Sunteți pe pagina 1din 639

Paulin, Saint (patriarche d'Aquilée). Sancti Paulini, patriarchae Aquilensis, Opera omnia...

Accedit Theodori, archiepiscopi Cantuariensis, Poenitentiale, cura ac studio D. Petit


omnibus quae reperiri potuerunt ejusdem capitulis adauctum. Intermiscentur poetae.... 1851.

1/ Les contenus accessibles sur le site Gallica sont pour la plupart des reproductions numériques d'oeuvres tombées dans le domaine public provenant des collections de la
BnF.Leur réutilisation s'inscrit dans le cadre de la loi n°78-753 du 17 juillet 1978 :
*La réutilisation non commerciale de ces contenus est libre et gratuite dans le respect de la législation en vigueur et notamment du maintien de la mention de source.
*La réutilisation commerciale de ces contenus est payante et fait l'objet d'une licence. Est entendue par réutilisation commerciale la revente de contenus sous forme de produits
élaborés ou de fourniture de service.

Cliquer ici pour accéder aux tarifs et à la licence

2/ Les contenus de Gallica sont la propriété de la BnF au sens de l'article L.2112-1 du code général de la propriété des personnes publiques.

3/ Quelques contenus sont soumis à un régime de réutilisation particulier. Il s'agit :

*des reproductions de documents protégés par un droit d'auteur appartenant à un tiers. Ces documents ne peuvent être réutilisés, sauf dans le cadre de la copie privée, sans
l'autorisation préalable du titulaire des droits.
*des reproductions de documents conservés dans les bibliothèques ou autres institutions partenaires. Ceux-ci sont signalés par la mention Source gallica.BnF.fr / Bibliothèque
municipale de ... (ou autre partenaire). L'utilisateur est invité à s'informer auprès de ces bibliothèques de leurs conditions de réutilisation.

4/ Gallica constitue une base de données, dont la BnF est le producteur, protégée au sens des articles L341-1 et suivants du code de la propriété intellectuelle.

5/ Les présentes conditions d'utilisation des contenus de Gallica sont régies par la loi française. En cas de réutilisation prévue dans un autre pays, il appartient à chaque utilisateur
de vérifier la conformité de son projet avec le droit de ce pays.

6/ L'utilisateur s'engage à respecter les présentes conditions d'utilisation ainsi que la législation en vigueur, notamment en matière de propriété intellectuelle. En cas de non
respect de ces dispositions, il est notamment passible d'une amende prévue par la loi du 17 juillet 1978.

7/ Pour obtenir un document de Gallica en haute définition, contacter reutilisation@bnf.fr.


PATR0L0GLE

GURSUS COMPLETUS
SIVE '
BIBLIOTHECA UNIVERSALIS, 1NTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA, OECONOMICA,

OMMJM SS. PATRUl, DOGTOMM SCWPTOMMQUE ECCLESIASTICORUM


QOT
AB MYO APOSTOLIGO A0 MOCENTII III TEMPORA
FLORUERUNT^
RECUSIO CHRONOLOGICA
,. OMNIUMQU.E EXSTITERE MOSNUMENTORUM GATHOLIC/ETRADITIONISPER DUODECiMPRIORA
EGCLESIJE SJECULA,
JUXTA EDITIONESACCURATISSIMAS, 1NTER SE CUMQUE NONNULLIS CODICIBUSMANUSCIUPTISCOLLATAS,
PERQUAM DILIGENTER CASTIGATA;
COMMENTARHS
DISSERTATIONIBUS, LECTIONIBUSQUE VARIANTIBUS CONTINENTER ILLUSTRATA ;
OJHUBUS OPERIBUS ROSTAMPLISSIMAS EDITIONES QU.4ZTRIBUS NOVISSIMIS S^CULISDEBENTUR ABSOLUTAS
DETECTIS,'AUCTA ;
INDICIBUS
FARTICULARIBUS ANALKTICIS, SINGULOS SIVJS
TOMOS, SFVEAUCTOHES ALICUJUSMOMENTI^A^FT^
SUBSEQUENTIBUS, DONATAJ /^"V^'L- '';'~^%
CAPITULISINTRA1PSUM TEXTUM B.1TEDISPOSITIS,NECNON Et TITULIS SINGULARUM PAGINARUM MA'RG1NEM^UI>ER10REM' ^
DISTINGUENTIBUSSUBJECTAMQUE MATERIAM SIGNIFICANTIBUS,ADORNATA ; #«"' %~\~
OrERIBUSCHM DUBIIS
TUMAPOCRYPHIS, ALIQUA'VERO AUCTORITATE INORDINE ADTRADITIONEM:'
ECCLESIASTICAM POLLENTIBUS, AMPLIFICATA; VJ' •
DUOBUS INDICIBUSGENERALIBUS LOCUPLETATA : ALTERO SCILICET RERUM, QUO. CONSULTO, QWDQUlp
UNUSQUISQUEPATRUM IN QUODLIBET THEMA SCRIPSERIT UNOINTUITU CONSPICIATUR;ALTERO%3;' '«..''
SCRLPTUR^ESACRJE, EX QUOLECTORI COMPERIRE SITOBVIUM QUINAM PATRES <i-s»=™^'
ET IN QUIBUS OPERUM SUORUM LOCISSJNGULOSSINGULORUM LIBRORUM
. SCRIPTUR/B TEXTUS COMMENTATI SINT.
EDITIOACCURATISSIMA,CETERISQUE OMNJBUS FACILE ANTEPONENDA , Sl PERPENDANTUR : CIIARACTERUM NITIDITAS
UIIART& Q.HALITAS,INTEGRITAS TEXTUS,PERFECTIO CORRECTIOIjIS, OPERUM RKCUSORUM TJJMVARIETAS
TUMNUMERUS, FORMAVOLUMINUM PERQUAM COMMODA «IBIQUE INTOTOOPERIS DECURSU CONSTANXJfff^Vv
PRETII
SIMILIS, ISTA
EXIGUITAS;'PRjESERTIMQUE COLLECTIO, UNA,METIIODICAETCHRONOLOGICA/ fy/\
SEXCENTORUM FRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE HACTENUS HIC ILLICSPARSORUH, / * /C^VV^X
FRIMUH AUTEM IN NOSTRA BIBLIOTHECA,EX OPERIBUS AD OMNES ^STATES, j | ^ \^fV'
LOCOS, LINGUAS FORMASQUE PERTINENTIBUS, COADUNATORUM. .- tf3 Y-^A
SERIES SECUNDA,
IN OUAPRODEUNTPATRES,DOCTORES SCRIPTORESQUE ECCLESI.*LATINA \»
A GftEGQRlOMAGNOAD INNOCENTIUM III. : V
Stccuvante S'"V- SOUgnc,
BIBLIOTHEC2E CX.ERI ni(IVERSS,
SIVK
CDRSUUMCOMPLETORUM1NSINGULOS SCIENTIJ2ECCLESIASTlCfiRAMOS*BDITORE.

PATROLOGIABINA EDITIONETYPIS MANDATA —


EST, ALIA NEMPE LATINA,ALIAGRJ3CO-LATINA.
.VENEUNTMILLEFRANCISDUCENTAVOLUMINA EDITIONISLATIN.E; OCTINGENTIS
ET
MILLE TRECENTA — MERELATINATJNIVERSOS
GR.2BCO-LATIN.aE. AUCTORESTUMQCCIDENTALES,TUM
ORIENTALESEQDIDEMAMPLECTITUR;HI ADTEM,IN EA, SOLAVERSIONELATINADONANTUR.

PATROLOGLl TOMUS XCIX.


SANCTUS PAULINUS, THEODORUS CANTUARIENSIS, BT ALII BENEMULTI.
TOMUSDNICUS.

EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM,


1NVIADICTAD'AMOISE, PROPE PORTAMLUTETyE PARISIORUMVULqOD'ENFER NOIVHNATAM
SEU PETIT-MONTRODGE.

1851;
S^ECULUM IX.

SANCTI PAULINI

PATRIARCR& AQUILEIENSIS

OPERA OMNIA

JUXTAPRJESTANTISSIMAM
MADRISIIUTINENSIS
C0NGREGAT10NIS
ORATORJI EDITIONEM
PRESBYTERl VENETAM.
ACCEDIT

THEODORI ARCHIEPISCOPI CANTUARIENSIS

P(ENITENTIALE
CURAACSTUDJOD. PETIT OMNIBUS EJDSDEJICAPITDLIS
QVMREPERIRIPOTUERUNT ADADCTUM.
INTEBMISCENTUB
POETJE
SAXONIS;S. SIMPERTI
ABBATIS J S. LUDGERI
MURBACENSIS EPISCOPl
MIMIGARDEFORDENSIS J
IOSEPHI
ALCUINI FARDULFI
DISCII>ULI; SANDIONTSIANI
ARBATIS; S.
DAGULFi; ANGILBERTI
CENTULENSIS
ABDATIS',
LEIPRADI LUGDUNENSIS AMALARH
EPISCOPI; TREVIRENSIS
ARCHIEPISCOPI,
SCRIPTAIOE^E SUFERSUIVT UIVTVERSA.
TOMUMCLAUDIT,
SUPPLEMENTUM AD AUCTORES INCERTI ANNI SJECULI VIII.
NEMPE
ASCARICI ET TUSAREDI EPISTOL^E.

ACCURANTE J.-P. MIGNE,


CLEBI
BIBIJIOTHECJE UNIVERSK,
6IVE -
CURSUUMCOMPLETORUM
IN SINGULOSSCIENTl^ ECCLESIASTIC/E
RAMOSEDITORE.

TOMUS UNICUS.

VENIT8 FRANCISGALLICIS.

EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM,


INVIABICTAVAMBOISE, PROPEPORTAMLUTETLE PARISIORUMVULGOVENFER NOMINATAM,
SEU PETIT-MONTROUGE.
1851'
ELENCHUS

AUCTORUM QUI INHOC TOMO XCIX CONTINENTUR.

PAULINUS(S.), patriarcha Aquileiensis. Col -9


'
POETASAXO. 683
SIMPERTUS(S.)> abbas Murbacensis." 737
LUDGERUS(S.), Mimigardefordensis episcopus. 745
JOSEPHUS,Alcuini discipulus. 821
FARDULFUS,Sandionysianus abbas. 823
DAGULFUS. 825
ANGILBERTUS (S.), Centulensis abbas. Ibid.
LAIDRADUS,Lugdunensis episcopus. 853
AMALARIUS, Trevirensis archiepiscopus. 885
THEODORUS,archiepiscopus Gantuariensis, 901
ASCARICUSet TDSAREDUS. 1231

Ex typis MIGNE,aUPeiil-Montrooge.
ANN0DOMINIDCCCiV.

SANCTUS PAULINUS

PATRIARCHA AQUILEIENSIS;

(Juxta J. F. Madrisiieditionemi

PRJEFATIO GENERALIS,

[i] I. Ea fuit fere semper insignioriim scriptorum , uti laudabililer invecta, ila religiosc servata consue*
ludo, ut cum manus ad opus quodlibelprodendum admoverent, non media stalim et ipso in limine a proposita
wiateriaexordium traherent: sed prius rationem operis sui reddendo, adhibita, lineni intentum pro-
ponendo,"praelirainaridissertalione praefarenlur. Adeo autem in dies mos inolevit, ut iu praesentiarum sic-
uti jure ab omnibus expetilur, ila omnium injuria praefalio a scriptore subtraherelur. Eieniin qui operi
legendo sese accingunt, nierito scire avent, quis auctor sibi finisad praestituerit-, quo studium suum labor-
que collimet, quarn sibi viam, qu* in media arripere deslinaverit scopum suum assequenduin; ut his
prius cognitis sibi sit consultum, qui incertum operani tempusque lerere verentur. SeUut verura manu
fatear,
ipsi quoque scriptori summopere hoc confert institutum : nam proepositadissertatione, quasi ducere
lectorem solet ad metam praslitutam operis, et quam ipse elegit viam ad eam assequendam, cogit subire.
Cui cum non sitarbilriuni alio deflectere, jiec scopum alium statuere, nec media, quain quai scnptor pro-
dit; illis slantibus et non aliis, sententiam de opere pronunliare non ad libiluui, sed ad proposilum habet
necesse. Quoecum ita sint, visum quoque nobis fuit, vestigia de litteraria re bene meritorum lerentes,
rationem reddere operis nostrij intentionemqueprsemonstrare, quibusve mediis usi fuerimus, expanere; ut
non aliud de labore nostro judicium flat, quam quod nobis in subjecta materia proposuerimus: videlicct
bene ne, an male; prope ne, an procul; vere ne, an falso album nostrum attigerimus.
11.Igitur sancti Patris nostri Paulini, patriarchae Aquileiensis, Opera vulgare delegimus. Quo.in delectu
non unico linefuimus emoti. Eteniin sanctissinii viri, cui tot titulis provincia nostra obslringitur, jam ferme
a miile annis opera hinc inde dispersa, nobis dolentibus prima cogitatio subiit in unum corpus redigcre,
ne forte fortuna qiiaead nos usque pervenerunt, eumdemadversaesorlis nanciscerenlur eventum quem ca3-
I6ra, quse indubieplura ciim fuerint, nunc periisse sera et supervacanea lamenlalione conquerimus. Huic
malo averruncaudo studenles, aliud niente propositum habuimus, decus scilicet ipsius Patris, et legenliuin
ulUitatem. Nonenim magni fieri solent, quae non magni fieri visa sunt. Cum autem priora sasculanon nisi
inter caeterorumPatrum opera labores Paulini obiter et ex data occasione inseruerint, nihil mirum si ali-
quibus non pensim habiti sint, neglecti, nec lecti. Insuper cum Paulini titulo libri non inscrib^renlur, sed
alio vulgati essent nomirie, gloria auctoris, etiam apudeos quibus honor tanti Patris cordi futurus erat,
non poterat non Ialere. Consultum ergo scriploris nostri nomini credidimus, si opera ab ignobilidisper-
sione vindicata in justam collecta molem traderemus : ut cum a reliquis, quamvis illustribus viris* segrega-
verimus ; non ab alterius consortio, quasi indiga aliena Opefulciri, decus sortitura, sed ex se sibi famam in-
deptura nata esse manifestaremus.
[ii] III. Prospicientes autem decori auctoris, legenlium quoque utilitali una simul prospeximus. Pauco3
enim admoduni credimus, quibus otii et temporis tanla futura sit copia, ut Paulini libris incumbere volen-
les,TnOdohunc, modoillum scriptorem praemanibustenere improbo labore paliantur. Adde quod licet inve-
niantur, qui se hujiismodi fastidio subjicere non formident; adhuc res in arduo est posita. Non enim obvii
siint scriptores,- quos inter,quod Paulini est, inveniatur. Imo cum rari pleiique admodum sint, nec in mU
nonbus bibliolhecis habeantur, non vulgari dispendio essent comparandi. Sed non cuivis Iwmini contingit
adire Connthum. Ergo cum majori procul dubio numero censeantur , quibus doini est curta supellex, liis
gratihcan studemus, cum Paulini Opera in unuin collecta corpus j quod nou masrni ='ii staret, nrono-
nunus. . .
IV. His omnibusratio alia non fiocci facienda accessiti Ea nunc tempestate versamurj cui prai omnibus
prsetentis veritas sit obslricta : quippc ausim dicere, vix alia aelalemajon conatu ad se prodendam addiclos
scnptores, quani sit praesens,invenit. Tot vicibus ad examenres propoiiendajstot leges critices observandaj,
tot critena adhibenda, tot collationes, tot observationes, lot nolaein graliam unius verilatis assumuntur, ut
panscrupulo ad Lydium lapidem aurum. ipsum se senserit nunquam et nusquam probalum. Cum autem
propnum sit et mnatuiii, iu vetitum niti; ibi majores exerere vires el acriores conatus scriptores sibi pro-
posuerunt, ubi crassioribus tenebris veritas visa est obvoluta. Ea propler in comperto eum sit, nullum
majus discnmen passam esse rem litterariam ecclesiaslicam quam oetatequam mediiaevidicuntj factum est
ut ad lllius lempons lllustrandam nervos omnes impendendos sibi statuisse viros clariores videamus. El-
enim,tenebncosa illa saecula severioribus Musisdestitutaj el genio cultioris eruditionis exsulantc; a bar-
bane ignorantiaque grassantibus turpiter foedala fuisse, dolendum ex corde esset, nisi bonis avibus rem
eo versam comperissemus,ut sludiis, vigiliis, lucubrationibus sapienlum virorum inde majus lumen de-
casqiie haunrent, unde dension caligine olim premebantur: et gratiora fierent sudore pnesentium, nuo
liorndiora videbantur praaterilorum, ignavia ne dicam, an infortunio'!
Sceleraipsanefasiiue
Hac mertedeplacent..!..
rATROL.xcix. 4
11 v S, PAULINUS AQUILEIENSISPATRIARCHA. 12
Itaque cuni Paulinus nosler caecailla aelale floruerit, scriplis suis non slerilem nec angusium campum prav
buit sludiis etlaboribus noslris, jam jam ad decennium protractis, ut iUustrationes quibus dogma, vel disci-
plina, vel historia indigerent, pro viriii apponeremus a: et morem commendabilem, qui in dies nunc invaluit,
sequentes, dum auctorem mediaeaetatis producimus, colluvie barbariei litteras detergere, et a fuligine er-
roram veritatem vindicare conaremur. Quo ordine autem et quibus mediis faetum sit, accipe.
V. Chronologia aridum quiderii stiidiiim, sed Msloricae veritatis fax calculis probabilioribus nobis fuit
slatuenda, ut ad annos certiores scripia Pauiini affigeremus; initi autem compuli opportunis in locis ratio-
nem redderites. Ea proposita, ordinem in collocatione operum tenuimus, quem epochaecujuscunque credi-
diinus convenire. Igitur libellus, Sacrosyllabus dictus , anno 794 in conciUo Francofordiensi exMbitus, et
nomine Italorum praesulum in synodo receptus, atque universorum Patrum decreto Hispanis episcopis dire-
ctus, quo Felicis el Elipandi errores retunduntur , primum locum obtinet. Cum autem Adversaria Gaspa-
ris Barthii nobis exMherent qusedam capitula, quae in Paulini SacrosyUabum iUustrandum insliluit, ea
omittenda non duximus. Quapropter propria cuique paragrapho apposuimus, nostra quccdam addenles, quae
majus lumen putavimus allatura.
VI. Ex eodem concilio latam subdimus Sacrosyllabo epistolam Paulini de poenitentia Heistulfi. Credita
fuit aliquando Stephani V papae opus, et hujus nomine a Gratiano in Juris canonici corpus inserta. Ex prae-
fatione, quamnotis [iii] prsemittimus, Paulini esse fetum legilimum demonslramus. Quia autem ad illu-
strationem eorum quSein epistola jiroponuntur, glossa canonici Juris nonnihil favet, eam quoque subjici-
hius, interpositis ex nostro penu quibu&iam.
VII. Accedit his liber Exhortationis. ad Henricum ducem nostram Forojuliensem, interOpera sancti
Augustini quandoque vulgatus sub titulo de Salutaribus Documentis, nuncinter Paulino tanquam vero parenti
a Patribus .Benedictinis congregationis sancli Mauri restitutus. Quos P. Garnerius, nuperrimu&
Operum sancli Basilii editor, librum Admonitionis ad filium spirilualem cum fateatur non esse Basilii,
et auclorem se ignorare; miramur a suorum nemine monitum» pro meliori parte ex, hocPaulini opere
esse decerplum. Ex eo enim, quod a cap. 20 ad 45 usque in hac Exhortatione Pauliuus noster scripsit,
snam Admonitionem forle monachus quidam consarcinavit, et asceterio addietis accowmodavit. Boc irf
notis ad idem cap. 20 adverlimus. Hoc opus Paulini citra an. 795 enatum putamus.
Vni: Ad annum 796 concilium Forojuliense locamus, quod indubie inter Opera Paulini esl reponendum,
nedum quia ipsum coegit, verum etiam quia scripsit. Canonibus 14 qui subjieiuiitur, praeter breviores
notas, quibus particularia Occurrentia, ut fit in caeteris, illustrantur, observationes addidimus, quibus
praecipuedisciplihoeecclesiaslicaevigorem in prospectum educimus, et consuetudinum rituumque quorum^
dam, in dies adhuc nostros superstitum, originem sive antiquitatem proieriinus.
IX. Sequuntur libri tres contra Felicem anno 796 praeter propler conscripti. Bi prodierunt opefra
Andreae Duchesne, sive Quercetani, una cum Operibus beati Alcuini. Anle hanc edilionem, quae prodiit
Parisiis anno 1617, lucem publicam non viderunt, sed neque post ipsam,. ni falUmur. Binc evenit ut
conferre variantes lectiones (ut in superioribus fecimus) haudquaquam poluerimus. Non omisimus tamen
opportunas notas apponere ad textus vel materiei explicaiionem, cum illustratione indigere credidimus.
Praeniisit Paulinus epislolam nuncupatoriam regi Carolo, ex cujus verbis ndbis visum est indicalum.
tempus, quo libri prodierunt, nempe annus bissextilis 796. In Diichesniana editione sine capitum
distinctione el sine titulis libri produntur. Putavimus lectori consultum, si diseretis capitulis et titulis
appositis, ad taedium quod prolixa nec interpolala lectio parere solet, levandum, tractationem partiremus.
Quamvis autem epislolaruin fragmenla, ex eo quidem quod fragmenla sint, post opera completa
perfectaque rejecerimus; fragmentum nihilominus cujusdam epistolae,quas de suis libris est, libris ipsis
adnectjmus.
X. Sicuti autem Paulinus una cum tribus hisce libris Regulam fidei prodidit^ eam ipsis statlm
subjungimus, quae claudit opera certae alicui epochae (si demas synodum Altinensem, de qua infra)
alligenda : et caput eam constiluimus Carminum, quae nobis incerti temporis sunt, quia et ipsa carmen
est; quam sequitur quajdam velut Apologia pro ipsa, a vitilitigatorum paedolribarum' frigidis insulsisque
criminationibus vindicanda.
XI. Sequuntur igilur Carmina. Haec sunt hymni nonnulli Pauliniani in honorem sanclorum : quorum
secundus vindiciis appositis Paulini esse, non Elpidis uxoris Boethii ostendimus. Bymnus Vf de sancto
Marco evangelista, nunc primum prodit. Sufficit illuin cuni caeteris conferre ut Paulini agnoscatur.
Si innotuissel antea receutiorihus criticis, non adeo debacchati essent in traditionem noslram de advieniu
in has oras sancti Marci. Rhylhmus sequitur Carmina. Hic est de Naiivitale Domini. Dolemus autein
quam maxime, Rhylhmum De excidio Aquileice, cujus nolitiam ex Georgio Cassandro hausimus, iiv
vanum liucusque perquisisse. Ex his videbis quam falso dixerit Gulielmus Cave, Hymnos Paulin*
interiisse.
XII. Post haec subdimus fragmenta aliquot Epistolarum Paulini, quarum lieet [iv]:tempus scriplionis-
non pateat, non omillimus tamen conjecturas addere, quibus amiis possinl affigi.
Xllf. Claudit tandem Opera Paulini ejus epistola de actis in syribdo Altinensi; qune cum anno §05
celebrata fuerit, et Paulinus inilio anni 804 e vivis excesserit, tanquam pbstremum ejus opus in calce
locamus. Ex mendosissimis codicibus prodiit pars quidem ejus; id esl initium et finis ex Vaticano per
Baronium, integra epistola per Baluzium. Variantes lectiones apponimus, ubi fieri datum est. Ubi alia
lectio non adfuit, Nolis conjectando animadvertimus. Textum ubi legimus, proferimus, memores legii
Pythagorx Mnesarehi /i/ii, Samii, quce libris addere quidquam aut innovure prohibel; sed eos ut ut primum
quacunque demum fortuna aut arte conscripti ^unt: ut hatet Synesius i»
scripti suni, manerejiibct, Paulini
Dione. Corrupti quidem libri vel amaimeusium vel librariorum vitio sunt : et suimiiopere
exoplabainus cum ms. conferre, si licuisset. Sed, ut nos etiam moriuit P. Bernardus a Montfaucon,
epislola nbbis data Lutetiae vn Kal. Feb. 1750, mss. Paulini perrara sunt, nec facili negotio reparienda.
Hine, quia (ut Idem Synesius 1. c. paulo infra ait) Corrupti isti libri mentem, quai oeuiis prmsit, desiderare
videnlur; mentem apposuimus quantum nobis natura donavit, ut sensum ambiguum ancipitemque
cognoscentes, lectionem probabiliorem el verisimiliorem seiigeremus,
XIV. Haec, quae recensuiaius, sunt quoe de Panlini operibus ad manus nostras veneranl; quo labore,
quo studio. non est quod nmltis dicam : nam periti viri facile conjectabunt, quin dicam; imperiti, etsi
dicam non tredent. Majus quippe opus, quod in perquirendo in cassum cessit, quam quod fine suo
fruslratnm haud fuit. Non est autem quod eorum qui &ymbolas contulerunt, et labori nostro manus
djderanlj vel daluros se obtulerunt, memoria ex corde excidat, et, ut est in proverbio, vestigium
15 PR/EFATiO. 1*
oUae in cinere amica nomina computemus; quin potius in grati animi perennandum argumentum, et
honoris ergo recensere hic placet : videbitque lector, quousque prOvenerint ausus noslri, ut omuibus
numeris, quantum in nobis futurum erat, absolutum perfectumque opus prodiret.
•XV. Duo erant volumina, quorum ope destituti haiidquaquam collectionem nostram ad umbilicum
perducere poteramus, Georgii Cassandri, el Alcuini; quorum ille hymnos, hic libros tres contra Felicera
suppeditaret. Et quidem ut pote admodum rari, inter nostrates non inventi, et nec auro comparandi,
quippe apud bibliopolas non proslarent, aliunde erant petendi. Vir cl. Apostolus Zenus, de litteris in dies-
bene mereri non desinens, primum se commodaturum, cum Utini diebus aliquot commoraretur, promisit;
et quod promisit implevit, Venetiis Cassandrum transmiltens-, et ne dum ad n.ecessilatem, sed ad libitum
usque ejus usum crincedens. Alterum rogatus Mediolano detuiit, cum adiret Utinum, Pater Nicolaus
Calsamilia soe. Jesu , conciones quadragesimales an. 1729 in ecclesia majori Ulin. iterato babiturus,
et pro tempore praedicationis eo uti permisit. Quod temporis spalium admodum breve fuit ad Paulinum
iranscribendum, ad Alcuinum evolvendum, et quod ad propositum erat, extrahendum; praecipue cuin
tunc temporis trislidribus curis leneremur, qui Nicolaum Madrisium patruum noslrurii, sludiorum
orbi salis notum, prid. Kal. Apriles sub oculis noslris post diulinam «pBpirthi valetudinem emori;
et tredecim post dies Veniliam, e Palladiorum de Olivis sanguine orlam, malrem nostram; feminam
prudentia, religione, charilate in pauperes praepriniis commendabilem, ab humanis exemptam cerne emus:
quibus suprema pietatis offieia cum subtrahere haud potuissemus ; studia nostra exhinc intermissa,
duplicatis vigiliis postea et acriori conatu reparare curavimus, et tandem ad summam lineo.m devenimus
transcriptionis, desudatae ne dicam, an improbi laboris?
XVI-. Hi erant scriptores e quorum lucuuralionibus haurienda erant non infima [vj Paulini opera,
qui ab aliis regiohibus fuerant exportandii Caetera autem jam nos anle paraviiiius, si demas hymnum 1
a cardinali Thomasio prodilum, quem P. Franciscus Berlendus clericus regularis Theatinus Venetiis
transmisit. Dum vero haec coUigebamus et transcribebamus, non omitlebamus viros illustriores adire
per epistolas, qui perhumaniter volis nostris se inorem gessuros rescripserunt, bibliolliecas versando,
et si quid Paulini ad manum oceurreret; communicaturos : et nisi quia re vera parum vel nihil supersit
Paulini quod ad nos non pervenerit, haudquaqfiani dubitamus, libentissime quod spondebant impleturos
fuisse, fidemque suain honeslissime liberaturos. Cl. vir Scipio MaffeiusVerona scripsit; se inisquam
et nunquam in aliquod Paulini ms. incidisse, quanquam fere iiinumeri fuissent codices quos evolvisset;
se famen Mediolanum epistolam missurum., ut Ambrosianac bibliothccoe evolverentur Volumina : cujus
diligentiam nihU profuturam jam noveramus ex rescriptis VV. cll. Josepbi Saxii Ambrosianaebibliothecarii,
et Ludovici Antonii Muratorii; quorum prior se excusisse libros-, nihil tamen invenisse rescripsit; alter,
qui de eadem bibliotheca eiperientia diiltina consuitissimus eral; friistraneum supervacaneumque o; us
futurum inquirere rCspdnditi Adivimus et Romam iUustrissimumFontaninum noslratem, cui proe coeteris
esse cordi debuisse credebamus res patrioe futuras. Rescripsit paucis^ se nihil praeler-id quod in indice
bibliothecsecardinalis imperialis, quem ipse ediderat, suppeditandum habere. Verum boni Numinis oiie
nonnuUa prodimus quoeipse nou recensuerat.
XVH.Gum interim in ltalia casso labore desudare conspiceremus, nos haud conlinuinnis, quin trans Alpes
fcxcurreremus. Galliam, Belgiumi Germaniam liltris dalis subivimus, virosque fama eruditionis clariores
accessimus, ut operi inchoato suppelias ferrenti Hos inler Pi Bernardus a Monlfaucon-, monachus Benedi-
ctinus e congregatione sancti Mauri, Lutelia humaniter postulalis nostris iterato riespoiidit, se utprimum
litleras nostras accepit-,scrinia sua luslrarej sed in cassum : monuit (ut jam dicebamus) Godices mss. hu-
jusce nostri scriptoris admodum raros esse; si qna autem occurrissenl se ad illum spectanlia, ea liben-
lissime indicaturum. Idem ferme parique urbaniiate habuimus ex rescripto P. Joanuis Baptistoe Solerii
soc. Jesu Antuerpia, qui socios studiorum subrum in mss. quorum ingens apud eos est copia, evolvendis
non est veritus occupare. Bibliothecam Vindobonensemope cl. viri jacobi Marinoni Utinensis nostri, ma-
thematici Augustissimi Caroli YI Coesaris,petivimus; nihilque (respondit ipse) Paulini in mss. ejusdem,
quanquam numerosi admodum sint, inventum. Quid plura? Ulustrissimum Dominicum Passioneum, cum
Utinum anno 1731 pertransiret; Vindobonamapostolicoesedis nuntius profecturus, adiVimus; cujus huma-
nitatem nedum ex publica fama, sed ex ore . quondam patrui nostri Nicolai; quam in se ipsum Romaj
texperlus fuerat, testatam habentes, revera probavimus. Cum enim susceptos labores nostros accepisset,
manum se daturum, et invesligaturum, suaque auctoritale alios; ut invesligarenl iu scriniis nobilioribus,
ad Paulini aliquid inedilum haurienduin compulsurum repromisit. Quod proestilissejsed irustra,nobis seque
humaniler voluit significatum litleris Vindobonadalis.
XVin. En quo ausus nostri processere, oplime lector, ut absolulum opus Paulini tibi exhiberemus. Haec
quae adhibuimus media, ut finem propositum assequeremiir, cum primis credidimus efficacia. Si quid autem
post lot studia, post conatus tantos, post tot illustres viros ad molestiam forte usque vexatos, ineditum opus
quodpiamPaulini palebit, quod fuisset prodendum; non invidebimuscuicunque evulgationem : imo ex corde
ei gralulabimur, qui noslra in bonum rei litterarioe feliciorem sit nactus fortunam; incuriosi tantummodo'
indiligentisque notam effugissecontenlh Nunc eorum quaeex lenui penu nostro eduximus, rationem sumus
proestodaturi.
[vi| XIX. Paulini Operibus Vitam ejus proefiximus,gratum futurum putantes; cui Opera innotuissent, au-
ctoris quoque gesla, mores, sanclilateui; virtutesque cognoscere. Non ubertosa quidem materies, quippe
nulla vel fere nulla testimonia suppeditat illorum temporum historiai Digessimusrem per capitula 17. A
primo usque ad 13 serie temporum procedimus, hoc est ab ortu ejus ad mortis usque diem, leges critices et
chronologioeservantes. Quse supersunt capitulis, ea proferimiis quaevel incerto tempori conveniunt, vel cui-
que tempori affigipossunt. Ut plurimum ex ipsius Paulini; vel coaevorumscriptorum auctoritatibus, et di-
plomatum ejusdem aetatis lestimoniis omnia innituntur. Quaeautem fulciri legilimo fiindamentohaud potue-
runt, sed tantummodo vulgaris traditionis nomine habentur; non omiltimus quidem, ne quid ad Paulinum
spectans desiderelur : attamen nihil ponderis e noslro addentes, qualia sunt relinquimus; ul leclori pru
denti proeoculis certum incertumque sit, et quod probabile 6i videatur; si lubet, sequatur.
XX. Dissertationes nonnullas concinuavimus, quibus noii conlemnendoedifficultates quaein Paulini scri-
ptis et gestis enasci possunt-, enodantur. Prima est circa lmrum Exhortationis ad Henricum ducem Foro-
juliensem, in qua fusius de Henrico et actis ejus disseritur. Secunda est de conciiio Forojuliensi, in qua
annus, loeus, numerusque episcoporum, quibus erat interfuisse concilio, slatuilur. Hinc quam longe late-
que vario tempore se protenderit Aquileiensis provincia, et quot episcopatus suai ditionis lenuerit, oslendi-
lur. Tertia est, quam dogmaticam appellamus; quia cujus heereseosex anliquiorjbus propago Feliciana fue-
15 S. PAULINI AQUILEIENSISPATRIARCHiE 16
vit, in ea inquiritur, et ad Nestorianismumrevocatur. Quarta historica.est et chronologica, qua haeresis
Felicianseortus, progressus, interitus, per lempora digeruntur. Huic accedit in. Jacobum Basnagium, qai
' de scribenlibus in hacresim Felicianam male seripserat, animadversio. Quinta est de symbolo fidei, praeci-
pue prout respicit vel Paulinum, primum in Italia addentem symbolo Constantinopolitano verbum Filioque,
vel Ecclesiam Aquileiensem, quoe olimpeculiare.symbolum fidei habebat. Sexta est de concilio Altinensi,
in qua causa'concilii cogendi, quo anno, et qua anni tempestate, et landem quo jure Altini a Paulino co-
actutn fuerit, exponitur.
: XXI. Quaeautem vel in observationibus el notis ad Paulini Opera additis, vel in Vita ejus, vel in disser-
tationibus quoesubjiciuntur, testimonia pelita exlibris editis, sed rarioribus, vel inedilis documentis pro-
duntur, Appendicemnon inulilem, neque non gratam futuram lectori instruere coegerunt. Siquidehi aetalis
qua vivimus is genius est, scrinia manuseriptorum excutere, forulos antiquitatis scrulari, et veritatem ex
codicibus archivorum erulam producere. Eam hifarie partimus, priorem editis lestimoniis dantes, altera
irieditis reservata. In illa ex librisjam typis vulgatis aliqua ad Paulinum facientia proponimus, utsuntepi-
slolae Alcuini nonnulloe,et poemata aliqua ex editione AlcuinianaAndreaeDuchesne excerpta; insuper alioe
epistolaeejusdem Alcuini ex Analectis Mabillonianis; qpistoloapariter ejusdem, quaehaeresimFelicianam
tangunt; quibus adde epislolamElipandi ad Felicem, et Felicisfidei Confessionem. Non enim hoec,quse hoc-
reticum a Paulino protritum impetunt, erant omittenda. Epistola quoque Caroli Magni de vicloria Avarica
ad Fastradam reginam, qua res et gesta Henrici ducis Forojuliensis lucem non parvam hauriunt, inter
hoecsuum obtinet locum. Addimus Litanias Caroli Calvi, in quibus invocatio Paulini, siculi unius ex cceli-
tibus (ut credimus) habetur. Utraque hoec suppeditavit Baluzius in Capitularibus regum Francorum. De-
inum ex Missaliveteri Aquileiensis EcclesiaeMissam de confessore pontilice, palriarchini (ut dicebanf) ri-
tus velut specimen, licet non sic ut optabamus vetustum, Paulino accommodalam proponirnus. Haec (ut
vides) quanquam edita sint, [vii] non ad manus omnium facili negotio deveniunt: quapropter quia horum
testimonio non pauca, quoeasserimus data occasione, fulciuntur, ne alio petenda habeas, hic sub oculis ex-
liibemus. '
XXII. Quoein posteriori Appendice sequuntur, si unum allerumve diploma demas, quod in historiogra-
phis nostralibus jam reperies, omnia e.xineditis petita suni: sed et haec ipsa quae lucem publicam jam vi-
derant, ex archivis prodere placuit, et nonnulia in iis limam exposcentia ex mss. polimus, delergimus,
cmendamus.
XXIII. Qui autem auxiliares manus prsebuerunt in hac Appendice concinnanda, non sunt ingrato silen-
tio proetereundi,imo confessionepublica prodendi, et ut noster grati animi sensus appareat, et ut sciat
qnicunque aliquid sibi arridens ex nostris lucubralionibus liauserit, cui se obstrictum fatealur. Archiva
secreliora ecclesiarum Utinensis, Civitatensis, Aquileiensis, canonicorum humanitale vel nobis paluerunl,
ut Civilatensis el Utinensis, vel quod recoriditumerat, exhibiium fuil, ut Aquileiensis. Eis publicas gralias
agimus ; inter Aquileienses quidem Co. Francisco Florio, cujus manu transcripta plura documentahic exni-
bentur; iuter Utinenses vero consobrino nostro Co. Laurentio Asquino, cujus ope datum fuit transcribere
diploma Romanum, et non pauca alia docuinentavel ex arcbivo sui capituli, vel ex chartario antiquoe fami-
liae suaeeruta proferre. Quanquam vero ex archivo Forojuliensis, seu Civilatensis ecclesiae, nullum docu-
mentum habuimus; non est tamen quod non commendatam habeamus et doeumenlorum copiam, quibus
Iocuplelissimeornatur, sed non ad rem nostrani, et generosilatem illuslrium canonicorum, quos inlerLauren-
tius a Turre, nepos haud degener illustrissimi Philippi a Turre episcopi Adriensis, modo insignis collegiatoe
decanus merilissihius, perhunianiter ad interiora luslranda admisit, et quaedam ex missali veteri, illius
ecclesioepeculiari, quaedam ex libris dislributionum baurienda permisit. Ex schedis pairui ejus modo lau-
dati et semper laudandi, habuimus hymnum de sanclo Marco evangelista, qui primum riunc prodit. Alia ex
privato suo chartario obtulit transcripta. DD. Nicolauset Fabius fratres de Maniaco,Hector de Brazaco, D.
Agricola Agricola, qui penes se haud levem manum mss. codicum servant, nonnulla documeiila suppedita-
runt. Abbati Josepho Binio, qui symbolam suam quoque contulit, et Patri NicolaoMinuccio congregalionis
noslras de Urbe, qui sponsionem episcoporum suffraganeorumad sanctaia Aquileiensem sedem e bibliothecn
Vaticana transmisit, pari gratitudinis obligatione"obstringimur. Bis omnibus, et si qui alii sint, qui quo-
quo nrodo, vel opere, vel consilio, sive clam, sive palam, laboribus nostris auxiliali sunt, publica gratiarum
acceptarum confessione, quas possumusgrates reperidimus.
Nectu carminibusnostrisindiclusabibis,
Luci abbas Marenzi, qui rariorum librorum inopia nobis quandoque laborantibus, ope AntoniiZanoni com-
munis amici tam benevole praestofuisti, ut ab alio ex necessariis et chariorilms nostris majorem graiiam ct
promptiorem desiderare vix potuissemus.
XXIV. Hoccerant de quibus, benigne lector, certiorem te facere volebamus, priusquam Opera Paulii.i
evolvenda aggredereris. Si quid occurret quod minus arrideat (quod utinam parum sit, sed veremur nc
multum), scias te ab homine, cui errare et labi innatum est, opus suscipere. Confidimnstamen de tui
cordis candore et animi probitaie non iniquius traduclurum te, quales [viii] quales fuerint, Lbores nostros:
sed potiussequi bonique facturum, libi ipsi quoque consulendo; ne videlicel, dum forte in conatus nostros
tui causa susceptos justus nimium insurrexeris, et nodum in scirpo quandoque quoesieris, Zoili el vililitiga-
toris tibi nomen acquireres. Si quid autem probandum occurret (utrumque lamen sanctajBRomanae matris
Ecclesioecensuraevoluntate cseca submittimus), non nobis, lector, non nobis^sed nommi Dei da gloriam :
c-uisit nunc, etin seternum et ultra.
17 VITA. 18

VITA

SANCTI PATRIS NOSTRI PAULINi

PATRIARQH/E AQUILEIENSIS.

