuit quod dimitteretur, ideo non est dimissum in bap-
sanguinis patitur, ei non liceat Domini ecclesiam tismate ; et quia peccatum non fuit, iri peccatum
intrare? a Sanctae aulem cOmmunionis roysterium reputabitur? Orania scorta, parricidium, et incestum
in eisdem diebus percipere prohiberi non debet. Si fonle purgantur : uxoris inhserebunt maiculse,et lu-
vero illa ex magna veneratione percipere non pree- panaria thalamis proeferentur. Audiarit hoc ethnicl,
sumit, laudanda est : si vero percepit, non judican- catechumeni etnon honestajungant matrimonia: sed
da. Bonarum menlium est, et.ibi aliquo modo culpas Scoltorum, et Atticoruin riiu promiscuas. uxores, et
suas agnoscere, ubi culpa non est: quia ssepe sine comraunes liberos habeant: imo caveant qualccun-
culpa agitur, quod venit ex culpa. Unde etiam cum que vocabulum conjugis, ne postquam in Ghristum
esurimus, sine culpa comedimus, quibus ex culpa . crediderint, noceat eis quod uxores el non concubinas
primi hominis factum est, ut esuriamus. Menstrua et raeretrices habuerint. Iraputabitur inlelicitas con-
enim consuetudo mulieribus non aliqua culpa est, jugis mortuoe, et libido meretricia coronabitur; et si
videlicet qui naturaliter accidit. Sed tamen qiiod matrimOnio copulasses, non posses aliquando cleri-
natura ipsa ita vitiata est, ut etiam sine voluptalis cus ordinari. Illi benediclioni Domini servientes,
studio videatur esse polluta, ex culpa venit vitium Crescite,et multiplicamini, et quod licebat, verecundo
[ex culpoe yemt vjtio], in quo seipsam qualis per B pudore celarunt: tu quod non licebat, impudenter
Honotabiles nupliw : tibi
judicium facta sit humana natura cognoscat: et gessisti. Illis scriptum est,
homo qui culpam sponte perpetravit, reatum culpae legitur, Fomicatores et adulleros perdet Dominus.
in condonata sunt crimina, di-
portet invitus. b SicutinTestamento Veteri exteriora Omnia hsec baptismo abluli eslis.
opera observantur, ita in Testamento Novonon lam cente Apostolo : Hmcquidem fuislis, sed
tuae sordes lotse sunt, el meee
quod exlerius agitur, quam id quod exterius cogi- Sed qusero quoraodo
tatur, sollicita intentione attenditur, ut subtili sen- mundiliee sordidatae. Si sordes fuissent, Iotaeutique
tentia perpendatur [puniunlur]. essent. Si vefo sordes non sunt, quomodo pro sor-
dibus imputantur? Quseest ista tergiversatio, et acu-
EX CAPITE LXXV, mCnomni pistillo retusius? Quia quod non estpec-
c IN EPISTOLA HIEROKYMI. calum,. peccatum est quod non dimiltat Dominus;
quia non habuit quod dimilteret: et idcirco manei
De eo quod ait Apostolus: Unius uxoris virum. quod diinissum non fuit. Sed de hoc quod dicit, unius
Nunquam, fili Oceane, fore putabam, indulgentiam uxorh virum; prima Christi Ecelesia quae ab Apo-
principis calumniam sustinere reorum. d Consmrgfi* stolo docebalur, ex Israel fuit, cui consuetudo eral
mihi Cainiana [Caina] haeresis, et emortua vipera G ex lege et exeraplopatriarcharum ipsis quoque saeer-
eontritnm caput levat e dicendo esse aliqua quse dotibus in multis uxoribus liberos spargere. Prsccepi'
Christus purgare non possit. f Cartarius, Hispanise ergo, ne eamdem licentiam Ecclesise sibi vindicen'
episcopus,unam antequam baptizaretur,alteram post sacerdotes, sed ut singulis uno tempore habeant
baptismum priore mortua duxit uxorem : et arbitra- Quseram et aliud : Si quis ante bapiismum habueri'
ris eum contra Aposfolum fecisse? e Sustinui Romae concubinam, et illa mortua baptizatus uxbrem du
a viro eloquentissimo cornutum, ul dicitur, syllogis- xerit, utrum clericus fieri debeat? Respondebisposse
mum, qui mterrogayit me : Uxorem ducere est pec- fieri, quia concubinam habuit, non uxorem, Ergo
cartum?Ego simpliciter respondi: Non est peccatum. - [conjugales tabulae et] dotalia jura ab Apostolo, "non
Et ille dixif: Iri baptismo mala opera dimittuntur, coitus condemnatur, * Uridecum unius uxoris viriira
non bona. Ergo quae non dimiUuntur, reservantur. dicit, unius mulieris possit intelligi coitus, Non.ad
Et ego inquio: Baptismus ex toto novum hominem tabulas dotales oportet; ferre Scripturas sanctas, sed
facit? Resp, ex toto interrogavi: Nihil ergo veteris ita ut sunt intelligere: nec evacuare baptismum Sal-
hominis in baptis.mate reservalur : noa potest BOVO vatoris, J in quo orania peccata merguntur. Et si
impulari, quod in veteri quondam fuit ? Obmutuit. omnia peccata mergiintur, qiioniodo una uxor su-
Sed cum loqui nesciret, tacere non potuit: ccepit D pernatat? Reati quorum remissmsuntiniquitates. Ar-
sudare, pallescere, tremere labia ; erupit aliquando, bitror quod possimuset nos huic aliquid canticojun-
et ait: Non legisti unius uxoris virum debere fieri •gere: Reatus vir cui npn imputavitDominus peecatum.
sacerdotem, et rem non tempora definiri?b Dixi ego: t Mirari satis nequeo, qusehominum tanta sil, cseci-
Baptizatus episcopus eligitur in episcopatum. Quee- tas, de uxoribus ante baplismum disputare, et rea
ritur enhn quid sit, non quid fuit. Quia igitur non in baptismo mortuam, imp cunx Christo vivificatari
sunt, fere Pcenitentialium auctores. Sed vide notas s Iriterponitur niriiis gestiens oratio et faIsa,.Yid.
ad caput Pcenit. Theod. de quoestionibus coniu- ep,b hinoc. et aliorum testim. in not. ad Pcen,
giorura, Plura perpaguiam.integrameffutita, quseadrem
a Hic pluriraa interponuntur quseglossema sapiunt. non pertinent.
b Add. eadem qusesupra satis superque dicla sunt. i Hic plura interjecta sunt de concubinis.
c Hieronymus Oceano, num repelens matrimonium i Hic discurrit per pagiriasinlegras sermo de aquis
abaptismo possit fierisacerdps.
d Mult. redundant frigidus atque ad rem nequidquam perlinens.
in ed. k Multa ptr plures paginas inseniiitur, quse'a pro-
.« Multain edit. passiin add. et var. posito prorsus sunt aliena. •'.:"...
1 Multa redundant. -
1083 1NDEXCAPITUMCOLLECT. COD. HEROYALLIANI. - 108*
ad calumniam trahere: cum omnia alia lam eviden- A solas videmus uxores. Itaque cum quis nobis oppo-
tissima Apostoli prsecepta, quoede vita sacerdotum suerit uxorem ante baptismum, nos ab eo requira-
nar.rat,nexno custodiat. Qui dixit, unius uxoris virum, ltius omnia quaeposl haptismura prseceplasunt. Proe-
ipse mandavit eum esse irreprehensibilem, et caelera tereunt quod non licet, et objiciunl quod concessum
quaesequuntur : et ad omnia claudimus oculos, et est a.
a Tot parergis ubique turget hsecepistola in ed. ul. mensuram me excedere epislolm. Quae omnia longe
necesse sit dicere : Quorsum ista? Et post longum • absunt a coll. cod. Her. antiquissima ; cum a prp-
sermonem ;Dies me deficiet, si cuncta,etc Elinfra; posito haec sint prorsus aliena, etsi ab ipsius stylp
Antequam dictandi finem faciam, jam enim inlelligq non omnino abhorreant.
EXGERPTA-
EX
PCENITENTIALI MAGISTRr JOANNIS DE DEO ,
DOGTORISDECRETORUM.
De confessioneinfirmorum et eorum pcenitetilia. iC non debes ei poenitentiam injungere, sed tanlum in-
(Ex Iib. i, cap. 1.) nolescere, dicendo sic : Si tu es«es sanus, tot annis
Sic lene quod subliliter et aslute debes ab infirmis deberes pcenitere; sed quia tu es inflrraus, non im-
inquirere qualiter se habuerunt in sua sauitate, di- pono tibi poenileniiam; injungo tibi, quod si mortuus
cendo eis sic : Fili, confitere quod- homines sitmus, fueris, facias dari pro hac pcenitentia tantum : et ego
et sine peccato esse non possunius : nara si confessus absolvo te auctoritate Domini Dei nostri Jesu Christi,
fueris et contrilus, et proposueris non peccare, Deus et beati Petri aposloli, et officiinoslri. Item injungo
sine dubio tibi remitlet culpam et ego le absolvavn (ibi quodquamprimo fueris sanus, anlequam diverlas
a poena, si te totum commiseris in judicio meo ad alia servilia, venias ad me vel ad alium sacerdo-
vel allerius sacerdotis. Quod autem verum sit, pro- lem, et conlitearis iterum sirailiter, et devote recipias
batur his verbis, elc. : Jn quacunqiie hora peccator pffinitentiam quce injuncta tibi fuerat, etc.
ingemuerit et conversus fuerit, peccatorum suorum De confessionesani el de pmnilentia sibi imponenda,
non recotdabor. amplius. Si autem nolueris confiteri D (Ex cap. 3.)
in hac vita, conflteberis in alia invittis in conspectu Si autem fuerif sanus qui, libi confitetur, praevi-
omnium angelorum, amicorum et inimicorum, et deas utrum sit liber vel servus. Si est servus,-inqui-
condemnaberis in perpetuum, elc. (Juod vero sacer- ras utrum peccavit timore doraini vel spontanea vo-
dotes possint relaxare poenam a vere contritis, pro- Iuntate. Si siutem peccaverit timore doraini, licet vi
batur; quia dicitur quod vicarii sunt sacerdotes Jesu ei obedire non licuisset contra Deum, tamen mitius
Christi, et habent claves regni ccelorum, et absolvunt erit servus puniendus, etc. Si aulem servus pecca-
ante diem judicii. Si autem aliquis non vere contritus verit spontanea voluntate sine culpa. doinini sui, in
esl, sacerdotes eum non possunl absolvere, quia eo casu servus acrius est puniendus in corpore, elc;
cum culpa remissa non est, pcena demi non po- habilo tamen respectu de itinere peregrinationis, ne
test, etc. imponatur servo, in quo dominus damnificetur pro-
Quid facil sacerdos, postquam audiverit pmnilentiam pter absentiam servi, etc. Si autem erit liber, fortius
infirmi. debet puniri, si spontanea voluntate peccavit. Nam
(Ex cap. 2.) lotam poenitentiam imposilam a canone sustinere
Posiqitam autera sciveris confessionem inflrmi, debet, si possil fieri, clc.
I
1087 EXCERPTA EX POENITENTIALIJ. DE DEO. 1088
De pmnitentiadivitum. jA De pmniteniia mulierum in genere,
(Ex cap. 5.) (Ex cap. II.)
Si fuerit dives qui tibi confitetur, requires subti- Circa poenitentiam mulierum sic prOcedas. Primo
liter et astute quae fuit causa quare incidit in pec- si esl puella, prsesertim virgo sub potestate paren-
calura illud, et promiitas semper veniam si.libi • tum, et aflligas eam in poenitentia secundum cano-
coufitetur, elc. Impone ei pcenitentiam in istis tri- nes, in jejuniis proscipue ut domet carnem suam
bns, scilicet in jejunio, et oratione, et eleeraosyna : ne Iasciviat in luxuria : nam luxuria mulierum fe-
provideas tamen, si horao delicalus sit. non des ei tida est et acrior quam in viro, et ideo acrius debet
; asperumjejunium, etc. domari in abstinentia ciborum. elc. Item praevideas
_i'- De confessionepuerorum. si est conjugata, et in eo casu imponas ei poeniten-
(Ex cap. 6.) tiam sine scandalo viri: ita quod si vir fuefit ab-
Circa confessionem puerorum doli capacium sic sens, jejunet et afiligat se quantttm Deo poterit se-
procedas: Primo interroga in genere, si aliquod pec- cundum arbitrium tibi a Deo datum; prsesertim si
catum commisit, mulcendo eum praemiis cceleslibus, per adulterium maculaveril thorum viri, ad quod
si vere fuerit confessus; et terrendo eum poenis nulla conditlone debuisset induci, etc.
seternis, si non fuerit vere confessus. Interroga de De pcenitenliaviduarum in genere,
cifcumstantiis, scilicet de causa, de loco et tempore, (Ex cap. 12.)
sicut dicemus in titulo de circumstanliis : et impones Si autem erit vidua, inquiras diligenter de circum-
ei poenitentiam roinorem aliquantuluni quod si esset stantiis, et punias eam in jejunio forlius quam alias
adultus : si autem non fuerit doli capax, milius debet mulieres; nam orationibus suis et ineritis debent
puniri, quia tales nesciunt quid faciant, etc. ecclesias adjuvare. Tamen considerando, si esl anus
De pcenitenliasenum. quse non possil jejunare : et lunc releva eam in je-
(Ex cap. 7.) junio, et aggrava in oratione, cum sit suum semper
Si autem fuerit senex qui tibi confltetur, considera orare usque ad exitum vitse suce, etc.
si est in aetate deerepita, quse est senum, et posl 80 De pmnitentia pyrocararum.
annos, et tunc eum grava orationibus, et releva in (Ex cap. 13.)
Si autem fuerint pyrocarse quse de pulvere nuper-
jejuniis, elc. Si autera fuerit senex, id est in sene-
ctute conslitutus et non in senio, id est a 60 annis rime surrexerunt, gravabis eas jejimiis et orationi-
ut nou de esetero sub specie
usque ad 80, tunc forlius punias quam si esset in bus, injungens eisdem
setate decrepita, quia iales senes cum peccant trahunt, n pietalis religionis impietatem pallient, sed viros ac-
juvenes ad interitum. cipiant, si votum solemuiler non fecerint, vel casti-
talem servent quam Domino promiserunt. Nara, ut
De pcenitenliaprmlatorum in genere, cieit sanctus Hierouymus, melius fuisset conjugium
(Ex cap. 8.) subisse, et ambulasse per plana, quam ad ailiora
Si autem fuerint prselati qui tibi confitentur, si lendere, et in inferni profunda cadere, etc.
peccatum est manifestum, acrius eos punias propter De citcumslantiis qum aggravant peccala.
malum exemplnm quod dederunt, quia quod agitur a (Ex lib. ni, cap. 6.)
prselalis facile subdilur a subdilis in exeinplum,etc.; Haec debet eonsiderare peccalor in confessione
nam tunc peccatum magis extenditur, et in subditis facienda : dolorem, quia peccavit in Dominum, a:la-
propagatur, quando prsejaluspeccaior pro reverentia tem, sapientiam, consideratiouem non peccantium,
ordinis a subditis sustinetur, etc. Si autem fuerit oc- purgalionem lacvymarum, dolorem amissse virlulis;
cultum peccatum, mitius eum punias, quia ubi ma- doloreni quia operatur bonum, dolorem quia in tain
lum oritur, ibi debet mori, etc. brevi vila non determinavit bene; qui offendit in
De pmnilentia minotum clericotum in gcnere. unum est factus omnium reus : dolorem, quia Dorai-
(Ex cap. 9.) D num non timuit qui fuit plenus sapientia; ille cul-
Circa pcenitentiam aliorum clericorum sic proce- pabilior qui Deo acceptior : Adam plus peccavit,
das: Considera si est sacerdos, et gravius punias quia omni bono abundavit : omnis virtus patiiur
eum quam diaconura, et gravius diaconum quam detrimentum ab uno vitio : amor pecunise minorat
subdiaconum, et quam alios in minoribus ordinibus castitatem : omnis virtus in quocunque crimine de-
constitutos, quia homo Chrislianus duobus modis flciens.est, Et haec omnia probantur auctoritalibus
forliter cadit in pecealis, aut propter magnitudinem Atigustini, Alexandri papse et Gregorii.
peccali, aut propter altiludinem dignitatis. Hmc sunt sacerdoti in confitenleconsideranda.
De pmnitenlia monachorum et aliorum religiosorum (Ex cap. 7.)
in genere. Dolor de malis exemplis datis proximis, dolor de
(Ex cap. 10.) tristitia bonis illata, dolor de laelitia quara bonis
Circa religiosos qui tibi aliquatenus confitentur non intulit, dolor major de Dei oflensione. Nemo
sic procedas : injungas eis loco pcenitentise, quod polest dominis duobus servire, sed amor perseve-
servent de caetero regulam cui se obligarunt, quia ranliae peccali unius est amissio omnium bonorum.
IJOCeritsumwa poeniieutia. etc. Pcenitens se portat lolom in judicio saeerdotis, fa-
inao. EXCERPTA EX POENITENTIALIJ. DE DEO. 1090
cial pro salute animae quidquid faceret pro tempo- A lex Julia, quod apudRomam non committitur simo-
rali vita, cujus gaudio certus est: propter veniam nia; unde videtur ei licere quidquid facere vellet.
abstineat a licitis, qui ultro peccavit: ad cor respi- Ego autem Joannes de Deo cum aliis doctoribits
cit Deus, non ad manus tantum. Non est dividenda conlrarium sentio : et dico quod si papa peccat,
confessio diversis sacerdotibus; corruplus et cor- magis offendit quam alius homo; quia quank gra-
rupta timeat iterum corrumpi exemplo Dinse filiae dus altior, tanto casus gravior, ut probat Gregorius
Jacob. Haec quoque sunt eonsideranda, setss, locus, de Poenitentia disl. 2, c. Principium, inquil, viarum.
ordo, sapientia, lempus; haec peccator de?;et consi- Illud idem probat Joannes Chrysostomus 40 dist.*
derare in sua confessione. Sacerdos autem debet Ronio Chris ianus, el Hilarius papa 23, q. 1, Nulli
habere rcspectum^d Iacrymas poenitentis, ad gemi- fas, ubi dicilur quod majori reatu deliquit qui po-
tus, et ad circumstantias quae dictse sunt, et debet tiori honore fruitur : et graviora delicta facit subli-
ei dicere : Fili mi, considera quod eae sunt circum- mitas peccantium. Si forsan diceret aliquis. quod
stantiae quse delinent hominem in peccato, scilicet praedicti canones de aliis loquunlur, noa depapa,
consuetudo mala quae fit altera natura; nam per nos probamus quod de papa intelligunlur, ut probat
pravam consuetudinem non potest ampliusbomo S. Bonifacius papa et martyr 4.0 dist.,. Si pqpd, ttbi
resislere. Item alia causa est, quia homo qui non '* B dicitur quod si papa malus fuerit, licet
multps po-
conlltetur peccatum de facili cadit in aliud pecca- pulos secum irahat, tamen ipse cum diabolo apud
tum, ut dicit sanctus Gregorius, peccatum qnod per inferos perpetuo cruciabitur. Illud idem probat Syin-
poenitentiam non purgalur suo pondere trahit ad machus papa 9, q. 3, c. Aliorum hominum, ubi dici-
aiiud peccatum. Est et alia eausa, quia peccatum tur quod non habebit apud Deum de allegationis ni-
tanquam mors latenter occurrif, el subito. Est alia tore subsidium; cum ipsorum factorum utelur te^
causa quae non permitlit infirmum venire ad poeni- ste, quo et judice: ubi subinfertur quod cui plus
tentiam, seilicet anxielas raorbi. Est etiam alia cominittitur plus exigitur. Et est ralio quia, ut dicit
causa quce impedit poenitentem scilicet pudor con- glossa Psalterii super illo psalmo, esurientes, etc.
fllendi, et fuga poenae,etc. Debes, tu sacerdos, con- Est ergo viliosa vita papse imago futurae mortis, ut
foriare poenilentcm ne desperet, etiamsi confiteatur probatur 19, 1, c. Anastasius. Probato quod papa
tarde, quia Deus est pot,ens in uno momento homi- peccare possil, quaeritur cui debeat confltefi, et vi-
nem convertere et salvare in poenitentiara potius detur quod nulli.nisi Deo, ut faciunt Grseci, ut pro-
quam danmare ex justiliar etc. balur de Poenitenlia, dist. 1, c-ult. Aliis videtur
quod deberet conflteri Osliensi episcopo qui conse-
Qualiter debet fieri confessia^ ^( crat; in eo enim videtur
raajor, ut probatur 53 dist.,
(Ex cap. 8.) c. Dominus noster, ubi dicitur quod major est qui
Debel autem fieri confessio, secundum auclorita- ordinat quam qui ordinalur. Aliis videtur quod de-
tem sanclorum Patrura, simpliciler, ut accuset se et beret coiifiteri cardinalibus, a quibus eligitur, et
non alium, juxta illud : Non declines cor meum in: maxime episcopis, qui in electione domni papae
verba malitim ad excusandam excusationem in pecca- ulunturjure melropolitani, ul probalur 23 dist. In
lis. Humilis cuni pura inlenlione sine hypocrisi. nomine Domini,"ubi dicitur : Episcopi cardinales
Dnde Salomon : A limore tuo, Domine, concepimusi procul dubio jure metrdpolitani funguntur, qui ele-
etpeperimus. Fidelis, sub spe venise, non utjudas i ctum ad apicem dignitatum provehunt. Alii dicunt
qui ait: Peccavi tradens sanguinemjuslum, etpostea quod deberet confiteri monacho, eo quodpapa Sil-
abiit el laqueo se suspendit. Frequens; unde Grego- verius renuntiavit papatum, et fuit monachus. Sed
rius : Quanlo citius confiteris sub spe venise, tantoi flrmissime tehe, et nullatenus dubites, quod possit
facilius consequeris veniam culpse. Nuda ; unde Je- coniileri cuicunque voluerit; cuin enim ipse dat in-
remias, non esl qui agat pmniientiam super peccataj dulgentiam omnibus exemplis ut sibi eligant provl-
sua et dicat quid fecil. Discrela, sic enim Augusti-. r, dos confessores, dabit sibi, cum non sit superior
nus : Sacerdotem quaere qui te sciat solvere- et li- a quo petat. Probatur 30 dist. Si Romanorum; ubi
gare. Yoluntaria, non ut confessio Achor, sed utt dxitiir quod si papa dat aucloritatem aliis, multo
confessio latronis in cruce. Yerecunda; ita Gfego- forlius sibi." Quod talis jurisdiclio voluntariai est,
rius : Yerecundia maxiraa pars est satisfactionis. scilicet quod se papa supponat jurisdictioni tiiihoris,
Secreta; unde Joannes Chrysostomus : Non dico libii prdbaiur2, q. 5, mdridath, eXc. auditumest, et 2,
ut prodas te in publicum. Accelerala; unde Eccle-- q. 7, c. cmn Ralaani, quibus dicitur quod Sixtus
siasticus : Non tardes converli ad Dominum. Obe- et Leo el Damasus et Symmachus supposuerunl se
diens; unde Augustinus : Fac omnia pro accipienda\ ?judiciominorum in lite contenfiosa, raullo fortius,
vita animse, quaefaceres pro vila corporis, etc. etc. Ergo potest se supponere in foro poenitenliali,
De pmnitentiadomni papm, et cui debeal confiteri,, quia iqiiantum ad hoc unusquisque sacerdos tenet
-JocumDei viventis, et potest absolvere pcenilehtem
(Ex lib. v, cap. 1.) loco Dei, quia, quantum ad--haec majof est, ut pfo-
Dicendum de poenitentia domni papse : et forsanI balur 2, q. .5, c, ctc. Explicit dc papa» •
videtur qiiibusdara qiiod non peccaret papa, ut dicitl ' -'},: '• -;'''
1091 EXCERPTA EX P0EN1TENTIALIJ. DE DEO. 1092*
' De
pmnitentia cardinalinm, et cui debent confiten. .A dist, c. ult. et 25 dist.,c. 1. S^d flrtnissime tene
(Ex cap. 2.) quod si est absens in aliqua legatia passit conliieri
' Quaerltur de poenitentia cardinalium : et dicas cui vult, per illam decretalem ex. de Poen., c. ult.
quod quanto, sunt majores, tanto dehent acrius pu- Si autem est praesens, efpeceatum est nolorium vel
niri, si peccant, exemplo Adse, qni quanto erat Deo manifestum, debet confiteri papse, et debet acrius
alius peccator, propter exerapla perni-
proxiniior, tanto magis peccavit, ut probat sahctus puniri quam
ut probant Nicolaus et Gregorius II, q. 5,
Augustiuus. Ideo Adam magis peccavit, quia magis ciosa,
virtutibus abundavit. Cum enim proximiores sunt prmcipue. Si autem est occultura , sufiicit generali
papse, tanto casum plus debent timere ut probat poanitentiario confiteri
S. Gregorius super Ezcchielem de causa Luciferi : De pcenilenlia capellanorunl domini papm, et cui de-
benl confileri.
Pfincipiiim, inquit, viarum Dei Behemot: debent
enim esse puri sicut vitrum, et candidi in moribus, (Ex cap. 3.)
et rubei per memofiam passionis Christi lanqtiam Capellani autem ei alii curiales papae debent ge-
nixetebur antiquum; debent esse ntibes coeli, ut neralipoanitentiario cOnfiteri, quia ab alio nisi a solo
ihducant aquas spirituales, ut probatlsaias dicens : ° papa et iaandato noil possunt absolvi nec ligari, cum
Qui sunt hti qui ut riubesvolanl et quasi cotumbmad apud ecclesiam demorentur : et secus qui sentit pe-
fehestras suas ? Columbsedicunlnr propter simplici- cus esl, ut probatur de Pceniienlia dist. 6, Placuit,
tatem, quia esse debent candidiores nive, rttbicun- ef 6, q. 3, c. 1.
diores ebore antiquo, puriores vitro ; hoc dictum est De pmnkentia patriarcharum, et cui debent confiteri.
de eis propter diversas virtutes. Sunt enim cardi- (Ex cap. &.)
nales ostia sanctae Ecclesise, sicut ostium regitur Dicturus de poeniteniia pairiarchse, et cui debeat
Cardinibus : si igitur cardo rurapitur, id est, si"car- confiteri, priinO dislinguendura est utrum criraea
dinalis deponitur, ut probaf Leo papa, nunquam in patriarchse sil publicum vel occultum. Si autem est
perpetuum legitur reparatus, sicut loquitur de an- publicum, vel notorium, vel manifesturn, acrius de-
gelo qui cecidit, qui nunquam advocatur ad statum bet puniri quam alii deliuquenles propter exempla
•priraum,-ut probatur de Poenitentia dist. 2, Princi- perniciosa quse transmiuimt ad posteros, quia pr<e-
pium. Ergo tanto cautius se debent custodire a pec- lati tol mortalibus digni sunt, quot exempla perni-
catis, ne sint Dagones stantes juxta arcam ©omini, ciosa ad posleros transraittunt, ut probantsancti Pa-
sicut legitur in libro Regam de filiis Heli. 28 dist. tres 2, q. 3, quia illud quod agitur a praelalis facile
Legant episcopi,et ne sint nebulseet nubes sine aqua _ trahilur a subdilis in exemplum ; et in eo casu de-
,turbinibus dsemonura agitatae, ut probat beatus Pe- bent a solo papa puniri, sicut dicit beatus Gregorins
4rus in Epistola sua, et Hieronymus in canone suo de Clementio primate 2, q. 7, c. Sicut, inquit. Et
de Poenitentia, dist. Si enim, inquit, ete., et Beda ita Innocenlius III punivit Anliochensem palriar-
probat idem 2, q. 7, Seculi sunt viccmRalaam. Quare cham, eo quod quemdam archiepiscopum dearchie-
non solum episcopi perduntur, se;I mulios populos piscopavit, et fecit episcopum. Similiter Gelasius et
:et cleros secum ducunt ad inferos catervatim, ut 40, Felix damnavefunt Acacium patriarcham Constan-
dist. Si papa, et 19 dist. Nulli fas ; hoc est, non tinopolitanum 23, q. 1, Acacius, et c. Minores. Si-
•capiantur superbia, quia raater est omnium vilio- miiiter Nicolaus papa correxit Bituricensem palriar-
rum; non capiantur vana gloria, quia omnem virtu- cham pro eo quod clericos Narbonenses episCopi
teiti evacuat; non capiantur pecunia, quia tanquam contra canones judicabat. Probafur 2, q. 3, c. Con-'
venenumest fugienda: non capiantur amore paren- ijuestus. Simililer Leo Magnus ssepe ssepius repre-
tum, qui eos in vita corrodunt tanquam muscaemo- hendit Dioscorum Alexandiinum patriarcham pro eo
rientes, et _,eospost mortem despiciunl, dieentes : quod canones non servabat in temporibus ordinan-
Beneitiihi fecit, sed melius facere poluit, ut de aliis daruia ciericorum 75 dist., c. Similiter Alexander
vitiis carnalibus taceamus, sed die noctuque non 0 tertius increpavit patriarcham llierosolyniilanum
cessent virtutibus studere. Et omnia ista probantur de falsitate quam committebat ponendo nomina ab-
•auctoritate Isa. 25 dist. His, et auctoritate Ambrosii senlium fralfum in privilegiis. Similiter Grego-
.12, q. 1, c. Cui porlio Deus est. 86 dist. Non salis riusXI reprehendit palriarcham Gradensem, eoquod
est. Bene viso de pcenitentia cardiualium, videndum conlra canones exegeral juramentum ab episcopo
,est cui debeant confiteri, et debent quidem speciali- Castellano. De talibus evgo et consimilibus peccatis
ter suramo pontifici, sine cujus licentia non possunt confessio et punitio ad domnum papam pertinet. Si
facere immutationem, nec condere testamentiim, autem peecala sunt occulta el non enormia, ita quod
quod non probaturjure scripto sed consuetudine ro- peracta poenitentia possit in suo ordine remanere,
boratur. Alii diciint quod diaconus cardinalis debet potest sibi eligere confessorem, et cuicunque vult
.confiteri presbytero cardinali, et presbyter cardina- confiteri, etc.
,lis debet confiteri episcopo cardinali, episcopi cardi- De confessionearchiepiscopornm, et cui debeanl con-
nales debent confiteri summo ponlifici, etc. Tertii fileri.
dicunt quod debent confiteri pcenitentiario generali (Ex cap. 5.)
domni papse, quia gerit papse vices, ut probalur 23 Dicturus de confessione archiepiscoporum, etcai-
W65 EXCERPTA EX POENITENTIALIJ. DE DEG. 109-4.
debeant confiteri, primo occurrit multiplex distin- ,Apapa Simplicius 74 disl., c. et c. Si autem peccatum
ctio, scilicetulrum sit archiepiscopus sub patriarcha estoccultum et non indigetdispensatione,potestcon-
conslituius, vel utrum immediate spectat ad dorai- fiteri cui voluerit, per decretalem Gregorii; ex d>3
num papam.. I;e'm si spectat ad patriarcham, et est Pcen., c. Ne pro dilatione, et Ihnocentii tertii in con-
propinquus, quod ipsi debeat conliteri, cura posset cilio generali, ex. de Elvct.
sine periculo. Nam qui sanus est non debel stare in De confessioneephcoporum, el cui debeant confiteri.
peccalo una hora diei, ut probalur dePoen. dist. c. (Ex cap. 6.)
Et vcniet, inquit, Moyses. Et illud idem probatur de De confessione episcopi firmissime teneas, et nul-
Poen. dist. 5, c. Ille. Rex David, talis et lam potens, latenus dubites, quod exemptus ejusdem juris est,
nec exiguo momentoper.es se passus est ut maneret sicul de confessione melropolitani qui non subest
delicti conscientia, sed prompta confessione atque patri.archae: si autem non est exeraptus, debet con-
intimo dolore reddidit Domino peccatum suum. Et flleri metropolitano, saltem eo tempore quo venerit
illud idem probatur ila de Posn., dist. 3, c. Sepiies a"'dconcilium provincialequod debet fieri, ut 18 dist.
in die cadii justus et resuigit. Sed si justus ctira ca- probatur, c. el c. Si autem fuerit iisfirmus"vel re-
dit, quomodojustus ? Justi vocabulum non admiilit raolus valde, potest confiteri necessilate eogente
qui seroperper poenitentiam resurgit. Prcelatusnullo B cuicunque volueril; nisi esset nolorium crimen, cu-
modoalios judicare debet, dum babelin seipsoquod jus correpiio et casligalio spectat ad superiorem. Et
condemnet, ut probatur 5, q. 7, c. Judicel iile, et c. licet mulla snt delicta quae cpiscopos, archiepisco-
/« gravibus, et c. Poslidalus Dominus. Illud idem pos et patriarcbas majores, et primates minores du-
probat Gregorius... q. 5, c. Plcrumque; et illud cunt ad ignominiam et confusionem, tamen ex illis
idem probat Augustinus, de Poen., dist. 6, Qui vult patica secundum aucloritatem sanctorum Patrum
confiteri. Hoc non solura de archiepiscopo debet in- sub brevi slylo ad memoriam restringamus, ut prae-
lelligi, sed de quocunque alio prsclato , sive supe- sentes corrigantur qui in subsequentibus delique-
riori sive inferiori. Nara sicut dicit Ambrosius, cum runl : et fuluri jam cauti et instructi timeant similia
iis displicel' qui ad intercedendum mitlitur, irati perpetrare.
anitnus ad deteriora provocatur, ut probatur 3, Primum est, quod conferunt beneficia indiscrete
q. 7, c. /.•!gravibas. Illud idem probat Gregorius Ma- consanguineis, carnali amore ducti ad talia beheficia
gnus inPastorali suo, 49 disl., c. 1. Si autem esl in- prsebenda, ut probat Innocentius in ex. Ut ecclesia-
firmus melropoliianus, lunc potetit cuicunque volue- siica beneficia, c. Ul vestrum.
rit confiteri sacerdoti, dum lamen calholico. Pro- Secundtim estj quod indiscrete ordinant indoctuni
batur26, q. 6, c. Si presbyter,ei de Poen., dist. 6, ^* in Ioco docti qui unum pedem in mundanis tenet, et
Qui vull confileri. Si autem est remotus nietropolila- alium in ecclesiasticis, conlra legemdivinam, ut pro-
nus a primate, in eo casu distingue, utrum crime _ bat le. 48 dist., c. ult.
sil notoriumvel occultum : si notorium est,' patriar- Tertium est, quando rogant pro indignis scien-
chcedebet confileri, et ab illo casligari, ut probalur ter, ctc.
3, q. 5 ; si autem crimeh est occultum, adhuc dis- Quartum est, quando ordinant bigaraos et illilfe-
tmgue utrum sif enorme vel non. Si autem est enor- ratos et corpore viliatos contra sententiam Gelasii
me, quia indiget dispensalione, debet confiteri pa- papse, 50 dist., c. Non confidat.
triarchae vel summo pontifici, cuin non possit alius Quintum est, quod ordinant curise obligatos. et
dispensare, ul probalur 21, Inferior sedes. Si autem joculatores et advocatos in causa sanguinis, contra
non indiget dispensatione, potest confileri cuicun- sententiam S.Innocenlii, 51 dist.-,c. Aliquantos.
'que volueril; dum tamen sit catholicus sacerdos. Sexlura esl, quod ordinant servos et origenarios
Juxtj illam decret. de Poen. et remiss. c. et c. Itera hon manumissos, conlra senlentiam Gelasiipapae, 54
si spectat imraediate ad dominura papam et est vi- dist. Frequens etc. Ex antiqids, etc. General. Etil-
cinus, vel intra Italiara, in sanitate, illi debuisset lud idem probat concilium Arelatense, ubi de biga-
confiteri, cum oportet eum ex necessitale semel in " ffiis et de poenitentibus solemniter, et de aliis or-
anno Romanam Ecclesiam visilare, ut probatuf 23 dinatis qui non debcnt promoveri. Probatur 51
dist., c. etc. Si autcm est infirmus, potest cnnfiieri dist., c. 1'.
cuicunque voluerit, dum tamen sit catholicus sacer- Seplimum est, quod promovcant daemoniacos et
flos : ne inlervenieiiie paululum mora inveniri non epilepticos, contra sententiam Gelasii papse, 25 dist.
possit qui redimatur. Probatur 5 dist., c. Raptizari, Usque adeo, et contra sentenliara Gregorii, dist., c.
Illud idem probat Leo papa dc Poan., dist., c. 1, Mul- Maritum. «
c. et c. Is in - Octavum est, quod promovent filios presbytero-
tiplex; 28, q. 6, Qui recedunt, qui
tempore. Si auiem esl remotus ultra Italiam vel rum, et aliosnon legitime riatos, contra sentenliarii
enorme, domino papae debet confiteri, et ab illo ca- Urbani papse, 56 disl., c. 1
sligari, ut probat Innocentius papa 9, q. 2, c. Si Norimn est, quod trahunt religiosos de raonasleriis
autem aliquis. Et illud idem probat Gregorius, 74 contra voluntatem abbatum suorum, ut probatur 58
. dist. c. Honoratur, et 2, q. 5, Quanlo ct se, qua de "dist., c. 1, et 2, et 18, q. 2, Quam sit, et c. Lumi-
catisa ; 45 disl., c. Salomittinw. Illud. idem prob.al noso.