[ixj PUOOEMIUM. A non sum, qui quamvis omnem lapidem pro virili
Illustriumvirorumhistorias describere actionesque emotum nervosque omnes, quales quales sint, inge-
litteris commendare ut posteritati consultum sit, isioli mei viresque exertas crediderim, ut finem pro-
conciliare positum assequerer, me eum lamen consecutum ita
quantum publicoe gralitudinis scriptori
ut nulla adhuc latebra excutienda, quse
potest, tantum periculi cogit subire. Res prorsus arbitrarer,
veritatem occuluisset, superfuerit, vel sic rem pro-
ancipitis exitus aleseque incertoe, cum ul plurimum
in partes distracli legentium animi vel ante ipsam posuisse, ut probabilius, ut clarius, ut luculentius,
iectionem judicia sua, imo praejudicia.pronuntiant, u.t uno verbo melius proponi haud potuisset. Conatus
eo fbnnidabiliora, quo incousultiora. Perrari namque nostros oequoanimo suscipias.,benigne lector, favore-
videntur qui non sine aliqua mentis proeoccupalione que tuo prosequare effiagilo..Satis erit, si perspecla
ad libros accedant, et non patiantur se ferri quadam facinoris arduitate, salebrosaque quam aggredior via
innata propensione, quo occulla sympathia, humo- bene cognita, ausus temeritatis non arguas.; quin
rum quin etiam conformitate, suarumque quandoque potius amore susceptos verilatis commendes, cui, si
actionum analogia, secreto naturae mysterio sibi non semper eam consequendi datur arbitriunvsaltem
liiagss arridet. Hinc fit, ut ex hjs affectuum turbis inquirendi honor debetur.
requisita veritas.vLx emergat, et caput exerat; vel B CAPUT"PRIMUM.
si tandem aliquando liberius effulgeat, odium pariat De nomine Paulini.
in caput scriptoris casurum. Si quis tamen historicus I. Cum audis de nomine Paulini traclandum , ne
ab hoc periculo immunis videretur futurus, is qui- pules ejusdem generis quoestionem esse, qualis in
dem, meo judicio, fore deberet, qui res cariosoe scholis ut supervacanea, nulliusque momenti dice-
antiquitalis proponeret, longaevamquesenectam sa- rtlwqumslio de nomine. Non esthujiis furfuris quod
pientes. Etenim qusepropius nos langunt, vividius proponitur. Neque enim apud quemquam in dubium
efficaciusquenos movent; quaesunl extra teli jactum, venit, num Paulinus noster alio donandus sit nomine.
non soUicitant; et quoesupra nos longissima tempo- Legitima autem duliitandi ratio insurgit, quam eno-
rum series collocavit, quasi nihil ad nos pertinere dare ipso in limine convenit, num scilicet Paulinus
creduntur. Quare cum sancti Paulini palriarchoe laujus sit nominis alter, an primus. Etenim ante
Aquileiensisvitam describere proposuerimus, ut ope- annos praeter propter ducenlos alius palriarcha
rum, quaevulgare communi beneficio satagimus, au- renuntiatus fuerat, cujus in nomine efferendo va-
etor nedum scriptis, sed actis quoque et virtutibus riant historici, alii Paulum, alii Paulinum scrioti-
orbi innoteseeret, nobis gratulandum exislimabamus, tantes. . ,
quod historiam remotissimam ab oetatenostra texen- ^ II. Paulus Aquileiensis Ecclesioediaconus Histor.
dam aggrederemur, adeoque a proejudiciislegentium Longobard. lib. u, cap; 10, Paulum pronuntiat:
sartam tectamque futuram. Jam enim decimum ex- i Aquileiensi civitati, ait, ejusque populis beatus
currit nunc soeculum, a quo patriarcha optimus Paulus patriarcha praeerat-v»cumscilicet Longobardi
floruerat, paucoequeannorum deeades desunt, quin in Itatiam descendissent. Hic lamen lapsnm non mi-
exaequent miUesimum, qui ab ipso ad nos usque ef- rari Michaelis Bombardi e soc. Jesu haud possum ,
fluxit. Verum quantum a nostra per tot saeculorum qui in Topogfaphia magni regni Hungarise,.Vindo-
curricula dissita aetas tuelur hisloricum ab eorurft bonoe, seu ViennaeAustrise an, 17:18edita,. Pauliim
qui legunt praeventis affectionibus, tantum scriptori hunc cum Paulino nostro enormi anachronisnio con-
negotium facessit notiliarum cbaritas, et praeterito- fundit. Sic enim ait pag. 42 :« Porro Paulinus, quem
rum apud scriptores pene jejuna memoria. Papae', de suo nomine Diaconus lib. n-, cap. 10, Paulum ap-
Ecquis mille annorum pondere obrulas res, iugenti- pellare mavult, ob morum sanctimoniam Carolo
que saeculorummole sepultas e lethoeaducet abysso, Magno ejusque magistro Alcuino Flacco proeprimis
et excussa carie objivionis, velut ab anliquo supre- probaretur, destinatus creditur ad fidem Hunnis et
mo cinere resurgentes, media in luce constituel? Avaribus,., quos armis Caroius devicerat, praedican-
Quis e tenebris rancidoe setatis, eheu! nimium spis- dam. i Paulus Diaconus nec per somnium sancli
sis fermeque velut JSgypti palpabilibus,. veritatem Paulini nostri verbum facil, quippe neque suanr
co in raeridie collocabil, quo nullus duMlandi locus bisloriam ad tempora sancli Paulini producit. Locus
supersit, nullus vexet scrupulus lectorem ? Ille ego autem libri n, cap. 10, qviemproferl Paler Bombar-
S. PAULINI AQUILEIENSISPATIUARCH^
das, est de Paulo priore, qui nihjl habet commune i synodo cap. 9, § 1, Nalalis Alexander Histor. Eccles.
cum Carolo et Alpumo, duobus inlegris, saeculisinter, sseculi vi, cap. 3, art. 1, § 3, Pagius ad an. 558,
ulrpsque excurrentibus. Hunc, ut in v}am reverta- n. 9, Schonleben Annal. Carniol. an. 554. His acce-
mur, Dandulus quoque Paulum non Paulinum ap- dit Adrianus Baillet, qui iri Vitis sanctorum ad 41
pellat in Chron. lib, v, cap. 11: i Paulus episcopus Januarii profereps nostri sancli Paulini Vitam, Pau
Aquilegise factus, est anno Domini nostris Dlyn. », linum secuuduni vocat, nbn alio proesule hujus no-
Jnsuper, quojd notabile, eod. cap., § 1, producens. nimis, de quo sermo, preeter hunc proecedente. His
epislolam Pelagii papoe, qui, ut infra dicetur, Pauli- quoque favet vetus inscriptio, quse ante restauratio-
num nominat, Paulum in ea legit, non Paulinum. nem auloe palriarchalis Utinensig sic ejus sub icone
c Postulamus (scribebat PelaguTSNarseli ex relalkme legebatur:
Danduli) ut Pauhim Aquilegienseiri pseudoepisco- BEATIPAULIOT PIIS'MONITIS
piimj et H.onoratumMediolanensemepiscopum[x]ad KARSES ROMANI EXEJ^CITUS DPCTOR,
cleirienlissimurifprincipem sub digna custodia diri- POfTEJECTOS ITALJAGOTHOS AftUILEUM COEPIT
galis.» Sed et B^aroniusupsler, qui an. 556, h. 10,, INSTAURARE
^ffert Pelagii epistolam, Paulinum, non Paulum EJUSDEHQUE VICTVS PRECIBUS REXALBOINUS.
appellanlis, n. 16 ejusdem anni, Paulum diserlis ver- * AQUILEI.ENSEM PROVINCI,AM
bis nOminatumait: i Hic autem, inquit, episcopus TOTAMQUE SIM.UL 1TALIAM EVERTIPRQHIBUIT.
Aquileiensis de quo agitur, Paulus nomine, post IV. Sic et muri non,semper sibi constant, et quan-
Macedoniumsedit annos viginii duos. > Blondus, et doque contradicere coguntur. Sicuti auctor Chronicae
ex ejiis Hb.vni jEneas Sylvius in Epitome:« Paulus relatoea Muratorio in Anecdofis, supra citatse, sibi
palriarcha Aquilejensjs cum sacrisGraduni eonfugil.» contradicit, dum in Poppone non Puulum, ut fecerat
S.abellicus,,D,evetusiale AquUeicelib. iv : « Scribunt prius, sed Paulinum habet. « Thesaurii ait, qui por-
paul.um ex Aquileia Cuni thesauro. ecclesiae Gradum tati erant (in insulam Gradensem) per dominum,
transisse. » \a Vilis patriarcharum Aquileiensium, Paulinum olim palriarcham, reportati sunt per dl-
quas ex ms. Bibliothi Ambrosianoedat cl. vir Lud. ctum dominum Popponem. > His autem polius quam.
Anton. Mumlorius in firie lom. IV Anecdot. Latin. superioribus standum videtur, nedum quia plures,
Paulus bis dicitur, et ferme omnia chronica mss. sunt, sed p/ae coelerisprimi subsellii viris; et (quod
Paulum, npo Paulinum prseseferurit. Ex quo facltim maximi faciendum) in crilica peritiores a cunctis,
est ut (reuovaiile aulam palriarchalis palatii Ulir, babiti Lupus, Norisius, Pagius, Alexarider. Hi vidisse
neirsis, posl CJBteras sui ineolatusaedes renovatas, . loca Diaconi, Danduli, Blondi, et ad trutinam revo-
qui clerum, qui pp.p.u]um,qui dicecesim universam casse non est ambigen.dum: et tamen adhuc non
m,or.ibus.oplimis reno.vaverat , Dionysio Delphino Paulum, sed Paulinum appfillarunt. Enimvero elum-
pairiarcha annis superioribus) lpco Paulini, qu« bis auctorilas Diaconi et aliorum videbitur, si proe
nomine antea inscribebatur icon hujus proesulis, oculis babeatur ipsos non un.um in errorem alias et
cum reliquis palriarcharum in parietibus aulse de- in hac re incidisse. Quseenim fides adhi.bendaPaulo,
picta, reposila crim appellatione J^auli hsec alia qui hunc A7ocatkedtum, virum schismaticornm cory-
fuerit:. phoeum,et refractarium iieralis. monilis Romanorum
PAULUS.SUBEELAGIO I ponlificum ? Quse fides Dandulo, qui alio lapsu ce-
»EOTUENDO CHALCEDONEN. CONCIt. cidit, dum ab Hpnorato Mediolanensi praesule dicit
CONSTITUTO VIGILIIPAP<EIKSISTESS consecratum ? Audi quae in nplis ad 1. c. Pauli,
CUMEPISCOPIS PROVINCI/E n. 77, adverlil V'. C. Horatius Blancus, praeserlim de
DAMNATIOKI, TRIUMCAPITULORUM NONACQUIEVIT tilulo beati,. in quo peccat PaukiSj et de consecra-
INVADENTE PpSTEAITALIAM ALISOJNO, lione per Honoratum facta, in qua peccat Dandulus,
GRADI3M H,IGRAvIT. s Non convenit (beati tilulus) schismalicorum prinr.
IIL Ex adverso, plerjque velerurn. et recentior-um ] cipi Paulino. Hunc falso ferunl a sancto Honorato,
Paulinum, npn Paulum pronupliant, Pelagius I, Mediolanensiepiscopo fuisse consecralum, de quo,.
epist. V ad Narsetem : e Istud est qiiod a vobis po- accuralissima Dissertatio inler mss. codices bibliolh.
scimus., et nunc iteruin postulamus, ut Paulinum Ambrosianse, qua faclum est, ut ex antiquo Bre-
Aquiteiensem pseiido-episcopum, et illum Mediola- viario, Ambrosiarip,error hic , qui diu invalnerat,
nensen) episcopuih ad cieriienlissimumprincipem sub expjmgeretur.», Et mcriio quidem; nam Honoralus,
digna custodia dirigatis. ».-Sigonius lib. i De Regm qui dupbus annis ep.iscopalum tenuit, ut in Chron.
lialite : « Paulinus patriarclia metu exanimalus... yiet. MedjoJan. episcopornni. iiitcv Rer. llalicar.
Aquileiam reliquit, alque... in insulam... GradLse Scripior, tom, I, p. u, pag. 228, extoni. IV, pag. 141,
recepit. • Candidus €pwt}j.e»{.Aquileien. lib. m : videi-e est, tempore sui regiminis vidit Longobardos
i, Iriterim Paulinus, quartus et vigesimus anlistes, invadere Iiisubriam Mediolanumque, teste eodera
defunctp Slacedonio successit. » Palladius junipr Paulo Diac, lib. n, cap. 24, qni ait hoc conligisse
pari. \ lib. i, Paulinum, non Paulum vocat, uti fa- indiciione ingrediente ierlia, quse correspondet an*
ciiint P. Chrislianus Lupus Disserl. de quinta synodo nis S69 el 570, quo pariter cbntigit iriors Paulini ab
Cap,.6, qusest. 5, Cardiualis Norjsius De ead.. quinta anno 557 auctore ipso Danduio assumptis et duodct.
21 VITA. 22
cim annos sacerdotio defuncti, teste eodem Diacono j\ antiquum eum ordinare pracsumpsit, canonum vin-
ibidem. Quomodo igitur fieri potuil ut ab Honorato dictoesiibjaceat. >Audin Paulirium pseudoepiscopwm,
cousecratus fuerit Paulus, sive Paulinus, qni anno id est falsum episcopum vocalum, et additam ratio-
primo vel secundo episcopatus Honorali jam duode- nem, quare episcopusesse ndn possit videlicet, quia
cimum sacerdotii. annum explevisset ? Cum igitur tiontm omnem canonicam consueludinem factus est ?.
evidens sit, non ab Bonorato consecratum esse Pau- Si autenrepiscopus non est, nec primus est hujus
linum, seque manifestum est errasse Dandulum, ex nominis in censu patriarcharum habendus. Adhuc
suoque penu Honoratum extraxisse, et in epistola»1 autem nervosius procedit idem poritifex in epistola
Pelagii, quse communiter non nisi ila babet, Illum ad Joannem palricium, quse est prima inter Holsle-
cpiscopumMediolanensem,inseruisse. Nutante auteni nianas. Sunt ejus verba : t Ab Ecclcsiae viseeribus
auctoritate veterum scriplorum, coeterorura ipsos divisus, et ab apostolicis sedibus separatus exsecrat
sequentium fides nutare necesse est. Optime ergo ipse polius, et non consecrat. Jure ergo exsecratus
adnotatof Pauli DiaconiRer. Ilalic. Script., loc. cit., tantum, non consecratus poterit dici, quem simul
n. 79, asserit Paulinum Aquileiensemarchiepiscopum, sacrare in unitate conjunclis membris non agnoscit
uon Paulum dicendum, Ecclesia. Videamus tamen utrum vel ipsarum con-
V. Verum nedum nutare, sed prorsus labi vide- " suetudinem partium in sua ordinatione conservave-
tur adduclorum scriptorum auctoritas, consideranli rint. Nempe is mos anliquus fuit, ut quia pro lon-
epistolam Pelagii I pontificis. Is enim scribebat Nar- ginquitate, vel difficultate itiaeris, ab apostolico
seti, ipso patriarcha vivente; adeoque melius, quam onerosum illis fuerat ordinari, ipsi se invieem Mc-
Paulus Diaconus non una eetate a temporibus ipsius diolanensis et Aquileiensis ordinare episcopi debuis-
dissitus, verum nomen patriarehae est assecutus, sent: ita tamen ut in ea civitate in qua erat orcii-
Ipse autem non Paulum, sed Paulinum appell.at in nandiis episcopus, alterius civitatis ponlifex occurrere
epistola 5, ut etiam Aridereest iu fragmentis quse debuisset, ut eum ordinandi electio a procsenti ordi-
profert Bolslenius. Et quidem suspicio non levis nalore, et consensu universalis, cui proeficiendus
enascitur, a Diacono Paulinum scriptum fuisse, ah erat, Ecclesise, melius ac facilitts potuisset agnosci;
amariuensibus deinde prsecipitatione scriptionis, vel et in sua, qui ad episcopatum provehendus erat, riec
abbreviationis gralia compendioso charactere uten- tamen ordinalori suo subdendus fuerat, ordinaretur
tibus in Paulmn conlractum. Etenim apud Baronium, Ecclesia. » Num vera hoccservata fuerint, non pro-
q\i alias Paulum appellat, edit, Colon. an. 1624, ad fert Pelagius. Videntur non servala, ex eo quod ob-
an. 570, n. 9, invenio locura Diaconi lib. m, cap. 12, n jiciunlur. In cassum enim desudaret pontifex, ad
verius 25, qui sic habet; c Paulinus vero patriarcha trutinam revocandp ordinationem PauUni, si consona
Aquileiensis undecim annis sacerdotio functus, ex fuisset legitimis priorum temporum corisuetudinibus.
Lac luce sublractus est, regendamque ecclesiam- Igltur et in hoc peccatum videtur, quod non Medio-
Probino reliquit. > Credibile enim est eminentis- lanensis ordinator Aquileiam ad ordinanduai acces-
simum Annalium Ecclesise parentem nactum fuisse serit, sed Aquileiensis ordinandus ad ordinatorem
Historiae Longobardicae Pauli Diaconi exemplar a Mediolanensem profectus fuerit. P. de Rubeis de
vulgalioribus discrepans : nam hoc solo in loco, in Sphism. Aquileien., cap. 4, defectum ordinationis
duobus differt a caeteris, et quod Paulinum dicit, et Paulini in eo silum esse ait quod non intercesserit.
quod undecim annos ejus sacerdolio assignet; reli- Romani pontiQcisassensus, et hanc vult esse canonU
quis Paulum, et duodecimannos sedis statuentibus. cam consuetudinem, quam epislofe mutiia et manca
Adde huic conjecturse confirmalionem ex Thomasino non profert, sed indicat tantum. Viliatam igitur con-
veteris et novae Eccles. Discipl. tom. I, p. i, lib. i, secrationem pontifex innuit infra dicendo : « Noli
c. -21. Is proferens verba lib. n, cap. 8 (nobis supra eorum non consecrationi,; sed exseerationibus con-.
10), legit Paulinum, omisso lilulo beati sic: AquU sentire. Nec existimes illos esse, vel dici Ecclesiani
ieiensi civitati ejusque populis Paulinus patriarcha X>posse. » Et epist. seq. Viatori et Paneratio, nedum
prceerat. Ergo in Diacono non est constans in omni- episcopatum, sed et sacerdotium reprobat. « A
bus edilionibus nomen Pauli. Stet igitur Paulinum schismalicorum sacriijciis, ait, potius autem sacri-
hunc, nonPaulum vocandum.' legiis abstinere debetis. » Et infra ad finem :.« Noli
[xi] VI. Ast alia superest diflicullas, num vere ergo, quasi nulla! schismaticorum atque Ecclesioe
noster sanctus Paulinus hujus nominis secundus sit differentia sit, velle indifferenter utrorumque sacri-
dicehdus. Dubium enascilur ex epistola Pelagii ci- ficiis sociarit.Non est Christi corpus, quod schismati-
tata. Nam Paulini prioris ordinationeni non obscure cus conficit, si veritate duee dirigimur. » Qusemens
pronuntiat irritam cassamque fuisse. Sic enim ait : his in verbis satis acribus fuerit Pelagii, num scilicet
t Postulamus ut Paulinum Aquileiensempseudoepi- vere asseruerit non conficere corpus Christi in Eu-
scopum, et illum Mediolanensemepiscopum ad ele- charistia schismaticos sacerdotes : vel eo quia sclii-
mentissimum principem sub digna custodia diriga- smaticos non conficere, lanquam membra in unione
tis : ut et ipse qui esse episcopus nullatenus potest, charitatis et obedienlisesupremo capiti corpus Chri-
quia conlra omnem canonicam consuetudinemfactus sti mysticum, quod unum est, nempe Ecclesia, quod
est, alios ultra non perdal; et ille qui contra morem ex contextu videtur probaiiilius: insuper num vere
25 S. PAULINIAQUE.LEIENSISPATRIARCiLE 24
invalidam et irritam credideril ordinationeni Paulini A\ immedjate MaxinioAquiieieris. arguit ad id tempus
ab episcopo Mediolanensifactam; res est majoris, unitali Ecolesiaa sehismaticos adjunctos.- Nam nec
quam vacet nobis, indaginis et.otii. De his videndus Agatho, nec Ma^imusJuerunt Aquileienses,sed Gra-
prae cseterisdivus Tbomas 5 p., q. 64, a. 9 ad 2, et denses palriarchoe,auamvis Aauileienses dicerentur.
qu. 82, a. 7 et seqq.; insuper in Supplem. q. 38, a. V. de Rubeis 1. c.
2;L.essius,inmp.,q.64,, ar, 9, cseteriquescholastici. VIII. Ergo cum Paulraum dicendumesse, non Pau-
V{I. Caeterumcum in censu Aquileiensiumproesu- lum, el hunc quamvis schismalicumin censu ]wlriar-
lum priora ssecula Paulinum hunc reeognoverint, , charum Aquileiensium collocandum demonstratum
non est a calalogo eorum expungendus. Etenim hac sit, restat ut sanctus iiosler Paulinus sCcundusdica-
exaggerationedixissePelagiuscredendusest, atquead tur bujus nominis patriarcha. Patriarcha quidem;
summum negasse actuum licenliam, non validilatem. nam eodem Paulino primo.cathedram tenentc, aiunt
Neque enim (ut csetera qoie perpepdenda forenf, Baroniusad an. 570, n. 10; Norisius de quinla Sy-
omitlamus) non seryata priorum temporum consue- nod., cap. 10; et apud eumdem Sirniondus in Pro-
tudo eonsecrandi in causa csse potest, non vaKdam pempticp; Bollandus ad vm Februarii in nolis ad
fuisse episcopalemconsecrationem. Quid enim ad va- Vilam sancti Honorali, Chrislianus Lnpus in Dissert.,
Iprem conseeralionis contulisset, num Aquileia Me- B de quinta Synod., cap. 6, nomen enatum, et primum
diolanum ordinandus ordinaluro, vel MediolanoAqui- de Aquileiensiproesuleauditum. lriio adschisma ori-
leiam ordinalurus ordinando occurrissel? Ipse Pela- ginem deducunt, quasi ex luto et stercore nobilior
gius in epislola quce ex edilione Bolstenii Valeriano tiarse Aquileiensis margarita fuerit extracla, et de
patricio dirigitur, in fine hunc ordinem non semper mercede iniqiiitatis eoliata proerogalivailluslrissimae
servatum insimiat, dum locus medius, nempe Ra- appellationis. Quod a vero exorbitari adeo visum est
venna,. ad consecratioiiemMediolanensisfueral ele- Philippo a Turre, episcopo Adriensi, ut Dissertatio*
ctus.«Recoleredebet celsitudovestra, aiebal Pelagius, nem praevalidis argumentis inslructam composuerit
quid per vos Deus fecerit lempore iUoquo Istriani et ad sententiam hanc refellendam, quam inter sehedas
VenetiastyrannoTotilapossidenle, Francis eliam cun- patrui mei Nicolai Madrisii, quondam ejusdem epi-
cta vastantibus, non ante tamen Mediolanensemepi- scopi arcto sacroque necessitudinis nexu conslricti
s.copumfieri permisistis.-nisiad clementissimumprin- . reperlam, auro contra sestimandam, ulrorumque"VIP
cipemexinde retulissetis, et quid fieri debuisset, ejus rorum non ignobile pigpus et memoriale [xii] apudi
iterum scriptisrecognovissetis,et interubiquefremen- me ms. reljgiose cuslodio, quamvis et aliorum ad
tes bosles, Ravennam et is quiordinabatur, et is qui .-.
( manus exemplaria pervenisse non abnuam. Coeterum
ardina.turus.erat, providentia culminis vestri deducti mentem Cointii ad an. 774, n. 96, paucis verbis ex-
sunl, > Igilur-ab albo.patriarcharum, Aquileiensium posilam, veriorem originem patriarchalis appellalio-
non,est delendus Paulinus, licet schism3ticus; alio- nis, atligisse autumo, nempe imilationem Greecorum
quin cum usque ad Sergium papam schisma pro- et Orientalium. Sic ait: « Paulo ante Longobardo-,
duclum fuerit, ut ex Beda, lib. de sex jElalibus rum adventum in Italiam, patriarchale nonien more
muudi, et Pauh) Diacono, lib. vi, c. 14, probat Pa- Grsecorum et Orienlalium sibi vindicarunl. > Quam
gius, et psosteuftt P. de Rubeis Dissert. de Schism. mordicus Utiuenses nostri tutali fuerint decus hujus.
Aquil.,,cap, 19, ad minus septem vel octo proesulesa dignitatis et nominis posleriori tempore,palere polest
censu patriarchali essent eliminandi, nempe ipse ex constanlia qua reslilerunt, ne palriarchalum in
Paulinus, Probin.us, Belias, Severus, Joannes, Mar- commendam daretuv, quod dedecori verlebant. Nam
tianus, forle eliam el Fortunatus, insuper Joannes c«m Urbanus sextus Ph,i!ippode Alenconiocommenr
alter. Sub Pelro autem scliisma desiisse videtur, qui dasset pairiarchatum,. et capilulum Aquileiensevide-
Serenum antecessit, cui palliuma Gregorio II datum retur hoc pali, ut ex charta in Appendice2, n. 52 :
est, index ad cpinmunionemEcclesiseRomanoereyer- insuper Civitatenses commendatarium suscepissent,
sam Aqnilciensem.,In eo autem quod dicit eminentis-'D ut esl iu charta ibid. n, 34, Utinenses'resliterunt ar-
simus.de N.prisde qumla Synod.^c. 9, § 6 : « Bujus mata mariu: qua in re vide quoque chartas ibidem
t.clysmalisAquileiensi.slerminum omnes ponunl Ser- n. 55, 55 et 37.
gio pontifice, qui an. 678 Romoe sedil, » error est; IX. Cum hsecautem, quaead historiafti perlinenl»
typpgraphi characlerem numeral.em transponentis,, producta sint circa nomenclaluram, antequam a pro-
cum scribenduni fuerit 687. |s en^m annus est pri-• posita materia manus sublrabalur, noft ab re erit
mus Sergii pontificis. Ipse autem non jure csetcrosi aliam quoestiunculamin orthographia proponere, et
eiii,endat, cum subdit an.le Sergium sub Agalhone;; paucis absolvere : num sciUcetPaulinus unico /, vel
quia an. 6J8 pontificalum adiit, communicasse, de-- PauHinus duplici // sit scribendum: idem dicendum
p.qsitos.chismate,,Venetiarum et Istrioeepiscoposcuml num Paiiliis, vel.Paullus, cujus illud est derivatum.
Romana Ecclesja, a,dcujus ponlificis concilium Ro-- ChrislophorusGellariusOrthogTaph.Lat. part. poster.
manum an. 680.in,lerfjieruntet subscripserunt Ag»-- in voce Paullum, ex lapidaria nonnulla profert exem-
tho patriarcha Aquileiensis,.et creleri suffraganei.. p]a duplicem // habentia, additque auctoritales se-
(^uod cum appareat quoque factum sub Marlino I inn quentium lapidicinarum scriptionem.,Quos mler est
Lateraiiensicp.ncilioan. 649,subscribente posl ipsum[i Vossius in-Eiymolog..ne vocans qujdem r?m ad qii:cr
25 VITA. £6
stionem ; additque visum esse nonnullis a Graecoj|i solebat, qui aliis e clero iiistitulione sacerdotii pre-
yKuisf,quod est vilis, vel a jrau/ooj,quod est paucus, esset. Cujiis rei exemplum habes in sancto Felice
originem accerseridam, adducto Augustini testimonio Nolano episcopatum reeusanle, et Quinto sacerdcli
dicentis gentium apostolum noffien vUitatis paucita- septem solummodo diebiis in ordinalione s.e ante-
tisque, cum Puulus appellatus est, assumpsisse. Ve- eunti locum cedentc, quanivis a populo se nosset ad
rum si HeUenicamradicem attendis, nec yaO.o?,nec regimen vocatuin expostulatumque. De eo sanctus
1r.au/50fduplicant mediam consonantem, adeoque non Paulinus alius, scilicet Nolanus. in Natali v sic ce-
Paullus, sed Paulus scribendum. Accedit autem cinit :
Prisciani grammalici auctoritas, sic de derivatis vo- . .. Nbnaudetnonore
Crescere,testaturqueseni mage debita Quinlo
cibus, qusegeminant //, scribentis :« Excipitur unum Qiipdpriorille gradumsociinieruisselhonoris
in /us desinens Paulus, quod non geminat / in dimU Presbyter : hsecseptemdislabatsummadiebus.
jiutivo.Nec mirum, cum au diphtlionguspost se ge- In capitulari Aquisgraiiensi lato, in syriodo cui
minari consonantem prohibeat. » Audi hac de re prjefuil uti legatus sedis apostolicsePaulinus nosler,
juslissiniam Adriani querimoniam, et quam scite ut dicetur suo loeo ex Baluzio, an. 803, cap. 2, sla-
elidat et conterat m?rmorariorum auctoritatem. Sic tuitur a Patribus, qui se noh ignaros sacrorum cano-
enim ait Adversar. lib. xxx, cap, 25 ; « Inducta est 'B num profitentur : Ut scilicet episcopiper eleclionem .
nup.er ab eruditissimis hominibus in libros omnes cleri el populi, secundumstatuta canorium,de propria
nominum quaedanilitteratura ab usitata discrepans. dicecesi... eliganlur. Pbterat- autem evenire ut e
Quinctumenim et Paullum scribunt. Sed nos vulgus propria Ecclesia quandoque non inveniretur, qui
ut consuetudinis relinenlissimi sumus, ita vix istam suscipiendaedignilati idoneus judicaretur. Quo casu .
novitatem approbare possumus, el libenter novum ab aliaepiscopum assumere canones nonfvetabant.
opus nuatiaremus. Nitunlur lamen marmorum Ca- Sed quam raro hoc fulurum timeretur, colligilur ex
pitolinorum auctoritate, cui non puto tantum ponde- verbis epistoIoe.HincmariRhemensis in ordine iv in-
ris esse debere, ut adversus gramroaticorum scholas ter Formulas promotionum episcopalium a Baluzio
et pra;ceptionesaudienda sit. Nec enini ilios.marmo- lom. II Capitul., pag. 596,positoe,qusesun.t:« Si, quod
rarios lapidumque scalptores bonos gramniaticos absit, de ciyjtalis ac parachiae vestroe ciericis ordif
fuisse crediderim; sed operarios manu quam mente nandus episcopus nullus dignus, vel idoneus summo
doctiores.... Suspicor autem marmorarios.... vitium sacerdotio, quod evenire non credimus, polerit in-
pronunliationis susefastis Capitolinismandasse; nam veniri; tunc alterum tle altera dioeceseos nostroe
ut notant veteres grammatici, vulgus iufinitis oris ecclesia, unde vobis secundum Africanum concilium
'
yiliis laborabat. In vulgo autem, non in doctis nu- (Can. 22) sine cujusquam conditione ordinandi
merantur opifices.,in quorum antiquis inscriplioni- quemquam canonice electum et pelilum est altri»
Lus quotidie ea agnoscimus, Pautus aulenr, non buta licentia, eligere procurate. > Quoecum ita tunc
faullus,auctore Prisciauo, qui in grammaticis locu,- fuerint, quis sibi suadere poterit aliter in electione
plelior est testis, quam ullus scalptor. » Igitur.ne ia- Paulini faclum ac ficbat ab pninibtis, et ecclesiam
pides loqui, vel uti lapides Videamur, sed ut com- Aquileiensem alium tenuisse tqnc ordiqem ac cse-
muni doctiorum virorum calculo confirmemur, ralio- terse tenere solebant? Non enim aiia petendus erat
nique adhsereamus,Paulinum, non Paullinum, hujus episcopus proeliciendus Ecclesiae, quoe clericorum
nomiuis secundum palriarcham, sanctum bunc no- numero adeo se locupletem iis temporibus sentie-
strum dicemus. bat, ut in prologo synodi Forojulicnsis audierit cle-
CAPUT n. rum suum vocari non modicam fratrum turbam,ct
Natio; locus c/ tempus ortus; status conditio. sacerdotalem venerabilem ccelum ipso archidiacono
I. Cujas esset Paulinus.nosler, pe nimium te in^ proeeunte. De gremio igitur.Ecclesioe suoe ele-
quirendi vexet sollicitudo, Italum nalione, palria ctum , fas est dicere orlgine et ordine eius dilionis
Forojuliensem pronuntio. Hujus aulem liberse asser- j. fuisse.
tionis fundamenta non desnnt, ne temere prolatam II. Non me latet iioiinullos, quos inler est Ughel-
pules. Alcuinusenim poem. ccxn AusoniumappeUat; Jus, asseruisse Paulinum nalione Austriacum, quo-
0 lux Auspniae,patriaBdecus,et inclylusauctor. ruin meminit Philippus Labbe soc. Jesu in Addit. ad
Insuper Ecclesiae canones, qui tempore Paulini a Bellarminum, lom, II, unde unde, ait, illud liabeant.
suo vigore non defecerantt statuebant ut e gremio Verum si eani Germanioe, quam in praesentiarum
-
proprise dioecesis, siye ljcclesioeille pontifex elige- Austriam vocamus , indicare provineiam volunt,
retur, qui cleri populique suffragio, dignus honore prorsus falluntur, cum tempore Paulini ea regio,
et par oneri censeretur. Leo Magnus,epist. 84, c. 6, queesuperioris [xiii] Panuonioepars ex parle saltein
scribebat Anastasio Thessalonicensi episcopo, «ut erat, nondum hoc nomen nacta fuisset: et quamvis
omnium clericorum atque omnium civium voluntale Aquileiensis dioeceseosampliludo latius diffusa forte.
discussa, ex presbyteris ejusdem ecclesise, vel ex nonnihil ejus regionis comprehendisset,altamen nec
diaconibusoptimus eligatur. > Et quidem, cum cse- illa eo vigore ecclesiasticoe disciplinse tunc erat, ut
tera non deessent, seniori dignitalis presbyteratus episeopum suppeditare posset, nec ista adeo jacebat
ratio habebattir, eique catliedra e.piscopalisconcedi in imis, ut ab illa accersere episcopum debuissel.
27 S. PAULINIAQUILEIENSISPATRIARCHJE 28
• lliiius autem credibile iit, si eam Francise partem /A his ergo omnibus coUigereesl quod, si juxta cano-
intelligi volunt, quoeortum respicit, Auslriam, Seu num placita episcppus, ex gremio dioeceseoset eccle-
Austrasiam, sicuti quaeoccasum, Neuslriam dictam; sise, cui pastor dandus est, assumi deberet, el Aqui-
cum h;ec longius, quam liodicrna GermaniseAustria, leiensis clericorum numero abundabat, ut non aliunde
a nostris regionibus sit abjuncta. Allucinalionisau- petere haberet: siet pereos qui Austriacum dicunt
tem originem detegere uon est Niliacos fontes pro- PauUnum, ostensum est Auslriam lunc Forojulii
dere, sed in prompfu est causa, Audierunt M quan- dictam provinciam : sitalis episcopus promovendus
doque Forumjulium Austriam appellatum. Binc eratqui linguam populi calleret, et loquela Foroju-
quanlocius Paulurum, episcopum Forojuliensem, na- liensis talis sit et fuerit, quam quUibet nori Forpju-
tione Austriacum pronuntiarunt. Austriacum auteni iieusis vix et non nisi duro labore consequeretur :
hoe in sensu dicere Paulinum idem prorsus est ac jestat dicendum, Paulinum Aquileiensein patriar-
dicere Forojuliensem, et sic affirmare et asserere eham natione Italum:, et quidem Forojuliensem
quod negare videntur. Austria autem ideo Forqmju^ fuisse, -...'..-
Jiurii dicj-umest, quia ut dicimus in.Dissert, deCon- IV. Apud nostrates res ita comperto est, iit neque
cil. Forojul., n. 13,.cum haec regio respectu Longo- coptroversiosa judicetur. Si quoe difiicultasenata, ea
bardici regni, cujus sedes Ticini habebalur, orienta- ** 1 "estde originis et nat.alisloco.Nam alii eum Prsema-
- lis foret, et ortus plaga Austria diperetur, Austriae xiaci naitum asserunt, alii Gajani, ajii in
pago quo-
nomine appellativo, seu, ut dicunt, adjectivo, non -dam prope Austriaecivitatem. Antonius Bellontts, iu
substantivo dicebatur, ac si diceres regionem ms. de Vitis patriarchar. Aquil., priorem; Fran-
orienlalem. ^Vide Dissert. de Tabuja chorograph. ciscus Palladius alteram; tertiam Joannes Candidus.
Italioe medii sevi, sect. 8 et 9, tom, X Rer. ltalic. tuelur sententiam, qui sie ait iri Comment. Aqui-
Scriptor., ubi hoecfusius illustrantiir. leien.,lib. iv:«PauUnusproximacivltatiAuslrisepago.
in. His alia ratio, etsi non potissima, accedit, qua ortus, etc. i Etquidem ulerque ex indieatis locus a
noscipotest non advenam, sed indigenam Pauliriiim civitate non nimium distat; nam de primo dicit Bel^
provinciae Forojuliensis fuisse, Loquela enim Foro- lonus: « Prsemariaci ortum, qui vicus est proximua
juliensis talis est, rit quaepluribus idiomatibus com- Austrise civitati.. .constat.» EstquepertriamiUiaria
municat ex parte, ih toto ab aliis discrepet, adeoque ad summum abjunctus,alter vero aretiori adhuc pe-
singularls evadat, et quam qui ex-peditiusloqui debet, riodo secernitur, Prsemariacus locus est, altcrius
trt est verbi Dei dispensator 'episcopus, optime cal- quoque patriarchse nataJi insjgnis, Gerardi sciliCet,
leat. Audi Candidum in Comment. Aquileien. lib.-( ut habent Candidus lib. v, et Pallaaius p. i, lib. iv,
III, de nostra suaque lingua disserenle- occasione cum veteri iriscriptione ad ejus effigiem in aulapa-
adventus Longobardorum in Italiam, quod eveiiit triarchali Ulinensi posita. Proeter sancti Sylvestri
an. 568. « In exerpitu diversarum gentiuui ut Forum- ecclesiam, quse csetprarum inater et caprit,- aiia est
"titulo sancti Mauri abbatis et sancti paulini patriar-
julium incolereftt, selegit (Alboinus), Quo fit ut noh
mirum videatur, si riatio Forojuliensis tot hominumi chae in pagi parlfesuperiore, in qua sunt Saccavmo-
generibus adaucta varium ac multiplex habeat idio- xuijnfamilise, ex quarum una apud indigenas traditio
ma, Latiiio, Gallico, Hispano, Illyrico ac Qermanico est ortum sanctum Paulinum, Nonnulli quidem non
deserviens. Serino quidem gravis, ad con.sequendas Saccavinis, sed faiiiiliae de Zoraenom sanctum Pau-
etproferendasalias linguas ob peculiares accentus linrim tribiiunt; sed prselerquamquod sit hsec infir-
valde aceommodus! Immulatum aliquantum vides a mior traditio, ut rem prsesens bene perpendi; a Sac-
Romano Forojuliense idioma iqt barbarisimmislum ; cavinis praecipue die xi Januarii quolannis, invitatis
nontamenadeocenseasiuversosmores, disciplinamque sacerdolibus vicinorum pagorum ad sacrificia Deo iD
illam Italicam immutatam. » Disciplina autem eccle- honorem saucti Paulini offerenda, memoria habetur
siastica exposcit ut ille gregi prseficiatur pastor qui solemnis, Superest adhuc inter iacolas, ab avis ala-
Ijingua communi et vernacula prsedicans, nedum JJ visque ad filiosnepolesque propagata memoria cujus-
doctis, s,ed et iridoCtis, qui sapientibus et insipien- dani facli, sanctitatem Paulini adhucjuvenis, testan-
fibus debttar est, aiidiri et intelligi possit. Ea pro- tis: -cujusnonmevadem minusve auctorem accipias,
ptersanctus, Augustinus, cum dandus esset Fussa- sed relatorem tantummodo eorum qusein vulgus fe-
jensibus"episcopus, etim eUgendum propohebat qui runtur, quse libens db, ut cum nonsuppetantclariora
nalurale loci idioma et populare calleret. Sic enim argumenta, et omni exceplione majora, ut esset in
ait epis.t. 109 edit. rioviss., n. 3 « Aplum loco illi votis, saltem quse populariter jactantur agnoscas.
(Fussala;) congruumque requirebam, qui et Punica Tradunt igitur, cum adhuc adolescens agriim cole-
ling-uaesset instructus, et habebam de quo-cogila- ret, contermini agricoloealter alleri sanclitatem Pau-
bam, paratum presbyterum, propter quem ordinan- lini (verene an ironice? ) commendabat._Ex his alter
diim sanctum senem, qui tunc primatum Numidise reponit sanctitalem ejus suspecturum se et credi-
gcrebat.de longinquO ut veniret, rogans lilteris turum,sitestatammiraculo videret. Cum eccesancti
impelravi. » In Capitularibus, lib. vi, c. "185, sta- adolescentissarculum, quo segelessarriebat, repente
tiutur, ut Nullus sit presbyter, qui in eeciesia publice in terra radices agens vires.cit, turget in gemmas,
non doeeal lingua quam auditores intelligant. » Ex et flbres emillit. Quo visoj "locum quo res mira
£9 VITA, 30
acciderat, congestis <raobusterrse tumuiis, qui us-.A potes: Anno setatis suse qumquagesimo plus minus
que hodie visuntur, in signum facti notarun», qui Paulinus artis grammalicoemagister,vir valde venera-
adhuc discriminent septentrionalem ab australi pagi bilis, nondum eratrenuntiatusepiscopusAquileiensis.
plaga, iUafacto exinde patriarcha ab oneribus deci- Renuntiatus autem fuit an. 776, ergo circa an. 726
marum liberata, hac obnoxia remanente. Quod in, natus est.
praesentiarumquoque observalur; ea, qua progenies VI, Ex dictis autem § 4 conditionem statumque
Patdini comprehenditur, decimarum pensis im-r Paulini facile compertum habes. Ruri enim natus e
muni, ista cum reliquis pendente. Borum, qusesunt ruricolis parentibus, aliquando terram excoluit. Vul-
de faclo, an hoc jure nunc fiant, sententiam non garem hanc traditionem insinuant Palladius junior
profero. Alii perpendant, Qstendunt nunc usque lib. i{, p, 1, etBellonus in nis. Vit. palriarch.Aquil-,
locum habitationis ejus; et lerram, quam iniraculo cum dicunt, in electione ejus nullam rationem habi-
iUustravit sarculo Hprescente (ut dicunt) agrum vo- tam nobilitatis et sanguinis, sed meriti. De eo sic
cant usque in proesentem diem sancli Paulini, iij Bellonus: « Fuit Paulinus pielate ac vitse sanctimo-
chariis notariorum et agrimerisorum. Vidi docuiDen- nia usque adeo rara prseditus, ut pares ei prsesulcs
tum datum Rubignaciper manus Joseph Noaxii no? minime multos invenies. Nam in optandispatriarchis
tarii Civitaten. an, 1625, quo apparent ab an, B non semper habila ratio stemmatis, quam magis pro-
1571 Comm. Julius Automus, et fratres Manini bitalis. Prsemariaci o.rtum, qui vicus esf proximus
possessores terrse dictse sancti Paulini, cainporum Ausjtrisecivitati, et religione, quse Christianum lio-
circiter duorum. minem decet, a pueris iM imbutum constat, et qua-
V. Verum, si quoe deloco nativitatis Paulini di- iem Aquileienses exspectabant pastorem, omnibus
cuntur, obscura, ut vides, et incerta prorsus sunt, talem se praestitisse. » Verum saljs nobilitatis decore
qusetamende tempore, adhuc obscnriora et magisla- ornabatur, qui pollebat virlutibus. Etenim proeter-
tenlia. Si licet ex ordinatione conjectare, videtur quaihquod terram suam excolere in nullo officiat
prlus ejus rion serius an. 747 locandus. Etenim com- sanguinis charitati, sicut nec clericis inhibetur, ut
muniter canones saltem annumsetatis trigesimum re- docet Tiraquellus de Nobilit. cap, 52, n. 2 et 3, et
quiruntin episcopum ordinandum, qui correspondet licet vcrum sit, cum csetera Sint paria, etiam in ele-
selali Salvaloris, qua se manifestavit post susceptum ctione episcopl rationem nobilitalis ha^endam esse,'
baptisma prsedicatione,quse onus est praecipuumepi- ut ignobili nobilis praeferatur, teste eodem Tiraq..
scoporum. Hsecdisciplina vigebat Paulini tempore, lib. eod., cap.20, n. 17 ; attamen potior ratio ha-
nam in capitulari an, 789,cujus confectioni ipsePau- <_ benda est virtuli quam sanguini, ul apud eumd. ibi- -
Uiius interfuit, ut s.uo loco dicetqr, laudatur [xiyj dem, p. 14, habet Petrus Ancharanus'Cons. 151.
csp. 49, conciUiNepcaesariensiscan. 11, quisichabet; Igiiur Paulinus non sanguinis ingenuilate, sed Christi
<In Neocaesariensiconcilio, ut nullatequs presbyter potius servituteet doctrina, ad cathedram Aquileien-
(quanto magis episcopus) ordinetur ante tricesimum sem evehi meruit, Ex qua driginis nataliumque ob-
selatis suse annum, quia Dominus noster JesusChri- scuritate, quamvis in dignitalis ciilmen assumplus,
stusnon praedicavitante tricesimum annum. » Quod potuisset suos ad bonores provehcre, et muniis ecs.
et can. 47 conciliiFrancofordiensis an. 794 interventu praeficiendosacris auctoritale sua, velprofanis inter-
quoque Paulini statuilur « De presbyleris ante trice- cessioue apud Carolum se quam maxime diligentem,
simum aetatis annum non ordinandis. » El contilium curtameorum supellectilemlegitime dilatare; malui(
Turonen. m an. 813, can, 12, decernit, « Presby- eos latere humilitatis amore, ita ut hpdie quoque ne-
terum ordinari non debere ante legitimum tempus, potum familianihil a coeteris.rus colentibus indigenis,
hoc est ante trieesiniuin aetalis annum.» Viden tem- distinguatur, vel supereniineat, ferme obHta patriar-;.
pestate Paulini non nisi post tres annorum decades chalibus infulis (quoea.lmndetam magni flunt) quon-
ad presbyteratus. honorem as^umi, et majori jure dam se fuisse decoratam.
ad episcopatum? Ergo ex his evjnce, quod cum D. | CAPUTIII.
Pattlinus ante an. 776 episcopatum no.n adierit^ an Diploma Caroli Magni, Patdino grammatico datum,
saltem 747 in vivis esse coeperat, spveriori canonum verpenditur.
Calculostando. Quod si perpendas ipsum|am in arte I. Quanquam autem Paulinns adeo humilem (ut
grammaticessibi faniam iiomenque ce\ebre indeptum, dictum est) natalium sortitus, fuisset conditianem,
ita ut aulseCaroli regis optime cognitus,esset, a quo quia tamen acri ingenio mire a D._O^M.donatus.
eliam an podem776 privilegiorel danatione bonorum fuerat, aninium aflixit humanipribus disciplinis, et
in vilja Laberiana pjositorum donatus fuerit; non fa- postposita negotiorum cura ruraUum, ad menlis cul-
cile credes nonnisi trigesimum oetatis annum, cum tum se totum convertit, Liberalibus itaque studiis
episcopus dictus. fuit, liabuisse. Adde quod in pri- incumbens adeo profecit, ut cseteros, quoedidicerat,
vilegiode eos,dicitur: Viro valde venerabili Puulino, brevi do.cere potuisset. ^Equum autem, et omnino
artis grammaticmmagistro; quae verba nedum indi- ration,i consentaneura est credere, doctrinse et san-
cant aetatemviri provectam, sed insuper vergentem ctitalis merito sibi viam ad sacros ordines fecisse,
a*dsenium, puta salteni circa quinquagesim.um an- ut per gi'adus minores majoresque ascendendp, ob-
nurii, Hjs igitur positis, effingere conjecturam sic servatis a canonibus statutis temporum inlerstitiis,
31 S. PAULINIAQUILEIENSISPATRIARCILE 32
ad trigesimum aelalisannum sacerdotio decorarelur. A j regionibus, per eum studia refloruisse ail Jonas Au-
Elenim [probabile fit, nedum cum ad patriarchalem relianensis in princip. lib. i de Cullu imaginura ad,-
evectus est sedem, sacerdotio initiatum;verumetiam vers. Claudium Taurinen. episcop. « Non soluni,
hoc munere prius insignitum, faciliorem sibi ift au- inquit, apud Germaniam studium litterarum, et
lam priricipuih aditum nactum fuisse. Fama ergo amor sanctarum Scripturarum, verum etiam apud
sanctimonioeet scientisepercrebrescente, nomen ejus eamdem Galliam ejusdem memorabilis viri (Caroli)
ad aures delatuiu est Caroli regis, viri ad optima . solertissimo studio et ferventissimo desiderio actum
quoequeexcolenda nati, ita ut ejus alloquioet conver- est, ut Domino opem ferente in sibi commissseeccle-
satione frui dignaretur. Quo factum est ul suspectani sioeUliis,et liberalium artium apprime disciplina, et
sanctissimi sacerdotis sapientiam privilegio proeclaro divinarum Scripturarum perfecte polleret inteUigeu-
remuneraretur. Hoc dabimus integruni in Appendice tia.» Quoedicendiformaest perpendenda. Etenim cum
II, n. 2, ex ms., hic tanlummodo aliqua considera- dicat non solum apudGermaniam studium litterarum,
tiorie digna ad truliuam.revocantes. verum eliam apud Galliam invectum, videtur innuere
II. Praemittuntur in fronte diplomatis hoecverba : aliquam distinctionem GermanioesupraGalUam,.puta
Carolus.rex Francorum, et Longobardorum, et patri- vei temporis, ut quseprius fecerat pro Germania,
cius Romanorun%.Quibus datur intelligi latum post B ' dein fecisset in Gallia; vel induclioue proeceptorum
Longobardos ltalia exactos, et post eonsecutum a sive magistrorum, ut sicut eos induxerat in Germa-
Carojo Romanum palriciatum. Hunc collalum ex An- . niam, Jta induxissel in GaUiam,aptos idoneosque.
nal, Melen. anno 754 vult Pagius ad an, 755, n. 3, Quod ideo notandum fuit, ut non improbabile cre-
et Cointius ad an. 754, n. 57, et ad an. 796, n. 6. datur, statim ac rex Longobardorumsalutatus fuerat,
Verba Annalistsead an. 754 sunt : « Ordinavit (Ste- in suamque ditionem regio Forojulijnsis advenerat,
phanus papa). secundummorem majorum unctione usurii fuisse opera Paiilini pro reparandis in conter-
sacra Pipinum piissimum principeni Francis in re- raina Germauia politioribus' disciplinis, quse adeo.
gem et patricium Romanorum : et filios ejus duos sibi cordi erant, hoc est ab anno 774, sicuti annis
felici successiohe Carolum et Carlomannum eodem poslerioribiis lisus fuit opera Alcuini pro suaFrancia.
coronavit honore.» In fronle epistolsequoque, quam edocenda. Vel, si niavis alii conjecturse inniti, credi
ideni poutifex per WiUharium Nunienlanum episco- potesljureet merilo, quod siibactaprovincianostra,
pum ad eosdem direxit, , contra Aistulphum regem et a dilione Longobardorum exempta, curse Carolo
Longobardorum opem qusesilurus, hsec posuit: « Da- fuerit juvenlutem ejus humalnioribus discipHnisex-
mnis exceUentissimis filiis, Pipino regi et nostro coli et erudiri: ea propter Paulihum ad magisterium
spiritali compatri, seu Carolo el Caroiomanuo item - assumpserit, eique expoliendam commiseril; quod
rcgibus, et utrisque palriciis Romanorum, Stepba- ut alacrius faceret, eum donationis diplomate insi-
nus papa. > Rex autem Longobardorum non ante gniverit. Procerto enim videtur habendum, obsequio
an. 774, qiio eas gentes compressit domuitque, di- Caroli, sive domi, sive alicubi, Paulinum mancipa
ctus estelin diplomatibusvocatus. Post hoc tempus tum fuisse. Sunl enim satis clara verba haec : « Si
igiturdatum privilegium. Ante enim prseprbpera visa petitiones eorum, pro quibus nostras pulsaverin'
fuissel lituli usurpatip. aures, ad effectum perducimus, regiani consuetudi-
III. Sequitur diploma : « Merito quidem a nobis nem exercemus, atque illorum animum nobis de-
sublevantur muneribus, qui noslris fideliler obsequiis serviendo provocamus. >
famulantur. Ex hinc habes, nedum Paulinum Carolo IV. Diplomapaulo infra s:c habet: Virovalde ve-
janj innotuisse, verum personale, ut sic dicam, ob- /nerabili Paulino, artis grammaticm magistro. En vi-
sequlum ei prsestitisse. Ad quid enim praefari hujus rum vocat, et vaide venerabilem; quibus verbis et
modi, si nullam exhibuisset remuneraturo reriiune- aetatem, et ministerium sacerdotale indicare videtur,
randus obsequelam ? Anne a rationabili conjectura ut superiofi capite dictum est § 5. Grammalicus
aberrarem, Si dicerem forte unum ex iis fuisse, D autem non proeciseeum significat qui legendi el scri-
qui in arlium liberalium magisterio fainulalum regi bendi arlem lanlummodo callet; qui grammatista
praesliterit, officiofungens doctorisiri aliqua ex variis," polius, quam grammaticus dicendus est. Suetonius
quas Caroluserexerat, schola? Quantum enimlabo- dedaris Grammaticis, cap. 4, ail grammaticos « ah
raverit, ut litterse restituerentur, patet exepislolaseu inilio lilteratos vocatos, additque: Sunt qui littera-
constilutione de scholis per singula episcopia et tum a Htleratore disiinguant, ulGroeci grammaticum
inonasteria constituendis, quam proferl Baluzius in a grammatista, et illum quidem absolute, huiic hie-,
capitular. ad an. 788, et ex his quaescribit Lupus diocriler doctum exisliment. » Hos litteriones yocat
epist. 1 ad Einardum, relatus a Pithoeo in Glossar. Augustinus lib. i, cap. 24 et ult. in Adversarium le-
adlibb. Csqiitular., To. II, pag. 743, videlicet:« Si gis el propb. « Litterioues, ait, potius quam litlerali
quidem vestra memoria per famosissimumimperato- dicendi sunt,. qui litteratos legendo nihil sapere di-
rem Carolumlitteroecoeplaerevocari, aliquantulum dicerunt. » Caetefum de vera grammatica dicebat
quidem extulere caput. » Sicuti enim GalliaeAlcui- ipse lib. ii de Ordine, cap. 12 : « Quia ipso nomiue
num magislruin ejus munere susceperunl, sic iforte profileri se lilteras clamat, factum esi, ut quidquid
Pauiinum Germania. [xv] Equidem'in his prseserliin dighum memoria litterismandarctur, ad eam neces-
VITA. 34-
s-ario.peitineret. » Cui consona scribil ipse Tulllus-A ten.j infra citanda, Rodigausum. Communiler Rot-
lib. i de Oralore: « Quis huic studio litterarum* gandus dicitur, et- nos sic quoque cum communi
' quod profitentur ii qui Grammalici vocantur, peni- appellamus. Waldandum autem istumMimoni filium,
tus se dedidit, quin omnium illarum artium pene iri- partes Rotgandi secutum, et contra Carolum rebel-
finitam vim et materiam scienlia :et cognitione com- lantem, hinc et in praelio interfectum, et bona quse
prehenderhv? » Boc igilur sensu mulliplex Paulini in Laberiana villa possederat, regio fisco adjudicata
doctrina cogit nos interpretari verbum, quo in dK fuisse, ex paucis his verbis omnia heeccognoscuntur.
plomate insignitur, Cum dicitur artis grammalicm Alii duo, Rotgandus et Felix fratres, partes qttoque
magistcr. Et quidem sseculis sequioribus, et circa Rotgandi ducis secuti, et per hoc multali apparent
tempora Paulini, hac intelligentia.accipiebatur. En- exdiplomateapponendoAppendicell-,num.7. Dgfeciio
nodius episcopus Ticinensis, qui an. 521 floruit» in autem Rotgandi contigit ferme statim ac ab ltaPa,
Paroenesi didascalica, seu opusc. 7, grammaticam- devicto Desiderio, et Longobardorum regno subju-
genitricemet nulricem vocat cseterarum artium. Et galo, in Franciamipse Carolus repedaverat. Qui cre»
'Petrus diaconus, qui an. 1157 scribebat, de se verba dens sibi devinciri magispossebeneficiisLangobardo^
faciens in proefat. ad lib. iv Chron. Cassinen. diee- rum procerum animos, a. ditionibus, quibus a Desi-
bat:« Ego namque, quem nongrammaticorum scien-'.B derio quondam proeposilifueranl, non semovit; « sed
tia ornat, non, elc. > Cassiodorus, qni multa de ducatum Beneventanum Aragiso Desiderii regis ge-
grammalica ut grammalicus scripsit, ut is qui ab nero, Spoletanum Bildebrandb, Forojulicnsem Rot*
epistolis quoque Gotthorum regis epistolam 21, Var. gando permisit, anliquo feudi jure erga se, quod erga
lib. ix, Athalarici nomine senatui Romano dedit, qua reges Langobardorum fuerat, conservato, > ait Sigo^-
et grammaticam celebrat summis laudibus, vocando nius de regno Ilaliselib. iv. Hiautem sollicitati ab
eam « fundamenluhi pulcherrimum litterarum, ma- Aragiso, Desiiierii quondam regis filio , qui victori
trem gloriosam facundioe, magislram verborum, or- jam concessa Verona Constantinopolim apud Groe-
natricem generis humani, quae per exercitalionem cum imperatorem se recipiens, exinde res novas in
pulcherrimse lectionis antiquorum nos cognoscilur Francorum perniciem et restaurationem Langoliar-
juvare consiliis, » et grammatices professorem, ne dici nominis machinabatur, jugum Francicum excu-
knminuta decessorum suorum stipendia accipiat, Pa- tere moUebantur. Quibus animosior Rolgandus pri-
tribus Conscriplis commendat, dicendo, ibid. : « Qua mus extulit caput, et Forpjuliensibus suis ad defectio-
dere, P. C. hanc vobis curam, hanc auctoritatem nem coactis, vicinisque provinciis verbo ef exemplo
propitia Divinitate largimur, utsuccessor scholoc.li- in partes vocalis, rem Longobardicam jam concla-
beralium litterarum tain grammalicus^ quam ora- iu uwtam pristino decori restituere satagebat. Reduxa
tor. .. commodasui decessoris ab eis quorum inter- Saxonica victoria Carolus nunlium rebellionis acce-
est, sine aliqua imminutione pertipiat. > Haecstalue- pit, qui ralus negotii summam obstare principiis, ce-
bat pro grammalicis Athalaricus. Verum adhuc leri manu remedium adiriovit, et « equites cum levi
commendabiliormagnanimitasCuniberli Langobardo- armalura a Carolo praemissi Rotgandum acie occi-
rum regis, qui propria sponte horibre et munerib.us dere, fuga caeterorum majore, quam caede, > ait P.
decoravit grammaticum. Paulus diaconus de Gest. ^Emilius, lib. n. Verum ipsius Caroli manu partam
Langob. Hb. vi, cap. 7 : « Eo lempore (Cuniberii) victoriam, Annalistoe[Xvi]Francorum uno ore faten-
floruil in arte grammatica Felix patruus Flaviani tui*. Audiendus saltem Loiselianus, qui simplicitale
prseceploris mei, quem in tanlum rex dilexit, ut ei sua magis stare a veritate videlur. Sic enim ait sub
baculum argenlo auroque decoralum inter reliqua aino 77.5,quo Rotgandus a Francis defecerat, et est
suse largitatis munera condonaret. > Mirum igilur alter a -Longobardis devictis. « Carolus reversus in
non erit si Carolus Magnus hoc diplomate el dona- Franciam, audiens quod Rotgandus Langobardus
tione bene meritum grammaticum Paulinum pro- fraudaverit fidem suam,. et omnia sacramenta rum-
seculus fuerit, qui nedum in aliis grammaticam pens et voluit ltaliam rebellare. Tunc illis in-partibus
commendaret, sed ipse quoque, ultra quam regis D ] cum aliquibus Francis domnusCarolus rex iter pera-
conditio exposcit, excoleret, et grammatici nomen gens, et celebravit Nalalem Dominiin villa qusf dici-
non abhorreret. C. Barthius, Adversar. lib. xxix, lur Scaldistat, et immutavit se numerus annon.>min
cap. 11: « Quale nomen eliam postremis temporibus 776. Tunc domnus Carolus rex apud Taravisium ci-
gloriosiim fuit, ut pote a Carolo Magno imperatore vitatem Pascha celebravit, el captas civitates Foroju-
quoque afleclatum, qui oliosus nihil agebat aliud, Jiensem et Taravisium, cum reliquis civilatibus quae
quani Iibros corrigebat, ut proditum est a Thegano rebellatoefueranl: etdisposuit e3s omnes per Fran-
'chorepiscopo. > cos, et iterum cum prosperitate et victoria reversus
V. Sequitur diploma : « Facultates, qusefuerunt esl in Franciam. > Idem ferme ad veibura habent
Waldandii, filii quondam Mimonide Labariano, quoe annales Berliniani, caeterique omnes, cum poeta
ad nostrum devenerunt palalium, pro eo quod In Saxone, sicuti defeclionemRotgandian. 775, ita ejus
campo cum Rotgando iriimfconostro a nostris fide- cladem, et mortem, victoriamque Garoli an.' 776 re-
libus:fuerit interfectus.' > Hic RotgandiisVarie effer- ponenles.
tur. Baronius Forlicausum habet. Chronica Civila- VI, Ilis in turbis Rolgandi signa secutus Wahlan-
35 S. PAULINI AQUILEIENSISPATRIARCHiE 56
dus, falum qiitfque secutus est: et in acie inlerfecti A Waldandus quoqtte interficilurj cujus bona publicata
res, regio nOmine,tanquam perdueliis, apprehensas, Paulino donaritui'.
dono habuit Paulinus artis granimaticsemagister: siC- • 'VII. Uniim alteriimve verbiim' in diplomate 8rii-
uti Rotgandi et Felicis fratrumj tandem Maxentio madversidfle dignum sequitur. In recenslbtie enim
patrjarchse datoe sunt. Quse autem junior Palladiiis bonorum Waldandi Paulino dbhalorum dicilur i
meus (meiis inquam', qui germanus fraler iriatris Gansa in Ldbarianoi Ita apud Bollandistas, et bene.
meoeparentis fuit) lih. n habet de singulari certa- Gausu enini sseculd barbaro idem ac res esl ' liinc
mirie Roigandi cum Rolando ; alias vulgo Orlafadoj Italis cosa. Leg. Longobard. lib. m, lit. iv, 1. 5:
Caroli Magni heeessariOj quanqiiam videantur ex illis « Non prsesumant alicui hominum suam causam tol-
fabellis esse queis vita herois lnijus infarcitur, quaV Jere, vel suum laboratum. » Capitulare de Villis., c,
poetis aliisque calidioris cerebri hominibus illustrem 3 : « et neque ulla dona ab ipsis accipiant, non ca-
invenlionum materiam suppeditarunt, rion omni de- ballum, non bovem, non vaceam, non porcum, non
slituuntur fundamento. Nam in quadarii veiefi Ciiro^- vervCcemj non porcellum, non agneUum, nec aliam-
nica Civitaterisi (esfe fragmentum in lib. ms. apud Causam. » Est igitur eausa in Labariano idem ac res
eonsobrinos meos comites de Asquinis, plurima ve^ -,in Labariano. Hinc habes male legi apud Baroriium
lera documenta compleclenle) sic legltur : « Rilod- g$ casai verbo iiihil ibi significante. Quod forte non
gausus duxXIV Forojuhensis, ex cessioneRosimundse assecutus Palladius pro causa reposuit t't//fl, forte
pcr Desiderium. regem in ducatuin intrusns, OsOpii quia paulo post casus aiidiit, repetitionem inutilem
permanens diruto regno Longobardorum, captoqiie suspicatus. Optime a generali ad parliculafia descen-
Desiderio cum filiis per Carolum Magnum Franco- dit subjungens : cum terris; domibus, wdificiis, acco-
rum et-Italise regem , atque in Galliam transmisso, labus, mancipiis. Ita legendum censeo : non accold-
dum ipse novas res adversus Carolum moliretur, per biis, ut Candidus et Fonlaninus ; non accolabiis pro
Rolandum nepotem Garoli bellicosissimum hominem. et colabiis, ut Bollandus et Baronius : minus autera
expulsusex OsopiO»et tola regione, Jiiliensi princi- cum PaUadiOjqui habet cum pascotibus, municipiis.
patu spoliatus est h ultimus ex Longob.ardis dux. » Lumen hac in re prsesiitit Formula 13.lib. i Mar-
Igitur si quid in hpe yel alio peccaverit; non audien- chulfi,quse intercsetera hsechabetu Goneessiinustam
dus : quod autem verum et rectum assecutus hic vel in terris, domibus,-sedificiis,accolabus; mancipiis, »
alias fuerit, audiendus et complectendus.. Etenim elc. Ad quCm locum Hieronymus Bignonius in nolis,
prior Fontanino (libello Delle Masnade, pag: 41) re- servorum condilionem intelligit, culturae agrorum do-
ponente Rotgandum, ubi Baronius et Boliandus ha- mini addictorum ; cujus rei exempla ait passim oc-
bent Forticausumi vei'e exscripsit Rotgandum. Insu- C2 currere. « Hotic(bonorums sive jurium) inquit, enu-
per integrurii diploma ponitj quod mulilum profert meratio omnibus instrumentis ascripla est, ut exeni^
Candidus oriiiltens hoccverbaj quoesummam reicoa- pla proferre frustra-sit. Accolae-vero;qui hic nomi-
tinent: « Mimonide Labariano^ quoead nostrum de- nantur, sunt coloni, seu aseriptilii/qui siniul cum
venerunt palatium, pfo eo quod in canipo cuniRot- prsediis venibanf: ut et de viUiciset acloribus apud
gando nostro inimico a nostris fidelibus interfeetfus jurisconsultos exempla exslanlj Chartul. sancli Mar-
est: causam viUelicet in Laberiano , elci, > ab uno tini: Gum hominibus ibidem commanentibus, qiios
verbo Labariano ad aliud secundum Latfariano in^ colonario ordinevivere constituimus. » Igitur acco-
caute iransitu facto; Addeerrdrem alium, etquidem labus est pro accolis; quod fugeral Fontamnum, qui
majoris momehti refutassej videlicet quodPaulum acco/a/?iiS,quasiesset accolabius accotabii,hujusmodi
Diaconum pro sancto Paulino nostro male reposue- servos iiidicatos putat, dum libell. Delle Masnadej
rit Candidus ; et decimum annum dalam!diplomatis pag. 41j inqiiit: Gli Accoli, o Accolabiierano coloni
proferente Gandido, ipse cum caeteris constanter et e lavoratori della terra. Ad summum dicitur Acco-
vere octavum habeat. Sed de hoc infra. Hoc non hvus, et in plurali Accolavi.Accolabiumautem Spel-
prsetereas, nempe evinci ex verbis diplomatis Rot- inannus ferperam confixit pro domo ruslicaj ijuani
gandumnon supplicio affectunij ut habent ipse Pal- [D accolm hdbitant, inquit Ducange in Glossar. Accold
ladius ibid., Sigoniuslib. iv de Reg. Ijtal., forte-ex autem est advenlitius cultor terroe: incola vero inibi
Chroriico Reginonis, qui lib. ji ait: Rotgandum natus ; juxta illud:
febellemeaplum decollari jussit. Et ipse poeta Saxo Accolanon propriarnjpropriamcolitincolaicrraril.
{nisi poelice lbcutum dicas) innuere videtur,. cum VIII. Quod aulem Fontaninus ihi subdit de mancif
ai.t J
piis j quod servi essent bello capti, quos Waidandus
Cumqoibas Italianiproperans,meritoque lyrannum ' signa Rotgandi secutus bello captos in prsediis suis
liileritu pleclensj collocasset: primum quidem veritati nilitur., nam
feedin pr:selidcecidisse, ut annalislse non obscure in- hoc importat nonien mancipium; alterum autera ve-
dicant, et vefba diplpmatis satis clare, quoe sunt: rilati sane non repugnat: sed quia in hujusmodi pri-
pro eo quod incdmpq cnin Rotgando inimico nostro a vilegiis formulsetales consueverunt apponi quaeam-
nostris fidelibus fuerit ihterfectus. Igitur cum Rot- pliorem sensum continerent, et donationemJargio^
gando non capitis decollatione,yel alio mortis genere rem per ampullosa verba prseseferrent, quamvis qui
ignomiriioso0poenamluente, sed in piigna interfecto, privileghim cbncessisset, scivissel nunquam et nus-
57 VITA. :>s
quam omni ex parte verificandas ; quod innuil lauda- A Afiscos, aut villas nostras commanent. > etc. Liti ve-
tus Bignonius illis verbis : Hmc enumeratio omnibus ro seu lidi mitiori onere premebantiir quam servi;
instrumentisdscripta est, ut exemplaproferre frustra ut coUigitur ex leg. Ripuar. cap. 62, n. 1, ubi di-
sit; non videtiir tamen appositum specialiter pro re- cilur : < Si quis servum suum tributarium, aut Litum
bus Waldandi PauHno donandis, cum in omnibus in- fecerit. » etc.j hoc est( ei jugum servitutis allevia-
strumentis sub hac formula bonorum concessorum verit. Ceetera quae iii diplomate nostro sequtintur,
eriumeratiodescribatur. non magnum negotium legenli facessiint.
IX- Sequilur diploma : cdsis, massariliiSi servis, XI. Proe omnibus autemj quse hucusque dicta
el aldionibus. Hic; casas agrestes habitationes'; quia sunt, peculiare expostulat exaraen tempiis et locusj
de rusticis loquitur ; et vere Latine casas putarem, quo latum est diploma. Slc enim in fine apponitur :
quamvis Latini barbari sedificia etiam regum casas Dataxw Kal. Julii, anno ymregni nostri; e Lorein
dicerent, Legg. Longobard. Iil>.iis tit. 17, leg. 1: chitate, iri Dei notriinefeliciten Annus 776 octaviis
«"Si gaslaldius, [xvii] aut quilibet actor regisj post vere erat, quo Carolus adiit regnum Francicum mor-
susceptas et commissas sibi ad gubernandum regis luo Pipino patre an. 768. Hinc, nisi adverterem et
curtes, aut casas, > etc. Lex Bajuvariorum, tit. i, Baronium fuisse bominem, mirarer insignem errb-
§ 9, n. 5, Ad casas dominicas stabulare. Massarilia B I rem (siceum vocat Pagius adan. 802, n. 7) irrep
est supeUex,vel etiam mansus ipse supelleclile in- sisse in Annales ejusj qui ad an. 773 diploma refe-
structus, frequens et notse significationis verbum runt. Sichabet Baronius an. 802, n; 13 : « Haclenus
apud Italos, ait Ducange. Et quidem inter nostrates, diplomadatum anno Domini septingentesimo septua*
apud quos forte proe cseleris voces Longobardicoein- gesimo tertio, quo ipse Carolus adversus Desiderium
valuerunl, masij masMtmj massariii massariarum in ltaliam venit,- qno numerari contigit oclavus an-
nomina adhuc omniumore circumferunlur. Quia vero rius ejusdem regni-. » Ex his verbis videlur adventus
addit serviSjeos hos pulo qui de masnata in chartis Caroli in Ilaliam adversus Deslderium in causa
nostratibus freqiienter occurrunt, quorum status fuisse, qua Baronius allucinaretur : non advertens
condilionemfulse et erudite prosequilur Fontaninus quod quamvis dalum in Ilalia dicalur diploma, alios
libeUonobis sscpiuscilato Delle Masnade. In mansis quoque adventusCaroli in Ilaliam fuisseposteriores;
enim degenies, alias masi masnalm nomen dederunt. puta an< 776, quo descendit in Forumjulium, rebeW
Manumissiohorum servorum quomodo fierel, vide lionem Rotgandi repressurus. Insuper bona Waldan-
documentain AppendiceII apposila n< 26i 27, 28. di, qui ceciderat in prsclio cura Rolgando, assignan-
X. Non est autem idem de aldionibusj qui ut et . tur Paulino. Proeliumautemnon contigilnisi an.776.-
*
aldii, liberti sunt, non affalim tamen ab omni servi- Non igitur an. 775erant adhuc fisco adjudicata bona
tutis opere exempti: Mnc quandoque inter servos Waldandi, ut donari possent Paulino.- Insupernon-
coiiiputati. Eam tamen, quam consequebanlur, vel nisi an. 774 rex Longobardorum dicilur, non est
liberlatem, vel servitutis diminutionenij non in eccle- ergo an. 773 locandum diploma, in fronte habens
sia ut servi (sicuti ex charlis mox citalis palet), sed Rex Longobardorum. Bumaniter ergo peccavil Ba-
per chartam, vel ad libilum domini recipiebant. LL. ronius nosier, et qui eum seculus est Bollandus,
Langobard. lib. u, tit. xxxiv, 1.5 :« Si quis servum sicuti eliam a veritate exorbitat, cum dicit an. 773
aut ancillam suam in ecclesia circa altare amodoli- esse octavurii regni Carolini, qui non nisi quintus
berum, vel liberam dimiserit, etc.-... Nam qui al- est. Candidus non octavum, sed decimum legit (ut
dium facere voluerit, non eum ducat in ecclesianij ms. quod proferimus in Appeudice II, n.- 2), sed er-
nisi alio modofaeiat, qualiler voluerit, sivc per char- ror esl; nam aiiiialistai Francorum , Berliniani
lam, sive qualiter ei placuerit. > Aldionesautem di- scilicet, Lambeciani, Loiseliani, Carolum implica-
cunlur, qui ex aldiis nati sunl. Ibidem tit. xn, 1. 8 : luni habenl bello Ilispanico et Saxonico an. 778,
« Si aldius cujuscunque aldiarii allerius tulerit uxo- qui est decimus regni ejus, de rebus Italise alte si-
rein, et filios ex ea procreaverit,.. sint filii ejus al- U
. lerilcs. Fontaninus libello Delle Masriade, pag. 42
diones. > Genusid erat servorum in Italia sub Lon- ' et seq., a cseleris discedil, et epocham aiinorum
gobardis notissimum, et salis frequens,- ut de eo in Carolini regrii, quse hoc diplomate proferlur,- auspi-
LL. Longobard. passim decreta regum oceurranb cari vult non ab aiino quo adiil regnum Francicum#
Ilujusmodi autem homines apud Ilalos hi ferme cen- sed ab eo quo regnum LongobardicBin in Jtalia j
sebanlur, qui fiscalini et liti in Francia. Sic enim adeoque in an. 781 diploma refundit, quo anno in
de iis statuit Carolus Magnus in capitul. addilionis Italiam denuo venit Carolus, sicque poluit oplirae in
ad leg. Longobard., an. 801, cap. 6 : «Aldionesvel Lorea civitate, ad ripas Alhesis sita, privilegiuirt
aldiansead jus publicum perlinentes ea lege vivant concedere. Sic vir ill. sentit. Verum nomiullseratio»
in Italia in servilule dominorum suorum^ qua fisca- nes non contemnendse mililant in hanc senteniiamv
lini vellitivivuntinFrancia. > Fiscalini.autem efant, Prima : Ex quo regnum Ilalicum nactus est Carolus,
qui prsediaregio fiscoaddicta colebant,et ineolebant. non convenisse unico tantum regni Italici litulo se
Capitul. deVillis, c. 50: «Fiscalini qui mansos habue- nominare; sed vel Francici tantum, vel Francici
rint, inde vivant. » Et c. 52 : « Volumus, ul de simul el Italici, ut diplomata ejus consideranti pale"
fiscalibus, vel servis noslris, sive ingenuis, qui per bit. Hic autem iionnisi regem Italisese diceret,-cun»
59 S. PAULINIAQUILEIENSISPATRIARCII/E 40
-antea esset.efeFranciscs-Inveniunlur quidem chartoeA tale Falerio. duce di Veriezia.Hic aulem longe posfe
cum data regni tantum Italici; sed hoe non sunt teiripora Caroli ducatum tenuit. adeoijue nondum
iriscriptae nomine Garoli, lanquam spriptura illud erat Loredum. Cui astipulari videtut diploma fun-
proferenlis. Sic inscribuntur -ab Italis ei subjectis; dationis, quod editores Rer. Italicar. scripibr. addi-
qui acla suaperregnum Italicum consignabant, ut derunt ex codice bibliolhecseAmbrosianoead paft.
surit iiloePetri MediolanensisarchiepiscopiapudPu- VIII,cap. 9, lib. ix, Chronici AndreseDanduli, cujus
ricellum, p. 21 : Annodominorum nostrorum Caroti formula et apud ipsos Loredanos servata est, ul ibi
el Pipini regum in Italia xvi et ix, et sancti Paulini in fronle dicitur. Datuni est autem an. x ducatus
nostri- de concilio Fofojulieosi : Anno principatus Vitalis, qui fuit a Christi natali 1094 mensisDeccm-
eorum-xxni ei xv Itali in ltalia scribentes de rebus brism, indictione Rivoalti.. Pulo deessC numertim
in Italia geslis,.per regnum Italicum.chartas suas iiidictionis, et TOIII ad nuiherum dieruih merisis
inscribebant,.non ciirantes epochas_aliorum regno- Decembris referendum, et ad iridictioriemaddendiirii
rum. Non. ita autem est sentiendum de rege cui numerum n; nam arino 1094'vere sectinda ihdiclid.
et non tertia excurrebat. Sic vero inler csetera ha-
plura regna subdebantur. qui sicuti in fronte regem
se dicit Francdrum et Longobardorum. ita in fine bet:.« Nos VitalisFaietro... nostro proprib expendio
B
dare solitus erat litleras-.suas.ab*epocha primi regni, et pretib castruni, quod vdcatur Laurelum, sedificafi
vel utrorumque, nunquam omisso prjmo. In casu a furidaniehtis, etconstful ciim universis munitiohi-
autem nostroipse rex Francbrum- et Longobardo- biis suis jussimus. » Et irifra tradens incolenduin
rum Carblus dal diploma': annus ergo-regni-Fran- locumsic:« Vobistotis clericis, Castellanis,et cseteris
cici; quia prior et potior omnino est attendendus, dmnibus, qui ibi venturi sUrit. et vestris hseredibus.
cum desit alter. Altera : HoecbonadanturJPaulino et successoribus ad perpetuo retinendum... totum
castellum cpncedimus. > Vidistin a fun-
antequam calhedram patriarchalem conscendat; praedictum
conscendit auteni eam anno-praesenti (id est 776, damentis castrum sedificalum, et constructum im-
ut cap. seq. videbitur), non ergo datum, diploma pensis ducis Falerii ? Audistin formulam loquendi
an.'..781. Adde datum diploma (ut mox probabiliter cum iis qui incolendum susceperant, tanquairi prl-
ihum illo commigraturis? Hoc enim sonarevide^
dicetur) extra ItaHairi; ratio igitur Fontanini corruit,
lut, vobis, et cmteris, qui ibi vehttirisuilt. Neque di-
qui quia datura vult ,in Italia. yult quoque annos ces verba^ CastrUiiiquod vocaltirLaureium, indicare
regni Italici numerandos. Cum igitur hae rationes Leuretum
excludant annum 781, etex alia parte conveniat jam fuisse. Subdit enim, maificarijusiU
annus 8 regni Francici cuni an. 776, quo et aucto- | mus; ac si diceret: Nos jussimus ajdificaricastrum,
-
ritates scriptorum et res gestae evincunt datum di- quod vpcalur nunc Laufetum. Appellatio enim no-
minis' post sedificationeniest accipienda. Non igitur
ploma, non est ab hac sententia sine clariori fun-
damento recedendum. Loredum anteaerat,utpotuisset Carolus ibidegens
XU. Non minus autem diflicultatis ingerit ipse Signare diploma.
Ipcus., JELoreia eivitaie datum dicitur. Sed ubinam Xilli Verum quia ipse Dandulus citato capite 9,
gentium Lofeia civitas sita.est? Fbntaninus expedite part. 8, dicit: « IsLediix (Vitalis) Laureti fortilitium
pronuntiat eum esse locum qui vulgo hodie.Loreo vetustate cprruptum in formam castri renovavit, et
dicitur, ad fauces Athesis. Quod forte a Cointip ipcolis terris et aquis, et immunitalibus pluriiius
hausit, qui ad an. 776, n. 8, ait : « Loream inter- privilegiatis custodiendum dedit; » quod et innuit
pretamur hodiernum Lorelumad Athesim fluviumin slrictioribus verbis Petrus MarceUusin Vitis ducuni
ducatu Veneto. Verum rion yidelur probabiiis haec Venetorum de VitaliFalerio duce XXXII:« Falerius,
opinio. 1° Quia nullo tempore Loredum, vel Laure- inquiens. e iam Lauretum vetuslate collapsum iri-
tum, ducaius Veneti, nomine civitatis digriuni habi- stauravit;»non ausim asserere, ante diicemFalerium
ium,.quod veteres geographi et iexicographi vix Lauretum omriino ndn exstitisse. Sat tariien est
nomen aitigerunt. 2" Locus hic nullibi Loreia dicitur, ]0 ostendisse, adeb minulum oppidulum fuisse, ut pro
sed Lofedum, vei Loretum, vel Lauretum; adepque • sunima gloriac ejus et decoris habeatur ab exigud'
non talis est nominis aflinitas, ut pro ea civitate deserloque fortililio ad rationem caslri, an. 1094
habeatrir, [xviii] e qua Carolus dedit diploma. fuisse evectum. Foriililium autem cum audis, nou
Vulgo quidem nrinc Loreo dicitur, sed hoc a conier- arcem quidem suspiceris, sed potius munitiunculairi
minis Venetis, qui dialeclo nalurali solent penulli- ad incursiones praedonuriicpercendas. Nori enim a'd
nias participioruin consonantes adimere, ut, iserbi. niajora destinatum fuerat fortilitium qriam castfuni.
gratia, pfo anduio, ariddo, vel anda; pro avuio, ab- Castrum aiiteiri in privilegio dicitur « cbnslfuciuiii
buo,abbu; pro aceioquoque aieo : sicpraLoredo, vel securiiate inde ttanseuntiurii, ne a multorum calli-
Lorelo, Loreo dicunt. 3° Quia tempore Carbli Magni ditate et iiisidiis latrocinia, quse ssepissimeibi fie-
vel nonerat in ferum natura Loretum, vel ad sum- bant, ulterios exercerentur. > Hujiismodiauiem"ra-
mum nullius moriienti fortilitium. Primum asseritur tionis locus quis unqriam sibi suadeat Dbtuissecivi-
a Learidro Alberto, durii loquens de Romaridiola talis noinine irisignifi?
Transpadana (Romagna di la dal Po) ait.: Loredo, XIV. Adderida quarta ralio ex ternpore. Datum
contrada posta nelte patudi, gia fabbricata tla Ti- est pfivilegium xv Kal: Julii. Ita lego in nis. thesauiT
41 ' ViTA; 42
sanctse ecciesioeAquileiensis, ex quo illud diploma A Saxonum rebellione. Audi annalistam Bertinianum,
habebis in Appendice II, n. 2, et apud Candidum, cui csetericonsentiunt: « Disposuit civitates quaere-
Baronium, Bollandum, Cointium, Pagium, .Fleuryj beUatsefuerant per omnes Francos, et iterum cum
uno PaUadio juniore excepto; qui habet Junii, e.i prosperitate et victoria reversus est in Franciam.
Schonlebeii ipsum sequente. Carolum autem xv Kal. Tunc (nota vim hujus tunc nunlius veniens, dixit
JuUi (id est xvu Junii) non. esl credibile Loredi Saxones rebellatos, t etc. Et infra, postquam narra-
fuisse, sed forte neque in Italia. Nam in Annalibus vit acta rebellionis, innuit locum, ubi hsec audivit,
Francorura dicitur Carolum, qui sub finem anni 775 nempe Wormatiam : « Et cum pervemsset, inquil,
descenderat, ineunte anno 776 ingressum esse Ita- domnus Garolus nex Wormatiam, omnes islas causas
liam, et ForumjuUum factionibus Rolgandi in re- audiens (quarum una ipsa rebellis erat) conjunxit
beUionemactum repressisse, et Tarvisium, cui so- synodum ad eamdem civitalem. » Igitur ex hac rela-
cer Rolgandi Stabilinius proeerat, cepisse, ibique tione manifeste eviricitur jam discessisse Carolum ab
Pascha celebrasse. Annalista Petavianus hoc auno Italiaj cum nuntium rebellionis Saxonicoe suscepil.
sic habet: « Perrexit domnus rex Carolus in Italiam, Non ergo hi tumultus in causa fuere, ut ab Ilalia di-
et occiso Hrogaundo-,qui illi rebello exstiterat, ob- scederet. Hxc autem regredieniis Caroli feslinalio
sideruntque StabiUum socerum suum Taravisio ci- B I alterum saltem ex his probabile facit, vel privile-
vitate. Eo capto, disposilisque omnibuS}prosper re- gium cilius daluin esse quam communiter circumfer-
dit cum suis in Franciara. » LoiseUanusvero sic : lur, nempe xv Kal. Junii, ut habent Palladius; et
« Apud Taravisium civitatem Pascha celebravit, et Scbonleben, hoc est 18 mensis Maii, ct sic componi
captas civitates Forojuliensem et Taravisium... re- possent eliam simpliciter inteUecla, et prout sonant
versus est in Franciam. » Idem et Bertinianus. verba annalistse Nazariani, qusc ad huuc annum
Quanquam autem dicatur prius, apud Taravisium sunt. Maii campus ad Wormatianu Adhuc enim
Pascha celebravit, et postea addatur, et captas civi- [xix] supereral lantam mensis Maii, ul conventus,
tates, elc, manifesle tamen adhuc apparet caplum qui a Martio primum vocatus, CampusMarlius dici-
Tarvisium ante Pascha. Elenim si inibi Pascha ce- tur, in Maium translatus Campus Maius appellatus,
lebravit, ipsum jam coeperat. Nec officil quod se- eo quod, leste Ducangio, tunc expeditiones bellica?
quitur, el caplas civitales-,barbara phrasi; nam po- el negotia regni agerentur, mense saltem exeunte
situm est pro el captis civitatibusreversus est. Igitur supe institutionis (suse institutionis, inquam; nam
tempore Pascbatis, hoc est die 14 ApriUs,quo anno extra Maium non raro habitum, etsi Maii canipum
776Pascha incideral, jam absolutum erat beUum dictum, docet Cointius I. cit., u. 10), Wormatioe
Forojuliense. Expeditis autem rebus Forojuliensibus, U C posset haberi, vel saltem inchoari: vel extra Italiara
et proefectisregioni administrandaecomitibus, statim dalum, a qua bello confecto recesserat. Et forle
in Franciam repedavit. Poeta Saxo ad hunc an- utrumque verum : et cilius datum, et extra Ilaliam.
num : Ut ut res sit; in Loreia ciyitale» quse sit Loredum,
Urbesservare receptts . inter paludes Athesis fluvii mare Adriaticum subeun-
Francorumcomiles, quosipse locabalin illis,
Jussitj et ut venit velox, sicinde recessit. tis situm.}dalum hoc diploma fuisse cegerrimse, ne
Cui consonat Eginardus, coeteris (tesle ipso Pa- dicam nullatenus, est acquiescendum.
gio) diligentior hac de re in AnnalibuSj dum ait; XVI. Verum subaudio quid mihi lcctor meus rc-
« Ad quos molus comprimendos raplim in Italiam ponat, videlicet: Si Loreiam excludis, quem locum
proficiscitur (Carolus) Rotgaudoque, qui regnum af- alium slaluis? Non enim nullibi diploma dalum est.
fectabat iuterfecto, civilatibus quoque quoe ad eura Ut verum fatear, hic hserel aqua; et experimento
defecerant, sine dilatione receptis; et in eis Franco- comperio facilius esse alienam oppugnare, quam
rum comitibus constitutis, eadem qua venerat velo- suam propugnare senlentiam. Ludovicus Schonleben
citate reversus est. > Componenunc, si potes, cele>- in Annalib. Carniolse; ad an. 776, sic ail: « Loream
rilatem Caroli a bello Forojuliensi jam ad minus die suspicor esse Laureacum, quod a Germanis forle
15 Aprilis confecto revertentis, cum 17 Junii, quo *" jam tunc Lorch appellabatur: nisi malis intelligere
datum dicitur diploma, et nunquam tibi suadere po- Louranam in Liburnia vicinam Forojulio. » Non
teris tunc in Loreia civitate (id est Loredo) fuisse. improbo conjecturam, usque dum melior appareat
Quseenim sollicitudo ab Italia recedendi fuisset, si quaeplenius arrideat. GaUice quidem nunc Lauree
a bello confecto et rebus composilis, quorum gratia effertur a Dupinio in Symmacho P. P., loqueps de
in Forumjulium descenderatj supra duos menses oc- epistola ejus 12, qua pallium Laureacensi episcopo
cupatus (ut sic dicam) in nihil agendo, hinc inde di- concedit (Tom. V Concil.; pag. 440), Ucetut suppo-
vertisset, ut ad diem 17 Juriii Loredi fuisset diploma sitara habeat. An sit autem Laurisham Germanis
daturus ? Lorsch; ubi monasterium Laureshamense tribus leu-
-XV.Hinc quse dicunt Pagius ad an« 776, n. 4, et cis a Worroaiia dissitum, ubi campum Maium, ut
ante eum Cointius, eodem an., n. 11, non arrident; mododictum est, habuit hoc anno Carolus ? Noreiam
Ne RomamCarolus adirel, impedimentofuit tumul- dicerem sequens Amasoeum, Leandrum Albertumr
tus Saxonicusi Nil minus.- Jaui enini in Franciam Palladium seniorem, dicentes (noh adversantibus
Carolus remeaverat, cum nuntium accepit de nova Lexicdgraphis) Goriliam nunc esse, quse Noreia ve-
PATBOL.XCIX. 2
43 S. PAULINI AQUILEIENSISPATRIARCH^ li
teribus Slraboni, Caesari;Plinio fuit, et vitio ama- A Petri Lubniae,cujus jura et proventus intercessione
nuensium N in L mutatam, si tempore Caroli Magni WaldonisFrisigensis episcopi eidem EcelesiseFrisi-
nomen saltem urbis superesset, quamjam suo tem- gensi Arnulplius concessit, ut patet ex diplomate
pore excisamPlinius commemorat, lib. m, c. 20: prolalo ab additore Ughelliano in Aquileitnsibus
« Interiere, ait, . . . ex Venetis Altiha, et Calina; post Callistum. Zacharias autem fato functus est
Carnis Segesle, et Ocra; Tauruscis Noreia. >Auctor an. 752. Ante ergo hoc tenipus Joannes in Ecclesia
dissertationis" in Tabulam chorographicam Italiae Aquileiensi eminebat titulo prsesulatus. Verum res
medii sevi (inter Scriptor. Rer. Italicar., tom. X, adhuc magis implicatur, si consideretur quod an.
n. 73) omnem lapidem movet, ut oslendat Goriliam 762 Sigualdusjam sfedempatriarchalem cdnscende-
praesentemnon esse veterem Noreiam. Quodquidem rat, ut palet ex docuinento erectionis monasterii
et nos non sinit magni facere conjecluram de Lorea Sexlensis, et sanctse Mariaein Salto, dato an. 6 De-
pro Noreia civilate. Alium autem locum, qiii Noreia siderii, et 3 Aldagisi, qui cofrespondet an. 762.
fiierit, non assignat. Ita et nos Loredum Loreiam" (Documentumhabebis in Appendice.)Ex quo corri-
esse negamus; et qriin alium proferamus, leclori gendus Wolphangus Latius, qui Commenl. Reipub.
rioslro inquisitionem relinquimus : satius judicantes Rom. lib. xn, sect. 5, cap. 8, ait de Paulino, quod
riullum, quam dubium vel improbabilem exhibere. B I Ul Sexturiiet ad Ripam Salli monasterium is (Cawn
CAPUT IV. Ins) poneret, hortator exstitit. Quomodoenim Caro-
De assumptionesancti Pdulini in patriarcham. lum horlatus esl Paulinus in Sexlo et in Salto mo-
I. Non levis momenti res agituf, cum tempus seu nasleria exstruere, quoesub ejus decessore Sigualdo
epocha assumplionis Paulini ad fastigiumAquileien- jam erant exslructa? Insuper ex alio diplomale, ahno
sis cathedroestatuenda est. Etenim non omnes con- 772 dato, evincitur non Joannem, sed Sigualdum
veniunt in assignando lempore patriarcbatus ejus. patriarchalem calhedram occupasse. Sigonius de
Alii annos 26, alii minus, alii non nisi 25 ei consi- Reg. Ilalioe,lib. in : « Eodem anno (772) Sigualdus
gnaftt. Uinc fit ut quamvis non nimis discrepent in patriarcha Aquileiensis Papioe fuil. Exslat enim di-
statuendo annum ejus emortualem, atlamen argui ploma ab illo monaslerio sanctse JulioeBrixieno in-
non potest, ob insequalilatem durationis assignaloe, dultum, ac m Idus Octobris, indict. 11, anno Desi-
quo anno fuerit assumptus. Insuper proedecessorum derii et Aldagisi regum 16 et 14 Ticino dalum. » Is
patriarcharum adeo male digesla annoruni series esl enim, quia regio Longobardorum sanguine, et qui-
in chronicis Aquileiensibus, ut Delio opus sit nata- dem (ut habel Candidus) Grimoaldi regis, ortus eral,
tore. Boc unum lamen pro cerlo statuendum, doctri- Ticinum quod gentiles sui incolebant, ibique e regia
nse et sanclilatis meritis ad mitram adeo celebrem C ( dominabantur, eos visendi gratia advenit, deditque
sibi viam stravisse : et qui generis dotibus, et san- privilegium die 13 Oclobris an. 16 Desiderii, qui est
guinis claritate caruerat, sapientia, prudentia, mo- ab anuo 757 primo quo regnare post Aistulfumcoe-
rumque probitate sibi cathedrara promeruisse. U.t- pit, annus 772, convenitque cum indict. II, quse
aliquid tairien circa tempus suse assumptionispro- tamen non nisi per mensem secundumab ingressu
feramus, quoftiam in conjecturis versamur, quacpro- suo excurrebat. Non ergo anno 772Joannes patriar-
babiliores videbanlur, seligemus. cha erit credendus; nec Callistuin anno tantum-
H. CaUislopatriarchse, quem dicit Ughellus deces- modo 770 decessisse, sed forte an. 760, saltein in
sisse circa an. 770, post annos 40 episcopalus, sub- decenniumerranle Ughello.
slituitur communiter Sigualdus, vel Siginaldus Pau- II. Non casu dixi, Joannem non patriarcham cre-
lini npstri decessor, cui chronica Aquileiensis, quam dendum an. 772, qui nunquam patfiarcham fuisse
profert Muratorius (Anecdot.tom. IV, pag. 240), an- crediderira. Sic enini rem alioquin implicatam re-
nos 42 sedis attribuit, Quse si innocenler bibis, sae- solvo, facem proeferente juniore meo Palladio. Is
culo sequeriti, nempe ad an. 812, inauguralio Paulini cum inter patriarchas Aquileiensesin patriis chroni-
tibi erit quaerenda.Quid autem erit, si inter Gallistum cis Joannem non reperisset, uti revera rion reperi-
"'
et Sigualdum cum Baronio Joannem reppnes? ls tur, el alias vidisset, queeBaronius de ejus in Gra-
enim est qui (ut habet emmentissimusAnnaUumpa- denses insolentia scripserat;'putavit non fuisse vere
rens, adan. 772, n. 5) vexando Gradensem eccle- patriarcham, sed rectorem loco Sigualdi, et ferme
Siam, Longabardoruin fretus polentia, occasionem vicarium ejusdem, in Ecclesise Ap,uileiensisadmi-
dederat legationi a Venetis direetoe Stephano papoe; nistratione. QuoePalladii sententia mihi omnino fit
sed eo morluo ab Adriano susceplse,per ipsummet verisimilis. Nam hic Joannes nec in privilegio Ar-
Gradensein palriareliam, Magnumpresbyterum, et nulli, nec apud Sabellicum mox citandum, a quo
Conslantinum tribunum de quibus et Dandulus in sumpseral hujus pracsulisnotitiam Baronius, patriar-
Chron., lib. vn, cap. 12, part. xm, obilse, qua ex- cha dicitur, sed [xx] tantummodo prsesul vel anli-
poscebant aposlolicismiriisfiuiumsuoi'um transgres- stes. Sigualdus dicit apud monachum sancti Galli,
sorem perterrefieri, et armis spiritualibus ejus au- | sequenti afferendum, serfm tenuisse episcopaiiim,
daciam confringi. Is quoque est (nisi dubito de ve- et qtiidem ad minus ab an. 762, ul supra visum est,
rilate diplomatis mox citandi) qui astitit Zacharhe tenuit usque ad ann. 776, ut infra videbilur. Licet
papse, quando consecratum venerat capellam sancli aiilem dGmas a numero annorum Callisli, qncm
45 ViTA. 46
profert UgheUus,integrum decennium, et decessum A \ sine aliqua ulilitale vel profectu spiriluali retentum,
a vivis non an. 770, sed 760 putes : adhuc locum judicio divino et vestfae dispositioni relinquo, ne ad
Joanni non invenis, qui tamen an. 752 astitit Zacha- cumulum peccalorum, quem vivfinsexaggeravi,eliam
rioepapae, ecclesiam in Sclavinia consecranti. Non mortuus aliquid superinjicerc apud inevilabilem et
ergo Joannes patriarcha, sed patriarcharum vices incorrumpendum judicem depreheridar. Quod sa-
gerens, et sub CaUisto,et sub Sigualdo, forte utrius- pientissimus Carolus ita cepit, ut eum anliquis Pa-
'
qiie chorepiscopus.Chofepiscopienim vicariam opem tribus non immerito coaequandumjudicaverit. Cum
prsestabant episcopis, prsesertim iri dioccesi rusti- autem in eadem regione aliquantisper immoratus
cana, de quibus vide Marcham, de Concord. sacerd. fuissel exercitalissimus inexercilalissimorum Fran-
et imper., lib. m, c. 15; Thomassin., Vet. et Nov. coruni Carolus, donec episcopo decedentc dignum
Eccl. Discipl.passim; Ducange in Glossar., quorum ei successorem substjlueret; quadam festiva die
'
quoque non infrequens menlio in Gapitularibus, posl missafum celebrationein dixit ad suos NeOlio.
prsesertim anni 828, ubi vocantur adjulores niiniste- torpentes ad ignaviam per.ducamur, eamus venalum,
rii episcopnrum. Potuii igitur Joannes chorepiscopi donec aliquid capiamus, et singuli in eodem habitu
munere fungi sub CaUisto et sub Sigualdo.: el sub pergamus, quo nunc induti suiuus. Erat autCm im-
iUo an. 752 interesse consecrationi ecclesise sancti B brifera dies, et frigida. Et ipse quidem Carolus ba-
Petri in Lubnia, a Zacharia papa lacta, et sub hoc, bebat pellicium berbicinum non miiltum amplioris
forte absente et Paplsecommorante, an. 772 vexare pretii, quam erat roccus ille sancti Marlini, quo
ecclesiani Gradensem, a cujus vexatione non lantum pectus ambitus, nudis brachiis Deo saerificium obtu-
monitis pontificis Adriani, quam ffielu cessavit. lisse aslipulalione divina comprobalur. Cseteri verOj
« Nam Longobardiciregni eversio iri id lempus in- ut pole ferialis diebus, et qui modo de Papia venis-.
cidit, ex cujus favore pendebat Aquileiensis Eccle- sentj ad quam nuper Venetici de transmarinis par-
sia, » ait SabellicusEnnead. vin, lib. vm, paulo anle tibus omnes Orientalium divitias advectassent, Pbcc-
finem. Quibus verbis innuitur an-. 774, quo res Lon- nicum pellibus avium serico circumdatis, et pavonum
gobardicaepessum iere, superfuisse ipsum Joannem. collis cum tergo-,et clunis mox florescere incipien-
Igitur viventibus eomet lempore, modo Caliisto et libus, Tyria purpurea vel diacedrina litfa decoratis,
Joanne, ut acta an. 752 produnt; modoSigualdo et alii de lodicibus, quidam de gliribus circumamicli
Joannej ut acta an. 772 et 774 ostenduiit, nec ullibi procedebant, saltusque peragfanles, ramis arborum,
patriarcba dicatur, merito a censu patriarcharum spinisqiie, et tribulis lacerati, vel imbribtis infusi,
expungilur, cum duo palriarchse uno tempore non tura- etiam sanguinc ferarum, pelliumqhe volutabro
sint admiltendi: et vicarius patriarcharum tantum- C foedatiremanebant. Tune astulissimus dicit Carolus:
niodo-, vel adminislralor, sive chorepiscopus -di- Nullusnostrum pellicium suum cxtrahat* donec cu^-
cendus. bitum eamus, ul in npbis ipsis melius siccari pos-
IV. Ut ut tamen res sit, Sigualdus in vivis erat sint. Quo jussu singulij corpora roagis quam in-
die 13 Octobris an-.772, ut coustat ex dalo Ticini dumenta curantes, usquequaque focos inquirere-, et
diplomate an. 16 Desiderii; quod addilor Ughellianus caleficri sludebant, ac mox reversi-, et in iriinisterio
b Siginaldo ex BuUarioCassinensi, lom. II, an. 774 ejus usque ad profundam noctem persistentes, ad
datum ait. Quod tamen falsum esse apparet, et ex mansiones remiltebantur. Cumque tenuissimas illas
numero annorum Desiderii regis, cujus an. 16 cadit peiliculas, vel tenuiores brandeas eXtrahere cdepis-
non in 774, sed in ari. 772, et ex factis am 774: sent, rugarum et contractionum rupturas, quasi vir-
nam die 15 Octobris non Desiderius, sed Carolus, garum in aridilate-fractarumprocul audiri fecerunt;
capla Papia paulo a Paschate, Longobardorum rex gemenles, et suspirantes, conquerentesque, s.e tan-
dicebatur. Monachus Sangallensis, lib. li de Gestis-, tum pecunioe siib una die perdidisse. Praeceptum
CaroUM, ad Cafolum Grassiim, lilium Ludovici Re- verd ab imperatore Susceperantj ut in eisdem pelli-
gis Gefmanioe, nepotem Ludovici pii, pronepotem bus crastina die se iUi prsesentarent. Quod cum
Caroli Magni, c. 27, ex edit. Duchesne, tom-.II, pag. D
' factum fuisset, et oniries noii in novis splenderent>
153, quoedamde extrema infirmitale cujusdam pa- sed potiuspannissetdec0lorifo3ditatehorrerent;dixit
triarchoeAquileiensis narrat, quoe perpendenda hic industiia plenus Carolus ad cubiculafium suum: Fer
et nunc omnino sunt. « Civitatem (Papiam) supera- illud pellicium nostrum inter maniis, et aflef i.n
vit. Exin ad ulteriora progressns venit rejigiosissi- conspectu nostrum. Quo inlegefrimo et candidissiiiao
riius Carolus ad urbem Furiolanam, quam qui sibi allato, assumens illud inter manus, et cunctis astan-
ScioU videnlur, Forum Juliense nuncupaht. Contigit tibus ostendens hsec pronuntiavit : 0 stolidissimi
autcm, ut eodem lempore episcopns ciyitatis illius, mortalium, quod pellicium modo pretiosius et utilius
aut (ul modernOrumloquar consuetudine) patriar- est! Islud ne meum rino solido compafatura, an illa
cha, occasui vitee suse appropinquaret. Ad quem vestra non solum libris, sed et multis coempta talen*
cum religiosissimuSCarolus visitaridi gratia prope- tis? Tunc vultibus in terram inclinatis, terribilissi-
raret, ut successorem suum ex nomine. designarei mam ejus animadversionem sustinere nequibant.
deberet, ille religiose admodum ex imis proecordiis; Quod exemplum reljgiosissimus pater vester non
suspiria trahens : Domine, inquit, episcopatum diui serael, sed per totam vitara suam iraifatus est, ut
£7 S. PAULINI AQUILEIENSISPATRIARCHJE 48
nullsis,->etc. Buc usque narratio Sangallensis mo- A Cum autem hic an. 776 ineunte morarelur, contigit
nachi, quse quamvis omnia ad rem prsesentem haud Sigualdi decumbentis casus, quem narrat monachus
faciant, tamen omnia exscribere placuit ad patrise laudatus.
nostrse in posterorum memOriaperennandum decus, VIII.Opponesforlasse quod Sangallensis monachus
quod Garoli Magni nedum victoriis illustrata fuerit, non indubiaeest fidei, quippe ab Benrico Canisid, li-=.
sed et pacis studiis exculta, et genialibus exercitiis brorum ejus editore, Historia taxatur veluli nonnun-
decorata.. quam fabulis aspersa. Talis vero hsec,quse Sigualdum
V. Haec, quoe suppresso nomine patriarchse, et Longobardorumgenere adeoque hostiUnomine, apud
tempore quo gesta sunt, non indicato, narrata sunt Carolum ita pie et religiose loculum inducit, ut
a nionacho sancti Ga]li,neseip cui aHi appingi pos- oequariprimoribuspatribiis meruerit a Carolo. Nec
sint, nisi Sigualdo. Non enim Paulino, qui anno 792 in illo pietas tanta, nec in hoc tanta comraendaiio
diploma habuit a Carolo, de quo cap. 6 § 4, ut cle- arguenda videtur. Insnper indicat facta hseceo anno,
rus Ecclesiaque Aquileiensis sibi episcopum eligeret. quo capta Papia fuit. Ait enim: « civiiatem supera-
Hic auteni ,et Carolus a moriente suceesspreni nomi- vil; » et statim sequilur : < Exin ad ulteriora pro*
nandum deposcit, et moriens patriarcha ipsi Carolo gressus . . . venit ad urbem Furiolanam, etc. >Non
electionem remittit. Insuper cum Paulinus decessit, B hsec ergo differenda ad an. usque 776. Adde hsec
jani annusj trigesiraus excurrebat a caplo Ticino. evenisse hiemis lempore, ut dictum est.Si ergo
Haee autem statim ab hoc bello confeeto evenerunt. hiemis tempore decessit Sigualdus, etiam Memis
Adde, quod Carolus sub firiem an. 803 et principio tempore et quidem ejusdem anni sufficiendusfuerai
an. 804, quo Paulirius e vivis excessit. ItaUam non Paulinus: ad hoc enim Carolus hic diversabatur,
vidit, sed celebravitnatale Domini, et hiemavitAquis- videlicet « donec episcopo decedente dignum ei suc-
grani, ut habent annales Bertiniani. Igitur.de Paulino cessorera substilueret. » Cum autem Paulihus, per
hsecinteUiginon possunt. Minus autem de quocun- mensem Maium, vel Junium, non nisi grammaticits
que alio qui Sigualdumproecessissel, quia non alius, appeUeturin privilegio, de quo cap. prseced., et in
sedipseSigualJuscathedram Aquileieusemimplebat, consequens non adhuc esset patriarcha renuntiatus,
cum Ticinum est expugnatum, a cujus expugnatione manifestum est hsec haud componi posse cum anno
hsec contigerurit. Tene ergo Sigualdum esse de quo 776 quo Carolus statim a Paschate ab Italia recesse-
monachus hic loquilur. rat. His accedit, quod infra dicitur: « Prseceplum
yi. Verum non evenisse an. 774, quo capta Papia ab imperatoresusceperant, utin eisdempeUibus,etc.»
fuil, patenter evincitur ex hiemali tempore, [xxi] p Carolus autem imperator non est dictus nisi anno
quo hsec gercbantur; quod indicat, nedum dies im- octingentesimo.-Non ergo bsec conveniuntan. 776.
brifera et frigida, sed el habitus pellicinus Caroli et IX. Haectamen ea facilitate qua opponuntur, refu-
palatinorum, qui nisi brumali tempestale vestiri tantur solvunturque. Nam de veracitate scriptoris efe
solet. Natale autem Domini celebravit sub finem an. fide, non inficias eo, ipsum rionnulla fabulam sapien-
773 in ipso castrorum vallo, ut ex annalistis Loise-" tia interserere, non lamen omnia. Ait enim laudatus
lian. Bertinian. cseleris ddcet Coiutius ad hunc an. Canisius, quod « stylus licet humilis et abjectus, el
n. 18, et Pascha an. 774 seq. Romoe. Expugnata historia ipsa nonnunquam fabulis conspersa sit, la-
autem urbe, non dicunt annalistse ipsum excurrisse men ea insunt, quse memoriam omnis posleritatis
Italiam, provinciasque ditionis Longobardicse, sed merentur. > Et Caspar Barthius Adversar. (lib. XLV,
< ibi venien.lesomnes Longobardide cunctis civitati- cap. 11) postquam fusius dixerat nGnesse reproban-
bus Italise, subdiderunt se dominio domni gloriosi dum scriptorem hunc, etsi fabulosus quandoque de-
regis Caroli et Francorum, >ait annalista BefXinia- prehendatur, imo in plurimis ei adhaerendumob slyli-
niis. Addunt Lambeciani inlerfuisse « dedicalioni simplicitatem, qua veritas magis emicat, quam fu-
Ecclesioe, et translationi corporis sancti Nazarii in cato verborum apparatu, concludil: <Fateor me capi
monasterio Laiiresham, annoincarnationis Dominicoe.: Q simplicitate hujus monachi, et veriora ejus simplicia.
774 die Kalendar. Septembris. » Lauiesham, sive dicta censere, quam tumidas aliorum tragoedias, qui
Lorsch in episcopatu est Wormatiensi, a cognomine cum ornate nobis loqui volunt, aenigmata nori raro
civitale tfibus in ortuni leucis dissitum. Frustra igi- nectunt. » Insuper in titulo librorum, aucloritas
tur quoerilur an. 774 vel fneunte, vel exeunte, id est quse fidem faciat, proferlur; nam dicuntur « scripli
hiemali tempestate in Forojulio Carolus, episcopum a quodam sancti Galli monacho ex relalionibus
decedenli suffecturus. Adalberti militis, qui Hunico, Saxonicoque, et Sla-
-VII. Quse cum ila sint, non alius annus occufrit vico Caroli bello interfuit, ejusque filii Werimbierti
cui hoecpossint probabilius aptari, quam annus 776. sacerdotis. » In hac autem decumbentis patriarchoe
Boc enim hiemis tempore Carolus Forumjulium ad- historia, nihil fabulosi subodorari mihi videor, ut
venit, de Rotgando perduellionis reo poenassumptu- clausis oculis sit reprobanda.
rus. Bic stativa habuit, et qui Natalem Domini ih X. Quod vero de pietate decedentis Sigualdi et
villa quaedicitur Scaldistat celebravit sub finem anni comitate Caroli eum laudantis mirum videtur et in-
775 (ut dictum est cap. superiori § 5); hic hiemavit, credibile, ei quidem qui sine judicii prsecipitatione
'
ei Pascha Tarvisii celebrato remeavit in Gallias. procedit, nihil mirum aut incredibile videri debet.
49 VITA. 50
Carolus enim ejus erat magnanimilalis et bonitatis, ^ num aulem non tunc renunlialum pahiarcham cou-
ut virtutem vel in hoste diligeret. Proeterquamquod slat, qui mense Maio,vel Junio sequenti adliuc [xxii]
Longobardosa bello in Desiderium confecto non ut ' magister grammatices dicitur in diplomale anni 776.
hosles habuit, queis ditiones Spoletanam, Beneveh- Verum et hanc paucis explico. Nullibidicitur ab hi •
tanam, Forojuliensemjure feudi, ut a prioribus suse storico Sangallensi defunclus palriarcha, sed lan-
gentis regibus habuerunt, retineri voluit et admini-' turamodo < occasul vitaeappropinquare; » el Carolus
strari, ut dictum est, minus vero Ecclesioeprincipes, Forojulii « aliquantisper immoralus fuisse, donee
ut erat Sigualdus patriarcha,- cujus vel ipsa animam episcopo decedenle dignum ei successorem cousti-
agenlis conditio sanse mentis viro suadet omnino tueret. » Quibus verbis nihil aliud haurire possumus;
probabile fieri, quod ea quoeallata sunt verba prolu- nisi vel seninni Sigualdi, moitem vicinam prsenuri-
lerit. Etenim vere affatim desipit, qui nec in morte tians, vel segritudinera, a qua melius habiturus non
sapere possit. Verum enira vero Sigualdus non ejus sperabatur. De morte autem ejus altum silenlium.
vitse et moris erat, ut pessuni dederit boni pasloris Ex quo inferendum, morlem quoeimminens credeba-
oflicium, et virluie prsesuledigna ndn excelliieril. tur, non tunc accidisse.Possunt enira compom hoec
Vetus chronicon a Muratorio in Anecd. Lat. tom. IV umnia cum statu morli proximo, quamvis interilus
relatum, ait eum « prospere et laudabiliter Ecclesiam viri longiusprotrahatur. Ad intentionem quidem hi-
suam gubernpsse. » Et optimi antislilis litulo inscri- storici nihil intererat num tunc vere obiisset ille,
plio vetus in patriarchali Utinensi palatio eum donat, cujus moriturientis, ut videbatur, verba sibi erant
quae esl hujusraodi: commendanda. Ergo cura non constet de morte ejus
tunc secuta, in aliud tempus par est credere conti-
SIGUALDLS
gisse. Igilur hanc roea sententia salis probabilem
DESIDERIIREGIS , AFFINIS SCI
,
KIMAKITATEM MITIGARE SATAGEBAT ". conjecluram efformo.Carolus,qui Paulinum Sigualdo
decedenlisuccessorera ob pfseclara doctrinse et san-
SEDREG.M LONGOBARDOROM ctilatis merita destinavisset, si idoneiorem-non pro-
I.NTERITCSANTISTITIS OPTIMI
lulisset Sigualdus, curavidissel ipsius Sigualdivitam
OFFICIIS
FINEM FECIT.
protractam quam credebat brevi finiendam, interim
XI. Quod vcro addilur, coiinexiouem verborum favoribus prosequi sibicharissimum hominempercu-
« Papiam superavit, »et« Exin ad ulteriora progres- piens, ipsi res Waldandi in Labariana villa dono de-
sus . . . . venit ad urbem Fiiriolanam, » indicare eo dit, quasi prsestito de patriarchatus dignitate (quam
anno, quo caplum Ticinum, Forumjulium Carolum > contulisset tunc si vacasset, suo tempore tamen con-
advenlasse, hoc esl an. 774 non 776 nihil pariter ferenda) arrhabone. Etenim quse illo diplomale con-
officit. Fateor quidem accuraliorem dicendi formam tulit Carolus (imperalor a monacho dictus, vel quia
desiderandam, verum Teulotiico ccenobitse, parum aliquando sic vocali sunt Francorum reges, ut adno-
admodum Latinoe linguse canones callenti, soeculo tat Baluzius in nolis ad concilium Narbdnense, de
eruditione adeo Indigo, veniam dandam esse omnis quo nos in Disserlatione de Felici.s el Elipandi hse-
sequitatis ratio expostulat, et indigestam narrationem resi n. 27 vel quia post ejus ad imperii assumptio-
humanius condonandara, Cselerum si exactius verba nem hisloriographus scripserat) CarOlus, inquam,
perpendis, nihil aliud indicant, nisi post captam rex Paulino raajora, quam quoegrammalices roagi-
Papiam Forumjulium Carolum adiisse, tempore ta- slro, de litteris quantumvis benemerilo, quem non
men quo adierit non designato. Adiit autem Forum- ingenuitas sanguinis, neemilitaria gesta commenda-
juUum, non quidem an. 774, sed an. 776, et TOexin rent, forent largienda. Donavit igilur viro, quem
idem est monacho Sangalleusi, ac cum venit (id est brevi statuerat fore locandum ea in sede, in qua cum
alia occasione) Forumjulium. Et verba illa.ad ulte- locatus fuisset, digna donato et donante appareret
riora progressusnon eamdem, sed potius novam in- donatio. Itaque anno 776 post mensem Junium, jam
nuere videntur expedilionem.Non enim Ticino capto Q a Forojulio Carolo FTanciam regresso, defuncto Si-
et Italia jam in suum jus asserta, ulteriora facinora gualdo ( arino exeunte 776, ait G. Cave, et bene)
aggressus tunc fuit, sed tantum postea ad ulteriora Caroli ope Paulinus patriarcha salutatur, ad annos
progressus est, cum turbas cienli Rotgando adfuit, 28 nostra sententia sedem Aquileiensem gloriosis-
Forumjulium rebellione ducis emotum sibi denuo sime occupaturus.
subacturus. Hanc temporis interposilionem innuit XIII. Ugbelluset cseteri,qui dicunt an. 774 auspi-
non obscure quod additur de palatinis, indutis vesti- casse regimen patriarchale Paulinum, omninofallun-
bus allatis de Papia, ad quam Venelici ex Oriente tur; nam eonslat euman. 776 grammaticum diclum
advexerant. Nam non est credibile eo lempore, quo in diplomate, non palriarcharii; quod nomen, si tunc
civitasvel obsessa, vel in lumultu adhuc erat, iUac ipsi debitum, non omissuro fuisset. Bi qui-dem, qui
Venetos merces suas attulisse. Sed pacatis rebus, an. 802 e vivis siibtractum asserunt, annos 28 pon-
commodiori delatione advectas annis sequentibus tificatus (ut et nos facimus) cogunlur admittere. Sed
(puta 775, vel 776) advenisFrancis venditasse. non an. 802, imo an. 804 fato succubuissesuo loco
XII. Majoren)implicat difficultatem,quod apponi- ostendetur, adeoque an. 776, non an. 774 est assum-
tur, videlicethsectempore hiemali accidisse: Pauli- plio ejus collocaiicla.Qui vero annos lantummodo 15
51 S. PAULINIAQUILEIENSISPATRIARCBJS 52
episcopafusassignanl,* si deriatumvolunt an. 804, A . vel lapso merise Juhio. ad patriarchalem dignitatem
cathedrafti ascendisse dicunt ari. 789. Si excessisse assumptum dical. »
aiuntannum802patriarcliam. dietum habent an. 787. XIV. Sed adhuc conjecturam liceat afferre, qua
Neutruni verum, quia chfonica Ula, a quibus spatium convellalur opinio chronicis nostris innixa, spalium
45 annorum haustum est, roullis peccant, nec ipsis. lanlummodo15 annorum sedi Paulini aSsignantium.
fidenduni, ut visura est;. cum -Caliistoan. 40, Si- Carolusan. 776 invisit Sigualdura, raortj (ul putaba-
gualdp an. 42 appingant, sicque-Pauliniassumpfionem lur) proximum, ut hic supra visum est, Tlominem
a4 soeculumsequens.referre corijpellaiit,Concinnalor hujusmodi, alioquin selale confectum., cui tot annos
eorum, -prselerquamquodrecens, quippe cum usque cathedroe a chronicis pfoedictis assignantur, curis
ad Nicolaum suceessorem beati Bertrandi; hoc est quoque ob deploratas gentis suse res, ut oequumest
^ad annuiu 1550 regestum suum-producat,eo sub tem-i credere, contritum, vitam ad undecimum, vel ad
. pore.se scripsisse ostendit, Sigualdum natione Civi- decimumtertium anniim adhuc protrasisse non fit
. tatensem dicens, qui genere erat Longobardus, etsi credibile. Credibile potius fit eomet anno 776, quo,
forte Forojulii natus, hoc vocabulo salis modernum sic se male habentem, vel infirmilate vel senio; Ca^.
scriptorem se prodit, nomine non veteris origiuis rolus inviseral, Sigualdum decessisse, ejusque loco.
iisurpato. Insuper an. 789 Paulinus conciliis Caroli B suffectumPaulinurn, anno, inquam, ad occasum ver-.
Magni interfuit ut episcopus,et quidem Aquisgra- gente, qua anni tempestate facilius diuturriis infirmi^
nensi celebrato x Kal. Aprilis, ut in Dissert. de con- tatibus fatigali, vel setatenimia consumpti hieme
cil. Eorojulien. num. 10 oslenditur. Non ergo an. appropinquante e. vivis subtrahuntur. Etenim quia
789 patriarcha-renunliatur, quem ut Aquileiensem in conjecturis versamur, ralionabilior ea apparet,
episeopumjara sub die 25 Martiicomperimus absen- quoehominem morti proximum intra apnum suspi-
tcm, et munia episcopi in synodoagentem.Igitur cum catur sublalum, quam quoeeum adhuc 11vel 13 an-
. nec an. 774 ut nimis praepropera, nec an. 787 IUH nis vitsedonat.
nusve an. 789 ut nimis serolina slatui possit Paulini XV. Bsec cujuscunque sint ponderis, et non nisi;
in patriarcham inauguratio, eam ampleclimur sen- fulcita conjecturis., aliquod tamen verisimilitudinis
.tentiam, quoeplures et nobiliores patronos habet, et momentum siddunl senlentiae riostrae, quae est com^.
firmioribus innititur funclamentis, nempe an. 776 ad munior et probabilior, annos scilicet 7,76patriarcha».
finem suum inclinante ad Aquileiensemsedem Pau- UimPaulini auspi.canti.
linum assumptum. Bujus menlis sunt Onuphrius [xxiii] CAPUT V.
. apud Bollan. in \il. sancti Paulini § 1, n. 7, qui an- Sancli Paulini peregrinaliones,et conciliaquibus
. xiis25 patriarchatum ejus concludens, an. 801 de- G inlerfuit ab on, 776 ad. an. 791,
morluum subindicat. Palladius junior, Schonleben, . L Circa finem itaque anni 776 Paulinus, qui Ca--
Labbe in addit. ad Bellarminum lom. Il insinuat rolo Magno doctrina el virtuluni merilis percbarus,
priorem de an. 774, sed propendit in alteram an, erat, ejus ope ad patriarchalem sedem, invitus lk
776, ut facit Morerius in Dictionar. Bellarminiautem cet relactansque, evehitur. Quo in munere cumpar-
fegestum in lib. de Scriptoribus ecclesiasticisest nd- tes cunctas pasloris optimi expleret^ viiiceretque
tabile,quia Paulinum sub anno 780 florentem repo- vota et spes populorum, promotori suo visum fuit,
nens, annis aliquot,prsecedentibusprsesulemfuisse nedum ad peculiaTeniEcclesioeAquileiens, uliUlalem
subindicat, Hoffmannus, in Lexico uiiiversali, non sanclissimum doctissimumquevirum prselucere, sed
mmium distat, qui annos 26,sedis admittens, et an. universae EcclesioeDei, cujus res. sibi adeo cordj
803 morti assignans, an. 777 auspicatum arguit epi- erant, fore profuturum, Ea propter, cum a. rebus
s.copatum.Cui astipulari videtur M. de Tleury, qui LpiigobardorumprolrilisForojuliensisprovin.ciaFranr
tojn. IX, pag.588 edit. Paris. an,1703, ait accepisse cico sceptro es.t addita, epis.copusejus quoque inter-
privilegium a Carolo (de quo cap. proeced.) il de illos annumerandus esset, qui Carolinocdilionis di-,
Juin,, la huiliemeannee de C(iartes, cxesl-a-direl'an cebatur, factum est, ul Carolo quara frcquenter con-
776, et it succeda peu de tempsapres a Sigualde dans Wventus non splum regni procerum et dynastarum
le siige d^Aquilde.Cui accinit et Pagius ad an.. 776 COgente, sed abbalum et episcoporumsibi subdita-
in fine. Adrianus autem Baillel (Les Viesdes sainls., rum dioeceseon,Paulinus noster nonrai'oextra pro^.
tom. I, Hjanvier) sic habet: // y fut elevS contre vincioefines peregre sit profectus,Non ausim tamen
spri gre l\in. 776 par 1'autoritede Gliarlemagne,non. asserere cuique coilioniipsum inlerfuisse. Quando-
pas pour recompensersa vertu, mais pour donner un quidem locorumdisfanlia et coetuumcoactorum fj-e-
bon pasteur-.et»n excellentmaiire aux peiiptesde Caiy •quenlia"quolibet ferme anno indicta hoc non sua-
nie, £t un habile defen$eura 1'EgliseconJ.reles here- dent. Verum sicuti omnibus,adfuisse non fit credU
siesde sm temps. Cointius, ad an, 776, n. 9, ex diplo- bile, itaa celebrioribus abfuis.senonfit probabile.
mate dato mense Junio hpc an. 776 Paulino gram-. II. Primus post initiationem PauUni.in episcopuin,
inatico, excludit opinionem anni 774 et Sigonium conventus qui occurrat est Paderbonensisanni 777^
asserentem an. 776 tuetijr dicens : «,Posterior igilur qui sane el synodfis,el publica vocatur ab annalis.-.
opiiiio-.(qUse'estSigonii)prseferridebet, nec hoecCa- tis Bertin, et Loiselii, et forte episcoporum non le-.
roliuo diplomati repugnat, niodoPaulinura labente, vis nianus adfuit, quippe Saxones olim foedifragi,
53 YiTA. 04
oppignorata Qde dalisque obsiJibus, nomen Christo A \ nuper sincerius ad fidem couversa. Pe proesentia ta-
dederunt, et baptismo innumeri expiati. AdfuissePau- men Paulini quam nec asserimus, nee negamus,iibi-
linum, neque negandi, neque affirmandi fundamen- tum sit unicuique opinari. Hoc medio tempore duo
tum suppetit cum nulla episcoporum menlio fiat, et ilinera Romana uislituit Carolus, aliud an. 781 quo
ex actis coneilii, quseab auctoribus non proferuntur, Pascha cum Adriano ponlifice in urbe celebravit,
nullus cohjectandi aditus paleatvNon adfuisse po- Natalitia aulem festa sub finem proecedentiSiPapiae.
tius putandum suadet, et quod Francorum Saxo- Dum Romocesset, baptizalus est Carolomannus ab
numque tantummodo dieatur conventus, et quod Adriano, et ab eodem a fonte susceptus (facto sic
Paulinus, recens in sede posilus, novis gregis lustra- Caroli compatre, uli deinde papa se vocare consue-
lione implicitus. fuerit et proepeditus ne acc^deret. vit) dictus est Pipinus, et inunctus in regem Italise,
III. Non ita de synodo an. 779 venit pronuntian- sicuti frater ejus Ludoricus Aquitaniae,quos Hisde-
dum, in qua vel ipse primus canon, qui de motro- gardis Carolo pepereral, "illum an. 776v hunc ann.
polilis inscribitur, suspicionem ingerit Paulinum ad- 778, adeoque primum quinquennem, alterum boc
fuisse. Nam eo tempore Aqulleiensis Ecclesia suflfa- anno triennem dices. Cum vero redirel, Mediolani
ganei episcopi, in parles hiuc Longobardorum, inde Gisla nuper ei nata baptizatur a Thoma archiepi-
Grsecorurajam distracli; obedientiam capiti detre- IB scopo. Ex his cum Carolum euntem et redeuntem,
clabant. Videturigitursynodus occurrisse opportune Iiasubriampertransisse appareat, nihilcommune cum
ad tuenda Ecclesise Aquileiensis violata jura, forte rebus Forojuliensibus hoc iter habuisse patet.
ipsius PauUni querelis excitata, statuendo sic: Aliud iter aggfessus est an. 786, quo oecasui appro-
< Can. i. De metropolitanis, ut suffraganei episcopi pinquante, Natalem Domini Florentioe celebravit, et
eis seeundum eanones subjecti sint; eteaquaeerga statim Romara versus tendens, benignissime excc-
mjnislerium illorum emendanda cognoscunt, libenti plus ab Adriano, ab eoque qui Aragiso uon fidebat,
animo emendent atque corrigant. » Joannes Can- sollicitatus, in Apuliam descendit, Capuam deinde
didus, inilio Iib. IVCommentar. Aquileien. fulcimen- Beneventumque ab Aragiso recepit, et rediens Ro-
tum conjecluroe suppeditat, dum ait, cum primum mam Pascha cum ponlifice celebravit an. 787. Audi-
Paulini meminit: « Paulinus sextus el Irigesimus pa- tis autem nuntiis Tassilonis, Adriano missis ad con-
triarcha ad eum (Carolum) accurrit, Aquileiensis Ee- ciliandam ope ponlificis ihtcr eos abruptam jam pri-
clesiae ac regionis ferme inleritum deplorans, a quo dem coneordiam, ne tunc quidem sincefo animo
clemenlissime exceptus munifl.cenfissimaretulit pri- procuratam, reverlitur ad sua, et.Wormatise Fastra-
vilegia. » Quo accurrerit, non profert; sed sollici- dam ob flildegardis morlem, quse an. 785 in vigilia
tudo Paulini, jura Ecclesioe suse vindicandi percu- C ' Ascensionis, die ultiraa Aprilis evenerat, riovan uxo-
pidi, primo post assumptionem suarh episcoporum rem compleclitur, deque rebus ad Tassilonem perti-
interventu coacto, huic conventui accuxrisse suadet, nentibus aclis vel agendis synodum cogit. Sequenti
el opem rebusEccIesisesuoepessumdalisimpetrasse. anno 788 in Ingelheimensi villa aliam synoduin coii-
Titulushujus convenlus talis est, in Capitularibus, et vocat, qua ejusdem Tassilonis perfidia, convincitur,
apud Cointium hocan. 779, n. 1: « Anno feliciter et proesertim de Avaribus, in perniciem rerum.Caro-
undecimo regni domni nostri Garoli gloriosissimi linarum advocalis in societatem rebellionis, et eo
regis in mense Martio. eapilulare factum, qualiter ipso anno revera praesto factis, ei fegiones ditidnis
congregalis in unum synodali concilio episcopis, ab- regis vastantibus, postulatur. Iii cujus caput omnes
balibus §irisque intustribus [sjc Capitular. Baluzii; qui aderant« Franci, Bajoarji, Longobardi, et Saxo-
illustribus apud Cointium] coraitibus, una cum piis- nes, vel omnes provinciales,» tanquani reum mortis
simo domno nostro, secundum Dei voluntat.em pro indubium, prdnuntiarunt. Verum milis Caroli animus
causis, opportuuis consenserunt decretum. » Coi- sententiam temperavit, et data reo quid de se agi
tionem hanc Haristalli factam esse, adeoque vocari voluisset potestate, se cum filio Theodone pro aris
HaristaUensem posse suspicatur Sirmondus (in No- totondit. Hspc omnia fusius habes in annalistis, proe-
tis ad hanc locum) ex eo quia aiuialislseFrancorum sertim Bertiniano. Cum autem hic disciplinoe eccle-
et Eginardus asserant hic Nalalem Domini et Pas- siaslicse mere et prsecise non appareat consultum,.
cha Carolum celebrasse, quod in Id. Aprilis eo nihil ausim de proesenliaPaulini proferrel'
anno contigit et in consequens Martio mense ibidem V. Sedjam devenimus.ad annum 789 quo Aquis
commoratum fuisse aequum est credere. concilium Carolus adunavit, cui adfuisse Paulhium
IV.Annissequentibus (quorumresnonnisisumma- non dubitamus, sicut et aliis ejusdem anni conventi-
tim excurrimus, tantum ne series temporum abrum- bus, quos episcoporum ccetus fuisse, et Paulinum
patur ) alia concilia celebrata esse a Carolo scribunt interfuisse, satis superque in Dissert,2.de synodo Fo-
arnialistse, puta an. 780 ad Lippise fontes, et ibidem lvijuliens., n. 10 ostendiraus. Boc uniim tantummodo
pariter aHud an. 782, anno autem 785 Paderburnoe ; argumentum hic liceat proponere, quod etiam 1. c.
in quibus tamen nullum suspicandi locum Paulinum refricaraus. Anno796 in Forojuliens. concilio dicebat
interfuisse deprebendimus. Sicuti nec in Wornva- -Paulinus annis superioribus se vocatuin a Carolo
tiensi an. 786et 787, nisi quia in hisaliquando actita- ssepe conciliis.ab eo indictis adfuisse. Nullum' [xxiv]
lura de instilutione episcopalium sedium in Saxonia, autem (si demas Francofurtanum) invenies, cui ma-
'55 S, PALLINI AQU1LE1ENSI3PA1RLARCIL4E K6
- gis consonumrationi.sit putare ipsum adfuisse,quam A f. Ex quibus jam Deo faventc, niinor Pipinus regnuin
liuic quod synodusgeneraUsdicitur,p;uores Ecclesise Ilalise, Lodobich Aquitanioelenent. » Hi igitur tres
Saxenicae,si non eademsessioaeet loco,saltem eodem Caroli et Hildegardis filii non erant antea cogniti
anno aguntur sub eadem convocationeepiscoporum. Paulino, adeoque antea nonduni eos viderat. Non
V!..Bac in peregrinatione Paulini, et extra suee quia pridem non fuisset, ubi ipsi inerant, cum saltem
dioccesis fines commoratione, ut credimus, evenit, an. 779. p.utamus a(TCarohim accessisse, sed quia
quod Ermoldus Nigelluslitteris consignavit, etmetro adhuc infantuli in conspeclu proesulumhaud prsesen-
cecinit (prope finem lib. i) quem, ut et tres sequen- tali credantur. Lodovicusenim unius erat anni, Pi-
tes, Ludovico pio Caroli Magni regis filio nuncupa- pinus triennis, Carolus septennis. Vel si infantes
vit. HosexbibKotliecaVindobonensi augustissiminunc tunc viderat, specie obUtlerata, adoleseente setate
fmperantis Caroli VI gratia extractos, ope cl. viri eorum non meniinerat. Neque enim 'credimus prima
Nicolai Garellii ejusdem bibliothecaepraefecti, publici vice, qua Carolum adiit, boeccontigisse. Quandoqui-
jurisfeeit, et tom. II, parte altera, Rer. Italicar. Scri- dem ea in oetatis teneritudiue yersabantur, ut.sacris
ptof. in principio inseruit, et notis illustravit semper iri consessu episcoporum et procerum regni astasse
de litterarum republica optime meritus Ludovicus onines nullo mcidofial probabile. Adde hsecnon con-
Anlonius Muratorius. Versus igitur (quorum nullus"' -B tingere potuisse ante an. 781 quo Pipinus quinquen-
est omittendus, CUITL inducil Ermdldus Carolum allo- nis dictus est rex Italise, quo sub nomine proponitur
quentem filium Ludovicum ex recepta relatione de cogoos.cendus Paulino interrpganti, Sic enim ajt
ejus victoria Barcinonensi et clade Saraeenis an. 801 Ermoldus : < Prsesul u,t agnovil nomen, regique re-
inflicta) sic se habent : cordans. > Ad quem locum efudiiissimus Muratorias
0 sobolesprceclaranimis,quflmsemperamnvi, sic : < Potius regeraque, scUicet,recordatus.eum esse
Cordelenensretu'it quodpairiafchamibi Italioeregem, mox ei caput aperuit. » Differre auleai
Pauiinusquondam.Famaest, palriarchabeiiignus
Veiieratad sedes, rege jubente. pias. hoecpost annum, quo versamur 789 vero non simile
Cumquedie qUadameeriesi»!residpret in i.lma, apparet.. Qui enira fieri poteral, ul non cogniurs
Atlonitus.Christo psaljeret illein.alos, essel Paulino Pipinus, qui sub hoc tempore (ut vult
u l
Coniigit CafolusSO'O1PS praeclara parenli
Oratupro.cerumpergerit auclusope. Pagius ad huncan. 789, n. 6). Histriam et Liburniam
Isque aram properanscumpijaecessissel ad illam; Groecis eripuit, adeoque regiones vel noslras, vel
Quo saceranlistes muniadignadabat,
Paulinus,quis at iiie fdret, moxflagitatultro; proximas excucurrerat? Insuper hoc auno adfuit
Intendensfamulusreddidil.orsa sibi.
lHe utcognovitprimamsobolemhuncfore regis, palatio Caroli PauHnus, Quid CrgQobest, ne hsec acta
Conticuit: cce))tumille peragfat iter. hoc anno credantur, ^uo jion conveniunt ob.ices qui
DeniqueposlspaliumPipinusveneratheros, ^( in anterioribus vel poslerioribus annis occurrunt?
Magnanimum juvenum ciim comitantechoro.
Paiiliuuscclebransfamulumcompellateumdem, Nam in prioribus setas filiorum Caroli, proeserlim
ill rogat; ill.eiterumverba referre paral.
Praesulut agnovitnomen,regique recordaus, Lodovici, non suadet factura, in posterioribus facta
Moxcaput incliuanspergit at ilte celer. quibus filii Caroli in dies innoiescebanl, et Paulini
Ullitnusecce venitHlodovicus., et ociqssram,
Amplectens,supplexsterriituratque solo. frequens in aulam adventus, obstant quo minus igr.o-
Iilacrymansquedin precihusposcebatOlympi rasse eos dicatur,-ut hic fit. Adde quo magis ab hoc
RegnanlemCh.rislum,qup sibjfe.rretQpem.' anno recedimus, magis quoque a temporej quo pro-
Hocsacer aspiciens,sellase sustulit,ardeus"
Compellaresacrunicum pietale virum. babilius fit Paulino notos faetos filios Caroli, recedi-
AnleanamPippin,Caroloquealip.unle,sedili
-Haeserat,et nullisvocibusorsa dabat. mus. Hoc autem anno hoec evenisse, suadet vel ipsa
Deniquerex valemprosiratocorporeadorat: selas filiorum, quee satis congrua facto vio>tur. Nam
Paulinqsregem suscipitecce pium, Carolus septemdecim, Pipiuus tredecim, Ludovicus
Hynuiicadi.ctadedit variosernionereferla,
. Perge, ait ad Carolum,pfo pielate. Vsle. undecim annorum erant.
Cajsaris.ut primovales peryenitad aurem, VIII. Non me latet vaticinium de Ludovico post
OrdinecunctaMIOhaBC recitavitei.
Si-Deuse veslroFrancbrumsemineregem patfem exaltando in Vita Paulini et ipsi Alcuino ap-
Q/di.nat,istetniss.edibusapliiserit.
Ha3cpaucissapiensCaroluspandeba alnmni,s.,, I pingi. Quod nec latuit scilissimum Muraloriura, et
j)
Quorumcausasibicredula, stve placens^elc. hoc adverlit in notis; sed caute et sapienter concla-
HsecNigellus,quse acri ponderatione digria sunt. dit: < Utri ex hisce scriptoribus potius adhibenda
VII. Caroli hic tres filios noininat: Carolum ma- silTides, aHorum esto judicium; fortassis ulrique. »
jorera coeteris natum, Pipinum, et Ludovicu>m.De Quod ipseautemsub dubitatione proposuit, absolute
Caroli Magni prole audiendus Paulus diacohuS in proferrenonestverendum cunctaperpendenti. Narra-
episcopis Metensibus. < Hic (Carolus) ex Hildegard tionem, quam profert Muratorius ex cap. 10 part. ,i,
conjnge quatuor filios et quiuque filias procreavit. pag. 1S6, ssecul. iv Benedictin;,eammet esse credi-
Habuit tameri ante legale connubium ex Himiltrude mus, qua nos usi sumus,qusequeprseferluroperibusA.I-
nobili pueUa filium nomine Pipinum. Nalorum sane cuini, namutrinque dcomtaneo,vel^ja/ijdicitur scri-
ejus, quos ei Hildegard peperit, ista suht nomina. pta. Quam nos vidinuiSj-esl hujusmodi : < Rex siqiu-
Primus-dictus est Carolus, scilicet patris et proavi dem magnus, iraperatorque jam Carolus, potens ora-
vocabulo nuncupalus. Secundus item Pipinus, fratri tionis gratia, unaquc desideralsecolloculionismutu.se
atque avo oequivocus. Tertius Lodobicb, qui cum cmn Albino, sepulcrum sancli Martini suis cuni fiUis.
Hlotario (qui biennis occubuit) tino partu est genitus. Garolo, Pipino, ac Ludpyico visitare s.tuduit. Qup.iu
57 • YITA, 58
lo.potenens manum Albini, ait secrete : Dominema- tA Filio Dei disseminanlis, eo occurrit Paulinus, liben-
gisler, quemde liis fdiis meisvidetur tibi in isto honore, ter cum coeterisPalribus solemni ritu damnaturus
quem indignoquanquam dedit mihi Deus, habere me pestilens dogma. In dissertalione 4- de Felicis et
successorem.'At ille, vultum in Ludovicum dirigens, Elipandi hoeresi n. 32 et seq. luculenler ostendimus
novissimum illorum, sed humiUtate clarissimum, oh proesentiam Paulini inhocconventu, uti verba ipsius
quam a multis despicabilisnotabatur, ait : Habebit indicant Iib. i, cap. 5 contra Felicem, quoe sunt :
Ludgvicumhumilem, successoremeximium. Hoc tunc < In hocquippe gymnasticoedisputalionis conflictu,
solus audivil Carolus. S.edcum eosdem reges erecta contigit etiam humillimoe nostrse parvitatis pefsona-
cervice, et Ludovicum hurnili post orationis gratia liter prsesentiam adfuisse. » Qiise de nulla alia sy-
in ecclesia sancti Slephani jncedere ceraeret, sedens nodo, in qua disputatum sit de errore Felicis, pos-
in loco, qup sepeliri volebat, infil sibi assistentibus : sunt intelligi, nisi de boc Ralisponensi, ut 1.e. fusius
Cernitis Ludpvicum.fralribus suis humiliorem? Certe demonsiramus, Gum igitur huic coricilio adfuisset,
videbitis i\unc palris celsissimum successorem. Nec irapetravit a Carolo privilegium, quod integrum
non curn posl commmunionem corporis Christi et exhibemus in Appendice u, n. 3, quo libera patriar-
sanguinis, raanu propria eis misceret, idem Ludovi- charum Aquileiensium eleclio futura deinceps clero
cus, humilitate clarissimus,prse omnibus patri sancto o' A,quileien,,Ecclesise permiltitur. Insuper exemptio-
se inclinans, ejus osculatus est manum. Tunc vir nes lionnulloea publicis oneribus eidem clericali
Dominiassistenti sibi ail Sigulfo : Omnis qui se exal- congregalioni conceduntur, Quse omnia hic tunl ac-
tat-fhumiliabilur; ef[xxv] qui se humiliai exaltabitur. curatius perpendenda,
Certe islum, post palrem, Francia gaudebit habere II. Interfuisse quandoque in episcoporum electio-
imperatorem. Hoc nos jam factum et vidimus et gau- nibus principum auctoritatem, et aliquando eligen^
demus. t Hoecauctor vitse,synchronus (ut ex his ulli- tium Hbertatem infractam fuisse, historiae superio-
lnis verbis apparet) ipsius prsenuntiati imperatoris rum temporum satis comprobant. Vel ipsa tempe-
Ludovici. Conferrenti hanc auiem cum superiori stalePauhni primi Aquiieiensis patriarchseprincipum
narralioneni,indubium videri debet non esse ejusdem manus in episcoporum eleclionib.usimriiistse, dusn
facli hisloriam, sed plane diversi. Nam hic, Carolns Pelagius papa (Epist, supra cap. 1, n. 7, citata) scri-
ipseinterrogat; ibi, non interrogatus Paulinus vati- bit Valeriano Patritio : < Non ante Mediolanensem
Ciniumprofert. Hic, jam Carolus est imperator, ut episcopum iieri permisistis, nisi ad clementissiraum
disertis verbis auctor prodit: imperatorquejam Ca- principem exiude retulisselis, et quidfieri debuisset,
rolus. Diceres ue Pauljnum Dl,iosCaroli non agnovisse ejus iterum scriplis recognovissetis. » Quod ea tem-
anle an. 800 quo Carolus imperator est renuntialus ? porum iniquilas ne dum tolerabile, sed ut plurimum
Non puto. Paulinus ignorat prima vice filios Caroli; commendabile faciebat, Ab hujus nimium productse
Alcuinus quemquam ignorasse eorum non dicM-ur. auctoritatis abusu nec ipsa Romana sedes fuit ira-
Amplius, Pauliui estunica,-simplexque, et sponlanea munis. Plura cum hujus rei occurrant exempla, so-
vaticinatio; Alcuini qusesitaet replicata. Duplex igi- lius Symmachi papse sufficiat illud, petilum ex Ana-
liir factum, etgeniina histpria. Carplus enim, quod stasio Bibliothecario ineumd. n. marg. 77, qui post-
prius a Paulino sibi vaticinatura fuerat, ab Alcuiuo quara contentionemenatamin ejus electione, etdela-
quoque exposcit, non dubitans de priori, sed optans tam Ravennam < ad judicium regis Theodorici »
per secundam propheliam confirroari vaticinium, uni descripserat, subdit .: < Divisus est iterum clerus;
sancto etiam alio beato astipulante. alii comraunicabant Symmacho, alii Laurenlio. Tunc
IX..Ex hinc usque ad an. 792 extra dicecesiss.use Festiis et Probinus senatores roiserunt relatioriem
Iiraites, vel ut aulam adiret, vel,ut conciliis interes- regi, et coeperunt agere.ut visitatorem daret rex
set, pedem extulisse non fit credibile. Etenim an- sedis apostolicse, Tunc rexdedit Petrum Altirioeci-
nus 790 sicuti nullum bellum, nullam expeditionem vitatis episcopum, quod canones prohibebant. J "Sed
militarem, nullum i.ter Caroli profert, ita nec uUo U in concilio coacto purgavit se de oppositis crimiiri-
concilio est insignitus. Anno autem sequenti 791, ob bus Symmachus, <_et damnatur Petrus Altinas inva-
niolus Avarum, quibus retundendjs Carolus Ratis- sorsedis apostolicoe,et Laurentius Nucerinus; quia
ponamvenit, exercilumin Bungariam ducturus Pau- vivp episcopo Symmachopervaserunt sedem ejus. »
linus Ecclesiam suam no,ndeseruit, sed ad luilio- Viden, quo pervenerat principura in sacerdotes Dei
nem gregis sui, nonparuroexproximisbelli motibus licentia ? Cum autem Patrum canones ctero quando-
perlerriti, consilio et ope procstofuisse non est am- que et pgpulo, una tamen cum clero adunato, e)i-
bigendum. Convertit aulem hoc medio tenipore ani- gendorum episcoporum facultatem impertianlur, ut
mumad resEcclesioereparandas, disciplinam instau- dicebal Leo papaAnaslasiolhessalonicen. episcopo,
randani, moresque cleri et pop.ulipoliendos. epist. 8-i cap, 6: «. Ut omnium clericorum, etom-
CAPUT VI. nium civium voluntate discussa onlimus eliga-
P«u/i'i«s ad concilium Ratisponense proficischur. tur; » et sit exemplumin Cornelio, de quo Cyprianus
Diploma ibidemei datum exatninatur. epist. S2, edii. noviss. :-< Factus est Cornelius epi-
I. Anno 792 Ratisponoeconcilioconvocato in causai scopus, de Dei et Christi ejus judicio, de clericorum
f elicis Urgelitani episcopi, adoptionem in Christoi pcne omniura testimonio, de plebis quoe tunc adfuit
59 S. PAULINI AQUILEIENSISPATRIARCILE 60
suffragio, et de sacerdotum anliquorum.elbonorum Ai Ex his colligequibus divorumsacra fuerit Aquileien-
virorum collegio ; > adeo vel ipsi ponlifices Romani sis ecclesia; nimirum beatseMarise virgini, sancto
hanc eligendi normam lutati,' nedieanrvenefati sunt, Petro, et sancto Marco, cujus proedicationein.Chri-
ut necsuamauctoritalem in his immisceri aliquando sto Jesu per evangelium est genita. Cura non audis
paterentur. Sanctus Gregorius Magnus(lib. n, epist. hic sanctos martyres Hermagoram et Fortunatum,
29, indict. ll),scribebat clero Mediolanensi,propen- te forte angil scrupulus, rium tantum sub Poppone
denli in electionemCorislantirii,cororaendansquidem patriareha his riiartyribus priraum dicata fuerit, di-
eligendum : t.Verumlamen (addebal) quia anliquse cenle ipso in suo documento, quod profert UgheUus
meoedeliberationis intenlio-est, ad suscipiendapa- tom. V in Poppone : < EgoPoppo... hanc ecclesiam
sloralis curoe onera, pro nullius unquam misceri fabricavi, et eam in honorem sanclse Dei genilricis
.persona, oralionibus prosequar eleclionemvestram.» el perpetuse virginis Marise, sanctorura marlyrum
Idem de se-lestabatur Adrianus I-papa,idque suade- HefmagorseetForlunati, una cumpluribus episcopis
iiatCarolo Magno epist, in ordine 7, tom. VIII con- consecravi. » Verum an ignoras, argumenta a iie-
ciliorum, quseest codicis Carolini 83:«Nunquam nos galivis pelita infirraiorem producere probatioixm ?
in qualibet electione invenimus,.nec invenire habe- Apud eumdem Ughellum iliid. diploma est Henrici
mus. Sed neque vestram excellentiam oplam^ista- *B III Raslisponsean. 1040, in Non. Januar. in quo
lem rem incumbere. Sed qualis a clero, et plebe, dicitur < sancta Aquileien. ecclesia in honorem san-
cunctoquepopulo electus canonice fueril, et niliil sit ctseMarioededicata; » et aliiid dalum Augustse eo-
quod sacro obsit ordini, solita iraditione illum ordina- deinan. 1040, iv Id."Januar. in quo dicitur < in ho-
mus. > Quo exemplo et monitu (etsi eo pietas Caroli, norem sanctorum Hermagorse et Fortunati con-
et reverantia semper ecclesiaslicoe hierarcliioeexhi- structa ; i in hoc sanctse Marise,in iUosanclorum
bila, non indigerel) adeo profecit, ut-si quidhae in martyrum nominibus suppressis. Non ergo arguas.
re tunc usque .peccatum utcunque fuissel, reparan- ex omissione nominum, in traditiorie nosira imme-
dum salis superque procuraverit in concilioAquis- morabili peccatum, nec auctoreru fingas Popporiem,.
granensi an. 805 prolatione secundi canonis, qui est quia potius ipse quod.eratin vulgus jam radicalum
hujusmodi : < Sacrorum canonum non ignari, ut in confirmavit, non autem fuit auctor. Marlyrologium,
,Dei nomine sancta Ecclesia suo liberius potirelur quod Hieronymi nomine inscribilur, et appellat. ve-
honore, assensum ecclesiastico prsebuimus, ut scili- luslissimum Dacherius, qui illud prodit tom. IV Spi-
. cet episcopi per electionem cleri et populi secun- cilegii, et fatetur in procfalionecumHenrico Valesio,
dum statuta canonum de proprio (sic)Dioecesi,re-- tempus prsecessisseGregorii Magni,Dabetsub 12 Julii
mota personarum et munerum accepiione, ob vitoe " sic: < iv Idus Julii. In Aquileia Fortunati, Arma-
meritum et sapienlise donum eligantur, ut exemplo geri. > Error est quidem in posilione, et in nomine.
et verbo sibi suhjectis usquequaque prodesse va- Sed quis non videt, sub nomine Arniageri Herma-
leant. » Hujus Gapitularis concilio prsefuit Paulinus goram nostrum indicatum? Insuper Marlyrologium
jioster, tanquam apostolicsesedis legatus, ut suOloco Wandalberii, tom. V Spicilegii a Dacherio pariter
dicetur. Qui forte ipse Carolini assensus et senten- insertum, qui in praelatione ait floruisse auctorem,
tise conciliator fuit, respiciens communehonum ec- circa an. 845, ad IV.Id. Julii, sic habet elarius:
ciesiarum; quippe antea Ratisponoe,in mente ha- Hermagoramquarlo a supplexAquileiafreqtienlat,,
bens palrum statuta, et incommoda quse sequuntur Anlislesprecibuspopulumqni luloitel urbem.
ex imraisiione laicse auctoritatis in eleclione Eccle- Argue potius in recentiores qui nostris evangelistam
sise ministrorum, impetratione privilegii, de quo Marcum perperam abjudicant, vere ad noslram Ec-
nunc agimus,suseEcclesisevoluitdeineepsconsultumi. clesiam, ut parenlem ejus, pertinere. Qua de re
III. Post consuetum iis lemporibus prsefandi mo- visne scriptorem, sseculoPaulini floreritem, ut testem
dum, ait rex de AquileiensiEcclesia, cui t vir vene- indubiura? Accipe, Nolkerus, qui sseculoix floruil,
rabllis Paulinus patriarcha prseerat, quoeest in bo- r. et Martyrologuim suum circa an. 894 (ut oliservat
jiore sanctse Dei genitricis Marioe, vel sancti Petri Basnagius tora. II, part. m, pag. 88, Antiq. lect.
principis apostolorum, sivesancti Marciconslrucla.» Canisii edit. Amstel. an. 172S) scripsit, sic habet:
Videlur priraa fronte nimis ambigue locutum fuisse, < IVId. Julii. Apud Aquiieiam nalivitas sancti Her-
cum parliculsevel et sivedubilandi prseseferaiit cha- magoroe, vel, sicut in antiquis codicibus invenitur,
raclerem. Verum ea setate, quoeseveriores haud co- Hermechoroe,prirai ejusdem civilatis episcopi, di^
lebat musas, disjuncliva pro conjuncliva parlicula scipuli sancti Marci evangelistoe.Item Fortunati. >
usurpabalur, [xxvi] ut^idvertit P. de Marca, deCon- " Antiqui codices, qui dicebantur an. 894 arguunt sse-
cord. sscerd. el imp. lib. iv, cap. 5, et Hb. vi, cap. cula superiora Hermagoram agnovisse primum epi-
?4, quo sic ait: < Vox illa vel apud medioe selalis scopumAquileien. et discipulum sancti Marci.
scriptores equivalet conjunclioni et. Itaquecura legis IV. Post pauca hsec leguntur : < Ipsa sancta con-
in hoc canone vel episcopis,velcomitibus intelligen- - gregatio, quoeibidemsub sanelo ordinevitam gerere
dum est et episcopis,et comitibus.Item sacerdotibus videlur,.'. licenliam habeat super se eligendi paslo-
vel servisDci, id est4t servisDci, hoc est abbatilms. > rem. > Ex his vide, quara slricto jure dixerimusc. 4,
* U csl, Idib. '
61 VITA. 69
§ 5, non esse Paulinum illum patriarcham, cui mo- A Dei habitaculaconstruenda largiri dignelur. Si au
rienti Carolus electionem successoris remittebal. lera de alia casa Dei, aut de cujuslibet proprio fuerit,
Nam hic congregationiclericorum eligendipaslorem ex convenientia commutandilicentia tribuatur. Et si
datur licenlia, Paulino ipso privilegium intercedente, paupertas loci ad oedificandasdomos necessarias non
Insuper innuitur, clerum Aquileien. vitam vixisse suffecerit,eosad adjutorium sedificandipotestas regia
(ut dicunt) communem, ct sub regula positam. Nec cogat, qui res de eademecclesiain beneficiisrelinent.»
verba, vitam gerere videnlur, rem ancipitem impor- Bocceratratio convictusclericorumcirca teraporaPau-
tant. Alibi enim (si memoria non fallel) dicemus, lini. Et quamvocat diploma sanclam congregationem
videri inscripturis ejus temporis idem acesse signi- sub sancloordinein AquileieiisiEcclesia, cui liberam
ficare. Quandoquidem ut monachi monasticam, ita efigendi sibi pastorem tribuitfacultatem, una exhis
clerici clericalem, quam et canonicam regulam et erat, de quibus hic sermo, quorum clerici ex convi-
ordinem dicebant, custodiebant, illi sub abbatum, hi clu forte communi fratres vocabantiir etiam an.
sub episcopOrummanu constiluli. In Capilulari Ve- 1129, ut ex charta Azonis donantis apparet, in Ap-
ronensi sub Pipino an. 755, e. 11, de utrisque sic pend, 2, ii, 15, appo&ita.Vigebat in Ecclesia noslra
statuilur ; < De illis hominibus, qui dicunt quod se -bsecdisciplina quartum post sspculum, hoc est an.
**
propter Deum tonsorassent, et modo-res eorum vel 1278, ul constat ex documento, quod libens lubens-
pecunias babent, et nec sub manu episcopi supt, nec que dabo in Append. 2, n, 19, quo Raimundus pa-
in monasterio regulariter vivunt, placuil ut in mo- triarcha ad exemplum,"ut ait, coelerarumEcclesia-
nasterio sint sub ordine regulari, aut sub roanu epi- rum circa ecclesiamUtincnsem noslram (nunc Dei
scopi sub ordine canonico. » Oinc aliquando clerici genitricis ab angelo salutaloe, tunc sancto Uldarico
dicti canonici, non solum vel quia in canone seu episcopo sacram) sedes pro conviclu canonicorum
roatricula recenserentur ecclesise, vel quia stipem emendas, ampliandas, construendas disponit. Ex
quoecanon dicitur, eis prseberet ecclesia, vel (quod hinc auteni et ex documentoAppend. 2, num. 20, co-
malo) ex utroque; non enim solebant clerici-fieri, gnoscat, quicunque honorem capitulj et canonico-
nisi se addicerent ecclesise-servitio et censui: qui rum, sallem sub Gregorio de Montelongoinstituto-
vero catalogo horum adoptabantur, ii tanlummodo, rum, ut in Append. 2, n, 18, urbi nostroeinvidendo
non coeleri si qui forent, stipendia sportutasque (ut flnle lempora beati. Berlrandi, qui circa dimidium
vocat Cyprianusepist. 34) promerebantur; binc fra- sequentis sseculi floruit, denegare pergit, se nec di-=
tres sporltdantes,epist. 66 ab eodem dicti, sed etiam cere bene, nec vere.
ex canonica vivendi ratione et regulari disciplina p [xxvii] V. Inter exemptiones autem publicorum
quam profitebanlur. Croecipue vero Carolo Magno onerum, quas, ne iis premerenlur Aquileiensis con-
adflitenie, forte et Paulino, quod in sua ecclesia jam gregalionis clerici, Carolus indulsit, una est immu-
in usu erat, proponente et suggerente, in Aquisgra- nitas ab herbatico : < Non debeant solvere h.erbafi-
nensi conventu, cui et ipse Paulinus inlerfuit an, cum, > <Berbalicum aulem, quod et lierbagium,jus
789 hujusmodi clericalis cbnviclus sub regula de- est herbas secandi, > Du Cange. Bic lamen puta-
gendus inculcatur.-Capile enim 71 Capilularis sic de "rem innui exemplionem ab herbis. vel foenissubmi-
clericis statuilur : < Qui ad clericatum accedunt, nistrandis, vel quhd verius videtur, a multa, sive
quod nos nominamus canonicam vitam, volumus ut pecunia pro fcenis et herbis solvenda, quara coeleri
illi canonice secundum suam regulam oranimodis proestare lenebantur. Arguitur ex sequentibus exem-.
vivant, et episcopuseorum regat vitam, sicut abbas ptionibus mansionalici ct foderi, salvis quibusdam
monachorum. > En tibi communis vita, adeoque honeslissimiscoiiditioiiibus, eidem congregationipa-»
intra easdem sedes, clericorum convictus. Sed me- riter concessls. < Concessirous(ail Carolus) in elee--
lius disciplinoehujus rationem percipies ex concilio mosyna nostra memoratoviro venerabili, ut a supra
Meldensian. 845, quod c. 53 sic habet. < Ut cano- servienlibus jam fatse ecclesioeniansionalicosvel /o-
nici in civitate, vel roonasteriis, sicut constitulum 0 derum nullus audeat proetemlere vel exigere ulIo>
est, in dormitorio dormiant, et in refectorio come- unquam tempore; excepto si veniat, quod nos ipss
dant, et in domoiufirm.orumnecessario subleventur, aul djlectus filiusrioster Pipinus, vel regale redilum:
et laro sani quam infirmi canonice vesliantur, atque propter impedimenta inimicorum parlibusForoju-
in claustris horis congruis degant, et sub cuslodia liensibus, aut in fine Tarvisani advenerint : tunc
canonica lectionibus et cseteris divinoe inslitutionis propter necessitatis causam, si contingat, mansiones.
insistant ofliciis. Qui vero episcoporum loci conve- homines nostros ibidem accipiant. > Mansionaticum
nientiaro, arit facultatem non habuerit, ut hoc perfi- autem et foderum onera erant publica principi pen-
cere et ordinare possit, princeps secundum coiislt-. denda, vel vicaria peeunia redimenda. IUudquidem,
tutionemdomni imperatoris L.udoviciannuat. Id est mansioriis seu habitationis locum parando; qnod vel
fei vicina episcopio terra de eadem ecclesia esse re- re ipsa prastabatur (qua de re est illud lib. n Capi-
perta fuerit, et ab alio possidetur, ecclesise rectori tular. cap. 17. < In illis vero locis, ubi modo via et
ad claustra clericorum, vel alia quselibet ecclesise mansionatici a genitore nostro ordinati sunt,> etc),
coromodafaciendareddatur. Si autem de 'fiscofue- vel solvebatur numerata pecunia, de tpio est illud
ri.t, regia liberalitas eamdein terram ad servorum Capitulare de Villis Caroli Magnicap. 11: <Ul nullus
65 S. PAULINI AQUILEIENSISPATRLARCHJE 64
judex Mansionalicos...prendat, > id esl exigat, quocA VII. Annus aulerii 24 regni Fraricici ab an. 768
pro mansionibus indictis essent pendenda. Hoc vero, iOctobriincepto est an. 792, sieuli ab anno774est re-
scilicet foderi, vel fodri nomine, annonse mililaris ijni Italici 19, si perpendas ejus epocham auspicari a
impendium importal, quodprsecipue a subditis Italis imensibushacdata diplomatis anterioribus,putaAprili
exigebalur, cum reges Francorum Italiam suam in- vel Maio,quo regnum Italicum, sive Longobardorum
visuri descenderent, Otlo Frisingensis lib. n de Re- iCaroli initium ducit. Currebat enim annus 19 regni
bus geslis Friderici I iroperat. cap. 13, post medium: ][talici prid. Non. Aug. Arguit Fontaninus in libello
< Mps.enim antiquis, ex quo iroperium Romanum Delle Masnade, pag. 21, omissionis Mabillonium,'
,ad Francos derivatura est, ad noslra usque deductus iquod in censu palatiorum regum Francorum,
est tempora, ut quoliescunque reges Italiara ingredi quem profert lib. iv de Re diplomatica, omiserit
destinaverint, gnavos quos.libet de familiaribussuis Ratisponense palalium, "in quo vidimus datum di-
proemiltant, qui singulas civitates seu oppida pera- ploma, de quo sermo, Sed injuria arguilur, et imme-
grando, ea quoc ad fiscum regalem spectant, quseab rito. Nonenim ipse, sed MichaelGermanus, in quem
accolis fodrum dicunlur, exquirapt. >Idem ibid. cap. < valetudine aliisque rebus impedilus hanc operam
25 : < Cura fodrum a civilalibus... exquirerelur, transtulit» (ut ipse Mabilloniustestatur n. 4) auctor
Spoletani indignationeni principis ihcurrunl. » Ra- B fuit lucubrationis, in qua ipse Germanus verbis, non
devicus lib. n, cap, 10 : < Fridericus nunlios pra Mabillonii,sed suis rem edisserit, ul dicitur ibi. Sed
colligendo fodro. per lolam Tusciam, et maritima, ea fuit modestia Mabillonii,ut non in socium lapsum
atque Ca.mpaniam,direxit. > Ab his ergo oneribus refunderet, sed lanquam ipse peccasset, gratias
EcclesioeAquileiens. clericbs hoc privilegioeximebat ageret arguenli, ul ipse Fontaninus non siiuil in lib-
Carolus, et quidem intuitu Paulini; nam expresse De Vindiciisdiplomat.
una ex causis, quarum gralia hsec prsestabat, lerfio CAPUT VII.
loco est x < Ut ejus (Paulini) meritis compellentibus Paulini
ita prsestitisse, et in omnibus concessisse cogno- gesta in concilioFrancofordiensi; a qno re-
gressus scriptioni librorum se addicit, et celebra-
scaut. > tioni concilii Forojutiensis.
VI. In fine.autem lociis el tempus sic"adnotanlur: I. Cum in disseftatione peculiari quam exhibemus,
<Facta prid. non. Aug. an. 24 ell9 regni nostri. de Felicis el Elipandi haeresi, an. 42 et seqq. latius
Actuni Regemesburg in palatio publico. In Dei no- de concilio Francofordiensi fusiusque loquainur, ibi
mine feliciter. Amen. »Locus is est, ubi conciliumin colligipossunt, quse ad argumentuin prsesens facere
causa Felicis Carolus congregaverat, Et quidem satis videbuntur. Hic nonnuUa tantummodo attingemus.
**
probabiliter asserimus tempore celebratkmis concilii Anno794 Francis, Aqmlanis, Germanis, Italis Patri-
datum diploma, Nam. ex chronico Sandionysiano, bus ad synodalem conventum vocatis, cum eis Pauli-
citato a Cointio s.ub hoc an. 792, n. 1 : <.Saxones nus venit Francofurlum, ubi Pascjia Carolus cele-
interfeccrunt Franeos. super fluvioAlpia,prope mare, braverat. Non tamen statim ab hoc festo concilium
prid. Non. Jul, feria vi, » Post hanc cladem sequilur .celebraluro est, et eo minus in ipso feslo Paschatis,
delectio et damnalio conjurationis Pipini in patrem ut v.ultG. Cavein finesoec.vm. Apparet ex Eginardo
Carolum,. in chronico Moissiacensi et codice Cani- in Annalibus, qui sic ail: < Rex ad condemnandam
siano. Cointiusibid,, n, 2 : i In codice C.ani.sianoet heeresim Felicianam, oestatis initio, quando et ge-
jn chronico Moissiacensi hsec proxime sequuntur dc neralem populi sui conventum habuit, eoncilium
Pipino, etc, » Ahrialista quoque Laureshamensis: omnium episcoporuni ex omnibus regni sui provin-
< Rege ibidem (id est apud Reginum) a;slatem ciis in eadem villa (Eranconofurt) congregavit. »
agente, facta est pontra eum- conjuratio a filio suo Cum autem hoc anno 794 Pascha in diem 25 Marlii
majore. » Damnatur autem Pipinus-perduellis, in inciderit, non videtur coactum concilium in ipsa so-
conventu Regenspurg habito. Chronicon Moissia- lemnitafe PasChali; sed neque (ut canones quando-
cense-:< Rex Carolus cum cognovisset consiliumPi- ^. que innuunt) Dominicani post Pascha, quse cadens
pini,,et consentaneorum suorum, coadunavit adven- in diem 13 Aprilis, hon congruit cum sestalis inilio.
lum Francorum, et aliorum fideliurasuorum ad Re- Sed quia hic nedrim conventus episcoporum in solis
gensburg, ubi universus populus Christianus, qui fidei causis adunafus, sed et Placilum (ut dieebant)
cura rege aderant, judicavit Pipinurn, etc.» Populus erat proceruro regni pro rebus.politicis, nil mirum,
Christianus, qui tunc ibi aderat, coetus erat epir- si lempus canonicum non esl adaraussim observa-
scoporum el religiosorum virorum, in causa Felicis tum. Adde :. episcopalium sedium, a quibus evo-
convocatorum, Huic co3tuiinterfiiissePaulinum jam candi erant Patres, distanlia; itinerisque, tempe-
ostendimus, et vide Dissert, 4 de Felicis et Elipandi state adhuc rigida, diflicultasnecessario exigebat, ut
lioeresin. 32 et seq. Cmn ergo haecorania contigerint tempus, etsi serius, tamen opportunius commodius-
post prid.Non.Jul., et hic habeamus diploma non que 'ffoncilium nancisceretur. Ex diplomale iufra
nisi post unicuni mensem datum (id est prid. Non. n. 8 citando daloxiu Kal. Aug. Anianoabbati mona-
'
August.), satis probabiliter nobis Videtur, tempus sterii Caunensis, argui polest circa finem mensis
diplbmalis tempus esse concilii, ,et ejus occasione Junii, vel initium Julii coactum concilium, quod
impelralum el datiim. [xxviii] non unica sessione celebratum est, sed
65 VITA. 66
primo proposita hseresi, poslea dato aliquot dierum A Iiroe coeterissibi opem laturi, nomen nullius appo-
spatio Patribus res mature prospiciendi, et hoeresi isuit. Sibi autem manus dante Petro Mediolanensi,
respondendij denuo adunatum. Quod manifeste docet icum res in scena fuit producta, prse cseteris ItaJise
Paulinus-,in Sacrosyllabo suo sub initium: <Quadam iepiscopis,in secunda Hbri editione strenui commili-
die, aitj residenlibiis cunctis... jubente rege, recitata Itonis gratissimus commilito nomen expressit. De
est epistola Elipandi. >Et infra : < Cumque impre- *]Petro Mediolanen. vide Dissert. 4, n. 44.
cata et concessa esset morosa dilatio per dies aliquot, IV. .Scopus quem petebat hac synodo Carolus,
placuit, elc. » Cum igitur diploma, datum 20 Julii, i5rat hoeresisFelicianse proscriptio, adeoque et pri-
latum sit post acluiri conciliumvet concilium diebus inum decretum, seu canon ex 56 in ea latis, sicuti
aliquot duraverit, captum videtur saltem initio Julii, jirima quoestioproppsita, de ea eliminanda statutum.
vel fine Junii-. <i In primordio capitulorum exortum est de impia
H. Episeopofum, qui irilerfuerunt, riumerum ad i;t nefanda hserese Elipandi Toletanse sedis episcopi,
lercentos circiter ascendisse asserit G. Cave. Qui i;t Felicis Orgellitanse, eorumque sequacibus, qui
addit, ex itiultitudine Palrum universale dici posse imale sentientes, in Dei Filio asserebant adoptionem.
coneilium. Et revera ipse Paulinus p/enariam syno-- Quam omnes, qui supra, sanctissimi Patfes et re-
dum appellat, quam conlinuator Hislor. Pauli Dia- B spuentes una voce contradixerunt, atque hanc hte-
coni magnam denomiriavit, Scriptor hic in hoc con- resira funditus a sancta Ecclesia eradicandam sta-
cilio primas iriler Patres dat Paulino, qui vere coete- tuerunl. > Patres autem, qui ore tenus sic unani-
rorum caput et coriphseus Videbatur. Recensendo miter in hseresim prontintiarunt sentenliam, pari
enim (veluli ScriptuTa II Reg. xxm raiUtes David unanimiXate librum Sacrosyliabum Paulini nervose
strenuiores) tres fortes, et inler cseteros proestantio- eara impugnantem omnes subscripserunt. Eginar-
res eminentioresque, proponit Paulinum primum, dus in annalibus : < In quo concnio et heeresis rae-
tanquam inter tres nobiliorem, deinde Petrum Me- morala cohdemnata est, et Hber contra eam com-
diolanensem, et tertio Alcuinum. < Quam hseresim tnuni episcoporum auctoritate compositus, in quo
(ait, de FeUciana loquens) sanctissimi viri Paulinus omnes subscripserunt. i Qui iste liber fuerit, iii
Aquilegiensis patriarcha, et Petrus Mediolanensis Dissert. i, n. 45, non alium esse, nisi Sacrosyllabum
archiepiscopus, seu Alcuinus insu.IseBritannioearchi- Paulini ostendimus,
diaconus, cum cseteris episcopis deslruentes, etc, » V, VI. MultaextraaleamhsereseosFelicianoeactitala
Quem ordinem ipse Carolus servat in epistola sua ad ruere. Et quidem canon secundus, qui circumfertur,
Hispanos episcopos direcla, una cum decretis et de abrogatione concilii Nicoenin ob cultum imagi-
sententia concilii; nam post recensionem epistolse " num, manifcste loquitur. Quse de hac qusestione
Adriani sumrai ponti.ficis,Sacrosyllabum profert, et proferuritur a catholicis et modernis hserelicis, no-
teriio loco epistolam episcoporum Gallieeet csetero- strum nolumus esse pertractare, cum in ea quse-
rum reponit. stione nullibi implicatum inveniamus Paulinum-suis
III. Sacrosyllabus libellus est quo Paulinus aoere- scriptis. Mirum sane et ponderalione dignum, duo
sim Felicianam perstringit et conterit. De eo, suo puncta fidei eadem synodo pertractata, duobus ca-
loco. Cointius ad an. 794, n. 15, ait scriptum Fran- pitulis sibi immediate sequentibus definita,, adeo
conofurti, cum synodus illic haberetur. Sed cum du- alterumex his jejune contactum, ut nec nominatura
plici modo edilus reperiatur (ul et ipse Coinlius ad- invenias a Paulino, et in epistolis Caroli ad Adria-
verlit ad eumd. an. n. 7), nempe in una editione lo- num, et Adriani ad Carolum par de altero silenlium.
quatur in singulari censeo, decerno, in aUa in plurali Paulinus nunquam loquilur de qusestione imaginuro,
censemus, decernimus, puto Paulinum, qui .optime sed de hseresiFeliciana; in epistolis quse circumfe-
callebat rera Francofurti agcndam, librum tanquam runtur Adriani et Caroli, de imaginibus agitur : de
privatum doctorem proeparasse domi, antequam ad hseresi Feliciana nec per somnium. Quid. est hoc
concilium accederet. Cum autem in concilio reci- Paulini, in causa adc.o gravi et consona, quia de
latus libelius omnibus arrisisset, et uriiversali con- rebus fidei quas pertractabat; ex adverso, hoc Ca-
ciUi sanclione communi nomine miltendus esset ad roU et Adriarii, in causa tam palenli et nota, silen-
coniumaces Hispanos episcopos, cum transcriberetur tium ? Equidem cum causa Felicis in controversiara
Franconofurti, aptum exordium ad facta prsesentia non veniat et ab omnibus fatealur; altera de imagi-
appositum, et numerus pluralis pro anteriori singu- nibus quoestio in dubium veniat, et impugnetur a
lari sit substitulus ab eodem Paulino, sicque verum multis : ex hinc saltem suspecta fit, et quse credatur
utrumque sit, [quod a duabus editionibus profertur; minus. probabilis. Sed de his (ut diximus) videant
et juxta earum alteram verum dicat quoque Cointius alii.
Francofurti scriptum, nempe eftbrmatum nova tran- VU. Prseter autem eam, qusedogma contingebat,
scriptione ad oraliohis conciliaris characlerem. Hoc varii ordinis res acta est. Circa disciphnam est po>
suadet Petri episcopi Mediolanensis in una editione nitentia Heistulfo statuta. De quo non satis miran-
silentium, in altera nomen appositum et prsesentia dum venit, adeo historicosjejunos fuisse, ut non le-
indicata. Cum enim nescissel Paulinus domi'degens, vis, sed.potius Bulla^memoriaejus supersles dicenda
qui prsceise episcopi fuluri essenl. concilio, et qui sit: Etenim prseter titulum epistoloe, qui tnlis esl,
67 S. PAULINIAQUILEIENSISPATRIARCHJE 68
ut factum sunimalim tanturamodo inlelligas, histo- imis, el Pelrus Mediolanensis. TheopliylacluinTu-
riam autem rei gestse non cognoscas, nihil apud dertinum episcopumsuspicatus fueram; qui anho 787
editores vel conciliorumvel canonum, a quibus solet legatus Adfiani ppntificis cum. Gregorio episcopo
illa proferri, ad notitiam facti ducens invenitur. Ostienseadfuil coneilio Galchutensiin Anglia; cum
Sic autera is se habet : <Incipit epistola Paulini incidi in P, Coinliumyqui ad an. 796, n. 43, suspi-
patriarchse Forojuliensis, edita in lococelebri nomeft cionem confirmavil bis verbis, agens de synodo
Francofurt, in syriodomagna, contra Felicem hsere- Calchulensi: < Theophylaclus EcclesiamTudertiria.m
ticum, de Heistuifo qui uxorem suam occidit causa agere potuit ad annum usque Chrisli seplingentesi-
adulterii. » Hsec est historia tota. Si quid laroen mum.nonagesimumsextum, quo Tudertum a Groecis
illustratione dignum putatunij notis, citm de epistola ad Francos transiit : nec alius fofte fuit ab episcopp
illa disserendum, pro virili expositum; TheophylaCloAdriani papselegalo, qui concilioFran-
VIH. Altera, quse inter gratiosas.censeri potest, cofordiensiante biennium^interfuit.> Stephanus au-
est diploma, seu prseceptuni Cardli Magni < dat. iii tem (forle Cremonensis episcopus) is.erat, quem ad-1
Kal. Augusti, anno vigesime sexto, et vigesimo re- nilente Carolo MagnoAdrianus ad eam cathedram
gnorrim ejus, Francoforti in palatio regio, > quod evexerat an. 776 -,eamque lenuit usque ad an; 816»
profert Baluzius tom-.II Gapitular.,pag. 1599, in ap- ' Intefcessio cnim Cafoli pfo ejus exaltatione indicat»
pendice 1 Aclor, veter. n. 18. Annus enim regni ipsi inler caros fuisse, adeoque ab Adriano occasio-
Francici et locus optime conveniunl cum hac concilii nes omnes captanle sibi Carolumpromerendi missuni
celebratione, nisi quod Italici vere est 21 a Maioin^- legati charactere» tanquam regi gratum futurum, ad
ceptus : sed forte aliquam epocham mense Maiotar- concilium Francofofdiense prcbabile faciti De hoc
diorerii pro regno italico -invenies, sicuti nos cum vide Ughellum in Cremonensibusn. 29. De PelrO
Pagio de concilioForojuliensi agentes invenimus an- Mediolanensi dictumest-in Dissert. 4, n:44. BoC
teriorem. Non enim est unica et constans epocha unum addilum hic sit, non admitti a Papebrocbiri
regni Italici. Insuper in ipso diplomate innuitur, (apudTagium mox citand.) in Exegesi de episcopis
interfuisse concilio gratiam exposlulaturus, Anianus Medioianensibusproefixa tom. VII Sanctor. mensis
abbas Caunensis cum suis monachis (quod advertit Junii, privilegia quseproferuntur ab Ugbello; et proe-
et Baluzius in notis ad concil. Francofort.): <_Co- serlim quia in iUisPetrus diCaturOldradus , in gra-
gnoscat magniludo seii utilitas vestra, quia vir vene- iiam sciUcetfainilioeejusdem ftoininis. Neque enini
rabilis Anianus abbas, ex monasterio sancti Joannis tempore Caroli Magni cognomen efferre episcopi
et sahcli Laurentii, quod fuit constructum in locis solebant : imo cognomina tunc nondum adinventa ;.
nuncupatis Exorio et Olibegio,nostro synodali cou- 1communior habet opinio; Est ejus noniine epistola
cilio veniens, una cum monachis Conlinuo, Slro- de translatione corporis sancti Augustini Papiam
mundo, Lurioj cum omnibus rebus vel nominibus de Sardinia j integre relata a Baronio ad an. 725$
monaslerii sui, quos moderno teropore videtur possi- num. 2, quam oeque ac privilegia commentitiam ar-
dere, se plenius commendavit, elc. Propterea has iit- guit Pagius ad eumd. an., n. 2. Mallei hmrelicorum
teras nostTaspro firmilatis [xxix] studio eide.dimus,, riomine donatur a Carolo Magno teste Ughello, quia
per quas omnino jubemus, elc. Simililer concessi- Petrus Arianos hserelicos, qua scriptis , qua ferroj
mus ei villam Cannas, sicuti Miload suum monaste- opportune perdomuit, Non impugnamus(absil) ho
rium per suas litteras delegavil etc. > ApudMabillo- noris nomen et nominis meritum , qui in Dissert. i
nium, de Re diploroatica lib. vi, n. 58, variat ali- 1. c. Ripamontii aucloritate confirmamus. Tantura-
quantulum, nec habet nomina monachorum, sed sic. modo miramur hujus Maliei strepitum, ad incudem
< Citm monachis suis, et in nostrd Mrindeburdecum Franeofurtensera revocata hseresi Feliciana, vocem4
omnibus rebus, etc. > -Forsan barbara scriplura inquam, Petri non audifi. Sed ad Paulinum nostnim
causa varise interpretationis. Cselerumdata convenit a concilio revertentenij el jam reversum reverta-
loco et tempore utrinquei Cum autem dicat, < nostro , mur. , -
'
synodali conciUoveniens, > inferes concilio Franco- X. A synodo igilur Francofurtensi, et a funeris
furlensi interfuisse Anianum, Continuum, Stromun- supremis officiisFastradse reginoe, uxoris Caroli ibi
dum,Lurium. Neque enim hoe annp aliud concilium e vivis excessse, et in sancli Albani pr.oximscMogun-
Fraricofurtifactum, habes, prseter hocde quo sermo. tinoeurbis tumulatse exhibitis, reducemForojuliensis
Sed cum datum sit diplomaxm Kal. Aug.. manifeste provincia paslorem suum, excepit lsetabuhda. Cujus
apparet concilium antea celebratum, dummemorat curseincumbere, pastorali vigilique sollicitudinemo-
ea, qusein conciliosecuta jam fuerant, id est expo- res plebis componere, clero et populo in Omnisancli-
stulatio Aniani pro suo monasterio et confessio Ca- tatis exemploprselucere, nihil ipse habuit antiquiuss
roli, quam postea lalo diploraate nunc munit, In Ap- Verum cuin hsecnon salisviderentur ingenti lucran-
pendice 4 habes diploma n. 11. darum animarum quo sestuabat ardori, ut saluti
IX. Prseter recensitosnuncmonachos, quos res coe- prsesenliumet fiiturorum una simul prospiceret, scri'
hobii sui ad concilium vocaverat, adfuere quos res ptioni librorum se dedit, ut quoerecta essent firma-
Ecclesise et fidei Convenirefecerat; inter primores ret, quse delorta dirigeret. Binc anni sequenlis 795
legali Romani pontificis Theophylactus, et Stepha- peripdus vidit Paulinum scribentem librum Exhor-
C9 VITA. 70
lationisad ilenrieiiiii duceni Forojulienseai, quocum A.i niam ad Dravuin intelligere. Sic enim ait de Leoni-
mulua per seplennium eorifola adoleverat aniicitia; eano Tiburniensi episcopo sub Elia, concilioGradensi
sed de eo et libro ipsf a Paulino directo, consule advenienti : < Cujus (Norici ) pnmaria urbs erat
Dissertationem nostram in ordine primani, Anno Tiburnia ad Dravum, quod patet ex Vita sancti Se-
autem796 ad libros tres contra Felicem consarci- verini Noricorum aposloli. » Teurniam autem, sive
nandos se accinxit : de quibus in Dissert. 4 de Feli- Tiburniam inCarintbiasitamesseconveniunl Lazius,
cisel Elipandi hoeresi. Non tamen scriptionis occu- etsi locum ejus tenere nunc dicat Racstad Salisbur-
palio ab arclioris vitse studio et pauperum provi- gensis ditionis; Cluverius, etsi velit esse Villacum
denlia ipsum exemit. « In iis oceupatus (ait Ferra' ditionis episcopi Bambergensis ; Schonleben, etsi
rius, de eo scribens in Catalogo sanclorum Italioe Solvam, ve! Sokente oppidum prope Clanghefurtum
ad 11 Januarii) haud tamen de vitse austeritate ali- putet, quod [xxx]'Ferrarius Lexic. Geograph. in Ca-
quid remiltebat : cum jejunia( vigilias, pias medita- rinthia sub ditione Laureacensis episcopi^onstitui';.
tiones, et cseteras exercitaliones spiriluales assidue Quem tamen locum accipias , pro ea substitutum
prosequebalur.. > Pfaecipue tamen zelus ecclesias- a geographis, extfa Garinthiam et lorrge a Dravo flu-
ticse disciplinoeeluxit in celebralione concilii Foro^ mine non excurris. Sanctus Severinus decessit an.
juliensis; de quo lalius in prsecipua Dissertatione 2. B 481 vel circiter. Ergo ante hunc annum Carinthia
Quanta autem ifl Deum pielas ejus fuerit et quam Christianis provmciis accensebaturj cujus episcopus
flagraus charilas, testatur non una epistola Alcuini. eligendus a sancto Severino prsenunliatur. Ad an.
Has cum cseleris ejusdem ad Paulinum per ordinem aalem 579 Aquileiensi ditioni paruisse, Leonianus
in Appendice reperies. Hic, ut plurimum, orationes episcopus Tiburnien. synodo Gradensi sub Elia ad-
pro se ad Deum fundendas reposcebat, quibus quam veniens, testis est indubitandus. Post hanc synodum
maxime fidebat. Sed de his agemus, cupi de Paulini ab Aquileiensi defecisse ante an: 591 oeque mann
cum Alcuino necessitudine et famiiiaritate. sermo festum est. Namex conventu(nonquidemMaranensij
recurret. Interim ipse AlcuinusHenrico duci Foro- ut putavit Schonleben in Apparatu annal. Carniol.
juliensi scribens, eum amandat Paulino, nedumut. _ cap. 5, § 7, n, 11, ut patet e subscriptione Augustini
spiritualis vitoe doctori et magistro, sed ut speculo , Concordien. episcopi, qui HbeUomox cilando sub-
exemploque Christianse conversationis, ut patet ex scripsit, qui tamen nec Maranensi conciliabulo, nec
epistola 94 in Appendice 1, n. 4, apponenda. Gradensi concilio subscripserat; sed clarissimsis,
CAPUT VIIL utrinque) ex conventu*inquam, ignoti loci, qui iijter
concilia locatur sub an, 591, comprovinciales Aqun
Paulini aposlolalus in Carantanos et Avares. v leienses episcopi .libello confeclo, Mauritio
impera-
I. Ante annum 798 aposlolici ministerii labores tori dirigendo, conqueruntur Tiburniensem Eccle-
in Carantanos et Avares exanllasse Paulinum, ex siam metropolitoeAquileien. subtractanii An el tunc
dicendis iufra constabil. Ergo hic de iis sermo op- desciverint a fidBjdubitandum. Elenim setalePaulfei
portunus occurrit, licet singulares actiones cuique, nostri revera ad fidera trahunlur. Et Salisburgessis
quo evenerant, anno non sit facile et indubium assi- Virgilii opera, et Arnonis ejus successoris in Caran^
gnare. Constans est scriplprum sentenlia, proximis tanorum conversione, ex annalibus ecclesiasticis haud
Cariuthisepopulis verbi Dei semen sparsisse; et Ava- potcst negari.
ris armis CaroUdomitis evangeUi facem proctulisse. III. Paulinum tanjen ne excludas ab hac aninea-
Audi Ferariuml, c: < Prsedicatioiii.evangelicaevaca- raim conquirendarum provincia, quem hanc spartara
bat, qua Carinlhia; populos, et nationes finkimas adl illuslrasse non est ambigeiidum<yEneas Silvius De
fidem Chfisti convertit. Marlyrii cupidus fuit, liceti Europa cap. ^O faclum recitat, quod non gravabor
voti corapos nonfuit;.mullas nihilominus a barbarisi exscribere, a quo lux non raodica sentenlise allatce
perpessus est injurias et molestias. » Sic et Bollandusi affulget. < Fama est, aij., anno 790 post Christi
in Vita, n. 16. _ Salvatofis ortum, iraperante Carolo Magno, ducem
II. Non inficias.eo Carantanos longe ante tempora gentis, Ingonem nomine, ingens convivium provin-
Paulini excultos in doctrina Chrisli, et sacris aquis; cialibus prseparasse, et agreslibus quidem ad con*
expiatos fuisse. Siquidem in Vita sancti Severini ab- spectum suum inlroihissis in^vasis aureis atque ar-
hatis, Noricorum dicti apostoli, quam recitat ex: genteis, nobilibus vero ac magistratibus procul ab
Egesippio ejus discipulo Surius tom. I Januario, cu- oculis collocatis , fictilibus ministrare jussisse: inter-
jus 6 ld. mors ejus contigit, Paulinus alius Teurnises rogatum cur ita-faceret, respondisse, non tam muiM
prsedicilur episcopus a sancto Severino. < Remeantej dos esse qui urbes et alta paiatia quam qui agros et
presbytero (Paulino) ad patriam, sermo in eo prac- humiles casas colerent. Rusticis., qui Christi evan'
dicenlis impletus est. Nam cives Tigurinoe, quseme- gelium accepissent, baptismalisunda purificatis can»
tropolis est Norici/coegerunt eumdem presbyterumi didas et nitidas esse animas, nobiles ac potenles, qui
summi sacerdotii suscipere principatum. » In edit. spurcitias idolorum sequerenlur, sordidas ac nigerri-
Colonien. an. 1576est Tigurinm* cum asteriseo, notaL mas : sicvero pro aniniarum qualitatibus instruxisse
sciUcetnon certoelectionis. Sed cum Norisio in Dis- convivium, casligatosque ea re nobiles, catervatim
sert. de quinla synodo cap. 9, §4, nedubites Teur- sacri baptismatis undam quscrentes, .brevi tempore
71 S. PAULINIAQUILEltiNSlS PATRIAftClLi 72
sub Yirgilib el Arnone Juraviensibus episcopis uni- , i. el Geroldus comes pcrduceiites in Sclaviiriam de&.i-
versos Christi fidem accepisse. » runt in manus principum, commendantesqueilli epi-
IV. Cum audis nobiles an. 790 ad fidemconversos, scoporegionem Karinlhianorum, et confines eorum
siste parumper, et epocham hujus conversionis con- -occidentali parte Dravi fluminis, usque dum Dravus
sidera. Virgilius decesserat an. 784. Ita Schonleben fluit in amne Danubii; ut potestative populuro rege-
ad an. 797, vel 785 ut vult Pagius ex epitaphio, quod ret; sua prsedicatione et evangelica doctrina doceret
dat annos fere 40 episcopatus Virgilio, quem ad an: servire Deo; et ut ecclesias constructas dedicasset,
746 assumptum probat ad insulam Salisburgensem, presbyteros ordinando conslituisset, totumque eccle-
seu Juraviensem : siasticum officium-in illis partibus, prout canonicus
prjesentisculmina ordo exposcil, perficeret:.Doniinalionem et subjectio-
Quinquefegebat ovans sedis,
Fernie quaier denoscariscumfratribusaunos. uem habens.Juraviensium rectofuni; sieuli illefecit
Et si Coinlio credis, qiii tamen (teste Pagio ad anj quandiu vixit. >Coinlius ii; 49, etPagius u: 6utique
785, n. 11) hos versus non viderat; annum 780 obi- ad an. 798 adverlunt ab scriptore per antecessum
tui Virgilii assignabis. Non ergo Virgilius an. 790 vocari hic Carolura imperalorem aui non nisi post
baplizare poterat Carantanos. Insuper Arno Carin- " biennium est dictus
thiam adiisse non videtur, nisi anno 798, licef non V: Ex hac relalione videliir indubiura hoc cssepri-
sit negandum antea sedera Juravioe conscendisse, mum Arnonis iler in Carinthiam ; ad fidem Christi
nempe a morte Virgilii, utvult Pagius, quse cum in- Jesu serendam: Quod desumi potest prsecipue ex illis
ciderit 4 Kal. Decemb. am 785s putat in an. sequen- verbis : <Populuniproedicaiidodocuit, et inderediens
tera 786 Arnonis assumptionem rejiciendaro. Vel- a .nuntiavit imperatori, quod rriagna ibi potuissent effiJ
morte Bertrici successofis Virgiliis quero medium ci, si quis, etc. » Si antea invisisset Garinthiam;
inferVirgilium et Arnonerii ponit Coinliusad ari. 780, mores populi perspexisset, et non modo taritummodo
n. 14, et ad an. 781, m 125, ubi etiam fatelrir a cognpvissetfacile negolium fulurum. Antequam enim
Bruschio,- Hundios et Bucelino Chronologiam qua- venisset, hac vice poluisset spem lucrandi animas iai
drieiinio tardiorem institulam : el sicut Virgilium corde Caroli excolere ex prsecedenti experientia.
anno 784 vel 785 denatum ab eis posituno, ila Ber- Cum igitur an. 798 primo Caranthauos adierit Arno,
tricum in sede locatum an. 785 vel 786 omnibus una- an. 790 non eos ad Chrislum traduxit. Schonleben
nimiler non nisi aiinum episcopatuseiassignanlibus: hancAriionis aditionem inCariuthiam; et Theodorici
Igilur Arno an. 790 erat episcopus Salisburgensis; iuauguralionem in episcopum in an. 788 reponit,
Kon fameii hoc medio tempore Carinthiam, profe- , per decennium prxferendo. Sed fallitur, cum diser-
J
clum esse credimus; ad populos ejus ad lideih revo- lis vefbis aucltir laudatus ah. 798 hoc factum dicat,
candos. Sic enim scribit discipulus saneti Eberhardi, Ct insuper cum anle hunc annum non fueril Jura-
in vila sancti Ruperli primi Salisburgensis episcopi; viensium arcliiepiseopus Arno, qrii primus hujus se-
apud'CanisiumToni,III,part. n, antq. lect. Amslel. dis a Leone lunc est-constitulus, non ei potestas in-
an. 1725. < Interim conligil, anno videlicet nalivi- erat legitima episcopum constiiuere in Carinthia.
talis Doinini DCCXCVIH, Anionemjam archiepiscopum Puto igituf a morte Virgilii ad adventum usque Ar-
& Leone papa accepto paliio, remeando de Roma nonis in Carinthiam, apostolatum illius gentis Pau-
venisse ultra Padum, eique obviasse missum Caroli linum egisse. Qiise nafral autem jEneas Sylvius de
cum epistola sua, raandans illi ipso itinere in pavies convivio anno 790 ab Ingone datOj in annura 805 ab
Sclavofum ire, el exquirere voluntatem populi illius, scriptore anonymo edilo a Canisio tom; IH, part. iij
et prsedicare ibi verbum Dei. Sed quia hoc facere in Vita sancli Rudperti paulo ante finem, jam supra
nequivit, anlequaffi responsum' redderet suoe lega- allegatoj refunduntur. Eo auteni lempore Arnonem
tionis, fesline pervenitad irnperatorem, et retulit ei profuisse Caraiitanis, si non de ]ure,,saltem de facio",
quidquid per eum dominus Leo papa mandavit, Post nori negamus;
esipletaralegaiionem, ipseimperator prsecepitArnoni (j. VI. Iriter.Paulinum el Arnonem orlam conlentio-
arehiepiscopo pergere in partes Sclavorumj et pro- nem circa Carinthise provinciam dicunt Schonleben
videre omnem iUaai regionem, et ecclesiasticum [xxxi] hoc anno 798, etabeociXalus Megisefus; quaih
oflicium more eplscopali colere, populosque infide tamen sopitam fuisse an, 811 ex diplomate Caroli
et Christianitate proedicandoconfortare; sicuti ille Morocutusarguit apud UgheUum in Paulino. Si Us
feclt, iiluc veniendo cons^cravit ecclesias, ofdinavit lisec vere lunc enata est, cerle Paulinus in eam se
prCsbyteros*populumque proedicandodocuitj et inde habere jus cognoscebat. Hoc autem jus erat, olim
i-ediensnuntiavitimperatori,-quod magna ibipbluis^ dioecesisAquileiensis fuisse Carinthiam; ut patet et
sent effici, si quis inde habuisset certamen. "Tunc diplomate citato. Si igitur suaeprovincioeCarinlhiam
interrogavit illum imperator, si aliquem baberet ec- credebat Paulinus, nil rairUm, si illam erudiendam
clesiasticum virum, qui ibi lucrum potuisset agere adieiit, imo non adiissfe est improbabile. Qriodau-
Deo. Etilledixit sehabere talem, ut Deo placuisset, tem dicitnra Schonleben et ab auctoribus quos citat,
et illi populo pastor fieri potuisset. Junc jussu impe- hoc an. 793 litem de limitibus inler PauUnumet Ar-
ratoris ordinatus est Theodoricus episcopus ab Ar- nonem Caroli auclorilate sopitam, n(in videtur ad-
tione afchiepiscopo Juraviensium, quem ipse Arno mittendum, cum diploma dicat emotam qusestioiiem
73 VITA: 74
inter Ursum-,alias Urbanum-, successorem Paulini, ^kpiorum sacerdotum nlonitio-,qui subinde ad lucrifa-
etArnonem; et quidem nec sub Urso sppilam, sed ciendum Chrisli regno ad Hungarospenetrabant. >
tantummodo sub Maxentio, Urso suffecto : < Notum ln horum censu Paulinum reponere, imo cseterorum
sit, ait Carohis,4.... qualiter viri venerabiles Ursus caput et primipilura constituerei non est tantillum
sanctseEcclesioeAquileiensispatriarcha, et Arno Ju- a verosimili exorbitare. Tanta enim viro dilalandee.
vavensis Ecclesiaearchiepiscopus non minimam fidei solliciludo salutisque promovendaeanimarum
conlenlionern habuerunt de Carantana provincia , studium inerat-, ut quamcunque sibi oblatam occa-
quod ad utriusque iUorum dioecesimpertinere debe- sionem avidius arriperetv Cum autem. an. 795 au-;
ret. > Si Paulinus qusestionem intenlasset, diceret dias ad Carolumaccurrisse legalos, indicium est an-
imperator, non inter Ursum et Arnonem, sed inter nis superioribus apostolicos labores in eorum regio-
Paulinum et Arnonem litem enatam, quam sub nibus a verbi Dei proeconibusexantlatas fuisse; et
Maxentiodefinit» Gum enim auctores qusestionis et forte Paulinus, cujus ab an. 791ad an. 794, qu.o.sy-
originemlitis velit producere Carolus (ut patet diplo- nodo Francofurtanse interfuit, memoria gestoruin.
ma consideranti) et Paulinum non proferat; sed Ur- ejus satisjejuna supersit, hoctriennii medio tempore
sum; non Paulinus, sed Ursus qusestionis suscitator in Avarorum conyersione, sicut et in Caranlanorum-,
est censendus. Definitio autem Caroli est hujusr I$ hinc inde excurrendo desudavih
inodi : < Nos..-...prsedictamprovinciamCarantanam VIII. NeCdefiiit sollrelludinievenlus': nam ah. 786
inter eos dividere jussimus, ut Dravus fluvius, qui < Tudum, secundum
pollicitationem suanr, cum iria-
per mediam iUam provinciam currit, terminus am- gna parte Avarorum ad fegem f,CaroluraAquis tilnc
barum dioecesumessel, et a.ripa australi ad AquUe-
degentem) venil> et se ciim populo suo et palria
giensis Ecclesise rectorem; ab aquilonari vei'6 ripa fegi dedit. Ipseque et populus baptizalhs est, et ho-
ad Juvavensis Ecclesiseproesulempars ipsius pro- rioriflce muneribus donali
fedierunl, > ut ait ari-
Vincioe pertineret. > Bi limiles nunc usque custodiun- rialista Bertinianus. Laudatus P. Iiichofer subdit:
tur. Cum ergo lis ab Urso suscitata sub Maxentio <Non est aulem
cogitandum Theodofum, postquam
lerminatur an. 811, falsum omnino est an. 798 per Christianis accessit, et a Cafolo nmneribus ornalus
auctoritatem Caroli consopitam et consepultami Ve- ita in patriarii reversum ftiisse, ul ncn
fecessit,
rosimiUimum autem videlur pronuntiandum -, quod comites securo ducefet et
religiosOsel doclos, qul
cum an. 7,98in Carinthia ordinantem episcopos vi- recens conversum radices fideialtius firma-
populura
deamus Arnonem-, non ultra hunc annum apostola-
rent, et ad oriinemsolidioris pietatis erudirent san-
tum in Carantanosproduxerit Pauliniis.
^ ctitalero. Id eninivero proetef moreih et diligentiam
VII. Eodem zelo fidei succensum, quo in Cafan- C ^ adeo catholici
lanos verbum Dei disseminaverat, inter Avaros quo- erat principis (CarOli)evehisset, cui nihil
antiquius qiiam Ghristi reghiimpiofefrCj missis
que sparsisse Paulinum, non contemnenda suadent ad excolendumViris idoneis, qui ubique et
religio-
argumenta. Forte enim jam an. 791 rei Christianse riem et sacerdolia fundafent. » Ih quem autein
promovendoegratia infclructas:acies Henfici ducis oculosTheudd oequiiis jniendefe poterat, quam iu
Forojuliensis in Avaros emotas fuerat seculus; eum- Pauliniim, suo novum homineni noil
quem pbprilo
que suspicamur episcopum, de quo Carolus Magnus fuluruiri
in Fastradam optime noverat, et a quo conversionis
loquitur epistola ad feginam de victo- seaiiha primum, ut afguimusj dispersa esse non
ria Avarica*de qua videnda est Dissertalio 1-,ri\ 15j ?
16 et 17. Ex hac victDria opportunam nactus occa • igoorabat
sionem, fruclusque partoepacis colligens Paulinus; IXi Sed et auloe palalindfum bculos in Paulimim
annis sequentibus vertit animum ad perfectam Ava- se conveftisse,cui hsecprovincia fuisset demandanda,
rorum conversionemi Hi enim (rit habent annales diserlis verbis docet Alcuinus; amicus proe omriibus
»
Bertiniani) an. 795, cum CaroluSj ad coercendos Paulini; epist. 112 in Appendice integfa danda ,
foedifragosSaxonesdenuo rebellantes, commoraretur dum sic ait: < In cujus (nempe Dei)potentia et gra-
Hiliuni ad fluvium Albiam; raiserunt legatos suos, D ' tia mirabiliter de Avarorum gente triumphatum est,
i veneruntque raissiTudunii qui in gente et regno quorum missi ad dpmnumregem difecli subjectionem
Avarorura niagnara potestatem habebat, Qui dixe- pacificam et Christianitatis fideriipromittentes, etsi
runt, quod idem Tudum cum lerra etpopulo suo se hoc divipa eos prseveniente gfatia verum est, quis se
regi dedere veUet. » P, MelchiofInchofer Soc; Jesu, servorum Dei taro pio Ctlaudabili labori subtrahere
in annalibus Hungaricse Ecclesisead hunc aii. 795, debet-, ul diaboli diruatur ssevitia et Christi Domirii
varias suspicalur causas , quibus is Tndum ; sive creseat servitium ? Sed quarii plurimorum in te^ pa--
Thudinus, vel Theudo (varie enim appellatur hic, ter optimej oculi respiciunt, quid vestra verierarida
sive rex, ut quidanij sive dynasta inter primofes po- sanclilas facere velit. Quia et vicinitas locorum tibi
tenlior, ut alii mea sententia pfobabilius volunt) competit, et sapientisedecus suppetit, et auctoritatis
permolus fuerit ad ejurandam idolorum superstitio- excellentia tibi appetit, et cuiicta conveniunt, quse
nem. Clfidem Christi amplectendam; quas inter et tali operi necessaria esse videritur. > Hoc autem erat
hanc his verbis reponit: < Accessit quorumdam < potius currentem (utaiurit) incitare, quam com-
» Vide appendicem\, nnm. 1, cpist. 5. (Patroli tom "
io Cl).
PATROX..XCIX. , 3
75 S. PAULINl AOUILEIENSISPATRIARCIL-E 76
movere. languentem, > uti Cicero quondam dixerat A / dica, cujus caput Caghan erat, tenaciter veleri su-
lib. ii, De Oratofe. perstitioni adhoerebat, a quibus forle Paulinus male
X. Non semel scripserat Carolo Alcuinus sollici- est habitus. In quos Pipinum filium suuih regem
tans; ut idoneos verbi Dei praedicatores, et aptos Italioe cum suis copiis jussit Carolus hoc anno in
sacerdotes dirigeret, qui prudenter rem gererent Pannoniam contendere, ut quos adhuc detreclantes
demandatam. Epistpla ejus 7 a hunc habet tilulum : reperisset, etiam repressisset. Quod quidem et proc-
< Domino excellenlissimo et in omni Christi honore slitit, patri degenti Aquis deferendo reliquias the-
devotissimo Carolo regi Germanioe, Gallise alque saurorura , quos jara- ceperat Henricus Forojulien.
Italise, et sanctis verbi Dei prsedicatoribus humilis dux , qur proecurrerat, et anteriori clade Hunnos
sanctse malris Ecclesise filiolus Albinus, oeternseglo- contriverat, uti dicimus in Dissert. 1, § 18. Cum
rise in Chrislo salutem. »Incipit aulem sic: < Gloria autem adhuc in Pannonia Pipinus morarelur, ne
et laus Deo Patri et Domino noslro Jesu Christo, nova Christiani nomihis plebs minislris ad salutem
quia in gratia sancti Spiritus, per devotionem et necessaria procurantibus destitueretur, non Paulino,
niinisterium sanclse fidei et bousevoluntatis vestroe, cui satis tune ampla provincia inerat, cujus obeundi
Christianifatis regnum atque cognitionem veri Dei munia nimium gravi sarcina premebatur, sed Arnoni
dilalavit, et plurimos longe lateque populos ab erro- '" soUicitudiniscura commiltitur. Auctor editus a Ca-
ribus impietatis in viam verilatis deduxit. > Et infra: nisio tom. III Antiq. Lect. supra non simul Iaudatus,
< Gentes populosque Bunnorum, antiqua feritate et postquam Henrici et Pipini victorias retuleral sub
fortitudine forraidabiles, tuis suo honore mililantimis hoc an. 796, subdit de Pipino : < Qui inde reverlens
subdit sceptris; proevenientequegratia, colla diu partem Pannonioe Girea lacum Pselissa inferioris,
superbissima sacrse fidei jugp devinxit, el csecis,ab ultra fluvium, qui dicitur Rapa (id est Arabo, vulgo
antiquo tempore menlibus Iumen veritatis infudit. Rab) et sic usque ad Dravum fluvium, el eo usque
Sed nunc prsevideat sapienlissima et Deo plaeabilis Dravus fliiit in Danubium, prout potestatem habuit,
devotio vestra pios populo novello prsedicatores,mo- procnominaviteum doctrina et ecclesiastico ofiicio
ribus honestos, scientia sacrse fidei edoctoset evan- proeurare populum, qui remansit de Hunnis et Scla-
geUcisprseceptisimbutos; sanctorum [xxxii] quoque- vis de illis partibus, Arnoni Juvavensi episcopo us-
apostolorum, et proedicalioneverbi Dei exemplis in- que ad proesentiamgenitoris sui Caroli imperatoris. >
tentos, quijac, id ,est suavia prceceptasuis auditori- Ab universa lamen Pannonia non exclusum omnino'
bus in initio fidei ininistrare solebant. > Et adhuc credas Paulinum, quippe Pannonia cis Dravum pro-
infra, postquam Carolum dehortatus est ab exigendis P. lendilur, ut videre est in Tabulis Geographioeantl-
a neophylis illis decimarura pensitationibus, ne aver- quse.ChrislophoriGellariilib. n, cap. 8. Quod autera
ferenlur a nuper suscepta fide (qua de re agiraus Pipinus videtur fecisse per modum (ut dicunl) pro-
Observat. in can. 14 coucilii Forojulien., n. 8) subdit: visionis, novam Ecclesiam coriimittendo Arnoni,
<Illud quoque maxima considerandum est diligentia, quousque Carolus rex ralum haberet, hoc tantum-
ut ordinaie fiat prsedicationis officiura, et baptismi modo perfectum est anno 805. Auctor modo lauda-
sacramentum; ne nihil prosit sacri ablutio baplismi tus , de Carolo confirmante Pipini factum , sic ait:
in corpore, si in anima ralione utenti catholicse < Anno Domini oclingentesimo tertio, Carolus impe-
fidei agnitio non prsecesserit.» Bis perniotus Carolus rator Bojoariam intravil, et in mense Octobris in
argumehtis, cui aptiori munus demandare poterat Saltzburg venit, et prsefalam coucessionemfilii sui
quam Paulino? cujus profectionemprsedicationernque iterans potestative, mullis astanlibus fidelibus suis
Avaricam aula universa "prseslolabatur,uti dicebat affirmavit,et in sevuminconvulsamfieri concessit. >
Alcuinus. Hinc recens scriptor P. MichaelBombar- DeindeAmonis zelumnn promovenda fide in Sclavi-
dus Soc. Jesu, in Topographiaraagni regni Hungarise nia, scilicet Carinlhia, et inferiore Pannonia com-
pag. 42, apostolum Pannonioedeproedicat, sic scri- mendat, narrans factum Iiigonis dueis, qui < Vere
bens : < Sed quoniam de primaevaHungarorum reli- U servos credentes secum vocavit ad raensam, et eos
gione hic sermo occurrit, prselermittere non audeo, qui eis. dominabantur infideles foris quasi canes se-
quin peculiari studio adversus divum Paulinum pa- dere fecil, ponendo ante illos panem et carnem, et
triarcham, atque Bungarioe,ni fallor, apostolum pro- fusca vasa cum vino, ut hicsumerent viclus. Servis
vocatus, cancellos mihimetipsinuper imposilosprope autem, staupis deauratis propinarejussit. Tuncinter-
egrediar... Cum Paulinus... ob mdrum sanctimoniam roganles primi de foris dixerunt, cur facis nobis sic 1
Carolo Magnoejusque magistro Alcuino Flacco pree At ille : Non eslis digni cum sacro fonte renalis com-
primis probaretur, destinatus credilur ad fidein Bun- municare, sed foris donium, ut canes, sumere victus-
nis et Avaribus, quos armis Carolus devicerat, prse- Hoc faclo fide sancta inslructi, certatim cueurrerunt
dicandam. » baptizari, et sic deinceps religio Chrisliana succre-
XI. Sed cum dicatur a Ferrario injurks mole- scit. > Hoecanonymus, simplicioribus verbis, quam
sliasque ab hostibus fidei perpessus, sciendum est supra n. 5 ^Eneas Sylvius, factum Ingonis et ple-
quod etsi an. 796 Theudocura suis baptismate fuerit nioriemCaranlanorum nobilium conversionem, non
expiatus, attamen pars adhuc Hunnorum non..mo- in an. 790 ut ille, sed lioc an. 803 reponens. Igitur
8 Vide appendicem 1, num. 5, epist. 2. (PairoL ior, mo CI).
77 VITA. 78
cum Afnoni vides a Pipino Paniioriiam comniissam A / nactus ndn sim exemplaf privilegii, a CaroloPaulino
an. 796 < a lacu Pelissa ultra fluvium , qui dicilur dati hoc aniio < in Regenesburg in palalio publico, »
Rapa, et sic usque ad Dravum fluvium, et eo usqrie quo ei sribdit doraum hospitalem a Feroce abbate.
Dravus fluil in Danubium, » adhuc pars non infima extra [xxxiii] muros Verohoeconstructam, ecclesiam
Pannonise supererat, in quam Paiilirii zelus possel se sancli Laurenlii de Boga, nunc vulgo Buia -, amplo
extendere. Sed Ciim an. 798 Arnonem archiepisco- nec iguobili regionis nostrse pago, et aliam Iiospita-
pum habeamus, contentiose cum eo egisse minime lem sedero-, sive xenodochium, i quod duce Rodtiald
credimiis pacis ariiatorem Pauliiium* sed eis Dravum sediiicavitih Foro Julii, vocabulo sancti Joaiinis-, »
tam in Carinthia quara in Pannonia deirieeps se cori- ut dicit diplonia-,quod ex autlientico an. 1195 Aqui-
tiuuisse. ieise extfactum dicit habere aprid se iliuslrissimus
SH. Alciiinus-,Cui cordi erat Avaricafum animai Foritanirius noster,Iibel.fle//e Masnaiie pag. 21. IIuC
hrni salus; iit scivit.Artioni cOmmissamPannonise usqrie quoesivi,sed frristra; pelivi et pulsavi interpo-
provinciam, scripsit epistolam (ih ordiiie 104) de sitis amicorum precibus Ct officiis, sei casso iabore.
baplisn.o procsertim rite administrando-, ut adulti » Si tandem habuisse datuin merit, habebis in Appen-
prius erudiantur, deinde sacrO fonte abluantur : dice; sin vero>sclas immotum lapidem liuliiim reli-
i Fragiliori eetati, aitj pia Mater Ecclesia concessit, B * ctum, ut tibi-, letitof, morem geferem. Interea hoC
iit qui alieho iri patefna pfsevaricatioiie ligalus est novisse tibi sat sit. Cum hcec scriboj occurrit milii
peccato, alterius in baptismi mysterio pfofessiohe in stia Veroha illustrata Hb. xi in fine, cl. vir Scipio
'solutus sit. » Inscribitur autem epistola < Aquilse MaffeiuSjme docerisnoh a Fefoce, sed a Lupone duce
dulcissinio fratri et sanclissirho pfaesuli, > quia rrioris cohstrucium xehodochium'; utide cadit aucloritas
erat Alcuini, vif tute prseditos viros nobilioribus no- diplomatis, qua lapsa, c'6cafefe non ingeris sequilut1
roinibus compeilare'. Sic ftavid Cafolupi, sic Home- delrimentumi
irum Angiibertum, sic Damcelam Richulfum aula CAPUT X.
Caroli diclos audiebat. Sctipsit quoque Carolb regi Diploiha Romanum Utini sisservutuni propdriituiS
epist. 90, ut dum Pipinus apud se demorabaiur, gra- expenditur.
tias Deo publice reddilurus pro vicloria Avarica, I. Collegium canonicorum nrtslforum Utinensiuni
ageret cum eo, ut mitius captivi habereritur, ne se habere gloriatur duorum tmperatorum aiithenticav
forte si durius pressi, ittdeijugo colla hon submitte- et ( ut dicunt) originalia dipiomata, aiterum Caroli
i-ent, vel submissa subduCei-Cnt-. < Domine mi, aiebat, Magni, Othonis lH alterum. Hoc ad trutiham non
dilectissime et dulcissime-, et omhium desiderantis- vocamus, quia ad rem prsesenlem haud facere vi-
Sime rai David(sic), trlstis est Flaccus vester propter fC sutn est-. IUud autem omnino est accufatius ad Ly-
infirraitatem veslram. > Forte tunc temporis oegfo- dium lapidem apporiendiim-, qiiia mulla iiinc inde
taverat Carblus. Et infra : < Domine mi, mSmor sil suadent, et admiltendum-, et rejieieridum. Tu inlC-
pietas vestra captivorum, dum est Pipiiuis tuus te- grum habebis in Appendice a-, proposito specimine
cum propter graliarum actioneih mirabilis beneficii, characteris qiio scriplum est, quod pro humanitate
quod vobiscum de Hunnis divina fecit clementia-, et sua canonici Utinenses permiserutit cbmmode tran-1
propler prosperitatem imminentium rerum: » Quarii- scribi, lit oculis exemplo scriptionis supposilo, et
Visaulera humanius aCaroloAvari tractarehtur; etiam CollatocUm caetefis illius seiatis chafacterihus, quid
pensa decirilaflim siiadefite Alcuino (ut ihniiimus de ejus veritate sit pronimtianddm cognoscas.
supra n-. 10) indulgente, tamen a fide Dei et foedere H-. Horum Gardli Magrii et Othonis III diploma^
regis repelita apostasia et rebellione defecerunt, ut tuum inventionis historiam late prosequitur Palla-
denuo an. 799 opus laerit acies dirigere in eos -, dius (p. i, lib>ni, pag-. 99) quse aliquando deperdita
ducibus Geroldo et Henrico nostro Forojuiiens!, credila fuerant-, et insperato feperta-. Placet hic
qui eo in bello ceciderunt, ut Iatius dicimus in aliqua exscribere ex Vitis mss. palriarcharum Aqui-
Dissert. 1, h. 23. Ex hinc conjicere liCeat-, quas;, leieiisium vifi prse priniis accuratissimi et ue re
a male fida gehte injufias Paulinus perlulerit; ut **antiquaTia optime meriti Antonii Bellonii, quas
martyr voto, si non re-, jure dicatur a Ferrario : . anno 1551 Hieronymo de Mdnteniaco nuncupavit-.
t Martyrii fcupidus fuit, Ucet voti Coiripos non In Paulino igitur nostro post qusedam sic liabel:
fuit. » < Is cum provincia clades a Bavafis incommodaque
GAPUT IX. plura accepisset, Romam ad.GarOlum petiit obres
Aliud diploiriaRegirioburgensePaulirio an, 801 daturti gestas cognomento Magnuin^ ut palriarchali digni-
iridicatur. tati cureeque omnium et securitati prospiceret. Im-
I. Anno 799 res Ecclesise in Hungaria pessumdatse peratdr, clades miseratus* Paulinum cum summa
sunt, Henfico Forojulensium diice; qui copias pro- cura laborassetj ne quid srise Ecclesise depefifetj
vincise eo duxerat-, insidiis Tarsatensium Oppidano- nbvis auctrim privilegiis aChonestatum dimisit. Epi-
rum occiso. Ahno 800 an Paulirius Romam adierit, scopatus sex benigne 6i cbricessit, proesehte LeonC
cap. seq. expendetur. Num anno 801 abfueril a pro- tertio Romano pontifice, Concordiensenii Verotieni
Vincia, non ausim asserere nec negare, quousque sem, Ruginensem, Petenensero; Tarsaliensem, ct
« Vide appendicera 2 nura; 5;
79 S. PAULINI AQUILEIEN5ISPATRIARCHJE 80
qui apud Civitalem Novam in Hystria constitulus A III, n. 774, cura Leo de objectis sibi criminibus se
est. Exstat privilegium adhuc litteris scriplura Lan- purgare vellel, quorum causa Carolus Romam ad-
gobardis apud hasilicam Utinensem, aulhenticum venerat, ait de Carolo loquens : <Fecit in eamdem
perinde ac vetustum, et tam ubique inlegrum, ut ecclesiam (saricli Petri) congregari archiepiscopos,
ne litterse quidem vesligium legens desiderel. Inde seu episcopos, abbates, et omnem nobililatem.Fran-
sumptum a me exemplumlitteris cultioribus Ulinen- corum atque Roraanorum, et sedenles pariter tam
ses, gratia salis illustri, numeralis sex aureis exce- magnus rex, quam beatissimus pontifex, fecerunt
pere; quod quidam lynceos habenles oculos, inter residere et sanctissimos arcbiepiscopos et abbates,
scribas et cives honoratissimi, meeura percensue- etc. > Inter hos autem metropolitas quid velat su-
runt palam, fidequeoptima sua subseriplione firma- , spicari interfuisse Paulinum, maxime quia in nu-
runt. » Huc usque diligenlissimus Bellonius. Verum mero prsesulum Francorum regni subditorum eraf
nuiic non adeo integrum dici potest, quia non vo- computandus? Occasioneautem data , jura Ecclesise
lumine tornalili, sed plicato repositum, ad plicatu- suoeconvulsa indoluisse, et expostulasseremedium,
ras et angulos nonnihil corrasum est, ut aliqua- pronum est credere. Quibus positis, ullerius pro-
verba desiderenlur. Defectus in exemplari, propo- gredi conjjectaiidoquid prohibet, nempe Carolum
nendo in Appendice, apparebunt. In exemplari ms. " Cadolacoob reparationem violati juris scripsisse, et
Belloriii quod vidi, Veronensemita cassum est, et Paulino diploma honoris plenum concessisse, quo ei
alius episcopatus alia manu repositus, ul nescias an vel novos episcopatus, forte in compensationemim-
Veronensem, vel Utinensemsil legendum. minulse provlncioe(cnm partem ultra Dravum in
HI. Anno 800, quo Carolus a Leone IH ipso die Carinthia et Pannonia ab archiepiscopo Salisbur-
natali Domini imperator est dictus, adfuisse pro gensi occupatam cognosceret) adderet, vel antiquos
causa EcclesisesusePaulinum asseril Palladius, con- detrectantcs submitleret? Huc usque enim in cun-
venisseque pontiticem et Carolum, ut jura Ecclesiee ctis his nihil improbabilitatis subolere senlio.
Aquileiensis, insolentia sufiraganeorumepiscoporum IV. Quod torquet est diplomatis eonsignatio, qure
lerapore Longobardici regiminis confracta, sarci- talis est: < Data pridie Nonas Augustas, anno lu
rentur, et sarta tectaque servarentur apostolica et imperii noslri, indictione vero i; Aclu.mRorase in
imperiali auctoritate inlerposila. Quod ex parle sua Dei nomine feliciter. Amen. > Anno lerlio imperii,
prseslitisse Carolum docet, diim et lunc Cadolaco qui est annus 805, nullus annaiistarum asserit Ro-
Heririci ducis Forojuliensis successori scripsisse, et mseCarolum fuisse. Advenit ( ut num. superiori di-
tuilionem EcclesiseAquileiensisjurium demandasse, ctum est) VIIIKal. Decemb. an. 800 ; discessit vn
et postea anno in imperii sui, dato Romse diplo- Kal. Maii an. 801, ,el tesle Eginardo in Vita Caroli
mate, priorem Ecclesise splendorem et jus vindi- n. 55 ex qualuor iiineribus Ronianis Caroli ultimum
casse, idem Palladius affirmaf.Ut verum fatear, non fuit, cum coronatus est irapefator. Coronalnsautem
hiagnum mihi scrupulum ingerit prima asserlionis est hac vice die natali Dominian. 800 exeunte. In-
hujus pars, peregrinatio videlicet Romana, et que- snper Carolum an. IH imperii sui mense Augusto in
fela Paulini apud Carolum et Leonem anno 800 vel Francia moratum esse, eolligi videtur ex diplomate,
801. Contradictionem enim nullam adinvenio inter quod Idibus Augusti datum est Fortunalo Gradensi
gesla et tempus ; imo potius quod suadeat, et pro- an. III imperii Caroli, quem adiit Gradensis patriar-
babile hoc fiat, transpicio. Etenim jura Ecclesise cha , conquesturus mortem Joannis decessoris sui,
pessumdata, et episcopos proviricialcs, prsecipue e turre prsecipitati a MaurilioVenelorum ducis filio,
Istrienses, quondam Aquileiensis metropoleos sub- quod in [xxxiv] Gradensibus profert Ughellus. Im-
ditos, obedientiain delrectasse, et Gradensi adhoe- probabile enim est iv Augusti fuisse Carolum Ro-
sisse eo tempore non est dubilandum. Ihsuper supra mse, ut vult diploma datum Paulino ; el xm , ejus-
noh uno loco vidimus, Carinthiam Aquileiensi pro- dem mensis et anni esse in Fraricia, ut arguitur ex
vineioesubtractam bona sui parte, et Arnoni Salis- j. diplomale dato Fortunalo. Arguitur, inquam, nam
burgensi atlributam. Quid mirum ergo, si zelus revera loeum non prodit. His adde indictionem pri-
Paulini tuendi Ecclesise suoe confinia eum ad hoc mam, quam profert diploma non convenire cum
iter impulerit, et querelis justissimis animum au- aiino 805, quo non prima, sed undecima excurrebat.
resquepontificis et Caroli pulsaverit ? prseeipuecum V. Ex adverso forraa characteris et cancellarii
lioc tempore, quo Romse Carolus adfuit (videlicet subscriptio admitlendum pro vero suadent. Chara-
ab VIII Kal. Decemb. an. 800), ut habet annalista cter enim", ut ex specimine in Appendice ponendo
Laureshamensis ; ad vn Kal. Maii, ut ( habet Ade- apparebit, sapil idem sseculum, quo scriptum dici-
marus tom. IX Concilior:, pag. 228) nullum Paulini lur, nempe vin egrediens, vel ix intrans, ut confe-
factum nos cogat eum in provincia sua delinere. Fit rendo cuinMabillonianisejussetatisexemplaribus de-
potius probabile, quod Caroio in Liburniam in au- prehendes : preecipuesi collatio fiat cum tabulis 23,
tumno an. 800 descenso, et de Tarsatensibus poenis 24 et 25 libri v De Re diploiiiatica. Cancellarii au-
ob hecem Henrico anno superiori illatam sumptis, tem subscnplio omniao legitima videtur. Sic efler-
et hinc celeri passu Romain proficiscenti, comitem tur a Palladio et Schonleben: Jo. Jacob. Du Radoni
in itinefe se adjunxerit; nam Anastasius in Leone scripsit et subscripsit. Male: nam penitus characte-
U VITA. 82
res et litteras, etsi scripiioms vetustse seque ac bar-, A pitulorum : Tempore Adriani papm el Caroh Magni
barse, intuenli patel, legendum esse : Jacobus ad vi- imperatoris, quando Pautinus episcopus tenuit vices
cem Radoni. Rado abbas erat, < quem ( ait Mabillo- apostolicmsedis in Aquis, fuil factutn istnd Capitu-
nius De Re diplom. lib. n , cap. 11, n. 5) Caroli Ma- lum propter hoc, quia homihes volebanl [ Tilius so-
gni summum cancellarium fuisse cerlum est. »Huic lebant ]• dividere episcopia el monasteria ad illorum
notarium nomine Jacobum fuisse, idem Mabillonius opus, et non retnansisset ulli episcopo, nec abbati,
eod. lib. cap. seq. 12, n. 4, aflirmat his verbis: nec abbalissm, nisi lantum, ut velut canonici et mo-
< Hitherio successit Rado abbas Vedastinus, qui nachi viverent.Puto autem hic erratum esse a libra-
notarios habuit Wigbaldum, Optatum, Jacobum rio, qui Adriaui noraen hic perperam posuit, cum
Erkembaldum, et Windolaicum. » Sed ex lib. Y la- Leonis scribere debuisset. Conjecturam hanc adju-
bella 25 in coufirmationem noslri, sumi potest vat Hinciharus in epistola 44, pag. 765, ubi ait edi-
exemplum allerius sic subscripti diplomatis: < Ja- ctum Caroli, in quo tria priora capita istius Capitu-
cob ad vicem Radoni. » laris sancita sunt, edituro a Carolo fuisse ad consul-
VI. Ergo cum res ila se habeat, fai TpioS&istpi tum Leonis papse. Quod edictum ex inlegro, inquit,
)o-/i(TftMv, vel saltem in bivio, et ulrinque nutaulem domnus Carolus Magnus imperator, cum interroga-
me lateor. Forma cbaracteris, adde et maleriam, in **lione de corepiscopis, per Arnonem archiepiscopum
qua scriplum est diploraa ( quoeest membranacea , ad Leonempapam direxk, et ad ejus consullumaliud
vulgo pergatnena) non repugnat, imo convenit ap- ediclum de non dividendis rebus ecclesiasticiset de
prime illi selati. Scribse legitima et inculpabilis est episceporum.causis edidit; et aposiolicmsedis atque
subscriplio. Insuper signum, sive monogramma in- aucloritate sua confirmavit, et per bmnes metropoli-
dubitanter Carolinum est, ^el vel ipsi phimse scri- tanas Ecdesias imperii sui perpeluo observandadixit.
benlis tractus, qui Zifrm dici possunt, sed nihil si- De eadem re, cum mentione Paulini patriarchse, agit
gnificahles, et arbitrarioe, et nonnisi ad ornatum idem Hincmarus in epistola 29, pag. 520, quaeinte-
positse videntur, plane cum exemplaribus a Mabil- grior ex schedis celeberrimi viri Petri de'Marca ar-
lonio exhibitis ita conveniunt, ut scriptores ejusdem chiepiscopi Parisiensis edita est in appendice concilii
musoesemulos (ut est adagium) et oftoTE^vourjurare Duziacensis. Itaque cum de aliis memorabilibusim-
non sit verendum. Verum cum ex opposito vilia in peratoribus ac regibus loquimur, avi vestri Maghi
data loci et temporis appareant, el si qua aUbi, hac imperaloris Caroli non est prmtereundamemoria : cui
quidem in re etiam capillus umbram habet, non au- cum (sicut assolet) adulaniium linguis subreptum
sim (faleor) sententiam proferre. Lector dijudicet fuerit, ut Ecclesiis de rebus sitis prmjudiciumquod-
sequus. Diplomaquidem speciosum, sed num (ut est ^* dam inferret, obsistentibus episcopis, et specialiter
in proverbio) plus aloes quam mellis habet? Paulino pairiarclia, sicut vobis bene notum esse co-
CAPUT XI. gnosco, adeo se recognovit, et Ecclesimac episcopis
Paulinus ad Aquense concilium an. 803 intervenit, satisfecit, ut prmsehs dris sui confessioei non suffe-
tanquam apostolicmsedis legatus. cerit, sed ad posteros suos, qui ex illius progenie
I. Satis probabifiter cap. superiori, n. 5 , opinati exoriluri erant, confessioniset correctionissum scri-
sumus, Paulinum Romoeanno 800 exeunle et an. 801 ptutn manu sua firmalum transmiserit: de quo edicto.
ineunte adfuisse. Cui opinationi pondus addit quod partem in tibro vestro, qui appellatur Liber Capitulo-
Paulinus an. "802dirigatur a Leone III pontifice, tan- rum imperialium, scriptum habetur Capitulo 77 ubi
quam apostolicsesedis legatus ad conciliumAquisgra- scripium est: Quia juxta sanctorum patrum tradi-
nense, cui prsesidet vicaria papsepraesentia. Cognitus tionem, elc.
ergo erat ponlifici: et (si divinare datura est) cum III. < Prseterea cum in nota codicis Rhemensis.
Romsefuit, probabile fit hanc provinciam demanda- scriptum sit ista acta fuisse tempore Caroli- Magni
tam, vel adeo doclrina et virtute claruisse, ut merue- iraperaloris, manifestum est acta non fuisse tempore
rit eam sibi deiriandari. Hanc Paulini novam extra JJ Adriani, sed tempore Leonis, quo sedi apostolicse
sasedioeceseosfines profectionem, et honoris insigne prsesidente captum consilium est renovandi imperii
in magna synodo prselatum nos docet Stepbanus Ba- ih persona Caroli. Denique nuspiam invenimus
luzius, dum Capilulari Aquisgranensi anni 805 litu- Aquisgranensemsynodum, cui sedis apostolicselega-
lum hune posilum profert: < Capilulare Aquisgra- tio inleffuerit, vivents Adriano fuisse congregalani.
nense, siye Capilulare primum anni DCCCIII faclum At vero in annalibus a Larabecioeditis et in chroaico
(ut videtur) in magna synodo, quando Paulinus pa- Moyssiacensileginius, Carolum -menseOctribri auni
triarcha Aquileiensisvices apostolicocsedis teriuit in 805 congregasseuniversalem synodum in Aquis, ibi-
Aquis.>Non gravabor hic transcribere notas ad hunc que multa statuta fuisse, tam de politicis causis quam
locum ipsius Baluzii, quse siint lomo H Capitulaf. de eccfesiaslicis. Duravit autem hic conventus, ut
pag. 1058, quibus^vaUdioraproferre ex proprio penu ego arbilroir, ad aUquot menses,,protractus nimirum
argumenta diffido.Sic enim habel : usque ad initium anni sequentis. Argumento est
II. <Velus nola adjecla codici Rhemensi, qusehinc nota, quoe Capitulari'3ranni 805 subjicitur in co-
a Joanne Tilio translala esf in Iibrum primum Capi- dicibus Palatino et Metensi. Hoc fuit dalutn ab
lularium, luec habet in margine pfioris, istorum Ca- Aquis in (eriiQ.anno hnperii domhiCaroli Augusti,
85 S. PAULINIAQUILEIENSISPATRIARCILE 84
quando synodus ibi magna fuit, id est universalis, ut Ai clitate doctrinaque collectam, tuih quod apud Caro-
loquuntur annales supra laudati. Ilaque si cui sy- lum assiduus essel, el pluribus ab eo coaclis synodis
.jiodo Aquisgranensi sub Carolo,Magno babitse inter- inlerfueril. Rhemensisipse(Hincm. I. L. dePraedest.
fuit aposlolicoesedis. legatio,, par est existimare id ep^ 1, ad Carolum regem) veneranda; memoiim pa-
contigisse in ista,,ad eamque referendam esse lega-r triarchamAquHeiensiSi parochim appellat,,ulejus scri-
tionem Paulini. pta, sicut Bedm el Aleuini, cum vetustioribiis vatri-
IV. <Deeademsynodo Aquisgranensi.intelUgendum bus legenda esse affirniel. »
puto hunc Iocumex epistola Alcuini ad CaroluriiMa- VII, Capite superiori exppsitumdiplomaRomanum
gnum quse prsefixa esf libris. De Eide sanctse Trini- arguit per meiisem Augustum RomseCarolum demo-
tatis : Tempore ceieberrimi conventus, quo,sacerdotes l^atitm. Quod quhiem si admitlas, nihil adversatur-
. Dei et populi prmdicatores Christiani in unum'impe-r Uuic Aquisgran.ensiconcilio, Siquidem Carolus, si-
. ritli prmcepto conveniunt. Et paulo post: Vestrm cuti hiema,veratAquis, itaet Pascha ibidem celebra-.
jprqpat\onis \xxxv\exspectat-judicium., si d$gnenieus. vit; quod festum eo anno ad xvi Kal. Maii accidit,
iste-labor in sacerdotales procedere valeai aures. Fal- ut obseivat eodem an. n. 15 ex annalistis.Lauresha-.
luntur ergp Baronius ad an, 789, et CeUotius.in no- mensi el Metensj.Cointius, apud quera nura. 44privi-.
tis ad quaternioiies Hincmari pag. 459, dum scribunt' P legiuni pro monasterio Aculiano datur Aquis, Idibus.
boc edictum promulgatum fuisse anno vigesimo re- Junii a.n. m imperii, etc, Ergo Idibus Junii adhue
gni Caroli, hinc decepti, quod in vulgatis.editionibns erat Aquis. Deinde venit Moguntiam, et forle posieai
Capitularium, ante notam marginalem codicis Rhe- Romam, Copventus aufem Aquisgraneiisis coeptus,
mensis apposita est nota anni, quo,priora 72 capita fuit (ut autumat Baluzi.ussupfa iu 5).mepse Octobri
libri prinji Capitularium sancita sunt, quam illi non an. 802, et quia plura actilata sunt, ut palet ex va-„
satis distinxerunt a nota, quaepertipet a.dcapitulum. riis Capitularibus tunc latis, ad anni sequentis iui-
de non dividendis rebus Ecclesise. > tium produclus fuit, id est 805, qui ex sui termina-
V. Huc usque Baluzius, cujus rationes ipsius ver- tione notam temporis dedit Gapilularibus, ut dice-..
bis placuit transcribere, ut assertionis susesit ipse- renlur Gapitularia anni 803.
rnet propugnator, Quoequidem illi adeo eflicacesro- VHI. Septem capitula compleclitur Capitulare pri-
buslseque visoe sunt, ut his. non. dubitarit retundere, mum hujus anni, quae omnia disciplinam EcclesioB.
tfuseex epistola 44, cap. 50. Hincmari collegit Sir-^ tuentur. In primo enim, quod esl De rebus Ecelesim,
mondus, videUcetpost sancli, Bonifaciiobitum nul- non dividendis,zelusPaulini (ut supra, p.2, non unot
lum in Gallia aut Germania temporibus Pipini, Caroli _ testinionio^ pr:ecipue Ilincmari vi&umesjt)emical x
Magni et Ludovici adfuisse legatumapostolicsesedis. quo suggerente juxta Patrum traditiones res Eccle*-.
Sic enira ait lib, v, cap; 45, n, 6, addit. ad Concofd, siae, cum sint vota fideiium, pretia peccatorum, et,
sacerdotii et imperii Pelri de Marca : < Coeterum patrimoiii.apauperum, statuit Carohis peque suisne-
islic piito oJbservari debere, verum non yideri quad que filiofum suorum se volentium imitari temporibus.
legitur in illa Hincmari epistola, nullum ab excessu pati fore dividendas, In secundo, quod est De ele-.
sancti Bonifacii legalum sedis apostolicoe in Gallia clione liberaepiscopi per clennn et pgpulum facienda^
aut Germania fuisse temporibus Pipini, et Garoli, et omnino Paulinum auctojem coguosces sanctionis,
Ludovici imperatorpm, id est.per annos noiiagiiitat qiiippe consopum cst decrefum hic latum privilegio,.
ut ail Sirmondus in margine istius,epistoloeHincma-. quod ipse a Carolo pjro sua 4quileiensl Ecclesia im-.
rianae. Nam Paulinum episcopum Aquileiepsemcoh- petraverat (Vide supra cap. 6, n,4). Ex hoc nalio-
stat tenuisse vices apostolicse sedis apjid Carolum nem Paulrai Forojuliensem arguimus supra- cap. 2,
Magnumip. Aquisgranensipalatio, > Vide notas ad n. l,quia dicifur: < Episcopipereleclionem cleriet
Capitularia regum Francorum pag.,1058, Ita Balu- populi, secundum statuta Qanp.num,de proprio diper
zius, cui adeo ponderos.aallata a se argumenta vt- cesi . eligaptur. » In teriio, cautum.est ut jura,
dentur, ut abs.olute pronuntiet. Paulini legationem j) privilegia, resque Eccksioe servcntur, roonasteriorum
wnslare.. Adde, quod DJipinius in BlbKotli,. in Ca- vaslalore, et usurpatore eorum, pro hornicidael sa-
rolura M,agnum idem asserit sine haesitatipne, uti crilego.,habitp. Inquarlo, prius.proppjiilur quoeslio,
scriptor nuperrimus Historise Paparum in Leone IH, enata de chorepiscopis , an valide episeopalja exer-.
Cdit. Haffoe-Comitis17.32,pag. 597, tom, I, cerent, referturque quod ad sopiendas. querelas
VL Qriamvis aiilem P, Ludovicus Celotius,Soc. Arnoiiera episcopum, miserit Carolus , ut Leoneni
Jesu, in notis ad Quaterniones -Hincmari,in annum pontificem consulerel; quo resppndenle jam a pri-
yigesimum rcgni Caroli haec refundat (quod refelHt, .seis Patribus et canonibus eoruni acla reprobari,
ut mox visum est, Baluzius) factum tamen vel ex so^. quia verejion sunt episcopi, adeoque chorepiscopos
la auctoritate Hincmari admittit, etsi de eo sjleant; omnes prsecipere daraiiari, et in exsilium mandari:
Iiistorioe: < Nulla nos monet, ail, historia, Paulinii < Ista vero omnes (subdit) maxime regni nobis a Deo
patriarchse consilio e\ impulsu vehemente hanc re- commissi episcopi,cura eodem Arnone, permiltente
rum perturbatiopem a Caroloadlvuctum rege fuisses prsefato aposlolico, mitius tractantes, jam dictos vil-
correctam, sed id facile credimu.s,Hincmaro refe- lanos episcopos inter presbyteros slatuerunt.» Dein-
renti, tum o]binsignem Paulini fluctoritalera ex san- de ad decreta Ratisponercsia,hoc idem jam slatuen-
85 VITA. 86
lia; provocat. Cul concilio an. 792 interfuisse Pau- jVde turri altissimapalatii sui ad lma dejectus exspiravit,
linura vidimus capite 6. Cujus opus hoc esse hinc cujus sanguis in testimoniuirr mortis suse in pelris
quoque argui potest, quod integrum hoc caput refe- procsentialiterapparet. > HsecDandulus in Clironico
ratur lib. vu, c. 260, quem librum ex canonibus de- lib. vn, cap. 14, § 23. Scriptor ad an. 1354 vitam
cretisque, a Paulino prsecipue latis, confectum esse portraxit.Ergo signumhoc cruentscnecis per quinque
lestalur collector ejus Benedictus Levita in prsefa- sseculacum dimidiodurasse necesseest. Quamaulem
tione lib. v praefixa. In quinto, chorepiscoporumH- Joannes dux occasionemse sanguine sacerdolali pol-
centia coercetur, ne impositione manuum (quod mu- luendi sumpserit, ab aliis petendum est.
nus est solius episcopi) Spiritum sanctum tradant in III. Enimvefo non juslam fuiss.e,imo omnimodis
sacris ordinalionibus,invalidis, si attentaverint, de- injustam, desumitur a Pelro Marcelloin Vitis ducum
claratis. In sexto, ordinatorum presbyterorum, vel Venetorum, in Mauritio duce seplimo, qui et Joan-
diaeonorum a chorepiscopis,ordinationis invaliditas nem patfiacham < virum inclytsejustitiee » noininat,
iiullitasque ostenditur, et a minislerio ordinis inepli et Joannem ducem, Mauritiuinque, filium < impium
judicantur etcassi. In seplimo tandem prsescribitur impii palris, se infando parricidio nulla justa de
forma purgationis, cum sacerdoli crimen apponitur, causa astrinxisse >asserit. Alii abusum potestalis in
videlicet, ut (sicuti consultum est per Leonem ponti- B tyrannidem vergentis, alii.vita moresque improbos
ficem,ct Patrura tam Graecorum quam Latinorum Joaftnis ducis et Mauriliifilii in causara vocant, quod
placila) non admitlatuf accusalor, nisi ad normam Joannes patriarcha-Gradensis ipsos non semel pa-
canonum < cum legilimo numero verorum el bono- teme reprehendit, et ob hseceorum indignanter ani-
rum testium, » el diffamalus canonice judicetur, si- mum offenderit.
cuti si delator canonice in querela processerit, defi- IV. Propior tamen causa videlur et verior quam
tiiatur. Quod si crimina haud probala sint, et adhuc afferurit SigoniusDe regno Italioelib. iv , Raronius
suo episcopo,vel clero et populo <suspiciosus(rema- ad an. 802, n. 10, Pagius eodem an., n. 3, Ughellus
neat), exemploLeonis papse,qui duodecim presbyte- tom. V Ital. sacr. in Gradensib. n. 15, inter noslra-
ros in sua purgatione babuit, vel eo amplius si suo les scriptores Palladius junior part. i, lib. m, ex
episcopo visum fuerit, aul necesse propter lumultum proximis Ludovicus Schonleben in Annalib. Carnio-
populi inesse perspexerit, et cum aliis bonis et justis Hoead an. 802, ct P. Irenoeusa Cruce, Carmelita ex-
hominibus, se sacramento coram populo super qua- calcealus in Historia Tergeslina lib. vu, cap. 10, et
tuor Evangelia dato purgatum Ecclesisereddat epi- ex reinotis a regione noslra prseter allaios, Cointius
scopus. > ad an. 805, n. 2. Eslaulem hujusmodi^MortuoObele-
IX. Roec est capilulorum concilii AquisgranensisC rio episcopoOHvolensi,gratificandi ergo imperalori
summa, quorum materiam actitatam si specles, spi- Grseco Nicephoro, Chrislophorus natione pariler
rilum prsesidentis Paulini prospicies. Grsecus ad cathedram implendam ope ducis Joan-
CAPUT XII. nis electus est. Quod segre ferenles Obelerius et
Paulinus convocat concilium Altini, in causa necis Felix tribuni, Joannem Gradensem patriarcham
Joannis Gradensis patriarchm. adierunt, ne mamis imponeret electo. Quod. et
I. Reversus Pauliiius ab Aquensi concilio, adole- proeslitit, ipsumque a communionefidelium insuper
scente anno 805, excepit historiam immanis facino- semovit. Hinc probabile fil, quod ait Palladius, ipsum
ris Joannis ducis Venetorum, qui sub finem proece- hseresifuisse infectum. Iracundia ex hoc dux exar-
dentis, vel initio prsesentis anni Joannem patriar- descens. mandat Mauritio filio, ut classe instructa
cham Gradensem e turri prsecipilemdederal; cujus Gradum subeat, et de Joanue patriarcha vindiclam
facti relatione commotus , synodum Altini congre- suroat. Jussionem crudelis parentis non degener fi-
gans de raore hebdomadatertia poslPascha, hoc est lius implevit, et proesulemvulneratum, in alta turri
intra diem9 etl6 mensis Maii, post varia de fide, prius sublatum, dein prsecipitemdedit. Tanlo faci-
Ecclesia,cseterisqueagiconsuetistractata,[xxxvi] egit nore commotusPaulinus, synodumeum cogerelAltini,
quoque de vindicanda optimi prsesulis nece,. el data **de ultione sacerdotalis sanguinis imploranda a Ga-
epistola ad Carolum imperatorem, ab eo nllionem rolo deliberanduih proposuit, et quod delUieratum
sceleris statuit implorandam, De hac synodo et epi- fuit, perfecit.
stola pluribus actum est in Dissertalione 6 adquam V. P. Irenscus a Cruee 1. c. ex velusto codicems.
te, leclor optime, ne crambem recoclam habeas, re- asservato in bibliothecaCarmelilarumexcalceatorum
mittimus. lbi enim de loco et tempore concilii agi- Venetiis, hanc historiam se habuisse profitetur, di-
lur: hic nonnisi factum, et facti causam originem- cilque causam, ob quam indignetulerint tribuni Ve-
ipie proponimus. netorura electionera Christophori fuisse, quia scilicet
n. AndreasDandulussalis jejune fontem maHpro- erat germanus Longini, Ravennatensemexarchatum
dit: Joannesdux fait) surapta occasione Mauritium in Italia pro Nicephoro tenentis.Verum bonus Pater
filiumsuum cum navali apparatu Graduro misit, ut enorraiter fallilur; primo, quia in censu exarchorum
Joannem patriarcham interficeret. Mauritius aulem unicus Longinus apparel, qui missus fuit in Italiam
cum furore civilatem invasit.in qua invasione pa- a Justino imperatore Conslantinopolitano an. 567.
triarcha caplus a Venelis graviter vulneratus est, et Secundo,quiaexarchalus dignilasjam sublala fuefat
87 S. PAULINI AQUILEIENSISPATRIARCILE 88
a Pipino patreCaroli Magni an, 752 pulso Eutichio A proecedenli accensebatur. > Labbeus autem sic
«jltimoexarchorum in Italia. Non ergo an. 805 ullus < Obiit die secunda Januarii anni 802, aut polius se-
exarchus, cui esset germanus electus Christophorus. qnentis. » Sed de die, infra ejus seiilentia expende-
CAPUT XIII. fur, et excludetur. Verum neque ho.c araio 805
Paulini decessus annus, mensis, dies statuuiilur. obiisse, gesta ejus in conciiioAltinensi hoc ipso anno
I. Ex his, qusehuc usque dicla sunt, videre poles circa niensis Maii diniidium coaclo (ut dictum est in
jam ad an. 805 vitam produxisse Paulinum. Hinc sa- Dissert. 6) testatum faciunt. Cum autera el hi et ca>
tis mirari nequeo curnam faclum sit, ul apud non teri conveniant in assignando Januario mense ohitui
ignobiles, cbronolpgos hisloricosque decessus ejus Paulini, restat nt ad sequenlis anni 804 Januarium
ante annum 804 reponatur, cum ro.anifeslissime ex mors ejus amandetur
factis appareat, illum usque ad hunc annum ui vivis V. Igitur anno 804 sistenda est Pauliiii e vivis-
fuisse. Ipse quidem coegit concilium Allinense in einigralio.ob jiecessariarii consequenliam ex gestis.
animadversionem facinoris ducis Venetorum , quod ejusdem, ut ino:xvisum est; sed eiiam ne flocci fa-
facinus, non perpetratum est, nisi.exeunte anno 802, cias copiam [xxxvii] nobililatemque scriplorum, qui
vel ineunte anna 805, quo tempore Paulinus Aquis lwc asserunt. Primo enirosunt iiioiniinen;iaEcclesi:e
erat, et prseerat concilio, tanquam sedis. apostolicse•5 Aquileiensis cl ForojuUensis, sive Civitatcnsis, qui-
legalus, C,um autero mensjs, quo fato cessit, Janua- bus ini.iititur Ferrarius, qui ipsemet idem afljrraat,
rius habeatur, necesse est in Januarium sequenlis Huic adde Nalalem Alexandrum, G.uli.elmu,m Cavc.,
anni 804 ejus ad superos transilum collocare. Fleury, Oudinus, quibus accens.eudiisesl Palladius
U. Corrigendi igitur sunt, qui proecedentibusan^ junior, qui acta Paulini per annura 805 profcrens,
nis e terris sublatum dicunt, quos interestOnuphrius cogilur anno. 804 fato functuni fateri. Cointius infia
apud Bollaiijd.in Vita Paulini, § 1, n. 7, qui Paulino citandus ejiisdenxesl sei.ilenliac.
assumpto. ad cathedram Aquileiensem an. 776 dans VI. De mense quo obiit Paulinus, controversiaiu
Aiinos sedis 25 cogilur dicere anno 801 excessisse. emotam haud invenio; nisi cum Uoimpliriosentiens,
Ltenim circa finem anni 776 ad infulam promotus , annos sedis 25 nec deficientes, nec ex,ceden.ics,sla-
aequecirca finem,anni 8QI annrim 25 regiminis con- luere velis, complectentes tempus>episcopatus. Quia
summaverat, sieque vel mensem decessus ejus ante- (ut n. 2 diclum esl) cum circa finem anni 776 assu-
yertereneces.seest, vel supraannum 25aliquotmen- matur ad fasligiumAquileieiisisEcclcsioePaulinus, et
ses, vel sallem dies sedi ejus sunt dandi. Ulrumque '25 integros amios eam sedem occupet, circa finem,,
tamen falsum mox videbilur , quia episcopatus anni 801 decessisse , ut esset dicendum ; adeoque
ejus tempus ulterius processit. non Januarii, sed vcl Decembris,velNovembris men-
HI. HermannusContractus in Chronico ad an. 80.2 se e lerris ad coslosevolassc. Cum tamen annuni 801
sjc habet:- < Paulinus patriarcha Forojuliensis, seu admittendura esse pro anno decessus ejus (ul visum
Aquilegiensis obiit, » Quod totidem verbis habent est) non sit probabile, nec mensis, qui communitcr
Annales Fuldenses, et qui a Lambecio editi, et qui eius obitui assignatur, eril amovendus.. Is autem Ja-
lios seculi sunt BeUarihhiusde Scrip.toribusecclesia- nuarius esl, ut usque nunc in festo ejus anni.versario
sticis, Barpnius nosler, etPagius, qui anno 802 ex ritu peragendo assignalo observatur.
liis annalislis chro.nistisque hoci.dem proferunl. Ve- VII. Non sic autem res procedit, si de die obitus
rumtamen hic omiUeiidumnon est quod Bollaudislse loqucris. Pbilippus Labbens in addil. ad Bellarm.
ad Vilara sancti Paulini § 7, n, 26, adnalarunl: <Isi de Scriptorib. eccles. <Obiit (inquil) die secunda Ja-
cbronico Hermaniii Contracti, quo usi sumus, allum nuarii.» Ferrarius t Cujus.natalis (ail) in Nonas Ja-
de obilu Paulini silentium, ».Nos quoque vidimus, nuarii ab Ecclesia Aquileiensieelebralur : > el ex eo
ijuem ihter cseteros Gerraauarum rerum scriptore Miraeusin auclario de Scriptor. eccles. cap. 225,
edidit Pislorius (edit. Francofurti 1583) et Paulinj ,quem seculura se fatetur Oudinus. Verum die 11 Ja-
liomen liuUalenus cernitur. Quomodo autem factum lraarii obiisse testau.tur Ughellus, Cave, Fleury, Bail-
sit ut in vulgatis ab Henrico Canisio Hermanni edi- let, Natalis Alexander, BoIIandistoe,qui cxcusant
tionibus hoec verba irrepserint, aliis sit divinare. lapsum Ferrarii dicenles : <Videturvoluisse scribere
Tantummpdo sufliciat hic comraonuisseContractifi- -iii Idus Jan,» Hinc dixit male Mweri in Dict. hi-
dem saltera nutare; et annalislas, qui iisdem verbis stor. Bollandistas ad secundam Januarii reponere
rem eamdem habent, allerum ab altero transcripsisse obitum Paulini, cum disertis verbis corrigant Ferra-
sine delectu et examine. rium et sub die xi Januarii vitam ejus afflngant. Fal-
IV. Nonnullianno sequenli, videlicet805, denatum luntur quoque qui die 2 vel 5 Januarii celebrare Ec-
Paulinum faciunt. In qu.orum ceiisu videntur rcpo- clesiam Aquileierisemnatal.emejus asserunt, quaj ve-
nendi ipsi Bollandistse,elLabbeusiu Bellarminum de re die II Januarii fes.tumhabet, ut patet ex veteribus
Scriplorib. ecCles.Dixi videntur reponendi. Etenim officioruroordinibus, quos liatendaria vocant. Et in
sub dubitationem mentem suam produnt, Ibi quidem prsesentiarum sub hoc die natalera ejus in dioecesi
his verliis : < Quofortass.isanno(nempe 805)ineunte Aquileiensi solemneni baberi, quotquot ad horarura
obiit Paulinus, mense Januario, qui secundum cal- . "canonicarumpensum solvendum tenentur, testes lu-
culumGallorura,anno aPaschate auspicantium, anno culenlissimi existunt. Namelsi pro concurrentia diei
89 VITA. 90
sexlse infra octavam Epiphanise, quse exclusione mi- A debuerat:«Hermagoroc et Fortunati. > Sicuti vi Kal.
norum festorum solemnlor habelur per dies cunctos Decemb. erravit, dum scripsit: < In Aquileia, Valen-
octavse, a die xi excludalur; cum dalur autem oppor- tini episcopi, > pro Valeriani.
tunitas, juxta rubricas de translatione festorum, X. Ilic non est oniittendus Cointius, quin ad ver-
officiumpersolvendi, apponilur die xi Januarii fuisse. bum proponalur. Quot enim habet periodos, tot sunt
Unde autem error Labbei et Ferrarii processerit, vi- confirmationes eorum, quse supra a nobis ex tenul
de inffa n. 11. penunostro, antequam opera Cointii naricisceremur,
VIII. His adde, cum non semel Civitatenses adie- produximus. Sic enim habet ad an. 80-i, n. 1 et seq.:
rim colligendi gralia ex vetustioribus memorlis, quse <Annus quarlus noni socculi luctuOsus Italioe fuit,
in scriniis eorum asservanlur, ea quse ad scopum obilu Paulini palriarchse Forojuliensis, el Petri Me-
meum in edenda et ilhistranda scripla gestaque san- diolanensis archiepiscopi, quoruni insignia certamina
cli Paulini conferre possent, quanquam perpauca pro luenda fide catholica non omisimus. Obierunt
nactus sim, injuria temporum (ut dicebant) dispersa, Pauliniis tertio Idus Januarii, Petrus seplimo Idus
in archivio insignis collegii canonicorum ejusdem ci- Maii. Super anno quo Paulinus ad Deum feliciter
vitalis (quodpatuitope D. Laurentii a Turre, tunc migravit, duse circumferuntur opiniones, Una est
canonici, nunc meritissimi decani, quem et grali ani- B annalislse Fuldensis, apud quem ad annum Redem,-
mi causa nomino) offendi librum pervetustum mem- ptoris octingentesimura secundum hsec leguntur :
branaceum in folio, cui catena ferrea est apposila, in Paulinus patriarcha Forojiiietisis obiit. Allera est
quo est regestum anniversariorum ecclesioe Civita- Ferrarii, qui Vitam sancti Paulini concinnavit ex"mo-
tensis, et sub mense Januario ad diem 11 ejusdem sic numentis Forojuliensibus, ejusque mortem an. sal.
lcgitur: 804 consignavit. Prior Baronio multisque placuit.
Sanclus Pautinus Imus in posteriorem, serle rerum gestarum accura-
xi dantur pro festo XL denarfc
de plebe sancti Petri Sclavorum. tius examinata. Paulinus eiiira Altinense concilium
ante annum Rederaptoris octingentesimum tertium
Eodie in libris distributionum sic habethr: celebrare non potuit, habita ratione tumultuura, qui-
In festo sancti Paulini patriarchm bus antea Constantinopoliset Gradus agitatse. Ferdi-
Aquileiensiset confessoris,fuil xi hujus, nandus Ughellus (quamvis a Baronio non recedat)
pro hanorantiis denarios vi.
Urbanura, quem Paulino proxime sufficit, palriar-
IX. Accipe quoe sub hac die varia martyrologia cham non agnoscit ante annum reparatoe salutis
habent de Paulino, relata a Bolland, § 7, n. 27: <Na- oclingenlesimum quartum,
talem ejus celebrant hoc die Charlusiani Colon. in' >" XI: <Controvertitur et dies obitus, Moritur Pau-
addit. ad Usuardum. Item Paulini palriarchse Aqui- linus apud Labbeum die 2 Januarii; apud Ferra-
leiensis. > Idem habet Martyrologium Germanicum, rium III Non. Jan.; apud Bollandum III Id. Janua-
in quo Aquileia Aglar appellatur. Ms. Matyrolog. rii. Citat bic auclor varia martyfologia, quae Labbeo
sanclee MarioeUstrajecten. <In Aquileia, Paulini pa- et Ferrario prscferri debent. Ex hac nota n quoe di-
triarcbse. > Ms. Martyrol. monasterii sancti Martini versos nunieros (secunduni videlicet, et undecimum)
Tfeviris : <Aquileise Paulini patriarchse, > Ferrarius pro receptis variarum gentium charaeteribus signift-
in catalogo generali sanctorum ex tabulis ecclesioe cat, process.it error Labbei. Paufinus enim animarii
Givitalensis et Aquileiensis : < Forojulio in Carnis, creatori, non secunda, sed undecima die reddidit,
sancti Paulini episcopi Aquileiensis. > Et n. 28 seq. Et Ferrarius, Iduum loco, Nonas perperam scripsit.
idem Ferrarius : <Cujus natalis iii Non. Jan. ab Ex hac enim vita Paulinus non tertio Nonas, seu dip
Ecclesia Aquileien. celebratur.» Hic addunt Bollan- tertio Januarii, sed tertio Idus Januarii, seu die Unde-
distoe: <Hoee Ferrarius, qui videtur voluisse scri- cimo Januarii discessit. » Prosequitur autem funus.
bere m Idus Januarii.» Mirahitur fortasse non ne- ejus src.
mo, qui legerit (uli nos fecimus) Martyrologium R-ha-JJ XII. < Sepultus fuit PauHnus apud Fofojuliura, ia
bani a Canisiotom. II Ahtiq. Lect. part, n editum, majori basilica, ubi concilium anno Cbristi septingen-
non inveniri memoriam sancti Paulini, cum invene- tesimo nonagesirao quinto (hic errat Coihtius, ann
rit Caroli magni et Alcuini. Sed advertendum, non anno Christi septingentesimo nonagesiriib sexto Coijr-
ibi horum uti sanctorum fieri commemorationem. cilium [xxxviii] suum cospit, ut late probavimus in
Nam de Carolo, v Kal. Februarii sic est: <Obiit Ca- Dissert. de concilio Forojuliensi) celebrarat. Ejus
rolus, >et nUiil prseterea. Et xiv Kal. Junii, de Al- epitapbium ex Alcuino sic referlur (Habebfe in Ap-
cuino.sic ; <Deposilio domini Alcuini;» nullibi san- pend. 1 nostra n. 2, poem. 2):
cli, vel beati titulo apposito. Insuper res Aquileiensis Hic Paulinusoranstolo requiescit in ssvo,
Ecclesiae, circa ejus sanctos, non nimiuiri exacle ap- Hocquecubilepater dignusdignelur habere.
luviriushoe tpmplumnunquampertransealbostis,
ponuntur. Nam nec nomina nostrorum sanctorum Ne cliarosanimisslibitodisjuiisalamicos,
callebat Rhabanus, cui sanctum Bermagoram nec QuosChfislicharitascharosconjunxilamicos.
nomine, nec dignitate fuisse cognitum apparet. Sic Hos versus exaratos ab Alcuino credimns, Paulino
enim habet ad 12 Julii <iv Id. Julii. In Aquileia in vivis superstite; sed mendura in prirais irrepsis-
natales sanctorum Fortunati et Armigeri. > Scribere se, ibique non reqtiiescil, sed requiescat legendum
91 S. PAULINI AQUILEIENSISPATRIARCiL<E 92
suspicamur, quia sequitur 111allero modus panter, A me, oculi respiciunt, quid vestra veneranda sanclitas
oplativus dignetun. Quos amicos, in Christi charitale facerevelit. Quia et vicinitas locorum tibi compelit,
conjunctos, nec in sepultura sejungendos, postremi et sapientiae decus suppetit, et auctoritatis excellen-
laudant versus, ii Inobis non alii videntur a Paulino tia.libi appetit, et cuncla conveniunt, quse tali operi
et Alcuino, qiios soepepro Christi causa conjunclis necessaria esse videntur. Ideo mese parvitatis curio-
animis et arm!s prignasse, simulque de pravis dogma- sitas proplerea hujus sanctserei desiderat veritatem,
libus triumphasse comperimus. Versiuim igitur su- et tuoeconsilium deposcit prudentise, vel quid exin-
pra descriplorum is est sensus. Utinam Paulinus, hic de agere tam bona voluntas deliberalum habeal,
(id est in ecclesia iMartiniana) requiescat, ibique se- agnoscere flagilat. Opus enim arduum est,. sed ipsa
pulturam accipere dignetnr, ut in eadem tumulatus atlestante verilate, oinnia scimus possibilia esse cre-
basilica cum Aicuino resurrectionem exspectet. Ali- denli. Et qui de persecutore fecit prsedicalorem, et
ter res cessit. Paulinus (ut dictum est supra) condilus de stercore erigit pauperem, ul sedcat cum principi-
ftiit in priniaria Forojuliensis patriarchatus ecclesia. bus, ipse potesl de arida cordis, mei caule rivulos
Turonis veromortuusestAlcuinus hoceodem anno, in vivi foulis, et in vitam salienlis producere oelernara :
diefestoPentecostes; elinsedeMartiniana, cuiproeside- quanto magis de vestro pectore abundantissimo flu-
bat cumabbatis titulo, sepultus est a Josepbo Turonen- B mina Gehonica, fluenlia per totam Nilotici ruris lati-
simetropolita,» Hsecomnia belle et sciteCointius. tudinem, ad fecundandos diversi generis flores diffun-
XIII. Ex conjecturis aulem, quas circa ortum cjus dere valet? Audial, ohsecro, per te unanimis lusc
cap. 2, n. 5 eonciiraaviinus, dicendum superest oata- charitatis filius, quid paterna proevideat agendum
tis suseanno proeter propter 78, sedis vero palriar- providenlia. Certissimum itaque consilium salulis
chalis 28 e terris ad co^lumevolasse. per os illius sperari debet, cujus pectoris seplifor-
CAPUT XIV. hiis consilii inhabitator dignoscitur. »
Paulini sanctimonia, III. Quia vero tunc temporis hoeresisFeliciana per-
I. Huc usque quse ad chronologiam spectant, in roaxime exagitabat Dei Ecclesiam, et quoedamdis-
Vita Paulini nostri suo ordine cuncta digessiraus, pulandi libido, num animse sanctoruai ante diem
Nunc quse non alicujus lemporis certa periodo cora- extremse districlionis ad coclum conscendant, im-
prehensa, sed quoe totam aiinorum ejus serjem illu- portunam doctoribus sacris ,creabat molestiam, qui-
straruni, sunt persequenda. Ea sunt sanctitas mo- bus addebatur nova lunc invecia baplizandi ratio,.
rum, conversationisqueprobitas, et doclrina, Illa af- alia ab ea quse jara invaluerat per trinam iinraer-
fectus dirigmitur ad consecutionem boni; hac intcl- sionem, quoe disciplinse Ecclesioenon nimium ne-
lectum ad veri cognitionem assequendam : sic ex C gotii facessebat. De lns agere Paulinum invitat epist,
utraque perfecli viri forma procedit, quem malilia 81 et ad conQciendaprava dogmata, et ad perni-
non oorrumpit et ignoranlia non obcsecal, imo sa- ciosas in disciplina novilates retundendas compel-
pientia -illuriiinat et optimum sanctimonia constituit, lat. Sic enim post recensitos errores habet: <His et
De doctrina Paulini, capiie sequenti agemus, Nunc hujusmodi spiculis de pharetris (ut sestimo) exem-
de probitate ejus et virtulibus, quibus sanctilalisti- ptis perlidise, unitatem sanctoe et catholicse Eccle-
luluni adeptus est, prosequamur, sise, et vcrilatem universalis fidei aliqui vulnerare
II. Ul ab illa ordiamur virlute, quoe coeterarum nitentes etiam, et spurcissimis eorum fsecUmslim-
basis esl et fundamenlum, el sine qua impossibile pidissima ecclesiaslicse fidei poCulainficiunl, et nu-.
est placere Deo, a fide, inquam, Paulini: ea adeo in- pliale vinum quod Christus ex aqua virgini matri
ter caeteras emicat, tot in iaboribus, peregrinationi- (Ecclesise scilicet sanctee) salubriter potandum con-
bus, coactis conciliis, libfis editis ejus gratia, ut vertit, iterum in aquas stullilise converti conatiir.
sicut in §e ipsa prima est omnium, ila in vita Pauli- Sed tuum est, o-pastor electe gregis, et custos por-
ni primas tenuisse dicenda sit, Cqm hoslibus fidei tarum civitatis Dei, qui clavem scientisepoteuti dex-
eniinus cominusque pugnavitj cum et proximas Ava- tera lenes, et quinque lapides limpidissimos lseva
ruro et Carantbaiiorum nationes praedicalionisofficio recondjs, blasphemantes exercilum Dei viventis Phi-
ad Christi fidem perduxeril,.et tanto orbe dissitas a listeeosin superbissimo Golialh uno veritalis ictu to-
ge Hispaniarum aliarumque gentium regiones, hoere- tos conterere.» Et paulo post: <Ad te omnes aspi-
si Feliciana vel aliis erroribus laborantes, synodorum ciunt oculi, aliquid de luo affluentissimoeloquio co3-
coaclione, librorum scriplione, vefbi Dei praedica- leste desiderantes audire, el ferventissimo sapientise
tione egregie adjuverit. De his audiendus Alcuinus, sole frigidissimos grandinum lapides, qui culmina
qui ut intimiof Paulini amicus, et in certaminibus sapientissimi Salomonis ferire non metuunt, per te
pro fide susceptis dignus commilito, strenuitatem citius resulvi exspectantes. Tu vero, lucerna ardens
ejus optime noverat, quam/sic quoque. commendat, et lucens, etc. > Panegyris quidem ea epistola est fi-
cum episti 112 a pelit doceri, quid consilii ceperit dri Paulini, dignaque ul tota legatur ; quam habebis
circa missionem Avaricam, quam a Paulino susci- in Appendice 1, n. 1, epist. 5 cum cseleris Alcuini
piendam palalini et aula universa prseslolabantuf. ad eumdera Paulinum.
< Sod quani plurimorum, iriquit, in te, pater opti- IV. Optaverat Alcuinus ut ad minus perilorum iii
» Vidc Appendicem 1, n. 1, epist. 5. (Patrot.tomo U).
70 1JI.V, y.i.
doctrina fidei comraodum facilis planaque fidei for- ik bat : < Semper cor nostrum promissa coelestia me-
mula conscriberetur, quse levi negotio memoriseraan- ditetur: oninia terrena quoc possideinus, in futuras
dari potuisset, et regi Carolo auctor fuerat, ut alicui caleslis regui mansiones transferamus. Nam credi-
provincia demandarettir. Hoc proeslitit Paulinus, re- mus, quia cum a carnis vinculo anima nostra fuerit
gulam fideiscribendo planissimis vergibus, ad caplum absoluta (si bene ac rectecoram Deo vixerimus) mox
idiotarura accoromodatissimam. Opus commendat et in occursum nostrum angelorum ciiorus occurret,
auctoris fidem eadem epistola Alcuinus. <Cum sa- omniunaque sanctorum /agmina in nostros misce-
cratissimse fidei veslrse libellum, inquit, recensui, buntur amplexus. > P-lurima, eo libro sparsim
calholicoepacis purilede ornatum, eloquentise venu- posita, virtulis hujus legenti occurrent testimonia.
slate jucijndissimum, seiisuuin veritate firmissimum, VI. Eximia vero in DeumPaulini charitas fuit. flinc
tolius animi mei habenas in loctitiam laxavi.... sic exorditur librum ad Heiiricum : < 0 mi frater,
Quara pliirimis profuturum, et pernecessarium fe- si cupias scire quam perfeclissima et plenissima
cistis opus in catholicse fidei laxatione, quod diu justitia est Deum loto coiNleamare, illique tota ad--
optavi, et soepius domino regi suasi, iit syrabolum haerere voluntate, qui est summum bonuml Sum-
catholiese fidei planissimis sensibtis, et sermonibus mum vero amare bonum summa est beatitudo. Qui
luculenlissimis in unam congregaretur chartulam, J" Deum amat, bonus est; si bouus, ergo et beatus ;
et per singulas episcopalium regiminum parochias quem quanlo quis ardentius amat, lanto nielior effi--
daretur presbyteris legenda, memorjaequecommen- -cietur. » Hoc cbaritatis igne succensus ! glorlani
danda , qualenus licet lingua diversa loqueretur, dilecti Dei summopere proraovere et dilatare curavit,
una lamen fides [xxxix] ubique resonaret. Eor Praecipue vero erga Chfisti Dominivitam.passionem-
ce, quod raea optavil humiljtas, vestra implevit su- que mire afficiebatur, ut totus in ejus amorem exar-.
bljmitas. Habet apud salulis nostrse auctorera per= sisse videretur, < Consideremus (aiebat Hb. cit,
petuam, scilicet et hujus bonoevoluntatis mercedem, cap 21) quis est, qui nos pretioso sanguine redemit,
el hujus perfecti operis apud homines laudem. Sem- et quid ei debeamus, qui nos cum tanta penuria rc
per fervenlissima charitas vestra, castra perpelui demit. Si terrenos parentes cum tanto affeclu diligi-
regis undique invictissimis fidei clypeis muniat, ne mus, qni parvo tempore pro nobis sustinuerunt labo<
antiqui hoslis versutia, aliqua es parte, adituni suae rem, nonne magis nobis coeleslisPater noster aman-
nequitise valeat invenire. > dus est, qui pro nobis cruci affixusest? » Et infra :
V. Paulinum autem virum justum, qui sic ex fide < Et cum tanta nohis bencficia prajslel, nihil quserit
vivebat, juxta Apostoli dictum, spe quoque innrxum, _ a nobis, rjisi ut diliganms eum, el animas nostras et
smiore in Deum raptum, pielatis ac religionis officiis corpora irapolluta ei servemus,ut iliein nobis semper
intenlum, et charitate proximi vulneraluni fuisse, habitel, et nos in iilo permaneamus. » Et vere pectus
iion est quod dubites, Qua enim animi slrenuitate illius facluni mansionem Dei per charitalem agnove-i
adortus fuerit hoereses, quaque in Deum fiducia fre- rat Alcuhius, qui ei scribebat episl. 62 : « Tuura
tus, audiexejusbretestimonium. <Quapropler (aiebat sanctissimum cor lerra est reproniissionis, sapientiaa
in concilio Francofurtensi) egoPaulinus, licet indi- nielle manaus, et suavissimse.charitatis Iuce redun-
gnus peccator, omniumque servorura Domini ulti- dans, in qua verus et gloriosus Salomon Virtutura
musservus,..juxla exilem intelligentisenoslraelenul- gemmis templum pulcbrse habilationis suae raajestali
latem, sancfo perdocente Spiritu, corde, linguafstylo conslruxil, non Chaldea flamma periturum, sed
contra eorum vesanias, qui rectse fidei sunt adver^ ttlerna pace mansurum, ip quo sancta sancloruro
s'arii respondere non forniido, » Et dirigens Carolo summo et vero pontifici soli Christo pervia, non se-c
regi tres libros contra Felicem, hsereseos parenlem, mel in anno, sed semper in aeternum. >
scribebal; <Juxta parvitatis meseintelligentiam, H,et VII. Ab eodem quoque charitalis in Filiuni ardore^
pigrioris ingenii obsistat possibilitatis facultas, scri- flamma amoris exardescebal in niatrem ejus Mariara
beretamen quse me contingit pro causa fidei contra ,n semper virginem. Cum ex 'doctrinaFelicis, Christu,m,
persisteiiles pravi eommenti objectiopes, qualicun- secundum carncm Filium Dei tantummodo adopli*
que non renuo stylo. Scio enim, qui dixit : Aperi «s, vum asserentis, prsecipuuset omniura excellentissi-o
tuutn, ei ego adimpleboiilud.. » Hoc est enirn insigne liius lilulus Virginis impeteretur, matrem scilicefi
verae spei, utquanlaro homo de propria diftidit, fan^ Dei esse tantummodo nuucupalivam, non veram^
lum de divina sibi virtute promittat. Qua quidem exarsit quantocius zelus Paulini in blasphemum vi-.
suffullus Paulinus tot adiit pericula, tot injurias per- ruin, et manus admovit, ut nutabundam in diade-.
tulit, tot ilinera confecit, tot labores exantlavit, tot mate Virginis splendidiorem gemrnam firmaret, Audi
adversa voravit. Hujus generosissiihoevirlutis monu- pauca verba ejus, ex capile 15, lib, icontra Felicem ^
mentis non semel opera sua respersit, prsecipue < Si ipsa venerabilis Virgo non genuit veruni DCu,m
librum Exhortationis ad Henricum, cujus capite 10 verumque hominem in singularitale personse.... quo
sic aiebat : « Quid, rogo, homini suflicit, cui ipse ergo pacto catholica Ecclesia, una in loto orbe terra-
conditor non sufficit?; Quid ultra quaerit, cui omne rym diffusa, beatam virginem Mariain, dulce niihi et
gaudiura et omnia stius Redeinpior esse debet?- » venerabile nomen, Theolocon (hoc esf, Dei genitri-
Et cap. 40 exspeclatipne futurse vitse elatus.^ seribe- cem) libera publicaque voce confiteri non cessat? >
95 S. PAULINIAQUILEIENSISPATRIARCH.-E 93
Vide prsecedentia ibidem et sequenlia, in favorein A stantius repetit, memorans donum lacrymarum,queis
matris Dei pari zelo conscripta. Paulinus orationes suas conspergebat et sacrificia :
VUL Qui adeo Deum, DeiFilium, matremque ejus 0 Paulinepater, pastor,palriarcha,sacerdos,
diligebat, sequali reverentia religionis prosequebatur Pars animaemelior,nostra?pars inclylavitae,
Ea SisniemorAlbinisacrisallaribusasians,
quem sciebat colendum non minus ac amandum. F!tdulcesinler lacrymassuper ora Duenles
propter quse ad cultum decusque Ecclesise Dei spe- Dic : Miscrere,Deus,noslroclementeramico,
Criminibusque suisveniamlargire benignus,
ctare vid.cnluf, sic pro virili curavit, ut alle invecta lll 16cumsanclisliceal laudare|ier aavum.
ad nostram usque setatem, quse induxit, perseverare PrseslitissePaulinum, quod Alcuinus exposlulabat,
gloriemiir. Talia quidem sunl, quoein synodo Foro- argumentum esl ultronea oratiouum suarum exhibi-
juliensi de vesperis Dominicoediei slatuit can. 15 : lio duci Forojuliensi Henrico, slatim ab initio suoe
<Diem Dominicam,inchoante noctis initio, id est ve- ad eum Exhorlationis, videlicet se offert, pollicetur-
speresabbati.... quando signum insonuerit, vel hora que precaturum, ut Deus cor ejus charilalis flamma
est ad vesperlinum celebrandum officium.... cum succendat. < Qualenus, ait, hoc bealissimo bono
qmni reverentia et honorilica religione venerari om- abundare te faciat, charissirae frater, ipse qui est
nibus mandamusChrislianis.» Talequoque estillud, . hoc bonum, quotidianis precibus inlegro cordis desi-
ciijus meminit Walfridus Slrabo (De rebus eccle- 1 derio cum, elsi indignus, deprecari studeo. > Quod
siasticis cap. 25) videlicet < circa immolatioiiem aulera ipse faciebat, aliis quoque faciendum suade-
sacramentorum hymnos, vcl ab aliis, vel a se com- bal: qua de re pnccepta dabat aflalim congrua, et
positos, celebrasse. » Hsecquidem aliqualiter in dies prudentia coalesli referla : < Omne opus (aiebaleod.
nostros perseverare, prseserlim inpagorum ecclesiis, lib., c. 28) quodcunque iiichoaveiis faccre, primuro
queis novarum rerum curiositati aditus ftiinus patel, invoca Deum, et gralias ci age : ct cum consumma-
videraus, uli.dicimus, cum de utrisque suo loco pe- veris illud, siniiliter fac. lnvoca Deuin ex loto corde
culiarem facimus roentioiiem. Primo quoque illius tuo, et invenies eum. El cum iiivcneris, ne dimittas
concilii canone obviam in ministrorum Ecclesiseir- eum, ul corijiingalur mens tua in amore ejus. Hoc,
religiositatibus, ne decus, quod in percurrendis sa- mi frater, slude in vita lua, et orationem luam puram
crorum rituura muniis, vel in pensu horarum cano- offer Chrislo Domino. Ne (Ogitaliones hujus sseculi
jiicarum solvendo, vel sacrosanctorum mysleriorum superfluse conlurhenl cor tuum, neque in diversa
actione a priscorum Patrumsanclionibus exigiluf, rapialur mcns tua. Mcmenloenim te sub Dei stare
pessumdelur. <Primum, igitur(inquit)utjuxtaprisca conspeclibus,qui occulla cordis perspic.it,et secreta
Patrum divinitus editas sancliones nullusDomini sa- (2 meiitis tusenovit. Vigilanter ergo et assidue assiste
cerdotum, velquicunque sub canone constituli, cano- in copspeclu Dci in tempore orationis, ul imminen-
nicas, quinimo apostolicas ignoraiiles aut parvi lem diaboli teiilalioneni facilius possis effugere. Si
pendentes definitiones, inordinate vel inlioneste in enim cogitationes hujus saif.ulimalseelsordidoe tur-
doriio Dei, quse esl Ecclesia, conversenlur, sed in bant cor tuum, et'cogunl illicitum aliquod perpe-
suo ordine cunctis persistenlibus, pulchritudo eccle- trare, per oraliones puras el vigilias sanctas depel-
siastici decoris inviolata permaneat. »Hinc ut mini- lenlur ab aiiima lua. Oralio namque grandis rauuitio
stri Ecclesiae, expediti ab omni aulse militiaeque est animse. Per orationes piiiissimas-omnia nobis
negolio, ad templuni actionesque saoras liberius utUia tribuuntur a Domino,et cuncta noxia effugan-
libenliusque feslinarent, auclor fuit Carolo Magnoa tur. Et ut ne diutius de Iioc dispuiem vel immorer,
lhilitari servitio clericos dimittehdi, ut patet ex fra- sicut ex carnalibus escis.aHtur caro, ita ex divinis
gmenlo 1 ejus ad regem epistoloe,et ex verbis in firie eloquiis et orationibus inlerior homo nutrifur et
libelli Sacrosyllabiprolatis. Qua in re esl Caroli proe- pascitur. » Hsecsunl quae Paulinus de oralionis stu-
ceptum inter Capitularia regum Francorum ad dio theoreroata proferebat.
an. 805, cap. vm, quo id quod Paulinus exoraverat, X. Ejusdem aulem charitalis ignis altera flamma
lubens concedit. D in Deum rapiebatur, altera pariter ferebatur in
; IX. Paulinus ergo, qui circa divinum cultum,
proximum. Encomium perfeclissimi Dei, el fratrum
decus Ecclesioe,minislrorum sedificationemadeo sol- amoris, Paulino texuit Alcuinus episl. 62 hjs verbis :
licUum religiosumque se praebuerat, quo studio et < Quid in tam affluentetui cordis thesauro non inve-
animi alacritate in Deiim effusus orationis officio nitur? cujus-habitator ille agnoscilur esse, in quo
credenduserit? Spiritus Dei unctione perfusus, imo sunt omnes ihesauri sapientieeet scientiseabscondili;
impinguatusvidebatur Alcuino, qui se ejus precibus qui habet clavem David, aperit et nemo claudit,
commendabat, quod in iis plurimum se fidere lesta- claudit et nemo aperit, et quse vult, in arcano peclo-
retur. Sic enim ait epist; 115 : < Et si nomen Pau- ris tui tbesauro clave sapientioeclaudit. Haecsanctis-
lini mei, non in cera quse deleri potest, scripsi, ue, sima somniantis Jacob scala, per quam coelisecreta
quoeso,obliviscaris in luis sanctis orationibiis amici septennis spirilalium charismatum gradibus pia
tui Albini, sed in aliquo memoriaegazophylaciore- penetrare solet intelligenlia; et iterum ad sedifiea-
conde illud, et prbfer eo tempore opportuno, quo tionem subjecti sibi populi, fraterni amoris passibus
panem et vinura in [xl] substantiara corporis et san- descendit, ut fiat doclor ecclesiasticus, divineecon-
guinis Christi conservaveris.>Quodetpoemale214 in templafnjiiiscum Maria coBipos,el ilcrum cum Mar-
'
97 VITA; 98
tha ad Dominicsemcrssaeconvivas sedulceadminisira- .-j A XII. Ex zelo quocjiie nonoris Dei, et Ecclesiseejus
tionis sollicitus; > Sed audiamus ore proprio ioquen- sponssc,prdcedebat rObur illud invictum, quo imirm>
tem Paulinum, et prsecepta charitatis fraterhse pro- nilatera ipsius Ecclesioeet jura, invicli animi con*
mentem, libro Exhortationis saepius citato, et ssepius stantia luebatur. Sit exemplura coactio synodi Alti-
deinceps citaiido, quia cum ex abundantia cordis os - nensis ex qua (nil vefitus conterrainorum Venetorum
loquatur, testis est Iocupletissimus virtutum Paulini, duces) scripsit epistolam, sollicitans Caroluni impe*
et imago animoeejus; unde scite de eo epist, cit. Al- ratorem, nedum ad ultionem facinoris in sacerdoles
cuinus : < Te agnosco de seterno charilatis thesauro Dei perpetrati, sed ad legem ferendam , qua ih
affluenternova proferre et vetera, et in fide fraterni posterum ecclesiaslicse libertatis immunitas cautius
amoris pennam linxisse pietatis. > Igitur cap. 22 sic obseryaretiir, et religiosius suspiceretur. Illius qud-
gcribit: < Habeamus in noisis dilectionem Dei et, que sacerdotalis constautise pectoris tesiimonium ab
proximi, quia qui diligit proximum, legem implevit; Hincmaro profertur (Opuscul. 1, sive iu Quaternid-
qni autem e contrario oditjiomicida est. Qui diligit nibus) quod Mc haud esl oraittendum. Sunt verba
fratrem suum, in tranquillitate est cor ejus : fratrem Rhemensis episcopi : « Cum Carold ab adulantium
vero odiens, tempestate eircumdalus est. Quod tibi linguis subreptum fuisset, ut ecclesiis de rehus suis
noii vis fieri, ne proximo tuo cupias evenire. Si eum B prsejudicium quoddam inferret, obsistenlibus episco*
videris inbonis actibus conversantem, congratulare pis, el specialiter PauliiiO patriarcha, adeo se reco^-
ei, et iUius gaudium tuum ducito, et si aliquid ad« gnovit, el Ecclesiseel episcopis satisfecit, ul prsesens
versum patilur, illius tristitiam tuam deputa, et non oris sui confessio ei non suffecerit, sed ad posleros
solum juslls, sed et peccatoribus condole.Ne simulato suos confessionis et correclionis suse scriptum manu
corde unquam diligas proximum tuum. » Araplitudi- sua firmalum transmiserit. > Consule quoque diplo-
nem charitatis,- qua nulli non complectantur, innuit mata privilegiorum, quoea Carolo Obtinuit, et co.v
pariter cap. 66 : < Ad omnes homines, ait, faciamus spicies ut plurimum libertalem Ecclesije ab eo vel
bonum; ad omnes dico, non per partes, non ad unum, servalam vel restauratam, cujus gratia ssepe Caro-
vel ad duos, aut ad tres, sed ad omnes liomines. lum adierat.
Chrisfus enim non pro sanclis tanlum passus est, XIII. Disciplinse quoque ecclesiasticso in poeni-
sed pro peccatoribus, et impiis, et sceleralis ascen- lenlioe taxalione (prout setatis suse severissiinse con-<
dit cfucem, etc. Nonsanclis tanlum dedil Deus solem, siietudinis Observatio exquirebat) rigidus eral exa-
et Iunam, etpluvia, el oronia nascentia terroe, et ctor, ne nimia absolventium indulgentia ad majora
omnes fructus qui oriuntur in terris; sed in commune scelera committenda viara sterneret. Ea propter ciiiii
omnibus hominibus.... ut bonum noslrum, et elee- G in concilio Francofordiensi ageretur de poenitentia
mosynse nostree, et charitas noslra, et patientia Heistulfi, qui uxorem ex levi suspicione, uiiiris tan--
nostra, et humilitas nostra in commune omnibus tummodo, [xli] nec aequi testis relatione necaverat;
hbminibus distribuatur. > Si cap. 52 leges, pares Paulinus ad norrnam canonum rigidiorum poenam
amoris ad proximum characteres, invenies. imponit : ut apparet ex ejus epistola ad eumdemi
XI. Ex hac hiparlita charitatis flamma zelus ille Heistulfum,qua dulcissimis quidem charitatis verbis
ortum trahebat, quo sestuabat, cum vel quoead Dei ipsum alloquitur; verumtamen exigit ab uxoricida
cultum perlinent, et disciplinam religionis tangrint, in vindiciani criminis asperrimam phirium poena-
velsaluli proximorum congruunt, pessuin ire cerne- lium Operuhi multara pendendam : proposita tamen
bat. Hinc ruinas fratrum condolens ex zelo, plura- opiione, vel in monasterio sub manii abbalis se de-
bat scribens csp. 55 : « Quare non diximus cum mittere ad laboriosa quaeque regulsiiis observantise
propheta : Quis dabit capiti nostro aquam, et oculis perferenda, vel sub paBniteiilisepublicse canone diu-
nostris fontem lacrymarum, et ploremus die ac nocte turnis carnis macerationibus, oraniumque obleGta-
vulneratos fiHosplebis noslrae? Quis idoneior luctus, mentorum seelusiouevitam atterendo producere.
quis planctus cerlior inveniii potest, quam quando _ XIV. De coeterisautem virtutibus ejus quid elo-
unusquisque nostrum de anima perdita luget et quar? Prudentiam enim ipsius, rebusque in agendis
dolet? » Hinc quoque iu curam animarum segnes disci'etionem, ipse totus quantus est Paulini liber
desidiososquerectores gravioribusverbis admonebat, Exhortationis satis superque testatur. Omni autem
quoruni pars adhuc superest in fragmento, quod De exceptione inajus hac in re est ipsius Caroli (yere,
recloribus inscribitur. < Primuni est, inquit, quod nedum arraorum bellique eventuum prosperitate, sed
non verbis bene, sed exemplis male docent. Secundo, et mentis perspicuitate, Magni) judicium , qui cor
quod contra divinam voluntatem, et sacram instllu- gnita Paulini prudentia eum tot ad synodos accivit,
tionem, non tribus saltem (Forte solum) hebdomadi- lot conventibus prsefecit, tot rerura Galliae, Ger-
bus, sed multo lempore.... in propriis non verentur manioe, Italise, Panrionioe ponderibus oneravit, et
jion residere parochiis ac civitatibus, pro quo et non imparem semper in.vcnit. Humilitas in suis
deslitutio divinLcuItus, et proedicatio in plcbibus, et scriptis passim elucet, cum se toties < miiiimum
cura subjectorum iiegligilur, pracsertim cum ncc omnium servorum Dei > (ut in concilio Allinensi) vel
sacerdotali ministerio hnjusmodi congruat discursus, .< indignum peccatorem, omniumque servorum _Do-
neceanonicsesit auctoritaiis. » miui ultimum servuni > (ut in concifo Francofor-
m S. PAULlNi AQUILEIENSISPATRIAiiCiLE 100
diehsi); < vel se pigrioris ingenii, tenuisque capaci- A
i sollicita, in amore perfecta, in fide conslans, in spe
iatis virum > (ut in epislola nuncupatoria trium li- nullatenus dubilans; Dilectione proximi ferveam,
brorum cohtra Felicem ad Caroluih regem) compel- odii ardofe non urar, nec invidiae livore tabescarn,
lat. Juslitiam sic cordi habuil, ut comitem Henricum Sanctum semper opus in me spira ut cogitem, com-
opportune mohuerit a falsa pietale sibi cavere, qusS pelle ut faciam. Suade me, ut diligam te; confirma
eleemosynas ei male partis quandoque suaclet; Me- me, ut teneam le; custodi me, ne perdam te. Non
lius est, ait cap. 51, <aul ex paupertalesua pusilluni ingrediatur, nec requiescat in domiciliomeo, ubi tua
quis iribuat indigenli. quam multumex injusta aetiui- debet esse mansio, pcs superbiae,nec gulse concupi-
sitione. > Coeterilmin pauperes ihisericordem fuisse scentia , fornicatio , nec avaritia, invidia, nec ira,
ne dubites. Aiebat enim cap. 48 : < Pauperes hono- tristilia, nec vana gloria. Da mihi profundam huini-
reinus-,et suspiciamus Cliristum in ipsis , qui dixit : litatem ; qua curetur altitudo carnis superbia, quse
Quandiu fecklis urii ex his fralribus meis minimis, me sutfpcat. Da mensuratam abstinentiam, qua siv
mihi fecistis, et Filii Dei erimus. el hseredes Dei, co- perflua ventris refreuetur edacitas, quee me perimit;
lieeredesautem Chrlsli. » Et quod verbo suadebat, Da castilalem cordis, quse me impollutam reddat;.
bpere proestabat; nam multas opes, quibus donatus a Da munditiam spirilus, quia immunda carnis luxuria
Carolo fuerat, pauperibus distribuisse, auctor est Fer- B' me demergit; > Et post cseteras poslulatas virluies.
farius inVita.Patienlia quoqueejus, qua lot adversa iufra sic ait : < Hsec velim, o Jesu Salvator bone.
perlulitj prsecipue in laboribus suseeptis pro infide- Redemplor oplime. hsec velim quse hucusque nunc
libus Ecclesiae lucrandis, maxime enituil; sicuti et supplicando deprecata sum : hsec( et haecdeprecor.
fbrtiludo , qua objecta sibi magnanimiter adiit peri- ut propler carnis corruplionem non peream in seler-
cula ilinefuin, perseculionum •,preedicationiim, sua- num, non veniam in mortem secundam, neque in
debatque et verbis. quod bpere exhibebat. < In pres- lei-rain oblivionis. Hsec vox raea in auribus miseri^
suris ad Chrislum pastorem corifugere » cap: 57 Ex- cordiie tuae sonet, ul tuam, non carnis faciam volun»
hoftationiSjcirjus magnaninlitatis sunlvefba : <Nulla tatera, et oauiis mens mea le roeditetur, in te dele-
nos pressura terreat. nulla calamitas frarigat: Dbmi- ctetur, te sequatur, te confiieatur, etc. > Hse virtu-
nus ih proximo est, pastor nosler circa nos est': quid les, quibus sanctilas vera -comparaiur. ex scriptis
meluemus? > Cum ad hujusmodi pro fide obeundos Paullni deprOmpsimus;agiinusque, amice lector (uti
labores, et adversa quacquepro animarum iuc.roper- dicebat sanclus Zeno, serm. De fide, spe, et chari-
ferenda horlalus eum esset Alcuiims epist; 115 ad- tate , circa medium; si tamen ipse auctor esl) :
inohitionis dalse slatiro ipsum poenitet, quod eq«o « Quod anliquorum virtules ex li.,ris, aul ex virlu-
C tibus libros agnovimus; >
jam velociter ctirrehti importunum et supervaca-
neum esset subdere calcaria; « Quidfacio (ait) insi- XVI. Haruin igilur et cseleraruin exercitio virlu-
piens ego conlra phHosophicumproverbiunij ligna in lum sauclus effectus est Paulinus. Verura cum glo-
riosa sanctilatisnomenclatura iis lantummodo soleat
sylvara ferens, stillicidiis flumiha irrigaris; >
XV. Quantam denique proc se tulerit tempefari- altribui, quorum probilatem Deus miraculis et signis
iiam, affinesqueliuic cseteras virtutes, casiimohiarii. teslari consuescit, kec quoque testimonia in Paulino
abstinenliam. voluptatumluxusque horrorem, mundi desideranda non fueranl. Ferme quotquol historio-
contemptum, animi sfensumque inoderalionem, graphi de ipso mentionem uicunque fecerunt, profe-
soepecitalus liber Exhortationis innumeris respersus. runl diserlis verbis miraculis claruisse. Ferrarius!
est argumentis. Lege sis pree coeleris capp; 15. De < Mullis claruit miraculiSj quibus doclrinam a se
tnundi contemptu. 17, Quid .sit secundum carnem prsedicatam confirmabal. » Bellonus in Compend;
vivere. 25, Quam fluxm carnis delicim-.54, De cordis; Yitar. palriarchar. Aquileien. < In vila multis mi-
peccaiis. 55. De carne domarida. 56, De luxu in cibis; raculis claruil, el in morte; » In Vitis autem fu-
cavendo. 37, Deebrietalis malis-. 42, De lingum cu- sioribus, quas palatini socii Mediolanensestom; XVI
stodia. 48, Dejejunio duplici. 64, Quod caro diabo-. _ Rer. Ilalic, Scriptor. reposuerunt, sic : < Paulinus
luni recipiat. Ex hinc cognosces quo spiritu ageba- de Deo et hominibus bene meritus moritur, omnibus
tur Paulinus. et quibus temperantise loris litillantem, ferrae coUacryraantibus,sepeliturque in basilica Civi-
effrenium sensuum petulantiam coerceret. Prsecipue. tatensi, et pluribus clarus miraculis denique in san-
autem ultimum toties laudali libri caput est omnino, ctos relalus est. > Ughellus: < In vila et in morle mi^
legendum, rjuod" claudit eflicacissima < precatione. raculis claruisse Paulinum testantur Aquileiensisec-
ridversus mala carnis; » et quid ad perfectiohemi clesiseantiqua monumenta. » Baronius etiam (ad an»
Banctitatis in anima sua inserendee exoptet, propo- 802, n. 11) ad tabulasAquileienses provocat. Bellarmi-
hit. < Dicam, inquit, Redemptori meo, antequami nus de Scriptorib/eccles;: < Obiit, clarus miraculis.»
carne exuar, ad quod bonum, corpus cum quo in- Labbeus in addit. ad 'BeUarm: < Obiit, sanctitate et
habito, incitare voluissem, Non sit in me, obsecro) miraculis in vila et post mortem clarus. » Moreriih
Pomine, concupiscentia libidinis, sed amor pulcher-. Dict. histor : Ce grand homms, quesa sainlele prou-
iimoe castilalis. Sim ad nialura audiendum lardai vee par des miracles rend iltustre, mourut, etc. Can-
(Ioquifur nonvine animee suoe). adverbum tuum fe-- didus Commenlar. Aquileien. lib. iv : « Paulinus
Stina, ad perficiendu.riaccelerans; Sim in tuo linioree virtutibus (id cst prodigiis, quse avirtulibus mora-
m VITA. 102
libus differrJnl : riam hse sanctitatem constituunt, & A perio exterse nallones, quafum jiigd ne dum cervicem
illa declarant) ac vitsesanctimonia adeo illuslris ha- submiltere, verura et linguam adoptare; vellet nollet,
bilus est, ut quem vivenlem tanquam e ccelo mis- uit impulsuni; Binc peregrina una siraul et barbara
sum omnes admirabanlurs defunctum in eadem (ci- verba in Lalinam invecta Hnguam, nnn secus ac
Vitale Austrise)pro coelite frequenti concursu in dies mores, jam suo tempofe ddlebat Fabius lib. i Instit.
iiuoque nostros celebrent. >Verum de cultu ejus ve- Orat. cap. 5 i < Peregrina v.erba, inquil, ex omnibus
teri et recentiori inferius dicendum. Inlerim scifts prope dixefim gentibus, ut homines, ul inslitula
velim, labellas et vola (ut dicunt) adaram ipsius ndn etiam multa, venerunl. » Quod cum luec aetati suae
defuisse. Nam in iuventario anni 1566 f die 8 Se= contigisse testeturj majori jure poslerioribus tempori-
plemb. ex [xlii] archivo ecclesiae Civitaten. legitur biis evenisse credendum est; Ea enim ferum omniuni
vulgari idiomate : Una vila et un dentc, tutli d'ar- fcrme falalis conditio est, nedum in apice perfeclio-
nis haud diu immorarij sed in dies semper in pejus
gento, ptesentati a S. Paoiino, etc,
CAPUT XV vergere. Itaque et Latina lingua in summa venustalej
Sancti Paukni doclrina, ad quam Tulliana tempora eam extulerunt, non diu
I.-EUies Dupinius, Oestro Francico raptus, tan- consislens, sed pautatim sensimque declinans, vitia
quam ex tripode pronuntiat sentenliaro in Paulinum B ' sermonis intrusa inolescere, el tandem in ultimam se
hostrum : Son slyle est fort shnpte; et ria rien prolapsam indoluit barbarieni; Si qua autem exacta
d^levi. Adhuc iniquius procedil Erasmus, qui in soeculahujusmodi miserabili fuere obnoxia infprluniOj
Admoriitione, libro De salutaribus documeittis, sive equidem quoc Patilini setati propius accesserunt, bac
Exhortationis prsefixa in veteribus edilionibus > au- peste proe caHerislaboraruiiL Quocenim,.bone DeuSj
ctoremlibri sine litteris esse criminatur. Venia tamen erat eruditionis doctrinoequecharitas iis diebus, qui-
huicdanda, si irreverenfer de scriptore sacro sibi bus vel sollicitiores episcopi saltein legere a suis
non cognito heecaudet. Gseterumutriusque pace res clericis prseslolarcntur? Concilii Narbonensis Patres
vequius est pensanda, Non negarim, Paulinum no^ an. 589, can. 11 sic slatuebaat : < Amodo nulli li-
slrum felicioris Laiini sermouis aaalis scriploribus ceal episcoporum ordinare diaconum, aut presbyte-
haud esse conferendum. Non enim exsequatCypriaiii rum litteras ignorantem ; sed qui ordinali fuerint,.
energicam vim, nec Leonis periodorum conCinne coganlur discere. » Et ne putes exquisitam exegisse
productarum harmoniam; nec eloquenliain Chryso- in clericis scientiam , eomet canpne nientem suam
logi, necflores Augustini, nec Ambrosii favos, nec produnt, dum addunt : < Ad quid eril in Ecclesia
lepores Hieronymi-et gi'atias, ne dieahi Tullianam ^* . Dei, si non fuerit ad legendum exercitatus ? » Et
facuudiam, vel eam puritatem Latine dicendi, quam quidem legendi perilia jure tuuc desiderabatur; nam
quasi e po;lliminio reversis litteris in proesentiarum ea erat minislrorum Ecclesiae ad verba populo fa-
probamus, qui Musas coiimus severiores; sed nec at- cienda inscilia, ut concilium Vasense an. 529 jam
tingit quidem. Verum a viro, qui floruit tempore sanciverit,can. 2: « Ulsipresbyleraliqua infirmitate
omnino exsulanlis et ferme conclamatse elegantioe, prohibenle, per se ipsura non poiueril prsedicare,
sus deque oraiiia faciente barharie, non est hujus- sanctorum Patrumhomilise a diaconibus recitentur. »
modi venustas dicendi exspectanda, sed nec expe- 'III. Processit sequentibus. soeculis eo usque cleri
tenda. JEquiori collatione res agenda est« Non enim ignoranlia, ut lcmpore Caroli Magni et Paulini, sal-
cum aliorum temporum scriploribus comparandus tem ea doclrina a parochis ipsis exigerelur, ut vel
esl Paulinus, sed cura synchronis cooevisque,quo- vernacula lingua mysleria fidei principaliora popu-
rum cum nulli primas concedere depreliendes, non lum possent docere. Quod si aliquando nee hoc prse-
immerito doctissimum appellaveris. Ut autem quo slarc valuissent, a docliore quocunque eohscrijita
locupletissimo doctrinoepenu instructus fuerit, pro publice legcre juberenlur. Audi, quid statuatur lib,
eorum temporum ratione , coghoscas, prospectum vi Capilular. cap. 185 i < Notum est omnibus, ira-
sseculi Pauliniani proponere non gravabor: quando- npossibiIe esse siiie lide placere Deo. Et ideo hullus
quidem et ars pictoria ex suppositis umbris in enii- sil presbyter, ,qui in Ecclesia publice non doceal lin^
Bentioremlucem figuras suas educere eontendil, guaf quam auditores intelligant, fidem omnipotentis
11. Non sicut primis posl diluvium annis ad tur- Dei in unitate et trinilale simpliciler credere, et e.i
•rim Babel ex unius linguse confusione varietas enata quoeomnibus generaliter dicenda surit, de malis-evU
est idiomalum, sed ex varietate idiomatum unius tandis , sive bonis faciendis , el judicio in resurre-'
linguse Latinse confusio prodivit. Nam Gallis, Poenis, clione fuluro. Si vcro ipse verbis manifeste exp!i-=
VVandalis,Gotlhis, Longobardis subacla toties Iialia, care non polerit, petat sibi ea a dociiore transcribi,
Latini sermonis altrix el cultrix, voces exoticas sus- qualiter aperte legat, quod qui audiunt intelligant,
cipere coacta est, el Latiuni se non Latine amplius; Et qui amplius uon potuerit, vel his Verbis admo-*
loqui miralum est. Etenim sicut (aiebat Augustinusi neat: Poenitentiam agite, appropinquavit enim rcg-»
de urbe gentium victrice et domina Roraa (DeCivit. num ccelorum. » Viclen ex his, qua ignorantia la>J
Dei lib. xix, cap. 7): < non solum jugum, verura[ borabant soecula i!la, quibus saliem legendi perilia
etiam linguam suam domitis gentibus imperiosa civi-. in ipsis viris Deosacratis desiderabatur?
tas imposuit; > ita vices rependerunl Romano im-* IV. Nono sscculp, eo scilicet ipso, cujus inilio Pau-<
103 S. PAULINi AQLTLEIENSISPATRLARCHJE lOi
linus ab humanis exemplus est, nihil aut parum ad- AAnglus,
, et Carolus Du'Fresne dominus Du Cangc,
rribdum remissior cleri inscitia apparebat,- quamvis Giossariis suis : hic tribus tomis, ille duabus par-
vigilantia episcoporum sollicitej quantum ea tempora tibrisea comprehendentes; Quamvis Spelmanni pars
ferebant, pro illa submovenda desudasset; Ex conci- posterior dignitati et merito prioris non affatim re-
Iiorura Eugenii II an. 826j et LeonisIV an. 85 ', ca- spondeat;. utrique lamen sic medise setalis stndio-
nonibus, qui lati sunt vel conlra clericorum igno- sos sibi devinxerunt; ut omni iuvidia seposita cogant
rantiam, vel. pro studiis lilterarum reslaurandis* quemque faleri, sine horum vel saltem allerius, prse-
Satis liquet, .quantis teriebris oetas illa involveretur. serfini Du Gange, face non dari cuiquam, aut vix
In canone eniih 4 Eugeniani concilii inter csetera le- dari, tenebrosa iUa sseculainoffenso pede adire et
gitur : < Si episcopus inveniatur indoclusj a metro- excurrere.:
politano proprio, et deiftceps sacerdotes presbyteri , VI. Quse cum ita sint (ut »d Paulinum nostrum
diaconi, vel etiam subdiaconi a suo episcopo ul do- revertatur sermo) non est quod mireris, si ipse quo^
ceri possint, admoueantur. Inlerim subjeeti sacerdo- que plirasi et verbis utatur, quse ad Lydiumlapidem
tes, et tales clerici ad tempus a celebralione divinse puriorisLatinitatis non.essentprobanda; Nihil tamen
hostioeet officiissuspendantur, ut docti valeant ad officit, quin doclrina ejus non sulilimior appareat, et
debitum minislefium advenire. Si aiitem non poiue- B supra caeteraeorrim temporum ingenia non se extol-
rint edoceri, in potestate episcopi sit canonice judi- lat. Quid enirii aliud agendum erat Paulinp pruden-
candi. » Canone vero 54 arguiiur, lrujusmodi igncn tissimo viro quam verbis sua tempestate acceptis
rantia laboranles niinistros Ecclesise facili negotio eloqui et stylo communiori volo probalo oraliones
inveriiri poluisse, quippe mullis in locis deerant, suas componere ? In ea quippe mala tempora incide-
qui caeteros possent edocere, « De quibusdam locis, rat, quse prsedixerat Sidonius, cum scriberet Espe-
(dicebant Palres concilii) ad nos refertur, non ma- riolib. ii, epist. 10 :'< Tantum increbuif multitudo.
gistros, neque curam inveniri pro sludio litterarura.» desidiosorunij ut nisi vel paucissimi quique meram
Quod huic malo occurrendi consilium captum fuerit, Laliaris Hnguseproprietalem de Irivialium barbaris-
ikceipeex his quaesequuhtur i « Idcirco in universis morum rubigine vindicaveritis, eam brevi abolitain
episcopis, subjeclisque plebibus, et aliis locis, qui-< defleamus interitamque: sic omnes nobilium ser-
bus necessitas occurrerit, omnino cura el diligentia niohum purpurse per incuriam. vulgi decolorahun^
liabeatur, ut magistri et cloclores constituanturi qui tur. > Si ergo aliter quam roos ferebat Paulinus
studia litterarum liberaliuraque arlium, ac sancta egisset, redargulionera parem illi incurriss.et, qua
habenles dogmata, assidue doceant. >Ex his habes, reprehendit adolescentem quemdam veterura verbo-
quorsum se prresulum sollicitudo extendebal in lit- C rumaffeetatorem Phavorinus apud A. GelliuniNocU
teris promovendis. Sed adhnc clarius ex additione Attic. lib; i, cap. 10 : < Curius, inquit, et Fabricius,
Leonis IV huic eanoni comprehendes, non nimium et Coruncanus.., setalis suseverbis loculi sunt. Tu
cordi fuisse huraaniorum litterarum cultum, si Scri- aulem perinde quasi cum matre Evandri nunc lo-
pturam et ad summum canones demus. < El.si (in- quare, sermone adhinc mullis annis desito uteris:
quit Leo) liberaliiim arlium praeceptoresin plebibus, quod scire atque intelligere neminem vis, quse di-
ut assolet, raro inveniuntur (perpende quaesoillud cas.. . Vive ergo moribus prseterilis, loquere verbis
ut assolet) tamen divinse Scripturse magislri, et in- . prsesentibns. > At, inquies, negandum haud est tunc
stilulores ecclesiaslici officii nullatenus desint. > Bi male homines locutos. Quid ni ? imo et pessime. Sed
eranl limites profanse sacroequeeruditionls commu- lamen ea erat communis et omnium loquela, < adeo
niter lune temporis. Quid plura? Ea [xliii] erat sci- illis adulterium lingutc placebat: » ut loquar cum
torura virorum, vel in ipsa RomeinaEcclesia curia- Hieronymoepist. 22. Vidit et ipse Paulinus nasu^
que, inopia, ut in concilio siipra allegato Eugenii tuni quempiam criminari se posse, et inelegantiam
ann: 826 deficiente oratore, qui ex subjecla materia barbariemque sibi objici : ea propter post versus De
Patribus praefaretur , Theodorus diaconus nomine Regula fidei, qusedam quasi pro apologia disserit;
pontificis procfalionem illam ipsam. recitaverit ex '" ad quse fe, lector, et ad quse in ea a nobis adnotata
scriplo legeritque; quam an. 721 Gregorius II pon- sunt, remitliiiins. Qui aulem scivit selali susemorem
tifex susesynodo prseposueral. Confer, lector, horum gerere, et prudens genio corriipti sseculise confor-
aiinoriira concilia, et ita esse deprehendes, Quod et mare, quis adeo desipiens esse poterit qui credat, si
advCrtit nuperus scriptor Gallus, abbas Fleury, III- setas illa aliler tulisset, cultiori Latinitali se nescisse
slor. eccles, tom. X, pag. 284, edit. Paris. 1704. aptare, et ad pnriorem dicendi phrasim verba cora-
V. Nil mirum igitur si pessumdata his sseculis parare ? Duri igitur nimium exactores sunt, qui a
adeo immaniter eruditione et doctrina, invaluerit vo^ ferrea sctale aurea exigunt verba, et pafali curiosio-
cabulorum extrema barbaries. Hinc ob verborum ris, ne dicam superstitiosioris iniquiorisque, quibus
inductam insolentiam satis bene inereri de selate <non sunt suaves epujse, qusenon placentam redo-
nostra censuerunt illustres viri, cum in explicandis lenf, quas non condit Apicius , in quibus nihil de
cxoticisvocibusetearum significatioriibusaperiendis roagistrorum hujus temporis jure suffumat, » ut de-
operam suam-impendissent. Prscstiteruht hujusmodi- nuo dictum Hieronyrai usurpem epist. 15.0ad Mar-
bonis studiis suffragiumHenricus Spelmannus eques cellum.
m VITA. 106
VII. Ut autem deetririam ejus teslatam habeas, <i Ecclesiaeet disciplinoeconsentapeumid, quod statue-.
excurre quse scripsit, et quibus de eausisj et depre- rat, foret, perspicup conslat ex ep, quod poslea in-,
hendes vere suo tcropore illam fuisse evangelii lucer- ter sanctiones ecClesiasticas c. 52, q. 2, xeceptum
nanij non delitescenlem sub. modioj sed ut omnibus est, et ab episcopis aliis, -tanquam similiura casuum
prselucereti et viara salutis et verilatis ostenderet, norma et exemplar, fuit expeditum. Vuifadus enim
super candelabrura in Ecclesia Dei elevatara, et sal Bituricensis episcopus peliit ab Bincmaro Rhemensi
illud, quo a corruptione grassantis Felicis hsereseos episcopo, ut sibi railteret Paulini seutentiam de uxo-.
iUaesae mentes fideliumsefvarentur. Sicut.enim prio- ricidis, teste Flodoardo histor. Rom. lib. ni, cap..
ribus temporibus divina coeleslisPa.tris providenlia, 21. Qua tamen de rc, vide quse uberius di.xinms inw
novis e tartaro erumpentibus hseresibus et hseresiar- eam epistolam.
chis, slrenuos antagonistas tutores fidei Opposuit»ut IX. Forehsium quoque rerum theoriani ct praxim
Arrio et MacedonioAlhaiiasiunij Neslorio Cyrillum, calluisse Paulinum, Joannes e Avenlinus in annalibus
Pelagio Augustinum, aliis alios, itaFelici etElipando Bojorum lib. IV,cap. 6, n. 16, illustre dat teslinio-.
Paulinura. Fateor quidem non solum et unicum cum nium, dum a Carolo ad lites dirimeiidas.duodecimcx
heereticisistiusmodi manus conseruisse, nam et Ethe- primatibus prsefeclis, juri dicundo ante ajios Pauii-.
rium Uxamensem episcopum, et abbatero nomine 5 nus proponitur. « Magnus (Garolus) duodecim pro-,
Beatunv,et Alcuinumin arenam descendisse, mani- ceresjuris divini prudentcs jn Raliam Roniani(iiie(
festum est. Verum ille, < quoniam conatibus par.su- legat, qui controyersias cognoscant, .supplices au-,
cessus noft erat, » (ut ait Joan. Mariana annal. diantj causas absolvant, lites dirinjant, jusque di-
Hispan. lib. vu, cap. 8) cum Beato <frustra se oppo- cant. Illorum princeps erat Paulinus Aquileiae. »
suil, » inquit quidam lexicographus (Hoffman V. [xliv] X.- Sedjam qute dociihioe Paulini fama et
Etherius) el Alcuinus propriis iion fldens viribus, opinio pererebuerit, circa ea ipsa temporaquibus ilo-
comroililomisexposcit a CaroloPaulinuniiAquileien- ruit, apud cordatiores viros-,liceal testimonia in me-
siSj Theodulphum Aurelianensisj et RichbodumTre- dium proferre. Primum illud sit Bincmari archiepi-,
virensis Ecclesiscepiscopos, quorura postremos ali- scopi Rhemensis, ex ejus ad Carolum Calyum cpi-.-
quid contra bosce hserelicos molitos fuiss.e.ad.huc stola, quam profert Flodoardus hislor, Rhem. lib,
ignoratur. IgiturPaulinus antesignanus in acieerat et III, c. 15, qua Paulinum priscis Patribus Ecclesise
primipilus, vel (ut sacratiori utarex divina Scriptura magistris in canpne Gelasiirelatis cosequat, nediim
phrasi) Ipse erat dux verbi; qui cum Alcuinus epist. suo, sed el sedis.apostolicsejudicio, in causa FeliciS:
8 ad Carolumscrjberet: < Ego solus non suflicio.ad damnati iweretici prolato. Sic enim ait:, i Eoruin
responsionera, > ipse ,in coricilioFrancofurtensi, ma- C ctiam senteniias imi.. .. doclrina calholica et san-
jori ne humilitate an strenuilate animi, dicere po- ctilale conversalionis in Ecclesia floruerunt....
tuil : < Quapropter, ego Paulinus , licet indignus reverenlia pari (id esi ac Gelasiano) amplectimur,
peccator.... juxta exiiem. iulelligentioe nostrse te- veluli venerabilis Bedeepresbyleri.... ac venerandse
nuitatem, sancto jierdocenle Spiritu, corde, lingua, miemorisePauiini patriarciise Aquileiensis parocliioe,
stylo confra eorum vesanias ,, qui rectoefidei sunt atque Alcuini viri rcligiosi et docti: quorum fidem
adversarii, respondere nonformido. > Non.inficias et doctrinam aposlolica sedes Romana non solum
eo ah illo Carolum rogatum, ut tres Jibri contra Fe^ Lenigiiissiine aceeplavit, verum et. muitis laudibus
Jicem a se exarati ad nianus < Aibini suramscreli- extulit,' sicut ih.scriptis ipsius sanctse s.edisinveni-
gionisperspicui oratoris vestri, mihiquesuper oninia must quoeEcclesise nostrse ab eadem Ecclesiarmn
dnlcissimi deferantur > (sic Garolo, in epist. cujus nialfe acceperunl tempore diyoememoriseCarpli im-
fragmenfum superest, scribebat). Sed ho.cerat spe- peratoris, quando synodus pro cognita infidelitate
cimen amicitisepraemonstrare, ul patet ex epistola, Felicis esl habita, et ad Romanam Ecclesiam vclut-
cl ima simul humilitatem excolere. Neque enim ope ad
apicera Ecclesiarum trahsraissa. Sed et eorum
alterius indigebal, qui pro omnihus Italiee Palribus scripta qui legit, quaro sint laudanda et recipienda
onus susceperat solus respondendi. Cujus sapiehtiee inteliigit. > Sed audiendus est luculenlissinius(estis
et doclrhioequantura concilii Patres universi detu- Alcuinus.
lcrint, ex eo evidenter apparet, quod communi votff. XI. Is non uno loco, sed quara srepissime doctri»
sanclverint totius concilii nomine, Sacrosyllabum nam Paulini extollit, commeiidalque, non tamen. ul-
ab eo coriiposilum ad Hispanos episcopos dirigen- tra viri meritum. Sanctiias enim cjus neroihemvelle,
dtim. et amicitia intimacumPanlinoex -ignorantianerai-.
VIH.Sed quod circa dogma fidei, synodi Patruro nem posse faUerfesuaderit. QiiamviS-vero cum Pau-
unanime judicium de Paulini doctrina ex facto pro- lino ipso,verba faciat, nibil tamen adulationis in ho-
cessit, ex facto alio circa disciplinam par censura mine credas. .liujusraodi.euim arilseblandilisene,an
emanavit. Nara in causa Beislulfi , qui uxorem oc- malifise in sanctis virisnec.suspicandac.Igiturcpist.
ciderat, ad unius homuncionislestimonium adulterii 62, sic Raulinum aitaliir, qui sibi ante scripserat:
eam accusanlis, solius Paulini poenitentialisanimad- < Pliirima mihi-desanctissirao.tuicordisepilhalamio
vereionisscntentia profertur, ratum hahentibus Pa^ rarifluO nectare exuudantia protulisti exernpla,' ut
iribus quidqnid e Paulini ore prodiret. Quam Jegibus-: verius AristpteUeiimillud in le videam inipleri pro-
PATBOL.XCIX.
107 S. PAULINI AQUILEIENSISPATRIARCILE 108
vefbimfV qui acutissimas 'Peiiherrrieniarum scripfi- A cefna'siiper candelabrum in domo Dei. Tua lihgua
taris argumentatioiies, dicittir in mente calariium cceluni claudit et aperit, etc. > "Scribehsetiam Hen-
tihxisse. Tuum vefo sahctissimuin cor terfa est fe- rico Forojuliensiumduci, ab ofliciomajora pluraque
pfomissionis.sapientire melle mahftfis..... I!;i arca documenta suggerendi se subtrahit, qnia Paulinum
sapientiaeet duoruro tabulse testamehtorum ; et hsce vices suas uberius impleturum cognoverat. < Plura
omnia cherubin in muititiiciihe tegurit scientise.Ho- tibi, vir venerande (sic scribebat epist. 94) deChri-
furii subtef. alas 'divina popiilis oracula respohdent, sliausepielalis observatione forte scripsissem, si tibi
el flumiria viventis aqure ad salutem silieritibus sa- doctor egregius, et pius coelestis vitae prseceptpr
Ktrnt eeteniahi. Quo qui sitit, de arilis ignoraiUite Paulinus meus proesto non esset : de cujus corde
partibus veniat, et bibal. > HaecA-Icuinus',qni ad enianat fbns vivenlis aqu;e in vitam salientis seter-
Paulinum velul ad oraculuoi corifugiebat, slatim ac nara. Illum habeas tibi salutis oeternceconcilialo-
audisset aliquid vel sanoe fidei, vel prioTum tcmpo- rem, ne alicubi tuse conversalionis p;:s impingat,
riim disciplinoe,velPatrum traditioni repugnans, no- etc. >
viter invenlum in agro EcClesioepullulare. floead- XIII. Ejtis landem doclrinse uberrimi testes surit
vcflimus cap. superiorin. 5 el 4 ex epistola 81. Nunc ejus scripta.-Qiioe quidem, si numerum molemquo
tantiimmodo ex eadem epistola adnotariius verba, ™ spectes, rionmulla'nec raagna sunt; si rem tamen,
qiiibus eloqiientiam doctririamque Paulini commen- cujus gralia exarala suni, inter graviora Patrum et
<Iatin operibus cjus, sive Contra hoereses, sive pro digniora admimerabis. Begestum eorum, ordine
tiiilionc fidei conscriptis. « Cum teatitudinis veslrae, chfonico servalo, bic tibi paucis subjicio. Anno Ghri-
inquil, lilteras omrii favo dulciores intueri merear, sti 794 in concilio Francofordiensi lilellnni Sacro-
rionne videor mini inter varios paradisi flores tolus syllabum, noriiine episcoporumItalioe, patribus pro-
convefsafi, el avida desidefii raei dextera spiritales posiiit, et eorum iiutu edidH ; quera eliam Carolus,
exinde carpere fructus? Quanlo rriagis cunf sanctis- una cura Palribus, Hispanirfe'iirexit episcopis. Tuhc
simoefideivestree libellum recensui calholicse pacis etiam scripsit epistolam de pceiiileiiiia Heistulfi,
puritate oriiatura, eloquenlise venustate jucuridissi- Anrio795 ad HeriricuriiducemForojuliensem seripsit
mOrir, sensuum veritate firinissimuih, totiirs aninii HbrumExliortalionis, quoreetani homini srecularibus
iriei lmberiasin leelitiamlaxavi.' Ubideuno Iucidis- curis implicato et in dignitate coiistitutoexhibetine-
sirrioel salulierrimo paradisi fosite qualuor virtutum thodiim, qua inbffensopede viani salutis, et qua ssc-
flumina, hon solum Ausoriisefertilitatis pfata; se.d cnlafis, et qua magislratus, et qua palerfauriHas,
tolitis'ecclesiaslicse Latinitalis rura irrigare con- arripere et consequipossit. Anno 796 conciliura Fo-
spexi. Ubi et-aiirivohios spiritalium schsuuin gur- 'C rojuliense coegit, iii quo eleganti oratione causarii
gites gemmis "scholasliceeurbanitatis aliiindare intel- concilii exponil, fidemcoramendat, syrabolumexpli-
lexi. >"'-' cat, et tandem 14 Canones ad diseiplinam ecelesia-
Xlt. Domilis Avaris,- el de eoruiri conversione sticam tuendam propbnit, Anno eodemet seqq. tres
anxius Caroli Magni ahinius pculos, cum proceribus libros composuit contra Felieera, addita in fihe Re-
auloeuniversis, in Paulihum defigit, cui proviiiciani giila fidei, metri dulcedine ad alliciendum idiOlasut
concinnata. Hinc versusPau-
jiigoChfisfi subdehdani demandaret. Ad quod mu- memoriaemandaretur,
lirissuiieuiidiiriihccessitAicuihi sollicilantis epistola, Iini et fragmenla epistolarum, tanquam incefli tem-
Tandemanno 803 concilium
cujus chp. superiori h. 2 parteih produximus, qua poris opera; reporiimus.
ho'rlatur'eum geiilis se constltuere dbctorem, quia Ailiuensfecoegit;- ex quo epistolam Garolo direxit,
« pfaeter vicinitatem Idcorum el auctoritatis excel- acta in synodo exponens, et uliionem expostulans
lentiam, sapierilisedecus et cuncta opefl riecessariain patfati scelcfis in palriarcham Gfadcnsem, -e turri
ipso convehiunlr» Additque commendanserudiiionis per Venetorum diices projeclum, et casu 'prbtri-
ubertatem, « de ejus pectofe abundanlissimoflumina' tum.
Gehbnicapertotam Nilotici rufis lalitudinem, ad fe- D XIV. Ex his vide, quanto jure el merito Eccleslsi
cundahdos divefsi generis flores, diflunderevalere. > Forojuliensis ipsum nedum' pro eximia sanciilatc sit
Concluditque precando divinse sapientise sedem in verierala, verum etiam pro exc llenliadoctrinee.llinc
ipso futufam seteVnani,qiise ineb adeomirabilis in n.nlla subife admlralio debei, si aliquando in Eccle-
prsesenliaruiriconspidebalur. siae horis canonicis persolvendis, vel missafum so-
lemniis ad merrioriain ejus agendis eadem ofatiorie
, floreal.in veslro;divims-pefctoredonts , usa fuerit, qua de cooterisEcclesisedoctoribusuli Ro-
Seniper io seteriiumsophia, sancte pater,
mana corisutevit,videlicet: « Deus qui pbpulo tuo
Alia truoque'epistola (qiiseesl in ordirie"H5 i'n Ap- seternsesalufis beaium Paulinuro inihistrum consti-
'pdhdice verol, n.l, epist. 6) ipsum ad proedicatio- tuisti, prsesta,' qusesumus, ut qiiera do'ctorem vilse
nisiinTjciuiiisollicitat. <Clama (ait), ne cesses; exalla habuiraus in terris, irilerfcessnremsempef nabere
quasi tiitfia"vocem tiiain. Sil guitur tuum luba Dei.' nfereamuf ih coelis. Pef Doniinuriinostriim, eto, »
Pi^ica:b|>'poftuneih]porturie. Tugaliusin prsedica- Hrecbralio lest [xl*]!iii lib. nis. sigriato n. 12 cai
lione, succirictusin castitate ;rt'u afiesin vefitate for- litulus : Liber Sacramehioruiii dn. Domini stcccni,
tissimvts,ciii hulhis regnrri resislere poterilVTu lii- pag. 229, tergo, In ecclesianvilaiis Avstriw.
109 VlTA. 110
- CAPUTXVI. A haud dispiicefet, quia una simul exofabat. Familia-
Pdulim amiciiitc'cumitlustrioribus suiteinporis tiris. ritas hujusmddi ansam prsebuit, ul epislolarum com-
I, Quod praefabatur Lseliusapud Tiillium, libro riiunioneinstituta inter ulrumque, et Garolus aPau-
suo nomine dictOj vel D'eamiciiia, inquiens: < Hoc lino exigeret in Felicero et Elipandtim insurgere :
pfimum sentio, nisi si in bonis amieiliam esse riOri et Pauliaus insurgens libros, quibus eos impetebat,
pnsse, > etdocilitPaulinusrioster, cumamicuiii suum ipsi Carolo nuncuparet, adderelque epistolam, ul H-
HeriricumForojuliensium duceni lib. Exhoflatioriis bros Alcuinocommunicafetj deposcentem. Hoecom^
cap. 44 mdiiet tantumiuodo « perfectorum Viforum nia salis oslendunt eam, quse cum regibus inesse po-
consortio frui, el ab eoruni vCrbis aiifeiu rioh aver- testy cum Garolo MagnoPanlini fuisse amicitiam.
tere, quia sunl vila et incoluriiilasanimae: evilare. III. Sed clariUSadhuc elucet ex faclis Garoli, quo
aiiiem superbos, ceetefisgue viliis iiiquihatos, ut vel Paulinum amore prosequeretur, vicemque amicitioe
tihum liorum in domo nori sit habendus s » el prse- rependeret. Etenim stalim tic Paulirii, graramaiici
slitit quoque, ciim eorum coluit amicitiam, qui coete=- tanturamodo nomine in orbe cogiiiti, notiliam hau-
ros probilalis fama antecellere communi judicioi sit benevolentisepignns exhibuit, dum regio diplo-
censebantur. Etenimcum dicatSapiens Qmnis'horho mate regiaque eum donalione decoravit, de qua su-
"
simitisui soctabitur (Eccli. xm, 20); et sanctus Leo pra cap. 5. Hinc mirum non sil, si ad patriareha--
(Serm. 1 de jejuhio x mensis): <Ea firriia amicilia lera cathedram assumpto Paulino, tot privilegiis Ec-
est. quam'raOrum siroilitudo sociaril; > eos tantum clesiam Aquileiensem ejus gralia -dilaverit, cujus
coluit.qui honestate vitaecommendabilesetniiientes- tanta dilectione tenebatur, Quia ergo probalio di-
que apparebanl-. Qui enim fieri poterat-, ul sanctis- lectionis, exbibitio est operis, recole quseCap. 4,
simus sacerdos consiietudineni ihstiiiieret, nisi hu- § 4 retulimuSi et palebit quid operalus sit Carolus,
jusniodi? Quozenim communicatiosanclo homini ad et quanta sollicitudine, ul Sigualdo decedenti Pauli-
iarnem? ait Eccli. ibid. 22. Igitur qiiosamicos habuit num suum in sede Aquileiensi sufficeret, dum non
Paulinus, digni amicitia ejus omnino censendi sunt.c modico tempore nonalia iutenliorie immoratus est
Et ii Pauliouni amicum babentes sasis commendaii- fegionibus nostris, tjuaro ut fato fuhclo patriar-
tur; quod-amicitia Paulini digni sunl habiti-: vica- cha, cujus mors imra;nens credebatur, viduataj lic-
riam muluamque sibi dignitatem prsestanles talibus clesia; novuni spoiisum Paulinum quantociusaccer-
amicis dignus Paiilinus, et tales amici Paulino non seret. : . v -
' - IV. Tandem infula
iridigni. patriafchali ihsigniltlih tarito
II. Quaravis- autem inter dispares forluna raro amore et honore prosecutus est, nt quee gravioris
araicitia coalescat, proecipuetainen inter regiae pri-• erantvin curia momenti deCeriiBnda,menlemipsius
Vatsequesortis' homines rarius conspicitur. Hationemi per epistolas prsastolaretur, et quandoque proesen-
dat enconiiastes trajani Plinius in panegyrico, eumi liam. Hinc quia splebat Carblus sapiehtiores el pru-
comitatem ejus, qiia: sibi subditorum animos devin- den liores •(prsecipiieinler episcOpos)vlros' deleeWs
xerat, commendat i < Nam qnse poterat esse ihter habere, quibus in republica admiiiistranda consilio •
eosamicilias quorum sibi aiii doraini, alii servi vide^ rum suorumopem ferre regi incuniheret, iri heriini
banlur? Tu lianc pulsam et errantem seduxisli. Ha- albo-Paulinum recensendura esse qtiis neget? Au-
be's amkos, quia amiCus ipsees:"-v Quse cum ita diendi/ sunt Palres concilii, ad Sarictam Mariara in
revera sint, hinc faclum est, ut qui amabat Paulimnrii finibils Rhemensis parochire an. 881 coacti, quid de
Carolus Magnus Francorum rex-, deihrle Romano- Cai-oli commendabiH consuetudiiie dicebaf Cap. 8
rum imperalor, ipsequoque a Paulino amaretur. Bu- Ludovico, filio Ludovicl Balbi, Caroli Calvi filii,
Jus mului amorisi-characteressunt verba ipsius,Pau- dum ad exemplura atavi sui consiliarios prudenlis-
lirii, etfacla CarohVSiquidem Paulkms non unoloce siraos ut seligeret; exhorlabantur. < Tandem advos,
meminit necessitudinis, quaripsum inter el regem-in- domine rex difeclissime, sermOnem convertiriius...
-efat.-Fatetur in concilio Forojiiliensi,-soepiusPatrum U Sicul quidam nostruroab illis audieruiit qui interfue-
•conventibusse-accersilum-a Carolo-adfuisse, ihgensi runt) CarOlusMagriusimperator, qui fegiiuniFran-
invirum amoristestimonium- Et sane hoc aslruunt, corum nobiliter ampliavit, et per annos quadraginta
quse dixit in concilio Francofordiensi circa fineini sex feliciter rexit, et sapientia tam in sacris Scri-
orationis, sive Sacrosyllabi ad Patres, neduni rcgemi pturis quam et in legibus ecclesiasticis et huriiaiiis
laudibusextol!ens(quod et assenlalores moruril fa- reges Francorumpreecessit, nullo rinquam teropore
cere) seJ eo usque procedens, ut exemptionem ami-• sine -tribns de sapientibus et emitientioribus cohsi-
litioe oneribus imploraret clericis, hac una repen- liariis siiis esse patiebatur i sei vicissim per succes-
denda vice rcpromissa,-derum videlicetspirituaiibus; siones (uteis possibilfeforet) secum habebat, et qure
armis pro eo pugnalurum. « Supplicandusest,aiebat, Sivein die, sive in nocte de utilitate sanctaeEc lesise,
tranquiUissimusprinceps noster, ulillepro-nobis i et de profeciu et soliditate regrii meditabatur, iri
contra visibiles hosles-dimicet, et hos proallo contrai •eisdem'tabulis annotabat, et cura eisdem consilia-
invisibiles hostes spiritualihus armis prjgnemus. » riiSj quos Secum habebat, inde traclabat, > Horum
Boc ipsum fepelit in quadam epistola, •cujiis frag-• ex numero, qui rion sempef, sed viassim per 'succes-
oientum sirperest, admonitionem inserens, qnoeregii siones a - regis latere nori discedeliarit, Pauliriiiiii
411 S. PAULINIAQUILEIENSISPATRIARCILE 112.
habemus, qui (ut ipse ,11011 uno Joco indicat) se aufoeAt bat, qnse religiosam et piissimam in Deo feminam
sistebat, tanlummodo cum vocaretur. Carolus enim, (ul dicit Alcuinus epist. 79) principemque vere Chri-
quamvis episcopos impense coleret, et.amice dilige- slianam demonslrabant. His igitur pietatis ac libe-
j?et,ab evpcandis tamen eis a regimine suarum dioe- ralium artium sludiis intenta, faclum est, et cum
ceseon prudenier se lemperabat, hac quidem in re bealo Alcuino, in aula a marito Carplo delento, in-
ad scrupulum ferme religiosus : ut constat ex venia timam necessitudinem nancisceretur, quam ex epi-
pelita a Patribas conelii Francofordiensis, delinendi stolis adhuc superstitibus est deprehendere. Et quia
apud se < propter utilitates ecclesiasticas, > proeter si qua alicubi verum, in servis Dei verissimuin est
Angilramnum Metenseraepiscopum, cujus mora in illud Platonis in Lyside : < Concilialoris Dei duclu
aiila jam placito Adriani papse fulciebalur, eliam amicos lieri; » ea spiritualis dileclio inter Liulgar-
Hildeboldumepiscopum Coloniensem, cui synodus dem et Alcuinum coaluit, ut ab hujus ore nutuque in
tota unanimi voto consensit, nt patet ex penultimo animsesuocnegotiis caeca (ut dicunt) obedfentia pen-
canone citati concilii. Inter consistentes igilur in deret. Hoc innuit ipse titulus spiritualis filiationis,
aula consiliarjos episcopos Paulinum recenseri haud qup de ea verba faciens, compellare solebat. Sic
polest; inler vocalos vero slatis temporibus repo- enim claudit epistolam 21 cui titulus Epitaphium
nere, dignum et justumesl. Et quidem lnijus VOTBJ Liodgardc, Carolo direclam :
cationis plura in vita ejus hine inde sparsim sunt Semperin aBternnhivivatfelicileropto,
inserta arguraenta, ut ab inlimioribus consiliariis Filiachara mihi, sit rogo charaDeo.
seleclis a Carolo, imo a censu amicorum ejus nullo VII. Quoniam vero sanetus amor zelotypia non
pacto*sit aniovendus. tangitur, amatque ab aliis diligi quos ipse diligendos
V. Bujus tandem Carolom inter et Paulinum ami- semel judicavit, Alcuinusin notiliam Paulini Liut-
cilise vinculum testatum apprime facit ipsiusmet se- gardem, et Liutgardis Paulinum adduxit eo felici rei
dis apostolicsejudicium, et consilium quod cepit eventu, ut mutua charitate se invicem postea sint
sanctissinius ponlifex Leo UI, qui perspecla nedum prosecuti. Id autero fuit religiosissimoe mulieris
peritia Paulini'et pfudenlia in rebus agendis, sed in Paulinum amoris studium,ul crebris muneribus
et amore, quo prqsequebatur eum Carolus impera- eum afficeret, ut pretiosa suppellectili ipsius eccle^
tor, legationis onus vicesque suas in consilio Aquis- siam donaret. Sic enim scribebat Paulino Alcuinus
granensi commendavit. Ratio enim optimsepolilices cpist. 95 in Append. 1 nostra, n. 1, epist. 4 : « Ex
suadet eos ad potentiores principes legatos mitlen- eo sciri potest, quanta mihi esset aviditas loquendi
dos, [xlvi] qui gratiam amicitiamqueeorum sibi prse tccum, si facullatem confabulatiouisiniqua terrarnm
cseteris fuerint aliquandopromeriti. Quid enim boni *" longinquitas non prohiberet, dum in unius dexte-
sperandum, cura non -gratus principi legalus dirigi- ram partitoris propter causas supervenienles, tre9
tur? quinpotiusjure verendum, ne re inlecla, quan- simul posui indiculos, unum sollicitudinis mese, al-
doque etiarn in delerius versa, nedum vacuus, sed terum munusculi mei, tertiain pro filisemese Liut-
et inglorius reccdere cogalur. Hinc Tacitus, vel gardis, feiriinse religiosee ac Deo devolse, causa.
polius apud eum (lib, IVHistor. cap. 7) Belvidius Nam illa sanclilati tuacduas direxit armillas auri
Priscus, ex deleclu senatus legatos milti ad Vespa- obryzi, pensanles24 denarios minus de nova moneta'
sianum contendens contra Marcellum Eprium, qui regis quam libram plenam ; ut orares pro ea cura
sprtito creatos volebat, scile dicebal, « pertinere ad sacerdolibus tuis, quatenus divina clementia dies
utilitatem reipublicre,perlinere ad Vespasiani hono- suos disposuisset in salutem animre suse, et sanctse
rem occurrere illi, quos innocentissimos senalus ha- suse exaltationem Ecclesise. Ego de tua indubius
bebat, qui honestis sermonibus aures imperatoris fide suasi ut faceret. Tu vero, pater sancte, mei
imbuant,.. nullummajus boni imperii instrumenlura el illins memor ubique in Christi charitate, valelo.»
quam bonos amicos. » Missioigilur Paulini ad Ca- VIII, Insuper Paulinum inler et Benricum comi-
rolum cum legationis apostolicseinsigniis, el gratum . lem, sive ducem Forojuliensem, ea amicitia succre-
ponlifici, et imperatori percharum fuisse satis su- vit, qusesanctos inter viros solet assurgere. Videsis
perque teslatum facit, vere aureum librum Exhortalionis, cujus superius
VI. A Caroli cum Paulino amicitia non sejungen- crebram mentionem fecimus, et quem peculiari dis-
da videtur ea, qua a principibus feminis cultus fuit, sertalione adornare conamur. Tilulus ipse lihri ami-
dileclio sanciissima. Has inter eininet Liutgardis ex citise intimioris charactere insignitur, dum Hcet
uxoribus CaroU quarta, quse post Faslradam suffe- lemporibus superioribus ignotum ess.etBenrici no-
ctam Bildegardi, assumptsepost repudium BerlseDe- men, velfatso Juliani comitis appellationem prsese-
•sideriiLongobardorum regis "filise,et e vivis ereptam ferret; attamen qui vel tacito, ut pote ignoto nomine,
an. 794 ducla in matrimonium, supra sexum animo velfalso opus ediderunt, sempervelad charissimum,
virili pollebat, eonjugemvenatura euntem, comitaba- vel ad amicissimumdirectum pronuntiarunt. Et vere
lur, lilteras cultiores fovebal, et earum professores talem fuisse ex comitate, qua virum alloquitur, ex
regio favore prosequebatur, Prseter has autem regi- adhortationibus sincerissima charitate conspersis,
na dignas viftutcs, quibus amorem subditarum gen- ex familiaritate, ex simplicitate, ex fratris tilulo, quo
tium sibi comparabat,, alias animi dotes prresefere- srepissimeHenricum conipellat, ex sexcentisaliis ar-
115 VITA. 114

guiaentis qui leget cognoscet. Binc erga Paulinuin A Nonest quod pturihus le detineanr, cum-ex ipsorum
enatus iri Henrico amor et exislimalioadeo ad opera [xlvii] mutiiis epistolis ad evidentiam rem habeas
pietalispromovendumcomitisanimum prsevaluerunt, perspicuam.QuanquamaulemPaulini epistolseingeirti
ut ecclesiamsancti Nicolai Sacili erexerit, pinguiori- bonorum oirraium damno superstites liaud sint, vica-
bus praediisdilaverit, et licel iriter fines Concordien- rio tamen charitatis officio se utrinque prosecutos,
sis et Cenetensisdioeceseoh locala esset, Aquileiensi ex ipsius Alcuini litteris salis superqne coiriperitur.
cathedrseprivilegiis ab sede apostolica impetralis, Quid enim terierioris amicitise argumentum, quam
in gratiam indubie Paulini sui vdluif de caetero esse quod profert epist. 62? Audi : « Dum ferventis Can-
; subjeclam, ut usque in prsesenliarum videriius. Sed cri igneus sol sidus ascendit (liinc collige epistolaui
in his non est cur lectorem nostrum remoremur; scriptam post dhmdium Junii mensis) et nimio diu-
polius ad dissertationem 1 cilatam,-pua fusius hscc turnoque calore aTidatellus imbres exspectat, sic tuu,
pertractantur, remilliraus. Hscc tantumroodo cora- pater optime, in refrigerium magni anioris sitiens iu
ineniorala sint, ad amicitiam Henrici in Paulinum meo pectore voluntas tusebeatitudinisdiu desiderabat
1 Ulteras. Iterum
perspicuaro faciendam. atque ilerum per sihgula horarum
IX. Conciliator autem hujus mutusedilectionis et momenta oestuans hoc revolatiat elogium : Quando
incentor fuil idem Alcuinus. Etenim, Ucet ex quo B venient desiderati roei dulcissimi apices ? quando
Henricus provinciam nostram regendam susceperat, videam signa salulis dilectissimimei? quando mihi
ct Paulino innotuerat, semina charitatis mutuee in Ausonioenobilitatis pagina optaliprosperitatemosteh-
amicabilerafamiliaritatem exsurgere coepissenl; al- detamici? ut videam, si aliqua fcederalsein Christo
tamen oceasionedala fovereea non desiit, et igni pa- amicitieein illius pectore maneat merapria; si Albini
bulumminislrare. Quapropter Henricum expostulan- sui nomen slylo charitatis in cordis arcano' recon»
tem documenta pietatis, se subducens ab officio ad ditum liabeat, sicut suayjssimura Paiiliiii patris no-
Paulinuiu mandat, scribens epist. 94 : < Plura tibi, roen perpetua dilectionein corde filii setefnis viget
vir venerande, de Cbristianse pielalis observatione lilteris inscriptum. Ecce venit, ecce venit paterrio»
forle scripsissem, si libi doclor egregius, et pius pietatis pagina, quam diu desiderabani, omiii melle-
coeleslis vitre prseceptor Paulinus meus praesto non palato meo dulcior, omni obryzo oculis honorabi-
esset, de cujus corde emanat foris viventis aquse in lior. Banc laetus ambabus accipiebanirnanihus, et
vitam salientis astemam. Hluni liabeas tibi salutis tolo ampleclebar peclore, suspensus quid raihi de-
aHernse coriciliatorera. > Cum vero Benricus de meo nuntiaret Paulino : solulisque sigillis, avidis.
Avaris insignem victoriam retulisset, et hostium im- bculorum obtutibus per singulas lineas iter aperui,
pedimecta el spoliaad regem Aquis liiiic commoran- C dosiderabilemque optatae salutis sospitatem patris
tem deportasset, Paulini epislolamquoque detulit Al- agnoscens, in illis non singulis litlerarum apicibus
cuino,ct vicissimForumjuliuin regrediensresponsum oscula Hbabam, totumque nie DeoChristo in gralia-
AlcuihiPaulino,-ulsignificat rescribens ipseAlcuinus .ruriieffudi actiones, dicens : Audiluimco dabis gan-
-epist. 75 : < Acceptis sapientise vestrse apicibus... dium et Imtitiam,et exultabuntossa humiliata. Et qui
per hunc hujus prsesentis chartulae genilum, elc. » liurailialus fuLin tristilia, nunc exallatus sum in
ubi vides eumdem esse ferentera et referentem epi- lsetitia. El si quid pleno cliaritalis modio superaddi
-stolas.Tnhac Alcuinus Henricum,chartulaegerulum, potuisset, cumularem ulique pristinam dileclionis
iterum Paulino commendat quoad spirituale animse pienitudinem nov^seabimdantia Isetitioe.Novil itaque
-regimen,.spondensdein ampliora salutationis oflicia quicunque mellifluo charitatis jaculo vuinera omrfi
per Angileberlnm,R-omamad ferenda de spoliis.Ava- favo dulciora in corde accipiet, non me auluronali
i-orum domitorum anathemata ad basilicam sancti frigore flaccentia Yerborumfolia in hujus chartuJre
Petri, regis nomine profecturura. « Ipse, aiebat, exaggerare gremium.sed de yivo charitatis fonle ad
vivo officio linguse nostras .vel suas [pro et suas] irrigandos vere flofes.dilectionishoccprona pectoris
oslendet necessitates : majorem noslrse salutalionis dextera haurire,.quatenus mei raagni amoris sliUici-
seriem Angilberlus filius communis noster, Romam D dium tuis infunderem visceribus, etc. >,
ituruS'VoleriteDeo, vobis diriget. » De hac epistola XI. Quid dulcius, quid charius, quid jucundius
mentionem facit ipse Alcuinus alia, nempe 112, in in amicitisecommercio legi potest ? Accipe noiniulla
qua circa finem sic ait: < Binas paternitati vestrse alia ex epistolissequentibus, sequetenerrima et sua-
paulo ante direxi chartulas, iinam per sancluni epi- . vissima. Epist. 81 sestuantiscordis desideiio,.PauUrii
scopum Hislriensem, aliam per virum venerabilem sui affectussic promit: < Videor aUquod roe vefri-
Henricumducem. » gerium.habere anjmi mei, ut flamma charitatis in
X. Verumenimvero^Eullumaraicitisevinculumfor- corde abscqiidHaa.liquain forlasse scintillamelicere
tius, sanctius, dulcius invenies eo, quo tenebanlur valeat, ne lolum torpescat, quod intus ignescif, dum
Paulinus et Alciiinus; et ferme ita constrictum ut opporlunum mihi tempus aliquid scribere lurc cha-
ulerque illud Ausonianumad alium Paulinum epist, rilati occurrit. Quid? Cum beatitudinis ves.traelit-
24 meUorijure dicere potuerit : teras onini favo dulciores intueri mereor, nonne
' Jamnominanoslraparabaul videor mihi inter varios paradisi flores totus con-
loierere antiquisaevimeiiorisaniicis. versari, et avida desiderii mei dcxtera spiritales ex-
115 S, PAULINI AQUILEIENSISPATRIARCHJE 116
inde carpere fructus? etc. > Et epist, 112 : < Si A munere ..... Nolo longinquitateni vtc causeris. Cha-
quotidietusebeatitudinis praesentia ulerer, nunquam ritas pennas ad volandum inveiiiet, nec fluminaob-
lunc meUifluoex ore tuo dulcedine satiarer? sed ruenl illam, elc. >
quantum avida roens ex fpnte vitalis undsebiberet, XIII. Et ne quis deesset amoris numerus intimse
tantum sitis addita cresceret, At nunc lanla locorum dilectionis mutusehos inler sanclissinios yiros, iie
spatia vicarisecollocutionis familiarilatem dividunt, quidem a carminibus manum subtraxerunt, quibus.
ut vix pergentis(Fors., prsesenlis)charlulsegerulus in- sibi invicem sacratissimsecharitatis ardores commu-
veniatur. Et ip angusto pectoris antro charitatis olla nes faciebanl. Et illud Euripidis in proverbio acce-
fervescit, nec babet quo fulgorem sul splendoris ptum, aljatum quoque a Plularchp (Sympos. lih. i,
ostendat, cui coctas charitatis epulas apponat, etc. > q. 5 et m Erotic);
Epist, 115 conquerilur denuo de absentia, etvete- Moyatxw£p6JjSiSiazEi,v.o.vTif aftouo-Of 5 TOirpfo.
rem suam amicitiam eommendat: < Absentia cor- idest : Musicam amor docet, quamvis a musis.
quis
poris non oporlet dilectionem djvidere, quia ami- dbstinueritprius. Quod verissimumin Paulino el Al-.
citia quoe deseri potest, nunquam vera fuit. Ex cuino apparuit, qui se Musas coluisse, praeter va-.
quo te soiebam, dulcissime amice, semper amabam, ria eorum earmina, nec (ut setasferrea tunc ferebat)
et pepigit cor meum foedusamicitieecordi tuo. Etsi " inelegantia quse hoc testantur, amicilia? officiosa
nomen Paulifti mei non in cera, quae deleri potest, commercia versibus compacta indubios lestes reli-
scripsi :.ne, quseso, obliviscarisin tuis sanctis ora- querunt. Eo igilur amicilise venerunt, ul sibiniu-
tionibusnomen amici tui Albini, etc. > luo delectationis arguraentaniimeris metricis astricta
XII,, Quainvis autem illud Ciceronis (lib. i De occiiierent. Qusetaraen cum Paulini non supersint,
Nat. Deor, circa finem)verissimumsit: < Horainum ex his qure supersuiit Alcuini, veritas elicitur. Sic
charilas et amicitia gratuita esl,» attamen haudqua- enim is ait, poemale 212, quod inlegrum cum crete-
quam negandum est, muneribus foveri amicitias, ris, qusePaulinura respiciunt, iii Appendice1,, nuiri,
preeserlini si rationis lan.cepensentur dona, et pru- 2 poema 1, reposila habeto :
deniia dispertianlur. Hinc reponebat Seneca, episl, luoscalamos,Cliarilas,io gnrgite Cbrisli', •
Tinge
19 : < Quidergo? Beneficia non parant amicitias? Atquemeumpectusimplecoelesiibusndis,
Paranl, si accepluros licuit eligere; si collocata, Ll dignasyaleaniPaulinodicere grates,
MelliDuis noslfasMusisqiiiiinpleveralaures,
non sparsa sint. > Quapropter Deus ipse, qui nos Et memorunanimislongnmposlleinpus^imici
ih amicitiam assumere per graliam dignatur, et Carminibussacrisrepelens: Albine,valelo.
benefactis amorem suum non cessat ostendere, vi- XIV. Sed jam oestrumamoris ex ipsius carminibus.
cissim a nobis testes amoris opera sibi placita, et v intimius pergamus agnoscere. Boe idero poema sie
donanostra requirit,uti elegantisshhed.icebatsanctus . claudil ; „ ,
Petrus Chrysologus, Ser. 10 in Psal, 28 : < Videfis, Te ni<>a nicnsardet sacrisconslrictacatenis
quia coaleslisPater sentit amorera donis, dalis affe- •[xlviii]Diligil,exquiril,coinplectilur,altraliit,
Pectorisseternasecumquerecondetin arca.
ambit,
ctum, probat riiuneribus charitatem. > Igitur nihil Poemate autera 114 lenerissima compellatione Bo-
riiirum, si amiciliam muluis rouneribus invicern sibi raliana (Hor. Hb, i Car.,-.oil, 5 : El servesanimm
tcstati sunt Paulinus et Alcuinus, qui non avarifiae dimidium mem) araicura- alloquitur, p,useadeo pla-
graiia se amabant, sed amicitioetesseram muneribus cuit vel ipsi Divo Auguslino, ut eara (lib. iv Con-
alter ab altero reposcebat. Testatur lsetitiam suam fess. cap. 6, n, H) sibi adoptaverit, et primum pro-
Alcuinus epist, 75 dum ex acceptis Paulini murieri- -latdrem commendaverit, < Bene, inquit,. quidam di-
bus riovif se a nierooria amici non excisum. «Ac- xit de amico suo ; Dimidium,ahimm inem. Nam ego
ceplis, aif, sapientise vestrse apicibus el charitalis -sensi animrinimeam et animam illius unam fuisse
muneribus,., valdegavisussum.cognoscensprospefi- aniiuam. »'IgitHr modum Venusini-vatis usurpans
tatem veslram, et memofiaiu noslri, quam semper Alcuiiius, poema"Iaudatumsic incipit:
patefna pietate ut liabeas in oralionibus sacris, sup- 0 Pauline pater, pastor,patriarcha,sacerdos,
obsecfo, > •Faciebat Alcuinus cum Pau- D
plex itaque Pars aniniseinclior, noslra?parsinclylavil».
lino sup, quod Bieronyimls cum Marcella, a qua Claudit aulem, postquam coclestisvitse ccunpotes
rognuscula acceperat, fcuiscribebat epistol, 20 ; < Ut saiiclos pro eo orare precatus est:
' absentiam
corporum spiritus confabulatiohesolemur, Et nuncPl semper,mi,.miPauline,vafelo,
facit unusquisquequod prsevalet: vos.dona transmit- Carminishic linemlacrymisfaciemusamaris,
> Ne su- Sed nun.'iuanisacrifinemfaciemusamoris.
litis, nos epislo.lasremittimus gratiarum, XV. Quodinter amicos maxhne licet, aliquidjoci
spiceris autem heec munera curiositalis vel vanitatis
seriis inlerponere, non defuit in Paulini et Alcuini
aliquid praeseferre, Ex iis, quaepromiserat Pauli^
amiciiia. Hujusinodi videtur coniprehendissepoema-
nus aliquando Alcuino, et quse' Alcuinus tanquam
fuerint le, 104 (Ifc,Poem, 4) Aleuinus, quod sic incipit :
a
pacfa Paulino reposcit, qualia colliges, hi-
mirum quse sanctos omnino decerent, Sic enirii aie- Fer festinapatriPaulino,cliarla,salutfm.
"Dic: Paulinepaler, dulcisamiet»,vale.
bat epist. 113 : "<Diu dilectionis tuse exspectaviprd- Janua parvaquidclu,et parvusliabitatorin sedeest,
missa hoc est vivificsecrucis, vel aliarum reliquia^- ct csetera qusesequntur, quoevidentur aliquid enig-
rum patrocinia. Noli me, obsecro, tanlo fraudare malici, amico colludendi gratia proposituro, conti-
117 VITA, 118
nere. Hoc enim aliquando fecisse Alcuinum, evin-- A 1. c, noii aHud asserit, nisi quod < ut ne unusquis-
cunt poemata 255 et 257. que arbitratu suo hunc yel iUunipro Divo; haberet
XVI. Ergo PauUnus et Alcuinus quomodo in vilai coleretve, Alexander tertius sfaluit, ul nulli morta-
sua dilexerunt se, ita et in morte (ausim dicere) noni lium divinus honor in terris haberetur publice,. nisi
sunt separati. Nam eo ipso anno, quo decessit Pau- illi, qui prius ex edicto apostolico Div^oiMira esset ca-
Unus, Alcuinus quoque e vivis migravit. Quatuor talogo ascriptus. » Hinc potius inferesr quod quanj-
enim solummodo mensium spatio interposito, Pauli- vis solemnis canonizatio pontificis Romani serius or-
hi mortem Alcuinimors subsecuta est, iiloll Janua- tum habuerit, quam cseteroeinferirii;umpcclesiarum
rii, hoc 19 Maii e rebus humanis an. 804 exempto. adhuc usque ad Alexandrum III viguisse' ritum jam
Nosamicorura adeo sibi convenientium par sic ali- receptuin, et cbnsuetudihe probatura apudniiriores
quando commendavimus : ecclesias, Sanctorum albo ascribencfiviros pios exl-
Nonsic PirothousdilexitThesea quondam; miaeque virlutis, quodne deinpeps fieret, deefelp
DilexitPyladesnonsicOrcsla suum; suo cavit Alexander. Quod si qua de sancto Suit-
JiurjalusJSisumnon sic, vel CastoraPollux, herto a Leone Hlinter sanctosrelato.dicuntur, cum
Vel quis ainiciliaclaretin liisloria;
Alhihusquanlumsese et Paiiliuusamarunl, recentioribus criticisinfirma videaritur, adhuc tamen
Quos el amoresui vinxeral anle Deus. B ante Alexandrum III canonizatip soiemnis a pontifice'
CAPUT XVII. Romano prodita reperitur, ut falso. quidem dicere-
Sanctitatis Pqulini memoria. Cultus .vetus et recens. tur eum primum canonizalorem intpr ppnlifices Ro-
I. Sanctitatis appellationem nedum vetera Chri- manos fuisse, quod revera Virgilius pon dixit, Nam
stiana ssecula,sed etetlmica aiidierunt. Passimenim sanctum Udalricum AugustensemepiscppuraJoannes
sancti et sanctissimi nomine donabantur imperato- XV, an. 995, diploraate dato m NonasFebruarii,
ies, ut videre ssepius occurrit in scriptoribus histo- inter sanctos solemniter reposuit. Vide Pagium ad
rioeAuguslse. Quia tamen ab.Ecclesia iis speciali- hunc annum, ct ibi Mabillon.iumab eo.dera relalum,
ter tribui coepit, qui eminentiori virtute et vitee pu- qui nonnullas canonizationes Sanctprum profert, a
iioris laudecseteris sic prsestitissent, ut inter coslites variis Pontificibusinter JoannemXV et Alexandrum
subdil: <Perillud autem intervallum
assumpti a Deo credi potuissent, Constantinus im- III profectas, et
perator, tilulo alias usurpato non se coropellari pas- temppris, nempe a saeculox quo pontifices Romani
sus est, ut Juvencus cecinit Iib. iv, vers. 811: suara in Sanclis canonizandis auctoritatem interpo-
adest cui gratiadigna merenti, suere, ad Alexandrum III nihiloininus metropolitani
Conslantinns,
Quosolusregum sacrisibi nominishorret anliquum morem quodammodoretinuerunt, tum an-
Iinponipondus. G nuendo simul cum papa sanctorum elevationi et ca-
Hoc titulo autera non decorabantur vita funcli, nonizationi, tum etiam sola sua auctoritate utrumque
nisi quorum virtutem Ecclesiseconsensus probaret, pro sua ecclesia prsestando. » .
qusealiquando npn consuevit nisi raartyribus, et pro II. Ritum aulem, quo Paulinus noster fuerit inter
fide et Cbristo, sanguirieyifaque spoliatis tribuere, cceHtesconnumeratus, arbitror (de hac re alte silen-
nomine eorum in canone Sanctorum apposito, quod tibus veterum temporum memoriis)eum ipsum fuisse
canonizareet canonizalio po$tea dictum, cum ali- tunc lemporis ut plurimuro servalum ; nempe non.
quando vindicare diceretur. Optatus Milevitanus,(lib. universaliet solemni ritii canonizationem ejus latam,,
» De schismate Donatistarum) loquitur de quadam sed populi el ecclesioeAquileiensis prius consensii,,,
fejnina Lucilla, quee< cum prseponeret osneseid cu- quae miracula ejus viderat et pfobaverat,, deinde-
jus hominis niortui, etsi martyris, sed nec dumriii- conterminorum Carantanorura refigione, quortiiii,
dicati correpta cumconfusioneirata discessit. >(Vide erudilionem obiverat, appejlalionem Sancti profe-
Baronium in Not. ad 2 Aprilis lit..b.) Tractu deim ctam fuisse, propagatum deinde culfurii ejus in
lemporis a martyribus ad alios quoque viros.spectalse Germania el Gallis, quilius illustria, duni Viveret,
probitatis Sancti nomen attribulum, vel publica Ec- toties dederat spectandoeprbbitatis testimoiiia. Hoc
clesiseconsuetudine, vel etiaro peeuliari s_olemjiitateP suadent vetera martyrologia.Gerraapicarum Gallica--
et ritu facta canonizatiope. Insuper ipsa canonizatio, rumque ecclesiarum, videlicef intef ceetera Chaftu-
vel particularis alicujus erat ecclesioe,vet universalis sianbrum Cbloniae, Sanctse Marise Cllrajectensis,,
a Romana sede profecta, et toti Ecclesise per uni- Sancli [xlix] Marlini Trevifis, lpsum Martyrologiuih.
versum diffusaeproposita. De his late disserentem Germanicuin, in AquileiaAglar appellatur, a nobis
vide Bellarminum (De ecclesia triumphante lib. i, ex Bollaiuio cap. 13, n. 9, hujus Viteejrelata,quoe de
cap. 7et8). Licetautem rituscanonizationis soleranis sancto Paiilinb agunt m Ijdus.Januarii.
et universalisserius coeperitvigere in JEcclesia,ijuam III. Et quidem non longe ab ejus decessu, Sancti-
qui ex consuetudine, vel ex minorum ecclesiarum tatis appeUationVhonoratur. iSTaniin Litaniis Caroli
inslituto, perperam tamen DominicusMacer in Hie- Calvi (quas.dabimus in Apperidicel, h. 12) Paiili-
rolexico, v Canonizatio, criminatur Polydorum nus reponitur et invoealur cum coeteris sanetis. Qiii
yirgilium, quod(lib. vi, cap. 8, De inventorib. re- enim alius PauUhus ibi invocatus esse polest, quahi
rum) asseruerit < primam canonizationemsanctorum noster ? Nam cura ibidem census liabeatur Saricto-
•a» AlexandroIII celebratam fuisse. > Nam VirgiUus, rum confessorum ndn martyfuro, manifesturiiestali-
119 S, PAULINIAQUILEIENSISPATRIARCILE 120
cujus Paulini cqnfessoris non mariyris eam esse iri- A avi sui Caroli Magni, ex recenti conversalionis re-
vocationein. Is aulem erit vel Paulinus Nolanus,.vel cordalione, ex sanctitalis vulgata opinione, mira-
Eboracensis, vel Brixiehsis, vel Gapuanus. Nullum culis etiam (utiTieus assolet stalim ab obitu sanctos
horum esse puto, de quo hic mentio ; quia (ut mox SUQS illustres reddere) comprobata, etsl vellet, non
dicelur) hi sancti invocantur, qui aliqno modo ad polerat ignorare,
GalHas, vel Germahiam Belgiumve attinerit: nul- IV. Boc quod ferme, omni dubitatione seposila,
lus autein Iiorum est hujusmodi. Insuper Jtolanus, asserendum videlur, probabilius fit adhuc ex con-
qui cseteris est celebrior, alio Ipco esset reponen- cordia (ut sic dicam) quoe inter Aquileiensem et
dus, nempe saltem post sanclum Leonem. Obser- Gerraanas GalUcasque Ecclesias ab immeraorabili
vahduni est ergo, quod omhes hi confessores, ex- intercessit. Quandoquidem plurirai sanctorum, qui
ceplis quatupr ecclesise,latiiiee doctoribus, ct sarictis apud has regiones vel floruerunt, vel ab his culti
Benedicto, Leone, Paulo eremita, et abbatibus Anto- specialiter siint, in dioecesiquoque nostra coluhtur;
nio el Macario, qui nimium celebres sunt, quin el insuper nonnullorumreliquiis ecclesia Aquileien-
possent omitli, caelerisunt Sancti vel Germani, vel sis se donalam congaudet. Inter hos sunt sancli
Galli; uno verbo, diiionis Carolinse. Nam Bilarius Sigismundus Burgundiaerex Gereon et soeii mar-
est Pictaviensis, Marlinus Turonensis, Medardus B tyres Colonienses,quoruni reliquiae Aquilciaeasscr-
Suessiohensis, Germanus Parisiensis, aHus Antisio- vantur. Inler illosaulem sunl sanctus Uldaricus Au-
doferisis, tertius Vessontiensis ; Remigius Rhemen- gusteeepiscbpus, qui adeo in hisce regionibus cul-
sls, Fortunatus, etsi Ilalus ortu, episcopus tamen lus est aliquando, ut ejus nomine prseposilura, in
Pictaviensis; Anianus Aurelianensis, Florentinus pago ad Tiliavenli oras posito, ejus nomine dieto,
Argentoratensis.; Columbanus, quamvis morluus instituta fuerit, quoedeinde translala in ecclesiam
ilobii in Italia, exflibernia ortus, Gallias tamen diu Utinensem nostram, pariter Uldarici nomine dictam
illuslravit, GlodoalduSpresbyter in territorio Pari- quondam a Berloldo patriarcha fundatore, dein
siensi, Amandus Trajectensis, Vedastus Atrebaten- SancleeMariseMajorissub litulo Aiinuntialseappella-
sis,, Amulphus Metensis, Landebertus Lugdunensis, tam, approbante tituli mutalionein beato Bertrando
Audoenus Rbolomagensis,Eligius Noviomensis; Sul- patriarcha,' per ipsum Bertrandum cannnicis, qui
pitii, aliusPius, Severus alius, uterque Biluricensis; prius in ea erant, adjnncla fuit. Hsecorania ex unio-
Seyerinus aulem, qui claudit censum Sanctorum nis hujiis prseposiluroedocumento (in Appendice2,
confessorum, urius ex his videtur, qiii res Gallicas n. 24 apponendo) clarins patebunt. Sanclus Egidius
contigeruiit, nempe vel Agaunensis abbas, vel Colo- abbas Narbonensis, qui lemporibus Clodovei floruit,
iiiensis episcopns, vel monachus Lutetise, Arelepi- *' et Gallias iiluslravit; sancta Fides, vel potius Fidis,
scopus Trevirensis : nisi forte pules sanclum Seri- Agenni iiiGallia virgo et martyr ; sancta Ursula et
nura, Noricorum dictum apostolum, qui tamen et sociee, Colonioerequiescentes; sanctus Leonardus
Isle ad tiermanise Sanctos pertinere oplimepotest. Lemovicensis, confessor: qui omries hunc usque
Etenim ex copioso eensu Sanclorum ad ditionem ofiicioanniversario in Aquileiensi Ecclesiaet dioacesi
Carolinam pertiuentium prsesumi jure potest eos, coluntur. Hos autem et non paucos alios hujusinodi
qui lianc ditionem tangunt, non reliquos voluisse inyenies, si Kalendaria vetera Aquileiensia evqlves,
recenseri. Eorum ergo Sanctorum hic memoria est, ut esl illud prsepositura Breviario Aquileiciisianni
quprum essel aliqua relalio vel natione, vel digni- 1496, et Missali Aquileien. anni 1519, In his enim,
late, vel conversatipne cum regnis Carolo subjectis. vel in altero ex his, sequentes Sanctos reperies, quo-
Cuin aplem Ecclesise GermaniseGalliarumque, Pau- rumquidem ip prsesentiarum non fit memoria, qui
lini nostri sanctitate et doctrina illuslratre fuerint, lamen superioribus temporibus prsgcipuo ritu cole-
probabilissimum fit nomen ejus esse, et non alte- bantur. Hi autem sunt Walpurgis virgo 25 Fehruarii;
riiis Pauliiii, qupd in hisce Lifaniis.invocatur. Tunc Gertrudis 7 Marlii; Rudbertus 25 ejusdera raensis ;
euim Forojuliensium gens, Francorum suberat sce- Maii 4 Sanctus Florianus martyr ; et 13 ejnsdem,
ptro, func cathedra Aquileiensis inter Ecclesias di- D sanctus martyr Gangnlphus. Afra et socisesunt 7
(.ipnis Erancicse accensebafur, et quod prsecipuum Augusti. Lambertiisepiscopus et martyr 17 Septem-
~
erat, nomen Palilip.iin ore oinnium tunc inerat, cu- bris, Sancto vero Remigio, qui usque in hodiernum
]qs memprla recens in benedictiqne erat, et sancfi- diem celebralur prima Octobris semidupliciofficio,
tatis opinio,eo tunc saeculo percrebuerat, quo.adhuc addebatur sanctus Yedastus. Ejusdem mensis die
in vivis erant, qui inter Germanos Francosque san- 16 sanctus GaUus ahbas; 25 sancti Crispinus et
ctissimse coiiversationis suismet oculis hausissent Crispinianus m, m., el 51 sanclus Wolfgangus, et
cxempla, Ergp rationi omnino consentaneuiii est tandem Novembris 16 sanctus Othmarus abbas. Hos
sentire, Carolum Calvum in suis precibus reposuisse omnes, qui.ad Ecclesias Germanioeet GaUiarum
invocanduro non aliuro,Paulinuni, quaro Aquileieii- pertinent, Ecclesia quoqueAquileiensisvenerala est.
sem, el quja cuqi coeferis Paulinis confessoribus Insuper apud ipsairiqusedamfesta, communiaEccle-
nulla, vel remotissima ei erat relatio, et quia cum siis prsedictarum regionum celebranlur, ut festum
Aquileiensi omnis analogia, quem ex genle sibi sub- Divisionis apostolorum 15 Julii, quod Germanis in
dita, ex nolitia in aula adhuc durante, ex amicitia observalkmc fuissc colligilur ex Du-Caiige, v. Fe-
121 VITA. 122
slutn, ubi Compilatio chronologica an. 1291: < Rex A riis vel Martyrologiis suis adnolaverinl; ut supra de
Romanorum Rudolphus obiil in Divisione apostolo- sanclo Paulino vidimus, et in Litaniis hisce Caroli
rum, > quod festum in preesentiarum quoque cele- Galvirationabiliter pulamus faclum fuisse.
bratur. Sancti Martini vero, Turonensis episcopi, V. Cum arilem apud exteras regiones Paulini cul-
in Kalendariis Breviarii et Missalis supra laudatis tum sseculo ipso, quo e terris ad paradisi gaudia
est cum octava; quod hodie non fit, nisi duplici translatus est, videamus, indubiura restat, apud no-
communi ofticio. Addere autem festa Bfeviario et slrates seniper venerationeni conseculum fuisse,
Missalierat pro sua dicecesipatriarchse Aquileiehsis, quanquam testimoiiia per singula Sseculanon sup-
ut patet ex charta Appendicis2 n. 15 pro festo san- petant. Est xn soeculitestimonium documentum Pe-
•?.teeMariseMagdalenre celebrando. Ecclesise quoque regrini I patriarchse, d.atum in Civilate Austfiae an.
sanctis hujusmodi dicaloenon infrequenler occurrunt. 1159 in capella sancti Paulini (ipsum habebis in
In montibusest sancti Galli abbatis, ubi quoridam ab- Appendice 2, n. 14). Sub finehi ejusdem soeculias-
batiaetmonasterium, cujus originem ex teslamento sumituf Peregrinus in patriarcham, qui fecit tabu-
in Appendice2, n. 12, reposito cognosces. Ibi nomi- lam argenteam, in qua praeter quosdairi sanctos
natur inter coelites, in quorum honorem dicatur universalis cultus iri Ecciesia Dei, iriter Civitalenses
templum, Sancta Columba ; non secus ac in Lilaniis B et Aquileienses locum habet et sahctus Paulinus.
Caroli Calvi. Sancta Columba Osopii reliquias el Ex hac eduximus effigiem, quam in fronte hujus li-
venerationem habet. De hac consnle Fontariinum, bri proferimus. In Missa (quam subdinius in Appen-
libeUo De sancta Columba. An hsec sit, quse hic dice 1, n. 13, pro spefcimineritus veteris Aquileien.
ulfinque proponilur, liberum judicium esto. Equi- Ecclesise, et sancto Paulino accorohiodamus) addi-
"dem in spiritualibus Osopii ecclesia ab abbatia Mo- mus orationes ex archivio' ecclesise Civitateiisis ex-
sacensi tanquam a matrice dependet, ul hsec inter tractas,alleramexms.,quiiriscribUur: «OrdoMissalis
Sanctos suos Sanctam ad se velut pertinentem am- secundujriconsueludinenrRomansecurisean.MccLiv,>
plecti jure potuerit. Prope Utinum est Sancti Go- qusequideriinon ea rrianu,qua cseteralibfi illius, scri-
thardi tempium, exstruclum ope beati Bertrandi pa- pta est; quia secundumconsuetudinemRomanmcurim
triarchoe, quondam Camaldulensium [1] eremitarum Missale erat, apud quam de sancto Paulino non oc-
incolatus, ut palet ex charta institutionis cujusdam ' currit memofla. Forte tameh sub eo tempore, nimi-
Fratris in Priorem, quam habes In Appertdice2, n. fum 1254a clero Civilatensi in usum suae ecclesiee
38. Bujus Bildesheiinensis episcopi Gothardi "tem- apposita fuit; quod evincere liabet saeciiloxin vi-
plura, quotannis magno populi prpvincise conventu, guisse cultum Paulini. Alteram pariter ex ejusdem
invisitur quinta Maii. Preeter tempuim majus Uti- G ecclesioearchivo extractam ibi pariter producimus
nense, quondam (ut dictum est) sancto Uldarico Au- ex libro signato n. 12 cui titulus : Liber sacramen-
'gusten. sacrum, est sancti Antonii abbatis templum, torum an. Doriiini MCCCIII, quod aliud est xiv saeculi
sub titulo sancti Antonii de Vierina, uti appeUalur testimonium. In Kalendario autem, quod ihi prsemit-
in constitutionibus Marquardi patriarchse mss. an. litur, in Januario litteris rubeis (ut fieri Solel in
1381 quas apud me habeo, constitulione 1 de feriis festis) sic legitur : <III Non. Paulini Aquileien. pa-
et festivitalibus celebrandis, sic: < Item in festo triafchse, ix lect. duplex. > Accedehdoautem tem-
sancti Antonii de Vienna ; > quoedenominatio (quam poribus nobis pfopipribus, occurrunt primo lectio-
Sanctus hifc riaolus fuerat ex suis reliquiis olim ex narium ms. Civitalensis ecclesise, quod sapit seccu-
Alexandria ConslanlipopoUm, deinde per Gozzeli- lum saltem xv ante scilicet lypograpliiam inventam,
num in Allobrogos, taiidera Vienuam translatis, el in quo pro sancto Paulino leguhtur lectiones iv cx
ex miris ejus inlercessione curalioriibus morbi, ignis sermbne sancli Maxinii episcopi, Ad Sancti. Insuper
sacri, el vulgo ignis Sancti Antonli appellati, ihi in Missale Aquileiense anni 1519 in quo ad diem 11
illos, qui ea peste afllati circa basilicam opem im- Januarii missa preecipitur ex comniuni confessorum
ploraturi commorabantur lanta copia et coricursu, pontificum, a qao nos Cam, quam in Appendice pro-
ul domum hospitalem erigi necesse fuerit, quse de- D ferimus, extraximus. Et tandem Kalendaria, Fran-
inde in celehrem abbaliam et caput ordinis excrevit, cisci Barbari patriarchoejussu edila an. 1595 etl598,
patratis) qusedenominatio, inquam, etsi alicubi in- ih quibiis oflicium de sancto Paulino quidem inseri-
yaluit, indicat fariien consensura, qui inter Eccle- ' tur, sed non eodem ritu utrinque : nam in Kalen-
sias GaUiarum et nostram vigebat. Hujus lempli dario anni 1595 est evangelium Vigilate, in Ka-
prospectum hoc annd 1755 quo hsec scribo, Diony- lendario autem 1598 est evangelium' Hotno pereqre.
sius belphinus patriarcha, post innumera magnifi- Nostris diebus fit de communi confes^orum ponti-
centisesequeac pietatis monumenta, quibus civitatem ficura primo loco.
iiostram jllustravit, sectis marmoribus affabre ordi- VI. Sed et oratorium ipsi Paulino dicatura ante-
natis ad umblUcum, poslquam in eo locum sepiil- rioribus tempofibus fuisse, ex his. de anliquilatibus
turse sibi vivens paraverat, perduxit. Ergo cum tali Forijulii Marci-AntoniNicolletti didicimus. Isenim,
nexu tencretur Aquileiensis Ecclesia cum Germani- loquens de adventu patriarchse prima vice, ad ca-
cis el Gallicis, nil mirum si et ipsse pariter Sanctos piendam (ut dicunt) posscssionem lemporalem in
Aquileienses ialer suos reposuerint, et in Kalehda- Civitate Austrirc, uti fecerat Aquileise spiritualem,
123 S. PAULL\TAOUILEIENSISPATRIARCIL* J9i
sic habel : Pciche il patriarca nobilmente accompa- ^Abina ex jussione Francisci Barbari' patriarchre, quse
gjiato giungevaallaporta di questa citla (di Cividale), supra retulimus, asseverant Forojulii repositas [li]
uno della nobile famiglia."de" Bojani, eseguendoil asservari: < Cujus reliquise (aiunt) in altari majori
carico onorato rfe1 suoi maggiorigli faceva riverenza; ecclesiaecollegialceeivitalis Forijulii quiescunt. > In-
e portandogii ..dinanzi una spada alta, vestila d'un venlarium (ut vocant) vetus 15 Junii 1584 reliquia-
fodero bianco a modo Tedesco, raccompagnava sino rum in archivo capituli sic habel: < Corpus sancli
allascala delpalazzo di Calislo patriarca. NeWin- Paulini, quod positum fuit in altare majori, in ecclesia
timo corpo dsl quale. . , visilavala chiesiota sacra al collegiata Civitatis Austrise, an, 1578. > Non pulo
medesimo Paoiino, ricca di marvii beliissimi, e di aliodelalum, sed quoderaljam inecclesia, in altare
figure espresseda eccellentipjitori. Finita Corazione, majus translatum fuit, Et forte ibi antea erat, vel
circondato di tutti gli ordini saliva al coro delta chiesa nonlonge, utpatetex chronica Juliani moxcitanda.
maggiore. En tibi sacellum in palafio palriarchali Sed aliquo casu, puta terrsemotus an. 1348 quo ruit
(quod ab eo, qui sedem Forojulium transtulit, Cal- lemplum, inde semotum, et postea an. .1578 reposi-
lisli dicebatur) Paulino dicaturn, IclemNicolletti de tum. Cselerum ante hoc tempus reliquias minores.
patriarchatu Wolferi, sxiccessorisPeregrini II palri- corporis ejus in vasibus separatim aliquando serva-
archse, qui decessit initio sseculixm de exequiis hu- B tas, patet ex regestis capituli. In quodam (ut dicunl)
.jns patriarchse Peregrini verba faciens, sic habet : inventario anni 1407, die 19 Octob. legitur: « Item,
// cerpo sotto un baldacldno d'oro , donato pur una alia capsitula vitrea, fracta et deaurata, in qua
allora aV ministri di Dio Corrado decano e Pellegrino et una Pissis eburnea parvula cum reliquiis sancto-
preposito agli usi.sacri, dalla chiesiola di san Pao- riira Hermagoraeet Fortunati, et in eadera capsitula
lino fu portalo nel coro della chiesa maagiore della est de capite sancti Paulini. » Regesla quoque poste-
Cilia del Frinli, dal quale luogo levato, ebbe sepol- riora (ut puta anni 1545 et 1585, 18 Novemb.) de
tura nellasanta chiesa d^Aquiteia. Et infia, loquens reliquiis Paulini menlionera faciunt. Chronica ms._
de infirmitale, qua sublatus est idem Wolferus, boec Juliani, canonici Civitatensis, de Gregorio a Monte-
habet verba : Non si poteva a gran pena tiiuovere... longo verba faciens : < Anno Domini MCCLXVIIII, die
si faceva porlare nelia chiesiola di san Paolbio, dove octavo intrante Septemb. in Civitate Austria Grego-
elevato in ispirito mandava a Dio le sue orazioni, e rius patriarcba Aquileien.pbiitin Domino,qui exstitit
pregando pcrdono a" peccati suoi udiva messa. Bujus patriarcha annis 17 menses 10 et diebus 16, et juxla,
sacclli, Paulino quondam sacri, nec vestigiuin in corpus sancti Paulini sepultus est. > Idem habes in
prresentiarum apparet, nec locum ubi fuerit, per- vitis patriarcharum Aquileien.apud Muratorium tom.
quisili Civilatenses sciverunt indicare. Cuni luslra- C IV in Anecdolis Latinis, Videet Ughellum in Grego-
rem.archivum Civilalensis Capituli, inveni quemdam rio. Sed et eadem chronica ms. designat, et veluli
librum, qui vulgo inscribebatur : 1564 Ruototo di digito indicat locuni, nempe altare majus,sic: < Auno
prebende, item degli altari e vicaria ; in quo ad pag. DominiMCCnonag. nono, in festo sancti Joannis Ba-
284 hrcc verba erant : Entrata detla cappellg de' plistee in aurora diei, fulgur percussit in majori lurri
Santi Vincenzo, San Paolino palriarca d'Aquileia, e ecclesiseCivitaten. et pervenit ad terfiam crucem, et
Santa Massima vergine, nella cliiesa di Santa Maria interfecit Jacobum subdiaconum, qui eral monachus,
di.Corte, de jure patronalus pomini Michaelis Nicol- ante altare sancti Paulini in choro. Et sciendum est,
letti et fralrum, posseduta dal Reverendo vicariodi quod plures de dominis occidisset, sed in choro non
detta chiesa. Hrcc ecclesia restaurala, nunc usqiie erant, quia in sero dixerant matutinas. > Et quidera
superest. In ea (ut vides) sanctus Paulinus specia- res nota vel exleris, nam P. Philippus Labbe, in ad-
liter cullus eil. In pago Premariacensi, quo ortus ditionibus ad Bellarminum de scriptoribus ecclesia-
creditur Pauliniis (ut supra cap. 2 jam diximus) sticis : < Paulinus, inquit.... oliit, sanclitate et
templum conithuiie habet cum sancto Mauro abbale, miraculis in vita et post mortem clarus, sepultusque
quod sancti Mauri et Paulini dicituf, in eocjueal- est in majore urbis Forojuliensij basilica. > Ferra-
tare ejus ndmiiii dicatum est, Sed et in ejusdem P rius quoque in Catalogo Sanclorura Italiae: < Foro-
pagi ecclesia majori, quse sancto Silvestro papoeest julii in majori basilica sepultus. > Cum autem altare
sacra, inter iraagines Sanctorum in ara maxima po- majus ejusdem ccclesise an. 1716 restauratnm, et
sitorum, sancti Paulini quoque iconcmconspeximus, nova structura erectum vellent canonici, corpus seu
cum loca illa, veleres memorias rei nostrse inser- potius reliquire poliores corporis inveritoe sunt in
vientes qucesituri, accesserimus. Dicium quoque ibi capsa Iapidea, nimium, ut verum ratear, abjecte re-
nobis fuit, quod a familia Saccavinorum quolannis cpndiloe. Urna enim est impolitus nudusque lapis,
die 11 Januarii memoria Paulini, qui ejus progeniei cavatus quidem, et lapidea tabula gypso firmata lec-
creditur, invilatis vicinarum villarum sacerdotibus, tus taniummodo. Novum recondilorium Iiisce diebus
ad sacrificia Deo in honorem gentilis sui facienda, in sacello et aliari sub choro posiio molili sant. Do-
eelebrior habelur. cumentum translationis hujus novissimaehabebis hic'
VII. Quod attincl ad reliquias sancti Paulini, miro infra n. 9. Specinien autem recondilorii, imo et al-
fragrantes odore (uti seribit Nicolaus Canussius in taris, hic sub oculis tuis suljicimus. Aliquid ex Pau-
nis. lib ,i de reslitulione patrire cap. 5), Kalendaria Iini reUquiis aliquando Aquileia translatum fuit, el
125 VITA. 126
eo in sacrario canonici AquUeiensesdicunt asservari, _\ _ fascia intersecabant aream templi, ibi ex aliquo di-
forte nobilior pars, quam hodie ostenditur: nam gniori loco cjuondam imperilia artificum cum com-
aUquando ab eo capitulo decretum fuit argenteam munioribus lapidibus interpbsitus, .Forte antiquiori
statuam construendi, puta aliquid reliquiarum Pau- urnoePaulini fuerat aplatus, nam sic inscribitur:
lini in ea collocandarum causa (Decretura dabimus T rA.ULiNus PATHA et oHmlegendum, utpote inscriptio
in Appendice2,n. 41). Sed et ante hoc tempus Aqui- tumuli: Hic requiescit vel/CIJHIT PAnLisusPATRIARCHA,
leiensis Ecclesia caput sancti Paulini argenleum jam fracto lapide post requiesci, vel juce : superest enim
habebat. Nam inventarium.vidimus, an, 1409, die T. Quseinscriplio in causa fuit, ut lapis a tergo de-
17 Maii scriptum per Joannem de Merlatis scholasti- positi in muro insereretur,Sperabam,inquam.,ossium
cum AquUeien.et scribam capituli,in quo siclegitur: detectioniet recognitioni interesse, sed mea speTru-
< Caput beati Paulini argenteum, cum litleris smal- stratus, quoeadnoto, ab astantibus collegi. Ergo in
talis ante pectus. > Vidimus et alium an. 1485 ult, crastinuracseterarum plurium sanctorum reliquiarura
Septemb. factum, cum consignarentur modo deposili reposilio in eumdem sacelli locum-desfinafa est. Die
restituendi reliquise et alia pretiosa cimelia a cano- autem vigesima oclavamensis, Januarii, qua^iie ofii-
nicis Aquileiensibus, syndicis Civitatis Austrioe, qui cium sancli Paulini (translatum ob concurrentiam
< imposita super suara carrucam conduxerunl in B quintoediei octavseEpiphaniseab undecima Januarii)
suam civitalem > ut Jn eo dicitur. In eo tamen nsen- solet Ecclesia Ciyitatensis quotannis celebrare, feria
lio capitis sancti Paulini non facta, sicuti nec srinclo- quinta post Dominicaraterliam ab Epiphania,cantata
rura Laurenlii e't Sigismundi, ut in anno 1409 facta tertia, instituilur proccssio et reliquiarum translalio.
fuit, rodicat, lunc haeccapita sanctorum (quo casu, Post cantores, qui indesinenter laudes sanctorum,
Deus scit) non exstilisse, et ideo anno 1494 alia ca- hyrimosque canebant, procedebant canonici, singuli
pita, et prseserlim sancli Paulini fieri decretum fuit. aliquod vas reliquiarum ferentes; post quos decanus
ln prsesentiarum Sigismundi et Laurentii insunt ca- caput sancti Donati deferens, diaconus sancti Paulini
pita argentea Aquileioe.Non autem Paulini. fragmentum cracii, et subdiaconus alterius Sancli
VHI. Postrema vero reliquiarum sancti Paulini re- reliquiam portantes,pluviali etdalmalica, lunicellave
positionis hisloria est hujusmpdi. Ab anno 1716 quo respective induti, sub baldachino, proecedeniibus
ab altari majori remota fuhycapsa lapidea superius thuriferariis, anteeuntibus et subeuntibus funalitsus
descripta, in qua Paulini ossa quiescebant, Iocata et intorlieiis, subsequente etiara magistratu civitatis,
jacuit; sed tamen tanquam in lpco non suo, et (ut et nobili viro Laurentio Orio, pro serenissimo Vene-
dieucl) provisionis modo, in altare sancti Donafi tiarum dpmiuio provisore, rubra veste (quam duca-
**
jnartyris (sacellum est ad dexteram chori, prope sa- lem vulgp appellanl) indulo, a sacrario procedentes,
crariura, yulgo sacrisliam) donec locum decentiorem circumeundo ambitura interiorem ecclesiee,ad sacel-
pancisceretur. Delectum fuit quod sub choro est sa- lum sub ara maxiraa descenderunt. [liij Reliquiis.in
cellum, Pietatis dictum, et Confessionem si appellas, armario ad caput sacelli post altare repositis, quse
veteri nomenclaturocte conformabis. Ergo interventu sancti Paulini erat, in altare tunc fuit exposita, re-
plurium canonicoruin, el D. Laurentii a Turre de- ponenda deinde peracto sacro cuin cscteris. A dp-
cani capituli, una cura Ignatio Scuffonio, Franciscp mino decano missasolemniscelebrata.fuit: qua com-
Fana chirurgis, et Bieronymo Zanuttino medico, sub pleta, locus datus-nobisTuitin cornu epislplsead ora-
vespera diei vigesirose sextoe Januarii hujus anni tionera habendam, quara hic habebis fnferius. ., ,
1754denuo recognita capsa et aperta fuit, inventaque IX. Tlacet interim exscribere documentum dete--
ossium corporis major et nobilior pars, videlicet cra- clionis, recognitioiiis, et repositionis reliquiarum
niuro non quidem integriHh, nam pars asservabatur sancti Paulini, et producere ea vulgari lingua, qua
antea, e.t nunc quoque est in vasi yitreo facifioris prodilura fuit, quod est hujusraodi:
ostensionis gratia; mandibula superior et inferior, Nel nome di nostro Signore. Uanno della santis-.
dentibus viginti quatuor instructa; verlebrarum .jx sima sua .nalivita 1754, indizione xii, giomo di mar-
dorsi bona pars; ossa coxen.dicum, crurium,:tibia-' tedi'2.6Genaro, falto in Cividaledel Friuli nel duo~
rumque, pra.ter alia ossium minutiorum fragmenta. mo , ri piedi 4ella mensa delllaltare detla cappelin d{
Optabaro huic detectioni interes.se, et rogaveram mo- san Donalo, alla prescnza, etc. Ove
neri. Sed nescio quo fato , nec monitus fui, nec elsi Essendo che con definizione17 del correnle Genara
pridie indictse repositionis adfuissem, videre quid sia stato preso nel reverendissimo.capitolo di questa
licuit: nam slalim ac ossa recognita fuerunt, etper cilici di levar Curna, in cid sla inchiuso il corpo di
notarium Joannera Baptistam Pistachiiim, publicura san Pdolino, ed in ora ripostarsopra it suddetlo tien»
delectionis signalura docuraenluro fuit, denuo repo- altare di san Donalo, e la cassa collocarecon decent^
sita in eadem, qua prius jacueraut, urna Iapidea, fortna, cioein altra cassa di ferro adornala, dorata,
fuerunt et illicocollocala in capsa alia ferrea, et bsec in facciascgnala conciocettaperforata,cpn iscrizione:
in altari sacelli sub choro (ut dictum esl) maltha illi- CORPLS SANCTIFACLINI PATRIARCHJJ AQUILEIENSIS , e
nita, inufoque a tergo firmata fuit,inserlo in ea pos- ben muniig con serratura e chiave, e quelta pure (come
tica parte lapide, qui alias videbatur in pavimento si e detto) riporrc sotlo la tnensa del ven. altare di
nivis ad iiieridiem basilicrc inter creteros, qui vcltit nuovo ercltosolio il coro, intitelaloDellaPicta: e ver-
127 S. PAULIM AOUILEIENSISPATRLARCIL-E 123
cio raaunali qui a lal effetlo i magnificie reverendis-H \ piaca (cosi) di latta, con enlro una scrittura scrilta
simi signori Lorenzodel Torre decano, VincenzoSil- dal magnifico e reverendissimocanonico Giutio Pi-
lani, Carlo Boiani, Luca de' Massotti, ed Andrea Fo- senli di questa citta, sotto il di 29 Settembre 1755,
rumitti teologo, e tutli canonici di quesla insigne che narra quanlo gli e occorso di vederenel 1716,
collegiata, deputati specialtnenle aWeffetluazioneso- quando fu ritrovata detta urna di pietra nella mensa
praddetta, comein delta definizione17 correnle, alla deWaltare maggiore. Altro foglio autentico dei 17
qnale, etc. Quati esequendo1'ordinedi far coltocare Decembre 1755 d^esameassunlo dal signor Pielro
1'urna sopraddetta nelle forme disposte, cotne sopra ; Checcia, figliuolo del quondam signor Giannantonio
1
fu la stessa levaid dalla mensadi detto altare di san de Vico, con sua legalila de 22 detto. La defiriizione
Donato, e posta a' piedi di detla mensa fu rilrovala preallegata di questo reverendissiniocapitolo de117
uriurna di pielra viva, bianca, di lunghezza di piedi corrente rogato in atli di me nbdaro, »7lutto in au-
2, oncie 4, larga piedi 1, oncie 5, ed alta piedi 1, con tentica forma con sua legalita, che ogni cosa sard
portella sive coperlo, ovato in sommita, e prefilata unito anco al presente, chiudendoposcia il coperto di
nel resto, chiusa da due arpe di ferro con due forli detta cassa di ferro con due suste forli, e poscia con
luchetti, ed esaminaia in fianco a detlo coperto fu os- chiave,quale con Valtredue dV luchetli rimaseronelle
servata una picciola crocetta lunga oncie 1, ed alla B I mani d'esso sig. decano, rilascidndosi Cordine di su-
parte estrema, che corrisponde aWovato, una croce bito fare il muro alla delta mensa alta parte poste-
lavorata a corda, alta oncie8 e mezza, e stessamente riore, ad perpetuam custodiam.
larga. Qual urna aperta da Monsignordecano,sempre Presenti per lestimonj alle coselutle premesscgl'il-
vestilocon cotla, cioe aperli li due luchetti , e poscia luslrissimi signori Brandis de' Brandis, illustrissimo
levato il coperlo coWintervenlodelli sunnorninati ma- sigriorLivio Carlo, Fabio d'Attimis figtiuolodeWitlu-
gnifici e reverendissimisigg. canonicideputali, ed alla slrissimo signor Giovanni, il reverendodottor Anionio
presenza degVinfrascrittileslimonj, nec non assistendo Stradiotti quondam domino Bartolommeo, tnotto re-
ivi il molto reverendo D. Domenico Franchini vice- verendo D. Giulio Trivisano mansionario di questa
cancelliere capitolare allo spirituale, e lo sp. signor insigne collegiata, eccelleittissimosignor dottor Gian
Candido Candido cancelliere capitolare al temporale, GiorolamoGrudena q. D. Giovambatista, monsignor
tutti assistendoalla rcvisionesiveinventariodellesacre Anlonio Provisano q. Vincenzo, monsignor Carlo
ossa con due torcie accese, esaminatidaWeccellentis- Braga q. Pielro, Francesco, Antonio, e Giuseppefra-
simo signor dottor Girolamo Zanottini medico fisico, telli Coceani,figliuoli di maestro Donunico, maeslro
con gli eccellenti signori Ignazio Scuffonioe France- Pnolo Zanoltino q. Domenico, maeslro Andrea Bam-
sco Fana chirurghi professori in questa cilta, narra- C poneq. Simeone, tnesser Filippo Arlesano q. Giovam-
rono ed esposero, rilrovarsi in essa urna le seguenti balista, maestro Giacomo Dussotinofigliuolo di Leo-
ossa : cioi la fronle in parte glabra; parte della cal- nardo, Gian Maria Zuliano figliuolodi Giovambatista,
varia con la soltura sagitlate; l'osso petroso vicino Pietro Cepellottoq. Barlolommeo, macstro Giovam-
aWorecchio,cot naso, con la mandibola superiore con batista Vicenzulo, dello Casalotto, q. Antonio, tutti
nove denti, parle molari e parte incisori; maggior di quesla citla; e maestro Filippo Lanteriis q. Zuaue
parte della mandibola inferiore con otlo denti, tre d'Udine, di presenle in questa cilta.
iricisori ed il resto molari; altro pezzetlodi mandibola Ommessele carte di sopra citate, e posle hella cassa
superiore con tre molari; altra simile con altri tre di ferro appresso l'urna, nella scatola.di latta, etc.
denti molari; allro pezzettod'osso pelroso ; cinque Ex actis suis Joannes Baptista Pistachi civis publi-
vertebre del collo con Vailante ; un denle occhiale; cus Veneta auctoritate, ac collegialus civitatis Fori
una verlebra del dorso ; tulto Vossodello sterno; una Julii notarius, sic requisitus fideliter rogavit, publi-
clavicola intiera, e parte allro pezzetto di clavicola; cavit et extraxit, seque in fidem manu propria sub-
la cresta delfosso ileon con altri ossi adjacenti; i scripsit. L. D. 0. M.
due cubili intieri, cubilo e radio di tutte due te parli I» X. Ne quid tandem desit, lector oplime, quod ad
detla gran mano ; li due femori, e fibia, e fibola de" Paulinum speclans alio petere cogaris, subdam hic
gran piedi, ed altre pariicelle d'ossa, che non si pos- binas inscriptiones, eam scilicet quara olim, et eam
sono rilevare. quam nunc sub Paulini effigie in aula patriarchali
II che avuto e rilevato, fu di nuovoda delto Mon- Utinensi conspicuas legimus. Velus est hujusmodi •
signor decano, coWinterventorfe'sunnominati signori [IiiiJ SANCTIPAULINI
canonici, presenti essi signori vicecancelliere, e can- PR<ECLAIU GESTA. TAMMULTA EXSTITERUNT
celliere, e testimorij,rinchiusa Vurna con due luchetti UTAQUILEIENSIS ECCLES1A PRJ3TERDJSCIPLJNAM
laierali, uno perparte, ed apposta la calce alle fessure DEBEAT SUAM PR^CIPUE AMPLITUDINEM
ailorno esso coperto, e poi con devozionelevata da uo- ILLIUS APCD CAR0LUM 1MPERAT0UEM
mini, fu portata solto il coro, e riposta essaurna nella AUCTORITATI.
cassa di ferro come avanli descritta, serrata con ser- Nova vero, quse cum reslauraretur aula palalii.
ratura e chiave,e quesla rimessa nel corpo della mensa et recentes icones eflbrmarentur, a tunc prsefeclc
dct detlo altare, intitolalo Della B. V. di Piet;i, ripo- bibliothecse patriarchali, publico perennique coni-
naidovi appesa a dctta cdssa di ferro v.na scatola raodo a DionysioDelphino palriarcha muiiilicentis-
15.9 .'••' VITA. 130
simo exstrnctse,Befnardino Angelo Serli, nunc Uti- . miserere mei. In superiori tabulse pafte (quam dice-
nensi coUegiataeinsignis canohico proposita fuit. rent Lalini cuni Vilruvio- zophorum', Italis fregio
lalis est: della corhice) suiit hi versus:
s
SANCTUS PAULlNUS StlBADRIANO i MATER.SCIIE. DEI.DEUS.BUJUS. MATERIEI
CONTRA H.«RES1M FELICIS Et ELIPAiSDl PRjESTANS. PLACATA. PEREGRINO. REGNA. BEATA.
CONCILIDMFOROJULIENSE GELEBRAVIT HOCQlil.DEVOTE. CUUAVIT. OPUS.'
FORE.PRO.TE.
INFRANCOFORDiENSI LJBElLtJM OBTULIT EXORA. REGEM. FIRMAM. CONSCR1BERE.LF.GEM.
SUAQUE APUD CAROLUM MAGNUM AUCTORITATE NE.QUIS.FUSCARE. VELIT.HOC.VEL. CONTAMINARE.
DISCIPLINA PROVINCIAM Ih inferiorivero paftehi, quisequuntur:
AMPLITUDINE AQUILEIENSEM ECCLESUM AD.LAUDEM. ClimSTI.SEDI.SEMPER. ISII.
INII^HEAf.
DECORAVIT. AR*. SUBLIMI. FIANT.ET.IN.^ETIIERE. PRIMI.
BXC.QUIBUS.EST. CCRA. QUO. PERSTET.TABULA. TURA.
Imagines, sub quibus epigrapb.sehujusmodi scri-
ptoe, ut arbitrarias, omisimus.Producimus autem, et AST.VIOLATOliES. HEREBI. SINE.FINE.DOLORES
in fronle voluminisistius locamus illam, quam etsi . FRIGORE. V1BB.ANTE.PATIANTCR..
forte et ipsa pro Hbito ieffingentis facta fuit, atla- fj Nunc quidem, argentea lamina detrita et disru-
men vetustate sibi patrocinante, qiiippe efibrna- pta, desunt hsec verba in .primo et in altero versu,
tam exeunte xii,.vel ineunte sreeuloxiii, sicuti pro- videlicet AD.CHRISTI. ET. FIANT.Sed ex charfario ca
piorem eetati Paulini, ita verisimiliorem archelypo pituli ejusdem ecclesise, uhi inscriptio asservabatur,
recentioribus cunclisarbitrati sumus. Hsecex ta- riraas supplevimus.Ex hac igilur tabula, in crijus si-
bula argentea et inaurata, in qua varias sanctorum, nistra inferiori area Paulinus noster conspicitur, efii-
praesertim Aquileiensiset Civitatensis ecclesise, ico- giem ipsius educiinus. Nec sit qui dubilet, alius Pau-
nas Peregrinus secundus palriarcha coelarefecerat,- lini quam Aquileiensis esse imaginem: nam prseler
et ecclesise civitatis Austrise quam ipse refecerat, apostolosquosdam, et roartyres confessoresque non-
dono dederat, desumpta est. Ejus tabulre memine- nullos, qui generali pietate in ecclesia Dei coluntur,
runl chronicaeForojulienses edifceet manuscriplse, reliqiii sunt Aquileiensisecclesise et Forojuliensis
de Peregrino verba facicntes, et-intercaeteras quam omnino proprii ( ut sanctus Donatus, cujus reliquise
habel in Anecdotis suis tom. IV Muratorius in Pere- in ecclesiaCivilatensi asservahtur; sanctiis Quirinus,
grino 1H (aUis, et verius B) sic habet: <Iste (Pere- cujus reliquiseAquileisequiescunt; sancti Hermago-
griuus) reoedificavitecclesiamCivilalisAuslrioe, quse ras, Fortunatus, Helavus, Aquileienses prsesules.)
cuni omnibus Ubris et thesauris exusta fuit, fecit- Q ut nihil dubii supersit, quin sanctus Paulinus pa-
que in ea tabulam argenleam. >: Alia manuscripta . triarcha noster, et non alius sit, qui hic eflingitar.
sic:<Fecit tabulain argenleam valde pulchfam indicla Utautem clarius labulaeideam efformes,et colloca-
ecclesia.» Hoecilla tabula est, quae nunc in allari tionem iriiaginumin eadem contentarum concipias;
majori locata cernilur, estque allitudinis, seu Iorigi- accipe idoliim ab hoc schemate, quod solerti diligen-
tudinis pedum3,.unc. 6, latitudinis vero pedura 6, tia ab autogfapho extraxit una mecum Henricus.'Pal-
sub qua seipsum Peregrinus imprimi euravit, genu ladius consobrinus meus, cujus quoque ope imago
Ilexo Virginemmatrem., quse medium et pfincipem sancti Paulini in frbnte hujus voluminis ab ipso hinc
locura tenet, adorantem, cum hac circumscripta delineata prodit ,(h), ad hoc dedita opera novissime
epigraphe et precatiuncula : Sacerdos (vel polius le- Fofumjulium itinere aiio institulo, etex nominibus
gendumSecundtts)Peregrinuspqtriarcha: Mater Dei, locum sanctorum cbmprehendes.

(a) Vide hanc iraaginem, piig. seq.


fSs 1N S. PAULINI RELIOUIARUMREPOSITIONE ORATlO. 154

[Uvj ORlf 10 HABITA V KAL. FEBB. 1734 -


1N REPOSITIONE SOLEMNI RELlQUIABUM SANCTI PAULINI'';
PATRIAHCHJE AQ.UILBIENSIS
In sacellosub choro basilicwmaioris civitaiis Auslruv.

I. Quaift lieta dies luec. N-'N. quaih boiii ominis, A. tio.-Nam cum mors sit tikhna linea rerum, nibilcjue
quam jucimia, quaepost lot sreeulorum evolutas pe- - nobis cum e vita sublatis cbnlniuneamplius sit, sal-
riodos, inclyti confessoris Dei, eximii doctoris fi.lei, lem quod extrema vice fuiururii erat supersiiiuin
et praestaritissimipatriarchoc sanclae nostrae Aqui- erga eos officium pictatis, ut nobilius, ut solemnius
leiensiseccfesisepretiosas sacri corporis reliquia.sos- haberelur, pia humanitalis lege sancte est institu-
tendit, et/sub oculos promil venerandas! Alroa dies, tum. Noh palitur erudilio vestra, ut exemplis docea-
et candidiori prse creteris vitaenoslrse calculo consi- -' mini, qua funeris pompa, qua exsequiaruin magni-
gnanda, Ctiinos reservavit Dei optimi maximi be- ficeritia. -qua rituuni ceremoniarumque variclate an-
nigna proyideiitia, ut cujus sapieiitia edocti fuera- liqui .yel etlinici justa suis persolverint, apolheosi
mus, cujiisprseCeptisimbuti, cujus prseJicatione in- quandoque, et iriler divos publica translalione pa-
slructi, organum ipsius sapientise, corpus (inquam ) rentalia sua coronantes. Quse cum vos non laleant.
ejus intuefemur Isetabundi, et geslienles gaudio sus- faleamini necesse est, hohi geriii ope"nobiscum ac-
ciperemus, amplecterenmr, oscularemur. Quis eniin tum fuisse, ut sanctuiiiPauliiiuriijam nongentis, et
grati aniihi sensibus adeo est deslilulus, ul niemo- quod excurrit, annis e terrenis exeinptum. nova fu-
rans sancti-p;\lrisnoslri Paulini ingenlia facla, exant- , neris ne/dicaro an triumphi poiius pompa, rediviva
°
laios labofes percurreus, eximia scrip-a fevolvens, celebriiaie pfosequeremur, et solemni hodiernaere.
quibus nedum proviuciaftinostraro,- sed orbem perie positioiii honorandi pignoris, recenti conditorio col-
nniversuinilluslravil, non subita commoveatur loe- locai.i astareinus. Sed ut hujusmodi oflicio parles
titia, dumiiodierna luce lipsana ejus et cineres revc- suoe * cx sequo responderent, non deesse debuisset,
rendos, ab injuria teniporum vindicaios, postque tot < qui v"fum pro roslris saltem utcunque laudaret.
annoruracenlurias superstites, coram posilos pros- < Qnani prbvinciain peculiari in sanclissimum proesu- '
picit et contemplatur 7 Ego eniniille non sum, quem lera 1 latiis devotione suscipiens, eo in trivio, quo
luecnon tangant: quinimo dumpraeteriia mente re- iconstilulum laudanlem ccnsiiiiili evenlu Ignalium
volve, et prsesentia oculis aspicio, rae ferme exlra Antiochenum patriarcbam se fatebatur jChrysoslo-
me ipsunv elatum senlio, cor' lrelilia subsultat, el Jmus, me positum quoqnedeprehendo/<prius ne il-
quadam exslasi jacMus. ad audendum supra. vires- ,JIiini; (dicebat, Orat. iii.S, .Ignat. maff.tom. V) lan-
me raptum cognosco. Quod prseserilistemporis ratio «labimhs i jrriaTlyrem,an: "apbstblufn-,an cpiscopum?
'
poslulat, el diei.celebiitas. requirit, oralionis ofli- Triplicem enim, imo vero multiplicem coronam
cium libcns assumo: muneri, fateor, viribus impar, jgratiae Spiritiis cdiitexit.qtia 'sarictuiii illius caput
i
et non pro dignitate rei verba facturus. Sed vos pro redimivit... Acprincipio, si vobisplacet, ab episco-
humanilale veslra veniam dabitis oratori exsiilta- palus ] laudibus incipiamus. > Hsec Chr.ysoslomus,
tione exsultanll, si-exlra.oleas quandoque,exciirret,. ,Oviam nobis sternens ad proeconiiihiPaulini.
et scppum adeo supra se positurii, elsi jaculiimdiri- III. Post huriianibrum litterarum'pfofe/.sionem
gat, npn contingat." 1laude et prpemio, collatione Laberianse villae,;aCaroli
II. Hoec est, ,'etsi vicaria, tt illa dies, quse anno 'Magni sequissimi litteratorura eestimatoris, munili-
oclingentesimo quarlo reparatse hostrec salutis ad: cenlia ( .remuneratam, ad patriarchales infulas v-.a
superos transitu Pauliiii decorata, natalemejus quo- '< auspice assumilur. Quo studio, qua vigilantia rau-
tannis anniversaria mempria reducens, noBs' cele-' ifieris sui partes irapleverit, non est quod coinpro-
briori. oflieioest veneranda;-Quam ergo opporlune, 1bando vos multis- deiineam. Suflicit enim vel per
quamsapienter _sanx;sti,o eeleberriiha Forojulien-" ;ttrahserinaro concilia, qiiihus ihterfuit, adverlere, ut
sis ecclesia, curo illam ipsam, qure , eum inlulit. zeius 2 illius, doclrina, robur aniini Vere episcopalis
coelo, soleinni repositioni corporis ejus dicafes, ut :iinnofescat. Ferme "njilluni ebrum temporura inler
qua spiritus eeterriaihter coelites pace poliliis ,'e"si,' rmultipiiciaaCaroIocoacla invenitur, in qiio Pau-
ossa quoque ejus requiem, ad firiem"usque muiTdi .1liiiipfsesentia fujsset desiderands; quinimo ubique
duralhram, in gremio tuo invenirent. Ea enim sem- Ipririias Ilabuisse, si non seniper jiire dignitalis, me-
per fuit nalionum omnium non oranino ab humani- rito l lamen doctrinre. Hsec enituit in Ralisponensi
tatis legibus abhdrrentium consueludo, suorum vita cconventu, lisecin Francofordiensi,iutrobiquein causa
funcfbfuih mahlbns, caslis.ofliciis, etisupreriiis. (ut,", JFelicis efElipahdi Hispanpfum episcpporum, male
vocabant) muneribus parentare, eo celebrius, quo ide Christi 'pefsona seritieiitluni quos ore tenus et
illuslrior vita, vel charior eorura exstilit conversa- Iluculentissimis scriplis confccit, conlrivit. dispersit.
* Vide quoediximusn. 8 hic supra de translationc ofllicii et fes:i sancli Paulini.
437 IN S. PAULINIRELIQUARUMREPOSITlONEORATIO. 138
Deina.autem synodo quam Altini habuit, veldeea JA selernam. Ulumhabeas tibi salutis teterhse concilia-
dicairi? torem."» -
quaminsuopercharoForojuliocolIej_.it, quid
cum et epistola exilla data, et canones ex hac pro- V. Verum quem sibi AquUeiensisEcclesia in epi-
lati, quot periodos habent lot virtutis docirihaeque scbpali munere pontificemoptimura senserat, aUense
ejus testes prodant, ut spiritum Paulini ipsa mera provinciseapOstolumindefatigabilemagnoveruht. Noh
leclio demonstret? In his enim elucet ecclesiasticre hic in scenam produco Paulinum in GermahioeGal-
disciplinsereparandoesednla cura, immunltatiseccle-'. Harumquefrequeiiti conventu cum hoslibus fidei in
siis servandse ardehs vigor, festorurii dierum reli- arenara descendenlein, ul cordnam 'apostolalus ejus
gionis custodiendse ingens studium," matrimonio- ex protritis hreresibus consertam recenseam. Hrere-
xum horieslalis, asceterioruhi virginum decoris , tieos cbnfundereet prosternefe doctoris est; elhnicos
lemplorura>evererilire tuendse vel reslituendse ro- ad cognitionemfidei traducere et doctoriset aposloli.
bur invictum, ditigentia ipdefessa, zelus acer, et, Insignia apostolatus Paulihi, sunt Caririthiae, sunt
ut verbis utar Scripturae, ne dum comedens, devo- Iiungarise natiohes, cujusope luX evangelii hisce pro-
rans. vinciis, qua exsliricta, qua noriduih accensa. vel re->
IV. Forma factus gregis ex animo, quos sanclis- fulsit, vel aflulsit. Noninficias eo, ante tempora Pau-
simis inslilutis yel praedicationibusimbuefat, exem- plihi evangelium Carinlhiee populis innotuisse; sed
plo in via Dei proeibat; ul vel silenle ipso, virlutibus temporiim injuria morum barbaries ita erat restituta,
suis conversaiioneque morigera , quid fugere, quid . ulnova missio discipulorumDomini,et recentes apo-
tenere haberel subditus grex, vita pastoris osteride- stoli ad eorum conversionera Paulini aatateaffatim
ret. [lv] Is ille erat epi=copus, quem Paulus Timo- riecessarii viderentur. Zelo dilatandeefidei succensus
lheo{I Tim. v) vel Tito (Tit. III) scribens,,desidera- Paulinus sibi Spartam hanc ornandam' suscepit eo
bat, et graphice depingebat, sine crimine , irrepre- libentius, quo Carinthia tanquam membrumcorpori,
hensibilem,benignum,prudentem, sanclum, jusium; dioecesiAquileiensi a priscis temporibus accenseba-
amplectentetrieum, qui secundumdoctrinam esl, fi.de-' tur. Apostolicoin raunere lantopere et tanto tempore
lem sermonem; ut potenssit exhorlariin doctrina sa- desudavit,quousqueprsesuliJuvaviehsiin archiepisco-
ria,eteos<{uicomradicunt, arguere. Quod praestitisse' puni reeens evecto, neoirietropoliSalisburgensi Eccle-
Pauliiiiiro,ut pateat, non vacaf per singulas virtutes siseCarantana neophyta gens ascriberetur. Ncmsegre
ejus excurrere. Salissit advertere, quani mordicus tuUt distractionem provincisesuse, pacis studiosissi-
amplexus sil fidelem sermonem doctrinae incarnati miis Paulinus, qui omrieraspiritum laudare Dominura
Verbi Dei, ut potens fueril sua synodo Forojuliensi probaverat, et Sibi desudalum apostolicum decus
exhortari suos in doctrina sana, et Hispanos qui C eripere neminefti posse confidebat. Ex eo tempore
contradicebanl, arguere. Cseteras autem virtutes limitibus positis ad Dravuni fluvium, qui usque nuiic
ejus liceattantummodo delibare expaiiculis verbis servautur, assignata trans amnem Caraiitana lerra
amici ejus, quUiusencomia praecipua eomplectitur. SaUsburgensimetropolitse;csetera cis Dravum cam-
Is est beatus Alcuinus, cujus pietas et doctrina com- pus fuil, queni tieinceps Paulini apostolatus excoluit,
mendabilem prae.primis fecerant, nedum in aula et patriarchis Aquileiensibusih tutelara el curam re-
Caroli Magni, sed tolo orbe Christiano, ut laudari a mansit.
laudatd viro digna Paulino laris habealur. « Tuum . VI. Ad Avaros etiam EcclesioeDei adjungendos
sanctissinium "cor (sic Paulinum quandoque scri- sedulam navavit operara, quos annis Carbli devictos,-
bendo aUoquehatur,epist. 62) terra est repromis- el Henrici ducis Forojuliensis, Paulini araicissimi,
sionis, sapientise melle manans, et suavissitnaeclia- copiis non una clade subactosnovum suscepisseapo-
rilatis luce redundans , in qua verus et gloriosus stolum subindicat Alcuiuus, cum scribens Paulino de
Saloinon virtutum' gerriniis, templum pulchrse habi- victoria Avarica. et de conversione illarum gentium
tationis, susemajestati conslruxit. Ibi arca sapientise: teritanda, Sic verba faciat (Epist. 112) : < Quam plu-
et duorum tabulae teslamenlorum; et hoec oihnia rimoi-um in te, paler oplime, oculi respiciunt, quid
cherubin in multiludine tegunt scieriliee.Quid in-tara D vestra venerandii sanctitas facere velit; quia et vici-
affluentitui cordis thesauro non invenitur, cujus nitas locorumtibi competit, et sapientioe decus sup-
habitator ille agnoscilur esse, in qiio sunt omnes petit, et auctoritatis excellentia tibi appetit, el curicta
• thesatiri sapientim et scienlimabscondili. >'El alibi conveniunl,
qusetali operi necessaria esse videntur.»
Henriconostraiium duci, pietatis -scribensdocumen- Hoc aulem erat equo calcaria subdere, et stimulis
ta, ait se a proUxioriscriptione calamiim temperare,,' agitare currentem. Postulaveranl dynastse Hungaro-
et monitis ulterioribus parcere ," cum ocuHsmetsuis' rum, sibi viara sterni sacerdotum missiohe/d fidem
haurire-Paulini posset exempla, et auribus verba complectendam,quorum caput, et (ut loquitur Scri-
percipere, omnibus a se tradendis prseceptis effica- plura) ipse dux verbi factus, regioiies Hlaspenetravit
ciora. <Plura tibi {dieebat epist. 94), vif venerande,i ingenti animarum lucro, et Ecclesisecui studebat dila-
de Christiansepietatis obsefvatione fbrte scripsissem,i" tandseprofectu. Sic nobis temporum malignitas non
si tibi doclor egregius, et pius ccelestisvitse prse- invidisset clariora ejus apostolatus monumenta, ut
ceptof Paulinus meus prsesto non esset, de cujusi vidissemus erim idola subverlere; fana destruere, lu-
corde emanat fons viventis aqucein vilam salientis: cos evellere superstitiohis. Hinc
populo verba facere,
PATROL. XCIX. 5"
139 £, PAJJLJNIPAf RIARCH^EAQUILEIENSIS *#
ilUnCiieophytos instruere, qua cateches.iibu,s rudes..A nihiloniinusa barbaris perpessus est injurias et nio-
excolere, qua sacris lustraUbus uhdis calechumeno! ;. lesiias. ».Quomodo enijn, saltem exr parte, opiati
abluere; gua renatps ex aqua et Spiritji sapcto. ma- martyrii compos non fuit, quem a barbaris jn odium'
nuum impo.sitioheCQnfirmare,exslruere tempja, eri- fidei mpiestias et injufias, perpessum fuisse ultfo
gere altaria, sacerdotes constituere; ut non tcniefe., citroquefafelur?
sed vere, et niinus adhuc vero locutpm haberemus., VHI. Ergo cum Paulino nec episcopatusgloriani,
qui (P. Bombardus S. J. in. Topograph.Hungarim)l nec apostolatu.s insignia, nec martyrii coroham de-
ihter .Pannpniseprimos apostolps Paulinum. recen- fuisse, saltem summatim osfensuin sit, nuncad vos
suit. .;..-._,. ,- ,._ mea se vertit oralio, qui tanfo pignore decorainini.
VH. Ad episcopale decus, ad .apostolatusgloriam,,. En libi, o Domini sacerdotum electa manus, yene-
martyrU tandem coronam adjunxissePauUnumlevi randos cinefes episcopi vigilantissirai, apostoli fer-
negotio sibi suadere pptprit, quicunque ralionemi, ventissimi, marlyris re et votp arderilissimi, qups
martyrji pptime noyerit,. et .gesta Paulini intimiiis: seterni Patris .providentia tuse fideicommisit. Depo-
perspexerit..Nonsemper sanguine sunt decorala mar> situni custbdi, et hie nbi est thesaurus luus, sll et
tyria, et quampluresinler martyres vpneralur Eccle- cor tuum. Lsetari prse cseteris, amplissimse-hujus
sia, quprum mprs non fuit cruore consignat.a.Utquis B provinciaeFofojiilieiisisEcclesia,jure potes optimo;
in censu martyrum computelur,- salis est si, fidei quse curo spifitu Paulini quondani cum cseterisvivi-
eausa-ab hpslibus fidei.ea qualiacunquejpoenaliaper- ficareris, nunc pfse creteris corporeejus pptiris. In-
pessus.sit,.quaeet odium fideiin Ulatore.et zclum in tuerp arturim ejus, el quselriembroriimsupersunt; et
patiente deroonstrent. Sic in albo martyrum Pqulia- misto stupori gaudio exsultansexclama: Hic ille est,
num, MarceUum, Joannem, Silveri.um., Martinum quem com.mendabahtpoiitllices,quem venerabantur'
pontiflcesRpmanps, Eusebium -Vercellensein, F.eli- reges. a cujus ore aula pendebat MagniCarqU,cujus
cem .Nolanum,,et, plurimps.alips reposltps venera- monila suscipiebat Gerraania, cujus senleiitias com-
mur, quorum vitam gladiu.sperseculoris non abslur plectebatur Gallia, cuju.sroentem sequebantur con-
lit; palmam tamen martyrii non amjserunt (uti dici-r cilia,, cujus doctr|nam, auctoriiatem, sahctitatem
tnr de luronensi episcopo Martino) quia. quantum stupebant, payebanlj colebant princip.es, populi, na^
in eis fuit, Vitam in discriro.ineppsuerunt pro fide, tipnes..Os aure.uin illud est, cujus eloquiumcietona-
et quanlum fuit in hoste, nec odium defuit, nec vio- ba,t in synodis, cujus.lingua interpres veritatis seter^
lenlia, quin mors prp fide subsequeretur. Sed aljter nse le^itima habebafur. Manus., jllse sunt maiius,
actuin,' ejiis tanturomoqpprovidenlia, gui sIM quan- cujus articulos scribentes hseresis horrebal Bispana,
G
doque cpmplacensin animi suprum prseparationeyo- cujus Cfibrmatosapices ceu fulmina naliones iUa?,.
tum,req_uirit,.honpxitum; et.prseveniens eos inbe- etsl a npstfis adep.(Jjssitae,fbrmidabant. Quamspe-
nedictionibusdulcedinis, ponit in capite,eprum._epro- cipsi pedes c^yangeHzantispacpm, eyaiigelizantisbona
nara delapide pretioso marlyrii. Quantp igitur jure, Carantanis. e| A."varisregionibus,-per.a_uasexcnrre'
qurmtoqueroeritp inter niartyres locpm •haberePau- runt quidem ad lucra ahimariim, "dnmviveret; sed
Jinus debet, p,uiin prsedicationeeyangelii ne duni quasi sibi prsecepissetcreator omniuin, qui.requie-
tol labores subierit, sed lot pericula oflenderit, tot verat in tabernaculp cofdis ejus, in hac ecclesia
pcenas pertulerit, tot iniurias vpraverit? Foedifragi ifthabitare, ef in eiectis suis hujus popuji miltere
Avares quani fidemamplexi fueraht, tandem aUquan- radices;,hiciirroatus est, et in civilate sahctificata
do.ejurarunt; .Depque et Carplo repelita apostasia si.militerrequievif, et radicayjt in populo honorifi-
rebelles, qups primum ut apostolpssusceperant, iili catp, donec spiritu ab huipanis exerojilo in pleniiu-
martyres coiitumcliis poenisque alfectos ejecere.-Si dine sanctprum fieret delentip ejtis. Gratulamini igi-
marlyrem nqn facit, poena,^ed causa, ex mente AuT tur vpbiscum, o vp_sqm nunc eum adpralis inlpco,
gustini (Episi. 89, n. 2, et Epist. .2.04,.n. i, edit. no- ubi sfelcrunt pedes ejus, quibus.apprime convenit,
viss.) non est quod rcmorelur martyrcm dicere Pau- n quod dicebat Chrysostomus.Antiochenis suis, susci-
'linuni, cui ii.ec causa defuit, necpceiia. Inio si ,ex pientibuslgiiatiieorum quondara ppiscopiossa Roma
Cypriani.(Lib. n de Mortalit.) sententia martyrium relata Anliochiara ; < Roma j.dicebat Ule, Hom. de
vel mente conceptumcoronalur, qupraodo.honroar- S. Ignat. supra cit_.)sliUanleinillius sanguinemexcc-
lyris corona dignus habebitur PauHnus, qui neduin pit. > Elegpdico : GalUa,Gerroania,Carintbiaillius
ypto et ardore ajii.mi,sed revera et,, de factp.m,arr sudores, et forte flungaria.cpro*udQribu.ssan|[uii.em
tyriuro arcessebat, et manibus ferme .complecfebar. excppit, < Vosautem rpliquias ejus suscepistis,;,,vos
tur ?.Sit vema hac vice profano verbo iUius episcopatu. gavisi estjs. Uli.apostplatuefniar-
Et,'si fatafuissent, .-.' tyripsunt laetati. Certantem illi, et vincentem, ae
Ut caderet,
' ineruisseinaim. cpronaluni conspexerunt; vps.perpetuo jUumpossi-
\ (Mneiil.il,v.hSi.) detis. Exiguum ad tempus eiim vpbis ademit. Deus;
[Ivi] Hinc, ut verum fatear, nimium remisse et.mo? sed majore-Gumgratiaresfituit. Emisistis episcopum;
destipri quampar. erat laude, biographus quidam-de et apostolum et martyrem recepistis. » Sic, Antio-
ep-scripsil (FerrariusJn Gatal. SS. Italire) :,< Mar^ chensibjisChrysostpmus,sic ego voMs, quibus haec
tyrii cupidusfuit, licetyoti compos n.ohfiiit; mjiltas pignora sunt credita,. apud quos sant deposita,,e(
m VITAALTERA. U2
hodie exposita. 0 igitur, Ecclesia Forojuliensis, de- j^ tuum imitantia concilia, redundarunt. Eam ergo
positura tuum cuslodi! quam sic plantavit in terris dextera lua. de coeloper-
IX. Custodi, inquafn, Hlud, a qup custodiris : nani fice uitercessione et suffragiis. Respice, qiiia episcO'
si vel mortuissepulturam apud cqnfessorum fidei et pus : vide, quia pafer : visita, quia pastor, perfice,
Christi martyrum sarcophagos nancisei, prodesse quia sanctus.
posse rion negat Auguslinus(Lib. De cura pro mor- XI. Sediit earo, qiiam respicis, vides, visitas vi-
tuis) qujd prsesidii, quid lutelre non libi pracsumere neam lua dexlera plantalam, pcrfcclain fiabcas, fial
poteris ab eo, apud cujus cineres vigilas, oras, me- manus lua super viruiii dexterm (««;, supcr illinn,
dilaris, psaUis? Qui epim fieri poterit, ut non de inquam,, viruni, qui non tain esf sedis quam 'zeli>
coelolibi prospiciat, eui sic prospicis; jion fueafur, non tam tUgnilatis, quaiii virtutis liue liajrts noh de-
quera sic tueris; non cnstodiat quem sic custodis? gener, DiomjsiumDelphinumpalriarciia.iii,qi:i yinctun
Crede, necdubita, Paulinum luum libi studipsas re- tuam clilectani non absiniili vigilantia rcspicil, ul
pendere curas, el vicaria sollicitudine quem servas episcopus; aniorc vidct, ut pater; solHcitiidiiievisi-
servare. Quia nemocarnem suam odio habel^ 'oiligit -lal,.ut'paslor; ct non irapari siudio peificerc coiu
adhuc Paulini spiritus has carnis suse apud te dcpo- tendit, quia ad sanctitatem tui successore dignam:
sitas reliquias,, qupndam vas Spiritus sancli in ep B aspirat, ls est vere yir dextproeluoe, quia ipsp ope-
inhabitanM.S- Ergo et le, quseeas conservas, non dili- rante ita le operarj credas, ut te in eo ferine redivi-
gere non polest; nec ad eas se conyerterc, quin ad yum conspicias. Fiat ergo manus tua super virum
te, in eujus sunt niann, uon cQiiyerlajtu.r.Hsecilaque. dexterm lum, et super filium hominis, queni confir-
esl tuae galea salulis, hoc scutum, hoc ancile tuuro, masti libi, quia pro te, et ioco tui operatur. Ego
qpp defenderis, qpo prptegeris, quo fulciris. quidem non ambigo, te (ciii lantopere cordi friitet est
X. Ergo, pater pptime, et sanctissime cullor agri vinea Aquileie.nsisEcclesise)intercedehte datum, et
Dominici Aquileiensis, respice de ccelo,.et vide, et diulino episcopatu coiifirmatiim, 'ut vita, exeinplo,
visita vineam istani, et perficeeam (Psaf. LXXJX,45 doctrina partes tuas adimpleret. Confifriia adhuc
etseqq.), quani planlavit dextera tua, qiiam sudorir eum nobisad tempofa longiora, ui mDelphino noslrp,
bus rigasti, quara doctririis-coliiisli,quam s.anc.tipiii- qui.sicadamussim.yirtutes tuas semulari satagit, te
bus pulasli, quam igne zeli.elcharitatis fovisjJ. T#, perennatum agnoscamus.
ceu agricola ille evangelieus (Matth, xxv) s.epemei Xlt. Nos autem, qui splemni sacforum hssium
circumdedisti, cum hsereses ne in eam irruereiit, tuorum repositipni interfuinius, non discedemus a te,
scriptis tuis praemunisti. Turrim in roedip ejus redi-. nisiyivificesnos, quja npraen tuum invPcayimus..Ego
ficasti, cum patriarchalem sedem, lua ope privilegiis < Q quidem non diniittam te nisi benedixerismihi (Gen.
compluribus.amagno rege et iroperalor.eCarolo <lo- LXXH,26), qua benediclione percepta, ibo "per viam
natam, ad vere turritam eelsittidii.eii.e.vpxisii. Tpr- me.amgaudens; et qui in operibus tuis evplvehdis;
cular in.ea fodisti,. cuin celeb.errimam illaiti tuaitt et puhlicreluci parandisallaborans jamspirituni tuum
synodum F.orojujiensemhabuisti, iii.qua. vjiia piirio- conspexi, et nunc post tot sseculaelapsa corphs tuiim
ris doctrinse ef acrioris discipliiioe tuis eanoiiibiis veneratus sum, quis cohibere me polerit, quin riepe-
expressa adhuc in djes noslrps cuni lsefiiia cordis tens dicam : Vidi Paulinum meum facie gd faciem,
hauriuntur, qup vino torcularja, jd cst .ppsterioi". etsatva facta est anima trieat (ibid., 30.)