1095 EXCERPTA EX POENITENTIALIJ* DE DEO 1035
Decimumest, quod promoventmultos clericos, ubi A , balur 80 dist., c. Perlatum est^ et c. Ephcopus tui-
est sollicitudolaieortim: et cum non possunt eis dare tionem, el-c. Ephcopi nullam rei familiaris curarilad
beneficia, dant eis ordines contra senlentiam Urbani se provocent; sed lectioni, el orationi, et verbo prmdi-,
58 dist., Si officiasmcularia, ubi dicitur quod latio cationistanlummodovacent.
ordinum semper debel esse discreti judicii, quia ra- Yigesimum terlium est, quod conferunt plura ec-
rum est omne quod magnum est. clesiastica beneficia uni, contra aucloritatem Apo-
Undeciraum est, quod ipsi episcopi promoventur sloli et Gregorii, 88 dist., c. Singulai Ubi dicitur :
indiscrete ex laicis, quia hoc esse non debet, ut pro- Si totum corpus oculus, ubi pes, nam sacra.varietas
bant sancti Patres 58 dist., c. Hoc ad nos, et c. Ordi- membrorum robur corpons servat.
natos; ubi dicit papa Coelesliiiusquod debent ante Yigesimuraquartum est, quod nolunt habere ceco-
esse discipuli quam magistri, omnis enim vilse insli- nomos, sub quorum lestimoniores Ecclesiae guber-
tutio ad id quod intendit se informat. nentur, contra auctoritatem sanctorum Patrum, u't
Duodecimum est, quod promovent clericos sine probatur 89 dist.,c. Volumus, et si habent oecono-
lilulo, contra concilium Ghalcedonense, ut probalur mos volunt habere consanguineos, contra concilium
70dist., c. Neminem, etc. Sanctorum. Et illud idem Toletanum.
probatur ex. de Praebendis,c. Ephc. '.B Yigesimum quintum esl, quod episcopi laborant
Decimum tertium est, quod recipiunt clericosalre- odio ad invicem, et certant ut unusquisque cadat,
nos sine litteris demissoribus suorum episcoporum, et discrepant in sacratnentis. ut 93 dist., c. penult.
ut probatur 71 dist., c. Illud, etc. Si quh, et c. De et ult.
aliena, et c. Glericos.Illud idera probatur ex. de Cle- Yigesimum sextura est, quod ipsi appropriant sibi
rieis peregrinis, et 7, q, 1. c. Non oportet, etc. Pla- omnia bona ecclesiastica, ut proliat sanclus Hierony- ,
cnit. IUudidem 28 dist., c. 1. mus, 25 dist., c. Diaconi; ubi dicitur quod singuli
Decimum quartum est, quod negligunt proprios per potentiam episcopalis nominis, quam sibi ipsi
clericos, et dimitlunt eos quasi oves errantes, con- iilicite absque Ecclesia vindicarunf, totum quod levi-
tra sentenliam Leonis papae,ut probatur 77 dist., c, larum est suis applicant usibus, dicentes : Mendicat
Ephcopus. infelix in plateis clericus, et servili operi mancipatus
Decimum quintum est, quod promovent quosdam. a qttocunque poscit eleemosynam. Solus episeopus
invitos sine aliqua necessitate, sed sola causa ingra- incumbit boniSj solus sibi vindicat universa, solus
litudinis, contra auctoritates sanctorum Patrum, ut partes invadit alienas, solus occidit universcs : hoe
probatur 74 dist., c. Ephcopus, et e. Gesta, ubi dici- est principium litis et distractionis, et origo criminis
tur quod nullus compellitur crescere invilus. C et ideo accusanluraclericis et damnantur a Domino
Decimumsextum est, quod promovent aliquos in Jesu Christo, quia clamor eorum inlrat in aures Dor
sacris extra tempora ad hoc deputata, contra aUclo- rflini Sabaolh.
ritatem sanctorum Patrum, ut probatur 75 dist, c. Yigesimum septimum est, quia episcopi conlem-
Ordinationes, et c. Quia palribus, el eadem dist., c. nunt presbyleros : et ubi ipsi sunt praesentes, non
ult., et ex.de Tenipore, etc. permittunt eos officiumfacere, quasi eis inviderent,
Decimum seplimum est, quod conferunt ordincs contra auctoritatem sancti Hieronymi, ut probatur
sacros minoribus in aetate legilima, ad hoc indigni, 95 dist. c. Olim, ubi dicitur quod episcopi propter
non servalis inierslitiis temporum, conlra auctori- hoc fuerunt fac.ti, ut schisraata tollerentur. Dices
tatem sanctorum, ut probatur 77 dist. per totum, et sicut et presbyteri sciuut se esse consueludine sub
78 dist. per lolum. episcopis, ita episcopi noverint magis se de consue-
Decimum oclayum est, quod sustinent clericos in tudine quam de veritate Dominicaedispensationis
sua malitia, quorum obsequio delibali, ut probatur presbyteris esse majores, et in communidebere regere
75 disl., Si auis episcopus, el c, Error, el c. Consen- Ecclesiam Dei, el illud probatur ex 95 dist. c. Ecce
lire. ergo.
Decimum nonum est, quod sunt desides et negli- Yigesimum octavum est, quia ordinantur per pe-
gentes et plus adhserent consiliis laicorum quam cle- cuniam, et tales accipiunt lepram, et dant lepram,
ricorum, ut probalur 83 dist., c. Nihil pastore mi- utprobalur i, q. 1, c. Cum ordinatur ephcopus, ubi
serius, qui luporum glorialur Iaudibus. dicitur : Accipereest, quodcunque accipere, et dare
Yigesimura est, quod nolunt dare pauperibus : et qtiodcunque. Eteadem q., c. Ferlur,ubidiciturquod
propter hoc in vacuum important. nomen episcopi, de radice infecta bonus fructus exire non polerit.
ut 26 dist. Fratrem, et c. Non sath est benevetle. Si ergo vultsalvari qui talis est, renuntiet, agat aspe-
Yigesimuraprimura est, quod negligenter defen- ram poenitentiam; aliter salvari non poterit, ut pro-
dunt personas miseralules speclanles ad Ecclesiae bat sanctusGregorius I, q. 1, c. Si quis neque.
forum, scilicct pupillos, viduas etorphanos, libertos Yigesimum nonum est, quod petunt pecuniam pro
et expositos, contra auctoritatem Gelasii et aliorum balsamo contra auctoritatem sanctorum Patrum, 1,
sanctorum, ut probatur 87 dist. per totum. q. 1, Placuitutnullus,etc. Dictumest, etc. Statuimus.
. Vigesimum secundum est, quod immiscent se ne- Trigesimumestquoddamnant clericos indiscussos,
gatiis saecularibus,quse ad eos r.onpertinenl, ul pro- ulprobalur 2, q. 1, Nos, ctc.
1097 EXCERPTA EX POENITENTIALIJ. DE DEO. 1098
Trigesimum primum est, quod uon deferunt ap- jAmisparatos corrigi contra auctoritatem sanctorum
pellationibus legitimis, quare debuissent punjri. 2, Patrum 2, q. 3, Episcopi, ubi dicitur quod nemo de-
q. 7, c. etc. bet excommunicari uisi pro magnis peccatis et cum
Trigesimum secundum est, quodpastores Iaici sunt aliter corrigi non possit.
et non presbyteri, quales sunt intrinsecus, ut 2, q. 7, Quadragesimum primum est, quod ipsi in causis
Pervenit. propriis volunt esse judices et actores, contra aucto-
Trigesimum tertium est, quod permittunt se pro- ritatem sanclorum Patrum, ut 2, q. l,ubi dicitur
moveri minus sufficientes, contra concilium Cartha- quod de persona acloris assumitur, judiciaria pote-
ginense, utprobatur 23 dist., c. Quod episcopi: illud stas admitlitur. Illud idem probatur 3, q. 4, c. l.et 2.
idem probatur 38 dist:, c. Omnespsallentes, ubi dici- Quadragesimum secuiiduiri est, quod expellunt eos
tur quod de substantia episcopi est ut sit bene litte- qui fideliter cum proedecessoribus senuerunt, ut 6,
ratus. Et ideo dicit Prophela : Tu scienliam repulhti, q. 2, c. Hujus placiti. Et quod deterius est, eos ex-
et ego repellam te, ne sacerdotio fungaris. Et propter spoliant remuneratione. servitii quam eis dederunt
hoc depositusfuit quidam episcopusab Honorio papa. prsedecessores episcopi, contra auctorilatem papae
Trigesiraum quartum est, quod postquam est ],ro- Gelasii, 16, q. 6, c. Jllud.
motus, negligit addiscere, conlra sentenliam Grego- B Quadragesimum tertium est, quia volunt sefvare
rii, 22 dist., ubi dicitur quod stultus esl qui in eo se promissum in femunerationibus sapientiura, vel ser-
tnajorem existimat ut bona quaeaudierit discere con- vientium, contra auctoritatem sanctorum, 22., c.
temnat. Quicunque.
Trigesimum quiutum est, quod nolunt vel nesciunt Quadragesimum quartum, quia volunt sibi credi
canonibus obedire. Quare debuissent ab administra- in praejudicium aliorum : quod esse non debet, ut
tione nsque ad condignampoenitentiam amoveri, ut probatur 6, q. 2, Ephcopus si cterico,et c. Si tamen
probat Damasius papa., 25, q. 1. ephcopus, et c. Placuit 25, q. 5, 2 c.
Trigesimum sextum esl, quia sunt nimis creduli Quadragesimum quintum est, quia volunt soli cle-
in prsejudiciumaliorum, contra auctoritatem sancto- ricos deponere contra sacros canones. Nam in depo-
rumPatrum, utprobat Gregorius 11, q. 3, c. Grave sitione presbyteri debent venire sex episcopi, et pro-
niinis est et indecens, ut in re dubia certa feratur prius septimus, et in diacono et subdiacono tres cum
sententia. Et illud idem teslatur idem Pater Grego- proprio episcopo, ut probatur per haec jura 1 dist.,
rius, 32 dist., c. Habuisse te concubinam, ubi dicitur c. Studeat, et 15, q. 1, c. Decrimine, et 15, q. 7, c.
quod in re dubia non est absolutum ferendum judi- Felix, etc.
cium. Et illud idem probat Augustinus 11, q. 3, c. G Quadragesimum sextum est, quia impugnant exem-
ubi dieitur quod quamvis vera sint qucedam, tamea ptos, ut probant sancti Patres 16, q. 1, etc.
judicio non sunt credenda, nisi certis judiciis de- . Quadragesimum septimum est, quod alligant et
monslrentur. Et illud idem probat Sixlus papaet ; dissolvunt indifferenter : quod esse non debet. Pro-
Yictor papa 50, q. 5, c. pter hoc suspendufitur usque ad triginta dies, ut
Trigesimumseptimum est quod,nolunt inEcclesia probant sancti Patres, 23, q. 5, c. De Ulicita, et ex.
columnas erigere quos noverinl meliores, sed quosi de Senlentia excomraunicalionis.Quia sicut quosdam
magis ipsi diligunt, vel quorum obsequia praeferunt, gratia favoris sublimant, ita quosdara odio invidia-
contra sacros canones 8, q. 1, c. Moyses; et 12, q. que humiliant. Probatur 15, q. 7, c. 1, etc.
2, Gloria ephcopi, ubi dicitur quod multi aediiicant; Quadragesimum octavum est, quod in conviviis
parietes, etcolumnas Ecclesisesubtrahunt. Inde ssepe. non faciunt legi sacram lectionem : et in hoc peccant
odia consurgunt. contra concilium Toletanum, 44 dist, c. Pro reve-
Trigesimum octavum est quod, hona ecclesiastica, rentia. Et est ratio quod dum corpus diversis fercu-
maxime ecclesiarum parochiarum, contra sacros ca- lis relicitur, lingua in detractionibus relaxatur, ut
nones usurpant q.uocunqueanno, amplius aliquid sibii probat Gregorius in Moralibus Jibro primo.
appropriando quod non de parochialibus ecclesiisj D Quadragesimum' nonum est, quod non curant de
sibi prsesumeredebent, nisi quod eis a canone estt divinis officiis propter convivia sua contra auctorita-
permissum, ut probat conciliumToletanum 10, q. 5,; tem Gregorii, 44 dist., et quia faciunt cantare missam
c. Quod cognovimus,cAinter caetera illud ideopro-. juxta lectum in domo, ubi spurcitiaemullae sunt, et
batur 16, q. 1',c. Conslilulumest nuili. ideo divinam patientiam ad iracundiam provocant.
Trigesiinum nonura est, quia indiscrete ulciscun- Nam nunquam missa in domo celebrari debel. Pro-
tur proprias injurias contra auctoritalem sanctorumi batur de Consecratione disl. 1, c. Sicut non alibi, ubi
Patrum, ut probalur 5, q. 7, c. Si quis communemtra- diciiur : Sanclius est missam non cantare, quara in
ditionem, et 46 dist., c.Seditionarios, etc. Et pro eis3 his locis ubi fleri non oportet. Et subjungit iu -flne
iudiscrete injuriantur et excommunicanl, ut probatur,. capituli quod in domibus nullatenus missa celebrari
25, q. 4, Infer qyerelas.Et ideo isti lales niliil habentt debet.
spirituale. Quinquagesimumest,quod resEcclesiaenon custo-
Quadragesimumest, quia storaachati de facili ex- diunt contra auctoritatem canonis 16," q. 1 c. et
comniunicanlinnocentes et culpabiles in causis mini- easdem res ecclesiasticas per se suosque dilapidant
PATROL. XCIX. 38
1099 EXGERPTAEX POENiTENtlALl J. BE DEO. 1100
contra auctoritatem Patrum. 28 dist.; c. Etsi se non A Est etiam secundumvitium principaie, quod quih-
corfigunt, debeht depbhi, ut 12 q._ c. Apostbticas. que habent abbatias per simoniam : et isti tales non
Et quia res alierias usufpant-, pfobattir 16, q. 6, c. possunt remanere in administratione, ut probatur
Placuit. ex. de Simonia, c. Pervenit. Et tales, si accusantnr,
Quinquagesimumpriitium et ultitiium Sst, quia recte debent deponij ext. de Simonia, Ditectusfilius.
gloriantur iti «Jathedris,et npti noscuhtse ipsOs.Nam Alias autem, puniuntur ad arbitrium judicis, tit ex,
si cognovissenl, minofes subditos noti COntempsis- de Simoma.
sent. Pfebatur 12, q. 2, c. Glbria ephcopi, etc. Si Est autem quartum vitium mortale, licet non ita
hoc episcopi attendisseht, sacerdotes miihofessedere magtium, sicut unum praemissofum, quod negligunt
juxta scabellum eorum pedum paSsi rioh essenl, ut monachos suos fugitivos, ut probatur 18, q. 2, Ab-
probat eoneiliuin Carthaginense. Et CBtraiio quia, bates, et ex. de Regula, c. Ne religiosi.
uttestalurbeatus Gregorius : Cum eulpa non subest, Est autem quintum vitium, qtiod recipiunt raona-
omnes seclmduni ratiohem humilitatis sequaiessu- chos extraneos sine litteris commendatitus, ut pro-
mus, ut probatuf 22 dist., c. batur 28, q. 2.
Talia ergo et consimilia,si sunt notoria, ita quod JEstautem sextum vitium, quod ejiciunt monachos
sitie magno scandalo perpetrari tion potuerint, me- B suos indiscrete, ut ex. de Regul., ult. c.
tropolitano sulit cbnfitefida, et ab eo indulgentia pe- Est autem seplimum vitium, quod dant litteras
tenda, ad hoc ut medicina poenitentiaeutiliter esse dimissorias indiscrete, etcredunt quod inonachi vel
possit, ut probatur dist. 1, c. et c. Si autem notum regulares sint per tales litteras absoluti a priraa
noti sitcrimen, et super hoc scandalum non est, et obedientia, nisi primo ab illo abbate per litteras
in aliis peccatis corporalibus, excepla simonia et dimissorias sint reeepti, ut probatur 71 dist., Illud
hoinicidio, possunt sibi discretiim sacerdotemeligere quoque, et c. De aliena, et c. Clerkos. Ulud idera
confessorem.Probatur ex. de Pcenitent., etc. Et hsec probatur 7, q. 1, c. Nonopottet, etc. Pervenit, 21,
dicta sunt ad honorem episcoporum, non reprehen- q. 2, c. et 2; dicil enim Leo papa quod non dejyent
dendo, sed monendo. Quidam sancti sunt, sed.unus- dari litterae dimissoriae, nisi prius constet quare, ne
quisque pfopfiam conscientiam cotiveniat. Explicit ovis perdila inveniatur sine pastore, ut 72 dist., c.
de episcopis. Ephcopus.
De confessioneabbaium, et cui debent confiteri. Oclavum Vitiumest, quod postquam aliquis mo-
(Ex cap. 7.) hachus resislil vitiis eorum, eum puniunt.
De coiifessione abbatum sic distingue : aut abbas n Est etiam nonum vitium, quod si aliquis propter
est exemptus, et non habet alium abbatem majorem J hoc appellatur ad judicium, stalim eum verberant,
exemptum super se. Si est in Bomana cufia, debet vel excommunicant, vel capiunt, iti eo quod abbates
confiteri domino papae, vel ejus poenitentiario gene- deberent puniri.
rali, ut dictum est de archiepiscopo. Si autem est DecimumViliumestjquod abbates quosdam mona-
remotus ab Ecclesia Rotoana, potest confiteri cui- chos exaltant ex carnali amore, et alios deprimunt
cuuque voluerit, dum tamen fideli et discreto sacer- ex odio et itividia,' tit prbbahir 15, q. 7, K.1.
doti, ut probatur ex. de Poen. ult. Si autein habet Est autein undecimum Viliura, quod ipsi sub spe-
alium majorem super se, sive sit exemptus, sive non, cie pietatis palliant impietatem , -scilicet occasione
debet ei confiteri. Si autem non habet alium abba- hospitii manducant extra refectorium carnes insuffi-
tem super se, et ipse non est exemptus, debet pro- ciehter, et rion veniunt ad .matutinas, nec ad offi-
prio episcopo confiteri, quia ipse est praelatus ejus, cium, et monachi moriuntuf fame, qui portant pon^
ulprobatur41 dist., c. Obitum, et!2dist., c. ult., dus officiidiei et aestus.
vel de licentia episcopi sibi eligat confessorem, ut . Est autem duodecimum, quod permiltunt quibus-
probatur ex. de Pcen. et remiss. et de Pcen. dist. dam monachis habere pecuniam, contra auctorita-
i6, c. Placuit. Cum aliler non possit ligari, nec _D tem sanctorum Patrum , ut probattir ex. de Slatu
solvi, ut in praedictisjuribus, nisi forsan esset regula monachi.
contraria et a summo pontifice approbata; sicut ha- Est autem decimum tertium vitium, quod jura
bent fratres Cistercienses qui secunduiti regulam episcopalia non metuunt tisurpare, ut probatur 16,
sibi faciunt confessorem. Licet enim multa sint ab- q. 1, c. Pervenit.
batum vitia, quae possunt sub numero computari, Haecsi notoria sunt, episcopo debent cOnfiteri;
tamen pauca ex eis breviter perstringamus, ad hoc alia autem, ut de lapsu carnis taceantur, possunt.
quod futuris cautela tulior praeparetur. confiteri, si suntsecreta,proprio confessori, secun-
Primum est vitium principale, quod ut abbates dum distinctionem superius prsenotatam.
iiant, regulam assumunt, contra auclorilatem san- De confessionemonaChofum,et cui debent confiteri.
ctorum Patrum, ut probatur 16, q. 7, c. Per laicos, (Ex eap. 8.)
ubi dicitur quod nullus habitum suscipiat, spem aut Dictum est superius de monachiset de confessio-
promissionemhabens, utabbasfiat. Nam tales nou nibus eorumdem, uunc dicendumest plenius cui<le-
intendunt sseculumfugare, sed mutare, ut proba- beant confiteri. Et est tenendum quod abbali proprio
tur53. debeant conflteri,qui debetscire oppositiones«oruih,
1101 EXCERPTA EX POENITENTIALlJ. DE DEO. 1102
et quales intrinsecus sunt, ut ex. et c, cumeorum A bent puniri. Quod siessent occulta, de his recolligas
abbas habeat- eorum velle et nolle, quem sibi super vitam monacliorumper istos versus:
capita sua posuerunt loco Dei, ut probatur 12,1, c. Ingrediens*laustrummedilarisacra memento:
Nolo, etc. Nondicath, et 15 dist., c. Nervi testicu- Nilmortale geras, sed sempersobriusestb:
lorum. Apparet quod abbati debeant confiteri loco Nil reputes factum,si votilemporefactum-
Morlicinumfuerit, qui volipreemiatollit:
Dei. Licet autem multa sint vitia monachorum, ta- Nil fortassejuvatsatagere, si recidivas.
men sunt qusedamprincipalia, a quibus cessare de- De pmnitentiadecani.
bent, qusesancti Patres quamplurimum delestantur.
Primum est, quod conspirant contra abbatem, si (Ex cap. 9.)
nitatur corrigere, et eum volunt deponere, et alium De poenitentia decani ita teneas, quod licet archi-
facere, qui suas ineptias valeat confovere, ut proba- diaconus major sit de lege coramunipost episcopum,
tur 18, q. 2, c. ubi dicitur quod nulla potestas re- utprobatur ex. de Appellat., c. Constituth, lamen
maneret abbati, si mohachis coeperit sulijacere. episcopo debeat confiteri, vel de ejus licenlia alium
Secundum vitium est, quod conspirant quoque in sibi eligere confessorem, etiam si archidiaconus fuis-
mortem, sicut illi qui conspirabant in mortem S. Be- set presbyter. Peccant autem decani in his tribus
nedicti: et tales sunt infames, ut probatur 11, q. 1, "* graviter.
c. Conspiralionum. Primo, quia sunt infensi suis episcopis, -etc.
Tertium vitium est, quod habent incautam fami- Secundo, quia volunt ad sacerdolium promoveri,
liaritatem cum mulieribus, quas sibi faciunt comma- cum ipsi presbyteri deberent esse, etc.
tres contra auctoritatem sanctorum Patrum, etc. Tertio, quia valde superbi, et conculcant alios
conversantur simplices et litteratos. Unde hodie saepe surgunt
Quartum vitium est, quod incaute
odia, et homicidia perpetrantur, quae juris proba-
cum monialibus, contra aucloritatem sanclorum Pa- tione non indigent : quia de facto saepesaepius est
trum. 18, q. 2, c. Monasteria.
compertum. Si efgo in talibus peccaverint, vel in
Quintum vitiumest, quod non erubescunt matri- aliis consimilibus , ut de carnali lapsu taceatur, si
monium contrahere contra auctoritalem sanctorum nolorium est, per episcopum debent corrigi, et agere
Patrum , ut patet 27, q. 1, c. Ul lex continet, et c. poenitentiamcompelenter : si autem occuite, debent
Impudicus. poenitere, et confiteri episcopo, vel alteri loco ejus,
Sextum vitium est, quod volunt vagari extra mo- ut probatur de Pcen. dist. 1, c.
nasterium sine abbatis licentia, contra auctoritatem Q De pmnitentia archidiaconi, et cui debeat confiteri.
sanctorum Patrum , ut probatur 16, q. 1, c. Cum (Ex cap. 10.)
quidam monachi.
De poenitentia arcbidiaconi sic teneas, et de jure
Septimum vitium est, quod volunt esse otiosi con- communi suo debet episeopo confiteri, cum ipse sit
tra auctoritalem sanctorum Palrum; quia otiositas major. Peccant archidiaconi specialiler in islis sex.
et voluptas arma sunt hostis antiqui, ut probatur ex. Primo, quia volunt facere collectas ln presbyte-
de Renunc, etc. ros contra aucloritatem sanctorum, ut probatur 24
Octavum vitium est, quod volunt comedere car- dist., c, ult
nes, cum sint sani sine aliqua necessitate contra Secundo, quia volunt habere pecuniam vel vaccam
auctoritatem sanctorum Patrum, utprobatur de Con- albam pro investituris ecclesiarum, vel beneficio-
secrat. dist., 5, c, Carnem, ubi imponitur eis poeni- rum, vel pro abbatibus vel abhatissis ppnendis iu
tenlia sex mensium. sede, contra auctoritalem sanctorum Patrum, etc.
Nonum vilium est, quod volunt suis sociis domi- Tertio, quod cum excomniunicant aliquos propter
nari, dicendose nobiles et lilteratos, quod valde re- aliquem excessum, nolunt eum absolvere sine pecu-
motura est a regula monachali, ut probatur ex. de U nia : et hoc simoniacum esl, ut probatur 1, q. 1, c.
Slatu regul. c Quilibetergo, et c Nullus ephcopus.
Decimumvitium est, quod volunt habere cellulas Quarto, quia vendunt jurisdictionem suam aliis,
separatas, et volunt faeere abstinentiam conlra com- qui exlorquent pecuniam a sacerdolibus per inju-
munem regulara, ul probatur 20, q. 4, c. Monachh. riain et Simoniacam pravitatem, ut probatur ex. Ne
Bndecimum vitium est, quod volunt habere pecu- prcelativicessuas, c. Prmterea, et c Cum.
lium, qnod nullo modo eis lieet. Debent in morte in Quinto, quia nolunt ad diaconalem ordinem pro-
sterquilinio sepeliri, ut probalur ex. de Statu regul., moveri, contra concilium Lateran. ex. de Elect., etc.
c. Monachi. Sexto, et illud deformat eorum honestatem, sci-
Duodecimum vitium est, quod est gravius, quod licet quod cum mulierculis conversantur contra
monachi detrahunt se ad invicem, ut possint cadere: auctoritatem sanctorum Patrum, ut probatur 81
et sic sunt spirituales homicidae. dist., c. Archidiaconatuum,et c. Clerkus solus, ubi
Haecergo et similiadebent monachi evitare: et-si dicitur quod sub praetextu humilitatis non debet ar-
in eis ceciderint vel in aliquo prsemissorum, abbati chidiaconus frequentare dpmicilia matronarum.
debent corifiteri, vel alicui loco ejus, et acrius de- A talibus ergo et consiniilibus abstinere debent;
1103 EXCERPTAEX POENITENTIALl J. DE DEO. 1104
et si peccaverint, per poenitentiamhumilem et dis-- A debet suo superiori confiteri, et ab illo casligari, ut
crelam debent satisfacereCreatori. probatur ex. de Appel.et ex. de Jure. Si autem non
De confessionearchipresbyterorum. est religiosus, debet suo superiori confiterivel alteri
de ejus licentia.
(Excap. 11.)
De pcenitentiamagistri scholarum et cui debet con-
Archipresbyterorum offlcium duplex, quod sunl1 fiteri.
archipresbyteri cathedralium ecclesiarum : et isti
debent episcopo confiteri, praesertim si non habenl ( Ex cap. 14.)
alium majorera super se, cum de jure communifun- Magister scholarura debet episcopoconfiteri, cui
gantur episcopi absentisvice in missis canendisett immediate subest. Peccant autem specialiter in di-
in collectis dicendis, ut probatur 25 dist., c. et ex. versis. Primo quia vendunt licentias docendi, ut
de Officioarchipresbyteri. Peccant autem specialiter e probatur ex. de Magistris. Secundoquia denegant
in hoc quod sint negligentescirca curam presbyte- licenliaraidignis. Tales, si directe fuissent accusati,
rorum cardinalium, ut circa poenitentiasimponen- deberenta suo officioperpetuo removeri, ut proba-
das tam clericis quam laicis: et ut de aliis tacea- tur 1, q. 7, etc Peccant autem, et in eo graviter,
rous, quia denegant justitiam, et quia dant senten-. n quod rudes et ignari permittunl se ad tale officium
tias pecunia mediante, quibus si spes nummi sub- sublimari, qui possent alios examinare.Item quando
trahitur, stalim recedunt a via justitiae,ut testatur sunt conspiratores contra episcopossuos, ut proba-
sanctus Gregorius, et probatnr 11, q. 3. Tales ergo, tur ex. de Calum. Peccant autem in ea scientia, in
excessuset consirailes,si publica laborant infamia, qua petunt licenlias sibi dari. Tales enim, qui ita
debent episcopoconflteri,et per eum a lalibus casti- ambitiose promoventur, crudeliter a diabolo pu-
nientur. Potentesenim potenter tormenta patientur :
gari; alias de licenlia episcopi possunt sibi discre- nam
tum eligere confessorem, et probatur dePoen. dist. debet homo se metiri cura illo officio quod de-
6, c ult. Alii sunt archipresbyteri rurales, qui de- siderat adipisci, et si est inferior, cesset: si autem
cani a quibusdam vocantur, et quandoque plebani, est sequalis, ctimtimore accedat. Talia ergo et con-
ct quandoqueabbates, licet improprie. Quodvocen- similia, si super his laborat infamia, debet episcopo
tur decani, habet ex. de off. Ord. Quod vocentui' confiteri, si vult salvari; aliter, de licentia sui
abbates, habet ex. de Renunciat. Quod vocentur episcopi,potest sibi eligere providumconfessorem.
plebani, habet ex. de off. Ord., et c Isti tales de- De poenitenliacantoris, et cui debetconfiteri.
hent episcopoconfiteri, et alteri de licentia episcopi. (Excap. 15. )
Peccant tamen in hoc praecipue, quod sunt negli- u
Cantor autem debet episcopo confiteri cui imme-
gentes circa correptionem presbyterorum, qui in diate noscitur subjacere, vel de ejus licentia sibi eli-
suo plebatn per minores titulos commorantur, quo- discretum confessofem. Peccat autem cantor
gere
rum vilam et statani debuissent episcopovel archi-
specialiter in hoc, ut de aliis taceamus, quia recipit
diaconis intimare, ut probstur ex. de Off.arch. in choro indignos, qui legere nesciunt, nec cantare,
De confessionethesaurarii, et camemrii vel sacrhlm. et refutant quandoque dignos : quod magis consue-
(Ex cap. 12.) tudine quam jure polerit comprobari. Peccant et
Thesaurarius vel sacrista, quod idem est in offi- propter aliud quod quibusdam concedunt de gratia
cio, licetnomina sint diversa, debet proprioepiscopo quotidianos cibos, qui uegligenter officium obeunt
confiteri, vel de licenlia ipsius sibi alium eligere ecclesiaslicum,et aliis subtrahunt; quia ad officium
pro provido confessore. Peccant circa hoc princi- non potuerunt commodeinteresse.
paliter, quod negligenter exercent officium suum De pmnitenliacanonicorum,et cui debent confiteri.
circa custodiam sacrorum vasorum vel vestiraento-
rum ecclesiasticorum, quia>asa vel vestimenta fa- ( Ex cap. 16.)
ciunt tractari, et inhonesteper viros laicosvel mi- " De poenitenlia canonicorum firmissime tene, et
nores clericos contra^auctoritalem sanctorum Pa- nullatenus dubites, quod de jure communidebuis-
' trum ut
probatur 25 dist., c Non tkeat, et c Non sent decano coufileri, vel episcopo, vel alicui prse-
oporlet. Peccant etiam circa luminaria ecclesiae,aut posito ecclesiae,si sacerdos essel, vel saltem debuis-
circa ordinationemostiarii, et circa praeparationem sent petere ab episcopo licenliara quodpossint aliis
incensi, et circa curara baptisterii, ut probatur 25 confiteri,velsibi conslitueregeneralempoenitentiam.
dist. c etc. Talia ergo et consimiiia, si laborent in- Praedicti canonici in istis quatuor, ul de aliis ta-
famia, debent episcopo confiteri: alias aulem pos- ceamus, graviter ofiendunt.
sunl de ejus licentia sibi discretum eligere confes- Primo, quia lempore necessitatisvolunt ad sacros
sorera. ordines promoveri, ut probatur 74 dist., c Si quis
De poenitentiaptwpositi,et cui debet confiteri. clerici, et c Placui'.
Secundo, quidam eorum per ambitionemsucce-
( Ex cap. 15.) dunt in locum viventis; et ideo perpetuo sunl iiuV
Praepositusauiem recto vocabulovocatur, qui su- mes. Ex. de Proebend.,etc
pef alios cttfam gerit, Iste autem, si esl religiosus, Terlio, quia sunt valde delicati, et volunfofiicia
4105 EXCERPTA EX POENITENTIALIJ. DE DEO. 1106
frequentare. Quare debuissenl a praebendis suis sus- A cretorum, faciam pauca, et narrabo posleris praeca-
pendi usque ad correptionem, monitione tamen venda.
praemissa, ut probatur ex. de Cler. Primo et principaliter peccant advocati, quia
Quarto, quia cumulant pecuniam de praebendis, adjuvant subdole adversarium, et perdendo proprium
et noluntpauperibus elargiri contra sacros canones, clientulura : et lales praevaricatores sunt et infames,
ut probatur 7, q. 1, c. ult.; ubi enim canonici ca- ut probatur 2-,q. 5, c, etc.
thedralis ecclesiae male vivunt, tola civitas capile Secundo, quia defendunt malas causas scienter
deorsum pendet : et tolus status civitatis con- contra auctoritatem sanctorum Palrum, ut proba-
turbatur, praesertim quia nolunt superiori obe- turll, q. 3.
dire. Tertio, quia sub specie pietatis palliant impieta-
Si ergo in praedictisvel in aliquo prsedictorum, tem, prolrahentes causas clientuli sui.
vel in minoribus vel in majoribus? offenderint, per Quarlo peccant, quia ubi non sunt alii advocati,
verampoenitentiam, si salvari volunt, suo satisfaciant recipiunt magnum salarium cum gravi damno liti-
credilori qui semper eorum reditum exspectat, ut gatofis : propter quod debuissent ab advocatione
probatur 95 dist., c. Diaconi. removeri.
De pmnitentia dociorum et maghlrotum, et cui debent B Quinto peccant, quiacum nesciunt jura, vitupe-
confiteri. rant advocatos adversae partis, ut probatur 5, q. 7.
(Ex cap. 17.) Sexto peccant, et tanquam homicidaesunt, cum
Doctores vero, si sunt inquilini, debent poeniten- faciunt clientulos suos et lestes flagitia dicere contra
liam agere coram sacerdote, in cujus paroehia habi- adversara partem.
•
lant, vel de sua licenlia eltgant sibi confessorem Ista sunt principalia quse confessor ab eis inqui-
si autem sunt caslrenses, debent confiteri suo prse- rere debet. Si ergo advocati salvari volunt, satisfa-
lalo, in cujiisparochia habitant, vel alicui loco ejus; ciant illis quos laeserunt, et per poenitentiam veram
cum alius eum non possit solvere, ,nec ligare, ut suo salisfaciant Creatori.
probatur 8, 2, c 1, 2 et 5. Hoc aufem subintelli- De pmnilentiajuriconsulti, et cui debet confiteri.
gas, quia superior semper potest absolvere, cujus (Ex cap. 19.)
auctoritas excepta intelligitur. Doclores autem et Jurisconsultus est ille qui soivit quaestiones pro-
praecipue decretorum in niultis Dominum graviter positas de jurisconsultis. Ita tene, quod idem juris
offendunt. est, sicut de advocatis, scilicet reddere aliena quae
Primo, quia non sunt digni magislerio, et faeiunt perperam adepti sunt, et confiteri proprio sacer-
se per pecuniara vel per preces sordidas, vel per C doti, et per ejus consilium suo satisfacere Creatori.
fraudulenta munuscula , vel aliter inconcinne ad De pmnitenliapresbyterorum et cui debeant confiteti.
magisterium promoveri. (Ex cap. 20.)
Secundo, quia despiciunt subditos qui sunt in \ Licet superius de poenitentia presbyterorum di-
cathedris. Tales injuriam faciunt cathedrae, eo quod ctum sit, tamen quscdam remanserunt quse sub bre-
male sedent super cathedram tanquam Dagones viloquio intimabo. Presbyler suo debet confiteri
super arcam Domini. Unde niulli sacerdotes, etpauci superiori, et sacerdotes minores sub praelato, vel
sacerdotes. sibi invicem de licentia praelati confitentur episco-
Terlio, quia contemnunt idiotas "bene morigena- po, si volunt. Et licet tanta sit malitia clericorum,
tos, qui magis abjurare voluerunt vitia morum, quam praesertim presbyterorum, quse vix posset sub nu-
verborum, ut 59 dist. c sedulo immiscent se qui- mero comprehendi, pauca tamen vitia sub brevilo-
busdam quaestionibus et subiilitaiibus ut videantur quio ad eorum correptionem et cautelam ad memo-
multa scire, et ita suos confundunt auditores ad riam perstringamus.
suara oslentationem, non ad discipulorum ulili- Primo in hoc peccant, quia permittunt se indignos
lalem. ad ecclesiastica oflicia promoveri contra ecclesiasti-
Quarto, quia docent in calhedris ea quae placere " cos canones.
possunt: et isti sunt doctores de quibus dicit con- Secundo, quia promoventur quandoque per simo-
cilium Constantinopolitanum : Malorum doctorum liiacam pravilatem.
mala doctrinaest. 1, q. 7, c Convenientibus. Tertio, quia valde incontinenter vivunt.
Quinto, quia cum ipsi male vivunt, talia repre- Quarto, quia immiscent se spectaculis et pompis
hendere audent contra auctoritatem sanctorum Pa- mulierum, et recipiunt munera et incumbunt usuris,
irum, etc etplus diligunt comas laicorum quam coronas cleri-
De confessioneadvocatorum, et cui debent confiteri. corum, et immiscent se mercationibus, et frequen-
(Ex cap. 18.) tant domicilia mulierum viduarum, et habent quoque
Advocati debent confiteri proprio sacerdoti, vel apud se mulieres a eanonibus interdictas, etfrequen-
alteri discretiori de licenlia sacerdotis proprii: ali- tant tabernas, et ludos laxillorum et alearum, et
ter absolvi non poterit ab alio vel ligari. Hoc esset nolunt divina officia frequentare, et diligunt vena-
difficillimuranarrare omnes excessus advocatorum; tiones silvaticas et saltuosas, et dant liberius vena-
lamen ego Joannes de Deo, antiquus doctor De* toribus, meretricibus, vel joculatoribus quam paupe-
1107 AD POENITENTIALE THEODORI 1108
ribtis de patfimonio Crucifixi in periculo animarum A t Christi; et secundiim regulam Jacobi apostoli diceu-
suarum, et in scandalo plurimorura, contra eccle- tis : Confitemini alterutrum peccata vestra, et orate
siasticas sanctiones. pro invicem, ul salverhini.
!iQuihto, quia praelati invident subditis, et subditi Utrumpossitpresbyter reciperepecuniam, velalia dona,
prselato, cum debuissent se invicem diligere, pro mhsh caniandh, et pro aliis orationibus.
ut inter prselatos et subdilos fieret comprehensio (Ex cap. 22.)
charilatis. Yidetur quod sacerdos non possit recipere pecu-
Sexto, quia multa vitia palliant sub specie virtu- niam pro missis cantandis, quas pcenitenti imposuil.
tis. Nam cum sint avari, volunt videri ^temperati; Ille enim bene sciebat quod laicus non poterat can-
et cum sint crudeles, volunt videri compatientes. tare missam : et ideo prsesumeretur quod sacerdos
Septimo, quia ipsi subditi invicem se consumunt: ih fraude canonis tale onus imposuisset, ut postea
etideo homicidae sunt, et deteriores latronibus. recepta pecunia eum ab illo onere relevaret. Hoe
Octavo, quia valde sunt inconstantes, proferentes ergo cum sit species mali, ideo secundum Aposlolum
verba ihhonesta et inutilia. vitandum est. Debet ergo sacerdos ei aliam indicere
Nono, quia peccant in sacrificiis, cum offerunt poenitentiam, etc
hostiam fractam vel vinum sine aqua, vel aquam sine JJ ] Ulrum episcopusvel alius prmlalus possit exigere aut
vino, celebrantes bis ihdie, vel non custodiuntchfi- expenderepmnaspecuniarias peccantium, veldebeat
pauperibus elargiri.
sma vel eucharistiam sicut debent, vel tion mundant
(Ex cap. 24.)
vasa et altaria et vestimenta decenter secundum Sed super hoc sic firmissime tene, et nullatenus
canones. licet talis pecunia de morte a quibus-
et in omni dubites, quod
Decimo, quia alios subvertunt loco, dam
episcopis et praelatis aliis exigatur, tamen ipsi
ut testatur Hieronymus, ponentes scandalum, ver-
praelati non illas pecunias in proprios usus consu-
tuntur in laqueum tortuosum. mere debent, sed pauperibus erogare ; nam tales
Haec ergo et consimilia, ut de aliis taceamus, de- non provocantur amore justiliae, sed amore
bent clerici confiteri, et a talibus de csetero cavere, judices
utprobatur 11, q. 3, c. Qui recte judicat.
nisi voluerint in perpetuum cum diabolo cruciari. pecuniae, Et ideo fiunt lupi custodes, ut 4, q. 4, c Contra
Explicitde presbyteris. ritum. Unum ego Joannes de Deo testor tales prae-
Solutio ad objectiones. latos sub periculo animarum suarum et tremore
(Ex cap. 21.) tremendi judicii, quod tales pecunias non exigant;
Forsan diceret aliquis : Quid velit hoc quod magi- „, et si exigunt, non consumant, sed leprosis et aliis
ster Joannes de Deo computavit vitia quoedam quae pauperibus largiantur : cum eis a jure non sint con-
committunt tam subditi quam praelati. Ad hoc ego cessse, sed penitus a canonibus interdictae, ul probat
Joannes de Deo respondeo, quod tu sacerdos qui Alexander papa ex. de Pwnh c
audis confessiones loco Dei deberes diversis experi- Et post multa alia in fine lioc legilut
mentis uli ad peccati morbum expellendura, et debe- Expticit liber Pmnitenliarius a magistro joanne Hi-
res in genere quserere de quocunque, a quolibet spano doctoreDecretorumcanonko urbis Bononien-
sis compositus ad Iwnorem summm Trinhath, et
poenitente, seciindum modum, et ordinem, et statum individumunitath Patrh, el Filii, et Spiritus sun-
superius prsenotatum. cti, et sancti Vincentii martyris, el ad honorem et
Item si quseris ulrum illi salventur qui hactenus nomen venerabilis ephcopi el capituli urbis Bono-
non servarunt istas regulas in confessionibusfacien- niensis et universath studii Bonon., et ubicunque
Ecclesia se extendil, in qua succumbit falsitas et
dis, respoodeo secundum regulam apostolicam : veritas elucescit, sub anno Domini M.CC.XLVH,in-
Atter alterius onera portate, et sic adimplebith legem dict. v Octobth, et v Kalendas Novembris.