[MJSANGTI PAULINI VITA ALTERA,


ex ms. Marci Antonii Nicoletti, asservata apud Patres^ocielalis Jesu
1 Grwciiin prolixioritranscripta anno 1736 ,. mensc
Excerpta
Styria, Jqnuario, ah. Andr.ea ForamiUi canoi)ico
et theologo insignis Collegiatce civitatis Austriw.

PRMIONITUM.

Jam supremam manum operi nostro circa sanclii D nie liM munus eximiu.moblaturum. Sed niale om-
Paulini Aquileiensis Vilaro etscripla imposueramus, nino et libi, et mihi consullum issem, si eain vilain,
imo jam lypographo ros- nostrum conimissuni prse-: ul ab auctore prodita cst exhiherc voluissem; Cen-
luni sjibiba.t, cum D. Laurentius a Turfe decaiuisi tuiii enini triginta qiiatubr paginas vulguris. folii
capituli Forojuliensis certiores lios fecit, landeini transcriptor non indiligens implevil. Hinc collige,
aliquando a D. Awh-eaForamitli cauoiiico suoe_ec- quaui. uiuli.aniliil ad reni facienlia auctor consarci-
clesise, ob res forenses ejusdem Graceiicominoj^aiijic, nayeril, qui tameri nullain queestionehicriticam cx-
detectam fuisse apu.d Palres socielalis Jesu ViUini pendil, hon chronologiani discutil, non coucilia pro-
ihscrlptam saiicti Paulirii a"MSrco'Antonio Nicolettii fert, noii scripta PauUniulla produ.cit, aut iudicat.
confectam. Curavimus, ut quantocius ejus exerapiai Conciones.plures et quidem longas eflTragit,quib.us
ad riosroitierelujvjjquod non jiisi Aprili hujus aunii pon quid dixerit vere Paulinus, vel alius quispiaro,
iJMiineunte jaactj sunius. Putabani, lector optime, quem loquentem inducit, sed quid dicere potiiisset,
m S. PAULINIPATRIARCtt-EAQUILEIENSIS «4
comminiscilur. Hujusmodicommentisferme tota res A 1367 acto scripsit, et noiuiulla prseterea,qusemss. -
agitur. Non inficias tamen eo, aliquando nonnulla inter coraprovinciales nostros circumferuntur. Do-
hic legi et memofatu digna, et qurcfrustra aliunde lebamus aliquando vitam Paulini non superesse:
requiras. Oinissisigitur supervacaneiset ad libitum quandoquidemuti ardenler efflagitabamus, ita dili-
efliclis concionibus,quse mere Paulinum Jattinguht gentissime conquisieramus fruslra. Nuftc a Patre
ex ejusmenteexliibemus,iis tantummodofidemhahi- Antonio SponuoUtinCnsi,societatisJesu Universita-
turi, qusese vidissevel legisse testatus est. Pro cre- tis Graecensis,ut dicunt, canceliario voti compotes
teris sibi vadem inquirat. facti, qui illam coromunicavitcanonicis Forojulien-
MarcusAntonius NicolettiForojuliensissreculoxvi sibus, ab eorum hhmanitate facile iropetravimus,
floruil,et quidempost annurii 1578, ut in postrema ut ea nobis uti liGeret. Hanc, ut supradixi, con-
nota nostra ad hanc vitam adverlimus, in vivis erat. tractam et conipendioexpressam damus, quam et
Plura de patriarchis Aquileiensibus,de scriptoribus ex Itala Latinam fecimus, non interpfetes verbo-
illustribus, de vetustioribus Forojuliensiumlegibus, rum, sed seusuum, ut plurimorum utilitali consule-
de bello inter ForojuliensCsab anno 1360 ad an. remus.

INCIPIT VITA.

t. Quotempore res Longobardorum protrilse, et B exoptant. Vota populi,ut creditur, PauUnusexponit;


Desiderius eorum rex regno a Carolo Magno ex- quorum compotesfacti sunt, suffectod in ducempost
aucloratus fuerat, Signoaldtis episcopus, sive pa- RotgandumHenrico',et additis Carinthia Styriaque,
triarcha Aquileiensis, in civilate F.orojuliiex san- nonduroChristo baptisniateregeneratis, Forojuliensi
guine Grimoaldi regis progenitus , fato concessit, ducalui.
munere pontificioquadraginta duobus annis sanctis- V. Saxonumnovserebellionioccurrit-Carolus, qui
sime functus. Per cleria populique suflfagiaelectum, eos vincit, manus auxiliares prsebentibussub Hen-
successorerohabuit Paulinum. rico duee etiam Forojuliensibus. Victi veniam et ba-
II. Putatur Paulinus ex earum illustriorum una plisma expetunl, Qu.ibusiri fide firmandis Paulinus,
familia exortus, quas Alboinusrex apud Gisulfum qui gratulalurus Carolo advenerat, multum allabo-
Eorojuliensiumpriorem ducem reUquerat. Alii Prse- rat. Is ad sedem suam revertens, per menses aliquot^
mariaci oriundum autumant, ubi prsediapossederat. CSlrinthiamexeolit praedicatione et exemplis, non"
Visuntur etiara nunc cedium protritarum maceries, sine vitaequandoque discrimine, et tantum sanguine
qras incoluerat, campusque quo tunc inerat, cum noii nlartyr. MultosCbristo lucrifacit, cujus rei ccr-
nuntium electionis suse in patriarchara accepit; qui liorem apostolicam sedem fecit, primum dalis epi-
manu baculum tenens dixit: Cum lignurii hoc flo- C stolis, dein oretenus, curo non multo post Romam
res frondesque proferet,"tunc electuinme in prsesu- adiit; ubique Carolum e praelio ad Pyreneeos,ubi
lem credam. Quod statim gemmis turgentibus flores Saracenos fugaverat, reversum salutavit. Ab eo be-
frondesque eduxit. Quo viso vocationi credidit, et nigne exceptus, astitit, ipso volehte, coronationi
manus dedit, accedente brevitemporis infervallo Ludovicifilii ejus in regein Aquitaniae, quee illis
assensu Adrianil ponlificis, et placito Caroliregis. diebiis per manus pontificisfacta est.
BL Turbas interim seditionis movet dux Rotgan- VI.Post hsecPaulinus ad sedem suam regressus
dus in regem, a quo victus captusqueextremo sup- animumad pravos mores toUendos converlit. Erat
pliciomultatus est. Cecideruntetiam eo in bello Fe- tunc in contractibus, paetionUms et hujusmodi,
lix»> frater Rotgandi, Jolicausus, et Guiselpertus, consuetudpexprimendi contrahentium nationem et
inter vivos seryatis eorum' uxoribus Gorimberga, testium : insuper qua lege, sive romaha papali, siye
Beralda, et Bfunichilda. Lupo, filius Felicis, in Longobardica, sive Bavaricanali essent et viverent.
Franciam duclus in carcere.obit. Carolus supremis Hujus rei exemplum in charlulario capituli civitatis
ofliciisiis, qui in bello ceciderant, persolutis, Aqui- Forojuliensis non semel perspicue videri potest.
leiam tendit, exceptus a patriarcha, cleroque, ibique Unicumtantumniodosufliciat pro multis, quod est
legatos provinciseuniversre,qui ei gratulalum vene- hujusmodi: < Nos quidem TnDei nomine Ugo et
rant, recipit. Audit conciniiam Paulini orationem Acelia, maler et filius, et Leuza rixor ejusdera Ugo-
de excellentia [lviii] et ofiicioprincipis, cujus elo- nis, qui professi sumus mater et filius ex natione
Carolus Labariani villa eum " nostra
quenliam adroiratus lege vivere Bavarorum, et ego ipsa Leuza,
donat, et postea ejus eleclioni ad' patriarchaleffl se- .. quaeprofessa sum ex nalione mea lege yivere Lon-
dem an. 776 c ultro assentUur. . gobardorum,sed nunc pro ipso viro meo lege videor
IV. Sublato Rotgando, cseleri Lorigobardoruin vivere Bavarorum,preesentibuspromittirouset spon-
(Ildebrandumducem Spolelinum si exceptes)ad Ca- demus nos quidem mater et filiuset conjux una
roli dovotionemrevertuntur. Qur paschalibusdiebus cum nostris et prohaeredibus,tibi quidem Corado ac
Tarvisium invisens, U)i ducatum ForojuliensemreT tuis hseredibuset prohaeredibus, aut cui jus dede-
gno adnectit unitque, comilibus per singulas civi« rilis , infrascriptas casas, massaritias, ac vineas, et
tates ad regimen designatis. Quod segrius Foroju- caetera. -.'...,
lienses ferentes, raii decori.patriae officere ducis < Signum manus suprascripti Ugouis et
dignitate privari, veterem giibernalionis normahi Acelisenialris etfiliijugaliumet Leuzse uxbris ejus-
lii> VITA ALTERA. 146
dera Ugonis,qui hanc chartulam promissionis scri- A Salisburgensem,,et Paulinum Forojuliensem con-
bere rogaverunt, et latine acceperunt, ut supra. versioni Styriae Carinthisequeincumbere. Ille trans
< Signummanus... Sigepotiet Govenilege Bavaro- Savuin Bavariam versus, hic cis, versus Forojulien-
rum ex earum natione viventium. et Rantuli, Sfre- sem regionem, fiderii rusticis tanlum hominibus
derici, Cazilini, Egili, Droponis, Ardenei, et Var- suaserunt, nobilibus conversionem detfectanlibus.
neri q. Lutoni ex eorum natione viventium lege ro- Manebat Ingonem ducem hujus facli gloria : qui
mana papali. > convocatisad mensam provincialibus suis, coram se
Usus hic igitur, cum inter homines ryarios ritus, rusticis quidem auro argehtoque miuistrari, exquisi-
moresque et habitus induceret, simultatesdissidiaque tasque epulas apponipreecipit,proceribus a se remo-
fovebat, et litium quaestionumqueseminarium Pau- tis in figlinisligneisque, communibuscibis appositis,
linovidebatur.Eapropter tanquam charitatis pestem causam discriminis interroganti respondit: mundio-
eliminare studuit. Et quidem diebus suis mos fuerat res sibi esse rusticos. plebeiosque aquis liistralibus
abolitus, qui postea supervenientium negligentia de- ablutos, sordidiores contemptibilioresque magnates
nuo inolevit. baplismate recusato. Quo audito. et hi qrioque no-
VII.Interim noviter turbas Saxones cientes novi- men Christp per lavacrum regenerationis dedere.
ter a Carolo domantur, intervenientibus ad praelia B Hac opera, ut creditur, factum est, ut mercedis vel-
Forojuliensibussub eorura duce Benrico. Qua clade uti loco laboribus Paulini, patriarchali sedi Aqui-
exterritusBdebrandus Spoleti dux properatseCarolo. leiensijurisdictiones spiriluales, quas hodie quoque
submitlere, veniam et pacem vitamque humaniter circa Savum et Muram sub lege canonica per suos
exoraturus. Forumjulium pertransiens humaniter arcbidiaconos administrat, et temporalia insuper
excipitur a Longobardisgenlilibus suis, et a Paulino", quamplura in Forojulio, Hislria, et Gerniania a Ca-
sibi orationibuset benedictionibusfausta apprecante rolo coricederentur.
dimissus, Germaniam penetrat, et a Carolo quod XI. Gum vero copiae quaedam Italicre ih Huiinos
exoptat, et petit et impelrat. directse stalionem Aquileiseliaberent, militari Hcen-
VHI.Decretopontificis Constantinus et Irenes 3S0 lia res Aquileiensis pessum ibat. Relimburchuni
episcoporum concilium Nicseseconvocant, in quo Paulinus recta conteiidit, apud Cardluni conqueritur
impielas cullura imaginum Christi sanclorumque, de militum arrogantia, a quo diploma oblinel privi-
et eorum reliquiarum tollentium sepelitur. Quare legium continens variarum immunitatum, et praeci-
Paulinus supra modum lsetatus est, "el in omni Ec- pue exempliones ab iis, quse dicebant foderum et
ctesiresuaeditionegratias agendas Deo decernit. mansiotiaticum.
IX. Tassilo Bajoarire dux in Carolum arraa urget " XII. Ad sua Paulino reyerso, hsefesis, antea in
ad Alpesusque Forojulienses Tirolum versus.Victus Hispaniis exorta, extuiit caput. NamFelix episcopus
filium Tbeodonem duodecimque proceres Bavaros Urgelensis in Pyrehatis qusesierat ab f Elifando so-
oppignoratrefidei exhibet obsides. Liutbcrga virum lutionem dubii, videlicet an Christus credendus es-
ad evocandosBunnos in Francos solHcitat, et nova set adoplivus an naluralis et proprius Dei Filius.
implicat rebeUione.Quo de crimine accusatus con- Elifandus adoptivum resporidit. Quam blaspheroiam
victusque poenamsubiit, bonitate principis et iiiter- in concilioFrahcofordiensijussu Caroli regis Pauli-
cessionePauiini aUorumqueepiscoporura, mitissi- nus confulavit, cujus senlenlisePatres concilii sulV
mara. Ipse etenim fiUusque in ccenobiomonachum scripsere. Captus deinde Elifandus missusque Ro-
induunt. Inlerea Bunni, sive Bungari evocati [ad- mara, ibi in ecclesia sancti Petri coram pontifice
erant duplici exercitu, altero Bajoariaro, Carinlhiaro errorem suum confessusest. Finito concilio,patriar-
allero Eorumque JuUum igne ferroque vastantes. cha comitatus est Carolum Lutetiaiii Parisiorum,
Carolus a GaUia progressus e Bavaria, Henricuse sedem principem regni, ubi una cum Albino Flavo,
Forojulio hostes peUunt. flujus rei in parva sancti Isuardo.Bmonacho,Pauld Diaconbconcivesuo, aliis-
Pantaleonis ecclesia prope civitatem Forojuliensem que doctissimisviris .Universitaiistudiorum normam
aetate e Nicolai Maccheropii, in poelicis uti dulcis dedit et leges.
carminis, ita noti nominis viri, et in antiquitatibus XIII. Post hsec Carolus Rhenum inter et Mosam,
peritissimi, visebantur icones duse, tanquam rei in loco, cui AquaeGrani nomen.unde prsesensurbis
testes, rudi quidem pennicilloantiquitus effictse,nunc Aquisgranum,vel Aquisgrana diclum est, tcmplum
longa annorumserie consiimptse: in quarura altera sedificat maghis. suiriplibus. Paulinus nedum e ru-
Paulinusconsidensin throno suo exercitura irthostes deribus Aquileiensibus erutos:. lapides: affabfe scal-
proficiscentem benedicebat, in altera preelium et ptos, sed ex omnibus ecclesiafiim sacrafiis extractas
congressio cum hoslibus exprimebatur. Subtus vero sanctoruro reliquias h. Carolo ad decus et ornatum
barbara quidem scriplura verba hsec legebantur: templi transmittit. Moritufinter haecAdriahus papa
Forojutienses a Pautino benedicli Hungaros supe- sibi succedente Leone BI, cujus coronatloni Pauli-
rant. •••'.-. nuS interfuit. :Post quoe ad sua reversus datis epi-
X. Carolus autem occurrens novis Bajoarise.sedi- stolis suffraganeos,quos vocant, episcopos in conci-:
tionibus in provinciseforraam variis sub prsesidibus liura cogit in ecclesia Forojuliertsi, Virgini tunc ut
eam redigit* Hortatuf insuper Vifgilium episcopum hodie sacra, anno 796 i.
147 S. PAULINIPATRlARCH^ AQUILEIENSIS 148
XiV.lrringo Hunhorum k dux Caririthiam Styriam"-_. Aiilis diebiis ValdeTlaliam cOncusserat,Roriianoepi-
que populatur. Cui Pippiniis Italise rex- Henrieuih scopo fitum ampleetente, Paulihus regressus ad suos
Forojuliensem ducem cum suis aciebus oppohit. Pa- ihslituit quotannis paf iter fieri,
ranti-se obviam ire hostibus "Paulinus beriedfcit,-et XVI.Bellimotus Hunhis adhuccierttibiis,Gerafdiis
[lix] Cumclero pro ejus sbspitate preces Deo dirigit, cuiri rrianuBavaroruhi ih firies eorum ivahsiiit, plti-
longaque oratione ducem militesque ad belliim pro- resque neci dat. sed taiideih iri pfaeliooccuihbif.Ac-
ficiscentes cohfirmat. Yincit: Henricus, Ringumque currunt interim, consilio Paulini et Cadolaci, •sive
Hunnorumnobilemregiam occupat,spoliamulta diri- Cadoli dricis, Fofojulienses hiinitantibiis" Bafbafis,
pit. quseCarolo Aquisgfaiium incolenli rehiitlit. ipse bbstruentes Alpiuriiadliiis, sed frustra. Nain vasta-
veroGarolus per Angilbertum eorum parterii Romam ta Bajoaria1'egionemForijulii aggrediuntur ighefef-
arialhema ad altare Aposlolorumappendif. Novum foque, aetaii iion parCehtes nCcsacfis. PaulinUs iri
prselium in Hminos, nova exorta belli causa, Pippi- ciyilatehi Forojulienseiiise fecipit1. Cafoliisad divi-
nus cura Henricoirisfaurat: Hic hpstiuih -non levem dendas hostium vires Cafolumiferiifiliunisuuih (erat
manum Teusali in Liburnia reeeptatri dum perse- terlius imperii ejus annus) in Hungariafficura lecta
quiluf ohsidetque, a Teusateiisibus dolo occidituf. militiim raahumittit. PoSt nonhuUashinc iiide ieli-
Ih fragmentis perantiqui arcus mafniorei, Operls 1B latibriestandem Francus de hostibus iriumphat, et
Lohgobardieij qtise ih majofi civifatis Fofojuliensis spoliis opimis dilaluf, eofuriipariem militibus dis-
teinplovisuntuf,' in quibus bfevia ducuiriForojulieri- tfibiiit, partem Patri aihaiidat, quae in paupefes di-
sium elogia non jara multis ab hinc aniiis legeban- vidit, et in sartatecta Romrinafumet Aquiieiensiuiii
tur, Henrici quoque iherat;"sed ificuria ebfum, qui ecclesiafurii.
cseteris negligenlioreSesse haud deberent, Vellaient XVU.Ut quefulas pfocenim populoflimque vdces
clam subtracta, vel confracta dispersaque sunt. sedaret Carolusimperatbf, conveniuni, queni paf-
Interim Paulinus siiprema funeris sacris pfecibus lamentnih dicuht, cbnvociit, fllibsque Caroluih ab
Henfico in tota provihcia mahdat sacefdotibus pef- Hungaria, Pippinumabltalia, ab Hispaniis Ludovi-
sblvi, ejusque pro animee requie elceinosynas elaf- cum accefsit, 'etcohiiliisgeneralibus intefessejiibet.
gilur, Ct pro rostris nieritumfducis cbmmendat, me- A quibus Pippinus recedens, et Itallarti fepeteiis ob
morahs videlicet charitatem ipsius ih captivis redi- res ibinon satis tutas, a Cafblo episiolain," qua le-
mendis, et ab inftdeliummanibus compeditis solvCh- gum custodiairiCotametidat,recipit; Qui ratiis prae-
dis,-ingenti auri copia ad eorum levandammiseriani seritiahi legislatoris feffieaeioremesse quairi verba, in
pluries erogata. Ilaliam descendit, Romamqueadveuit. Ibiad fesec-
. XV.LeoneHI, hiale habito a gentilibusdecessdris ^C clesiarum tuendas non semel episcopis COngregatis
sui Paschali et Carapulo,Carolus vindictam irainaiiis cumpontificeet ihiperatore, Pauiinus adest lamenta-
scelefis hieditatus Italicum iter disporiit.-Quod ciflai bileffi Ecclesiaesuae' cohdiiionein cbhiriiiserans, iii-
novissent Paulinus et Forojulienses, acCelerant re- cursiones el clades Hurigaroruiri expbheris.'Cafdlus
pafatibneiri sedium sacrarum profanarumque, ut papaeet episcoporum consilio sex episcopatus Aqui-
coiidigriohorioreeiira recipiant. Diffefltifliegoiiissii.- leiehsi Metropolitseconcedit: qtii quoiidahi provin-
pervenientibus discessio: quo temporis iritervalloBa- cioe Aquileiensi accensebantrif: <Unuhi vidcliCetn
joarii Tes Forojuliehses pessumdant, Bublato duce. Corieordienserii.aliuinCeiieterisem,terliuraillum qui
qrii easluerelurj aniiriosiores.Pauliiius patrieeinfor- apud-eivitateirinovaih'Histriae constitulus esserio-
tuniis occurrens Alpes transmigrat, et Mogunlia:«iad scitur,quarlumvefo Ruginensehi,quintuni Reneten-
Gafolumpefgit, a qud perhiinianilerexcipitur. llef is sem,-sextum Tersatierisem. Hisditatus ad eeclesiaiii
statuit ihense Augustoanni 800 Italiam versuS,"quod suam Paulinus reriieat; feiiquuiii viire spaliuhi ope-
auluihni tempore lanlummodo complet; Ab insliluta fibus pietatis et episcbpali sollicitudihi dohans. Ter
viri aliquantum declinansLiburiiiamipelit, deTeusa- saltem in anno niohasteriatouliefum Subregula sah-
fensibus ob-Behricinecem prenas capturus,' quorurii ,. CtiBenedictiinvisif, quii de re seniorum ab atavis
aliquds capite plectit; etdiriora aggressus fiiissel, rii " tfitavisque accepta traditio estj eiimi iiisignia hi.s
Pauiiriusa sententia euni submbvisset. Impetrat in- behCficia cbritulisse, prseeipue monasterio SfTncli
tefea loco Benrici in duceni Forojuliensem suffici Quiririi et MonaslerioMajori, quem vocant, civitatis
Gadolacum: excipitqueregem Bistriam- Forumque Fofojuliensis. in quo usqrie in pfsesensfeliqoi.e ejris
Julium: pertranseiintem magnifice. Adsunt etiam riohpaucee' asservantnr. Ex conterminis provinciis.
Maur-itiuspater et Joanries fiiius Venelorum duces Carinlhise Slyriseque mullos pagaiiorum miraculis
honore Car&lum in itinere prosequehtes. Pauliiius et exhortalioriibus ad fidem converiitt Comniefcia
RoriiamCarolopeteiiticbraes-adjungitur, qiii iri eaii- littefarumcum Guilelnio° Aquitaniaeduce, cam Tur-
sa Leonismulta dicitdeprivilegio primse sedisa;he- pirioP episcopo, cum Paulo diacono.et eum alusin-
niinejudicandse.Insuper ne"Longobardi omnirio ex- sigriioribushabhilsui sseculiyifis.
terminenturprolixa oratione disserit, cujussuffragium XYIH.Cum hujusmodi esset Paulini vita et con-
pohtifexetCarolus amplectiintunPreceset supplica- versatio; Christo complaeuitadfelicilatem eumseter -
tlonesante tfiduumAscerisionisabMamerto episcopo namvoCare.Gorreptus/nontam mofbo p,uam sehio;
Viennensi mstitutas, ob metum-terfseinotus,qui sub in sedepatriarcliali, qoamCaUistipalatiuni-dicebaiit,
U9 VITA ALTERA. — NOTiE. 150
decumbit. Ingravescente aulem mala valetudine sa- A similitudincm patris excolamus in nobis. Sicul au-
cramentis Ecclesisemunitus die 111 Jannariian. 804 tem aliquis magnus paterfamuias splendidissime
in Dominorequiescit. Ossa celebri pompa marmoreo cupiens pingere domum suam, perquirlt forraas et
sepulcro, non quidem caelato,sed simplici coiiduntur. imagines, quasantestudiosipictorisproponat aspec-
£jus fragmentumcernitur vel hodie in ecclesia ma- tum, et pictor flle figuris diligenterinspectis, in ar-
jori cum hac nuda inscfiptione r,: tis sueemeritum sollicitusrapiat opus alienum, et de
PArJLINCS PATRIARCHA AQUILEIENSIS. tam docta manu transferat in parietem nitentem fa-
XIX. Vivus mortui^que miracula operatus est. ciem,personarum viyentium dignitatem,ita ille verus
Qliare supremses sedis decreto sanctorum confesso- hujus;paterfamilice Deus noster ad pingendam do-
rum cataiogoascribitur. Coeptum est, ea die recur- mum suam, id est ad exornandas animas vestras in
rente, quolannis in universa patriarchali ditione na- Ecclesia sua curam maximam gerens, videlurhuic
taleejuscoli, ejusnominiethonori altariadicari. Suc- civitati «Tusedam vivendi, lanquam pingendi exem-
cessorespatriarchseineodemCallistipalati.oinsinistro plaria, Paulini sancti gesta et merita prolulisse et
latere sacellum concanieratum et altare struxerunt, demonslrasse', vestris cordibus imprimenda : nimis
barbara quidem structura, sed lecto lapide et affabre cito ad se reyocandoimaginemsnam. Secundnmhsec
elaborato, pfsecipuecruslato variegatoque mullico- g ergo anirnarum vestrarum vultibus Paulini unus-
lori niariiiore pavimento. quisque vestrum virlutuni quam pretiosos superin-
XX. Sacellumhoc, quod horum ego scriptor, an- ducat colores : rapiat sibi alter gratiam, spiritum
tequam anno 1553unacum palatioCalHstisolosequa- compunctionis; alter pigmenlum candidissimum ni-
retur, multoties vidi, et devoteveneratus suni, salis tidrecastitatis; palloremilleabstinenlise; ruboremis-
longumerat, et sequaproporlione latum, semicircu- le, verecundiara spiritualem; ille [lx] ardentem in Dei
larique ambituin capile procedens, undiqueornatum, rebus fidem, velut auri splendoremradianlem: atque
-nedumeleclis lapidibus, minulissiniis insuper pictu- hoc modo spiritualia interioris Uominissuimembra,
ris, ut prope et procul aspicientes eamdem elegan- quasi in unumcorpus plebis surecompaginata trans-
tiam, diligentemque artificis ihanum cognoscerent, eat ad ccelum, et ad unam illius faciem omues or-
non secus ac opera Giotti suspiciunlur. Creduntur nemus domura, id est universam pingamus Eccle-
fuisse operiim Paulini omnmm verisslma simulacra. siam Dei; et vidensnos vel deseternilremorejudicu,
Hujus sancti confessoris devota adroodumerat san^ "vel de futura bealitudine cogilantes, illam evange-
cta Elisabeth Lantgravia. Gregorius de Monteloiigo licam Christi vocera possit assumere : Pater, rogo,ut
patriarcha, sanclissinirenieiitjs vir, adeo magni fecit _ ubi ego sum, et illi sint mecum. Et nos' quandoque
Paulimim, ut prop.eejus suum sepulcrum eligeret. r> ex hoc saeculomigraturos, patronus vester beatus
Successoresejus adeo ipsum reverili sunt, ut in pe- Paulinus in .sedemsuam etsinumsuum, velut Abra-
culiarem palriarchatus apud superos patrorium ha- ham. peculiares accipiat,et in illadieincolumes oves
berent, qiiotidianasquehostias laudis Deo super alta- suas Iaetuspastor agnoscat, ipso adjuvanle, qui vivit
re ejus oflerreiil. Capitulumdenique civitatis Forijulii et regnat in sseculasseculorum.Amen. >
elogiuni' ejus salis longura, vitse et actuum illius XXU. Palriarchatura annis 27 etaliquot raensibus
ralionem expriraens, in officio recitari soHtuiri;his ,V sanctusPaulihiisguberriavit.Cujus ossadiebusmeis"
"
verbis in peroratione concludit: a collegio canonicorum ejus patrise, in altarimajori,
XXI. < Paulinum huic terroenostrseadmisit Domi- -quod in choro est posilum ecclesiaemajoris, recon-
nus, ut acluumillius informaremur exemplis, et ani- dita fuerunt, supra quee sicut quotidie Deo sacrili-
marum nostrarurnlaciesadeuro respicientestanquam • cium offeftur, ita' quotidiej :imo perpetuis precibus
ad speculum componanius, et tanquam boni filii Deum pro suorum sospitatePaulinus exorat.

NOTJS IN VITAMSANGTIPAULINI.

Qusenotanda aggredimur consulto pauca sunt, et t) append 2, n. 7. Vide num aliquod lumen afferri pos-
ea tantumraodo,quaeexaminiquasi sponte se.sistunt. sit ad viros hosce cpgnpscendos.
Jam eiiim diximus fere omriium, quse hic dicuriluf, c Ejus electionianno 776 assenlitur. Optima epo-
fidem essepenes scfiplorem. Quia autem aliqua ad- cha, quara rios quoque sequimur,
niiltiuiiis, nori ideo cseteraprobamus; necquia multa d Suffecto in ducem post Rotgandum Henrico.
reprobanius, ideoomniarespuimus. . Videdissert. i,n. 5, et ibiquae dicimus de Merca-
a Per e.leripopulique suffragia electum Paulihum. rio duce inter Rotgandum et Henricum.
Non est ita : quippe ipse Paulinos impetrat clero e Nico.lai Macheropii. Hic mansionarius friit,
Aquileieosihanc facullatem; non ergoanle habebat. et caDcellariuscapituli;Forijuliensis ab an. 1554ad
Vide diplumaanni 792 datum Paulino iri concilio an. IS74, quo decessit. Ex notis archivii capituli
Ratisponensiin I nostra appendice o. 3, et quse di- Fofijuliensis.
cimusin ejus Vita cap. 6. Nicoletti ipse habet hoc tFetixqumsieratabElifando.Non sic, sed vice
diploroain Vita ms. Paulini insertuih, neque tamen versa. Vide qiieediCimusin disserl i, n. 18.
boc advertil. .. _f «:Ismrdo mbnacho pro Usuardo, sed tamen Tri-
* Felix frater Rotgandi,Jolicausus. De hoc Felice themius Isuardum dicit. Bic floruit non sub Carolo
aliqna diximusin Vila Paulini nostra cap. 3, n. 8 ex Magno,sed sub Carolo Calvb, cui suum raartyrolo-
eo loco et ex diplomate dalo Maxenlio patriarcliseiri gium nuncupavit. Carolusautem hic ab scriptoribus
151 S. PAtJLINI PATRIARCfl^ AQUILEIENSIS 152
seeculiix non raro dictus .est Magnus, unde error A Sseculotamen sin. 806 valedicens in monasterium a
processil apud Bellarmiiium, Baronium.etalios, cre- se constructum, uxore consentiente, se.recipit. Mori-
dendi Usuardum flofuisse sub Carolo Magno,et tem- tur 28 Maii an. 812 odore sanctitatis illustris. Vide
pore Paulini nostri. Vide hac de re supplementumde BaiUet Viesdes sainis addiemlOFebruarii,etMabU.
Scriptprib. Eccles: Casimiri Oudin in Usuardo.. saec. iv, Bened. p. 1.
li Reiiquias Carolo transmitlit. Guicciardinus in P Cum Turpino. Tilpinus etiam dicitur, de quo
descripfione Belgii de Aquisgrani templo a Carolo Flodoardus Bistor. Bhem. lib.n, c. 17 : < Ex mo-
,erecto : < ln quo variae eliamnum ostenduntur reli- nasterio sancti Dionysii ih episcopum Rhemensem
quise, ab eodem iraperatorepartim auctoritateetjus- assumptus fnit, cui Carolus Magnus ab Adriano papa
sii, parlim etiara magnp snniptu atque impensis in 'jmpelrasse palliura reperitn«.j Post-47 episcopatus
hoc oppidum comporlatee; > Non igitur negarim, anhos mortuus sepelitur ad pedes san«ti Rhemigii,
Paulinum quoque a sacrario Aquileiensi, satis sem- cui epilaphium scripsit Hincmarus, ut ex clausula
per hac in re locupieti, extractas reliquias Carolo patet: .
ohlulisse. -Hihcmar
Ejiscopos inconcilium cogil an. 796. Justissima Huicfecit tumulum,composuitlituluni.
temporis «onsignatio, quam cum vidimus, lseiati su- :Haec apud Flodoard 1. c. :.
nius senlentiam noslram hujus etiara scriptorisauc- i Januarii 11, an. 804. Optime. Auctor hic pauca
torilale fulciri. ex Chronica habet. sed quse habet, exacte quidem
k Irringo Hunnorum dux, elc. Utlitem componaf proeedunt.
inter eos qni Ringijm ducem, et eos qui Ringum re- g r Hac Inscriptione : PAULINUS, etc. Non vide-
giam Hunnorum dicunt, utdieimus ih dissert 1, n. tur idera lapis ac is de quo nos in vita, cap. 17, n. 8,
18, hic scriptpr ulrumqueadmiltit. Sed optabile es- siquidem noster T ante Paulihus habet, et post Pa-
set hujus rei, sicuti aliarum nonnullarum, prolatum triarcha, non habet,-ut hic, Aquileiensis.
testiihpuium. :•'• 8 Supremcesedis decreto. Hoc non credimus prop-
1 Paulinus in civitate Forijulii se recipit. Videtiir ter rationes allatas cap. 17, n. 1 et2 ejus Vitae.Utinam
cx his verbis coHigi non Forijulii, sed alibi patriar- loca, a quibus haec et alia profert, scriptor isle in-
chas tunc cOmmoratos.Sed aliumfuisse palriarchis dicasset,-fidem promptiorem apud legentes invenis-
hahitatidiiis locum . ex quo CaUistus a Cormohe Fo- set.
rumjuliuro eara transtulit, non apparet. * Elogium ejus. Non est elogium VitsePaulini; sed
mEpistolam, quu legum custodiamcommendat.Noft, est honiilia 2 sancti Maximi episcopi in natali sanCti
. eam inlegram auctor noster habel. Videlotamapud Eusebii epi^copi VercellensiS, quae pro parte irane
Baluzium ih Capituiar. lom. I, pag. 461. etiaro legitur in ofliciode communiconfessorum pon-
n UnumConcordiensem,etc^^Verbaul sunlin diplo- tificum. In ealce autem tolius homiliae, quse aptatur
maleapud NiColetti reiulirous, circa qure consule Paulino nostro, inserlo hinc inde, uti res ferebat,
ipsnmdiplomatis exemplar in appendice 2, et cap. nomine ipsiuS, et quae, quanla est, in plures lectio-
40 Vitoesaricti Paulini. Hic tamen scribentis festi- nes dislribuitur ; post hoecpOslrema verba : « qua
nationi"erfdrem doria, si pro Penitensi, vel Pelinen- eum sequeremur ostendit, > subditur : < Idcirco enim
si, 0Renitensi scriptum ihveriies. illum huic terrre nostroe admisit Dominus, >etc.Vidi
Cum Guitlelmo.Aquilanim duce. Ne confundas legendarium, sive leclionarium civitatis Forijulii
cum hoc aliuhi hujiis nominis Aquitanioeducem,; ob G ecclesiae, et non solus vidi, el ita quidem res est in-
insignem conversionem, operasanctiBernardi,famo- veuta.
sum. Hic, de quo sermo, filius Theodorici elAldanee "uCujus ossa dtebus meis. An. 578 ibi reponuntur.
a C.arolo Magno tituiocomitisdecoratur.etpostqiiam Post iioc tempus ergo Nicoletti haecscripsit.
Saracenos Occitania expulit, Aquilanise-dux dicitur.

1
SANGTI PAULINI
PATRIARCH^: AQUILEIENSIS

"LIBELLUS SACROSYLLABUS
'"•
CONTHA ELIPANDUM»
Concilii Francofordiensis an. 794 decreto missus ad provincias Hispanice.

Incipit libellus sacrosyllabus, catholico salubriter editus styio, in concilio divino nutu ta-
bito"in suburbanis Moguntiae metropolitanae civitatis, regione Germania? in loco celebri
qui dicitur Frauconofurdi, sub preesentia clementissimi principis domini Caroli, glorio-
siqueregis, anno felicissimo regni ejus 26. Placuit igituf sancto venerandoque concilio,
quatenus hic libellus pro causa fidei ad provincias Gallicise ac Spaniarum mitti deberet
' ob noxios jresecandos errores : specialiter autem ad Elipandum Toletanae sedis episco-
pumin quo omnis.hujus negolii constatmateriaqua3stionum.
1 IN NOMINEPATRIS, ET FILII, ET SPIRITUSSANCTI'.
I. Sancto incitante Spiritu, ac zelo fidei calholic* scintillatim sub peetore fervescente, tranquillissimi«
VARIANTES LECTIONES.
1 Edit. Rasil. anni IS5S, EHpharidnm, hic et in- : s Deest in Collect. Concil. Lal.be et Aguirre; esl •
jfjij. in Bftsil. et Paiisi Akiiini am 1647«
«5 LIBELLUS SACROSYLLABUSCONTRAELIPANDUM. 154
'
gloriosique Caroli regis, dojaini terree, imperii A d aiversis haereticorum flatibus, violentis perfidorum
ejus decreto per diversas provincias regni, ejus di- procellis, spumantibusque maledicorum undis iUisa
tioni subjectas, summa celeritate percurrente, mul- concutitur : licet quassari possit, et mergi nequeat,
titudo antislilum, sacris obtemperando praeceptis, Chrisli firmata dexlera, et apostolicogubernaculo mo-
in uno coUegioaggregata conveuit. Quadam die', derata;necessariumtamenexistimoomnibusChristia-
residentibus cunctis in aula sacri palatii, adsistenti- niscunctisqiieQdelibus,maximeapostolicisviris,con-
bus in modumcoronaepresbyteris, diaconibus1»,cun- tra hostes ejus fideiarmis diraicare. Non enim Christi
ctoque clero, sub praesentia proedictiprincipis allata miles impelum irruentis belli debet enerviter expa-
est epistola, missa ab c Elipando, auctore noxii vescere, nec effugii latibula inermis palando appe-
sceleris, Toletanoesedis pseudo-episcopo,Hispalensi tere : sedarmis mililieesiraeproecinctusirrumpentium
termino circumseptee.Cumque, jubenle rege, publica hoslium pectora spiritalibus jaculis ex arcu intor-
voce recilata fuisset, statira surgens venerabilis quens 10Scriptnrarum intrepide perforare : quatenus
princeps de sella regia, stetit supra gradum suum, et semetipsumfideiclypeomunitusilleesum custodiat,
ac loeutus est 3 de causa fldei prolixo sermone, et et inimicorum lalera spiculis cruentet acutis. Nam
"
adjecit: Quid vobis videtur? Ab anno prorsus proe- ante certaminis tropaeum, tironis non plectitur
terito, et ex quo coepit, hujus pestis insania tume- B circa verticem triumphalis corona. Cujus rei ratio
scente, perfidiaeulcus * diffusius ebullire, non par- aposlolicis evidentins approbalur documenlis. Opor-
vus in his regipnibus, licet in exlremis finibus regni ut, inquit egregius praedicator et de castris Domini-
nostri, error " inolevit, quem censura fidei necesse cis probatissimus miles, hmresesesse, ut qui probati
est raodis omnibus resecare. Cumque imprecata et sunt manifesii fiant (ICor. xi, 19). Alta etenim non-
concessaesset morosad dilatio per dies aliquol; pla- nunquam. dispensatione agitur, ut unde cadere ad
cuit ejus mansuetudini, ut unusquisque quidquid ruiham timetur vacillantibus plantis, inde valentius
ingenii captu rectius sentire potuisset, 2 per sacras roborata, firmiter inconcussa persistat, el antiquus
syllabas dir statuto, ejus clemenliaeoblalum sui cor hostis unde se vicisse superbe gloriatur, inde divina
pectoris, fideimunus styli ferculo mentis vivacitate superatus potentia, se succubuisse doleat prostratus.
deferret. Sed, sicut mos est haereticis, tristia laetis, Nam quia super fidei fundamentum" omnium virlu-
dulcia peTmiscere amaris, veneni poculum mellis tum fabricam persistere non ignorat, ipsam fideima-
«sapore temperare; quaedamin eadem epistola plena Htiaesuaemanusoliditaiem eradicare festinat, quem-
hlasphemiis, et catholicae fidei reperla sunt modis adraodum de ejus saleUilibus, id est malignis spiriti-
omnibus inimica : quaedam vero, si dici liceat, inve- hus per Psalmistam dicitur : Qui dicunt, exinanite,
niri polerant non rejicienda. Sed in eodem poculo in C eximnjte usaue _,<_ fundamentum (Psal. cxxxvi, 7).
quo gutla veneni infusa turgescit, mellis nihilominus Usque ad fundamentum quippe maligni spiritus
amarescit dulcedo. animam inaniter se exinanisse gloriantur, si ab ipso
II. Quapropter ego Paulinus, Hcet indignus pecca- flmdo menlis l3 fidei firmitalem, tentationum jacula
tor, omniumque servorum * Doraini ultimus servus, exaggerando, eradicare valebunt. Sciunt utique niliil
Aquileiensis 6 sedis Hesperiis 7 oris accinclee, cui esse boni omne quod videlur bonum, nisi fuerit su-
Deo auclore deservio, nomine non merito praesul, per fldei fundamentum flrmiter radicatum. Sine fide
una cum reverendissimoet omni honore digno Petro enim impossibileest Deo"placere (Hebr. xi.' 6). Fir-
Mediolanensissedis archiepiscopo 8 cunctisque col- mum autem Deils fundamentum stat, liabens 16si-
legis, fratrihus, et consacerdotibus nostris Liguriae, gnaculum hoc : Novit Dominus qui sunt ejus (IJ
Auslriee, Hesperioe, jEmiliae calholicarum Ecclesia- Tim, u, 19). Licet ille soeviat, ac mille modis fraude
rum venerandis praesulibus,juxla exilem intelligen- calliditatis serpendo extra septa " sanctee Ecclesiee,
tiae noslrae tenuitatem, sancto perdocente Spiritu, hinc inde squamas nequitiae snae syrtis 18 scopulis
corde, lingua, stylo, conlra eorum vesanias qui iUisus exspoliet, ac per hoc circumquaque discur-
recteefideisunt adversarii, respondere non formido: n rens, modo in orbe circumlato latenter se juxta
cura sit sancla et universalis Ecclesia super iirmam viam objiciens, ut pedera simpliciter calcantis mor-
nihilominusimmobiliter fundata petram, et portae deaf, modo in summa sese suspendens falsitatis
inferi nequeant preevalere adversus eam. Verum cauda heereticorum pectora veneno perfidiae inti-
tamenquiainmari hujus sseeuliconstitutapersisl.it 9, ciendo tumida reddat, ut sauciata ea *• vitalia fa-
VARIANTESLECTIONES
1 Basil., gloriosissimique. Videnotas.
* Basil., quadam vero die. 10 BartWus,
11 intorquendis. Vide notas.
3BasU., et adlocutus. Basil. pro non plectitur habet, omissa negatione,
* Basil., ulcere. ~r sed male.
complectitur,
*Basil., horror. 1? Basil., fundamenta.
* Card. Aguirre, Aquilegiensis. 13Basil.,
7 Cointius, ad an. 794, n. 7, legit Vcneliis. 14In Basil.fundumentofidei.
deest Deo,
8 Deest in Basil., quee sic habet: una cum coll. 18In Basil. deest Dei.
et fr. meis... juxta exilem intell. meai, etc. Labb. et 16Basil., et habet.
Aguir. in margine : LegendumHistrim, Venetim,vel " Basil., septum.
Hisirim Hesperim,sine dist. 18Basil., istis scopulis.
Basil., persistat. Barthius, ccgrc mitlit leg. Vlilti 40Hard., ex msi, et Basilt. eoritnu
I5S S. PAULINI PATRIARCH^A3UIL13MSB 156
slidiendo spiritalia ' alimenta evomat. Sed «quia •_/! (iviolata Virgine shripsit, more sacri eloqfiii, partehi
super ilrmam petram fundata est. portae ihferi non pro toto, ut per soliini corpus totuin ihtelligas 8 h6-
praevalebuntadversus eam. minem in anima raliohali ex ea hatum. Sed rie
, fli. Hujus.nimirum serpentis instinctu pestiferi, quilibet scrupulus» aihbiguilatis rehianeret, quia de
ieUisquepoculo debriatia quidam, quoruui non sunt incarnationis ejhs myslerio diierit ', Statiro post
nomina in calculo candido» Agni ihscripta, haeresim pauea subinferl: Ddbit ei DoininusDeussedemDavid
. veternosam illustrium, fortium scilicet virorum, cal- patris ejus. Secundumcarnem videlicet, David filius
cibus mirabiliter ineulcaiam [pro coneulcalam], ca- diclus est, non secundum divinitatera. Halies igitiir,
tholicaque falce olim funditus detruncatam spinoso quoniam de quo Supra dixerat: Quod eriithexte ha-
moliunlurredivivaradicesusciiaredestirpe.Aslrijunt scettir sahcliuh, vocabiturFitius Dei, non adoptivus,
igilur, sed falsis assertionibus, Dominum nostrum sed venis; non alienus, sed proprius; de eo10siib-
Jesura Christum adoptivum Dei FiHuni de Virgine jecit : Dabit ei Doniinus Deus sedem David patris
naium^quod divinis nequeunt approbare documen- ejus (Luci i, 52).- Nani quis eum adoptasse in filium
lis, Haecigitur dicentes,, aut in utero Virginis eum credatur, cuhi tota sancta Trinitas homiuem Chri-
.suspicanturadoptalum, quod dici nefas est, quia de stum in utero Virginis' Operata sit? sicut scriptum
beata Yirgine inenarrahiliter surapsit, non adoptavit'•B est, et juxta historiam deprimo Adam, et de secundo,
carnem; aut certe purum eum hominem sine Deo id esl Chrislo, in propheliae sacramento : Fatiamus
natura, quod cogitare impium est,. necesse est, fa- homiriemad imttgirieihet sithUiludinemnosiraiii (Gen.
teantur, aG per IIOGpostea 3. quasi eguerit adpplio- I, 26). Vel certe quemadihoduni in hac eadenl evan-
ne, a Patre in Filium sit adoplatus: cuni hihil Deus gelica leclione angelica voce declaralur. Ailenim :
eguerit, qui erat in eo non per gratiam, quemad- Spirilus sanctus supervenieiinte. Haies Spirilus san-
modum in- caeterissanclis purisque hoininibus,' sed cti terliam de Trinilate personam. Et virtus Altis-
essentialifer per naturam. Deus, inquil Aposlolus, sitni obumbrabitftfri.-Inviriule namque AltissimiFilii
erdt ih Christo mundum reconcilians sibi (II Cor. persoha demonstratur, quia ipse est Dei virlus Dei-
v, 19). Qup * igilur paeto nohis adoplionem tribuit que sapientia. Ih Altissimi nomine, Patris hiliilonii-
flUorum, si ipse necessar.ihmb eguit. ut sibi haberet? nus persona aecipiehda est. Dicant ei'gob, si valeiit
Nam quia peccatum non habuit, ideo nobis peccata hoeretici (quod si hequeunt, catholicis se huinUiter
donavit: quia non accepit ut vitaesset, sed ipse es- 'Saltibribus subdaht dd.cuihentis)qtiis H de his tribus
sentialiter vita esl, idcirco.nobis vitam aiteriiam in- personis euni adoptaverit 18e, ciim tota eum frihilas
dulsit. . . iu utero immacnlataeoperata sit A^irginis?
IV. Videamusnunc quid de ejus incarnatione Ga- ^ V. Porro adoptivus-dicihon potest iusi is qui alie-
briel, cui creditura fuerat seeretae dispensationis sa- nus est»ab eoaquo dicUuradoptatus,etgratiseiadop-
cramentiiih, ad Mariam virginem dicati Ave, inquit, tiolribuitur;quoniamnonexdebito,sedex indftlgenfia
gratia ptena,^ Doniinuste.cum(Luc. i, .'38). Cumque tanlummodo adoptiopraeslathr : sicut nos aliquando
.furbalh esset in sermone, subjunxit angelus : .Ne cutnessemus peccandb filii iroe, alieiiieraniusa Deo;
ijmeiis, Maria; invenisli enim graliam apud Dentn, ,per proprium, et- yerum filium ejiis, qui hon eguit
Bcce concipies in utero, et paries filium, et vocabis .adoptione, adoplio nobis filiorum donala est,' Paulo
ndmen ejus Jesum. Hic. erit tnagnus, et vocabiltir" atteslante. qui ait: Ctimergo veititplenitudo ieritpo-
Allissimieilius. Jamquecredulaangelicisdictis,.cum ris, misit Deus Filinm suum factuih ex muticie, fab-
ofdinem lantae novitatis.6 inquireret, quoraodo sine tum sub lege , ui eos qui sub lege eruni, redimerei, ut
viro fieri possit; mox angelus addidil: Spiritus.sdn- adopiioncm fiiiorum reciperemusper ipsurii(Gdt. iV,
ctus supervenietin te, et vir.tus Aliissimiobunibravit 4. S). PrOprius-Filiusfacius estex muliere, iiohadop-
iibi. Ideoque et quod nascetur ex le sanctum, vocabi- tivus. Hinc aiias idem ipse egregius preedicatordieit:
itir Filius Dei. Non eniro ait: adoptivus vocabiiur Proprio filio suonon pepercit; sed pro nobis omhibiis
Fiiius Dei, sed absolute Filiw Dei,et Filius Allissimi. trddidit itlum^Roitii viii, 32);Igifur cumad Jbrdahis
Denique non de sola exceUentia majestatis ejus lo- " alveum, Joanne comite, qui Christus a populis exi-
quebalur angelus, sed polius de jncaniatadiviniiate. stimabatur . appropinqiiaret'_el, ut Sanctiflcarelui'b
Porro quod pronomeii neutri' geueris est. et san- aquarum natura, mediis sese Jordartis intinxissel
clum similiter neutri generis est. Ait euira: Quod in undis; ut manifestius inlef adopiTvuihet pro-
enimexte nascelur sanctum, vocabitur Filius Dei. Et prium filiuni discerneret, statim vox Patris intonuit
rursus Mattheeus harrat, angelum dixisse : Quod dicens : Hic estFilius meus dilecius,iri quo ihihibene
enim in ea natum est, de Spiritu sdncto 'esi(Maith. i, complacui (Matth. m, 17). Et rursus cura esset in
.30)vUt hoii dubites de corpore' dixisse, quod de. in- monte sanctocum discipulisquosvoluit. el visi essent
VARIANTESLECTIONES.
1 In ms. Labb. deest 7 Basil.,neutrius; hic el infra.
! Basil., ebriati. %xspiriiualia. 8 Basil.,
3 In Basil. deesi 8 inteltigai.
postea.
4 Edil. Labb. Venet., 10Basil., ftixit. .
* In Basil. deest a T6 quod, sed niaie, 11 Basih, ideoi
" Basil., nativitatis. paries us.quead, et vo.cabitur. Basil., qum.
"Basil., optaverit,
•157 LIBELLUS SACkOSYLLAjlUS CONTM ELlPANDUM. ISS
ciiift eb Moyseset Elias ibquenlesy roox paterna vo'x'_!__ erubescere notuisii (Jer.ni. 3). Deffaudare eteniin
fulgida per nubem discurrens intonuit, discfevitqiie, sacfath noh vefemini Scfipturaro M.parvipendentes
qui esserit "servipef gratiam et per adoptibnem filii, magistri genfram pfohibitionem. dicenles: Nolite
et qui vefus ae proprius Fiiius. Hic est, inqiiit, Fi- ddittterare verbum Dei (II Cor. iv, 2).
lius riieusdilectus; in quo milii bene cothplacui: ipskm VII. Sed quid miruui, siskilti in liis erratisa, quae
audite. In Adam qiiippe sibi Deus pater displicuisse allegorica suiil silva condensa, et umbrosis " phak-
innotuit', qui peccandb fllii digriitatem amisit. Px- rafum eenigmatibusobvoluta, carpere nescitis docta
nilel, inquit, me fecisse hominem super terram (Gen. manu de sub foliis lilterafuih pendentia spiritalium
vi, 6, 7). In unigenito sibi filio complacuit, qiiia pfo- frucfuum poraa, cufn ih pfopatulo per sahCtosproedi-
prianon habuit, sed aliena peccata tulit: qui ftun- catnres eductaro ihale intelligeiites orthodoxam de^
quam a paterna voluntate discordans , factus pro ito- pfavaiis doctrinam? Cujus temefitalis et audaciae
bisest Patriobediensusque admorlem, mOriem auterii estis, 6 infelices, intlati supefbise fastu, utipsa Joan-
ciucis. Propter quod et Detis exaltavit illum, et dona- nig evangelistoe hiifabilia documenta pefversis non
vil ilti homen quod est super omne nomen (Philip. n, erubescatis fabulis depravafe, juxts ls Vestram vecor-
8, 9). Si igitur juxta hoereticos adoptivo nomine diahi, et noh seciindum sSnam doetrihain intelligen -
censetur, ut nos puri et ingrati homines; quo ergo B tes 13raystica saefamenta ? Dicitis eiiini quod Joah-
pacto Aposlolus eum nomen perhibet si;pe'r omne rtes scribat in Epistola sua : Habemus advocatum
noffien habere? Adoptivi 2 etenihi nomen iion est apud Patrem Jesum Christurh (I Joan. u, 1) : et hoc
super omiie noniert, sed commune, et ihfra nominum advocatris, quod et adoptitius, 14cuih lbhge aliud sit
tenetur mensuram. advocatus, et aliud sill* adoptatus. Nam advocaliis
Vi.Yideamus jam nunc qualilef pfimus 3 pastor ille hiihi estb, qui pfo rae judicem iiitefpellat, et eaii-
Ecclesiselidei posuefit fundamentum. Naih cum ma- sarii necessitatis ineaepfopriatuitiohe defehdit. Con-
4 venienlius quippe propiiiatus diei potest quam adop-
gister et Dominus sagacius discipulos explofaret
quid de se homines dicerent, et itll singulorum taius, quia ipse est propitiatio pfo peccatis hoslris.
sermones diverso sermone retexuisseht ", qui Cum enim naturamnostram 0, qiiam in se assunipsit,
eura unumquemlibet de adoptivis filiis existima- ih ''dexteraPatriscoIlocatamostehd^ndopatri inces-
hant, quorurn adoptio nondum in re, quam per sabiliter manifestat, propitiuffl euin hobis advdcatus
mediatoris perceperunt 6 adventuhi, sed adhiic in noster qiiasi intefpeilahdo effiCit, et behignum l7.
spei serrabatur occulto; Hlico Dominus,quid illi dese Adoptivus vefo dicitur, cui pihil a patre adOptante
flxius corde relinerent' adjunxit, Vos, iiiquit, quem deljetur, sed gfatis indulgendo conceditiif. Abusive
me essedicitis? Moxquebeatus Petrus, cui noh caro v. namque, et non essentialiter, adoplivus est filius
et sanguis, sed Pater coelestisrevelavit, Tu es, inquit, diclus, sicut Moyses infiliuin adoptatus estfiliaePha-
Christus Filius Dei vivi. Ecce fideih beiili Petri apo- raonis, alienus ab ea et generatione d et saftgiiinis
sloli, quam haeretici surda aiife transiliuht, peffuii- affinilate. Hoc ideO pOsuimus, ut patentef daretiir
ctorie a legefe iion perfimescunl. Petrus cohfessus 4, inlelligi, euni dici adoptatum, qui nonduih prius fue-
eslChristuih vefuih Filiiim P8i vivi , et tu lioeretice rat proprius filius adoptantis. Undein DeiFiiiumnoh
dicls, Christus adoptivus filius est ? Enim vero for- caditnomen adoptionis, quia semperverusFilins, sem-
tassis erigeres perfidiaeaurem, si absolute dixisset: pef Dominus,,acperhoc et post assumptum liominerii
Tu es Filius Dei vivi. Fingeres forsitaii more tiio 8 veri Filii yocabulum non ainisit, qiii nunquam verus
falsa argumentalione , ut diceres : Sccundum euni desiii esse Filius. Quod si juxtayestrarovesaniam hoc
Filiiim Dei contessns est. Sed quoniam cum addita- putatis advocatum esse, qupd et adoptatum , confife-
mento dixerat : Tu es Christus Fitius Dei vivi, om- inini ergo 1S.[quod est delerius, et omni blasphemia
nium haereticorum ora fidei»suoe pugno * aftrivit. plenumjduos adpptivps,j?iiium, et Spiritum sancfum.
Christi nanique nomen ab homine, quem assumpsit, iSfohenim negare valetis Spiritum sanctum paracletum 6
accepil, quia unctus in homine fuit.. Nihil tibi restat esse. Quod enim GraeceTca.paylmo!;, hoc Latinedici-
9
quid dicas,, nisisoliio more faciens, sumas de offi- tur advocaius. Fatemini quin etiam [quod est super
cina meiidacu veneno jllita spicula , quibus simpli- omne malum deterius, super omnem impietatem
cium corda jaculando falsis assertionibus perforare scelestius] duos adoptivos filios, Yerbum scilicet, et
npn eruliescas. Frons eniin mereiricis fgcta est libi, Spiritum sauctum, ut silis deteriores Ario, et Euno-
VARIANTESLECTIONES:
; * BasiL. ihtonuit. caetera niedia. Vide notaift f.
. f Hard.,jex BIS., et JSasil., adoptivum. 12Basil.,
3 In Basil., deest primus. 13 depramre, Juxtq...
...', .
_: 14Basjl.-, inleliigitis.
lBasil., exploratius percunctaretur.
"Basil., reiexissent. ' • ; is Basil.,
ln
adoplatus.
Basil. deest sits
6 Basil., nohd.iri re 16
adoptionem permed. percep.
7 Edit. Lab. Ven., relineret, sed ftiale. " ?_' " Basil., assumptamih.
8 ln Basil. deest more iuo-. Basil., efficitis, sed perperam; ,eg\ potiUs
. kgldt
ts et benig. Vide n.otam. .:•. ^.•,..
9 Basil., Sumas de. .. 13BasilV,
facias.
10Basil., defraudatis ehimsmictum Deus, Gonfiieihihier§o.,, olriissis'qu^iiio-
11Basil.j.ef umbrosacarpere nescitisScripluram. . diasunt.
; desiint enim
m S. PAULINI PATRIARCHJE AQUILEIENSIS 160
mio, et marauatha j anathemate 4 Macedonio digni. _\mansit verus , ef omnipotens Deus in utraque
Adoptivus enim non nisi affectataelocutionis alienus natura, unus Dei Filius, idemque hominis lilius.
dicitur filius. Omnis enim adoptio ex affectione ducit Nihil enim humana nativitas divinae- prsejudicavit
vocabuli sui originem, quanquam etymologiae suae nativitati: assumpsit quod non erat, permansit
non videatur trahere similitudinis sonum. Habet in id essentialiter quod erat, non coramixtionem
enim ex utraque parte utinam adverbium eleganter passus, neque divisiouem ; sed in una persona Chri-
insitum, ut si dicas : Utinam sis mihi in filium adop- sti Deus verus et homo permanet verus, non duo filii
tivum; et e contra : Utinam merear a te in filium Deus et homo ; sed unus filius Deus et homo : non
adoptari. Ex affectu quidem dilectionis pars subrepit alius filius hominis, et alius Dei, sed unus idem-
parti 2, ut in utraque conveniat dilectionis affectus. que Dei hominisque filius. Unde et eos valde exse-
Sed videant haeretici, qui portae sunt inferi, quid cramur, qui eum adoptivum impio grunniuntb ore :
dixerint; quinimo perverso garriant ore. Obdurata quia, sicut praefati sumus, adoptivus dici non
nempe illorum corda, mendacii lalibula, per abrupta potest nisi is qui prius alienus est ab eo a quo ad-
perfidiaedebacchantes, semper inqnirunt, el ne veri- optari desiderat. Dei ergo Filius qua ratione credi
tatis luce perfundantur 3, in spelaeo %8 se falsitatis potestadoptivus, qulinseparabiliterassumpto homine
occulere festinant. Cecidit, heu, prohdolor! super in unapersonacoeunteutraquenatura, non duo filii,
eosinvidiae ignis, et ideo justitiae solemnon merue- alius Dei, et alius hominis, ut, sicut illierrando aesti-
runt videre (Psai. LVII,10). maiit, adoptivus sit hominis filius, et sine adoptione
VIII. Sancta autem catliolica atque apostolica Ec- Dei Filius ; sed in una persona unus idemque Dei et
clesia, quaelicet in toto sitorbe terrarum diffusa, una hominis filius qui nunquam hominem, quem assum-
tamen est amica Sponsi, proxima, et columba, quee psit, deseruit, etiam nec in cruce, quando incli-
pennis deargentatis sacri eloquii refulget pulchritu- nato capite tradidit spiritum, Paulo attestante, qui
dine, et in pallore auri posteriora ejus perfectee fidei ait: Si enim cognovissent,nunquam Dominum glorice
6
puritate " clarescunt, confltetur quin potius sanc- crucifixissent (I Cor. n, 8). Dominus glorioe dicitur
lam, et ineffabilem Trinitatem in unitaie; salva sci- crucifixus, cum sola caro sit crucifixa : sed quia Do-
licet inconfusibiliter proprietate personarum, inse- minus gloriaeidem ipse erat qui el hominis filius qui
parabilem substantiam 7 confiletur. Ita sane ut alius crucifigebatur, et nunquam hominem desernit, sicut
credatur pater, quiaPater est, qui genuit coaeternum dictum est, quemassumpsit; ideo dicitur Dominus
sibi. sine tcmpore et omni initio Filium : et alius gloriaecrucifixus.
credatur Filius, quia Filius est qui genilus est sine IX. Sunt etiam plerique qui astruunt ex tribus
initio a Patre , non _.>utalive,sed vere : et alius cre- n substantiis unam mediatoris personam, Verbi, car-
datur Spiritus sanclus, quia Spiritus sanctus est, et 8 nis, et animae, cum in causa fidei non videatur ne-
a Patre Filioque proeedit. Et non est aliud Pater, et cessarium sophistica disputatione ssecularium litte-'
aliud Filbis, et aliud Spiritus sanctus ; sed unus sunt rarum calculos syllogistica spargere manu. Sufli-
10
inseparabiliter Pater, etFilius, et Spiritus sanctus: ceret enim, juxta praecedenliumcatholicorum Pa-
npr<i-iiusa, sed unum : quia alia est persona Patris, trum saluberrimee promulgationis doctrinam, sincera
alia Filii, alia Spiritus sancti; sed una, et sequalis, simplicitatis voce ex utraque natura uham peiso-
et consubstanlialis, et coaelerna est Patris, FUiique nam confiteri, veri Dei verique hominis Christi, di-
et Spiritus sancti inenarrabilis divinilatis majestas, vina scilicet et humana : sed propter eos utique, qui
quia unus est Deus. Unionem namque in essentia semiplenam sine anima rationali, et ad vicem animae
confitemur ; Trinitatem vero in personarum discre- divinam a naturam in carnis dispensatione assumptam
tione praedicamus. Dominum igitur nostrum Jesum suspieaatur, cum Psalmista alacri pectore dicat:
Christum Dei Filium, verum Deum 9 5 semper in Ecce enitn Deus adjuvat me, et Dominus susceplor
Patre, semper cum Patre, semper credimus apud esl animm mem (Psat. LIII, 6). Pro hac igitur re,
Patrein. In ultimis namque temporibus propter nos et hujuscemodi erroris nubilo, styli flabello ex aere
et.propter nostram salutem, seeundum secretae dis- [) "meirxis venlosas nubium umbras dispergere festi-
pensationis arbitrium descendit de ccelo, unde nun- namus, quatenus aeterni solis perfusa radio, mican-
quam recesserat: verrit nimirum in propria, ubi nun- tes stellas per coelosvaleat puris obtutibus inspicere
quam deerat: natus est de Spiritu sancto et Maria Scripturariim. Non enim ignoramus, ex duabus sub-
Virgine, dicente angelo : Quod ehim in ea natum est, stanliis huihanam subsistere naturam, ex anima
de Spiritu sancto est (Matth. i, 20). Factus verus nimirum, et carne: sed unum sine altero perfectum
homo juxta id quqd scriptum est: Et Verbumcaro non efficere 12hominem. Quid enim caro sine anima
factum est, et habitavit hi nobis (Joan. i, 14), per- nisi terra? et quid anima sinecarne? Nonne spiri-
YARIANTES LECTIONES.
1 Barthius sic: Eunomio et Macedonioanathemate 6 In Basil. deest quin polius.
maranalha digni. Vide notam f. 7 Basil., substantialem.
8 In Basil., deesl et,
*Basil., pacli. 9 In Basil. deest Deum.
3 B&siL,.superfund.
* Basil., in speculo, nec roale. Yide notam ex Bar- 10 Basil., suffeceral.
thio. ^. In Labb^.ex ms. et aerei
"Basil*. ptt ncwfidel pnritatemi * Bwii; effieiti . .
161 LIBELLUS SACROSYLLABUSCONTRAELIPANDUM. 162
tus ? Homo enim ex utroque, et non ex uno. Unde A individue retinet dignitatem, et in alienam non re-
quia Redemptor noster perfeclum homiiiem assum- solvitur qualitatem. Nam, sicut dictum est, cum sit
psit in Deum, idcirco ex duabus naturis Deum et; incorporea, corporaliter cuncta per corpus disponit:
hominem confitemur. Non enim caro sine anima e't cum sit substantia camis corporea, pef incorpo-
perfecta humana dici potest integraque natura. Nam ream creaturam, id est animam, corporeas perficit
cum ex limo lerrae finxisset homiuero Deus, proti- actiones. Tanta enim societalis convenientia sibimet
nus insufflavit in eum spiraculum vitae, sicul scri- sunt junctae 6, utunumsirie altero nihil possit, et
ptum est : Et factus est homoin animam viventem alterum sine altero plenam non possit 7 humanam
(Gen. ii, 7). Non igitur alter qui formatus est, et; monstrare 8c naturam : et idcirco placuit ex utra-
alter qui insufflatus l, sed unus idemque. Ex flatu que humanam definire naturam. Nam anima incor-
namque animata est terra, tam incomprehensibili porea per corporeos 9 oculos videt, audit, sentit:
arte mirabilique modo summi arlificis manu confi- et corporei oculi per incorpoream animam videre
gurala s, ut invesligari plenius uequeat qualiter et probantur. Nam si recedat anima, oculi aperti re-'
unum sit anima et caro quae perfeclum efficiunt ho- manentes, et aures patentes, nec videre 10possunt,
minem, et tamen diyersa sit substanlia carnis et nec audire. Per linguam loquitur anima, et lingua
spiritus. Nam cum scriptum sit : Ad te omnis caro ___, loquitur per animam.' In qualibet enim parte corpo-
veniet (Psal. LXIV,3) ; -et rursus : Non timeboquid ris incisa carne anima dolet: sine anima vero in
faciat milii caro (Psal. LV); et iterum : Et videbit fmsta ,l secata caro, nec dolere nec senlire potest.
omnis caro salutare Dei noslri (Isa. XL,5,juxtaLXX Per carnem nempe aninia, et per animam caro esu-
ul est et Luc. ni, 6); nullo namque pacto sine anima rit, sitit, tristatur. Nunquid polest dici caro sirte
videre potest, ut videat salulare Dei; nec venire va- anima humana natura, cum nihil sit aliud nisi terra ?
let, ut veniat ad eum omnis caro. Animata vero terra " huraana perfeeto 13potest dici
X. Ponamus igitur, exempli causa, secundum inlegra, perfectaque natura. Omne enim imperfe-
humanae rationis affecturo, necessitate super omnia ctuia amillit nominis proprietatem, nisi perfectionis
u
coropeUente, materialia themata disputandi. Nam ei commodius adjicialur supplementum. Exqua-
sicut in planis et solidis figuris linea, et in qua- tuor igitur diversis elementis huniana subsislere
dranguUs punclusa, licet sint indissecabiles et dividi ferlur natura, calido, frigido, humido, sicco; id est
nequeant, et idcirco egregie depingant dimensionum igne, aere, terra, et aqua. Cum ex his quatuor va-
figuras; omniutn tamen numerorum mullitudinis riis homo subsistat naluris, nunquid debemus in
sunsmam in se sociatam retinent, et ex se usque ad uno homine quatuor substantias profileri ? Si hoc
infinitam 3 numerositalem procedentes, et rursus in Q i placet, addatur quin etiam quinta, id est anima, ut
se usque ad unum recurrentes, individuam retinere constet homo ex qninque, et Yerbi omnipotenlis sit
probaptur unionis censuram. Fingamus b igitur ani- sexta : et tunc (quod est omni faluilate dementius ",
niam in forma corporis, quasi lineam, vel punctum omnique vecordia stultius) faleantur sex in una Pei
in planis, solidis, atque quadrangulatis figuris cun- hominisque Christi persona subslantiee16.
ctas,mernbrorum partium in se individue conline»- XI. Tu forsilan suspicaris, quicunque es nostree
tes positiones, unumquodque in junctura sua inser- refragator assertionis, de memoria. nobis a^olasse
tum, ita ut et unum sit etdiversum. Nam si sub- quia dixerit beatus Apostolus, in interiore homine
trahas Hneam, et punctum sequaUtatis 4, nobilitas habitare Christum per fidem in cordibus nostris
degeneratur figurae. Distante autem lineee "jacentis (Ephes. HI, 17). Haecnos tota devotione mentis tota-
primordio, punclique circumfusa numeri quadra- que simplicitate veraciter relinemus cordis ,7 : et
18 soraniante
tura, quique segregari, vel non segregari pbssunt, adjicimus ea quae (te forsitan latent)
resolvi insolubUisectione in liheee punctique privi- idem vas electionis Paulum dixisse reminiscimur.
legio demonstratur. Ita sane vis animae, cum sit Ipsei9aulem Deus pacis sanclificet vos per omnia,
incorporea et invisibilis, nec dividi potest, nec reci- ut inleger spiritusa0vester et anima, et corpus sine
pit sectionum scissuras ; totam tamen corporis mo- i0 quereta in adventu Domini noslri Jesu Christiser-
lem, quaedividi vel segregari potest, in se continen- vettir. Tria, inquam, dixit : &spiritus, et anima, et
tem Q mirabiliter regit, et per totum diffusa ani- corpus. Nunquid aliud est spirilus, et aliud anima ?
raando vivificat, et quasi punctus in medio suam Non divisit substahtias, sed dignitatem distinxit.
YARIANTESLEQTIONES. '•
1 BasU. add. est. 11 Basil.,,/r«sfra, perperam.
» BasU., configulala. Ita et Barthius. Yide notam. la Apud Labb. in marg. flard. notat vocem lerra
3 Basil., finilam. non esse in ms.
* Basil. anteponit comma sic : punclum mquali- 13 Basil., perfecta; an forte profectoi
talis nobilitas. 14In Basil., deest ei.
' Basil., linea. 18 Basil., profanius.
6 BasU.,unitce. 16Basil., substanlias.
7 In Basil. deest et all. sin. alt. pl. n. poss. 17 Basil., corde.
. 8 BasU.,conslare. Yide notam. 18 Labb. et Aguirr. in marg., nesciente.
* Basil., incorporeos,sed male. 19 Basil., aut.
J0Basil., videri, aequemale. 80 Basil., adventunu
$$ S. PAULINi PATRIARCHiE AQPiLEIENSiS 164
Spiritalisquippe aninia, e_,spiritale cprpus yultht Aliiiihanani.: quia anima et caro non sunf duo, sed
iij .adycntunj Ppmjni npstri .Jesu Christi seryeiur. unps hbmo. Peuni ll eniftf et hominem Dei filium
In hoc * spiritajihpmine, qui et interior dicitur, confitetur ".." Mediator, inquit Aposlolus, Dei eiho-
prpfiletur id.em jnirahilis doctor habitare Christum minum homo Christus Jesus (I Tim. n, S), qui ex
per fideni in cordibus nosfris. Nani est Jiomo ani- aiiinia et Carne non duo, sed unus est dictus hortio.
malisj et est spiritalis, nonper substanti.am, sedper 7 XIII." Cessent ergo jam ntihc omnes superfluae
meriti qualit.atem, Animalis quippe ab anima, spi- mussilahlium a adihveiiiiones, cesseut calumniatrices
ritalis verp a spiritu iiuncupgjur : quemadinodum querulaTilm qucestionum objectiones, quae ad rem
ideni veridjeus a yi.delipetflQCfor.alterumab allerp riOiipertinent, Sed inagis ad simplicium subversio-
djscreyif. Animqljs, inquit, homo noti percipit eg hein. Dpclfihis variis et peregfinis non abducarour,
qum sunt spiritus Dei (I Cor. n, i&), flic est exle- sed confileamur cum sanctis Patribus nostris catho-
rior, qui fpras se ad exteriora appetenda efTundit:' licis orthodoxisque viris, qui rectani fidem ei corde
Spiritalis mitem dijudicat omnia, i.dest discernit, et perceperunt, et iriviolabili ore Ecclesiaefilios b salu-
ipse q neniineJjidicatur. Hicest, inquam, interior, briter docuerunt, ^'. duas
< -. ih Cbristo
' naluras,. diviiiani
jn quo Chrislus crediturJbajbilar.e, qui infrprsus .se riimirum et humanam, verum Deum verumque ho-
p.er conteinplationis gratiani refmet? et jnternoe re- 3 «linem : in utroque prppriiim Dei Filiirai, non adop-
iectipnis diricedine depasfus, in amore sui .cpndiip- livum ; senipilernum c ex Patre ia, teihporaliter na-
. ' tum ex ylrghie ihatfe; coiisubstantfaiem in sua Deo
ri_s suaviter requiescit. .
XII. His itaque 3 prae.Hbatis,adjea quae reliqui- Patri sahctoque Spiritui, cbnsubstantialera etiam
mus, reyertamur. Quaeroigilur ut dicas miliiinqua nobis in hostra. Nostra dicimus; in caniis conditibne,
natura ipse m.edialor. p.ei et hpminum lipmo.Chri7 hoh in peccati yel niisefiai commuriione. Peccalum
jstus Jesus dignatus est esurire, sitire, passjonum eriira non fecit, sed alierium lulit, hec dolus inventus
senfire dolores, Quid moraris ? non vales negar.e : est in ore ejus; sed dolbres Ji npstros ipse pprlavii,
melius est ^ ut profilearis qpia seenndum huma- vulneralus est propter iniquitates nostras, attritus est
nam, Diyina enim natura jmpassilii.lis,jnviolabilis propter scetera npstrd : disciplinq pacis nostrm supef
ef ? semper permanet immutabilis, Verum esf, om- eum, el livore ejus sanaii sumus (I Petr. n, 22, el Isa.'
nipo verum, quia in huniana. Yplo ergo .uf liquidjus Liii, 9). Omiiia autem heereticorum pervefsa dogmalai'
defifliasquid sit humana nalura : sola caro, an sola cnm auctpribus et sequacibus suis aeteriio ahalhe^
aium.a, an utraque, anipia et carp ? Non enim pos- mate percelli iudicamus. EHpandiimnamque"et Fe-
sumus,, nec fas est, yeritati .cpntradicere : ex utta- liceni, nbvos hosles Ecclesioe,sed velornosa d foece
que n.ihiloroiuus hnmana .cpnstat nalura, ex aiiirna G' .perfidieels pollutos, nisi ab hac slullitia resipiscant,
siquide.ia-et carne. Di.ci,tpergp mihi, in sola carne, et^er rectoe fijdeisatisfactibnem lamenlis se abluant
an in.sola anlma, an.; quod verjus est, in ulraque poenifentiae,indigrios e,t ihgratbs eos a cotfsoriio ca-
periulit vhlfterapeis.sionuin.?.Caro ePim sine, am> Ijfplicofum perpetua aiiihiadyersione eliminafe de-
ma nihil sentit: apima enim slne cajne non esur cefiiimuSj ejt agreinioorthodoxaeEcClesieeCensemus
rit, nequesiiit, nec p.olestcriici.fjgi,et la.men.cruci- 16alienos." Optainus fameh et omni annisii meiilis,
lixa est.per carriero- .In^umrois efenim palmis, et m immensae pietatis bonj pastoris, qui aniriiairi Suam'
extrewis * .crucifixa est, plaiiUs. .Qupd sj non es.t posnitpfo ovibus suis, etrieriiinero vultpefire, cle-
ciwcifix.acinn .carnei.cur^hsit/iolpr.emiCarpenjm, nentiain iroprecamur, ut peffidiae"reliclbefrore, ad
sicut^dictuih est,.sine anima nUiil sentit. Quodsiper viaih verifalis quee Chrislus est, et ipsb redearit
carpis cognatioriem sentit ? 4pJ.0fem_,et carp .pejr pefducenle, quatenus in sihiim matris Eeclesibadi-
animajn dolet in.cjsa ; nec carpergo 8 sinea.hinj.a_, lectipnis suscepti amplexii, trariquilla suaviter fidei
nec auinja sine carne pj^epapotest buraaiia ,dici..9 pace quiescentes, lafgissima siigaiit ubefa bonilatis
natura. Ex utraque namque connexioiie, carnis sci- Dei, ac pbr .hoc perpetuee fellcltatis gaudia, gfafia
licet et aniihee, perfecfa constal humaha natura. -UnT Dei,.qui pro oron.ibus mortem "gusiayit, largiehte,
de ,et majpres iiostri liac .de.finiiionesapcite; qupr 5-sine fine valeaiit adipisciv JEpsetiam qui post hartc
Bumsagacissima capacitatis. peritia ^? lopge yalde tam saluberrimam d.efinitibriem,quarii pieriaria *:sy-
a nostrae tarditalis distat ignayia,; placuit eis, sanr iiodus sancto afflata Spiritu cbricbrditer subliU sin-
cto annuente Spiri.tu, sduas in upa Christi j_»erspna cerifate lerminavit, falsissirois epruril assertiohibus,
indubitanter profiteri naturas, divinam s,cilicejt. ,et sjye claro, sive in publica voce, pfaebuerint assen-
VARIANTESLECTIONES:
' 11 Basil._,Dominum_.
i
' * |p BasjT. deest hpc. . •.
Basil., liquidius. '.**'
H &sii.S confiiehiur, quod .yidetoirrectuis.-. •
3 Basil., ita. 13Basil. sed sempilernoex Patfe.ilA el Bariii. Vide
* InBasil.,'deestesf. ApudLabb. in roarg. flard. notam. ' . : •
notat deesse in ms. yerba melius est ut' profilearjs. 14Aguirr-., dolos.
" In Basil., deest et. 18Basil., fere perfidia. Sic et Barth.' Vide notani.
6 Aguir., exlernis. " • 16Basil., decerno,et a gr. sanctm matris Ecclesim
' Basil., sensii. censeo. '•,''' :
17In Basil.deest haec integra periodus, usipe Eos
*'BasiI..'^fVtm.
• Basil., Dei, raale. - '' !
etiam. ~'•
10 Basil..
puerilia, perperam.
ijfjS LIBELLLS SACROSYLLABUSCONTRA ELIPANDUM.— lWMl. (66
snm, siroUi eos sententiae vindicta sancimus esse A hoc ovili, et illas oportet me adducere, et vocemmeqm
plectendos. reseryato per omnia juris privilegip audienl, ul (sic) fiat unum ovileet unus pqsior (Joan.
1 summi pontificis domini et Patris nostr-i Adriani, x, 46). Multipliceturpax in diebus ejus, ut sil sancta
primje sedjs liealjssinii papae. Ecclesia libera, et ab oriini sfrepilp mutidi secura;
XIV. Nps auiem, domiui et charissimi fratres, se^ qua libertate Chrislus eara liberayit; liceatqne Do-*
quentes proeeedentiumPatrum sanam •doctrinam V miiii sacerdoles, juxta evangelicaset apostolicas ca-
respuentes per bninia deliramenta npgacium lioini- nonicasque regulas simpliciter' Domipq deservjre,
num, corde credamus ad justitiani, ore autfim confi- militare in solis castris Domhiicis; quia jpxta ejus-
teamur ad saluiem, Dominumnostaim Jesura Chri- dem Dotnioi voceni, Nemo potest duobus dominis
stum verum Dei Filium, non putativum; jiroprium servire (Matth. yi, 24). Et Paulus: IVeinomiliians
in utraque natura % non adoplivum : aequalemet Deo impticat se negoliis smcularibus,ut plqceaf ei eui
coaeternum^Patri sancloque Spiritui; qui Eeclesiam SJ probavit (II Tim. H, A). Nemo sibi blandiatur
suam proprio sauguine acquisilam, sine macula et quod ulrumque possit et Deo et mundo servjre, quia
ruga immaeulatam cuslodiat, et corda noslra in recta veritas est el mentiri non potest, qui hoc fierj non
fidei puritate immutilato jure coiiservef. Calholieum, posse lestalur. Unde supplicandus est franquillis-
atque.clementissiroum, semperque jnclylum dom- B simus prirtceps nosler, ut ille pro nobis contra yisi-
ntim 8Carolum regem per intercessiones beatae et biles hoste& pfo Ghristi amore, boriiino opiiulanfe,'
gldriosae seroperque virginis Dei genitricls Mariee, diraicet; et nos. pro illo contra invisibiles hosies,
per quam meruimus auctorem suscipere vitae, et Domini iraprecantes potentiam, spiritoalibus armis
beali Petri prinii pasforis Eeclesiee-,omniumque san- pugnemus, quafenus vicariaro e,i relributipiieni in
etorum, verum eliaro suffragantis precibus vestris, illa die pro Ee.clesia sna Dei JFilius repend.at; ut
omnipotens e.l sancla Trinit.as sua cum gratia cir- quemadmoduffl ille nunc eam? infer tot ajundanos
euroeingat, suaque dextera semper protegat% et de- tumultus constitutam reddit jsecuram, ita epni i.Ua
feudal, .uf faciat semper quae-illi suiit placita, qua- 8 coelestis regni faciat esse paftieipem. Induigeat
tenus 8 ccelestibus fretus .armis, ipimicos nominis miserafus .capljvis, sjubveniat pppressis, .di.sspjvat
Cbristi auxUiofultus de coelo ad lerram prosternat. fasciculo.sdep.rimentes, sit consojatiovi.duarum, mi-
Barlraras eiiam hationeS infinila' Deus omhipotens scroram i«frigerium; sit ©ominus et Pafer, sit rex
ditiopi-cjuspolentia subdat: ut ex hac occasionead et sacerdos, sit omnium Cliristianorum ihoderaiitis^
agnitionemperveniant veritaiiis,el cognosoeaitverum simns gubern.ator, auxUiante Dofflino npsfrp: Je§u
et vivuni Deum creatorem suiim. Regenerati siqui- Christo, qui cum Patre et Spiritu sancto vivit ,et
dem 6 unda baptismatis in greifiio aggregentur riia- regnat Deus in Trinilate perfecla, per omnia ssecula
tris Ecclesiae, ut implealhr quod bonus jpastor pro- seeculorum.Amen.
miserat, dicens : Et alias oveshabeo qum non sunt ex
YARIANTESLECTIONES.
? Basil, a«Id,fidei. :,*Basil., et
a In Basii, <leeslin utraque natura, 6 Basil. nonquatenus.
habel siquidem.
3 Basil. elAguirr., Dotninuin. ' Basii., Ulamnunc eis.
1 Basi), pnj. suqque4fixter,g 8 Basil., illm.
setnper prgteggt.

S IN LIBELLUM S^CROSyLLABTJM NOT®.


PR.EFATIUNCULA., NOT^ IN TITULUM LIBELLI (*),
, ^SacrosyUabus.Bartiiiuslib. XLJI,C, 14; gidonius,
Caspar Barthius, nohilis ille Saxo *t clarissimum et ab illo alii scriptores, etiaro iroperatores ,incodice
Germsiftieeornanienluni (cujus elogia si aves , adi gpices pro Htteris sive epistojis dicjint, nt nolissi-
Thomain Pope-Blountin Censura.celebriorumauclo- P murn. Paulinus y.eroisle syllabas : «ut. unusquisque
rum), qui innuriieros pene auctoiTs in spissis illis quidquid ingenii captu reclius sentire potpissel, per
cohferlisque LX Adversariorum libris ad Lydium sacras sijtliibgsdie statuto ejus clementiae..deferret.>
lapidem es critices trutinam revocat, Hbel|um hunc Tafflen coiiecliones potius intelligere videri possit,
sancti Paulini jjostfi liaud.quaquaniomjsit lib, XLH, unde et libellus ipse hic Sacrosyllabus ins.crib.iturin
cap. 14, etUb, xuif, cap, II. Quaeip e.uniQemad- tomis Conciliorum, quia scilicet pro pronibus unus
notavit, ut cuique praesio essent, hi,c suhjicere non oblatus est anno Dohiini802in synodo Altinensi.Heec
ab re fore ralus sum'. Verum cum vir multm.lectio- Barthius.
nis, sed.naris haud prorsus emunclm, ut de ep qui- Quanquam non uno peccato liic -Barthins peccet,
dam protuHl (Paul. Colomes., Opusc..pag. 250), non- quia nou an, 802, sed 794, non in synodo AUinensi,
nulla praeierierit, lionnulla levi tantum atligerit sed in Fraricofordiensi hoecacia sunt; attaro.enratio
roanu, ,et haec ipsa quae perpendit, careant deleptu npn esl iniprobanda cur Sacr,osyllabus.dieius sit li-
el concinnitate ordinis, quod multa scribere y.olehti bei', jiimir,umquia pro omnibusoblgius est mfi.s. Pro
aceidere est. ferine necesse ; nos progressum Pau.li-
nianeeorationis servanles queeeunque,animadversi6ne . (*) Pe ediljonebujus lihelliin CollectioneConciliorum
digna erjint, nolahimus, inserti.s suo loco pccurren- J..abbei, quam collataincum cardjnaliAguirre,sequimiir,
spc. Jesucum
tibus Barthii adnotationibus, et nostris irilerposilis; sjc ait Harduiiius.:«Collatiisa P.abSirmdiido
ita tamen-utalteraeab alteris distingui.et cognoscivel do'dice"sanctae MariaeRliemensi Hiucmarodonato, ut
ait ipse in apogfaphp,qiibdasseryalur'inhibliothec»col-
primo posshit inluitu. iegii «jusdemsocietalis.»
167 S. PAULINIPATRIARCHJEAQUILEIENSIS 168
omuibus, iriquam, episcopis de propinquioribusIta- A Chrodogaiigiproferl in Collect. Cohcilior.post con-
lim partibus, utait: Caroius Magniis in Epistola ad ciK-Aquisgran.an. 816, ait vulgarem hancab ihler-
EHpandumet caeteros episeoposHispaniae,quoeactis polatpre quo^am ex illius norrii;i, et concilii Aquisg-
Concil. Erancoford. inseritur, datus est, velut cpra- capitulis et aHunde coiisarcinatam, jiori tamen au-
mune Itaiicbruhi praesulumconc lio pfeesentiumsuf- ctoritalis pondere destitutam),'cap. 14,'sic praeci-
fragium. JEteniriia avtiuUScau; quod est comprc- pit: «Nocturnis horis cum ad opus divinuin snr-
hendo, syllaba dicitur, quia syllaba ut plurimuin ex rexerit clericus, primum signum sibi sanctaecrucis
comprehertsipne pturium litlerarum exsurgit, Sed impriroalper inyoeationem«anciaeTrinitatis, .>Chro-
haecad grammaticos. Ceelefura quaiidpquenon ftiodo. dogangusfloruit circa an, 743. VerisiniUUmumergo
ea quae plurium voiis exponerentur, sed et epistploe, est ab utrbque, nimirum ah invOcatioheTriniiatis
vel ab uno directae, syitabm dicebaiitur: Anastasius, et «rucis efformatione orailonem suam Paulinum
in Adridno(Edit. Rom. 1718): «Ponlifex. . ..dirigens exorsiiin fuisse. . .
cumeosuos missos ad piaefatuift exceHeritissimum § i._ ;
Efancofiirii regem cum appstolicis admonitiohum &.Tranquillissimi.Titnlus non recens imperato-
syltabis; elc. > et coriciliumRomanum ir,: an. 745, ruin. Yegetius Valentiriiatium,cui libruni dicat, al-
act.-l : i Antehos.dies sytlabasrevereniissinii-alque loquens, in prol. lib. 11: c Yerum tranquHlitBSlua,
sanctissimi fralris noslri Bonifacii archiepiscopi iio- imperator invicte, > etc. lib. 1C. Quandp libeAus,
> . "
his refiil.isti. Dubium.Arcad.et Honof. Remigio : t Etiarosi fue-
i>ln nomine Patris, etc. Sic praeriiitliturin editio- L, rint nostfoe iranquiliiiali preces oblatae.> Cerle si
nib: Basil. Herir. Pelr.. an. 1555, CoUectionis sive B quem alium,regem judicemque inprimis tranquilH-
Biblioth. vet. doetor. Eccles., tom. U, pag^.1122,et tas decet,,quoe facit, ut.quamvis curis circumseplus
Parisiens.in CalceAlcuihi anrioiGll; et par est cre- externis, a recto tamen nbrt.dev^et, «et iranquiUo
dere a Paulino sic coeptum,et insuper, cum haecin lhoderaroine, >' ut ait Gregorius, lib. "xvui. Moral.,-
cOhciliojdiss.ercrei, addidisse.,'crucis.signuni, ut et cap. 25, «ea quee cifca se mimis sunt tranquilla,
facinius nunc, et fieri iri ecclesia consuevit. Vel disponat. >.-Regesigitur jud.icesque euih imitentur,
elhiiicis a Numi.nisinvpcatlone orationes suas auspi- dequo Sap. xif, 18,.dicitur ; Tu aulem dominator.
Carisolemrie erat. Virgilius-lib; xi, v.300':. - virtuliscum magna irahquiiliiale judicas.
•;' Prajlatus divosjsoliorex'inBtab-allo:; : b Didconibus. Banhius ii!>.XLii, c. 14.-Cum sci-
rihi Servius : i toore anliquo : nara majores nullam rent .veteresChristiariiserjplores diaconrimGraecam
ofationein, nisi invocatis nuroinibus inehoabant, si- esse yocem, grxcismi autem.imperita iiiultiiudoeam
culi suftt omnbs orationes Catonis et Gracchi. > cbntfa originem suam proferfet.; ef ipsi diaconeiii,
Cbrjsliaiiis uihll ailiiquius, quam ab invocatioiie non diaconum scripserunt. Sic ex .piimis Patribus
Dei sunirai exprdiri res actionesve suas quolidie. Cyprianus epistola quinta:; Cyprianus.presbyteris et
Cassianus, Collat. xxi,' cap, 26: *Quid de primitiis diaconibus frdtribus.. SynOdus Sardicensis.episl. ad
in fragmentis flilarii a" Pithoeo editis.
dicam, quas aboffliiibus qrii Chrislo fideliier faiiiu- Ecclesiam
lantur.quoiidieeeflurii est exhiberi? Nam.. . sotono Efravit Simpu Gonlartius ad Gyprianum. Flodoarjius
excitaii..-; pfimo linguaesuaemolu.ipsum invocant, lib. 111,eap. 7, Hist: Rheni.: Diaconesinduti dulma-
ipsius noiriehlaudesque concelebrant. > Hoc quidem licis. Sic Anastasius Bij.liothecarius scribit ad Joan-
respiciebal Airiprosiusin hyrono Fer.n ad matutin. Q nem diqcoriemurbis Romanee.Sic sub CarolS Pau-
linus Aquileiensis : « Quadarii'vero die fesideiiiibus
Teiingua priiiiumconciiiat, ciinclis in aula sacri palatii adsistentibus in nioduni
Iemeniis ariloranibiat;
Ut acluunisequenliuin- cordnaepreshyteris, diacpnibiis;,.cuncioqueclerp, sub
5
Tu saucte,-sisexordium. praeseniia prsedicliprincipis allafa esi epistola. >Hsec
Et Paulinus noster Henricum comitem in lib. Ex- Bartliius. c Elipando., etc. Quare dictus Elipandus auctor
hbrtalionis, cap-. 28, monebat his verbis :"%Omne sceleris, caeterrinifuerit Felix, vide disserlatip-
opus quodcunqueinchoaveris faCere, primum ihvoca nemlY, cum n.47. ,
Deum etgraiias ei age: etcura cohsuriimaverisUlud,
simililer fac. > ^9 d Morosadilatip, Barthius L c. Morosus signi-
: Quod autero.attihet ad crucis signum, cujusque .ficat diffieileffi.,longae moroe causatorem, ut apud
actionis initio praemissum, tam veius est ihEcclesia Hericura Altissiodbrerisem,etTerentiahum Mauruni,
consuetudo, ut Basilius, lib, de Spiritu saricto, cap. notabamus. JfdemPaulinus : « Cumqueimprecata et
27,-reposuerit inler apostolicas tradilioiies i illud "coiicessaesset >riibrosa dilatio per dies aiiquot ejus
vulgatissimum-ut signb. crucis signemus, > sicut mansueludini, etc. Rursus lib. XLIV,cap. 19, iibi
etiara <ipsam fidei' proffessioheiri,ijua credimus in nohnulla loca Prudeiifii juriioris VitaebealaeMaurae
Patreffl el Fijium et Spirituro Saiictum.> Audi Ter- virginis scriploris casligal, morose,inquit diu valel,
tuUianum,lib. de Goronaniilitis, cap. 3.«Ad oirtnem Prudentius :: « -corara supradicta. dicti Salvatofis
pfogressum, atque promotum, ad oirinemaditum et efligiepfoslernebal se-morose quolidie successive. >
exitum, ad vestituiri, ad^Calceatuni, ad lavacra, ad jf Sic sporidaedsyocat morosos iu carmine HeficusAl-
mensas, ad lumina, ad cubilia, ad sedilia, quacun- tissiodorensis, quod diutius obhoereanl'. -
que nbs conversatio exercet, fronteni crucis signa- Caeterum.morosusnon est a mora, ut hic derivare
culoferimus.ji Prudehlius Catlieroef.v. 865, in byro, videtur Bartliius, sed a moribus diflicilibus.Nonnius
ante sopinurii: De difler, diction. in slgnific., Y. morata. « Morosa
".-'.'. Fac, cum/v.ocanlesomno' contrariis perversisque moribus.*>Tullius de Sene-
Gasluiripelis ciibile, '''_ ctute: * At suiit «lorosiet anxii, iracundi et diflifciles
Froniem locuiiiquec ordis ieries. > '.'-• •.-•-...•
'"' « Mellis sapore temperare. Nptissimacoiriparatio
Crucisflgurasi^gnet.
Auspicanlibus auterii Christianis actiones suas vel est, dograa qubd amarum est, fraude circumliiumj
'ab invocalioiie Dei suniriiet trini, vel ab efrbrma- comparari poculo medico,;oris melle Hlitis, amari-
tione sigiii viyificaecrucis, sensim faclurii est, ut tiem legehte. Tdem PauliriuS: « sed sicut liios est
'associarelrif invocationi-saiictissiraeeTrinilatisipsius haereticistrislia laetis, dulcia permiscefe aiharis, ve-
crucis eiTofmalip,nt ait Claudius de Yert, Eitplicdi. iierii poculum meilis sapqre tehiperare, quaedam in
desCeremon.de VEgliie,tbto. I,^pa;g, 187, edit. Pa^ eadem epistolapleriahlasphemiisreperta suht. > Lu-
; fisi I7O6, qiierii vide etiairi pag. 257 et seq. Jam crCtii, flieronymii Phoebadii,et atiorum.Ioca notavi-
teriipofe Paulihi Iri pfaxi hocferat, JSamClifodogari.- mus alibi. BARTHICS 1.c.
gusepiscop.usliletensisin regula sua yulgari (yulgari; Loca quoeinriuere videlur voluisse-Barthius;-fofc-
lhquain; nam P. Philippus: Labbe, qiii.proprjam tasse heec sunt; et si.ea non sunt, tamen ad rem
m LIBELLUS SACRCSYLLABUSCONTRAELIPANDUM.- NOTJE. 170
sunt. Hieroiiymtis.epist. 7. ad Leetam. < Yencna rtpn ,\ Hesperia dicilur. illa, ad discrimen Italiic, ultiraa vo-
dantnr, nisi melle circumlita : et vitia non decipiunl, catur. lib. i, v. 819. od. 56 :
nisi sub specie umbraque virtutum. >Phoebadius.lib. QuinuncHesperiasospesab ultima.
contra Arian., non lohge a principio, de fide Valentis, Dicens autem Paulirtus Aquileiara Hesperiis, id est
Ursacii et Potamii: « Nihil siraplex in hac fidei pro- Itdiis bris accinctam, non slal pro iis qui inlra Illyri-
fessione suscepi, quse prima fronle ad decipiendos cos fines eara reponunt, ul Graecoruraplerique quos
imperitos, credulos, incautos, haeretica subtilitate refert; non taraen sequilur eminenlis. Norisius dis-
blandilur : pari raodo, quo veneni poculum mella sert. de quinta synodo, cap. 10, quibus adde et Sir-
conimendanl. > Lucretius, lib. i, v. 932 : iriondum. Iib. i, cap. 8, et lib. n, ciip. 7, Propemptici.
Sedvelutipuerisabsinllriatetra medenles Auctor vcro Chronicae, seu veteruni Aquileiensium
Cum dare conanmr, prins oras poculacircum lom. IV in Anecdotis Muralorii, lo-
mellisdulciflavoqueliquore, patriarebarum,
Conlingunt quens de Federico patriarcha, qui conterminos hostes
Ut puerorumsetasimprovidaludificetur
Labrornmtenus, inlerea perpotelamarum repressit, sic ait: Reddens paceiri Hesperimqum esl
Alisiiubilaticem,deceptaquenon capiatur, capiit Ecclesim,forle quia iri Italia festRoma./Clarius
Se.dpoiiustali factofecreatavalescat, apparcl in ejus epitaphio ibi subdiio. cuffldicilur:
Sicego, Pannoniaerabiem magnorrioderamiiie pressil :
Sic igitur et haereticinon vilee, sed poculum niortis El pacemaflliclasconluiifllalice. . , .. .
propinant.,Hac similitudiiieutitur Pauliuus eliam 1.1 Sed et Pancirolus in Nolitia imperii pccid., cap. 58.
contra Felicem, c. 12. n" « priraam post Romam Italioecivitatem vocat Aqui-
II- leiam etYenelieemetropolim, etsi imperante Angusto
§ extra fines censebalur, ut auclor esl Slrab.,
a Servornm Dojnim ullimus servus. Servus servo* lib. v.Yenetise > -
tum hodie lilulus est datus pontifici maxiino. Olim c Nomine, non merilo prmsul. Barlbius .
1. c. Qnod
humiUtatis aflectatione quivis eum sibi siimebat autem Paulinus ait nomine, non therito, ex humijilale
Ghristianus antiSles. Paulinus nosler : t Quapropter est sacerdotali; non enini se posse tanio muneri sa-
ego Paulinus, licet indignus peccator, omniunique tisfacere etiam sanctissimi viriautumabant : itaque
servorum Domihi ullimus servus, et& > Anaslasius dici. se, non csse episcopos dicepant. Hincmarus de
Bibliothecarius : « Domino meo per orania sanctis- divortio Lotharii : Hincmarus nomine non merito
simo, Deo honorabili Patri spiriluali ac magistro Rhemorum episcopusac plebis Dci famtilus. Idein ad
Theodosio preshytero Anastasius exiguus misericor- Guntarium Coloniensem. Sanctus Bernardus apud
dia Dei presbyler. et monachus servus servorum Olhonem Frising.. lib. i de Gestis Friderici, cap. M :
Dei. > BARTHIIJS 1. C. Bernmdus vocatusabbasClaravallensiSi.Siccapiendus
Sed errat cum dicit hunc litulum esse ponlifici Ivo Carnotensis episcopus episti 12 : Reverendissimo
maximo daluin; neque eriim illi dalur, sed ab ipso Patri Palrum Urbano fidelissimusejus filius Ivo Car-
assumitur humilitalis gratia; originehi appellalionis, notensium dicttts episcopus. Qui idem servum se ec-
et demissionis exemplum dedit sanctus Gregorius clesieeCarnotensis scribere consueyit, et non satis
Magnus, testc Joanne diacono in Vita ejusd., 1. n, aptum ejusdem ministruro.; et-.milletalia apud Desi-
c. 1 : « ut Joannis patriarchee CP., qui se cccumeni- derium et ejus sodales Goflridum Yindocinensem,
cum jaelitabat. thrasonicam ostentatiorieniet factuni C Petrum Cellensem, Peirum Maurilium Cluniacen-"
suggillaret, >ail ex eodem diacono Ducange in Glos- sem, etc, abbates atque episcopoSiHactenus Bar-
sar., \T. Servus servoruniDei. Qui addit el reges et thius, cui addere potes quod in suo epilaphio scripsit
principes, quinimo episcopos himc usurpasse, ut Si- Golpoldiispatriarcha, ut in citata Chronicaa Mura-
gualtus patriarcha Aquileiensis(is dccessor fuil san- torio relata legitur.
cli Paulini) in bullario Cassinensi, tom. II, p. 16 : Hoc ego Goipoklusjaccomiscr iu.monumcnto.
Servus servorum Domini. Caetefi, qiii non pauci Hic piaasuldiclusiioniine,ton meriio..
sunt, ibi videantur. Excurre quoque initia epistola- J Constiluta persisiit, adversis limrelicorum, etc.
rum sancti Bonifacii episcopi Moguntihi, et quam Barthius 1.c. sed nec primum comma liofum verbo-
ssepissime titulum istum usurpatum invehies. Vide rum mendo vacat. Scribe : In mari hujus smculi
quoque in episl. 2 notas NicolaiSerarii plurS in hanc consliluta mgfe resislit adversis, 'iwreticbrum, elc.
rem disserentis. Trilum est illud, quod habet Gloss., Sed Barlhii nihil niutahduin
c. Quolies1, q. 7. bona pace censeo, sed
ita legendum ut scripiiim est; Quid ehim obstat quo
Romatibi quondamservidominidominorum; minus sensus recle curfat, quin ad afbitrium inter-
Servorumservi uuoclibi suul domini. : quin pro persistit resistii Iegatur; et,
ponalur agre
Quod fortasse est Nildeberli Cenoraanensisepiscopi, adversisadjectivum optirae appositum flatibus hmre-
ut conjicitur ex schol. Cassandri ad hymn. 2 sancti ticoruth, ut patet ex sequentibiis quoque epithetis,
Paulini de SS. Pelro et Paulo*
h Aquileiensissedis Hesperiisoris accinclmiId est, violentis perfidorum proceUis',spumaniibusmaledicb-
fum undis, yerboresisiil graiis iniermutato appinga^
ltalis finibus coraprehensoe.Hesperia enim, quod est D lur? Si eiiimadversissepafes a fiatibus, actura est de
o^cidenialis regio, a Graecis,queis erat occidua, di- periodi harmonia.
cta est Italia, Maeid. 1. I, v. S30 : e Jaculis ex arcu inloiqueris Scripturarum. Bar-
Est locus,H«speriamGraicognominedicunt, thius scribit inlorquendis; et addit: lta ut ascripsi,
Terra anli.jua,polensarmis,aique ubere glebaa: hmc legenda sunt. Supervacanea correctio : aeque
OEnolriicoluereviri: nuncfamaniinores hene, quin et melius inforquehs,qtiam intorquendis,
llalianidixisse,ducisde nominegeutem. si commala duo ad clarioreni sensura, alterum post
Lib. II, v. 781: jaculis, allerum post Scripturarum vcl apporiis, vel
Adlerrani Hesperiamveniens,ubi Lydinsarva subintelligis, ut sit: debel jaculis, ea ex arcu intor-.
lnter opimavirumleni fluit agruineTibris. quens SCripturarum, perforare.
Silius Italicus, lib. i, v. 50. Cannas tumutum Hespe- f Super fideifundaihentum.Nil frequentius in Scri-
rim appellavil. Horalius, lib. m, v. 294, od. 6 : ptura et Patribus, quam ut fides dicatur radix ei fun-
Diiiuulladederunl dameritum. Unum allerumve in te satis uota sufficiat
Hespeiiaeinalalucluosae. tesiimortiura.Eusebius Pamphili lib. n contra Sabel-
lium : « summum et praeeipuum, et primum funda-
et lib. IV, v. 237, od. S : hientum el radix omniura operum, quae fiunt, fides
. Longaso uiinaindux bona3ferius est. > Ambrosiusquoque prosequitur allegoriam iun-
Prseslesi.e-periae. dimenti et radicis, nbi de fide loquilur; ut libi n de
Quoniam vero el Hispania, oueeItaKoeoccidua est, Cain et Abel, cap. f), dicens fidem < esse radiccni
PATROX.XCIX. 6
171 S. PAULINIPATRIARCILE AQUILEIENSIS 172
omnium... et quidquid supra hoc fundamentumeedi- A , paternoe successionis, quomodo adoptivus nobis id
ficaveris, hoc solum 10 ad operis sui frnctum, et ad dare potuil? BARTIHUS.
virtutis proficere mercedem. > El enarrat. in psal. i: Faleor; lectio diiliciliset fortasse corrupta librarij
.«Yirtutes sine fide folia sunt: videntur virere, sed ve.laraanuensis negligentia, ut non eguit, sed habuit
prodesse non possunt: agitanlur venlo, quia non ha- scribendum sit : nisi mavis in temporis barbariem
hent fuadamentum, » etc. culpam refundere, quo nornine ejus tempeslaiis scri-
ra- ptoribus multa sane condoiiaiida sunt. Barthius, ut
§ eruditam proferat adnotationero, lectionem difficilio-
a In cqlculo candido Agni. Calculis componebanl rem, et non levi manu assequendam reddil. Quo-
veteres summasexpensionum; unde ad eossedereest modoenim potest dicere Paulinus : « Quo pacio no-
rationern ducere: quoecum calculis esset computata, bis adoptionem tribuil liliorum, si ipse necessario
redigebatur deinde in tabulas expensorum et recepto- jure caruit, vel eguit, ut sibi haberet? > Si caruit vel
rum. Hinc calculus Paulino nosli"o ipsas tabulas de- eguit necessario jure, inferendum esset nec fuisse
signat, cum ait: « Hujus nimirum pestileri serpentis fiiium Deinaturalem. Necessariumeniro jus fundatur
-4nstinctu, fellisque poculo ebriati quidam, quorum in nativilale naturali; ut ipsemet Barlhius dixit. In-
non sunt nomina in calculo caiidido Agni inscripta, super quoe connexio verborum el sensuum conse-
haeresimveiernosam suscitare nituntur. > Idem est quentia est isla? Ipse caruit neeessario jure ad ha-
ac si rationem dixisset, et sic calculum exponil glos- bendam pro se adoptionem! Jus necessarium noa dat
sarum veterum RhapsodusPapius magisler. Ita Bar- jtis ad adoptionem,quia est ipsa naluralis iiliatio; et
thius1 c. j
]j filius naturalis non est dicenduscarere vel egere jure
Yerum isihoec explicalio haud arridet. Non me necessario, nec adoptionis; non necessario, quia est
lalel calculos pro raiionibus, sive labulis dati et ac- filius naluralis; non adoplionis,quia si naturalis est,
cepli usurpalos. Imo adde, si placet, calculatores, eos non est adoptandus, nec ei competit adoptio. Sensus
iiiter servos fuisse, qui rationes expensarum descri- ergo verborum Pauiini simplex uitidusque videlur
ptas servarent, ut habet Pignorius De servis cap. 18. isle : Non polest tribuere adoptionem,qua ipse eget,
Sed nonad hanc calculorum intelligenliamrespexisse quia si ipse (get adoptione, non habel quod alteri
Pauliniuftsatis ostendit quod dicit in calculocandido. det. Quod maiiifesle convincitnr ex verbis stalira
Quid enira habet candidoad rationes dali et accepti? subjunclis : « Nam quia peccatum non habuit, ideo
Etenim non hujusmodi ralionibus candidi appellatio nobis peccatum donavit: quia non accepit ul vita es-
apponitur. Melius ergo si dicas in menle habuisse set, sed ipsa essenlialiler vila est, idcirco nobisvitam
locum Apocalypseoscap. n, v. 17 : Vincenti dabo aeternamindulsit. > Ergo ex his sic infer : Quia non
calculum candidum, et in calculonomen novnmscri- habuit adoptionem, adoptat. Et ex opposito, « Quo
plum, quod netnoscil, nisi qui accipil; cui locoArctas paclo nobis adoplionem trihuit filiorum, si ipse ne-
lucem afferl: « Posuit, ait, hoc loco calcnlum candi- cessarium eguit (forte nccessariumadverbialiter pro
dum, quod is notus esset ab his, qui iii thealris ac necessario) ut sibi haberet? >
stadiis certabant, et vincentibus tradebatur. > Con-
suevisse veteres, dies resque faustas lapillo candido, §IV.
nigro infauslas adnolare hemo vel leviter linctus lit- n Quilibelscrupuiusainbiguitalis. Quilibethnic ge-
teris, ignoral. Plinius lib. vi, epist. 11, ad Maximum: *n. neri scriplorum qucmcunquesigniiicat. Paulinus : sed
« 0 diem l:elum noiandum inihi candidissimo cal- ne quilibetscrupulus ambiguitatis remaneret.... Scru-
culo! > Persius inil. salyroen : pulus autem esl dubitalio, ambiguitas. TertuUianus
Hunc,Macriie, diemnumeramelibrelapillo, fine libri ad Scapulam. « yuisque euim tantaro lole-
l^ui tibi labentesapponitcandidusanuos. rantiam spcclans, ut aliquo serupulo percussus, et
Sed et sententias calculis atris vel candidis, cum ab- inquirere accenditur quod sit in causa, et ubi eogno-
solverent vel damnarenl, judices ferebant. Ovidius, veril, veritatera et ipse statim sequifur. > Hinc scru-
lib. xv Metam., v. 41 : pulus ambiguitalis hoc loco, et scrupulosx ambages
Moserat antiquis,niveisatrisquelapillis, apud Justinianum cap. 1 Cod. commun. de legatis :
liis damnarereos, iliis absolvereculpa. « Quis in remissionis scrupulosisulatur anibagibus?»
Menochius ad locum hoec omnia BARTHIUS.
Qptime Apocalyp. Adde, scruputumscrnpi diminulivum esse, de quo
complectitur : « Est calculus candidus senteiitia feli- Feslus lit. S : « Scrupi tiicuntur aspera saxa et di-
citatis, quam Christus in
proferet vincentes, ipsaque stantia a traclu : unde scrupulosain rera dicimus,
asterna felicitas, qua vincentes donabit. Calculus in se habet asperi. > Hinc proprie scru-
cnim candidus veteribus signum eral rei faustoeet quoealiquid Iapillus ille dicilur, qui in calceo latens, solli-
felicitatis, absolulionis in judicio, el in comitiis pro pulus citudinem laedendocreat. Translale vero significan-
fnagistratibus creandis calculus candidus dabatur dis dubiis ancjpitibusque rebus anxiiudinem parien-
ejus riomine signatus, cui suffragabantur. > Et hoc
cst quod respiciebat Pauliuus, cura diceret horum tibus aptalur; unde, evellerescruntilum, pro sollici-
tudinem lollere; injicere scrupulum, pro ingerero
nomina non esse in calculo candido Agni inscripta, D j d.eimus. Cicero pro Rosc. Araer. :
hoc esl ut alibi dicilur in eadem Apocaiyp. in tibro solliciludinem
« Hunc sibi ex animo scrupulumqui se dies nocles-
vitceAgni, c. xjn, v. 8, uno verbo, non esse sal-
vandos. que stimulat ac pungil ut evellatis, postulat. > Idem
i> Necessariumeguit. Mancaest oratio.. Scrihe : Si pro A. Cluentio: « Hic tuni injectus est hominibus >
necessario Neiessariuiii est agnalio sciupiifaselquaedamdubilalio,quidnamesselactura.
ipse jure eguit. jus t Dicant ergo si valenl hmKlici,elc. Dicant ergo si
naturalis, quae necessarios heeredesnobis facit eos valenthmrclici,qumde his tribus personiseum adopta-
qui e nobis nascuniur. Sic Phaedrus, fab. LIV :
verit, cuin tola eum Trinitas in ulero immacnlata!
Cuipotestasnullain gignendofuit. operata sit Virginis;quod si nequeunt, calholicisse
Curliiecsitpoliorcjuceiia ceiitismiseritaest, humiliter salubribus subdant documentis. Ita enim
Dutemquesponlepraestalbeuc.vtleiiliam ? verba ista collocanda s.int, vulgo dirupt.a, et per-
Facit parenlesboiiilas,uonnecessilas. peram sejuncla. Sic Barthius.
Quo loco npn probamus Rimicii et Neyeleti Doschii Optiraa collocalioverborum, sed ndn onirmro ne-
repositionem... nativitas. Nascendi enhri necessilas cessaria. Si enim pareniliesiro attendis, quae scite
parentibus debetur, et fomenlorum sive aliraeiiiorum ponitur in edit. card. Aguirre, et nos ex eo quoque
a jure nafurali post partum. Sic Ambrosius lib. i appouimus, cessat omnis, quaevideri possit, verbo-
Oflic^,cujps verba produxit ad eum Pheedri locum rum confusio. Caelerum hujusmodi transpositiones
Nic. RigaUius. Eguit autem apud Pauliaum nostrum vcl in optimis scriploribus reperiunlur. Auctor est
caruit significat. Si ipse non habuit jus necessarinra QuinlilianusInstit. orat. lib. xm.icap. 6 : « Ubiiiihil
IA3ELLUS SACROSVLLABUSCONTRAELIPANDUM.— NOT.E. 174
ex signlficatione mutandam est, et structura sola A utitur vefbo perfunctorie saiictus Arabrosius-Hb.vi
variatur, ligura polius verborum dici poiest : Sicut Hexain., cap. 9 : « De naribus aulem quid loquor,
mulli narralionera longis muianl hyperbatis. > quoebivio et prooero foramine antrum quoddam re-
= Eum adoptaverk. Barlhius, qui legerat, ut in cipiendis odoribus praeslant, ul non perfunclorie
Basil. edit. est, optaveiit^ sic habet ': « Optare est odor transeat, sed diutius inhaere.:tnaribus, eteorum
adoplare... > Papias magisler, hiijus generis aucto-- duclu cerebrumqne sensusque depascat. ldem lib.
rum enarrator plerumque non ineptus : Optare, eli- de Paradiso, cap. 6 : « Cognoscereulique non in soia
gere, desiderare; in filinm facere. Sic Barthius. — et perfunctoria scientia esl, sed ineorura operatione,
•Certe desiderare huic loco.non quadral. Caeterum quae oporteat fieri. s
oplare ct eligere est. Virgil. ^neid. i, V.--429; b Fidei shm pugno aitrivit. Quod pwgnimensuram
Pars optarelocumlecto, el concluderesulco. viximplet, arctissime colligi dicilur. Prudentius de
cadavere :
Idem ni, v. 109 : cinisculusareas
Oplavitquelocumregno.... Fuoritque m eusura
Minimi pngilli.
Adoptare autem teste Hotomano in commerit.verb. Sic quidem (male : lege fidem, et emehda ins-eitiani
V. Adoptio, « est idem quod optione facla de-
juris, iu familiarosuara adsciscere. > librarii), sic, inquara, fidem de Christo a beato Petro
ligere, aique arctissirae colleclam et prolatam pngnum vocat Pau-
§ V. linus iste; doctissimus anlistes... Similitudo colaphi
* IVisiqui aiienus est. Optima Paulioi adoptionis in osimpacti jungitur. BAiilrHius,1. c.
descriptio, et affatim conveniens condifioiiihus ab B .Respexisse Paulinum ad pugilum certamen non
Jure consullls requisUis, ul scilicet adoplandus non ambigerem. Pugiles enim a pugna et pugna a ptigno,
sitverus filius, sed alienus, et extraneus. Quibus ac- quoniam feis a natura praeslilis armis pfius primum
•cedilGellius lib. v, cap. 19, adopfionem describens, pngnabatur, inde lapides, bacilli, ignes, ferrum in
* cum, ait, in alienam faniiliam, inque liberorum lo- pugnis adhibita, Lucietius, lib. v, v. 1286 :
cum exlranei sumunlur. » Holomanus 1. c. ; t Ado- Armaanliquamaims,ringnesdentesquefuerunt,
ptio esl aclus legitimus, ______ per quem extteneus in Et lapides,el iiem sylvarumIragminarami,
aUenaro familiam jusque filiifaiiiilias"suscipitur Et flaininsealuue igues, postquanisiinttognilaprimum.
Dixi, ait, extraneus,eumsignificaiis,qui suusnonest. > l"osieriusferri vis esl asrisquereiieria. .
i Ut sanclificaretur aquarum nalura. Sanctus Am- De hujusmodi pugilalus certamine vide Merchrialem,
brosius, in Luc. lib. n, n. 85 : « Baplizalus est ergo lib. n, cap. 9 de Re gymnast. Qui tamen, cum ex
Dominus, non mundari volens, sed mundare aquas, Plinio ait ante Trojana leroporapugilatum inventum,
ul ablutaeper carnem Christi, quoepeccalum non fallitur. Nam PHnius lib. xm, cap, 11, loquitur non
cognovit, baptisrtiatis jus hafcerenL > Sanctus Gre- de athletico pugilatu, sed de piigillaribns ad rem
gorius Nazianzenus, orat. ia sancta luniina : « Ante •scriptoriamperlineniibus. Qua aulera corporis iirmi-
omnia ut per haecsanctificenlur aquae Jordanis, ut tate artuumque robore pugiles esss deberenl, hoc
sicut erat spiri:us et caro, ita et his qui baptizandi cprtaminis genus salis indicat. Hiuc Plautus in Epi-
erant, in spiritu et aqua sanclificalionis successio dico, act. I, sc. i, v. 26 inlerroganti epidicos :
traderelur. > Denique, ul caeterosomiltaraus, san-
clus Maximushom. 1 de Epiph. ait, Dominumno- QuidherilJsnoslerfiliusvalet?
slrum « suscepto a Joanne bapiismate consecrasse Tliesprionem respondentera inducit : pUgilke atquc
Iluenla Jordanis, sihiulque suum purificasse Bapli- athtelice. Ul autem Paulinus ostenderet Petrum per
stam. > valida perque efficaci ratione liaoreiicorum fallacias
dissipare, asserit, ex pugilum forlitudine sumpta al-
» Perfunttorie legere. Perfunctorie est oscitanler, Iegoria, verilatis fideique sueepugno eorum omnjuni
negligenter, nuUadiligentia. Petronius Arbiter : Lo— ora contrita. .
runi de petra solvit, et me cmpitnon perfnnctoriever- § VII.
herare. HoecBarlhius aflerens verba bujus loci. ' « In his erratis qumallegoricasunt sytvaconiensa,
Perfunctorie perfungor esl, sed siguificalionisom- Barlhius, qui editionem Basileensem, vel ei similem
nino oppositae.Perfungi enim est sollicitediligenterve forte ob oculos habuit, quaein ea confusa videntur,
obire n.unus. Perfunciorie autem dicitur de re incu- sic reponit, dum ait: « Transposita etiam in sequeu
riose "et lanquam aliud agendo facta. Verbum Lali- tibus periodi verba ita sunt recollocanda : * Set*
num, ut palet ex Petronio snpra laudato; sed non « quid mirum si slulti in liis erratis, quaeallegorica
facile apud Ciceroneminveniendnm. Apud juriscon- « sunt, carpere nescilis docta manu de silva condensa
sultos non raro usurpalur. D. Deevictioriib., 1. Qui « et umbrosa sub foliis lilterarum pendentia spiri-
(ibertalis ; D. De senatus consutto Silaniano, 1. Pro- « tualium fructuum poma, cum in propatulo pei
pler;l), Ad senatus consultum Tertyitiunum,. 1. Si « sanctos praedicatoresconductammaie inlelligentes
ingenua sit maler. Tandem, D. Quod vi aut tlam 1. «orthodoxam depravelis doctrinam? >Sic Barlhius
Aut qni aliler. LMpiaiius: debebil.... neque perfuii- D Salis concinna verborura reposilio in illa vitiata
ctorie aul obscuredicere. Idem quod perfunctorie esl editione. Sed superflua si quam proferimus ex edit.
dicis causa quod apud Tullium et jurisconsullos re- Labbeana, et cardinalis Joseph Saenz de Aguirre,
perialur. Etenim diciscausa aliquid faclum, est non lectionera eomplecteris, uti est complectenda.
alia de causa factum quam ut possit dici factum. Sic b Advocatusille mihi est, etc» Pulchra est descrip
Dumeratapecunia dicis causa, esl ad nihil aliud nu- lio Advocali, quem cum adoptato insuise eonfunde
merare pecuniam, nisi ut possit dici numerata. Ci- bant prodigiosi illi hoaretici. BARTHIUS.
cero in vi Verrina : « Attamen ut possit se dicere Cieterum qui quoquomodo res altcrius tueretur,
emisse, Artagatho imperat, ut aliquid illis, quorum teropore Paulini advocatus dicebatur. Hinc Caroluf
argenium fuerat, nuramorum dicis causa daret. > Magnuslii variis diplomatibus, ut videre est apud
Ulpianus ff. de S. consullo Sileniano, 1. 1, Cum ati- Dncange, quia defensoremse esse sanctae Ecclesiae
ier, paulo ahte finero : t Si finxit se quis auxilium gloriabatur, advocatus inscribitur. lbi quoque inve
ferre, vel dicis gratia tulit, nihil hoc coinmeivlum nies Gregorium IX PP. in epist. ad Fridericum II
proderil. >Tn margine ihi : « Sunt qui falso legant, iniperatorem scripsisse in heecverba : « Cum advo-
ditis gralia, vel dictis graliam. Est auteni dicis gra- eams Ecclesioeidem intelligi debeal quodrde|]eris0r;
tia accipiendum,id est perfunctorie,et defunclorie. > si defensoris oniittis bfficium,homeii iropfopfieretr
Aug. lib. n, cap. 2, ila ibi. Dicis autem a recto dex nes advocati. > Ecclesiam Aquileieiisem advocatuni
conjeetatderivatuni,ut judicis ajudex, HotomanusV. suum habuisse patebit in calce gx-'chartis quas ip
dids gratia. Ccetemmhoc ipso sensu quo Pauliiius, Not. aJ.Cau. 5 concil. Forojul, p.:oroUtimu|.
175 S, PAULINI PATRIARCH.E AQUILEIENSIT, 176
» CKJHenitn naluram nosiram, etc. B. hanc perio- Apraecipue artem SelJenumi!e Jur. nat. gent. juxla
dum sic legendam contendit. Cum enim naluram disciplinara Hebraeor., lib. iv, cap. 9.
nostrqm quam in id assumptam in dexlera Palris s In spelmofalsitatis. Barlhius 1. c. ex Basileensi,
collocarat, ostendendopatri incessabiliter manifestat, vel alio consimili legerat ,specutum non spelmum et
propilium eutn nobis advocalus noster quasi itUerpel- subdit: speculum diminutivum est a specu, non au-
larido efficit is et benignum. Vulgo omhia coeca. tem quo quis formam siiam spectat. Exemplnm nec
B.VBTHlUS. aliud (id est praeter hoc Paulini) non sutit. Sic
Orania probanda ex lectione Basileensi; in qua ille.
ultima animadversio est omnino riecessaria, et in Hoc testimonio nos usi sumus in illud : Speculum
ver.bOfut vulgo habelur, efficitis, vel is uitima syl- justiiim, n. 3, cum exponeremus Ilalico sermone eas
laba omiltenda, ut faciunt meliores editiones, vel quas dicunt Lilanias B. M. V. Lauretanas, quod et
cum B.irlb. separanda. publici juris fecimus an. 1725, typis Venelis Erizia-
d Et generationeel sanguinis affmitate. Id est, non nis.
eral consanguineus nec alBnis.Cassius enim definit § VIH.
consanguineos eos, qui sanguine inter se connexi sunt, a Non unus, sed unum. Haud absinlile habes
ut ait Ulp. D. de suis et legit. 1. 1, § posf suos. Quod
nonnisi per geuerationem habetur. Modeslihusaulem apud Vincentium Lirinensem, commonitor. i, cap;
D. de Gradib. el affinib., 1. iv, § sed quoniam. «Af- 19 : « aliud. In Trinitate alius alque alius, non aliud
In salvatore aliud atqne aliud,
fines, iriquit, sunt viri et uxoris cognati: dieli ab eo alque non alius alius. Quomo io in Trinitate alius
quod duae cognaliones, quae diversaeinter se sunt, B atque aliusatque : non aliud aliud? Quia scilicet alia
per nuplias copulanlur, et altera allerius cognalio- est persona Patris, aliaatque 7ilii, alia Spirilus sancli.
nis finem accedit: namque conjungendae aflinitatis Sed lamen
causa fit ex nuptiis. » Ergo cuin neque sanguine, alia et Patris, et Fiiii, el Spiritus sahcti non
neque, ut sic dicara, sanguinis confinio Moyses con- in Salvalore alia, sed una eademque natura. Quomodo
veniret cum filia Pharaonis, optirae dixit Paulinus, aliud alque aliud: non alius alquealius?
eum alienum ab illa et generatione et sanguinis af- humanitafis: Quia videlicet altera substantia di\ihitatis, altera
finitale. sed taraen Deitas et huraanilas non ai-
e Spiritum sanctum Paracletum esse. G. Budoeus ter et aller; sed unus idemq';e Christus, unus idem-
Filius Dei. > His similia repetil Paulinus Hb. i
L. mihi etiara que
Coniment. G., pag. 994, \\up«.wA* contra Felicem, cap. 13.
(significal) pro atio intervenio, ul advocatus etpa- i>lmpio grunnitint ore. Voces quoebesliis proprise
tronus. Unde n«p'a.Aizo;dictuiii esl aytovnveOfja,OJ» sunt, hominibus vana et absona loquentibus affin-
7T«VTWV T«? nu.pu.-tkhazi;Ss^oftsvov.Nola autem hic guntur. Sic Arnobius, lib. m : « Si novenarius nit-
Paulinumnoii Paraclitum, utvulgo elfertui', sedPara- merus cognomen Novensilum ducit, Cornificius ba-
cletum dixisse; etenim inler erudilos, ail C. Macer Iare convincilur, qtii novitati proesidenlibus divis
in Hierolex.^V. Paraclilus, conlroverlitiir an Para- alienoepotentiaevim donat. > Quaescriptura niininie
clitus, vel Paracletus littera e producta dicendum sit: raulanda est. Sic de hoereticis impnrioribus simplici-
nam Haimon Halbers:adiensis episcopus super evan- taie pagani illius Cornificii,Paulinusistic: «... Unde
gelia Dominicalia inquit, quod quidam Greecusve-
niens in palalio regis, cunl legerelur illud evange- r> eteosvaldeexsecramurquieumadoplivumimpiogruri-
niunt ore. » Yerum aulem est quod notavit Heraldus
lium, et dicerelur Payacliius, dixil Paracletus debere ad nomen alludi aij Arnobio, narn vervexproverbip
dici. Tamen non audemus illud mutare ex consuelu- sloliditatemnotat,et(;orm'/i3x,indeque Comificiusnon
dine. > Quam consuetudinem tueri etiam ex proso- absone poterat vervecem subindicare, euiu arieie
dia et ex vi Graecae dictiohis conatur Joannes Bapli- cornutius vix ullum sit, ejus quidem generis, aniinal.
sta Tliiers, ut ait ibi idem Macer. BARTHII;S, 1. c.
1 Et maranatha anathemate Macedonio. Barlhius, Sed oplime Paulinus hoerelicis porcorum vocem
Adversar. lib. XLIII, eap. 11. Mendosa suntverba. appingit, quos Philo Carpatius in Cant. cant., vocat
Scribendum enim: Deteriores Ario et Eunomio, et « greges animalium immundorum, » et Tertullianus
Macedonio, analhemate inaranalha digni. Maranatha lib. de Proescriptionihus, cap. M , de elhnicis hoere-
exsecrationis formula est, ul analhema. Paulus 1 ad ticisque illud Domini Matlh. vn intelligit, videlicet,
Corinlhios xvi: EITISov yd.u TOV KOOIOV '\WGOW X/JJ- ante porcos non esse margaritas projiciendas. Cacte-
<TT6V «TWav«6>jftK 12 [ii.apKvtt.ix.Quod interpretantur rum non est novurti, voces animalium horaiiiibus af-
alii aliter. Ductaest autem vox a Samattha quodulti- fingi. Consule Yarronem muita congerentem exem-
mani exsecrationem sonat, ut notal lib. vi Paralipo- pla et lestiroonia lih. vi, vel, ut alii numerant, ni de
inenon Joannes Drusius. Macedoniani autem Spiri- L. L. Sed in animalium vocibus quosdam affectuum
lum sanctum negahant Deum esse, ut scribit llono- huraanorum characteres annotavit Apuleius lib. ni
rius Augustodunensis in Catalogo. Sed creaturam et Florid., paulo ante fineni. Festive Ausoniusin homi-
servum asserebant, in id corrnpto per distinctionein nein vocis absonoeepig. LXXV :
Joannis cap. 1 loco, ut auctor esl Constanlinus Har- Pl Latratuscatulorum,hinaitusfingiseqhorum:
menopulus, itidem catalogo, unde nvtOfXKT6_xa_^ot Caprigenumquepecus,lanigerosquegregi'S
apiiellabantur, ut tradit Augustinus, de Haeresibiis Balaiuassimilas: asinosquoquerudeie dicas,
cap. 52.El'negabant aperium leslimonium Scriplu- Cumvis Arcadiumfmgere,Marce,pecus.
rae esse, ubi Spirilus sanetus Deus diceretur, quo- Gallorumcantuset.orantesguttuificorvos
rum lamen aliquot produCil Leontius Byzantinus Et quidquidvocumbellualalis lialiet,
actione 4, et pleni sunt Patrum commentarii. Ha?c Omniucuin^imulesita vere, ui ficianegenlur,
Nonpotes huinanaevocisliabere sonuin.
omhia efridite Barthius.
Sed et grunnire alia significatiorieusurpatum reperi-
De Marariatha aulem audi Hieronymum, epist. lur apud gcriptores sequioi is Lafuiiialis. Ducange in
157, ad Marcellam : « Maranatha magis Syrum Gloss.: Grunnire, murmurare, riioresunmindignari..:
cst qiiam Hebroeum,tametsi ex confinio utrarumque Usus antiqui Cluniacenses.c. lOti : « Versum reinci-
linguairura aliquid et Hebreeum sonet, el interpre- piat, et toties hoc faeiat quolies priorem-propterlioc
tetur : Dominus noster venit: ut sit sensus : Si quis grunnire cognoverit. >
nqn amdl Dominum Jesum Christum, anathema sit:
et iilp complelo, deinceps inferatur : Dominusnoster §IX.
* Ad vicem animce. Sunt hi Apollinaristoe, quos
veflii.'Quod supeffluura sit adversus eum odiis per-
tiiiacibus contendere velle, quem jam venisse con- contra Theophiius Alexandrinus episcopus in epist."
stet. > Yide liujus excommunicalionis ritus et fo.r- au Paschalem I conlra Origeitistas sic scribit de
nicilas apud Baronium ad an, Chr. 57, n. 71 et seq., Christo ioquens : « Substantiam uoii habel iiianl-
177 LIBELLUS SACROSYLLABUSCONTRAELIPANDUM.— NOT/E.. 1-78
mem sine ariiiiia : neque enim inanimem car- _\ conversaad Dominum sxpe dicebat: Quinlasmasii
nem habuit, et pro anima rationali, ipse, in ea me, miserere niei,sicuti ei prsescripserat abbas Paph-
DeusYerbuni non fuit, sicut dormitantes ApoUinaris nulius, qui eara ad bonara frugem reduxerat, uti
discipuli suspicarnlur. > In Yita beali Damasi papee narrat Bellovacensis in Spec. Historial., lib. xiv,
ex ms. codice archivii canonicofum sancti Petri; cap. 77.
qnae inseritur tomo XXVII Bibliolh. PP., narratur 13 §x.
damnatio liaeresis"ApolHnarishis vcrbis : « Condeni- » Punclus. Punctus eidem hinc est qnod punctum
navitetiam ApollinaremLaodicaeSyrieeepiscopuin...
asserentem solum corpus, non eliam animam a Do- alio genere alii dicunt. BABTHIDS. —Etquidem pun-
mino dispensationesusceptara. In quo cum evidenti- ctum communiter efferlur neutro genere.. Atlameu
bus Evangelii teslimoniis urgerelur... vertil se post, etiam punctus puncli, et punctus punctus, et punclum
ne ex tolo vinci videretur, et ait eum habuisse qui- puncli, el ptincta punclm, auctores non ignobiles in-
demanimam, sed non ex ea parte, qua ralionalis est, ter Lalinos usurparunt. Plinius, lib. xxix, cap. 6,
^sedex ea solum, qua vivificat corpus. Ad supple- « Mustelae eliam oculis punclu erulis, aiunt visum
mentum vero rationalis parlis, ipsum Dei verbum reverii. » Vegetius, Hb. i de Re roilitari, cap. 12,
fuisse perhibebat. Quoeasserlio ubi ad aures beaii ait: « Puncla duas uncias adactd mortalis est.» Ite-
Damasi perlata esl, illico eam tali sententia depulit, rumPlinius, lib. ii, cap. 69, ait : « Mundi punctus
IIl deeerneret: Si quis Filiura Dei, qui sicut vere baecest maleria gloriae nostrae.» Quod Seneca, prac-
Deus, ita vere homo fuit, vel humanitatis aliquid, fal. lib. l Nat. Queest., neutrum facit : « Hoc est
vel deitatis minus diceret habuisse, alienus ab Ec- " punctum, quod inter tot gentes ferro et igni dividi-
clesia judicaretur. Quam seiitentiam confirmari pree- tur ; > et paulo infra : « Punclum est illud, in quo
cepitetiam in sancta sectmda synodo, quocprocc.pto •tis.navigalis, in quo bellalis, in quo regna disponi-
cl aucloritate ejus apud Constantiiiopolim celebrata »
est. » Hos igitur pertingit Paulimis qui« semiplenam b Fingamiis animam in forma corporis, quasi li-
sine anima ralionali, et ad vicem aniinaetiiviiiam neam vel punclum in ptanis et solidis. De anima eru-
naluram in caruis dispensaiioiie assumptani suspi- dita inquisilione dispufat : Sicui in planis et solidis,
cantur. i etc. De ratione aulem. animae eleganler cura prirais
b Pro hac igilur re. Hoc genus seriptorum in alle- Claudianus Mamerlus, Tertullianus, qui tamen cuin
gofiis concinnandis et per eas inflandis sententiis corpore suo explodendus est, quod auiroae affingit,
inaxime satagit. Sic niagnifice sibi videtur loeu;us eamquepost obilum ex mala vila in daemonemlrans-
Paulinus hic noster, curo ait: «Pro hac igilur re, et ireautumat, ut scribit etiam Honorius Augustodu-
huJL*modierroris nubilo styli flabelloex aere mentis nensis, Nemesius, Cassiodorus, Gregorius Thauma-
ventosas nubium umbras dispergere festinamus, qua- turgus, et nostra aetale Andreas YViiliatus Anglus.
'lenus.aeternisolis perfusas radio micantes stellas pjr BARTHIUS.
coelosvaleatpurisobtutibusinspicereScriplurarum. > Opiima autem Pauliiii comparallo, licet non salis
Hoec affeciatiora sunl quara ut poesim deceant : clara nec obvia. « Puhctum est cujus pars nulla esl.
exemplum autem habent Sidonii genium et raulto Linea vero longiludo latitudinis expers, » ait Eucli-
eliam raagni owmagis? Ennodii, qui doctissirai scri- des, lib. i, defin. 1 et 2. De puncto ail Taquet, Ub. i
ptores torserunt verba atque orationem ut a vulgo Eiem. Geometr.:« Puncliim omnis magnitudinis qua-
secederent, qui inquinale eo tempore loquebantur ; C si principium est, sicutunitasnumeri.Linea...ihtelli-
hi aulem in. contrarium yitium laborando incurre- gitur generari ex fluxu puncli. » Et qujdem ClaviuS
runt. BARTHHJS. ait quoque de punclo : « In roagnitudine id concipi
c Arlificis manu covfigulata. Barthius, qui, ut in debet esse punclum, quod in numero unitas, quodque
Basileeiisi, legit configulare, non configurare ut in in ternpore instans. Sunt ehim et haec concipienda
ca;teris, sic habet hunc ad rocum : tConfigulare ele- individua. > Videtur autem issensus Paulinianaesirai-
ganter dixil figulino velut opere compingere. Figuto litudinis esse; sicul punctum licet omnino indivisi-
quidem multoties in sacris Hbris assimilatur omni- bile, et Hnea quoque secundum latitudinem indivi-
potens Deus, » Id patet ex Jer. xviu, lfi ; lsa. XLV, sibilis , tamen conslituunt et circumscribunl quod-
9; Rom. IX, 20; Psal, cn, 13 et 14 ; Job. x, 8 et 9, cunquecorpus, et quamcunquecorporis'partem salva
et alibi saepe,quod quidem non ajlegorice dictumest, semper sua propria indivisibilitate : sic aniraa vivifi-
vel ad similitudinem, sed stricta significatione el cat lottira corpus et quaralibet ipsius partem, ipsa
proprie, quoniam Genes. n, 7, dicitur; Formavit indivisa remanente. Et sicut quoelibetfigura plana,.
Dominus Deus hominemde limo terrm; vel, ut legit vel solida, vel quadrangularis, si resolvatur, resolvir
TertuUianus non uno loeo, praecipue autem de Re- lur in lineam et punclum indivisibile; ita yita niem-
surrect., cap, 5, finxit, Sed quam apte ad rem proe- hrorum corporis, etsi pereat perpartes,'noh tamen
sentein ibi cap. 7 : t.Obliteratus igitur et devoratus deperditur indivisibilitas aninice, ad quam tandem
est limus in carnem. Quando? cum factus est homo reducilur. Hoc idem explicari polest ex nuniero, qui
in animara vivam de Dei flatu, vapore scilicet idoneo ad unitatemregreditur, necultradividitur.Haec mihi
torrere quodamniodo limum in aliam qualilatem, J) videtur mens Paulini. Si quis propius eani se as-
quasi in testam, ila in caruem. Sic et figulo licet ar- sequi confidil, amabo doceatsine inyidia disccre cu-
gillam.temperato ignis afilalu in materiam robuslio- pienlem.
c Humanam monslrare naluram. B. ex Basileensi
rem recorporare, el aliam ex alia fingere speciem,
apliorem prislina, et sui jam generis ac nominis. » legens humanam constare naluram.,.ail, « Vitiala
Soite advertit Basiiius flexam., hom, 11:« Quo loco sunt porro ista de corpore et anima ... emacuia;. Ut
dictum est: Et fecit Deus hominem : ad imaginem ununi sine altero nihil possit, humana mo.mtrante na-
Dei fecil eum, ibi expresse positum est verbum tura. Hoc enim docet humana natura, et ideo est
£7fotij!75v,id est fecit: jara vero deinceps quando de ea ex duabus finila. » BARTHIUS. --- Non rejicio
wrporis substanlia serrao est, verhum iufert hoc, emendationem Basileensis leclionis.. Sed vide nura
tiCka.il, id est formavit, finxit; plasmavit. Regius Barthiana correctione melior sif tectio quara pro-
nanique Psaltes hoc esse discriminis inter facturam ferimus?
et formationem edocuit. suo illo versiculo : Manus '8 XI--
tua fecerunl me et plasmaverunt. Fecit, ulique inle7 a Tria'.' '.
dixit : spiritus et atmna el corpus. Hac
rioreni et arcanum hominem : plasmavit sive finxit Pauli aposloli
hunc extefnum. Congrue enim ad coenum sive lulum nus, utituretiamsontentia, quam hic exnlicat PaulS-
sive Elherius» sive Beatus, sive
l>Iasmatioaut figmeutumrefertur, ul faclum ad ima- uterque (amboruiji enim nomen liber, quera
ginem. Caro igitur formata quidem est, anima vero et ipsi contra Elipandumpraeferl Toletartum coiicinnariint),
iacla.c Hinc illa Thais jara meretrix, poslea posniteas lib. r:«
Nonquod altera, aiunt, sil aninia in sribstaii-
179 S, PAliLINI PATRL4RCH.-EAQUILEIENSIS. 180
tia, et allef spiritus, sieut altera substaritia est anima l t fere semper prPponunt vocis exilitatem, et mussi-
et altera caro; sed ipsa anima unus est idem spiri- tationem commemorant. Virg. ^Eneid. nt, v. 92.
tus. Sed dum exteriorem carnem aflUgit homo per ... Et imigireadylisconina reclusis.
pcenitenfiam, secundum Apostolum(II in Cor. w, 16) et Ub.
interior aniraa renovatur dedie in diem cognitione vi, v. 492 :
Dei. Et postquam cognoverit Deum dicitur spiritus, ... ptirslollere vocemeviguam.
id est conteroplativusservus Dei, quia Deum contein- Ovidius Fasl. lib. v, v. 456 :
platur : per vitara contemplativam videt Deum, non UmliracruentaReroivisaest assisterelectoj
in corpore sed mente. Quaemens sic est in ratione Atqueliaecexiguo murmureverba loqui.
animae, sicut caput in corpore. Qui spiritus sic est Yeruffl ventriloquorum yoces, quibus mussitare di-
in ralione menlis sicut oeuli in capite. >Paulinus ciintur, etiam naturales allquando fuisse et non sem-
quoque per spiritum interiorein hominem intelligit per ope cacodoemonis efficlas plurilius ostendit P.
conteraplationi studentem «
, cum infra dical : Hic Auguslinus Calmet Comment, in v. 7 cap. xxvm Kb,
est interior, in quo Christns creditur habitare, 1 Regum, quem vide si lubet. Neque veteres hoe la1-
qui iritrorsus se per conteinplationis gratiam re- tuit, interquos Hippocrates i-jyu.o-Tpip.vQou; eos vocat.
tinet. » Et Galenusin ling. quib. ilippocrat. usus,
l> Refectionis dulcedine depaslus. Barthius, depa- est, ait, « hos Explanat. esse qui ore clauso loquunlur, quia
sfas, ait, est bene pastus, satiatiis. Et vere. Nain de e\ yentre emittere vocein videntnr. > Qptime ergd
praepositid in coraposilione ut plurimum auget si- hasreticorum vaees, clam doctrkiassuas effutientium,
gnificalionem verbi ut in verbis defrui, deperire, j3 mussitaniium dixit adinvenliones.
dfivitare, i> Ecclesimfilios. Filii artis, aut alicujus scientioe,
i XII. sunt, qui domestiei velut ejus el conscii arcanorum,
o Unde el majores nostri hac definitione sancita. nt singulari studio ei addicti. Sic TZMZ?; J'«T_3WVsunt
Sancitum est qupd firmatura auclorifate, deinceps Hippocratis discipuli, qui illi soli scientiae se conse-
pro sancto habetur : Paubjius noster : « Un.deel ma- crarunt. Hi sunt quos fictSrjxv»? o-jyyaf/lvou;xai «pjzt-
jores nostri hac definitioiie sancita (quorura sagacis- o-asvou?voftwInxpivMappellat ipse in Juramento. Sic
sima capacitatis puerilia longe valde a noslrae tardi- filios Ecclesiae dixil doclissimus noster antisles,
latis distat inertia) placuit eis, sanclo airaueiite Spi- BARTIIIUS.
c Sempiternum ex Patre. Rarthius, qui cuiri Ba--
ritu, du.as in u.na Christi persona profiteri indubi-
tauter naturas..». Vides quam raale accepta sit ve- sileensi legit sed sempiierup, sic ait : « seropilerno.
rissima haecde priorum Palrum doclrina sententia. liuic scriptori ante eevumonine et ab aeterrionotat. t
Scribendum autem existimov« Cn.de et majores no- Sioille.
s.tri hac defmitione sancita (quoi'umsagacissima ca- At Junianus Majus sempjternepropj'ie continugiio*-
pacitatis perilia longe et valde a nostroe tarditatis di- nem significare ail, quodslricte non congruit aeternU
stat' ignavia) placuit, sancto annuente Spiritu, » etc. tati 14 Dei, quoenon per continuationera, sed lota
Tria numerose laudat in p.riscis,Patribus, sagacila- simuf"est, et instans perpetumru Attamen liabemus,
tem, capacitatem, periliam, quoe per diligenliam praeter Pauliniim el alios aticlores, qui hujusroodi
fit, uf ojnn.ibusmodis suo aevo majores eos faciat. vocabulumad Beternitatemsignificandam usurparunl.
n
Capaciias aulem est intelleclus. ClaraHanusMamer- , Claudjanus Mamertus, lib. i de Statu animoe,cap.
tus, lib. i, cap. 14: « Ambo idipsum eadera volun- 5 :« JEternilati autem quia passionem Christi sem-
iale, eodem scilicet spiritu cupiunt. Ambo hoc idem pilerne scivit (Divinitas)ul potequam ipsa disposuif,
ipcorporea capticitate percipiunt. » Viclorinu.s mar- passionis tempore novi nihilquod nosceret, ne dieara
tyr in Apocalypsin ; « Sed ut mei sensus capacitas quo.d senliret, accessit. > Etinfra, eod. cap. sempi-
senlitproferri, quoniam denariusnumerus decalogum lernitatem pro aeternitate accipit. « Omne eriim tem-.
sigiiificat, centenarius virginitatis coronam ostendit, poraneum, ait, mobile atque mutabile, immuLaLUis
BARTHIUS. el stans sempiternitasincludit. >
d Veternosa fmceperfidim. Barthius, Iegens fere
§ XIII.
°. Mussitanliy,madinventiones^ Mussitare ffequen- loco fmce,aevo ut in Basileensi, velernosum, vetuslum ,
tatiyum est Ainussare. « Mussare autem , ait Yarro, veterem, jam rancidurn notat. Papias in Glos-
sario : Velernosus, vetustus , annosus. Sic Sido-
lib.. vi de L. L., dictum, quod muti uon amplius nius, Ub.. i, epist. 1, ubj vide notata ab erudi-
qiiam fiij dicunt, a quo idcin (Ennius) dieit: Quod tissirais interpretibus, HeeeBarthius assecutus men-
miiiimum esl, neque, ut ai.unt, _*5 facere audet. > tem Paulini.
feslus, Ht. M, ex ipso Ennio : Mussare, murmurare. Sed est veteruosus qui grav'%premitttr somno, ait
Enpius : ln occulto mussabant. Yulgovero pro tacere Festus: et ita est proprie loqiiendo. Ca&terumTerenlius,
dicitur, ut idem Ennius : Non decet tnussare bonos.
Al Nonjiius de Differ. dicliop. ait: « Mussareetmur- non absimili sensu verbo utitur ui Eunucho, v. 687,
murare dis.cernuntur, quod mussare hominum s.it, act. IX, sc. jv:
occulte quid et pressasvoce loquenlium quod celatum J_) Hicest velus,vielus, veiernosussenex.,
velint. Yirg.in x Mn. : Ubi Donatus: Veternosus, morbo vetere coufeclus.
sed
(Jufdfortunaferat populi, djcere mussant, Ctarius altef scholiastes, Petrus Marsns^ Vefernosus
et alibi ; dicitur is qui morbo et incommodoseneclutis laborat.
Flent... mosstimussantquepalres.... Eqnidem pro veteri Paulinura usurpasse manifestum
Murmurare autem majoris soni esl, proxirai ad est, tura ex antithesi quaro ponit : novos hostes, ve-
tumultura.. Yirg. in i Georg. : ternosa perfidia pollulos : tum quia Adoptiani Ne-
nemorumincrebre*ceremurmur.» Slorianismumjara abolitum restaurare videbantur, ut
.... patebit in Dissert. dogmatica de FeHciset Elipaudi
Hujusraodi autem vocissoaus tribuilnrpythonibui lucres.i.
ef ventriloquis, et quibiiseunque maleficis, Isa. xxjx, c Plenariasynodus.... lerminavit. Termiriarehicpro
4 : El erit quasi pythonisde terra vox tua, et de humo definireest. Quodet Cicerousuipavit de Finibuslib.;:
eioijuiumluum nt«ssj£a(ii(..CoaliusRodigiiius, lib. VII, c-Oihniautem privatione doloris putat Epicurus ter-
cap. 10, testalur sua tempestale « fuisse Rodigii minqri summam voluptatem. >Ptenaria vero synodus
mulierc.ulam quamdam Jacobam npmine, ex cu- dicilur yel quia omnium astantium episcopovumsuf-
jns ventre iBiraundi spirilu.s vocem pra^tenuem, sed fragiis ea, de quibus serrao, definita sunt: nam ple-
tamen, ubi veUet, dearticulalani, et prorsus in- - narium in jure dicilur quod adjeclione non indiget,
telHgibilem audivil ipse et innumeri alii. « Sic et ait Pererius in Elucidar., n. marg. 1658. vel quia
poelee, ubi de sortilegis et divinatoribus agunt, plurimorum episcoporum congrcg tio fuit (fuerunt
' 1?S
m EPISTOLA AD liEISTULFUM.
cnim c circiter ccc, nt uiiiversale cohcilium totius A scoporum et clericorum dicitur Mallh. xxvi : Cvn-
Occidentis dici possit, > ait G. C-jveiri fine vni sae- verte, elC; non ergo Hcet eis pugnare. >' Sarietus
culi). Numerus enira ingens ititerveiiienlium, vel quoque Bernardus scribebat-Eugenio pontifici, Ii!;. iv
coiistilulionum plcnitudinisnomine tunc lemporis ap- de Cpnsideratione. « Quid tu denuo usurpare gladium
peUabatur. Tomo I Capitul., addit.Tl, c. 28, circa tenles, qu.em semel jussus es.ponere in vaginam? »
tinem :-< Quoftiara nec otiuni nec spatium tefflporis Inter canonicas vero sanctiones, queis clerici arma
nec plenitudinem consacerdotum nostroruin habui- tractare prohibentur, quas habet Gratianus 23, q.
mus, ideo hsec consideranda distulimus. Et Tomo II 8, Deer. parte n, insignis est illa concilii Tpletani n,
Capitul. Caroli Calvi an. 846, tit. vn, in viila Spar- cap. 45, sub Sisenando , de ctericis qui arma sumjp^-
naco : « Plenitudo autem capitulorum quoe in pleni- serint vel sumpserunt, videlicet ut hac iri _re delin-
tudine synodaliuro actionum habentur... ita per loca qiientes reperli, amisso ordinis sui grad-ii in mona-
corilinenlur. » sierium pmnitenlimcontradantur. Quaedam ediiiones
t Reservato per omnia juris privilegio summipon- habent : perenniter pwnitenlim.contradanlur. Conci-
tificis. Quanquam in concilio Francofordiensi inter- lium vero Meldense, c. 37, Canonum contemptores
fiiissent Theophilactus et Stephaiius legali Adriani clericos arma ferentes appellat. Sic enim ait : c.Ut
ponlificis, nihilominus ad validitatero et robur, ul quicunque ex ctero esse videntur, arma mililaria non
concilii definilipnibus sedis Romanoeet papae aucto- sumant, nec armali incedant... Quod si contempse-
ritas aecederet, expetebat Paulinus. Neque enim rint, tanquam sacforum canonum contemptoreset ec-
Ecclesiael conciliuriisupra ponlificein , sed ponlifex clesiasticae sanctitatis profanatores propfii gradus
estsupra concilium etEcclesiam; sicul non membra [_ amissione mullenlur, quia non possunt simul Deo et
supercaput, nec oves superpasiorera, nec sponsa saeculomililare.» Corieiilumhoc,quodanno84S habi-
super sponsum ; sed caput super membra , pastor lum est, videtur ex his ultimis verbis hausisse argu-
supef gregem, sponsus super sponsam posilus est. menla ex ratione allata a Paulino, qui dixit: « Nemri
AuJi tanlummodo quod dicat Damasus pontifex, et sibi blandiaturquod utrumquepossilelDeo etmundo
cum eo Yalerianus, quem Aquileiensem credimus, servire. s
ceelerique advocati in causa Auxenlii Romam epi- h Supplicandus est. Barlhius : supplicare...atiquein
scopi, quorum nomine episcopis catliolicisper Orien- phrasis hujus generis auclorum. Sic ilte.
lem constitulis epistola ex concilio Romano n data Et vere. Nam apud Latinos cum dativo usurpa-
est. Obtendeiiiibuseuim iiumerum episcoporuni Ari- tur, ul notum est. PecuHarem quamdam significatio-
niini congregatorum contra statuta Nicami concilii, nem habet apud auclores infiinee Latiriitatis :.est
sicpapa reponit. « Nequeenim proe,judiciumaliquod enim se alicui honoris gralia inctinare. Usus artliqui
nasci poluit ex numero eorum qui apud Arimiiium Cistersienses, cap. 71, apudDucangciriV. supplicarei
convenerunt: ciim constet neque Romanum episcb- « Dum vero ambulant, humiliter Incedant, et riisco-
puni, cujus ante omnes fuit expetenda senlenlia , ne- operto capite supplicanles invicem obviando. Quodsi
que... hujusmodi statutis consensum aliquem com- abbati obviaverint, diverlant se in parleni supplicah-
roodasse. > Hujusfacti etcpisiolae meminit eliam So- tes ei. > Sed etLalinipro adbrare usurpafunt. Sueto-
zbmenus, lib. vi, cap. 25. nius de Auguslo in eiimdem, c.93 :« Caiura nepotem;
quod Judajam praelervehensapud Hierosolymam non
§ XIV. suppticasset, coilaudavit. »
« Juxta evangelicas et apostolicas re- G o Vicariam retribiitioneih.Barlliius : Vicarium est
canoriicasque
gidas. Reguloe,in Evangelio et Apostolo desuinplae, quod vicissim referlur. Talia si nos nimis diligenter
quee velant, saltem indirecte, clericos arma sequi, prosequlmur, scire velim censores nos lum otiosos
afferunlur ibi a Paulino. Quibus adde quod dixerat fuisse: ineleganter autemoccupari, qui ad seriuni
Dominus Petro, Matlh. xxvi, 52 : Converle gladium examen lusus nostros vocanl. Sic claudil Barthius.
tuum in locutn suum. A quo loco s.inctus Thomas 2- Vide tanien notata a nobis in concil. Allinen. epistola
2, q. 40, art. 2, sic arguit: « Petro in persona epi- n. 37 et 58.
..-- '.iii " '
15
SANCTI PA.ULINI
PATRLARCH.EA^UILEIENSIS.

EPISTOLA AD HEISTULFUM.

Ex ms. codice Rhemensi eollalo cum cap. 40 lib. vi BccretoYum BurcliardiWovmatiensis


Ecclesiw episcopi.

Incipit epistola Pattlini patriarchse Forojuliensis, edita in loco celebri noirien Franconofurt,
in synodo magna, contra Felicenj ha3Eeticum,de Heistulfo, qui uxorem, Suam occidit causa
adullerii propter unius testimoniuin.
• Adraonere te cura Iacrymis et mnlto gemitu D crudeliter infelix homicidium perpatrasti. Nam oc-
cordis curaveram ', fili ! neistulfe', si tamen c filiiis cidisti uxorem tuam partem d corporis tui legitimo
dici debeas,qui [sed noh fil. dici debet qui,Gi'af.] tam tibi matriirtonio «ocialam ,sine morfis eausa, non
VARIANTES LECTIONES v
EX rlTHOEAKA EDtO-..
'
fCuramus^tfaGfnf. Ilastulfe, ita et Gratianus.
185 S. PALLIM PATRIARCH.E AQUILEIENSiS IS-i
libi resistentem «, non insjdiantem quocunque a _\ animo quae tibi fuerint [ Ed. Labb. add. ab abbate]
modo viUc tuae, Non invehisti eam oum.alio viro imperata, si forte ignoscal ? jnfinita Deibonilas pec-
Tiefariam rem faeientem, sed incitatus * adiabolo , catis tuis , et refrigeret animam tuam , priusquam
irapio inflammalus furpre, latrocinii* more atrocius crucieris perpetuis flammis. Hoc libi levius et melius
eam.gladio tuo, crudelioromni besfia, inleremisfi. esse cerlissime scias [islud consilium ut certissime
[atrocior et crudelipr o. b. eam. g. t. interemisti. scias levius et salubrius est, ut sub alterius custodia
Ex Labb,]. Etnunc postmortem ejus addis iniquita- lugeas deflenda peccata. Ed. Labb.]. Sin autem poe-
teni super iniquitatein, filiorum tuorum improbe f nitentiam publicara in dorao lua permanens, vel in
°
praedo, qui matri non pepercisli, el ideo lilios tuos hoc innndo vis agere ", quod tibi grayi.ns et durius
orphanos B esse fecisti, inducere vis k super eam et pejus esse nop ° dubites, i.la. uf agere debeas te
marlis cau,s.ampost mortem per unum homi.cidamet exhortaraur. Qmnibus,dieb'us quibus vixeris ss poe-
reprobum.'. lestera , cum 8 nec secunduip Evange- niiere, Vinuin et. omnem siceramPnon bibas 23.Car-
liuhi t, neculla divina huraanaque lex unius tssti- nem i nullo unquam tempore 9*ullam quamlibet co-
monipetiam.idoriei 9 quempiam condemnat veljusti- medas praeter [Graf,, praelerquam] 25Paschaet dieiii
ficat [incusare, vis mortuam. Haecpec Eyang, conce- Nalalis Domini. In pane et aqua et r sale pcenitere
dit, nec u. d. h, lex ut u. t, etiam idoneo aliquis B [Grat., poenil. age] 26.In jejuniis, vigiliis et oraiio-
'condeninelur et Justificelur. Ibid.], Quanto raagis r.ibus atque eleemosynis onini tempore pCrsevera.
10 scelestissimum Avmis s puiiquam cingere , nec *' causa in
per istum flagitiosissimum et tam quolibet
"
nec illa debuit viva condemnari, nee tu poteris post Joco litigare .', praesumas. Uxorem nunquam a du-
ejus morlem excusari: prius causa criminis subtili- cere, nec concubinam habere [Grat. , concub. non
ief in veritale 12fuerat iiivesliganda , et lunc, si hab.], nec adulleriuro committere !8.In balneo nunr
rea la fuisset inventa, secunduro legis tramitem, de- quaro lavare x 29: in conviviis laQtanliuinnuiiquain
buit excipere ll ultioiiis vindictara. Nam etsi verum, te miscere 20.In ecolesia segregatus ab aliis Chrn
quod absit, fuisset, sicut adulter ille mentitus est, stianis posl ostium el postes te sirailiter. 31reponere.
10
ppsl octo is annos poeniteiitia k forsitan peraeta {ngredientium et egredientium fe 32suppliciter ora-
dimittere eam per approbatam causam poteras si tionibus. commendare [Grat,, commenda te].J Acom-
voluisses : pccidere eam " lamen nullatenus l de- munione sacri corporis y et sanguinis CJiristi cunctts
Imis.ses. Non enim vult Deus morlem peccatoris, sed diebus vjtoetuce indignum te exislimans aa abslineime.
«t converlalur - ad poenilentiam et vivat. Idcireo In ultimo tamen exitus vitae tuaedie pro yiatico 3i,
placeat tibi concilium nostrum, et fac hoc quod si merueris ut sit qui tribuat, lantummodo veniali-
tibi naeliuset levius videri potest, miserere animoeC ter 7-ut accipias tibi concedimus,
tuse, ul non sis. tuus 1Stibimetipsi homicida, Qua- Sunt et alia mulla quoelibi durius et satis acrius
propter *9liomicida, rogamus te, relinquere hoc ma- erant juxta tam as magnum pondus peccati, infelix ,
3S
ligjiura s.peeulum[Puo consilia proponimus tibi : ac- adjicienda : Sed si hoecoiiniia quoe supra.miseri-
cepta tecum d^elibcrationeduoru.ro, eligemagis quod corditer dicta sunt, perfecto corde Dominoauxilianle
placeat : et miserere animae tuoe, et lu hic in isto feceris et cuslodieris; conftdimus de immensa 1©
angusto temppre positus. lbid.], quod traxit te ad Dei clementia reniissionem te luoruni habiturum
tam iromaiiissimuro peccati facinus. Ingredere. in "peccatorum et secunduin 37 boni juslique pastoris
[itiGrat, deest , in] m nionasleriuin,- humiliare siib imperantis jussionem resolvit te [Graf., resolvet te]
manu abbatis , multorum [et multoriim , Graf.] fra- sanctoiEcclesia ab hoc vinculo peccali in terris , ut
trnm p.recibus adjutus ". Observa cuncta simpliei sis per ipsius gratiam , qui eam sanguine suo acqui-
VARIANTESLECTIONES
EX PITHOEANA EDJT.
' Quoquo, ifa et Grat, D non ila ut agere debos exbortamur, et Grat.
4 Concitatus, et Grat. 22diibites]
Quibus et Grat.
* Latronura,, et Grat. " pceniteredebes,
Bibes, et Grat..
• Et (ilios, ef Grat. v>Nullo unquam teropore coraedas, et Grat.
' Testem incusaveris mortuam, et Grat. s-*-InPascha, et in die N.
8 Quoniain nec Evangel. 26Pcenitentiam age.
9 Idoneo, et Grat. " Nec in quolibet loeo, et Grat.
"fiX sceleslum, et Grat. 28Cojnmittere audeas, ei Grat.
11Nec:a te eius mortera accusari, et Grat. s0 Laveris, et Grat.
posf
',s Subtil. erat investig. Graf, s° Te misceas, et Grat.
13 Si ita fuisset, et Grat. 31Humiliter te
lv Accipere, el Grat. 33Egredientiumrepone, Graf.
18Post septem, et Grat. suppliciter,
33Communione cofpor. et' sarig. Domini c. d. u.
16Posnit. peraota. Grat. t. i. te existimes, el Grat. .
." Tanien eapi. nullatenus debuisfi, el Grat.. 34pro vja|._s; sjt
18Tii homicida. 38Juxta magnum, qUj tl.ibuatj g[ gr__[_
et Grat.
19Ilelinque quapropter te' rogamus hoc malum 36Quaetibi misericord.
27 supra dicta sunt, ei Grat.
seculum, et Grat. sic, Et secundum dictum justi bonique pasloris re-
20Adjulus observa, et Gral. solvefe Sancta Ecclesia ab hoc vinculo.
21Agere [quod pejus tibi et duri-uset gi-avius esse
183 EPISTOLA AD HE5STULFUM.— NOT/E. 186
sivit, solulus in coelis. Siu aulem [Grat., si autem*]i _,balneo, equuro non asceiidas, causaffltuairi et alte-
aliter feceris , el sanclae malris Ecclesieetam salui- rius in conventu fidelium non agas; in conviviis loe-
hrena adraonitionemdespexeris,"ipse libi sis judex j tantiuro nunquam sedeas, in ecclesiajsegrcgatus ab
et in laqueo a8 diabolico inretitus permanebis. San- aliis Christianis post ostium humiliter stes, ingre-
guis [Graf., >»et sanguis] tuus super caput tuum. dientium et egredienlium orationibus suppliciter te
Nos alieni a consortio tuo pro aliorum filiorum Dei commendes, communione sacri corporis et sanguinis
salute, ipsoiopitulante,oranisoUicitudineiulenti 39in- Doraini cnnctis diebus vitoetuae indignum te existi-
nitimur desudare, et Dominiattentius miseflcordiam m.s : in ultimo terraino vitaetuae pro viatico, si ob-
quotldie implorare. Qiji cijm Palre et Spiritu sanclo 'servaveris consilium, ut accipias tibi concedimus.
vivit et regnat Deus in trinitate perfecla, per orania Sunt et alia multa duriora, quoe tibi juxta pondus
saeculasoeculorum.Amen, tanti facinoris essent adjicienda : sed si haec oninia
(Qumsequunlur apud Burchardum fusiora sunt u.t quoe supra misericordiler dicta sunt, perfeclo corde
ibi. LABB.)Secundum aulem cpnsilium laleest. Arma . Deo auxiliante perfeceiis et custodieris. confidimus
depone, et cuncta saecularia negotia dimitte. Carnem de imraensa Dei clementia reniissionemtuorum pec-
et sagimenomnibusdiebus vitaetuaenoncomedas, ex- catorum habiturum , et secundmn boni juslique
ceptounodieResurreclionisDomini,et nno die Peute- B pastoris iraperium, resolvat te sancta Ecclesia ab
costes, et uno dieNatalisDominiicaeteristemporibus hoc vinculo peccati in terris, utper ipsius gratiam,
in pane et aqua et interdum leguminibus et oleribus qui eam suo sanguine redemit, sis solutus in coe-
poeniteasin jejuniis, in vigiliis, in orationibus, etin lis. Sin autem aliler feceris, el sanctae niatris eccle
eleemosynisperseveres omni tempore. Yinum raedo- siaesalubre consilium despexeris, ipse tibi sis judex,
«em et. raeilitam cervisiam nunquam bibas nisi in el in laqueo diaboli, quo irretitus leneris, maneas ,
iUlsproedictisdiebus. Uxorem ne ducas, concubiriam sanguisque tuus sil super caputtuum.bh Nos alieni a
non habeas, adulteriura non facias, absque spe con.- consortjo luo ; et sub indissolubili anathemate per-
jugii perpeluo. permaneas. Nunqnam te laves jn maneas, donec Deoel sanctae Ecclesioesatisfacias.
VARIANTESLECTIQNES,
PX riTIIOEANA EDIT,
48Laq; diaboU, el Grat, •"9 SoUicitudine nitipiur desudare, el Grat.

IN EPISTOLAM AD HEISTDLFUM NOTiE.


PRJEFATIO. (C cordis; judicii, non voluntalis. Prudenter autem
Yulfadus ab Hincmaro senlentiam de uxoricidis Pau-
Epistola haecnon est Stephani Y papai, ut Gra- lini expetebat. Nemoenira peritia sacrorura canonum
tianus ait c. 53, q. 2, c. Admonere; qui siculin aliis lunc temporis Hincmaro anteibat; nemo in contro-
non raroerrat, ita.el hoc in loco, sed Pauliui pa- versiis matrimohialibus definieiidisjuris consultior
triarchae Aquileiensis, Quod et asserit Burchardus habebatur, quod vel sola causa divortii Lolharii et
vetuslior Gratiano, imo et Ivone ipso, canonum col- Teutbergoemanifesto evincit: ita ut quae in bujusce
leclor. Hoc nos docuit animadversio posita in calce juris factique quaestionibusoriri in dies diflicultates
canonis in edilione Gratiani Pithceana , sicut potuissent, el veterum canonum doctrina factoruro-
• hujus
et quaeposita est in fronle ab codem Pithoeo, eum que exemplis roborafi vef infirroari debuissent, id
dicit: Imo Paulinus Forojuliensis episcopusad Hei- ab doclissimo expertissiraoque Hincmaro jure me-
stutfum an. 794 in Germania. Quod el advertit Mo- ritoque Vulfadus censueril esse petendum. Caeterum
rinus , de Sacrain. Posnit. lib. vn, c. 7, n. 10. Sed quia caput hoc in deeretis Glossator, ut assolet ,
et ediiio Labbeana Conciliorumex ms. codice Rhe- iilustrare conalur, glossamejus dare optimum duxi -
lnensi Paulinum auctorem agnoscit, ailque edilam rous. Veruni quia epistola conferla est exquisitis
ex concilio Francofurlensi contra Felicis hoeresira eruditionis capilibus rioiileVi manu ea tractan:5a
coacto; ila ut nullus in hac re dubitatiom locus am- n censuimus , sed nolis fusftribus pro re nala illu-
plius reliaquatur. Haec illa est quara Hincmarus.',P strare, leetorem adprecantes ut conatus nostros
Rhemensis episcopus sententiam \ ocat de uxorici- sequi bonique faciat.
dis, quam sibi mitli rogabat Yuifadus Biturigensis
archiepiscopus, ut testis est Flodoardus Histor. « Admonere.Glossa: Hug. sic ponit hunc casum :
Rhem. lib. ni, cap. 21, recensens iilustres viros qui- Iste Heistulfusuxorem suam intcrfecit, et post mor-
buscum epistolarura erat Hincraaro consuetudo: tem ejus eam de adulterio accusabat: volens filios
Vuifado, ait, Biturigen. archiepiscopo, de his qiti quos ex illa habuerat, ostendere esse adullerinos ,
inconsulteuxoressuas inlerficiunt,senlenliamPaulini, et ila indignos successione paterna : et ad hanc ex-
quam sibi mittipelierat, scripsit. Yulfadushic illeest cusationem inducebat unum solumtestem homicidam
cujus ordinationem Hincmarus reprobabat, quia et adullerum.
:facta ab Ebone olim archiepiscopo Rhemensi, sed Primo ergo papa redarguit eum de mbrte uxoris.
exauctoralo, Quam lamen comprobarunt nonnulla Posiea nolat eum de tribus : scilicel quia posl mor-
concilia Gallicana, ul Suessionen. iiiel Treceuse, et lem ejus illam accusabal; quia per unicnm teslem,
pontificesNicolaus I et Adrianus II, qui et ratarn et eum reprobum et criminosum. Postea ostendit ei
habuil electionem Yulfadi in archiepiscopum Bituri- quam pcenilentiam debeat agere, et ponit in ejus
censem faclam, clsi quaeslione nonduni sopita, a opinione [Forte optione] an i» monasterio vel extra
Carolo Calvo, Siniultates tamen inler eos nullas velil agere poenilentiam. Hactenus Glossa. •/
fuisse haec niutuarum epistolarum missitatio salis 17 Pergit Glossator,el bona fide Gratianumseculus
-comprobal; et opiiiionis fuisse contenlionein, non aflirfriatauctorem epistoloeStephanum V papam fuis-
187 S. PAULINI PATRIARCH.E AQLTLEIENSIS *88
se, qni tamen Paulino 12 annis et amplius posterior A gelio Malth. xix, 6 : Itaqiie jam non sunl duo,. sed
ftiit; nam sedem tennit ab an.'816 ad an. 817, per una caro. Non placet aulein ad Genesis verba Glossae
merises sepfem. Verura Gratiani auctorilatem praeter Talmudicoeexpositio aientis: « Verba illa in carnem
ea quae supra in praefationeposuimus, nutare satis unam, de prole per utruraque parentem formata di-
liquet ex aliis suppOsilisdecretis, e.lpraccipue ex illo cuntur. Ibi scilicet fit caro eorum una. > l.ta ad Bere-
quort eidem ponlifici attribuit Decr. c. 63, c. Quia sith cap. 2, comm. 28, quam aiterl Seldenus de Ju-
sancta, quo in eleclione Romani pontificis placitum re nat. et gent. juxta discipl. Hebr. lib. v,.cap. 2.
imperalofis, imo ipsius proesentiam, vel legatorum Enim vero si prole carerent parentes, non haberetur
jpsius attendendam esse asserilur : cujus Baronius hoccunitas carnis. Magis arridet quod ait Menochius
noster, an. 816, n. 101, ex aliis conficlis hujusmodi in locura cit. Genes. elsi Hebraicum commentum
decrelis a Gratiano sparsim altsque crilerio mserlis, non excludat. « Erunt duo in carne una, primo per
falsilatem deprehendit; et praecipue ex duobus im- copulam carnalem. Secundo synecdochice, id est
mediate sequenlibus : Cum Adrianus, el, Ego Ludo- ernnt unus homo, una persona civilis. Terfio quia
vicus, quibus evincitur non modo in praxim nun- conjux est dominus corporis sui coroparis, et sic
qiiam deductum decrelum Quia sancta; sed Hberam unius caro est aUerius caro. Quarto etfective, quia
serapef Romanis fuisse eleclionem pontificis, nec ab iinam carnera, sciiicet prolern generant. > Pulchre
iraperatoris arbitrio pependisse. Quod confirmalur Asterius Amaseae episcopus nedum corporalem, sed
aucioritate Magistri Flori EcclesiaeLugdunensis dia- ct ceconomicamcommuiiionemviri et uxoris depirigit
coni, qui, lesre N. Alexandro in Synop. hist. eccl. homilia in illud Matthaei:• An ticeat hotnini dimiilere
soec. IX et x, cap. I, art. 5, scripsit circa an. 820 ; T>nxbrem suam quacuiique ex causa. Sic enim ait de
et.in libello de electione episcoporum, n. 6, ait: « In pactis nuptialibus : « Sunt equidem iUa quoque va-
Romana Ecclesia usque in praesentem diem ccrnrmus lida el firma salis : ego nihilomiims ad Adami-vocem
absque interrogatione princpis, solo dispositionis provoco: Hmccaro ex carnibus meis : hoc os ex os-
(id est divina; quod addendum putat de MarcaCon- sibusmeis : ipsa vocabhur uxor mea. > Et infra prae--
cor.d. Sac. et Imp. lib. vm, c. 12) judicio, et fidelium stringens maritos despeclui habenles uxores:«lncu-
suflragio lcgilime pontifices consecrari; et n. 7 seq.: tiant pudorem vel vitaecommodilates, quas uxor af*
Quapropler in sacris canonibus Palrum, ubi plurimce ferl. Membrumest, adjutrix est, vitoesocia.et commu-
causaecomraemorantur, sine quihus episcopaiisordi- nium genitrix liberorum... Qiiod si forte calamilas.
nalio irrita habenda est, de hac re (sfilicetde inter- incidit... Sola uxor acliaeret, wgrmpartis membrum^
venlu principis in eligendopoiitifice)nihil habelur iri- et in malis serva et ministra, marilique addicta ob-
serlum. > Si lanluiri triennio ante facium fuisset a sequio, lacrymas ai.siergit, elc. >Jure igitur inve-
Stephano decretum Quia sancta, quomodo adeo re- hilur in Heislulfum, qui uxorera suam, pailem cor-
cenlis originis canon lalere poluissel Florum, ut as- poris sui, enecaverat.
sererel absolute nihil ad sua tisque lempora in cano- e Non resistenlem,non insidianlem.'Gloss.: Supple
nibus Palrum fuisse de hac re inseriun»? Supposi- mcixime, quia si eiiam resislerel^ vcf insidiareiur,.
litium ergo est decretum Quia sancta, et falso Ste- non ideo deberet eam inleificere. Non est hic argu-
pliano V attribulum ; unde miruin non esl, si aeque meiilaiidum a conlrario sensu propter capiiuium 52,
ialso eidem Stephano tribuilur capitulum Admonere, q. 5, Quidquid. HoecGlossa.
quod est Paulini. „" Paulinus duplici ralione patrocinatur c usaemulie-
b Heistulfe. Quis bic fuerit asrerere non ausim. ris, et quia non resliteril, et quia non insidiaverit
Si quid divinare licet, nomen videtur Longobardi- marito. Besisteniem auiera non dicit eo sensu quo
cum. Plura eteuim hujus lerminationis lioraina bac exciudat resistentiam seu vim, qua quis vim faclam
in gente passim reperiuntur : Marculfus, Landulfus, repellit, ut marito aggredienli se, necemque inlen-
Rodulfus, Gisulfus et his similia vocabula, quae a tanti, molibus, calcibus, iclihus, nisu brachiorum
sepieiilrionalibiis geniibus in Italiam invecla esse nullo modo resliterit. His et hujusmodi actibus ni-
non dubiles. Hoc noraine ar pellabalur unus ex filiis mis naturale est vitam in suhito discrimuie posilam
Pemonis ducis Forojuliensis, qui iu regno Longo- tueri. Ecquid eliam tandem hac resislenlia proliceret
bardico Desiderium proecessit, quique plurimum femina, semper viro comparata uti moliiorita imbe-
bello et cladibus Slephani III pontificalus teropus ciUior? Non resistenlemigilur intelHgenon contuma-
lurbavit. Yide Baronium ad an. 752 et seqq. qui ad cem, non conlenliosam, sed obedientemel viro mo-
an. 756 eum e vivis sublalum memorat. Sed etalium rigeram. Hoc aulem verio eximit feminam ex ea-
sub hocc tempora Heistulphutn nomine in serie epi- rum numero, de quiius Gnaiheo ille Terentianus in
scoporum Mogunliensium invenies, qui primus re- Eunuch,, v. 680, act. IV, sc. vn, dicebat.
censelur in capitulari Triburiense, an, 822, ad Theo- ... Noviingeniummulierum.
donis Villam. Nulunlubi velis; ubinoliscupiunlultro-
0 Fiiius dici. Gloss. Arg. quem privari nomine ra-
tione criminis, juxla iUud: Si.rc priveris necnomen Et Salyricus, sal. yi, v. 242.
habere roereris, art. 15, q. 2, postquam 2, q. 7, § Nullafere causaesl, in qua nonCmmalitcic
Quibus ergo 2, q. I, scelus, et C. defer a nullo. Arg. D Moverit...
contra. de pcen., dist. 4, si ex bono, nani filii Dei Hinc Varius Geminiiis laudalus a divo Hierouy-
dicuntur, qui non erant in eeclesia. Haecin Gloss. mo, lib. i. contra Jovinianum aiebat: Qui non liligat
Verbo tamen : quia qui a gratia excidunt, secun- cmlebsest. Tuelur etiaro ipsam-ab alio crimine, quo
dum proesentem statum non dicuntur filii Dei per impeti solent mulieres, eas scilicel insidiari roaTitis,
gratiam : ideo dicit Paulinus Heistullum homicidam ciim exotico amore capiunlur. Hocadverlit sanotus
hon debere dici filium, ul legit Gratianus ; vel.sub ' Jcannes Chrysostomus, hom. 49 in Matlh. « Talis
dubitationis formula si filius dici debes, ul Labb. et cerle res luxuria est, non petulantes solum, verum
Piih., quoe lamen, aliquando absolute neganlis, vel homicidas facit. Nec dubitandum est adulterii cnpi-
asserentis, est formula, ut palebit infra ad illa verba : das, ad maritoruni cajdeih, quibus injuriam afferre
Si forle ignoscal infinita Dei bonilas. pafatas esse atque accinctas. > Ha-cau-
d Partem coiporis tui. Gloss. Simile quid supra meditantur,
lem quia non adultera, neque insidiatrix credenda.
51, q. 2, de Neptis, el 27, q. 2, Agathosa, et est f Improbe prmdo. GIoss., Non quodeos privare
arg. qnod quj excipit alimenta siii, videlur excipere possit. Licet enim uxor proptCr adullerium interficia-
uxori, cum arobo sint unura corpus, et etiam filiis et lur, dos lamen ad ejus filips devolvitur in aulh. ut
servienticus,. argu. 50, dislinct. studeal, et ff.de lit. matr. et aviae,§ Si de adulterio. Sed quia eos so-
usu et hab., lib. 2. Ila Glossa. latio et protectlorie malerna privare conaris : licet
liinitilur haec appellatio VerbisGen. u, 24. Emnl enira regulariler lucrifacial dolcm ob adulterium
duo in came una. Quod confirmavit Dominusin Evan- uxoris, ex de do. inter vir. et uxor., cap. Ptcrumcme,
189 EPISTOLA AD HEISTULFUM. — NOM. 190
et hoc tamen casu non lucrifacit, cnm eam inlerlieit. A clarius.« Testifflonium non opbrtere itnius lionilnis
etiam si pactum fecit deea lucranda prius. ff. Solut. admitti. >Hinc illud proverbium, cujus meminit Rho-
matrim., si ab hoslib.,§ 5. Ita Glossa,, diginus lib. vn, cap. 22, I7ni tesii nec Caloni quidem
s Filios tuos orphanos fecisli. Orphanus proprie is . credehdum.Quapropter laudatur summopere a Yalerio
est qui caret patre prmsidioque paterno. Ex quo non Max., Ub. iv, cap; 1, ex. II, Q. Muthis Sccevola,
proprie videtur locutus Paiilinus vocans orphanos qui vel sibi ipsi credi noluerit, nisi alius teslis inler-
quibus non obierat stricte
pater. Yerum praeterquaraquod cessisset;« iiuoniam, aiebat,, unius testimonio ali-
non semper in jure accipilur hoe verbum, et quem credere pessimi esset exempli. >
in lege Orphanotrophos, G. de episc. et cleric, or- Igitur si testimoniumet hominis ct unius infirmum.
phani vocentur non lilios
«praecisepatre, sed paretilihus est, uti dicebat Minuciusin fine sui Octavii, qnanto
destituti, non male Heislulfi orphanos appel- infirmiiis erit niiius nebulonis et damnati iiPiniiiisvi
labat, qui patre quoqueeranl carituri. Obmhumani- ri, ul proinde nervose subinlulerit Paulinus noster :
talem enira ipse a natura et sanguinis lege desciverat;- « Quanlo magis per istum flagitiosissimum et scelc-
adeoque quid paterni officii charitatisve ab ejusraodi slissimum hecilla viva debuit condemnari nec, etc. >
homine sibi spopondissent filii, qui partem suiipsius, Equidem 1. XII Tabul. sunt hoecverba : Improbus
uxorem nempe, respective et matrem, atrocior omni intestabilisqueesto, id esl, si improbus et intestabilis;
beslia, ut dicebat Paulinus, suslulisset sibi et suis ? scilicet quod testificari non possif. Hoc sensu verbum
Quod si ipse extorris et profugus vel urgente con- accipiendum esse docet Gellius Noct.« Att. lib. vi,
scientiae morsu, vel a jmiice exsiiio multatus se de cap. 7, dum ait de Tarratia Yestali: Jus quoque
patria domoque subduxisset,etnonne lilios solaiio proe- g una
testimonii dicendi (Tarralim) tribuitur, lestabillsque
sidioque paterno spoliabat, orpbanos vere el pro- onmiiim feminarum ut sit datur. Id verbura est
prie constituebat ? Ex contextu videtur hoecfuisse ipsius legis Horati;e. ContTarium est ih XII labu/is
mens Paulini. Quimalri, a\t,nonpepercisti, el filios scriptura : Improbus ihtestabilisque eslo. > Hinc Ci-
luos orphanos fecisli. Satis 18 enim dixissetad ma- cero in Oral. pro M. Fontejo jure judices suos sic
lernam orbitatem filiorum indicandam, matri non alloquebatur et condocebat:« lgitur teslibus, judi-
pepercisli: addendo et filios tuos orphanosfecisli, in- ces, non credere cupidis, el iratis, et conjuratis, et
dicat patre quoque eos cariluros. ah religione remolis non solum potestis, sed etiafti
&Inducere super eum vis causam mortts posl mor- debetis. > Conditiones antem probitalis et inculpatae
tem. Cum crimina exstingnantur raorte, 25. d. quo- Vitae quas requirit Callislratus in legitirois testibus
rumdam, C. si reus vel accus., 1. I, nisi ratione bo- vide fl'. de testib., 1. testium,el ihi Budieum. Adde,
norum quis agere- velit. C. eo. 1. ult. C. sipehden, liunc Singulariter adulterii nota inlamem atestinionio
appell. tnors inlerve. 1. 2, ff. tte rei ue». ulique. Ila fereuiio debuiss.e prorsus arceri. Damnalis euim
Glossa. adiilterio noii est in paclis Vel teslamenlis jus testi-
Impietalis arguit Heistulfum Paulinus, qui manes monii producendi, ut apud Joan. Calv., verbo Tesla-
uxoris exagitaret objiciens infandum scelus, adulie- tores, ait HarraenopuluSlib. lycap. t: "Ox«TaSti!«S:ir
rium, quando ipsa se defendere et causam suam tueri inl1 fiQiysiuo fzupTvpiiiiv SiuSixri.
amplius non posset; qriod quidem est immane faci- Pmnitentia peracla. Arg, 'quod post peractam
lnis, et impietatis genus apud omnes gentes summo- pceniteniiaiii et crimen purgatuin potest quis accu-
pere exsecrandura; naro mors ultima linea rerumvt o sari de criraine illo, ut 15, q. 5, Prcsbyler, el 25,
dicebat Horafius lib. i, epist. 17, v. 79, claudit vi- dist. c. ult. extr.de Schis. fraternitatisQ, nam per-
delicel omne judiciura. Hic potius locum habet illud ferens memorandi criminis labem, etc. dist. 61, non
Arnobii, lib. i adversus Gentes : « Nemo unquam in- negamus; et 1, q. 7, si quis omnein ; nam pef poDiii'-
nocens inale interemptus infamis est, nec lurpitu- teiitiain non desinit quis esse nocens, ff.de wdil.
dinis alieujus commaculatur nota,,quia nonsuo merito edict. quis sit fugilivus, imo etiam post baplisma po-
pajnas graves, sed cruciatoris perpetitur s:evilale. > test de hoc accusari, ut exlra de divort. Gaudemus
i Cum nec secundum Evangelium, riec ulla divina in fine. Arg. coiilra 25, q. 4, si illic, et 52, q. 1,
humanaque lex unius teslinionioetiam idoneo quem- quod autem, in fine 5. etc, non erit, elc,apud: et 50
quam condemnatveljuslificat. Unde non tenet 21, q. dist. ferrum et extra de accus. de his- ff. de oedil.
I, Quicunque. Creditur tamen uni lanqiiam recita- edict. quod ita. De hoc dixi 6, q. i,qui crimen: et
lori vel tanquam socio, ut 8, q, 5, 86, disl. lanta, cap. illi qui. Sed nonne praejudicat sibi niaritus ta-
llaec Glossa. cendo per septennium, cum ultra quinquennium non
Duabus de causis Paulinus Heistulfum arguit: et audiatur accusatio adulterii, ul"C. de adulte. aduL-
quod unico tesli, et quod scelerato crediderit. Et ter? Sed illud quicunque et d. 8. qui contempta 24,
quod ad primum altinet, nec Evangelium, ait, nec q. 5, ecce, et dicit poenitentia peracla, sed ante la~
ulla lex divina vel humana uriius tantum credit testi- tara tamen sentenliam, supra proii. q. 5, c. C/ir»V
monio. Ex Evangelio quidem habemus monitum Do- stiana. Hactenus Glossa,
uiini, Matlh. xvui, 16, latum ail fraterne corripienles-: Evolve canones legesque hic adductas, et si quid
Si te, iiiquit, non audierit, adhibeiecum adhuc unum, " diilicultatis occurril, levi manu rcsolves. NoS ad alia.
vel duos, ut in ore duorum vel trium testium sletpmne properaraus a Glossa non exposita.
terbum. Respexit Dominus ad illud Deut.,xvn, 6 : ln 1 Occidere nultatenus debuisses.Leges mundanae»
ore duorum vel trium testium peribit qui interficielur. (sic eas voeal Nicolaus papa, cap. infer hmc, 35, q.
Jiemo occidatur una conlra se dicente testimonium. 2) etsi aliquando permittant uxores adulteras oecU
Sed praeserlim ad cap. xix, 15, ejusdem Deut.: Non dere, ut Cato Oratione de dofe,"quam citat GeUius-
slabit testis unus contra aliquem, quidquid illud pec- lib. x, c. 25, dicebat: « In adulterio uxorem tuam
cati et fqcinoris fuerit: sed in ore duorum aut triutn si depreliendisses, sine judicio impune necares; »
testium stabit omne verbum. Consona sunl Evangelio non tamen patrocinabantur Heistulliflagitio, qui non
divinaeque Iegi imperatorum humaiia statuta, quoe actu depreliensafflet, ut loquitur Paulinus, * hon iii'-
unicura lestem oranino submovenl. C. de testibus, 11. ventam cum alio viro nefariam rem facienteni ; »
jusjurandi, quaeest Gonslantiiii ad Julianum: « San- sed susurronis instigalione necavit.. Caeterum et si
ximus ut uiiius testimonium nemo judicura in qua- liceal secundum tegem Lombardicam, sed non secvnr
cunque causa facile patiatur admitti: et nunc mani- dum Romannm, ul ait Glossa ad can, cit. inter Jhaec.
feste sancimus, ut unius oranino testis responsio non Leges enim Romanaemilius quidero agunt, ullimum
audiatur, etiamsi proeclai'oecurioe honore praeful- scilicet supplicium marilo uxorem aclu a fide conju-
geat. > Jurisconsulti quoque idem pronuntiant. Ul- gali desciscenlem inteificienli rehiittentes, neclege
pianus, ff. de Quaislionibus,1.1, in criminibus ait: Covneliadc sicariis eum comprehendentes, quia cen-
« Non utique in servi unius quaestionefidem rei con- sent eum doloris impelu tractuin, ut L. Gracchus C.
stituendam,>Et Paulus ff. eod., 1. xx, Maritus, addil adlcg. Jul.de adultcr., non lamcn impune absol-
191 S. PAULINI PATRIAUCILE AQLTLEIENSIS 192
vunt, lit videre est ff. ad hanc leg. Jul., I. si adut- ,i episcopus primus in Occidente, quos ad muncra cle-
terium, § de marilo urorem occidente, et ff. ad 1. ricalia quoque deputavit. Ambrosius, epist 63 : «.In
Cornel. de sicariis,l. 1, lege Cornetia. Vercellensi Ecclesia duo pariter exigi videnlur ab
, ." Ingredere monasterium. Ex hoc loco videlur, .episcopo, monasterii continentia, et ilisciplina Eccle-
quod quantamcuhque poenitentiamquis tenealur fini- siae.Haecenim primus in Occidenlispartibus diversa
re, si inlret religionehyad illam non leneatur, quia inter se Eusebius sanctae memoriae conjunxilrut et
reiigio solvit vinculum juramenli, ut extra dejurejur. in civitate posilus institula monachorum teneret, ct
pervenil. Itcm solvit votura, ut extra de vo. vol. re- Ecclesiam regeret jejunii sobrietale. > Insuper ciim
(lempt. Scripturm. Item solvit vinculum ohedientiae poenitentibus picnalia opera indicerentur, videlicet
19, q. 2, dum. Licet ergo a papa sit alicui injuncium jejunia, vigilioeet hujusraodi alia, haecquoque in mo-
in poenilentiam, ut eat Romam, vel aliquid hujus- nasterio observabanlur, teste Chrysostomo, latepro-
modi faciat, et iiilret religionem, non dicitur trans- sequente monastici status indolem hom. 14 in cap. v
gressor. Illeenini dicitur transgredi, qui deseritmajus Epist. ad Timoth: « Yere, ait, domus luclus mona-
pro minori, ut20, q. 5, proposilum, et 17, q, 1, qui steria sunt, ubi cinis atque cilicium, ubi soliludo, ubi
bona. ar. ad idera inf. de pmnit. dist. 1, § his aucto- risus nullus, nullus negoliorum soeculariumslrepilus,
ritatibus. Et hoc Hug. concedit. Alii dicunt quod ubi jejunia, ubi terrenorum durilia lectulorum, > et
tenelur adimplere quod promisit el quod injunctum caelera quae sequuritur affatim digna quaelegantur.
est ei in poenilentia, nisi abbas dispenset secum, 18, Yerum elsi haec aibessent a monasterio (et quidem
q. 2, c. nullumi HaecGlossa. non raro aberant, non enim innocenlibus monachis
Liberum Heislulfo reliquerat Paulinus vel ingredi g indiscriminatim is rigor in victu indicendus erat, qui
monaslerium, vel domi pcenitenliam peragere, quod peccaloribus imponebatur in culparum immanium
et in Capitul. lib. vi, cap. 71, stupratori filioemater- vindictam), ipsa obedienlia proprioeque liberlatis et
terae suse indicitur: t Aut monasteriuhi petat, aut si arbitrii sacrificium, quacunque poenitentia Deo gra-
foris remanere voluerit, lempora poanitenlicesecun- tius, poenalia imposita opera abunde compensat. Ea
dum canones plcniter exsolvat. > Solitudo quippe enira locum tenet vel ipsiusmet marlyrii, iit sanctus
vitoe monasticoe, et asceterii continenlia cum jugi Antiochus, hom. 39 de Obedientia dicebal: « Volun-
studio orationis, et corporis exercitio canonicis poe- latem propriam a te exscindere, perinde est ac si
nilenliisoequiparabatur. Hincfortefaclumestutdomus proprium fundas sanguinem : sed et hoc honiini im-
poenitentiae,praesertimpro feminis erigerenlur, nedum putatur pfo victima. > Verumlamen per monasterii
,ut a relapsu servarentur, sed ut poenitenliaemunia ingressum quandoque non liberabatur quis a publicae
obeunda in hujusmodi doroihus inclusae commodius poenileniiae onere, ut evincitur ex cap. 90 lib. vi
compensarent. Tempore Berroldi palriarch;c Utini Capitular., ubi dicilnr : « Qui occiderit monachum
ad sancfi Quirini iraa ex his domibus erat. Vide Ap- aut clericum, arma reli quat, et Deo in monasterio
pend, II, n. 17. Etenim exlra ccenobia poenitentesa serviat cunctis diebus vitoesuae, nunquam ad saecu-
coeleris sequestrabantur, diversa tamen ratione, se- lnm reversmus, et septem annos publicampoenilen-
cundum scilicet gradus poenilentiaeperactae vel pera- liam gerat. > Non cessabat igitur omnino debilr.m
gendoe. Nam quidam ad valvas, quidam in narthece poenitentiaeper professionem monachatus. Sed quia
cum calechumenis. quidam intra ipsam porlicum, conditio et slalus moiiachi aptior erat ad poenalia
quidara intra ccclesiam ipsam, quidam cum caeteris r, opera exanllanda, ideo illum suadebant, el quando-
fidelihus, sed non in omnihus admiltcbanlur. Qui que absoluie injungebant Ecclesiae Patres. « Hinc
Ftentes, AudienteSfSubstrali,Consistentes,sacramen-' etiara, ait Morinus, de Poenit. lib-vn, cap. 15, n. 12,
torum' Parlicipantes, prout injunclaro pcenitentiaui orta videtur consueludo posterioT isla, et a multis
gi'adatim solvebant, liomiiiabanlur. Qui vero gra- usurpata, monachalemhabitumin extremisinduendi^
vioribus flagitiis erant oljstricti, non in porticu qui- ut quam viventes amplecti pcenitentiam detrectave-
dem, mulloque minus inter catecluimenos, sed sub rant, roorientes sallem honorent. Hoc fecerunt magna
dio in genua provoluli orationes ingredientiura ex- cum humililaie et animi devolioneLudovicusCrassus
poscebanl, quos Hiemantes vocabant. Xtt;i«%ophoij; Francorum rex, Blanca sancti Ludovici mater, et
vocat concil. Ancyran. can. 17, Gentianus Hervetus anle hos Burchardus Meleduni el Corbolii'comes, ut
vertil Hiemantcs. Ad quos respexisse videtur Tertul- referunt historiae nostrae, muliique privati eorum
lianiis, 19 cum dicefei, lib. de Pudicilia, cap. 4 : pietalem imitati sunt atque etiam nunc imitantur. >
« Reliquas autem libidinum furias irapias et in cor- Haecmorinus; cui addendum videtur hinc forte illud
pora et in sexus.ullra jura nalurae, non raodo limine, quoque processisse, quod in Italia (forte el alibi), et
verum omni ecclesioetecto submovemus, quia non proecipue inler noslrates, non raro conspicitur ut
sunt delicta sed monstra. > Huic autem pcenitentium multi, non cum in extremis animara agunt, sed om-
sequestrationi, si diulius poenitentia protraheretur, nino mortui, et cum ad sepulturam efferuntur, vestiri
adjiciebatur in calechumenio vel diaconia reclusio, alicujus sacri ordinis habitu voluerint, et sic elatos
quod evincitur ex Dialogon Gregorii papae, qtiem terroe niandari testamenlo suo jusserint; et id quan-
recilat Baronius an, 726,« Ubi peccavit quis, et con- doque eliam ex superstitum pietate solummodo fiat.
fessus fuerit, suspendii vel amputationis capitis loco, D »>Si forle ignoscat... Dei bonitas. Non ponitur du-
.evangeiium et crucem ejus cervicibus circumponunt, bitaliye, irao nola est asserlionis, et est penitus si.
eumque tanquam in carcerem in- secretaria, sacfo- De poenil., dist. 1, quamobrem.Ita Glossa.
rumque vasorum aerario conjiciunt, in ecclesiaeDia- Ulitur Paulinus phrasi Scripluroe hac in re non
conia, etin catechumena ablegant, ac visceribus infrequenti, ut Dan. IV, 24; Joel n, 14; Jon. m, 9j
eorum jejunium, oculisque vigilias, et laudationem Act. vin, 22. AudiAmbrosiumlib. n de Poenit.,cap. 5
cjus ori indicunt.. Quoe cum ila essent, quoepro- (quidquid perperam dubitet Ribera in 1. c. Joelis,
prior huic separationi vicaria subslilutio quam mo- an is eornni Hbrorum sit auctor, nam ipse de se in
nachatus professio ? Monachusenim et monaslerium psal. xxxvn scribens testatur: De pwnitenliaduosjam-
«JTO TOU a_/ova?£«vdicitur, quod soli et discreti a cae- dudumscripsi libellos, quodnotantesPP. Benedictini,
teris viverent monachi. Hinc Rulilius GallicusIliner. qui ad lydium lapidem Opera Ambrosii, ut de aliis
)ib. l, v. 441, de ascetis insuloeCaprariae: faciunt, revocarunt; manifesle evincunt non suppo-
Ipsi se monachosGraiocognominedicunt, sitilium, ut alium depmnitenlia, quem ut poieVicto-
Quodsoli nulloviverele&levolun*. ris Tunonensis, rejecBrunt in appendicem, sed ger-
El sanctus Hieronymusepist. 15, ad Paiilinnni: « Si inanura esse Ambrosii fetum); audi, inquam, Am-
cupis esse quod diceris, monachus, id est, solus,quid hrosiura refellenlem objeclionem factani a Novalianis
facis in urbibus, quaeutique non sunt solorum habi- ex hujusmodi scripturis, et proecipueex allata Acto-
tafcula,sedmuUorum?) Traduxit autemad vitam so- runi apost. vni, 22, auctoritate irremissibililatem
cialein polilicamque riionachosEusebiiis Yercellensis peccatoruro, qiiam somniabaiil, lalcientes. « Ego
If3 EPISTOLA AD HEISTULFUM. — NOT.1L 194
autem ncc Pelrum dubitasse dico, nec verLi uniiis A 20 Heistulfo gravius sibi futtirum in saeculocomnio-.
prae_udiciotantam causam strangulandam arbitror. rari, et saeculo valedicere solitudinemque in turba
Nam si putani duhitasse Petrum, nunquid CtDeus conservare et eremura inurbe; quod ab Heistulfo,
dubitavit? qui ail ad Jeremiam prophelam (Cap. xxvi, exigeLatur, ul indical Glossa, et patet ex consequen-.
vers. 2):Sfa :» alriodomus Domini,et responsum da- tibus. -i
bis omni Judm, iis qui veniunt adorare in domo Do- p Siceram non bibas.Ver siceram intellige oinnem
mini omnia verba qum constiiui tibi respondere itlis : potum qui inebriat, ul 55 d., in palea, vinolentidm:
noli auferre verbum: forsitan audient, et averlentur. Glossa.
Dicant ergo et Deum ignorasse quid esset futurum. Esl-haciii. reillud Hieronymi, epist. 2 ad Nepolia-
Sed non ignorantia eo verLo exprimilur, sed in Scri- num de vita clericorum : « Sicera, ait, Hebroeoser-
pturis divinis frequeus hujusmodi consuetudo adver- mone omiiis.polio nuncupalur, qu-aeinebriare potest,
titur; eo quod simplex sit elocutio. Siquidem el ad sive illa quae frumenlo coiificilur, sive pomorura
Ezechielem dicit Dominus: Fili hominis, tnittam ecjo •succo, aut cum favi decoquantur in dulcem et bar-
te ad domum Israel, ad eos qui me exacerbaverunt, baram potionem, aut palmarum fructus exprimuntur
ipsi et patres eorum usque in hodiernum diem, et dices in liquorem, coctisque frngib-usaqua pinguior colo-
ad eos : Hmc dicit Dominus: si fotie audienl et terre- ratur. > Sicera igilur velul pro gertere liabenda, ut
bunlur. Nesciebat ergo eos posse aut non posse con- etiain colligitur ex capitul. de vilUs et curlis, c. 45,
verti? Non ergo semper duutantis ista est elocutio. quo sancitum.est « ul unusquisque judex in suo mi-
Denique ipsi sapienles saeculi, qui oronem gloriain nisterio bonos habeal artilices, fabros ferrarios,..
suam statuunt in expressione verborum, quod Latine g siceratores, id est qui cervisiam, vel pomatium, sive
forle dicimus. Graeceri.yjK,non ubique pro dubita- piratium, vel aliud quodcunque liquamen ad biben-
lione posuerunt. Aiunl itaque dixisse priinum suo- dum aptum fuerit, facere sciant. >Et quia pceniten-
rum pbetam(Homer., lib. ni Uiad.)nr-jyu. yjhpueo-o- tes quandoque his potionibus canones vininn yetan*
put, quod est, cilo viduaero ; et alii i : Tvyjx.-/«.po-t tes eludebnnt, nam ut dehis ait Plinius lib. xiy cap.
vM.ray.za.viovo-iv
'kyjAoi Tt-j.vrz;itfopwnBivrz;.Non eninl 22, « inventuni est quemadmodum aqua quoqne
dubitaret in omnLus siraul iusurgentibus unum facile inebriaret : > quod detesiabanlur Patres concilii Ca-
ai universis posse prosterni. Sed nos noslris magis Lilonensis n an. 813, cap. 55, «ut deliciosius iis
quam alienis utamur. Denique habes in Evangelio ' (carne et vino) inlerdictis, aliorum ciborum vtl po^
quia ipse Filius de Palre ait (cum raisisset servos ad lioiium appetitu vivere cognoscantur; > idcircoqnan*
vineam suam et occidissenl) Malth. xxi, 57. dixisse doque iu taxatione pcenitenliarum expresse recense*
Patrem : Miltam Filium meum dilectissimum, forsi- laiitur prohifcitoepotiones, ne frauslegi fieret. Sic
tan ipsi verebunlur. Et alibi ex sua persona Filius ait concilium Wormaliense .a-nni868, cap. 50 : « Alsli*
{Joan. vni, 19): Neque me scilis, neque Palrem meum. neant a vino, medone atque cervisia mellua per tres
-Si me scirelis, el Patrem meum forsitan sciretis. Si dies per hebdomadam, > Et sollicitantibus pa:niten-
ergo his verbis usus esl Pelrus, quibus Deus usus est tes ad pracvaricationemanimadversionibiis occture-
sine praejudicio scieutioe suae : cur non accipiaraus •Lant.Lib. l Capilul., cap. 1'51 : « Ut iiullus presby*
el Petrum his usum sermonibus sine suaelidei proe- •ler aut laicus poeniientem invilet bibere aut earnero
judicio ? Neque enim poleral dubitare de Chrisli mu- manducare, nisi ad prxsens pro ipso unnm vel duos
nere, qui solvendorum peccatorura dederat potesla- ^1 „ deuarios juxla qualitatem poenilenliaedederit. > Quae-
tera. > Ilactenus Ambrosius. Quod si, ut ipse ex siiuncula tamen in margine Glossae supra allaloewz
coryphoeo poetarum Graecorum facit, tu ex antesi- proponitur et solvilur :
gnano Lalhiorum coiifirinare volueris, ad illud Yir- Nunquid licet ei bitere lac, vel amygdalinam
gilianum MneiA. I, y. 207 : aquam, aut uvas comedere? Dicit H., Credo quod
... Forsanel litecolironieminissejuvabi:. sic, quia talia non inebfiant. Ila illi.
i Carnem nutlo unqiicun tempore comedas. Sed
Addito quoque Ulpianum, ff. de rei vindicat. 1. item nunquid oya, cum ovum sit caro Iiquida, vel lac,
si, ubi fortassis et forte non dubitative accipil. Igitur cum lac non sit nisi sanguis colore mulalo? Dicimus
Paulinus cum dixerit : si forte ignoscat Dei bonitas, quod non, et lnc vull liltera illa quoesequituf, in
non anceps erat de bonitate Dei, sedmorem secutus pane el aqua : sed taraeii potest intelligi, qit.odhoc
est Scriplnrarum.
0 Graviusesse non dubites. Visumenim fuit majo- debeal facere in certis diebus ut legitimls feriis. Sed
nunquid de lardo utetur? nunquid noraine carnis est
ris poenoe conversari inler homines, et hominuin prohibilum? videlur quod non, arg. 82., d. presbyter,
earere suflragiis, quam proculab hominibussolalium ibi enim sagimen permittilur, quando ova perniit-
hominum non sentire. C. de aposta. hi qui : Glossa. tuntur. Glossa. - • -
Etenim cum dicat Seneca, epist. 9 : « Innata; est 1 In pane et aqua et sale pmnilere. Non novum in-
dulcedo amiciliae : el quomodo soliludo in odio est, ventum. Epiphanius beer, 75, n. 6, scribehs conlra
sic in dulcedine appetitio societatis; etlib. iv de Aerianos damnantes Chfistianorum jejunia, aposlo-
Benef., c. 18 : Fac nos singulos : quid sumus?.,. so- .lorum lemporibus hune ritum acceptura referendum
cielatem loUe, et unitalem generis humani, qua vita D esse affirmat : « Quod si ex apostolorum constitu-
suslinelur, scindes : > riihil gravius roolestiusque lione repelenda nobis auctoriias est, ... cur sex pa^
. accidere homini poterit quam amicorum convictu et schalis diebus (intellige majorera he!jdomadam)iiihiI
socieiate privari. Vidi ego, cum de more inyiserera omnino ad cibnm praeter panem, salem "et aqiiam
«arceribus detentos, rem mihi tuuc miram : mulieres adbibendum definiunl? > Quodiii Exposit. fidei, n. 22,
custodiae traditas se invicem conviciis querelisque vesci xerophagiis dicit: « Scx illos paschatis dies.
indesinenter impetentes, el maledicta jurgando mu- inquii, xerophagiis, hoc est arido victu, transigere
luo lumeole bile vomentes, ita ut inter ipsas vix ad onmis populus assuevil : hoc est pariem- dunlaxat
horam quies aliquantula paxque daretur. Eyenit ut cura aqua sub vesperam adhibere. > Quod ad tolam
caeleris absolutis dimisslsque, una (antumroodo reli- quadi'agesimamexlendit canon 50 concilii Laodiccni.
quafoiet. IhconsolaLilem regressus inveni, et ferme « Oporlet totam Quadragesimamjejunare ari-iis ve-
conclamataespei. Rogata quid rei esset cur sic aegra scenics. > GfoecahaLent: AsfirairavrrtvTio-0-apu.xoa-jfj
doieret, sublatis velerum inquietudinum causis, jur- vuo-suetv ^Yipoifuyovvra;.Ter.lullianus adversus physi-
giisque submotis, l-e.-pondit soliludinem suam se cos, cap. 1, videlur innuere xerophagiis addi potuisse
deflere, nec juriicio suo aequiparandas rixas, Ules, aliquid praeter paneni et sal, sed aridiim el exsuc-
cohvicia, qnoealias perpessa fperal, cum hac q,uiete - cum. «Arguunt nos, ait, qtiod jejunia propria custo-
sUentioqMe necessario. Adeo'igitur gravis esl soliiu- diamus... quod e:iara xerophagias obseivemus, sic-
do, ut vel cum pace ipsa, bonorum omnium raaxirao, e.mles cibum ab omni carne, et pmni jurulenlia, et
. fugienda censeatiir. Merito ergo dicebat Paulinns, uvidioribus quibnsqne pomis, rie qiiid vinositatis vcl
m S. PAULINI PATRIARCILE AQUILEIENSIS 196
edamus vcl poteraus. > Xerophagiis autem homopha- , ksic ipsius depositio huniilitaiis est speciiften,et lac:,a
gias subdendo, id est, crudorum comestiones, detra- confessio delicli patrali. Joan. Sarisberiensis de Nu
herejejunio monachi nort putabant. « Nec lantacura, gis curiaHum lib. vi, cap. 13 : « Fit inierdum ul ex
ait Cassianus de instit. renuiitianl., cap. 22, iuter delicto suo privetilr miles mililix cingulo, in his
eos parandoium ciborum vel coctionis impenditur, maxime ubi sacrilegia committuntur. > Et infra :
quippe qui niaxime xeropbagiis vel homophagiis « Profeclo dignus est privilegium (cinguli et gladii.
uluniur. » Jam vides, cura hompphagiara inter mo- de quo ibi loquitur) perdere. qui concessa abutilur
nacbos audis, non eam esse quam in ethnicis dete- potestate. > Sed et occasionem denuo in homicidia
Stabatur Arnobius lib. v adv. gent. £ « Bacchanalia, relabendi satagebant Patres auferre, cum depositio-
aiebat, praetermiltamus immania, quibus nomen nem gladii praeciperent homicidis poenitentibus. Hinc
Ombphagiis Graecumest: in quibus furore mentilo... scribebat Leo papat Rustico Narbonensi episcopo,
eaprorum reelamantium viscera eruenlatis oribus epist, 92, cap. 10: Coiitrarium omnino esseecel.:-
dissipatis. > Sed coraeslionem intellige crudorum, siasticis regulisposl pcenitentiaeaclionem (ergo multo
puta raphanos, rapas. allia, caepas,pepones, cucume- raagis in ipsa actione poenitentiae)redire ad militiam
res, caeterarumque herbarura vel olerum caules, seecularein: unde non esseliberum a laqueis diaboli,
qmeis vel acetaria, vulgo insalate, fiunt, vel crudis qui se miliiiaemundaiiaevoluerit implicare. >Et Pa-
sine alio condiniento vescimur. Quod aulem antiqui- tres concil.i Nicoeni resuiiientem militiae cingulum
tus dieebant xerophagia, sub Paulini lempora siccum posl conversionem, jara olim depositum, ad proprium
eibum dicebanl. Pcenitentiale Bedae, cap. 7, citatum vomilumtanquara canem redeuntem dccem atmorum
a Morinolib. vn, cap. 20, n.2 : « ln unaquaque i poenilentia post triennii inler audicntes comniora-
he.idomada tres dies sine vino, el medoiie, et carne, tionera, cap. 11, alias 12, censuerunt muilaiidirai.
et jejunet usque ad vesperam, et manducet de skco Proluenda aulem juslitia arma resumere non inier-
cibo : et tres quadragesimas semper de sicco cibo. > dicebalur, ut patet ex synodo Romana anni 1078,
Et ex Pceiiilenliali liomano, ibidem n. 4 allaio : je- c. 5': « arma deponat, ulteritisque non ferat, nisi
junet ad vesperam. et tunc reficiatur de sicco cibo. consilio episcoporuuipro defendenda juslitia. >Quod
Infra: jejunet duos dies in hebdomada ad noiiam, proecipue in hostes Ecclesiie fieri permisit Nicolaus
et de sicco cibo comedat. Quod teraperantioe genus papa cuidam mati icidoc,ut esl 55, q. 2, c. lalorem :
non ignotumethnicis fuissecolligiturexCapitolino, in t Arma non sumal nisi contra paganos. > Imo cirjus-
Aiitonino Pio, cap. 15 : «senex, antequara salulatores que poeniteiiliaeloco arma in inlideles ferre conci-
venirenl, panem siccum comedit ad sustendandas lium 21 .Clarornontanum an. 1095 convocans fide-
vires; > ex Vopisco in Tacito cap. 11 : i panem nisi les cruce signatos ad loca sancta repelenda sub Ur-
siccum nunquam coraedil, eumdemque sale atque bano II, statuit habendum can. 2 : Quicunque pro
aliis rebus condiium. » Ex Seneca, qui de se dice- sola devotione, non pro honoris vel pecuniae ade»
bat : « panis siccus, et sine mensa prandium, post ptione, ad HberandamEcclebiam Dei Jerusalem pfo-
quod non sunl lavaiidoemanus. > Non rae latet siccus fectus fuerit, iter iUud pro orani poenitentia repute-
pro solus quandoque poni. Julius Capitol. in Maxi- tur.1 >
niinis, c. 15 : « viros consulares... alios siccis vehi- Nec in quoiibet loco liligare prmsumas. Haec
cutis exhiberet, alios, elc. >quod Herodianus, lib. vu. ideo dicit, quia apud socculare tribunal non debet
cap. 5, habet ftdvoi?o%rifi.y.tnv, id est, ut inlerpreta- _ suani queriinoiiiaiii disceptando proponere quisquam
tur' Polilianus, sne utlis ministeriis solos vehiculis ^ publice poeaiieris.sed ecclesiaslicum judicinm debet
impositos. Sed magis ad verbum fiovoi; solis legen- adire, sup. 2 q. 1 aliud, Supple ergo, nisi hic in
dura, et hoc est siccis vehicutis. Quod non intelligen- propria causa el coram ecclesiasticis.Glossa.
u Uxoretn nnnquam ducere. Si tamen duxerit,
tes quidam typographi in Capitoiino, non siccis vehi-
culis, sed Scylhicis ineptissime reposuerunt. Iiem tenel raalriraoniuni, «rguin. supra. eo;J. Quicuhque.
assum sicut siccutn idem est ac solum, el assa vox Alii dicuiit contra, ut not. infra eod. § de poznitenti-
est sola el nudu vox non admislis aliis musicis, ait bus. Glossa.
Nonnius in Dict.ab A incip. Apprime ad rem facit A quarlo sseculousque ad oclavum, iroo ad duo-
quod ait in dictione sequenti : « Assion existiinaii-: decimura usque viguisse et a militia abdicalionem,
«fumest in obsoniis siue pigmento saporis alieni et nuptiarum prohibitionem, vel ab uxore abslinen-
quemadmodum merum dicitur Lsolum.> Qiiocunque tiam; post hoc lempusautemulnimquecessasse, Ec-
modo auiem accipiatur skcus panis, panis hic frugi ciesiamque cum poenitentibus raitius egisse piurihus
est hoihinis et leinperati; cibus vero siccusest pceni- docel eruditus Morinus lib. v de Pcenil. a cap. 18,
'tentis, ul supra denionsiratuni est, . usque ad 24 ; quoesi vacat, lege.
s Armis nunquam cingere. Nisi consilio episcopi " In bcilneonunquam lavare. Nisi de necessitate.
pro justitia defendeuda, etest infra de pocnit., dist. 5, De consec, d. 5, pervenit. Glossa.
falsas. HoecGlossa. Clemeiis Alexandrinus lib. in Paedag., cap. 9 :
In homicidas pnieserlim haccpcena staluitur. Con- « Balnei, ail, quatuor sunl causoe, propter quas ad
ciliuni seu capitulare 'Wormacieiise anni 829, til. 5, ipsum accedimus. Vel enim causa munditiei, vel ca-
•cap. 3 singulariter de uxoricidis. « Quicunquepropria I) loris, vel sanitatis, vel postremo voluptalis. Volu-
uxore derelicla, vel sine causa inlerfecta, aliam du- plalis aulera causa quae iiisliluilur lotio, est reji-
xerit uxorera, armis deposilis publicam agat pceni- cienda : impudens enim voluptas est omnino exscin-
tentiam : > generaliter autera concilium Triburiense denda. Sumendum est autera lavacrum, mulieribus
anni 895, can. 55. « Si quis sponle homicidiumfece- quidem mundationis causa et sanitatis : soliusaulem
rit,quadraginta diebus ab ingressu ecclesiaearceatur, saiiitatis causa viris. Caloris autem causa lavari est
et nihil nianducet jliis quadraginla diebus pnclei superfluum.cum quod frigore collapsum est; possit
solum panem et salem, neque bibat nisi puran: aliter recrcari. > Sed haec vel viro bene morato et
aquara : nudis pedibus incedat: lirieis non induatui frugi conveniunl. Perfectionjs autem siudioso audi
Veslibus, nisi tanluin femoralibus : saecularia arinj quid dicat Diadochus episcopus, c. 52 de Perfectione
non portet: nuilo vehiculo utatur, clc. >Quae cou- spirituali: « Conferre se ad bahieum nemo pecca-
sona sunl statutis a Paulino. Duplici autem ex causj tum aut a ratione alienum esse dixerit: propter
id a Patribus slatutura fuit, videlieet ul poenilente! conlinentiam tamen ab eo se abslinere, et virile, et
praeseferent huniiiitaiem, et ul occasionem peccaud niaxime lemperantis esse dico. > fjnod loierabat in
•in alterius sanguiuem evilarent. Sicut eniro gladi puellula, vetabat tamen in adulta Hieronymus epist.
delatio hpnoris est insigne, ui dicebat Gur.therus Li 7, de Institutione filiac: « Usijue ad annos robustoe
giifinus; lib. i de Gest. Friderici imperatoris : aetalis, si necessitas poslulaveril, et balneas adeat. >
... GladiusmundofaQite£severendos; Sed infra : « Mihi omnino in adufta virgine lava-
crum displicel, qiioe seipsain debet erubescere. >
197 LIBER EXHORTATIOMSAD HENRICUMFOROJUL. 198
BjiS autera blandiiias quas in virgine reprobabam, A facilius et fcedius delihquilur iii hoc crimine quara
jiirea peccaloribus pccnitenlibus removebant san in aliis, ideo durior poena in eo statuitur ar. 52, d.,
clissimi Patres. Adde, cum, ut dicilur Cnpitul. iib. § verum. Glossa.
v, c. 122:.« Poeiiileiites . . . cilicium a sacerdote, 1 Venialiter ut accipias. Arg. quod Ecclesia potest
sicul ubique conslilutum est, consequantur : super- corpus et sanguinem Domini quibiisdam eliam in
fluum esse, >ut dicebat sanetus Hilarion, et habet fine pfohibere, arg. 27, q. i, impudicas. Su. 2, q.
in ejus Vita sanctus Hieronymus,« munditias in cili- 5, si quis episcopUmaut presbyterum, su. 15, q. ul-
cio quoerere. > tima quaesitum est, ibi, secundum praecepla cano-
y A~communione sacri corporis, etc, abstinere. num. Ad hoc quod quapdoque Hlud quod jure com-
Ergb videtur quod magis p.eccat qui uxorem inierfi- muni corapetit dicitur concedi respectu rnisericor-
cil, quam qui matrem, quia raajor poenilentia impo- diae et pietatis, arg. su. 11, q. 5,quoniam, ff. de usu-
niiur huic uxoricidoequara matricidae in illo c. laio- fruclu, si extraneo, el in cacleris hic siguatis : nam
rem quod est infra q. ead., et sic majus estcrimen, tiniversm vife Domini misericordia et veritas. Joan.
arg. 24, q. 1, non afferamus, quod concedit H.; nam Giossa.
aa Sanguis tuus. Id est peccatum. Unde illud,
dicil quod magis peccat qui se ipsum inlerfieit
qtiam qui alium. 25, q. 5, si non iicet. Unde magis sanguis sanguinem tetigit, id est, peccaturo, 44, dist.
peccat, qui partem cbrporis sui interftcit, quam qui Ephesiis. Joan. Glossa.
bb Nos cdieni. Ar. quod non imputatur proelalo
matrem. Probat hoc etiam per illam auctoritatem :
propter hoc relinquet homo palrem et matrem, et ad- subditorum malitia, ex quo per euin non stat quo*
fimrebituxori sum. extra de biga. debitum.Alii di- _ minus corrigantur, arg. 7, q. 1, § cum autem. Sup.
cunt quod magis peecat qui matrem interficit, B disl. 44, Ephesiis sup. 44, d. c. uii. Glossa.
quam qui uxorem; sed quia horaines proniores sunt Quoeadduntur consilio secundo ex Burchafdo lib.
ad interfieiendum uxores, ideo ob hoc magis puiiiun- vi, cap. 40, sunt vel obiter, vel ex professo jam in
tur, ut sic retrahanlur a tali facinore. Unde non superioribus explicata fereomnia; ideoque auquuni
valet boec argumentatio : gravjus puniunlnr, ergo ea intacta omittere visum est, ne aclum agere, et
gravius peccant. Et est si in fofnicatione notoria : palientiara lectoris ulterius gravare impiirtuni videa-
Ijcet enim multa crimina sint graviora, tamen quia riiur.

22 SANCTI PAULINI
PATRIARCII.E AQUILEIENSIS

LIBER
EXHORTATIONIS,
VULGO
DE SALUTARIBUS DOCUMENTIS,
AD HENRICUM COMITEM SEU DUCEM FORO.TULIENSEM ' SCRIPTUS, UT VIDETUR.
CIRCA AN. 795,
Collatus cum pluribus editionibus, et notis opporfunis illustratm*.