AD PCENITENTIALE THEODORI
OBSERVATIONES ET NOTJE a.
THEODOBI
DOGTRINA DE PCENITENTIA
Ab omni novitatis suspkione vindicata.
Joannes Morinus, vir doctissinius, lib. x Poeni-, A vel tres. Quare duos, vel tres ? In ore enim, inquit,
tcntise, cap. 17, Theodorum tanquam novatorem duorum vel trium testium stabit omne verbum.
ecclesiaslicse disciplinaede poenitentia sic exhibet: Quoniara quidem tertio correptionem mandat ad
« Hoc coneesso, inquit, prima istius moris funda- Ecclesiam deferendam, seeundo vult duos, vel tres
menta jacta sunt-in Anglia versus annum 680, illo- testes adhiberi; quibus praesentibus correptus, si
que Theodorus, homo Grcecus, qui primus aperte emendare se non vult, cutn ad Ecclesiam delatum
iiiorem sustulit publice de criminibus occultis poeni- fuerit ejus peccatum, possit duobus adhibitis testi-
tendj, etc. > Quem roorem quam plurimis Concilio- bus confutari. > Quot dogmata, tot argumenta, qui -
ruin canonibus sancituiti esse profltetur iib. v, eap. bus Origenes aperle negat morein fuisse Ecclesiae
9, his verbis : « Tot sunt hujus antiquaepraxis ar^ publice de peccatis occultis pcenitendi. 1. Evangeli-
gumenta, quot fere canones ante miUe annos in cri- cum praeceptum dicit in eo perfeetius datum esse,
roinum reos conditi. > Idein affirmat ipse Morinus quod indicandi peccatum modum disciplinamque
quibusdam aliis argumentis, quoe suo loco exami- constituit. Atqui liquet, hunc modum indicandi pec-
nanda sunt. Sed ad probandum nequidem a Theo- cata disciplinaraque prorsus evertere poenitentiam
dofo potuisse hac in re aliquid novi contra canones pubUoampro peccafis occultis ; 2. athrmat Christum
introduci, tria prius ostendam : 1. Patres plane ne- R evangelico praecepto prohibere ne divulgentur pec-
gare, hunc morem fuisse Ecclesisedecreto sancitum, cata occultai; Quid vero magis evulgat peccala oc-
publice de peccatis occultis poenitendi; 2. eosdem culta, qtiam poenitentia publica, quse idcirco a Patri-
affirmare de peccatis occultis raorem Ecelesisefuisse bus exomologesisvocalur ? Quamvis enim a confes-
secreto poenitendi; 5. poenitentiaiti publieam pro gione publica distir.guant poenitentiarapublicam : illa
pujjlicis tantum criminibus ab E-ccIesiafuisse statur- tamen in publieura adeo proferebat reum; ut lunc
taro. teipporis cuique liceret Judicare aut homicidii aut
CAPUT PRIMUM. aduiterii aut idololatpia?Jabe pollutuni esse; 3. as-
serit hoc esse utique non corrigentis, sed potius in-
Patrgs. negant mqtem fnhs$ Ecclesim decreto sanci- famantis; sed quis crederet temporibiis Origenis
tum de peccalh qcctiltispublicepmnitendi. jiiorem fuisse Ecclesiae, non corrjgendi peccatores,
Qrigenes in Leyitic. cap, III, homil. 5: < Vis au- sed polius infamandi: aut saltetn iJIud credidisse
tein spire quia consentiant hsecetiaro evangelicispfa§- Origenem? &. « Ubi, iiiquit Origenes, servare sibi
ceptis ? Jpse Dominus dicit : « Si vjderis fratrem jiiysterium viderit ijle qui peccaverit, servabit et
tumn peccare, atgue «w inter te et ipsum golvm, Si ipse eniendationis pudorem : porro ubinam iUudmy-
te audierit, lucratus es. fratrem ttiuxn,Quod si te non G sterium peccatorura ? Quisnam «emendalionispudor,
audierit, adhibe tecura alios diios, vel tres. Quod quera servat poenitentia publica ? > S. Origenes pro-
si nec ipsos audierit, dic Ecclesiw, Si vero nec Eccle- fitetur, non servalo mysterio peccatorum, neque
siam audierit, sit iibi sicut ethnkus et publkanus.i emendationis pudore, ad impudentiam converti peG-
Sed evangelicum praeceptum in eo perfectius datum catorem : Hocigitur niodo « notfsolum, inquit, non
est, quod indicandi peccatum modum disciplinam- emendaveris peecatum, sed et duplicaveris. > 6. De-
que constituit. Non vult enim le, si forte peccatum nique proponit ordinem charitatis a Christo in Evan-
videris fr^tris tui, conlinuo evolare ad publicum, geliis praescriptum, ut qui de peccato occullo ab uno
et proclaniare passim, ac divulgare aliena peccata : correptus se emendat, a duobus non dcbeat corripi:
quod esset ulique non corrigentis, sed potius infa- si a duobus, et quidem a tribus correptus sese emen-
mantis. Solus, inquit, inter te et ipsum solum cor- det, non debet apud Ecclesiam accusari, neque ab
ripe eum. Ubi enim servare sibi roysterium viderit eeclesia ejici, nec proinde poenitentia publica plecti.
iUe qui peccaverit, servabit et ipse emendationis Unde constat Origenem pluribus argumentis negare
pudorem. Si vero diffamari se videat, illico ad dene- niorem fuisse Ecclesiae publiee de peccatis occultis
gandi impudentiaiu convertetur : et non solum non poenitendi.
emendaveris peccatum, sed et duplicayeris. Disce Qrigenes, in Corament. Matth., edit. Huet., tom.
ergo ex Evangeliis ordinem. Primo, inquit, solus in- 1, p. 55S. < Postquam verba hsec: Lucralus eris fra-
ter !e e,t ipstim ; secundo adhibe tecum alios duos, tmn, ad eum soluramodo«piiobtemperavit pertinefe
H6S AB OMNI NOVITATIS SUSPICIONEYINDICATA. 1166
declaravit, verbtim non idem pro eo amplius repeiiit, \ istis ut peccare desineret, conventus est. Tertio ipso
qui bis terve objurgatus fuerit, etc « Si autem te Domini adventu, lanquam coetu Ecclesiaeinspcctan-
non audierit, aclhibe tecum adhuc unum, vel.duos, tis admonilus est: fruslraque habitis his objurgatio-
ut in ore duorum veltrium lestium stet omneverbutn. nibus, publicani a.ut ethnici vilitale negligitur. Ad
Quid ergo bis.objurgato continget, postquam in ore terrorem autem metus maximi, qpo in prsesens om-
duorum, vel trium testium steterit omne verbum, nes continerentur, immobile severitatis apostolicse
nobis cogitandum relinquit: ,et rurstim : Quod.,si judicium prcemisit: ut quos in terris ligaveriht, id
non audierit eos, testes videlicet ante adbibitos, dk, est, peccatorum nodis innexos reliquerint, et quos
inquit, Ecclesim: nec adjecit quid fiet si Ecelesiam solverint, confessionevidelieet veniee, receperint in
non-audierit, sed docuit pro ethnico hunc deinoeps salutem. » Sanctus Hilarius affirniat eum esse ordi-
et publicano ab eo habendum esse qui ter illum aiv nera charitalis continendae, quera Deus erga.popu-
guerit, nec fuerit auditus, si Ecclesise morem non lum Israel tenuit, et Christus in Evangelio prsecepit,
gesserit. » Si haec verba, lucralus eris fratrem, ad ut peccatores seorsum corripianluf; deinde sub duo-
eum pertineant qui obtemperavit; nec ille debeat bus aut tribus testibus : nec debeant publice objur-
apud Ecclesiam accusari, neque ab Ecdiesia ejici: gari, nisi pertinaces in coetu Ecclesiae accusati con-
manifestum est Origenem hac expositione penitus 8 demnentur. Qtiare plane negat Hilarius morem fuisse
negare morem fuisse Ecclesise publice de peccati___,Ecclesisedecreto sancitum publice de peccatis occuj-
occultis poenitendi. tis poenilendi.
Yetus auclor Constitutionum apostolicarum, qua- Joannes Chrysostomus in homilia61,in cap. xvm
rum Eusebius meminit lib. m Hist. eccles., cap. 25, Matthsei:.«Si autem peccaveritinte frater tuus, vade
discipUnamEcclesisea Christo institutam sic refert el potyipe eum inter te et ipsum solum ; si le audierit,
iib. II, cap. 57 : « Tu igiturcpnsidera eum qui accu- lueralus eris ftaltem tuum. Quoniam acri oratione
salus est, sapienter animadvertens quseejus vita sit, adversus scandalizantes usus, multis eos argumen-
et qualis, et si f epereris accusatorem dicere verum, tis terruit, ne supini atque desides hac ratione fiant
faeutDominus faciendum essedocuit, conveniaccu- hi quibus scandala inferunlur; et ne putante»
satum seorsum, et argue eum nemine prsesente, ut totam in alios culpam esse rejectam, ad mollitiei
eura poeniteat: si aulem tion paruerit, adhibilo uno vitiuiti delabantur, et quasi onrai favore digni in
autaltero, indica ei erratum, monens eum adhibitis arroganliam incidant: perspice.qupmodoipsos etiam
mansuetudine et disciplina, quoniam in Gordebono comprimit atque coercet, et inter duos solummodo
requiescit sapientia, in corde autem insipientium " redargutionem fieri jubet, ne scilicet testimonio mul-
dignoscitur.» Et cap. 58 : «Si igii.ur vojiis tribus cre- titudinis graviore accusalione visa, dedignatus ille
diderit, bene habet; sin aliquis durus obstinatusque duribrem se ad corrigendum prjebeat: ideo dicit,
erit, dic Ecclesise: hanc si contempserit, neque au- inter te et ipsum solum, et si quidem te audierit, lu-
dire voluerit, sit tibi ut ethnicus et publicamis, et cratus es fratrem tuum. Quid est, si le audierit ? Si
ne eum ad Eeclesiam tanquam Christianum admit- persuasus videlicet abs te, peccati se condemnabit,
las, imo tanquam publicanum devita. » Peccator ab lucratus es fratrem tuutn, etc. Quid igitur, inquies,
uno seorsumcorripiendus est, neminealio praesente : faciam si durus ac pertinax fuerit ? Assume lecum,
efcsi non paruerit, adhibentur duo aut tres, quibus inquit, unum aut duos: ut in ore duorum aut trium
si crediderit, res bene se habet; non necesse est teslium stet omneverbum, Nam quanto ille impuden-
illum apud Ecclesiam accusare, neque ab Ecclesia tior, atque pertinacior fuerit, tanto magis ad emen-
ejicere, nisi postea durus et obslinatus effectus eri- dationem ejus absque ira et moleslia nobis studen-
men publicum reddat. IUa est Ecclesiae disciplina, dum est. Nam et medicus cum graviorem viderit
quam quis non poiesl ita proponere, quin aperte ne- morbum, non desistit, nec molestia oppressus defi-
get morem fuisse Ecclesisepublice de peccatis occul- cit, sed ad ferenda remedia diligentius se accingit,
'
tis poenitendi. _ j. quod nos quoque facere jubet, etc Et si pertinacia
IliiariusPictavorum episcopusin Comment.Ma.lth.^ obduralus est, etiam Ecclesiam ad hunc segrotum
canone 18 : « Quod si .peccaverit in te frater. tuus, adducat: Dic enim Ecclesiw, etc. Yides non sup-
vade et corripe eum, etc Eum ordinem continendae plicii, sed emendationis, gratia id fieri; prqpterea
cbaritatis riobis Dominus imposuit, quem ipse in nullos sibi initio prcebet, sed cum ipse per se nihil
conservando Israel tenuerat: Jubet emm peccantem efiecerit, neque lunc multitudiiii commiltendam rem
fratrem ab eo solo iu quera peccaverit, corripi atque praecipit, sed unum aut ad summum alterum addi-
objurgari. Ipse enim sacrificantem diis alienis popu- dit: quos si propter suam prolerviam despexerit,
luin Judaicum, majestatis suse adventu, et toto prae- tunc tandem ad Ecclesiam offerendam rem censuit.
sentis pofestatis terrore corripuit: lum cum idem Ita magnum sibi est studium, ue proximorum deii-
populus Dei propinquaritis adventum, extra montem cla, nisi post priraara et alteram admonitionem ef-
lieet positus, ferre non poluit in obedientiam, unum ferantur. Quid autem sibi vult, in ore duorum nel
atque duos jussit adhiberi, ul in ore duum testiiim itium tesiiumstabit omneverbum? flabes jam lestes, |
fides verbi ac veritas maneat. Quia insolenti Israel inquit, opus abs te tuum ita esse confectum, utni-E
lex et prophelaeet Joannes est missus, teslibusque hil quod ad te pertineat, rejiquum esse videatur. Si
1167 THEODORIARCHIEP. CANTUAR. DOCTRINADE POENITENTIA 1168
autem eos non audierit, dic Ecclesise,praesulibiissci- A peccaverunt, et non egerunt pwnitentiam, ac sese ipsis
licet ac praesidentibus, etc Qumcunque alligaverith excusans, semel et iterum ac terlio prxdixisse asse-
super terram, erunt ligata et in cmlis, etc Nam cum ruit, quodque nihil non agat ac moliatur quo sup-
naecsciat, quamvis prirao ingressu minus fecerit, plicium alque animadversionem propulset, eosque
multitudine tamen judicioriim convictus, iram for- verborum terrore meliores efficiat, tum vero grave
tasse depoiiet. Hac enim de causa non confeslim illud et horrendum collocat, dicens: Si veneroiterum,
abscindit, sed ad tertium usque judicium progressus non parcam. Non dixit: Puniamac vindicabo,poenas-
est: ut si primo non paruerit, obtemperet alteri.» queexpetara: verum paternis verbis suppliciumponit,
Sic saticlus J. Chrysostomus negat morera fuisse hinc nimirum viscera sua, -animumque ipsis condo-
Ecclesisedecreto sancitum, publice de peccatis oc- lescentem ostendens, quod pro sua erga eos ihdul-
cullis poenitendi; quem repudiat veluti charitati gentia, semper supplicium infligere differret. Postea
omnino contrarium. « Neque turic, inquit, multilu- autem ne nunc quoque iia existimarent, eura rursus
dini committendam rem prsecipit. Hac de causa non dilatione uti, ac verborura tSntum minas adhibere,
confestim abscindit, sed ad tertium usque judicium ob eam causam prius quoque dixit, in ore duorum vel
progressus est, ne scilicet testimonio multittidinis trium teslium stabit omneverbum.Et, siveneroiterum,
graviore accusatione visa dedignatus ille duriorem B non parcam. Quod autem ait, est ejusmodi: Non
se ad corrigendum praebeat. » J. Chrysostomus in »jam diutius cunctabor, si vos, quod Deus avertat,
homilia 29, in Epist. ad Corinth. II. < Ecce terlio emendationis Cxpertes invenero, sed poenas haud
hoc venio ad vos: In ore duorum ac trium testium dubie inferam, acquod dixi, praestabo. » Cum divus
stabit qmne verbum. Cum aliunde etiam multis ex Paulus, Dominum imitans, poenas non statim sum-
rebus, tum vel hinc raaxime Pauli sapientiam, pa- pserit de,immunditia,, et fomicatione et impudicitia
ternumque affectum perspicere licet: nimirum quam quam multi gesserant: sed semel atque iterum eos
in denuntiandis quidem suppliciis multus ac vehe- admonuerit; curiique lot minas intenderit, ut vitia
mens, in inferendis autera segnis ac tafdus sit: Neque sua corfigerent, atque ipsorum cbntumacia non coge-
enim de iis qui peccabant, pcenas statim sumpsit: retur illos ab Ecclesia'expellere, neque supplicio af-
sed semel atque itertim admonuit. Ac ne sic quidem ficere: nonne omtiibus Ecclesice praelatisegregium
in contuitiaces animadvertit: sed rursus adraonet patientice prabuit exeriiplum? Quod a Joanue Chry-
ac denuntiat dicens, Tettio hoc venio ad vos: ac soslomo adeo luculenter expositum, satis declarat
priusquam adsim, rursus scribo. Postea ne cuncta- morem non fuisse Ecclesiaedecreto sancitum de cri-
tio segnitieni illis pariat, vide quo pacto hic quoque . minibus occultis et iis quaepeccantium contumacia
eoscorrigat, assiilue nempe interminaiis, ac plagas C non reddit publica, publice poenitendi.
intentans, atque hisce verbis utens, Si venero iterum, ' Hieronymus in eadera verba Matth. Corripe eum,
nonparcam. Eine, cum venero, lugeam multos. Haec etc :« Cbrripiendus est aulem frater seorsum : ne si
pofro idcirco facit ac loquitur> ut hac quoque parte semel pudorem ac verecundiam amiserit, remaneat
omnium Dominum imitetur. Nam et Deus assidue in peccato. Et siquidem audierit, Iucrifacimus
quidem comminatur, ac ssepe poenas denuntiat: sed animam ejus, et per alterius salutem, nobis quoque
non saepe piiiiit et cruciatum infert. Hoc itaque ipse aequiritur salus. Sin autem audire noluerit, adhibea-
quoque facit. Ob idque etiam ante dicebat, parcens tur frater. Qtiod si nec illum audierit, adhibeatur et
vobh, non ultra veni Corinthum: Quid est, parcens tertius, vel corrigendi studio vel conveniendi sub
vobh ? hoc est, ne vos sceleribus devinctos inveniens, - testibus. Pofro si nec illos audire voluerit, tunc mul-
ac sine ulla emendatione in his perstantes, poena et tis dicendum est, ut detestalioni eum habeant; et
cruciatu vbs afliciam, etc. Quod autem ait, banc . qui non potuit pudore salvari, salvetur opprobriis.
sententiam habet: semel dixi, alque iterum, cum ad Quando autem dicitur : Sit tibi sicut ethnicus el pu-
vos accessi: et nunc item per litteras dico. Ac siqui- blicanus, ostenditur majoris esse detestationis qui
dem me audieritis, quod cupiebam contigit. Sin •_ sub noraine fidelis agit opera infidelium, quam hi
autem verba mea cpntenipseritis, deinceps necesse **qui aperte gentiles sunt, etc Amen dicovobis: qum-
erit, ut praestemqusedixi ac supplicium irrogem, etc. , cunquealligdveritis,etc, potestatem tribuit apostolis,
Vides palernain curam ac sollicitudinem? Vides ma- ut sciant qui a talibus condemnantur, humanam sen-
gistro congruentem providentiam ? Nec tacuit, nec tenliam divina sententia roborari: et quodcunque
rursus poenam intulit. Yerum ssepius quoque prse- ligatum fuerit in terra, ligari pariter et in ccelo. >
dicit, atque in interminatione constanter permanet, • Si igitur juxla Hieronymi sentenliam, cum iUetrium
ac supplicium differt. Quod si in peccatis obstinati • testimoiiium audire noluerit, tunc multis dicendum
maneant, tum demum reipsa poenam se inflicturum sit, ulquiuon potuerit pudore salvari salvetur op-
minatur. Quid autem praedixisti, ac nunc etiam prae- probriis; procul dubio si sub trium testimonio fuis-
sensscfibis? Quod si veriero iletum, non patcam. set emendatus, tunc non multis dicendum fuisset; et
Posteaquam superius se hoc, nisi necessitate coac- qui potuisset pudore sanari, non sanaretur oppro-
tum, facere non posse ostendit, ac luctum el humi- briis publicsepoenitentiae.Itaque Hieronymus negat
lialionera eam rem appellavit, necumvenero, inquit, '. morem fuisse Ecclesisedecreto sancitum, pubUce do
humiliet me Deus apud vos, et lugeam eos qui ante peccatis occultis^poeiiitendi.
1169 AB OSININOVITATISSUSPICIONEVINDICATA, 1170
Bacchiariusin episl. ad Januarium de recipiendis A / fundas, facile in illo reprimis omnem peccandi li-
lapsis : < Ecce prohibetur ne in terminis Gelh, neque centiam : atque ei totam impudentiamdemis licen-
in finibusAscalonis,hoc est, in notitiam saecularium tiosaeturpitudinis hortatricem. Tunc mores ejus ve-
sivehominum mundanomm, casus fralris vel ruina recundia custos integritatis ornabit, ut ei placeat
seminetur : et nos passi sumus, non solum ipsam quod ante sordebat, quando in sordibuserat: ut sor-
quam incoUtcivitatem,sed etiam totum orbem, famae deat, quod ante placebal, quando ipse bonis omnibus
ipsius desperalione compleri? Nonne huic praecepto displicebat. Sanctosviros amando sectabitur, et se-
cohaeretetiam ille evangelicus sermo, qui dicit: S» ctando in eorum sirailitudinempaulatim vitse prioris
peccaveritin te frater tuus, corripeeum solus ; quod emcndationeformabitur, ut ei quam laboriosumfuit
si te non audierit, adhibe tecum duos vel tres testes, in sublimitatemvirlutis evadere, tam deforme sit in
et-reliqua quaeconlinet serrao praecepti,etc. >Cum vitia rursus, quibus se gaiidet caruisse, descendere :
Bacchiarius increpet quorumdam temeritatem, qui quia sicut virtus onerosaest vitioso,iia virtutis araico
peccata occulla publicaverant, Uquido;negat morem yitiosa voluptas amara est. Ecce quomodopeccahles
fuisse Ecclesisedecreto sancitum publice de crimi- omnes blande tractat aut increpat, qui nihil aliud,
nifousoccultis poenitendi. hisi eorum salutem, quibus vult prodesse, conside-
Augustinus serm. 16 de verbis Domini. «.Ergb B 1 fat. > Julianus Pomeriusoslehdit primp quam per-
corripe inter te et ipsum solum, inluens correctioni, niciosa sit infirmis increpatio publica, adeo ut ti-
parcens pudori. Forte enim prae verecundia incipit mendum sit ne quidquidmali occulte faciebanl, pu-
defenderepeccatum suum, et quem vis correctiorem, blice perpetrent: deinde declarat quam utilis sit ac
facis pejorem.Corripeergo inter te, et ipsum solum. prorsus necessaria poenitenlia secreta pro peccatis
Si te andierit, lucratuses fratrem tuum, quia periefat occultis. Ergoplanenegat cum caelefisPatribusmo-
n*.sifaceres. Si autem non te audierit, id est, pec- rem fuisseEcclesiaedecreto sancitum publice de pec-
catum suum quasi justitiam defendefit, adhibe illi catis occultis poenitendi.
duos vel tres, quia in ote duorum vel trium teslium CAPUTn.
stet omneverbum.Si nec ipsosaudierit, refer ad Ec- Patres
affirmant pro peccath.-occulth.pmnitentiam
clesiara : si necEcclesiamaudierit,sit tibisicutethni- secteto factam sufficere;atque de illis moremEc-
cus et publicanus. Noli illum deputare jam in nu- clesia•fuhse secretopmnitendi,
mero fratrum tuorum, nec ideo tamen salus ejus ne- Argumentaquibiis Patres negant moremfuisse Ec-
gUgendaest, etc»Et infra: tSi peccavetilin te fraler clesiaedecreto sancilum, publice de-peccalis.occultis
tuus, corripeeum inter te et ipsum solum. Quare ? pocnitendi, eadem probant pro peccatis occultis poe-
quia peccavitin le. Quidest, in te peccavit? Tu scis,' nitentiam secreto factam sufficere. Etenim si qui ab
quia peccavit.Quia eniiiisecretum fuit, quando in te uno correptus.sese emendaverit, ille non debeat a
*""
peccavit, secretum qusere, cum corrigis quod in te duobus aut tribus corripi: et qui primo non obtem-
peccavit. Nam si solus nosli quia peccavit in te, et perans, sed duobus aut triims paruerit, illenon de-
euin vis coram omnibus arguere, noh es correptor heat ab Ecclesia ejici, id est poenitentia publica
sed proditor, etc. Ergo ipsa corripienda sunt coram plecti; cum omniiionecessaria sit poenitentia, ne-
oranibus, quae-peccauturcoram omnibus.Ipsa vero cesse est qubque ipsi poenitentiam secreto faclam
corripienda sunt secretius,quaepeccantur secrelius.i sufflcere. Undepatel morem Ecclesiacfuisse de pec-
Profecto his verbis negat sanctus Augustinusmorem catis occullis secreto poenitcndi. Eamdem tamen
fuisse Ecclesiaedecreto sancitum pubUcede peccatis quaeslioneraaUis argumentis manifestis demonslra-
'
occultis poenitendi. bimus, ut omnis tollatur dubitaiio. ".".'„' .'.';'.
Julianus Pomerius, lib. n de Yita contemplativa, Origenes in psalmum XXXVIII, homil. 2 : « Si
cap. 5. <Caeterumsi Ecclesicecommunionepriventur' aulem ipse sui accusator liat, dum accusat semet-
infirmi,quicurari adhibita increpationenon possunt, ipswm,et confitetur, simul evqmit et delictum, atque
aut intolefabilis mole tristitiaesupra modum gravati-, '_. omnem morbi digerit causam. Tantummodo cir-
'
succumbunt, et sanctorumomniumvultus, per quos cunispice diligentius cui debeasconflteri. peccatum
possent restitui Deo refugiunt: aut certe ad omnem tuum. Proba prius medicumcui debeas causam lan-
peccandi impudentiam, si fuerint exacerbati, prosi-- guoris exponere, qui sciat inflrmari cum infirmante,
liunt : et quidquid mali occulte faciebant, publice1 fiere cum flente, qui condolendi et compaliendino-
perpetrabunt: in tantam vesaniamreparandsesalutis1 verit disciplinam : ut ita demum si quid ille dixerit,
desperatione prolapsi ut seria verba corripieuiium1 qui se prius et eruditummedicumostenderit, et riii-
in jocos exitiabiles impudenti urbanitate convertant, sericordem, si quid consilii dederit, facias, et se-
ac maledicacesin se ex ipsa jactatione turpitudinis> quaris : si inleUexerit,et praeviderittalem esse lan \
'
suae turpiter viventium malevolaslaetitias pascant.' guorem tuum, qui in conventu totius Ecclesiae
Propter hoc ergo, blanda pielate portandi sunt quit exponi debeat, et curari, ex quo fortassis et caeteri
increpafi pro sua infirmitate non possunt. Et revera,, aedificaripolerunt, et tu ipse facile sahari, multa
si peccahti:salubrem pudorem; dum pro eo erube- hoc deliberatione, et satis perito 'mediei iUiiis con-'
scis, iricutias, ac vefecundiam, quam pro •peccalis> , silio procuraridumesl. > En fria ar'guhientax'quibus
ejus assuinis, in eum pia animi compassionetrans- Origenes aflirmatihorera Ecclesiaefuissede peccalis
1171 THEODORIARCIJIEP. CANTUAR.DOCTRINADE POENITENTIA 1172
occultis secreto poenitendi. » 1. Non probal Origenes A delicet qui ea possint curare ; consentaneum in
se reura cbrifiieri, sed tantuni eoram modum illi quod scriptum est, vos qui firmiores
' coram omnibus
raedico pefilb et prbhato. Nunquid vero probandus esfis, imbeciltitates infirmiorum porlate, hoc est
essef medicus? Nunquid circumspiciendum esset toliite diligentia et cura vestra. Sic sanctus flilarius
peccatdri, eui confiteretur peccatum, nisi mos Ec- et Basilius adeo secretam esse voiunt confessionem
"clesiaefuisset secreto poehitendi? Frustra responde- et paeuiteiifiara, ut coram Deo solo, et coram.iis tan-
tur, confessionem publicaiu a publica pcenitentia tum qui curare possi.nt, eam agcndam esse dicant.
distingui: non minus enimpudori parceret poenilen- Quare aperle affirmant morem. Ecclesicefuisse de
tia publica, ex qua tunc temporis cuique licuisset, peccatis occultis secreto poenileiidi.
judicare, aut homicidii crimen, aut adulterii, aut Gregorius Nysseaus in episfola canonica ad Le-
idololatriaecOtiimissumesse. 2. Iste medicus proba- toium episcopum Melilineusem: « Qui autem latenli
ttis' dat COtisiliufflpublice poeniteiidi, et non prae- ablatione sibi alienum usurpat, si deiude per enun-
ceptum : ergo nondum Ecclesisedecreto sahcita erat tiationem peccalum suum sacerdoti aperuerit, vilii
•
pro criitiiriibus occultis ptiblicapoenitentia sed po- studio in contrarium mutato segritudiuem curabit :
tius mos erat secrelo poenitendi: quia, ut ait Hiero- dico autem : largiepdo quse habet, ul dum quse
nyraus lib. i adversus Joyinianum : « Ubi consilium B habet profundit, se ab avaritiae morbo liberum
datuf, offerentis arbitrium est; ubi prseceplum, ner ajiserteostendat. Sin autem nihil aliud, praelerquam
cessitas est servientis. > 5. Publice poenitendi con- solum corpus habeat, jubet Apostolus per laborem
silium datur solummodo in casu singulari : atqui, corporalem ei morbo mederi. Dietionis autera ifa
sicut exceptio firmat regulam, ila morem Ecclesiae habet contextus: Qui furabaiur tion amplius furelur :
secreto poenitendi pro criminibus occultis demon- sed polius Iaboret bonum operans , ut possit ei
strat casus singularis. Palres concilii Neoccesarien- largiri qui indiget. > Sanctus Gregorius Nyssenus
sis, can. & : « Si quis proposuerif concupiscere mu- in hac epislola canonica non suam, sed suorum pa-
lierem ad dormiendura cum ipsa, ejus aiitem deside- trum sentetit-iam, atque canonicam referre lestatur.
rium ad opus non venerit, videtuf esse a gratia Cur igitur qtti latenti ablatione sibi alienum usurpa-
liberatus. » Grave crimen est adulterium in corde yit, secundum canones non plectitur poenitentia pu-
comraissum, et tamen Patres declarant poeniienliam blica, sed ei sufficit poenilentia secreto facta, nisi
secreto factam sufficere, ac proinde morera fuisse quia mos erat Ecclesicede peccatis occuliis secreto
Ecclesiaede criminibus occultis secreto poenitendi. poenilendi?
Hilaritis Pictavorum episcopus in psalni. LI enar- Iiilarius diaconus auctor sub Damaso papa in
fatione. « Noh enim confessio peccatorum nisi in ^ Qiiceslionibiisex Yeferi et Novo Teslamenlo utroque
hujus saeculitempore est: dum voluntati suaeunus- mixtim, quiEst. 52 : « Et adhuc est aliquid quod de-
quisque permissus est, et per vitcelicenliam habet prehendit Kovatianus : Cur, inquit, corpus Domini
, corifessionisarbitrium, etc.»Confessiouisautem cau- tradunt eis quos.noverant peccaiores? Quasi possint
sara addidit dicens : quia fechli : auctorem scilicet ipsi accusatores esse, qui sunt judices. Si aulem
utiiversitatis hujus Dominutri esse confessus, nulli fficcusatt fuerint et maiiifestali, potuerunt abjici.
dlii doceris confitendumquam qui fecit olivam fru- Nam quis judex accusanlis sumat personam ? Nam
ctiferato spei misericordia iu sseculumsseculi. si ipse, DoniinusJudam passus cst quem sciebat fu-
Basilius Maguus in homilia in psalmum xxxvn : i;em esse, et ea quse mitlebanturexportare, nec eimi
« Proprium est hominurn prudentium, ob ca quae ^ui accusatus nonest, abjecit: hocexemplo nti "opor-
peccando admiserihtprsesumpta quypiam cogitalione tet, ut eum abjicere non liceat, qui publice detectus
aiit subreptione inimici non se efferre, sed pudore non fuerit. Nam nec Juslo viro compelit aliquem ac-
aspergi potius et erubescere, et veluti stimulis con- casare. Unde Maltbaeus, Joseph cum esset, inquit,
scientiam pertundere seque gererc submissius atque hoino justus, et nollet eam traducere, voluit eam oc-
humiliari. David igitur post hsec ait : Rugiebam a cidte dimiltere.Ju.das ergo cum esse.tinler discipulos,
"
yemitu cordis mei, vel, secundupj Aquilam, Freme- qonlagione.suanou eos maeulavit, dissentientes ut-i-
bam a fremitu cordis mei. Non utir.ul.Lismanifcstus que a furtis ejtss,et Eucharistiam inler eos accipiens.
fiam, ore fatear, scd corde ipso clausis oeulis tibi hon polluit icnocentes. Nec Cominus ei quem latro-
soli respicienti arcana mecum ipse rugiens, ostendo nem-sciebat, corpus s.iiumdenegabat, quia secundum.
meos gemitus; non enim multis verbis mihi opus ad Apostolum, Qui indigne sumit, gladium sibi sumit. >
confessionem, ad quam et cordis mei suspiria, et ex Hilarius diaconuscontra Novalianosmorem Ecclesiae
animaepenetralibus imis ad te Deum meiim trans- catholicaeconfirmat exemploChristi, ut emn abjicere
niissi questus satis existunt. » nonliceat, quipublice deteclus non fuerit : ergo mos
• Basilius in Regulis brevioribus, resp. ad interro- erat Ecclesi3ede peccatis occultis secreto poenitendi.
gat. 229 : < Omnino in peccatorum confessione . Ambrosius in psalmum xxxvn-enarrat. : « Accusa-
eadem ratio e^t, quae etiam in aperfione vitiorum batur et facebat. Ducebaturad mortem, et silentuvse
corporis. Ut igiturvitia corporis nequaquam quibus- tegebat, ne nudaret pudorem. Intrase tamenloque-
vis temere homines aperiunt, sed iis tantummodo IiaturDeo, qui eam magis audivtt tacentem. Quaj.si
eliam peccatorum confessiofieri debet, apud eos vi- voluisset loqui, forsitan non esset audita. Et tu ergo
1173 AB OMNl NOYITATIS SUSPICIQNE VINDJCATA. 1174
qui .proposuisti salisfacere pro delictis Domino Deo A ., cil, noii ipsum assumens circumducit, et dicit: Nun-
tuo, illi soli interiore corde te purga, illum contuere quis hunc accusat ? Sed elamat, licet daemonescum
qui potest peccata diluere. » Hac exhortatione uti diabolo conslituti ipsum accusent de turpissimis et
non potest sahctus Ambrosius, quin affirmet et mo- occultis criminibus, non. rejicio nec abominor, sed
'
rem Ecclesisefuisse de peccatis occultis secreto poe- - ab accusatoribus, ipsum liberans, et ab iniquitate ab-
nitendi. .Urideauctor ipsius vita?lestatur htinc morem solvens, sicadcertamifla duco :nec iramerito, etc.
tamdiligentef servasse, ut cselerissacerdotibusbonum Nec hoc lantum est admirabile quod nobis peccata
reliquerit exefnplum. Quotiescunque, inquit, illi ali- dimittit, verum et quod ipsanon revelat, nec niani-
quis ad pereipieridairi pcenitentiam lapsus suos con- festa. faGit, nec accedenles cogit in medio patrata
fessus esset. ita fiebaf>iit et illum flere compelleret. edicere, sed soli sibi rationem reddere Jubet, et sibi
Videbattir etiam sibi ciim jacente Jacere. Causas confiteri :.Etenimex saecularibus judicibus, si quis
autem crimitium quas iUi confitehahtur, rinlli nisi alicui captorum latronum,, vel eorum qui sepulcra
Domino sOli apud qtieta intefeedebat loquebatuf : effodiunt diceret, ut peccata coufiteretur, et a poena
honum reliiiquens exemplum posteris sacerdotibus, dimitleretur, omni certe promptitudine hoe susce-
tit intereessores apud Deum sint, magis qiiam acCu- pissent, salutis cupiditate pudorem contemnentes;
Salores apud homines. Nam et seCutidumApOstolum B hic vero non hoc est, yerum et peccata dimittit, nec
cirea hujusmodi homineto confirnianda charitas est:. cogit prsesentibus quibusdam ipsa enuntiari : sed
quia ipse sui accusator est; nec exspeetat accusato- unura soluiu exigit ut ipse remissione fruens doni
feiti, sed prsevehit, ut confitendo suura allevetipse magnitudinem diseat.
delictum, nechabeat quod adversarius criminetur. J. Chrysostomus in homilia 8 de Poenitentia :
Idebque Scripttira dicit: Justus in priucipio sermo- t Probet autera seipsum horoo, et sic de pane illo
nis accusator est sui. Yocemenim efipit adversario, comedat, et de calice bibat. Non revelavit ulcus,
et quSsi denles quosdam paratos ad prsedara crirai- non in commune theatrum accusationem produxit.
riationis irifestaepeccatoram suorUmconfessionecoti- Non delictorum testes statuit: intus in conscientia
ffingit, dans hdnorem Deo, cui nuda sunt omtiia, et astante tiemine, praeter etim, qui cuncta vi'det_Deum,
qui vuft vitam magis peceatoris quam roortera. qui et scrutatur et de peccatis judicat, et omnium
Joaimes Chrysostomiis in homilia 20 in cap. v vitam quasi lance quadaro librat, judicium peccato-
Genes. : « Scortatof emm, Veladultef, vel qui aliud rum statuOns, et vitam Omfiemrecogitans in mentis
tale quiddam admisit, etiaffisi omties latere qtieat, judicium peccata deducilo, reforma quod deliquisti,
nutiquahi taraen sic in trairquillitate vivit, etc Atta- atque sie pura conscietitia sacrain attinge mensam,
men qui hsecfecit, si voluerit ut decet uti conscien- parlicepsque sancli sacrificii fias. Haeemente re.ti-
tiae adjumetito, et ad confessionem facinoftim festi- nentes,et omnium quaede luxurja diximus recordati,
nafe', et medibo ostendere ulcus, qui ctiret et' noti quantaque liis poena posita sit, qui incontinenter et
eipfobret, atque ab illo remedia accipere, et soli er minus pudice respiciunt in mulieris faciem, et prse
loqui, nullO alio cbriscitf,et orania dicere eum dili^ gehenna Dei tiniorem et charitatem habenles ante
geritia, facile peccata sua emendabit. Confessio etiim oculos, hoshietipsos Iiinc inde purgantes sic sacris
peccatorum abolitio etiam estdeUetorum. » Quid his mysteriis propinquemus, ne in Judicium damnatio-
vefbis clarius, quibus satictus Joannes Chrysostomus nemque tiobis fiant, sed in salutemet animsesanitatera
affirmat pcetiitentia secreto facta, quselibetcrimina, fiduciamque continuam saltitis hujus suseipiamus. »
ut scorta, adulteria, et alia ejusdem generis qui alios In horailia 10 de Poenitentia, quaenon recle inscri-
latent,- abtiiefi? Qtiidam putant, ita Ibqui Joatinem- hitur 9 in editis : « Quaravis in extrema eanitie
Chrysoitbirium', ex eb quod a prsedeeessore suONe- peccaveris, ingredere, pcenilentiam age : medicinae
ctarib episcopo Cbtistarituiopolitano sublatam fuisse* loeus est hic, non judicii; non poenas exigens, sed
^oeiiitefttiampuhlicaiti arbitrentur. Sed primo refel- peccatorum reniissionem tribuens. Deo solum dic
nirittir ipsismet J. Chrysostomi testimoniis qui publi- peccafum tuura : Tibi soli peccavi, et malum coram
cam poenitentiam in suis hdmiliis apiid Constantino- D ' te feci, et diraittitur peccatum tuum.»
polim dictis prsedicavif, sicut optiifte detiionstratur: Ia sermone de Phafisaeo et publicano : « Itaqtie
iii ipsius Vita GaUicana lingua scfipta a Godefrido adinoneo nt confitearis peccata tua. Neque enira te
Hertoa'ntiotheologoeruditissimdet sociosorbohico. 2. ad theatrum conservorum triofum, nec te cogo ea
NuUiusmomehti potest esse ista objectio, Cum noti- homiiiibus enuntiare : conseientiam iuam Deo expo-
dubiutosit quirihomiliasiti Gehesihi apud Antioehiam ne, ei ostende facta.et vulrtera et ab eo medicinam
fecitaverit, sifctithomilias in Epistv ad Gorinth. ubi- pefe : ostende'te noii exprobrauti, sed curanti. >
poeriitetitiampublicam pfo peccatis publicis viguisse InhomiliaSlittEp.-adHebraeos: « Nenostantum
slc deciafat iu homilia 28 in Ep. B ad Coririth. : dicamiis peccatores, sed etiam peccata, recenseamus,
«"Ileruin cuni arcemus eos qui non possunt sacrae untimquodque enumefanles. Non libi dico ut ea in
mehsae participes esse, aliam fieri oportet precem, publicum pToferas, neque apud alios accusesj sed ut
oratiesque simiJiterhumi jacere; etc » pareas Prophetaedicenti: RevelaDomino viam tuam,
Sanctus GHrysostomus,in homilia 21^ ad populum apud Deum cpnfitere peccata tua. » . ,
Antiochenum : « €ontraritim AgOnothela noster fa- In homilia 56, in Actusapostolorum: i Quidigitur
1173 THEODORIARCHIEP.CANTUAR.DOGTRINADE POENITENTIA 1176
sigraviter offenderim?Cessa offendere, et lacrymas sA } tamen suflicere airbitratur sanctus Augustinus, cum
funde, et ita accede^et statim inprimis inveniesillum ri peccatum a Deo dimissumesse agnOscat.
propitium. Dic solum, offendi, dic ex animo, et puraa - In serm. &&in Evangelium Joannis : Qui viderit
mente : et soluta sunt omnia. Non adeo cupis dimilti ti mulierem ad "concuphcendumeam, jam mmchatus
peccata tua, sicut illa cupit peCcata tua dimitti. >' »' esl in corde suo. Nondum accessit corpore, consen-
Yide eadem in homilia 5, de incomprehensibiliDei ;i sit in corde; mortuum intus habet, nondum extulit.