CAPUT PRIMUM. I -amare bonum snrama esl beatitudo. QuiDeum ainat


C
bonus esl: si bonus ergo » et beatus : quem ijuanto
Justitia et beatitudo amare Deutn.
quis ardentius amat, J>tanto melior efficietur. Qua-
-Oraifrater, si cupias scire, quamvis ego nesciam' tenus hoc bealissimo- bono abundare te faciat,
quain perfeclissima atque plenissima est juslitia, charissime fraler, ipse qui est hoc bonuni, quotidia;-
Deum toto corde amare, illique tota adhaercre vo- nis precibus iiitegro cordis dcsiderio euih, etsi indi^
a
luntale, qui est suinmum bonum ! Summum yero gnus, deprecari sludeo.
YARLANTESLECTIONES.
1 $ic mss. Al ed., quae ... sit juslitia. Jusliiia namque est Deum, etc. Ita notant in niqrg. PP,
Benediciini. s Sic ms. Ger.; at PP. Benedict. studeam.
NOT-JE. '
PR^FATIliJICIJLAADNOTASSEQUENTES. lein, qui debifor omnibus sum, omnibus satisfacere.
Nonnullas ex sequentibus nolis, quae ad crilicen Qui criticen in historia et discipliha seotantur, ha-
haud spectant, poteram quidem, beiiigne . leclor, bent et liic nonnihil, et reliquo jn opere, -qiiod
oriiiilefe. Sed cura adverlerim opus hoc ad mores eorum desiderio faciat satis. Habeanl igitur et qui
mores excolunl aliorum, quo sermmies suos ad
pfiriinere, et conciouaioribus verbi Dei non inutile :Q caeterorum
fiituruin, praesertim consacerdotibus no-iris congre- firnieni. ocdificationemlocupletent et magis con-
gaiionum S. P. Philippi Narii, quibus incumbit
onus populo verba faciendi, quibus liber iste pla- 23 * Si bonus ercjoet beatus. Seneca, epist: 851
nipri stylo digestus specimen et exemplar esse f Beata vita bonum in se perfectum habet inexsnpe-
potest, non ab re judicavi, iroo in commodum eor.iim rabile; quod si est, perfecie beata esf... Nnnquid
fulufum esse duxi, sl data occasione maleriain pro- dubitas quin beata vi;a suriimurobonuinsit? Ergosi
posilam, aliorum sanctorura P.itrum scriptorumque suramum bonum habc', suniniebeala.est, > .'
sententlis consiniilibus fuicirem, ne aliunde pe.ere b Tanlo meliof efficietur.Optime in haiic.rem ha^
cogeferitur, quse forte ad propbsilum.facerent. Y.el- . bes disserentem preecacterisAiigustinum de irioribus
199 S. PAULINTPATRIARCILE AQUILEIENSiS 200
CAPUT II. Vexcellentioribus animae dignitatibus jubeiiiur diligcre
Hominis in creatione prmrogativm. Conditorem, ut quantum a iiobis inteiiigitur, diliga-
Tu vero, frater charissime, intellige quia consi- lur; et quantum diligitur semper in memoria * qua
lio» sanctae.Trinitatis, el opere roajestatis divinoe recipitur. habeatuf s Nec solum sufficit nobis Deum
creatus es : ex primoque conditionis honore inlellige intelligere. nisi fiat in amore ejus volunlas nostfa :
quantura debeas Conditori tuo. dum lanlum mox in imo nec hoc sufficit, nisi cum memoria et voluntate
conditione digtiitalis privilegium pfaestitit tibi Con- opus addatur.
dilor oeternus, ut tanto euth ardentius amares, 24 CAPUT IV.
quanto mirabiliorem te ab eo esse condilum intelli- Converli ad Deum.
geres. Tuo vero Capiti, frater charissime, addatur gratia
CAPUT III. spiritualis scientiae, quae mentem tuam illumiuef, et
Imago Dei quomodoin hominei ad vilaih aelernam. sicut desidero et opto, perducat.
Nec hoc solum b quod consilio sanctae Trinilatis Tolo enira cordis mei afleetu oplo, Deuraque depre-
sic excellenter a Conditore conditus es , sed eliara cor, ut semper ad anteriora te extendas, donec per-
quod ad imaginem et similitudinem suam ipse Crea- venias ad sublimem perpetuaebealitudiiiis coronam ,
tor omnium le creavit: quod nulli alii ex creaturis , " et animi lui nobilitatera, quam in te optime seio,
nisi soli homini cohcessit. Et haec est imago unilatis nuUis amicorura consiliis, nuUa saccularium ambi-
et trinitatis omnipolentis Dei. quam aniroa liia liabet tione desideriorum, ab amore Christi iramutari per-
in se t primum quia secundum Dei doiium vivis ac mitlas. Noli luam bonilatera aliorura malignitale ob-
sapis *. secundum quia ad imaginem tui conditoris scurare; sed Ubique quantum vales, amabilis coram
crealus es: teftium licet unus a_pelleris homo c, Deo et omni populo appareas 3. Non deerit libi gra-
tamen tres habes a Palre, et Filio, et Spiritu sancto tia adjuvantis Dei, si tibi aderit voluntas admonitio-
concessas dignitales, id est iiilelleclum , volunlatem nis sahctae, .quam soepius iil Scripluris divinis mens
et memoriam. Quod idem, licet aliis verbis, in Evan- honitatis tuaeattendit.
gelio' designatur , dum dicitur, Diliges Dominum CAPUT Y.
Deum luum ex tolo corde tuo, et ex tota unima tua, el
exomnibus viribustuis (Matth. xxn, 37). in his igitur d Eleemosynamet pia opera suadet.
tribus imaginem Cohditofis hoslri rairabiliter gerit Eslo, quaeso 4, quamvis laicus, ad omne opus Dci
6
:n sua natura noster interior homo, ex quibus quasi C promplus, pius ad pauperes et infirraos, consola-
YARIANTES LECTIONES.
'• Sic ed. Ven. 1551. At PP. BB. vivit ac sapit sicuti ad im. sui Conditoris creata esl. 2 Sic Ven. et
basil. Froben. an. 1556. Af. PP.BB. quaerecipil; ef notant inmarg. Mss. nonniilli, quseproecepithabeantur.
3 PP. BB. adduni: Noli pulare quod is qui hoininibus aliquando displicet, Deo per omnia displiceat.
* Basil. et Venet. add. te. s PP. BB. ed. mediocris ad delinquentes, ad Dei inlirmos miscricors.
NOT\<£. :
Eccles. lib. i, c. 14 : « Quanlo melius alque difTusius Anima 1.c.: « Necobhoc solum quidem, quod ad con-
diflamalur (Deus), lanlo diligitur et aniatur arden- siliu nsanclaeTrinitatissicexcellenler aConditorecon-
tius. Quod cum lit, nihil aliud ab humano genere ditusest, sedetianiquod adimaginemet simililudinem
qiiam certo et constanti...gradu in optimam vitam et suara Creator omnium eum crcavil, quod nulli alteri
beatissimam pergitur. Narn quid erit aliud opti- ex crealuris donavit; quaeimago diligenlius in inle-
mum hominis, nisi cui inhaerere est beatissimum ? rioris hominis dignitate et nobilitate est consideran-
Id autem est soliis Deus. cui haerere certe non va- da. > Et quia facile est invenlis addere; fuse prose-
lemus, hisi dilectione, amore, charitate. > quitur exponere, quomodo aniraa in suis operalioni-
a Consiliosunche Trinitatis-. Qui scripsit librum de bus el polentiis sit imago Dei oinnia vivificantis, mo-
Spiritu el Anima, inter Opera sancli Augustini re- ventis, gubernantis : deinde recidit in se-nsus et
poni solilum, sive isseu fuerit Hugo de sancto Yietore, verba Paulini, ul mox patebit.
ut vult Tritiieraius, qiiidam Cisterciensis mona- o Tres habes a Putre, et Filio, el Spir, S. dignita-
chus, el hominatim Alcherus, ut volunt PP. Benedi- D tes. Scriplor laudatus sic: « El licet unius sit anima
clini, certe Paulino posterior fuil, quia non modo naturae, tres taraen et in se habet vires, id est, intelle-
cap. 57 cital Boelhium, Auguslino posleriorem, sed ctum, volunlalem, memoriam : quod idem, licet
etiam hoc et sequens Paulini caput ante oculos illura aliis verbis, in Evangelio designatur , cflm dicittir :
hahuisse, dum cap. 55 et 56 exararet, patebit scri- DiligesDominum, etc. > Pergithic exponeregenera-
plorem utrumque conferenli; atque adeo« Tnnta ex verbis lionem Filii et processionem Spiritus sancti in divi-
ipsis, quae subdimus, constare potest: di- his per intellectuin el voluntatem,quaeappHcataniraae
gnitas humanaeconditionis esse dignoscitur, ut non et potentiis ejus.
solurii jubenlis sermone, sicut alia sex dierum opera , d in his tribtis divinam iiriaginem. Citatus auclor:
sed consilio sanctoe Trinitatis, et opere diviiiae maje- «.Atque in his tribus diviiiam.imaginem gerit mira-
statis sit crealus honio : ut ex primae conditionis ho- biliter in sua natura riosler homo inierior, etex his
nore intelligeret quanlum deberet suoconditori, dum quasi excellenlioribus animae viribus juhemur dili-
tantuni in condilione mox dignitatis privilegium prae- gere condilorem, ut in quantum intelligilrir, diliga-
slitit ei conditor, el tanto amplius conditorem dilige- lur; et in quantum diligitur, seroper ift meroorialia-
ret, qiianto mirabilins ab eo se conditum intellige- beatur. Nec solum sufficit deeo inteUectus, nisi fiat
ret. > Quis non videt hoec ab eodem fonte proce- in amore ejus voluntas. Imo nec hoecduo sufficiunt,
dere? Quod enim Paulinus singulariter Henrico di- nisi memoria addalur, quo semper in mente inlelli-
xerat, hic scriplor homini cuicunque in genere ac- gentis et diligentis maneat Deus. > Haecmea senten-
commodat. tia satis evincunl scriptorem istum, quicunque tan-
b Nec hocjolum, ctc. Auclor Hbri de Spirilu et dem fuerit, a Paulirio plurima fuisse,mutuaturo,
501 LIBER EXHORTATIONISAD HENRIGUMFOROJUL, 202
tor moerentinni,compatieris miseriis oronium,largus A Deus dissipavit ossa eorum qui hominibus placent:
in eleemosyriis,memorans evangelicoe viduae duo confusi sunt, quoniamDeus sprevit eos (Psal. LII,6).
ininuta {Lwc.xxi,2), et pfophefain dicerttem: Frdnge Et Apostolus dicit: Si hominibus placerem, Christi
esurienti pahemitiumilsa. LIJ, 7), at carile l praevi- servus no*•essem (Gal. i, 10). TJnusquisque amictis
dcns ' diseretiorien»«leemosynae, ita ut titrisque, ad aedificationem, non ad destruclionem , placeat
danti scilicet et aCcipienti, solatiuitt sit. proximosuo, quia non omnis amicus consiliarius
CAPUT VI, esse poterit, dicente Scriptura :.* Amici tibi sunt
ConsUiariorum deleclus. multi, consiliariusautemunus (Eccli.' vi. 6).
Itaque non solum desalute tua, verum etiam de CAPUT VII.
jnultornm profectu et prosperitate rneditafe. Elige Amicitia vera.
tibi cpnsiliarios a optimos ', Peum timentes, et vern Licet enim memutaiionis locus Moiige c tulisset
tatern amaptes. Saepe enira adulatores blanda facie a vobis corpore, sed nullaienus charitate : quia clia-
decipiunt animas audientium se, et. perpetiia jnorte ritas. d quae deseri potest, nunquam vera fq.it. Ideo
interimunt. Delalibns eniriidicit Psalraista: Quoniam intima amicitiarum charitate, quantum ppssumus;
VARIANTESLECTJQNES. ..
1PP. BB.. cave. V Vm. bonos.. "PP.-BB habitus. .^
'• NOTM. '-•'' \
'
. a-Elige tibi consiliarios opiimos, Hinc a.rgue viri, B bant enim hanc Paulini sententiam,qiiiaconstat cha-
icuiscribebat, dignitatem. De consiliaripfnm vero . ritatera veram posse aliqnando desefi. Omnis enim
necessifate audi Joap. Antonium Caropaniini de ge- qui peccat a charitate excidif, ipsamqiie deserit. Pec-
rendo fnagistratu: -« Fingnnt pnelse Joyero, cum quid catnr autem, heu riimiiirn saepe!;Haecverba noniirte
gravins sit deliberanrlum, convocafe reliquos deos in Augustini cilantur a Gratiano, de poenit., dis);.2, c.
eoheionem. et in ordine. rogare sententiam, ut intel- chqritas, qui addit: « Npn autem habet charitatem
jigarouseo magis cortsulendosessemoftaiibuseos qui qni aliquando peccatufus est crimirialiter. » Qiiod
rerufn praeditisunt experientia, quo sunt ingenif»he- falsum-esse nemo catholicus arabigit, et quod glossa
betiore alque ohtusiore quafti dii.'-> Qui autem «on- habet -ibi seque falsum est. « Gratianus, inquil, per
snlendi sint, paulo ante dixerat: « Cum ad moderan- multas auctoritates ostendit quod charitas amitti non
dam rempiiblicam fneris designatus e.tin magistratu pntest; quia si videatur amilti, rion fuit vera chari-
constitillus, non "rejiciasqiiorum sit opinio laudata, . tas. >Ihfra aiitem idem Glossatof rem explicare co-
sed eos in consnliaiiohemasnarum rernm, quaein di- . natur rhqum deseripotest, addehdo, id estqtiam con^
sceptationem vpniant, admitlas, audias, attendas. » tingit deseri vel de facili et TOvera, addenrio, id esl
h Amici libi. Eedesiasticiis» cap. vi, v. 6, sic ha- perseverans, finalis. Vel vera, ad vitam ducens,id est
bet: Mit{livacifici sini tibi.et consiliatius sit tibi unus ab beatitudinemmiernam. Sed paee Gratiani et GIos-
demitle, VeT,ut legit Vatablus: Fac bencvblqshabeas. "satoris, non erat iocus hic affereriduspro vera chari-
tnultos, at unum de niUleconsiliarium. Quibus coh- late supernatufali, qua dicimur"et sumus amici Dei
cinit Bensira alphabeto 2, litt. gimel, dum sic ait; per gfatiam, qui tahtummodo de humana intelligen-
Patefac arcannm tuttm uni e mille , licet... mulli^Q dus est. Patet textum consideranti. Ait enim Pauli-
fuerint gui pacem tudm qnmrant. Haec et plura ah*a nus ad cpmite.m amicum: « Licet me mutatronis
habesapud Cornelium In iunc sanctae Scripturae lo- locus lorige tulisset.a yobis corpore, sed riullatenus
cum. ., quia cbaritas quaedeseri potest, nunquam
« Locus longeiuiisset, etc. Vulgares amicitias ab- charilate,vera fuit. Ideo intima amiciliariim charitate,. quan-
sentiam so1vere,"vel sal'em peream refrigescere, sa- tum possumus Domino Christo conjurigamur. i.Yi-
tis notum. Aristoteles Moral. Nicomach. lib. VIII, den de qiia loqnitur charitate? nerape" de amieitise
Cap. 5: « Si dinturna absenlia fuerit, amicitiaeqno^ ainore, qua paribus studiis et.votis, ut amici honi et
qiie videtur oblivionem inducere, unde dictum estf unanimes, tendant ad conjunctionera cum Christo
roultas jam amlcitias dissolvit ihaflabilitas. » Et Jesu. Alia enim erat amicitia qua unirentur Christo,
Claudianus epist. v. 152, quae-est 5 ad Olybrium: et haec supernaluralis est charitas; alia qua se mu-
i.. spatio debililaluramor. .-_ . tuo foverent ad Christi araicitiam charitatemque
Propertins, lib. m, v. 869, sive adCynthiam epig.lj): promerendam : et haec.est naiuralishumanaque cha-
'" IQiiantumnculis, aniniotamprocul ibitamor. rilas, et de hac intelligendus , quia de hac loqueba-
tur, Paulinus. Equidem verbum charitas his scrupu-
Sed hoecin amicitias, quas natura, non virtus con- lum injecit, qnam noniine charitatis non alius amor
flavit. Quaeenim viilute coalescunt, absenliam non' qiiam supernaturalis, quo Deum
formidanl. Hinc Athenaeus Dipnpsoph. Hb. v, c. 2 : Hgeudus. Sed profani quique scriptores diligimiis, sit intel-
GtTTorurm TZV , id est, passim usur-
Mio-«v9f irapotu.ir7iv gdnqiorutn non ad divinam, sed ad humanam ainicitiam
omhittminhumanissimum 25 vocat illud : T>iiou<pi-_ pant significandam.Levius, dec. 1, lib. x, cap. 17:« Tan-
AOIVKI ovrsf, ou*zfoiv id
tpfXoi, est, Procul >
"
amici de- tusqiie ardor niifituro fuit, et eharitqte dncis et.spe
gentes, non sanf «rmici.Ideoque EnnodjnsTiciiiensis,. majoris... praedae,ut uno die... iirbern caperent. Ci-
iib, v, epist. 4, scribebat Elis°ae. « Vivit in qnacun- cero, lib. i de Finibus, « Beneyolentiam sibi conci-
que terrarum parte proximitas. ... per discretas liaut, et quod aptissimnm est ad quiete yiyendnm,-
regionum charitas damna non sentit; quando in'er » Quin ubi charitatem^refert idem Cicero
eos qni babitatione separantur, proesentioevicetene- charitatera-
ad illud ipsum veriium et ad homines.refert, ut
turaffectio. > Dolebat Turpilius, in Fragin., v. il_, facildeos, lib. de oratoriis partilionib..: « Aut cbaritate
se-hac in re ex alioruiri moribus seslimari: moventur homines ut deofum, ut patriae, ut paren-
• Nuncme ex aliorumingeaiisiudicatintercapedo tum; aut amore, ut fratrum, ut conjugum, ut libe-
[quorumaniicitiaslevat. riorum, ut familiarium.» Sed haec{ut usurpem ipsips
Non hujnsmodi autem erat Paulini amlcilia in.Hen- Tulli vferba, 1U).i de Oratore) quasi per tmnsennarif
ricum.^ '-'.-' lgitur charitas et de-
& Gharitns, qum deseripotest,, nunquqm verq fuit. prmtereuntes.strictim.aspeximus.
numana amicitia dicitur. De hacet in hoc sensu locn-
Hic nohisUceat aliqualongiusimmorari, utquoruni- tum fuisse Paulinum qui attente cpnsiderel. nemo
dam vitUiligatorum ^rimmationibus fiatsalis. Impro» ambiget. Hane sententiam hausit ab Hieronvmo,quj
EATROL.XCiX. 7
203 .....-& PATJLmiuPATRIABCHiEAQUILELENSIS . 204
DominbChristocorijungamur.jquia ipse ait: Vos A _ de eofpore ullum, afferre praesidium; sed i plus lur
ariiici mei 'estis,si feceritis quce egb prmcipio vobis gerit d-qui.ea plus diHgunt.Ideo diligendus est verus
(Joah. xv; 14). Etiterhm ad discipiilos siios : Jarii amicus nosler pomin.us Jesus Christus, qui praesenT
nondicamvbs servos ; sed amicos meos {Ibid; 15); tera felicitalem': et «eternam iiobis tribuet beatitudi-
nem..Naro Redemptor noster ideqdicilur, quia-,nos
'.'; : CAPUT YIlL _ ' "_:-
AmicitiaDei el mandaiorum commendaniur custbdiui redemit a diaboli capliyitate : et Salyator, saiyando
Et si praeriiiaseternaevitse Mrimus promereri,il- nos a peccalis nostris: Adjutor, adjuvando nos in
lius praecepta:totisvifibussatagamus custodire.Prae-: opporturiitalibus, in tribrilallone : Protector, prote-
cepta namque ejus nofentiljus* gravia sunt, volenti- gendo nos, rit iriief ihimicos ribstrbs maneamus
bus levia, sicut ipse ait: Jugum enim meum suave est, iiiaesi: siisceptpf, sUscipielido nos in a^tefoataber-
et onusmeum leve (Maiih. xi, 50). Et iterum : Super riacrila.Tdeo charitaiehi et pfaeceptaet airiofefriianti
qiiein f.equiescam, nisisuper "ilmfiiilehi et quietUriiet airiicihbstfi tdfis yifiiiiis ad^mpleaihiis, et iiobilifa-i
'
ireihehiem sermbnes nieos? (Isd. Lxvi, 2.) Saeculi terii iiriagiriis iUiusiri riobis serveirius: ^lteirieiribfe^
eiiim B amiciiia aiit iucfb, aut beheficiis,~auT diver- nius "senipef quam iriclytus et valde gloriosris est
sis iioilofiBuIEbristat': Salvatotis aiiteiii amicitia iri iiriperatbr et amicris rioslef. Ulea nbbis ribrialiribl
se'et proximos dUigendoconsistit. Igiiuf qiibtiescuh- B qriaerit munus, nisi spiritale. Caveamus e quanlum
'*
que bonis actibus mandata Christi facimus, toties pbssuirius, rie aliqiiid iri iiobis irivehiat, qubd ofcu-
Christi amici vocamur. Ille nos semper invitat ad ibs ejus offiendat.Et si forsitan, ut sblet humanaejfra-
airtieitiam suaifiet diabSlrisiriyidens-quaefitribs.mef ^ ij giiitatis cbndiln). aliquaih negligeiitiae inabulam ifta-
gefe iriinfefiiiirii. .Salyatbr nps airiat, et pfpditofiios ligriiis spifitus.in nbbis 5,iiifigat, citiris pferconfessip-
*
odit.:.ideo,non praetefmittarous Redempiorem, nee neih:et poenitentiaro fontemque lacrymarum abluefe
sequamiif-praedohem. Ghafibr-riobis sit>qiii liberlail eam omni Stiidibfestinentus, ne diu Sirieamici'nbstri
resiiiiiit,-qriain quirips captlyavii, et servituti siibdi- marieariiusaiftplexu, qiiia pafaltibf est ribs8 fecipefej
dit. Semper anieoculos cordis pone, quod npn ami- quairi perdere, fantuiri si nop taifderiiiis. de die iri
cornm turba, nec familiae multiViidb," riohauf i argeh- diem feyerti ad illuni; flaec enim ;t duo mala omni-:
tio_ue.cbrigestlo;, rion geiririiaruihlapilli fulgentes, ftori; pbtSris.Deiispdit in oirihibiis homhiibas, fdest; rie^
virideiriiafiiriiribertas, hoh. derisitas segetum, npri giigeiitiairi revefteridi,,' et despefaUoribiit saliilis,
jucunditas exterisa pratorum ppssunt ahinioecexerinti C Tantumhaeeabsint a cogitationU)usprpcul,nostris;:;
:}
;t ... YARIANTJESLECTlONfiS. \'' _/ •'./'.' '~;.;
,*.-Bened.;at Venet.sedpotipslugent quiea-diligunt. KBened.; ai V,met.felicitatemnpbis et *
aeternaevitse
trib. beat.. 1 Behed^; J at, Venet.ei rpraempreniur. :.\Sic Ven.el apudBened. deest,-jp nobis. • Sjc Bened.;.
ai fen.: infigit. 6 Bened, inmarg.' Mssi iion habent. fonteirique. Wened. inmarg, Jtfss. riobiS. ' f.Sic.Ven.i
«f.JSened. tardaihus. • • .'.. '- .-'. .
:K6TvEv:'-.- - '';.-•' '.. -..
epist.'49; B-uffino^^ scfibens;, p sria cuiii Bbribsbaiiii- '.? ArirriimeBerihtide cbfpbfe. Utl dicebaht illi, qrib*
citia sic cbncludit: * Cliafitas ripn jtdVest"cbihpafari." fiitn vbees habes Sap. v, 8': Quid ribbispiofuii sii-
DUectibpreiiiiiii ribh liabet;' Airiiciiia, quse desinere perbia, qut divitigrum.jactantia quid contutii nobis?
pbtest, vefa riuriquarii friit. Vale iri Christo. >Yides Estque iliud PsaSitiixiLyiii',18 : Cuni ihterierit, 'rion
hic a fliefbriymo charltatera prb airiicitia lisurpaf i', siibiei omhia, rieqtie desceridei cum ie'o''gtbridejiis.
eaindemqiie prbrsus;esse. Ipsi enirii ideihHierbiiyiiii Scitb Gftegorius, lib- Y, cap, ii, ihl Reg., cap. iii:
ac pauliiii seutehtiaiii, sl PaiiHrii ckariidii Hieroiiymi i Repente qriiSeihalta sseculicbrfuunt, pulchf a tfaris-
amicitiqtii siibstitriasi AlcUirtusqubque scribeiis Paii- eurit, leefa et pfpsperaevanescurit.Nam cuiri stafein
lirio iiostrb, epist. 115, siciricipili « Abseritia cpfpip- his flbribiis suis riirindus blandieris cerniluf, rbpeiiT
ris hbii bportet dilectibrieriidividefe; qiiia airiicilia: tina fbrtiiria- turbatiii;' aiit festiha et biririia"flfetur-
qiiae desefi pbtesi, riunquarii vefa fuit. > Hanc seii- bante morte concluditur^ » - '
tehtiani et PariHriuhi et Alciiinhiriab HierPhyhib dp : &Plus lugeritqui ea plus diligunt: Greg.Iib". i.-Mo-
diCissenbri dhbito.'qui ulroqiie-pfiof eaih fuit effafiis. ral, c. 4:« Nunquam sinpdolpre amittilur, nigi.quod
t^^o^\^u'S''gmv\cC'l'vdieriib\li leviu surii, Ideinest sine amofe possidetur.. >.Et Auguslinus deSer.r Do.
acsi dicefetamantibiisetribh'airiaritibris. UrideHIe- inmbtit. lib. i, cap. 5: «'NbrireUnquituf sirie ' dblore»
ronymiis epist. 22 ante firi.r« Nihil amarilibiisduriim qubd curii delectatibhe feiinetuf. » .. '.. '.
est. iiullus diflicilis cupieritj labor est...' Ameirius et « GqveariiUsqudniiirii posiuthUs, etC. Ex Caesarip
nos Ghristiirir,ejusque seniper qfiaefarthisairiplexusj-et; sef.: 52, viri Apperi. T. v, S- Aiigiistini sef, 229 •
facile videbitur bmiiediflicile : bfeYiaputabiiriusurii- ij « Quaritum possuniiis. cum ipsiiis adjutbrib. laobfe-
vfersa quae longa sririt. > Et Aiigustirius uifuraque iriris; he Dohijhtisnoster iri templd srio, noc est in,
tarigens TfaU 48, h. 1, ih Jban. « Npstis qiibhiairi nbbis ipsis inveniai, quod oculos sriae ' riiaiestatis bf-;
qrii amai. rioniabbfat. Oiriuiseriim - labbf riortairiariL feridai. i '. -'..'V' ,
tibus gravis est. > s
; ; '.,.. i.Hmc.enim duo mala, etc. id est dilatio.po3n.ilen-
""i>Smculi ariiicitiaarit lucro, etC.Mhii libe vefiiis' tiae ex nimia. desperatio exnuUa spe. Augristinus.
et pfobaliusv'HujusiriodiaMci vocaritrifIri Scfiptufa Trac. 55 in Joah.-n, 8 :.« Ex utroque homines peri«
socii .merisce(Eccti.vt, 12), et qui «"airiicbcausa taii- clilanfuf, et-sperandoet desperand.o.cpiitrarjisrebus
turiiniodbventris condolent, > ut ait iderti Sifacides?" cbntrariis affectibus... Quid ergo ait D.oroinusperL
cap: 57y v. 5,- II, surit, de quibus Cibbro iri Laelib', cUtaritibusrilroque morio ? jtljisqiil spe pericliiaiitur,
« ahiieostanquampeeudes, eos.pbiissiihiimdiligurit.; haecdicit: Ne'tardes conveitiad pominum, negue difr.
ex.quibus-sperant se-hiaxiiriuirifrrictum esse captii- fefAs^dii:di'e ih dtemjstibiio enimveriietifdillius,eiiri
ros.:» Hiric frituiriilludOvidiafiurii de "pOiiib Iibc ii," tempore vihdictm disperdet te. Illjs qui desperaiibne
V; 202, seu elegViii.8: '''-' • " ' ; peficlitariluf :qiiid dicii?, Iri quqcunque 'difiriiquus
; •
Vulgiisamiatjasutilitfte prbbal .''.'.'' ConWsnsfuerit;\6rrihesini^uilatesijus bUitiscdr, i
"
205 LlBERcEXHORTATlOMSAD HENRICUMFOROJUL. 206
et ille turio animis;prope erit nostfis. Ne, quoeso,de jA neeessariuiri demaridet", sca quai ad salufein et.glb-
6 -
terrena feHeitategloriantes cbniidaiftus;,sed gralias riam nobis prodesse possirif, inhriiescat.
agamus ei. qni dum homines esse volriit ratibpales, CAPUT X.
-
riori superbia, sed liuinilitate 26 prosequi se fbga- Deiis sit possessioribstrd:
vit. Quae.fogo:,-major • esseiiobis glofia poterit, vel (ExJuliari: PomeriivelProspefideCbhiiriipluiibitd
1
subliniiof honor, quam ejtis imperatofis esse amicos^ Wft.xijC.Tt3.)PfOiride«si aliquid inhoc-saeculbpPssi-
qui supef omriesimperaiores est ? Et quanto itle sri-- dere delectariiiif. fleuiri qiiipbssidfetohiriia,expeflita^
bliinior est in omnipoteritia* et yiftute,- tanto rtoS riiehlepOSsideamiis,etiheo habeairiiisquaecunqiiefeii-
majoris debemusesse diligehtiaeittjtistilia et saneti- eileret sancte •desidefarihis.Sed quoriiariirieriibpossi-'
tate et humUilate et obsefvalibhe " mandatorum- det Deum,-nisiqui possidetufab eb, sirirasnbs-ipsi lacti
illius. :-:. •: Dei possessio,'et efiicietur fibbis possessio Deus *".Et
CAPUT IX. . quid potest esse iri mimdo felicius, quam cui efiici-
tuf suus impbratdf et rederiiptof Census,ei haereditas
Sanctitas inquo sitq sit; lectionis Scripturarum com- dignatur essatipsa divinitas? Omnes eiiimex illo fru-'
mendalio. ctus percipimus: in illo 27 et de illo semper vivi-
: Sahctitas vefo injustitiae operibiis constat. Jusfi- 6 mus. Quid , rbgo, homini suflicit', cui ipsb conditor
tia vferoduobQsinbdis adimpletur. tit qiiae'pfbbibita riorisuflicit? Qriidtiltra'qusefity Cui omiie gaiidiiim
siiftt ribeo nbn faciaiftus. ei <juaejussa surit ab eo fa-' et briinia suiis Rederiiptof esse debet;-
' ' ' '"
ciaiius,-_uxtaPrbphelairi': Diierie a' riidlb, ei fdc CAPUT'XI. ''_
boriiim(Psdl. ixxiii;TS). Omnis ertim sanctbrum li- . Gaudium muridi.
bfbrurn series ad hbstrairi doetriham -* scriptk est: (Ex eod. iib.Juliarii, c. 15.) Heu quairi siibtiliief
et hoc ihaxime nbstfis aufibtis iritonat. et itefurii ate* nbs ille antiquus bostis decipiendb faHif, eamque *
10
que ilefuni replicat. quid sit homirii cavenduhi, vel caecitalem arife bculos meritis ribslrae obducit, ne
"
quid sequeridurii:In qtiibusTibfis tua dignifas ° bpti- discernefe yaleariiiis gaudia hujus soeculiei gaudia
Me.esefcere 3-se novit; qtiia pef illos nbbis loquituf fegis eeiefni! Narii gaudere " quidein bbnurii est:
ipse Deus et Dominiis rtbstef. et pioevbluritatis tiobis" sed qui gaudet, si ribri irtde gaudeat uride debet,
demonstrat afleclum.,RecogribscSmuset recogitemus rion potest honuiri esse qiibd gaudet. Garidet niiles
quali hoftore nobis illiiis legatio sit accipiehda. Qiiid *: teffehus^acquisisse horiores hujus sacculiperiluros,
si afege legalio aiit iridiculus'3 ad riosvehifet, num- vestes pulchras, et speciosas afiriillas brachib cif-
qriidnohmox aliis Crifispostpositis prompta vblun- - ctiiridatas, cororiam capiii impositam : et tale gau-
tate et ctim omni devolione litteras acciperemus, et C diuih nbh est aetefnum, sed peritufuiri; Gaudet et
legehtes-iinplefe satagefemus? et certe de cfilo Rex faptbr, CUmdesiderala rapuerit. Gaudet ebriosus,
reguin ClDominus'doriiiriaritiririi,imb et Rederiiplof cum occasioriempbtatioriis invenerit. Gaudet adul-
nosief pef pfbphetas et tipostolosdignatus esl riobis tef, crim ad delectationem corporis fruendi meretricis
dirigefe littefas suas : nbn ut aliquod sefvitiurti sibi peivenerit. Gaudet perjurus1*, si hujus saeculifacui-
VAMANTESLEGTIDNES
^,.1 Sic Ven. at Bened. oronipotentioein viftute. .' Sic Bened.j at Ven. obsefvantia. 3 Sic Beried.; ai
Ven. exefcefi solet. 4 Sic Beiied.; at Ven.,Quid si legatio a rege aut a judicibiis. " Sic Benedr, at Ven.
aehiandetur.• 9 Bened: in margin. Ms. Coib,, scit ' Ven. expeditur tnente possid. ^ Bened. nojiis. Deus
possessor. Sic Ven. ; at Beried. et a ciecitate ante ocul. i0'Sic Bened.; at Ven. adducit. " Ven. gau-
dium. u Venel. siquidein. 13Beried: non habent acquisisse. 14Ven. male, pefitufiis.
''NOTJE
a Qum gloria major, etc. Non absimile illud p_uod ciili riominenil freqiientius sevbillo. >Ibi
BignoriiUs.
inConfess. lib. vm, c, 6, narrat Auguslinus de aulico , . e Proinde si aliquid, elc. Legisse PaulinUiri libfos'
converso dicente : « ne
Major esse poterit spes nostra D De contemplativa vila evincifuf ex pluribus insertis
in palalio, quamiil-amici imperalofis simus?Amicus ab hoc cap. 10 usque ad 20. quaelib. n et ui scripsit
autem Dei si.voluero. eccenuncfio. > riori Ut Vulgo pefperam creditur, sed Julia-
*>Ad riosifam doctrinam scripta ex ilio Apostoli nus Prosper, Poinefius', cujiis rei testeni haberiius Isidbruhr
Rorijah.xv; i': Qucecuriquescripta sunt, ad nbslram Hispalensera lib, De viris iUUstribus;qui de Julianb
doctriham scripta suht, ait« : Edidit etiain tres libros de futuroevitae con-
e Tua dignitas. -DiiCangein Glossar.: « Dignitasti- templalione. >Et Julianum, non Pfosperum, auctorem
tulus boribrarius qup co.mpellanturreges (quid ni et illorum slaiuunt severiores critici D.uPirtius, et G.
pfiricipes?)VideBesiiuiriiri comitibusPictav., p. 257, Cave. In his tamen Paulinus s.c caule procedit et
et Casaubonum.adPollionein, p. 465.1. Edit. >Hinc prudehter miscerido propria aiienis, ut plagiarii no-
etiam collige Henrici nosfrl insignem conditionem. tam ,eum non incuffisse, sed pbtius tetus aliertos ita
4 Aut indiculus. Hanc puto lectionem genuinam. sibi
adoptasse, ul proprii viderentur, legenti et con-
a
Legationesenim regibus et principibus, non a li- feferiti -perspicuum sit. Quis enim vitio verterit tot
tinm judicibus mitti solent, ut legit Veneta el Frobe- sanctis Patribus, qui superiorum lemporum Patrum
niana ediiio a judicibus: Ihdiculus a^teih {qui est epi- selectas sehteritias, ceu exqulsita flofuni.manipula,
stola quandoque, quandoquejussioprincipis nbn nisi ad ofnalurii siriiUlet pondus scfipiis suisaddendurii,'-
sigiUo,. .qrio;.-caret^diflerens a prakceplo, cui solef tain belle et apte muluatisurit? Prodiicefe collationes
apponi,.ut vultBignonius in notis M cap. 6, lib. i supefsedemUs,he.ffictuiridicaMus,riibnulsse s tanturii-
Forniul. MercuM)dari et a regibus solet. « Et indi- modo lectbfein sufficefecredbrites.
207 , S. PAULINI PATRIARCH& AQUILEIENSIS 208
tates jurando acquisierit. Gaudet iracundus, si iram .^ esse debemus, sicut sanctus Jbannes apostolus dicit,
suam perfeceril. Et multa alia, quae mens bonitatis quoroodoille ambulavit, ita et nos spifitaUter.ambu-
tuae, frater charissime, comprehendere poterit. Et lemus. Quid est ambulare sicut Christus ambulavit,
cum sit gaudere bonum: de his atque hujusmodi nisi conlemnere vanilatem et felicitatein hujus 28
tamen gaudere grande malum est, et perducens * ad soeculi,et n<mtimere adversa pro nomine illius pati?
moftem peccati '.Neculluin quodlibel scelus coram Speremus quaepromisit, et sequamur quo ipse prae-
Deo tam abominabile flt, quam proeterita peccata cessit. Non nos ullo modo ab aniore Christi separet
3
unicuique nostrum rerainiscendo gaudere -et inde bujus saeculi miserabilis dulcedo; neque excusatio
exsultare, atque in eis \ semper jacere. Haecsunt uxoris aut filiorum gralia 8 scilicet,-nec multa auri
9 possessionum- delectatio,
quae superius diximus, unde nos gaudere yult mun- argenlique congestio,
dus ut pereamus ctim airiatoribus hujus mundi. Haec dum terribiliter contestatur nobis sanctus Joannes
enim gaudia velut venena diaboli repudiare debemus, aposlolus dicens : Nolite diligere mundum, neque ea
quia non solum corpora, sed et animamperpetualiter qum in mundo sunt: quia omne quod in mundo esl,
necare festinant. ., concupiscenlidcarnis est, et concupiscentidoculorum,
. CAPUT XII. et ambilio smculi (I Joan. n, 15 et 16 ex cap. 19
Gaudiutn,firma et diviiimspirilus, 8 ejus lib.). Baec sunt,, quoeex paradiso deliciarum in
(Excerptum exicqp.-eqd.lib.ejusd.) Quaeso,frater boc miserabile exsilium Adara et Evam projecerunt.
mi, quaeso,has diabblisagittasad petram quae Chri- Quia nisi dilectio Dei ab eis defecisset, nunquam
stus est aUidens (PGorhi, &), sume seutum tidei diligere «epissent male suadentis serpentis consi-
(Ephes. vi, 16), in quo pbssis onniia tela ignea dia- lium, imo nec credidissent. Et concupiscentia oculo-
boli exstinguere;,et gaudeahYjis.debbnis " Doraini, ruro, quod sibi aperiri oculos cupierunt. Et ambitio
de conscientia pura, de confessione yera, et de poe- saecuU,quod se iieri posse quod Deus est, credide-
nitentia digna, de luclu et vera tristitia, quae non runt. Et ifieo volens nos omnes apostolus ab his
seoundum sjeculum 6 mortem, sed secunduin Deuin tribus generibus mortis cavere, dixjt; Omne quod
salutem operatur aeternam (i "Cor. vii, 10). Eam in tnundo est, concupiscentiacarnis est, et concupi-
vero, quae secrindum hbc saeculum est, tristitiam scehlia oculorum, et ambitio smculi.
lirmiter Apostoltis prohibef diceiis : Nolite cbntri- CAPUT XIV.
stare Spiriium sanctum Dei, in quo signati estis in Quibus gradibus in peccatumprimi parenles lapsi sinl.
die redemptionis. Sed omnis amaritudo et ira et in- (Ex eod..cap. 19, lib. n Pomerii.) El ut facilius,
dignalio et clamor et blasphemia tbUalur a vobiscum frater mi, bonitas tua inteUigat, si placet, qualiier
amni malitid: et estoleinvicem benigni, misericordes, ViUi primi homines, Adara scilicet et Eva, commise-
dorianies invicem, siciit et Deusjn Christo donavit vo- ruiit tam grande peccatum, pandam, qualenus gratia
bis (Ephes:i\, 31 seqq.). Et quantum possumus so- Domini nostri Jesu Christi te ab hoc semper cavere
lerti stridib mores nostros corrigamus, et virlutes concedat : quia in illis duobus originaliter totum
omniura"bonortim acquirere festinemus, qualenus damnatum est genus humanum. Illi enim non ede-
pietatem Dei et misericordiani in tempore cpportuno rent de ligno prohibito.nisi concupiscerent 10; nec
consequi valeamus, et de promissione futuri illius concupiscerent nisi tentati : nec tentarentur,- nisi
regni inefiabililer gaudeamus. Haecsunt arma quae deserti " : nec desererentur a Deo, nisi ipsi prius de-
nos conlra impelum diaboli armant et Deo comroen- seruissent Deum : nec iUi Deum desererent, nisi su-
dant. Haecsunt arma quoeamicos nosfros confortant, perbirent, et similitudinem Dei ad quam facti erant,
jiiuniurit atque nobilitant. Haecarina nobiscum sunt, damnabiliter neglexissent. Pro quo morbida eorum
et intra nos, Deo donantc, sunt *. Hae sunt verae corpora contraxerunt morlem, et juxta sententiam
divitiae nostrae. Nam pudicitia pudicos nos facit, et Domini eo die creduntur mortui, quo in eis poena-
justilia justos, et pietas pios, et humilitas bumiles, liter facta est necessitas moriendi.
et mansuetudo maiisuetos, et innocentia innocentes, CAPUT XV.
D
et simpiicilas simplices, et puritas puros, el pruden- Adamvel Christum imilari quid sit.
iia pfudentes, et temperantia teihpefantes, et chari- (Ex lib. ii Pomerii, c. 20.) Haec paulo ante dixi-
tas Deo et hominibus nos facit charos. Hoecomnia mus de primis hominibus, ut lapsum et damnalionis
bona a Deo, et a bono Deo creata sunt. sorum evadere posshnus exeniplum sive supplicium:
CAPUT XIII. quia quamvis ex Adara simus carnaliter nati,non
Mundi contempluset concupiscentiarum, ipsum tameh debemus imitari, sed Chrislum Dorai-
(Ex Pomerii lib. u, de contetriplat,vita,c.^l.ea num nostrum, in quo renati sumus per baptismum
Jpqn. n, 6.) Et ideo si in illo esse voltimus, quod et vivinius. Quid esl imitari Adam, nisi cainalibus
VARIANTESLECTIONES.
'* Ven. addit,tisqueadmor. ' Sic Veri.quod esi planius; at Bened., peccatum,«(Mu>if<jrue
j« marg.: Refertur
8
ad verbumest, non ad perducens. - Sic Isa.,at Bened., inde et. * Bened. add. in marg. ex ms.,
peccatum 6
m ea. * Ven. non habel, Domini. in Ven. deest,saeculum, ' in Veri.deest, sunt. 8 Vcn. gratia, sed nec.
* SicYen.; at Bened., auri arg. possession. delect. 10Sic Ven>;at Bened. etipsePomeriusl, c. concii-
pisserit virpbiquei " Pomerius, desererenti.
209 LIBER EXHORTATIONISAD HENRICUMFOROJUL 210
concupisceiitiisac desideriis morte nos perpelua oc- A bus nostris credamus, nec discordes siraus. 18,sed
cidi? Et quid .est imitari Christum, nisi carnales ' magis eos quos valemus, ad concordiam provocemus,.
concupiscentiasac desideria in nobis mortificare, et quia secundum Evangelium, Beati pedes qui ad pa-
cura ipso qui nos pretio sui sanguinis redemit, feli- cem currunl (Forfe ex Matlh. v, 9, velRom. x, 15,
citer regnare? Et si quando in Adara fuimus, omnes (ex Isa. LH, 7.)
in ipso * cecidimus ; ita quia 3 jam in Christo esse CAPUT XVH,
coepimns,omnes cum illo spiritaliter resurgamus. Quid sit secundum carnem vivere.
Et ul totum dicam, Adam nobis abstulit paradisum, (Exlib. III Pomerii, cap. 1). Nec simus carnales,
etChristus donavit regna coalorum, et corpus suum id est, carnaliter in hoc saeculo viventes, quia Apo-
pro nobispeccatoribus tradidit. Ghrislus enim mor- stolus dicit: Si secundum carnem vixerilis, morie'
tuus estv peccato, non suo, sed nostro. Unusquisque mini (Rom. vni, 15). Igitur ille secundum carnem
autem nostrum non * oranium peccato moritur, sed vivit, qui secundura seipsum vivit: quia ipse homo
uno. est, et vivit, et secundum seipsum vivit, id est, per-
CAPUT XVI. quo vult, dormit quando vult, loquitur quoevult,
' git 16
Quid sif mori peccato et mundo. et cui vult, et ubi vult; manducat et bibit quando
in-
Quid est peccato mori, nisi opera maligna in nobis B vult et quantum vtilt; ridet et" jocatur turpiter
damnare, et hoc miserabile soeculumfugere? Utsicut ter quos vult et quando vult. Postremo quidquid na-
homo mortuus in sepulcro carne ' nulli detrahit, ribus suave est, quaerit; quidquid tactu blandum,
neraini violentus existit, neminem caiumniatur, lie- quidquid octilis delectahile, quidquid corpofi suo
minero opprimit, non invidet bonis, non insultat ma- jucundum, exercet ac sequitur qualiter vult et
lis, non luxuriaecarnis servit, non bibendo magis ac quando vult, quia omnia licita et illicita carnaliter
magis in.se sitim accendit, non odiorura llamraa in- vult. Delectatur in veslimentis pulcherrimis et equi-
sic non
ardescit, non potentibus ac divitibus hujus saeculiT tibus et armis sicut vult et quando vult: et
adulatur, non inquieta curiositate raptalur, non secundum Deum, sed carnaliter vivit et deleciafur,
turbaes maximoesibi astantis curam gerit, non auro et orimia desideria camis suae perficit sicut vult «it
vult.
argentoque sive pallio ' circumdatus distenditur, quando CAPUT XVIII.
non salutaiioiiibiis potentum nec parentum delecta-
Vtfiofittn remedia.
tur, hon se injuriis fatigat, non eum superbia inflat,
(Ex eod. tib. ni, cap. 3). Quapropter, charissime
non ambitio hujus saeculi necat, non vana gloria in Christo frater,
non aurum sive armillae om- deprecanda nobis est divina cle-
turpiter jactat, atque ut desideria carnalia delectatio spirilualis
nes hujus saeculifalsae divitiae inflammant, non ra- Q mentia,
imminuat, et pietas in nobis crudelitatis iram re-
bies insani furoris exagitat, non equorum crassiludo
stri.ngat 18, et roalignitatem patientia coerceat, et
amorque invitat, non pulcherrima species femina- libidinem pudicitia vincat, et animosilatem tfanquil-
rum avidum reddit, non histrionum raiserabilium
litas tolerel, scurrilitatem ef yerbosilatem tacilurni-
verba in risum excitant, non contentiones hujus
tas moderala compescat, curiositati studium spiri-
sseculi perturbant, non audacia extollit, non gaudia
tale in vigiliis et orationibus et eleemosynis 1Ssucce-
hujus saeculidelectant, non iracundum animositas, ebrietatem sobrietas domet, irae et furori man-
non suspiciosum perversitas, non verbpsum vanilas, dal,
suetudo dominetur, levitatem maturitas regat, luxu-
non " risprem malignitas, nori mobilem instabilero-
riam vera caslitas excludat, mundi cupiditatem Dei
que eumhujus saeculiversatilisamor"facit. 29Haec et proximi charitas refrenet, jactantiam et super-
et alia hujusmodi enumerando prolelavi, ut intelligat
biam conculcet humilitas : quia humjlilas
dulcissima fraternitas tua. quatenus horao carne " homines sanctis profunda
mortuus nec facere polestista quaedixi, nec pati. angelis similes facit, et superbia ex
daemonesfecit.
Et ut his talibus non lorpeamus 1S, sed studeamus angelis CAPUT XIX.
quantum possumus cum Dei adjutorio corpora nostra D Peccalum nullum sine superbia, qum diaboli esl, sicut
cum viiiis et concupiscenliis mortiGcare (Galt v, 24). humilitas Christi.
et indnamur novum' hominem, qui secundum Deum (Ex eod. lib. m, cap. 2.) Et ut evidenter oste»-
creatus est in justitia et sanctitate " veritatis (Epli. damus, ipsa est peccatorum oranium inilium, finiSj,
iv, 24). Nec huroanislaudibus deleclemur, nec detra- et causa, quia non solura peccatum est ipsa super-
ctqribus libenter aurera praebeamus, nec adulalorir bia, sed etiam nullum peccatum potuit, aut potest,
VARIANTESLECTIONES.
1 Sic Ven.; at Bened., camalibus concupiscentiis ac desideriis in nobis mortificari. ' in illo. * In
Ven.,
Ven.deest, quia. v ifa Julian. I. c; cmleri, pro peccalo. " Ven. edit. pro. 6in Ven. deest, came. T Bened.
notant in marg. quod addunt editi, ut multi nostris temporib. faciunt. 8 Sic Ven>; at Bened., non turbam
maximam sihi adstantero c. 9. 9 Sic Ven.; at Bened., pallis, ef nofanfin marg. mss. raeliores pallia. 10ifa
Bened. et Ven., at Pomerio estintex. iirjuriosum, in marg. irrisorem. " Bened. in marg. mss. desideratur
facit. " Bened.in,Bmarg. notant mss. Colbert. mortalis. " Sic Bened.; at Ven. le torqueamur. u Ven. ve-
rilale sanclital. Bened. in marg. edili addunt: cum subjectis et fratribus. Bened. in marg. mss. et
qnidquid vult. " Ven.cl jn.cundalur. ,8 Ven. sic, at Bened. resistat, Pomerius habet criidelitaii resislet,
" Sic Bened,et
Pomer.; at Ven. Curiositatem... succidat. ''.'.•'"
•211 S. PAULINI PATRIARCHJEAQUILEIENSIS 212
aiit poterit esse sine supefbia. 'Siquidera nihil aliud Kmeusin tne manens ipse facit gpera (Joqtt. xiv, 10)
omne peccaturii est, nisi Dei contemptus, quoejus Diabolus superbus et cupidus dicit : Mea sunt omriia
prsecepfa cbntemnimus : et hoC nuUa res alia per- regna rriundiet gloria eorum, et cui volodb ea (MattH.
Isiiadet homini nisi superbia. Pbrro superliia et cupl- iv, 8). Christus ctim dives' esset, pro nobis factus
ditas in tantum uroim e_stmalum, ut nec superbia * est pauper, ut ejus inopia ?ws divites redderemur
sine cupiditate, nec sirie superbia ppssit cupiditas " (II Cor. vni, 9). Djabolus superbus et cupidus di-
inveniri. De superbia namque nascuntuf haereses, 'cit: Sicut colliguntur ova, qumierelicta sunt, sic un%-
schlsmata, detractiorie.s, invidite, irae, rixae, dissen- versam terram ego cpngregavi,et non fuit qui rriqve-
sipnes, contentiones, animositates, aihbitiones, ela- ret penngm, et aperifeios, atque ggnniret (Isq. x, 14).
tlbnes, pfaesumptiones, jactantia, verbositas, yani- Chrislus cum humilitate dicit, Similis factus sum
tas, jnquiettido, mendacium, perjtiritim et caetera pelicano solitarib; vigilavi et factus sum sicut passer
biijusmodj, quee dinuriierafe per singula longum est. sotitarius intectb (Psal, ci, 7, 8). DiabOlusper sri-
Cupidilas qribque facit hbmines gulosos, intempe- perbiam et cupiditalem dicit; Exsiccavi vestigib pc-
irarites, ebriosos, avidos,' rapaces, fbrnicafios, adul- dum meorum omnes rivbs aggerum (Isa. xxxvn, 25).
fefos,, stiipratores,'incestos, flagifiosos et alia innu- Christus cuih humilitate dicit, Nuiiquid non possum
B meum et exhibebit mihi plus quam
merabilia. pef quae diabolus gerius humanurii praeei- rogare Patrem
pitare solet. (Simiie, ne dtcam tderri, invemes apud duodecim legibnesangeloruhi (Mafth. xxyj ,53)? Et
ntad ultimum concludam, diabolus cura rnina mar
_§. Gregorium lib. xxxiv, Mor. c. «Jf..), Per super-
biolnj namque et ciipiditatem diabblus dicit: in cm- gna per supefbiam et cupiditatera ad inferhum pras-
lum consceridam (Isa. xiy, jt3), Chfistus cuhi hu- cipitatur': Christus .cuinhumUitate ad-coelps eleva-
miiitate dicit: Humiliata esl ih terra animg mea tur. Ideo, frater charissime, paucos tibi diaboUcse
fraudis lajjueos et sanetae bumilitatisgradus desfiri-
\Psal. xLiii, 25). Piabolus per siiperbiam ef cupi-
dftaterii dicit: Ero similis Allissimo (Isa. xiv, 14); psi, ritTacilius tibi subjectosvaleas docere quombdo
Ghristus per humiiitatem, curii esset iri forma sel qualiter bos evadaht, atqne per humilitatem fe-
Ttei",' exinanivit serrietipsum forriiam servi acci- gna .cffiloruriipossideant. Et nos si vblumus perfi-
piens, humiliavit se Patri^ factus obediens usque cere nostri certaminis!cursum, et ad aeternam bea-
ad mortem (Philipp.u, 6 seg.). Diabolusper super- tiiudinera pervenire, caveahius in primis cupiditatem
biam.et cupiditatem dicit: Super gstra Dei exgltabo malam et «uperbiam diabPlicam, et cum omni bu-
soiium meum (Isa: xi\, 13), Christus cpm huinilU miUtafeChristi conemnr sequi vestigia. Et si quis
tite aicit : Discite q.me cjum mitis swm et humilis militans imperaloritefrenoomnibus jnssis ejus obeT
"cbrde(Matih. xi, 29). Diabolus cupidus et superbus **4ire idecertat; squanto inagis militatous imperatori
per Pharabnero loquitur diceris_,.Nescib pothtnutn, debeteustodire p.rajcepta.cceiestia?
efisraei nbn dimittam (Exod.. v, 2); Cbristus"cjim .-fl:CAPUT'XX^ .-•• ''' '' - '-
"liiimilitate'idicit, Si dixero, quiq rion riovieum, ero . Miles spiriialis et terrenus..
Simitis vobis m.endax.':sed nbtii eum etrhandata ejus Eraternii,. fratef 3 mi, animam tuam :,advigilanr
'servo (Jban. viii, S5). Diabplus. superbus et ciipidus dum excita, §t nujlus eam praegravet soronus. Miles
'dicit: Measunt fittmina, ei ego feci ea (Ezeeh. xxix, Jterrcnus quo.cunqueloco mittitur paratus ac promr
"9). Chrisius cuni buihiiitatedicit: Nohpbssum a3(jl ptjis est„ neque P ise.uxoris aut ^ fiHorum f ratia
me ipso fgcere quidquam (Jo'qn.v, 36); " sed Paler excusare poterit: multo magis miles Christi sine
'"-"'•?'" 'VARIANTESLECTlOJStES.
* Ven. cunidus. Utrumque sic liabet Pom. * Ven.hicaddit, charissime mi. *SicVen.j
j Ven. Superbus. -
HfBehed., ac. ;
-- mim.
» Ab hoc capite usque ad cap. 45 quaebic habet et si tora. H, edjto Parisiis anno n^^pag.^OBafferat
Paulinus reperies iri Admonitione ad Filium spiri- "P boe opus Admoriitiories.Imo in ejusil. ibm; pj-aefa-
tualetn, sedsus deque ppsita, inter.opera sancti Ba- tionen. 60, ita «cribat: « Tertiiim (id est hoc) deni-
siiii Magni. Bfanc.admonitionem non esse Basilii que opusculum aflirniare ausim Basilii quideih.non
pmnes co.nveniunt qui incerti auctoris eani faciunt. jesse.: sed aut a jjup, aut quo lempore lucubratum
ASdiintque Du Pin, Cave, Oudirius Latinam tantum- sit, plane ignorp. >*Sicbntulisset cum hoc Li.b, ex-
inodo-Vitam esse. Et quidemnihil habet quod Grae- horiationis, dixisset cum sociis suis PP. BB. esse
.cum sernionem sapiat, etsi praeflgatur jn titulo in- Paulirii, yel ex Paulini libro decerptum.
cerio intexprete, yel gnqnymo,. .ut in ,Aj>pendi.ceqa\ i> Neque se uxoris. Miles,iixore dttcfa, apud Ber
codicemregular. Profert Lucas Holstenius, meliori. braeos militia sblyebafur, saltem ad iempus, ut ha-
ordine teste Oudino. Crediderim ego alicu|us recenT betur Deut. xx, 7, et I Maehab. m, 56. JEfdia;if
tioris roonacbifoetumesse, qui quod Paulinus advirum (Judas) his, qui . . . sponsabqnt uxores. . , ut redi-
laicum etin digniiate pbsitum exporiit, monaeho et rerit unuiquisque iri dotrium-suam secundum tegetn.
ascetoe applicare conatur, Ipse cousarciriator operis la militia romana in castris ferainas habere ali-
jboe irinuit stalim. a principio dhm ait: « Verba quando vetitum. Hiric illud Propertii lib. iv, v. 259,
enim ista sunt ex-nie, sed prolata ex >divinisfonii- elegi 3: '.'..'.
'bus. Neque enim nova.docfrina instruam te, sed ea, . Romanisutinampatuissentcastra puellis :
quam didiCi apatribus meis. »Loca controvenientia Essetnmilitisesarcinafidatuae.
S.nnotis non apporio, ne actum agam. Hoc tantum
moneo P. Garnerium riuperriraum.operum sancii Quod militiae castitatem convenire sapienter judica-
BasiUieditorera hac de re nihil explorati atmlisse, "- rent. SerViusad v. 519 lib. lu ^Eneid.,
213 LIBER EXHORTATIONISAD HENRIGCMF0ROJTJL. 214
impedimento a hujus saeculiimperalori suo Doroino A hujus saiculi pompam projicit. Vae nobis si juguni
Jesu Christo debet obedire, qui ipsum pretibso san- . Cliristi suave a nobis repelliimis. et quidquid grave
guine stio redemit. Tu i> miles terrenus contra ho- ac onerosrim est animae nostrae supporiamus hoe
stem visibilem pergis ad pugnam; cum iUo verb ad portandum: et dum diligiinus periculum inci-
hostis invisibilis quotidie dimicare non cessat. Tn damus 4 in mortem.
contra corporis tui inimicos J pugnare decertas, ar- AAPUT XXL
mis utens carhalibus; illius vero adversus diabolum Ad D.eiamgrem promovendum beneficia recqlit crea-
est coUuctatiocum armis spiritalibus. Tu in praelio lionis et redemplionis.
'
galeam s ferream gesfas in capite;sed iUius galea Ideo,fratercharissime,consideremusquisest5,qui
(Dhristusest, Tu »e-yulnereris, Iorica indutus es; nos pretibso sanguine redemit, et quid ei debeamus^
sed ilje pro lorica Christi cbarilate est yesiilus. Tu qui nos cum tanta penuria rederait. Si terrenos pa-
cpntra inimjcuin tuum lanceas et sagitias enjittis; "rentescum tanto affectu diligimus, qui parvo tem-
ille contra inimicuro.su.um humilitatero et sajubria pore pro nobis sustinuernnt labofem, nonrie magis
yerba djrigere sfudet. Tu donec pugnam perflcias nobis 6 coelesiisPater noster amandus est, qui prb
arma a temetipso non prpjj.cis, ne ab adversarip nobis cruci 7 afflxus est? Nam quidquid parentum
yulnereris; ille oungqam debet esse inerniis, quia B hostroram circa nos fuit obsequium, ejus esi benefi-
illius hostis tuo est callidior. Tuus hostis ad tempus cium, qui antequam rtaseeremur,' in hoc saeculo' sua
diraicat; Ulius vero hoslis, quandiu in cprpore con- providentia parentes nobis praeparavit, quorum obse-
sistit, cum iUo pugnare non cessat- Tua arma labo- ijuio nutriremur 8, et ubera matris lacte impievit,
riosa et gravia sunt ad portandum; illius vero arma nnde nutriremur. Ergo magis .omnibus diligamus
suavia et leyia sunt. Tu pro labore terrenp terrenum Redemptorem nostrum, qui et nos et parentes no-
accipis donatiyum .4; iUe ver.o pro labore spiritali stros propriis manibus flnxit: et cuncta boria, quae
eeeleste accipiets praemium. Tu ornamento armilla- .erga nos geruntur quotidie, ejus misericordiae, non
rpm e brachia decoras 3; ille virtutum ornamenta nostris viribus ascribamns. Jubet enim Scriptura pa-
animaesuae a Christo decorem accipit. Semper enini fentes nostros ut propria viscera diligere, si taraen f
cosleste donum a Christo exspectat, qui terrenam accedere nos 9 ad servitium Christi non »rohibeant:
VARIANTES LECTIONES.
1 Sic Ven.; qt Benerf., 2 3 Sic
cpntra .cprppra inimici tui pugnare. * Sic Bened.; at° Ven. aecipit.
fen.;at Bened^, decbrarisr''"*"Sic'
~s 0pned.; Ven. incidimus. 9 Ven. quis sif. In Ven.deesl, nobis.
f Feii.cruciflxus. Bened. inmarg. riis?, Gorpl ji.ascefeihur. In Ven. deest, nos.
NOTJE.-
noscaslra movemus C- appellat, impedimentum philosophim. Quaeimpedi-
gicait-: c Gastra sunt iibi miles steferif. Dicta au- .' rrienta baecsint fiisoex tbeophrasti libro De Nuptiis
tem castra quasi casta.: vel quod ibi castraretur prosequitnr Hieroiiynms lib. I adversus Jovinianum.
Ubido; nam nunquam his' intererat mulier. Et ad b Tu miles terrenus.Eihpcei sequentibus antitlie-
illud lib. Vin, v. 688 : tis, quibus fuse prosequilur lerapus, modtim, qua-
' ... sequiturqu.enefas jEgyptiaconjux. ; litatem armoruni, bostis versutiam, verbo bihriem
rei niilitarisaecbnomiani,progressura, finem, riiilitem
De Antonip et Gleop.atra sic ait: « Nefas non in eo fuisse, et beUivirutii scitissimum strenhunique Henri-
taritiim quod JEgyptiam Romanus duceret, sed cura inferes. De ejus
etiam quod mulier casira sequebatur; quod in in- nerii 1. ' ' gestis bellicis vide dissertatio-
apu.drnajores fuit, Unde bellaturus i; Galeam fefreqm. S.ed ab origine ex aninialimn
'bmpeiiis in Lesbb 31 reliquit uxorem. > Morerii pellibus iiebarit galeae. Honieriis Uiad. lib. x, v. 2S7
fenliturpitudifte
confirmaiTacitus Anrial:Iib. xiv, c- 27: « Veterani... Diomedi dat taurinam. Circa auieiriei
rieque corijugiis suscipiendis, neque alendis Hberis posuil taurinath. Xenophon lib. y, de cjaieam caput
minoris
assueti, bfiias sine pbsteris domos relinqtiebant. » expeditione: « Galeis coriaceis capitaCyri mrfnierarit
Hanc tariien seve.ritatem Seyerus mollivit, testante
Herodianb, simul et iiriprobante lib. m, cap. 8; (Mosineci)quales fere Paphlagoniae sinil. i>Herodo-
« Peiinulta indulsit, quaenunquam antea acceperant. stant. tus lil.1.vu: « Thraces e pelle vulpiiia cassides ge-
. ... et domi habere mUlierem j) d >
iyam permisit. Quae Accipis donativiim. Id est munus, quo milifes a
bmnia proeul a militari disciplina succihctos eos prineipe donabanttir, sicnt congiario populus. Sue-
paratosque ad bellum minime praestitura videban- 7.: «-Deduct-usin forarii tiro, po-
tur. > Quo forte respexit TertuIHanus qui Severi : tonius inNer. c. militi dbnalivum pfoposuit. >
cumlib. de Exhbftat. castitatis pulo congiarium;
tepipora attigit, cap. e Ornamento armiUarum. Festus : KAfmillas ex
8,' ita scriberet: « Seilice.l solis marilorurh domibus
bene est. Perierunt caelibum familiae, spadonum,: auro, quas virimililares ab iBiperatoribus donati ge-
militiim, aulperegriiiaritium sine uxpribus. Non eiiim cum runl, dictas esse exislimant, quod antiqui humeros
et nos rollites suinus, eo quidem majoris discipHnaB, bracbiis armos vocabant, nnde arma ajj his de-
quo et tanti imperatoris ? > His verbis consoria sunt pendentia suiit vocata. »
quoePaulinus subinfert -. « Multo magis miles Chri- * Si tamen accedere, etc. Hieronyraris epist, 10 ad
sti sine iiripediiiiento hujus saeculi imperatori suo Ftiriam de viduitate servanda: « HQnora palrem
DoininoJesti Cbrisio debet obedire. > sed si te a vero Paire n.on separat, Tandiri
a Sine impedimenlo hujus sceculi. Scite curam tUum, '
scito sanguinis copulam, quandfu ille suuni noverit
uxoris, filiorum,familiae impedimenlum vocal. IdeO creatofem. > Hac intentione scribebat, sed efficacius
Aposlolus i Cor. vn , 35, ait: Qui cum uxore est, Heliodoro epist. 1, suadens ipsi solitudinem : « Re-
sollicitusesl qum sunt mundi, quomodoplaceat uxbri; cordare tirocinii tui diem, quo Christo in baptismate
quod infra vocat, impedimentumDomihumobsecran- consepultus, in sacramenti verl)ajurasti,pro noniine
di. Sive ut Chrysostomus in bunc locum Hom. 19 ejusnonle parcituruiri essepatfi, iron niatri .., Lir-
*IK s PiniiNr PATRTARCH^ AOTTTLEIENSTS «e
si autem prbbibuerint, nec sepultura « a riobis iUis A impolluta ei servemus, ul ifle in nobis sem-
debetur; Christus diligendus est sriper parehtes no- per habitet, et nos in illo permaneamus. Non enim
stros, quia nonnobis tribuunt parentesea quaeChri- postulat« a nobis aurum, neque argentum, neque
stus : Ipse enira dixit in Evangelio, Qui amatpatrem pailia, nequevestes pretiosas, neque arraillas, neque
aut matrem aui filios aut agros plusquam me, non est agros, et csetera hujusraodi: sed nos ipsos quaerit:
me dignus (Matlh. x, 37). Quanto qtiisque eum plus in nobis requiescere cupit. Accedamusergo ad eum,
amat, tanto felicior et beatior efllcietur. In tantum v.t vitam aeternam habeamus.
enim nos amavit, utetiam pro riobis mori digriatus
CAPUT xxn.
sit; et marius ejus quaevirtutes plurimas faciebant,
clavis pro nostra redemptione affixae sunt; et ori Amoremproximi inculcat el concordimstudium.
Jhellifluo,quo salutaris doctrina profluxit, fel pro Habeamus ergo in hobis dilectionem Dei et pro-
cibo impii porrexerunt; el qui neminem laesit, cae- ximi, quia qui diligit proximum legemimplevit(Rom.
sus est; et qui nullum maledixit, opprobria et male- «n, 8). Qui autem e contrario odit, homicida est
dicta pro nobis pertulit. Ha?cpmnia perpessus est, (1Joan. III, 15). Qui diligitd fratrem sunni in tran-'
ut nobis vitam seternam donaret. Et cum nobis b quillitate est cor ejus : fratrem vero odiens e tem-
tanta beneflcia praestet, nihil quaerit a nobis , nisi pestale circumdatus est. Vir mitis el benignus *,
ut dilieamus. eum. et animas nostras el cornora B etiamsi Datitur mala. Dronihilo ducit: iniquus autem
NOTJE.
cet sparso crine, et sclssfsvestibus, ubera, quibus te quies, o sabbatum deificalum! .... Quis dabit, uta
nutrieral, roaterostendat; licet in lumine pater ja- me translatus in aroorem Dei et proximi, inter has
ceat: pef calcatum perge patrem : siccis oculis ad duas sortes in pace in idipsum dormiam et requie-
vexillum crucisevola. Solum pietatis genus est in hac scam?> Haeceslilla, quae a Joan. Climaco in Scala
re esse crudelem. > Paradisi gfad. 8 vocatur « absoluta iraevictoria, in-
a Nec sepultura, etc. ex iUoLuc. ix, 60 : Sine ut ter immanium turbinum procellas tranquilla animi
morlui sepeliantmortuos suos, quod respondit Dorai- serenitas. » Hanc tenebat vere meUifluusBernardus,
nus adolescenti,qui pielatispraetextu abejus sequela qui epist. 2S2, elsi injuria, accusaretur a Praenion-
discedere voleiiat. Quem in locum qiiaeslionempro- stratensibus, abbali tamen eorum sic scribit circa
ponit et solvit sanctus Ambrosius in Luc. lib. vn : fihem epistolae:«Ego autem, fratres, quidquid facia-
« Cum religiosnm humandi acceperimus officium, tis, decrevi semper diligere vos eliamnon Uileclus....
quemadmoduni hic paterni quoqueTuneris, sepul- solvere velpolius abrumpere vos poieritis, sed non
tura prohibetur, nisi ut intelligas humana postha- me. Adhaerebovobis etsi nolitis: adhaereboelSi no-
benda divinis ? Bonum studium, sed majus impedi- lim ipse. OHmme aUigavi forti vinculo, charitate
menlum. > Et sanctus Petrus Chrysologusser. 19 :' non ncta, illa, quaenunquam excidit. Cum turbatis
« Non pietatis obsequiumnegat, sed divinum praepo- ero pacificus , conturbantibus dabb quoque locum
nit humanis affectibusservitutem. Audite quid disci- ira, ne diabolo dem. Vincarjurgiis, vincam pbsequiis.
pulus dixerit:Permittemihi primumire etsepelirepa- Invitis praestabo,ingralis adjiciam, honorabo et con-
tremmeum.Hocei nonprimum esse debuit,sed secun- Q lemnentes me. »
dum: terrenuspatercoelesli postponendusestPatri. > • Odienstempestatecircumdatusesl. Id qnoque ve-*
J>Et cum nobis, etc. Augusiinus De calechizandis rissimum ob disciplinam contrariorum. « Odium de-
rudibus cap. 4: <lpsum' Deumqtioniamprior dilexit finiunt.ait Plutarchus De Invid. et Odio, affeclionem
nos, et Filio suo unico non pepercit, sed pro nobis quamdam, et proposiiuro malo faciendi, ejusque oc-
omnibus tradidit eum, si amare pigebat, saflem re- casionem captandi. > Odioaulem cura sociatur, ut
damare non pigeat. Niillaest enim major ad amorem solet, ira ( odiumenim esl Tullio lib. iv Tusc. q. ira
inviialio, quam praevenire amarido. Et nimis durus inveterata) vere turbas et quasi procellas in anirao
esl animus, qut dilectionem, si nolebat impendere, ciet. Audi Senecam lib. i, De Ira cap. 1: « Hic fir?-.
nolit fependere. » E.t Bernardus ser. 20 in Cant.: afleclus) totus concitatiis et in impetu est.... dum
« Super bmnia reddit amabilem 32 te mihi, Jesu alteri noceat sui negligens, in ipsa irruens tela , et
bone, calix, quem bibisti opus nostrae rederopiionis. ultionis secum multa traciare avidus. Quidam itaque
0 Non poslulat a nobis aurum, Juxta illud Psal. e sapieutibus virisiram dixerunt brevem insaniam. t
xnx, 9 : Non accipiam de domotua vitulos, nequede Et infra: « Ita irascentinm (ut furenlium) eailera
qregibus tuis hircos. Yel juxta illud IsaiaeXLHI,25 : signa sunt. Flagrant et raicaiit oculi,multus ore loto
Non te servire feci in oblatione,nec laboremtibi prm- rubor, exaestuante ab imis praecordiissanguine, la-
bui in thure. Non emistimihi argento cniamum, et • bia qiialinntnr, dentes comprimuntur, horrent et
adipe victimarunituarum non inebriasti me. Agnovit subriguntur capilli, spiritus coactus ac slridens, ar-
id et-Lucreiius, impius alioquin poela, qui quamvis ticulorum seipsos torquenlium sonus, gemilus mugi-
perperam multa de divinitate scripserit, hoc tamen l^ tusque, et parum explanalis vocibus serino pweru-
vere effatusesl fib. i, v. 60 : ptus, et complosaesacpius manus, et pulsata humus
Ipsa suis pollensviribus,nihilindiganostri. pedibus, et totum concitum corpus, magMasque irae
. Quid autem requirat, cum nos, nonnoslra, ut ait minas agens, fpedavisu el horrenda faci<sdepravan-
tium se atque intumescentium. > Hinc Chrysoslomus
Paulinus, Deusrequirit,explicat ClemensAlexandri- in
nus Paedag. lib. iu,c. 1: « Solus Deus nnUare om- exciians. psal. v : « Odisse graveest, et turbas ac tumullus
nino indiget, et maxime quidera gandet, quando vi- > Et homi8 ex cap. v Malth.:« Odium
esl tenebrarum, et ubicunque insederit sor-
detmentesnoslrasornatumundas.» Quodaliis verbis spiritus sanitatis. >
Lactantiuslib. vi, Divin.Instit. cap. l,dixit: « Nihil didat pulchritudinem
f Vir milis et benignus, etianui patilur mala, pro
et iUa
sancla, singularis majestas aliudab hominedesi- nihilo ducil: mala , inquam, ab adversariis illaia;
derat, quam solam innoceniiara.>YideMich3eara,vi,8. de his enim sermo est, ut consideranli
AQui diligil fratrem suum inlranqiiillitateest, elc. dehac mansuetudineaiiCiimacus in Scala patet. Oplime
Nihil verius. Hinc Cassiodoruslib. de Amici. cap. Paradisi
Quod charitas est sabbatum, vocat« charilateiri ve- pes, grad. 24 : « Est prominensadversus iram maris ru-
ram meritis humanae requiem et perfectum sabha- nec quajinterim omnes illisos fluctus dissolvit et frangit,
ipsa
tum.» Et sub flnem libri sic exclamat: « 0 excel- Lactanlius»Ciceronem raovetur aut frangilur. > Hinc scite .
lenti» charitatis, o dulcedo amoris, o securitas, o re- arguit Pivin. Instit. lib. vi,
cap. 18, quod sapienlem dicu « nocere nemini de-
217 LIBER EXHORTATIONISAD HENRICUMFOROJUL. 218
etiam parvum a verbum audiens a proximo, contu- A detractorem, mendacem, superbum omnibus modis
meliam arbitratur. Qui charitate plenus est _ tran- execratur Deus. Invidus antem vir similis est navi,
e
quiUo anirao et serenissimo vultu procedit; vir odio quaejactatur fluctibus maris : in perturbatione est
plenu? ambulat iracundus. Tu autem, fraler charis- semper : ut lupus rapax insanit inaniter : in miseria
sime, ne moveascuique scandahim in vita lua: detinetur, et tabescens adnihilum redigitur : sem-
(' riem quae ad te npn pertinet, aliis tractandam di- per furore plenus particeps daemoniorum efflcitur.'
mitle, et nisi rogatus vel interrogalus, enoda te inde, Homo pacificus securam possidet mentem : lotus est
etquod soli Deo esf placitum judica, et injustas alio- ab angelorum agmine munitus, et fructu jucundita-
rum sententias, si aliter non potes, evita, et miseri- tis replelus, gaudens et deleetans in Doraino. Omnia
cordiaelocum da) et non quod tibi utile , sed quod ejus in pace versantur. Discordiam fugat :secreta
illi * placitum sit, facias.Quod tibi non vis fieri b, ne mentis suaeiUuminat.ConsortiumangelOrummerebi-
proximo luo cupias evenire (Tob. iv, 16). Si eumvi- tur, et regnum seternae beatitudinis perpettiaHter
deris 3 in bonis actibus conversantem, congratulare obtinebit.
ei, et iUiusgandiumtuum dicito c: et si aliquid adyer- CAPUT XXIIL
sum palitur, iUiustristitiam tuam deputa *. Ne simu- Virtutesariimm.
lato corde uriquamdiligasproximum tuura, quia inhis B Ne, quaeso,frater roi, fabulosa arbitreris Dei prse-
Deus adiracundiam provocatur. Qui enim ampleeti- cepta aut quasi a me edita, dum ex fonte Salvatoris
tur pacem, in mentis suaehospitio mansionempraepa- nostri sunt" emanata. Ne frangat aniraam tuam
rat Christo, quia Chrislus pax est d , et in pace re- ulla adversitas vel prosperitas mundi a- praeceplis
«niiescerevult. Virum autem iracundum. invidum . et a mandatis Dei et a charitate nuae est in Cliristo
VARIANTESLECTIONES.
1 Bened.in marg. Glossema quod abest a mss., sed tamen ipsi non tolluril, ut alias faciunl texlus. s Ven.
Deo. 3Ven.videas. *Bened.inmarg. edid addunt, etnnn solum juslis.sed et peccatoribus condole. » Vensint.
NOTJE.
bere,nisilacessituminjuria. 0 quam simplicera, ait, oderis tibi fieri, vide ne tu aliquando alteri facias.
veramque sentenliam duorum verborum adjectiohe Quaegnome ita Alexandro Severo arrisit, ut teste
corrupit? Noeiturum dixit esse bonum virum , Elio Lampridio iirejus Vita cap. Sl, « Clamarel sae-
si fueril lacessitus : jam exhoc ipso boni viri tiomen pius quod a quibusdam sive Jiidaeissive Christianis
amittat necesse est, si nocebit. > Quin vel ipsi elhn ci audierat, et tenebat; idque per praeconem cum ali-
hanc dissimulationem injuriarum maximi faciebant, quid emendaret d'ci juberet: Qnodtibi rion vis fieri,
tanquam sapientiaevirtntisque perfectaecertissimum alteri ne- feceris. Quam sententiairiusque adeo dilexit,
signum. Quam pro exeraplo extollebat Seneca in Ca- ul et in palalio, et in publicisoperibusprcescribijube-
tone.« M. Calonem, ait lib. n, Delra cap. 52, in bal- rj ret. > Huic consona est illa Christi Domini senten-
neo quidampercussitimprudcns. ... Postea satisfa- tia Matth. vn, 12, de qua Hieronymus epist. 10,
cienti Cato : Non memini, inquit, me percussum. sive Paulinus potius ad Celantiam : « Quasi ad com-
Meliusputavit non agnoscere, quam vindicare. > Et pendiosum quoddam commonitoriurailla tibi Evan-
lib. De Constant. 33 sapientis cap. 14, de hoc geUi eligenda sententia est, et superscribenda cordi
ipso : « Majore animo non agnovit, quam ignovis- tuo, quae ad totius juslitiae breviarium Dominico
set. >Hoc esl quidem mala et injurias, quas pati- ore profertur: Omnia qu-mcunque- vultis ut faciant
'mur, pro nihilo ducere. vobis homines,et vos facite illis. >
c Illiusgaudiumtunmducito... illius tristitiamtuam
« ParDHjn «erbum. lmo quandoque suspicio_verbi
vel facli alicujus contra se in quorumdam aniinis deputa. Quod consonatcuin illa Pauli sententia: Gau-
iram accendit. Senecahoc adverlit non uno loco in dere cum gaudenlibus, flere cum flentibus (Rom. xn
libb. De Ira, lib. H , cap. 22: « Causa iracundiae 15): quae duo, compassio scilicet et congratulatio,
opinio injuriaeest,cui nonfacile credendnmest... Ne sponsae ubera vocat sanctus Bernardus Ser. 10 in
sint anres criminantibus faciles, > et cap. seq. Cant. Ad rem sanctus Gregorius hnm..S in Evang.:
« Quid, quod iion criminationibus tantum, sed sus- « Yolunlasbona est sicadversa alterius, sicut noslra
picionibus impeUimur, et ex vullu risdque >alieno pertimescere: sic de prosperilate proximi, sic.utde
pejora interpretati, innocentibus irascimur? Cap. nostro profectu gratulari. Aliena damna nostra cre*
24 : « ToUenda ex aiiimo suspicio et coujectura, dere : aliena lucra nostra pulare. >
faUacissimairritamenta. Ule me parum humane sa- d Christus pax est, et inpace requiescerevult. Juxta
lutavit: ille osculo meo non adhaesit; ille inchoa- -. "
illud Apostoli (Eph. ii, 14): Ipse est pax nostra. De
lum senrionem cito abrupit: ille ad cocnam non qiiieleaulemejus estillud (Psal. LXXV, 5): In pacefac-
voCavit, illius vulJus aversior visus est. Non deerit tus est locus ejus. Quod usurpat Guaricus Abbas ser.
siispicioni argumenlalio. >Lib. vero m, cap. 2: 5 de advenlu Domiui:« Cum invitas Jesum, inquit,
«Non expedit, ait, omnia videre, omnia audire : yide ne Deum majestatis ad sordidum et iridigiram
multae nos injuriae transeant, ex quibus plerasque invites hospitium, ubi nec le ipsuropatiatur babitare
non accipit qui nescit. Non vis esse iracundus? ne quietum uxor litigiosa... non eniin nisi in pace fil lo-
sis curiosus. Qui inquirit quid in se diclum sit, qui cus ejus. > Audi Hieronymumin hunc locum psalmi
malignos sermones, etiamsi secreto habiti sint, ever- sic disserentem : « Locus Dei non est nisi in anima,
rit, se ipse inquietat. Quaedaminlerpretatio eo per- quaepacem habet. Quaeergo anima non habet pa-
ducil, ut videaniur injuriae. > Ricardus a S. Victore cem, sciat se non esse locuni Dei. Pacem meam do
tr. I, DeStalu inter hom. cap.' 9 : « Mirabile sane, vobis, pacem meam retinquo vobis. Haecest Salva-
ait, imo et miserabile, nobilem illam creaturam ad toris haereditas. >
imaginem Dei creatam, et omni creaturae praelatam ' Invidus in perturbationeest semper.Recte et fuse
ad modieum verbum, tennemque flalum, ad linguse Ovid. de invidia Metam.lib. ii, sed inter caetera v.
sonilum, aerisque jelum a rectiludiiiis suacstatu 780ita canit:
quasi violenter exculi, et turbinis more in vertigi- Kecfruitursnmnovigilanlihnsexcilacuris.
nem agitari. > Sed vdet ingr^los,inlabesciluueviden-fo
b Quod tibi non w's fieri, ne proximo tuo cupias SUCCPSSIISlinm.num,carpitqueet Carpituruna.
evenire. Ex monitoillo Tobiaeiv, 16 : Quod ab alio Suppliciumquesuumest.
'
$19 S. PAULINI PATBIARCHB AQTJILEIENSIS 22fl
Jesu Domino nostro. Nam virtus' est» animae tuffiA copulatur, festinat placere uxori suae(i Cor.:yn,35):
Deuro dUigere, et jodisse illa quae Detis non diligit. multo magis animaChristi sanguine redenipta debet
Yirtus est animaertuaepatientiam sectari, etabomni placere Christo sponso suo. Beus enim non se vulf
impalientia deelinare. Yirlus est animaettiaecastita- \erhis^l^taLiitumcliligi(Matlh.x\,B; et Jac.i, 11,13),
tein tam eorporis quam animaecustodire. Yirlus est sed corde puro et operibus justis ; quia "*non ver-
anjmaetuae vanam liujus mundi gloriam cpntemnere, borum, sedcordis estauditor et inspector (Sap. i,-6),
et.oronia caduca calcare, et pro illius amore quite Nunquam, quaeso, frater tai, carnaUs amor amorem
redemil, dum viyis in corpore,lahorare. Virtus est coelestem a te excludat: nunquam, quaeso, te, hu-
animae tuae hunji.Utatistudere, et superbiain abo- jus fluctivagi ac miserabilis sseculidulcedo decipiat.
minari, yirtus est ,animaetuaeirara et furorem cohi- Nulla teseducat eorporis pulehritudo; ne intrel mors
bere ac repriniere. Virtus est animae tuae ab omni in- animam tuam per fenestras ocuioruni tupram
stujtitia decliiiare ef sapientiam diyinam aropleeti. (Jerem. ix, 21).
Yirtus est animae tuae omnem delectationem earnis . CAPUTXXV. ...
et mentem tuam ad Ghristum Has Quqm fiuxce carnis delicim,
subjicere, erigere. Dic mihi, quaeso, frater ini, quali.sprpfectus est
ergo virtutes facile et perfacile potuisses obtinere, si . in pulcbritiidine carnis? Nonne sicut fenum i>aestatis
saeculariumcuramet caducas ac lerrenas res deyit.a- "
ardore percussum arescit, etpaul.atim decprem pris-
re ypluisses, et nijijl amori Christi praeposuisses.
tinum amittit ? Et quando mprs « veneril, dic milri,
CAPUT XXIV. quaeso, quanta reriianebit in corpore pulchritudo?
AostudioinomnibusplacendiDeonullo amoreaveliatur. Tnnc recognospes quia yanum est qppd antea in-
' 0 ihi
frater, ex tota mente dilige Deum, ut in oJri; ajiiter diligebas. Curii videris totuiri corpus inlume-
nibus 1actibus tuis plaeeas iUi. Qui enihi conjugio scere, et in felprero d esse cpnyersuin, npnne clandes
YARIANTESLECTlONES. '. :j
1 Ven. sine ullo sensu sic habet: justis, bona non verboruni, efc.
NOT^;.
.« Virius est qnimceluw, aniniae quidem, quja in rum coraparatione explicatur, praesertim a poetis.
anima est, sed ex dopp Djei,irop'.«donum Dei, 3 qup Virgil.. Eclog. II, y. i7; >
solp dari ppiest, > ait Aiigustinus Hb. iy, de Ciyit. 0 formosepuef, niniiumne crede colori." '
Dei, cap.20. ,Cum aufem «virtus ars ipsa bene re- Albaiigustracaduut,vacciuianigraieguntur
cteque viyeridr a yeteribus definitasil, > «ti dopef. Ovid. de Arte am. lib 11,v. 115:
iieni sanctus P.octprcap. seq,, hic quamdam beiie Fofmabonurnffagijeest, quapluniqueacc.editauaunos
viyendi stijnniani prbpbnit Henricp Pauiinus, quam Fitminor et spatib.carpituripsasuo.
jii fpftitudine, in ihaijs tplefandis, ef Ulecebris Ju-( ! Nec semper violai,hee semperlilia florent
quasi tofam repoinit. Etenim.ut aif Tullius EtrigeiamissaspinarelictaTosa. .
«
lisciil, ij, lib, 11: Appellaiaest .a viro yirtus: viri Statius lib. 111.Silv. v. -456lacrymse Hetrusci:
fieridjs
aiiten} prppria maxime esf fortitudb. > In fragroentis manu scidit Atrflpgsannos;
Luciiii, v, 9|0; fluacdamviriuiis mupera recensentuf florentesqu.e
a est: '..
(J.ualia'pallentes,de,cli,iia,ntliliacuiin"i6s,
jet fernje mbdo.ei ofdine,jjup Pauiinp facfum Pubentesquergsa3prirobs^ moriiinturad Austrbs.
Yirliis est hoiniiiiscireid quotlquajquehabeat res. ': e Et quaridoriiors venerit...qugntaremqiiebit pulT
sit
Viriusscire hominirectum,jitile. quid houesium; ,
, JQUSD hona,jjuss mala, iteni quidjitite, turpe.
' iniione- ehritudo ? Perinde ac:.si diceret': nulla, -Pui.chTe.Si-
"
''".'" . '''-".'" '[sium.j
' '"" liiis Italipus Pjinicpr, lib. xii, y. 242 :''
Virtusqua3r.endEe.linemrei;sciremod ' •
: ^yirtus , SpfviturQmnedecuslelho,,njveosqueper arlu.s
diviiiispretium persolv.erejfipsse; ft Stygiuscpjorel fprmajpopuialurhonoi:es.
. Virius id.dareqiiodre ipsa debetuf tionori;
Hostemesse alque inimicurahomilninlmorumquenia- Sed prae his omnibus audi Chrysostomum in Psat.
:..,:''.:' ; (lorum, XLiiinonlongeafineHbmiliae' «Quidaliudestpulchri-
Gpntradfifenspreiai hominunimoruraquehoaoruni; tudo corporis nisi pulyis et iulum, atque adeo quid-
MagnjGcare hos, his bene yelle, his visere amicum; piaift his eiiam deformras ac teirius ? Quod si iideni
tibi
CommodaprKLereapatrjffi primapiilare, non habes, considera sepulcra hominum, et videpis
Deiiidepafentuni, lertia jaih postremaqtie nOstra. lulum et pulvererii. jQaando enim facies vilam prac-
S No.n$esicfttfenupi,etc..Ex illo Isa. XL,§:f)mnis sentemexuerit, tnnc appaa-ebitici quod est.i
,C.aro> fei/.timl,ef ornhis gloriq ejus.qufisi flps ,agri. Ef; \ 4 Et ui fetorem esse conversum'. .(Juia -rit dicituf
Jbi1 xiv, ;2 : Hotnp auqsi flos egredhur et. cpiit-eriiur. Eccli, xix, 3: Putredo et vermes hmrediiaburit i/-
David qupque P.sai. cii, 14 :'Bomo, sicutfenutn dies lum. Etisa. xiv,H : Conciditcadaver tuum : subter
ejus, famgugiiiJtps agri sic efflorebit. Hacc omnia testemetur iineaet operimentumtuum erunt vermes.
«pnipreiienditlib, xi Moral, cap. 26, sanctus Cregp- Et xxxiv, 3 : Dcmdaveribus eorum ascendet fetor:
,-rius cjiip aif; f.Q,uasi ilos egreditur, quj ni.tet in tabescent montes a sanguine eorum. Primum locum
jjarne,; sed icohtefitpr, quia redigitur in putredinem. Isaiacinsusurrans qnidam religiosus vir auribus jnve-
jQuid.priiirisunf aaii homines.in jnundo, ijisi quidain jnis « omnibus deUciis mbllem vitam agentis, ita
ilores in ,can.po,l,Yita .iiaquein carne, flpsiiifeho esi. eum pupugit, utjam nihU aliud animo volvere pos-
3Biide bene per Psalraisiam dicitur; Homo, sicutfe- -set quamyeririesiUos et iUas tineas. Deniquemanus
#ium dies #ju$,. et si.cut flos agri itq flprebit. Isaias Deo dedit, seque ei in religione dicavit. > Item naf-
.quoque ait: Omnis caro fenum, et pmnis gloriaejus .rat P. Hieronymus Platus de bono statu religiosi lib.
sicui flos agri. Hbmo etenim mofe floris procedit ex ;JII, eap. ult. quod juvenis iUe audivil, id sanctus
,pcciilto, et subjto apparet in publico: qui statjm ex Franciscus Borgia rCumpropriisvidisset ocuUsin ca-
jpiiblicpper jnortem retrahitur ad occultum. > Sic et davere Isabellae imperatricis fcede commutato, iie
sarictiisiiiefbhymus locumlsaiae mox allatum cpmat- nieliori vitacinstituto capessendo cpgitavit. Sed ma-
luiisset, subdjt epist. 3, Nepoliani mortem describens: ,gis ad rem sanetus Petrus Damianus lib. vu, ep. 19,
« Marcescebat, proh dolorl flante anstro iilium, et sic alloquens Blancam, qnam ab amore terrenorum
purpjira yjplaein pallorem sensim migrai)af. > Fre- avellere satagebat: « Perpehde quia caro, quaenunc
queniissime' et apudetlmicos fQrinaecaducitas flo- accuratis. dapibus enutritur, paulo post vermibus
221 LIBER EXHORTATIONISAD HENRICUMFOROJUL. 222
narestuas, ne sustineas fetorem fetidissimum? Ubi, _,tua. Detrahenti * enim et audienti d, ulrique esca
quaeso, erit' tunc suavjtas Iiixuriac, et convivioruin niortis animae,est detractio. Et ut brevius conclu-
opulentia ? Ubi blanda verba, quae cofda audien- dani, detractor et libens auditor diabolum por-
fcium moUiebant? TJbi sermones dulces a, qtii ama- tants in lingua. 6 Evita, quaeso,a tuis auribus la-
ritudinem amanlibus infundebant? Ubi immoderatus queosdetractionum, perquos captos' plurimos audis.
risus et jocus turpis ? Ubi eflrenata et inutilis laetitia? Postula tibi 8 a Dominocor prudens* et pervigilem
Iste est flnis pulchriSudiniscarnis et oblectationis. sehsum ut discernere valeas verba delfabentium :
Mundusenim peribitet concupiscentiaejus (/ Joann. non' ignores fraud.eset insidias eorrim 9, et in retia
*i, !7). 0 quam felicissimumbonum est, et quam eorum nonveniatpes tuus.
valde felicissimumsplendidam pulchritudineni Chri- CAPIIT XXYH.
- sti amare et radiis *
fulgoris ejus pectora 3 nostra Peccatorum confessio.
illustrare, etomnemobscuritatemanobis expellere, Aliena debent esse a nobis omnia viiia mala, dum
CAPUT XXVI. haeredilas nostra Cbristus esse vult : ideo quia in-
Detractionismala-, et ut fugienda. B certi sumus de talibus, prosternamus nbs humiT.tef
Non accommodesb aures tuas ad percipienda in conspectu pii Patris nostfi, et peccata nostra
' verba delrabenlium,ne
concipias mortem c in anima cito producamus in riiedium, ut deleat ea ipse Pater
""•-- VARIANTESLECTIONES.
1 Sic Ven.; at Bened. opupulentice?Ubi blandorum verba. 2 Ven,et radiantibus 3 Bened. in
fujgoribus.
» Sic Ven.; atBened., Detrahentis enira et audientis, utrisq. e. m. esl a. de-
marg. mss., e pectoribus noslris.6
tractio.. Bened.,portat. Bened.-inmarg. editi addunt: Illiunautem qui conqueritur, audi: quia non omnis
quaerimonia detractio est., jEsfin Ven,edit. inter ansulas sic : (illum. •, detractio.) ' Ven. p. q. p. a. caplos.
8 Ven. tibi a. D. Deo. ' Bened, in vtarg., Jpciisa
glossematepurgalus, feneta quidemsichabetet addit: Mpn
f. i.
ignores frater et eorura, quia qui libi utilia nuntiaf.evidenfur viam tuam explorare veniunt, vel utrum
-culpatumdiligas,an non; sed Deu.spe.demtuum custodiat, ne in rete eorum veniat. Frequenter enim qui lecum
''concprdarevolunt, aHorum
' ' scandala
' fingunt.
: . mjM.
scatnrire eompellitur: ipsaque tunc fit esca roden- Deuro refundit. »Deus meus, misericordia Hiea,
:tium... ac tanto graviorem exhalat putrefacta feto- C quantp felle mihi suavitatera Ulam, et quam.bonus
rem, qtianto suaviorem sibi procuravit educata mol- 35 aspersisti, quia et amatus sum et perveni occulte
litiem. Ecce dum ista conscribimus, Sophia nqbis ad vincuiuin fruendi, et colligabar laetus aerumnosis
ad raemoriam redit... Cujus lumulus cum esset gyp- nexibus, ut caederer,virgis ferreis ardehtibus^eH, et
seus, artiflciosisqueccementarioriini studiis undique suspicionuro, et liraorum, etirarum atque rixarum.>
communitus tantam fetoris HluViem per continui )>Non accommodes,et.c.Frequehs mohitum inScri-
circiter anni circulum exhalavit, ut lolerari vix pos- ptura et Patribus aures non praebendas sus.urrorii-
set, nec fratres quiescere in tota claustri iUiusme- bus. Quhi et ralionem tradunf, qua tam periculoso
dietate permitteret. > Ponil deinde ob oculos exem- majo obsistere valeamus. Eccli xxvui, 28 : Sepi au-
plum npbUissimaecujusdam feminae(fertur ,ea fuisse rem tuam spinis, linguam nequam noli.audire: forte
•uxor ducis Veneforum),Cujusadhuc yiventis corpus innuens praeferendam esse in apdiendo quamdam
"Omnecomputruit, ut membra cuncta roarcescerent, vultiis grayitatem, quae nos aegreferre eorum linguae
lotunique cubiculumintolerabili prorsus fetore com- p.etuiantiam signilicet, et inserere se volentem no-
plerent: nec quisquam tantam perferre narium inr stris auribus aniraisque quasi pungat et arceat, nt
_uriam potuit.non cbsmela , non servulus , etc. > spinae lancinando arcenl, quo non fas est ingredi
Quodexeroplurahoc.epiphonemateconCludit:« Quicl .conantes; quo.daliis verbis dixerat Salomon Proy.
ergo sit caro, doceat ipsa caro : quodque perhibpt xxy, 23 : Venlus aquilo dissipat pluvias, et facies
tnortua, testetur et viva. > irislis liiiguam delrahentem. Hinc Hieronymus seu
' a Vbi sermones
dulces, qui amaritudinem amanti- vei-ius Paulinus epist. 14 ad Celantiam : «'Ne obr
bus infundebant, Scile Plautus in CisleHariav. 60 : j) trectatoribus auctoritatem de consensu tribuas, ne
• Ecastoramoret mplleetfelle est fecundissimus. eprum yitium nutrias annuendo;>Chryspstomus vero
3 ad pop. Antioche. ita faciendumesse mon-
Guslddat dulce,amarumad satietatemusque oggerit. Ji.biri. strat: « Dic proxirao : habes aliquem quem laudes
Idemprohat quod apudeumdem in Pseudolo Calr el commendes?Aures aperioutunguenta suscipiam;
liodorusiegenti servo amasiaeJifferas garriebat; si vero raale velis dicere, verbis ingressnm obturo;
non enim stercus et coenum a,cciper.esiisliueo. Quod
... mibivideorcumea fabularier: mihi luerum si didicero quod ille sit impi-obus?...
. Lege : dulceamarumqueunanunc niiscesmibi.
joquere ad jpsum: curemus noslra.., et eunosilalem
Yerissimedi.ctpm,e,st: Terren.usamor delectat simnl bahc.,, circa vitam nostraro exhibeamus. i
etcruciai, yelquiaadmiscentur suspj.ciones,invidiae, o jVeconcipiasmortem. Sanctus Bernardus ser. De
irae,cse.teraquehuiusgeneris ad dilaniandam an.imam, triplici cuslodia de hac morte sic ait; « An non et
vel qpia conscientiaejnorsus hos male aroantes exaT ipse morilur, qui venenum bibit quod ei malesuada
gilat. U.truniqiieex Depnoyera,t Augusiinus, et fale- detractoris liiigua pr.opinat'11 Siquidem furtim ei di-
tur lib. ii.Cpnfess..cap. 2, n. .4. « Tu semper aderas lectionis vita sublraliitur, et paulalim in eo fraterna
misericprditer^saeviensetamarissi.mis aspergensofr charitas refrigescit. >
fensionjbusoinnes illicitas jucunditates nieas, ut ita d Detrahenti et audienti. Sanctus Bernardus,
qtiaereremsiue offensionejucundari, etubi boc pos- yel quicunque est alius de modo bene vivendi ad
Sem, non invenirem quidquam praeler te, Doraine, sororem ser. 17 : « Qui detrahlt et qui detrahen-
pfaeter .te qui fingis dolorem in praeceplo, el per- tem libenier audit uterque peccat. > Et Ser. 33;
cutis ut sanes, et occidis nos ne moriamur abs te. > « P.ari realu detrahenfes et audientes tenentur. >•
Itaconscienliaestimulosrasinuans. Caetera vero, quae Etlib. ii DeConsideralionecap. 13: « Detrahere, au
amariludine.aspergunt bas suaves insanias lib. ui, defrabentem audir.e, .quid horum damnabilius sit>
cap. 1, idem Aug. expertus recenset, ^uae tameri in noii facile dixerim. >
223 S. PAULINTPATRIARCH^: AQUILEIENSIS . 244
hoster coelestis. Et cum confessi fuerimus, non nos \serpenles (Matth. x, 16); et omne venenum irse
remitte conservis tuis ut lihi
justificemus branles, ne, sicut Pharisaeiis iUe, disce- amarum eyome, et
damns condemnati. Memoremus' publicanum Ulum, dimittantur a Domino peccata tua, sicul Evangelium
et ila oremus, ut veniam delictorum consequi me- prsecipit: Dimittite, et dimiltelur vobis , date et da-
' nostri ad aures omni- bitnr vobis (Luc. vm, 37). Et qualem b cupis erga te
reamiir. Clamor cordis pulset
esse Deum, talis esto ipse conservo tuo. Et omne
potentis Dei; quia in pura mente placabitur in tem-
pore orationis. opus quodcunque inchoaveris facere, priirium in-
CAPUT XXVIII yocacDeum, elgratias ei age: et cum consummave-
Oratio qualiler et quomodo fundenda. ris d illud, similiter fac. Invoca Deum ex toto corde
Omnem maHtiamcordis projiciamus a nobis, et re- tuo, el invenies eum : et cum inveneris, ne. diraif-
mittamus in nos a peccantibus. Est denique genus tas eum, ut conjungatur mens tua in amore ejus.
serpentis ?, quod cum coeperit ire ad bibendum Hoc, mi frater, stude in vita tua, et oralionem tuam
ofter Christo Domino, ne cogitationes hujas
aquam, antequam veniat ad fontem, evpmit omne puram
venenum. Iniitare et tu hunc serpentem in hac saeculisuperfluae conturbent cor tuum, neque in di-
vcrsa 1'apiatur mens tua. Memento enim se sub Dei
parte, secundum evangeiicum Domini nostri Jesu e
Christi praeceptum, ubi ait : £sfofe prudentes sicut B stare conspectibus, qui occulta cordis perspicit, et
VARIANTESLECTIONES.
* Ven. menioremur. * Behed. in nobis peccanlibus, et ad. Ed. non idupUcimodo, sed vero.
''.. NOT^E. - - . .
' *
Est genus serpentis. Sanctus Basilius, teste Ma- circa finem : « Qualem teparaveris Deo, talis ppor-
-phaeo Vegio De perseverantia religionis liii. v, cap. tet^appareat tibi Deus. Ciim sanclo sanclus erii, et
. 2, videtur Paulino subministrasse historiaro et mo- cum viro innocenle innccens erit. Quidni seque et
ralem conceptuiii. Sic enim ail; t In tempore ora- cum aniante amans? »
tionis praecepit Basilius, ut oranem maHtiainprojicia- c Primum invoca Deurri. De invocatione Dei in
mus a nobis, et remrtaimis si quid habemus adver- principio aciionum , vide quae diximus in nolis ad
sus proximum noslrum, sequenles morem cujusdain litul. libel. Sacrosyllabi lit. b, Adde ex tbeologia
, serpentis, qui cum coepit ire ad bibendurii aquam, etiiniCorum qliod "dicebat Plinjus II in Panegyrico
,- antequam veniat adTontem evomit omne venenum. Trajano dicto: « Bene ac sapienter, P. C, majores
Et tu (inquit) imitare htinc serpenlem in hac parle, instituerunt^, ui rerurii agendarum ita dicendi ini-
et orane verienum irae amarum evome, et remitte tiiim caperetur a preeationibus, quod nihil riie,
conservo tuo, elc. (Hmc ipsa sunt apud Bernardum niliil providenter bomines sine deorum inimortalium
De mo:o bene viven \ ad Sororem cap. 28, pdst ope, consilio, honore, auspicarentur. >Plato in Tir
medium.) > Sed Uber ille Admonilionis ad Filium '„^ maeo exemplum profert: « Cum omnes, ait, qui
Spiritualem, a quo haec similitudo educitur, noh menfis quoquo modo compotes sunt, in operis cn-
esseBasilii, sed potius cujusdam monachi ab ipso juslibet vel.parvi vel magni principio inyocare Deum
Paulino nostro Adnioiii;ionemextrahehtis, ut dictum soleant, quanto nos sequius est de universo, sive ge-
est ad; cap. 20. Caeterum Basilius OratiOne 7 in nitum sit sive ingenitum, disputaturos, nisi fortede-
Hexamer. de Yipera cum rauraena congrediente sipiiiiUs,invocare diyinam opem, Ergo deos oranes
quiddamhon absimile adilucit. « Yipera, ihquit, deasque preCamur, in primis quiderii, ut ea dican-
virus evomil reverentia- conjugii : tu. animi incle- tura nobis, quae illis placeaht: deinde ut nobis ipsi
mentiam. et inhumanitaiem, conjugaleih copulam coiisteiniis. Quantum ad Deos attinet, sic a nobis
reveritus non depones. > Quem locum attigit et fuse braturo sit. > ._
prosequitur Alciati comroentator in Embl. 192 « re- d Et cum cOnsummaverisillud, similiter fac. Id est
>
verentiam in matrimonio requiri inculcans. pariter oratione Deum colito, ut sit ipse actionis
1 Et qualem cupiserga te esse Deum, talis esto ipse nostraeexordium et perfectio. Theocritus Eidyl. 17 :
conservotuo. Praeler ea quae aflert hic Paulinus ex
Luc. vni, 37, et similia, quae saepe in Evahgelio- 'Ex AiorKp^wftEaBa, x«t il; Aiu.Xviy.T.Mouorat,
•occurruht, praeserlim auteni in oraiione Doininica, id est: A Jove incipiamus, et in Jovem desiniie Mu-
ubi postulamus ut talem nobis se praebeatDeus, qua- sm. Aristides orat. siye Hym. 1 in Jovem in fine,
les nos ipsos fratribus nostris praebuerimus, nempe ex versione G. Canteri: « Ab hoc incipere merito
utnobis dimittat quemadmodum nos ipsis dimitti- debemtis, et irt hoc desinere, dictorura omiiium et
mus, est locus Eccli. xxviu,2el seqq. Relinque faclorum praesideniipsum et adjatorem, ceri uiiiversi
proximo tuo aocenti te, et tunc deprecanli tibi peccdla D imperatorem, et solum praefecium seroper inyocah-
solvenlur. Homo homini reservat iram, el a Deo qum- tes. > Quid nos Christianos sentire, et facere oportet,
rit medelam! In Jwminem similem sibi non habet cura sic ethnici loquantur? . :
misericordiam, el depeccatis suis deprecat r! lpse e Memento te sub Deislare conspeclibus.Nempe
cum caro sit, reserpat iram, et propiliationem petit a cum orns. De oratione eniin hic est sermb. Auctor
Deo! Sanctus Chromatius noster Conc. 1, de 8 Mauualis, non qUidem AugustinUs, etsi intef ^jus
Beatitud. in cap. v Malth. tribuil locura hunc Salo- ppera tom.: YI, ed. novis. referatur, sed vel Ansel-
moni, sed est Jesus filii Sirac, qui EcclCsiaslicus mus, vel quis alius, cap. 29 sic habet: « Sjeut jjril-
dicitur. Quare autem a nonnulhs Patribus liber liini est jhomentnm, quo homo non frnaiur vel .uta,-
Ecclesiasiici Salomoni tribuatur, vide Cofheliuiri-.in tur Dei pie.t^te Vel misericbrdia, sicniiiliim debet
Proiegbmenis ipsius Eccli. cap. 2: sed redeamtis ad esse niomeriium, quo euiripra.sentem rion habeat in
proposituhi. Sanctus Petrus Chrysologus ser. 67: memoria. ldcirco non brevi cririiine tenetur astri-
« Horoo si sine peccalo esse non potes, et vis sem- ctus, quisquis in ofatione ctiraDeo loquitur, et subito
pef dimiiti tibi, dimitle semper : quantum vis di- abstrahilur ah ejus conspectii, quasi ab ocuis riori
mitli tibi, dimitte lantum : quolies vis dimitli tibi, videnlis et andientis. > Quod delictum fugit qui
toties tu diinitte : iino q-'ia vis totum dimilti libi, mente Deo praesenti se sistit, uti dicebat Epicteius,
totum dimitte. Homo inleiJge, quia remittendo aliis eslque ejus 104 sentehtia ex Joanne Slobaeo: *Eant
tu tibi veniara dedisti. » Et hoc est ferme quod aliis uu fivijfiov.yjjr.., pf. & tpya£/i v.'j.xa.^oyiiv r. napn,
verbis dicebat sanctus Bemardus ser. 69 in Cant. 8s6f iyso-:nwJ i<foao;tIvTT«O"«(. crouitd; itaoo-fu-^ai;,
525 LD3EREXHORTATIONISAD HENRICUMFOROJUL. 226
secreta mentis tuaenovit. Vigilanter ergo et assidue \ amariludinem et timorem gehennaeannunties, et de
6
assiste in coaspectu Dei in lerapore oraiionis, ut eorum salule sollicilus ac vigil existas : quia pro
imminenlem diaboli tentalionem facilius possis ef- omnibus tibi subjectis, qui in domo lua sunt, ratio-
fugere. Si enim cogilationes hujus sajculi malac et nem Domino reddes. Annuntia, praecipe, impera.,
sordidaeturbant cor tuum, et cogunt iUicitum ali- suade eis, ut caveant se a superbia, a delractione,
quid perpetrare, per oraliones puras et vigilias san- ab ebrietate, a fornicalione, a luxuria, ab ira, a per-
ctas depeUenlur' ab anima lua. Oratio a namque jurio, a.cupiditate, quae est radix omnium malorum.
grandis muniao est animae. Per oraliones •>purissi- C\PUT XXX.
mas omnia nohis utilia tribuuntur a Dominoet cun- Ut cupiditatis mala caveat,
cta noxia effugantur.Et ne a diutius de hac re 3 di- Cupidusenim vir animam suam " venalem habet:
sputem vel immorer, 36 sicut ex carnalibus escis si invenerit tempus ut concupiscat alicujus aurum
alitur caro, ita ex divinis eloquiis et orationibus in- aut argentum, sen yestes pulchras, vel etiam cujusli-
terior honio nutritur et pascitur. Pasce, quaeso, bet mulierem pulchram facie, pro nihilo perpetrat
animam tuam spiritualibus cibis, id esl fide, spe, homicidium: Et ut quis effunditd aquam in terram,
charitate, et leliquis virtutibus, per quas inlelligas ila esl.ei effundere sanguinem proximi sui. Plurimae
Deum ainari.*, et ejus praecepta servari: ut cum B animaein mortis periculum inciderunt propter cupidi-
extrenia dies tibi " evenerlt. angeli pacis te susci- talem, et mulli Domino jubente ob hoc lapidati sunt
piant, de poleslale diaboUte eripiant, et merearis (Josue vii, 25). Saul enira alienus a Deo propter
sanctorum consortio in beata requie perfici, et vitam avaritiam factus est: ei ad extremum de culraine
aelernam cum omnibus sanctis possidere. Nam cer- regali expulsus ab inimicissuis peremptus est {/ Reg.
tissime scis, quia possessio regni ccelorumpromissa xv). Et de multis multa dicere potuissera, sed sa-
Jibi est, sed vide ne ab ea extraneus efficiaris. pienti e pauca sufliciunt. Doroinus vero noster et
Salvator voluil de cordibus Pharisaeorum pecunia-.
37 CAPUT XXIX.
_, Familim curam hortatur impendere. rum amorem excludere: sed quia erant cupidissimi,
Quieso, mi frater, quaeso, omnibus tibi subjectis salutaria Domini verba deridebant (Matth. xv). Nam
et bonaevoluntatis in domo tua a' majore usque ad et iUum divitem, quem Dominusad regna coelorum
mtnimuin, amorem et dulcedinem regiii coelestis, provocavit, aroor pecuniarum eum inlrare npn per-
VARIANTESLECTIONES.
'" ' * Bened., et ut ne. " Jn Bened. deest re. w Bened. amare et sic quodsequitur,
Ven. depellantur.
servare. * Bened., venerit. • Ven.pervigil.
NOTJE,
wxtT«ifjr/3K?to,tv, ou jxij ap,kp-:n;,lifit; SsTOV
©SOVtru- IC orandum. > Estergo hujusmodi oralio mundissima,
»o«6v,hoc est : Si semper memineris quod operanti quam exigit Paulinus.
secundum spiritum vel corpus, Deus astat prmsens c Animamvenalemhubet. Ex illo Eccli. x, 9 et 10:
inspeclor, in omnibusprecationibuset actionibustuis Avaro nihil est scelestius... Nihil est iniquius qnam
non peccabis,haoebisquineliam Deumcohabilaiorem. atnare pecunxam: hic enim et animam suam venalem
a Oratio munitio est animm. Egesippus, cuui varia habet. Quia « pro auro vendit animam suam dia-
ex Scripturis aitulisset exempla, quibus probat bolo, > ut hic ait Cornelius. Yel quia vila corporis
sancios Patres oralione dura quaeq^e superasse, quandoque aniroae ooroine in Scriptura ponilur, ut
hoslesque vicisse, subdit lib. v, Du excid. Urbis Hie- illud Joan. xv, 13 : Majorem charitatem nemo habel
rosol. « Quis hoecet talia considerans non admi- ut animumsuam ponat quispro amicis suis; S. Tho-
retur et non intelligat in oralioue nobis meliora esse mas, 2, 2, q. 118, a. 5, ad 1, sic iocum hunc inter-
afma, quain in virtute ? » Scilicet huraana puta bel- pretatur : « Avarus animara suam venalem babet,
lica. quia videlicet animam suam, id esl vitam snam ex-
h Per orationes purissimas. Qui sub Calonis no- poiiit periculis pro pecunia. > Utrumque compre-
mirte circumferuntur versus: hendit Augustinus vel quis alius ser. olim 25, de
Si Deusesl animusnubis,ut carminadicirat, Yerbis Domini,nunc n. 367, edit noviss., ubi sic ait:
Hiclibi prsecipuepura Mtineulecoleuitus. « Quae est ista, rogo, animarum insania, amitlere
Ef Giceron DeNal. deor.: «Cullus deorum est opti- D vitam, a-ipetere mortem: acquirere aufum, perdere
>
mus... ut eos seraper pura, iutegra, incorrupta et ccelum. * Ut quis effunditaquam in lerram, ita est ei e/V
mente et voce venereiuur. J Plaulus Amphitr. v.
1292,act.V.: funderesqnguinem. Psal. LXXVIU : Effuderunt san-
lnvocitdeosimmortales,ntsibi auxiliumferaut, gri.nemeorum lanquam aquam in circuitu Jerusatem.
Maniuuspuris,capileoperlu. Similitudo frequens in Scripluris, praecipue ad co-
- S.ed piani significandam, aul viUtalem rei quaeprofundi-
Apostolus, I Tim. u, 8, puras manus, cum ora- lur. Hoc sensu accipiendum illud Psalmislae sub
inus, ad Deura tolli praecipit, cum dicit: Voloviros Chrisli Doinini patientis. Psal. xxi, 15 : Si-
orare in omni loco, levan,espuras manus sine ira et persona cut aqua effusussum. ln primo sensu accipiendum
disceplatione.Puritas enim, quam praecipue requirit illud Osesev, 10: Super eos ejfundam quasi aquam
Paulus, in eo posila est secundum Chjysostomum iram tneam.
hic, Hom. 8, ul ab ira odioque animus sit liber. e Sapienli pauca sufficiunt. Dictum proverbiale,
« Puras, inquit, raanus, id est mundas, non aqua Terenlius in Phormioue v. 540, act. m, sc. 3, sic
lotas, verum cupiditate, rapina caeiibus mundas, colloqueiites Antiphonera Getamque inducit : An
absque ira et disceptalione. (Juid, oro, hoc sibi P«fer adesthic. Ge. Scio : sed quid iuin? An. Ah, di-
vult? Quisenim irascitur orans? Caeterum irae uo- ctum sapienli sat est. Videlicel, ut Donalus ad hunc
niine profanam injuriarum raeraoriam significare locum observat: « Brevis sermo, el quasi quaedam
vpluit. Mundasil orantis intentio... nullus adeo au- admonitio sufficit sapienli, quod etiam vulgo dici
dax eit, ut inimicitias exercens ad Deum pergat solet: inlelligenli pauca sufficiunt. >
Wt S. PAULiM PATRlARCHiL AQUfLEIENSIS ^228
'
iriisii (Mnith. xix, 2). Sed et Judae peetiis avafiliae A CAPUT XXXII.
flaiiima exarsit, ut Domiriuni ctiiiciortiiri boriPfuni Commendathumililalem; superbiam viiuperqt,
lafgiioferii, in, hiahiis iraderet iihpiorurii (Matih. Et roga eos ut in oranibus operibus suis humilitef
•xxvi. 15); Avarus eriiin vir infefiib fest similis. In-
lefhiis eriihi quaritoscunqrie.dfevbiavefit, ntinqusuri cbram Deo agant"quidquid eis agendum sit : qtiia
b
iKicit,satis est. Sic eisi biriiies tlifesatifi cbrifiiixeritii hori erit gratumi Deo quidquid homo faCit cum stii
iri avaftim, huriqiiam saiiabituf; perbia;Quod aiiterii htitoililer fit, hoc est ei acce^
pttim. In ortniibus opferibussuis sint bumiles, qiiia
CAPUT XXXI.
humilitas c virtutuffl .sublimitas est: nec ad ffegiium
Eleemosynamde suo faciat. coelortimquislibet veriiet, nisi pef humilitateiri:MiiU
Ideo, ffater mi, omnibus qui in donip tua sunt foftim atilem tfemporhmlabbrfeset ofalibhes et elee-
praecipeab hbe vitio cavere. Melius est enim. ut ex mosynae, jejutiia ei yigiliaesi Cuni supefbia firieiii
'
.pauperlate siia pusilluni qriis tfibuat indigentibus, habuerint, prb nihilo apud Deuiri coriiputantufi Ac-
quam. inultum ex injiista acquisilioneLUiiiisquisque ceptus est Deo vir humilis. etin se Dfetimgeslatj
juxta fpiod habet ^orrigat. Tantum enirii expetituf Jam patilatiih dissertiiinus de supefbiae irialb,- sed
abunoquoque. eotnm, qtiarttuni ei De'uss dedit. Nec jj proptef tibi stibjectos necessarium hunc locuiriiri-
enim ab 60-pliis exigit. quaiti qiibd ipse dedit. Elee- vfeni.ut coritra sagiltas diaboli [discaht clypeuin hu-
mosyna » eum.iniqtiitates acquisita, abOhiinabiliSest miliiatis erigefe. Stipefbus * autem Dfeoesl bdibilisj.
cbfain Deo, et accepttim eslv ei quod fueril fideliter et diabolo « siiriiHs. Huniilis licfet[habitu vilis sit j-
acquisiluiii. Suntenim honiiulli. qui dif ipiehtes aliertii gloriosiis tairifenest virtutibus apiudDeuiti. Stipefbus
facefe.se simulaht eieertiosytiaiii: et ctim alios prfe^- "aiitero. etsi decbruset Clartisvideatuf aspeetti, tairien
mant.aliisse miseferi fingimt. Si auteih ex pfbprio apud Dfeurtioperibus vilis est: et verbis, fetgestis *.
laboredederint, gfatuni el acceptum etit-Ded. et vullu, et incessu sempef ejus dignoscitur superbia
; '
VARIANTESLECTIONES.
*ln.V'eh: fjeesf_.quis. 'Ven.Dbiiiinus. *Veh. ciipiditate; sediri ' 'mafg.cbrriijil,Iriiq. */ii Veri. Seesfest.
., . . . •-"; ' '-•••' '- -'
miM>.
* Eleembsyhdcurriiriiquiiaie acqfMisifo.ChrysOstb- digriiiiite, sed riiefito, qnia caStefae'ab hac ftilciuiiiiir
mus tom. V, Ser. de pcenitentia, qui incipit Provid.a et sustentantur, ut virtutes sint. ChrysostorausHom.
menie, sic ait : « Eleemosyna cuin iniquitate acqtii- 30 irt AcL apostol.; i Nihil coriferendumhumilitatis
sila aboriiiriatioest CorariiDeo: > Et lioiht 3'6adpo- virtuti. Ipsa feniriiraatef esi ac fadix. et aluiriha et
pul. Antioch. : «Si proptereaCum rapis ut miserearis, ni- P 13fulcimehttimet yihculum bbhbfum, i piita opefiiiri;
hil hac pejus eleemosyna. enim ex rapina nas- Giianicusabbas Igniaeensis ser. in sabbato Hebdom.
catur, hoc eleempsyna non.est: s.aeyiliaquaedamest, 2. QuadrageSiin fine. « HumUitasomnium yirtutum
et tfudeiiias. > Isycliirisiib; yii 'iii Leviti, cap. 25; est maxiiria, cuiri tainferiyirtutehi se esse riesciaf.
« Si quis eleemosynamoperafi vtill, riec proxhrib Ipsa fefe omnium fadix, et semiiiariumi et fomes, et
hbeeris operetiif, iieque, sl paupef est, ipse rapiat iricenfivum>et ipsa cuinuhiSet fasiigium, cusiodia et
divitiini peeiinias, ut praebeatpaupefibiis. Deiis enirii disciplina. Ab ipsa incipiunf, per ipsam pfoliciuht^
Cleeitibsyriariiex justiiia bffeffi vull. Tahdem Isaac iri ipsa coiisummarittif, per ipsam. cpnservantur.
Aritiocheriusde ihnndi Cdntehiptti 38 cap. i : « Eic Cumque omriibiistit yirtutes sint tribuat, si qua ea-
bis aliis quae labofibus pfopfiis acquisivit, nort ex ftim defuefii, vel mihus perfecta fuerit, ipsa alterius
acquisitis per irtachinatiories et tiieiidacia, perjufia dfefectuproficiehs, dispendium illius ' de.se compen-
fet falsitates. Si vis seroihare iti patipefibus, de pro- sat.a : .. _.:
pfiis sehiiiia. Narii'si de aliehis seiiiinaveris, efunf ... Superbus Deo esi odibilis, juxta illud EceL x_,%
zizaiiiis ahiafiOfa. > QuPhiodo atitem de proprio Odibilis coram. J)co esl et hominibus superbia. Hinc
daftdum sit et qUanlura, docet Chrysostbmus hom. Prudentius in Psychomaciiia, y. 535.
43 ini Cbr., circa finehi. , Desiriegrande loqui:fraDgitDeiisohinesiipp.rbum;
i>Nbri erit grdfuriiDeb quidquid horiio facWcum
Deus resistit, tit dicit Jacb- Maguacadunl, iutlatacrepaut,tumelaciapreiriiiulur.
superbia, Quia siiperbis • DiabblosimUis. «Iiftb qilisqtiis supefbus est, dae-
busiv, 6.'ExeinpiurijesliriPliafisaebLuc. x, quibona
bpefa iriulta,faciebai, qtite tanieri Deo grata non fue- -^moiie plenus est, > ait Caesarius Arelaten.. Episc.
ffrtil/Audi Gfegofrahilib. xix Mbfail.,cap. 2 ih fine de DHbm. 23. Et satictus BasiUus Seleuciaeepiscopus
hpc Pharisaep dissereiite,m,,:«.0 quot labores tinb vi- orat; 55 voeat « siipefbiatti arceiri fegriitidihuni,'.quie
tibpfefcussi feecideriihiJ Qiiaiila lioiia utiuis culpae diaboUmofbo jactatur. > Sarictus qhoqiie CypriariiiM
giadiosuhtpeferiijfita? Chdfe magribpefe bpoftet et epist. 55, hanc ait « de Antichrisii spifitti nasci, id
bpha ieihpef agfefe,etab.ipsis nbs boiiis operibus est d.ediabolo. cui exprobfat per pfophetarii (Isa.
catlte in cbgiiaiibne;ctisibdife : ne si riientem ele- xiv) Dominus, et dicit: Tu dixisii in ahimb iub : In
vaht, bbria fibn siht, quife ribriatictbfi militant, sed cmlum ascendam, super steltas Dei -ponam sedeni
el.atiorii.-> Et Atigustinuiii sfef. 115, edit. novis., meqtn, >
aiias^S, dfevferb,Dbiiiiiii: l Ecce video Piiblicanum f Etverbis et gestis, etc. descriptionem superbiae
jjisiificatiiiii iriagis de tfeiiiplbdescferidere,quam Pha-. vide apud Prudentium 1. c. GassianusPe Irtstit. cee^
fisaiiim. Quaeroquare? Quaefis qtiafe? Audi quare : nob. lib. xy- cap. 29, graphice depingit supefbumf
Quia omnis qui.se exaltqt.humUiabitur, et qui se hu- « Inest pririlitus.in loquelaejus clamor,. iri tacilurhi^
thiiiai 'exdtiabituf, Audisfi seiiteiitiarii, cave carisam tate aroaritudo, excelsus et effusus in laetitiaristis -s,
itialaiii •:jjliud di'cp. AUdistiseriienliam, cave super- irratiopabilis in serietate tristilia, in responsiorie
biam'. > Sifeet paiilb iriffa Pauliiitisnoster : « Multo- rancor, facilitas. in sermone, verba passim sirie
riini .leirijibfuihjaBdfes, irtquit, et orationes, et felee- ulla cofdis gravitate erumpentia. Expers patiferitiae
nibsyriaftet jejuiiia, el vigilia, si cura superbia finem est, etc, t Deiucessh;aulemsuperbi CassiodorusVa-
habiiefunt, pfb hlhilo apud peusii cbroputaniur,,» . riar.HbrVi, formuli.fl: «.Superhus varicatis gressi-
* tlVihUitds,'viriuium.subliimidsesi, iion quideiri bus patet; > De,:oculisvero sarictus feegorius 30
229 LIBER EXHORTAflONlS AJ9 HENIUGUMFOROJUL. 230
l
et levitas. Cupit se a semper laudari ab homitii- _^ blahdos et patieutes simulaiit, et si teriipiis irivferiiunt
bus, et bonis quibus alienus est, praedieari se vult: amariores fiurit:Forriicatores et adultiros dijudicabit
non se b patitur fcuiquamesse stibjectum, sed serii- Deus (Hebt: xui, 4) ihdie judicii. Depefjtifiis scri-
per inter suos pares primatum cupit tenere, et iri pturti' est: .Vir multumjurahs hoh ejjiigiei'pecchtiim
majorem gradum ascendere: et quod meritis bbti- riectecedei plaga de dbmb ejus (Eccli. xxiii, 12). De-
nere non potest, adulando.c2et detralierido d vult.ih- tfactio fbfiiicatio est ariiniae.Uhde f Psalriiista' : De-
vadeTe. Et sicut navis est sine gubernatore cum ia- tfaheriletii secretb prbximo iii6 hiihc persequebur
ctatur fluctibus,-ita et superbus levis circumfertur, (Psal. c, 5). Discofdiairiut Salbmdii cecihit, flete-
instabilis per omnes aetus suos. Humilis autem ulti- statur Dominus, diceiis: Sepiimurii eii qubii detesia-
fauni se jtidicat, et blando vultu 3 intuens. coram Deo iurranima mea (Prov. vi, 16); id csi ^iii s'etriiriaiiriter
eminens apparet; et cum oinnia feeerit dicit: Ser- fratres discordiam (Ibid. 19). 7 Hos nulii ffeisihiilfes
vus iuutilis sum, fetnihil se fecisse lestatur. Et Detis judico nisi diabolo, qui seitiihavit discordiam inter
divulgate opefa ipsius, el prbfert in hiedium, miri^- Deutii et boiriiiieini
•fieatquefacta iliius. et exaltat et clarum facit eum, CAPUT xxxiii.
et in tempofe precum suarum, qiiod postulat irape- Euchajristimiumpiib.
trafe aptid Deuih polest, Haecet his simiUa sola hu- fe Hffic8suritcibifet.pociiIambftis ariimieJrtostRb.Ab
militas obtinet apud Deum; quia ipse est sessio fet bis 9 pifetas Doiriiriiiiostri Jesii GKrisii ribs libferet,
deleetabile cubile Domini nostri Jesu Christi, qui fetse ipsurii ribbis federidtiriitfibuait; qiii dixit: Ego
ait: Super queni requiescam, nisi -super humilem et sumpariisviviisquide ccelbdeseeridi(Jotiii-.\l, M):^iii
qu.etum el pavenlemsermonesmeos (Isa. LXVI.2). Et manducat carnem meam ei bibii sdriguinem rheum,
iteruni: Discilea me, quia mitis sutii et liumiliscorde hdbet vitdm miernam in semelipso(Ibid., 57). Sed
(Matth. il. 29). Annuntia. qu<eso,luis, etdicitoeis: unusquisque aHteqtiamfebfpusfelsanguihfemDomini
Qjiia Deiis superbis resislit (Jac. iv, 6). Et: Ira viri nosti:i Jesii Chrisii acclplat, se ipsilm'jjfobet, et sg-
justiliam Dei non operalur (Jac. i, 20). 4 Multi sfe' ctindum Apostoli praeceptum, Sic de pane illo edat et
VARLANTESLECTIONES
*-Yi'ti.oittnU)UShdmi. a Ven. addit etRened: rioiant in' inarg.Ed. adtiJatidbpraelatis, deifaiientip et invi-
dehdb aequalibus; lmiriilesquecontemneiidb, vult invadefe. * Veri., terfaro inttieiis. * Behed. hbc ribh
hdbent; hec taihen hotarit quidquumin marg:; est in Vcnetasic intef ansulas. * Bened. nbh kuberii, scfiptuih
est. 6 Beried: et Psalinista; 7 Behed. hbc hon habent, riec riblant: Sic inter ansulas est iri Vkiietii. * Veh.
fli siiilt; 9 Ven. ab his veiietiis p. "
'' NOTJlv
-
Mbfal. Hb. ixxiv, cap. 17 : i Supfefbiapef bCtiifeG accfedit.ripniriissus se iritfomiitit.reordinatoffliriata',
jtiaicaiiif. Ipsi quippfe, per fasluiri .tiihibris iiiflati-, feflcit facia. Qnidquidipse non fecerit aut prdinave-
-qriasi ex, sublinii.respiciUht, et qub sfedepriinurit, rii,.riec recte faclura riecpulciire existimai ordina-
lliiiis extolium. Nisi feriinisuperbia se pfer bctilb^ ttiiri.Jiidicatjudicantes,praejudicatjudicaturiSi > Nbn
qhasi per qtiasdairi fehestfas osieridferet,neqtiaiiiiairi absimili Paufiiii seriteniiaeest illud quod de dtiorum
Deb Psalraista dixisset (Psai. xvii): « Popidurii liii- Romariorum aemulisducibus Lucanus lib. i, v. 125,
milem salvum facies, el bcuios supefborum humilid- ceciuit:
bis. Nisi se superbia per 'ociilosfundferet, Salomon Nec quemquamjamferre potest. Caesarvepfiorem.
qboqiie de Judaeacelalionfehoridicferet(Prbv. xxx): Ponipeiusveparehi.
Genefafiocujus excelsisurii et
oculi, palpebrmejus in c Adulaitdo.Ciirysostomusin illud Pauli I Thessal.
allum surrectie. >.',., 5 et 6. Neqne aliquando fuimus in sermoneadula-
a Cupit se seihper iaudari, et ciiiri nOii cdnseqrii- ii, fionis,.... neque qucerentesab homiaibus glofiam, sic
ttii quod appetit, indignabundp sileiitib se ipsuiri explicat. « Non adulati sumus, quod quidem est eo-
Cohiraferidat,tit ait Gfegor. in I Reg. cap. li, lib. ,rum, qui.... volunt dominatumobtinere; Nort potest
v, cujiis surit verba : « Moselatpf titii esse sblet, ut dici: Adulati^sumus, ut doniinatum obtineanius. >
cura ab feorumlaudibris iiiigua alierta silet, aesiimatio Vel ut ait Primasius in eumdfemApostoli locum :
sria non silfeat.Tacfentibusquidfemaliis clamant, qtiia « Omnis qui adulatur aut proptferavaritiain.. vel glo-
jesiiriiaiionissiiaepraecoriiaiin feofdepoftarii. > D riam adulalur. > .
|>Non se palituf cuiquam esse subjectum, sed sem- ... d Delrahendo. Gregorius Morah lib. xxxni, cap.
.per inter suos pares primatumcupittenere. Idem Gre- 5 : « Cuncti vanae gloriae sfeclatofes, dum se omni-
gor. Mpral. xni, cap. 9 : « Arrogantes omnes cun- bus praeferunt,aliosquidem dfefaluis sehsibus, aiios
ciis quidemhpminibus se aequaliler conditps meroi- auleiri de indignis meritis repreheiidunt, id est alios
nefunt, sed per fasturoscientiaeauditores suos aequa.- censent. nihil scire, alios non bene viverei > Detra-
les sibi vel esse vel credere dedignantur : eisque se clio enirii ,a superbia procedit; nam ut ait Peirus
per naturae conditionemConferuht, sed per tiitiiorem Damianus lib, vi, epist. 30 : « Plahe nisi multUm
seifeiitiaesiiperponutit'.yEquales quiderii 'sfejtidicant nobis.vita nostra splendesceret, non tanlopere nb-
exstitisse. nascendo, sednon aequales remansisse ^vi- stris oculis aliena conversatio displiceret. > ,
vendb. >QuairibeUeBernardusser.Tdediversis:«So- e Deus divulgatopera ipsius. InnumcfabiHa sunt
litiidb haecstiperborumest, quia solos sese reputant, exfempla.Drio roeminissesit satis. Manae Magdalenae
sblbs appeturit sfeputari. Lilteratus est: odit spciiim. facirius, quae prevehit ungere corpus Ghristi in se-
Astutus in negotiis saecularibus : neminem yeUet.sibi pulturam per universum ihunduin juxta ejusdem
similem inveriiri. Pectiniosusest: si ditescere vide- C.hristi propheiiam pracdicatur (Matth. xxvi, 33).
fi.t alterum, cruciatuf. Portis est, aul formosus- da Martini eleemosyna ofe Christi, qui acceperat, com-
ei pafefri et contabescit, Solitarius est • sed ferro- niendalur. his verbis : «Mariinus adhuc catechume-
nferis..>TElalUii, nempede gradihus liumiiitatis et nus hac me yeste cbntexit. > ut nai'rat Severtis lib.
sujVefbi8| gf. 7 praesumptio,« primusin conyentibtis Yiiae ejus n. 2, Yere Deus. ut ait Maria. exaltdt hu»
'fesidet, In cbnsUiisprimus respondet, non vocatus miles, et quise humUiat-exattabitur,
231 S. PAULTMPATRIARGH^ AQUILEIENSIS 232
de calice bibqt, quia qui indigne manducat et bibit & Psalmista : Scrutuns cordaet renes Deus (Psal. vn,
tprpus elsanguinemD.omini,judicium sibi tnanducat, 10). El iterum : Dominusscil cogitationeshominum "
et bibit, nondijudicans corpus Domini (1Gor. xi, 28). (Psal. xcni, II). Et alibi idera Psalraista: Intel-
l
Quando enim euni accipere debemus,. ante a ad lexisti cogiialionesmeas de longe : semitam meam et
confessionem et poenilentiam recurrere debemus, et funiculum meum invesligasli (Psal. cxxxvm, 5). Ne,
oniues acfus nostros curiosius discutere : et peccata quaeso,permitlamus in nobis cogilaliones pravas,
nostra, si in nobis senserimus, eilo fesiineinus per neqiie tanquara minima riegligamus, quia qui spernit
confessionem et veram poenitentiam abluere, ne minimapaulatimdefluit(Eccli. xix, 1). Non spernamui
cum J.uda prodilore diabolum intra non celantes, morsum «-serpentis,ne veuenum ejus conspergatur in
pereamus, protrahentes elcelantespeccaluronostrum corda noslra : quia quamvis venenuin vita sit ser-
de die in diero. . pentis, lamen mors est hominis. Abscindamus vir-
40 CAPUT XXXIV. gulta spinarum de agro cordis nostri, ne defigant in
Peccata cordis cavenda, quia cor intuetur Deus. nobis altas radices. Sciraus enim, quia cor noslrum
Et si quid niale * autriequam cogitaveriihus, 3 de ager esl Domini nostri Jesu Christi": excolamus eum
eo poenilentiam agaraus, et-velociter h illud de corde coelestibus disciplinis, et non sinamus in agro tanti
tiostro eradere festineinus. Ne vejimus dicere :c Non B iraperatoris seminari £ zizania : sed cunctis floribus
est hoc grande peccalum quod cogitavi, H.eu insi- virtutuin decoremus, quia in his delectalur oranipo-
ipienles! quare nop,* inteUigimus, quia in conspectu tens Deus sicut in Canticis Ganticorum legitur : Ego
Boniini d cogitationes nosfrae, aiitequam in opus flos campi, et lilium convallium (Can.n, 1), id est
wocedant, manifestae et auertge sunt! Dicit enim ftco rieens mnndi. et 6 virainitas humilium.
YARIANTESLECTIONES.
1 Jen.. illud. a Ven. mali. a Bened. et de eo. * Ven. non
B cogitamus. Yel inteUigimus. * Ven. addit.
quoniam vanae sunt. Bened. non liabent, et.
. NOT^l.
a Aniead confessionemet pmnitentiam, etc. est il- dictionis atque orationis. »
ltid ipsum, quoil aliis verbis_AposiolusI Cor. x-i,28, c Ne velimusdicere : Non esthoc grandepeccatum.
praecipitjuxta Tiidenliiium sess. 15, cap. 7 :«Com- -Chrysostomuslom. V de Ievium peccaloruro perieu-
municare volenti reyocaiidum est in inerabriam ejus lis, "fusehoc argunientumprosequiiur; Accipepauca:
(Pauii) praeceptura Probet seipsum homo. Ecclesia- « Forsitan cogilatus nostros ad Deuni non putas
stica autem consuetudo declarat eam pfobatipnem pertinere? Nullus acttis -non cogilatione praecur-
riecessariara esse, ut nullus sibi conscius raortalis rente perficitur : niillum opus non corde meditante
peccati, quanlumvis siLi contritus videatur, absque iG complelur Etsi nonnunquam cogitemus, nec ge-
praeraissa sacraraentali confessione, ad sacfam Eu- rimus, disponinitis, nec implemus: tamen. cogilata
charisliarii- accedere debeat: > Haec sanctissima Ec- pro factis tenentur, Hcet iioiidum opere complean-
clesiae praxis elucet ex epislolis sancfi' Cypriani lur. Facere enim cordis cogitare esl: quia corpbris
9,10,11; et ex aliis locis non raro, Pauca ex his est cogitata perficere.... Cor cogitando tenetur in
epistolis accipe. In 9 sic habet, dolehs interape- .crimine, licet c.orpus imhiune videatur ab opere.
stive lapsis datam Eucharistiam : « Nam cuin in Reus est jam animus qui cogitavit: licet immune
'minoribus peccatis agant peccatofes poenitentiam cbrpus sit ab opere quod non fecit. >
juslo tempore, et secuudum disciplinaeordinem ad d ln conspectu Dbmini cogitqtiones nostrm. Nil
exomologesim veniant, et per manus impositionem opus est aflerre jScripturas, quas jara profert Pauli-
episcopi, et cleri jus communicationis accipiant; nusin re alioquin satisiiota. Potius ethnicos audia-
nunc crtido teinpore.... nonduni poenitentia acta, mus, queis haec ipsa veritas afluisil. Seneca epist.
nondum exomojogesi facta— Eucharistia illis da- 41 : i Prope est a te Deus, lecum est, intus est. Ita
tur. > De hoc et in decima conqueritur,- quod ferme dicb, Lucili, sacer iniranosspiritus sedet, nialorum
iisdera verbis repetit in undecima. fluc respiciebat bonbrumque noslrortim observalor. >Et episl. 83 :
Ewnardus ser. 1, in Vigil.- Nat; Do. cum inquit « SicCerte vivendum est tanquam in conspectu vjva-
Betbleem domum panis, el Juda confessionemsonat; riius, sic cogitanduro tanquam aliquis in pectus in-
et subdit: « Tu ergo.... si suscipias panera illurii tinium inspicere possif : et potest. Quid enim pro-
-qui de ecelodescendit, el.dat vitam mundo, Doiiiini- dest ab homine aliquid esse secrelum ? NihifPeo
cum videlicet corpus Jesu....Bethleem factuses di- p clausum est. lnterest ariimis nostris, et Cogitationi-
gnus plane susceplione dominica, si lamen confessio btis' mediis ihtervenit. > Sed et Thales, testfeLaertio
non defuerit. > Placet hic duorum patrum Elerii et de Yitis Philosoph. lib. i : « Interrogalus iaierei ne
Beati. Paulini noslri ferme avvxpov&v,et in pugna Deos homo male agens : Ne cogit .ns qtiidem, > in-
quam cum Elipaudo inierum, coiiiniilitonum, verba quil: Uhdehilmiriirasi Juvencus Christianus cecinit
huc facientia producereex lib. i conlra Elipandum : lib. i Hisl. Evag., v. 617:
« Dicunt aliqui: semper communicare debet Chri-
iStianus, nisi aliquo iniercedente peccato, corpus Nilabsent.eDeo loquimur,nil abdita clansum
Doroini quotidie accipiendum.... Quod quidem bene P.ectorisantra ieguut;; praeseusDeusomuiacernit.
dicunl, si hoc cura religione, el devotione, et humUi- e Non spernamus morsum serpentii. T-heodorus
,ta.e suscipianl. Caelerumsi lalia fuerint peccata, quae Studita ser. 1: «Nequeenimnescis pravas cogitationcs
quasi mortuum ab altari removeant, prius agenda serpenliurii instar mordere, iraraisso in animum ve-
poenitentia est, ac sic deinde hoc salutiferum me- neno : qtiod omtiistudio exiroendumest simul atque
!dicameiitumsuscipiendum. > exoftuni est, ne ulcus diflicilemora reddat. >
,'-•* Velociter efadere festinemus, de sollicitudine * Seminari zizania. Auctor operis imperfecti inter
-adhibenda_ in abigendis malis cogitatiohibus vide Chrysosiomi opera tom. H, edit. Lugd. 1687, hom,
vGassianumlib.vi.cap. 13, de Inslitutis Coenobjpfum. 13 in cap. vi Malth. : «Triticum est volunfas bpna,
.Mbnebat'ei.Aniioehus hora. 81, « multivafiae ejus- qnam seminat Deus in homine. Zizanium autem
modi:cogitaiioifes nuUa mora, sed ipso statim aditu est, cogitatib iriala; quam diabolus seriiiriavit per
profligandaj gunt, ac decliiiandaesludio piae coritra- carnem. >
E>3 LIBER EXHORTATIONlSAD HENRICUMFOROJUL. 254
CAPUT XXXV A aurigae,si frena laxaverint, per praecipitiaducuntur;
Caro domanda. ita et anima cum ipso corpore, si ei frenum non
Et semper atque a semper caro nostra subjecta imposuerimus, ad inferni praecipitia dilabilur. Simus
sit animse,et sicut ancilla famuletur dominaesuae. ergo boni et edocti aurigaecorpori nostro, ut pep
Ne pracbearaus vires illicitas corpori nostro, ne viam rectam possimus incedere.
committat beUumadversus spiritum nostrum; sed
CAPUT XXXVI.
semper subjecta sit caro, ut obtemperet jussis Spi-
ritus sancti. Neque incrassari permittarous ancillamh Luxus in cibis cavendus.
ne contemnat dominam suam, sed omnibusjussis Escse euim nimiaenon solum animas, sed etiam
ejus et obsequiis mancipetur. Sicut enim c equis corpora e nostra plurimum laedunt, et ad inflrmita-
frena sunt imponenda,ita corpora nostra jejuniis et tem perducunt. Solet enim per nimiani ciborum avi-
nr.itinnilmssnntinfrenanda. Nam ouemadmoduro a ditatem et poculi intemperantiamfrangi stomachif
NOTJE.
a Semperatque semper.Haecverbiingeminatio vim VJtcumcarceribussese efTuderequadriga
orationis intendil, uti efiom atque etiam. Terentius p Addunlse in spatia, et frustra relinacula tendens
Eunucb. v. 56, act. i, sc. 1: Fertur equis auriga,neque auditcurrushabenas.
Proinlu, dumest tempus,eliam atque eliamcogita. e Escm corpora nostra plurimum tmdunt, et ad in-
Et magis atque magis, ut apud Virg. Georg. lib. ni, firmitaiem perducunt. Hippocrates lib. n Aphor. 17 :
185. 07TOV aVTpoyriTTUpa fUfTlV 7r^iwv£<TE),GIJ, TIJV
vouo-oy
iroizt, id est ubi nutrimentum ultra naiuram plenius
Tummagisatquemagisblandisgauderemagistri ingeritur, tnorbumfacit. Ecclesiasticus cap. LXXXVII,
Laudiuus, e tc. 32 ; Noli avidusessein omni epulationeet nonte ef-
Quod et in nominibus geminatis hoc modo apparet, fundgs super omnetnescam: in mullis enim esciserit
utestillud Yirgilii iEneid. Ub. n, v. 668 : infirmilas.. Apud Clemenlem Alexandrinum Poedag.
Armaviri, ferte arma. ii, cap. 1 : « Aiitiplianes Delius meciicus vei unam
hanc dixit esse morborum causam, ciborum varie-
Statius lib. vu Theb., v. 135 : tatem. > Audi hac in re disserentem Chrysostomum.
Arma,armainsani,sua quisqueignotaquenullo Hom. 21 in Joan : « Si medicos percontaberis, om-
Morarapit. nium pene morborum causas inde ortas invenies.
VHis, tenuis ac simplexmensa valelndinis mater est,
Et illud Jerem. xxn, 29 : Terra, lerra, terra audi ila eam medici appellarunt... saimalis paremem;
sermonem Domtni. Semper igitur alque semperest contra satietalem morbortim ipsa medica arle incu-
Paulino incessanter, el sine ulla interruptione.
b Ancillatn,ne contemnatDominam suam. Alludit rabiliumcapitis, dixerunt, quod perspieuum esl. Siquidem
oculorum, manuum aegriludiiies,pa-
ad iUud Sara et Agar Genxvi. ,Dehis enim morali- p pedum, ralysis, hydropisis, icteros, febres longaeet acutae,
ter Scripturam inteUigit Nicolaus de Lira dum ait: el plures id genus morbi nimia crapula contrahun-
vir
«Per Abrampotest intelligi quicunque bonus, ha- tur. Neque enim vacat in omnes enume-
bens in sua dorao,41 id est in se ipso Sarai, quae rare, qui... ex voracitatepraesentia et crapula ingenerau-
princepsmea, propter quod per ipsam tur. >Causam dat Philo lib. De mundi opificio. « Est'
inlerpretaturratio
signihcatur reeta, quaedebet dominari, el Agar aulem immoderala ciborum congestio lethifera et
ancillam, id est carnem, qtiaedebet subjici, et casti- venefica, utpote concoctionem prae multiluuine non
gari. Per hoc autem quod dixit Sarai, ingredere ad admitteutibus quae ingesta sunt, adduntur
ancillam, intellisitur condescensio facta carni ex alia super alia, priusquam prioraquando digesta sunt. >
causa rationabili. Sed quia diflicile est ibi tenere Oplime auctor carminis ad Senatorera, Terlullianus
roodura debitum, ideo frequenter ex hoc consurgit aliquaado putatus, vers. 56..
rebellio carnis ad spirilum, quod notatur, cum dici-
tur, despexitdominamsuam. Sedcum ratio denuntiat Escaiditurfcorpus,corpuscornimpiluresca ;
homini taiem rebellionem, debet rationi subjicere Vimquesuamuiinuit,si quidprotendilurultra.
carnem quodnotatur, cum subditur : Cui respondens 1 Frangi slomachi fortitudo, etc. ClemensAlexan.
Abraham,Ecce, ait, ancilla tua in manu tua est: elc. 1. c. subversionesappellat slomachi. « Sunt ilaque
ad castigandameam : et si caro talem castigalionem mtiliiplieesqualitates
refugiat, debet nihilominus reduci ad rationis obe- ria detrimenla pariunt,(ciboruni).respuendae, quaeva-
dienliam. > malas corporum habiiudines,
c Sicut equisfrena sunt imponenda. Sanctus Gre- D stomachorum subversiones.> Suetonius in Caligula
lib. Mor. xxxi, 9 : « Equus est cap. 58, Jllareessereepulis slomachum,dixit. « Cun-
gorius cap. unicuique ctatus an ad prandiuni surgeret, marcescente adhuc
sanctaeanimae corpus suum, quod videlicet novit et storaacho pridiani cibi onere, tandem .... egressus
ab illicitis continentiaefreno reslringere, et rursura est. > Seneca
charitatis impulsu in exercitatione boni operis re- est multa epist. 2 : « Fastidientis, ait, stomachi
laxare. Equitis ergo nomine aniraa sancti viri ex- coinquinant, degustare, quaeubi varia sunt et diversa,
bene subdilum re- non alunt. > Idem duo chrisliani poetae
primitur, quaejumentum corporis senserurit Prudenlius Cathemer. v. 431. Hym. ante
git. > AudiendusAugustinuslate similitudinem expo- cibum :
nens Iib. De utilitate jejunii c. 3. « Tali dissuasori
malo, servo ventris, responde per hanc simililudi- Neu piger immodicis dapibus
nem et dic: si juraento forte insidferes,si equo utere- Visceratensa gravelstomachus.
ris, qui te gestiendo posset praecipilare, nonne ut Et Theodulphus Aurelianen. episcop. car. lib. i, in
securus iter ageres, cibaria ferocianti subtraheres, et Paraenesiad Judices, v. 415, de ciborum vafietate
famedomares qtiem freno non posses ? Caro mea ju- et multiplicitate loquens.
nientum meumest: iter ago in Jerusalem, plerum- Haecut parva foventslomaclium, si pluragravabunt.
que me rapit, et de via conalur excutere: via
autem mea Christus est. Ita exsultanlem non cohi- Quod qucmodo fiat audi Horatium Sat. Hb. n, V.
bebpjejunio? > 161, Sat. 2
d Quemadmodumaurigm, juxta illud Yirgilii in Dulciase in bilemvertent, stomacboquelumultum.
fine Georg. lib. i: Lentaferet pituiia. ,
PATKOL,XCIX. 8
S58 , S. PAULINI PATRIARCILE AQtJILEIENSB 23t1
fOfiittido. nec iibh et abundantia J sanguinis el cbo- _\ CAPUT XXXVlt.
lera a, et pluritnae aegritudihfesfescarurii largitate De ebrietalem cbnsequenlihusmaits.
4 eontrahi. Sicut ettiiri animaeel CorporiSuntista cbti-
Tugiamus ebrieiatem, ne crimen luxtiriaeincur-
3
, traria; ita medela*>est Utriusque temperantia jeju- ramus, quia Aposlolus praccipit npb.is non nos inc-
non per omne tempus, saltem sacralissi- bricire vino, iriquo est luxuria (Ephes. v, 18). Yi.mm
* iiii. Et sic
~i
mos dies jejuniorum, quantura possumus cum Dei enim nobis Deus ad e loetiliam cordis,. non ad ebrie-
adjutorio, delicias mundi et ciborum opulentiam*fu- latem donavit. Bibariius ergo non quantum gula exi-
.1 giamus: ne quando, quod avertat Deus, cruciali in git, sed quantum natufae imbecillitas postulat. Ne
fflaihmaa qtiaerariiusguttam aquae,"et nullum refri- 4 igitur quod ad medelam f corporis nostri tributum
BfefiUhicorisequamur. est, ad perniciem deptilemus. Annuntia, quseso,luis
"•'' VARIANTESLECTIONES.
1 Ven. Sang. per coleram efc. contingtint. Af Bened., sanguinis et colerum, etpl. seg. esc. larg. conlrahi.
videtur et ut emendahdd. - Ven. in cruciatu flammae. 3 Ven. praecipitdi-
Ulraque lectio vitiosa, posuimus,
* Ven. postulat: ne id quod ad medelam, efc.
cens : Nolileitiebriari, etc.
,'''.'. NOftE. . -.'.'.
a Et cbolera. « Cholera, id est, Xolipa, inquitme-: B betis jejunare die, etc. In mense Septembris in terlia
aiein'* tertio Paultis ^Eginela, immodica estexvenlris septimana jejtinate difeMefcoris, el Veneris, et sab-
lum vomilu, cibo- bati. > Quia lamen aliqua jejunia ibi commemorata
peftilrbatio, quam dejectione, monachis tantum slalula videulur, placel hicex-
rtilh perpeti cruditatfe,ob ingurgitationis nimietatem, pro
atit-humorumredundaiitempravitatem,5. > apud Cae- scribere.187 Capitular,lib. vi, queis tria.splemnia
liurri Rhodig. Antiq. lect. lib. iv, cap. Hinc Eccle- jejuriia plebi universaeindicanlur, quae legitima vo-
siaslicus cap. xxxvn, v.. 55: « In hiultis escis erit cantur. « Admoneant sacerdotes ut jejunia tria legi-
jrififiniias; et aviditas appropinqtiabit tisque adelclio- tiina inanno agahtur, id est, qtiadragirila difesatite
leram. > Et cap. xxxi, v. 25 : Vigiiia,chblera, tor- Nativitalem Domini, et quadraginta dies artte Pa-
tufa virbinfruniio. Graeceest a^lnmo;, qtiod est in- scha, ubi decimas aiini solvimus, el po-t Peiitecosien
saliabilis, inexplebUis. Sic et> Seneca nimiaevide- epist. 24 : quadraginta dies. Quanquam enim nonnulla ex: his
.« Epulae cfuditateni afiefunt, irtqtiit, canonica priyentur auctoritate, nobis tamen omni-
licef, de quibus HbTatius sat. lib. u, v. 977, Sat. 7. bus siriiul pef cbnsueludinem plebis et paferilum
- nostrorum morem ha.c observare, ul superius osten-
Nempeinamarescuntepulaj sine fine pelitas.' sum est, convenit, Et Hcet pmiiibus dieous orare ef
. * Medela estvtriusque temperdntiajejunii ;Ec'elesia abstinere conveniat, his tamen tehiporibus amplius
in orat. Sabbali post Cineres, dicit «jejuniuiri aui- jejuniis et pocnitentipcservire oportet. Praeter haec
inabhs corporibusque curandis salubriter institu- autem legiliiaa lempora jejuniorura, omnis sexta fe-
tuni.-> Sanctus Athanasius lib. de Yirginilate, laii- ria propter passioneta Doniini jejunetur. Sed et sab-;
desjejunii, et utilitates, quae in animum et corpus b.ati dies a plerisque, propter quod in eo Christus
: inter alia haec habet: p^
redundant. late perseqtiitur jacuit in sepulcro, jejunio coiisecraius babetur. >
xai
opa; Tt miu fi vriarna, val vbo-ov;Qzpanivsi, f.sv- Praeter hsec observabantur etiam jejunia quae dice^
jjt«ir«aw{J.artr.a '^npaivu,v.aiSaitJ-ova; iy.SaXl.ii,v.ai/o- bantur indicta. Indicebanlur autem quandoque a rege
yto-Uov;itavwpov;,v.aiTOV vouvXatiitpoTipov noii.X,x«t pro causapublica, ut patet Capitulari an. 828, ex
xapBiavxaBapav, v.v.i':&et wtJ.atiyiao-p.ivov ; id est: vide epist.. ibid. posita Ludovici et Lotharii, quaecirca
quid facidt jejunium morbis medetur, et distilla- medium sie habet: « Et ut haec omnia successum
tiones corporis exsiccat, eidmmones expellit, ei sensus habeant, volumus, ut generale triduanum jejunium
praiios fugat, et menteih clariorem^ cor expurgalum, secunda feria poslOctabasabPehtecosten,celebrandum^
corpus sdnclificdtumfacit. indicetur, et generaliler omnibus sumraa devo-
c Sacratissitnos dies jejunioruni. Augustinus epist. tione,observetur. > Et ab episcopis, ut passihi oe-
36 edit. nov., alias 86 : « Ego . . , lestamentiim no- currit. Peccare autfemrefraclarios patet ex concilio
vum revolveiis videb praeceptum esse jejunium- Qui- Gangrensi., quod eos praecipit analheniatizari, rela-
bus autem diebus non oporteat jejunare, et quibus lum Ub. v. Capitul. c. *152jejunio indicto ; et ex
oporteat praeceptb Domini vcl aposlolofutn non ihve- Rbabano lib. n, De inslitutione cleric. cap.25, aUato.
nio deiinilum. > Igitur Ecclesia slatuit jejuniorum in notis a Baluzio : « Nec. non et Ula (jejunia), ait
lempora et dies. Quje autem esseni Paulini actate Rhabanus; omninb custodire oporlet unumqueuique.
praeter Quadragesimaleel Quatuor Temporumjam in quae communiter omnibus facere sive pro tribula-
Ecclesia pia consufetudine invecta jejuiiia, colligere tione, sive pro gfaliarum aclione proprius ecclesise
est ex capitularibus regum Francorura , nam in eis mandat episcopus. Quia qui constituia atque de-
non infrfequens mentio. An. 817, in Capitulari D mandata jejunia servare neglexerit, peccal.-> Hu-
Aquisgranens. de vita et conversatiohe Monachorum jusmodi erat disciplina Ecclesioccirca aetalemPau-
c. 51,statuilur, « Ut non jejunelur nisi statuti fu- Hni.
erint dies jejunii. >Baluzius in nolis haecaddit: «In a Cruciati in flamma quceramusgutlam aqum, re-
editione Centuriatorum haecaddtintur: Quiituortem- spicit ad pcenam divitis de quo in Evangelio Lucae.
porum jejunetur; ul in vigilia Sanciae Mariae,An- xvi, 24, qui cum esset in torraentis et cruciaretur in
niinciatione, Assumptione , Nativilate. Jejunatur si- flarama, ab Lazaro aquaegultam, sed incassum, po-:
militer in Natali omnium apostolorum, seu sancti stnlabat.
Joannis Baptistae de marlyrio, seu 42'n natali cu- e Vinum ad tmtttiam. Jnxta illud Eccli. xxxi, 35,
juslibet sancti in cujus hpnorem deuicatus est locus Vinumin jucunditatem creatum est, et non ad ebrie-
ubi militant monachi. > Jejtirtia autem Quatuor tem- tatem. Yelut legit apud Cofnelium Tigurina : « Vi-
pbruin sic distribuebantur, ut ex horiiilia 10 incerli . num exhilarandis hominibus creatum est, non in-
auctoris in veiustissiico codice Sancli Galli habet ebriandis. > Gui consona scriljit Chrysostomus tom.
Baluiius in notis ad c. 186, lib. vi. Capitul: « Jeju- V, hom. de ingluvie et ebrielaie : « Yinum datuni
nja, ait ille scriplpi'; debelis cnstodire quatuor tera- ' esf, ut exhilaremur, non ut turpiter nos demus ; ut
pora in anno, id est mense Martio in prima septi- rideamus, non ut rideamur ; ul sani simtis, nbn ut;
niana, quando i.ntrat Martius, debetis jejunare die aegrotemtis; imbecillitatem cbrporis corrigamus; nbn
Mercbris ef difeYeneris, et sabbati. Iu raense Junio ut animi vires dejiciamus. >
in secunda septimana postqnaih junius intrat, de- f Ad medelam corporis. Eccli. ubi supra v. 57:
$3t LlBER EXHORTATIOMS AD EENRICUMFOROJUL. 238
ifl doriio ttta subjeetis. qtiod plefiqne » homicidia et A * d daeraon. Ebriosus putat se aliquid optimum ge-
J>rofhicaliohes pefpetraverunt, riec ipsam niortem rfei-e,cum fuerit ad pracipilia devolutus. Per vi-.
c TeetiSavefuni: alii per vinum a daemonibuscapti nolentiam armatur e ad maledicta et convicia
surit. Nec est alitid febfietas, quani manifeslissimus proximorum, et iramutatur f mens ejus, et lingua
VARIANTESLECTIONES.
1 Veh.inanifestus;
NOT;E.
Sdnildi est anvmmet corpbrissbbriiispblus. Chryso- Hb. eod. de Lacyde Cyrenaeo:« Mortuus est ex para-
stomus. hom. 1, ad pop. Antioch. « Vinum medi- lysi, quam ex imhiodica potatione coiitfaxferat. >
cina optimaest, .quando comnjensurationem liabet; AthenactisIjb. x Dipnosoph.cap. 12 nori unum llujtis
oplimam. > El irifra : « Yiriumiialiim est, ut cot- rei affert exemplum. Sat sit afferre illud ebriosi
pbris iinbeciHiiatemcorroboret. hoh ut animi sani- cujusdam, qui ex ebrietate in furorera actus sibi
tatfemextfefminet'.> Plinius lib. XXIII, cap. 1, ali- manus violentas injeci. -:i CleomfenesLacedemonius
quas e|us medicas virtuies enumerat dicens : « Yinoi is fuit, qui merum bibebat, ... quod autem seipsum
aiunlur vires, sanguiscolosquehominum,.... ntefvii cultro caecidit ob ehrietatem, scfipsit Hei'odotus. >
juvaritiir, .... stbmachuS reereatur, apptettentiaci- Uhde Siracides Eccli. cap. xxxi. v. 50: Multosexler-
bfefutii ihvitaiur, tfistiliac cura hebetatur, urina et; minqvil virium.
algot expellittir; somnusconciliatur. Praeterea vorai- g d Ebrielas manifestissimusdmmon. Sanctus Ber-
tipnem sistit, collectiones exlra lanis humidjs im- nafdus, seu quisquis alius est aufetoflibri De riiodo
pbsilis miiigat. Asclepiadesutilitaleiri vini'aequari vix betifevivendi ad soforem cap. 25 ex hoc Paulini loco
deofuhi poieiitia posse prortuntiavit. » forte bausit quod scripsit: « Mulli per vinum a dae-
a Per vinum homicidia. Eccli. 1. c. v. 58 et seq. monibus capli sunt; nec est aliud ebrietas quam
Vinum mulium poiatum irritationem, et iram, et rui- irianifestissimus daemon. > Non infrequens est apud
ngs multas facih . . . et .faciens vutriera. Scite san- Patfes ut ebrietas hac nota iriuratur. Cbrysostomus,
ctus Pptrus Chrysologus ser. .26 in illud Luc. xii, 45, hom, 19 in Genes.: « Vere enini ebrietas voluntarius
de maio servo : Et cmperiipercuiere servoset ancil- est dacinon; et gravius quairi daemonraentera obte-
las, el edereet bibere et inebriari, sic ait: « Proprie nebrat. > Petrus Chrysologus ser. 26 : « Ebrietas
dixit edfefe, et bibfere, et inebriai'i. et perculere. est daeinon blaadus, venenuro dulce, rabies volun-
Ebrietas caedis riiater, parens iilium, furoris geni- taria, invitatus hoslis. » Sic hi et alii Patfes. Non
trix, etc. > Hihc Proverb. xxm, 29 et seq. Cui vm? tameu eo sensu quo Manichaei,qui dicebani viniim
cujus phiri vm? cui rixce? ctti fovem? tui sine causa opus, imo fel diaboli, etsi tivas coheederenl. Cbntra
Vulrieraftbi suj/fuUoocidoium ? Nonne his qui cotn- quos arguit Augustinus lib. ii De liiOribus Mani-
thbranfurih virib; et studerii calieibus epotandis ?.Se- chaeofum, n. 44, cap. 16 : « Jara vero quae ianta
rieea epist. 83 fem exemplis conflrmat. « Refer, ait,. perversio est vinum putare fe! prihcipuni teriebrk-
Alexaridri Macedonis exemplum, qui Clitura charis- rum, fet iivis comedendis non pafcere? Magisne
, simiiiii sibi ac lidelissiinum inter epulas trahsfodit, inerit illud fel cum in cupjia, quaril ctim in acinis
etc. > et iiifra : « MarcnmAhtonium magnum virum, .n fuerit? » _,
6t ingehii hbbilis quae alia res perdidit, et in extfer- > e Armatur ad maledicta. DissertePbilo lib. De vita
nos iribfes et yitia nbn Romana trajecit; quam ebrie- contemplativa : « Vulgtis ubi se ihefo explevit, ac
tas ? ... Haecisi*nhcrudelem ... fecit, cum capiia si non vinum bibisset; sed insanise pbculum ...'.
pfincipum civltatis coeriantireferrenlur; cum inter offensat, et canura ferocium mofeinrabieiiiveftitiir:
appafatissiriiasepulas; lnicusqueregales, ora ac ma- inoxque coorti se invicerii inbfsibtis appetunt.... sic
hus pfoscfipioriiirt ffeebgnosceret, cum vino gravis coiiflictantur tanquairi in arena vel panbfalio. n Lu-
siliret tamferi sarigtiinem. Intolerabile erat quod cretius lib. m v. 481 :
ebfius faciebati... Fere vinolctitiam crudeUtas sequi- Clamor,singultus,jurgia gliscurit.
tiif, etc. > In ApopHtheg. de Pyrrho hsec narrat Plutafclius :
h
. E't forriiCaiibrieS; iino quaequelurpia et nefanda. « Audieral, adolescentes qubsdam mriltis ihlef pp-
Qiiafe irioiiebat AposlblUsEphesios, dicens : Noiite cula maledictls ipsuto proscidisse. Eos postfidie urii-
ihebriari virib, ih quo esf luxuria (Eph. v, 18). Et yersos ad se adduci jussit, primumqite ex eisper-
Chfysostemtishotii. de ingltivie et ebrietate : «Illici- cunctatus est, an de ipso talia dixissent. Oihriinb,
ios cbhculiituSiexcbgitans, et exleges aniores... ,os, respondit hic, talia : pluragufe dixissemtis, si jUus
bcuibs, riarfes, et Priinia profsus membra peccati vini nobis fuisset. > Adfeb'veitiiri fest, quod ipse
cloacas feflicit.> Et hom. 71, in cap. xxn Mallh. Sympos. lib. vm,. q. 1, exmente pliilosophorum, qui
< Ebrietas hiultis.capitibus, utllydra, armatur: hinc ebrietatem delirationem ex, vinb oboflaih appellant,
feiiiirifornicatio, hitic Ira, hinc raollities, hinc turpes subdit : « cum garrulitas incorhposilaet nugae vind
ariiores ofiiralur. > Eadem Seniit Hieronymus, exem- j-^ acceduni, finis inscitissimus iiigratissimusque sequi-
plisque cortflrriiatCpist. 85 ad Oceanum. « Yinoien- "* tur, contumeliaeet bacChalio. > Quam autem delU
tia",ait, scurrafum est et coriiessatorum : venterque ralionem phiiosophi bicebaftl, mentis lhtitationem
iiiefb aesliians clio dfespumat in libidines. In vino dixit noster Paulinus, cum sequituf.
luStiiia;ih luxufia vbltiptas, in voluptate impudicitia i Iiiimutatur mens ejus. Plalo lib. i dfelegg. Athe-
est. Qiii Itixufiatnf, viyens morluusest: ergo qui niensem hospitem et Cliiiiain sic loquentes inducit:
iriebfialuf et nibftutis et sepultus est. Noe ad unius « Athen. Utrum sensus, memoriahi, opinionem, iii-
hbfse ebfietatem nudat femora sua , quae per sex- ielligentiam veheraentiora efliciat, Vel prorstis ex-
centos afttios43 sobfielatfe contexerat. Lol per te- slinguat, si quis ebrietale fuerit occupatus ? Clin:
hiiileriliam,nfescienslUiidinimiscetiucestum, et queni Orauino certe exstinguit. Atheri,Ad eum igitur haLi-
Sbdbiiiahori vicerat, vina vicefunt. > Similia habet tum redit, quem puer prirais ab annis habebat. Cliri.
Ofisehes; hom. 5 in Geries. « Ebrietas decipil, quem profecto. Athen. Quare miniifte turicsui ipsius com-
Souomyi:nohdecepiit. Ufilur iUeflairimis mulierum, pos erit. Ctiri. minirae. Atheh. Erii itaque pfessiiiius.
quem sirlphurfeaflaihma non ussit. > Ciin. valde.Af/ien.Non solura igitur senex, utvidelufj
."*..jjcc ipyammorterh reCusaveruht,fnto pro'efflir bis erit puer, sed ipse etiain teniulentus ? Ctin. op-
gefiiii'teiseposituiri. Pauci fehihiadmodum siuii, qui time id, hospes, est dicluni. > Sanctus Petfus Chry-
sibi. niortem consciscant. Npn infrequentes vero, sologus ser. 26 sup. allat.': « Hanc (ebfifetatem)qui
quris ix iiiirila irigufgitatione inors fuefit subseCula. babet, sferiori habfet; hahc qui liabfet, borao ripn est;
fiaefVraslib; iv-de Afcesilao : « Obiit, ut Herniip- banc qui habet, nort peccaturii fkcit, sed est. ipsfe
pusait, cum mcrum immodice hausisset. > Idem peceatum. »
259 S. PAULINIPATRIARCH^ AQUILEIENSIS 240
a balbutit. Hujusmodi enira vir cum se putat bibere A solum pro nobis clcricis, sed etiam pro omni genere
vintim, bibitur a vino. Plurimi enim homines per humano d, qui praedestinatisnntad vitam acternam,
vinum maximam debilitatem contraxerunl, nec po- Christus sanguinem snum fudit : nec solura nobis,
tuerunt consequi prislinam flrmitatem ', quia non sed etiam omnibus laicis, ejus ex toto corde praece-
temperaverunt gulaeardorem. Sicut enim piscis cum pta servantibus, regnum coelorum promissum est.
avidis faucibus 2 properat, ut glutiat escam; repente Grandis namque confusioest animabus laicorum,
hamum intra fauces reperit : ita ebriosus intra se qui dicunte: Quidpertinel ad me libros Scripturarum
vinum suseipit 3 inimicum, quod 4 intra eum mox legendo audire vel discere, vel eliam frequenter ad
impellit ad omne opus nefandissimum; et sic homo sacerdotes et ecclesias sauctorum recurrere? Dum
rationalis capitur ut b irrationale animal. clericus fiam, faciam ea quaeoportet clericis " fa-;
cere. Quare non intelligit, quia panem et vinum,
CAPUT xxxvm.
et omnia hujus terrae bona, et regni felicilatem
Praecepta Dei ad,omnesChrislianospertinere. aequalitervult participare, et aequali labore jugunr
Tu autem, frater mi, omnibus domesticis tuis et Christi ferre non vult? Quid prodest talibus una
tibi subjectis praecipe, ut se sobrios exhflieant, et parte in hoc saeculoesse sublimes, et alia prostra-
iterum propter ° abstinentiam in superbiam se non " los : in ,unaparte fulgere auro et pretiosis vestibus,
erigant; sed omnia lemperale, jiisle, pie, et reli- et in alia miseriis hujus 6 saeculi,et vitiorum caligi-
giose secundum Dei adjiitoriumfaciant : quia non ne occunari ? Non sit tibi aliqua ' sollicitudor de
YARIANTESLECTIONES.
1 Ven. sanitatem. 2 Ven. avidas fauces profert. 3 Bened.in marg. Sic potiores mss. habenl tameh
niors pro mox. At Ger. per vinum suscipit inimicum, qui intra eum moi^ns 7impellit. l Ven. qui eum
ut introjerit, mox impellit. " Venet.clericos. 6 in Ven. deest, hujus saeculi. in Ven.deest. aliqua.
NOT^E.
a Balbulit lingua. Lucretius 1. c.: « Tardescit lin- nia fronte videntur praeseferreverba Paulini, quasi
gua. >Seneca epist. 85 de ebriodisserens: « Adjice, diceret, pro eo generehominumqui prmdeslinatisunt.
ait, illam ignorantiam sui, dubia et parum explanaia Nam aceipienda sunt verba Paulini eo sensu, quo
verba, incertos pculos, etc. > Quam belle effeetus iila Apostoli I Tim. iv, 10 : Qui (Jesus) esf salvator
hosce ebrietatis describit beatus Eugenius junior omniumhominummaximefidelium. Se ipsum expli-
episcop. Toletahus car. 5 contra ebrietatem : cal Paulinus ipse cap. 46 : « Christusnon pro san-
Inde tremormembris,inrleestobliviomentis, clis tantum passus est; sed pro peccatoribus, et
Et gressuspopliienutans,et visiofallax, impiis, et passione sua omnesrevoeavit ad vitara. >
Surdescuntaures, balbulitdeniqueli.igua, e Qui dicunt: quid pertinel ad me libros, etc. In
Perdens eloquiumprofuudilsemtlatratum. C capite 112 lib. v Capitular. publica quidem lectiq
Quos eflectus tanquam necessaria consectariaebrie- Scripturarum sanctarum in ecclesia laicis prohibe-
tatis agnoscit sanclus Ambrosiuslib. DeElia et je- batur : t Laicus nondebetin ecclesialeclionemreci-
jun. cap. 12, n. 45 : « Mens, inquit, necesse est, ut tare, nec alleluia dicere,>Non sed psalmumtanlum, aut
titubet, lingua balbutiat. > Auctor libri de sobrietate responsoriasinealleluia. autem privata lectio;
et castitate cap. 1, inter OperaAugustini edit.noviss. multoqueminus vetitumerat audire, quod hic polius
tom. VI, pag. 227 Appendicis, tempestalemlingum commendatur a Paulino, duro refellit subtrahentes
hunc ebnetatis fructum appellat: i Ebrietas, ait, senbr.modoa lectione, sedeliam ab auditione lectio-
turbatio capitis, subvevsiosensus, tempestaslinguae, nis sacrarum Scripturarum, dicentesque : Quid
procella corporis, elc. » perlinel ad me libros Scripturarum audire vel disce-
i>Ut irralionale animal. Sanctus Basiliushom. re, vel etiam freqnenler ad sacerdoteset ecclesias
14 inebrieta. et luxum : « De raentis lumine per recurrere? > Habemushac in re sancli CaesariiAre-
ebrietatem privans inter beslias ratione carentes latensis episcopi homiliam 20 in qua inter caclera
amuimerari poterit, similisque illis videri. > htijusmodi excusationibus obviamit: « Inanis est,
c Prbpter abslinentiamin superbiamse erigant. Ut ait, et inutilis excusatio ista, fratres charissimi;
ab hujusmodr laudis aucupaiione caveamus, non primum est quod lectionem divinam, etiarasialiquis
uno locomonet Dominusin Evangelio. Ne bonorum nesciens litteras non potest legere, pplest lamen
operum meritum corairi Deoper hocaniittamns. Tale legentem libenter audire. Qui vero lilteras novit,
est illud quod habelur Matth. vi, 17 et 18, quoraio- nunquid potest fieri quod non inveniat Hbros, quibus
nemur mores hypocritarum, laudem plausumqueex D possil Scripluram divinamlegere ? > Et in fine do-
macie captantium, non imitari : Cumjejunalis no- cens populumquomodofructum capiat ex sua prae-
lite fieri sicut hypociitmtristes, exterminanlenim(\ei dicatione, retinendoseilicet aUquidin mente eorum,
ut alii, judicio Paschasii Rathberti melius legunt, quae audierit, ita sermonem concludit: « Qui totum
demoliuntur)facies suas,ut appareanlhominibusjeju- non potest retinere, vel partem aliquam recordetur.
nanles. Quem in locum sanclus MaximusTaurineii- .... Dicatunus alteri : Ego audivi episcopummeum
sis episcopus hom. in die Cineruro, sic ait: « Non de castitate dicentem ... Alius referat: Ego retineo
Deo jejunat, sed hominibus, quicunque ostentatione dixisseepiscopummeum, ut qui novit litteras, Scri-
jejunii sui gloriam requirit hunianam. Exterminant ptnram divinamstudeat legere : qui vero non novit,
aulem facies suas, qui moerore simulato religiosum quocrat sibi et roget qui illi debeat Dei praecepta
vullum populorumoculismentiunlur: non vult enim relegere .... Dicatetiamalius : Ego audiviepiscopum
disciplinaeccelestismagister irreligiose agi quod fieri meum dicentem, quod quomodo negotialores qui
pro religione praccipitur; nec patitur invocaiitium non noverunt litteras, conducuntsibi mercenanos
se laborem quibus aeternamparat mercedem, infru- lilteratos, ut acquirant pecuniam : sic Christiani
ctuosae jaclantiae vitio deperire. > debent sibi requirere et rogare, et, si necesse est,
d Pro omni generehumano, qui prmdestinatisunt. etiam mercedem dare, ut illis debeat aliquisScrjptu-
Yide hic ne in quem errorem impingas : quasi, vi- ram divinam relegere, etc. >
delicet, Christtis sanguinem fuderit pro iis tantum f Sollicitudode laicihabituspersona, id est, non te
qui praedeslinalisunt ad yitam aetemam.Quodpri- vexet scrupulusquod non sis clericus vel monachus,
241 LIBER EXHORTATIONISAD HENRJCUMFOROJUL. 242
laici habitus ' persoria, quia non est pfersonarumac- A propheta increpando dicit: populus hk labiis me
ceptio apud Deum. Similiter enim mandata Dei ser- honorat, cor autem eorum longe est q me (Isa. xxix,
vantibus laicis coelestepalatium patet, veluti clericis 15). Nara civitas si fuerit in una parte munita, et
etsanctimonialihabitupraeditis: dum non est Judmus in alia destructa, aditum ad se hostibus praebet. Et
neque Grmcus, non est servus neque liber (Gal. m, navis si fuerit fortiter compaginibus solidata, et
28), sed omnia et in omnibus Christus. Quicunque unam habuei-ittabulam perforatam, aquaefluctibus
in corpore Ulius est, magnus est. Insere te ipsum mergiturin profundum. Omnibusenim laicis, clferi-
suo sancto corpori, ut sis membrum nobilissimi ca- cis, monachis aequaliter conyenit fidem, spem, cha-
pilis. Ama a ex toto corde^caput tuuin et raembra ritatem, humilitatera * habere, et Deo ex toto corde
capitis iUius. Quoriiodo potest manus manui inimi- servire : veram confessionera facere, et dignam poe-
ca esse, vel pes pedem odisse, vel cactera membra nitentiam agere.: quia elementissimus Dominus con-
* suaejuncturae non congaudere? Crescere debent
fugienlibus ad poenitentiam ignoscit.
in virum perfeclum, in 3 augmenthm corporis Chri-
CAPUT XXXIX. '.
sti. Omnis enim clericus et laicus, qui pretioso
sanguine Christi redemptus est, qui baptismo Christi Pericula dilalm pmnitentice. .
tinctus est, debet huraUiter ambulare et perseverare B Sed ne de misericordia Dominitantum securi exi-
in Spiritu sancto : quianihil prodest ChristianumJ> stamus, c utpeccatis peccata augeamus ; neque di-
se respondere verbis, et factis negare, dum corru- camus : Donec vigeat 6 tetas d -nos.traecarnis, con-
ptusestmenlfeetspirilu. Detalibus in44 Evangelio cupiscentias nostras exerceamus, et postremo in
jpsaYeritas dicit: Non omnis qui dicil mihi, Domine, senectutee malorumnostrorum poenitentiam'agamus:
Domine, intrabit in regnum cwlorum, sed qui facii pius est enim Dominus f. et misericors, nec ultra
voluntatemPatris mei qui in cmlis est, ipse inlrabit facinorum nostrorum recordabitur. Ne quaesotaliter
\n regnum ccelorum(Matth. vn, 21). Et * alio loco cogitemus, quia sumraa sfullitia & esl haec cosi-
..---, VARIANTESLECTIONES.
1 Bened. in marg. mss. potiores vel laici. Germ.
' qnod habes in habitu laici personam habitus, vel clerici
accepisse. Bened.inmarg.mss. 3 plerique, si caetera .... non congauderent. Nonnulli si caetera ... con-
gaudent, crescere debent. Ven.in marg. alias in mensuram jelatis plenitudinis Christi. 4
* 6 • Behed., in
alip. Ven. deesthurailitatem. Ven. viget.
NOIVE:
sed laicus etlaicis vestibas induaris. Solebal enim propitiato peccalo noti esse sine tnetu :neque adjicias
circa ea tempora cujusque conditio vestilu -ipsodis- Q peccatumsuper peccatum. Et nedicas : miseralioDo-
, tingui. Carolus Calvus in praefat. ad Convent. in mini rnagna est, mullitudinis peccatmum mcorutnmi-
Yilla Collonia capilul. tora.R, pag. 5 : « Fideles serebilur :. misericordicienitn el ira ab Ulo cito pro-
nostri tam in venerabili ordhie clericaU, quam et ximant, et in peccaloresrespicil ira iltius. Non tardes
illustres viri innobili /aic«/»,'iaHf«conslituli. >Quem converliad Dominum , et ne differas de die in diem..
differre a clericorum habitu patel ex cap. 5 Capitu- Subito enim veniet ira illius, el in tempore vincticlm
lar. Suessibnens. an. 744. sub Pipino, qno dicitur : disperdet te.
« Et omnes clerici fornicalionem non faciant, nec d Donec vigeat cetas nostrm carnis. Juxla id
quod
habitum laicorum portent. > Sicut enim habitus dicebant insipienles irapii Sap. n, 6; Uiamtir crea-
non facit monachuni,sed professio 1'eligiosaexpressa tura tanquam injuventule celeriter. Sic et jrtsipienles
vel tacita, ut habet sanctns Coeleslinuspapa opusc. poetaegentiles, quos inter Horatius car. lib. i,v.24S,
vm, cap. 24 : ita habitus veslisque laica, diimmodo od.9: .. ..,'.;.
conversatio sit morigera el sancta, saluti nullum nec dulcesamores
infert detrimenlnm. Sperne puer, neque tu clipreas,
a Ama caput tuum et metnbra capilis. Hic insinuat Donecvirenlicaniiiesabest morosa.
charitatem Dei et proximi sub aUegoria capitis no- Sed et Nutrix illa ad IftippolytumSenecaein eius
slri, quod est Deuset Christus Dominus, et membro- Trag. v.445: ;' ,
rum quaesunt proximi; flgura petita ab Apostolo jEtate fruere : mobilicursu fugit:
1Cor. xn, qui late fuseque eam persequitur; in quem Nunc facile peclus,grata nuncjuveni Venus.
locum luculenter Chrysostomus orat. 50, 51 et 52, '
doclrinam PauU de membris more suo exponit. Hoc D Naso quoque Hb. III. Aroor. v. 65:
idem argumentum, de obsequio scilicet muluo, quod Utendumest aetale,cito pede labilur aelas.
sibi inviceni in commune adjutorium praestant mem- Nec uona tara sequitur, quambona primafuit.
bra nostra persequitur Pelrus Blesensis tract. De e In seneclnlemalorum pmnitentiamagamus. San-
charitate Dei et proximi cap. 57. Sic autem con- clus CaesariusArelaten. horo. 15 : « Sed dicitaliquis:
cludil: « Sit ergo in nobis lex iUa communionis, quae cum ad senectam venero, tunc ad pajnitentiae medi-
in membris noslris scripta est,. ut unus spiritus nos camenta confugiam. Quare hoc de se fragilitas hu-
omnes quasi unum corpus viviflcet, ut per veram mana praesumit, cum unum diem vitae' suae in pote-
cordium unionem maneamus in Deo, etDeus in nobis state non habeat? > . ,-
quatenus omne corpus per nexus et juncturas mem- f Pius est Dominus et misericors. Sanctus Chry-
brorum, et corapagines crescat inmensuramaelatis sostomus hom. 22in cap. xi.epist. II ad Cor. « Non
plenitudinis Christi. > inquis, nitor evenlibus, sed Dei benignitati.
b C/irisfianuj»se respondereverbis, et faclis negare. incerlis,
Benignus eniin ac clemens est Deus. Id quidem ipse
Cyprianus de sui temporis vere Christianis lib. De quoque compertum habeo. Sed taroen benignus hic
bono patientiae.« Nos qni philosopbi nori verbis, sed illos etiam, quos dixi, de medio suslulit. >
factis sumus .... quinon loquimur magna, sedvi- * Stultitia esthmc cogitare. Salvianus :Iib. I quem
vimus, etc. > Timotheus « Non bonis spfebus, itinititur,
c Ut peccata peccalis augeamus. Doctrina hujus qui ad hoc inscripsit: tantum peccat in vita, ut peceaiorum mo-
capitis jam ab Ecclesiastico traditur cap. v, 5: De s leni fedimat in morte. >Et infra : « Spondere ali-
243 S. PAULINI PATRIARCH^EAQUILEIENSIS 244
tare : cum et impium a sit talem licentiam a Deo £\ ignem, non facicm truculeiitanrtprtoris, ftpn famern,
poslulare quempiam veUe, cujus initiuni est', a Deo non Sitim, npn ullam carms aegritudineni.Mpn ultra
"separare qui haec cogilat. Impice enim cogitaiiones adversabilur caro spirilui,.nec uljum timebimus pe-
iepardni nos a Deo (Sap. i, 5). Idep, inquam, ne riculum : sed cum carnis abjecerimus sarcinam,
talia cogitemus, cum nescianius qua die morituri su- tunc. Spiritus sanctus trilniet npbis in coalestibus
nius. Nemo h enim hominum novit diem exitus sui. maiisionem, cui nos paulp anle intra cprporis no-
Non c bmnes in senectute moriunlur, sed iii diyersis stri hospitiuni fecerapius mansipnem :, et Jaeti gau-
setalibtis de*hoc riiundb 4S, migraiit: et in quibus dentesque futurf judipii dieni exspepfabipius, in quo
actibtis unusquisque hoiiioinyentus fuerif.in eisdem sin^ulorum animaeprp suis aclibus recipient merita.
jiidicabittir, quando aniina exierit de cprpore.Dicit 46CAPUTXLI.
: in.
enim Psalmista Nemo inferno!confitebitur tibi Damnqndorum pmnm.
(Psdl. vi, 6); Idep feslinemus ad posnitentiam con-
Etecontra peccatores et impii poeniteburit', sed
verti. Semper ante oculos nostros versetur ultimus
frustra. Rapaces et avaii, superbi et adulteri, ira-
dies : etciim diluciilo surrexerimiis, ne advesperam
cundi et cupidi, maledici et perjtiri amafissinie flei-
nos confidamuspcryenire ; et cumip lectulo membra
d bunt, sed nialorum suorum veniam noft corisequert-
deposnerimus, de lutis mm confldamus adv.entu. ]- lur. In luctu niaximo delinebuntur
'
Sic et facilliineppterimus' corpus npstrum a yitiis rtis bmnes, qiii car-
suaevoluptates secuti sunt; in moerofe fetgemiiu
et concupiscentiis malis 3 refrenare,
sempiterno erunt, qtii vitiis et passionibus servie-
CAPUT XL. runt. Et cum hi omnes pro criminibus suis et sce-
Gaudia fulurm vitce. leribtis gehenriceignibus deputahdi erunt, nos . si
Semper cor nbsfrum promissa cpclestiarnediletur; dtim in hoc corpore sumus, placuerimus, cum
orania lerrfena quae possidemus, in futuras ccelestis Deo,
4 sanclis seropiternapraeiniaacceptnristimnS.Idebcon-
regni mansipnes transferanius, ut cpm ibi provecti temnamus cuhcla, quaevarta et cadrica surtt; ut tan-
fuerimus, frtiainuf bonis coelestibus.Nam credimus, tarii
gloriam. Christo miserante, adi^isci mereamur.
quiacum a carnis vinculp anima npstra fueritabso- "
luta, si fifeneet fectecqram Deq vixerimus, mpxin jaAPUT XLU-_,
pccursurii nostrum angelor.uin chorus occurret, ora- Lingum cuslodia.
niumque sanctorum agmina in nostros raiscentiir 8 Declinemus semper a Vitiis, et;ad virttites tetida-
8
amplexus, et ad adoraiidum verum judicem perdu- mus : nec superflui sermones procedant ex pre
ceht. Si dtini in cofpore viviraus, sicut dixi, quae npstro quia prp ofiosis sermpni^USreddittiri'su!riu§
Dep stirit placila faciamus, Uincerit nobis pax in cir-1G rafionemin die judicii. Necad roaledicendumquem- .
cuitu.et.summa securitas : nec timebimus ullra dia^ quam consuescarousTinguamhostram, quae ad berie-
boli ignita jacula, nec ullum qtiemlibet iniinicum ; dicendum c et laudaridura Deum creata fest9.. Nec
qui cupit aiiiraas nosfras 6 jaculare, nonferriim, non consuescanius cpnsuetudines..pessimas,i.nonini acfts
YARIANTESLECTIONES. : .
1 Veneia, cujus init. esf nos separare a Deo ideo, inquara etc.; gum medianl, desuni. Mn Yen. deest,
sic.'•' 3 in Jen. deesi; lrialisr * Veii., prbfecti..' 5 Be«ed.,"iriiscebiihinr. 6 Bbried.
intnqrg.riis. Cplbert, a
secunda mariu, jugulare. Ven. qutem ad pericujum aculare. ' Ven. sic habet, impii perJDunl.Tund Jfusira
8
rapaces, efc: flfebiint,q^uiamaloruiri, efc. Beried.tendamiis.
' " Ne superilui. 'f-|n ^eu. sic.'::cfeaia
. ejpi":.qiiia
consuetudo. Qum desunt.
'""' mechant,"":' NOT.E.
quid in taro sera curaiione, tehierarium.:> Qtiam velubi, vel unde nojiis adyeniat., nisiquqd,(ut ante
stultitiam cbgnovif et Sepeca lili. De brevit. vitae nps dicfuni esij.seriibus est in jariuis, qui,juvenibus
cap. 4: « Non te pudet,. aif, ad feliquias vitae tibi festin insidiis. » ^ic et pliUpsbplirpoelDeque.Juhcus
reservare, et id solum tempus bonce menti destina- qpud StobaeumsefVli6,;de iaud. senect. : . C.iihfnii-
re, quod in nullam rcm epnferri possit? Qiiam serum riis exitus mortis, et nulla lex de lpsa, neque.cer-,
est tunc vivere iiicipere, cum.desinendum est ?Quae tumtempus a Diis praeseripiuiii.>'Sfatiiis, ;""' lib. ji.Syl-
tam stulta mortalitalis obliyio in q.iinquagesi- Dyar. v, 224:: ':",-•;.
mum, et sexagesinium annuni differre sana.consilia, j\*osniispri,quibusunde ' die? suprema,quis aevi."'' '
et inde yelle yitain i!icho3i'e,quopauciperduxerunt?> Exiliisiucerluin. .
»lmpium sit talemliceriHampostulare.Chrysostonius c Non otrines inseneciute pipriunttir., sedindiyer$%s.
hbni. 22in II ad Cor. 'siigfa cit. « "Cavene. dixeris, mtqtibus de hoc mundp migrant.. SanctuS BasiJiuS:
efit lemptis, cum ad melibrem frugern revertenduta' bom, in sanclam Julittara m.: «Peus.uni.cuUibplai]i-
erit. Haecenim verba Deum niajorein iri modum ad ma? suum hic vivc,ndi slatuni raupnemqp.e praesli-:
iraCundiam concitant. . . Deo gralias age, qupd te tuit: et alios quideni aliis hirtc emigrandi praescrip-
inter: ihedia peecafa haudquaquahi abfipuit' : ne" sijt terminos. Hunc enim cqnsliluit; diutius in carne
alterum quoque tibi tcnipus ad flagitiose viveiidum permaiiere : illuni cqntra Gpfppreisyincuiis decrevil
pfacfiiiiri
'b postules. > o^piusexsplvi.>
hominnmnpvit dtem cxitussui. Quem hoc ^De lucis non confidamusadventu_.Horafips.Car
' latet?NempEtecles. ix, 1.2: Nescit hbmo finem suum. Et JiJ).iv, v.-5.00j,pd:7 :•.,-.
Poiiiintis in Evang. Mattli..xxiy, 42 : Nescitis-qua '
Quisscil an adjicianiliodiernae
' crastinasumin»
hora Dbininus vestef' v.enturus sit. El Luc. xn , 40 ... TehiporaDiisuperi ? :.
Qua (iQrq.nbri putatis Filiits- honihiis veiiief.fQuae ptSenepa lHjThyeste.v. 617::: - '.
vferbaex.j|oneiisqe hiprte Gparricus abbas ser. 5 4e j\emb tamdivoshabuitfaventes, • . ..-. -•• "
adyeil. sic ajt:« Dies.qtibque ribsier ultimus, certis^ Craslliitim
utpos^il sibjj)plljceri.
jiinus nbbis qupd yeriiat ,^incertlssirausIest quandio,. •. i Ad benedicendum.Deum,cteatii; est. Sic dpcek
2IS LIBER EXHORTATIOKISAD IIENRICUMPOROJUL. 246
nostro, sive etiara cogitalione, quia consuetudo a,._VHEBC estglo.ria tua, haecestperfectio cursus certaminis
quae(ongius fuerit protracta et confirmata, non cum tui. Perfectus enim dicitur nonqui inaetate.sedquiin
parvo labore vitalur yel expeUilur sensu perfectus est: nee 2 ulli cuilibet obest puerilis
CAPUTXLUT. setas, sifugrit mente pejfectus ; nec sehilis proderit
Perfeclio non annis, sed coinpunctionedemonstralur. aetas, s.i fuerit parvulus 3 sensu. Nam fetDavid cum
Siiiius in maUtia parvuli }>,el viri perfecti in sen- puer esset et perfeclns,ccor.* et mentem babebat in
su {/ Cor. xiv, 20). In quibusdam vero nps exhi-r DQmino deflxam , et ob hoc in regem electus 5est,
beamus senes, in quibusdam juvenes : quia parvulil. et Saul cum senili esset aetate, quia in se malignam
est«ludere , perfecti autem lugere : nara praesens nfequiliam habuit, de culmine regali expulsus fest.
Iuciusd lsetiliam generat sempilernam. Omne autero Dominus vero et Salvator noster a seftioribus cruci-
quidquid,immoderatum est, dissplutioiiem efflcitani- figitur, et ingressus Hierosalymam a parvulis col-
inae, et negligenteni erga Dei praecepta : nec delicla laudalur. Nam et arbor si raultorum annorum fuerit
sua facile potest ad merooriani revocare, e.t pblivi- infructuosa, cxcidiiur; si; aulcm fuerit noveUaet
gcens ea, nop se instigat ad prenitentiaiii, et.ita pau^ fertilis, colitur, ut magis ampliorera proferat fruc?
latim ab onmibus bopis eadit. Nullum habebit acces- tuni. Ideo has simililudines pono, ut nec juvenis nec
sum cordis compmictio, ubi fuerint inimoderata vitia B senex in domo tua de salute sua, vel.etiani de operi*
et concupiscentiaemalse.Ub.iauiemfuerintlacrymaee, Jaus suis CQiifldat,sed qui gtoriqlur, inPomiiiO gloriey
ibi spiritalis ignis accenditur, qui secreta mentis tur (1 Cor. 1,51). .
iliuni.ihat. NuUus nos sseculi amor ab amore Christi CAPUT XLIV.
segreget, et totae nostrac cogitalibnes ad praeniiafii- Consortium bonorum amare, mqtotum fugere,. ,
turae vitae teudant, [et de coeleslibus meditentur. Perfectorum f autem virom.ni[Consortiofrnere.et
. :, "... ' YARLANTESLEGTIONES.
.-.
1 Ven. parvulis... aviris. a Ven.nulli nocetpu. 3 Ven., mente velsensu. * Ven., cor suimi.
1 Ven., elevatus. perfectis