Nalura; conc. &, de Lazaro; homil. 2 in psal. L, et:t Et fit, ut novimus, ut quotidie homines se expe-
in homilia, Quod non peccata evulgandasunt. Vide e riuntur aUquaudo audito verbo Dei, tanquam Do-
quoque CassianumJ. Chrys. discipulum in collat. xx,:, mino dicente, Sufge, condemnatur consensus ad
cap. 8. Quaeomnia demonstrant morem fuisse Eccle-- iniquitatem, respiratur in salutem etjustiliam. Sur-
siae, de peccatis occultis secrelo poenitendi. ' git mortuus in domo, reviviscit in
: Innocenlius in cogitationis se-
I, epistola ad Exuperiumepiscopum a creto, facta est ista resurrectio animsemortuse in-
Tolosanum, cap. &: « Et illud desideratum est sciri,;1 tus : intra latebras conscientise, tanquam intra do-
cur communicantesviri cum adulteris uxoribus nonn mesticos parietes.» Pluribus aliis in locis eodem
conveniant, cum contra uxores iu consortio adulte- modo loquitur. Yerbi gratia : In sermone &&de
rorum virorum manere videantur. Super hoc Chri-- B I Yerbis Domini: « Si vero adhuc peccatum conce-
stiaria religio adulterium in utroque sexu pari rationej ptum est, et non processit in factum, poeniteat,
condemnat. Sed viros suos mulieres non facile dee corrigatur cogitatio, surgat morluus intra domum
adulterio accusant, et non habent latentia peccalai conscientise. > Quomodofit ista resurrectio anirase
vindictam : viri autem liberius' uxores adulteras3 mortuae intus, in cogitationis secreto, intra domum
apud sacefdoles deferreconsueverunt, et ideo mulie-: conscieuliae, intra Iatebras conscientiae, tanquam
ribus prodito earum crimine denegatur : viroruriii intra domesticos parietes, nisi poenitentia secreto
autem latente comraisso, non facile quisquam exc facta? et cur non adhibelur publica? Quia, inquit
suspicionibus abstinetur. Qui utique subriiovebitur, t Augustinus, mortuum intus habet et nondum ex-
si ejus flagitium detegatur. Cura ergo par sil causa,; lulit, id est, crimen nondum est pubUcum. In ser-
iriterdum, probalione cessante, vindictaeratio con- mone 15 de Verbis Domini : « Peccanles coram
quiescit. > Quare plures viri adulierantes poenitentia , omnibus corripe, ut caeteri timorem habeant. Cerle
publica non plectuntur? Quia non habent, inquit, la-. si quis, quod solum esl verum, distinguit lempora, et
tentia peccala vindictam, virorum latente commisso., solvit qucestionem,verumest. Sipeccatum in secreto
Ergo mos erat EccJesiaede peccalis occultis secretoi est, secreto corripe. Si peccatumpuhlicumest el aper-
posnitendi. . . C tum, publice corripe, ut ille emendetur, et caeteri
Bacchiarius in epistola ad Januarium. « Sed prae- limeant. Et in sermonesequenti quaenamsit Ecclesiae
termissis his plahgatur defunclus, sepeliatur mor- disciplinamanifeste declarat his verhis:«Ergo corri-
tuus : id est, partim nostro labore, parlim verecun- pienda sunt secrelius, quaepeccantur secretius. Distri-
diaesuae confusione peccatum ejus celetur, et aufe- buiie tempora, et eoncordat Scriptura. Sic agamus,
ratur e medio : nos aulem consolationisIintearaina, et sic agendum est, non solum quando in nospec-
et ccelestis spei pigmenta tribuamus. Ipse autem catur, sed quando peccatur ab aliquo, ut ab altero
intra sepulcrum secreti sui confususpeccati pudore, nesciatur, in secreto arguere, ne volentes publice
conlineat se : ibi conscientisesuaeverme laceretur, arguere, prodamus hominem.Nos volumus corripere,
qui lotus in eo putredines obligat peccatorum. > et corrigere, quid si inimicus quserit audire quid
Nonne illa est poenitenlia secreto facta? Quam ta- puniat? Novit enim nescio quem homicidam episco-
men pro adulterio nefando sufficere existimat Bac- pus, et alius illuni nemo novit. Ego volo illum pu-
chiarius, cujusopusculalaudatGennadiusin Calalogo blice corripere, et tu quaeris inscribere. Prorsus
iliustrium virorum. . . <* . nec prodo, nec negligo. Corripio in secreto, pono
Augustinus in psalmum xxxi: « Pronuntiabo ad- ~ ante oculos Dei Judicium, terreo cruentam con-
versum me injustitias meas Domino, et turemhhti scientiam, persuadeo poenitenliam. Hac charitate
impietaterhcordis mei. Dixi. Quid dixisti? Non Jam praediti esse debemus. Unde aliquando horaines
pronnntiat, sed promillit se pronuntiaturum, et ille reprehendunt nos, quod quasi non corripiamus,
Jam dimittit. Atlendite, fratres : roagna res, dixi, aut putant nos scire quod nescimus, aul putant
Pronunliabo. Non dixi, Pronuntiavi, et tu dimisisti: nos tacere quod scimus. Sed forte quodscis et ego
quia eo ipso quod dixit, Pronuntiabo,, ostendit scio, sed non coram te corripio, quia curare volo
quia hondum pronuntiaverat, sed corde pronuntia- non accusare. Sunt homines adnlteri in domibus
verat. Hoc ipstim dicere, Pronuntiabo,: pronun- suis, in secreto peccant, aliquando nobis produntur
tiare est: ideo et tu remisisti impktatem cordis mei. ab uxoribus suis plerumque zelantibus, aliquando
Confessiovero mea ad os nondum venerat. Dixeram maritorum salutem quaerentibus. Nos non prodimus
enim, Pronuntiabo adversum me, verumtameu palam, sed in secrelo arguimus. Ubi conligit ma-
Deus audivit vocera cordis mei. Vox raea in ore lum, ibi moriatur vulnus. > Itaque sanetus Augusti-
nondum erat, sed auris Dei Jam in corde erat. > nus frequenler docet moremEcclesiaefuisse de cri-
'
Nrilla secretior poeniientia cogitari potest, quam minibus occultis secretopoenitendi.
"
1477. AB OMNI NQVITATIS SUSPICIONE VINDICATA. 1178
Cassianus in collat. xx, de fine po3nit.,;cap. S: Ajsancto Leone vocari contra apostolicam regulam prw-
« Quaraobrem verissimus examinator poenitentiae sumptionem, et improbabilem consuetudinem, quae
et indulgentiaeJudex in conscientia residet nostra, nullo unquam Ecclesise decreto firmata fuit. Quam-
qui absolutionera reatus nostri ante cognitionis et olirem couslat poenitentiam secreto factam pro
judicii diem adhuc nobis mhaccarne commorantibus criminibus occultis suflicere, atque morem Ecclesiae
detegit, et satisfactionis ac remissionis graliam fuisse de iis secreto pcenitendi.
pandit. > . Gennadius lib. de ecclesiasticis Dogmatibus, cap.
Petrus Chrysologus in.sermone 24 : « Petrus et 55 : « Sed et secreta salisfactione solvi mortalia
Paulus principes fidei Christianse notitiam nominis crimina non negamus. »
Chrisfi loto orbe diffuderunt : Mulier accedendi ad . Julianus Pomerius lib. n de Yita contemplativa,
Christum prima tradidit discipjinam : mulier prima cap. 7 : « Porro illi, quorum peccata humanam no-
dedit formam quomodo peccator tacita confessione fitiam latent, nec ab ipsis confessa, nec ab aliis
deleat sine confusione peccatum : quomodo delin- publicata, si ea conflteri aut emendare noluerint,
quens soli Deo cognitus de reatu nudare apud ho- Deum quera habent testem, ipsum habituri sunt
mines verecunda conscienlia non cogatur : quomodo et ultorem. Et quid eis prodest humanum vitare
homo possit venia judicium praevenire..» Hsec est B judicium, cum si in malo suo permanserint, ituri
Ecclesise. disciplina , de peccatis .occultis secreto sinl in aeternum, Deo tribuente, supplicium. Quod
poenitendi, cujus mulier prima. dedit formam, et si ipsi judices fiant, et veluti suae iniquitalis ultores
quam deinceps Patres unanimi consensu praedica- hic in se volunlariam poenam severissimae animad-
runt. versionis exerceant, temporalibus poenis mutabunt
Patres concilii Yasensis n,-can. 8 : « Quod si se seterna supplicia : et lacrymis ex vera cordis Com-
tantum episcopus alieni sceleris conscium novit, puuctione fluenlibus reslinguent ceterni ignis incen-
quandiu probare ;non potest, nihil proferat; sed dia..» Quandoquidem si ipsi judices fiant, prseve-
cum ipso ad compunctionem ejus secretis correptio- niunt judicium Ecclesiae de poenitentia publica,
nibus elaborel. > manifestum est ipsis suflicere poenitentiam secreto
Leo I, in epistola ad universos episcopos per faclam. Illud etiam perspicuum[est ex eo quod post-
Carapaniam, Samnium et Picenum constitutos: ea cum clericorum poenitentia, quara omnes no-
< Blam etiam contra. apostolicam regulain praesum- runt tunc temporis non fuisse publicam, eorum poe-
ptionem, quam nuper agnovi a quibusdam illicita nitentiam conjungat, atque utramque eodem raodo
usurpatione committi, modis omnibus constituo sic describat:« Quapropler Deum sibi facilius placa -
submoveri; de poenilentia videlicet, qnse ita a fi- bunt illi qui non humano convictijudicio, sed ultrc
delibus postulatur, ne de singulorum peccatorum crimen cognoscunt : qui aut propriis illud confes-
genere libeUi scripta professio publice recitetur: sionibus produnt, aut nescientibus aliis quales oc-
cum reatus conscientiarum sufficiat solis sacerdoli- culti sunt, ipsi in se volunlariae excommunicationis
bus indieari eonfessione secreta. Quamvis enim ple- sententiam ferunt, et ab altari cui ministrabant, non
niludo fidei videatur esse laudabilis, quae propter animo, sed officio separati, vilam tahquam mortuam
Dei timorem apud homines erubescere non veretur: plangunt, certi quod recondliato sibi eflicacis poe-
tameu quia non omniura bujusmodi sunt peccata, nitentiae fructibus Deo, non solum amissa recipiant,
ut ea quaepoeniientiam poscunt, non (imeant publi- sed etiam cives supernae civitatis effecti, ad gaudia
care, removeatur tam improbabilis consueludo, ne sempiterna perveniant. » Itaque mos erat Ecclesiae
raulti a pcenilentice remediis arceantur, dum aut de peccalis occultis secreto poenitendi.
erubescunt, aut metuunt inimicis suis sua facta Caesarius Arelatensis ep^scopus in homiiia quae
reserari, pro quibus possint legum coastitulione inscribilur 44, tom. IIBibl. Patrum, p. 549 : « Ad-
percelli. SuiDcit enira illa confessio quae primura nioneo, fratres, in conspectu Dei Si autem agit
Deo offertur, tunc etiam sacerdoti qui pro delictis jffeiiitemiam ex toto corde, sed si agat veram pceni-
"
poeuitentium peccator accedit. Tunc enim demum tentiam; ubi Deus vidit sicut. cor David, quando
plures ad poeniteotiam poterunt provocari, si populi ] increpatus a propheta, graviter et post comrainatio-
auribus non publketur conscieniia confitenth. > ' nes terribiles Dei exclamaivit dicens : Peccavi, et
Quamvis sanctus Leo loquatur de confessione pu- mox audivit, Dominusabslulit peccatum tuum. Quau-
blica, hoc lamen simul intelligi debet de poenitentia tum valent tres syllabse? tres enim syllabse sunt:
publica, quce non minus parcebat pudori quam con- Peccavi: sed in istis tribus syllabis flamiha sacrificii
fessio publica: et quae ex occultis crimina tam pu- cordis ejus ad coelum ascendit. i Hsec homiliajn
blica reddebat, ut ab ea eximeretitur, quibtis ti- quibusdam codicibus rass. tribuitur Augustiho, in
mendum esset ne inimicis facta reserarenlur, pro aliis Ambrosio. Sed a quocunque auctore catholico
quibus poterant legum constitutione percelli; sicut liaecdicla sint, illa significant pio criminibus etiam
probat canon Z&epistolae sancti Basilii ad Amphilo- gravissimis posnitentiam secreto factam sufficere.
chiura. Cum igilur eadem prorsus mala oriautur Laurenlius Novariensis episcopus in homilia de
ex confessione et poenitentia publica, fatendum est poenitenlia : « Si est in le.prudentia, si habes con-
poenilentiam publicam pro occultis criminibus a silium et proprium meniis arbilrium : Beus in te est.
1179 THEODORIARCHIEP. CANTUAR.DOCTBINADE POENITENTIA 1180
Ipse tibi erit poenilentia, et fons et baptisma et re-• A Gregorius, lib. iv Moralium, in cap. III B. Job,
missio, qui nunquam in te nec desinit, nec deficit. cap. 15 : « In tenebras ergo diem vertimus, cum
Quid ambiguus aestuas? Quid resolveris anirao, ett nOsmetipsos districte punientes, ipsa delectationis
inler inepta taediaconscientiae ttiae fatigatus torpe- pravac blandimenta per districta poenitenticelamenta
scis? peccasti post fontem, lapsus es post baptisma,, cruciamus, et cum fletido insequimur, quidquid in
fecisti crimen post indulgentiam generalem, quid1 corde taciti ex delectatione peccamus. Quia enim
liunc peritjam spes? tiunquid intercepta est retri- fidelis quisque cogitationes in Judicio exquiri subti-
butio?... Ex illa die illaque hora qua egressus de3 liter non ignorat, Paulo altestante, qui ait : inler
lavacro, ipse tibi es fons jugis, et diuturna remissio. se invicem cogitationum accusantiurn , aut etiara
Nbn opus habes doctore, nec dextra sacerdotis. Mox _; defendehtium; semetipsum introrsus discutiens, ante
ut asccndisti de sacro fonte, vestitus es vesfe alba, judicium vehementer examinat, ut districtus judex
et unCtus es unguento mystico : facta est super te» eo jam tranquillius veniat, quo reatum suum, quem
ihvocalio, et venit super te trina virtus, quce vas, discutere appetit, jam pro culpa punitum cernit. »
novum hac hova perfudit doctrina. Exinde teipsum, Deinde hanc poenitentiam seerelo factam sufficere,
statuit tibi judicem etarbitrum; deditque tibi noti- satls superque confirmal comparatio quam sanctus
tiam, ut possis ex te discere bonum et malum: id est, B Gregorius in toto capite sequenti instituit inter poe-
inter irierituffl et peccatuffl. Et quia non poteras, nitentiam quae fiet maxime publica in die extremi
maneris ift inembris corporisque compage Hber, judicii, et aliam spontaneam quae tunc in hac vita
exislere a peccato, immunisque esse a noxa, postt agitur a plurimis, qui intra latebras conscientisese-
baptisma remedium ttium in te ipso statuit, remis- metipsos dijudicant, ut non utique in die manifesta-
sionem.in arbitrio tuo posuit, ut non quaeras sacer- tionis a Dominojudicenlur.
dotem, cum necessitas efflagitaverit. Sed ipse jam_ Gregorius , lib. Pastoralis curae, part. m, admo-
ac si scitus perspicuusque magister errorem tuum[ nit. 8 : «Aliter admonendi sunl impudentes, atque
intra te emendes, et peccatum tuum poenitudineL aliter verecundi. Ulos namque ab impudenlisevilio
abluas. Itaque desinat duritia, cesset desperatio, non nisi. increpatio dura compescit. Istos autem
desinat ignavia, fons nunquam deficit, aqua intus, plerumque ad melius exhorlatio modesta componit.
est: abluiio in arbitrio est: sanctificatio in solertia Illi se delinquere nesciunt, nisi etiam a pluribus in-
est, remissio in rore lacrymarum. Nolite solvere iu crepentur : istis plerumque ad conversionem suf-
segnitiem : fons est in homine conservatus perpetua ficit quod eis doclor mala sua saltem leniter ad me-
poenitudo.Ibi est posnitentia ad vocem Baptistse qui „ moriam reducit. Ulos melius corrigit qui invehendo
sic vociferatur in eremo, et penetrabili clamore de- reprehendil; islis autem major profeclus adducitur,
sertas hominum inentes exaggerat dicens : Pmniteiv si hoc quod in eis reprehenditur, quasi ex latere tan-
tiam agite, appropinquabit enim regnum cwlorum. gatur. Quod postea ostendit exemplo Dei et Pauli;
Nemopotest superni imperii habere apicera, habere cujusque rei Jianc affert rationem, ut inquit, et illo-
fastigiura; nisi fuerit poenitentiee suffragio fultus. rum ctilpasincrepatio dura detegeret, et horum ne-
Ad regni superni penetrabiliainonpervenit quisquam, gligenliam mollior sermo velaret. > Puhlica igitur
nisi egerit poenitentiam. Repetit adhuc Baptista : poenitentia impudenlibus necessaria est, quorum
Ego, inquit, baptizo yos aquain poenitentiam; sedal- crimina increpalione dura detegunlur; occulla vero
ler est post rae veniens, qui vos baptizabil in Spiritu poenitentia
1 sufficit verecundis quorum peccata mol-
sancto et igni. Noli tu jam quaerere heque Joannem liori ' sermone velanlur.
neque Jordanem. Ipse tibi esto Baptista. Pollutus es In admonitione50 : « Ssepeenim misericors Deus
post lavacrum, viliatasunt viseeratua, coutaminata eo ' citius peccata cordis abluit, quo heecexire ad
est anima? Tinge te in aqua poenitentiae,ablue te < opera non permittit: et cogitata nequitia quanto ci-
abundantia lacrymarum, exuberel fons compunctio^ tius i solvitur, quia effeclu ope.risdistrictius non li-
nis in extis tuis : exundenl aquaevivaein fibris tuis. j. JJ gatur.
j Unde recte per Psalmistam dicitur : Dixi :
Para te venienti Domino, et ipse bapfizabit in Spi- pronuntiabo
] adversumme injustitias ineas Domino,
ritu sancto et igni, habens venlilabrum in manu , et < tu remhhti impietatem cordis mei. Qui enim im-
sua : quod est inspectio vel ponderatio pcenitudinis pietatem ] cordis subdidil, quia cogitationum injus-
ac peecati. Ipse perpendit in te utrunique pondus; lilias I pronuntiare vellet indicavit. Deniqueait, pro-
ipse conspicit in te molem, et molem : uiiani poeni- nunliabo ) adversumme injustitias meas. Dumqueait:
lentiae, unam pestilentise. Et poenitentiaequidem JDixi, Proiiuntiabo, atque iUicoadjunxit, et tu remt-
fructus, ac si triticum, congerit Iii tuum profectum : isisti, quam sit super hsec facilis venia ostendit. Et
peccata vefo tua, quasi peslilehtiaerpaleas, comburit dum ( se adhuc petere promittit, hoc quod petere se
ignj inexstinguibili. Haecest privala remissio , inti- promittebat,
\ obtinuit: quatenus quia usque ad opus
mo corde provocala, et poenitudine acquisita. > Quot non i venerat culpa, usque ad crueialum non perve-
verba, tot argumenta, quibus probatur poenilentiam niret i poenilenlia, sed cogitata afflictiomenlem tef-
pro criminibus occultis secreto factam suflicere, gefet, £ quam nimirum lautummodo cogitata iniquitas
atque morera Ecclesiae fuisse de peccatis occultis iinquinasset. »
secreto poenitendi. ln admonitione 5^ : « Rursumque admoriendi
1181 AB OMNINOVITATIS SUSPICIONE VINDICATA. 1182
stint, ut si raali esse non metuunt, erubeseant sal- A dico, oronibus vobis dico : clericis, laicis ac sancti-
tem videri quod sunt. Pleruraque enim culpa dum monialibus : ut quidquid se recolit invidiae, aut de-
absconditur, effugalur : quia dum mens erubescit tractionis, odii quoque et fornicationissiveincestus,
videri quod tamen esse non timuit, erubescit quan- vel pequrii, caelerorumve vitiorura contagiohe at-
doque esse quod fugit videri. > Sic pluribus tesli- tactura, saltem hodie per divinae salutis medica-
moniis delarat sanclus Gregorius verecundis quorura meutum, inquantumprsevalet, se purificare procufet.
•peccala occulta sunt, poenitentiam secreto faclam Confiteatur adversum se injuslitiairi suam Domino
coinpetere alque suflicere, et ideo morem Ecclesiae ut remittat impietatem cordis sui, et reliquiae cpgi-
fuisse de peccatis occultis secrelo poenitendi. tationum ejus diem festum agent Domino.Trine enim
Joanhes, abbas Raithu, ad quem scripsil epistolam reliquiae eogitationis diem festum agunt Domino,
Joannes Climacus, in suis Scholiis ad quintum gra- quando peceator quilibet post prius datam confes-
.dum J. Climaci, et in haecverba : securaque cujus- sionem, se cohibere pollicetur ab iniquitaie sua, to-
que sui cura. t Quia, inquit, de nullo terreno eu- tusque prorumpit in lacrymas et in affectionem cor-
rat, sed pro se sibi sollicita, quomodo sibi Deum dis, tiuoniam cor conlrilum et humiliatum Deus no»
: reconcUtet, etsalutem perditam per peccatum inve- spernit : hujusmodi festivitas angelis exsultantibas
. -niat, poenitendo et lugendo festinal. Et pro se solli- " fil, Yeritate attestante quae ait : Quoniam gaudium
cila, et pro se dijudicata sit, quia omnia quae sunt est in -cmlosuper uno peccatore corum angelis Dei, »
. :mundi, et se ipsum puniendo contemnit, qui est poe- Cum mox sanclus Eligius convertat sermonem ad
nitens, et vigilanler ab omni judicio se dignum cer- publicqs poenitenles, palet peccatores occullos allo-
riiit. Per se igilur cogitatio dijudicata est, quia aliquo culum esse, et eos quidem quos notat incesti Cri-
alio ad dijudicationem non eget, sed qui est poeni- men forsan perpetrasse: affirmat iiihilominus illo
-leus, ipse sui ipsiusjudex et vindex est. » cilb possede malo iniquitatis suae consurgere; ita
Eligius, Noviomensisepiscopus, in homilia de filio ut, si confiteantur adversum se injuslitiam suam Do-
prodigo : < Yos etiam, fratres, post exhortationem mino, ipse remitlet knpietatem; reliquiae cogitatio-
qnam habuimiis ad poBnilentes,mecum admoneo ut num diem festum agent Domino , haec festivitas
•unusquisque nostrnm reeurrat ad conscientiae suse angelis exsultantibus celebranda sit: atque hoc eo-
secreta, el interroget semelipsum qualiter per totum dem die per divinaesalutis medicamentum se puri-
annura, maxime bis sacris diebus, conversatus -ficaturi shit.
est. Et si invenerit in corde suo spinas et tribu- Haec sunt testimonia Patrum Juxta seriem tem-
los delictortim, studeat auxiliante Deo quantocius _ porum usque ad Theodorum archiepiscopum Can-
evellere , et evellendo eradicare, hisque eradicatis luariensem deducta; quce bmnia demoristrant pro
fodiat vomere salutari, ac stercora, id est, bona ope- peccatis occultis poenitentiam secreto factam suffl-
ra immittat, ut possit facere fructum : et si vel ho- cere, atque moreffl Ecclesiee fuisse de iis secreto
die puriter confessus ac devote conversus fuerit ut poenileiidi.
valeat dignus interesse solemnitali praesenlis diei, CAPUT IB.
quaequia in ea Dominus cum apostolis suis coeha- Patres testaniur pwmtentiam publicam pro publicis
vit, Goenavocatur. Videat suramopere ut sacra- tantum criminibus ab Ecclesia.canonicefuisse sla-
tutam. ' .
menta eorporis et sanguinis Domini digne recipere
- queal; quatenus potius salutem quam damnationem Non necesse est ostendere Tertullianum in libro
acquirat, elc Non ergo abhorreamus poenilentes de Poenitentia , et Cyprianum in suis epistolis, de
istos propter magnitudinem scelerum suorrim ; qtiia poenilenlia publica ut imperata, nonnisi obpublica
declaravit
potest fieri quod multi sunt inter nos qui pejofa crimina locutos esse. Quod satis superque
•commiserint. > Quare igitur qui forsan pejora com- Nicolaus Rigaltius, vir oinnium eruditissimus, qui
ririsit quam poenitentespublici, el qui in corde suo fflos Patres suis notis illustravit.
Orieenes in Josue homil. 21 : «:Sed sicut dicitur
spinas-et tribulos delictorum invehit, si vel hodie
zizania simul cum
puriter confessus ac devote conversus faerit, dignus de zizaniis , ne forte eradicantes
valet interesse solemnitati et quidem coenseDomini; illis eradicetis et triticum : ita etiam super iis dici
nisl quia mos Ecclesiaeerat de peccatis occultis se- polest in quibus vel dubia vel occulla peceata sunt.
creto poenitendi? Neque eninf dicimus de iis qui manifeste et eviden-
»
In homilia 15 de utriiisque aghi Paschalis esu : ter crirainosi sunt, ut non de Ecclesia expeUantur.
« Quicunque ergo vestrum his quadragenum die- Et paulo post: « Ergo quia noti possiimus ejicere
rum observationibus poenitentiam et confessionis istos qui .nos conculcant, eos saltem quos possu-
suae debitum se exercuisse recoiit, agat Domino mus, quorum peccata manifesta sunt. Ubi enim pec-
catum non est evidens, ejicere de Ecclesia neminem
gi'atias : et quidquid templum Dei violando in se
destfuxerit, non desperet, sed cito de malo'iuiqui- possumus, ne forte eradicanles zizania, eradicemus
tatis suaeconstirgat. Noneiiim quodpeccat, sed quod simul cum ipsis eliam triticum. » Si, ubi peccatum
in peccato perseverat, Deo odibilig est. Ut ergo ver- non est evidens, praesulesde Ecclesia neminem pos-
bis-Domini secundum Marcmri utar, quibus dicit: sunt ejicere , liquet id quod supra dixit OrigeneSj
Quod dico, omnibus dico, vigilate : similiter, quod eos solummodo qui raanifesle et evidenter cfiminosi
nss THEODORIARCHIEP. CANTUAR.DOCTRINADE POENITENTIA 118*
sunt ab Ecclesia expelli, atque ideo poenitentiainpu- A suam loco uxoris habebat. In qua re neque testibus
bUcara pro publicis tantum crirainibus ab Ecclesia opus erat, neque tergiversatione aUqua poterat tegi
fuisse statutam. crimen.»
Origenes in Judicum cap n, liomil. 2 : « Et, ut Et in Quaestionibusex Veteri et NovoTestamento,
mihi videtur, dupliciter etiam nunc traduntur ho- utroque mixtim, quaest. 102 : « Hinc est unde Apo-
mines de Ecclesia in poteslalem Zabuli : uno modo stolus plebem Corinthiorum arguit, propterea quod
quo superius diximus, cum delictura ejus manife- illum qui publiceuxorem patris habebat, non corri-
stum fit Ecclesiae, et per. sacerdotes de Ecclesia pel- perent aut evilarent, ut se emendaret, dieens : Ne-
litur, ut notalus ab omnibus erubescat, et converso scitis quia modicum fermentum totam massam cor-
eveniat illi quod sequitur, ut spiritus salvus fiat in rumpit ? Cum enim non esset dux aUquisaut praepo-
die Domininostri Jesu Christi. Alioautem modo quis situs Ecclesiae,plebis erat corripere eum quem vide-
traditur Zabulo, cum peccatum ejus manifestum 11011 hant tam turpiter et obscene inter eos conversari.
fit hominibus, Deus autem qui videt in occulto, per- Ac per hoc quasi consentientes eos criraini ejus
spiciens ejus mentem, et animam vitiis ac passioni- Apostolus arguit. Nec enim in hac re accusatore
bus servientem, etin corde ejus non solum amorem opus erat, aut testibus. Publice enim novercara stiam
saeculi,sed aut avaritiam, aut libidinem, aut Jactan- B1 loeo uxoris habebat.> Expressa oinnino est publicse
tiam, vel alia hujusmodi, istum talem ipse Dominus poenitenliaeratio,quamHilariusrefert.«Omnes enim,
tradit Satanae.>Haecmanifestaduplicisexcomraunica- inquit, crimen ejus sciebant. Publice novercam suam
tionis publicaeet occultaedistinctio, raanifeste osten- loco uxoris habebat. In qua re neque testibus opus
dit publicam poenilentiam pro publicis tanlum cri- erat, neque tergiversatione aliqua poterat tegi
niinibus fuisse stalulam. crimen. >
Origenes in Matlhaeura tractat. xxxv : « Propter Joannes Chrysostomus in caput Matth. xn, ho-
hoc enim et in Ecclesia Chrisli consuetudo tenuit mil. 82 : « Sed facillimum est, dicet aliquis, invidos
talis, ut qui manifesti sunt in magnis delictis, eji- accusare : dicendum autem est quomodohoc morbo
eiantur ab oratione communi, et ne modicura fer- liberabimur. Quomodo igitur ne veneno suo nos
mentura non ex corde mundo orantium tolam _ni- inficiat, faciemus? Si dabimus operam ulquemad-
tatis conspersionem et consensus corrumpat. Talis modura foniicalori nefas ad ecclesiam ingredi, sic
est igitur consuetudo in Ecclesiis Chrisli, ut pecca- invido quoque. » J. Chrysoslomus invidiam quaeve-
tores ejiciantur ab Ecclesia, et agant poenitentiam neno suo alios inficit, id est, quae puhlica est, et
publicani; non quid magna delicta commiserunt, sed aliis scandalo , poenitentia publica punieudam esse
quia manifesti sunt in magnis delictis.»Sic Origenes Ccontendit, quam tamen noii judicat esse necessa-
saepiusdeclarat publicam poenitentiam pro publicis riam pro scorlis et adulteriis occuliis, sicut supra
tantura criminibus ab Ecclesia fuisse slatutam. ostendimus. Quare aperte teslatur poenitentiampu-
Patres concilii Neocaesariensis,can. 9 : < Quod si blicam pro publicis tantum criminibus ab Ecclesia
de se non fuerit ipse confessus, et argui manifeste fuisse statutam.
nequiverit, potestalis suaejudicio relinquatur. > Augustinus in homilia ultima: « Judicet ergo se-
Basilius, in epist. 246 : « Necesse est canonibus ipsura homo in istis voluntate dum polest, et mores
a Dominosancilis tradi. Scriptum est enim: Si deli- converlat in melius, ne cum non poterit, eliam prae-
queril frater tuus, inter te et illum, illum corripe; ter voluntateirt a Domino judieetur. Et cum in se
quod si te non audiet, assume tibi alium : quod si protulerit severissimaemedicinsesenlenliam, veniat
ne sic audiet, dic Ecclesise: quod si neque Ecclesiam ad anlistiles, per quos illi in Ecclesia claves mini-
audict, sit libi de caeterotanquam elhnicus et publir strantur, et tanquam bonus incipiensjam esse filius,
canus. Hoc ipsum in ipso factitatum fuit. Simul ac- maternorum membrorum ordine custodito a praepo-
cusatus et delatus est : coram uno atque altefb( sitis sacrorum accipiat satisfactionis suae modum,
reprehensus est: tertio in facie Ecclesise. Quocirca ut in offerendosacrificio cordis contribulati, devo-
eum simus: ipsi contestali,-. neque nobis acquievit'; tus et supplex , id tamen agat quod non solum illi
deinceps esto excommunicatus, et toti Ecclesiaede- prosit ad recipiendam salutem, sed etiam cseteris ad
nuntiatur, ne ipsum admittant. > Canbnibus a Do- exemplum : ut si peccatum ejus non solum in gravi
mino sancitis ille non traditus fuit, nisi cum pertina- ejus malo, sed etiam in scandalo est alioruro, atque
cia ipsius crimen in publicum protulerit; et hoc hoc expedire utiliiati Ecclesisevidetur antistiti, in
non aliter fieri debuisse affirmat>sanctus Basilius. hotitia mullorum, vel etiam totius plebis agere pos-
Cum ergo canones Ecclesiaea canonibusDotoininon{ nitentiam non recusel : non resistat, non lethali
sint diversi, fateatur quisque necesse est pubUcam( et mortiferse plagseper pudorem addat tumorera.»
pcenitentiam ob crimina tantum publica ab Ecclesia Ut igilur antistes poenitenliam publicam peccatori
fuisse statutam. indicat, non sufficil ut peccatum ejus sit in gravi
Hilarius diaconus in Epistola Pauli ad Corinthios malo , sed etiam in scandalo aliorum, id est pu-
I cap. v : « Cognitoopere.isto pellendum illum iuisse blicura.
de ccetti fraternitatis. Omnes enim crimen ejus; Augustinus in lib. III contra epistolam Parmenia-
sciebant, et non arguebaut, publice enim novercam[ ni, cap. 2 : «Ad hoc enim et ipse Apostolusait, Sj
H85 AB OMNI NOVITATISSUSPICIONEVINDICATA. 1186
illos non debere excommunicari, nisi post-
quis frater nominatur. In eo quippe quod ait, Si, . declarat
diu portati et salubriter objurgati noluerint
quis, nihil aliud videtur signiflcare voluisse, nisi quam
eum posse tali modo salubriter corrigi, qui inter corrigi, et exemplo suaeperditionis alios infecerint,
dissimiles peccat, id est, inter eos quos peccatorum clare ostendit poenitentiam publicam pro publicis
similium pestilenlia non corrumpit. In eo vero quod tantum criminibus ab Ecclesiafuisse statutam.
ait, nominatur, hoc nimirum inteUigivoluit, parum CsesariusArelatensis in homilia 1: « Si vero quis-
esseut sit quisque lalis, nisi etiam nominetur, id que conscientiamsuam interrogans, facinus aliquod
est, famosus appareat; ut possit omnibus dignissima capitale commisit, aut si fidemsuam falso testimonio
videri, quse in eum fuerit anathematis prolata sen- expugnavit acprodidit, aut sacrum Veritatis nomen
tentia. Ita enim et salva pace corrigitur, et non violavit, si veram baplismi tvroicam,' et speciosam
interfectorie percutitur et medicinaliter urilur. > virginitatis holosericam coeno commaculati pudoris
Augustinus in sermone 41, de Sanctis : « Pro ca- infecit, si in semetipso novum hominem nece homi-
pitalibus vero criminibusnon hoc solum sufficit, sed nis occidit, si per augures, et divinos, atque incan-
addendae sunt lacrymae, rugitus et gemitus, conti- tatores captivum se diabolo tradidit : haecet ejus-
nuata longo tempore ac prolracta jejunia, et Jargio- modi commissa expiari penitus communi et medio-
res eleemosynaeerogandae,ultro nos ipsos a commu- " cri, licet secreta, salisfactione non possunt; sed
nione Ecclesiae removentes, in luctu et in tristilia graves causae graviores et acriores publicas curas
multo temporepermanentes, et pceniteiitiam etiam requirunt, ut qui cum plurimorum afflictionese per-
publice agentes. Quia justum est ut qui cum mul- didit, simili modo cum plurimorum aedificationese
torum destructione se perdiderit, cum multorum redimat. > IHa est certissima publicae pcenitenliae
aedificationese rediroat. raiio, quam Patres saepissimerepetunt, ut aui cum
Augustinusin Enchiridio ad Laurenlium, cap. 65. plurimorum afllictioneet desiructione se perdidit, si-
« Verum quia plerumque dolor alterius cordis oc- mili modocum plurimorum sediflcationese rediraat.
cultus est alteri, neque in aliorum notitiamper verba Sicque testantur pubUcampoenitentiam propter cri-
vel qnascunquealia signa procedit, cum sit coram mina publica ab Ecclesia fuisse statutam.
Ulo cui dicitur, Getnitusmeus a te non esl abscondi- Gregorius Magnus,lib. xn, epist. 52, ad Felicem
ab
lus; recte constituunlur iis qui Ecclesiaeprsesuut, episcopum Messanae: «Manifesta quoque peccata
tempora poenitentiae, ut fiat etiam satis Ecclesise, non sunt occulta correctione purganda: sed palam
in qua remittuntur ipsa peccata. > Poenitentia pu- sunt arguendi, qui palam nocent, ut dum
aperla ob-
bUca agitur, ut fiat satis Ecclesiae. Porro nullus ii qui eos imitando deliqtierant
p jurgationesanantur,
satisfacerecensetur, nisi qui injuriam intulil, etta- corrigantur. Dum eniin unus corripitur, plurimi
lem quaUsest satisfactio. Si igitur satisfactio debet emendantur. Et melius est ut
pro mullorum salute
esse publica, necesse quoque est ut publica fuerit unus condemnetur
quam per unius licentiam multi
injuria. periclitentur.»
Augustinus, lib. de Correptione et Gratia, cap. 16:
< Peccantes coram oranibus corripe, ut caeteritimo- Isidorus Hispalensis iii Begulis mouachorum, cap,
rem habeant. > Quodde his peccatis accipiendum est 15 : «Peccatum palatii commissum, palam est ar-
guendum, et dum manifeste peccans emendatur, ii
quaenon latent, ne contraDomini sententiam putetur eum in malo imitati sunt, corrigantur. »
locutus. Itaque frequenter sanctus Augustinus te- qui
siaturpoenitentiam publicarapro publicistantum cri- Eligius Noviomensis episcopus, in homilia 16 :
minibus ab Ecclesia fuisseslatutaro. « Duos praeterea, fralres mei, aUoquimnr: quos pu-
Juiianus Pomerius, lib. n de Vita contemplaliva, blica actio criminalis publicam coegit agere poeni-
cap. 7: < Ea autera crimina quorumlibet si ipsis tentiam. > Cumiidem Patres, ut supra ostendimus,
criminosis confiteri nolentibus undecunque clarue- alurraent morem fuisse Ecclesisede peccatis occultis
rint, quaecunquenon fueriut patienlise levi raedica- secreto pcenitendi, non possunt hanc pubUcaepoeni-
mento sanata, velut igni quodam piaeincrepationis D tentiaerationem referre, quin manifeste declarent
urenda sunt et curanda. Quod si nec sic quidem pro publicis tantum criminibus publicam poeniten-
xquanimiter suslinentis ac pie increpantis medela tiara ab Ecclesia fuisse statutam.
profecerit in eis qui diu portati et salubriter objur- Sed si Patres affirment poenitentiampublicam pro
gati corriginoluerint, tanquam putres corporis par- publicis tanlum criminibus ab Ecclesia fuisse stalu-
les debent partes debent ferro excommunicatiDiiis tam; si Patres lestenlur de peccatis occultis morem
jibscindi: ne sicut caro nobis emortua, si abscissa Ecclesiaefuisse secreto pcenitendi; si denique Patres
non fuerit, saltem reliquae carnis pulredinis suae plane negent morem fnisse Ecclesiaedecreto sanci-
contagione corrumpit: ita isti qui emendari despi- tum publice de peccatis occultis poenitendi : mirum
ciunt, et in suo morbo persistunt, si moribus depra- quomodo J. Morinusdicere potuit, Theodorum pri-
vatis in sanctorumsocietatepermanserint, eos exem- mum esse qui aperle morem sustuli' puhlice ae
plo suae perditionis inficiant. > Propter scandalum criminibus occultis pcenitendi; hujusque moris an-
quod aUis injiciunt, ab Ecclesia expeUuntur. Ergo tiqui lot esse argumenta, quod fere canones ante
quia ipsorum crimen erat publicum. Et quoniam mille annos in criminum reosconditi. Quodut pronet
1187. THEODORIARCHIEP. CANTUAR.BOCTRINA-DEPOENITENTIA 1188
tria prcesertimadhibet argumenta, quaenunc exami- A crimen adulterii in corde commissumnullo publicae
nanda suoque moraento ponderanda sunt. poenitentiaegenere puniendum esse decernunt: et a
Patribus conciiii Yasensis n, qui prohibent can. 8
CAPIIT IV.
ne quis episcopus, cui crimen occultum detectum
Primum argumentum J. Mofini et
proponitur refellitur. est, reum ab Ecclesia ejiciat, et publice puniat, sed
Joannes Morinus,vir erudilissimus, ad probatidum secretis, ut aiunt Patres, correptionibus elaboret.
criminum occultorum capitalium confessione sacer- Manifeste quoque distinguunt Patrcs conciUiCar-
doti seoreto facla, poenitentiam secundum canones thagiiiensis tertii, can. 5, eujus difiicultatemJ. Mo-
publice actam fuisse, hoc primum proponit argu- rinus perspiciens,eam ita sibi proponit dissolvendam.
mentum, lib. v de Administratione sacraraenti pce- « Statiin, inquit J. Morinus, forsan objiciet leclor
nilentiae,cap. 9 : « Tot sunt, inquit, hujus antiquse can. 5 concilii Cartbag. III : « Cujuscunquepoeni-
praxis argumenta, quot fere canones.ante mille an- « teritis publicumet vulgalissimumcrimen est, quod
nos in criminum reos condili. Quid est enim aliud, « universa Ecclesia noverit, ante absidcm manus ei
imo quid aliud animo fingi polest, quam poenitentia « imponalur. > Diversa quaedamest ieclio-in isto ca-
pubUca, cum edicunt canones, qui homicidiumper- tione, sed ad rem nihil facit. Yerum, ut bene ani-
petraveriti,qui fornkationcm, qui aduiterium, qui in- B madvertit laudatus a nobis ca.pite praecedenteDio-
cestum, qui nnagos-elincantatores consuluerit, etc, nysius Petavius, validum ex hoc canone cum prse-
in auditione perseveret tot annis, in substralionetot cedente comparato pro sentenlia nostra colligilur
annis; in consisteniia lot annis : deinde boni, per- argunientum. Praeceditenim, « Presbyter inconsulto
fecti, communionh sit parliceps? His enim el aliis « episcopo non reconciliet poenitenlem nisi absente
nominibus reconciliatiocum Deoet Ecclesia ab anti- « episcopo, et necessitate cogenle; > postea sequi-
quis vocari solet. Excipiet forsan aliquis negari tur,« Cujuscunqueautempoeniteniispublicuni,etc; >
nullo modo posse pcenas istas publicas esse : quis evidentissiraeduas poenitentiumpublicorum species
enim sui compos hoc diffiteriposset ? sed de peccaris cooslituil. Unam quorum criraen est publicura, al^-
publicis. tanlum esse inlelligendas. Qui sic excipit, teram quorum crimeu non est pubUeum, hoc est
tria velim-considerct.Primum est, quod recte etiam occultum. »
adnotavit Albaspinaeusepiscopus Aurelianensis in Ycrum si his sic inter se coroparati^ canoa.dttas
can, 52 concil. Carlhag, III, nullum istorum cano- poenileniiura publicorum constituat species, unam
niisa dislinguere iuter crimen publicum et occultum: quoruhi crimen cst publicura, alleram, quorum cri-
Cujtis foriiicatio est publica slabit inter audieutes, men non est publicum, hoc est occultum, necessario
etc,; sed absolute, qui fornkatus fuerit, qui homici- inde sequitur, cujuscunque poenitentis crimen est
dium perpetrdveril.Distinguunt ssepe canones homi- publicum el vulgatissimum, illum inconsulto epi-
cidium Ultro faclutn-, aut casu.; fornicalionem ab scopo npn posse a presbylero reconciliari absente
adulterio; adullerium naturse ab humano; incestus episcopoet necessitate cogente. Quod repugnat di-
varias species, et unicuique convenientespoenas,sed scipliuae Africanae, etiam temporibus saneli Cy-
semper puhjicas imponunt. At ntinquam leges, Si priani, qui in epistola 12, edit. Rigalt., ad clerum
crimen istud est publicum, ita punietur; hoc vero scribit, ne vacui exeant lapsi, id esl qui quidem ido-
i_odo si occultura. ? lolatriaecrimine totam Ecclesiamadversum se com-
Responsio,— Sed nonne aperle distinguuntPatres moverant : « Si incommodo,inquit, aliquo, et infir-
inter crimina publica et occulta, et poenitentiamqnce mitatis periculo occupali fuerint, non exspectata
utrisque competit, publicis publicam, occullis secre- praesentianoslra apud presbyterum quemque prse-
tam, quoties negant morem Ecclesicefuisse de pec- sentem : vel si presbyter repertus non fuerit, et ur-
catis occultis publicepoenitendi,sicul in primo capite gere exitus coeperii, apud diaeonum quoque exomo-
ostendiiiius: quoties affirmantmoremEcclesisefuisse logesim facere delicti sui possint; ut manu eis in
de criminibus Occullis secrelo poenitendi, sicut in p.poenitentiaimposita veniant ad Dominunicum pace. >
secuhdo capite declaravimus; quoties denique asse- Deinceps sancitum est pluribus canbnibus, ne quis
runt pqenilentiarapublicam pro publicis lantum cri- vacuus e vita exeal. Quapropter a vero serisu mul-
minibus ab Ecclesia fuisse statutam,. sicut in terfio lum abhorret J. Morini expositio. Yerus igitur ac
capite probavimus. Quid aliud est distinguere?quara genuinus sensus hujusce canouis sic facile intelligi
cum sanctus Augustinusverbi gratia dicit in sermone potest, ut presbyler, inconsulto episcopo, non recon-
deYerbis Domini:« Cerie si quis, quodsolum est ve- ciliet poenitentem,nisi absente episcopo,el necessi-
rum, distinguittempora, et solvitqucestionem,verum tate cogente : eujuscunque autem poenilentispubli-
est. Si peccatum in secreto est, in secreto corripe. Si cttm crimen est, extra necessitalis casum anle ab-
peccatum publicumesl et apertum, publice corripe, sidem manus imponi debeat. Atque hunc sensum
etc >Et in sermonesequefili:«Ergo ipsa corripienda certissimumesse demonstrat PoenitentialeTheodori,
sunt coram omnibus quaepeccantur coram omnibus, in quo teslatur apud Romanos reconciliationempoe-
ipsavero corripienda sunt secretius quaepeccantur se- nitentiura fieri intra absidem, in CoenaDomini, tan-
crefius.» Manifestiornedistinctio afferri potest quam tum ab episcopo, et consummata poenitentia, et si
qiiaeallata est a Patribus conciliiNeoccesariensis,qui episcopo difficile sit, presbytero posse necessilatis
1189 AB OMNINOYITATIS^SUSPICIONE YINDICATA. 1190
causa prseberepotestatem ut impleat. Eadem testan-. A morum animi morborum oraninosufficerejudicave-
tur Halitgarius in praefationead PoenitentialeRoma- -funt. Ut igitur pateat Patres antiquos gravissiraorum
num; Regino,lib. i de ecclesiastieis Disciplinis,cap> animi morborum sanationem non neglexisse, Jicet
296. Cum igitur quorumlibet publice poenitenlium canones intelligendi sint de criminibus publicis, imo
apud Romanosextra necessitatis casum reconcilia- de eorum sanatione maximam gessisse curam; haec
ticfiat inlra absidem : cumque Patres concilii Car- remeftia proferemus ex antiquissimis Patribus,
thaginensis ni asserant hujusce reoonciliationis pu- Clemens,apostoloruradiscipulus,iu epistola,qiiam
blicseralionem esse crimen publicum, liquet poeni- homine EcclesiaeRomanseadCorinthiorumEcclesiam
tentiam publicam nonnisi ob puhlica crimina ab scripsit, et quam Eusebius lib, III eccles. Histor.,
Ecclesia fuisse impositam, atque idcirco illa crimina cap. 16, testatur ah omnibus unanimi consensu re-
pubUca distirixisse ob bccultis, pro quibus omnes ceptam esse, ut pote eximiam ac prorsus admirabi-
Patres unanimi consensu censuerunt pcenitentiam lem, haec peccatorura remedia proponit. « Divinae
secreto factam sufficere. graliae ministri, Spiritu sancto afllali, de poeni-
Hic est ordo charitalis Continendae,quem Deus tentia loculi sunt. Ipse etiam rerura oroniura Do-
erga populumIsrael tetiuit: quem Christus in Evan- minus cuffl juraraento de poenitentia locutus est.
gelio praecepit, et tofa Patruto traditio comprobavit. B Vivo, inquit, Dominus, nolo mortem peccatoris,
Haecest denique lex aequitatispublicae,et juris coin- sicut poenilenliamaddens insuper dictura egregiurii:
nuinis ab omnibus sapientibus laudati, ut solvatur Resipiscite, domus Israel, ab iniquitate yestra. Dic
quisque eo modb quo funibus peccalorura suorum filiis populi niei, Si pCccata vestra a .terra ad cce-
colligatur. lum usque multipjicentur, si coccofuliriora et cilicip
CAPUT V aigriora fuerint, et ad me ex tofo corde conversi
Secundum argumentumrefellitur: et ostenditur, licet' fueritis et dixeritis, Pater, tanquam populo sanclo
fere omnesantiqui canones intelligendi sint de cri- aurem vobis praebebo. Et in alio loco, sic dicit, La-
minibuspublicis, non tamen recte a J. Morinocon-
cludi, inde sequi Patres anliquos gravhsimorum vamini, mundi esiote, auferte mala ex, aniniabus
animi morborum sanalionem prorsus neglexhse, vestris ab oculis meis, quiescite a maJjtiis veslris.
cum Patres antiqui prmter pmnitentiampublicafn, Discite facere bonum, qucerite judicium, Jiberale
et qualem J. Morinus describil, plura alia propo-
suerint remedia, qum ad sanalionem gravissimorum oppressum, Judicate pupillo, et Justificate viduam.
miini morborumomhino*sufficere judicaverint. Et venite colloquaraur, dicit Doriiinus,et si fuerint
t Seeundum, inquit J, Morinus, sequetur antiquos peccata vestra quasi pbceniciuro, sicul nivem deaJ-
Palres de publiciscrjminibus curam tantum gessisse, babo, et si fuerint ul coccinum, sicut lanam deal-
de occultis vero nullam. Si enim canones illi de pec- C babo, Ula sunt remedia poenitentiae, ,quse clivinae
catis publicis intelligendisunt, de occuitis homicidiis, gratiae ministri Spiritu sancto afflati docnerunt,
fornicationibus,etc, nulli amplius supersunt. Atqui atque ipse rerum omnium Domimis, » Quis porro
crimina ejusmodi gecreta perpetrantur occulte, dum uegabit sanctnm Clementera censuisse, haecremedia
ununi aut alterum publice deprehenditur : conseque- ex Scripturis petita ad remissipnem crimiiiuro gra-
retur igitur gravissinioruraanimi morborum sanatio- vissimorum suflicere?
nem antiquos Patres prorsus neglexisse; quod cogi- Justinus raartyr in dialogocum Tryphone Judseo :
tare nefas est, nedum dicere. Si poenitentiaeratio- « Non in hisce beneplacitum consistit Dei nostri. Si
nem tanlum haberent poenarum, tolerari forsan hoc quis in vobis est perjurus aut fraudator, peccare
posset. Yerum cum medicamenlorum rationem po- desinat. Si quis fornicator, a malo resipiscat : et
tissimum induant, hancque rationem Patres prae vera laetaqueDei sabbata peregerit. Si quisinipuras
caeterisspectent, dici non potest ulcerum tam pesti- habet manus, lavet, et purus fuerit » Sanetus Justi-
ferorum nisi publice et iii propatulo serperent, quod nus videtur speclasse verba Epistolaedivi PauH ad
quam rarissime el vix contingit, curalionem dese- Ephesios, cap. iv et v, ubi Apostolus proponit apta
ruisse, susque deque habuisse, et de levibus tantum " remedia pro quibuslibet fere peccatis, scilicet pro
venialibusque peccatis sanandis curiosos fuisse et peccatis mendacii, loqui veritatem : Propter quod
sdllicitos. » deponenies mendacium, loquimini verilatem unus-
Responsio.— Quamvis Palres antiqui in canoni- quisque cum proximo suo, quoniam sumus invicem
bus, qui sunt leges pubUcaeJudicii ecclesiastici, non tnembra. Pro peccatis iracundiaeet vindictae, man-
exposuerint remedia quibus crimina occulta diluun- guetudinem, misericordiam ac remissionemdebito-
tur, non lamen inde recte concluditur a J. Morino rum : Irascimini et nolile peccate: Sol non occidat
Patres antiquos gravissimorum animi morborum sa- super itacundiam vesitam. Nolite locum dare dia-
nationem prorsus neglexisse. Etenim alibi praeter bolo, et omnh amaritudo et ira, et indignatio, et
poenitentiampublicam, qualem J. Morinus describit clamor et blasphemia tollatur a vobh - cum omni.
lib. iv de Adminislratione sacramenti poenitenliae, malitia; eslote autem invicem benigni, misericor-
cap. 7, quamque ab ipsis eliam incunabulisEcclesiae des, donantes invkem, sicul et Deus in Christo do-
conslitulam esse dicit in afflictioiiibusel raaceratio- navit vobis. Pro crimine furti, eleemosynam: Qui
nibus.corporis manifeslis, Patres anliqui plura alia furabaturjam non furetur : magis autem laboret,
proposuerunt remedia, qua?ad sanationem gravissi- operando manibus suis quod bonum est, ut habeat
1191 THEODORIARCHiEP. CANTUAR.DOCTRINADE POENITENTIA 1192
unde tribuat necessitatempatienti, Pro peccatis for- A flictionibus ct macerationibus corporis manifestis.
nicalionis, immunditiae, aut avariliae : Fornkatio TertuIIianus, lib. n adversus Marcionem, cap. 24 .
aulem et imnis immunditia, aut avarilia ne nomine- < Nam et in Graecosonq, poenitentiaenonien, non ex
tur in vobis, sicut decet sanctos. Deinde Apostolus delicti confessione, sed ex animi demulalione cora-
describit quinam sint hujus pcenilentiae fruclus : positum est, quam apud Deum pro rerum variantium
Eralis enim aliquando tenebrm, nunc autem lux in sese occursu regi ostendimus. »
Domino. Ut filii lucis ambulate; fructus enim luch . Origenes, lib. III conlra Celsum: < Neque injusto
est in oritnibonitate et justitia et veritate, probantes docemus suflicere ad hoc ut a Deo recipialur, si a-
quod sit beneplacitum Deo : et nolile communkare gnoscat siiam miseriam, sed qui damnata praeterila
operibus infructuosh tenebtatum , magis autem re- sua vita, convertat se ad meliorem frugem, eum a
darguile. Et in Epistola ad Galatas, cap. v, omnia Deo reeipi. »
vitia describit, quibus statim apta remedia subjicit: Lactantius, Iib. vi de vero Cultu, cap. 15: < Agere
Manifesta sunt autem opera carnh, qum sunt forni- autem poenitentiam, nihil aliud est quam proliteri et
catio, immunditia, impudicitia, luxuria, idolorum affirmare se ulterius non peccaturum.» In eodem U-
servitus, veneficia, inimicitim, conlentiones, wmula- bro, cap. 24 : « Is enim quem facti sui poenitel, er-
liones, irw, rixw, dhsensiohes, sectw, invidim, homi- B rorem suum pristinum inlelligit. Ideoque Graecirae-
ctdia, ebrielates, comessationes,et his similia : qum Iius, et significantins j*sravot„vdicunt, quaro nos
prwdicovobis,sicul prwdixi, quoniam qui talia agunt possimus resipiscentiam dicere, etc Purgemus igi-
regnum Dei non possidebunt. Fructus autem Spiritus tur conscientiam quae oculis Dci pervia est; et ut
est: charitas, gaudium, pax, patienlia, benignitas, ait idera, semper ila vivamus ut rationem redden-
bonitas, loriganimitas, mansuetudq, fides, modestia, dam nobis arbilremur; putemusque nos momenlis
conlinenlia, castitas. »Hsecsunt remedia qusesanctus omnibus non in aliquo, ut ille dixit, orbis terrse
Justinus martyr post Apostolum reprsesenlat, cum- tbealro ab hominibus, sed desuper spectari ab eo
que non alia recenseat, cum divo Paulo illa sufficere" qui et Judex et lestis idem futurus est, cui rationem
arbitratus est. - vitce reposcenli, acttis suos inficiari non licebit.
Clemens Alexandrinus Psedag. lib. i : « Poeni- Ergo satius est aut effugere conscientiara, aut nos
tentiam agere est a morbo convalescere. > Lib. n ipsos ulifo aperire animura, et perniciem rescissis
Stromatura, idem pastor dicit eliam poenitenliam vulneribus effundere; quibus nemo alius mederi po-
esse magnara intelligenliam. « Qui enim eorum quse test, nisi solus ille qui gressum claudis, visum caecis
fecit ducitur poenitentia, non amplius facit, vel di- reddidit; maculata membra purgavit, mortuos exci-
cit, etc. Est tarda cognitio poenitentia,cognitio au- tavit.» Libro de Ira Dei, cap. 21: «Iiaque Deus
tem est prima a peccato cessatio. Fidei ergo olfi- non thure, non hosiia, non pretiosis muneribus,
cium quoque et opus est poenitentia. Nisi enim cre- quae omnia sunt corruptihilia, sed morum emenda-
diderit esse peccatum quo prius tenebatur, non di- lione placatur; et qui peccare desinit, iram Dei mor-
move^itur; et nisi crediderit ei quidem qui delin- talem facit. Idcirco enim npn ad praesens noxium
quit impendere supplicium, paratam autem esse quemque punit, ul habeat hoino resipiscendi et cor-
salutem ei qui ex prseceptis vivit, ne sic quidem mu- rigendi sui facultatem. »
tabitur. > Lib. iv Stromatum : « Est autem suffi- Hilarius Pictavorum episcopus in psalm. n: « Sed
ciens, ul ego opinor, bomini purgatio, perfecta flr- hoc irrationabilis materiaevas etiam sub alia intelli-
raaque ac stabilis poenitentia, si cum de prseceden- gentia ad ralionem humanaevoluntatis aptatum est,
tibus nos damnaverimus aclionibus, anterius proce- homines quidem per haecvitia sua cadere : sed si in
damus, postea intelligentes, el mentem immersam his poeniterent, id est, si ab his desinerent, se quo-
amore Dei sustollentes, tam ab iis quse per sensum que Deus in his quae ad poenam casus hujus consti-
delectanl quam prioribus delictis. » Lib. vi Stroma- tuerit poenitere. »
tum : « Est duplex poenitentia : una quidetii com- p. Alhanasius in epistola de Interpretatione Psalmo-
munis, propterea quod peccaverit; altera vero cura rum : « Sunt quidem et in aliis Scripturis senlentise
peccali naturam didicerit, persuadet ab ipso de- prohibitorice, quaemala velant, sed in hoc codice,
sistere peccato per principsdem rationem cui est quomodo abstinendum sit ra malis, exprimitur : ut
consequens ut non peccet. » Libro Quis divessalvan- ediclum alibi est, poenitentiam agendam esse, et
dus, cap. 58 : « Si quis illam in animum susceperit, pcenitentiam -esse a peccatis desinere. » Quid his
quamvis peccalis obnoxius sit, quamvis multa illicita remediis ad remissionem criminum occultorum effi-
perpetraverit, adaucta charitate puraque adhibita cacius ? Inter qusecum nec Terlullianus, nec Orige-
resipiscentia, errata sua corrigere potest. » Poeni- nes, nec JLactantius, nec Hilarius Pictavorum epi-
lenlise deflnitiones quas sanctus Clemens Alexan- scopus, neqne Alhanasius uUo modo commemorent
drihus refert, maxima continent remedia, quae ipse poenitenliam publicam; nunquid idcirco dicendum
atfirmat ad remissionera peccatorum gravissimo,rum est hos omnes Patres gravissimorura anirai morbo-
sufficere; inter quse tamen nullo modo recenselur rum curam prorsus neglexisse ? Absit vero talis
illa poenilentia publica quam J. Morinus dicit ab injuria.
ipsis incunabulis Ecclesiae constitutam fuisse in af- Basiiius in homilia in aliquot Scripturae Jocos,ubi
1195 • AB OMNI NOYITATISSUSPICIONE VESDICATA. 1194
de variis disserit vitiis : «Hic castus est, ille Hbidi- 4A cogitalione sunt admissa? etcf Ostendemihi amaras
nosus. Utrum horum ditior :'qui castitatem servat, atque uberes lacrymas tuas, ut meas ego quoque
an qui pecuniam ex injuria possidet? Certe qui commisceam. Afffictionisparticipem et socium sume
caslus. Hujus memoria sempiterna, illius fragiles sacerdolem, ut patrera, etc Quamobrem major tibi
sunt divitiae; hujus thesaurum fur nuUus effodiet, eo fiducia sit qui te in Deo genuit, quam in illis a
aUiusdivitiaehodie florent, cras marceseent. Igitur quibus corpore procreatus es. Audacter ostende illi
!.Tespiceaequaliaac plana, suum cuique tribuens ho- quae sunt recondita. Animi arcana lanquam occulta
'Sorem : pretiosiorem rationem habe, ut misericor- vulnera medico retege. Ipse et honoris et valetudinis
'iiam invenias. Dic, age, estne inter vos quisquam tuaerationem habebit. >
;inanis gloriaecupjdus, qui non sit iracundus ? Cupi- Ambrosius, lib. n, epislola 7 : « Simul enim ac
dus es inanis gloriae? non vides plana. Iracundus confessus quis fuerit, absolvitur. Denique dixi, Pro-
es?"cum iracundo-ne habiles. Yides quomodo per nunliabo adversum me injustiliam meam Domino, et
breviloqiientiam vitia nostra corrigantur, etc Ac- tu remhhti impietatemcordis mei. Mora ergo abso-
cipe remedium. Si accerseris medicum, etvideris luliouis in confitendo est, confessionem sequitur
apud etim varia pharmaca variis contenta tabellis, peccatorum remissio. > Multiplices animi morbos
considerabis quid tuo morbo conveniat. Non enim *>gravissimos Patres describunt, iisque multiplicia
qui' pede offendit, quaerit oculi curationeiti; sed qui subjiciunt remedia quae ad salutem aptissiraa esse
oculum habet affeclum, commodam opem quaerit . profitenlur. Si vero canones publicaepoenitentiaein
oculo. Itaque quisque sibi ex Scripturis morbo suo telligendi sinl tam de crimihibus cccultis quam de
convenientia sumat. Iracundus es? cohibe irara. Yir publicis. cur Patres saluberrimi remedii nen memi-
iracundus, inquit, lurpis est, disce ex hac Scriptura:» nerint? Cegilare nefas est, nedumdicere, illud a
Gregorius Nazianzenus in oratione 15: < Alius Patribus tanta cum incuria fuisse praetermissum.
nostrum pauperem oppressit, ac terrae partem ipsi Joannes Chrysostomus in homilia in Psalmum i
abstraxit, maleque vel per fraudem , vel per vim Jacobo BUlio abbate interprete : « Tolam tuam ju-
terminum transgressus est, et agrum agro copula- ventutem probro ac dedecore affecisti, totum vitae
vit, ut proximo aliquid eriperet, etc Aliususuris et tuse tempus perdidisti ? prius scortator eras, postea
fenoribus terram contaminavit, etc Alius reli suo rapuisti ac suum alteri detraxisti, perjiLrioet blas-
mulla colligenti immolavit, ac pauperis praedam do- phemia te obslrinxisti. Qucenam tibi salutis spes
mum habens, aut Dei memoriam ex animo aut certe esse queat ? Actum est de te. Nihil aliud superest,
illius male recordatus est, etc > Et post aUa Patrem p quam ut prcesentis saltem vit*evoluplatibus fruaris.
sic hortatur, ut suum populum haecdoceat remedia, Haecdiaboli verba stint. At mea contraria : Periisli,
quibus illorum Vitiacureutur, etira Dei reprimatur: ad salutem cousequi potes. Stupris ac libidini ope-
« His populum tuum instrue. Doce panem esurienti ram dedisti ? at pudicitiaj studere potes. Adullerium:
frangere, et pauperes teCto carentes colligere, et admisisti ? at hac labe Uberari poles. Cecidisti ? at
nuditatem tegere, nec consanguineos despicere : ac resurgere potes. Exigua poenitentia tua est ? at
nunc praesertim, ut bonum uostrum ex peiiuria sit, magna Dominibehignitas. Cxdem perpetrasti, suum
lion ex abundantia : quo munere Deus magis quam alteri ademisti ? at meliorem mentem indue. Adul-
.multis oblationibus magnisque largitionibus delecta- terio te devinxisti? at ab eo te remove. Sauciatus
tnr. > es ? at medicinam adhibe, etc. Diurno tempore id
Gregorius Nyssenus.in oratione adversus eos qui faciendi spatium non habes, verum.et praefectorum
aUosacerbius condemnant. <Tu vero, cujus animus metus, et sodalium coUoquiaet hegotiorum cura et
aiger est, cur 11011 ad medicum properas? cur uon ei alendee prolis studium, et uxoris procuratio, et pa-
confitendo morbum ostendis tuum? Quid-paleris, ut randse mensae solliciludo, ac denique infinitae res
depascatur, ut superet, ut inflammetur? Tandem animuro tuum distrahunt. Si in lecto sis, atque in
aliquando resipisce, ac teipsum nosce. Deum offen- j) peccatorum tuorum memoriam venias, collacryma :
disti,'procreatorem tuum irritasti, eum qui et prae- alque hac ratione ea delere potes. Deum tuum roga
-sentis vitaepotestatem habet, et futurae Dominus ac atque obsecra : Sicque corpus somno trade, postea-
Judex est. Deliciis indulgens in morbum delapsus quam prius peccata tua confessusfueris ac rationes
es : eum inedia et jejuniis cura. Animus laborat in- a te ipso exegeris. Sic enim requiem a Deo obtine-
continentia, adhibetur temperantice medicamentum. bis. MoJestumneac grave esf in Iecto jacentem quo-
Multipliciac nimia pecuniaecupiditate in febrim in- tidiana peccata supputare? Cum autem ea supputas,
cidisti, liberalitate et eleemosyna depellatur. Haec animum tuum suspende, ipsum exspoli, ipsum ge-
enim est nimium expletae mentis cura.tio. Laesit te hennaemelu aperi, ipsi seclionem, quaedolore careat
rerum alienarum direptio, quae rapta sunt ad pro- adhibe. Horrendum tribunal tibi effice, animum le-
prios dominos revertantur; mendacium te proxime niorem.redde, ut postero die ad perpetranda peccata
duxit ad interitum, Perdes enim, inquit, omnes qui cunctantius accedas. > . .
loquuntur mendacium, veritatis studio periculum J. Chrysostomus,in homilia10in caput IIIMatthaei:
evitetur, etc. Quid enim aliud est poenitentia, nisi < Poenitentiam vero dico, non solum ut a malis
dissolutio et eversio praeteritorum, quaevel re, vel prioribus desistamus, verura etiam ut bonorura oper
PiTROL. XCIX 38
1195 THEODORI ARCHIEP.-CARTUAR,DOCTRINADE POENITENTIA 1196
rum fructibus irapleamur. Facile, inquit, fructus di- A quadruplum. Provocastilingua et maledicentia, mul-
gnos pmniientim.Quo autem modo fructificare po- tis conlumelia affectis, vicissim lingua placato , pu-
terimus, si utique peccaiis adversa faciamus. Yerbi ras emittens preces, benedicens roaledicentibus,lau-
gratia, aliena rapuisti? incipe donare jam propria. dans vituperantes, gralias agens injuriam inferenti-
Longo es lempore fornicatus? A legilimo quoque bus. Haecnon egent multis diebus annisve, sed sbfo
usu suspendere conjugii, ac perpetuam continentiam animi proposito, et unico die perficiuntur. Discedea
saepius paucorum dierum castifate medicare. Inju- malo, virtutem amplectere, desiste a pravilate: Pol-
riam velopere cuiquam, vel sermone fecisti? refer licere te posthac ista uon commissurura , et istud
benedictionis verba Conviciis: et percutientes le, sufficiet ad excusationem. Ego testificor ac fidejubeo
nunc officiis, tunc etiam beneflciis placare contende^ fore, ul si nostrum quisque qui peccatis obnoxii sumus
Neque enim vulneralo sufficit ad salutem lantum- recedens a pristinismalis, ex animo vefeque promit-
modo spicula de corpore evellere, sed etiam reme- tat Deose postea nunquam ad illa rediturum, nihil
dia adhibere vulneribus. Deliciis aule et lemulentia aliud Deus requirit ad excusalionem majorem, etc
diTiluebas?jejunio et aquaepolu utrumque compensa, Noii necesse est trajicere mare, neque montium su-
ut fariiem superes iraminenlem. Yidisti impudicis perare cacumina, sed domi sedens, si pietatem ex-
alienum decorem oculis? feminam Jam omnino B iiibeas, multamquecordiscompunctionem, potesillum
non videas, majore tractus caulione post vulnera. videre, potes totam diruere tiiaceriem, totum submo-
Deciina, inquit, a malo, et fac bonum.In hpmilia 45 vere obslaeulum, abbreviare viae iongitudinem. » J.
in cap. xii Matth.: « Quis ab avaritise crimine mun- Chrysostomus singulis criminibus singula apposuit
dus : noli enim mihi dicere, te moderate aliena atque et idonea remedia, in quibus nullatenus poenitentia
timide tetigisse : sed cogita propter hanc rem par- publica deprehenditur. Sj loquatur de lacrymis, sta-
vam quam rapuisti, non parvo te cruciatu in aeter- lim animadverli se inleiligere lacrymas quae in se-
num esse puniendum. Id inquam cogita et poeniten- creto domus"suae,el per noctem in leclo effusaecri-
tiam age. Quis a convicio alque obtreclatione liber mina delent: si vero de Jejuniis, non ea pro quibus-
est? id autem procul dubio intrudit. Quis occulte libet criminibhs,-sicut in poenilenlia publica, man-
proximum calumniatus non est? Quis superbia non dari declarat. sed tantum pro deliciarura-et temuleii-
intumuit? hic eliam caeleris omnibus iramundior est. tise peccalis. Afftrmat dehique remedia a se propo-
Quis oculos a Iascivo aspectu conlinuit? quem adul- sita, Heet noti rnultis diebus, riec multo labore
terio deUquissenon dubitamus? quis frustra fralrl egeant, ea tamen omnino suffieefe, nec aliquid aliud
suo iratus, non consilio atque reatui reus est ? Quis Peum requirere ad excusationem roajoremi
non perjuravit? De quo quid possum dicere videtis( " Hieronymus in epistola ad Rusticum : « Quando
cum qui juravit, eum a malo esse contendam. Quis ingressus est David ad Bethsabee uxorehi Uriae
aliquando raammonae servus non fuit? qui profecto Ethei_ et aNathan prophelante correptus, respondit:
fecit ne Ghristi servus sit. Possura et.alia his majora Peccavi; statiraque meruit audire : Et D.ominus a
recensere: sed haec sufficientia duxi ad compunclio- te abstulit peccatum, etc Justitia Jusli non liberabit
nem vos inducere, nisi quis valde lapideus aut in- eum in quacunque die peccaverit. Et iniquitas ini-
sensatus est. Nam si singula istorum ad, gehennam qui non nocebit ei quacunque die conversus fuerit:
deducunt, quid futurum est, si ad unum omnia uiiufflquemqueJtidicat, sictil inyenerit. Nec praeterita
coeunt? Quomodo igitur, inquies, salvari possibile considerat, sed praesentia : si lamen vetera crimina
est? si opposita his adhibeamus remediajmisericor- hovella conversione mtitentur.
diani in pauperesj oratioiiem eompiitictionem,poeni- Sulpitius Severus in Hlstoria divi Martioi, cap.
tenliam,' hurailitateffl , conlrituni cor appriraei coft- M ; « Testabantur etiam aliqui ex fratribus, atidisse
temptum rerum praesentiuni. Mille namque salutis se daemonemptotervis Martifiumvocibus inefepati-
vias Deus nobis prOpOsriit,dummododiligenter veli- t*m, ciif ihtra moriasteriura aliquos ex:fratribus, qui
mus attetiderev Aniraadvertamus igitur nos; ita me* _ olirii bapiishium diversis erroribus perdidissent, coti-
dicinam recipianius; ut per omnia reriiedia vulnera versos-pbstea recepisset, exponentem crimitia singu-
nostra cufemusv et maculas detefgaraus: Quod fa- lorura : Martinum diabolo repugtiantem respondisse
cile facimus*si riiisericordes simus;si hisqui nobis eohstanter antiqua delicta raelioris vitae conversa-
dolofi fuefaht,-neqtiaquam irascimuf; si gratias in tione purgarl: et per roisericofdiam Domitiiabsol-
onihibiis Deo agitiitiS)7e]un'aiitesprO' viribus, oran- VeridOS esSe peecatis qui peCcare desitieretit.»
les assidue. ainices fiObis ex itiaratoona iuiquilatis Augiistinus, lib. dfe Fide et OperibuS,- cap. 26:
Sic etiini cefte potefimUs et deliclofiiifi « Sed iiisi essetit quaedaitiita gravia ut etiaftiexcoffl-
fsftSieiilesi-
vfeniafhitiipetfafb, et futura bona ctiftseqtii. » lti lio- muriicatione plecterida sint, tioh diceret Aposlolus:
mlliadebeaW Philogdnio : < Pfoinde et tti riuriCqui- Corigregaihvobhel riteospirilu, tradere ejusmbdi lio-
btis febus prbvdcasti Detim_ per hasriifsuih facito mihem Satarim iti ihtefitum carnh, iil spititus salbut
Jesh. Uride etiaiti diCil: Ne lugeam
propitium. Provocasti illum pecuhiartim f apiriaj pef sit iri die Doihihi
easderii iilUirifecbhtilia, cuftique et f apta restituCris Ohultosex ih cfid ante peecaverunt, et noh egeriiht
iUis qubs irijiifia alffecei*aset alia insrtpei'-addideris, fbehitehtiam super- vmhiuridiiiam ei fbfnkatioiiem
aicito Juxla Zacliseithi: Reddo oriiriiuiri,quae"fapui. qiiamgesserunt. Iteiti hisi esseflt qtiaedara nonea
1197 AB OMNl NOYITATIS SUSPICIONE YINDICATA,. 44.93.
humilitate poenitentisesananda, qualis in Ecclesia A _\ Cap. 16 : « Gonversio autem lunc yera probatur in
datureisqui proprie poenitentes vocantur, sed qui- homine, si impietas, et iniquitas peUatur e,xcorde.i,
busdam correptionum medicamentis, nqu diceret -^Et cap. 17 : « Conyersio ergo illa in conspectu,
et accepta, in qu.a simul et. fidei recti-.
ipse Doniinus, Corripeeum inter le et ipsum solum- Bei grata est
Et.siteaudierit lucratus esfratrem tmm. Postrerao tudo servalur et vitae; bonae regula custoditur : id
nisi essent quaedamsine quibus hsecvita non agitur, est, ut principaliter recta teneatur de.Beo.senteiitia,,
non quotidianam medelam poneret in oratiorie quam. deinde proximo exhibeatur charitas divinitus impe-
docuitj.etc». Sic remedia criminiim occultorura non rata.>
minus aperte distinguuntur a. remediis criminum EHgius Novioirierisisepiscopus, iw horai% 2: <Si
ptiblicofum, id est publici scandali, sicuteodem vero tam paupef quis fuerit ut veram inhocehtiam
modo declarat sanctus Augusti.nusin homilia.ultima cum simplicitate puri cbrdis et castitate mentis e*.
ex L, cap. II, quato a. remediis peccatorum sine corporis offerre nequivcrit: diios saltem turtures, vel
quibus haec vila nQ» agitur et quorum qubtidiana. duos pulloscolumbaei id est, duocompunctionisge-
medela. est,. *..--' nera, timoris scilicet et amoris, offerat, tinum viile-
Cassian.usin Collat. xx, de fine poenitentiae,cap. licet, hoc est,-timorem pfo peceato, pro qup timet
10 ; « Noverimus autera nos,:iit superius, dixiraus, Jet | gemi.t ne ad lartafi supplicia pertrahatur. Pbslea
tunc demum pro praeteritis satisfecisse peccatis,, vero alterum in h'olocaustum,.id estairiorempro epj-
curo ipsi ffl.otus alque,-affectus, per^quos poenitenda lestis patrise desiderip, cum Jam.v.eniam praesumefls
commMraus fuerint de iiostris. cordibus, araputati. non g;emitprb supplicio, sedquiatandiu a.desicleratq
Quod tameun.ullus.obtinere posscsecredat qui noft Bei regno differtur..».
prius.ipsas.tausas atqu.e.mftterias, proquibusinijla In homilia 11: « Duo suAt nac(.que genera, com-
CoUapsus.est crimiua,,oinni spiritus. fervore succi- punctionis, quibus semetipsos,Domino in arca cprdis.
derit ut. verbi gratia.si in, fornicationem vel adulte- immolant fideles; nimi.rtim, si Dominuin se.ntiens
'
rhim perniciosa, feritiriairumfarailiaritate, cpUapsus aoima.priiis timore compun^ittir, vel ppst^a, amore.
esty surama festinatione etiam ipsum earum devitet Prius _ese in lacrymis afiicit; quia dum peccatpruin
aspectum : aut certe si per abundanliam yini epula^ suortira record^tur, pro his perpeti supplicia.aeterna
rumque est, inmietate: su.ccensus,-, illicientium cibo- perlimescit: at dum longa mortis anxietate fuerit
jajm erap,ulam:summadistrictiotie.castiget. Et rur-- formido consumpta, quaedam jam de praesumptione
sum, si in perjurium,- aut furlum, aut homieidium, veniae securitas nascitur, tit.m amorem ccelestwm
aut blasphemiam', pecuniaruro desiderip' atque gaudiorum animtis infJammatur : et qui prius flebat
amore- correptus, in.currit, materiam avariiiae ille- * n.e duceretur ad suppjicium; postmodum flere ama,-
ctricem suae deeeptionis: abscidai; si in_ iracundiae rissirae incipit, quia differtur a regiio. Contemplatur
yitium superbiae passione prop.ellitur,, arrogantiae etenim mens qui-sint ijliaageloruni chori, qu» ipsa
ipsius fomilem summa hnmilitatis yirtute convel- societas heatprum spirituum, quae: majestas setefnse
Jlat,etc, > .visipais.Dei, et amplius<plangit quia botiis perenni*-
. FulgentiiiSi de Incarnatione et Gratia Christi: bus deest, quamflebat' prius cum mala ajtertia me-
tNempe cum ipse Salvator npsterpropriaayooisim- tuebat» Utramque autem nostrse compuftctionis ho-
perio huraanam:cotivenit voluntatem dicetis,: Poetii- stiam: gratanter aceipere dignetur Christtis; qui et
teniirii, et eredite Evangeiio, claret: tamen quia ut; pfo peccato lugentibns: atque: afflictis clementer fer-
homo inDeum, credere incipiat;, a-Deo,accipit poe- -rata dimittit, et pro ingressti vitae coelestistota itieri-
nilentiam ad vitam,.ita ut omnino credercnon pos- .tis.intentione fervenles, aeterna suaevisionis luce fe-
sit, nlsi poen.itenliamdono Dei njiserantisacceperit:: : fifiit Jesus Christus Doitiinus iiostef. > Et ne quis
quaeest.antera poenitentia ho,miriis,nisi mntatio vo- existimet duo, haec genera compunetionis pceniteii-
luntatis?> Lib. 1 de RemissiOuepeccatofum, cap. 13.: tiam.publicam cpmplecti, ipsemet pOstea converfens
c.De ilUs vero qui intra ecclesiam ppsiti maiisope- • 0 sermonera ad publicos pcenitentes, testatur se de
. ribus insistebant; sic ad Corinthios loquitur medici- alia prius locutum esse, id.est de pcenitentia
' secfeta,
nali sermone:: Ne iterum curn venero., humiliet me> quaecriminibus oCcultiscoiripetit.