'NOT.E
Chrysostomus quoque ser. de fide et lege naturae quidem erit.t Etliocestquodsequitur-inquibusdam
et saricto Spirilu tom. III., dum ait: « Dedit ei lin- esse puefos, iii quibusdam esse senfes.Senes pfudenr
guaro quae loquerelur, .Deum laudaret, divina ca- lia, malitia pueros.
neret, pBlchritudfnemnaturae interpretaretur. >Idern c Parvuli est ludere, perfecti autem
Orat. 17in cap. v,adEphes.: «Habeslinguam,nonut (G mentis, quae Corrielii Galli noroine circtimferUnlur lugere. In.frag-
cohiicis dictis incessas ; sed ut Deo gratias agas. >
a Cqnsueludonon parvo Iabore expellitur. SanctuS v. 115:
Basilitis hohi. in psal. i: « Animabus, Inquit, praVa Exsultat levitale puer, gravitafesenectus ,
consuetudo solet Iiabitum ingignere vixuiiquamdesi- Laetitiajiiveneni, ffoiisdecettristissenem;
turura", et acgerrime mobilera, > additque rationemr. d Luctus Imliliam generat sentpiternam. Secundum
ouod «in his, ut inplerisque aliis consuetudo rautetur, .. illud Mafth.iv, 5 : Beati
eXabeat in naturaui, > quod repetit in responsione' solabuntur. « qui lugeht, quoniqmipsi con-
ad inlerfogaiibnem 7 jn regulis' fusius dispntatis. ser. Domini in Consolabunturi ait Augustinuslib. i dfe
«Cbnstietudo,ait, vetustate firmata, nalurae virrisolet temporalia amittentes, inonte cap. 1, Spiritu. «ancto ... ut
aetefna laetitiaperfruantuf. >
hahcisci. > Hinc Gregorius lib. Si Mofal., cap, 5, Et Chromatius nosler : « Sancte lugentibns non im-
carcerem vocat pravam consueludinem quo qui in- merito a
clusus tenetur, npn valet exife : « Saepe, ait, non- promittitur.Domino consolatio exsultationis aeternae
>Et infra :«Hiijusraodi luctum Douiinus
nulli a pfavis aciibus exife cupiurit, sed quiaeorum-
dem actuum pondere premuntur, in malac consuetu- perpetui gaudiiconsolationecompensat.» Sicillecon-
cione in cap; v Mattb.
dinis carcere inclusi a semelipsis exire nou pos- e Ubi lacfymm, ibi spiritqlis ignis accenditur.
sunt. > Atigustinns vero experientia edoctus catenae
eam comparat, qua se constrictiim sentieb,at,,nec Hincsanctus Macaritis Senior hom. 25 de lacryma-
Ughen ab ea T=e poterat expedire , quahiuiuvis rum et ignis divini efiiqacia Mariam fleutem pro-
veilet; quod ita explicat lib. vin Confess.,cap, .51D ponit, ndditqiie : « Ob id ignis iile diyinus iUuminat
« Velle meum tenebat inimicus, et inde mihi cate- animas. » . ...
nain Tecerat, et conslrihxerat me. Quippe ex voluri- f Perfeciornm consortio fiuere, etc, Hocidem mo-
tate perversa facta est Hbido: et dum servitur libi- nebatlsaac presbyterSyms lib. De contemptu inundi
dini, facta est consuetudo et dum consueludini noii cap. 15 : « Appropinqua justis, et Deo per ipsos
resistitur, facta est necessitns. Quibus quasi ansulis appropuiquaberis.' Conversare cum haberitibus bumi-
sibhnet ihnexis, unde catenam appellavi, tenebat litatem, et addisces mores eorum : si eiiiiri aspfectus
me obstricttim "diira servitns. Ybluntas autera nova, eorum est utilis, quanto magis doctrina oriseorurii?»
quac mihi esse cceperat, ut te gratis' colerem,,. .'. Hoc ipsum esl, quod filib Leoni tradit Basilius im-
nondum erat idonea ad superandam priorem vetu- perator epist. ad fllium cap. 7 : « Versare assidue
"state roboratam.
b
> cum medicis animoriim, ut ipse aninio valeas : ab
Simus in malitia parvuli. Juxla iilud Pauli eis eiiim discere poteris qtias res expetere, et a qul-.
47
. I Cor.xiv, 20: Fratres, nolite pueri effici sehsibus,se'd bus abstinere debeas: quibus hominibus constieseere.,
malitia parvuli estote: sensibus autem perfecti estote. et a quorum coosuetudine abhorrere, et quo niodo
Quem in locum Chrysostomus : « Quid est esse par- vitam fotam dispeusari bporteat, ut ne in frequentes
yulos seu infantes maUtia seu vitio? Ne nosse qui- morbos iiiGidas.> Hinc Seneca epist. HadLuciUum:
dem quid sit vilium ... Volebat, enim ipsos esse et < Aliquis vir bonus nobis eligendus est, acsemper an-
viros ef pueros. Sed hoc qtiidem in vitio, illudvero te oculos Iiabendus,"ut sic tanquam illo spectante vi-
inpru.dentia. Sicenim et vir fuerit. si fueritparvus vamus, et tanquam illo vidente faciainus.» Adeo bo-
puer. Quandiu auterii non fuerit parvus vitio, nec vir riorum consuetudojuvare potest.
247 S. PAULIM PATRIARCH.-EAQUILEIENSIS 218
la verbis eorum ne avertas aurem tuam, et in eorum _i camalibus, quando tibi eveniunt, non frangatur ani-
consilib delectetur anima tua : verba enim vitaesunt mus tuus, ne vigorem palienliae tuae 7 res hujus sae-
verba homirium Deum timentium, et incolulnitas culi caducaemolliant : sed time potius Deum si a
animaeiis qui ea libenter audiunt, et attendunt. Sicut proposito tuo retardaveris; et quando te peccatis
eniroJ soi oriens effugat caliginem.ita sanctorum do- obnoxium senseris, ad pcenitentiam converli non
ctrina a sensibus nostris expellits tenebras. Evita, confundaris, quia quibicpcenitet 8, in novissiirionon
quaeso, viros a superbos, irividos, detractores, nien- poenitebit..In omnibus actibus et cogitatiouibus luis
daces, perjuros, sfeipsos8etsalutemsuam negligentes, placea.s Deo, nec studeas placere 48 alteri, nisi
qui raortui sriiit virlutibus, et laetantur in propriis ad aediflcalionemanimae.Et in omni opere quod cogi- -
voluptatibus, ut gaudiis careant divinis. Nondico ut tas facere, primo 9 cogila Deum; et si secundum
vel urium talem in domo tua habeas, sed etiam tibi- De.umest quod cogitas , diligenter examina; et si
cuiique tales esse audieris, hos devita. Cum hujus- est rectum coram Deo, perfice iUnd : si vero adver-
modi •*horoinibusnulla sit libi connexiovel familiari- snm fuerit repertum, amputa illud ab anima tua.
las, nec velis cum eis sermocinari, si non valeas, Et omnia per consilium sapientum facito, ut opera
Domino miseranle, eos ab errore suo revocare. Nam tua et gressus tui secundum Dominivoluntatem diri-
saepeperunam ovemi>morbidaihpolluiturtotusgrex: B gantur. In omni. orationeet obsecratione 10Domini
et modica c pars feUis magnum dulcorem vertit in voluntatem in te, non luam deprecare fieri; et secun-
araaritudinem. Nam talis si in habitu videatur tibi" dum Apostoli praeceptum, orare sine intermissione
clarus ac nobilis, et dulcia tibid verba proferat, ope- oportet (/ Thes. v, 17), et sanctas maniis sine ira.
ribus tamen si agat tecum contrariis, magis nocet et disceplatione ad Deum levare (/ Tim. n, 8).
JUiustalis factura, quam placeat ex verbis figuia : CAPUT XLVI.
non enim ex verbis, sed ex virtutibus homo pro- Beneficentiain omnesexemploDei et Christi Jesu
batur, proponitur.
CAPUT XLV. Misericors est Dominus, et misericordiam in se
Patientia, pmnitenlia, intentio recta prmcipuein speranlibus praestat. Non illi misericordia opus erat,
oralione commendatur. qui nullum habuit peccatum, qui angelos fecit, el ar-
Sic et tu sis apud Deum probatus, et omnia pro changelos praeposuit: sed utnos ab iUo misericor-
Christi amorelibenter sufleras, et protribulationibus 6 diam consequamur.eleemosynam H dedit e. NoniUi
VARIANTESLECTIONES.
1 ApudBened. deest, enim. a Ven. peUit len. de vita. 3 Bened, non habent, seipsos. *Bened.,ejusmpdi
ho. ii. t. cominixtio vel fam. sit. • in Ven. deest titrobiaue, libi. 6 Behed. inmarg. inmss. deesivox,,tri-
bulalionibns. ' Ven. sic hab. nec vigorp. tuae. Reshujus sacc. cad. te nonmol. 8 Bened. poenitebit hic.
8 i7e»ed. 10Ve». addit., et Domini. ll Bened,eleemosinas.
primum.
WTM. '
a Evita viros superbos, etc. Quare? Quia ait Sa- I] inde sumerent. Ita enim De brev. vitae cap. 16 :
piens Eccli. xin, i : Qui teligerit picetn inquinabitur « Quid est aliud vitia nostra incendere, quam aucto-
ab ea : et qui communicaveritstiperbo induet super- res illis inscribefe deos,'et dare*morbo, exemplo di-
btam; et invidiam, et detraclionem caeieraque vitia, gnitatis, excusatamlicentiam.» TalisestapudPauli-
si invidis, detractoribus, aut aliis qpoCunquevilio Tiuninobilis dutcia verba proferens, bperibus tameu
conlaminatiscomrtiunicayerit. Quodvelab uno time- agens conlrariis.
bat Paulinus. Hoc Seneca quoque notavit epist. 7 : e Elemosynamdedit. Sensus ambiguus.Explicatur
« Unuirt exeinplum luxiiriae aut avaritiae multum tamen ex consequeiitibus , videlicet, ut nos ab Ulo
mali fecit.' Convictor delicatus paulatira enervat et misericordiamconsequdmur,dedit eleemosynam,idest
emollit; yicinus dives cupiditatera irritat; malignus jussit eleemosynam,ul nos eleemosynisnoslris parlicir
comes, quamvis candido eisimplici, rubiginem suam pesregni cmlornmefficeret.Perinde acsi diceret : ut
affricuit. > •.'• rios promereremur actibus miserlcordiacejus miseri-
h Per unam overiimorbidampolluiturgrex. Juvena- cordiam, dedit praeceptumfaciendi
lis lib. i, v. 219, Sat. 2: jioii sibi, qui n.on indigebat, sed nobiseleertiosyiiain,
sua indigen-
Dedithanccnnlagiolabem, tibus misericordia consulens; si autem attendis ad
Et dabitin plores : sicut grex lotusiu agris anlecedentia, nempe, misericorsesl Domirius, et mi-
Uniusseabiecadit, et porrigineporci. sericordiam prmstat, idem videtur esse eleemosi/jiam
rferfif ac misericordiam prmstitit, sumpto vocabulo
v.Modica pars fellis mqgnum dulcorem verlit in Graeco, quo nbs stipeiri pauperi dandam vel datani
amaritudinem. Npn absimili exemplo utilur sanctus suo aequivalenteL_atinomisericordia,
Nazianzenus Orat. 21 : « Q appellamus,pro
Cilius, inquit, Quo sensu et ipsi Graeci quandoque verbum hoc,
Gffegorius
.iexiguuroyitium uberrime largissimeque cuipiam ini- eleSmosyna, ad misericordiam innuendam usurpa-
pefiiri quispotestj quam vel copiosissimas virtutes runt, qiiaeceterbquinvulgoD.soc', nbnEXEu/ioo-iiviicom-
parce comniunicare. Nam . et* exiguum absinthium rouniterapudipsosdicilur. SicCalHmachus inhym. in
amarorem suum melli celerrime imperlierit: mel v. 151.
cprtlfa ne duplo quidem majus dulcedinemsuam ab- Delum,
'jsyhthioinfuderit. » ... _xijtruy'iftEiow«6_)xotxov
Evsxa,?n; 5e
d; Si nobilis et dulcia verba proferat... magis nocet. 'AVT'D.fiiioo-ijvii;.
' Hujiismodi sunt ii, de quibns aiebat sanclus Cypria- ...Nec patiaris adversi quid mei causa, isthac pro
iiusllibi De speclac. non longea princ. : « Nonde- .nisericordia. Yel tandero TOeleemosynamdedit hunc
suftt iyitibrum asserlores blandi, el indulgenles sensum habere potest, nempededit id, qub eleemor
patfpni, ,qui praestant vitiis auctoritatem. > Quod syna possfetfieri, scilicet pecuniam, panem, vestes,
suis"civibus "exprobrabat Seneea , qui humana vi- et reclius tunc legenduni esset eleemosynas,ut fa-
tia diis suis aifragebant, ut peccahdi licentiam ciuntBened. Omnia enim quae damus pauperi, Dei
m LIBER EXHORTATIONISAD HENRICUMFOROJUL. 250
eleemosyna necessaria fuit, cujus sunt omnia regna A mune omnibus hominibus distribuatur. Quandiu
coelorum,quiconstituit dominationes,priiicipatus, vir- fuerimus in hoc mundo faciamus bonumad omnes,
tutes, potestates; sedut nos eleemosynisnostris partici- maxime autem ud domesticos fidei (Gal. vi, 10),
pes regnj coeloruniefficeret. Patiens et pacificus est et oremus pro inimicis nostris, et bonum pro malo
Dominus,ut patientia et pace sua mundum totum, qui restituamus.
in maligno positus erat, reconciliaref Deo (I Joan. 49 CAPUT XLVII.
v, 19). Et nos patientes et pacificisineira et discep- Juslorum prcemiael labores.
talione simns, si ad Deum volumus pervenire. Etad
omnes homines faciamus a bonum : ad omnes dico, Pauperes bonoremus, et suscipiamus Christum in
non per partes, non ad unum, vel ad duos, aut ad ipsis qui dixit: Quandiu fecislis uni ex his fratribus
tres, sed ad omnes homines. Christus enim non pro meis minimis, mihi fecistis (Matth. xxv, 40): ef fiiii
sanctis tantum passus est, sed pro peccatoribus Dei eriinus, et hceredesDei, cohmredesautem Christi
el impiis et sceleratis ascendit crucem, et passione (Bom. viii, 17), etparticipes regni ejus erimus, ubi *
sua nos omnes revocavit ad vitam. Non sanctis tan- nunquam senescemus, nunquamnioriemur; ubi non
tnm dedilDeus solem et lunam etpluviam, etomriia estc humanaenaturae, iiec dolor ullus, nec tristitia post
nascentia lerrae, et omnes fructus qui oriuntur in JJ gaudium, nee lux solis, nec lunae, nec 3 steUarum
lerris, sedin commune b omnibus hominibus dedit splendor: sed Dominus noster Jesus Christus lux
iUa, qui solemsuum facit oriri super bonoset malos, erit, etsanitas, et vita, et charitas, et pax, et gau-
et pluit super justos et injustos (Matth. v, 96). Ideo dium, et orone bonum omnibus Credentibus•in se.
omnibus hominibus dedit illa l in commune, ut bo- Ibi est * terra viventium, quam Propheta decantave-
num nostrum, et eleemosynaenostrae,et charitas no- rat dicens : Credo videre boriaDomini in lerra viven-
gtra, er_Ktreutis--»osira,et huroilitas nostra in com- tium (Psal. xxvi, 15). Id est, praemium ccelestevi-
VARIANTESLECTIONES.
1 Yen.Ulud. . s Ita Ven.; at Bened., ubi n. mor., et non senescemus : ubi non esfrhumana natura add,
inmarg. i. e. ffagUis et misera. 3 Bened., et. 4 Apud'Bened. deest, est.
NOM.
sunt et ab eo nobis donata. Audi Augustinum in sus gentes Iib. HI : «Non fervorem genitalem solis
Psal. xcv cirea fineiri: «Et decujus das, nisi deillius? Deus, noctis et tempora, ventos, pluvias, fruges,.
Si de tuo dares, largitio esset: cum de iUius das, cunclis subministrat aequaliter, bonis, malis, justis,
redditio est. Quid enim habes quod non accepisti? » iZ injustis (ita ex lectione Fulvii Ursini) ingenuis, ser-
Et alibi riempe in psal. CXLVII, n. 15 : > Erogari sibi vis, pauperibus, divitibus? > Sanctus Eucherius in
vult Deus ex illo quod dedit. Quid enim das, quod Paracn. ad Yalerianum paulo ante flnem : « Ecce di-
ille non dedit?... Aut vero non dico Deo, sed cuUi- vina, nl cernimus, muniflcentia cunctis promiscuum
bet de luodas aliquid? Deilliusdas, quijubet ut des.» usum charissimae lucis indulsit. Datur pio et impio
Ex his interpretationibus delige, lector, quaetibi.comi communem spectare solem : oranibus crealurae famu-
modiorvidetur, quaecunqueea sit, qusetibimagis arri- latum suum benignis servat.ofliciis : bonorum malo-
deat. Quamenimamplexatus fueris, non nimium, pu- rumque hujus mnndi ihdiscreta possessio est. >
to, a mente Paulini aberrabis. „ Sancius Ambrosius lib. v in c. viLucaedevae impro-
a Faciamus bonumad omnes,... non ad unum vel borum, etc, circa fineni : « Late patet benignitas
duo. Eo enim ipso quod homines sunt proximi sunt. Dei : super ingralos pluit, malis fecunda non negat
Proximi aulem diligendisunt. Augustinus epist. 155, lerra provenlus. ldeni raundi"sol sacrilegos reli-
edit. novis., n. 14, postquam amandos proximos di- giososque pariter illumiiiat. > Fuse prosequitur
xerat : proximos autem « iion sanguinis propinqui- hoc argumentuin Prudentius lib. n coutra Sym-
tate, sed rationis societate pensandos, qua socielate machum , quem videris. Notavit et Seneea lib. IV,
omnes homines comprehenduntur,» addit profanuni de Renef. c. 26 : « Si Deos imitaris, ^dael ingratis
quidem, sed apprime ad rem faciens exemplura. Sic beneficia. Nam et sceleratis sol orilur, et piratis pa-
enim pergit: « Hinc et iUe Comicus (Teren. in tent maria. »
Heaut. a. i, sc. 1) cum ab uno sene alteridictumcora- c Ubi non est humanm naturm. Praetulimus hanc
poneret : Tanfumne ab re tua est otii libi, aliena t(t _ lectionem Yenetaeedilionis et Frobenianaj Basileen-
curesea qum nihil ad te atlinent? Responsum ab al- " sis, utpote planiorem. Ea enira quam proferunt PP.
1ero reddidit : Botno sum : humani nihil a me alie- Benedictini, vel ipsis obscura visa est, quam expli-
numpulo. Cui sententiae ferunt etiam theatra lota care conantur apponentes in margine id est fragilis
plena stultis indoctisqueapplausisse. Ita quippe om- etmisera. Et quidem ibi non esse humanam naturain
iiium affectum naturaliter attigit societas humano- falsum esl: non essehumaiimnaturm commodius in-
rum amicorum, ut nullus ibi hominum, nisi cujus- telligitur, videlicet non esse aliquid quod proprium
Jibet bominis proximum se esse sentiret. » Non ab- est humanaenaturae, puta pati, mori, quod videtur
siraile iUudest Aristotelis teste Stobaeosermon. 57 explicatum per verba seouentia, nec dolor ullus, nec
qui quod « pecuniamposcenli homini nequam dedis- trisiitia. Quod adeo verii.m est, ut pafi aliquid nihil
set reprehensus a qtiodam : non horaini dixit, sed sibi velit aliud, quam obire. Ita apud Paulum ff. De-
bumanitali se dedisse. » Et apud A. GelliumNoct. posili L.Publia Mcevia: Si aliquid tnihi humanum
Atlic. lib. ix, cap. 2. Herodes Atlicus dequodam im- conligerit, filiomeo restitues, idem est ac si obiero.
proboies petehle : « Demus,inquit, huic aliquidaeris, Cicero ipse in l. Philippica: « Si quid mihi huma-
cujuscujusmodi est,' tanquam homines, non lanquam nitus accidisset (multa autem impendere videbanlur
homi.ii.» Noverunthujusmodi philosophi etsi qui pe- praeter naturam eliam praeterque fatum) hujus diei
terent per vitia minus essent quam homines, se ta- voeemtestem Reipublicacrelinquerem ineaeperpeluaj
men debere dare quia ejusdem essent nalurae : quia erga se volunlalis. » Quaeverba nihil aliud sonant
homines. quam haec: si contigissetut mbrerer.
t In eommuneomnibus dedit illa. Arnobius adver-
2S1 . . S. PAULINI PATKIARCIL£ AQUILEiENSIS 252
Burum* se significabat,et cum Christo in perpetuum jA 50 CAPUT XLWL .
vivere et regnare, ubi nec nox ulla inspirat, nec dies - Duplex, animcescilicel el CQrporis,jejumumei cibus,
terminabilur, nec in.opiavidebitur, neque cupiditas . Pariter enim dup jejunia jejunaverunt, id es.tjeju-,
apparebit, sed perenne gaudium et sempiterna laeti- nium corporis et anlmse, hoc est ab ira, et furpre, ei
tia. Hsecsunt promissa justorum, et hsee pnt pro- detractione, et blasphemia, et rixa abstinen.tesse :.
missioneseorum, propler .quselabqrayerunt, et festi- quia sicul superius intimavimus, isli sunt morliferi
naverunt, et nqn cessaverunt currere in bonis ope- cibi animoe,qui pascunt eam in malum, et oecidunt
ribus.quandiu fuerunt in hoc muhdo, in jejuniis et eam morte sempiterna. Ilerum cibi corporis simul
eleemosynis, in caslitate, ht continentja, in longanj- etanjmse, isli suntvqraeijas, somnolentia., fprnica-.
milate, in patienlia, in suavitate, in benevolentia,in tio, vinolentia, securitas, suayitas, homipidium.Isti
labore multo, in orationibus, in persecutionibus, in spnt cibi corporis,simul et animse, qui pascunt cqr-
fameet* siti, infrigore et miditate, in vigiliismultis ]»us,et occidunt et 5 aggravant animam. Cibaria ista^
pro Ghristi amore, et per omnia inutiles vigilias der devitemus : esc.asauleni ccelestesappetaipus, quoe
vitaverunt. Vigilise-autem inutiles sunt, cum quis ad cosjumnos trahant et deducant, sapieqliam scili- ^
vjgilaverlt circa cogitaliones multas et turpes, vel cet divinam, fidemrobustam .in Chrisio, benignitar
adgerendum eontrarium aliquid, vel facinus p.erpe- B tem, benevolentiam, patientiani, humilitatem, virtu-.
trandum. Tales vigilias.jusli .! devitaverunt, et san-. tem, divinam tetitiam,
clas a vigilias arripueruni. Hi tales calcaverunt prse-, : ."''. CAPUTXLIX. . .
senlem mundimi, ut. futurum regnum lucrareBlur., Proposito benefacienlib.us.pramiio.,terret iniquorum
Non acceperunt hic promissionesvel diyilias hujus exposilissuppliciisr
tnundi miserabiles, quse homines male eis * ulentes Serinones boni b et ojiliuii propedant ex ore lio-
ad inferna perducunt: et hanc prsesentem patriam stro, saledivinoconditi ad sedificationemaudientium".'
relinquentes, ad civitalem ccelestem, cujus arlifex et Dikciionem Dei et proximi, in qUotola lex pendet
ei prophetse(Matth. xxn, 40), semper mente medite-
condilqr est Deus, ipiuilum animi sui prsemiserunt.
Vilayerunt peccatum in verbo, in facto, i.ncoglta- mur,. et opere perficjanius. HiBpsunt maiidata Chri-
tione, in visu, in risu, in motu, in annuendo oculis, sti, quaanos'jubet facere. Si fecerimus ea-, erimus*
inmanibus, inpedibus, in ira, in rixa, in furore, in 'parlicipes regni ejus, et regnabimus cum eo : si an-
dissensione, in Vana gloria, in superbia, in elalione, tem non fecerimus, et jpse npn <Ialj.itnqbis rpgnum
in Cupiditate, custodienles corpus suum et animas suum. Si denegamus, et ipse denegabit riqs. Si non
euas. credimus, ipse iidelis permanebit 6: quia omnis in^
. . '
ifj| credulus infideli.teragit: dum et yitium hqminis est
omnia r.redere.et vitium est nihil crederfi«'.Siimmri
VARIANTESLECTIONES. -"'. ".' ". >
Ita visurum se significat videre. Nolanl tamen inmarg., forte an vivorum.:
''_'i|"en. inVen.;atBened.exmss: * Sic Yen.:apud Beiied.deest justi. &Bened. inmafcj. mss. eas. s Bened., et
' '*' in siti,
fame,
grayant- Ven. permanet. ' Bened. in niavg. Hic addunt ediii, et maxima semper mala de inimieo, cu-
jus^aiioquinsi ad nps dura sunlVerba; tamen TorsilariChrisiianum se recordaiur; et se reum cOramDeb
plorat'. Sussurri autem verba semper mala de mimlco ' ; sed si tu bona loqueris, continuo ijlum-...-..
confundis:
ivnTirr. •-.•
- *' Sanctas
vtguias hrnpuerunt. .Fuisse in Ecclesia quilibet seclusus a cseterjs,cubilique proprip clausus
usum vigiliarum, quibus nocte copgregabantur fide- orationi ieclionique vacandb instiluisset, Hujusmodi
les ad divinas laudes eoncinnendas, nemo est qui vigiles erant, de quibus Joannes C.limacusin Scala
ignoTet.Ritus antiqusesane originis videtur indicatus Paradisi grad. 20 sic ait:. < Sunt qui in yespertinis
ex verbis eorum Cliristianorum, qui de rebgione a et uoclurnis excubiis ab pmnibus rerum aspcciajjir
Plinio postulabanlur, de quibus lib.x, e.pist,1Q0, lium curis nudi et expedili pura$ ad,Dpum ia. precir
Trajano sciibit: < Affirmabant hanc fuisse summam bus manus extenduut. Alii per psalmorum.canlum
vel culpaesuae,TOIerroris,quodessentsoliti statodie in iisdem exeuMis se Deo reprgesenlant.AJiiih rerum
ante lucem convenire, carmenque Ghr.istoquasi Deo jjjsacrarUm lectione pervigilant. Alii mente.d.ebiliores,
ijieere secum invicem. >Hic rilus iu Ecplesiasinve- - -opere tameniaciendp, generose cum somno cpllu-
ctiis fortasse est ad correciionem vigiliapunvgenti'- ctantur. Alii assidua mortis consideratipnesibi com-
liUm, lit sit potius mos in nielius conversus, quam punclionem coneiliare sludenl. » Ne tamen demo-
nqviter inventus. Patel enini ex Plauli Aulul. v. 60, nachis tantummodohsecdicta credasa Climaco,addi'.
in prblog. Gereris vigilias celebratas. Ite vigiliseno- enim: solum « seeundi monasticamprecandirationem
n:le'praecedente Ifeslum aliquod solemne-agebansur, sequuntur..».Ex qup.rides etiam non mpnachis vigi-
qiiae'proGessutemporis in.jejunia praecedentis diei lias eonvenisse, quas. conimendans sanptus Petrus
tfansierunt. Gausam aflert.Jo. Baptista Slantuanus Ghi^ys.ologus eam rationem adducit ser. 24 <quia.re-
Fast. lib. ii, de mulatione vigiliar. in jejunia. veraplus vigilare plusyivere est. > YerumaitScjip-
liastes Cliniacil, c, sclipl. 4: <Cave ne vigiliasvanis
id.guoqne,naniscituloousesl digiiissimiis, addam'
.fabulis, aut, improbis cogitatiqnibusimpendas.Prse-
',.-.,tjuoftptisirlin templis'«tavivigilaresolebant,
Excuiiiasquepali, solemnianianesequfenli stat enim dormire quam yanis :sermonibus et cpgi-
Fesia lecepturi,moreronovasuslulitajlas. ' taiionibus inyigilare. » Hnjusmpdi autein vigilias
Nainquia noxsceieri solet esseoccasip,et illud justi devitaverunt,ut ait^Pauliuus. .
Observaniqui Tacta\pluaicon)iniilereie.mpus. t Sermonesbonict optimx.Sic et Tobia vii, 7>di-
J.ejiinarediemyisuniesi sapieiitiusillam". citur Botfiet.opiimi viri filiusesU SicLucse VIJI,1§:
jQuaapraBiijet cjausbnpcteniJb.rrniVe 'ciibili. , Qui in cordebonoet optimp..
Attamen probabiie fit, Paulinum non ad has prsecise ic Et vitiumesi. Seneca epist. 3: < Utrumque yi.-
vigiliasrespexisse hoc in loco, sed polius ad eas quas . lium este^pmnibHS.credere, et nulli.,», ,.-7
253 LIBER EXHORTATIONISAD HENRICUMFOROJUL. 254
sludio summaquevigilantia nobis est curandum, ut. i facie insipientiaimem(Psal. xxxvn, 6). Ilerum s tria
non ' audiamus a Christojudice omniumin die judi- sunl quibus in hoc mundonon sunt meliora : anima
cii quod audienl peccatores : Ile in ignem aternum, sancli in bonis operibusperseverans, qusespeciosiorc
qui prceparatusest diabolo et angelis ejus (Mattli. est sole; et sancti 6ange.U,qui eam suscipiunt ; et
xxv, 41). Vere enim.diabolo est prseparata gehenna, paradisus, in quem djtjgitur;,exspectatioque regni
et npn ' pmnibus hominibus, si non fecimus ppera coelesiis.His tribus non sunt meliora in hoc nmndo.
diabpli.Ya?jiis quibusprseparatus est dolorvermium, Angeli enim sancli delectant animam spiritali can-
ardor flammse,sitis sine a extinctu, fielus et stridor tico, sicutPsalmisla, ait: Beatus quem elegisti et as~
denlium, oeulorumlacrymse,tenebrseexleriores siqe sumpsisti, Dominc; habitabil in labernaculis tuis.
luce, pcenainexlerminabilis; ubi non est ullus ho- Replebimnrin bonisdomustum: sanctum est templum
nor, siye agnitiq proximi, sed continuus dojor el ge- tuum, mirabilein aiquitate(Psal. LXIV,5 et 6). Hsec,
mitus; ubi mors oplatur et non datiitur; uln non est frater charissime, medilemuv.
honor senioris et regis, nec dominus est super seiv- CAPUT LI.
vum, nec niater dihgit filium aut fiiiam., nec filius Gavereab omni peccato, finem redemptionisGhristi,
honqrat patrem ; ubi omne malum, et omnis indi- el tempestivelaborandumdocet.
gnatip etfetor elamaritudo abundat. Hsectimuerunt r Haecin animo firmiter teneamus, et caveamusnos
3
justi, et hsecfugerunt. Rogo, supplico, iterum at- ab omni peccato et iniquitate, in verbo, in facto, in
que iterum deprecor, fraler charissime, ut et nos cogitatione, in manibus, in pedibus, hi visu, in audi-
Deumamemus, et timeamus, et hsecfugiamus, quia tu, custodiamusquecorpus noslrum et animam. Chri-
roors perpetua est animaenpstrse, si in hisperspve- stus enini Dominusnoster, quiestDeus etDeiFilius,
raverimus. descenditde eoeloin lerram, ut nos de lerra ad cce-
CAPUT L lum secum pprlaret: pro nobis peccatoribus crucem
Tria hic pessima: tolidem optima. ascendit, ut nos a d crucialu diaboli liberaret: ab
." Tria enim sunt m hpcmundp deteriora omni malo: inimicis poenam' suscepil, nt nos depcenasempiter-
anima peccaloris cum peccato perseverans, quse ni- na liberaret; mortem suscepit, ut nos de morte eri-
gripr b coryo est; et mali angeli, qui eam rapiunt • peret; a morte resurrexit, ut nos resurgamus ani-
et infernus, in quem 4 ducitur. Nonsunt enim dete- ma et corpore in die magnojudicii. Ideo dum tempus
riora his tribus. Eadem enim anima melu futuri ju- habenms, laboremus, et bpna opera Deoque placita
dicii expavescens, et pulredinem suam inspieiens di- uua cum Dei adjutorio semper facere studeamus, ue
cit -. Pulruerunt et cprruptw sunt cicatrices meai a C subilo e prseoccupati die mortis quseramusspatiura
VARIANTESLECTIONES.
nunquam enim cpneordiamfaciunt, sed discprdiam : ligna in ignem mittunt. Ro?cVen. habetintet3ansulas.
1 Sicut et hwc (lihguam detralienlcm audiamus). * Ven., et onmibus ho. facientib. opera diab. Bened.,
supplico iierumque depre. * Bened., iq quo. s Bened. in marg. 6
mss. tres in hoc ' mundo non sunt me^-
riores.quam anima, etc. el mox his triiuis npn sunt meliores. Bened., in. quo. Ven.in marg. notat
morlpiri et in texiv,fitatim habet, ut nos de mprle eriperet, omissis qum mediunt.
'...''.'•' NOT^l.
a Sine extinctu, pro extinctione. Plinius lib. VH, Patris eorum.
c. 7 : Odor a liwerndnimextinciu. d Ot nos a cruciatu. Crupiatusa cruce,est, ut pa-
" i>Nigrior corvoesi. Ambrosiuslib- De Noe et arca tet ex illo Tereiiiii in Eiinucti.v. 382, act. n, sc. 3 :
cap. VI'i < Gulpa tenebrosa est, et mortuis pascitur Et illiscrucibus
sicut corvus. i Augustinus lib. Annotat. in Job. cap. Et qna3nosseniperpmnibuscrnciantmodjs.
xxxviii, y. 41: < Significanturergo nigri (corvi) hoc Hinc optime stat Paulini antilheton.
est peccaiores,nonduindealhati remissione peccatp- e Ne subito prwoccupati, elc. Est pars Hliusre-
rum.» RrunoAstensissuper Peritateuc. in Gen- cap^ sponsprii, quod post quarlam lectionemnunc dicinms;
vni: < Quid enim corvus nisi peccatoresdesigpat?» D Dominica prima Quadragesimse,et feriis tertia et
Aliqui lamen ex GrsecisPatriinis, ipsum diabolum sexta ejusdem hebdomadse: Emendemus in mclius_,
pernigredinem com designari asserunt. Sic Cliry- elc. An Paulinus mutuaverit verba a responsorio, an
sostoriius ser. in Peniec. de Spiritu sancto: « Ex auctor responsorii -a Paulino, incerlum siquidem,.
area Ecclesiseeliiriinatusest diaboltts, qui vere niger quidquid dicat Agobardus lib. De correctipne antl-
et;51 tenebrosuscorVusest,-suffpcatusin aquis bap- phonarii et lib. contra Amalarium, etiam ex Palribus
tismalis. >Et.AnastasiiisSinaita lil). i, Conteriipl.ana- viris laudabiliter usurpare sententias in
in Hexaniei'.: <Gumsuffocatus probatisque
esset (intelligein precibus suis corisuevit Ecclesia, teste \vlafrido
gog.
aquis baplismatis de quibus Joquilur) et periisset te- Slrabone. De reb. ecclesiast. cap. 25. Delmcautem
nebrosus coryus Satan, etc. » Diabolus auiem caput responsorio scribit Amalariuslib. Deordine antiphp-
est peccatorum. narii cap. 35 : <Responsoriosde jejunio sic mihi vi-
? Qua; speciosiorest sole.Non infrequens in Bcri- sum fuit scribendos, ut primus stalueretur, Emende-
pturis cpmparalio. Jud. y, 31: Qui autem diligunl mus in nielius quse ignoranter-peccavimus, etc;»
te,sicut soiinortu suo splendet, ita ruiilent. Eccli. congruit enim apprime tempori Quadragesimseet
xxvii, 12. Bomo sapiensin sapienlia maflet sicut sol. poenilenlise.Qoandoquidemmos fuit Ecclesiaepreces
¥ide apiid P. Corneliuma Lapide octo solis et jusii suas conformare.AlcuinusPoem. ui:-
analogias in hunc locum. Adde ijiud Domini in Eyan- mysteriis
gelio Matth. jaiij 43, dejustis, qui iti bpriis operibus Hyinnps.ac psalmos,et resppnsotiaresljs
perseveraverunt,' iit: tiic dicii Paulinus,,' ^t, gioriarii, dpngruaprornemiisisubler tgs^dine (,f;nip
consequentur: Tuncjusti futgebuni'sicuisolinregno Ciim hsec scriberet Amalarius, jam sua scripserat
2^5 S. PAULINl PATRLARCH^EAQUILEIENSIS 256
poenitentiseet ihvenire non possimus. Dum sumus in '_\ amore Christi 6 nostri proximi pertulerinl, charitatis
hoc tempore ' seminare nos oportet: tempore enim affectu compatiamur; et quidquid boni alius qiiis-
suo, id est post mortem, sive in die judicii riietemus, libet acceperit, quasi nos acceperimus, ita gaudea-
quod in vita aeterna'habere debeamus2. Hac, eniin mus et pro illo qui acceperit gratias referanius. Ecce
laboremus, et invicem onera nostra portemus. Quo jam, ut' diximus, palitur aliquis tribulationem aut
enim prsecessit caput, et csetera menibra secutura damnum hujus sseculi, aut pro culpis suis vapulat,
eruntV . 8 vel jubente imperiali * sublimitate in carcerem re-
CAPUT Ln. truditur; tristatur parentum sive amicorum morte;
si dolemus pro illo s, in corpore Ecclesise constituti
De fide, spe ct prwsertim mutua charitate.
sumus; si non dolemus, jama corpore prsecisi su-
Teneamus sicut jam superius insertum est, fidem mus 10. Charitas quse colligat"" et vivificat omnia
rectam, spem cerlam, charitatem perfeclam, quia membra Ecclesise, si nos videat de ruina alterius
fides - tanquam sensus nosler est, el charitas tan- gaudere," stalim nos prsecidit a corpore. Forle igi-
quam nostra sanitas. Fides credit, charitas opera- tur non dolemus de ruina proximorum nostroruni15,
tur, spes roborat: et quamvis diversa membra di- quia prsecisi sumus a corpore. Si enim ibi essemus,
versa habeant oflicia, si charilatis lamen unitate ,Q sinedubiodoluissemus. Considerenius, frater "ctia-
teneanlur omnia meriibra, tunc merebuntur ire post vissime, et diligenter attendamus, quia tandiu dolet
caput. Caput enim nostrum in coelo est : et ipsa membrum, quandiu in corpore conlinelur : si au-
Veritas Doininus nosler Jesus Cliristus de suis fide- tem abscisum fuerit, nec dolere poterit, nec seiitire.
libus ait : Si quis mihi ministrat me sequatur : el ubi Cum enim manus aul aliquodmembrumfueritabsci-
ego sum, illic et minister meus erit (Joan. xn, 26). Ca- sum a corpore, si totum corpus lunc in mullis parti-
,:veamuset per omnia caveamus, ne per invidiam, bus dividalur, manus illa non sentit, qusejam a re-
odium, detraclionem,iram,'rixam a capite nostro liquorum membrorum societate divisaest: talis ,52
Jesu Christo Dnecidamur; et miidauid mali 5 Dro est omnis Christianus. oui de alterius aut damno. aut
•'':': V.ARIANTESLECTIONES.
1 Ven. corpore, notatinmarg. tempore. a Bened. debemus. 3 Ven. sunt. 4 Ven. et rixam. * Ven.
6 Bened. add. nos nostrique prox. Utraque viliosalectio. 1. quia ct non jusii
justi p. am. ch. nostriq. prox.
surii proximi. 2. quia (nos) nihil habet ad (pertulerint)et in nos ipsosnon videtur compassioinculcanda. * :Ven.
ut jam diximus. 8 Bened. sk, pro: culpis suis carcere jubente imp.sublim.: retruditur. 9 Ven. inler ansu-
las addit., (etcompatimur.quanlUm possumus.) 10 Editi et Ven. inter ans. ad. (sed proh dolor, nos aliquan-
do rigorem simulantes, materiam in flammam mittimus, et cum ignis incensus fuerit, fugimus.) " Bened.
" Ven. ad. sed insidiamur. 13 in Ven. deest, Fl'ater.
colligit. " 1 '
NOTJ;. •
Paiilinus. Non ausim tamen aflirmare excerpta a lo- C fuit Augustini, imo ipso sseculo nono, cujus initio
co Paulini, quem prse manibus habemus; siquidem excesserat Pautinus e vivis, <ademptum Paulino vide-
non noviter inventa, sed melius collocata ea, quse miis hoc opus, aiunl PP. Benedictini, ut supponere-
tractat, ibi Amalarius affirmat. tur Auguslino. Nam Theodpricenseexstat annoriirii,
a Fides tanquam sensusnoster est, et charitas tan- ni fallimUr,octingentorum exemplar, tituluni tiunc a
quam nostra sanitas.: Hsecet ultima verba capilis su- prima manu seriptum in fronte libri habens : Liber
perioris el nonnulla, quse hoc ipso in capite infra exhortationis sancti Augusiini ad quemdam comitem
leguntur, habentur in«ermone, qui est 105inler eos ckarissimumsibi.t Ita exaclissimiPP. BB. in admo-
qui abjudicati sancto Augustino, in Appendice surit nitione libro prsefixaappendici lom. VlOperum san-
repositi.Quem prsesertim n. 4 et 5 perlege, et non- ctiAugustini. IpsiPatres in Prsefationetom. V, qui
nulla cum hoc capite Paulini convenientia reperies: est sermonum Augusiini, non diflitentur a posterio-
Non esse Augustini eos sermones in hoc comperto ribuS Patrilms, et quidem Paulino cosevisut est AI-
est-: Sintne CsesariiArelatensis episcopi, cujus varii cuinus, imo et adhuc recentioribus, ut est Ivo Carnu-
sermones aliquando Augustino tribuebantur, subdu- tensis, desumptos nonnullos fulsse. Forte igitur locus
bitant editores operum Augustiiii PP. Renedictini. iste, de quo quaerimus, ab hoc Paulini loco deprom-
Hunc itli titulum ex mss. prsefigunt. xExcerpia de plus esl, potius quani a sermone supposilo locus
libris Augustini, qualiter vera et perfecta dilectio re- |) Paulini.
servanda est: et de dilectioneniembrorum, quomodo 1 Imperiali sublimitate, titulus honorarius. Nicor
omnia membra serviant quando spina calcatur. > Ad- laus I ad Carolum Galvumepist. 50 sub initium, et
dunteditores: <Excerptiauteirisuntsensusnonverba, ante finem: <Pralerea rogamus, ut vestra suiilimi-
et forte a Csesario.» Non inficias eo multa ex Augu- las, etc.» Quia enim <sublime dicitur a limine supe-
stino sibi adoptasse Csesarium. Verum quse in hoc riore, quia super nos est, > ut ail Feslus in lit. S,
sermone Auguslini sunt, ex enarrationibus in Psal- hiric iis.qui supra coeterosnobilitate elevaniur, appli-
mos desumpta ea esse adnolant. Quseautem eum catur. Sic dignitatem sublimium pro nobiliuthdixit
Paulino nostro conveniurit, ex nullo loco Augustini, Salvianus D'eguber. Dei lib. iv, et sublime genus di-
aut alterius scriptoris desumpta esse docent. Igitur xit Statius Syl. lib. ni, v. 440 et Thebaid. lib. x, v.
Csesarii, vel alterius scriptoris sunt quse circa fiiiem 219, uli et Claudianus de IVConsult. Honoriiv. 217,
n, 4, et5, cohvenire reperiuntur cum Paulini diclis. nobililatem innuentes. Sed et tribunalia sedesque
Gum autem sermo hic 105 inter Csesarii opera, nec judicum, imo et judices ipsos et eos qui lilibus' diri-
inter ea qusequidemprodidit Baluziuset tom. XXVII mendis praeficiebanlur,sublimissiminomen indeptos
biblioth. PP. adduntur in suppiementum sseculi vi, fuisse docemur C. de Judiciis 1. 16, ubi legitur : < Ex
inseratur, quid suspicari prohibet a quopiam recen- generalibus formissublimissimwtuse sedis slatutum,
tiori serinonem illum concinnatum ex sententiis qui- etc.», el C. de Appellat,1, <yirum sublimissimum
dem Augustini, sed et Pautinianis,quoque? Quando- magistrUm oflicipruin,» et < Judices sublimissimos.»
quidem liber hic exhortationis longa setate creditus I. seq. legimus appellatos.
957 LIBER EXHORTATIONISAD HENRICUMFOROJUL. 258
afflictione, aut etiam morte non solum non dolet, .\. ut sapiens et perfeclus medicus, primum sciat curare
*
sed, quod pejus est, forte eiiam gaudet. Et quia peccala sua, et postea aliena vulnera delergere et
u
jam est alienus a corpore, ideo afleclum charitatis sanare, et non publicare. Hos, si quimus, perqui-
non tenet incorde*, cum Apostolusprsecipiat, Gau- ramus, et cum talibus consilium salutis nostrseinea-
dere cum gaudentibus, flere cum flentibus, idipsum mus : ut non perdamus hsereditatemccelestem, quam
invicem sentientes(Bom. xn. 15, 16). Et Salomonne nobis Dominus ab initlo mundi proeparavit, si ser
de ruina fratrum nostrorum gaudeamus, manifestis- viamus ci in juslitia, et sanclitate, etpuritate cordis,
sime admonel (Proti. xvn, 5). Nosvero 3, mi frater, et charitale non ficta, clamantes cum Apostolo : Quis
si veram et perfectam charitatem volumus cuslodire, nos separabil a charilate Christi? Tribulalio, anperse-
* omnes homines sicut nosmetipsos studeamus dili- cutio, an angustia,lKanfames, angladius (Rom.,\m,
gere: ut quia caput nostrum Christus est, membra 35), et cseteraqusesequuntur; sicut dictum estic.: Ne-
illius nos esse mereamur; ut cum Christus apparue- que mors, nequevita, nequeangeli, neque principalus,
rit gloria uostra, et nos per concordiam charilatis, neque instanlia, neque futura, neque aliqua creatura
* dileclionem scilicet Dei et proximi, quasi vera et poterit nos.separare a charitate Dei, quw est in Chri-
perfecta membra illius absque ullo dolo malitisevel sto Jesu Domino noslro (Ibid., 38). Dictum est
invidise, omnes homines sicut uos ipsos amantes, B enim " de Ecclesia primitiva, quoderat illis cor umim,
cum ipso apparere mereamur in gloria. Ipse etenim et anima una (Act.iv, 32)in Domino,et erat illis unum
ait in Evangelio6, In hoc cognoscentomnes, quia mei velle et nolle, quia in unum eos Christi charilas
eslis discipidi, si dileclionemhabueritis ad invicem copulaverat.
(Joan. xvm, 35). Dilectio enim proximi malum non 53 CAPUT LIII.
operalur (Rom. xm, 10). 0 mi frater charissime ',
si Dominuset Salvalor noster, qui nullum peccatum Pravorum kominum placita, et iterum de eleemosyntt
de proprio facienda.
habuit, tanto affectuet tanla dileclione nos peccato-
res amare dignatur, ut quod nos patiraur, se ipsum E contrario vero camales et amatores hujusmundi
pati testetur: quare nos, qui sine peccato non sumus, contra se invicem separantur et disjungunlur : mo-
et qui peccata nostra * per charitatem redimere ventes in alterutrum scandala, contentiones, iras,
possumus, non tam perfeclo amore eum diligimus, rixas, dissensiones, homicidia, perjuria, furta, rapi-
dum tanto 9 nos dilexit, ut etiam proprium Filium naset omnia quse mundus ls iste amat; et delectatur
suum pro nobis peccaloribus morti traderet? Et.dum dicens unusquisque in corde suo: Faciam qiiod volp
tantam benignilatem et misericordiam erga nos ex- 19et possum; impleam 20cogilalionesmeas et delecla-
hibuit, vigilemus ne perdamus bonum, quod nobis C tiones corporis; suffragantur mihi corisilia mea, sive
dedit, et sacramentum baptismi nostri, in quo 10ju- amicorum meorum, vel parenlum polenlum 21;adest
ravimus abrenunliare diaboloet pompis ejus et pec- milii aurum, superabundat argenturii 22;'adsunt niihi
catis omnibus. Et si transgredimur in aliquo peccato servi et ancillse, agri et multse possessiones hujus
post baptismum *>,pius Deusdedit secundum baptis- mundi, pallia, vestes pretiosse, unde me redimere
mum, id est fontem lacrymarum, et ordinavit nobis possum: adimpleamS3voluntatem meam : Deusdabit
poenitentiampropterfragilitatem.nostram. Idee de- mihi spalium vitse et poenitentise. Heu, quare non
bemus nostras confessionesveraciter confiteri, et timemus quod Evangelium terribiliter insonat, di-
fructus dignos poenitentisefacere : id est, ut prsete- cens : Slulle, hac noele exposcenta te animam luam :
rita non " reiteremus secundumjussionem 13Domini, quw prwparasti cujus erunt (Luc. XII, 20)? Homines
etconsilium sacerdoris.Deumtimentis. Qui sacerdos, « nos esse cognoscamus, et ne sic al superbiamus
VARIANIES LECTIONES.
1 Ven.subsannat et gaudet. * Ven. sic habet: ideo affeclum charitatis non habet in corde, quia jam alie-
3 Editi el Ven. sed inter ans., add.
rius estacorpore. (miseri de inimicorum nostrorum ruina* gaudemus,
subsannamus; "et si non cadit, cadere*eum in ullionem nostri optamus:; 6
sed oremus Deum.) Ven. sic ,ut
ejus adjutorio omnes8homines, etc. Ven. et per dileclionem. in Ven. deest, in Evang.* ' in Ven.
deest, charissime. Tam Bened. quam Ven, habent liac verba et qui p. n. p. c. r. p. sed Ven. inter ans.
9 Bened.tantum Ven. tanto quod concordatcum amore prwcedenti. 10lsBened. in marg. mss. quod. " Ven.
inter ans. (nos abluere poenitentise Jacrymis curamus quia) pius. Ven. i. e prseterita ne reiteremus.
13 Bened., secundum jussiouem Deum timejilis sacerdotis. u Ven. perquiramus et sequamur. 10 in
Ven. desunt an persec, an fames. 16 Ven. dictum est enim. i7 Ven. etiam. i8 Bened. non ha-
bent, mundus. 19 Ven. inter ans. (Dominum meum amicum et defensorem habeo , nemo mihi
obstat, interim faciam quod possum.) so Ven.implebo. si in Ven. (opprimam quem volo, adslem cui
" Ven. (eloquenlia mea omnes prsecellit: quem vereor?) S3 Ven. adimplebo. si Ven., nec sic.
volo.)
NOTJE.
- Bomines nos esse cognoscamus,ne sic superbia- _. Dicat quid superbil ? i Et infra n. seq.: <Quid super-
nius. Argumentum humilitatis cognitio hurrianilalis. ^ bis homo?... Deusfactus est homo: tu hpmo cognosce
Quid superbit terra et cinis? ait Sapiens Eccli. x, 9. quia es homo : tota humilitas tua, ut cognOscaste.»
AugustinusTrac. 25 in Joan. n. 15: <Quid de super- Ad comprimendam quoque mentis arrogantiam, me-
bo dicilur mortali, accincto pannis carnis, prsegra- moriam humanilatis objectam discimus ex Tertul-
vato corpore corruptibili, et tamen exlollenii se, et liani Apologeticocap. 33 : < Hominem se esse etiam
obliviscenti qua pelle veslitus sit, quid ei dicit Scri- triumphans in illo sublimissimo curru admonetur.
i
ptura? Quid superbit terra et cinis? Quid supertiit? Suggerilur enim ei a tergo: Respicepost te : honii-
'W> . S. PAULINI PATRIARCHJ: AOUILJEffiNSIS 2§0
cOiitra Deiitii eVprOxirriiim,ut* volurilates nostras :A phetam quid dicat: Qui offertsacri/iciumex rdptrtd',
riiaias peificiarrius eltJemh 9 postponamus; ac deiri- siveex substahiid paupehim, quasi ijuiviciimdtfitium
ceps Domiriitioriamvoluntatem ad nostras malas re- M conspeclupalfis sui (Eccii. xxxiVi 24). Nbh dcci-
fleclere ciiiri rinineribiis posse hiiamhr, 3 noslrain- piam, ihquit 9, isla de manibusvestris : mahus eniih
que praVani voiuritatem ad DPmini semper rectaih 'iiestm sahguihe plehw suht (Isai. i, 15). Et aliiis pro-
voluritatefflcorrigereiiegligamus; sed UbicunqUerios pheia; Pdhis egenlium, viia pdupefum 'esi: yui de-
delectat, injurias nostras volumus vindicare, Kdi- frauddt illum; vir mhguinuhi esi '( Eccli^xxxiv; 25 ).
centes : Faciam homicidiiim,perjuriutn, adulterium/ Contemnamus facere injustaseleembsynas, qui volii-
fornicationem, et postea datio Domraoredemptioiiem riius facere justas 10et spiritales eleembsynas; iit de
nieam. Quare riori intelligimus, dum sic audaclef justis labbriJms faciainiis, nori de rapinis, sive de
peccamus, aeslimaritesDeuriia pbsse niuneribus pla- 11multiplicutione frugurh, aht-Qe iricptis iiegbtiisjrie
cari, qiibd tuin riiulio ptiis eum ad iram *, quain ad forte in tibC rriulla i2 sacrilegia iricuiTaiiiiir, vel
iriiserifcbrdiaiiiprovocamus, quia Deusiion delectatur etiam, qubd pejiis est, lS pro eupiaitate Vel iibi-ieiaie
iii auro * vel argeritb, riec atiud a nobis quseriti sariguis fiiridatui, clariieriique eprhhi'vOcesad Deum
ijtlarii aniirias hOslrasmundas in conspectu suo prse- COntranos, multb labore afflicii. Uride et Psalrrii-
seritari? Nec-enim corisiiiispeccatorum seimmiscet, B sta 14: Xlui pecuniamsuam hdndedii hd nsuram, et
sM ex salute ribstra hbs semper admonet, et salu- munerasuper innocenlemnoitaccepit '{P$at.iiv, 5),
tiredat corisiliriin,quia ipse estcrinsiliariiis saliitis et coeieraquaeSuperiusiii eoderii psalmo aridienterii;
nostrse, sicut propheta ait: Et vocabilurnomen ejui 18credentem et caventem bealum eflicere possunt,
admirabilis, consilidrius {Isa. ik, 6). Et iterum di- sifciil16idem psalmus coricludil: Qui fdcit tuec, non
ctum est de eo in Psalmo : Bealus vir, qui non abiif movebitur ihwternUm (Ibid.). . •'
tk consilio impiorum (Psal. i, 1). Et iterum, quia
tion est iniquitas in eo (Rom. ix, 14). Et forte ipsa, 54CAPUTLIV.
•*quaiti putaihus pio riobis facere non est hujus mundi, cui iiaque
eleemosyriamvel €hristidna felicitas
. non est hwrendum,sed Deo.
tie a prsediis* fflbrtubruffl,sive derapinis pauperuih,
liomine; hbn opere videtur esse eleemosyna, ut urius Et qiiia talia et tiis similia creator bmnium crea-
ihjuste vestiatur; et alius irijiiste ' exspoiietur; et turiB suse rationali ahmmiianilo iiisinUat, credamus
lihUs injuste pascatiir, et alius injuste fame torquea- '" quia diligit creator quod creavit; tiemirieihperse-
tiir. Nbh quseril Ista Deus a riobis : audeb dicere, quitur, si ipse hpriio se hon persequatui-; a. taullo*
tidit ista bmhipoleriSDeus. Ipsum atidi per 8 pro- C qublibet hohiihe recedit 18, hisi prius ipse tibmbatieo
VARIANTESLEGTIONES.
J in Ven. deest, Deum. 3 Veh., cum nos
;.,l Ven.i et. nosiramque. hVen. $ic* (necfratri parcimus)
'tjicentes ;*,(faciam vindictam infratrPm vel patremmeupi) faeiam iibmicidium. .Bened. in tnarg. mss.
^ubd. Veh. 'sic hdbei: eleemosynam de prsedis " smoi-t. siv.de iapiri. paup. nbh.yidetiir Psse eleemosyha.
est ut. ' ^
-4(Qualis
l" Ven., justaseleembsyria) Veii., spoiielur. Veh., audillprophetam,.qui dieit." Vcn.iihquit Deus.
studeamus facere spiriluales eleemosynas. in Ven. de.est,de; . Bened. inmarg. mss.
13 est cupiditate vej iuebrieiate. i4 Yen. Psalmista ait. _is Ven.
^ptiores, sacranienta incurrant.. Ven.,
et*credeiitem et paveritem. 16 Ven. et idem. " Ven. credimus qubd qui diligit quod creavit Crealbr, iie-
-ihinemjiiti;. i8 Veh.addit; Deus.
NOTJG. «•
Wm mementb te. Ei utiqiie lioferriagis gaiidet tahta ebrum non 'vatebilliberare eos indie furoris Dbmint.
^ie glbria coTuseare, ut illi admonilioconditioiiis suse a De prmdiis moriixoftim':diitiialectio, an de prw-
sit necessaria. » dis legendum, ut habet Venela, Frobeniana, alise.
a JEstinmntesDeumpossemuneribusplacari. Eccli. Sicque videretur loqui de prsedonum eleemosynis, et
^Vii,11 : Ne dicas : ih multitudine munerummebrum li niortuorumidem csset ac hecatbfum, utlalrbries in
tespiciet Deus\ et offerente ine Deo altissimo munera via faciunt. Anprwdiis, ut legunt PP^ Benedictihi:
meq suscipiel. Vide quoque cap: xxxiv et xxxV ejus- |v u
Et sic videretur luielligenduih de pradiis mbriubrum
demlibri, ubi multa ad rem SiraCideScongeiil.Hinb irijusle acquisitis, ham de justo tiiulo adeptis iieii
krgue rjUaniiriepte et faisb dixerit Ovidiiislib. lu De cleemOSyhas gratissimum esse Deo (quis ainbiget?
-art; V. 633 : RetiriUimusbanc leclibnem _ quia pririius sehsus ha-
betur in verbis sequeritibiis,iri rapiriispauperum. Hic
Munera,crede milii,capiuntbominesquedeosque. Videiiii hecessarius ad reffl totahi exJiauriehdam, ut
. , PlacaturdonisJupiteripse tuis. nimirum quivis inielMgaVreS injusie partas siVe
i= Plus dd irtim, qMmddmisericdrdiamprdv'6'cd- fraude, et dolo; seu vi, si ih eleemosynas cbnferan-
iihus; iit patet ex verbis DbiriiiiiIsaisei,li et seqq.; lurj nomine hori opere eieemosyhas videri;
Jereniise vi^O; Amos v, 21 et 22 cujus sunl hsecper e A nullo recedit, hisi hombdb eo fecedat. HPara-
lsaiam dicta : Quo mihi multiludinem victimarum lip. xu, 5 : Vos reliquislis me,et ego reliqui vos; et
vestrarum? Plenus sum... Incetisum abominatio est c. xv, 2 :.Si deretiqueritis eum, .derelinquetvos. Au-
hiiiii...J'diia.suhi (lisec)mihi mbtesid. gusiinus lib. iyCbhfess. cap. 9 : «je.hemo amitlit,
, * Non delectatur in auro vel argento, a peccatp- lrisi qui dihiitlit.» Vide cap. ll.ejiisd. iitiri, et cap. 2
ribus oblatb, quia auro et argento non indiget. Et- sequehtis. Hoc ideffl repetil lib. xni.de Civii. Dei
: ienini Meum «sl'argentum_ et mcum esl aufum, dicjt cap. 15 : < Anima sui Vita, ijuod illi Deus est, rion
. Dominus exercituum, Aggsei n, 9:; et Ezechiel. VII, deserta est, ut desereref; sed ut desereretur, dese-
49 : Argentum eormn (oras, projicietuf, ct aurum eq- ruit, .-]..
. tr«m in ^terqtiitiniumerit. Argenlnm ecrum, ct r.urum
261 LIBER EXHORTATIONtSAD HENRICUMFOROJUL. 262
' 7
reeedat; nec natufam in nobis ,"sed vitium quod A mundana esse, qua; ih amaritudiiieiri vertitiif, et
CORtraximus,odit. Et non prodest » nobis, imo amarani polionem ipse miindus amatoribus suis prb-
ctiam obesl Chrisli sanguine esse redemplos, et Vo- pinat. Et ipsa Verilas eos alloquiiuf dicens : Ubi est
lunlarie diaboloesse subjeclos. Ideo cogitemus et re- quod amabatis 8? Ubi est quod pfo magiiblenebalis?
cogitemus, quod non propter felicitatem terrenam CAPUT LV.
Christiani effecti sumus,s nec propter divitias hujus
islam viiam Christum Quam lugenda animarum perditio.
sseculi,vel propter ^olimus, Omi frater, nunquid ferresesuut carnes nostrse,ut
sicut Aposlolus ait: Si in hac vild tanlum speramus non contremiscant, vel etiam sensus noster adaman-
in Domino3, miserabilioressumusomnibushominibus ut noo mollescal, autetiaro non 9 evigilet ad
tinus,
(I Cor. xv, 19). Christus enim, ne aurum diligeremus, telia Dei verba? Quare non dicimus cum Propheta :
oblala munera contemnere docuit; ne famem time- dabit capili nostro aquam, ef oculis nostris fon-
Quis
remus, quadraginla diebus jejunavil; ne riuditateffl tem lacrymarum, et i0 ploremusdie ac nocte vulnera-
pertimesceremus.prseter unam lunicara, aliam disci- tos fiiiospiehisnostrw (Jerem. ix, 1)? Deficiuntflendo
pulis suis habere vetuil; ne tribulationes expavesce- oculi eorum qui considerant Jion solum mortes cor-
remus, omnia ipse sustinuit; ne morfem formida- r porum, vel etiam animarum Cliristianorum. Quis
Temus, et hauc ipse suscepit. Et cum isla omnia nos luctus idoneior,
non tanlum verum etiam quis planctus cerlior inveniri potest,
docueril, verbo, exensplo uquando unusquisque nostrum de anima perdita lu-
ipse prsecessit. Hocenim fiagret in cordibus nostris; et dolet cum Apostolo, qui dixit, Quis infirmatur,
hoc ignis Spiritus sancti in nobis fervere facial, ut get et ego non infirmor? Quis scandalizalur, et ego non
sequamur vesligia ejus, ne desideremus remanere in
uror (II Cor. xi, 29)? Atque ilerum in alio loco di-
hoc mundo, et.pereamus cum lioc mundo. Heu quam
lectionem proximorum compassus, dicit: Oplabam
miseri sumus, si hoe credere nolumus, et ab amore
esse analkema pro .fratribusmeis a ls Christo (Rom.
hujus sseculi menlem nostram non revocemus, dum ix, Discamus in tanlo Chrisli Apbstolo tantam
ista tenere non et illa se- 3).
perpetualiter possumus, per Chrisli ctiaritatem, 55 dum sciebat quod
curitatem amittimus! Quid faeiemus? quid agemus? flagrare
unico filio suo non sed pro nobis bmni-
lugendumnobis est si regnum ''promissumperdamus, bus tradidisset eum pepercisset,
et subito dicatur nobis, o vos amatores mundi, exite (Rom. VIII,52). Pro omnibus no-
bis dicit : ideo nulli laici, nulli clerici, nullsesacratse
Obviamsppnso, el ad illuin venile, quem videre non
delient negligere salutem animarum suarum,
vultis, quia prsecepla ejus postposuistis. Videbitis virgines dum ianti sanguinis pretium pro nobis fusum esse
enim plagas ipsas, quas in corpore suo pro vobis -
*pertulit. Quid tuuc dolentes et gementes dicemus? _ manifestum est. ,
Et quid meritis nostris in eum exigentibus respon- CAPUT LVI.
siiri erimus 6, dum frequenter audivimus, et negle- Captandum tempus misericordicetempeklivaconver-
ximus b quod Psalmista cecinit: Quid retribuam sione.
Dominopro omnibusquw relribuit mihi? Calicemsa- Ideo omnes nos qui reliqui sumus super terram,
lutaris accipiam, el nomenDomini invocabo (Psal. peccala nostra agnoscamus, he Pum iriipiispefeamuS)
cxv, 12). Firrhiler teneamus, quia spes bondrum in dum cito digna satisfactioneJudicemi 3tibnpiafcertius;
isto muridb nori est posita, quamvis videalur spes Quam velociter placavit iram ejus itie qui. dixil:
VARIANTESLECTIONES.
1 Veri., nee nat. nbn nobis vel vitium. 2 Editi hic addunt cum Ven. Non eniin omries qui in
hoc sseculo felices sunt, felices erunt et in futuro, nec omnes infelices in hoc sseculo, infelices eruht
in futuro. ) 3 Ven.v in Chrislo. 4 Ven. regnum Dei. 6 Ven. ad. ipse. 6 9Veh. sumus, audi-
irius, et negligimus. Ven. spes humana vel muridana. 8 Ven. male, amabitis. Ven. niiniriie evi-
gilat. i0 Ven. et nori ploremus. ll Bened. in marg. supple,quam. " Ven. in. sed reponii in marg.
18Bened.nonhabent judicem. Ven. placamus.
NOT.E.
°JVonprodest,imo obest,etc. Consuleloca Scriptu- I) sibi volunt? Quseconnexiocum prsece.dentibus?Puto
rseJoan. xv, 22 et 24. Heb. vi, 4 et seq. et x, 26 et mentem Paulini hanc esse. Dixerat: Videbitis plagas
seq. SalvianusDe guber. Dei lib. iv christianos, qui quas Christus pro vobis pef tulit, eujus amori quia
redemptionemex sanguine Christi in baptismo per- non respondimus, uti faciendum erat, nec Psalmistse
ceperunt, sic alloquitur : < Nos, qui Chrisliani et ca- auscukavimus jubenti, ut retfibuefemus Dominopro
tholici esse dicimur, si simile aliquid barbarorum omnibus, quse relribuit nobis, calicem scilicet pas-
impuritatibus facimus, gravius crramus. Atrooius sionis alieujus pro eo accipiendo, ideo ait, quod au-
enim sub sancti nominis professione peccamus. Ubi divimus, negleximus. Salvianus lib. iv De Gnber.
sublimioreslprserogativa, major est eulpa; ipsaenim Dei quid simile suppeditat: <Quidefgo pfo his om-
errores nostros religio, quam prouteiuur, accusat. » nibus nos retribriinius velpotius fetribuere debemus?
Et caeteramulta hujusmodi habet eodem libro : non Pfimum scilicet illud quod beatissimus propliela et
sic tamen ad rem nostram, quemadmodumhsecverba debere se et reddituruni esse testatur, diceris: Quid
sancli Csesarii Arelaiensis episcopi hom. k: «Gravi retribuani Domino pro omnibusquw retribuit mihit
damnationeiterantur crimina, postquam Christi san- Calicem salutaris accipiam, et nomen Domini ihvb-
guine sunt redempta. Inexcusabiie malum est post cabo. Prima ergo retribulio est ut mbrtem mofte
mortem Redemptoris nostri Domini, servum macu- reddamus.... Secunda ut si debitum mbiie noii sol-
lafi peccatis. vinms, vel amore solvamus.»
]l Negleximusquod Psalmisla cecinit. Quid hsec
265 - S. PAULINIPATRIARCH^E AQUELEIENSIS 264
Peccatum meurh cognovi et injustitiam meam non A5Et sic sic pius et misericors Domimis., alto suo
Dixi: pronuntiabo adversum me injustiiiam judicio separat vasa ira; a vasis misericordise. 0 si
' operui.
meam Domino (Psal. xxxi, 5). Promitlit se pronun- attendamus miserum Judam, vas olim perfectum, 6in
,tiaturum, et illi jam dimittitur. * Attende, mi fraler, perditionem perductum ! Mustum sancti Spiritus
magua res! Dixit pronuntiabo, non dixit pronuntiavi; portare' non potuit, quos accepto continuo crepuit,
etlu remisisti,quia ex eo ipso quod dixit pronuntiabo, totumque fractum ad nihilum utile est. Hsec perti-
ostendit quia nondum pronuntiaverat, sed corde meseenjes convertamur : et convertamur 9 dum tem-
pronuntiaverat. Hoc ipsuffldicere, pronuntiabo, pro- -pus est. Ait enim Psalmista: InquiriteDominum, dum?:
nuntiare est, ideo et dimisisli impietatem cordis mei. tempus est, et confirmamini,quwritefdciemejus semper
-Vox mea nondum in ore erat, confessio ergo mea (Psal. civ, 4). Tempus est enim, ut reparemur: et si
noridum ad os venerat. Dixeram, pronuntiabo adver- in aliquod 10peccatum fracti sumus, omhipotentem
sus me, verumtamen Deus audivit vocem cordis mei. Deum figulum et artificem habemus; credamus quia .
Vox mea nondum in ore, sed auris Dei jam in corde potens est reparare perdita, qui creavit hseeomnia
erat. Et quid secutum est? Et remisisli impietalem integra. lpse enim ait: Sicut lutum in tnanu " figuli,
cordis"mei. Paratus est semper Deus peccata nostra ita voseslis ift manu med (Jer. xvm, 6). Ideo humi-
indulgere, si non tardaverimus ad eum reverti. Si B liemus nos sub manu omnipotentis Dei, ut nos
enim tardaverimus, timeamus ne inferat nobis! iram exaltet in tempore visitationis (1 Petr., v, 6). Cogi-
suam, quia quosdam quidem a prsedestinavit ad 3sup- temus nos in conspectu Dei slare; agnoscamus quid
plicium, et quibusdam quidem magnum prseslitit be- sumus; agnoscamus quia terra et cinis sumus, dum
tieficium: nec tamen hoc injuste, sed in alto suo et propheta contra nos dieat, Quid superbit terra et
judicio. Nam Cain perfecit 4 homicidium, et Job cinis (Eccli. x, 9)? Quod si 'nos non agnoscimus,
vulneratus Dei amicus effectus est, et Abel inriocens frustra exaltare volumus cervices nostras, dum Deus
a fratre suo occisus: tameu nec Job diutius passus superbis resistit, humilibus autem dat graliam (Jac.
ttst cruciatum, nec Ananise locum donavit ad igno- iv, 6). Consolamini humiles, dicit Deus yesler, con-
scendum, nec Paulum deseruit eolaphizatum, quem solamini qui eslis pusillanimes; confbrlamini, et.jam
sua gratia fecit robustum, nec Judam suscepit poeni- nolite timere : ecce Deus vesler retribuet judicium,
tentem-, nec.Petrum deseruit flentem, nec Saul re- ipse veniet et salvos nos faciet (Isa. xxxv, 4). Doroi-
spexit4>03nitentem,nec David despexit corifitentem. nus in proximo est: nihil solliciti sitis (Philip. iv,
*ARIANTES LEGTIONES.
1 Bened. in marg. sic : Glossema in manifestum, quo carent mss. nos, ut ipsi, inter ansulas ponim. qubd
non facit Ven. edilio. *s Bened,.in marg. mss." in nobis. 3 Ven. ad supplicium, nec tamen hoc6 injusle;
ewtera media desunt. Ven.fratricidium. Bened. monenl in marg. hwc non extare inmss. Ven. et
in. ' Ven. potare. 8 Bened. in marg. mss. quem acceptum , et mox lotusque fractus. ^Ven.nonre-
J1
petit, et convertamur. 10Fen.<inaliquo pef pec. apud Bened. deest in manu
NOT.E.
'
*Quosdam prwdestinavit ad supplkiutri. Theologi C prsedestinavit ad poenam, non prscdestinavit ad cul-
inprsesenliarum magno scrupulo forlasse ahgerentur, pam.» Hoc autem sensu Paulinum 56 nostrurh esse
si. verbum praedestinationis de reprobis Joquendo, intelligendum ex ipsius verbis liquet. Ait enim:. Si
sitii exciderel. Quandoquidemusus scholarum invexit tardaverimus, timeamus ne inferat iram, et ratioiiem
hbc discrimen, ut non nisi de electis ad gloriam prse- timenili addit, quia quosdam prmdestinaviiad suvpli-
destinatio diceretur, et ipsi praedestinati vocarentur: cium. Quoromdam igitur est causa prsedeslinationis
reprobi autem prsesciti. Sanctus Thomas certe 2- ad supplicium procrastinalio conversionis, et malitia
2, q. 174 a. 1, c. dicit de prsedestinatione: Quw est indurata peccandi: timendum efgo est, si lardave-
bonorum tantum: Verum superiorum temporum Pa- rimus, bsec est vis TOquia, alioquin cur poneret
tres non ulique hoc scrupulo vexabantur. lllud enim illam causalem ? Quia autem sicut prsedestinatio, ad
quod decretum vocant, quo, posito demefito, sive supplicium a malis hominis operibus pendet, ita a
peccatb et impcenitentia finali, qua bomo inimicus gratia sola Dei, cbnversio et juslitise opera; ideo
Dei moritur, Deus ipsum damnat, prsedestinationem subdit: et quibusdam maghum prwslitit beheficium,
aii suppJiciumappellant. Audi non uno loco Augusti- quod exemplis sequenlibus declarat. Quod aliis verbis
num. Tract. 48 in Joan., n. 4 : < Quomodoistis dixit: Fulgentius ait 1. c.: <In sanclis coronat Deus jusli-
Non eslis ex ovibusmeis ? Quia videbal eos ad sem- tiam, quam eis gratis ipse tribuit, gratis servavit,
piternum interitum prsedestinatos, » et infra n. 6 : gratisque peffecit. Iniquos autem condemnabit, pro
< Quid potest lupus ? quid potest fur et latro ? Non impietate vel injustitia, quam in eis ipse rion fecit.
perdurit nisi ad interitum prsedestinatps. » Tract. In illis enim opera sua glorificat: in istis autem
auiem 107, n. 7, de Juda : < Filius perditionis dictus n opera non sua condemnat.» Sseculoix, Golheschalcus
est tradilpf Ctiristi, perditioni prsedestinatus. »Item. monachus malam doctrinam effuiiit de prsedestina-
tract. 3, ii. 5, super illud : Mundus le non cognovit, tione, qua sub nomine prsedestinationis ad poenam
sic ait: < Mundus quippe ille damnationi prsedesti- involvebat necessitalem, tanquam ex prsedestina-
naius merito non cognovit. » Sahclus quoque Ful- tione, ad culpam. Saletirosam mehercule et alese
gehthis lib. i ad Monimuni, cap. 13, prsedestinatos plenam controversiam.excitavit, illiusque sevi Pa-
ad.peenam iiiiquos appellat; cujus verbalibens tres ire, ut dicitur, per extentum funem coegit. Si
exscribo, quia rationem afferendo et explicalionem aves ortum progressumque erroris, historiamque op-
liujusinbdi;prsedesiinationis, omnem scrupulum vel pugnantium et propugnantium scire,. prseler.illius
delicatissimsemenli removere poiest. Sic enim ait: setatis scriplores Rabanum, Hincmarum Rhemensem,
t Potuit, sicut voluit, prsedesiinare quosdam ad glo- Florum, Prudentium Tricassinum, consule inler re-
riam, quosdam ad poenani. Sed quos praedestinayit ceniiores. Da Pin BibL eccl. saBCvii, cap. 2, et G.
ad gloriam, prsedeslinavit ad justitiaih. Quos auteiri Cave in Gotheschalco,
265 LIBER EXHORTATIONISAD HENRICUMFOROJUL. 266
5, 6), nipil nc-s * terreat mundi infelicitass: quia si. A CAPUT LVHI
istam infelicilatem mundanam sancti * omnestimuis- Pastoris auxilium conlra diabolumexposcitur.
sent, perpetuam felicitatem noh haberent. Si felicitas Dep-ecamur te 12,Domine bone, summe et optime
hujus muiid.itransitoria diligitur, hic perpetua non pastor, ne pereat ovis : imple ofliciumsummi pasto-
invenitur. Si vero perpelua felicitas quserilur, quo- ris; persequere leonem a, qui rapuit ovem de grege
niam hic non invenitur, ad perpeluarii felicitatem tuo; leo inlerficiatur,etovis de faucibus suis eruatur;
tendamus, ubi palriam et parentes nostros habemus: tu enim es pastor ovium. Rex noster potens, contere
patientissime omnia bujus mundi pro Christfnomine. Satanam sub pedibus noslris. Et nunc, Domine. pa-
toleremus. Quid, * rogo, est quod lolerelur, contra stor nosler ", rex nosler, tot de grege luo quolidie
14
iilud, quod nobis promittilur? Apostoliisinquit: Non rapiunlur oves, et quare lantum laces? Responde:
sunl condignwpassiones hujus temporis ad futuram quare taces ? Ecce per diversa prsecipilia rapiuntur
gloriam quw revelabiturin nobis (Rom. vm, 18). oves tuse, et inimici tui, qui te oderunt, levanl caput
contra te, et tu taces? 0 Domine Deus, quare tandiu
GAPUT LVII. taces ? Ad hsec Dominus per prophetam clamat et
In pressuris ad Christum pastorem confugere. , dicil: Tacui, lacui (Isa. XLH,14), sed non semper
: manus mea. Ergo, Domine
Nulla ergo nos pressura terreat, nulla calamilas B lacebo aget judicium
Dominus in " Jesu, pastor noster, rex noster, accipe arma lua, et
frangal. proximo est pastor noster ut pugnes contra leonem adversariurn
circa nos est, quid metuemus? Et si metuimus, cla- progredere, circuit
noslrum, qui quoerens devorare nos (I Pet.
niemus ad pastorem nostrum, ut nos audiat. Clame-
mus in coKpuuctione cordis, dicentes : Erravi sicut v, 8).Esto nobis, Domine"', turris fortitudinis a facie
inimici (Psal. LX,4). Petimus et instantissime peti-
ovis quw periit; require servum tuum, Domine (Psal.
mus, ut liberes nos. Mundusenim in malignopositus
cxvni, 176). Clamemus et dicamus, Libera a framea est (I Joan. v, 19). Ecce sseviunt mala, et pereunt
Deus * animam meam, et de vianu cants unicam riiundi
dilectores; blasphemant, insaniunt, et adver-
meam: salva me ex ore leonis (Psal. xxi, 21). Cla- sus le non solum tuam misericordiam
memus et dicamus, Periit fuga-.a me, el non est qui non murmurant; verum etiam tuum judicium repre-
precantur,
requiral animam meam (Psal. CXLI,5). Considerabo hendunt. Quis in eis lalia operatur, nisi auclor mali,
ad sinistram? Ecce diabolus' ut lupus rugit, sicut et omnes perdere cu-
leo frendet. Ecee lupus est ? conlra latrat canis. angelus supertius, perditus,
, Libera nos, Domine Deus16,ab omrii malo, et
Ctamaviad te, Domine; dixi: tu es spes mea, porlio piens? nostra sit ctim ommibono. Ab omni malo libera
mea in terra vivenlium(lbid., 6).Liberame 8 de ma- C pars
nos, quia tunc ab omni malo liberamur, quando a
nibus inimicorum meorum, et eorum qui me perse- diabolo et angelis ejus separamur. Angeli ejus sunt,
quuntur. Nunquidpastor noster bonus, qui animam faciunl voluutatem ejus. Non sit nobis pars cum
suam posuit pro ovibus suis, ad quem si clamemus, qui faciunt voluntatem diaboii, sed cum illo
dimittet nos diutius errare, aut a feris vel a besliis talibus qui
dixit: Si quis fecerit voluntatem Patris mei, ipse
dilaniari atque consumi? Quin imo relictis nonaginta qui
meus paier, soror, et mater est (Matlh. xn, 50). Nos
novem in deserto 9, perrexit unam ovem quaerere
enim illius pretio redempli sumus. Societatem malo-
perdilam. Necquia clamantem audivit ideo perrexit; ruhi fugientes, bona quseramus, summo bono inhx-
sed antequam clamaret; ait enim Evangelista : Re- illi serviamus, ejus voluntatem faciamus:
lictis nonaginta novem in deserto, abiit quwrere reamus,
de
unam ovemquw perieral (Luc. xv, 4 seqq.) : quam. ut simus et nos angeli Dei, quibus dicit Propheta:
BenedicileDomino, omnes angeli ejus, minisiri ejus,
invenlam et lassalam alque fatigalam, impositam
humeris suis reportavit ad gregem. Pastor cam ad facientes voluntatem ejus (Psal. cn, 20, 21): quia
voluntas Patris nostri est, sicut Evangelium ait, ut
gregem suis hnmeris dignatus esl reportare, et mi- non
sericordia sua ab errore revocare. Quod vero ovem pereal unus ex pusillis suis (Matth. xvm, 14), et
ne el evellamus de via justa.
islam Dominus humeris propriis ,0 impositam repor- D pereamus
tavit ad gfegem quantae misericordise ejus gratise 57CAPUTL1X.
agendse sunt, qui tantum se ad nos tiumiliavit et Opera tenebrarum, et arma lucis.
iuclinavit'' ? Porlat et reiicit, regit et custodit. Deponamusopera tenebrarum , et induamur arma
lucis (Rom. XIII,12), et expulsa noctis caligine, effu-
'*
VARIANTESLECTIONES.
1 Ven., vos. Ven. hic addit: nihil dominorum injuslorum impietas. 3 Ven., sancli Dei. * Ven.,
Quid ergo rogo. Ven., 6 Bened.deest Deus. ' Bened. in marg. :mss., lupus ut diabolus.
• ApudBened. non est nie. 9 etpaslor. Apud 10 "
Apud Bened. deest in deserto, sicutet mox. Ven., suis. Ven.sic: incli-
navit, portat, etc. " Bened. non habent te. 13ln Ven. deest nosler hic. " Ven., quare taces ? Resp.
quare tantum taces? " Bened. non hubentDomine. i6 Ven., Deus noster.
NOTJE.
» Leonemqui rapuit ovem de grege tuo. Indicaf pite etiam sequenti, sicuti oslendimus in disserta-
hseresimFelicianamhis et sequentibus verbis, et ca- tiohe prima, qtise infra suljjicitur, circa finem.
PATBOI,. XCIX. 9
267 S.fAUUNI PATRIAJACH^A^UILEJJENSIS afiS
*
gatisque umbris tenebrarum, jadius veri luminis A JDeumPatrem qmnipptentem, qui illuminavHpmBem
fulgeatin cprdibus npstris. ln noc.tenon ppera noetis, hominem yenienteroin huncmundum, qui et > dixit:
sed.diei opera peragamus, quia filii Dei appellatisu- Dum lucem hqbetiSyCreditein lucem, ut filii lucis *»-
mus^ Neque enim deleclatione somni sensu noster tis (Joati. XII,35)'? Prius tamen, dilectissime, siyjSj
tofpescat, nec variis fantasmatibus animas nostras imo quia vis, 'discutiamus qujs sit, vel ifuid .sit diar
illudat, nep ipsa corpora nostra slramentorum boltts. . . '
calpre depressa: in alto torpore quies inclinet; sed '• ... GAPUTLX. '.,.,. .
yigiiando, orarido, jejunando, psallendo contra ad- Bidbblus qudlis in nbs sit, qudlisvefuerit.
versafium diabotiim dimicemus, et riiaguani tiicem
infusam eordibus nostris sentiamus, et ipuocte ppera .. Diabolusest ehim angelusper.supertiiam .supera-
dieijieragamus. Quid enim aggnduiriest notiis in rio- tusa.Deo, quiin veritatenpn stetit; etdoctor meii-
«tetiujus ssecuticaliginpsa, nisi diaboiiim eflugareei, dacii, etpater mendaciia, ,quia ab ipso primum inr
.Gtiristum iniroducere? Quid agendum est nbtiis. in ventum est mendacium, et ipse est mendacium, sic-
iujus noctis csecitate, nisi captiyatorem .caplivare, ut veracissimus, ' Veritas Dominus noster Jesus
,et tiberatprem sequi? Quid agendum est nobis in Christus in Eyangelio Jpannis loquitur,(Joan. -yin,
iipcte, riisi tenebras diabolicas de cordibus nostris B44), quia ipse est caput et fiuis mendacii; et a se-
excutere, ei lumen. verum haurire? Quid agendum melipso deceptus, nos decipere feistinat; isteestad-
estnqbis in nocte, nisi superbiam exstirpare,'et hu- 'versariUs* effectus genefis huiflaniiiriveritor "inor 1
mititatem intr.oducere? Quid agendum est npbis in tis, superbiaeinstituibr^, fex *malitise, scelefumca-
.nocte, nisi,principem omnium vitiorum a.npbisex.7 put, princeps omnium vitiorum^ peisuasbr efiam
pellere, et fonteni omnium bonorum suscipere? Sus- lufpium voluptatum. Hic efgo, eum illmn priihiim*
.cipiamur eum, frater cliarissime, suscipianius eum, JioffiinemaJOeo factumjAdam sciliCetjpatfem tim-
ut et suscipiamur ab.eo, etyideamus qusebpna prae- nium rioslrum intueretur, sicut superius erebfo in-
parala ab eo habeamus, qui ups .qublidievpcat. Sus- telligerepotes, videretque eum * ex lifflp terrse ad
cipiamus jugum ejus leve, et sarcinam ejussuavem, imagiriem-Deifaetrim, pudicitia «rnalum, temperaii-
qui.sarcinam jieccatorumnoslrorum relevat 2. De- tia compositum,charitatecifcumdatuffl , immbrtali-
ponamus qpera ienebrarum, et induamur arma lucis tate veslitum, aimulus atque invidus laritam bealitu-
(Rom. XIII,12). Quid eriim.est deponere bpera tene- dinem-hominem terrenuffl accepisse, qtiam8ipse
ibrarum, nisi renuntiare diabolipompis etangelis ejiis? ,dumesset angelus , per superbiam ebgnoscitur ami-
Et quid est nos armaiucis ihduere *, nisi credere in 3 sisse, inviditstatiminsatiabilishbmicidaririmumDa-
'.,,'.''.''. ''. VARIANtES:.LECTIONES. -
1 Bened.inmarg. mss., radicibus., * Ven., revelat, male,_ 3 fen;,indui * Vetu, quiiioc dixil. * ita
"Bened.,dt Ven.,\brissima Vefitas,Idn, veiacissima Veritas? *6,Bened,inmdrg.: sicms. Go/fe.»-al,, radix,sft,
«c quidem Veri.' * Bened.-,eum tioffiinem. * Bened., quod.
-' ' ''' ' ' NOTiE. '
''• ,.._'"'
» Pdtef menJddcn,-quia,etc. \Jma Domirius dixe- c Inventor mortis. SancjtusLeppapaser. 1 de-oa-
rat in Evangetio Jpan. YIII,.44 : Cum ioquilur (dia- tiv. :'< Ihvehtor moftis diabblus. » Sancitis Thepptii-
bolus) mendacium de propriis loquitur, quid mendax lus lib. II ad Autolycum: < Diabolus pfincipium et
est et patef ejus, Manictisel'ex hoc loco ihfefebarit origo •fuiimortis, qusepostmodum late usque ai no-
patreni habere diabolum, quitract. esset, sicut ipse, men- stra tempora in uniyersum genus mortaiiuin evagata
daX. Conlra quos Augustinus 42 in Joan., n. 12 est. »"Sarictus Augustlnus lib. vn Cbhfess. cap. 2^1,
et 13,,fusedisserit; Accipepauc.a. <In his yerbisqui- etlib. inDelib. Arbilfio, cap. 10, diabolum prmpb-
"danipatrem diaboliim habere putaverunt, et qusere- situm mortis appellat, ettandem sanctus Jbari. Ghry-
bant quis esset diaboli pater. Hic vero -detesia))ilis spstomus iu psal. i, lignum tnortis..
error Manichseorum.J Et paulo posl: < Diabolum ...d Superbiw instilutor_, etc. Bernardus-seu verius
Dominus dixit patrem mendacii...... Npn enim. om- Ogerius serffi. "2iri ccen. Doinini: < 0 servemale......
nis qui meiititur pater meridaciisrii est. Si eniiri ab qiiies per auctofeiri superblse deceptiis.: » Videsis
alio hietidacium accepisti et dixisli; tu qiiidemmeh- sanctum GTfegoriumin illud Jbb XLI,25:ipse estfex
titus es proferendo mendacium, sed pater mendacii Q superuniversos filios superbise lib. 5Xx.iVjcap.idJ,,
ipsius non es, quia sib aiterp accepisti mendacium. Mpral. Chrysostpmus hom. deprat. dom. tpm.V:
Diabolus autem a Seipso meridax fuit, mendacium < Quid est perfectiirii malum riisi diaboius , princeps
suum ipse geniiit, a nemine audivit. ^JubmodoDeus hujus mundi, et auctor operis iriali? > Augustitius
Pater .geuuitFilium veritatem, sic .diaboluslapsus lib. Deiib. Arbitrio supra Heit.,< jirhiGipem omnium:
genuit quasi filiiim fflendaciuni....' mendaeium Nuric fpcole
Dbmirii.• '... Cum de peccatbrum >dicit.
'veftia 58 loquitur e Hic cum primum hominem,etc. His non absimi-
propriis ioquitur, quia menddx est el pater ejus. Et
mendax est et pater mendacii. >Adde quod SicutDeus iia siint ea, quaeSieenim babet sanctuSLeo ser. 4 de collectis
ait; < Incentor jlle auctor-
dicitur Vefitas, ila diabolus mendacium, ul hic ait eteleemosyna.
Paulinus : et ipseest mendacium. quepeccati, primum superbus ul cadefet.deihde.in-
i> Iste. est adversarius. Sanclus rDorotheus do- vidus ut hbceret, quia iri vefiiate nori sletit, tolam
ctrina n, De ,humililale,.distinguit hostem et adyer- vim suafflihinehdacipcollbCavit,offiriiaquedeceptio-
sarium : < Ut quid, inquit, diabolus non solumtio- rium genera d'elibc.yenenaiissimb artis sttsefonte pro-
duxit: ut ab illo bonb , quod ipse prbpfia elalione
stis, sed adversarius nosler vocatur? Hostis scilicet, pprdiderat, spem bumanse dcvolionis excluderet,
quia bonum bmne, omnesque mortales odio habet, in consorlium danmationis suse tralieret, ad
cunctisque insidias ponit: Adversarius aulem, quia eosque ipse reconeiliaiiojiempertinere nonjposset. >
ih omne opere bono, impedimento nobis esse quse- quoruffi
rit. >
"
2fio LIBER EXHORTATIONISAD HENRICUMFOROJUL. 270
8
rentinostro 1, nos nostrosqueparentes tantis actali- \ pessimsehseredilatis, omnibus quse ejus sunt, renun-
tiusbonis exspoiiavit,insuper et peremit. Namet mul- tiemus. Si quis ilaque huic hsereditati, in qua sunt
tis bonis in prima a fronte diabolus nos exspoliavit, panni diaboli, d pompse seilicet sseculi8, et angelis
id est pudicitia, continentia, patienlia , mansuetu- ejus Tenuntiafe neglexerit, cum judex venerit, sicut
dine, charitaie, immoftalitate. Sic nos nudos ac mi- Evangelista loquiliir, tradetur debitor exactori; ex-
serabiles reddidit, siiisque pannis derisit esse invo- actor autem debitorem trudet in carcerem. Atnen
luios, et suo dominio esse astrictos, atque ex ipso dico vobis, dicit Dominus, non e^tef'inde,d<mec red-
vinculo omnem prolem noslram sibimet obligavit. ddl novissimumquddrantem (Mattli. v, 26). Omne ita-
Exspoliavit nos pudicitia, et accinxit impudicitia ; que genus humanum tanquam.pauperem et pusillum
exspoliavit nos temperantia, et eflecit intemperatos; divina Scriptura commendat Beo dicens :Tibi dere-
'
exspoiiavit nos charitate,- et implevit malitia; ^ex- lictus est pauper, pwpillo tu eris qdjutor (Psal. ix, se-
spoliavit nos immoftalitate , et propinavit mortem. cundum Hebrwos, x, v. 14). Ejusque adversarium de-
His etiam turpissimis ac fcedissimispannis nos poste- monstrans, secutus adjunxit: Contere brachiumpec-
f osqifenoslros involvit, et semivivos reliquit. catoris etmaligni (Ibid., 15). Adsit Dominus noster
CAPUT LXI. Jesus Christus pius el misericors, qui aliquam mise-
ricordiam liuie et s et pattperi « exhibeat,
. Quani libenterdiabolo renuntictndum: el auxilii con- B pupillo
trcieum expostulatio. quia callidum atque ferbcissimumadversarium pati-
Et quia sic b sic 3 miserabiliter atrocissimus hostis tur, et jam jam 9 pupiHusin sua causa defieit: qua-
circa nos egit, imo quia sic egit 4, eia, frater charis- propter suus adversarius pravis artibus decipereeum
sime, eia; remmtiemUshuic damuossehsereditati.Pu- |estinat. Adsis, DoffiineJesu Christe, pupillo idoneus
10
pilli effecti * sumus: antequam exactor c veniat lam tlefensor; sta in causaf illins qui jussisti recta judi-
VAIUANTES LECTIONES
1 Bened., patrem nostrurii nos nostr. p. et tan. ac fal. b. exsp. nos, .nsuper. s Ven., a tanlis. 3 Ven.
unicum habet sic. * Ven. non habel imo q. sic egit. " Veri., facti. 6 Apud Bened. deest sseculi. ' Sic
Yen.; at sensus petit. Bened.ut texlm habel:exies, et reddas. 8 Ven., huic pauperi et pupilio. 9 Ven., etiam
.pupil. incausa deficit sua. i0 Ven. inmarg.: al. nosti.
•:, NinVFV
a Prima fronte.De prima acie aliquid dicimus in sanctus Csesariushom. 12 inter editas a Baluzio in
notis ad can. 5 concil. Forojulien., lit. b., quoe huc supplem. Biblioth. PP. lom. XXVHpompas diaboli
facere eliam pessunt, praesertim si allegorice ad aciei eo ferme modo interpretalur quo supra Paulinus. Sic
• fcellique dispbsiliones credamus Paulinum hoe loco (rj enim ait: < Quse sint pompse diaboli prope nulliis
allusisse. < Frons enim in acie est quse adversum ignorat: tamen ex parte aliqua dicere necesse est.
hbstem spectal, » ut ibi diciraus ex Vegetio lib. m, Orania spectacula vel furiosa, vel turpia , pompse
cap. 14. Nisi mavis proverbialiter esse diclum cen- diaboli sunt. Gulsevel ebrietati servire libidini vel
sendum; quse enim initio alicujus rei occurrunt, luxurise infelicera animam subjugare, ad pompam
prima fronte visaesse dicuntur. Hujus adagii frequens diaJiolicertum est pehinere De adulteriis vero,
est usus apud Lalinos, ail Erasmus in adag. Cliil..1. vel homicidiis,rapinis, vellestimoniis falsis, quid opus
centur. ix, n. 88. est ut dicanlur ad pompam vel ad opera diaboli per-
b Et quia sicsic miserabiliter. Geminatio vim ora- tinere, cum hoc nullus possit hominum ignorare? »
tionis jjitendit, ut diximus in not. ad cap. hujus libri Hujusmodi ergo pannis qui vestitur, diaboli pannis
.55. Tale est illud Virgilii lib. u, v. 644 : veslitus dicilur a Paulino, fortasse < quia, ut dixerat
sanctus Gregorius Magnus liom. 32, in Evang., ha-
Sic, o sic posiiumaffaiidiscedile corpus. bel unde teneatur, Quid enim sunt terrena omnia
,;Etlibroiv,v. 660: nisi qusedaincorporis indumeista? Qui ergo contra
Sed moriamur,ait: sic, sie juvat ire subumbras. diabolum ad certamen properat, vestimenta abjiciat,
ne succumbat. Nibil in hocmundo amando possideat,
Hsecfigura familiaris videtur Paulino, qui slatim nullas labentium delectationes requirat, ne
habet: < Eia, frater chafissime, eia; renuntiemus, undeadreruin votum tegitur, adcasum indetenealur. >Hanc
•elc. »
c Exactor pessimwhwreditatis. Sanctus Gregorius autem renunlialjonem Paulinus quoque hic commen-
et tempestive suadet faciendam.
dat,
<
; lib. iv Moral. cap. 35 : Quis alius detiet nomine D e Pupillo el pauperi, pro pupiilo et paupere genug
" exacloristiumano
intelligi, nisi imporlunus ille persuasor,
semel
humanum intelligit Paulinus, utpatet.Atsanctus59
qtti geueri deceptionis nummum con- Augustinus in hunc Psalmi locum pupillum intelli-
tulit, eladtiuc quolidie expetere mortis debitum non git, < cui mortuus est mundus, per quem carnaliter
' desistit? »ldem repeiit lib. xxxix, cap. 13 : < Quis genitus est, et jam potest dicere, mundus mihi cruci-
intelligi exactor alius debet nisi qui semei in para- fixus est et ego mundo. >At in alium Psalnium scri-
diso homini malsepersuasionis nummum contulit, et bens nempe in psal. CXLV , n. 18, de omnitius pro-
quotidieab eoexigerc hujus debiti reatum quasrit? > nuntiat: « Secundum quemdam modumomnes pu-
yuomodo autem facta sit damnosa et pessima hsec pilli sumus , absente patre, non mofiuo, Ptipillus
. hsereditas, advertit sanctus Bernardus sef. 2 in vigil. enim secundum homines niortuo patrefit.... Tamen
Jjativ. Domini, sic inquiens: < Greatura enim sub- nos quandiu sumus in corpore, et peregrinationis lo-
ject;a est vanitati: et cadente homine, quem consti- cum incolimus, absens est pater noster, ad quem
iupfat Dominus dominum domus suse, et principem clamamus : Pater noster, qui es in ccelis. »
pmnis possessionis suse, tota simul noereditas cor- * Sta in causa illius. Stare hic significat, ab aliquo
fupta est. Inde dislemperatus aer, terra in operibus esse eique favere. Hoc sensu el in Scripiuris usur-
Adse maledicta, el omnia subdila vanitati. Nec sane patur. < Stare dicitur Deus, ait S. Eucherius Isb.
reparabitur hsereditas, donec reparcntur hseredes. » Formular., cap. 1, cum nos infirnms, id est suam
d Panni diaboli pompoescilicetswculi, qui sintpan- crcaturam ad pmitentiam el.conversionem patien-
rii isti, in fihe capitis prsecedentis dixerat. Hic.sub ter sus.tincl. t Et saaclus Grcgorius •hom. 29 in
ippfliinepompoe sseculieos inlelligi vult. Et quidem Evang., < stare, ait, pugnanlis est vel adjuvantis. »
271 S. PAULINI PATRIARCHJE AQUILEIENSIS 272
care filushommum. Lleva hrachium tuum, et contere, \ iuenmus, exsuiiami.uie auversarius in conspeciu pns-
brachium peccatoris et maligni. Optime nosti hujus simi judicis, superiorem se esse nobis declamans,
pauperiset pupilli, generis scilicethumani causam, quse agens talem causam apud talemjudicem. Habetenim
ex paterno a chirographo debetur.Inventusestreus, dicere tune ipse diabolus : Jftquissiine judex, judica
et obstrictusab adversario detinelur: non est aliud istum meum esse ob culparn, qui luus esse noluit per
quemadraodum nobis* subveniatur, nisi ex tuo consi- gratiam. Tuus est per naturam : meus est per mise-
lio et pernecessario adjutorio. Judica causam no- riam. Tuus est ob passiouem: meus est ob suasionem.
stram: defende quia potens es. Tibi inobediens : mihi obediens. A te accepil immor-
talitatis stolam : a me hanc pannosam, qua indutus
CAPUT Lxn. est, tunicam 6. Tuam vestem amisit : cum niea
Dwmonacciisator in judicio. vesle huc advenit. Quid apud eum impudicitia facie-
0 rni frater charissime, quam felix anima qusetam bat, quid intemperantia, quid avaritia, quid ira,
poteniem habet defensorem! Ideo nunc qusesovigilet quid superbia, quid csetera mea membra? Dimisit
unusquisque npstrum, ne apud eum diabolus in die te : confugium fecit ad me : meas sorores video co-
'
judicii suos pannos agnoscat, et incipiat reus detineri, mitari cum illo. Quid enim idcirco faciebat? Quid
quem Chrislus sua gratia voluit liberari *. Nec sibi B cum superbia disputabat ? Quid cum ira furiebal ?
male blandiantur, qui post acceptam gratiam corrigi Thesaurizavit sibi iram in die irse. ^Equissime judex,
riolunl, atque rursus ad suas pristinas redeunt volu- judica, inquam 8, quia justitia et judicium prmparatio
ptates 3. Exspectatur enim dies judicii: aderit ille sedisluw (Psal. LXXXVIII, 14). Judica illum meum esse,
oequissiraus judex, qui nullius potentis personam el mecum damnandum esse. Hsec omnia quse huc
aceip;.et,cujus palatium auro argentoque nullus epi- attulit, mea esse cognosco. Meus esse voluit, et mea
scopus, nec abbas, nee comes b corrumpere polerit. concupivit: mecum puniri debet; quoniam quem tu
Astabunt omnes animse, ut referat unaquseque se- dignatus es tanto preiio liberare, ipse se mihi voluit
cundum illud 4 quod iu corpore gessit, sive bonum postmodum libenter obligare. Heu, heu! frater ctia-
sive malum. Prsesto enira erit adversarius diabolus, rissime, poteritne talis aperire os, qui talis ibi invc-
et recitaJmntur c verba professionis nostrse et obji- uietur, ut juste ire cum diabolo deputetur?
ciet d nobis in faciem quidquid fecimus, et in qua 60 CAPUT LXIU.
die peccayimus, et in quo loco, et quid boni operis Relabi quam periculosum.
tunc temporis facere debuimus '. El si lales inventi C Videamus quidagamus; ab illo videamus quomod»
VARIANTESLECTIONES,
1 Ven., sic hdbet: consilio: et per necessarium adjutorium jud. cau. n. defende,quia p. esDomine. * Ven.,
"
liberare. 3 A Bened., voluntates., * Ven.,,secundum quod in corp.gesserit. " Bened., deberemus. * Ven.,
vestem. ' Sic Bened.; ut edili etVen., Quid enim? idcirco omnia faciebat, quia ioco quid. 8 Bened., inquit.
NOTJE.
a Causam, quw ex paterno chirographo debetur. lselus remittit. »
Magnificamibrmulam PaUlinusaPaiilodidicit, Paulo b Nec comes. Quarecomitem inter sseculares di-
scriliente ad Colos. n, 14, de Christo : delens quod gnialesrecensuii, c;eleris silenlio prseterilis? Nimi-
adversus nos erat chirographum, quem in locum rum quia Enrico comitiscribebat. Comitisenim ducis-
Cbrysostomus hom. 6 inquit :« Nusquiim locutus est que nomina etsi varia, saepe tarnen confundebantur
tam magniliee. » Chirographum est cautio manu ali- ul dicemus in disserlalione priina, § 6. Hoc idem
cujus scripta vel subscripla- el proprie libellus, quo adverlerunt Patres Benedicliui in admonitione huic
quis pecuniam se debere scripsit. Tta Hoioraanus, libro proeposita. Poterat quidem cseteras laicales di-
Joan. Calv., cseteriquejurisconsulti. Quibuscum facit gnitates nominare : comiiis vero non polerat orait-
Chrysosloffluslib. c, cum ail : est t chirographum lere, cum ad comilem scriberet. Cum aulem, cseteris
quando quispiam est reus debendi » Quod innuit omissis, hanc retineat, indubiumest, comitem euui
quoque Juvenalis lib. v, v. 795, sat. ull. : fuisse, cui scribeisat.
0 Recitabuntur verba professionis noslrw. Profes-
DeUitoraut sumplorpprgit nonreddere nummos, sionem linjusraodi indicat Auguslinus de Symbolo ad
\ ana super vacuidioenschirogfaphaligni. D catechum. lib. iv, cap. 1, ipsos sic alloquens: « Huic
Exstinguebantur chirographa, quarido solutio a dej>i- (diiibolo scilicet iniraico) vos renunliare professi
tore credilori lacla fuisset; solulione chirographo estis, in qua professione, non tiominibus, sed Deo ct
inani facto, ait Ulpianus 1. solulione ff. ad exhiben- angelisejus conscribentibus dixistis, Renuntio. Ex
duin. Quia vero debita ad filios haeredesvetranseunt, hac angelorum scriptura recitabuntur hsec verba
liinc cum redderentur chirographa defunctorum, professionis nostroe. > UndeCyrillusHierosolyni.,Ca-
filiis hoeredibusvereddenda erant, ut patet ex Juliano, tech. mystag. i de Baptismo : < Ulud, inquit, non
ff. de legat. 1,1. hnjusmodi § Si ita. Sed de his ignores, quod qusecunque dic.is, illa prsesertim for-
rebus vide si lubet jurisconsultos, et prsesertim B. midabili hora (baptismi) scripla sunt in libris Dei
Brissoniumformular. lib. vi. Noverat Paulinus optime abscondilis, ut si quid deinceps adversus illa pronuu-
vim hujus verbi, ideoque quasi ex jurc explicans quse tiata patraveris, tanquam^prsevaricaior judicens. >
dixeral, addil : Inventus est reus, et obstrictusab ad- d Objiciet nobis etc. Hujusmotli figurata
infacieth,
versario delinelur. Optime,autem dixit Paulinus, ge- locutione usus est etiam Chrysostoraus hom. 20 in
hus humanum teneri paterno chirograplio, id est quo Genes. : < Si adversarium noslrum prseverterimns,
Adain tenebalur, de quo Clirysostomusl. c.: <Tene- diabolum dico, qui in die ilio ob faciem noslram
bat diabolus chirographum quod Deus fecit Adamo stabit....nostri ipsorum facti accusatores, in tantam
dicens : Quo die e ligno comederis,morieris.Hocergo misericordiam provocabimus Dominum,ut, etc. »
cbirographum tenebat diabolus, nec id nobis dedit Vide quid simile in Petro Cellensi lib, De panU>p
CbriB&i*,sed jpse gcidit. Quod quidem est ejus, qui cap. 15,
273 LIBER EXHORTATIONISAD HENRICUMFOROJUL. 274
ne
liberemur; videamus et caveamus ne in vacuum gra- ,K " Deum: contemplanlesne quis desit graticeDei, qua
tiam Dei suscipiamus l: sed integro corde, perfecta- radix amaritudinis sursum germinam impediat,et ptr
que fide renuntiemus alque spernamus tam damno- illam inquinentur multi (Heb. xn, 12 seqq.). Et paulo
sam diaboli * hsereditatem, ne pupilli et pauperes post: Videle ne recuselis loquentem. Si enim illi qui
remaneamus. Recitetur in medio-nostrum sententia inereduli fuerunt verbo Dei, non effugerunt,recusantes
beati' Apostoliterribilis terribiliterque prolata, quse eum qui supcr terram loquebatur : multo magis nos
corda simul et corpora nostracontremiscerefaciat. qui de cwlis loquenlemnobis avertimur ", cujus vox
Ait enim : Voluntarie peccantibus nobis post acce- movitterram tunc, modoauiem repromisit dicens. Ad-
ptam notiliam veriiatis, jam non relinquitur pro pec- huc semel,et ego movebononsolum terram, sedet cw-
calis hostia: terribilis * aulem quwdam exspectalio lum (Ibid., 25 et seqq.). Quod autem.adhuc semel,
judicii, et ignis mmulatio,qum consumpturd est ad- dicit, declarat mobilium translationem tanquam fa-
versdrios. Irritam quis faciens legemMoysi,sine ulla ctorum, ul maneant ea quse sunt immobilia. Itaque
miseralione duobus vel tribus teslibus moritur : regnum immobile suscipientes, habeamus graliam,
quanto magh pulalis deleriora niereri supplicia, qui per quam serviamus, placentes Deo cum metu et
Filium Dei conculcaverit,el sanguinem testamenti reverentia : elenim Deusnoster ignis consumens esf,
pollutum duxerit, in quo sanctificatus ests, et Spiri- " qui consumplurus est adversarios. Accedamus ad
tui gratim conlumeliam fecerit? Scimus enim qui eum anteqnam consumamur ab illo : postulantes ab
dixit, Mihi vindictam et ego retribuam 8. El iterum, eo urere " cor noslrura et renes nostros. Et iterum,
Quia judicabit Dominuspopulum suum. Horrendum Quoniam probasli nos, Deus, igne nos examiimsli,
est enim inciderein manus Dei viverilis(Hebr. x, 25 sicul examinatur argentum ( Psal. LXV,10). Aper-
seq.). Et paulopost: Nolite itaque amittere confi- lissime enim patet, quia si hic ab illo non urimur,
denliam vestram,quwmagnam habel remunerationem. illic velut adversarii consumemur. Ait enim Aposto-
Patieniia enimvobis necessariaest, ul voluntalemDei lus, Nemo se circumveniat, nemose seducat inanibus
facientes reportetispromissionem.Adhucenim medi- verbis, quia qusecunque seminaverit homo, hsec et
eum' aliquanlulum qui venturus est veniet et non metet (Ephes. v, 6; Gal. vi, 8). Non aliud lingua
tardabit reddere unicuique secnndum opus suum loquamur, et aliud corde : ne simus Judas et a He-
(Ibid., 35). Hsec enim verba non ex me, sed ex ipso rodiani: alii in prodilione ", alii in confessione,
qui dixit, An experimenlumejus qumritis, qui in me alii in dissimulatione, sed alii i3 in veritatis humili-
toquilur Christus (II Cor. xm, 5), profiuxerunt. Ex- tate. Ideo cum vero corde in plenitudinem fidei pro-
tendamus aciem eeuli esrdis 8, et videamus : et peremus.aspersi b corda a conscientia mala. Tenea-
aurem cordis accommodemusad terribilem Apostoli " inus spei nostrse confessionem indeclinabilem, et
senteniiam perspiciendam et investigandam. Munde- bonorum operum inchoationem non deseramus.sicut
mus oculum * cordis, imo ipsa iux, quam desidera- est consueludinis ll
quibusdam : sed consolanlfti, et
mus videre,mundet cornostrum, etsila peccatorum tanlo magis
quanlo viderimus appropinquantem diem
tenebris ipso miserante muudatura. Beati enim, ait,
judicii.
mundocorde, quoniam ipsiDeum videbunt (Matth. v,
61 CAPUTLXIV.
8). Nonsit nobis hic labor inutilis ad perniciem, sed Malorum carnis descfiptioex Scripluris : et in eam
utilis ad salutem. Curramus, dum lucem habemus, declamatio.
ne tenebrse nos comprehendant (Joan. xn, 35). Et Teramus carnis nostrse superbiam, quia caro est
iterum Apostolus hortatur nos intentissime dicens : quse animam perdit, et totam superbiam affert: et
Remissas manus el soluta genua erigite, et gressus qui in carne seminat, sicut Apostolus ait, de came
rectos facite pedibus vestris, ut non claudicans quis et metet corruptionem(Gal. \i, 8). Caro est quoere-
errel; magis autem sanetur. Pacem sequimini cum cipit diabolum : diabolus enim c seminat in carne
omnibus et sanctimoniam, sine qua nemo videbit nostra semina sua, id est, homicidium, fornicatio-
VARIANTESLECTIONES.
1 Bened., suscepissemus. s Bened., diabolicam. 3 Pauli * Ven., est aulem, quod.nonest tn
" Ven., apost.
Apostolo. ita Ven.el locusAposloli; dt Bened., sanclificati estis, sicut et infra. 6Ego reddam. ' Ita Ven.
et locus Apost.;al. modicum deestapud Bened. 8 Ven.addit. nostri. 9 Ven., oculos. 10Bened. in tnarg. sic:
Ita mss., vulg. autem averlimus, Grwc. anotTrpifopEvo;. Ai ed., advertimus, Ven. in corp'., advertimus. : in
marg.: al. avertimus. u Yen., uri. 18Bened. in marg.: mss. Colb., alii in perdilionem, 13
in confusionem,in
dissiraulationem.Al. edit."(Ven.), in perditionem, in confusionem, indissimulationem. Ven. deest&liihic.
u Ytn. non habet et.
NOT.E.
» Judas et Herodiani. Redarguens Paulinus viros 0 ut Judas : alii in confessione,dlii in dissimulatione,
duplices corde jure producil Juiise et Herodianorum ut Herodiani.
exempla. Ille eni si Rabbi Dominum vocat, et oscu- 1 Aspersi cordd a conscienlia mata: sic quidein
latur dicens, Ave. Rabbi, quem actu prodebal, ut legunt PP. Benedictini, et Veneta edilio. Suspi-
est Matth. xxvi, 50. Hi autem ipsum verbis circum- cor tamen legendum non aspersi, sed abstersi cor-
veniunt, ut capiam eum in sermone,ul est ibid. xxn, da. Aspergere proprie non est mundare, ut est abs-
16, dicentes : Magister, scimus, quia verax es, et tergere.
viam Dei in veritale doces, etc. Quod explical c Diabolusseminat, etc. Aliisverbishoc idem dixit
stalim addens : alii in verdhione. dlii in confessione, Petrus Ghrysologusserm. 9fi : < Diabolus hserpses
275 S. PAULINI PATRIARCH^E AOUILEIENSIS .276
riem, cohcupiscohtiam, litiidiriem, ifam, rixam, \ Domino, Et dala est eipotestas a Dominoin facukate
etirietateifi, Supeibiain, furtum, et omriemsuggestio- et incarrie k ejus (Job. i, 12). Et iterum, Dabotibi
aeni malairi; dicehte Appstolo', Non estriobis coitu- itiutninpdlestatem,;prmteranimamillius„(Job. n, 6) •
ctatio dWversusbdfriem "ei sariguinem, sed adversus, Carp enim concupiscitadversus spiritum: spiritusau^.
spirilUs aeris^hujus^, ddvefsusspiriialiainCcelesiidus tem adversuscarnem. Hmc autem sibi inviceynadver-
"
(EpKes.vi, 12). De diatiblo dicit, qui spiritus maiusi» saniur ut nonquwcunque vullis illa faciatis (Gdl. v,
est, fet ribn videtuf. Et ipse spiffius*nequissimiis' 17). Caro est misera bestia c quse gravat: animamj
1projectns est de ccelo ciim arigelis suis, de quibus dicente Apostolo, Qui in carne sunt placere Deo noti
dicituf iri Apocalypsi : Ecce prbjectus esi accusator possunt(Rom. vm, 9) : Iterum ipsflLVeritas DomiBus,'
frdifurii hbstrofum, qui aicusabdt iilosdie dc nocie, noster Jesus Christus de se ipso dicit: Spiritusqui-
etipsi viberuni eum propief sdnguihemagni (Apocal. dem promptus est, caro autem infirma (Mjatth.xxvi,
xii, 10)."De quo Apbstolus dicit : Datus est mihi sti- 4l). Carp enim nostra in malitia semper vult potensd
mulus cdrhis mew, drigelusSatanw qui nie coiaphizet: esse.; in abstinentia autein, id est in jejunio et in vi-
Propier qubd"ter Dominum tdgavi, ut discederet d giliis et oratiouibus ac bonis operibus infirmamse
me; et dixit milii, sufficit libi gratiamea :'nam virtus esse fingit. Caro nostra est quse nos demergit in fo-
in ihfirmilate perficitur (II Cor. xii_, 7 seq.). Item * B veam , diceffle Apostolo, Mortificatemcmbra vestra
ipse repetens dicit: Video dlidm legem in membris qucesunt super terram, id est, fornicationem, imtnun*
meis, repugnantem legimeniis mew, et'captivantem ditiam, iram, rixam, et csetera qusesequuntur (Col.
fnein legepeccati, quw estin membrismeis (Rom. vu, m, 6). Et ilerum : Curani carnis ne fecerilis in con-.
23). Iterumipse, Ego enim mente servio legi Dei, cupiscentiis vestris (Rom. XHI, l4).. Itaque mortifi-
carrie autem iegi peccati (Tbid.25). Et ilerum : Nihil cemus carnem nostrani per abstinentiam, ete jeju-
nuric darririationisest his qui suni in Christo (Rom. nium, et vigilias, et orationes, ne vobis adducat dia^
vin, 1). Cafb est quserecipit diabolum, et carnem bolum cum concupiscentiis malis. Caro aute.mdata
habet diatiotiisiri potestate, non animam, ideo dicit est npbis quasi animsebellum : quse, si mortilicetur,
Apbstbltts, Datusestmihi siimuluscarnis mece;nbn di- adducii vitam; si nulrialur, prseparatse contra ani-
cit, animwmew 3, sed' cdrnis mew dngelus Sdtdncs. mam ad tielluffi. Laudo autem ijlum qui carnis suse
Deniqiie Job in carne tentatus est a diabolo, dicente pptest habere e potestalem. Dum infirmitatem carnis
VARIANTESLECTIONES.
\Bene4,-, carnis. Ven., aeris. Hanc seligimusquiaminus distat ab Apostolitextu. ' Ven., idem. 3 In-Ven:-
deest mese. ' Veri. non habet in carne. •' Bened., ea. 6 Ven. : in jejuniis, et orationitius, et vigiiiis. -,,

inter fideles, inter sanctos peccatum, iriter pacificbs <1 piens.i..i sed bonus creatus propria voluntate faetus
liies, iriier simpliees dolos, intef'•innocentes hequi- est diabolus.. >
tiain gratis serere consuevit. > -. '; •'c Eato estmisera t/estid. Efferos cafriis sensus gra-
« Adversusspiritus aeris hujus. Non integraverba ptiice depingit Philippus solitafius in Dioptra fei
ex Apostoloprofert, sed potius sensum, quam verba". Chrisliariselib. ii., cap. 4-.ACcipepauca ex anima ct
Non me latet doeihones ex vitiis ad quse nos inci- carne ibidem colloquentibus. < Anijno. Ut sus se
(ant, nomeri sortiri, et peccatfillius spiritus vocari, irilutuiri abjicil el coutaminat, et in eo se jucunde
ad quod provocant tiomiriem puta avaritise, invidioe, volutat: simiUter tu stolida, mihique exitibsa facis^
etc, 62 .«t.quideuTa Jo. Glimaco in Scala, Paradisi Ut pofeus quippe spurcissiihus cupidilatibus carriali-
vpcatur, spirilus luxurice dsemon prpmovens opera bus inquinaris, et me polluis penitus.... Garo. Cur
cafnis, querii auciof Opeiis impeffectl, hoiri. 15, dixit ita loqueris, domina, cum tu imperium in me leneas V
spiriium cdfriis.Hic tameri locum haberefioti pbtest Tu ceu eques equum versas me (juoiubet... Amma.
tiujusmodi interpretatio, utdicatur carnis spiritus, Haud vera dicis, nee quod res est : siriiiiiter eniffi
uti legunt PP. Beiledictini. Etenim prseterquam quod facis ut equus ferox, intractabilis, habenas respuens,
videtur ariiiiliesis se ipsam. destruens et vitiosa calcitro, et, percussof, cum lupatum mordeus et per
cpriiposiiibctcrriisSpiriiils, locuSApostolinon obscure loca prsecipitia cufrens eqiiitem trahit, hiunll, hu-
iudicat legendum esse in Paulino deris, non carnis ; mum ungula pulsat, sessoremque quamvis firmum
dicit enim nobis esse colluctdlionem adversus mundi et frena tenentem, si furere cceperit sella excutit,
tectbrestehebmrum, contfd sfiritdlia nequiliwin cm- D quod pessimufflest, etproecipitem agit. Eoderiiriiodo
lestibus, Innuens dsembriesincolere aerem nobis Cir- hunc quidem inter ribs se res. habei. Os tibi Ugrieurii
curiifttsuffi; quod scripsit inter cseteros, qui hoc et frenorurii impatiens, ttt eqttus contrahinriis,riec
dixerurit; etiam Honbfius Augustodunerisis,<ruilib. i duci facile, riec converti potes, sed ffiepotius dueei-e,
De imagine mundi, eap. 53, sic alt: < InliOc•(aefe) fapere, et lyrannice tractare conaiis. >
commoraritur dsemones, cum tortoento diem judicii A Oaro iri.tnalitia poiens....iriabstirieniid ihfirma.
prsestolautes. Ex quo sitii corpora sumunt, dum ho- Scite quidam apud Cornelium in cap! xxV, 4, Tjccli.
minibus apparent. » Hsec ratio suasit, ut retinen- ; per divitem mendacem carnem intelligit. Sic enim
dam proe aliis Venetam Iectionem putarem, quse ha- ait: < Dives mendax est caro, quia hsec mentitur
bet aeris jumcafnis.: Vide sanctum Augustinuffi ser. se non pbsse subire iabbres viftutis, cttm eos, si velil,
222, edit. noviss. capessefe possit; v. g, cum dicit se non pbsse jeju-
h Spirilus malus esl. Pluries hoc npmine in scri- nare bb defecium Vifiurii mentilur; nam habetyires
ptUfa doemon compeilatur. Nos quoque supTaih rio- ad foTmcandum:jpuf ergo nori habeatYviresad jejri-
tis ad caps 60 libri liiijus siltulimns verba Chfysb- h.andurii?.HaJiej:Vifes, ut serviat mundo, multos el
Stbiiii,•quibus eum malum profecium appeilat. Nec magnos pfo eo iabores tbleret: cur non habeat vkes
tamen putes yelim a natura talem fuisse. Bonuin ut serviatDeo? >
ehiiri Deuscreavit : riiaJumsefecit. Sanclus Cyrillus c Qui carnis suw potesthabere potestaiem.Paulusff.
HierbsolyffiitanusCatechesi n 'Iliuihinatofuffisic ait: de vefb. sigmf., 1. potestatis, ait: < Potestatis verbo
< Peccavit non ex necessitate naturse vilium susci- plura signilicanlur. In persona magistraluum, impe-
«o i.imrn PYHnttTATTnNiS AD HRNRICUMFQROJUL. 27«
no3trsetimemus, salutem animsenbstroe negligimus. t^ quse molesta non est tibi? Nec tu effugles pcenam,
0 anima > misera, quid dicis, quamearo sic fortiter dum ipsa patilur geheririani; heb enim sine le poterit
gravat? dicente Salomone, Cdro quw corrumpilur, judicari iri dle judicii. Quare hon coriseiitisspiritui
aggravat animam (Sap. ix, 15). Et iterum repetit, et animoenostrse, sicut Evangelium te hortatur , di-
Os quod mehlitur, occidit animdm (Sap: i, 11). Vse, cens : Esto consentiens ddversario tuo dum es cum
V>K animseimserae,quam caro persequitur! Caro no- ipso in vid, hoc est in tioc sseculo, ne forte tradal ie
stra quoiidie contfa animam pugnat: et nos coritra judici, hoe est Christo, ets jndex tradat te mihistris,
carnem pughare quotidie debemuSi sicut Apostoltts hoc' est angelis toalis, et minisiri miitant le iri carce-
prsecipit: Si secundumcarnem vixeritis, moriemini: rem, hoc est in gehenriam : non exies inde, dcnec
si autem spiritu facta carnis mortificaveritis, vivetis reddasnovissimwm quadrantem (Mdtth. v, 25, 26), id
(Rom. VIII, 13). Omfiem suggeslioriemffialamcarp est minimumpeccatum.
concupiscit et demonstrat; caro concupiscit omne CAPUTLXV.
malum; caro hortatur malefieia, caro provocat if am4 Alid mdlorum cdtnis congestio.
earo provpcat homicidium, caro provocat adulteriuffi B Quid es tu 8 et quid nobis prsestas, nisi detrimen-
et rixam, earoinserit ebrietateiri, caro portat omneni tum animoe nostrae?Qui te b nUtrit, ad malum fa-
concupiscentiammalam hujus sseculi, et omnia mala' ciendiim te nutrit, quia non c peccat anima riisi per
caro desiderat. 0 caro, bestia crudelis, quid habes, carherh, slcut scriptum est : Anima quw'peccaoerit
quidgravas animam, quse riihil desiderasset nisi Deo ipsa triorietur (Ezecli. xvm, 4). Verbigratia dicit ali-
servire, si tibi inimicsenoh se junxisset? Tu autem, qttis'. Aniffiaquoffiodopotest peccare, cum non vi-
caTOmisera, non solum te ipsaffioccidis, sed et ani- deatur?Quidpotest timere, 8 cum ipsa non teneatur?
mam occidis s. Non snfficit tibi perditio tua, sed Ipsa caro peccat, quse aniffiamgravat: et anima a
adhuc animam vis in ififernumdemergere s. Vsetibi carne superata consentit carni in peccalis. Caro
anima,quse earnem accepisli eofitrariam, quse tiee enlm prsecepsest ad Ubidiriem,iraproba ad petulan-
ipsa intral, anec te permiltit introire * inregnum' liam, frequens ad luxuriam, inverecunda ad fornica-
ccelorum! 0 caro mala, quid quseris, quiddesideras? tioneffi, crimeri quotidie crimiui superponens 9, pec-
Non vis laborem sustiuere? noii vis inquieta con- catum peccatis; nori cessat pessimis deteriora con-
quiescere? suffocas animam, ut versa vice lu sis do- jiingefe; voluntate crudelis, yana el insipiens, sem-
miua, et iilaanciila; ROKO,ouafe sfavas animam. ner ad maluin nrona, ad tibnum d excusabilis et pi-
VARIANTESLECTIONES.
1 Ven., animanbslra misera. 2 Ven., neeas. 3Bened., demergi. * Veri.,intrare. , ° apud Bened.deest
et. 6 Bened. inmarg.jmss., quis. Ven. sic, Quides tu? Quid nobis. ' apud Behed. deest aliquis. 8 Be- ' •
ned.in.marg.:Iid tnss. potiores; atducutn edit., teiierCi 9 'Ven., supponens.
NOTJE..
riuni, in persona liberorum, palria poteslas; in C quse sic obruit terram carnis suse, ut ei possit spi-
pefsbna servl, doriiiniurii.> Carb servi raiionem ha- nasc et tribulos germinare?
bet, anima domini. Laudandus igituf ille, qui scit Non peccat animanisi petcatnem. Equidem actio-
exercere poleslalem el, imperjum in cafnem suaffl, nes, quoeexterioribus potentiis .egent ut fiant, per
neque illam patilur iugum servitutis excutere. carnem fieri necesse est. Hic autem non inest diffi-
a Nec ipsa inlral, hec ie permitiit inlroire, etc. cultas, De actionibus, et per consequeus de peccatis
Ipsa non inifat, non quia riori fesufget, sed quia , mere 63 internis ratio potipr est dubitandi. Nuffi
ut-ait ApostolusI Gor. xv, 50 : Garo et sanguis ,re- scilicetpossit ariimapeccare (idem dicitobene facere,.
gnum Dei possiderenon possunt, neque.corruplio cor- eadem ehim est raiio, puta de bona vei iriala cogi-
rupiibnem possidebit.Quid autem nomine carnis in- lalione) non mediis sensibus. Verum docente divo
telligat hic Aposlolus, accipe a Chrysostomo hom. Thoffia1 p., q. 83, a. 7 et alibi seepe, < quod iropos-
42, in L c, et hinc mentem Paulini assequeris. Dicit- sibile est intellectum secundum praesentis vitse sla-
eftirii hoc, < Ut discas quqd malocactiones iri fegnuffi tum, quo passibiii corpori conjungitur, aliqujd iritel-
noh.intrbducunt; et ideo subjunxit: neque corruptio ligere in actu, nisi convertendose adphantasmata»;
iricorruplelampossidebit. Hoc est vitium non possi- ptiantasmata autem cum a corporalibus serisibus
det gloriam. » Dicere igilur, Caro non intrat etin- •et organis dependeant, ut manilestum est, neces§e
trare non permiltil in tegtium, nihil aliud est, quaffl est, ut cognitio intellectus a sefisibus dependeat.
dicere opera. car.nis, id est peccata non intrant, nec Volunlas autem; qua peccatuffi, imp quodcunque
intfafe permitturil.Quis euim adeo desiperet, utdi- bonum Velmalum fit, cum sequatur duclum iitelle-
cat carnem hanc materialenivcarpus scilicetnoslrum jjctus, quia cseea est, consequens est, ut illuminatb
nori inlraluruniiregnum Dei, qui confiteraur carnis per pliantasffiata;intellectu, ab brganis et sensibus
resurrectionem, et vilam seteriiam?sicut enim infra corporiset ipsa deperideat. Ex liac doctrina dtto
dicit carnem non eliiigere pcenam, cum, anima axiomata confeeta sunt scholarumsermonibus trita :
gehennam patitur, scilicet propter opera carnis Voiuntas non fertur in incognitum. Et Nihil est in
adiuissa : ita hic non est e;regno excludenda beatk iniellectu qUodprius riorifuerii ih sensu: Ergo bohum
ficata,anima.;, aul malum, qiiod llt ab ahitiia, a cafrie depeiidet.
[T*Qiii te hutrit, ad malum faciendum te nulriti. Hoc idem sed planiori doctfina: explicat Philippus
Hihc.sanctusLeauder Inregiilacap, lSsorori Flo- Solitarius in Dibbtra rei, Christianaelib- ii, cap. 1._,
rehiiria! scribebat: < Dura est, condilio nutrife con- quem vide.
tfa qiiem dimices, el carnem propriam sic alere {ut d Ad bonuraexcusabilis, id estexcusationem prse-
seriiias cpntilmacem...,Quidpoterit caro nutrita car- tendens. Hic enim active sigriificat, non passive,
nibus, nisi erumpere ad libidinem, misefamque ani- quemadmbdumejusmodi verbalia hsecapud Lalinos
ifflamcrudelitate luxurise debacchare ?... Quod si significare solent. Quod est sseculi vilio vertehdum
abstineuiia marcidum cprpusvix a Jegepeccali, qua potius, quam Paulino.
tiabitat in ihembris nostris, prohibemus; quid facist
179 S. PAtJL.NI fATRIARCH^ AQTJILEIENSIS 480
gerrima, yelox ad mprtem, ad vitam difficilis; cui \ suratam abstinentiam, qua superfiua ventris refre-
exosa sunt.opera lucis, et tenebrarum «afflantissima; netur edacitas, quoeme perimit, Da castitatem eor-
quia cadere diligit, surgere negligit; amara est illi dis, quoeine impollutam reddat. Da munditiam spiri-
salus,,et dulcis perditio; de malo semper cofruens tus, quia immunda carnis luxuria me demergit. Da
in deterius, et de pejori in pessimipra J>defluens*in- manus 8 largifluas ad erogandum eleemosynas, quo
quieta et impatiens, ' flammis gehennae animam cir-- tenax avaritia respuatur. Da dilectionis amorem, quo
curadans; injiciens se inter.germina cupidilatis e,t zelus exsunguatur invidise. Concede tolerantia; pa-
avaritioe, vanitalis et arrogantiaa, iroe.etimpatientioe, lienliam, per quam ira crudelis bestia superata de-
cseterarumque nequitiarum, V.ad superflua et inho- ficiat. Tribue seterni gaudii spem, ^Ua trisliliae ama- •
nesta se deprimit, abstrahens se a.ccelestibus, etde- ritudo demulceatur. Fac intrinsecus mentein de
lectans interrenis; relinquitveritatem, festinathau- bono opere gloriari in te, nt vanae gloriae foras ex
rire vanitatem, et verba raendacii. Et quid plura ? me non procedat jactantia. Dona eliam mihi in om-
Sicut linea c ianam devorat,.et sicut ignis ligna, fe- n.ibus tenere justitiam, magnanimitatem, tempeian-
num, et stipulam consumit: ita caro rebellis et deli- liam; et fac me ?eum simplicilate esse prudentem,
cata animam consumit et concr.emat. Quid tu ad ut et beatam vitam.sinceriter agam, et malumpru-
hoec anima, quid tu ad haec respondes ? Dicam, in- B denterfugiam 10;atque fraudulentam et deceptoriam
quit, Redemptori meo, antequam -carne exuar, astutiam diaboli. imelligere valeam, ne me per spe-
quid ad hsec respondeam, et ad quod bonum corpus, ciem boni fallat \\; et discernere rationabiliter va-
quod inhabito incitare voluissem. leam, et proevidefe quid boni agam, vel quid mali
CAPUT LXVI. refugiam. Fac me post haec mitem, benevolam, pacU
Oratio animm ad Deum adversus mala carnis. ficam, mansuetam, sine simulatione esse, omnibus
Non sit in me, otisecro, Domine, concupiscentia li- Bonis concordem, invigiliis, in jejuniis, in or.uioni-
bidinis, sed amor pulcherrimae castitatis. Sim ad bus constanter strenuam. Da etiam -in mansuetu-
matiim- audiendum tarda, ad yerbum tuum festina, dine moderatum sermonem ", adipisci silentium, ut
ad perficiendum 3 aeeelerans, Sim in tuo timore sol- Ioquar quod condecet, laccam quod loqui non opor-
licita, in amore perfecta, in fide constans, in spe tetj vel quidquid ex virtutum ffuctu conferre digna-
nullatenus dubitans. Dilectione proximi ferveam, beris. Da sine aliquo errore immaculatam libi ser-
odii ardore non urar, nec invidiselivore tabescam. vare fidem,et juxta iidem oigna"esse opera mea, ut
Sanctum semper opus in me spira ut cqgitem, com- fidemTectam opere pravo non polluam; et le quem
pelle ut faeiam. Suade me * ut diligam te, confirma credendo confiteor, male vivendo non denegem; et
me ut teneam te, custodi me ne perdam te. Non in- C te quem slrenua fide sequof actu, negligentisel* ope-
grediatur nec requiescat in domiciliomeo, ubi tua ribus non offendam.Fac me in sancto conversanjem
debet esse mansio, pes superbise, nec guloe" concu- 18proposito, sequi justitiam, diligere misericordiam,
piscentia, fornicatio nec avaritia, invidia nec ira, ' amare veritatem, refutare mendacium, falsum nihil
tristitiai nec vanagloria. Sedprofundam humilitatem ffleditari vel. Ioqui "; te indesinenter timere, te
"
a
posco te, qui dixisti: Super quem requiescam nisi •amare, te diligere, tua praecepta sefvare, pacera cum
6 "
super humilemet quietum, et caetera (Isa. LXVI,2) ? omnibus.sine dolo retinere, mscordes sine simula-;
Da mihi profundam mimilitatem, qua curvetur al- tione ad concordiam provocare, charitatem cunctis
titudo carnis,' superbia quse me suffocat. Da men- insimulatam offerre, nullum scandalizare, nulli me
ARIANTES LECTIONES.
1 Bened. mmarg., inter se. Bened.in marg.: itamss.'fort. legen.j superfhixa et inhonesta, velut in mst.
Theod. a secundd mhnu, ad superflua et inh.;3 nos hdnc seligimustect. quia minus abstrusa *
visaest. Ven.sie,
nequitiarum superflua : iuhoneslis se dep. Bened. iri tnarg.:ms. Colb., alacra. In Ven. deest iffe.;
" Ven. sic :nec gula, nec coneupiscenlia,necfor., necav., nec inv., necira, nec trist.,nec. 6 In Ven.deest
et csetera. 'Ten., carnis superbise. 8 Bened., da velle Iargifluas. ' Ita Ven.; atBened. sic : fac mecum
10Bened., refugiam. 4i Hic add. editi: et ne ab aliquo decipiar, uec ali-
simplicitatem esse prudentem. " Ven. duas lect. hichabel in corp. sic : Da eliam mihl in man-
queffl decipiara. Ven.hwc inter nnc [ ].
suetudine mbderati sermbnislsadipisci silentium. Altera in marg.: Dan eiiani in mans. non simulatum, sed
ihoderatum
'" sermonem, Ut. 16 Bened. in tharg.:ms. Coib., dignara. Ven. sic:sequor, actu, et negllgen-
tise. Ven., conversari, Ven. add., Fac me te indesinenter. "Editi elVen.inter dns. (subdilos non
bpprimere; me prae omnibus peccatorem inspicere).
. - NOTJE.
a Tenebrarum amdntisstma, hoc, quoque vocabu- D ad instar comparativi protulit.
lum inusitatam habet signittcationem; est enimidem c Sicut iinea... sicut ignis, etc. Job xm, 28 : Con~
ac si diceret Paulinus chdrissima. Nisi forte sub- sumendus sum quasi vestimeritum,quod cpmeditur a
intelligas ipsam carnem esse teriebrarum amantis- tinea. In uuem lpcuffi sanctus Gregorius, lib. Mor.
siniairi, siciit odit opera lucis. ;; xi, c. 25: < More tineae carjiem tentatio quasi ve-
b In pessimiora defluens, pro in pejora; verum stem",de qua exiit, consumit. » De igng idem Job'
quandoque et superlativa more comparalivprum ef- xxxi, 12: Ignis est usque ad perditionem devorans,
ieruritur, Dixil Seneca, epist. 108 : < Ita tamen ut eidmnia erddicans genimina. Ubi sanctus Gregorius,
quoruffi abstinentiam interrupi, modo servem; et lib. Moral. xxxi, c. 9 : < Si animse perverso ordine
quidein continentiae proximiorem. %Ptopiotem erat caro doroinatur, igne luxuriae omnia bene prolata
tiicendum, sed superiativum, quod est prbximus, concremantur. »
281 LffiER EXHORTATIOMSAD HENRiCUMFOROJUL. 282
praeferre, sed omnibus inferiorem judicare, reveren- \ sumens. Ideo longa tfahens suspiria, clamitandb di-
tiam et timorem non propter timorem potentum, sed cam : Infelix ego homo, puis me liberabit de corpbre
ob Aliissimum exhibere; senioribus obedientiaffl,et morlis liujus ?. Graiia Dei.Per quem? Per Jesum
charitatem' sequalibus offerre ': gratiaffi opportunoe Chrisium Dominuni nostrum (Rbtn. VII, 24, 25).
dilectionis junioribus oslendere a; fraterna onera Hsec velim, o Jesu Salvator JJ bone, redemplor
sive pericula aequanimiler sustinere*; cunctis si- optime, haec velim, quae hucusque nunc supplicando
mul prodesse, non obesse; nulli nocere, nulli adver- deprecata sum; haec et lisec deprecor; quia pretio-
sari, nullum calumniari, nulli offendiculumponere, sissimo sanguine tuo redempta sum, Ut propter car-
nullum judicare, nulli detrahere, nulli injuriosam nis corruptionem non peream in. oeternum, non
esse, nullius carpere vitam, nullius explorare seini- veniam in mortem secundam, neque in lerram obli-
tam, sed de me ipsa tantum esse sollicitam, malum vionis. Hsecvoxmea inauribus misericordisetiise sfr-
pro malo nequaquam rependere; injuriarum mea- net, ut tuam, non carnis faciain voluntatem : et
rum nec memorem esse ullatenus nec vindicem, sed omnis mens mea te meditetur, in te " delectetur, te
in omni bonitate superare malitiam; maledicenti sequatur, te confiteatur, quia redimendo " me ih
benedictionem parare; inimicum et amicum (54 seternum misericofdia ttta est, et in tua misericor-
diligere; convicia el conlumelias irascentium susti- B dia fevixi perdita peceatis u adolescentise mese, et
nere, non rependere ", injurias cito oblivisci, of- egi poenitentiam coram te quia servasti mihi tempus
fensori meo ignoscere, ad veniafficoncedendam sem- conversionis, quae cohsiderans peccata mea com-
per paratam esse : aliena non concupiscere, nec puiicta sum, et te inspirante egi pceniteritiameoram
occasione qualibet auferre : mea verp non habenli- te. Laeta jam inde tibi nunc et semper innumeras
bus misericorditer erogare. Advenam 6 et peregri- gratias refero^ quia ut invenirem te, tu prius quoe-
num propter te, qui redemisti me, retinere, esurieh- sisti me; ut redirem ad te, tu compulisti; ut verbe-
tem reficere, siticntem potare, hospitem colligere, rarer, " tu sicut 16pius Paler respexisti; ut confite-
nudum operire, visitare languidum, requirere ' car- rer, tu es operatus; ut me recognoscens plangerem,'
ceratum, consolari tristem, afllicto et lugenti com- tudedisti mihi. Pone, Domine,lacrymas meas in con-
pati, non habeuti prsebere necessaria, viclum et spectu tuo(Psa/.Lv, 9), etperveniat ad te inceeluni
vestitum dividere cum egeno, amplecti indigenam, deprecatio mea. Adesto, precor, et subveni, atque in
fovere domesticum, amare peregrinum, redimere manibus tuis cbmmendatam tibi me ipsam suscipe,
captivuro, suscipere s advenam, tueri pupillum et liberatts me de ere saevissimidraconis, et de ffianu '
orphauum, suffragari viduse, subvenire oppresso, atrocissimi iriferni. Cum acceperis me, et auferes de
praestare auxilium desolalo, disrumpere colligationes C medio umbrae mortis, imo deducesiri semitaffi lucis,
impietalis (Isa. LVIII, 6); vel qusecunque praecepto- in clarissimam regionem viventium. Colloca me in
rum tuorum documenta declarant, diligenter credere caulis tutissiffiis gregum luorum, quia lu es paslor
et audire, ardeutef invesligare, prudenter scire, festi- bonus, qui feqiiiris- et feducis perditam 1TPvem,
nanter exercere, desideranter implere, et coram te tueris et salvas inventam : sanas'et foves langui-
humilem sempef existere : ut surgam, non dejiciar; dam. Et tu es misericors Dominus, qui sperahtes ia
erigar, non subruar; ascendam, non deseendam: te non confundis, requirentes te non derelinquis;
quia caro, cum qua inbabito, semper perducere fne f evertentes ad te non respuis, sed exsultaado et -
vult ad peccatum, mecum vult coronari, sed non laudando suscipis, atque in aeterna beatitudine una
mecum decertare. Nullum pessimiorem 8 palior ho- cum sanclis et eleclis tuis seternaliter regnare con-
stem, quam corpus meum in quo inhabito 10. Est cedis : quia est tibi cum seterno Patre et Spiritu
enim quasi leo subversor in domo mea (Eccli. iv, sancto una deitas, gloria, virtus, " imperium et po-
55), undique me pestifero morsu dilacerando con- testas in ssecula saeculorum. Amen.
VARIANTESLECTIONES
1 Ven. addit, sine
despeclione sequalib. s Ed. a et Ven. add., principiJms et potenlibus Cbristianis in
tiullo resistere, sed in omnib. obtemperare. Ven. et Ed., palernum affeclum monstrare. * Ilic
quoque add., amicum vehit animam meam diligere, proxiraum sicut memetipsum amare. " Ven.sic:'
non rependere injurias, sed cito obl. otfensionum mearum et ignoscere. 6 Sic Ven., ql Bened., erogare :
8 Ven., q._ r. m. retinere
propter esurientem, et deinde reficere. ' yen., incarceratum. 8 Ven., sustentare.
pejorera. 10 Ven., habito. ^1 Ven. sic: salvator,bone redemptor, h. v. q. hucusque supplic. d. sttm-
haec deprecor, quse pretiosissimo, etc. ls Bened., et delectet. i3 Yen., quia redemisti me, in aelef. miseri-
cordia tua. uBened. notant in marg.: interponunt Editi etms. Victo., et surrexi a morluis, quoniam segre-
gasti me a peccalis adoJ. 1SBened.16
in marg. sic monent; ila mss.; at editi,. ut vererer; cerle lectio edit. est
ebmonantior cum sequenlib. Ven. ad. pastor et pa. i7 Sic Ven.jat Bened. sic: reducis perdita, t. et
sal. iuventa: s. et f. languentia; omittunt enim bvem. " Ven., et imperium,
285 S- BAULINUSPATRLARCHAAQUILEIENSIS, 284

'
es \ FOROJtLTLiEIVSE
;: qONGIMlJp

'-I;MNCTO MULINQC "..


INCAtJSA SAGROSANCtJ: a lltiNlTAtlS ET mCARNATlONIS VERBI DIVINI
' -* '
CONGREGATDM

Sub tvibSE papalll? dnno Domirii 196 e et GABOLIMA&NI23, in Italia ; Vivimvero tjus
flii 15.

Ii Regnante Domino nostro JesuChristoinperpe- A steriliuffl zlzaniorum mahipulis in uno fasce lgriitis
tuutn super omnes ecelos, et super omnera terram, funibus colligalis , ullricibus traditis In pabulum
Rege regum, etDomino dominantium, cujus regnum fiamffiis, umbrosis nihUoffiihus", suffugare [Forle,
sempitemum est, qui est super pmnia Deusbenedi- suffocare] faisitatum rhamniculis moliuntur.
clus insaecula. Decujus largissimsebenignitatis matiu Iy*. Qua de re talia et hujuscemodi pestifero de
invictissimi principes dominus Carolus ac Pipinus virgttitb fruteta gliscentia, plurimorum nimirum ve-
donativo pietatis ejus suscepto regalia sceplra, ipso nerabilium ffatrum, qui agrum curise ccelestis pa-
opitulante prosperis gubernare rebus probantur.. trbrii suriima sollieitudinis cura excolere sunt depu-
II. Annp igitur felicissimoprincipatus eoruffi tertio taii, radicitus necessafium fore prospectum est, ut
etvicesimo*el quindecim(«)canonicis siquidem evp- linguaium falcibus detfuneaia marcescant, qiiatenus
catum syllabis fraternunx quorumdani episcopprmn ssepiuscerisursemagislerionequitise recisis ramuscu-,
contubernium Fprumjulium municipium metropplim lis, ipsa quandoque radicum maieries veneni iufu-
Aquiieiensemyenerantef coacervatum convemt. Igi- sipne viliala funditus eyellatur. Sed quam ojbrem,.
tur residentibus ». cunclis ex mpre in sedilibus prse- juxta quod definifum est in liac veneranda sede, cui
paratis, assi&tente vero circumquaque non modica Deo auctpre, npnffleis meritis, sedgratuito meprse-
fratrum consentanea turba, in ecclesia beataesemper- R esse munere recognoscb,per tot temporum curricula
que virginis Dei genitricis Mariae: immolato namque minimesit reverendi conciiiisessiocel.ebrata,vestfam
Deo jprimum inara cor4is sacriflcio laudis, et oralio- scire non amtiigp sincerissimam charilatem. Naffl
nis; lipstia in:altari peetpris charilatis igne concre- prppter improbos, qui solent irrumpere, fflundanos'
mata.: post -appstolicam et evangelicam lectipnem, tumultus, propterque imminenlia prseliortiin tieila,
hymiuso^e spiritualibus, salubriter praelibatis, nec . quae eircumquaqueper gyrum finium nostrorum frer.
dum yalvis publ.icisreserathis patefactis, persistenle meiUiferpcitateingruefe non cessabant, intermissum.
nimirum pro foribns vulgi glomerata caterva; per inlerim hoc magnificum opus procul dutiiopolerit,
seeretioris januae aditum; vocante archidiaeono, in-r approbari. Verumtamen non penilus iiitennissum
tromissus est ad brevem? sacerdotalis suh sileniio veridicis valebit assertionibus aestimari. Nam quo-
veneratiilis cojtus. Paulinus Christi et Domim ser^ tips feverendis. principalibus accefsiti imperhs, in
vus his verbis post pauluiusa loquendi prmcipium. generabl celeberrimse, synodi venerabilium Patrum
dedit* conventionehumillimam parvitatismeaepraesentiam»
...66 iii- Nulliprorsus dubium, doroini, sacerdotum, quia s.sepiuscontigit adfuisse, vestris est animis, ut
qui sacras venerandprum canonum regulas vigilanli opinor, non celatum, vestrisque eliam obtutibus
non omiserit ingenio sagacius explorare, bis in anno quoties clarius patuisse in promptu, non dubito.
concilium per unamquamque provinciam ijerl de- Nunc autem divina opitulante clemenlia, attritis uti-
blre'(Nicwn. cdni. eari,.5, aistinct. 18), in uftie sci- que ferocium barbafofum superbise n typho erectis
lket, et metroppli, in quolibet opporlmib lpcp, juxta cervieibus, auxiiio pef omnia adminiculantede ccelp,
fflelropolitaniejusdem'ragionis arbkrium, et ut tem- reddita jam quietissima pace.terris^ superna prorsus
ppfis cofuhipdius dictavprit ordo, proptef necessa- largientegratia, paululttriiquerespifafitibusfegalibus
riam videlicfelecclesiaslicae dignitatis curam. Quin- jussis, riecessarium dttximus summopere.festiriantes:
imo pf opter conflBentiagerendarBm rerum confusa- dilectissimamfraternitatem vestram,juxla priscorum
c^e .negptla,; qtiaecretiriris litis de radice spinosis canonhm ihviolabiles sanctiones, in uno cpllegioag-
causafuin effiergere acuieis consuevii, ac pef hoc gregari: quateniis insolubife charitatis vincuio colii-
pullulantia dominici ruris triliceoe messis virentia gati, suppliciler eum exorantes, qui suis dignanter
sata adhuc, ut ila dixerim, infra slipulse thecam sese fidelibus repromisit in»medio adfulurum, ubi
spiritualium fructuum turgentibus spicis, nec dum in in unum duo vel tres in ejus fuerint nomine con-
flaventesculmos aureas erumpentes_axistas,nec dum gfegati. Sicque sub ejus praesentia, licet indigni,
(a) Coinkiusin Annalibus ad an. /95,legit, et quin- Quindecimlitteras canonioas oportet intelligi, missas
(oaecimo, et chroiiologiam proplerea perturbat. ad to*>demprovinciaeAquileiensis episcopos. HiHB.
m CONCILIUMFOROmrMSEi•• m
ejus tamen famuli constituti, incipiamus jam jamque A lafe, cultiore pbtius sensti, qmm stylo, eupio redON
ipso auctofe, et consummatore nostri certaminis; et lere, propter varios videlicet hsereticorum erroresi
perfectore operum nostrorum, quin potius subrum, diversasquequorumdam simplicium suspiciones, noa
magis dicam, quam nostrorum operumperfectorem, alteram componere vel docere fidem consentio, sed
guia omnia ejus surit, et de illius eiincta gratis susci- eaffi, quam a sariclisPatribus traditam omnia sinces
pimus ffianu. Scriptuffi quippe est : Omnid bpera riler ssecula susceperunt. Seio namque quibnsdara
nostra operatusesl in riobis(Isaiw xxvi, 12). Diligeriti in;b syriodalibus foliis esse saricitum, ad refellendas
profectoexigentes curajSi qua sunt irrita,' etenofHiib siquidem novas, et multiplices baereses, praeseftiBi
statione persistentia, quse sacris oporteat Valenter pfopter fraudulentam fictamque Nestorii vel Euly-
legibus coefceri, prseterita coffigere, prsesentia cMs falsidicorum pestjlentiumque viroriini, non i-
suffttlciendoconstituere, futura praecavehdovitare. dcm dicam, sed potius perfidiamv non licere cni^
V. Sed quoniam ad hnjus spiritualis sedificii fa- qtiam alterius fidei Symbolum docere vel componere;
bricam constituendam fundamenta sttnt primum & Sed absit a nobis proculque sit ab omni corde fidefi
dei nihilomhius prpfundiusjacienda super illud vide- alterum, vel aliter quam illi instituerunt, Symbolttm
ticet irifiexibilefundamentum modis omnibus inse- vel fidem coffiponere vel docere. Sed jttxta eofum
"
fenda, de quo per Paulum dicitur : Fundamentum sensum ea fortasse, quae proptef veritalis comperi,-
eiiim aliud nemo potest ponere prwter id quod posi- dium, minus quaffi decet a simplicibus vel ittdoctis
tum est, quod est Chriitus Jesus (I Gor. m, 11). Cu- intelligunlur, exponendttffi dbcrevimus tradere, ac
}us nimiruffi fundamenti constructionem debetinof- fflemoria mandavimus eam, ipsumque textum sym-
dinatamanujactata fulcifi. Glaffiatprofectoillapraj- boli retinere : quatenus juxta Apostolum idoneus sii.
coriia vocein amoris Cantico, in cujus thalami con- bomo Dei, ad omne opus tionum parattts, ad resi-
structiOne haecjacluntur altius fundamenta, ordiridta, stendum nbtt sanoefidei. Ait eriim ipse; sirie fide im±
ait, in me chdritate (Cant. n, &). Cuique Ibnge atite possibile est Deo placere (Hebr. xi,6).- Hinc aiias
pfophetieb repromittebatur oraculb, Sternam, in- seriptum est, Nisi credideritis, non intelligetis (Isa^
truiens, perordinem' lapides tuos, fundabo te in sap^ VH, 11, juxta LXX). Ipse enim admirabilis Joctof
phiro(Isa. LIV,11). Per sappbirum quippe, qui aeream pfohibet variis nos et peregrinis abduci (Hebf. xm,
fifigilsimulando pulcritudinem, fidei similllmumnon 9), sanam tamen dbctrinam doeet fidelibus modis
inconvenienler demonslfat mysteriuffi. omnibus praedicari. Enim vero rion est in argumento
! VI. Primum
ergo vistim est mihi, omnium ffliniino fidei addere vel minuere ea ^uae a sanctis Patribus
Domini servorum in primi ordiriis fronte ipsum bene salubriterque sunt promulgata, secundum eo:-
p
textuffi syitibolisalttbriter a sanctis editum Patribus rum sensum recte sentire, et exponeridrim eoruffi
quasi lineam in directum a normtilatim aequo mode- Subtile supplere ingeniuffi; sed adderey velminuerej
famine, iri fimdameriti hujus spirilalis aedificiimo- est subdble contra saerosanctum eorum sehsuni:,
le, intiinsecuS, ac fofitisecus tendere, ut eoaequata aliterquamilli, callida tefgiversationedivefsa sen^
iuxta illius rectitudinis tiormulam tota nostri operis lire, et confuso stylo pervefkiim tiogma componere^
fabrica, hinc inde eatholicaeiidei libratim submissa •ac per hocimpio ore pati^ls,jaetanter garrire, quam
perpendiculo , reclius ad altiora excrescens, corive- •doeefe^praesumere.PlurJmorum * etenim catholico-
nietiter inutroque pariete, sequis disputationum me-' f uffl vifprum, ecclesiafumque Dei cnltorum, sacrae
tita funiculis, iri surama scientiae 'arte perfectioriis fflifeicbmpositum venerabile iegitur opus,-aliis qui^
culmeriveridicis asserlionibus fulciatur. Persistetite h deffi verbis dissimilique calamb resonante, sed eun-
auteih hujus invisibilis aedificiioequalitef tficamerata dem seusum, euridemque iiigenii intellectum, eoti-
'struetura, quatuor prorsus virtutiim altrisectis po- cbrdtter mviolatse fidei uno assertionis redolere
sitis subriixa fornicibus, jamjamque triplici purpu- probantur documehto. Nam si recenseatur Nicaeni
febque in ftfniculb, qui difficile ruffipitur, aureum Symboli sefies veneranda,,niiiil aliud de Spiritu
juCuiidiussuspendatiir decus ofnamentorum. j) sancto in ea^ nisi hocmodo reperirippterit promul-
67 Vfl- P°st inviblabilem igitur, et meo sensu gatum : et in sanctum; inquiunt, Spiritum. Qtiid est
riibdis-binnibus ihserendam Symboli definitiofiea, efgo dicere, et in Spiritum sanctum? Quomodo acci-
a veriefandis videlicet (sicut dictuta est) oliiri prae- pierida est tam brevissima ebrum professio, nisi ut
sulibus sancto revelatite Spiritu mirabilitef pfseliba- patenter detur intelligi mentiuni eorum integrae fidei
tam : a treceniis siquidem deceffi et octo, qui apttd religiosa devotib, et in sanctnm Spiritum, sicut et
iNicseamRithynise,et eeriium quiriquaginta qui apud in Patrem, et in filium, probabiliter credidises,
Constatitinopolim. De mystefio namque sanctae et quemadmodum postea a sanctis Patribus centum
^fiiifabilisTrinitatis planiofe ffie repromisisse profi- quinquaginta, qui •constestati sunt symboli fidem
'teor sermbne dicturum': sophisticas per omnia vef- Nicaeni concilii inviolatam perenniter permanere;?
tiorum a phaleras devirantes, sed et isagogicasafgu- Suppleverunt tamen, quasi exponendo eorum sen-
mentorum relihquentes inextricabiles conclusioneS, sum, et in Spiritum sanctum confitentur se credere,
simpliciteTpropter sifflpliciummentes; liquidiusque, Dominum,et vivificatorem,exPatreprocedentem, cum
ui tiumanae permittit possibilitas infifrnitalis : vei Patre etFilio adorandum, el glprificandum.Hsecenim
cefte, ut ipsa de se sancta dignatur Tfinitas reve- et csetera quse sequuntur jn NipaeiiiSymboli sacro
287 S. PAULINUSPATRIARCHAAQUILEIENSIS. 288
dogmatenon habenlur, sed et postmodum, propter \ ram gerens omnium Ecclesiarum, cum de Joannis
eos videlicet hoereticos, qui sussurrant Spiritum baptismate dispularet, quia Joannes quidem bapti-
sanctum solius esse Patris; eta solo procederePa- zavit baptismopmnitentimpopulum, in eum qui yen-
tre, additum est: Qui ex Patre, Filioque procedit. turus est post ipsum, hoc est i« Jesum (Act.xix, 4).
Et tamen non sunt hi sahcti Patres culpandi, quasi Porro miilti Samaritanorum cum credidisseut Phi-
addidissent aliquid, vel minuissent de fide trecen- lippo evangelizanti de regno Dei et nomine Jesu,
tprum decemet octo Patrum, quia non contra eorum baptizabantur viri, et mulieres, haud dubie in no-
sehsum diversa senserunt, sed immaculatum eorum mine Jesu Chrisli (Act. vm, 12). Si ergo omnes isti,
intellectum sanis moribus supplere sluduerunt. Di- qui, evangelizantibus sanclis apostolis, credentes
diceranl itaque centum quinquaginta, qui ititulerunt baptizati sunt in nomine Jesu Chrisli, et sancta Ec-
' a_Patre procedentem, evangelista testante, repro- clesia inviolabiliter fundata super eam persistit pe-
misisse discipulis ipsum unigenitum de suo Spiritu : tram, quambeatus Petrus, non carne et sanguine, sed
Spiritus qui a Patre procedit, ipse me clarificabit Patre qui in ccelis est revelante, sibi confessus est,
(Joan. xv). et illius fide regitur et gubernatur omnis Ecclesia,
Vin. Legerant nempe ii sequentes, qui addiderunt, cuique specialiter quasi priino pastori dictum est t
Qui ex Patre Filioque procedit (Joan. xvi), ipsam B Tu es Petfus, et supet hanc petram wdificaboEccle-
eamdemque veritatem in Evangelio redarguenlem siam meam (Matlh. xvi, 18); ubi est, inquam, illa
Philipptim : Philippe, inquit, qui videt me, videt et regula Trinitaiis, quam generaliter suis post resur-
Pattem meum. An non ctedis quia ego in Palte, et rectionem Dominus apostolis commendavit, quo-
Pater in me est (Joan. xiv, 9,10)? Si ergo, sicut rumque principatum idem beatus" gerebat Petrus
ipse testatur, inseparabiliter et substantialiter est apostolus? Ite, inquit, docele omnes gentes, bapti-
Pater in Filio, et Filius in Patre, quo pacto credi zanles eosin nominePatris et Filii,et Svirilus sancti
potest, ut consubslantiali Patri Filioque Spiritus san- (Matlh. xxvin, 19). Cur magisterin nomine Patris,
ctus, non a Patre Filioque essentialiter, et insepara- et Filii, ,el Spiritus sancti, et discipuli in noraine
biliter semper prbcedat? Quis est. iste, obsecro, qui tantum Jesu praecipiunt baptizari? Nunquid aliud
dicit discipulis suis, cum insuIDassetin eos, Accipile Veritas per semelipsam docuit, et aliud discipuli Ve-
Spiritum sanctum (Joan.xx, 22) ? Quis est, inquam, ritalis, vel aliam formam doctrinaeEcclesiis tradi-
qui repromisit eis? Nonne unigenitus Filius,. qui in derunt? Absit hoc. Nulhis sic desipit qui sani capilis
Patre est, et Pater in eo? Nisi ego abiero, Paracletus est. NuJIustam insanaefurisemancipatus, qui haecvel
non veniet; cum assumplus fuero mittam eum vobis menle tractare praesumat. Sed videamus qualiler
(Joan. xvi, 7). Et illud, Paracletus autem Spiritus G utrumque yerum et sanclum est, socialequebonuin, et
sanclus, quem mittet Pater in nomine meo, ilte vos individuum myslerium. Sacramentum igilur sanctae
docebit omnia, et suggeret vobisomnia quwcunquedi- Trinitalis, quam magister et Dominus tribus enu-
icero vobis (Joan. xiv, 26)? Saepe enim a nobis a no- meralis personis, in Uno tamen nomine vpluit de-
trisque; majoribus 'indubitanter definitum est, insc- ffionstrare, hoc ejusdem Veritatis discipuli, in una
parabilia semper esse bpera sanctaeTrinitatis. ln eo de Trinitate persona, id est Filii, tptam sanctamque
namque Spiritus 68 sanctus a Filio procedere cre- * Trinitatem essenlialiter, sancto sibi revelante Spiri-
ditur, in quo a Patre procedere nou dubilatur. Sed tu, intelligere meruerunt. Quoniam, sicut crebrius
meliushocapprobafevalemus, si rei gestseactio, quae diclum esl, inseparabilia sunt semper opera Trini-
per apostolos est exsecuta, in medio revolvatur. Per tatis. Ubi enim Pater, ibi inseparabiliter Filius et
fidelissima quipper historise afgumenta, quseActus Spiritus sanctus. Et ubi Filius, inenari abiliter Pa-
nuricupantur aposlolorum, Luca evangelista testante ter, et Spiritus sanctus. Et ubi Spiritus sanctus, ibi
cognovimus, praedicante Petro ih Judaea, tria fere incomprehensibiliter Pater et Filius. Nam etsi au-
millia credentium cbmpuncla corde, dixisse ad Pe- dierant discipuli, prsecipiente Domino et magistro
trum et reliquos apostoios : Quid faciemus, viri frn- i.propter myslerium Trinitalis : Ite, docete omnet
ires (Act. n, 37)? Respondisse Petrum pro se et pro gentes, baptizanies ms in nomine Patris, et Filii, et
cunctis ad illos didicimus : Pcenitenliam,inquit, agi- Spiritus sancti (Matth. xxvin, 19); audierunt pro-
ie, el baptizelur unusquisquevestrumin nomine Jesu fecto praesentes euin ostendentem sibi unitatem na-
Christi in remissionempeccatorum.Et rursus, accer- turse : Ego, ait, et Pater unum sumus (Joan.x, 30),
situs a Cortielio centurione, viro justo et timente et Tursus : Ego in Patre, et Pater in me est (Joan.
Deum, cum aperuisset os suum, evangelizabat illis xiv, 10) : et iterum: Paler autem in me manens ipse
multa de regno Dei, et noinine Jesu Ghristi; Et adhuc facit opera (Ibid.). Sed et Verbum illud consubstan-
f.oloquenteSpiritus sanclus cecidit super eos qui du- tialc Palri sanctoque Spirilui, internis intuentes
diverdntverbum (Act. x, &&);et post pauca protinus obtutibus, quod in principio erat, et apud Deum erat,
sUbinfertur dixisse Petrum: Nunquid aquam quis et per quem omnia facta sunt (Joan. i), semper in
vrohibere potest, ut non baplizentur hi qui Spiritum 'Patre, seraper cum Patre, semper apud Patrem in-
sanctum occeperuntsicut et nos? Et jussit eos in no- separabiliter sciebat permanere. Unde non immerito
iiiine Jes"i Christi baptizari. Sed et doctor et ma- Philippus redargui debuit, qui alicuM fortassis Pa-
lister gentium in fide et veritate solerlissiinam cu- trcm aut plus aliquid quaerebat, pum diceret; Do
289 CONCILIUMFOROJULIENSE. 29«
wiine, pstehde nobis Patrem, et sufficil nobis (Joan. Kignorabitur (I Cor. xiv, 38). Inenarrabilis quippe
xiv, 8 seqq.); cuique protinus a Domino quasi per est, quoniam quantus aut quid sit Deus inyeniri non
increpationem refertur: Tanio lemporevobiscumsum, polest, et non solum humana, sed neque c subtilis et
et non cognovistisme : Philippe, qui videt me, videt: incorporea angelua nalura, summam illam et in-
et Patrem meum. An non credis quia ego in Patre, comprehensibilemetincircumscriptamdivinitatis es-
et Paler in me est? De Spiritu autem sancto,ut bsten-' senliam, nulla plenius [penitus] investigare subtili-
deret eum suum Patrisque, sic ail: Spiriius, inquil, tatis potest sagacitate. Nam etsi angeli fonti scientiae
veritalis, quia a Patre procedit, ille me clarificabit perenniter assistentes, omnia sciuut ; ipsum tameii
(Joan. xv, 26, et xvi, 14). Nam qui de Patre proce- scientise fontem, cujus sit magnitudinis, qui nec ini^-
dit, Patris profeclo spiritus esl,: et qui Verilatisi tium reeipit, nec fine concluditur, metiri nequeunt.
spirilus est, suus nihilominus spirilus est: ipse enim Magnus tamen esl Dominus noster, et magna virtus
de se dicit: Ego sum via, veritas, et vita (Joan. xiv, ejus, et sapientiwejusnonestnumerus (Psal. CXLVI, 5).
6). Hinc per Isaiam Patris [Forte, Hunc per Isaiam Tanlum de illo absque dubio sciunl, quantum ille
spiritum Patris, etc.] testatur esse, cum propter as- illis de se revelare dignatur. Yerumtamen cognosci-
sumptum hominem loquitur : Spiritus Domini super bilis est illis juxta quod illi secundum suam possunt
me (Isa. LXI,1): et illud: Dominus misit me, et Spi* B naturam capacius sustinere, et nobis scilicet ir. spe-
ritus ejus (Isa. XLVIII,16), et quia suus est, idem culo et in senigmate (/ Cor. XIII, 12) quandiu per
ipse per Joeleni promisit dicens : Effundam de spi- fidem ambulamus, elnon perspeciem (II Cor. v, 7),
ritu meo super omnem carnem (Joel. n, 28, et Act. juxta modumnostraenaturae, inquantum nostraprae-
n, 17). Quam bene ergo Dominus ajta et ineffabili valet possibilitatis infirmitas summalim sentire. In
sapienlia, ut ostenderet personaliter mysteriura Tri- sacro autem eloquio vel in fidei instrumento addere
nitatis, in nominp, inquit, Patris, et Filii, et Spi- vel minuere, esl non recle, et aliter sentiendo in-
ritus sancii, et ut demonstraret inseparabilem essen- telligere, quam a sancto Spiritu per calamum lin-
tuliter individuae Deitatis unitatem, praemisit, in guae sanetorum virorum aenigmata mirabiliter con-
nomine. Non enim ait in nominibus, quasi in mul- stant myslenorum sacramenta digesta, qui eodem
tis, sed in nomine, quia trinus, et unus est Deus. sancto afflati Spiritu per sacras ea libroruffi exarare
Noneuim naturam, sedpersonam discrevit. Quam fe- paginas studuerunt. Sicuti est mos proprius hsere-
liciter quidemetapostoli in nomine Jesu, id est, Sal- licorum, qui negligentes divinse Scripturse sensum
vatoris, totam sanctam et ineffabilem docuerunl in- vel modum genusque locutionis, corrttpti ab antiquo
telligere 69 Trinitatem! Quam catholici et sancti serpente secundum sua desideria coacervatit sibi in-
Patres in hac fidei slabilitate solidati, a Patre san- extricabiles qusestionumtumullus, etidcirco infuso*
ctum Spirilum procedere sunt professi! Quam glo- ferrugineo stylo iu tinctorio falsitatis, propriiam,
riose et illi, qui eum ex PatreFilioqueprocedere con- sed tamen perversum, se dogma componere glorian-
fitenlur! Hinc perspicue dalur intelligi sempiterna tur. Quin potius peregrinis et variis, quam ecclesia-
Dei Patris et omnipotens sapientia,, quae mirabiliter sticis ac spiritualibus abuii conantur doctrinis, par-
inlelligentiae b noslrse infantiam erudire noncessat, vipendentes, verilalis refragatores (a) legis praece-
cum de se inclinatius loqui in sacro dignatur eloquio, ptum (Lev. xxi), quo mystice cavetur sacerdotem
ut se innotescal trinum et unum Deum. Modopro- semel in sua tribu et de sua tribu, vel stirpis suoe
pter discrelionem distiricte loquitur, modo vero in- uxorem accipere et ipsam virginem ex eadem scilicet
discretepropter consubslanlialem individuoeDeitatis Chrisliana reJigionis doctrina, qua semel imbutus
unitatem. Nam si semper indiscrete, absconderet est, de qua Christianum nomen sortitum sese gratu-
utique mysterium Trinitatis. Si vero semper dis- latur, sumpsisse, et ex qua per undam regeneratum
tincte, excellentiam profecto celaret inseparabilem se recognoscit in immaculatae fidei puritatem quasi
Deilalis. Docet nimirum per sacras Testamenlorum virginem, et non haeretica pollutione corruplam in
paginas modo mirabili utrumque, ut intelligamus, j) amplexu amoris accipere, ad propagandam catho-
et corde credaraus ad justitiam, et ore confiteamur licoefidei posteritatis ex ea sobolem perdocetur. Sed
ad salutemtrinumetunumDeum(Rom. x, 10). Unde his decepti, imitati prorsus Zambri (Num. xxv), in
et ipsa Divinitas trinus et unus Deus, licet sit ine- adulterino concubitu exarserunt. Qui sermo alterius
narrabilis, non tamen est incognoscibilis. Cognosci linguse vernaculus elucubralus de proprio interpre-
nempeCreator a sua rationabili debet creatura. Hinc tatus dicitur fluxus vehemens, sive canticum meuih,.
est quod in Evangelio unigenitusqui est in sinu Pa- qui deceplus in specie Ammonilidis scorti eam petiit,
tris (Joan. i, 18) loquitur Genilori: Hmc est autem velut isti vehemente fluxu perversae doctfinoeimmo-
vita wterna, ut cognoscantte verumDeum et quem mi- defalius despumantes, deleclantur in pulchritudine
sisti Jesum Christum (Joan. xvn, 3). Hinc alias per splendentis eloquentioe perVersi dogmatis. Quem
prophetam praedicendotestatur, dicens : Cognoscent Pliinees Domini sacerdos, qui proprio de stylotrans-
me, inquit, omnesa minimo usque ad maximum (Je- Jatus, in Latino palato, oris augurium resonat, vel
rem. Xxxi, 34). Hinc vas electionis de ignorantibus requievit, ultrici transfixum pugione in locis genita-
Deum per exprobrationem intonans ait: Qui ignorat libus simul cum sua adultera interfecit. Quia videli-
(a) Subduximuspunctumqui anteaeratetsensum obscurabat.
m S. PAULINUSPATMARCHAAOUILEIENSIS. 292
cet censura ccdesiasticas diseiplinae hsereticum ho- J^ J tota ulriusque Testamenti.serie contestalus est di-
jninem post nnam vel alteram correptionem. (Tit. cens: Si quis, inquit, apposuerit ad hwc, apponeiDeut
m,if)}, exprfsumide Ecclesiae;gremio,.aelernpana- oninesplagas sctiptas in libto hoc. El si quis .dimi-
tJhematisJaeulosjrnul cum sua cpndemnala .stuprata ntierit de verbis prophetiw hujus, aufer_etDeus par-
hjaefesiinteriinit. Quiescere namque fecerat,. juxta temiUius de libro vitm, pt de civitatesqncta (Apoc.
npminis sui iriterpretationeffi., iram indignalionis cap.ult., 18,19).. . ,-..-,
furprisque .Dom.ini, quae jaffi egressa erat ad perT '; X. Verumtamen sarictospraedicatoresEcciesisehsec
dendum pppulum in ultionem e petulci, N.amquenir nbn
admodum lubricusille serpensjin paradisp deliciaruni pefcellit ultionis vindicta, quos ipsos niffliruffi
sua Apoealypsislibrum, et unumquodquecapitUlumScri-
Eyam cprrupit astuti.a (Gen. m, 4), cujusmen- sin-
tem mendaeii yenenuin inficiens, instigavjt nev.eri- ptrirafum,' multiplici dispulationum styloper
salubri explieuisse promulgatiorie
tati crederet,-sed pptius acquiesceret falsitati, dum guia exporiehdo
laudairius, quosque pro tiis sempilerham credimus
|)f«ceptuminobedientiaemaJeinterpretaudopersuasIt fecepturos mercedem. Ipse quippe mediailorDei et
transgredi; ita nunc yersipellisin hpc.paradisosancjta; "hominum Dbminus et Magister -itiiilla in parabolis
ficclesiae^quae spirilalibus deliciis affluit, per haere-
mellifluodivinitatis exponendb
ticorum amolitursemper pectora nequitiae virus in-j quasipseprpposuerat,
ore, verborum insignia multiplicavit, etdndms in
fundere, quatenus falsitatis debrjati poculo eiTa- via amvuldniibus
bundo pppiite per anfracla erroris evacuantes [Fprte, aperuit sensum, ei incipiehsd Moyse
fontem. Unde ei omnibusprbphetis,interpretaUaturiliisin bmnibus
:cvagantes]s veritatis invenire nequeant
«DtPaulusde quitrasdani dubiuspraecavens ait:, Tim_e.fi Scripturis quwdeipsb erdnt (Luc. xxiv,"27)'. Sed et
est culpattdtts, qui Jegis aeni-
emmne sicul serpens decepif Evani astutiasua, ita beatus apbslolus non
gffiataper nhiltiplicia disputationum disseruit verba.
£oymm_pentursehsus vestri, ne credatis veritqti (IJ Huc ad purum siibii-
jQuemadmodum infelix Arius. hujus ser- lisquepropler eosqui nequeunt
.jGors.xijS). liter intelligere quid sit in sacro eloquioaddere, vel
.pentis , crapulatiis veneno, addere vel demere ,in 'minuere. Nuncaiiteinhisita digestisproposila riostrse
(Sancto iEyangelio conatus est, ubi medialpris 70
landeni atiquandbpleno reddefe
fypcem inlonantis prurienfi aure cauteriata audierat repromissibnisdebiia ' - " " "•
secundum 'calamb jam non diffefamus.
jepnseientia, et :perfuuctorie iegerat hp-
XI. De causa nempe fidei pblliciti sumus contra
jnmem dixisse; Vado adP-atrem, quia Pater tnajot
,meiest..(Jwn. xiv, .28)... Super Jioc igitur quasi addi- eos disputare qui variis erroritius iriiplicatinon recte
^diss.equidamconvincitur, cum ppjlufo seiisu, el im- seritiiint de mysterio Trinltatis. Contra.eps videlicet,
fiippfe cx sup intulit: Non solum secundum hiima- C qni de.personaiura 'discretiorie'dubitantv qui ipsum
naui natuiam, sedet secundum diyinitateni mjnp- piitaht esse Patrefli, ipsumque Filium, qui infefib-
rem.eum .et ^posterioremPatre mentiri npn timuit. rein Filium, et posteriorem mentiuntur esse Paire,
_Quaenunquairi in sacfbsanctis Eyangetils, in nulla qui tria pfincipia cohfitentur. Nbs atttem cura sanctis
saltem', qualitiet diyinorum. testamentorum serle se! PatfitihS tinuffi principium cbhfitemiir, Palrem, et
J.egisse^pleiH approbare. El quasi minuiss.ede sanctfi Filium, et Spifitum sanctuffl. Seriptuffl est euim; Te-
^Eyangeliilectione reus constringatur, ubi surda' et, cumprincipium in die viflulis tuai (Psal. cix, 3). ]Von
^bdurata, quasi aspis, aure (Psal. LVII,5), eumdeinL prihcipium qupd ihcipit, yel quasi initiale, sed prin-
imige^itumDei F^ium.audire despexerat: Ego etPa- cipium quod.praeceditbmnia. Quia nuriquam nbnfuit
ier unum pumus.(Joan.x, 30). Ilinc quoque videtur• Pater, hoc est palernum nuriquam aefuit nonien,
fninuisse,,sed sibi(«) il)i iinprudenter addidisse, ,sedl quia semper Paier fuit, et est; et nunquam non fuit
ad^uamperni.ciem,nihil praejudicansdiyinis oraculis. ¥ilius, hoc est, quia 'Filii nomen nunquam deluit,
Sancta autem^tyenerandaEyangeliisacramenta cun- quia semper, et sine initip, Filius fuit, et est. Con-
. ds,inviolata saecuiispermaneb.unt. tradicimus per pmnia Patrppassiariis, qul divinita-
,pL. Cattioiicusyeroquilibetdoctor,rectesenti.ens, , tem ejus ausi sunt a elinguare. Similiteret Illishbn
rjuxta ,qupdraT)pmiBp.gjpriosius,est pra?iitiatum, quo--!D cedlmus, qui in dups yidentur lilios iinum Christttm
modo ,et .secuhdum iiominem minofj, et secundumi JDeiFilium diridere, dum illum naturalem, etadopli"
JDeumseqnaiis sit Patri, Jbaec multiplici .evidepter* yum afiirmare moliuntur, cum unus idemque sit Dei,
,exppnendp.serinbne px.pticttit.noi) addidisse yel mi- tipmiiiisqueFilius, cui per Prophetam dicitur. Tu du-
jiuisse, sed irreprehensibiiiter praedicandus est, fa- tem idem ipsees, et qnni tui non deficient (PsaL ci,
.tenjia sancti-Eyangeliimysteria supplevisse. Multai 28). Sed melips haec intimamus, si ipsum , sicut
quidein hujuscempdi et ,tiis similia objectibnum spi- prsefati suniuSj :textum:symboIi,;acdeinceps quaese-
.culaex arcu lirigiiaeintprta inyenifipoteranlquibus » quuntur, hoc exsequiinur ordine. Obsecramus vps,
.adyersantium obtrectatpruni confossa pectpra sau- fratres, et germano ^ obnixius imprecamurauectu, ut
.cio^ue .infecta v.uiiiere,jeticerent; sed .propter bfe- al) hoc loco ea quaes.equuntur usquequoperyenitur,
,' yitatis ,cpnipendium ab ,his jam Jamque. ealamo ,s,ub- - ubi legitur de diyina Unigeniti essentia ^hpc mpdp:
trahendb decreyimus temperare. Nam in Apocaiypsi l Inqua regnal- in.unitate, el trinitate- cum Patrect
Joannes apost,plussub unius. libri appellatipne dee sancto Spiritu, scribentes illa non in membranis et
^a) Hic deesse aliquid videtur. HABD
293 CQNCILIUMFORQJULIENSE 294
. inorticinispellibus, sed intabulis.cordiscarnalibus, A Trinitate diversum aliqupd aut dissimile, yel inse-
memoria retinere curetis. , . . ' quale. Non divisum naturaliter, jion .confusum per-
71 SYMBOLUMFJPEI. ,' sonaliter, nilril majus aut mmus, Npn anterior, non
XII. Credp in unum Deuni Patrem pmnipotentem, .Jipsteiiorj non inferior, non superipr, sed ,una, et
faciorem cceli et terra?, visibilium pmnium.et inyi- .gequalis ppteslas,, par gloria -se,!iipjlerna,.et cose-
sibilium. Et in unum Dominum Jesuffl Chrislum, terna cbnsubstantialisque majes|as.,Unum-naffique
.Filiuih Dei Ainigenitum,ex Patre natum ante omnia sunt essetitialiter Paier, el Filius, et -Spirilus «an-
: saecula. Deum de Deo., lumen de lumine, Deum ye- ctus..,Et idcirco u.tius est Deus:; sed nojannus prp-
rom,de Deovero. Genitum non factum, cons.ubstan- pter ^ersonarum discretionem Paler, et Filius, et
lialem Patri, per queni omnia facta sunt.. Qui pro- Spiritus sanclus. Verus enim .Patei1-prpprie Pater
.pier nos lipfflines, ,et ,propter nostram salutem de- est,.et non est Filius, et verus»F,iliusproprieEilius
.scendit de coelis, et incarnatus est de Spiritu sancto est., ct non est Pater. Spiritus qupque isanclus prp-
=ex Maria yirgine, et homo factus est. Crucifixus prie Spiritus sanctus esl, ,et jnon est jemonaliter
jetiampro.nobis sub Poutio Pilalo, passtis et sepul- Pater, vel Filius, sed ex utroque prpcedit i,,et tameii
ius-est, et resurrexit tertia die secundum Scriptu-; .npn sunt tres dii, sed.unusest Deus. Etin,baciSancla
ras. Ascenditin coelos, sedet ad dextram Patris. Et " Triniiale nihil (quod absil) aliquidputandumes.iyisi-
ilerum venlurus est cum gloria judicare vivos, et tiile, corporale, palpabile, vel cpm.prehepsibile.jOni-
mortuos, cujus regrii ribrierit finis. Et in Spiritum njpotens nanique sancta Trinitas^ invisibilis, incpr,-
sanclum Dominum, et vivificantem. Qui ex Palre poraiis ^.impalpabilis,;incpmprehensibilis,.jncircum-
"Filioque procedit. Qtti cum Patre, et Filio simul .scripta, infinita, immensa, et sempiterna? omnia
adoralur, et congloriftcattir. Qui locutus est per n.uiu, et. iroperio suo gubernat. Nam,etsi a legitur
Et tinaffi sarictam eatholicam, et apostb- ocuius Pomini, ve.I hracbium siye dextra et celera,
' Prophetas.
iicam Ecclesiam. Coniiterirtitium baplisitia in remis- non membrorum liositionem, vel ,molem corporis,
' siotiem
peccatorum. Et exspecio TesurrectioneiQmbr- sed effectum summae, et .inenarrabilis diyinaepoten-
tuoftim. Et vitam futttfi saeculi.Ameti. lioe,,Jnlegra rectae Udeicredulitate debemus intelll-
XTil. Saiictam autem^ peffectam, et inseparabi- gere. Nam quia omnia videt, et^.mnia penetrat, et
iem, et ineffatiilem veramque Trinitateffi, id est, cuncta nuda, et aperta sunt ante eum, pculostia-
"Patreiri, et Filiuffi, et Spirituffi sanctuffi, indivi- bere dicituiv quia veronos sua yirlute,creayil,.re-
duam confitebr in unitate naturse, quia trinus, et git, protegit, et defendit, bracluum ^Tpldexteram
unus est; Deus. Trinus himirum pcr distincliotiem o.liabereperhibelur, et his similia. Deiiacauteminef-
persOnartini; untis Vero per substaniiairi insepara- jabili Tfinilate sola VerbiDeiperspna,:,idest,.Filius,
tiilem Deitatis. Has igitttf tres pefsonas Patris Filii- in ullimis diebjis prppter .nos e]tprppter .nostram sa-
que ac Spiritus sancti, nori ptitaiivas vel qtiasi sti- Jutem, s.ecundumproposilum .secretae.dispen^atipnis
spicabiles tarituffi, ;sed veras, subsistehtes, coaetef- arbitripm, descendit de coelis.,-unde .nunquam. re-
rias, coseqtiales crediitius et consutistantiales. Alia cesserat. Incarnatus est de Spi.ritusanclo, et ex sem-
est eiiim persona Patris, alia Filii, alia Spiritus per virgine Maria vefus hpmo factus est, yerusqne
sancti. Sed Pater, et Filius, et Splritus sanctus non jermahet Peus. Nec obfuit humana., et temporalis
ires dii, sed urius est Peus. Nam Pater verus Deus nativitas divinae illi j et lritempprali nativitatl, sed
vere et proprie Pater est, qui genuit ex se, id est in una Christi Jesu persona verus Dei verusque tio-
ex sua substantia, intemporaliter,et sine inilio ve- minis Filius. Hon aiter hbmlhis ftlius,, et aSterDei'":
rum Filium, cooeternum,.consubstantialem, et ceae- sed unusidemque Dei hpmitiisq^iejFiiiusin.ulraque
qualem sibi. Et Filius verus Deus, vere et proprie natura divina scilice.t, et tiuman^a,JJeus yefus, et
.est Filtiis, qui ante omnia saecuia genitus.est de homo verus, Non putatiyus.Dei .Filius,, se3 verus:
Patre intemporaliter, et atisque ullo initio. Lumen npn adoptivus,, sed prbprjus, quia tiupquani J%
de lumine,i)eus veras de Deo vero.Et nunquam fuit Bfiait, prppter hominem quem assumpsit, a Patre
^Pater sine Filio;, necFilius sine Paire. Pater etenim aiienus. Solus enini sine pepcato riaius est tiomo,
jsemper Pater est, erat, el erit. Et Fiiius semper .qhoiiiamsplus est mcarnatus de "Spiritu sanclo, et
Fitius esi, erat, et erit, Et nunquam non fuit Pater, iihmaculata virgine nbyus tipmo. Consubstantialis
. quia nunquam non fuit Filius. Semper enim Pater, Deo Patfi in sua , Id est, divitta: cbnsutistantialis
qui genuit sibi aequalem Filium: semper quidem etiam matri, sine sprde peccati in nostfa, id est
Filius., quigenitus est sequalis Patri. Spirilus nam- humana natura. Et 1'deoin utraque natiira pfojirittni
que sanclus verus Deus, vere, etproprie Spiritus eum, etnon adoptivumPel Filium corifiiemuf, ijuia
.sanctus est: non genitus, nec creatus, sedex Patre ' ihconiusibiiiter, et irisepafablliler, assumpto tibmine,
Fihoque intemporaliter, et inseparabiliterprpceclens. ttnus idemque est Dei, et tiomihislFilius. Katuraiitef
Consubstantialis, coseternus, et sequalis Patri Filio- I?atri secuhduin divinitaleiri, riatufaiitef ihatri se-
(que semper est, erat, et erit. Et nunquam fuit Pa- Cundtiin hiimanitaiein ": pfbprius iameri Patri in
ter, aut Filius sine Spiritu sancto. Nec Spirilus san- uttoque; quoniain sicut dictum est, iion suhl duo
ctus sine Patre, et Filio. Et idcirco inseparabilia filii, alter Dei, etaiter ,liQminis, sed ,iinus.GhrisJ,us
sunt semper opera Trinitatis, et nihil est in sancta "Jesus propter unam personam, Deiet hominis Filius,
295 S. PAULINUS PATRIARCHAAQUILEIENSIS, :..'.•":,.'.:,,;.l»-
Peus verus, et homo verus, in anima raiibnati et A pretium duximus renovare. Quatenus ad modum
vefa carne.Perfectus homb securidumhmriariitatem, mundi ac ruminantis, ungulasque findentis aniinafis
perfectus Deus secundum divinilalem. Qui in eadem (Levii. ix, 3), devoratas escas ad faucera memoriae
iiatura, id est huniana quaffi sumpsil ex Virgine, revocanles, quasi ruminando per sacrae iectionis
huffiauas pertulit infirihitates, non fragilitatem pec- studium dudum depastum spiritale pabulum subti-
caridi: sed in eadem dignalus est crescefe per in- . lius, liquiditiusque sese in ventrem menlis refundat.
crementa temporis, esurire, silirej fatigari, conlu- Quo satiati deliciarura suaviter epulo, ad referendas
melias etopprobria siistinere. Dignatus:eslflagellari, superni largitoris gratias, de cujus benignilalis manu
cfucis palibulum subire, lanceam in latere excipere, cuncta gratuito suscepimus munere, modis omnibus
clavistransfigi, fel, et aceturii gustare. In eadem di- incitemur. Qui ut nos post culpam discordiaeingra-
gnatus est, iriofi, sepeliri, ad iiiferos-descendere, tbs funiculp charilatis trahertdo ad Patris suamqne
tertia die fesufgere, ctim discipulis conversari: et gratiam revpcaret, ~cumin forma Dei esset ccqualis
ppsttriumphum victricis gloriae eamdem humanam Patri, semetipsumpfo hobisexinanivit fbrmam servi
riaturaih, ascendertdbsuper offinesCoelos,exaHalam accipiens (Philipp. n, 6, 7), mediator inlef Deiim
superomnes angelps, inPatris dextera collocavit. In et nos ileri dignatus est: cujus livore ab eo quod
eadem iterum verilurus est judicare vivos, et mor- - * diabblus inflixerat, mortis vulnere, mirabiliter su-
tubs, et SaeCulumper igneffi, redditufus nnicuique nnis sanati (I Petri ii, 24).
secundum opera sua; impiis ulique supplicium sem- 73 CAPITULA.
piternum, justis vero vitam aeternam. Divina autem I.
illa ineffabilisriattira, in qua Deusest aequalis Patri Primuiti igitur, ut juxta priscas Patrum divinitus
saiictoque Spiritui, irapassibllis, immutabilis, in- editas sanctiones, nullus Pomini sacerdotum , vel
cohyerlibilis, ubique prsesens, semperque omnipo- sub a canpne constituti canonicas; quin-
quicunque
tens, iriviolatapermanens iii qua rcgnat in uriitate, et imo b apostolicaS aut parvipendentes
hinitate cumPatre, et satietoSpiritu et nunc, et ignorantes
definitiones, inordinate vel inhoneste in domo Dei,
et-
sehiperi per cuncta saeculasaectilbrum;Affleti.
quoeest Ecclesia, conversentur; sed, in suo ordine
XIV-Hanc igitur Calholicaefidei" sincerissimani cunctis persistenlibus pulchriludo ecclesiastici deco-
-
puritatem volumus omries Dei sacerdbtes-, omnes- ris inviolata permaneat. Illud summopere, vigilan-
que gfadus Ecclesiae; summo-cum sludio,: et abs- tique sludio praecaventes decernere curavimus, ut
que ullo vitib, iia ut ne unUs quidem apex inter- njillus canohicaededitus dilioni, dpnum sancti Spi-
miltatur, vel augeatur, distincte, et sensatim di- C fitus, frauduleiiter deceptus, vendere
pecmiiaeprelio
scendb memofia retinere, et posteris suis discenda vel emere
praesumat: ne cui in quemlihet sacrum
Si
derelinqtiere. quis VigiJantiori sensuatile polue- ecclesiastici ordinis gradum, muneris exigente me-
fit, laudamtis, et tioflamur. Qui vefo imbecilli inge- ritp, liceaf quempiam subyehendo promovere:.pa-
nio torpens ante-nequivefit; *in antiiversaria taffieri
lentique semper cordis aure pertimescens intelli-
proxiffiioretiujus venerandi concilii voliibiliqueses- ge («) clarissimam illam Domini Tocem dicentis :
sipne cum vestris oblutibus, auxiliaple Domino, Gratis dccepislis, gralis date (Mallh. x, 8). Hanc
pusiilitatis hostrse praesentiaffivita comite reprseseri- quippe pestiferam simoniacamhaeresimprimus pastor
tari mefiieriffius, Deo aniabilis fraterriitalis vestroe Ecclesiae
iti-ipsa, ut ita dixerim, originali cupiditatis
cbaritas, tianc, sicut dictumest, mempria retineat; radice, anathematis ferro, funditus resecare curavit
ita sane, ui in nbstfaeiiuriiililatis aspectu, eairi stti- (Act. VHI,18 seq.).
dibse valeat recehsere:"!''alipquin difiicile vos yitare
eceiesiasticas a feruias aestimate. Ut longe altius excellat vita pastoris comparata
r XVi Symtibium a yefo, et oratidneffi Dominicain subdili
gregis, quibtis singulariler boni pastorisvoce
omiiis Christianiis memoritef sciat, offinis aetas, dicitur : Vosestis lux mundi (Matth. v, 14), et fur-
omnis sexus, omnisque coudilio : inasculi, femiuae, D sus : Vos eslissal terrw (Ibid., 13); et Uerum : Lu-
juvenes, senes, sefvi, "liberi, puefi, conjugati, in- ceat lux veslra coram hominibus, ut videant opera
nuptsepuellse : quia sine hac benedictibne nullus po- vestra bona,. et glorificeni Patrem vestrum quiin
terit in ccelbrum regnb percipere pbftionem. Qui cwlis est (Ibid., 16). Hinc etenim colligi potest, in
autem btiseryayerit haec, et a malis pperitius se cii- quanluih distafe debel pastor a grege, dumittss
stodierit; et in praesenti saeculo salvus erit, et in homines, et illos plusquaffi liomines , id est, lucem
futuro cum angelis congaii^ebit. . homiuuin, Doniinus vbluit appellari. Si efgo liix
XVI. Non noyas, charissiuii, regulas instituimus, mundi sumus, lucere utique absque nebulosa hypo-
nec supiryacuas rerum adinventiones irihianter se- crisis admixtione debemus : etsi sal terroe sumus,
ctamur; sedIsacris paternorum canonum recensiiis condire nihilominusterrenas ffientessapieniioesapore
fpliis, ea quoeab eis bene digesta salubrique pfo- per verbum praedicationisdebemus.
mulgata » mucrone persistunt, sunima devotiouis HI.
veneratione amplectentes. recentiori styld operae Item placuit, ut sobrie, pie casteque, juxta' Ajtt

(«) Ccnsbnantiusesset intelligat.