. Deus apudrvos, et lugeam multos ex his qui ante pec- Ex his omnibus manifestum est, praetef poetiiten-
cayerunt, elnon egermt pmnitentiam superimmun-. tiara publicam, qualem- J. Morinus describit, Palres
ditia,et fomkatione et impudicitia quam gesserunt., antiquos docuissetotaUaes'le; remedia, qiiae__" sa-
Nec islos utique tristis doleret, nec iUos humihatus5 nationem, gravissimorum animi morbomrii ortriiho
doleret Apostolus,;si impiis et iniquis: exacerbanti-. -sufficiunt, quot sunt crimina oeCulta. Unde<s_tismi-
bus divinam Justiliam sme conyersione cordis re-. rari. non possum quod vir stimmae eruditionis affir-
missionempeccatorum crederet eonferendam : cum1 -maverit, si canones intelligendi siht de Cfhriinihus
"ipsa remissio peccatoriim nontiisi in conversione3 publicis, inde sequi Patres atitiquos1gfavissimofum
. cordis sortiatur effectum;>:-±Cap. 15: «Ipsiusenim1 anirai morborum sanationem prorsus-
iiegiexissev et
li&iiaissiOnis
effectBste cordis' cotiversione consistit,t <iecriminibus ocGultistiullam'curaiti gessisse.1 NOn
etc Quidrest eniiti aliud'remissionem peBCatofum 1 solum enim hoc-arguitierituhi tiitais prbMt de posnl-
eonsequi, nisi a pecCati domiriatiotie liberari? >— . tentia publica pro criminibiK occultis, sed'etiam pro
1199 THEODORIARCHIEP. CANTUAR. DOCTRINADE POENITENTJA 1200
criminibus pubUcis, cum Patres testentur anliquos j\. superbo tumore contemnere, venenata sibi ore ma-
canones poenitentiae publicaenon intelligendos esse ledicere, odiis perlinacibus invicem dissidere: epi-
de omnibus crhninibus pubUcis, atque aliam fuisse scopi plurimi, quos et hortamento esse oportet cae-
poenitetitiamquae ad remissionem quorumdam crimi- teris et exemplo, divina procuratione contempta,
num licet publicorum sufliceret, sicut in sequenti procuratores rerum saecularium fieri, derelicta ca-
capile demonstramus. thedra, plebe deserta, per alienas provincias ober-
CAPUT VI. rantes, negotiationis quaestuosae nundinas aucu-
Esurientes in Ecclesia fratribus non subvenire,
liem argumentum J. Morini tefellitut: demonstra- pari.
lur Patres testari antiquos canones pmnitentiwpu- habere argentum largiter velle, fundos insidiosis
blicw inleUigcndosnon esse de omnibus criminibus fraudibns rapere, usuris multiplicantibus fenus au-'
publicis; atque uliam fuhse pmnitentiam quce"ad gere. » Ex his verbis sancti Cypriani coUigo cum
remhsionem minorum criminum publicorum suffi- sancto
&crearbilrarentur. Unde dignoscitur qumnam cri- Augustino lib. nicontra epistolam Parine-
mina publica publicw pmtutentim obnoxia fue- niani, avaros et rapaces qui regnum Dei non possi-
rint, debunt, temporibus sancti Cypriani in Ecclesia fuisse
"
Origenes in Comraentariis in Matlhceum, edit. toleratos; tiec morem Ecclesiaefuisse uf crimina ava-
Huet, tora. I, paig.554 : < Quemadmodura igilur qui **ritiae, furti et perjurii, publica poenitentia plecle-
talia de timni peccaio dicta esse pronuntiat, sive pec- rentur.
catum iilud caedes sit, sive veneflcium, sive pue- Pacianus in Paraenesi ad poenitentiam : «Primum
rbrum slupfum, sive aliquid siniile, occasionera prse- igitur, ut diximus, de modo peccantium retractemus,
buil cur summam Christi patientiam et .procrasli- sedulo requirentes quae sint peccata, quaecrimina :
iratibtiem animo comprehenderemus; ita e contrario ne quis existimet, propter innumera delicta quorura
qtii fratreiti ab eo qui frater appellalur distinxit, fraudibus nullus immunis est, me, omne hominum
eum qui propler minima peCcata quibus obnoxii genus, indiscreta poenitendi lege constringere. Apud
sunt libmines, post reprehensionem non fuerit con- Mosenet veteres, miniirii qnoque peccati, et qua-
versus, habeiidum esse docet pro ethnico et publi- drantis unius, ut ita dixerim, rei, in eodem infelici-
cano, propter peccata quse non ad mortem, vel, ut talis aestuario volutati sunt. Et qui sabbata violave-
ea in Nttiheris lex appellat, mortifera non sunt; fant, et qui immunda contigerant, et qui escarura
quod utique nimis crudele videtur; nec enira facile vetita praesumpserant, et qui murmurabanl, et qui
quemquam reperiri posse arbitror, qui noti ter ob pariete corruplo, et qui veste maculata templum
idem noxse genus ftierit objurgatus, maledicti, verbi „ summi regis intraverant, et qui altarium his obnoxii
gratia, qno maledici, vel qui ira excandescunt, pro- manu contreciaverant, aut veste contigerant, ut in
pinquorum nomini detrahunt; vel vinolentise; vel coelum ascendere citius fuerif, aut emori satius
orationis mendacis et otiosse, vel alterius cujuspiam quam hcecuniversa servare. Bis igitur nos omnibus
Culpaeex iis qusemultis inhserere solent.» Secundum multisque praeterea carnalibus vitiis ut citius ad
Apostolum I ad Corinth. cap. vi: Neque molles, ne- destinata quisque perveniat, sanguis Domiiii libera-
que avari, neque ebriosi, regnum Dei possidebunl; et vit redemptos a servitute legis, et libertate fidei
tamen Origenesftestatur morem non fuisse Ecclesiae, emancipatos. Ideoque apostolus Paulus ; Vos au-
.ut maledicos, nequidem eos qui propinquorum no- fem, inquit, in libertatem vocati estis. Hsecilia
jnini detrahebant, et ebriosos publica poenitentia libertas, quod non omcibus astringimur quibus ve-
jraniret. Si quis objiciat ab Origene liaecrainima vo- teres tenebantur; sed donata ut ita dixerim silva
.cari, attendat Patres horura temporum non aliter delictorum et reraediorum indulgentia deslinala in
iocutos esse. Quare apud sanctum Cyprianum idolo- pauca conclusi sumus et necessaria ; quae et ser-
.iatriae critoen summum est delictum, gravissimura vare facillimum esset credentibus, et cavere; ut
et extreinuiti : minora vero, adulterium et homici- meritissimo Tartarum non recusaret qui tantse do-
dium. :,"' j) nalioni ingratus, ne hsec quidem pauca servasset.
Cyprianus in libro de Lapsis : « Studebant au- Quaesint autem ista, videamus. Post Domini pas-
gendo patriraonio singuli; etobliti quid credentes, sionem, apostoli tractatis oranibus atque discussis
aut sub apostolis ante fecissent, aut semper facere epistolam tradiderunt, his qui ex gentibus credide-
deberent, insatiabili cupiditatis ardore ampliandis rant, perferendam. Epistolce senlentia haec fuit:
facultatibus incubabant. Non in sacerdotibus religio .«Apostoli et presbyteri fratres his qui sunt An-
devota, non in ministris fides integra, noa in operi- «tiochiae et Syriae, et Ciliciae fratribus qui sunt ex
bus misericordia, non in moribus discipUna. Cor- «genfibus salutem. Quoniam audivimus quosdam
.rupla barba in viris; in feminis forma fucata. Adul- <ex nobis exiisse, et conlurbasse vos verbis. >Item
..terati post Dei manus oculi, capilli mendacio colo- infra: «Visum est enim sancto Spiritui et nobis,
rati. Addecipienda corda simplicium callidse frau- «nullum amplius imponi vobis pondus praeterquain
des, circumveniendis fratribus subdolcevoluntates. «haec: necesse est ut abstineatis vos ab idolothytis,
JuBgere cum infidelibus vinculum matriraonii, pro- «et sanguine, et fornicatione, a quibus observantes,
jstituere gentilibus membra Christi: non Jurare tan- «bene egetis, vaiete.» Haecest Novi Testamenti tola
, tum temere, sed adhuc etiam pejerare : praepositos cpnclusio. Despeclus in multis Spiritus sanctus, hajc
iSUil AR OMNI NOVITATISSUSPICIONE VINDICATA. 1202
nobis, capLtalispericuli conditione, legavit. Beliqua Atur,
/ Paulus sententiam extulit, cuni dixit, dignos
peccata meliorum operum compensatione curantur: morte esse qui talia agunt. > Saltem consuetudinis,
haec vero tria crimina, ut basilisci alicujus affiatus, quam improbat, ipse testis est sanclus Basilius.
ut veneni calix, ut lelalis arundo, metuenda sunt: Utrum vero mos quem sanctus Pacianus teslatur ex
non enim vitare animara, sed intercipere noverunt. traditione aposlolorum descendisse, jure reprehen-
Quare tenacitas humanitate redimetur, convicium dendus sit, sic exponit ipsius frater sanctus Grego-
satisfactionepensabitur, tristitia jucunditate, asperi- rius Nyssenus.
las lenitate, gravitate levitas, honestate perversitas, Gregorius Nyssenus in epistola canonica ad Le-
et quae.cunque,contrariis emendata proficiunt. Quid toium episcopum : <Restat ad bsec ut irascentem
vero faciet contemptor Dei? Quid aget sanguinarius? animce partem exaroinandam proponamus , quando
Quod remedium capiet fomicator? nunquid autpla- lapsa a bono irae tisu in peecatum ceciderit. Cum
care Dominum deserlpr ipsius poterit: aut conser- autem multa sint quae per iram fiunt peccata, et
vare sanguinem suum, qui fudit alienum; aut redin- omnis generis mala, placuit omnibus nostris Patri-
legrare Dei lemplum, qui illud fornicando violavit? bus, in aliis quidem noh nimium subtiliter agere,
Ista sunt capitalia, fratres, ista mortalia, etc Ac- nec nimium in eo studii operceque ponere, ut om-
cipite remedium si desperare coepislis; si miseros B 1 iiia quaeex ira nascerenlnf delicta curarent: quam-
vos agnoscitis, si timetis.» Multasunt in hoc testi- vis Scriptura non solum vulnus prohibeat, sed etiam
roonio maxime iconsideranda: I. Pacianus declarat; omne convicium vel maledictum, ef si quid aliudi
a se requiri quamam sint crimina publica poeniten- ejusmodi ira eflicit: sed solam caediscautionem suis
tia plectenda, ne qnis existimet se velle omne genus, poenis introduxerunt, etc Altera autem idololatriae
humanum indiscreta lege poenitendi constringere. species, sic enim divinus aposlolus avariliam appel-
H. Dicit fideles novaelegis ab antiqua lege servitutis lat, iiCscio quomodo absque ulla poense medela a
liberatos ad pauca redactos esse et necessaria, quae Patribus praetermissa sit. Atqui hoc malum quidem
et servare facillimum esset et cavere. JB. Ista quae ' videtur esse trium animi constitutionuni affeclio, etc
caveri debent, ab apostolis notata esse his verbis : Et ul in universura dicam, hic morbus cum aposto-
Visum est Spiritui sancto et nobis, nullum,araplius lica avaritise definilioneconsentit. Divinus errim apo-
imponi vobis pondus proeterquam haec: necesse est stolus eam non solum idololatriam, sed etiain ora-
ut abstineatis vos ab idolothytis, et sanguine, et nium malorum radicem pronuntiavit, etc. Sed de iis
fornicatione, etc IV. Haectria crimina vocari capi- quidem, quoniam id a Patribus prcetermissum est,
taiia et mortalia, et sola esse quae poenitentisepu- sufficere existimo pubUca doctrinceratione, ea quo- .
blicae remedio indigent. V. Reliqua peccata melio-. 'C modo fieri potest curare, veluti quosdara morbos
rum operum compensatione curari. Non igitur ex replelione ortos, inexpleLilis avaritiae affectio-
recte J. Morinus concludit, crimina de quibus in- nes, oralione purgantes. Solum autem furtum, et
telligi non possunt antiqui canones poenitentiae,abi sepulcrorum effossionem,et sacrilegium vitia existi-
antiquis Patribus prorsus neglecta fuisse. mamus, quod sic a Patrum consequentia, hsec nobis
traditio facta sit. Atqui apud divinam Scripturam et
Basiliusin epistola canonica ad Amphilochium,
fenus et usura sunt prohibita, et per quamdam po-
can. 50 : <De his qui rapiunt canonem quidem an-
non tentiam, ad suam possessionem aliena traducere,
tiquum habemus, sedpropriam sententiam pro- etiamsi sub conlractus aut transaclionis
ferimus, ut ipsi et qui cum eis rapiunt tribus annis' fortasse factum specie hoc
sint extra orationes.» Cum sanclus BasiUus decla- sit. Quoniam ergo nos quidcm ad
canonura polestatem assequendam fide digni non
ret se primum esse qui poenilentiampublicain rapto-
in iis quaeex confesso prohibita sunt, cano-
ribus indixerit, nunquid idcirco Patres antiqui cri- sumus,
nicam sententiam dictis jam adjiciemus. > Sanctus
men raplus prorsus neglexerunt et nullam de eo' '
curam gesserunt. Sed vide Origenis homiliaro5 in Gregorius Nyssenus non vituperat Ecclesisemorem,
de
Levitici cap. vi, ubi asserit omnes raptores, sive'3 D tribus tantum criminibus a sancto Paciano supra
notatis publice poenitendi : imo existimat sufficefe •
mulierum, sive aliarum Terum, non posse regnum1 caetera peccata,
Dei possidere, nisi de iis egerint poenitentiam. quse licet a regno Dei excludant,
aliis remediis curare, et veluti quosdam morbos ex
Basilius in prooemioad Hbrum Elhicorum : <Sine» repletione ortos, inexplebilis avaritiae affectiones
dubio pessima nos decepit consuetudo; sine dubio) purgare. Ne quis vero forsari opponeret senlentiam
magnorum in nobis malorum causa exstitit perversa5 sancti Basilii et Gregorii Nazianzeni, qui in oratione
hominum traditio, quaevidelicet ex peccatis partimr 59 sie loquitur: «Quid autcm Novati crudelilatem
declinarit, parlim nullo discrimme adhibito susce- jprolege habeam, qui avaritiam quidem, hoc est,
perit: et cum aliis vehemenler seassimulet succen-. allerum idololatricegenus, nullo suppliclovindicavit,
sere, veluti homicidio, adulterio et caeteris generis5 sluprum autem ita saeve acerbeque' condemnavit,'
ejusdem, aha ne simplici quidem increpatione dignai quasi nuda ipse carnis et cdrporis parte coristaret.
judicet, veluti iracundiam, convicium, temulentiam, Yeluti objectiones praeveniens, haec ita se sentire
avaritiam, et si qua sunl his similia, adversus quae B fatetur, quoniam, inquit, nos quidem ad canonum
omnia alibi eliara is, ex cujus ore Chrislus loqueba- potestatem assequendam lide digni non siimus. >
1203 THEODORIARCHIEP. CANfUAR. DOCTRINADE POENITENTIA 120.
Ambrosius lflx ii de Pceriitenlia, cap. 10 : «Natiii A voluerit, magnamque ostenderit poeiiitetitiam, asse-
si vere agererit poenitentiam, iterandam postea noni : quCtur haud dubie non vulgarem consolationem ;
putarent, quia sicut unum bapiisma, ita una poeni- qui autem simullatistenax est, singulis diebuspec-
teritia, quae tamen publice agitur. Nam quotidianii catum facit, nec Unquam illud absolvit. IJlic in adul-
nos debef poenitere peccati. Sed "hsecflelictorumi - 'terio, contra, simul cum flagitio explelum est pec-
graviofiim, iUa leviorum. > Qtiaenam veroiint.de- • calum : hic quotidie idem scelus tenlatur : quam
licta leyiora, sic declarat in exhortalione-ad agen- igilur vteiiiam^perabiuitis, qui nos_taUbelluae ultro
datii poeriitentiara: «Quid est bene vivere post.poe- Jcledifflus:?i>Et in eadem homilia de juramenlis:
nitentiam? doce hos. Dico vobis, abstinere ab ebrie- '«jQuaflraginla dies jam praeterierunt, si Pascha
tate, a coticupisceritia, a furlo, a malo eloquio, ,abi quoque sacrum praeterierit, nulli jam deinde veniam
ipso immOderato risu, a verbo otioso, unde reddi- dabo, non admoriitionem, sed vim imperii et seve-
turi stint homines rationeni iti die Judicii. Ecce quce ritatem non contemnendam adhibebo. Non enim
leVia dixi, ut tacerem gravia et pestifera. > Itaque haec valida est consueltidinis excusatio : cur non
Sanctus Anibrosius affirmat morem non fuisse Ec- praetendit fur consuetudinem, et a supplicio libe-
clesiae de pmnibus peccatis publicis,, scUicet ebrie- ratur ? Cur non idem facit liomicida et adulter ?
tafis, furti et aliis, publice poenitendi. Quaepeccata B • Jam igitur denuntio et protestor si conveniam sin-
npn levia et ihinora nuncupanlur, nisi cum maximis gulos et capiam. Nam haud dubie caplam : quod si
et gravioribus deUctis comparata, ut jam ex sancto deprehendam aliquos hcecvitia non correxisse, poe-
Cypriano animadvertimus. nam irrogabp, edicam ut foris extra sacra mysteria
Joannes Chrysostorous non soluro crimina gra- consistant. » Similiter pro spectaculis J. Chiyso-
vissima, adulteria, homicidia et aUa ejusdem ge - storous non amplius pharmaca levia, sed slyptica
neris, sed invidiam et iracundiam, et quidemju- et mordacia poenitentiaepublicae adhibenda esse ju-
ramentum pubUca poenitenlia puniendum esse dicat pluribus in locis, ac prcesertim in homilia 7
censuit. At privata auctoritate non canonica hoc ad caputGenes. i, his verbis : « Neque enim semper
a se priraum statutum esse ipse in homilia 42 expedit pharmaca levia adhibere: sed quando ul-
ad cap. Matthaei xn de invidia aperle declarat- his cus curationi resistit, oportet styptica et mordacia
verbis : < Quoni.odo igitur ne veneno suo nos infi- adraovere quo morbo occurratur citius : sciant igi-
ciat, faciemus ? Si dabimus operam, ut quemadmo- lur omnes his criminibus obnoxii, si post hanc
dum fornicalori nefas ad ecclesiam ingredi, sic in- nostram admonitionem in ea negligentia manse-
vldo quoque : imo vero multo magis invidus quam rint, non toleraturos nos, sed legibus ecclesiasticis
fornicator a coetu fidelium exterroinaiKlus est. Si^** usuros, et magna austeritate docturos, ne talia
enim nunc cum id malum indifferens pene videatur, poslbac negligant, neve tanto contemptu divina au-
a nonnulUs spernitur : profecto si atrocitas maligni- diant eloquia. » Cum igitur J. Chrysostomus se pro-
tatis ejus omnibus patuerit, facile ab ea resUie- fiteatur horum decreloruin primum auctorem, .de
mus. Lacrymarum igitur fontes in fletibus manare quo plures conquerebantur, satis ostendit haec sta-
deberent ex oculis. Deus orandus, perdiscendum- luisse privata non canonica auctoritate : _c proinde
que fibi est, turpissimum flagitium esse invidiam.: -non in more Ecclesia; fuisse\positum, ut saltem
sje enim affectus celeriter tanquam a.periculoso tunc temporis haec crimina pubiica publicaepoeni-
morbo iiigies, ac poenitentiam ages. Sed quis igno- tentiae obnoxia fuerint.
rat, inquies, vitium esse invidiam? Ignorat quidera, Hieronymus in libro III In Epist. ad Galatas, eap.
ut dicis, nemo : non tamen sicuti fornicationem, v: « Ergo in anima in qua peccatum regnaverit,
aut adulterium abominandam ducunt. Quod ut cre- non potest Dei regnare regnum. Quw enim partici-
das, quseso, dic mihi : quando quisquiam amare palio juslitim et iniquitati ? Quoeeommunicatio tucis
flevit, quoniam in invidiara lapsus esset ? Quando ad tenebras? Qui consensus Christo et BeUal ? Et
Deum aliquis propitium esse sibi oravil, quoniam T _ putamus nos regnum Dei consequi, si a fornicatio-
invidia peccasset. Nemo certe uiiquam. Sed quani- ne, idololatrla, et venefieiis immunes simus. 15006
vis omnibushrvidentior hominibus sit, jejuniotamen inimicitise, contenlio, ira, rixa, dissensio, ebrietas
filiquo, aut parvo argento pauperibus dato effecisse quoque et csetera quaeparva arbitramur, exeludunt
credit, ut nihil mali commisisse videatur, cum ta- nos a regno Dei. Nec refert uno quis a beatitudine
men omnium pessima atque scelestissima passione ,excludafur„ an pluribus :.cnm onraia similiterexclu-
vexetur. » Idera S. Chrysostomus de iraeundia et dant. » Et in haecverba Epistolae poslerioris, cap.
Juramentis testatur in horoilia de simultate seuira. XIII: Timeo enim ne forte cum venetonon guales volo
< Ut ,enim, inquit, fornicantero blaspheitiantemque inveniam -vos,et ego inveiiiar a vobh qualem non
impossibile est .sacrae mensae participem fieri, ita vullis, ne forle contentiones, wmulationcs,animosi-
quoque qui inimicitiasfovet, aul in ira pertinax est, taies, dissensiones, delracliones, susurrationes, infla-
non potest frui sancla communioiie. Neque id im- tiones, seditiones sint inter vos. « Prppter haecse
merito :.qui enim nieretri.catus est, aut adulterium cUcebat severissime vindicare. Quia faceret, si.no-
comraisit, simul ut anir.ium explevit, finem peccato stris temporibus adveniret, quibus, ad conipar.alio-
imposuit; quod si resipiscens se a Japsu excitare nera aliorum criminum, ista ne putantur quidein
-1205 AB OMNI KOYITATIS SUSPICIONE WNDICATA. 1206
esse peccata. > flaec falsa persuasio procul d"bip A minim.e largiebatur, cpnlentus suis propriis rebus,
nata erat, ex eo quod jsta peccata quaelicet exclu- sit largus et beneficus : id est, aiiena non concupi-
dant a regno Dei, non taraen publica ,et ardua pceni- scat, non rapiat, non fraudetur, et inquantum vi-
tentia, sed aliis remediis iaciUimis curari soler res ei suppetunt, porrigat. 6«i furabatur jatn non
rent. furelur, sed niagh laboret operando tnanibus suis
Augustinus, Iibro de Fide et Operibus, cap. .19: quod bonumest, ut haveat unde tribuat necessitatem
« <Jui^autem (»puiantur e.t csetera eleejnpsynis fa- patienli. Qui erat cbmessator, id est, glutto aEt
eilejcompensari, tria -famen esse npn dubita.nl ex- ebriosus, sit parcus et sobrius. Quiconsueveratpro-
eommunicatiouepunienda, donee p,oenilentiahumi- pter buraanam famam indiscrete res suas in cibo et
liore sanentur, imp.udiciiiam, .idololatriami,horoici- poiu superflue effundere, discat ralionabiliter eas
dium. Neque enim nunc opus esl quaerere qualis sit dispensare; quoniam sicut abominatio estapudDo-
eorum istasententia, et utrum corrigenda an appro- miraim avaritia, id est lenacitas, ita peccatum est
banda, ne opus suscepluin miliamus i.n Jonguro, ihdiscreta .effusio: nec tenaces etiim nos esse vult
etc t Etsi sanctus Augustinus alibi yideatur dicere Deus, nec prodigos, id est eJfusos. Qui erat mendax
omnia erimina pcenis pubHcsepoejiitentiee pbnoxia ant falsarius, corfigat malum suum, et cesset esse
esse, sed requisitis mullis conditipnibus, quas infra " quaHs fuit, silque amator veritatis et rectitudinis. >
referemus: nune lameo testalur plurjjs .esse in £c- Sic excep.tis criroinibus adulterii, homicidii, etaliis
clesia qui, sinedubio iisdem rationibns .moti q,ui- guibus digna competit poenitentia, qualis Itincin
bus movebantur anliqui Pa.lres, et inter cceteros Ecclesia publice agebatuf, testatur sanctus Eligius
sanctus Pacianus et Gregorius Nyssenus, existima- caetera peccata, yeluti superbice, iracunclieeet sevi-
bant haectria ccrimina, impvidicitiam, idololatriam, (ticj3,quae excludunt a regno Dei; invidise ef odii,
homicidium, sola esse quae humilioris .poenitentise .anirai turpia et immunda secta.ntis, avariiiw quw
rcmediis indigerent, cum csetera eleefflosyniset aliis .est id.olg-r.titnservilus, ebrietalis, prodigalitatis et
«Jusmodifacile comp.easaripossent. anefidacii, aliis remedils facile curari.
-Postremo, ut traditio iPatrum deducatur .usque Hinc.constat non pro omnibiis.criminibus publi-
ad Theodorum, egregiujn Eligii episcopi Novipmeh-
-cis publicam poeniten.tiamJfuisseinipositam, Si ergo
sis testimonium proferam ex ihojtftilia16 : /t Boeni- i, Morini de criminibus publicis ni_
tentia autem illa esl siera, ut jam.ariiplius IUW fa- argumentum
'ifiiura probat, multo ;magi.sde .ciunjinibus pecultis :
ciat homo mala quae gessit, *ed ;de praeteritis poenj.- nimis jirpb.at, juxtale-
teat et de futuris ^cayeat, nec ad dpsa iteriiim rever- «umque argument.urh quod
dialecticaeaiihil fatea.tur quisque.neces-
fatur. Et ideo, chai'issimi, juxta Psalmista- yoeem.; ^j ges «ecundum .priojjet;
se est argpmeritu.m, q.up J. Mpfinus uli-
-declinemusa malo «t faciamus bonum,: ;et ,ut scire tur ad denionstrandum Ecclesia; fuisse
.antiquam
possitis quomodo jd fieri oporteat, laudite ,quae di- • prasim de criminibus ^occuJtis pulDlicepoenitendi,
cturi sumus attentius. jQ.uicunque<superJ).us /uit aut nuUius esse
momenti.
et
•elalus, reprimat superbiam suam, sit fhumilis -et
simplex ; qnia Deus superbis resistit, Jmmilibus au- CAPUT YII.
lerridat graliam. Qui erat iracundus, vel, quod est
J. Morini 'tefellitur,. et texpo-
deterius, furibundus tet minax, protervus atque cru,- Tertium argumentmn miiur Augustini $.esli)n.oniu.m.
deUs, compescal saevitiamsuam et imentis crudeli-
tatem, et -sit patiens, milis atque pius, quoniam ira « Terlium, inquit J. Mofinus, si -crimina quis
viri Justitiam Dei non operatur ; et absque patie.ti- .sponte enuntiasset, minori tempore in 'Stibstratione,
Ua et pietateregnuroDeiconsequi gaemopotest. Qui r.audilione,etc, commoraturum, quam si accusatus
fuit grassator idem carnifex, sive, quod esl dete- e.t^convictus esset. Plerique euim canones et ;Pa-
rius, honiicida, conversus agat dignam poenitentiam * trum pleraque dicta hanc legem reis crimiiium .di-
et sit mansuetus et pius : quoniam :sicut horoicidae,. ctaiit, cujus rei .testimonia mitlta 'legere potes lib.
iiisi dignam egerint poenitentiam, vilam ceternam' ,ii,, c. 6. ,Si crimina ponas publica pro specie ista-
consequi non possunt, ita nec grassatores, qui sine ,rum legura explananda, quce ralio fingi potest istius
convi-
pietate miserorum membra dilaniant sive detrun- tempfera.menti? Si crimen publicum est, Jam
cant. Qui erat invidus sive odiosus, 'conversus _ •Ctioper se facta est: ipsa facti.-ut'ita dicam, noto-
"maUtiasua, sit 'benignus atque misericors, discat jjetas conviclioni aequivaluit. Delatus tergiversari
diUgerefratrem wum quem prius odio habebat- Qui .Bonpptest. Imo ne delatorequidem ropushabet epi-
fuit fornicator aut adtilter seu incestus, iminundus, ,scopus, curaponatur crimen publicum et notorium,
eo.casu
cpnversus agat p'oenitenfiam, «t deinoeps vivat sso- sed roonitore, ac ne motiitore qtiidem, cum
brie alque continenter, etc Qtii erat scurra, id:est, repiscopus sola muneris peragendi conscientiastimu-
minator turpia sectansjet immunda Ioquens, corri- latus ,publicum peccatorem, et fesipiscentem mceni-
gat semetipsum, et desinal esse quod Cuit : sdiscat .tentia castigare possit. >
bonum loqui, quiprius vana et iurpia loquendo tam Resp.onsio.— Quamyis faterer crimen esse oc
,,se_gu.am'auditores suos maculabat. Qui eratavarus -cultiira,,quid inde .con.cludifur, si poslea spontanea
auttehax, id est, qui aliena cupiebat, -el quisua .poraro iu.dicibus Ecclesioefiat piibli»
•^.enuntia.tio,n.e
1207 THEODORIABCHIEP.CANTUAR.DOCTRINADE POENITENTIA 1208
cum ? Volenti enim non fit injuria. Porro ista de- e- A aut idolis serviens, et «etera, nisi quia eam nomina-
nunliatio quae varias ob causas agebatur coram Ju- n- tionemintelligi voluit qucefit in quemquamcum sen-
dicibus Ecelesiae,praeserlimvero ne de crimine jam m tentia ordine judiciario atque integritateproferlur ?
a quibusdam cognito rei accusati et convicti majoriri Nam si nominalio sola sufficit, mulli damnandi sunt
poenitentiapunirentur, nori potest accipi pro confes-
s- innocentes, quia saepefalso in quoquam criraina no-
sione secreta, propter quam nemini unquam licuit it minantur. >
juxta canones mandare poenitentiam publicam, ut it Persequitur J. Morinus: < Deinde prorsus impro-
tot Patrum teslimoniissupra demonstravimus. Qua- i- babile est eos de peccato publico secretam esse agen-
re tertiura J. Morini argumentum nullo modo va- i- dampoenitentiampertinaciter contendisse,ut conten-
lere potest. debant ii quos refutat. Slatim enim occurril quorum-
Persequitur J. Morinus: « Sanctus Augustinus, 3, dam objectioni, qui ut publicaepoenitentiaededecus
homil. .9, ex 50, c 5 et sequentibus, evidenter ad- [- viiarent praetexebantse privatim et oeculte poeniten-
modumhoc nos docet; baplizatos et fidelescom- tiam agere, quasicrimini suo eluendo privata poeni-
pellat: « Si non poluistis habere vel noluistis pudi-i- tentia sufliceret. Sed hoc negat Augustinuset nega-
« citiam conjugaleLn,seu continentiara, et deviastiss tionis suaerationem reddit. < Nemo sibi dicat, oe-
« a proposito, seu vinculo conjugali, vel devoiione eB 1 « culte ago, apud Deum ago : novit Deus qui mihi
« continentice,sit in vobis dolor et humilitas poeni-i- « ignoscit, quia in corde ago. Ergo sine causa di-
tentice. » Quia vero alicui forsan obscurum esset,t, « ctum est, Qusesolveritis iu terra, soluta erunt in
quod peccati genus, quaih poenitentiamintelligeret, ;, < ccelo? Ergo sine causa sunt claves datse Ecclesise.
statim hoc explicat • « Apertius dico : nemo dicat,;, < Dei ? frustramus Evangelium Dei, frustramus
« non intellexi. Qui post uxores vestras vos illicitoo < verba Christi ? promittiraus vobis quod ille ne-
« concubitu maculaslis, si praeter uxores vestrass « gat ? nonne vos decipimus? Qui poenitentiamoc-
« cum aliqua concubuistis, agite poenitentiam,qua- « culte vult agere de eo peccato cui publicam impo-
< lis agiturin Ecclesia, utpro vobis oret Ecclesia. > » « suit Ecclesia, frustrat EvangeliumChristi, et su-
De adulterio perpetrato illi quceslio, eoque potissi- « pervacanea existimat Ulius verba, quibus Eccle-
mum occulto : generatim enim quoslibet adulteross « siae tribuit ligandi potestatem, cum ilU ejusque
compellat, eosque pari et indistincta necessilate,, < decretis sese non submiltat. Existimal Ecclesiani
verbisque de crimine hypotheticis quae de publico) « eum fallere, et vana remissionis peccatorum pro-
stolide enuntiarentur, ad poenitentiam publicami « missione, si jussa fecerit, deludere. >
exhortatur et aslringit, poenitentiam scilicet qualis3 Responsio. — At illud non prorsus improbabile
**
agitur in Ecclesia, ut pro iis oret Ecclesia. » est, cum paulo infra sanetus Augustinustestetur pec-
Responsio. — Cura sanctus Augustinus alibi sae- caltim celari non potuisse. Nonne poterant dicere se
pissime declaret pcenilentiampublicam ncnnisi pro> de peccalis publicis occulte agere poenitentiam?
publicis criminibusindictam esse, et pro occultis se- qualem non multo post plures egisse refert Anasta-
creto faclam sufficere, sicutsupraostendimus: nemoi sius Sinaita ad finem orationis de sancta synaxi his
non videt, ubi sanctus Auguslinus loquitur genera- verbis : « Esto, fratrem tuum peccatoremesse, unde
tim de criminibuspublicapoenitentiapuniendis, non- caeterasejus aetiones compertas habes? Nam multi
nisi publicainteUigiposse; verbi gratia, cum quisi crebro reperiuntur qui palam peccarunt, sed clamet
dicit legcs civilesmulieresadulteras punire, loquilur occulte magnam poeniteritiamegerunt. Et nos qui-
tantum de iis quaede adulterio conviclaesunt in ju- dem novimus quando peccant, at vero poenilentiam
dicio sseculari. Idemvero sentiendum esse dejudicio et conversionem illorum ignoramus, et a nobis qui-
ecclesiasticoaffirmatsanctus Augustinus in homilia dem judicanlur peccalores,.apud Deum aulem justi-
ulfima cx t, cap. 12: « Nos vero, inquit, a commu- ficali sunt. >
nione prohibere quemquam non possumus,quamvis Joan. Morinus: « Sublato hoc poenitentiaeoccultae
hsec prohibitio nondum sit mortalis, sed medicina- j. suffragio aliud pcenitentiaepubUcaeagendae impedi-
lis, nisi aut sponte confessum, auf in aliquo sive mentum loUit,erubescentiam scilicet, non confessio-
ssecularisive ecclesiastico Judicionominatum alque nis publicae,nam non magis erubuisset oeculte eon-
convictum. "Quis enim sibi utrumque audeat assu- fiteri, quam occulte poenitere, unumque facile ex
mcre, ut cuiquam ipse sit et accusator et judex ? alio consequitur. Deindeprobabilevidetur, imo cer-
Cujusmodiregulam eliamPaulus apostolus in eadem tum, eos de quibus agit privatim peccata confessos,
adGorinthiosEpistolabreviter insinuasse intelligitur sed poenitentiam publicam recusasse, el privatae
cum quibusdam commemoratiscriminibus, ecclesia- actionem praetexuisse.Nam tolus est sanclus Augu-
stici Judicii formam ad omnia similia ex quibusdam stinus ad actionumpublicarumnecessitatemastruen-
daret. » Et paulo post: « Noluitenim hominemab dam. Unde necessarioinferendum eosin quos dispu-
hotaine judicari ex arbitrio suspicionis1, vel etiam tat, autjam confessosesse privatim, aut de confes-
extraordinario usurpato Judicio, sed potius ex lege sione privata litem nullam movisse, sed tantum
Dei secundumordinem Ecclesise, sive nltro confes- poenitentiampublicam exhorruisse. Sed quidquid sit,
sum, sive accusatum alqueconvictum. Alioquinillud actiones occultas non spectavit Augustinus, sed pti-
curdixit, Si quis frater norainatur aut fornicator, blicas tantum', de quibus erubescentiam amollire
1209 AB OMNI NOVITATIS SUSPICIONE VINMCATA. 1_10
conatur. < Resistit mihi tilius peslilentiae, et eru- h.Theodorus refert in sua pvovincia non esse reconci-
< bescit genu figere sub benedictione Dei? Quod liationem, quia non est publica poenitentia; conten-
< non erubescit imperator, erubescit riee senator, detque Theodorum non solum pro peccatis occultis,
< sed tantum curialis, etc Propterea Deus voluit sed etiam pro publicis poenitentiam publicam mu-
< ut Theodosius imperator ageret poenitentiam pu- tasse. Verum animadvertendum est, id quod nullo
< blicam in conspectu populi, maxime quia peccatum unquam Ecclesise decreto fuit stabilitum, a Theodoro
< ejus eelari non potuit, et erubescitsenator quod non potuisse mulari contra canones, scilicet pro cri-
< non erubescit imperalor, etc. » Hoc est quod prae- minibus occultis publicam poenitentiam. De publicis
sertim erubescebant genua figere in ecclesia cum vero criminibus considerare oportet, Theodorum
poenitentibus, et caput manibus et benedictionibus disciplinam totius Ecclesise, tam Orientalis quam
sacerdotum supponere, ac consequenter ab Ecclesiae Occidentalis, proponere; et morem quem in sua
sacrificio et fidelium coetu expelli. Ut autem ista mo- provincia institutum repererat, spectata pluririiorum
desle et humiliter perferant, Theodosii imperatoris infirmitate, maluisse lolerare quam eum scandalo
exemplo hortalur. Quod notat sanctus Augustinus aliorum auferre privata aucloritale. Quapropter, ne
Theodosium poenitentiam publicam egisse, maxime quis severioris disciplinaeamator vituperet Theodo-
quia peccatum ejus ceiari non potuil, criminis oc- rum, quem Patres in synodis pium aeque ac doctum
culti ppenitentiam publicam novo dicto confirraat. Jaudarunt; oportet ostendere : I. poenitentiam pu-
Necessario enim hinc infertur criminis et occulti et blicam, qualem lib. iv de Poen., cap. 7, J. Morinus
pubUci poenitentiam agi publicam, sed publici, aut describit, et quam plures dicunt ab incunabulis Ec -
qui celari non potest maxime. > clesiae 'constitutam esse in afflictionibus et roacera-
non esse
Responsio. — Quis putet sanctum Auguslinum tionibus corporis manifestis ac diuturnis,
dialecticae peritum, adulteros quoslibet occultos ad omnino necessariara ad remissionem publicorum
ra-
agendam pubUcampoenitefiiiam exhortari, lioc sci- eriminum etiam gravissimorum. B. Quibusnam
Jicet argumento : Deusvoluit ut Theodosius impera- tionibus raoti suitt Patres, ut multos peccatofes pu-
tor ageret poenitentiam publicam in conspeclu po- blicos ab illa poenitentia exinierent.
puli, maxime quia peccatum ejus celari uon poluit; Juslinus in Apologia, Juxta Eusebium prima, quae
secunda in editis: « Pro-
ergo Deusvult ut vos, quorum peccata sunt occulta, idcirco male inscribitur
agatis poenitentiam. publicam? Nunquid prompta pheta a persona Patris dicit : Et dieni magnrim je-
esset excusatio? Imo Deus non vult ut agamus poeni- Junii, et otium non suslinebo, heque cum veneritis
tentiam publicam, maxime cum peccatum, nostrum ut appareatis mihi, exaudiam vos. Plenaestint manus
celari potuerit. Ut igitur exhortatio sancli Augustini E veslrae sanguine. Et cura offertis similam aut incen-
quodammodovaleat, dicere debemus peccata eorum sum, abominatio mihi est. Adipem agnorum et san-
quos ad publicam poenilentiam agendam hortatur, guinem hircorum noio. Quis enim requisivit hsecex
publiea fuisse. manibus vestris? Yerum dissolve omnem colligatio-
Porro haec verba, maxime cum non novo dicto nem iniquitatis; disrumpe fasciculos violenlorum
confirmant publicam poenitentiam agendam esse de contractuum; vagum et nudum tege, frange esurienti
peccatis occultis, sed tantum indicant fieri posse panem tuum. Et qualia quidem sint quae per vates
propter quasdam alias rationes, qnas supra exposuit suos a Deo praecepta sint, his exemplis inteUigere
— In dialogo cum Tryphone Judaeo:
Origenes; et maximam pubUccepoenitenliserationem, potestis. >
et solam quse fuerit a Patribus sancita, esse crimen « Quid mihi jejunatis, ut hodie audiatur in clamore
publicum. vox vestra? Jejunium hoc ego non elegi, ut in die
J. Morinus nonnulla alia Patrum teslimonia pro- humiliet vir animam suam. Atque si flectas tanquam
ne eadem sufficit circulum cbllum stium, et saccum cineremque sub-
ponit, quibus, saepius repetantur, ne si quidem vocabitis Jejuniura et diem
respondere: I. Nullura teslimonium proferri, quod sternas, Domino. Non islius modi jejunium ego
aperte probet pro peceatis occultis seeundura cano- acceptum
nes publicam poenitenliam agendam esse. H. Quae elegi, dicit Domlnus : sed solve omnem colligatio-
Patres dicunt "de peccatis capitalibus poenitentia pu- nem iniquilatis, solve obligationes violentorura con-
blica diluendis, nonnisi de criminibus publicis intel- tractuum, emitte confractos in remissione etomnem
esurienti pa-
Hgi posse, cum Patres alibi manifestissime distin- syngrapham iniquam discerpe; frange
nem tuum, et egenos vagos induc in domum tuam.
guant inter crimina publica et occulta, et poeni-
tetitiam quse utrisque competit, occultis occuJtam, Cum videris nudum, operi eum : et e vernaculis se-
minis tui, ne quemquam despexeris. Tunc erumpet
publicis publicam.
matutinum lumen tuum; et sanitates peccatoris ci-
CAPUT vm. tius orientur : et praeibit ante te justitia tua, et glc-
Explicantur quwdam verba Pmnitentialh: atque osten- ria Dei
ditur pmnitentiampubiicam, qualem Joan. Morinus complectetur te. T.unCclamabis,: et Deus
describit, pro publich criminibus eliam gravhsimh exaudiette : adhuc teloquente, dicet: Ecce adsum.
non esse absolute necessariam; et quare Patres Si abstuleris a te colligationera, et manuum compli-
plures yublicospeccatores ab ea exemerint. cationem, et verJram.murmuris, et dederis esurienti
Aliquis forsan objiciet verba Pcenitentialis, ubi panera tnura ex animo, et animara huniilialam ira«
121,1 THEODORI ARCHIEP. CANTUAR. DOCTRINADE PQENITENTIA 1212
pleveris : tunc exorietur in tenebris lumen tuum, et. A cum fratre suo. Viduam et pupillum, peregrinum
tenebrae tuaeut meridies. > Sanctus Justinus loquilur Ct pauperem nolite calumniari : neque cogitetis in
de poenitentia quse ad remissionem gravissiinorum et corde vestro unusquisque malum fratris sui. > San-
publicorum criminum periitus sufficit : attamen non ctus Theophilus pluribus Scripturarum testimoniis
il]a est pceniteniia qualem J. Morinus describit, et et praecipuis, veram describit poenitentiam, quae
quam plures viri docli dixerunt ab Incunabulis Ec- ad remissionem publicorum etgravissimorumcrimi-
clesiae constitutam esse in afflictionibus corporis num omnino sufflcit: cumque non ea sit poenllen-
manrfestis ac diutuniis. Ttaque sanctus Justinus hanc tia quam plures dixefunt ab incunabulis Ecclesise
poeiiitenfiam ad remissionem gravissimorum et pu- constitutam esse in aiBictionibus et macerationibus
bliCorum erimifiuni non absolute necessariam esse corporis manifestis ac diuturriis, certum est san-
judicavit. ctum Theophilum, ad remissionera publicorum et
Theophilus Antieclienus ad Autolicum, lib. in: gravissimofum 'criminum non absolute necessafiam
< Caeterum isaias propheta cotiimuniter omnes, irn- Judicasse hanc poenitentiam.
primis tamenJudajos, compellat, ut ad poefiitenliam Irenaeus, lib. iv adversus haereses, cap. 32 : « Sed
convolent, dicens : Quwfite Dominum, quando ille miserans eorum csecitati, et verum sacrificium in-
inveriiti potest: invocate eum, quando ille prope est. ,Bsinuans, quod offerentes propitiabuntur Deum, ut
Derelinquat impius viam suam, et vir iniquus cogita- ab eo vitam percipiant. Quemadmodum alibi ait:
tiones suas, et reverlatur ad Dominum, et mherebilur Sacrificium Deo cor coniribulatum; odor suavitatis
ejus, et ad Deum nosirum, quoniam abundabit ut Deo cor clarificans eum qui plasmavit, elc Et Za-
remittat. Alius praeterea prophela,*Ezechiel, inquit: cbafias autem in duodecim prophetis, signitlcans
Quod si impius aversus fuerit ab omnibus peccatis eis voluntatem Dei, ait: Hcec dicit Dominus omni-
suis quae fecit, et custodicfit omriia statuta mea, potens. Judicium Justum Judicate,pietatem etmiseri-
feceritque judicium et justitiam, vivendo vivet et cordiam facite unusquisque ad fratrem suum. Vi-
non morietur. Omnes iniquitales ejus quas fecit duam et orphanum et proselytum et pauperem nolile
non venient iti recordationem ejus, sed in Justitia oppriroere, et unusquisque malitiam fratris sui non
sua quam fecit_,vivet. Nunquid desidero aut volo recogitet in corde suo, ct Jurationem falsam ne
rooftem impii, dicit Dominns Deus? an non magis dilexeritis. Quoniaui hsee omnia odi, dicit Dominus
ut convertat se a viis suis ct vivat? Isaias iterum omnipotens. Et David autem sirailiter : Quis est,
inquit poeni.tentiam inculcans : Converlimini qui inquit, homo qui vult vitam, et amat videre dies
profundum consilium initis et iniquum, u.t salve- bonos? Cohibe linguam tuam a malo, et labia tua
mini. Sirailiter .Jeremias: Convertimini ad Dominum G ne loquantur dolum. Declina a malo et fac bonum;
Deum veslrum, quemadmodum vindemians ad car- inquire pacem, et sequere eam. » Aliis Scriptura-
lallum, et inisericordiam consequemini. Plurima rum lestimoniis sanctus Irenceus describit perfe-
sunt et numerum fere omnem excedunt, quee in clam pro criminibus sive publicis -sive gravissimis
Scrjptura sacra de poenitentia agenda comprelien- poenitenliam, quac tamen non consistit in afflictio-
duntur, etc Utriusque Testamen.li ministri, uno nibus et macerationibus corporis manifestis ac diu-
eodemque Spiritu inspirati locuti sunt. Jsaias sic turnis.
clamat ; Auferte malitiam conatuum vestrorum a Clemens Alexandrinus in libro quem inscripsit:
conspectu oculorum meorum_,,cessate maJefacere, Quisncimdives salutem conseguipossit, poenitentiam
discite benefacere , quaerite judicium, sahale qp- Juvenis, qui institulO latronum collegio, ipse prom-
pressum, agite in judicio causaiii .pupilli .et viduse. pto animo dux eorum effectus, violentia, ccedihus
ldeni aUbi dicit; Dissolve impias colligationes, solve atque atrocitate cunclos superabat, sic referl: « Et
fascicuios .onerosos, dimitte confractos iiberos,, «t accedentem senem, id est Joannetii aposlolum,
ut.dirumpatis omne ouus. Nunquid ut partiaris iesu- complexus, gemitu ac lamenlis quantum maxime
rieiitipauem|tuam.,,e.t pauperes vagos introducas in poterat, veniam rogabat, et lacrymis quasi altero
domum? Si videris aiudum, operies eura, et a pro- quodam baplismo expiabatur, solam dextram .occul-
pinquo tiio stenpn .abs.condes.Tunc proferetur quasi tans. Tum apostolus spondens ac -dejerans se ve-
aurora Iux :tua_,:et- s.anitas tua velociter crescet, niam ipsi a Servalore impetravisse, oransque ac in
et ibit .antjd:tejustitia tua. flis astipulatur Jeremias geuuaproyolulus, et dextram
ipsamjuyenis, utpote
dicens : Stale juxta yias, et circumspicite, interro- poenitentia expurgatam deosculans, ipsum in eccle-
gate de semitis antiquis, et quce via .roeUorfuerit, siam reduxit. JHxinde parlim crebris aorationibjus
i,n,ea ambujate : ut inv,eniatis requiem pro animabus Deum deprecans, parlim continuatis una cum Ju-
vestris,: judiciumjjustum Judicate; :quia inhis con- vene simul decertans, omnibus denique verborum
sistit vpluntas Domini Dei veslri. fluic consentit illecebris animum ejus demulcens, non
priusabs-
Moses, qui aif: Custodite Judiciura, et appropin- cessit quam illum Ecclesiae restituisset, jnagnum-
quate ad D.ouiinuroDeum vestrLiiti, qui- firmavit que sincerce pcenitentice exemplum, et iteratae re-
coelum <et coiididit tepram. Ab his non dissentit generationis ingens documentuni, et couspicuaexe-
Zacharias, dicens: Judicate judicium veritatis, >et surrectionis tropaeunf omnibus ostendisset. » En
facite jji.etetem atqu.e rmi.s.ericordiaai'Umisqiiieque. magnum pGenitentiaeexcmplum, quod declarat cri-
1213 . AB OMNINOVITATIS SySPICIONE YINDICATA. 1214
mina publica et grayissima absque diuturnis afffi-.A ratas mulieres , et confitenles, vel quomodociinque
ctionibus et macerationibus corporis dilui posse. convictas publicare quidem patrestiostfi prohibue-
- Hucusque testimonia Patrum plane deraonstrant runt, ne convictis mortis causam prceTiCamus.Eas
pubUcampoenitentiam quae consistil in afflictioni- autem stare sine communione Jusserutit donee ira-
nibus et niaceratiombus cprporis manifestis ac diu- plerelur tempus pcenilentiae. > ,
Xurnis non.esseabsolute necessariam. Illud quoque Gregorius Nazianzenus in oratione J59 : « Si-
crit perspicuum -etiamdura maxime hcec-poenitentia quidem illi poenitenlia minime ducebantur, oplimo
vjgebat, ,si ostendamus quibusna.m rationibusmoli jure eos repulit; nam ne ipse quidem e^s recipio,
sint!Palres ut multos peccatores publicps apoeni- qui vel nullo modo vel non salis deprlmuiitur, riec
tentia ;pubUcaeximerent. patrato crimini parem vitceemendationem afferunt:
Patres iconciliiNeocaesariensis,can. 9.: -<Pr.esby- Cumque recipio, convenienterii ipsis lOcunl assigno,
ler si praeoccupatus corporali peccato provehalur, sin autem lacrymis confeclos, haudquaquam imita-
«t confessus fuerit de se quod ante ordinationem bor. i
deUquerit, oblata non consecret, raanens in reliquis Joannes Chrysostomus, in homilia d.e David.et
©fficiis, propter studium bonum. » Nam peccata Saule: « Nihil, inquam, istiusmodi ffigidorum ver-
reUqua plerique dixerunt jper manus impositionem ® borum locutus estpublicanus, quibus utimur quo-
.posse dimitti. Crimen ioccultum ipsa confessione tidie nos , conviciis ac maledictis aspergentes, sed
flt pubUcum. iQui lamen iUud commisit, propler amare suspirans pectusque percutiehs, hoc tantuin-
manus impositionem quam in ordinatione accepit, modo dixit, Propitius esto milii peccatori, etidescen-
A poenitenlia _pubUca liberatur.. Quam rationem dit justlficatus. Yides celeritatem? Accepit probrum,
-posthac Jnnocentius Iconfutasse videtur in epislola et abluit probrum; agnovit peccala,-et deposuit
ad episcopos Maeedonise,cap. &,his -verbis: « Ergo peccata , et cfiminum accusatio ifacta-estilli crinii-
si ita est, applicentur ad ordinationem sacrilegi, ntim reniissio, et hostis insciens factus estbenefi-
adulteri alque-omnium criminum rei, .quia bene- cus. Quot labores erant publicano subeundi, jeju-
dictione ordinationis crimina vel vitia pulantur naudo, hunii dormiendo, vigilando, bona sua egenis
__ferri. Kullus sit poenitenlise locus quia id potest Impartiendo, longo tempore in sacco ;et cinere se-
praestare ordinalio quod longa satisfactio prceslare dendo, ut illa tam multa peccata posset deponere?
consuevit. » At nuuc cum nihil tale fecefit, simplici verbo -om-
BasiUus in epistola canonica ad Ampliilochium, nem deposuit iniquitatem , ac probra conviciaque
can. 32: « Qui peccatum ad mortem peccant clerici, _ Phariscei, qtii videbatur illum contumella afficere,
agradu quidem deponunlnr, a laicorum autem pepererunt Justitise coronam, idque sine sudoribus,
communione non afcentur. Non enim vindicabis sine laboribus , et absque lotigi temporis mora.»iIn
bis inidipsum. > Quamvis alterius disciplinaeanli- liomilia i de poenitentia : « Cujus autem rei gratia
quissima sint exempla, haec tamen anliqua estiet .prcefinitumspatium ad tam breve tempus redegit?
valde 'probala, quam sanclus Basilius ut Jam suo quo et barbarprura discas vlrtutent, dicb autem
tempore stabilitam refert, el cujus postea sPatres Niniyitarum tribus diebus tantum peccatorum iram
testes sunt ac defensores : Optatus Milevitanus in solverc valentium : atque Dei clementiata adraire-
' flne lib.
n; -Sificiusin epistola ad Himerium Tarra- xis- triuni dierumppenitentia contenti totpro pec-
•conensem, cap. 14; Patres concilii OaTthaginensisv, catis? tuque desperatione non corruas, elsi millies
can.ll; qui «anon referlur ininlegro -codiceEccle- peccaveris. Quemadmodum enim anima pigritans
slae Africance, can. 27; flieronymus in «pistola ad atque negligens, quanquam multum ad poenilentiam
Sabinianum; Augustinus Ub. i de Baptismo contra temporis accipiat, nihil operatur magnum, neque
Bonatistas cap. 1. Leo I in ep. ad Rusticum Narbo- sibi ipsi Deum ob desidiam -conciliat; sic iqui pro-
nensem. resp. u: < Quod, inquit, sine dubio ex -positoexcilalo fervet, atque multacum solertia poe-
apostolica traditione descendit, secundum quod scri-. D liitentiamostendit, brevitemporismoraento longaevi
ptum est: sacerdos si peccaverit, quis orabit pro temporis peceala delere poterit? Noiineteriio Pe-
eo? Unde hujusmodi lapsis ad promerendam mise- trus -negavit? nonne tertio oum Juramento ? nonne
ricordiam Dei privata est expelenda secessio, ubi vilis cujusdam ancillce verba timens? Quid ergo ?
illis satisfactio, si fuerit digna, sitetiam fructuosa. > Oporttiitne illum ad poenitentiam multos annos ler-
Patres concilii Epaunensis, can. 22-: « Si presbyter rere ? nequaquam; sed eadem nocte lapsus est et
' _ut
diaconus crimen capitale commiserit, ab oflicii erectus; vulnusque et :medicinaiii aeeepit: cegrota-
nonore depositus in monasterium retrudatur, ibi vit, atqtie ad priorem rediil sanitalem. »
tantummodo, quandiu vixerit, communione su- In homilia de beato Pbilogonio : < Neque mihi
roenda. >El Isidorus flispalensis, lib. n de ecclesia- quisquam dixerit, Vereor, habeo conscientiam pec-
sticis Officus, cap. 16 : « flonorum duntaxat digni- - eatis oppletam , sarcinam circumfero'gravissimam.
late servata, ita ut a sacefdotibus et levitis Deo Sufficit enim horum qninque dierum leinpus, si so-
tantum teste Dat, a caeteris vero astante coram Deo brius fueris, sl altentus, si vigilaveris, ut multidu-
.solemniter-sacerdote. > dinem peccatorum reddas contracliorem. 'Nec illud
Basiliusin eademep. canonica, can. 34:«Adulte- perpende quod 'hreve tempus est, sed illudcohsidera
1215 tHEODORl ARCHOU-P. CANTUAR. DOCTRINADE POENITENTIA 1_16
quod benignus est Dominus, quandoquidem et Nini- A non tam temporis longitudine, quam cordis compun-
vitre tridui spatio tantam iram Dei a se depulerunt, ctione pensanda est. »
nec obstitit illis temporis angustia, sed anirai proni- Yigilius papa I, in ep. ad CaesariumArelatensem :
« Sed quia, sicut charitatem tuam bene nOsse eonfl-
ptitudo, amplectensDomini benignitatem, totum per-
agere valuit. Et meretrix illa brevi temporis mo- dimus, modus poenitentiaeprsesentiumpotius sacer-
mento eum ad Christum accessisset, omnia probra dotum inspectioni committitur, utjuxta compunctio-
diluit. Quia et calumniantibus Judaeisquod illam ad- nis meritum venise quoque possit indulgeri reme-
misisset ,Btantamque praebuisset flduciam, Christus dium, tuae hoc potius aestimationi credimus relin-
illis quidem silenlium imposuit, hanc vero malis quendum. » Utide Gennadius testatur in libro de
omnibus liberatam, comprobatoque illius studio, ecclesiasticis Dogmatibus, cap. 55, a poenitentia pu-
ita domum remisit. Quid ita tandem? quoniam fer- blica prorsus immunes esse quicunque vere ac per-
venti animo, et flagranti corde, ardentique accessit fectaepoenitentiaesigna certissima dabant. « Sed et
fide, sanctosque illos a sacros atligit pedCs, solutis secreta, inquit, satisfactione solvi mortalia crimina
capillis, fontibus lacrymarum ex oculis emissis, un- non negamus, sed mulato prius sseculari habitu,et
confesso religionis studio per vitse correclionem, et
gueiito profuso.» B jugi imo perpetuo luctu miserante Deo, ita duntaxat
Bacchiarius in epistola ad Januarium de recipien- ut contraria iis qusepoenitet, agat, et Euchari-
de Doraini pro
dis lapsis : « Qualiter rogo, misericordia _tiaia_omnibus Dominicis diebus supplex et submis-
possumus desperare, qui etiara Pharaonem arguit sususque ad morlem percipiat.»Denique Palres una-
quare nequaquam.poenitere dignatus sit, etc Salo- nimi consensu declarant nibil aliud quam charitatem
raon ille mirabilis, qui meruit assistrici Dei, hoc a
peccatoribus requirere Deum a quo nonnisi cupi-
est sapienlise, copulari, in alienigenarum mulierum ditate
et vinculo libidinis recesserunt; hoc esse in quo consistit tota
incurrit amplexus, illaqueatus, lex et : ac propterea Jugum esse suave, et
errore se simulacrum prophetae
etiam sacrilegii polluit, quia • onus leve, ad quod Christus omnes vocat qui labo-
Chamos Moabitico idolofabricavit: sed qui per pro- rantelcriminum oneratisunt. Innumerafere
misericor- pondere
phetam culpam erroris agnovit, nunquid de hac -re Patrum lestimonia proferre possem, sed
diae coelestis extorris est? Ac forsitan dicas, Nus-
omnium instar erit Salviani testimonium, qui sic
quam eum in canone lego poenituisse, neque miseri-
Ioquitur in libro vn de vero Judicio et Providentia
cordiam consecutum. Audi ergo, frater, poenitentia Dei: < Prcesertim cum a nobis Deusnihil onerosum,
ejus, quae non inscribitur publicis legibus, fortasse nihil grave exigat, etc Quid namque ait? Venitead
ideo acceptabilior judicalur, quia non ad faciem po- C me omnes, qui laborath et onerali estis , et egorefi-
puli, sed in secreto conscientiaeDeo teste poenituit. ciam vos. Tollite jugum meum super vos, et discitea
Yeniam antem ex hoc consecutum esse agnoscimus me milis sum et humilh cotde, et invenieth re-
iUum quia
quia cum solutus fuisset a corpore, sepultum quiem animabus vestris. Jugum enim meutn suave,
inter regum Israelitarum corpora Scriptura comme-
et onus meum leve. Non ergo nos ad laborem vocat
morat; quod tamen alibi peccatoribus regibus abne-
in finem vilae suae Dominus, sed ad refectionem. Quid namque anobis
garumessecognoscimus, qui usque exigit, quid prcestari sibi a nobis Jubet, nisi solam
in propositi perversitate raanserunt: et ideo quia in-
tantummodo fidem, castitatem, humilitatem, sobrie-
ter reges justos meruit sepeliri, nonfuit alienus a ve-
tateni,misericordiam, sanctitaleni?quseutiqueomiiia
nia: veniam autera ipsam sine poeiiitentia non pottiit non onerant nos sed ornant : nec solum hoc, sed
* ,
promereri. > adeo vitam prsesentem ornant, ut futuram plus or-
Augustinus in homilia ultima ex t, cap. 11 : nare possint.»
< Nemo arbitretur, fratres, propterea se consilium Non solum qui converlebantur ut Petrus, non eis
salulifeiaa hujus debere pcenitenliae contemnere, imponebatur pcenitentia publica, sed etiam multis qui
quia raultos forle advertit et novitad sacra altaris ut Judas, aut ut pole nimis infirmi tolerabantur.
accedere, quorum talia crimina non ignorat. Multi ^ IUa est secunda ralio quam Augustinus refert in ho-
enim. corrigunfur ut Petrus. » Quare canones epi- milia ex L, cap. 11: « Multi enim corriguntur ut Pe-
scopis permiltunt.poenitenliae poenas eo leviores ac trus, multi lolerantur ut Judas.» Eamdem rationem
minores reddere, quo magis cordis compunctio au- alibi explicat sanclus Augustinus in lib. de Fide et
getur : atque Patres docent non tam considerandam Operibus, cap. 5 : « Utrumque faciendum est, sicut
esse mensuram temporis quam doloris. Augustinus et infirmitatis diversitas admonet, eorum quos uti-
in Enchiridio ad Laurentium, cap. 65 : <In actione . que non perdendos , sed eorrigendos curandosque
autem poenitentiae,ubi tale crimen commissum est, suscepimus , et alius sic, alius autem sic sanandus
ut is qui commisit a Christi eliam corpore separe- est: ita etiam est ratio dissimulandi et lolerandi
lur, non lam consideranda est mensura temporis malos in Ecclesia : et est rursus ratio castigandi et
quam doloris. Cor enim contritum et humiliatum corripiendi, non admittendi vel a communione re-
Deus non spernit. > Leo I, in ep. ad Nicetam epi- movendi. Errant autem homines non servantes mo-
scopum Aquileietisem,cap. 5: « Consultationi cbari- dum, et cttm in unam partem procliviler ire coepe-
tatis tuaehoc etiam respbndendum esse credidiraus; rint, non respiciunt divince auctoritatis alia testi-
1217 AB OMNINOYITATISSUSPICIONEVINDICATA. 1218
monia,'quibus possint ab illa intentione revocari, et. A pecuniam toUere,, non dubitavit .accepta pecunia
in ea quaeex utrisque temperala est veritate ac mo- ipsum Dominum vendere. Videamus quid ad ista
deratione consistere. * Dominus respondeat, videte fratres, non illi ail,
Auguslinus in epistola 48 Vincentio contra Dona- Propter furta tua dicis ista. Furem noverat, et pro-
tum et Rogat. de corrigendis haerelicis : <Propter bo- dere nolebat, sed potius tolerabat, et ad perferen-
nos mali tolerandi sunt: sicut.toleraverunt prophetae dos malosin Ecclesia nobis exemplum patienticede-
contra quos tanta dicebant, nec communionem sa- monstrabat. >
cramentorum-illius populi relinquebant : sicut ipse Augustinus, lib. Hi contra epistolam Parmeniani,
Dominusnocentem Judam usque ad condignumejus cap. 2 : < Cum vero idem morbus piurimos occupa-
exitum toleravit, et eum sacram coenamcum inno- verit, nihil aliud bonis restatquam dolor etgemitus,
centibus communicare permisit : sicut tolerarunt ut per illud signum quod Ezechieli sancto revelalur
apostoli eos qui per invidiam, quod ipsius diaboli illsesievadere ab illorum vastatione mereantur. Ideo-
vitium est, Christum anhunliabant: sicut toleravit que idem Apostolus cum jam multos comperisset,
Cyprianus coUegarum ayariliam, quam, secundum et iramunda luxuria et fornicationibus inquinatos,
Aposiolum, apellat idololalriam. > ad eosdem Corinlhios in secunda Epistola scribens,
Augustinus, in lib. III contra epistolam Parme- B ' non itidem praecipit ut cum talibus nec cibum sume-
niani, cap. 4 : < Dixit Isaias , Recedite, exite inde rent. Multienim erant, nec dici de his poterat, Si
et immundum nolite tangere. Sed cur ipse in iUo quis frater nominatur fornicator, aut idolis serviens,
populo immunditiam quam graviter arguebat, in aut avarus, aut aliquid tale cum ejusmodi nec cibum
una cumeis congregatione tangebat, elc Dixit David, quidem simul sumere; sed ait : Ne ilerum cum ve-
Non sedi cum concilio vanitatis, et cum facinorosis nero ad vos, humiliel me Deus, et lugeam multos ex
non introibo : odio habui curiam nequissimorum, iis qui anle peccaverunl, et non egetunt pmniteniiam
et cum iis non sedebo. Legant quales in se lempo- super immunditia et luxuria et fornicatione quam
ribus suis in iUopopulo toleravit, qui unctionis my- gesserunt : per luctum suum potius eos divino fla-
stico sacramento tantum honorem detulit, ut id nec gello coercendos minans, quam per illam correptio-
in sceleralissimo Saule contemneret, imo tantum nem, ut caeleri ab eorum conjunctione secontineant.
veneraretur, ut amplius omnino non posset, etc Consequenter enim dicit, Ecce tertio hoc veniam ad
An hoc dicturi sunt quod illis temporibus recedere vos, ut in ore duotum vel trium testium stet omne
Justis a malo populo non licebat, istis vero lempori- verbum. l^rmdixiet prwdico sicut prmsens secundo,
bus licet? Quid dici perversius potest, illo tempore et nunc absens iis qui ante peccaverunt, et cmteris
non potuisse bonos a malis corporaliter separari, G omnibus : quia si venero iterum, non parcam , quia
quando mulla sacramenta corporaliter observari probationem qumriih ejus qui inme loquilurChrhlus. >
videbantur : nunc autem necessariam esse corpora- — Cap. 4 ejusdem libri :.,« Postremo si prophetse
lem separationem, quando jam iUa spiritaliter ob- posteros monuerunt ut se ante tempus ultiraaeventi-
servantur? Vae caecis ducentibus et caecis sequen- lationis a paleis corporaliter separarent, et lali se-
tibus. > paratione caverent tangere immutidum, et cum faci-
Augustrous in Expositionis Evangelii Joannis tra- norosis noii introirent, cur hoc nonfecit apostolus
ctatu L : « Quid ergo voluit Dominus noster Jesus Paulus ? An palea non erant qui non ex veritate, sed
Christus, fratres mei, admonere Ecclesiam, quando ex invidia Christum annuntiabunt? An immundi nori
unum perditum inter duodecimhabere voluit, nisi ut erant qui non caste Evangelium praedicabant? Hos
malos toleremus, ne corpus Christi dividamus? Ecce in illis ternporibus Ecclesia fuisse testatur, cujus
inter sanctos est Judas, ecce fur est Judas, et ne exeeUentissimam charilatem omnia tolerantera ,
contemnas, fur sacrilegus, nbn qualiscunque fur. etiam posleriores imitati sunt. > —Cap. 2 ejus-
Fur loculorum, sed Dominicorum: loculorum , sed dem Hbri: « Aperiantur oculi cordis, ne frustra pa-
sacrorum. Si crimina discernuntur in foro qualis- T»teant oculi corporis, et legant praedicatorem libe-
cunque furti et peculatus (peculatus enim dicitur' rnm veritatis in eadem ipsa prima ad Corinthios
furtnm d.ere publica, et non sic Judicatur furtum Epistola scribentem :r Nolite errare: neque forni-
rei privatsequomodo publicse), quanto vehemenlius carii, neque idolis servientes, neque adulteri,neque
judicandus est fur sacrilegus, qui ausus fuerit non molles, neque masculorum concubitores, neque fures,
undecunquetollere, sed de Ecclesia tollere? Qui ali- neque avari, neque ebriosi, neque maledki, neque
quid de Ecclesia furalur, Judse perdito comparatur. rapaces, regnum Dei possidebunt. Quomodoergo Cy-
TaUs erat iste Judas, et tameu cum sanctis discipu- prianus et alia frumenta Dominica in illa tunc uni-
lis undecim intrabat el exibat, ad ipsam Dominicam tatis Ecclesia cum avaris et rapacibus, cum his qui
coenam pariter accessit, conversari cum eis potuit, regnum Dei non possidebunt, non laicis vel quibus-
eos inquinare non potuit. De uno pane et Petrus et cunque clericis, sed et ipsis episcopispanem Domini
Jtidas accepit, et tamen qumpars fideli cum infideli ? manducabant, et calicem Domini bibebant, cum
Petrus enim accepit ad vitam , Judas ad mortem , idem Apostolus praecipiat non eis commisceri, et
etc. Quare furem admisit, nisi ut ejus Ecclesia fures clamet cum ejusmodi nec cibum sumere ? An quia
patienter toleret ? Sed ilie qui consueverat de Joculis non polerant ab eis corporaliter separari, ne 6imib>
1219. THEODORIARCHIEP. CANTUAR.DO.CTRINADE POEMTENTIA 1220
ter eradicarent et friticum, sufficiebat eis a talibus A quod, ut dicitis, necessitas imperavit in pace jam
corde sejungi, vita moribusque distingui,,propter Ecclesias constitutas non posse praesumere; sed,
compensalionem custodiendae pacis et unitatis „ ufsaepe accidit, quoties a populis aut turba pecca-
propler salutem infirmorum et lanquam lactentium tur, quia in omnes propter mullitudinem non po-
frunientorum, ne membra corporis Christi per sacri- test vindicari, innlfum solet transire, priora, dimit-
lega schismata laniarent ? » Etinfra, cap. 4 : < An tenda Dei Judicip, et de reliquo maxima soUicilu-
immunditia, an etiam avaritia ? Quam Cyprianus dine praecavendum. > Et in epistola ad synodnra in
corde non tetigit, et tamen inter- avaros pacatissime Toletana civitale constitutani, cap. 1 ; « Quorum
vixit. Non enim obsurduerat adyersus verba Psal- facturo ita reprehendiraus, ut prop.ter numerura
morum ut sederet in convenliculo vanitatis, et cum cofrigendorura, ea quse quoquo modo facta
sunt,,,
facinorosis in.troi.ret: odio non haberet curiam mali- non in dubium vocemus, sed Dei p.otius.dimittamus
gnoruro,, et.cum impiis non sederet. Annon erat. judicio. >
conventicujuni vanitatis in. eis qui, esurieiitibus in ; Salvianus. propter eamdem rationem. innumeros.
Ecclesia,.fr-atribus,.largissimo argento nitere cupie,- fere improbos in EccJ.esiatoleratos fuisse refert lib.
baut?! Annon erant facinoro.siqui fundos insidiose mdevero Judicio ef Provideutia Dei: «. Quoruin
fratribus rapiebanl? An tie,quissimiet iropii non B enira quemque invenies in Ecclesia non aut ebrio-
erant, qui usuris roultiplicanli.bus.fenus augebant? sum, aut belluotiem,aut adulterum, aut fornicato-
Ulevero lavabat maitus suas curo innocenlibus, et rem, autraptorem, aut ganeonem, autlatronem, aut
circnmdabat altare Doroini. Ideo quippe tolerabat homicidam?Et quod omnibus pejus est, prope haec
nocentes, ne desereret innocentes,cura quibus manus cimcta sine fine, elc. In hanc enim probrositateni
lavabat, quia diligebat speciem dorous Domini, quae ihorum pfope omnis Ecclesiae plebs redacta est, tit
speciesin v.asishotiorabilibusfuit. » in cuncto.populoChristiano genusquodamniodosan-
His omnibus exemplis motus sanctus Augustinus: ctilatis sit, minus esse vitiosum, etc In templa au-
censet «briososet comessalores,quorura tanla erat tem, v.el polius in altaria atque in sacraria Dei, pas-
mullitudo , potius tolerandos esse quam ab Ecclesia sira onines sordidi ac ftagitiosi sine uUa penitus re-
arcendOset aspera pceriilentiapleclendos. Sic enim: verentia sacri hpnoris irrufflpunt, etc Denique si
ioquituf ih epistola 64 : < Cum enitii Apostolustria vult quispiam scire quid in teinplo hujusmodi homi-
breviter genera vitiofum detestanda et vitanda uno nes cogitaverint, videa,t quid sequafur. Siquidem
in loco postierit, de quibus innumerabilium pecca- consummatissolemnibus sacris, slatim adconsuetu-
toriim exsurgit seges, unum boruni, quod seeundo dinaria omnium studia discurrunt, alli scilicet ut
lbeo posuit, acerrime in Ecclesia vindicatur; dua v furentur, alii ut inebrienlur, alii ut fornicentur, alii
autcm feliquaj id est primum et ullimum, tolerabilia ut latrocinentur : ul evidenter appareat lioc eos esse
videntur hominibus; atque itapaulatimfieri potest, meditatos, dum intfa teroplumsunt, quod postquam
ut nec vilia Jam putentur. Ait enim Yas eleclionis : egressi fuerinl exsequuntur.>
non in comnvessalionibus et ebrietatibus, non in cubi- Postremo Juliani Pomeril, et Anastas.il Sinaitae
libus ei impudkitih, non in contentioneet dolo, sed testimonia pfoferam, quorum primus cum sil Lali-
iriduite ymDbminmn Jesum Chrislnm, et carnis.cu- nus, alter vero Grcecus,ufriusque Ecclesiaediscipli-
ramrie: fecetxth:>in concupiscentjis, Horum ergo n.am referunt; et quanta fuerit erga peccatores pu-
trium, cubilia et impudicitice, tam magnura criraen Jilicos Ecclesise.indulgentia propler multitudinem et
putantur, ul nemo dignus nOn roodo ecclesiaslico infirmitaterapeccantium teslantur. Sic verp Jullanus
roinisterio, sed ipsa etiahi sacramentorum commu- Ppmerius in lib. n de Yita contemplatiya, cap.,5 :
nionevideatur,. qui se isto peccato maculaverit. Et «ltem alio Jocoidem aposlolus.dicit,:Yos qui firinio-
recle bmhino. Sed quafe solum? Comessationes res estis, imbecillttaies infirroioruin sustinete. Sus-
enim et ebrietates ita eoncessaeet lieilaeputantur, tinet ergo aequanimiterut infirinps, quos.emendare
ut in hotioremetiambeati.ssimoru.roitiartyrum, non , non potuerit. casligatos,-Proihde quia nec objugari
'
solum perdies solemnes, quodipsumlugendura quis omnes expedit, nec orones bla.ftde iractari, sciunt
non videat qui haeenon earnis oculis inspicit, sed sa.nctisacerdotes atque,dis.cernun,t quos debeant tem-
etiam qiiotidie celebrentur, e.tc > Et paulo post : perata severilate cprripere, e,t quos s.acerdotauma-
'<Non ergo aspere, qnantura existirao, non dnriter. gnanimitate portare : et ideo.omnium quos per Dei
non modo imperioso ista tolluntur, magis docendo graliamcurant, nph.voluntatisedulilitati prpspicinnf. -
quara jubendo, roagismonendoquam rainaiido, Sic Denique,alips hono.rarideforniiter ambientes, quibus
enim agendum est eum multitudine peccantiuin,; npn expedire noverunt,.non vitio alicujus,invidiai,
severitas autem exercenda- est in peccata pauco- sed altseprudetitiaeconsilio, prseterraiMunt; et aUos
ruiti: •>Hanc tantse indulgentiae rationem, quabic latere.cupieiiteshonorant:,Ut eis aditura a,dmajpres
et alibi frequenter- uiitur et praesertira in libro m prpfectiisaperiant., Eps quos prpbanl increpaliotiem
contra epistolami Parmeniani, ipse, Augustinus di- posse. pati, castigant; et impatientes objurgationis
scere potuerat ab Innocentio I, qui ita in epislola ad ut languidospalpanl: non eis adulando quod tales
episcoposMacedoniae,cap. 6': « Pervideaf ergo di- sunl, sed infirmitatibus talium compatiendp,si.fofte
lectio vestfa-.hactenus talia trarisisse, ct adv_ertilc aliter sanari non possunt. >
12_1 AB OMNINOYITATISSUSPICIONEYINDICATA. . 1222
Anaslasius Sinaita, ad finem orationis de sancta .\ cusasse, caeterosque episcoposunanimi consensuista
Synaxi: < Esto, fratem tuum peccatorem esse.unde probasse? Cum igiturprava ista consuetudine inva-
cceteras ejus aciiones compertas habes?Nam multi lesccnte, aliqui scriptbres ejusmodi redemptionum
crebro reperiuntur qui palara peccarunt; sed clam leges Theodori Pcenitentialibus. inseruissent, postea
et occulte niagnam poenitentiam egerunt. Et nos exemplaria ab iis descripta, et undique disSeminata
quideni novimus quandb peccant, a.t vero pceniten- multis imposuerunt, ut Theodori credererit esse qtii
tiam et conversionem illorum ignoramus, et a nobis ipsius scriptis infarta lantum eranl. Idem dicendum
quidem Judicantur peccatores, apud Deum autem videlur de Romano Poenitentiali. Quera Halitgarius
justificati sunt. » ante octingentos annos edidit, et libris suis de Be-
Non igitur absolute necessaria est.poenitentia pu- mediis peccatorum ullirao loco addidit. »
blica, a qua tot publicos peceatores Ecclesia exemit, Responsio. — Priusquam rationes J. Morini ex-
propter imiltas varias rationes, quae si in Patribus pendamns, intelligere oportet quaenam sint redem-
laudari debeant, saltemin Theodoro reprehendinon ptiones poenitenliarum quse referunlur ab auctori-
possuht, eujus sanctitas et- doctrina a synodis tolies bus expoenitentialiTheodorietRomariO'. Siquis at-
p-rsedicataest. tente perlegerit eas, quas retuliriiusi sub! nomine
Theodori ex codicems. et quceIeguntur in;Poeniten-.
CAPUT IX.
tiali Romano, nihilialiud esse' agnoscet,, quamcom-
Defensio Redemptionumpwnitentiatum quas Joannes mutationes cujitisdamgeneris poeriitentisein aUud:
Morinus viltiperat;. ac idcirco a Pmnitenliali Theo- et quidem propter necessitalis: easum. Poffo heec
dbti ei Romano abjudicat.
pcenitentia seniper valuit apud Dominuro*.qui rom-
Joannes Morinus, lib. x de Administralione sacra- quam id quod fieri non potest jussit. Miram igitur
"
menti, cap:.17 ; i Tria nobis supersunt de his pceni- quod J. Morinus affirmet nullum pccurrere.hujusce
teritiarum Redemptioriibus demonstranda, quse se- rei testimoiiium, nisi post annum Christi seplingen-
paTatimexplicare visum est. Quando inEcclesiacoe- tesimum : raraque esse ejusmodi testimotiia usque
pit islud rederaptionis genus; quando desiit: et ad annum:salutis nongentesimum : et synodum Clo-
qua rationeimminuendis antiquispoenitentiis occasio- velhoviaeillas redemptiones damnasse':..ac propterea
nero dedil. Primum, ex dictis; capile praecedente fa- non posse ad PoenitentialeTheodori pertinere. Con-
cile coiligitur: nullum enim testimonium octingentis stat enim a syriodo T_ovelhoviaetantum damnatum
et aliquot annis anliquius protulimus, ideo mullo fuisse abusum*redemptionum,scilicet quando eo M-
tempore non potest hanc epochen antecedere. Nul- n centius peccant, quo majores eieemosynas iargiun-
lumcerteoccurrit onquam hujusce reitestimonium tur. Nam Patres sic loquuntur can. 26: « Etnonad
nisi post annumGhrisli septingentesimum; raraque hoc sine dubio dandae,ut quaelibet vel miniina sal-
sunt hujusmoditestimonia donec altitigas annum sa- tem peccata, eo licentius cuiquam agere liceat,. quo
lutis nongentesimum. Lege Caroli Magni, Ludovicl, vel ipse, vel alius quilibet pro eo eleemosynas fa-
Caroli Calvi;capilulaTia,leges, concilia iis regnanti- cial. > Quae prorsus aliena sunt a redemplionibtis
bns celebrata, nusquam rederoptionura poenitentiae poenitenliarum, quae citantur ex Poenitentiali Theo-
mentio. Antiquissima est-Isaati' Lirigonensis,quam dori et Roraano. Etenira non in illis rederopliones
excapifularibus dicitse excefpsisse,sedhurie, utopi- poenitentiaruin commendantur ad licentius peccan-
nor, cation ille in iis tioft exstat. Quidquid sil, cir- dtim, sed ad facUiorempeccaiorum remissionem ob^
eflitistantiam peculiareiti coritihfetvquaerecta redem- tinendam : non ad mutandas absque ulla necessitate
ptionenl de qtfa agimus tion spectatv ConciliuniTri- poenitentiaepoenasJure canonico indictas; sed tan-
buriense proprie ad-reta facit, sed anno 895 cele- tum propler necessitatis casum, cum poenitentia ali-
bfatum est. Quseantecedunt concilia sub Garolinis ter peragi non potest; et seciindiim canones , qui
iriiperatoribus et regibus1istoruni non meminerunt. permittunt episcopo eas. augere aut imminuefe,
Objici-potest Burchardum, Ivoneifi, et Poenitentiale 0 pfout praesens rerum stafusexegerit
abAntOniO AugusFuio dicttim Roitianuffl nonnulla Yerum quoquomodofes accipialuf, Sive pro bono
capitula ex istis redemplionum poenitentiaiium for- arit malo usu, J. Morinusnon verarn attig[t epoebem.
mulis velut ex theodorO Cahtuafiensi afchiepiscbpb Si inteliigatur malus usus, longo aiite'temporePatres
i*eferfe,etc. »_Postea referf testimonia synodi Clo- aritiqui eum redarguerant. Lactantius, lib. vr de
vellioviaein art. 5 et 4j ex quibus sic argumentatur: vero Cultu, cap. 15 : « Quotiesigitur rogaris, tentari
<His consideratis vix adduci possum, utexistimera te a Deo crede, an sis dignus exaudiri. Circumspice
TheOdorumCantuariensem istius rederaptionis poe- conscientiam tuam, etquantum potes, medere vul-
niteritialis esse auctorem.lNam huic concilio praeerat neribus; nec tamen quia peccata largitibne tolluntur,
GnsbertrisTheodori uno intermedio- successor, an- dari tibi licentiam peccandi putes. Abolentur enim,
numque quinquagesimumprimum aut alterum posl si Deo largiare, quia peccavefas. Nam si fiducia lar-
Theodori obitumcelebrabatur illa synodus. Quis cre- giendi pecces, noh abolerittir. > .""'
dat Theodofi successorem Theodorb viro per "toiuni Augustirius, lib. xxi de Civitate Deiad Mafcelli-
drbem Christiatium celeberrimo , tam facile dero- rium, cap. 27 : « Ut autem quotidiana sibi opineh-
gasse, illius cOftstitulionesvellicasse, novitatis ac- tur, quse faCereomnirib' rioricessanf,' qualiacurique
1225 THEODORIARCHIEP. CANTUAR. DOCTRINADE POENITENTIA 1224
et quantacunque sint,per eleemosynas dimilti posse A cit enim Salvator. Verumtamendate eleemosynam,
peccata, orationem quara docuit ipse Dominus, et el ecce omnia munda sunt vobis. Quarla nobis fit
suffragatricem sibi adhibere conantur ef testem,etc remissio peccatorum per hoc quod et nos remitti-
Qualiacunque ergo vel quantacunque sint, etiamsi mus peccata fratribus nostris. Sic enim dicit ipse
quotidie perpetrantur, nec ab eis vita discedat in Dominus et Salvator noster quia si dimiseritis fratri-
melius commutata, per eleemosynam venia non ne- bus vestris ex corde peccata ipsorum, et vobis re-
gata remittl sibi posse praesumunt. Sed bene, quod mittet Pater vester peccata vestra. Quod si non
isti dignas pro peccatis commonent eleemosynas remiseritis fralribus vestris ex corde, nec vobis re-
esse faciendas, quoniam si dicerent qualescunque mittet Pater vester : et sicut in oralione nos dicere
eleemosynas pro peccatis et quotidianis, et magnis, docuit: Remitte nobis debila nostra, sicut et nos re-
et quautacunque scelerum consuetudine misericor- mittimus debiloribus noslris. Quinta peccatorum re-
diam posse impetrare divinam, ut ea quotidiana re- missioesl,cumconverteritquis peccatorum aberrore
missio sequeretur, viderent rem se dicere absurdam viaesuoe. Ila enim dicit Scriptura divina, quia qui
atque ridiculam. Sic eniin cogerentur fateri fieri converli fecerit peccatoremab errore vim sum, salvat
posse.ul opulentissirans horao decemnummulis diur- animam ejus a morte, et cooperit multitudinem pec-
nis in eleemosynas impensis homicidia, et adulteria, " calofum. Sexta quoque fit remissio per abundantiam
et nefaria quaequefacta redimeret, etc Propter hoc charitatis, sicut et ipse Dominus dicit. Amen dico
ergo eleemosynaefaciendaesunt, ut eum de praeteritis tibi, remiltuntur ei peccaia multa, quoniam dilexit
peccalis deprecamur, exaudiarour, non ut in eis per- multum; et apostolus dicit, quoniam charitas cooperit
severantes, licentiam malefaciendinospereleeinoynas multitudincm peccatorum. Est adhuc et septima Hcet
comparare credamus. » dura et laboriosa, per poeuitentiam remissio pecca-
Caesarius Arelatensis, in homilia 17.« Eleemosy- lorum, cum lavat peccator in lacrymis slratum
nas dando aUenam carnem pascimus, et crimina suura. » Sed ista omnia requiri forsan dicit aliquis :
comraittendo noslram animam jugulamus. Et ideo, at qui hoc objicit, audiat Joannem Chrysostomuin.
sicut frequenter admonui_sic pro majoribus pecca- Joanues Chrysostomus in homilia qui inscribilur
tis eleemosynas derous, ut nunquam ad ipsa crimina nona, de pcenilentia : « Quidnam id est? de poeni-
redeamus. » tentia sermonem instituimus ac dixiraus, quod multae
_,
variaeque sunt poeniteutiaeviae, quibus facilis nobis
Eligius Noviomensis, in liomilia, 8 : « Ille vero
salus fiat. Nam si unam nobis dedisset repulissemus
qui supra dicta mala in corde servat, et credit se
eam utique, dicentes : nequiirius hanc ingredi, sal-
mnlta eleemosynis peccata sua posse redimere :
vari nequimus. Nunc ipsum hanc tuam amputans
audiamus de eo Dominumin Evangelio dicenlem :
non unam tibi, neque secundam, ne-
Si offers munus luum ad altare, et ibi recordalus objectionem, sed
que tertiam, plures ac diversas dcdit, quo mul-
fuerh quia fraler tuus habet aliquid adversum te, titudine libi ad coelum facilis ascensus fiat. Et dice-
relinque ibi munus tuum anle altare, et vade prius bamus facilem esse
reconcitiari fratri tuo, et tunc veniens offeres munus pcenitentiam, neque onus in ea :
Ecclesiam ingredere; dic Peccavi, et
tuum. » Sententia isla evidenter ostendil quod sa- peccator es,
solvisti peccatum. Produximus peccantem David, et
crificium offerre vel eleemosynas facere nihil prode-
solventem peccatum. Hinc secundam subjecimus
rit nisi prius reconciliatio prsecesserit inimici. Itaque
Patres qui tempora a J. Morinoprsetihita praecesse- viam, super peccatum flere et diximus : Quisnam
hic labor : non pecuniam opus effundere, non lon-
runt, abusum redemptionum poenitentiarum dam-
narunt. gas ire vias, nec tale quid dicere, sed peccatum flere
duntaxat. Hoc de Scriptura Induximus, quod in
Nunc vero si redemptiones pcenitentiarum, quales Achab Deus consilium mularit; eo
quod fleverit,
leguniur sub nomine Theodori et in Poenitentiali quod moestus fuerit, peccatum ipsi dimisit, atque
Romano, accipiantur sicut accipi debent pro com- .. hoc ipse dicebat Heliae: Vidisti ut incesserit Achab
mutationibus quorumdam poenitentiarum generum coram meflens, et contristatus : non faciam secun-
in quaedam alia faciliora, nempe perfectam cordis dum iram mcam. Hinc tertiam dediraus poenitentiae
conversionem, eleembsynas, orationem, elc, et viam, ac de Scriptura Pharisaeum duxiraus in me-
quidem propler necessitatis casum : baecpoenitenlia- . dium, simul elpublicanum : quod Pharisaeus quidem
rum genera antiquissima esse, et vera qucein Scrip- superbe elatus, a juslitia excidit; publicanus humi-
turis sanctis ubique celebrantur, atque proinde esse libus consentiens, fructum justiliae suscepit, neque
vpraecipuaet praestantiora, quibus peccata faciUus ullo sub labore pressus justificatus est; verba dedit,
remittantur, sic manifestissime declarant antiqui res accepit. Age ergo coeptum sequamur, et quartara
Patres. proferamus viam. Et quaenam ea est? eleemosyna,'
Origenes in homilia 2 super Levilicum : « Audi regina illa virtutum, homines celerrime ipsorum in
nunc quantae sint remissiones peccatorum in Evan- ccelorum axes adducit, advocati optimi loco fun-
geliis. Est isla prima, qua baptizamur in remissio- gens. t Et paulo infra : « Propterea et multas vias
nem peccatorum. Secunda remissio est in passione alias pcenilenli*. diversas dedit, quo nobis omnem
marlyrii. Tertia est quae pro eleemosyna datur. Di- desidise occasionein ampulet. Nam si unam habereA
1.2o l „ AB OMNINOVITATiS SUSPICIONE YINDICATA. 1226
mus solam, hac vadere nequiremus, mucronemhunc 1A omnia peccata mea. Prcecipuequeper emendationem
diabolus seraper fugit. Peccasti, ecclesiam"ingre- morum: Auferte, inquit, malum cogitationumvestra-
dere, atque tuum dele peccatum. Qtioties cecideris rum ab oculis meis, quiesciteagere perverse, discile
in foro, toties exsurgis: sic quoties peccaveris, pec- benefacere, quwritejudicium, subvenile oppresso,ju-
cati poeniteat, neque desperes. Tamelsi secundo dicate pupillo, defendite viduam, et venite el arguite
peccaveris, secundo poeniteat, neqtte animo con- me, dicit Dominus. Et si fuerini peccala veslra ut
sternalus a spe reposilorum bonorum cadas. Quam- coccinum, velut nix dealbabuntur; el si fuerinl rubra
vis in exlrema caniiie peccaveris, ingrcdere, poeni- quasi vermiculus, velnt lana diba erunt. Interdum
tentiara age : medieina; locus est hic non Judicii, eiiam intercessione sanctorum impetratur venia de-
non poenas exigCns, sed peccalorum remissionem lictorum. Qui emm scit fratrem suum peccare pecca-
tribuens. Deo solum dic peccatum tuum. Habes et lum non ad mortem, petatet dabit ei vitam Deus
aliam pcenilentiam haud difficilem,""sedomnino ac- "peccantinon ad mortem. Et iterum : lnfirmatur quis
cotiimodatissimam; qualem? hanc: defle super ex vobis, inducat presbyteros Ecclesue et orent super
peccatum tuum, idque ex sacris docelur Evau- . eum, ungentes eum oleo in nomine Domini, el oralio
geliis. » fidei salvabit infirmum, et alleviabit eum Dominus: el
Sanctus Augustinus, lib. n contra Cresconium Bsiin peccath sit, dimittetur ei. Nonnunquam etiam
misericordiae ac fidei merito labes excoquitur vitio-
grammaticum, cap. 12 : « Mundanlur et verbo ve-
ritalis ab iUo qui ait, Jara vos raundi estis, propter rum, secundum illud : Per misericordiam et fideni
verbum quod locutus sum vobis. Mundaiitur et sa- purgantur peccala. Per conversionem plerumque et
crificio contriti cordis ab illo de quo diclum est: salutem eorum qui nostris monitis ac praedicatione
salvantur. converti fecerit peccatorem ab
Sacrificium Deo spirilus conlribulalus, cor contritum errore viw Quoniam qui
ethumiliatumDeusnon spefnit. Mundanturet eleemo- - sum, salvat animam ejus a morte et operit
multitudinem peccatotum. Per indulgenliam nihilo-
synisabiflo qui ait: Date eleemosynam,elecce omnia
munda sunl vobis. Mundantur ipsa, quae superemi- uiinus et reraissionem nostram, ad indulgentiam
net omnihus, charilale ab illo qui per apostolum nostrorum facinorum pervenilur : Si enim dimise-
Petrum dixit: Charilas cooperit multitudinem pecca- tilis hominibuspeccataeorum, dimittelet vobh Pater
vester cmleslis delicla vestra. Videtis ergb quanlos
torum; quse una si adsit, omnia illa recte fiunt; si
aulem desit iUa, omnia frustra fiunt. » misericordiaeaditus palefecerit cleraentia Salvatoris,
ut lieino salutem cupiens, desperatione frangatur,
Cassianus, J. Chrysostomi discipulus, in coUa- cum videat se tanlis ad vitam remediis invitari. Si
tione xx, cap. 8 : « Post illam namque generalem • enim pro infifmitate carnis affliclione Jejuniorum
baptismi graliam, et iUud pretiosissimum marlyrii abolere te peccata non posse causaris,. nec potes
donum, quod sanguinis ablutione conqniritur, multi dicere : Genua mca infitmata sunt ajejunio, et
sunt poenitenliae fructus, per quos ad expialionem caro meu immutala est propter oleutn; quia ci-
criminum pervenitur. Non enim simplici illo poeni- neremtanquam panem manducabam, etpolummeum
tentia?.nominc salus ceterna repromillitur, de quo cum fleiu mhc&bam, eleemosynaTumea redime lar-
beatus apostolus Pelrus, Poenitemini, inquit, et gitale. Indigenti si non habes quod impartias (licet
'convertimini ut deleantur peccata vestra». Et Joan- nullum ab hoc opere necessitas inopiaeac pauperta-
nes Baptista, velipse Dominus.: Pmnitentiam agite, tis excludat, quando quidem et illius viduae duo
appropinquabitenim tegnum cmiorum.Sed etiam per tantum aera ingentibus divitum muneribus praefe-
charilatis affectum peccatorum moles obruitur. Cha- .rantur, et pro calice aquae frigidae mereedem se
ritas enim operit mulliludinem peccatorum. Similiter redditurum Dominus repromittit), certe absque illis
etiara per eleemosynarum fructum vulneribus no- morum poteris emendatione purgari. Quod si perfe-
stris medela preeslatur : quia sicut aqua exstinguit ctionem -virtutum exstinclione vitiorum omnium
ignein,: ila eleemosyna exstinguit peccatum. Ita j. non potes adipisci, sollicitudinem piam erga utilita-
etiam per lacrymarum profusionem conquiritur tem alienae salutis impende. Si autem te idoneura
ablutio peceatorum; Lavaboenim per singulas noctes . huic ministerio non esse conquereris, operire pec-
leclum meutn, lacrymis meis sfalum meum rigabo. cata poteris charitafis affectu. ln noc quoque si te
Deuique subjungit ostendens eas non inaniter fuisse fragilem fecerit quaelibet menlis ignavia, oratione
profusas, Discedite, inquiens, a me omnes qui opera- saltem atque inlercessione sanctorum remedia vul-
mini iniquitatem, quoniam exaudivit Dominus vocem neribus suis humilitatis affectu submissus implora.
*letusmei; nec non per criminum confessionem eo- Poslremo quis est qui non possit suppliciter dicere,
rum abolitio conceditur : Dixi enim, ait, pronun- . Peccatum meum cognilum libi feci, et irijustitiam
tiabo adversum me injustilium meam Domino, el tu meam non operui? Ut per hanc confessionem etiam
remisisti impietatempeccati mei. Et iteruin : Narra illud confidenter subjungere uiereatur, et lutemi-
tu iniquitates tuas primus ut justiliceris. Per affii- sisli impielalem cordh mei. Quod si verecundia re-
ctionera quoque cordis et corporis, admissorum sce- trahenle revelare coram hominibus erubescis, illi
lerum remissio simililer obtinetur. Nam, Vide, in- quem latere non possunt confiteri ea jugi supplica-
quit, humilitatem meam et laborem meum, et dimitte . tione non desinas, ac dicere, Iniquitatem meam ego
PATROL. XCIX. 39
12_7 THEODORIARCHIEPiCANTUAR.DOCTRINADE POENITENTIA . 1228
coghosco,et peccaiumhieuin contrd rhe est semper,, A i ritatis a'ffeclus, ut est illud: Remitlunturei peccata
tibi sbli peccavi,etmaiumcorkm ie feci; qiti et absqtiei multa, iquiadiiexit multum. Teriia remissio est elee-
illhis vefecliridiaeptiblicatiohecurafe, et sine iftipro- mosynarum fructus, secundum hoc: Sicut aqua
peiio peccata donare consuevit. Post istud quoquei exslinguit ignem; ila eleemosyna exstinguit pccca-
tain prbmptum certutiique subsidium, aUhd qtioquei tum. Quarta remissio,profusio lacrymarum, Doraino
adhtic facilius largita est hobis diviiia dignatio, ip- dicente : Quia flevit in conspectu raeo, et ambulavit
samque rcmedii opehi nostro ebhiniisit arbitrio, utt coraffime tristis, nofiinducam malumin diebus ejus.
indulgentiam nbslforuni scelerum pro hosiro prcesu- Quinta remissio est criminum confessio, Psalmista
mamus aiTectii,'dicentes<ei:Dimittehobis debitd nb- attestante : Dixi, confttebotadversumme injusiiiiam
stra, sicut et hos dimittimusdebiiorilxisridslris. » meam Domino,et tu remishii impietatempeccatimei.
CsesariiisArelatetisis iri hoitiilia9 : « Cohsiuerate, Sexta remissioe?t afllictiocordis et corporjs,Apostolo
fratres chafissimi, et videte quia nulla exciisalio no- corisolante: Dedi hujushwdi liominemSafana; in in-
bis potesi feitiaheie, per quarii dicamus peccata iiO- terilum carnh; ut spirilus salvus fia.tin die Domini
stra hori priliiisse fcdiriiere. Potes forsitari dicere. nostri Jesu Chrhti, Septima remissio est emendatio
quod carnem tuatii Jejuniis ac vigiliis non possis af- morum, hoc est abrenuntiatio vitiorum , evangelisla
fligere, a vino vel a cafnibus non valeas abstinere: B I testante : Jam sanus factiis es': noli uttra peccure,rie
nunquid potes dicefe, qiiod ea quce libi -, ampliusi quid tibi deterius contingat. Octava femissib est iri-
quam optis efat, Deus dedit, tioh possis prb peccatis tercessio sanclorura, ut est illud : Si qutsinfitmcitur,
tuis pauperibtiserdgare? Est adhuc aliud genus elee- inducal preobyterosEcclesimet orent pro eo. Ei miit-
mosynaruin, de quo pbsSumussine ullo labore pec- tum valet apud Dominumoratio justi assidua. Nbha
cata redimere nosira. Si enira aliquis ita sit pariper, remissio est misericordia iidei merituiri, securidhni
ut nec aurtim habeat, riec frumetitum, nec vinuni hoc, Reati miserkordes, quoniarhipsi misertcbrdtatA
vel oleum, unde corporalem eleemosynam faciat: consequentur.Decimaremissio, salus aHbrum,Jacobo
quia non potest fieri ut ab aliquibus homiiiibns nori apostolo affirriiante: Qui converli fecerit peccaiofem
patiatur injuriam, toto cbrde omnibus inimicis indul- ab errore vimsuw, salvabii unitridm ejus a ihbrte, "et
geat, et nullum pcccatum remaheat, quOdejus con- cooperiet multiludinem peccalorum. Undecinia rcf-
scientiam hiordeat, et securus in oratione Dominica missib est induigentia e't hostfa fehiissio, Yefiiate
dicat: Dimitte riobisdebilb,hOsirasicut et nos dimil- permittenle: Dimiitite, et dimiiteiurvobis.bubdecinia
limus debitotibus nosith. Et impiebitur in eo illud remissio est passio marlyrii, spe unica saluiis et in-
qubd Christus Ih Evangclib'promittere dignatus est, dulgentiae, et latroni cruento respondente Domino,
dicehs : Si dimiserith hominibuspeccata eornm, di- G ^ Amen, dico tibi, hodie mecumeris in paradho. >
mitlet vobis Pater vcster cmleslh peccata vestra. Et EligiusNoviomensisin homilia 4 : « Si enim iriter
illud : Date et dabilur vobis, dimiiiiie 'et dimittelur vos aliqui sunt, quod absil, qui se huc usqua poeui-
vobh, etc Ecce dixisti te nec abtindahtef ffutiienta tentiam agere simulaverintpotius quam vere egerint,
colligere,unde vietum aut veslitura possis pauperibus neque istis de Dei misericordia desperandumesse
dare, hec injufiam stistinere, qtiam inimicis debeas dicimusi si hodie eliam ad ipsum saltera ex toto
ihdulgere: et ideo dubitas qubd non habeas rinde corde convertanturi apud quem nullas patitur moras
possis peccata tua redimere. AccipeCrgOet fideliter . vera conversio, dice.nte Spiritu Dei per prophelam :
tetie prseclarumae praecipuuratertium geriuseleemo- Cumconversus ingeriiueris,lunc salvus eris: et alibi,
synarutri.Sit vitsabona voluntas: omneshomiriesdi- Dic tu iniquilates tuas prior, ut justificeris: ilemque,
lige slcut teipstim': pro omnibus ofa : et libc illis quia apud Dominum misericordia ejus, et copiosa
desidera qtiod et libi, et clamatur libi ab arigelis:Pax apud eum redemptio.Deniquemultiplex misericordia
iidminibus borimvoluhlath. Et quia bona voluntas ejus, ad expiationem criminum, mulliplices fructus
ipsa est ciiaritas, si illam habere volueris, impletur nobis poenitenliaeconlulit: non enim tantum siinplici
i"ule qtiodscripliihi esl: Cltarilasbpefit muliitudinem illo poenilcntiaenomine salus ceterna repromitiitur,
u
'pebcatoriim.Agnosceergo quia sublala est omnisex- de quo apostolusPetrus : Poeniteminiigitur et con-
cusatio peccaibrufn vel conlradictio liia. Non eiiim vcrliminiut deleanturpeccatavestra.EtJoannes Bap-
poteiis dicefe qiiod bonam voltintatem habete non tista: Pbsnilenliamagite, appropinquabilenim regnum
^dssis, quia pbtest fieri quod non velis: nunqtiam cwlorum. Sed etiam fit absolutio peccalorum per
tainen probare potefis qtiod non possis. El ideo be- charitatis affeclum,per eleemosynarumfruelum, per
rieficiael tahi prxclafa medicamerilaDominiet Sal- profusionem lacrymarum, per confessionemcrimi-
valoris nostri non riegligenter,sed fideliter accipere, num, per cordis et corporisaffliclionem,praecipueque
Ct cuslodirecuhi ipsius adjulorio labbreitius: ul non per morum emendationem: interdum eliam per san-
soluiti indujgentiampeCcaioruniaccipere, sed etiam ctorum inlercessionem, per indulgentiam quoque ac
ad aeterha riieieamiif proemiapervenife. » — In ho- remissiOnemnoslrarii qua peccanlibus in nos dimit-
miUa_8: « Priraa reroissio est peccatorum, qua titnus: quibus omhibus modis aboleri posse peccata
baptizamttr in aqua, secundum illud quod scfiptum divina tesfis est Scriptura. Cum ergo indulgentiae
est: Nhi quts reriatus fuerit ex aqtia et Spiritu, nOn adiuis nobis saltitares Dei nostri potenlia ineffabilis
votestvidere regnum Dei. Secunda remissio est cha- patefecerit, quis nifsei miserieordiam et saluteui
\<m AB OMNl NOVITATISSUSPICIONEViNDICATA. i_56:
desiderans, desperalione aliqtia ffaiigaluf _ ciiih ad -,_ ritusye. confessionis edendae, poenitentiaeque impo-
veniametiam mulliplicibus refiiediis ihvitetiif ? » • ijehase;fetfebohciliatiohis praestandaenon edis?erunt.
Redemptionesigitur poenilentiarum quales legun- IV. Admonitiones et exhorlationes confilenlibus fa-
tur sub nomine Thebdofi et iii PoeiiitferilialiRomanoj ciehdasj eoruniqiie de Virtiitibus et vitiis inslructio-
oplim33sunl el anliquissiinae, quas ut pote Patres nem non continent. V. Sunt mulla crimina speciaUa
antiqui in Scripturis sanctis ubique esse probatas quibus canones poenitenliam non imponunt, quorum
ostendunt. Quare a vero multuin. aberrayit J. Mbri- , lanien poenitenliaiii yisum est multis episcopis non
; arbilrio comiiiilten-
nus qui eas vilnperat, et contehuit de iis "ritiUlibte- esse siihpjiciuhi jprfesbFJerjOrum
stimonium octingenlis et aliquot annis antiquius pfo- dam. Ilaque postquam criminum oninium occultorum
ferri posse. Etsi ergo redemptiones poeuiteritiafiirii poena quibuslibet presbyleris concessa est, libelli
sub nomine Theodori solummodo retulerim. non af- poenitentiales pra;ter1canones conditi sunt, in quibus
firmando ad ipsius Poenilentiale pef linere : allamen haec omnia distincte in sitaplicium presbyterorum-
rationes quibus J. Morinus ad id negandum utifur, gratiam et necessariam inslructionem enarrabantur,
nuUius esse porideris mefitb quideih ae jtire conclu- ul pcetiiteiitiafuin itiipotifendafumoflicipdefungipos- .
dere possum. sent. Antea autem id non erat ita necessarium, eo
CAPUT X. B quod plurium istorum criminum pcenilentise essent
publicae,fet ab fepiscopispfimafiisque sacefdotibus
Demonsttatuf; tt Jbanne Moriho nbh certas miiones
et veras causas PceriitehlValh Theodori 'expositas imposiiae, qui facile potefant qha) caribriibiisdeerarit
fuisse. supplere. Istofum iibelloruiri poenitenlialiufflin Oc-
tidehte tres fufertiritceleberfimi. Omniura piimus
Ntinc proporiamtisquccnam siht fatidnes et causae est Theodofi Caiituafiensis afchiepiscopi. >
a J. Moriho aliataede Pbeniteriliau Thebdori arehi- Fundameniuni praecipuarum falibnuni J. Mbfihi
episcopi Canluariensis. < Verum, inquit in appendice propositio est cujus falsilatem supra tota Patfum
lib. de Pcenitentia, in Orienle et Oceidente tempo- tfadilione tisque ad Theodoruni deducta demonstra-
fibtis adnbtatis-;mutata discipliria, ffes alifef se ha- viriius. Fundamehib igituf jarii evefsb, praecipuae
buit. Turii ehirii 'criininum quorumcurique bccultb- quoque rationes corruunl. Quocirca non conslat
ruiti poBiiitentiasecreto iraposila est; et ea secfeto niutata discipliria fecOncilialionemfel absoiutionem
peracta,. secreto qtibque ieconciliatib fa'Cta e'st. Ideo quibuslibfetpresbyteris esse perniissairi ; liiib feoh-
etiam poenitenliaeistitis canonicce iinpbsitib, etcahb- trarium legilur in Poenitentiali his verbis: < Tiecon-
nica posi.peractam iilam poenitentiam absolutio qui- ciliaiio postiitentiutii in Coena Dorainitantum est _b
busque presbylefis perriiissa fiiit. Ab eb tempore C episcopo et.corisummatapdehiifeiitia.Si verb episcb-
jtidicaiiim c§\ 'canorieSrioti sufficere, sed iiiieilos esse po difficile sit, presbytero polest, necessitatis causa,
cbmporiendbs in qtiibus unieuique peecato conve- proebere potestaleiti ul iriipleat. > Quatii discipliham
niens esset assignata. poenitentia : in canonibus ad et cum
praecedenti et subsequenti omnino convetiire,
hunc finem multa superesse, multa deesse. Super- certissimis lestimoniis in notis dcclaravimus. Deni-
sunt canones, plurimi scilicet; qui de poenitentiis ;
que diversitas disciplinae,qua J. Morinus existima-
crrminibus iniponeudis verba iioii faciutit, qUOriiiri vit
simplices presbytefns posse facile perturbari,
numerus alium longe superat. Sed iii iis longe plura non ea est ralio quceTheodorura movit ad Poeniten-
desunt. 1. Canohes saepede titib eteodera cfiitiine tiale siium
eoriipohendura; «stiitie contra vaiiam to-
diversimode defiiiiunt : diversitas autem isla sim- tius Ecclesiaetahi bfiefitalis
qu_hi Occidehtalis pro-
plices presbytefos ad quos privata illa poeriileritiae ponat.
impositio perlinet, facile perturbat. Deirideihcom- Qua; omnia adversusJ. Morinum, cujus etsi variam
modum est et bono regimini adversiiui crittiina in mulliplicemque eruditionem npn ppssim non suspi-
eadem proviriciadivfersismodis puniri, his htinCca- cere, notanda tameh Jiidicavi solo veritatis ainore
nonem sequenlibus, istis aliutiii U. NOnnunquafflca- . impulsus, et studio gloriae Theodori archiepiscopi
nones simplicibus presbyteris obsetiri suht-, ideo V Ganiuariensis, a quo^ quantum potui, omnein amovi
clafiori expressione indigent. HI. eahones iriodum hovitatis suspicloneiti.
SUPPLEMENTUBI
ASCARKUS ET TUSARMS.
1 (ApudGotth.Heine, BibliothecaAnecdotorum.)
Ascarici et Tusaredi epistolae, quas hic tibi prcebeo , lector benevole, inveni in codice aera 1085, id es'
anno 1047, scripto, quera olim inter libros ccclesiae Ccesaraugustanaeconseryatum nostris diebus in biblio-
theca Scorialensi sub numero J. I. 5 habemus. Liber manuseriplus varia continet; incipit enim ab illis
epistolis, quibus includuntur Isidori Hispalensis Etymologiae. Tum sequitur alia manu scriptus locus Com-
mentarii Gregorii in Isaiam coraposili, quem excipit sine ulla alia iuseriptione : Incipit prologus. Sybillm
etc., id est notus ille IibeUus de SibyHis, cui subscripla sunt verba :
qeneraliter omries feminwdicunlur, Dominko
Explkil tiber fetkiter Deo gralias. presbuter fecit xn Kal.Seplembrh mra 1505. Denique rursus
alia manu scriplus liber de septem planetis coeli. .
Tusaredus, ad quera priraa epistola scripta est, et qui in secunda respondet, alioqnin ignotus est; Asca-
ricus autem, qui ei scribit, et ab eo epistolam accipit, nemo alius est quam episcopus Asturum, qui Ado-
ptianorum controversiis erumpentibus commemoratur. Adrianus papa in epistola ad Hispaniaeepiscopos
data (ep. 97) queritur quod inter eos, praeler errores quos Eg^la, de quo jam saepiusse locutum esse riicit,
Migetio duce divulgasset, Elipandus quoque et-Ascaricus de Filii Dei adoplione haereticas opiniones disse-
minarent. Elipandus autem in epistola ad Fidelium [Al., Fidelem] abbalem dala huic Ascaricum exemplar,
quod sequalur, proponit, laudans quod non magistri arrogantia sibi sumpta , sed interrogantis.modestia
usus se adisset. — Verum cum in epistolis quas hic edendas curavi, de propria controversia de Adoptione
non sermo sil, neque censeri possit, aliud leinpus, alium Ascaricum, episcopum Asturum, quem non nove-
rimus, significari, statuamus necesse est, illas epistolas , antequam controversia vera erupisset, scriptas
esse, in quibus cognoscimus sollicite scrutaules Asturum animos nec non Neslorianorum opiniones , quas
celeriter olncere et polerant et debebant,- ut controversia aperle erumperet. Itaque magnam lacunam
explent, quaeusque ad haec terapora in Adoptianismi historia fuit. Caelerum eas eadein raala Latinitale
scriplas profero, qua auctorusus est, sperans me linguarura investigatoribus gratum facturum.
IRTDEX RERUM
FINIS TOMINONAGESIMINONF.