297 CONCILIUMFOROJULIENSE, 298
stoium fugiamUsturpts lucri gfatiam, non in comes-,_ randse sedis consultu. Si quis post haec prohibita
sationibus,et ebrietdiibus,etinebriemur vino, in quo temerarius usurpare tentaverit, non erit ambiguus
est luxuria (Tit. n, 12; Rom.i, 15; Ephes. m, 18). de sui honoris periculo.
Quemadmodumper semetipsam Veritas generaliler - VIII.
in Evangeliopraecipiendo proteslatur, dicens : Ca- De his autem qui propinqui sanguinis aflinitatem
-vele acrapula, ei ebrielate, et curis liujus swculi (Luc. sibi in matrimonium sociare lenlaverint, quia valde
xxi, 54). TJndeet in ecclesiasticocanone sententia- gravis nimisque asperrima in prisco a canone ab
liler constat decisum, aut cessare ab hujusmodia antiquis Patribus de hoc negolio judicialis sententiae
vitii ingurgitatione, aut certe perseveranles honoris elimata sub poenitentiaefiagello persistit vindicta ;
jactura periclilari debere. Quorum ultricis senten- idcirco tanli praecaventesflagitiipericulum,ut melius
tiae i>dictatorum nos complices c ac fautores esse cautiusque prospeximus dignum duximus definire.
fatemur. Ita duntaxat ut nemini liceat furtim raptimque nup-
IV. tias conlrahere, ne forte per errofis ignaviam, vel
Ut juxta Nicaenivenerandi definitionem concilii certe (quod pejus esl) diabolico instigati ampre, il-
(Can. 5), nullus patiatur subintroductas a mulieres licita corinubia ceJebrenlur. Sed intervenlis paclis
secum in domo propria habere, vel private cum eis B sponsalibus,per aliquam dilationis moram, requisiti
cohabitantes conversari. Et quanquam de quibusdam quin etiam diligenti cura vicini vel majores nalu
inhonesta carentibus suspicione clementius aliquo loci illius, qui possint scire lineam generationum
modo inibi legatur indultum; nos tamen omnes om- utrorumque, sponsi scilicetvel sponsse.In eo etiam,
nino nunc necessariumvetare prospeximus, eo quod ut sine notilia sacerdotis plebis illius nullatenus fiat,
experimento didicerimus, illarum velamento alias quatenus nnlla deinceps separationis trihulatio iuter-
licentius ad eos adilum veniendi, perdilionis causam cedat. Si vero hoc ordinecuncla peragantur, ac pro-
habuisse. Non autem velamus quempiam, sed potius batum sine fraude tesiiiim fuerit, et causa contigerit
hortamur pauperibus personis jure sibi cognationis quod postea aut ipsi recordati fuerint, qui primum
conjunctis Denefacere,cum sit omnibus benefacien- se nescire professi sunt, aut certe per aliorum vera-
dum, sed ab eis segregataein suis degentes domiciliis cium hominum teslimoniura, inventi fuerint in eo
perseverent.
' gradu consanguinitatis, qui segregari solent, segre-
V. gentur quidem abinvicem et agant poenilentiam, et
Ut saecularianegolia ultra modum mensurae nulli si fieri polest perseverent ulrique innupli. Quod si
liceat exercere. Ait enim Appstolus: Nemomilitans _ propter inconlinenliam, vel cerle, quod et honestius,
Deo, implicetse negotiis swcularibus,ut ei placeat, araore filiorum in id permanere nequeunt, transeant
cui se probavit (II Tim. n, 4). Intueri quapropler quidem ad secundas nuptias. Hoc autem dicimus se-
subtilius libet, cujus nos esse regis milites gratula- cundum indulgenliam, non secundum imperium (I
mur. Et quia in castris a Dominicis mililamus, sol- Cor. vn, 6). Beatiores taraen erunt si sic perman-
licile pensare constringimur, quibus armis muniti serint, secundum nostrum consiJium. Filii vero qui
cum tanto adversario certaminis bella aggressi pu- ex tali matrimonio procreati fuerint, legitimi h ha-
gnare valeamus, ul expediti ab onmi prsesenlis sse- beantur ad haereditatem defuncti capiendam. Qui
culi impedimento, intrepidi in prima * acie persi- aulem non obscrvaverinl omnia haec, quse pro salule
stentes, post palmam victorise triumphatricis gloriae animaeet frugalilale vilsesupra compendiosescripta
coronam ab eo rege qui nos de antiquo hoste trium- leguntur, et furlivas vel iutcrdictas nuptias contra-
phavit, suscioeremereamur. here praesumpserint, et proximi cognationis fuerint
74 vi. inventi, separentur quoque et ipsi, et cunctis diebus
Item placuit ut eas prorsus mundanas dignitates, vitae suse sub pcenitentiae c lamento permaneant:
quas saecularesviri vel principes terrae exercere so- atque ad secundas nuptias nunquam vel ille vel illa
lent, in venationibusa scilicet, veJ in canticis h sae- D perveniant, alieni a communionisgralia judicentur :
cularibus, aut in resoluta et immoderata laetitia, i» filiique d qui de hoc tam incesto conjugio nali fu-
lyris et libiis, et his similibus lusibus, nullus sub erint, improbi habeantur, nullamque rerum adipisci
ecclesiasiico canone constitutus ob inanis lsetitioe valeant parentum facullatem.
fluxum, audeat fastu superbise tumidus, quandbque IX.
praesumendoabuli: nisi forte si in hymnis et spiri - lllud proeterea per omnia prsecaventes prohibere
tualibus canticis delectalur, de sacris videlicetc Scri- decrevimus, ut nullus prsesiunat ante annos puber-
pturarum volumiuibus digne honesteque compositis tatis, id est infra a oetatem, puerum vel puellam in
utatur. Ab his igitur non solum non inhibemus atis- malrimonium sociare, nec in dissimili aetate, sed
tinere, verum etiam connivenleslicentiaeconcedimus coaetaneossibique consentientes. Multas soepius ex
volum. hujusmodinuptiali contractu ruinas animarum factas
vn. audivimus, et tales fornicationes perpetratas, quales
Item placuit ut nullus episcoporum presbyterum, nec inter genles (/ Cor. v, !•). Ita plane, ut cum
vel diaconum, vel a archimandritam jn dispendio coniigit puerum adultum esse, et puellam parvulam;
* honoris eondemnarepraesuraat absque hujus vene- et e contrario, si
puella malurae setatis, et puer sil
PATROL.XCIX. 10
-99 S. PAULiNUSiPAf RlARCHAAQUlLEiENSiS. 300
•tenerae; et per viruffi';cbgnata, et socrus deprehen-A a sacerdote sacratse, iii hoc tamen proposlto eas
danfur adulterse, et per puellaffi frater vel patei" perpetim perseverare mandamus. Si vero
poslea sese
pueri tanti peccati flagilio pereant irretiti. Unde quii sive clanculo corruperint, seu pubjice. nupserint,
liaecproliibita.de caetero usurpare praesumpserit, dignis quidem mundano e judicio corporalibus coer-
ab omni ecclesiasticoconsortio sit alienus, sed nec cilae vindictis,
ti segregentur ab invicem, el agant
a
jet a] publicis sil immunis judiciis. cunctis diebus vitse suae pGenitentiam,et a cbmniu-
, 75 x. ". nione corporis et sanguinis Christi .privenlur: nisi
. item placuit ut, resoluto fornicationis causa jugali fprle pontifex, rescila illorum pcenitentia, si 'digna
yinculo, npn liceat viro; quandiu adultera vivit, alie- fuerit, humanius prsevidens, poterit communionis
nam uxorem diicere, Iicet sil illa adultera.; sednec gratiam indulgere. In exlremo lamen vilae suaevia-
adulterae, quse poenas gravissimas vel pcenitentiae tico humanius indulto non defraudentur. Et in his
• tprmentum luere debet, alium accipere yiruni, nec, rebus praecipueilla modis omnibus custodiatur in-
viventp nec i>mortuo, quem non erubuit defraudare, lerdiclio, ut nulli liceat praedictispersonis, habitum,
marito. Nam etsi legatur in sacris eyangelicis pa- id est vestem f mutare absque sui s episcopi con-
ginis, sola fornicationis causa dixisse Dominum di- scientia. .
mittere virum uxorem suam: non tamen legitur con- B XH,
cessissevivente illa, in conjugio sibi sociare; pro- Hoc igilur. inviolato slylo juste* sancire prospexi-
liibuisse quidem modis omnibus non ambigitur. Ait mus, ut monasleria puellarum, qua3 sub disciplinae
enim : Quicunquedimiserituxorem suam, nisi ob for- regula degunt, obslruclius munitis claustris, nullp
nicationem, et aliam duxerit mwchaiur, et qui dimis- pateant, nisi forte summa compellente necessitate,
sgm duxerit, mwchaiur (Matlh.xix, 9). Qua de re aditu virorum. Sed neque presbyleri vel diacones,
ita diffinire prospeximus, ut juxta ejusdem Domini vel quilibet de clero, vel eliam archimandritis, quasi
mellifiuam vocem, nemo hoec interdicta viplator ifl- visitatibnis vel praedicationiscausa, sine permissu
cujcare praesumat. Sed quoniam in medio ambiguus- episcppi civitatis, sibi Jieenliamtribuat ineundi. Quin
« interponitur sermo,;id est, nisi ob fornica!ionemr etiam nee episcopusabsque sacerdotibus velclericis
quseri nimirum polest utrum ad solam licentiam suis, ut decel et honeste convenit, adire illuc licen-
diniittendi uxorem, qui dimiserit uxorem nisi ob for- tius se existimet. Sed sive ipse, sive quaelibetreli-
nicationem,an eliam ad utrumque dictum referatur,. giosa persona, alienus ab illicita suspicione, quem
hoc est, ad aliam, viyente illa, accipiendam; quasi morum grayitas a ornat, permiltente, et admonente
dixerit: Qui dimiserit uxorem suam, et aliam, nisi episeopoexhortationis vel aedificationisobtentu, quae
ob fornicationem,, duxerit, mcechatur. Et idcirco C ad salutem animsepertinet, dignum fuerit ut adeant
peritissimi viri beati Hieronymi libellum commenta- haee Deo dicata loca, non aliter; sed cum idpneis
ribrum recenseri nobis studiose mandavimus, anxie testibus peragant, ne propter incautam prsesumptio-
ulique cognoscere festinantes, qualiter idem fatho-' nem sanctse Ecclesioeinfametur angelicus i>ordo,
sissimus doctor haec sacrata Dominica verba, juxta Et nulla ullo unquam tempore licenlia sit abbatissa?
capacioris ingenii sui subtilitalem, sensissemonslra- vel cuilibet monachse, transfigurante se Satana in
retur. Cujus nimirum sensttm sagaciter explorantes, angelum lucis, quasi orationis causa suggerente eis, .
in promptu nihilpminus patuil, ad solam dimitlendi Romam c adire, vel alia Joca venerabilia circuire.
uxorem licentiani pertinere. Nam cum more suo vir Quam sit namque irreligiosum et reprehensibile cum
sanclus liujus capituli sumraatim seriem exponen- viris propter itiueris necessitatem conversari, nuUus
dam transcurreret, inter coelera, et post pauca sic tam excors cst vel desipieiisqui ignorei. Si quis post
ait:« Et quia poterat, inquit, accidere ut aliquis ca-: hanc definitionemhujus revereiidiconcilii,de his quae
lumniam faceret "iuriocenti,et ob secutidam copulam cbnsona voce, 76 salutiriterque sta"lutasunt, teme-
nuptiarum, veteri crimen impicgeret, sic priorem rario ausu violare tentaverit, canonicis coerceatur
dimittere jubetur uxorem, ut secimdam, prima vi- vindictis ; scilicet aut juxta modum et qualitalem
^
vente, non habeal. » (Hieron., commenl. in Matlh., culpaeexcommunicationemultetur, aut anaihemalis
liti. iii.) Non enim debet imilari. malura adulterK vinculo punitus vinciatur, aut certe honbris proprii
uxoris, et si illa duo, hno uuam caruem, per scis- amissione nudatus, reus ab Ecclesise gremio evel-
suras fornicalionum divisil in tres, dividat in qua- latur. Haeenim sunt canonicse ullrices vindictae,a
tuof. Unde patenter datur intelligi: quandiu vivit quibus nuUus sacrse legis praevaricator poteril im-
adultera, non licet viro, nec potest inipune secundas munis abire, nisi forle pceniientiaeintervenienteme-
contrahere nuplias. dela veniam meruerit adipisci.
XI. xni.
Item placuit de feminis cujuscunque a conditionis, Diem autem Dcminicum inchoante noetis inilio,
puellis scilicet vel viduis, quaevirginilatis sive con- a id est vespere sabbati, quaein prima * lucescit sab-
tinentise pfppositum spontanee J> pollicentes, Deo bati, quando signum c insbnuerit, vel hora est ad
» emancipatsefueriht, et ob continentisesigntim* ni- vPspertiniiLicelebfandum oflicium,non prppter tio-..
gfam vestem, quasi religibsam, sicut anliquus mos norem sabbati ultiini, sed propter sanctam iliam .
S-it ih tiis fegiohibus, indutse fuerint, licet nonsint noctem primi sabbati, hoc est Dominicidiei, cum
KfM CONCILIUMFOROJULIENSE.—NOT.E. 502
omni reverenfia et honorifica religione venerari om- /\ el advenlum gloriw thagni Dei et Satvatoris nostri
nibus mandamus Christianis. Abstinere a primum Jesu Christi (Tit. n, 12, 13), qui cuni Patre et Spi-
omnium ab omni peecato, et ab omni opere carnali, ritu sancto vivit §t regnat Deus, per omnia ssecula
«etiam a propriis conjugibus, et ab omni opere saeculorura.Araen.
t terreno, et [ad] nihil aliud vacare, nisi ad oratio- XIV.
nera, concurrere ad ecclesiam cura summa mentis De decimis vero vel primitiis, salvis scilicet alle-
a
devotione, cessante omni « causarum strepilu, cum goricarum rerum mysticis sacramentis, nihil melius
charilaleet dilectionebenedicere Deum Patrem, et puto docere, quam quod scriptum est in Malachia
laudare totis medullis cordis unigenitum Dei Filium, propheta, dicenle Domino: Ittferte otrinemdecimam
qni istam diem per gloriosam suam sanctificarit re- in horreum meum, et sit cibusin domomea, et probate
stirrectionem, et hymnum dicere sancto Spiritui, me in hoc, dicit Dominus : Si non aperuero vobisca-
qui eam oenedixit per adniirabileni suum advenlum, taractas cwli, et effudero vobis benedictionemusque
quando in igneis linguissuperbeatos descendit apo- ad abundaniiam, et increpabopro vobisdevoranlem,
stolos (Act. ii, 3). Sed et omnium h pene dona cha- et non corrumpelfruclumterrwvestra?,,necerit sterilis
rismatum in eadem sacralissima die creduntur in. vinea in agro, dicit Dominus exercituum,et bealos
mundo collata. Nam in ipsa die Dominus post resur- B vos dicent omnes gentes (Malach. III, 10 Seq.) Sed
reclionem in discipulis suis Spiritum sanctum ad quia indignatio et ira Dei manet super gentem vel
remittenda peccata insufflavit (Joan. xx, 22). In ipsa populum, qui hoc Domini praecepluin toto corde et
in deserto Dominusde quinque panibus quinque mil- bona voluntate non adimplet, supra praemiserat,
lia hominum pavit (Matth. xiv, 20). In ipsa die man- dicens : Si affiget,inquit, homo Deum, quia vos con-
na pluit de coelis.primum in eremo (Exod. xvi, 13), figitistne ; et dixistts : In quo configimuste ? In de-
et multsealisespiritalium munificentiaererum in ipsa cimis etprimiliis veslris.In penuria vosmaledicliestis,
die sunt manifeslatae,quas cunclas > longum est per et me vo&configitisgens iota (Ibid., vers. 8, 9). Qua
ordinemrecenseri. Ipsumestenim SabbafumDomini de re quis nou alacri et loetopectore offerat Deo, ut
delicatum (Isa. LVIII,13), de quo Scriptura dicit: possit illam promereri benedictionem, de qua dicit:
Qiti fecerit in eo opus servile, id est peccati, tnorle Effundam super vos benedictionemmeam usque ad
inoriatut (Exod. xxxv, 2). Porro si de illo sabbato abundatitiam? Vel quis non timeat, vel contremiscat
dicefet quod Judoei celebrant, quod est ultimum in illam maledictionein, quam minatur nolentibus offer-
hebdomada, quod et nostri rustici observant, diceret fe. Vosmaledicliestis, et me vosconfigiMisgens tota ?
lanluni tabbatiim, et nequaquam adderet delicatum Et si forle nobis non creditis, vel nos despicitis,
et meum. Sed quia differentiam voluit facere inter G quia homines sumus, credite ergo ipsi Domino di-
iUud, et istud, quod est Dominica dies, ideo addidit centi, qui mentiri non polest, qui utrumque promi-
meum: ac si diceret, tneum, non vestrum; delicatum, sit, et maledictionemin hoc saeculoet in futuro no-
non in vestris observationibus maculatum. Et ideo lentibus obedire ejus mandatis: et benedictionem,
cum omni reverentia est a nobis honorandum atque et abundanliam et salutem animaeet corporum bona
colendum. Caeteraevero principales festivilates i et yoluntate obtemperantibus ejus imperiis et in prae-
ipsaa sunt veneranter honorandoevel custodiendae. senti saeculose daturum et in futuro, Non enim exi-
Et illa festa k quae sacerdos in ecclesia praedicat, gil Deus a te quae noti habes, nec pensat 77 quan-
modis omnibus sunt custodienda. Nos auiem, qui tum tribuas. Sed in quantum habes simplici corde
sacerdotes vocamur, debemus populum nobis sub- de suis, h non de tuis donis da Domino. Quia omne
jeclum, et praedicandoverbis in omni bono, et fa- quod sumus ° vivimus et habemus (Act. xvn, 28),
ciendo quae docemus, exemplis instruere, in cha- ejus est, et de ipsius benignitatis suscepimus manu.'
ritale, in castitate, in humilitate, in continentia, in Considerat namque qua mente d et non quanlum in
modestia, in vigiliis, in jejuniis et oratione, in reli- ejus sacrificium offeras, qui potens est et in prae-
gione, in eleemosynis, in hospitalitate in quantum _ senti saeculocentuplum, etin futuro vitam.tribuere
vires permittunt, in verbo sapientiaj sale coudito, in sempiternam. Qui vivit, et regnat cum Patre, el
Spi-
temperantia manducandi vel bibendi, in conversa- ritu sancto et nunc et semper per cuncta saeculasae-
lione sancla, in simplicitate cordis, in omni opere culorum. Amen.
bono, pie et juste vivendoexspectantes beatam spem

GBSERVATIONES ET NOTJl.

IN TITULUMCONCILII attritis utique ferocium barbarorum superbiaelyph»


SEVERINI BINII NOT^E. erectis cervicibus, auxilio per omnia adffiiniculante
de ccelo,redditajam quietissimapace terris, superna
*Concilium. Qua occasione hsec synodus in Italia prorsus
auctoritate Paulini congregata fuerit, indicat ipse regalibus largiente gratia, paululumque respiranlibus
jttssis, necessarium duximus
Raulinus3Sermonequemhabuit-ad'PatresconciUihis festinantes dilectissimain jfrateiniiatemsummopere vestram,
jfejrbis.rAjffunc autem divina -opitulante jjlementia i'uxta
priscofum cationum inviolabilessanctiones, in
303 S. PAULINUSPATRIARCHAAQUILEIENSIS. 504
uno collfegioaggregari. i Haecad synodum dicebat A.tiic dicitur ae ex scheda Jegente nomina admittcn-
Paulbttis, cum in praecedentibusse de intennissis dorum, intromissos eos fuisse existimo ad brevem,
conciliorum celebrationibusper tumultus bellicoset id est, ad normam indiculi, ex quo vocabantur.
iVequentes peregrinationes excusaret. Breveenim vel brevisquandoquedicebalur regestum
h Forojuliense. Sic dictum a Forojulio, qnod,juxta cujuscunque rei. Capilular. lib. m, cap. 82: < Ut
acta hujus concilii, est municipium Aquileiensis non solum. beneficia episcoporum, sed etiam fisci
provinciae, hodierno tempore Venetis subjecium. noslri describantur in Breve; > quod vocabulum et
Olim insignis ibi urbs fuit Aquileia, ab Allila Hun- soecula minus barb ra in usu habuere. Flavius Vo-
norum rege deslrucla, quemadmodum annis fere piscus in Aurelbno, cap. 56: < Mnestheus... breve
dncentis pOsteaForumiuiii ab Avaro rege eversum nominum conscripsit... ac breve legit singulis quo-
fuit. rum nomina conlinebat. > Lampridius in Alexandro
« A Paulino. Wilfridus Slrabo, qui sub Ludovieo Severo, cap. 21: < Milites suos sic ubique scivit,
filio Caroli Magni claruil, de Rebus ecclesiaslicis, ut in cubiculo haberet breves el numerum et tem-
cap. 2S, hsecde Paulino : < Traditur si quidem Pau- pora mililantium. > Dicit autem, vocante archidia-
linum Forojuliensempatriarcham saepius,et maxirae cono, quia diaconorum id munus erat. Sanctus
privatis missis, circa. immolalionemsacramentorum Aihanasius, Apolog. n : < Qua fronte talem con-
hymnos vel ab aliis vel a se composiios celebrasse. > venlum synodum appellare audent, ubi commenta-
Eumdem sanciilate et doctrina insignem fuisse, plu- riensis pro diaconis ecclesiae adventantes introdu-
rimumque synodalibus sub Carolo Magno coactis, cebat ? i
adeo ut suae ipsius provinciae curam eam, quam B §«!•
optabat, habere non possei, interfuisse acta concilii a Niliilominus suffugare. Nihilominus sequioris
ostendunt. Latinitatis pro et jam, ut hoc in loeo Pau-
d In causa sacrosanctwTrinitatis. His temporilms linus et aliiscriptores scriptores alibi. Sedulius in epistola ad
duae diversae haeresesEcclesiam devastabant. Una Macedoniumde v Ub. Operis Paschalis. < Cognoscant
rie processioneSpiritus sancti, aliera de incarnatione peritissimum divinaelegis Originem tribus nihilomi-
Domini nbstri Jesu Chrisli. De Spiritu sancto con- nus editionibus prope cuncta quae disseruit, apta-
trovertebahir, an is a solo duntaxatPatre, vel a Pa- visse, > id est, tribus etiam editionibus; ita nihilomi-
tre simul et Filio procederel. Anfiquam controver- nus suffugare est etiam suffugare. Suffugare vero
siam adversus boereses ssepius antebac damnatas non est Latinum, de quo Ducange in Glossario hunc
Paulinus doctissime decidit, oslemiens Patrem, el concilii locum afferens, < Videtur, ait, vox usurpata
Filium utium esse principium processionisSpiritus pro suffundere, vel certe pro offuscare: > suspicor
sancti, adeoque impium el blasphemum videri, lamen suffugare pro suffocare irrepsisse, allusione
contra senienliam ab universa Ecclesia temporibus facla ad semen spinis suffocatum, de quo est illud
sancti Leonis Magui receptam, novos errores conci- Luc. vin, 7, Et qliud cecidit inter spinas, et simui
tare. De incafnalione Verbi divini, Elipandus Tole- exortw spinw suffocaverunt illud. Vide eliam not.
tanus episcopus in Hispania, et cum eo is.-aquo sedu- in lib; i contra Felicem, cap. i, lit. a.
ctus fuerat, quem ipse seduxeral, Felix Urgellitanus
§ IV.
episcopus asserebant, Dominuni noslrum Jesum
Chrislum secundumnaturam divinamdicendum esse ^_ * Superbiw typho, T0?O?fumus est. Frequenter
Dei Filium naturalem; secundum huraanitatem veio pro arrogantia usurpatur, et animi elalione. Augusti-
eumdem-Filium Dei adoptivum esse nominandum. nus, lib. xi, cap. 53, de Civitale Dei, sine additione
Quaedoctrina cum duosDei filios assereret, adeoque superbiw utitur verbo, sed tamen allegorice pro su-
Neslorianismum jam diu anie condemnatum resus- perbia fumo figurata. Et quidem hujus vocis licet
citaret, Paulinus recitatione symbolorum Nicaeniet peregiinacsignificationem fuisseeo temporeomnibiis
Cunstantinopolitani eamdem solidissime refutavit, cognitam, atque adeo communi in usu vel ex eoli-
explosit et condemnavit. Demumvero in hac eadem quel.quodtamfreqnenter
uflib. III
apudAugustinum occurrit,
synodo post tractationem dogmalicarum disputatio- Confess., cap. 3; lib. xni pariter Confess.,
lium absolutam, sanciti sunt quatuordecim canones cap. 2S; epist. 93, cap. 6, edit. noviss.Venetse1729,
ad disciplinam ecclesiasticam spectantes. »lim 48; 78 et epist. 187, cap. 21, alias epist. 57.
e Anno Domini791. Hic annus Domini cum 25 Sed et ab Arnobioplures sine additamento usurpa-
Caroli Magni, quiponitur initio aclorum synodalium, iam videmus, praecipueJib. n : < si non mentis elatio
concurrit. aitijphus qui appellatur a Graecisobstaret, etc; et
Huc usqueBinius : quw omnia clarius patebunt ex quater adhuc eodem libro. Ab Augustino igitur et
disserlatione nosira de concilioForojuliensi. Interim Arnobio ponitur typhuspro superbia. PauUnusvero
nolulas noslras in reliquum concilii subjungimus. ad majorem significationem typhuin superbiwdicit,
siculi etiam Ub. il contra Felicem, cap.6 :< cujus le
NOTJ2 COLLECTOB.IS. jaclantiae inftat superbiw lyphus? > Eodem modo lo-
quitur et GregoriusMagnusepist. 23, lib. vi, Cyriaco
§ II. jj Constanlinopolitanoepiscoposcribens. < Tunc enim
a Residenlibusexmore. Servatus esl ordo „n con- ostensa charitas vera est, si per lyphumsuperbise
cilio Forojuliensi a Paulino qui a concilioToletano iriter nos schisma non fuerit. >
h
iv prsesfcriptusest. Quippe ea in syuodo, can. £, sic .mamEtet enormi statione persistentia. Id est extra nor-
statuitur. < Hora itaque prima diei ante.solis.ortum enini estrectwn rationem adhuc durantia. Enormis
exlra normam. Vide notara sequentem.
ejiciantur omnes ab ecclesia, obseratisque foribus,
cuncti ad unam januam, per quam sacerdotes in- § VI.
gredi oportet, ostiarii stent : et convenientesomnes a Quasi lineam in directum normulatim. AUegorice
episcopipariter introeant, et secundumordinationis quidem, sed satis propria ex norma ducta allegoria;
suaetempora resideant. Post ingfessum brriniumepi- ut paulp post: cowquatajuxia illius rectitudinisnor-
scoporum atque consessum, vocenlur deinde presby- wulam. Normd enim (inventum, si Plinio.fides liti.
teri, quos causa probaverit introire, etc.» Ubi vides vn, cap. 56, Theodori Samii, sicut et libella) esl in-
post consessum episcoporum vocari reliquos sacer» strumenlum fabrile architectonices, duabus regulis
dotes. Quod facliim esse eliam a Paulino conside- in rectum angulum concurfeniibus constans, qua
ranti manifesiumest. Subdit enim post pauca. utrum anguli convenientessint, probaffius; sicut al-
i Per sccreliorisjanuw adilumvocdtitearchidiaconb liiudines Victru-
perpendiculo,
iritromissus est ad brevem sacerdotalis cmlus. Quid vius, lib. vni, cap. 3: <Iongitudinesregula.
Lotigitudines ad regulam el
est intromitti ad brevem? Puto significare ex scheda, lineam, altiiudines ad perpendiculum,anguli ad nor-
seu juxta schedam : vocariie enim archidiaconout mam respondentes exigantur. Vulgosquadra nunc
505 CONCILIUMFOROJULIENSE.— NOTJE. 306
dicilur. > Usus veroi frequentior in metaphoricis £L § VIII.
quam in significalione propria, sicut et reguloe.Re- ° Swpe etemm a nobis nostrisque majoribus. Hic
gula enim et norraa dicilur passim quicunque ordo, innuit Paulinus se alias disseruisse de Trinitalis my-
Formula, praeceplum, vel directio agendi, studendi, sterio, et comniunione operationum in divinis, quo-
orandi, scribendi, vivendi. Plinius Junior, lib. ix, rum operum nihU ad nos usq^e pervenire temporuru
epist. 26, Demosttienemnormam et regulam oratoris injuria potuit; sed solum desiderium superesl, et
appellavit quasi diceret verum et proprium oratoris dolor ex communi jaclura. Quod autem addit no-
exemplar. Hinc abnormis quod absque norma, et strisque tnajoribus, fortasse sanctuni Chromatium in
enormis-quod sit extra normam, dicilur. Prsecipue sede Aquileiensiquondampraedecessorem suum in-
aulem monachorum instituta dicta sunt regulw et nuit, qui circa finem Tractatus in illud : Ego a te
normee medise infimoeque Latinitatis scriptoribus. debeo baptizari, hocc-habet: < Nec Paler sine Filio
Cbarla Chrodegangi episcopi Melensis an. 770: int. Iligi potest, nec Filius sine Spiritu sancio co-
< Turbam monachorum sub sanctam normam vitam . gnosci. > Cognoscilur aulem Deus, ut ait
Apostolus
degenles coacervavit. > Carmen de Orig. gentis Rom. i,20, per ea, quw facta sunt. Ergo inseparabilia
Francorum. sunt. Quod prae omnibus Augusiinus prosequitur
Hicdeeret»Patris Benedictilege verenda argumenlum, et lueulenter exponitlract. xx in
et
Sancit, anliqnse renovat legalia normae. Joan., n. 5. < Caiholica fides hoc habet firmala spi-
V. Ducange.Usurpat autem diminutivumnormoenor- ritu Dei in sanctis cjus, coiitra onmem haerelicam
nwicMnetnormufafimPaulinushic; sicut etylib.i,cap. .pravitatem, quia Palris et Eilii opera inseparabilia
37, contra Felicem, religionis formulaffiregulamque ]j sunt. » Et infra : < Non dicit caiholica fides quia
intelligens, seduna explicans officiumnormwmetien- fecit Deus Pater aliquid,-et fecit Filius aliquid : sed
tis lalerum rectitudinem, dum ait : < Cum simplex quod fecit Paler, hoc et Filius fecit, hoc et Spiritus
siuceraefidei ratio aliter in directum normulamsuse sanctus fecit. » Hoc repetit iract. xcv, n. 1, tract c,
reUgionis in nuUo prorsus curvante errore extendat n. 3. Cyrillus Alexandrinus, in Apologetlad analhe-
utrique lateris rectitudinem mensam. > mat. ix, Orientalibus reponebat: < Itaque quod san-
h Persistenle tricamerata structura aureum suspen- cta Trinitas ejusdem sit.substantiae, ejusdem roboris
datur decns ornamentorum. Videlur respexisse ad et operalionis, non per vestrum didicimus sermo-
veterum morem Paulinus a quibus camerae(quse a nem, sed sumus edocii'pbliiis ex sacris Sciipturis. >
curvitate sic dicebantur : teste Nonnio de propriet. h Intelligenliwnbslrminfantiam erudire non cessat.
ser.) etiam inaurabanlur. Quoii tanquam nimiam lu- Infantiam, id est tenuitalem; vel polius abludit ad
xuriam sapiens tollere Aurelianus cogilabal. Vopi- illud 1'etri I, H, 2 : sicut tnodo geniti infantes raliona-
scus, in Aurel., cap. 46 : < Habuit in animo, ut au- bilec sine dolo lac concupiscite.
rum neque in cameras, neque... mitteretur. > Sed necjuesublilis angelica nalura. Subtilitas est
dos non spuilus, sed corporis gloriosi. Sed eo sensu
§ vn,
a Verborum phaleras. Phaleroe equorum primum hic posuit Paulinus quo Sapientise vn, 22, dicitur
de spirilu intelligentiae,quod sit sanctus,unicus, tnul-
ornamenta, ut innuit Plinius de genimis quibusdam, tiplex,KSubtilis: et (vers. 23) qm capiat omnesspiritus:
lib. xxxvii, cap. 12 : < tantae magnitudinis, ut eqnis inleiligibilis, mundus, sublilis; vel, ut hic advertit
regum... pro phaleris pensilia facerenl; > ad orna- Emmanuel Sa, ex Groecomundos, sublilissimos, ut
tum dein hominum significandum translatae. Livius, <r, ad spiritus referatur
lib. ix, dec. i, cap. ull. : < tantumque Flavii comitia rum sic legunl, < quasi angelicos. Quod multi Latino-
ut nobilium annulos dicat, aii Cornelius hic, Spi-
indignitatis habuerunt, plerique rilus sanclus capit, id est perficit spiritus intelligi-
aureos et phaleras deponerent. » Hinc ad orationis biles, puta primoe hierarchiae: secundae;
ornamenta significanda allegorice verbum transla- subtiliasnnos, tertiae. > Haec in niundos, summa a Lapide.
tum, qua de re vide nolas in cap. 5,' lib. i contra Cui aslipulatur sanctus Gregorius Nazianzenus orat.
Felicem.
h In quibusdamsynodalibusfoliis. Sanclus Alha- 57:. <Per omnes spiritus penetrans intellecluales
ad Antioch. de statulo Sardi- puros, tenuissimos. hoc est per angelicas, ut opinor,
nasius, epist. synodi t
censis anni 57, sic ail: < Quamvis cerli homines copias. d Infuso ferrugineo stijlo. Duobus verbis plura
nour.uUa,quasi qusedeesient, Nicaeuo concilioascri-
bere vellent, idque acriter coiitenderent, sancta ta- dam tangit Paulinus : maleriam quidem slyli, qusequon-
el ab initio ferrea fuit. Job 25, Quis mihi
men synodus quoe Sardis couvenit, indigne id lulit, det ut scribantur setmonesmei...utxix, exatentur in libro
decretoque sancivitne quid ulterius de fidescriberetur, sttjlo ferreo ? Althelmus Heplastic. i, de lilleris.
et scse coiitentos esse Nicsenafide declaraverunt. > Nascimurex ferro,rursusferro moribmidae;
Patres quoque concilii Constaniinopolitani anni 581,
licet aliquid addidissent Nicaeno symbolo ad novas quia cum una parte acutus esset qua scribebatur in
Macedonu aliorumque haereses retundendas, nilril cera; altera tamen oblusus erat, qua quod scriptum
tamen se inirautasse, nec novam formulam consli- fuerat, arbilrio scribenlis delebaiur. Unde Syraposius
tuisse profiteniur canone 1 his verbis : <Trecento- j) aenig. l, Graphium:
rum decem elocio Palrum, qui Nicaeaeconvenerunt, Desumnioplanus,sed iion ego planusin imo
fidemnon abrogari, sed firmam ac slabilem manere \ersor utrinqueniiiiiu,diversoet munere ftingor,
oportere, et omnem haeresira anathemalizari, > etc. Allera pars revocalquidquidpars alterafecit.
Quod et concilium Ephesinum anni 451 statuit de- Sed ferrugineus non modo materiam, sed et alle-
creio, actione 6 iuserto : < Satuit sancta synodus gorice obscuritatem, pravitatem, malniam orationis
alterara fidem nemini licere proferre, aut conscri- designal. Ferrugineus enim.color pro atro malique
bere, aut componere, praeler definitam a sanctis Pa- ominis ssepe accipitur. Virgilius Georg. lib. i, v.
tribus qui in Nicaea cum Spiritu sanclo congregati 467:
fuerunt. > Cumcaput obscuranitidumferrugine texit.
c Plurimorum virorum fidei, compositum opus.
Prseter symbolum enira apostolicum habemus Nicse- Et iEneid. lib. vi, v. 503, de Caronte:
nura, item Constantinopolitanuin, Aquileiense, et El ferrugiueasubvectatcorporacjmba.
illud qnod sancti Aihanasii nomine vulgalum est: Id esl, nigra, tristi, ail Servius hic. Stylum autem
exslat eliam symbolum episcopi sancti Amphilochii pro ipsa oralione, qusestylo scribitur, -usurpari nemo
lcotiii, et Pelegrini episcopiLaureacensis in Germa- 79 est qui ignoret. Igitur ferrugineus stylus est
nia, et si qua sunt alia, aliis quidem verbis resonan- Pauljno idem ac malus, et qui male, scriptoris vilio,
tia, utliic aitPaulinus, sed eumdem sensum concor- scripserat; ut illudTullii, Orat. de Arusp. Respons.:
tliler relinentia. < Cum caetera seelera slylo impuro Sex. Clodius
307 S; PAULINUSPATRL\RCHA AQUHJEIENSIS. 508
conscripsisset, i etc. Qiiod autem ait Paulinus stij- A minus du Cange, in Dissert. de infer. sevi numismat.,
ium infusum in tinctorio falsitatis ,- est transilus ab n. marg. 21 : <Quod veteres e Latinis perinde ac
una raiione.scribendi-ad aliam. Nam proprie styltis Byzantinis scriptoribus Labaruin vocabaiit, vup8*i-/.«,
hon intingetiatur,qui cereis tabulis exarandis in:usu seu ferulam appellavere : siquidem iffiperatorumIdem
eral. Calamus vero, ut nunc aviuffl pentiaein lincto- fuit gestameri, quod fpvera videtur, e:si postmodum
rio, id est atramentario tinguntur. Condotianda ta- nori eadem orimiho forma ac figura, > et infra:
roen usurpatio„ quse non destituitur exemplo. Nam < Scribit Godinus (de Of. c. 17, n. 57) moris esse, ut
.deAugusto scripsil Suetonms/cap, 85 : « Tragoe- quando imperator gestat slemma, dextra crucem,
diara inaguo impetu exorsus non suecedente stylo sinistra vK/>eijx« teneat. Syraeon vero Thessaloni-
abolevit: quaerentibus amicis, quidnam Ajax ageret, censis ferulam gestari ab imperatoribus tradil, in
. respondit Ajacem suum in spongiam incubuisse.i poteslatis iis indUltae populos subditos castigandi
Ubi vides usurpaturo quoque siylum ea ralione scri- symbolum. > Haecde fefulai imperatorum apud du
bendi, quoedelef spongia scripturam, quae alia non- Cange. De papali auteni ferula sufficit locus Liut-
esse polest quam quae atramento utitur, qualin est praudi, lib. vi, cap. 11, HistoriaeSUSP,prope finem,
calamorum,. aut arundinum, vel perinarum. Vide post fiaec(Benediclus antipapa) <palliuih sibi abstu-
noias in tib. ,n, cap. 1, conira Felicem, et infra in lit, quodsiffittl cuffi ponlificali ferula, quarn manu
§16. domtiio papse Leoni reddidit. Quam feru,-
e In ultionem petulci. ld est rei petulcaeet forni- geslaS)at, lam idem papa fregit et pnpulo ffactam ostendit. >
earioe, de.qua exNtim. cap. xxv loquitur Paulinus. Ferula vero iri manu episcopi vel abbatis eadem est
Peiuicus enim adjeclivum est: Virgil. Georg. ' lib. iv, JJ ac virga seu baculiis p?storalis, ut docet Horiorius
v. 10: Augustodunensis, lib, 1 Gemmae animae, cap. 217,
... neque oveshaediquepetuici cujus titulus : De baculo episcopali.Ait autem : <Ba-
Flqribusinsultent. culus. .. qui et virga pastofalis, et capuita, et fe-
Ad quem locum Servius: <Pelulci^ lascivi, exsul- rula, et pedum dicilur, etc. » De abbatibus vero
lan.tes, et peiulci dicti ab appetendo, unde et mere- testis est Desiderius abbas Cassinensis apud Leonem
, trices pelulcas dicimus.» Ostiensem in Ghronico Cassinensl, lib. in, cap. 65,
§ XI qui oralu^ ut novum pontificem eligendumin suo
0 Ausi sunt elinguare. Elinguare proprie est Jin- Gassinensi monasterio reciperet, sicut quondam re-
v. acl. sc. iv: ceperat Gregorium, <libenlissime facere repromisif,
gtiam extrahere.Piauius, Aulul., 269, I, el per ferulani quam mariu gestabat eos in fide sua
Si her.cle.egq.te nou elinguandamdederoab radicibus. de tioc investivit.»In Ecclesia MediolanensiAmbfb-
At Paulinus nova signifieatioiie vefbum usurpat pro sii lempore, ut refert Landulfus senior Ilislor. Me-
oblogui et riiale dicere; quasi sicut, a loquela loquor, diol. lib. i, cap. 8, ministrorutii ordinibus in classes
ei hinc obloquor, ita a lingua_ linguo etelinguo. decem distriimlis, tolidem <qui prseerant fetulas
h Et germano imprepamur affeciu. Ailoquebatur superius et inferius ornatas corio ad ostendendum
episcopos provinciales Paulinus, idcirco boc verbo oflicia aut dignitatem in manihus quolidie deporla-
utitur quod-masime inter episcopos bonoris causa in bant, ut unusquisque subdiios suos in virga et tia-
usu erat. Augustini epist. 1^6 edit. novis. hiinc habet Culo corrigeret et emendaret.» Nec inanis fuit, aut
titulum : iDominobealissimo et in Christi visceribus-pu ad oslentationem inducta tantum consuetudo; ait
germdnitus amplecterido, plusquam dici potest desi- rum enim idem Landulfus, Jib. n, cap. 55 ; quod <si eo-
derabili ftatri et coepiscopo Paulino, Alypius et Au- unus inhoneste aut canlaret, aut legeret, aut
gtistinus. > Et epist. 4B, sic babel: < Dominis gei"- stafet, auf aut mussitarido in choro alteruirum verbp-
manissimis,: dilectissimis et inChristo laudabilibus saret; sese a viiio in quo peccabat, emendabat,
PauJiiio et Therasiae, Alypius-et Augustinus iti Db- aut exlracla ihierula in seerelario virgis ab archi-
mino saltitem.» Quandoque etiam in non episcopos diaconO,Veliet nollet, emendabatur.» Sed et deiin-
usurpaluffl, ut ipse Augustiiius Ilieronymo, epist. quentes monachos castigari consuevisse Regula mo-
92, scribens in corpor.e epistoloe: <Quod nou feci nachofum, n. 11, et aucior Vitae sancti Woltani
reprehendendo germamlatem tuam. > docel, ut notal du Cange in Glossario. Optiine igitur
'' ' ab Ec.clesiainferendas posnas Paulinus fetulas eccle-
.§ XflL siasticas figufate appellavit.
a Et si legiiur oculus Domini, etc. Videmus fre-
qucnter in Se.riptura meinbra el affectus humanos § XV.
Deb tribui. Sed quomodospiriiajiter sint heec acci- a Syfnbolum verb el orationem Dominicam omnis
pienda,.proeter ea quae babet hic Paulinus, consule memoriler sciat. Quod § superiori dixerat de regula
Joannerii Gassianum de Irislitut. coenobior., liti. VIII, fideimemoriter teuenda, et posteris, pula filiis, nepo-
cap. 3 et 4; Cassibdpfum lib. deAnima, cap. 19; tibus inculcanda, hoc idem de symbolp et oralibne
sanctum Giegoritim Magnum, lib. Moral. xx, cap. Dorhinicareponil. Qriodquidein si non causa, exerii-
23; prar caeteris auiem, quia singiilalim membra pllim certe iuit cur non mullo posl, id esi anno 8!3,
cuncta et passiones humanas percurfii, et de Deo D ita staiuereteonciliuffi Moguntirium,can. 45, rela-
explicat, ad sanctum Eucherium Lugdunensem epi- •lum quoque inter Capittil. lib. v, cap. 161, videlicet:
scopum, lib. Formularum; cap. 1 et 2. <Symbolum, quod est signaetilum fidei, et orationem
•Dominicani discere semper admoneant sacerdotes
§XIV. volumusque, ut disciplinam
« Ecclesiasticas ferulas. Ferula hic ponitur pro populum Christianuffi ; haecdiscere
ferulis Ferula frutex sive coridignam habeant, qui riegligunt(sic);
poena, quoe infiigebatur. est, sive in jejuriio, sive in alia casligalione emendentur.
herba adeo assurgens et durescens, ut ligni naluram Propterea dignum est, ut filios suos donent ad scho-
seniulelui'. Plinius, lib. xiii, cap. 22:«'Nuili fruiicum lam, sive ad monsisteria, sive foras presbyteris, ut
ievitas major : ob id gestata facilius baculorum psum fidem catholicam recte.discant etor^lioiiem domini-
. senecluti pfoebet. » Ob eamdem rationem et a pue- cam",ut donii alios edocere valeant: Qui vero aliier
rorum magisiris iifschola adtiibebalur ad continen- non potuerit, vel in sua Jingiia hec discal.» Theo;-
dos in ofiicio discipulos. Martialis Apophoreta epig. dulphus quoque in stio capitulari, cap. 22: <Com-
, LXXX,cujus epigraphe Ferulw. monendi, ait, sunt fidelesut generaliter omnes a mi-
InvissBnimiunipueris,gralsequemagistris nimo usque ad niaximuro orationem doffiinleam, et
CiaraPrometJiKO niunere lignasumus, symbolum discant; et dicendum eis, quod in his
Transiere deinde ferulm in insignia dignitatum, et duabtis sententiis omnis fidei Ghristianas fundamen-
quidem non modo abbatum et episcopbrum, sed et tum incumbit, ct nisi quis has duas sentenlias ei me-
paparum et imperatorum. Carolus du Fresne, do- moriter tenuerit, et ex loto corde cfediderit, et in
.Mis CONCILIUMEOROJULrENSE, — :NOT\M: . ^310
«rafione sajpissimefrequentaverit, calholicus esse non ,&. LQuam hoeresim jam ipse. princeps apbstoloruin in
so.lest.9 •- Simone Mago terribiliter damnavit. » Quam neces-
£XVI. sarium esset ut huicffialp pccufrerenttolis vifibus
i Sdlubri promulgata mucrone. Mucro in stylo Patres et concilia, patet ex eo quod Ibtige lateque
fscfiplorio est pars aeuta, qua scribebatur incidendo hsec pestis circa tempora Paulini grassaretur in
lilteras in-eefatis tabellis. Pignorius, commentar. da Gallia, GermaniaetItalia quoque. Cregorius enim
serris, cap. 15 : « Mucronescribebant: planitie scii- Magnus, lib. iv, epist. 51, mense AugustO,indict.15,
ylum abradebant.» Quod indicat versus Prudentii quae iiicidit inannum595, scribebat Virgilioepiscppo
Arelatensi: <Quibusdam narrantibus agnovi quod in
TlipiffTitfiaa-j,sive de Goronis, v. 2156, in passione Galliarum
sancti Casiani marlyris. vel Germanioeparlibus nullus ad sacrurn
Inde aliistireuloset acuminaferrea vibrant, ordinem sine commodi datione perveniat.» Et.post-
Quaparte sratissulcisscribitnr. -quam detestatus est eliam eurii pravum'morera,!qin
Et qua secli apicesaholcnturet aequorishistri tunc inibi vigebat, ordinandi scilicet ex laicls actii-
Rursusnitescensinuovaiurarea. tuffisacef dotes et episcopos,subdit: t Qua de re necesse
"inc j?ro stylo ipso usurpata vox tajaquam pars pro est ut vestra fraternitas.proecellenlissimum iilinin
toto:'ColumeUa, lib. x, de hort. Cult., post me- nostrum Childebertum regeni admonere studeat,
dicust: ut hujus peccali niaculam a regno suo funditus re-
80 • - Ceulitiera proximaprimse pellat.» ,
H. Saeculo autem sequenti, imo ipsa aelate Pau-
Paugilur in cera doctimucrone magislri. _ lini, Adrianus
Paulinus Ipse Ub. n, cap. 1, conira Felicem acumine 3 papa I scribebat Carolo Magno,se non
arundiuam, seu calamorum usui scriptoris inser- niacas desistereproecepta Dominica praedicare contra Simo-
clericorura ordinationes, quae tunc Italiam,
vienliojn, dixit Atundinis muctonem. Vide supra in pfoec-ipueTusciam, et Ravennatensem dilionem foe-
dabant. Exstat epistola tom. VIII Concil. edit. Ve-
NOTM IN CANONES CONCILII. netae 1729, pag. 554, et esl ordine 7; in Codice au-
tein Carolino est 85: < Nos omnium Ecclesiarum
PR^EFATIO. pastoralem curam habentes divina praedicare prae-
Duo sunt quae a summo vero et a summo bono cepta non sinimus de consecrationis vitio, quod in
homines avellunt, error et malitia; quippe ab his partibus Italiaeet Tusciae per^ hseresim simoniacam
locduuturintellectus et voluntas; unde fit ut verum fil. Attameri mullis locis nori sinitur, imo et in Ra-
zffin inteliigamus, vel male intelligamus; et bonuffl vennatium ecclesia, civjtatis sicut missi veslri, V-t
iion diligamus, vel male diligamus : ex quo in intel- fertur, retulerunt, assolet fieri. Unde et mullae p,e-
ttec-tueonfasio, ienebrae, ignorantia, falsitas gignun- cuniae per talem nefandam dalionem alienatse esse
itur; in voluntate depravatio, corruptio, et ffiortiTi) cernuntur.» Dnnioriuo autem Adriano, et Leooe III
jierversitas. His vulneribus animaa per culpam iu- in ejus locum suffecto, ideraiiret Carolus Magnus
Slictis, duobus divina clementia remediis occurrit, dirigens ad Leonem Aagelbertum abbatem in Com-
fide scilicet el charitate: illam verbo suo scriplo monitorio rerum cum pontifice gerendarum, quod
vel tradito per audilum communicans, hanc vel per inler Capitularia anno 798 inseritur, inter coelera
legem aeternam cuique homini digito Dei in corde £( hoc quoque et inculcal : «Et de simoniaca subvar-
impressam, vel per decaloguro suum et prsecepta. tenda hseresi diligentissime suadens illi, quae san-
Hujuscemodi cceleslem aemulatur Eeclesia iri suis ctum Eccles:se corpus multis inale maciilat in Jocis.»
•conciliis" oeconomiam, dogmatibus scilicet et ca- Et quidem cum sytiodus Vernensis, an. 755 habita
BOnibus; ijlis obviam it errori, his morum cor- sub Pipino, cap. 24, staiuat <ut nulhis per pecuuias
ffupteiae.Hline analbemate haereses propulsat yeri- ad tionorem vel gradum ecclesiasiicum accedere de-
itati doclrinae Oppositas: hinc discipliua honeslaiem beat, quia haercsis siinoniaca esse videtur ('),»
aclioiHini epmmeiidat, pravas corrigit atque casli- manifesle evincit, hac peste ea tempora labo-
gal, ul bac ratione quod a Christo aceepit fidei ac rasse.
jprseceplorum deposiium fidei cura tueamr. Itaque III. Saeculo item sequenii Pascbasius Ratberlus
Paulinus noster, caeteroruffi insistens concilioruin abbas Corbeiensis, qui decessit vi Kal. Maias an. 851,
exemplo, postquam fidem erroriiius impelilam pro- de Gallia lioc morbo adhnc infecta scribebat lib. ix
pugbavii. prolixa el eleganti oratione, addito sym- Exposit. in Matlh., ad illud: Ejiciebat omnes ven-
hoio, fideique declaralione; qualuordecini in sua denles, et emenies in lempio: «Simoniaca haeresis
synodo canones slatuit ad robur vigoremque disci- . multoties esi,propugnala in Galliis, sed nunquam ex-
plinae in provincia sua vel reparandum, vel conser- pugnata, quia lalrones facti sunt etqui emunt quae
vanduin, vel augendum. Quia vero ea qure discipii- propriaeecclesiie sunl, et qui vendunt. Quaenimirum
nam lespiciuut, variationi obnoxia sunt, quippe quse haeresiselsi dainnari potuit, ideo nou potuit hactenus
pendent a temporum locorumque circumstaniiis, quse. expngnari, qviia latro sicut a latendo tiictus est, ita
variantur, cum fidei dogmata immutabilia siut; quod et isti quam ssepe latenter faciuut, aui ita tamen
qtiisque canon praefert observalione diguum ad ple-. D J audenter, quauivis irnpudice ('*),. ut nullus audeat
niorem notitiam veterum morum et disciplinse, id[ contraire. Quod factum hodie, ut iia falear, toia
diligenlius perpendere et subjectis observationibus Gallia sentil et dolet.» Coujice ergo ex his quam ra-
statuhhus ihustrare. tioni consenlaneum fuerit, ut concilii sui pvinio
canone intestino et latenter serpenti morbo se oppo-
OBSERVATIOIN CAN. I. neret Paulinus.
I. Exorditur Paulinus, ut par est, a diviriis, ar- '
cendo scilicet simoniacam pestem ab Ecclesia. Hic; NOT^) IN CAN. I.
enim est scopus hujus sanctionis, quae vidctur pror- a Sub canone constiluti. Du Cange, V. Canon, id
susekpficatio ejus regulae, seu canoriis,. cui stabi- est, sub ecclesiastica regula. Concilium Nicaenumi.
liendo ipse Paulinus interfuit in Aquisgranensi con- c. 16: Quicunqueomninoin canone recensentur.Graece
cUio seplem anriis ante quam hunc Forbjuliensemi evTW xavoiits^Tatofisvoj. Canonis enim nomen non
haberet cbriventura, nempe anno 789. In ejus auiem( uno'semper modo accipitur; importat aliquando
capitulari primo, n. 21, sic Jegilur: <In concilioi discrimen a legibus et statutis sseculariumprincipum,
Chalcedonehsi (sup.. habelur) ut non oporteat epi-
scopum aut quemiibet ex clefo per pecunias or-'
dinari, quia utrique deponendi sunt, et qui ordinat' reiite. (*) Videlurproesl, pbrasisaepiusillis temporibusoccu-
et qui brdinaiur, hec nori qui mediator esl inter eos.
Jtem de eadem fe in canonibus apostolorum legitur. contra (**)Forte proimpudenter.Vide no.tam.incap. 7 librii
Felicem,litt. h.
' Sii • S. PAULINUS PATRLYRCHAAOUILEIENSIS. 312
ut patet ex 1. Privilegia, cap. de Ecclesiis, ubi sic A longe lateque serpebat, praesertim.inter.ecclesiarum
habetur : Omnes pragmaticdssdnctiones, qum contra ministros, ut colligitur ex capitulari Admonitionis,
canones ecclesiasticos, etc, ubi vides sanctiones quinlo inter ea quocincerti anni vocat Baluzius : Qui
, distirigui a cdnonibus,et vice versa. ln concilioAquis- tamen tomo H, pag. 1075, in notis de eo sic ait. (Ca-
granensi an. 789, c. 71 : tQui ad clericatum acce- pitulare Admonitionis) < edita pridem fuerunt Jiaee
dunt, quod nos nominamus canonicam vitam. volu- capitula a Joanne Cordesio tanquam essenf Jesse
mus ut canonice yivant. > Ambianensis. Non sunt aulem Jesse, sed
t>Quiriimoet aposlotkas. Vel.quia et in canonibus episcopi
Caroli Magni, data, ut opinor, missis dominicis. >
. dictis apostolorum, simonia prohibetur, vel quia Pe- Missosaulem suos ad reformalionem morum eccie-
,trus apostolorum caput in Simone ipso damnavit, ut siaslicorum direxerat Carolus ex Aquisgranensi con-
ibi subditPaulinus his verbis : <Hanc quippe pesti- ventu an. 889, ut patet ex praefatione Caroli. lgitur
ferain simoniacam haeresim primus pastor Ec- ad id lempus haecvidentur referenda. Numero autem 2
clesiaein ipsa, ut ita dicam, originali cupiditatis ipsius capitularis Admonitiouis sic habetur : < se-
radice anathematis ferro funditus resecare cura- cundo, ut ipsi sacerdotes talem ostendant suam con-
vit. i versationem subjectis sibi -populis,quaeimitabUissit,
OBSERVATIOIN CAN. H. videlicet sicut Apostolus dixit, in castitate, in sobrie-
ut non desefviant gulse et cupidilati hujus sae-
I. Ad imitationem eorum quaede sale dixit san- tate, ul quod alios monent observare, in se ipsos
ctus Gregorius Magnus,hom. 7 et hom. 15 in Evang., culi, ostendant. > Numero vero 4 fusius 5 hoc
de sale et de luce haec dicit etiam Paulhms. Verba o malura sic : < exponUur
sunt Gregorii hom. 7 : <Debemus namque pensare sationibus, Quarto, ut ipsi presbyteri a comes-
continuo quod sanctis apostolis dicitur, et per apo- trahant, cum potationibus, ut Apostolus monet, se sub-
stolos riobis, Vos estis sal lerfw (Malth. v, 13). Si suis utantur usque quidam illorum cum quibusdam vicinis
ad mediam noclem, et eo amplius
ergo sal sumus condire mentes fidelium deberaus... cum ipsis bibendo morantur, et qui religiosi et sancti
sai eteaim terrse non sumus, si corda audientium esse
non condimus. Quod profecto condimenlum veraci- tamenvidentur. Nam quidam tune ibi manent, sed
saturati vel ebrii reveftuntur ad ecclesias suas,
terproximo 'mpendit, qui pfaedicationis verbum non et neque in die, neque in nocte ofiicium Deo in ec-
subtrahit.» De luce autem altera bom. <Lucernas clesia Sibi credita persolvenlur vel per-
quippe ardenles in manibus tenemus, cum per bona solvunt]. Nonnulli verp in eodem[persolvitur loco, ubi ad convi-
opera proximis nostris lucis exempla fflonstramus, vium pergunt dormiunt. > Haecigitur omnia,cum ad
de quibus profecto operibus Dominus dicit: Luceat concilium
lux vestra coram hominibus, ul videant opera veslra concilio, imo Aquisgranense an. 789sint referenda (cui
omnibus quotquot eo anno coacta sunl,
bona, et^glorificent Patrerii veslrum qui in ccelisest inlerfuisse Paulinum, manumque vaiidam reforman-
(Ibid., 16).» Quod et inculcatur can. 70 concllii dis moribus adhibuisse ostendimus in dissert. H,
Aquisgran., auno 789. < Sed et. hoc flagitamus ve- n. 10, et inVita Paulini, cap. 5, n. 5), satis ostendunt
stram almitalem, ut ffiinistri altaris.. . bonam et quare Paulinus hic dixerit se horum
probatiilem vitam et conversationem habeant, sicut cem et fautqrem. j fuisse compti-
ipse Dominus in EvangeUopraecipit: Sic luceat lux
vestra, etc., ut eorum bona conversatione multi per- NOTJE IN CAN. IH.
trahantur ad seryiiium Dei. i *• a Ab hujusmodi vitii ingurgilatione est hypallage,
81 OBSERVATIOIN CAN. III. pro, ab hujusmodi vitio ingurgitationis, frequens in
Scfipturis, ut, odorem suavitatis , pro suavitatem
I. Nolabile omnino est id quod in fine hujus ca- bdoris, et jUudEcclesiaslici iv, vers. 1, Eleemosynam
nonis seti capituli addilur a Paulino. Siquidem sic pauperi ne pro Eleemosyndpdtiperem ne deftaudes.
ait: < Unde et in ecelesiastieo canone sententialiter h Quotum sententiwdiclalotum. Dictatotum sub-
constat decisum aut cessare ab hujusmodi vitii ingtir- stantivum est a dictator. Diciare autem est aliquid
gitatione, aut certe perseverantes honoris jactura pe- docere quod alius excipiat, ut ex Rritannico in satyr.
riclitari debere. Quorum hujus ultricis senlentiae di- vni Juvenalis docet Du Cange in Glossar. Adeoque
ctatorum nos complices ac fautores esse fatemur. » dictator est qui sic tradit quod docet, vel dicit, ut
Quis iste canon fuerit, cujus se complicemac fauto- alius excipiat. Sed et dictalor quandoque idem est ac
rem fatelur Pauljiius, diu incertus dubitavi, donec scriptor. Lucifer Calaritanus, lib. Moriendum esse
longo studio mihi visus sum rem assecutus. pro Filio Dei, Constantem imperatorem aUoquens ,
II. Est igitur ille, utego quidera exislimo, qui in- < Quandoque ipse, cum sis, ut tibi videtur, peritus,
seriiurlib. vn CapituL, n. 218. In eo enim siclegitur: habeasque dictalorum signatum numerum, > de
< Sancilum est ut a presbyteris vel diaconibus seu quibus paulo infra : < Tu ac tui adjutoresetc.; littera-
a reliquis clericis onmi modo vitetor ebrietas, quoe rum, » ut indubium sit dictatores pro scriptoribus
omiiiuin vitiorunl fomes ac nulrix est. Itaque eum "*positos.Ct et dictares pro scribere. Zeno 1. dictan-
quem ebrium fuisse consliterit, ut ordo patitur, aut tibus, c. de Testamentis, diclantes pro scribenlesffia-
quadraginta dierum spatio a communione statuimus j)nifeste usurpat. < Dictanlibus, ait, testamenla. . .
submovendum, aut corporali subdendum supplicio. > quodcunque. .. testatorem posse relinquere, mininie
Idem repetitur n. '270. Sciendum est autem (quod et dubitanduffi est. Testibus etiam. . . relinquer.e non
alibi monemus) ultimos tres libros Capitularium, prohibetnr. » Eorum ergo qui sentenliam dictave-
nempe quintum, "sextum et septimum, a Benedicto runt, aut qui scripserunt, se iuisse consortem ait
levita fuisse collectos, qui de lertio a se collecto, qui Paulinus.
est ordine septimus, sic scribit in proefatione: < Ter- ° Nos complices.Complexverbum dubiaesignifica-
tio siquidem in libello quaedam ex canonibus a Pau- tionis, nam saepein malam, sed et in bonam paftem
lino episcopo, et Albino magistro reUquisque, jus- usiirpatur et aCcipitur. Isidorus, lib. x Orig.: <Com-
sioue Caroli invictissimi principis sparsim collecta plex qui in uno peccato vel crimine alteri est applica-
sunt iriserta eapitula.» Unum ex Paulinianis hunc ca- tus ad malum : ad bonum vero nunquam dicitur. »
npnem in clericos ebriosos putanms. Arnobius vero, lib. m adversus Geules, Deos quo-
UI. Quo autera anno latus fuerit hic canon , vel rum nomina ait Varro non esse cognita, Complicesab
quo in conventu , ibi non indicatur. Nam etsi appo- Etruscis asserit appeUari. < Varro, qui gunt introrsus
natur in margine illius : Capitulare n, an. 803, c. 5, atque in intimis penetralibus, cceli deos esse censet
nihil tamen hujusmodi in citato capitularis loco ap- quos loquimur, nec eorum numerum ef nomina sciri,
paret, nec in quoquam capitularium illius anni. Est Hos consentes et complices Etrusci aiunt et nomi-
auteffi satis probabile hunc eroanasse an. 789, in nant, quod una oriantur et occidant una. > Quem ad
:Aquisgranensiconventu. Eo.enim tempore vitium hoc locum Desiderius Heraldus, in Animadversionibus,
315 CONCILIUMFOROJULIENSE. — NOTJE. 514
sic ait: < De iis complicibusdiisnihil legi. Et exi- A pserat. Sic enim respondit Sarisberiensis :' « Licet
slimavi aUquandoglossema esse hoc loco : ut impe- plerique canones matrem, sororem, aviara, materte-
ritus aliquis consentesinterpretari voluerit complices, ram, neptes, domesticamque familiam et personas
quasi scilicet ejusdem criminis conscios. . . Sed quas conciliant primi gradus affectionis, ex cohatii-
quod addit Arnobius, quod una otiantut et occidant tatione noluerint esse'suspectas : beatus tamen Au-
una, lectionem confirmare videtur , ut sint scilicet gustinus nec cum sorore clericum habilare consen-
complices, quasisimul conjuncli, el arclissimis nodis tit, eo quod cum sororibus interdum habilent non
colligati. > Igitur complex societalem criminis ali- sorores, ubi sicut ait ethnicus :
quando non importare hinc desumitur, sed consor- Cognatopoterit nomineculpategi.»
tium et corinexionem indifferenler. Hoe autem in IV. Eodem rationabili scrupulo angebantur corda
sensu se dicit Paulinus complicem, id est unilura et Patrem concilii Braccarertsis m, qui matris tantum-
conjunqtumfuisse iis qui dictaverunt vel scripserunt modo contubertiiumclericis
in ebriosos sententiam. indulgent, semolis ipsis
quoque sororibus. < Omnimoda, aiunt, sancimus au-
OBSERVATIOIN CAN. IV. cloritate tenendum, ul nullus sacerdotum, sive quis-
I. Duo hic statuit Paulinus : alterum de tollenda quis ille de clero, atisque honesto et compelenli testi-
clericorum cum mulieribus quibuscunque cohabita- monio, excepla sola matre , cum quibuslibet feminis
tione; alterum de sublevandis cognatis mendicitate secrete se praesumat adjungere, non solum cum ex-
el egestate pressis, ita tamen ut nullo modo vel traneis mulieribus, sed nec cum ipsis eliam sorori-
propinquaefeminae domirecipiantur. Hoc autem se- „" bus vel propinquis , ne licentia sororum vel propin-
cundum tantummodo ex occasione proponit, ne forte quarum mulierum quisque ille solutus, familiarior
clerici, ex eo quod etiam cum cognatis femiuis nabi- habeaiur ad perpetrandum scelus. »
V. Verum enim vero landem eousque excrevit hu-
tare vetentur, omnino curam earum negligant, et
charitatem sub velamento honestatis infringant, di- manarum sordium pravitas , ut sacrosancta corisan-
cente ApostoloI Tim. v, 8, Si quis aulem suotum et guinitatis vincula infestis ibrnicationibus infringe-
maxime domesticotumcutam non habet, fidem nega- renlur, et sacrilega pollutione a clericis Dei et san-
vil, el est infideli deletiot. Quem in locum videndus guinis jura fcedarentur. Id quod in causa fuit 1
cur
Chrysostomus, qui inler caetera ad hanc rem illud coneilia nonnulla, ut in suo hic facit Paulinus, con-
quoque IsaiaeLVIII,7, tanquam Domini praeceptum sortia vel proximarum feminarum ecclesisealtarique
inculcat. Ubi enim Vulgata nosira babet. Et catnem inservientibus omnino interdicerent. Sic enim ait
tuatn ne despexeris, legit : Domesticosseministui ne concilium Nannetense supra laudatum eodem can. 5:
despexeris.Quomodoautem his sit a cleiicis consu- < Sedcanones neque illas (subintellige in domo sua habeat)
lendum docet can. 5 concilium Nannetense : < Si quis quas concedunt (quia instigante diabolo,
de his habuerit talem necessitatem palientem, cui sit etiam in illis scelus frequenter perpetratum reperi
necessaria sustentalio presbyleri, habeat in vico aut lur, aut etiam in pedisequis illarum), scilicet ma-
viUa domum longe a presbyleri conversatione, et fbi trem, amilam, sororem. » Quodet concilium Mogun-
ei subministret quae necessaria sunt. » tinum quaerehatur, an. 813, can. 10. Sic enim habet:
H. Praecipuusigitur hujus canonis seopus honestas < Ut clericis interdicatur mulieres in domo sua ha-
est ecclesiastici ordinis; idcirco a Philippo Brietio lo- bere, omnimodis decernimus. Quamvis enim sacri
quente de hoc concilio Forojuliensi ad an. 791voca- C canones quasdam personas feminarnm simul cum
tur Paulinus acerrimusdisciplitm et caslimoniwincle- clericis in una domo habitare permittant; lamen,
ricis vindex.Non enim satis ipsi, experientia edocto, quod multum dolendum est, saepe audivimus per
visum fuit, quod Nicsenumstatuerat concilium, nimi- illam concessionem plurima scelera esse coramissa,
rum licere < nulli penilus eorum qui sunt in clero ita ut quidam sacerdotum cum propriis sororibus
introduclam habere mulierem praeterquam utique concumbenles, filios ex eis generassent. Et idcirco
matrem vel sororem vel amiiam, vel eas solas per- constituit haec sancta synodus, ut nuUus presbyter
sonas quaeomnem suspicionem effugiunt, » iu quem ullam feminam secura in domo propria permittat,
canonem (lertium vel quartum pront varie canones qnatenus occasio .malae suspicionis vel facti iniqui
auferatur. »
recensentur) vide notas Severini Binii, et versionem penitus VI. Ingeniosa quidem hac in re, et idcirco non
ex Arabico cum notis^Francisci Turriani soc. Jesu.
Proposuerat forle sibi Paulinus sancti Augustini praetereunda, sagacitascum sanctissimi patriarchae nostri
doctrinam et exemplum, de quo Possidius in ejus Philippi Nerii, quem ex consilio Patris Angeli
Vita, cap. 26, sic scribit : « Feminarum intra dp- Vellijuvenis quidam licentius quam par erat, non
mum ejus nulla unquam conversata est, nulla man- lamen ex vitio, cum sorore colludens, nec sibi hujus
sit, nec quidera germana soror, quae vidua Deo ser- rei scrupulum creans, adiret,; audiit sanctum senem
viens multo tempore usque ad diem obitus sui prae- se inlerrogantem cui facultati studeret; cum logicae
posita ancillarum Dei vixit. Sed neque patrui sui respondisset, Philippus, Cave, inquit, fili, ne daemon
filiae,et fralris sui filise,quaepariter Deo serviebant: peritus logista abstractionem malam le doceat, fe-
quas personas sanclorum episcoporum conciliain ex- J) lniiiatn tandem et non sororem in tuis Itisitalionibus
ceptis posuerunt. Dicebat vero quia etsi de sorpre et jocisquelib.dicendo. lta in Vita ejusdem ex P. Jacobo
neptibus secum commorantibus nulla nasci §2 P°s- Bacci, bominum n, cap. 7, n. 12. Usqueeo procedit quan-
sit mala suspicio, tamen quoniam illaepersonae sine doque malitia: quare, nihil rtiirum si Pau-
aliis necessariis secumque-manentibus femiuis esse linus noster prohibuerit cujuscunque mulieris cleri-
non possent, et quod ad eas etiain aliae a foris intra- cis provinciaesuae cohabilationem et consortiura.
rent, de iis posse offendiculumaut scandalum infe- NOTJE IN CAN. IV.
rioribus nasci, et illas, quae cum episcopo, vel quo-
libet clerico forte manerent, ex illis omnitius femi- a Subintroductas mulieres. Hac appellatione pas-
narum personis una commorantibus atit adventanti- sim vocantur mulieres quarum conversationis com-
bus, tentationitius humanis posse perire , aut certe munitas elericis a conciliis prohibetur. ConciUumNi-
malis hominum suspicionibus pessime diffamari. » caenumi, can. 5, quo respexit PauUnus, statuit <li-
UI. Hoc faclum dictumque Auguslini ob oculos cere nulli penitus eorum qui sunt in clero introdu-
habebat Joannes Sarisberiensis episcopus parnoten- clam habere mulierem. > In conciiioRomano i, sub
sis, cum scriberet, epist. 68, cuidam (cujus nomen Zaccharia papa, can. 2 : < Ut presbyteri vel diaconi
non apponitur, sed videtur ex epistolae contextu is subintroductds mulieres nuUo modo secum audeant
fuisse Lincolnensis episcopus) consulenti se in casu habere. > Item Romanum aliud tempore Nicolai n,
cujusdam Renieri, quem cumquadam quondam forni- an. 1059, can. 3 : <Ut nullus missam audiat presby-
curiasuasub paterni famulitii imagine habitare scri- teri quem scit concubinam indubilanter habere, aut
315 S. PAULINUSPATRIARCHAAQUILEIENSIS. 516
subintroductammulierem. » Item Rolhoroagensean. jAexemplo suopraeire. Seneca, lib. de Constantia sa-
1072,feiiiporeAiexandriII, can. 15 : < Archidiaconi pienlis, cap. 19 : < Quo quisque honestior genere,
non permiltantur aliquam habere nec coricubinam lama, patrimonio esl, hoc se fortius gerat: memor
riecpellicem. » Has cOnciliaCarlhagin. i, e. 3; Iler- iti prima acie altos ordines stare. >
den., C. 15; Bracaren. m, c. 5, et 1. Eumqui pro-
babilem,c. de episcopiset clericis,vocantextraneas. 83 OBSERVATJOIN CAN. VI.
Videsis disquisilionemde Synisactiset AgapelisLud. I. Pergit hoccanone Paulinusvitain clericprum iri-
AntoniiMuratoriiinler AnecdolaGraecai,pag. 218. slituere: elprimojquidem reinovet eos ab illicitis re-
bus et clericali statui haud consenlaneis; deinde ia
OBSERVATIOIN CAN. V. liciliset statui conyenieiitibusquemadmodumgerere
I. Clara et perspieua per se satis sunt ea quaehic se debeant, commonstrat. Hic autem videlur cbm-
proponit Paulinus, et omnino consona iis quae'in pendioposuisse quaefusiusexposita sunt c. 452, lib».
capitulari Aquisgranensisconventusan 789, cui ipse vn Capitular., cujus libri canones exPaulini operi-
inlerfuil, ex concilioChalcedonensi,et ex sancti Leo- bus confectosjamsupra monuimus. Eo autem in ca-
nis papoesanclionibus proposUafuerani cap. 22 sic : none sichabelur: < Clerici lege Pafrum monentur,.
< Item in eodem concilio (scilicet Chalcedonenside ut a vulgari vita seclusi, a iiiimdi voluptalibusseabs-
quo antea) infra du.ocapitula, nec non et in decretis lineant, rion speetaculis, nori pompis inlersint, cpn-
Leonis papae, ut nec monachi, nec clerici, nec pres- vivia publica fugiant.. . non vanis oculis, non in-
byteri in saecularianegotla transeant, > subintellige, frenata ling.ua, aut petulanti tumidoque gestu ince-
statutumest. Quaeautemiiegoiiasaeculariaclericis in- n dant, sed pudor.emac vereeundiani meniis simplici
terdicanlur, brevitei' exponit . sanctus Coelestinus habitu et iricessuostendant. Obscenitatemetiam ver-
papa V, opusc. yni, part. v, sect. 5,'cap. 19, his borum, sicut et operumpeni.tusexsecrentur. ..postr
verbis : <Negotia sfccrilaria, ut sunt. emptio et. ven- remo in docirina, in iectionibus, psalmis, Jiymnis,
diiio, iocatio, cpnductib, tutela, cura, negotialio, canticis spirifualibus exercilio jugi incumbant. »
judicium, exercitiumomniumarlium mechanicaium, Quanta dislriclionis severitate haecomnia prohibita
ut et ars sutoria, textoria, et siiniles, omnibus cle- fuerint clericis tempore Caroji Magni, quodest Pau-
rieis el religiosisprobihita sunl.' UndeHieronymus: lini, videsis Thomasinum de vet. et nov. Eccles. Di-
Negotiatorem clericuni quasi quamdath peslemfuge, sciplina, loin. III, lib. m, cap. 45; quaeautem spe-
ex inope divitem, et ex ignobiligloriosum. » ciatim hic aPauliuo vetanlur, ex capitularibus circa
NOTJEIN CAN. V. tempora Paulini habitis excerpia esse in nolis moi
° In caslris Dominicismilitamus. Mililicefrequens sequentiims indieabirous.
occurrit translalio ad clericalus munia. Petrus Bles- NOTJEINCAN. VI.
sensis Balhoniensisarchidiaconus epist. 6 liseebabei: a In venaiionibus.Incapitul. Carolomanrii,an.742,
< Causaminiquod inaniler expendam dies meos, qui c. 2: < Venaliones et silvaticas vagalioriescum ca-
in caslris scholaribus 'poteraih fructificare quamplu- nibus, pnmibus servis Dei interdiciffius.Similiter ut
rimis, Magisler bonii! Caslra Dei sunt hoee, in qui- accipilres et falconesnon habeaot. » Item iii capitul.
bu.s tiabitamus, et scialis quia nph est hic aliud nisi Suessionen. sub Pippinoan. 744, c.5: < Omnescle-
domusDei et porta coeli. » Paulus non semel meh- rici. • • nec habeani canes ut venationes faciant, iiee
lionem facit mililise, eum declericali ofliciosermo-'C accipiires portent. » Ilem in capilul. i Caroli Magni
nem habet. Hinc ad Timoth. II, n, 3 : Labora sicut an. 769, c. 5: < Omnibus servis Dei venatiOnes et
bonus miles. Christi. Nemo militans Deo implicat s.a silvaiicas vagalioncs cum eanibus, et ut accipitres
negoiiis scvcnlaribu.s.El in I ad euiud., i, 18. IIoc et falpones non habeani, interdicimus.'» Quamvis
. prwceplumcommendoiibi, fili Timoihee.. . ul milites autem huic venalicoeclericorum evagationi ita eon-
iniltis boncmitiiilitiam.Et II Cor. in : In carne ani- sultum fuerit, atlamen nova censura eguit aniputafi,
buianlesnon secundumcarnemmilitamns, nam arma ut ii eiiam quj, cum in dignitate consiituli essent,
miiitia}npslrw non carndiia sunt, elc. Augusiinus majoricum subditoruni scandaloid peragebant, Coer-
quoqueepisl. 60, alias 76 : « Si desertores monaslc- cereiitur, icleoqueincapitul. 5 an. 789, cui iiiterfuit
rioram, ait,, ad jnjlitiam clericatus eligantur. » In Pauljnus.,c. 15, sic stalulum legimus: < Ctepiscopi,
eeclesiis Gallicanis quidam ex praibendatis erant ti- abbates el abbalissae, cuplas canum non halieant,
tulo mililis.DecemEcclesiam Lugdunensemhabuisse nec faleones nec accipitres ,nee joculatores. » Ila ,et
cbarta Philippi regis Franciaa mense SepteniijTiari- fcminas aiiis prseei.ninentestiujusmodi studium.iiiya-
1507, apud Du Cange, V. Milites ecclesiasiici,ucs serat, ut easquoquecompescerenecessefuerit. Cupla
docet, inqua sic legitur ': « Ad quas militias nos ct autem esl per syncopen copuia: de qua Ovid. Tfist.
successores nostri Francorum reges noroinabimus lib. v, v. 508, eleg. ix:
clerieos honiines providos, lilterarum scienlia insi-
gnitos. »Et inffa : '<quos tres miLtes fideleset faroi- Ulqueeanernpayidaenatumvestigiacervae
Luctantemfrustracopuladura tenet.
liares nostr.osesse yoluffiusclericos. » Ne co;rfuhdas Et
hos cum advocalis Ecclesiarum, quos scimus ali- JJ Metamorph.lib. vn, v. 767-
. quando yere milUesfuisse, ut jura Ecclesiarum non Copuladetrahilurcanibus...
mpdo verbis et scriptb, sed e.t armis quoque contra h Vel in canlicis swcularjbus,etc. In capitul. an.
invadentiumpptenliam tuerenlur. Advocatum suum 802, c.S5: < Presbyteri clericos quossecum habent,
quotidani habuit Aquileiensis Ecclesia, ul patct ex solUciteprov-ideanl,ul canonicevivant, noninanislu-
cbarta quarn profeft Ugbelliis iu Voldaricopatriar- sibus, vel conviviissaecularibus,vel canticis vel Iu-
cba, et ex lestamenlo Chacellini monasteriumsancti xuriosis usum habeant, sed casteet sobrie vivant. >
Galli fundantis , ubi pro advocatia Aquileiensi com- "Itero adiiilioneIV Capitul. c. 66: < Clericosscurfiles
memoralur, Heriricunidueem foftasse Cafaritanum et verbis lurpibusjoeularesab officiodelrahendos?>
aream in Carinthia EcclesiaeAquileien. concessisse. el cap. 67 seq. :,< Clerici inter epulas cahtanles s.u-
Testamentum habebisin Append. II, n..12. Inseri- pradictae sentenliseseveritaie coerceanlur.»
ptipnem quoqiie hac in re ibid. damus.-n. 16; Vide cDesacrisScriptutarum voluminibus,eic.Piobat hic
eliam DocunienlumPeregrini I patriarchoe,n. 14. ut lauilesdiviuaiex Scriplura haurianttir:
h Inifepidi inprima dcie. Vegetius de Re militari Pauiinus,
non tamennegat alias etiam, Jicet ex Scripttifa non
lib. iir, c. 14. < Acies dicitur exercitus instrujeius... excerptas, cantari posse. Ipse enim < hymnos vel a
IriStruclionislexest, ut in primo ordineexercilali et se compositos,vel ab aliis, saepiuset maxime inpri-
veteres milites collocentuf, quos anteaprincipes vo- . vatis missis celpbravit, » ait Walafridus Sirabo de
cabant. >'Hinc ducta metapliora in prima acie di- Reb. eccjes. cap. 25, Videtur lameneotefflpbrenon
cuiitur stare, qui propter dignitalem loci aliis debeut ab omnibus mos iste prptiatus: nam quasi in facli
511 CONCILIUMFOROJULIENSE.— NOfiE. 318
cscusationem statim addil: « Ego vero crediderim j(i nasticsetolerantiseproxima, neque consfanlis et per-
tantum lantaequeseientisevirum nec sine auctoritate, sistentis aniini, sed judicium habet circumlatoris, et
nec sine rationis ponderatione fecisse. » Vide quae aliud de alio requirenlis. Et propteretiam hoc pro-
dicimus in praefatione ad hyranos Paulini, n. 1, et hibeant Deo amatiilesepiscopiet arcliimandritwnun-
praecipue perpende faventem Paulino auctoritatem cupati, monasticam honestatem secundum regulag
ibi allatam n. 1 concilii Toletani iv, can. 15. Csete- sacras conservantes. »
rum AgobardusLugdunensisepiscopus in Ubello de b In dispendiohonoris, et infra, de sui honoris pe-
divina Psalmodia, et in alio de correclioneAiilipho- riculo. Uonor. pro gradu seu ordine ecclesiastico
narii, omnibus nervis conatur explodere ab Ecclesia hic accipiendus est. Nam Cyprianus, epist. 54, edit.
quoscunquehymnosvel canlica quaeabScripturarura Baluzii, de ordine sacerdotali sic ait: « Caeterum
foute non petanlur. In primo inter coetera hsecha- presbyterii honoremdesignassenes illisjam sciatis. >
bet: < In temploDeiel coram divinoaltaridivinorum Et epistola 65: « Oportet Diaconumde quo scribis,
tantummodo eloquiorum melodia celebretur. » Alte- agere audacisesuaepcenitentiam el honoremsacer-
rum aulem sic coacludit. «In divinoelaudis honore, dotis agnoscere. » Et infra: < Si ultra Contumeliis
non humanis, sed diviniselspiriiualibus, juxtaApo- suis te exacerbaverit et provocaverit, fungeris circa
slolum, psalmis, et hymnis, et canticis personemus. eum potestate honoris lui. » In concilio Arelatensi
Superflao namque alia quseruntur, ubi isia sufficere iv, can. 1, habes clericalushonorem. Hinc Carolus
et superabnndare noscuulur. » Verum voluit in hoc Magnus in charta divisionisregni Francorum, quae
esse multum justus , qucd vetat Scriptura Eccle. est Capitular.I.an. 806, ecclesiasticoshomines hono-
vn, 17, et ut aiu Brietius ad an. Chrisl. 851: < Ago- g raios vocal cap. 7 : < Quilibethomo peccans ... ve".
bardus Lugdunensiscum nihil admiltere vellelprae- ad loca sancta vel ad honoratoshomines confugiat..»
ter Scripturae verba, id egit scrupulosius quam ac- Igitur dispendiumvel peticulumhonotis est depositio,
cnratius. > vel sallem, ut modo dicimus, slispensioabofficio vel
OBSERVATIOIN CAN.Vn. beneficio, ad minimumcommiriata.
I. Coercet hoc canone Paulinus episcopos qui in
causis inferioris ordinis miuistros scn- 84 OBSERVATIOINCAN.VIU.
gravioribus
tentia condemnalionispercellunt. Huicconsentaneum I. Occurrit Paulinus hoc canone matrimoniisclan-
est quod lib. vn Capitular., forte auciore ipso Pau- destinis,,el iis malis quaeex matrimoniis ita conlra-
lino, ponilur c. 102: < Canones Africanaeprovinciae, ctis oriri cbnsequens est. < Sancta Dei Ecclesia, ait
vel etiam decreta Nicaenainferioris graJus clericos Tridentina synodiK,sess. 1k, de Rejorm.,csp. 1, ex
sive ipsosepiscopos suis metropoliianisapertissime justissimis causis illa (clandestinamatrimonia) sem-
commiserunl.i Quandoqueeliam provrncialissynodi per detestata est atque prohibuit. » Causa prohibi-
deliberatiorequirebalaF. lbid.,c. 109: «Siquaecausae tionis Paulinoea est, quod cum occulte matrimonia
vel conlentioues inler Lucos, vel inter clerieos tam celebrantur, deprehendi hon possil facili manu gra
majoris ordinis quam eliam inferioris, fuerint ex- dus consanguinitatis vel affinilatis qui inter sponsos
ortse, placuit ut secundum synodumNicaenamcon- interccdere potest; quod fusePaulinus perseqtiitur.
gregalis oranibus ejusdem provinciaeepiscopls jur- Nota tamen ab eo non appellari haecmatrimonia iti
gium terroinetur. > Imo nec in minoribus quidem valida quia clandeslina; sed tanlum illicita, quia
causis, elubi honoris dispendium non intercedebat, C • viam sternanl ad eaquaevere invalida etiam suo lem-
id est depositionis, licebat episcopo soli causam pore erant, cum scilicet inter consanguineosvel affi-
cognoscere dirimereque. Capitular. lib. vi, c. 558: nesconiraherentur. Invalida yerotantum, quod clan-
< Placuit ul unus episcopus non vindicetsibi cogni- destina, nou nisi post Tridentinum habita sunt. Hac
tionem. > Et conciliumCarthagin. iv, c. 25, statuit, in re videridus LanccllotusInstit. Jur. Can., tit. 15,
< Ut episcopusnullius causam audiat absque prse- de clandest. desponsat., etibiGloss.; prsecipueautem
sentia clericorum suorum : alioquin irrita erit sen- Joannes Solerius, qui desuisGallis loquens sic habet:
tentia episeopi, nisi clericorum praescnlia confirme- < Apud nos Iriplex esl claiideslinitalis roatrimonii
tur. > Anastasius in vita Nicolai I papse, n. 596, species : prima est cum filiifariiiliascontrahunt abs-
edil. Romanaean. 1718, inler causas quibus motus que consensu parentum, aut minores absque con-
pontifex diaconum Peponem, a Pandulfo episcopo sensu tutorum vel curatorum, deficienlibus paren-
deposilum, olficiosuo resiitui jussit, primam recen- tilms; secunda quando omiltuntur publicationes;
set, < quia sine cerlo riumero episeoporumjudicatus tertia ubi non celebratur coram parocho et tesli-
fuerat. > bus.
NOTJEIN CAN. VH. H. Haecquidem recens auctor docuitSolerius, in-
a Velarchimandrilam. Gr3ice'Ap%ip.m/§pha;,quasi nixusvelennn temporumconsuetudinibus.Supponunt
princeps mandroe. Titulus abbatum, ut arcldman- enim capitularia regum Francorum subjectipnempa-
drilissw abbatissarum. (Capilul. lib. n, c.p9, « mo- rentibus debitam etiam ad matrimonii contracluni se
nasterium latri inonacborum quani sanctimonialium, extendere, et ad ejus validitatem, arbitrium eorum
archhnandrilam habens vel arcliimandritissam. > ) j) aucloritatemqueper praesentiamsaltemexhibitanine-
Vide nolas npstras in cap. 2, lib. i contra Felicem, cessario requiri, Nam in tractatu seulibro regis Sa-
ad illa verba: procul a mandrilibus. Aliquandoepi- licae,jussu Caroli Magnianno 798 conscripto, tit.70:
scopis attributuin ostendil du Cange in Glossario, « Si quis filiam alienam aH conjugiumquaesieritprge-
prsecipneexcharta an. 990, in qua Dagobertus archi- senlibus suis et puellseparenfibus, » etc. Ubi vide
episcopus Biliiricensis < primaj sanclse Biluricensis non nisi parentibus arbitris malrimonia contracla.
Ecclesiaesedis archimandritam » se inscribil; et ex Et quidem epistola 2, quae in Decrelalilms.Evarisli
tabulario EcclcsiaeGratianopolitanoe,ubi Amblardus nomine, etsi falsa circumferiur, hoc idem quod nunc
Lugdunensisarchimandritadicitur. El, Macerin Hie- dicimus, testatum facil. Sic enimhabel: < Similiter
Tolex. quandoque arcbiepiscopum sic dictuni pro- custoditum et traditum habemns, ut uxor legilime
bare intendit ex novellav Justiniani, bis verbis: viro jungalur. Aliter enim legitimum (ut a Patribus
« Hoc prohibeant dilecti Dei episcopi el archiman- accepimus et a sanctis aposlolis eorumque succes-
dritae. » Verumlocus novellaeJustiniani conslitutio- soribus traditum inveiiimus) non sit conjugium nisi
nis de abbalibusnon de archiepiscopis videtur iniel- ab his qui super ipsam femiuam oominationem vi-
ligendus. Priino, quia si de arcbiepiscopis loquere- dentur habere, etaquibus custodilur, uxor peta-
lur, poneret archimandrilasante episcppps. Secundo, tur, et a parentibus aut propinquioribiissponsetur- >
quia ibi loquitur deiuonachis a monasterio in mona- Colleclor Pseudo-Isidorus nono saeculohaecconcin-
sferium sinecausa discurrenlibus. Sic enim habet: nabat, hoc est paulo. post tempora Paulini. Ig.itur
< Erronea namaue est talis vita, et nullatenus mo- esto, non esse hancepistolam Evaristi; probat tamen
' 3SW
319 S. PAULINUS PATRIARCHAAQUILEIENSIS.
consuetudinem tempore Paulini jam acceptam, et in A tunc per consilium, et benedictlonem sacerdotis et
praxim deductam. consultu aliorum bonorum hominum eam sponsare et
HI, Quod attinet ad publicationes praemittendas legilime dolare deberi. >
conjugio, supplebathis tempore Paulini exaffiense- , , VI. Prospiciebant, ut vides, Patres et conciUahis
niorum loci. Ipse enim aiebat: « Interventis paclis sanclionibus reverentiae et decori consanguinilatis:
sponsalitius per aliquaiu dil.ationismoram, requi- Dedecus enimcommistos.semper visum fuit seroine eommisceri
sili quin etiam diligenli cura vicini vel majores natu jam sanguine Idcirco Dominus perMoy-
loci illius, quipossinlscirelineamgenerationumutro- senLevit. xvm, 6, inhibet, Omnis homoad proximam
rumque, sponsi scilicet vel sppnsse. > Quiddam non sanguinis suinonaccedat, utreveletlurpitudinem ejus.
dissimile Nicolaus1 papa, qui anno 867 decessit, re- El quidem aliquando ad septimum usque gradum in-
sponditad consulta Bulgarorum, cap. 5: «Noslrates hibitioextendebatur, de ulpatet ex 55, q. 1 eti2, c.
siquidein, tam mares quam feminae,. .. post spon- nuUum, c. progeniemhabetur: consanguinitale; et lib. Ca-
salia quaefuturarum suntnuptiarumpromissa foedera, pitul. vi, c. 150, gic < Christiani ex pro-
quajque consensu eorum qui haec contrahunt, et pinquitate sui sanguinis usque ad seplimum gradum
eorum in quorum potestate sunt, celebranlur-; et connubia non ducant. > Canone autem 52 concilii
postquam arrhis sponsam sibi sponsus per digitum Wormaciensis an. 868 indeterminate consanguineo-
fidei a se annulo iusignitam desponderit, dotemque rum eonjugia vetantur quonsque lempus meraoriam
utrioue plaeilam sponsus ei cum scripto paclumtioc cognationis aboleverit: < In copulalione fidelium ge-
contmente coram invilatis ab utraque parte tradide- nerationis numerum non definimus, sed id slatuiinus
rit: aut mox aut apto tempore, ne videlicet anle B ut nuili Chrisliano liceat de propria consanguiniiate
tempus lege definitum tale quid lieri prsesumatur, sive cognalione accipere, usque dum generatio recor-
ambo ad nuplialia foedera perducuntur. » Hincin datur, cognoscitur, aut memoria relinetur. > Visum
lust. Jur. can. Lancelotus, til. 14, de clandest.despon- tandem est Ecclesiaepropler gravissimas causas op-
snt., sichabet: < Cum malrimonia contrahenda fue- portunum, ad quarlam tantummodogeneralionempro •
rin t, perpresbylerum proponantur publice competenti hibitionem restringere, uti decrevit in concilioLate-
tenninopraefinito, intra quemqui voluerit etvaluerit, ranensi iv Innocentius IH, an. 1215, c. 50: < Non
legitimum impedimentum apponat, et ut ipse quoque debet, aiebat pontifex, reprehensibiie judicari, si se-
presbyterperse investigel, utrum aliquodfuturoma- cundum varietatem temporum stalutaquandoque va-
trimonioobsislatimpedimentura.» Ettiocestfierima- rienturhumana, praeserlim cum urgens necessitasvel
trimonia publice, videlicet quod ita vulgala siut, ut evidens ulililas idexposcit. > Et infra: < Prohibilio
possint in cujuscunque cognitionem venire et sic pa- copulaeconjugalis quartumconsanguinilatis et affini-
tere possinl impedimenta si quaeinlercedant. Idvero tatis gradurri de caetero non excedat: quoniam in ul-
etiaffianle tempus Pauliui statutum fuit: nam inca- terioribus gradibus jam non potest absque gravi dis-
pilul. Pippini an. 755, c. 15, statuituf, « ut omnes pendio hujusmodi prohibilio generaliter observari; >
homines laici publicas nuptias faciant, tam nobiles, et adhucinfra: « Cum ergojam usque ad quarlum
quam ignobiJes. > gradumproliibitioconjugaliscopulae sitrestricta, eam
IV. Praecipua autem ratio cur improbata semper itaessevolupus perpeluam, non obslantibusconslitu-
fuerintcIandeslinamatrimonia,estdefeetuspraeseiitise tioniJmssuperhoc dudumeditis veiab aliis vel a nobis. >
sacerdolis, qui aucloritateEcclesiaeratumhabet quod n VII. Necnisigravissimis de causis episcopi dispen-
spoiisi inter se contraxeruni. Numautem haecsacer- sationes inter hos prohibilos gradus coucedebant.
dotis praesentiaejusque benedictio sacranientum con- Quin imo , ul de se scribit epist. 54 Hildebertus
stiluat; an pondus tantummodo aucloriiate Ecclesise primum Cenomanensis,postea Turonensis episeopus,
det contractui per mutuum sponsorum consensumet qui floruit circa an. 1125; ipse Gauterio deMeduana
muluam corporum traditionem verbis expressam ce- dispensationem petenti, ut sibi liceret filiam suain
lebrato, digladiantur veleres recentioresque theologi. tradere in uxorem comiti de Mortorico, ut belluro
Et quamvis communiorsententia sit ea quseasserit quod inter ipsos exarserat exstingueretur, denegan-
praesentiam parochi non esse necessariam ad con- dain existimavit: < Petenti assensum, ait, dissensum
fectionem sacramenti, sed conficisacramentum hoc nuntiari nulliusdispensationisintuitupermittens con-
per sponsorum assensum promiscuum; nobis tamen sanguineos aut affinesinhibitarum foederacontrahere
semper arrisil illorum placilum qui dicunl confeclio- nupliarum. » Paschalis II pohtifex, ul colligitur ex
nem quorumcunque sacramentorum non laicis ho- Ivonis epist. 69, apud Baronium, ad an. 1104, n. 5,
minibus, sed sacerdotibus Dominura credidisse, l>a- 85 dispensationem indulsit PhilippoI Franciae regi,
plismo tantummodopropler ejusnecessitaiem excepto. anioribusBertradae implicito. « Convenimus ... Bal-
Sed videanl ipsi: nos ad noslra. Paulinus quidem in- genciacum. . . Conveniletiaffirexet lateralis sna, et
tervenlum sacerdotis exposeebat. Sic enira ait: In secundum praecepium vestrum, tactis sacrosanclis
eo aulem, ut sinenolitia Sacerdotisnullatenus fiat. In Evangeliis, parati fuerunt abjurare absolute omnem
epistola supra allata, Evaristi nomine quondam in- carnalis copulseconsueludinem. . . usquead veslram
signita, < suo lempore sacerdotaliler, ul mos est, dispensationem . .. Dispensationisautein modus nulli
cnm precibus et oblationibus a sacerdote benedica- D unquam sapientum displicuit.. . Et quia hoc sugge-
tur . . . ac solenffliier accipiatur, ut bonoe 'soboles rendo dicimus, non doeendo: nostrae suggeslionis
-
generentur. » summa cst ut imbeciUilali hominis amodo, quanlum
V. Quod hic dicitur, ul bonw sobolesgenerenint, cuin salute ejus potestis, condescendalis, » etc. Haec
fusius exponitur lili. vn Capitul., c. 179, quod placet scribebat Paschali Ivo una simul innuens quantum a
diu exscribere, quia cahoiri Imic oppido convenit: dispensalionibus abhorreat Ecclesia.
« Sancituni est ut publicaeiuiptioeab his qui nubere 1 VIII. jEgre autem admittendum videtur quod ait
cupiunt, fiant: quia soepein nupliis clamfactis gra- Thomasinus Vet. et Nov. Eccles. Discipl. H, lib. m,
via peccata tam in sponsis aliorum quam in propin- cap. 29, n. 10, de hac Paschalis cum Philippo dis-
quis sive adulierinis conjugiis, et quod pejus est di- pensatione. « Prima id genus dispensatio, inquit, a
cefe, cons,angiiirieisaccrescunt vel accumulantur. Paschali II exislimatur concessa fuisse Phibppo I
Ex his aulem procreari solent csecl, clsiudi, gibbi et Francise regi, qui Bertradam duxerat. » Et paulo
lippi, sive alii turpibus maculis aspersi. Et hoc ne post: « Postquam autem Paschalis papa januam ape-
deinceps fiat omnibus cavendumest. Sed prius con- ruit dispensandi in gradibus cognationis, mirum
veniendus esl sacerdos in cujtis parochia nuptiaefieri postea iii modum id genus dispensationes incre-
debent in ecclesia coram populo. Et ibi inquirere buere. » Non prinius dispensator Paschalis : non ipse
una cum populo ipse sacerdos debet, si ejus prOpin- januam dispensationibus aperuit. Nam Gregorius
qua sit an non, aut alterius uxor, vel sponsa, vel adul- Magnus interrogatus ab Augustino Anglorum epi-
lera. Et silicitaet hohesta omjria pariter invenerit, scopo, inierrog. vi, ex Regist. lib. xn, in fine,« usque
,521 CONCILIUMFOROJULIENSE.— NOTJE. 322
ad quotam generationem fidelesdebeanl cum propin- A j culpa constiterit, si tamen consanguinitas detegatur,
» «
copulari, respondit, Terlia vel praeter separationem, poenitentiae facit obnoxios.
quis sitii conjugiofideliumlicenter
quarta generatio sibi jungi debeat. « Segregenlur quidem, ait, ab invicero, et
Nam secunda quam dicimus, a se omnimodo debet pcenitentiam. » Nolandum insuper hic est, canonica- agant
abstinere.» Viden jam in tertiam et quartam genera- rum poenitentiarumpensum solvendummonachis im-
tionem dispensaniem cum Anglis Gregorium? Qua positum, qui facile praestare poterant quod aegrevel
de re interpretatus a Felice Siculo episcopo, quasi omninorex per se non posset : et redirnere regem
purgare se volens rescripsit, eod. Jib. xn, epist. 51 : quod a se esset peragendum vicaria aliorum operum
« Quod autem scripsi Augustino Anglorum geufis regise dignitati magis coiisenianeorumsubslitutione.
episcopo, alumno videlicei, ut recordaius es, luo, X. Hanc lamen, quam redemplionem pcenilenlia-
de consanguinitatis conjunctione, ipsi et Anglorum rum vocabant, cum coepit inlroduci, severiores Pa-
genti, quaenuper ad fidem venerat, ne a bono quod tres improbabaut, ut videre est ex can. 27 concilii
cceperat, metuendoausteriora recederet, specialiter, Cloveshoviensisn in Anglia an. 747, ubi cujusdara
non generaUter caeteris me scripsisse cognoscas. divitis exsufllaturpcemlentia, « qui per aliorum psal-
Unde et mihi omnis Romana eivitas exslitit leslis; modiam, et jejunium, et eleemosynas » delicto suo
nec ea intentione haeciUis scriptis mandavi, ut post- salis esse factum obtendebat. De redemptione pceni-
quam firma radice fuerint in fide solidati, si iufra ._ tentiarum vide Morinum de Poenit., lib. x, cap. 17,
propriam fuerint consanguinitatem inventi, non se- du Cange in Glossar., V. Pmnitentiarum Redemptio-
parentur, aut infra affiniiatis lineam, id est usque ad nes, ubi deargentatamvocari pwnitentiamex Guigone
seplimam generationem conjungantur. > Quod pro < '
B in Vita sancli Hugonis. episc. Gratianopol., n. 20,
causa adducit, eral argumentum legitimse dispensa- eam quaepecuniain pauperes erogata
tionis. Alter quoque Gregorius, epist. 13, ad Bonifa- invenies. redimetiatur,
cium episcopum, cum Germanis in quinto gradu NOTiE IN CAN. VHI.
dispensandumpariter censuit. Sic enim primo capite a In pfisco canone. Vel decimo nono inter eos
respondit: < Igitur in primis Iegebatur in quota pro- qui
genie propinquorum matrimonium copulatur. Dici- apostolorum vocanlur; vel capite tertio sanclionum
mus quod oporluerat quidem, quandiu se agnoscunt Patrum concilii et
Nicseni, prsecipuecap. 5 in fine,
affinitate propinquos, ad hujus copuloenon accedere ubi excommunicalionis infligiturpcena eis qui contra
societalem. Sed quia lemperaniia magis, et praeser- decreta superioribus capilibus allata matrimonium
tim in tam barbara gente, plus placet quam districtio contraxissent : « Quicunque ita huic contradixerit
censurae, concedendumest ut post quartam genera- legi in hoc sancilae libro, sanctorum discipulorum
tionem jungantur. > Non ergo Paschalis II primum coetus, et haecsancta synodus analliemate illum per-
dispensavil, nec januam matrimoniorura dispensa- cellunt, et maledictionisferiunt mucrone. > Huc for-
lionibus aperuit, ut habet ThPmasinus, cui primus tasse respiciebat synodus Agalhensis an. 506, dum
et secundus Gregorius exemplo praeivit. posl poenas in hujusmodi matrimonia contrahentes
IX. Quanquamvero quandoque pro publico pacis statutas can. 61, subdit: « Quod ita prsesenti tem-
bono, vel aliis gravibus de causis, Ecclesia his in pore probibemus, ut ea ause sunt hactenus consti-
gradibus cognalionisremissiorem indulgentioremque tuta h
non dissolvamus.
se dispensandopraestilerit; attamen ut nolum omni- Ex tali matrimonio filii legilimi habeantur. Hoc
bus faceret se ab hujusmodi coucessionibus summo- 'C matriroonium apud jurisconsulios putativum dicilur,
pere abhorrere, et scandalum, si quod esset pusiUo- quando scilicet « consanguinei ignorantes, in gradu
rum animis forle creatum, quantum in se esset, om- prohibito contrahunl malrimonia. Nam comperlo im-
nino auferret, non sine alicujusmodi poenitentia pedimento, jam matrimonium direroptum est, » ex
gratiam conferre consuevit. Illustre hujus rei exein- Zasio, Insiit. de aciion., apud Joan. Calv., Lexic.
plum est matrimonium OttonisGermaniaeregis, quod Jur. De prole autem hujusraodi matrimonio genita
refert Otlo a sancto Blasio in Chron. cap. 51. An- eadem habet sanctus CoelestinusV papa opusc. vni,
nuerat InnocenliusIII ut pro reconciliandis subdito- cap. 24, quae hic Paulinus. Vide eliam cap. cum in-
rum animis propter parliura studia nimium inter se ter virum in Decretis Gregorii, lib. iv, tit. 17, Qui
dissideniibus, quod aUiPhiUppo, Ottonialii faverent. filii sint legitimi. « Sancimus, ait AlexariderlH, ut
Olto ipse Phiiippi anno superiore oecisi, filiam licet filii eorum qui ante divorlium habuerunt, et qui con-
cognalione sibi conjunctam, sibi copularet uxorem. beanlurcepti fuerint ante latam sententiain , non minus ha-
< Pater enim Oltonis avuncuius fuerat Friderici ini- ' legkimi, et quod in bona palerna haeredita-
peratoris, patris Philippi, » ait Jaudalus chronista : riocjure succedant. » ,
pcenitentiam tamen imposuit. Nam subdit idem au- c. Sub< pwnilentiw lamento. Cap. Hi ergo, 27, q. i,
ctor : « Rege ad hoc devoto animo consentiente, ab- 15, et in pcenitentiaelamentis se vehemenler
bas Morimundensis,Cisterciensis Ordinis, surrexit, dum viviint, afficiant. > ltcm Siricius papa, epist. 1,
omniumque abbatum aliorumque claustralium utri- ad Himerium, c. 6, < tantum facinus continua la-
usque ordinis, Cluniacensisvidelicet et Cisterciensis, mentalione
d
deflentes. »
Filii qui,... improbi habeantur. Id est illegilimi.
personam assumens, delictum hoc connubio_contraD Coelestinus1.c.:
consuetudinemEcclesiaequamvis dispensalorie com- « Postquam verp ambo perceperunt
mitlendum, monastico ordini.auctoriiate apostslica! (id est se esse consanguineos vel affines) filii, qui
iroposuit : regi per hoc injungens pcenitentiam, tit; nascuntur, illegitimi sunt. » Liber legis Salicae, tit.
monasleriorum, ecelesiarum, pro posse defensor exi- 14, de Ingenuis, c. 16, de hujusmodi conjugibus :
steret, viduis et pupillisjusto judicio praeesset, mo- « etiamsi lilios habuerint, non habeanlur legitimi
nasteriumque Cisierciensisordinis in fundo proprio, haeredes, sed infamia sint notati. » Sed et Augustinus
aedificaret,ac post haecEcclesiae.Hierosolymitanaeint in Levit. q. 6, ad iUudLevit. xx, 20, Quicunquedor-
propria persona subveniret. His omnibus rege obe- mieril cum cognata sua, turpkudinemcognalionissuw
dienle, etc. > Vetus enim Ecclesiaepraxis fuit etiam_ revelavit: sine fdiis morientur; sichabet: <Sed quid
in ea quaevera carent culpse, sed quae tamen praese- est sine filiis morienlur, cum filii ex hujusmodi con-
ferunt oculis bominum culpaespeciera, canonica pce-. junctionibus et anle nati sint hodieque nascantur?
nitentia animadvertere. Sic dist. 50, c. Clerico, Ur- An hoc intelligendum est lege Dei consliiulum ut
banus H semper in pwnitenlia permanere vult cleri- quicunque ex eis nati fuerint, non deputentur'filii,
cum,'qui casu, non culpa, jaciens lapidem puerum_ id est nullo parpntihus iure succedanl? »
interemerat. Sic, de Consecr.,d. 2, c. Si per ebrieta- OBSERVATIOIN CAN. IX.
tem, seplemdiebus pwniterejubetur qui prae nauseaL . . ."'..
non praecrapula eucharistiam vomuerit. Sic et Pau- I. Hic canon quasi ad verbum referlur inter Leges
linus eos etiam quos bona fide contraxisse et sines Longobard. Caroii Magni, n. 145, a collectoribus
8«S S. PAULINUS PATRIARCHAAQUILEIENSIS. 524
I, p. n, pag. 3, (__ Non tibi conveniensvetulosi sponsapuellaesl;;
palatiriis, Rer. Italic. scriptor. tom. N2mbaud lemonereges navisadiuslaream,
fortasse Paulitio ftfy suggerenle : qui plura liic, im- Funiimsabrurjlisnon niorsibnsaachorasistet ,
probat, quia plura ineommoda ex talibus conjugiis Hxlera quin nocluliliorasaBpepelat.
cpnsequuntur. Improbat primo matrimonia ante pu-
bertatero; secundo etsi post puberiatem inita, atta- IV. Postquam vero Pauliuus nuptias damnavit im-
men in dissimili aetate contracla. Exigit autera prae- puJierum el aelate disparum, vult sponsos^sse cowta-
ter convenientiam aeiatis, Jibertalem consensus. Siti- neos etsibi consenlienles.Primuin sic esl inleUigen-
gula peculiari observatione prosequemur. dum, ut non ejusdem aelatis et annorum uterque esse
II. Quae ante pubertatem contracta matrimonia beundo debeat, sed ejus quaepropria et idonea sit oneri su-
incommoda pariant, quibusve tentationibus pericu- setale respeclu viri etmalrimonio puelloe,et pai judicetur. De
lisflue inconlinentia sint obnoxia, fuse prosequitur cita utriusque sponsi congrua vide pla-
Paulinus in -canone. Quo in ferendo eum non scru- n. 59philosophorum apud Tiraquellum laudalum, a
pulosius egisse, quam rei ratio satis lubrica postulat, « jEqualitatem usque ad finem, qui n.-46prudentissime sic ait:
in aetate conjugum non ila accipi vo-
prudenti viro el rerum humanarum non ignaro con- lumus, ut sint ejusdem per omnia selatis; sed ut pa-
sideranli manifesluin esse potest. Astruunt fidem riter
ralionabili timori quaenarrat lnnocenlius 111scribeus atque eodem tempore dtsinant posse generare,
archiepiscopo Magdeburgensi, in Decr.-Greg. lib. iv, feminam quod is (Aristoteles) ila demum fieri autumat, si mas
lit. xiu, c. Veniens2 : « Veniens, ait, ad apostolicam viginii annis aul plus minusve .praecedal.»
sedem E. laicus nobis proposuit, quod cum tempore esse V. Addidit Paulinus nuptias ineuntes debere sibi
infantise suse quamdam puellam se ducturum jura- B consetitientes.Kon enim raro evenil ut parenles,
cilo ad aetatem : qui filiorum malrimoniis familiarovel divitiis augeri
yerit quam legitimain pervenisset vel nobilitate clarescere, liberos ad eas adi-
pater puellae confoederalione hujusmodi fidejusso- volunt^ minus unde mulla
rura, obligatione hinc inde firmata, eum in propriam gunt nuplias, qucisscandala afflciuntur;
domum recepit et nutrivit insimul cum puella: deinde malaatque-etiam saepe exoriuntur. Liber
ex conversaiione diuturna sorori puellaecarnaliter se •adesse igitur sponlaneusque ex utraque parte consensus
conjunxit : tandem amicorurn suorum devicius in- tractus.debe.t, qui est fornia et constilutiva ralio con-
stantia, quamjuraverat in uxorem accepit: et nuptiis vis Cui libertali officiunt, non modovis aut gra-
cetebratis, quaudo se illi opporiunilas ingerebat, dolus, metus,qui consensumoranino perimit, sed etiam
el fiaudcs, quibus non serael inops consilii
cogrioscebatutramque. » Etenim faciUsquefalli juventus circumvenilur. Matrimonium
consuetudoconcinnatamoreir. contraclus esl; et quidem aliquando sub quadam
venditionis et emptionis forma instilutus. Vendiiio
Inquit Lucrelius lib. iv, v. 1276. Quaepericula cum autero et empiio, imo coniraclus quilibet, mutuo
In impuberum raalrimoniis magna sinl, ideo eorum consensu periicitur. Et hinc de contraclti
conjugia improbanlur non raodohic a Paulino nostro, partium dicitur 50, q. 2, c. 2, < Ubi con est con-
et ab ecclesiasticis canonibus, ut videre esi in Decr, matrimonii
de lib. tit. 2, sensus utriusque, non est conjugium. i Consensus
Greg. Desponsat.impub., iv, prseserlim autem esse non potest ubi violentia aul fraus inler-
icap. Puberes, cap. Attestaiioiies,,et cap. ex litteris; cesserit. Et de violentia quidem seu coactione plures
sed etacivilibus legibus, quas videapud TiraqueUura canones in Decr.
de LL. Connub., leg. vi, glos. 1, parl. vi. Tertullia- <Jreg., lib. iv, tit. i, de sponsal. et
nus, lib. de Virgin. veland., c. 11, ait : « Tempus C matrim., pracsertim c. 14, ubi legitur : « Cumlocum
etiara ethnici otiservant, ut ex lege naturse jura sua non habeat consensus, nbi metus vel eoaclio inter-
aetalibusreddant, Nam feminas quidein a duodecim cedit, necesse est ubi assensus cujusque requirilur,
coactionis materia repellatur. Matrimonium autem
annis, masculumvero a duobus amplius ad negotia solo consensu conirahitur. i
mitiunt : pubertatem auriis, non sponsalibus aut
Bu.ptiis decernentes. » Et hanc csse setaiem judi- miM IN CAN. IX.
tandae pubertatis Juslinianus, C. Quando tulor esse » Infra wtatem. Formula non infrequens apud ie-
desin., 1. att., decrevit, ut, < quemadmodumfemroae gislalores. In LL. Longobard., lib. vi, Liutprandi
post impletos duodecim annos nmnino puberes judi- (Tom-1, parl. n, Rer, liaj. Scriptor., pag. 77) I. 76 :
canlur, ita et mares posi excessum quatuordecim * Si puer post mor.leni patris aut avi inlra wtalem
annorum puberes existimentur, indagatione corporis remanserit, et ei.si qualiscunque femina, antequam
intionesta cessante. > ipse puer annum 14 compleat, copulare praesumpse-
III. Sed et selatis disparilas etiam inter puberes rit... irrita sit ipsa conjunclio. > Ubi codex Estensis
non vacat incommodo, praecipuesi vetulaeadolescens tiabet infra wiatem, quod melius est; nec ajiud signi-
jungatur, vej Jongaevseaelaiis viro adolescentula. ficat nisi infra setatem pubertatis : qui vero annos pu-
Scite Leonidas in 'Avfio^.Gfoec.Epigr. lib. n, c. 9, bertatis compleverant, inlra wtatem conslituti dicun-
epig. 4, de Phileno, qui juvenis anum, senex postea tur. Cod. Theod., lib. m, tit. de sponsal.: « Si futuris
juvenculam duxerat, slylum sic acuit. conjugibus tempore nuptiarum inlra wtatem conslilu-
lis res fuerint donatse, > elc. fianc Tertullianus, lib.
Tpnvveynfis $tteo?, OT'YJV viofqvixecizpiaGvs
D de veland. Virg., cap. 12, vocat wtatis aucloritalem.
AWSEKETIV TlwfinS' Sspio;OOSESTOTS.
J£«[fup aituiJtSiepLtivz TCTE If «7r).E7<:«. hJfec a publicissit immunisjudiciis. Publicumjudi-
<r7rstp«v. cium opponebatur ecclesiastico.ldem erai ac laici ma-
NuvS' fcepoi;yrip.a;,up.fO-ipov UTspiTO.1.
^istrams senteniia. Capitul. lib. v, c. 16 : « Ut omnes
Quod sic nobis visum est verli posse. jusiitias fadant lam publici, quam ecclesiastici.» lib.
DuJiitanumjuvenjs,juvenemduxilquePhilenus vi,c.l07:«Ut£piscopijudices/juMkoscommoneanl.>
Duodeiineri] veiulas, Nullibidextra Venus. ,lib. vn, c..155 : < Utepiscopum apudJudicespwWfcos
Tunecaruitnalis,sterilemquiaduxeral; at eum nemo audeat accusare. > Bignonius in notis ad iib. i,
Nunc.aliis spoiisamducal; ulrisqiieearet. Putavi aliquandiu, ait,
et cap.5,FormularumMarculfi:«
Quod Thepgnides salsa quidem allegoria alio epi- publicos ad privatorum dislinctionem dici, ut publici
grammate prosequitur; quod est tiujusmodi. fuerinl, qui regii essent, regiamquejuslitiam exerce-
OuTi o-ujtypovov itrxi yuv»).
via «vdpi.yipovvi, rent: privati aulem., qui privatprum dominprum ioco
Op •yKptziSodiioi wf «KKTOf.
TvetfiiTai, jus dicerent... Quseetsi non aliena viderentur, mulavi
Ou S S.yy.Mpa.v eyrovo-iv«.Koppn%«.t:a. «5E Sio-fi« tamen senlentiam, succurrenle altera, veraque ni fal-
IIoVARxtj.lx VUXTCOV «X).ovsyji ),tfi6va. lor, interpretatione. .Pafc/icusenim judex ecclesiastico
Apud Stobaeum, ser. 71, Quod in nuptis utriusque judici oppotiilur in Capitularibus Caroli Magui. >
diiasconsidefandasit, inlerprelationem invenies.JNos OBSERVATIO"IN CAN. X.
sicvertiirius ad metri leges, I. Doctrinam hujus canouis liemo c^ttiolicorum;
<WK CONCILIUMFORGJULIENSE. — THOTM. . ma
vertit in dnbium. Est enim evangelica, et suffragiiss A fornicati fuerint, nescientes alter alterius fornica-
sanctorum Patruro satis superque roborata, ut videre; tionera, statim ut. cognoverit adulterium, qui eam
est 52, q. 7, praecipueAuguslini et Hieronymi. Proi habet uxorem dimittal. Et ille quidem post actam
omnibus sit canpn primus, qui est Augustini, dei poeniieniiaffl, si uxor defuneta fuerit, potest alieri
45ono conjugaU, c. 7 : < Interveuiente divortio noni sociari; illa vivenle nequaquam. Illa vero nunquam
aboletur illa confcederalionuptialis, ila ut etiam sibii alterius poterit in eonjugium assumi, etjugipceni-
conjuges sint, eliam separali ; cum illis autem adul-• tentiae submissa, ad exitum vitse communionis gra-
terium committant, quibus eliam fuerinl posi suurai tiam percipiat. »
c Ambiguusinterpohitur setmo. O.im
arepudiumcopulali. » Quod et Tertullianus, lib. de\ quidem du-
Monogamia,cap. 9, asseruit, dicens :« Nobis etiamsi
i bitalum fuit a noniiullis, etiam catholicis, num ob
-repudieraus,ne quidem nuhere licet. » adulterium alterius conjugis matrimonii vinculum
H. Capitularia regum Francorura sunt omninoi dissolveretur, ut constat ex Gratiano causa 52,
consona ecclesiasticis canoniiras. In Suessionensii qusest. 7, e. 17; item ex nono canone Photii, lit. xm,
enim Pipini regis an. 744, c. 9 : « Similiter consti- c. 4, De iis qui divoriium .faclunt, et ex Balsamonis
iuimus ut... marito vivente suam mulierem nullus; allecto scholio. Omilto leges imperatorum Christia-
•aecipiat, nec mulier vivente viro suo alium accipiat. > oorum, quae huic sententiae snffragabantur, ut videre
Et lib. vi, c. 87 : « Quod si quisque propriam expu- est in Cod. Theod. De repudiis. Concilium Aquis-
lerit conjugem legilimo sibi matrimonio conjunctam, granense tertium, anno 862 congregatum, permisit
si Christianus esse recte voluerit, nulli alteii copu- Lothario Francorum regi, ut abjecta Theutberga
letur, sed aut ita permaneat, aut proprioe reconcilie- legitima uxore ob causam fornicationis, Waldradam
tur conjugi. t Insuper Jib. vn, c. 75 : « Qui inter- H duceret in uxorem; et multis rationibus et auctori-
veniente repudio alio se matrimonio copularunt, eos latibus hanc suam sentenliam jure latam esse pro-
in utraque parle adulteros esse manifestum est. Qui b.-;reconantur illius conciliabuli episcopi, quos omnes
vero vel uxore vivente, quamvis dissociatum videatur Nicolaus pontifex postea excommunicavit: Graeci
esse conjugium, ad aiiam copulam festinarunt, nec vero et liodie tenent matrimonium etiam quoad
possunt 87 adulteri non videri, in tantura ut eliam vinculum dissolvi. Qua de redivus Basiliusepislola 2,
bae personae quibus conjuncti sunt, adulteri esse ad Ampliilochium, c. 21 : « TOOTWV §i i 16yo; ou p«-
mofistrentur. » Vide etiam lib. eod., c. 582. Sios, »j 5e o-jv>)8£i«O'JT&) id est, Alque
Y.eY.parnr.e,
islorum quidem talio minime est facilis, consuetudo
NOTJE IN CAN. X. vero sic invaluit. Hanc tamen
» Pmnitenliw tormentum luerei debel. Quse pceni--- potius abusum, aperle iniprobal consuetudinem, seu
Eiigenius IV et tota
tenlia temporibus Paulini hujusmodi feminae impo- Occidenlalis Ecclesia in concilio Florenlino. Vide
iieretur, etsi hic non dicat Paulinus, conjicitur tamen Collect. Labbeanam Ven. edit., lom. XVIII, pag. 555
ex Capitular. lib. VII,c. 582: « septem annos pocni- et seq. Contrariumtamen semper senserunl gravissimi
teat, tres in pane et aqua; cseteros quatuor erit in quique Ecclesise Patres, Hieronymus, AugustinUs,
providentia sacerdolis qualiter eam viderit posse, et Ambrosius, elc. (V. Gratianuni loco supracitato), quin
ita ei ciborum abstinentia imponatur.»IUusire bujus imo Ecclesia ipsa. Novissimeautero omnem dubita-
poenilentiae exemplum affert Hieronymus episl. 50, tionis ansam abscidit concilium Tridentinum, sess.
ad Oceanum, commepdans Fabiolam, quae dimisso xxiv, c. 7, De sacratn. matrimonii, in quo sic defini-
priore marito, yitioso quidem et sceleslo, alii nupse- C < tum est: « Si quis dixerit Ecclesiam errare cum
rat satis incaute : « Fabiola, inquit, quia persuaserat docuit (ergo hanc fuisse semper Ecclesiae doctrinam
sibi, et putabat a se virum jure dimissum, nec Evan- dicendum est) cum docuil et docet juxta evangelieam
gelii vigorem noverat, in quo nubendi universa et apostolicam doclrinam, propter adulterium alte-
causatio, viventibus viris, feminis amputatur ; dum rius conjugum matrimonii vinculum non posse dis-
multa diaboli vitat vulnera, unum incauta vulnus solvi, elutrumque veletiam innocentem, quicausam
accepit. Sed quid ego in abolilis el antiquis moror, adulierio non dedit, non posse, altero conjuge vi-
queerens excusare culpam, cujus pceniteutiam ipsa vente, aliud malnmonium contrahere, moecharique
confessa est? Quis hoc crederet, ut post mortem se- eum, qui dimissa adultera aliam duxerit, et eam,
cundi viri in semeiipsam reversa... errorem publice quae dimisso adultero alii nupserit; anathema
faterelur, et tota urbe spectante Romana, ante diem sit.»
Paschoe in basilica quondam Laterani... staret in OBSERVATIOIN CAN. XI.
prdine poenitentium, episcopo, presbyleris et omni
populo cnllacrymantibus : sparsum crinem, ora lu- I. Duo feminarum continenliam profitentium ge-
rida, squalidas manus, sordida colla subnecteret?... nera hic canon respicit: alterum earum quae velum
Aperuit cunctis vnilnussuuro, et decolorem in cor- consecrationis accipientes ab episcopo, ejusque. in
pore cicairicem flensRoma conspexit. Dissuta habuit manibus volis nuncupatis solemnibus, vitam in
iatera, nudum caput, clausum os. Non est ingressa asceterio erant exaciaTae; alterum earum quae,nulla
«cclesiam Domini, sed exlra castra cuin Maria so- «JJ solenmitate v;otorum interposita, propriis in sedibus
rore Moysiseparata consedit, ut quam sacerdos eje- - castilatem profitebantur, pulla tantumraodo veste in
cerat, ipse revocaret, etc. » conlinenliae signum assumpta. Harum quidem ve-
Js Nec mottuo. Non licet, nec valet quidem, con- tuslior est iustitutio quam illarum: nam sicut viro'-
sorte vivente, etsi fornicationis causa separatio ac- rnm monasieria Antonius JEgyptius communiter
cidat, alteri sociari conjugio. Qui autem causaro creditur insliluisse, ita feminarum soror ejus, qui
separationis dederit, aliero licet morluo, in poenam non nisi circa dimidium saeculiiv fioruere. Thoma-
violali thori jugalisque fidei violataeab omni connu- srnus vet. et nov. Eccl. Discipl. p. i, Jib. m, c. 44,
bio deinceps abstinere cogebatur, quod hoc verbo nec nec ambigendi hac in re vult esse locum ex verbis
rnortuo indicat Paulinus. Pcenitenlialibus veterum ipsius Athanasii. Verum ipsa verba expendahtur in
jidemptam facultatem matrimonii ineundi ob varia Vila Antonii, quse sunl: "'E%a.iptvouv x«t KUTO? ,
crimina reperies apud Mprinum de Pcenit. lib. v, p^ewwvTijv«... a§elfnv yrtpuo-acrav iv irupBsviu,v.u-
c, 21 et seq. Plaeet hic Pauliniani saeculiad hujus 8ny_xivviv TSYM.«UTIJV a)\av nupQhuv. QuaeThoma-
fei coniprobalionem unum alterumve canonem ex- siuus sic verlit: Sororem quoquejam vetulam virgi-
scribere. In Cpmpendiensi coriventu, an. 757, c. 8 : nem videns, et aliarutn puelldrum magisttam mita
i Si quis hpmo habet mulierem legitimam, et frater exultalione sustollilut Antonius. Nobis sic brevius et
ejus adulteraverit cum ea, ille frater vel illa femina roagis ad verbum verli posse videtur : Gaudebat igi-
qui adulterium perpetfaverunt; interim quo vivunl, tut et ipse videns... sotoremin vitginitateconsenuisse,
nunquara habeant conjugium.» Libro autem Gapi- aiiatumque virginuni magistram, seu mavis institu-
$uti viij c. 581:« Si dpo fratres cum una femina tricem factam. Ex quitius verbis nihil aliud solligere
527 S. PAULINUS PATRlARCHA AQUILEIENSIS. 228
licet quam divi Antonii sororem praepositamcseteris A. A considerantes quia praeterito teffipore pro ipsa dila-
in educatione seu institutione puellarum; non autem tipne multae raptae inlra idem spatium ad'aliam
fuisse institutricem inventricemque vitse monasticae partem distractse fuerunt, ideo petitionem earum,
feminarum. Nam, ut ex eodem VitaeAntoniLauctore quia censuimus esse justam, suscepimus et eis fieri
constat, Antonius annos natus 18 vel 20 cum primum ita concedimus. > Sed modum hac in re pommdum
saeculo valedixit, cogitaverat de sorore admodnm episcopis visum est, ne scilicet intra triginla dierum
parva quid faceret; et monasterio virginum eam spalium, cum adhuc fervor doloris exaestuansconfu-
alendam et educandara tradidit. TrjvS' «Setyvjvnapa- sionem creat, consiliumque prudens subverlit, vota
JeSoftevo?yvapi.pt.oi;x«i mo-roij TzapOivois,Souj TEau- sua nuncuparent, nec sine episcopi arbitrio velum
tjj-j el; TiapBsvSivauvutpiifso-zui,id est sororem ser- suscipereut. Capitul. Aquisg. an. 816, sub Ludovico
vandam commendans cognitis fidisque virginibus Pio, cap. 21 : «De feminis quaeviros amittunt, pla-
alendam dat monasterio. Igilur monasterium quod cet, ne se sicut hactenus indiscrete velent, sed ut
recepit Antonii sororem, ab ipsa institutum funda- triginta dies post decessum viri sui exspectent, et
tumque esse non potest. post tricesimum diem per consilium episcopi sui, vel
II. Ex hoc tamen ipso evincitur velerem morem si episcopus absens fuerit, consilio aliorum religio-
fuisse in Ecclesia Dei, et ferme ab ipsius incunabulis sorum saceii/lotumsuorumque parentum atque ami-
inslitutum, vovendaevirginitatis sive in monasterio, corum id quod eligere debent, eligant. >
sive extra monasterium. Patet id ex Act. apost. V. Verum cum huic devotioni noh semel aditum
c. xxi, v. 9, ubi dicitur de filiabus Philippi diaconi. reseraret egestas, cujus levandaegratia velum viduae
Huic autem erant quatuor filiw virginesprophelanles. gj assumetiant, ut sic ad ministerium templi, quo sibi
Idem quoque dicendum est de viduis continentiam proventuum vel eleemosynarum copia daretur, ad-
protitenlibus ex non uno loco vere Apostoli, ut illud mitterentur; et hinc non Jevia incommoda ecclesia-
f Tim. v : Viduas honora, quw viduce sunt; et slica politia pateretur, concilium Parisiense vi, c. 42,
infra , vers. 9 : Yidua eligatur non minus sexaginta hujusmodi malis prudenter occurrit hoc canone:
annorum. Hinc in eeclesiastica hierarcJiia gradum « Invenimus quod qusedam feminse, maxime hoequse
peculiarem conseculae sunt, ut colligilur ex sancti valde censu tenues sunt, sine consensu sacerdotum
Iguatii marlyris episj.. 7 ad Tarseuses : « Eas quaein idcirco sibimetipsis velum imponaut, ut sub prsetextu
virginitate degunt in pretio habete velut Christi sa- hujus velaminis, ecclesiarum excutiatrices et admi-
cerdotes : viduas in pudicitia permanentes ut altare nistralices fieri possint. Haecautem incauta velalio,
Dei. >Et epist. 10 ad Smyrnenses : « Saluto... eas unusquisque episcopus,proVideal, ne in parochiasua
quae in. perpetua degunt virginitate, et viduas. > fiat. Et quia in plerisque locis hujuscemodi velatas
Tertullianus etiam quadam gradatione slatusEccle- laqueum sacerdotiJmsexstitisse cognovimus,prohibe-
siae varios recensens, virgines viduasque compre- mus, rie-quisquampresbyterorum liujusmodipersonas
heirdit liti. de Prsescript., cap. 5 : Quid ergo si epi- in basilicis sibi commissis pro hujuscemodi obsequio
scopus, si diaconus, sie vidua, si virgo, si doctor, si admittere piaesumat. i
etiam martyr lapsus regula fuerit, ideo haereses VI. Si vero virgines et proximae earum, id est vi-
veritatem videbuntur obtinere ? > Hse autem domi duae (sic enim B. Bruno Herbipolens. episcopus in-
degebant, asceteriis nonduro indtictis. terpretatur illud Psal. XLIV,16, Adducentur regi vif-
HI. Has vero sive virgines sive viduas, aliquando '„. gines post eam ; proximw ejus afferentur tibi), a pro-
alebat suis eleemosynis Ecclesia; et quidem de vi- *" posito continenliaevirginalis vel vidualis resiliissent,
duis satis vetus est leslimonium ex Act. apost. vi, 1, el vel nuptias tentassent, vel clanculo, utailPauli-
cum factum est murmur Grwcorumadversus Hebrmos nus, seeorrupissent, districtseanimadversionis pcenas
eo quod despicerenlur in ministerio quotidiano viduw pendebant, ut ex hoc canone quem exponiraus con-
eorum. Et hinc ansam ceperunt apostoli curam ea- stat. Cui consonum omnino est quod legitur in Capi-
rum seplenrdiaconis demaudandi. Regestum autem tul. lib. vn, c. 558, sic : < De viduis et puellis, quae
earum, sive virginum sive viduarum, servabant Ec- sibi in habilu religionis in domibus propriis tam a
clesiae, ut exacte opporluneque opem omnibus fer- parentibus quam per se vestem mutaverint, et se
rent. Ingentem numerum pascebat illa cui praeerati postea contra inslitula Patrum vel praeceplacanonum
Chrysostomus, qui hom. 67 in Matth. scribebat: conjugia crediderint copulanda, tandiu utrique ha-
« Cogiia tecum quot viduis, quot virginibus quotidie beantur a communione suspensi, quousque quod illi-
(ecclesia) succurrat. Jam enim numerus earum in cite perpetraverunt, emendent. Quod si emendare
calalogo ascriptus ad tria millia pervenit. > Quod neglexerint ( a communione vel oninium Christiano-
aliquando ex lege 88 Constanlini Magni praestilara rtim cortvivioin perpeluo sinl sequestratae. > Gratia-
ab aerario publico docel Sozomenus, lib. v, cap. 5, nus aflert hunc canouem in secunda parte Decreti,
quam legem non modo abrogavit Julianus, verumi c. 27, q. 1, eap. 7, sub nomine concilii Toletani iv.
« a virginibus et viduis, quse in clertim erant propter Sed nec nos reperimus, nec ante nos qui exposul*
ea
egestalem ascriptoe, exigi mandavit '
quae ante ab ad Graliani locum hsecverba : In conciliis Toletgnis
aerario publico acceperant.» nonest inventum.Est autem lib. vu Capilul., c. 538.
IV. Cum autem hujusmodi viduse viderent e re>D ]
sua esse, si publica coiilinentiae vidualis signa prae-: NOTJE IN CAN. XI.
tenderent, quod eleemosynis largioribus iis succur- a Cujuscunque conditionis, omnes comprehendit
reretur, eveniebat quandoque ut stalim a morte con- Paulinus, sive nobiles sive ignobiles. Conciliumvero
jugis viduitatem praeseferrent, a qua, mutato deindes Parisiense vi, c-44, cum nobilibus feminis, quos
consilio, sajpe recedebant. Unde lege Longobardo- amissis viris velanlur, humanius agit, adhortans, et
rum lala per Luitprandum {Lib. n, tit. vi,I.l legg.' non imperans, ut expletis a funere coujugis 50 die-
Lohgobatu.) ne ante anni spatium a funere conjugisi bus, < aut nubant, aut si potius Deo se sacrari ex-
uxor velamen sibi viduitatis imponeret, cautum fuit. postulaverint, admoneantur, et instruantur, iit non
Quomam vero ferventiores hanc dilationem sibi du- in domibus propriis, sed in monasteriis, sub spiri-
riorem putabant, petierunt a Carolo Magno et obti- tualis matris reginiine Deo se servituras subdant. »
auerunt, ut quse fervidiore spiritu impellerentur adJ h Sponlaneepollicentes. Verum Capilul. lib. v, c.
suscipiendum velamen vidualis continentise, liberes 180, etiam eas quae invitae yelum acceperunt, in eo
possent viduitalis stalum et inipune amplecti (Ibid.,, statu perseverare jubet. « Qualicunque modo mulier,
1. 2: « De feminis, quas defunctis viris ilex Longo- permittente canonice viro suo, aut eo defuncto, ve-
bardorum prohibet anle anni spatium vestem reli- Jum sanctuffiin caput acceperit aut sponle aut invita,
gionis mutare, velumque suscipere, petierunt -no- in eo permaneat omnino, nec dimittat. > Quod du-
stram iicentiam, ut mox dum divina pietas inspira- rum niffiitimvidetur. jEquius procedit synodus
apud
verit, eas indemnes liceret suscipere. Nos autemi Vermeriam an. 762, sub Pipino, can. 4: t Ht truoli-
329 CONCILIUMFOROJULIENSE. — NOTJ!. 356
bet modo femina velum acceperit, in hoe permaneat, A /_ rum oera 694, id estan. 656, decimum concilium
nisi se invitam aut reclamantem velaverit aliquis. pariter Tpletanum habitum sub Reccesviniho, c. 4,
Tamen praedicandum est, ut cum velo suo perma- non album, sed nigrum 89 aulpurpureum et quidem
neat, si voluerit. .Quodsi presbyter eam invitam re- unicolorem his feminis deslinavit. « Veslis careat
clamantemque velaverit, gradum sunm pro hac causa varietatibus colorum, et diversital;ibuspartium ....
perdat. Quod si contigerit ut mulier sine convenienr Ulautem deinceps nihil devocetur in dutiium, pallio
lia viri sui se velare praesumat,in polestale viri ejus purpurei vel nigri coloris caput contegat.»Purpureum
erit, ut in hoc permaneat, aut non. » Ubi inferre po- non eum arbitror accipiendum colorem,'qui arte fit.
les quandoque ipsas conjugio junctas feminas conti- Non enim viduis, humUitalisquesuw sarcinam gestan-
nentiam professas, maritorum accedente consensu. tibus, ut ait Terlullianus de Cor. mil., c. 14, pur-
Si vero ad tempus velum se suscepisse vidua lesta- pura magislratuum insigne et pomparum saeculial-
returvut eo exacto ad nuplias secundas transiret, trix convenit; sed cplor is qui prope accedit ad pur-
ip.sinon credebalur, cogebaturque proposilum con- pureum, id est subrutilus, qui in lauis Baeticis lau-
servare. ConciliumTibiiriensean. 895, c. 25 : < Judi- dabatur, nalurg, colomnte, ut idem inquit Tertullia-
camus quod si spoute velamen, quamvis non conse- nus lib. de pallio, c. 5. Plinius, lib.vm, capl 48, sic-r
cratum sibi imposnerit, et in ecclesia inter velatas uti Asise, ita et Baelicaerutilas, iroo erythreas, id
oblationem Deo obtulerit, velit, nolit, sanctimoniB esl ruiiras lanas attribuit. « Hispania, inquit, nigri
habitum ulterius habere debebit: licet sacramenlo velleris prsecipuas habet. Pollentia juxta Alpes cani.
cpnfirmare velit eo tenore et ratione velamen sibi Asia rutili, quas erythreas vocal; ilem Baeiica.»Igi-
iroponere, ut ilerum possil deponere. » rg turverosimile eslPatres Toletani concilii per pallium
c Deoemancipalwfuerint. Festus, in lit. E:«Eman- purpurei -coloris, intellexisse velum nativi coloris
cipali duobusmodis intelliguntur : aut ii qui ex pa- purpurei, seu rutili, cujusmodi color lanis Hispaniae,
tris jure exierunt, aut.ii qui aliorum fiunt dominii.» et Baeiicaepraeseriim, a nalura inditus erat, caeterum
Hinc ille Pistoelerus Plauthius, Bacchid. v, 69 : et exlra provinciam nostram et saeculis Paulinum
. .. Nuncego muiierlibi me emancupo. sequenlibus viduiiatis continentiam profitentibus
Tuus sum; nigrum velum impositum evincitur ex visionibusFIo-
hoc sensu utitur Paulinus. ' tildw, quas du Chesne tom. II script. histor. Franc,
d Nigram vestem, etc. Ex diclis has feminas pro- pag. 625, inseruit: < Item vidit sese in quodam
priam halraisse veslem satis liquel; quae aliquando amoeno loco, velumquenigrum super capul habere,
sanclw Mariw vestis dicebalur. Luiiprandus in LL. de quo cum requisivisset, audivil quod fieri nonna
Longobard., lib. m, tit. xxxvn, leg. 1: < De his fe- deberet. » Nonnas autem viduas appellatas teslis est
minis quae.... quanquam a sacerdole cortsecralae sanctus Hieronymus, epist. 22 ad Eustochiuin: < Et
non sint, sic nobis justum apparuit esse . . . . ut quia maritorura experUe dominatum, viduilalis praj-
quae tale signum super se habent, idest velamen vel ferunt libertatem, casteevocantur et nonnw. > De
veslem sanctaeDei genilricis Mariae,quocunque in- hujosmodi velis pluribus disserenles vide Baronium
genio in se suscipiunl, postea ad saecularem vilam in nolisinadRoma Martyrol., 7 Maii, lit. C, et Paulum
vel habilura transire nullatenus prsesumant. » ldem Aringbi subterran., lib. iv, cap. 57, §25 :
habet leg. seq., quae consona omnino sunt canoni duo clara lumina congregationisnoslrse; necomittas
Pauliniano ; ex quo probahile fit, ea verba: sicut^.„ Fonlaninum de sanpla Columba disserentera.
** e-Mundanojudicio Ad discrimen ecclesiastici.Vide
anliquus mos fuit in his regionibus,de universa Lon- nolaviinus ad can. 9, lil. b, de judiciis publicis.
gpbardorum ditione esse intelligenda. Nisi dicere quae
malis antiquum fuisse morem regionis, el ante Lon- Mundanum enim iiJem erat quod saecularesive pro-
gobardorum irruptionem introductum, postremo fanum. In capitulari Aquisgranensi an. 816, c. 21,
sub Ludovico Pio, leges tnurictariwdicuntur quae a
transiisse in JegesLongobardorum.
Coloremvestiuin nigrum fuisse, qui el pullus di- principe feruntur, ut ecclesiaslicae,quaeab episcopis
citur; hinc habes cujusmodi vestes ati antiquis adhi- fiunt. Sic Ansegisusse abbas, in praefatiuncula lib. III
beri solebantin luelu. Ilem erant vestes pullaeintimoe Capitul., profiletur duobus libellis prioribus capi-
sortis hominum. Lampridius in Commodo, c. 16 : tula in Caroli Magniet Ludovici descripsis-
ecclesiq,stica
< Quod futieribus solebat ipse in pullis vestimeniis se; terlio auiem illa ad mundanam legem perli-
nentia adunasse. Sic et Prudenlius nepi;itpuvavv. 81,
praesidens, etc. > Suetonius de Augusto in eumd., profanani aulam mundialemdixil :
c. 44, secernente plebem a nobilibus in theatro:
« Sanxitquene quis pullatorum media cavea sederet,» DucidraulasmuDdialis ire ad aramjusserat.
Calpurnius, vers. 702, eclog. vn, de spectaculis :
1 Vestemmutaie. Idem esl ac relicta profana ve--
ad ubi
Venimus sedes, pulla sordidaveste stem sumere professionisalieujus; puta continentiae,
Inter feniineasspeciabaltiirbacalhedras.
• vel poenitentiae.Lib.vn Capiiul., c. 358, tit. -De.fe-
etv. 754: minis,quw religionisveslemin domibus-propriismuta-
0 ulinamnobisnonrusticaveslisinessel! i verunt, si poslea concubitumelegerint, quid agendum
r.
Vidissempropiusuumiua: sed mihisoriJes '
v sii. Mutaverunt, ui palet ex contextu, idem esl, ac
Pullaquppauperias,et aduncolibulamorsu assutnpserunt.Depoenitentibus,lib. v pariler Capitul.,
Obluerant. c. 116, Si comam dimiserit, aut habitum mutaverit,
Jure ergo istiusmodi veslis luctui et humifitatii manus eiimponat. .-..- . .,
convenierisab iis feminis sumebatur, quae deliciis ett g Absquesui episcopi conscieniia.Hsec interdiclio,
mundi porapis nunlium remisissent, seu virgines es- ne velentur virgiiies vel vidiiaeinconsulto episeopo,
sent, seu viduae.Hinc scitissime Vincentius Lirinen- est lib.. vn Capitul., c. 172, cujus capitula saltem ex
sis Comraonitor. i, cap. 6, viduas quas haeretici ai parte, opus sunt Paulini, unde forte concilium Pari-
proposilo deturbaverant, depullalas appellat: <Tunc: siense vi desumpsit sua, nempe 40 et 41, huic san-
temevalseconjuges, depullatw viduae,profanatoevir- ctioni consonantia.
giries, elc. » Conscientiaautem hic ponitur pro notitia, seu co-
ApudHispanos,apud quos sub Sisenando rege, aerai gnitione, vel seientia. lniioceniius I, epist. 2, ad Vi-
671, id est, ari. 655, concilium Tolet. iv,c. 55, viduisi ctricium, c. 1 : < Ut extra conscienliammetropoli-
et virgihitius peculiarem habitum assignaverat, quii tani episcopum nullus audeal ordinare. > Qno sensu
poenitentiaincolore praeseferrel. Viduaevelum albumi ulitur Phoebadius lib. contra Arianos, non longe a
gestanl, teste Garsia iii can. seq. :«Inde exstimo, , principio, _cumhwresimin conscienliampublicam se
ait, viduasssecularesHispaniaeetiam nuuc prolixumi posseproferre dixit. Quem locum in suis Adversariis,
atque album Velum pro capitis leguroenlo gestare,,• lib- xxix, cap. 1, perpendens Barthius, confirmat
quasi professioaisviduilatis antiquaeindicium. t Ve- exemploVegolse,quem corrupto a barbaris nomine,
PATROL.XGIX. 11
331 S. PAULINUS PATRIARCHAAQUILJIMSJS, 532
Vegetium dicit, Detimitibus: <Si servi faciant domi- A ;
missas clerici, qui ingressi iuerint, statim peracto
nio, mutatitiritufrri 'deterius; sed.-siconsciehtiadbmi- nunisteiibregredi"feslin'eht7Aiiier"aulem
nicd fieti: celerius domus; •eistirpatiitur, >-Sed';et neii iiibnachus juvehisnJluiiiad puellaruin cdngre-
Cicerot;lib. VifDAfiriibiis',eadem'sighiffcatiotiehoc gatiorieiri"hlbeat acMfssuttij'riisi- tibc'paterna^aut
vocabuluiriusurpat-:« Ut hbmiritifficqhsciehiid fe- gerraana-necessitudo 'probetur ridhiittere.-^Hocidehi
mota nitiil latif turpe^it^ quod vbluptatis causa nbn mandatur'in capitulaif'adBalz^^ahv^ 1
videaturesse facturiisiii' '*"-<'••' <>': haC tSrilumffiodb'festrictiohe'"t < Salva hecessitate
" monasiefii securidura cahoi!icam insiitutiohera' et
OBSERVATIOIN CAN. XH. jtixta qubuepiscopusipsius parochiaiitiideni rofdina-
1. Tria hoccanone statuuntur: 1. Ut claustra san- verit^ > Sed;et!?cap. seqq.^et? iuterdicitur deteh-
ctimonialium ctistodiantur; 2. Ne liceat itiis sub de- tibpuellafumlrfmbriasterib, nisi earumqiia; ibideiri
votiohispraefextiiRomaih adife Velalla loca. 3. Pce- adffiitteridae*erurit' ad vitam fegularem"suscip'ifen-
nae statuimiuf in ffansgresspres. dam'.:Puerorum autem admissib, qiiamvis"sahgiiirie
H. Quouattitiet ad primum tBonifacius VIII,cap. junctofum:, offihhipvetatiif. Goncilium atiiem Pari-
peticulbsoi isvi Decretal.', lib. iii,:destdt.regulat., siense vi, iib. i, C. 46, nori iriodo ihgressus, sed ac-
tit. 16, distficte pfohibet accessus laicbrum ad clau- cessus quoqiie ad monasteria et coUoeulionemcuin
stra mohiaiium, et monialiuffi-a-claustris recessus. monialibrispfohibetclericis monachisve;"exceptaprae-
<LSanciffius,ait, universas el singulas mpniales prae- dicationis vel confessionis sacfamentalis atidiendse
sentes atque futuras, cujuscuriquereligiotiis sinl vel causa, atqtie etiam expetitaepiscopi jicentiaf vide-
ordinis, ih quibuslibet lnundi partibus existentes sub g' licet: « Qudd si serino prsedicatibnisfacieridus est,
perpetua ih suismbnastefiis debere de caelerb ma- congruo in locp cofariaomnibus fiat*.Si vero collo-
nere clauSura: ita quod nuUi earum shVmotiasieria quendum cum aliqua sanctiroohialiuinratio expostii-
ipsa deinceps egrediendi facultas': riulliusquealiqua- lat, id non aliciibi, riisi iri cOrislitutbloco, id est in
teiitis irihpnestaepersonse,:nee etiam honestseingres- auditorio, sub testimonio yirorum religipsorum et
sus veraccessus paleat audeasdem. > Hocest primum ,religiosarum feiriiriarumfiat. > Et infra': « Porro si
statuttim latiim sub praeeeptbde perpetua monialium sacerdotibus sanetimoniales peccata sua confiteri
ciausufa, ut dicitur, si credimus:Fransciscb PeUiza- voluerint, id non nisi in ecclesiacoraffi sancto alta-
rio Tract. de monial., ciip."5^ sect. 1, qu. 2, con- ri, astantibus haud procul testibus, faciant. Si autem
firmatuffia Tridentino, sessi xxv, cap. 5, de regu- 90 infirffiitaspraepedierit, nt in ecclesiaeadem con-
laribuset monialibus, a iianctoPio V per constitu- fessiofieri nequeat, in quacuuque libet domofacien-
tiorierii Circd pastoratis, et aGregorio XHlper aliam da est, hon nisi testibus similjter haud proctil astan-
t>eosacrisi Exhinc apparetTibrinisixivsaeculo uni- tibus fiat. >Haecfuit diseiplina EcclesiseseeculoPau-
versiirisub proeceptosepta monialiuui occiusa, com- lini circa monasteria feminaruni.
miinioneinquelocortim ctimlaicis
' ' Deodicatis feminis V. Verum qui egressum a ccehobiodevotis feminis
interdictam fuisse. ;; vetuerat Raulinus, noininatim et expresse Roinanam
IH. Verum quod universali rescripto antea non peregriuationem prohibuit, et quamcunque aliam
fueratsanciluma parlichlaribus cOnciliiset Patribus, pietatis causa susceptam. iiivaluerant adeo piae de-
quandoque concilio, quaridbquepraeceptoadpropria- votionis ergo peregrinaliones e'a tempestale, tit opus
rum diceceseon disciplitiam"jamin pluribus provin- _ ftierit episcopis modum imponere iis quos yel cura
ciis fuerat invectum. Prleter id, quod habemus ex " aiiorum, ut parochos, vel ratio proprii stalus, ut mo-
tioc carione Paulini, surit in capittilaribus regum nachos, et eo magis moniales delinere debebat. Hinc
Francorumnonnullae sanctibnes circa ipsa Paulini in eoruffi temporum eonciliis crebra occurrunt sla^
tempora editae; quarum aUquasplacet exscribere; ut tuta in monachos gyrovagos,uti vocantur in capitul.
pateat statiitum ConciliiForojuliensis tioiifriissesine ii,- an. 789, c. 1, et clericos, qui, asceleriis et eccle-
praeeedetitiexemplo,nec sine subseqiientiimitaiione. siis suis postbabitis, peregrinationes suscipiunt. Pe-
Igittir sub Pipiho, in synodo Verneusi aii."755yk. 6, culiariter autem in synodo Vernensi sub Pipino,
sic statultiiri < Constittiimus ut nulla abbatissa... ann. 755, ab episcopisinterdiciturmonachisperegri-
extra monasterium Hcentiam habeat exife; iiisi natio Romana, inconsultis abbatibus. Sic enim habe-
hostilitate cogente. Sed dpmnus rex quando aliquam tur cap. 10 : « Ut monachi qui veraciler regulariter
de ipsis ^batissis ad "se venlre jusserit, seinel in vlvunt, ad Romanam sedem vel alicubi vagari non
anno percbriserisum episcopi in cujus parochia est, permiltanlur, nisi obedientiam abbatis sui exer-
ut tunc ad eum aliqua veniat ex sua jussione, si n6- ceant. » In conciJioCabiUonensin, ann. 815, c. 44
cessitas fuerit; et alibi omnino non debeat, nec per et 45, decrelum fuit de presbyteris caeterisque de
viUas, nec per atia loca demorari, riisi tarittim quam clero viris : « Romain siye Turonum atisque licen-
celerius poterit: ambulare et reverti; et ante-rton tia episcopi sui adire penitus decrevimusinhibendum.
moveat de suomonasterio, priusquam suum missum Nam et a quibusdairi, qui Romam TuronumVe et
transmittat ad domnum regem. Et si jusserit rex alia quaedaffi'lbca'suti praetextu orationis incorisulte
venire, veniat; sin autem, in monasterio pennaneat peragrant, plurimum erratur. » Hi ergo met Patfes,
interim quod in antea'-hoc plenius.secundum cano- D qui de clericis sic statuerunt de sanctimonialibus
nes emendaverit. Similiter nec iflaemonachse extra quoqueeodemcohciliosicdecreverunt, c. 57: «'Ab-
monasterium exire debeant, etc. >In capitulari 5, an. batissa quaeih eivitate monasterium tiabet, nequa-
789, cui adfuisse PauUnumin ejus Vita, cap. 5, n. quam de monaslerio egrediatur, nisi pef licehtiam
5, dicimus, cap. 3, sic habetur : < Ut ntilla abba- episcopi sui. » G. 62: « Sanctimoniales, nisi ibrte
tissa foras monasterio exire praesumat sinp nostra abbatissa sua pro aliqua necessitate incumbente iUas
jussione, nec sibi subdilas facere perffiiltal, et ea- mittente, nequaquam de monasterio egredianlur. Hae
rum claustra sint bene firmata. * In capitulari 1, vero quse famulos"aut famulas non habent ad exer-
an. 802,cV^20, statuitur : < Ut abbatissa una cum cenda negotia, ad mediam pprtam monasterii per-
sanctimohialibus siiis unanimiter ac diligenter infra veniant, et ibi coram testibus' negotium suuni exer-
ciaustra se custodiant, et nullatenus foris claustra ire ceant. >C. 64': « Portaria non eligatur nisi quaeaetate
'"" "
prsesumat. »"*•"• matura sit, et teslimonium habeat bonum, et vitse
IV.' Haecquidem staluta fuerant ne feminaedevo- probabiUssit. *.:•-.-;<•
taeeccetipbiissuisegrederriiitur. Ne vero viri ad ea- VI. Porro peregrinantiumpericula, et animaedam-
ruffi septa:accederent, pari sollicitudine cautum fuit. na, quae peregrinationes pariunt, late proseqnitur
In lib. vii'Capitiil., c. 272, sic praecipitur : «In mo- sanctus Hieronymusepist. -13,ad Panlinum, imprp-
nasteriiim pueliarum tioii nisi probataevitaeet aetatis bans monaehOruffihujusffiodiex.cursiones,eiiam ad
provectaead quascUnqtieearum necessitates vel mi- loca sancta Hierusalem, ubi ipse tunc degebat, prae-
iiistrationes permittantur inlrare. Ad faciendasvero sensque cernebat ea quae avertere tentabat mala.
33S CONCILIUMFOROJULIENSE. — NQTjfl. 534
< Si crucis, aiebat, et resurrectio.nis lpca non essent A' tentes substratps faclls : Quartus ab omni eeclesiae
in urbe celeberrima, in qua curia, in qua aula mi- ingre^su ebs excoinmunicabat, sive submovetiat :
litum, in qua scorta, 'mimi, scurrae et pmnia quae vef qup4jdejrnest, quatuor erant excommtinicatorum
solent esse in caeterisurbibus, ypl si monachorum minori' excbmmunipatipne gradus, cpnsistentes, sub-
turbis solummodo frequentaretur; expetendum re- strati, au^ehte^ fienfes. » Igitur aliqiiem ex tiis
verathujusmodi cunctis riionachis esset babitaculum. graditius Pauiihum pbpculps tiabuisse putp, cumpraeT
Nunc vero su.mmaestultitise est renuntiare saeculo, vaficatofem sui canonisexcommunlcanduni decernii,.
dimittere palriam, urbes deserpre, mphactium pro- Quod satis aperie cblligi yidetiir ex ipsius vefbis.
fiteri, et inter.majpres populos periculpsius vivere Cum enim remissipf vel interisipr possit esse haec
quam eras yicturus in"patria. De toto/tiuc prbe cpn- poena, ut modo vidimus : ipse quoque dlxit; < juxta
curritur : plena ejst civitas universi geperis homi- mpdum et qualitatem ' ifiulpsereum excbmmunicatione
'"'"'' "•'
num : et tanla utriusque sexus cooslipalio, ut qupd muitandum. >
alibi ex parte fugiebas, tiic totum sustinere cogaris. •» VHL Anathema gravioris cubae index est, majjor-
Haec, quae moyebant Hieronymum, rationum inp- que excbmnatirticaitiodicitur, ifulmeii bmnium lior-
menta, Paulinp ut nfpnachum ab Hierpsoiynaitana rendis"simum*"nbn levi de causa intbrquendnm| ut in
peregrinatione deterreret, multo sunt yailidipra, ubi capilul. an. 846,Carpti Calvi, tit. yi, c. 56, statuitur
de sanctimpnialitiusagitur, Itaque et Gregbrius Nvs- hjs yerbis, qiiitius etiamdifferre anattieroa ab excom-
senus in epistplasua yel libello, ad jpca sancta ac- rnunicatione siipra explicata evincitur :'< Ut neroo.
cessum monactiis yifginibusque interdicit, ut ihter- episcopbruni quemlibet sine certa et riianifesta pec-
pretatitur prudentissime Baronius ad an. Christi 386, g cati causa conimunipue priyet ecplesiastica. Ana-
n. 39, et Bellarminus Cbiitrov. tom. H, lib. in, de thema autem sirie consensu archiepiscppi aut cpe-
cultu sqnclqt., cap. 8, contra Magdeburgenses Cen- piscoporiini, praelata etiaih eyangelica adriibnitipne,
turiatores, qui ex tiac epistola ansarii capiunt im- nulli iniponaturV'nisi undp cahbiiica docet auctori-
prpbandj ac damnandi cathplicorum pium studium tas : quia' ariattienia aetefnae'mpftis est dairinatio,
loca sancta invisendi.'« Iri ea oratlbne, ait Bellaimi- et non nisi pfb fnorlaii detiet imponi criiriine, el
nus,' riori repretiendi absolute pefegrinationem in iUi qui aliter norifjotuerit corrigi..» In syiiorjo au-
Hierusajem', secj fepretiendi in cerlis personis, id tem Vernensi an. 755, c, 9,,explicatur latius quibus
est monachis et sanctiniomali.bus; nam de taliiras tierieficiis priyetur qui hac censura meriierit feriri
solum eo Ipco.agituf. » Vel, ut yoluiit'du Pinius in ati Ecclesia": "<"Etut sciatis qualis sifmodus istiiis
Gregbr. Nyss. et G. Cave, qui certe a'caitiolicis poii excommunicatipnis : in ecclesiam non debet Intrafe,
stat, mali Hierosolymitandrum mofes effecerunt, nec cuin uUb^Ctifistiatio cibtim vpl potum sumere :
ut Gregorius ,'epteinpore iter, alioqTiinsancte susce- nep ejiis muriera «juisquam accipefe debef1,yelpscu-
ptum, susciplendum iraprpbaret. < mente Hierpsojyniam lumpp'ffigefe.;debe.l,riec in oratione se jungere.riec
inyisit, aitCaye, etlpca sanpta pia cpritpm- • salutare, antequatii' ati episcppb fuerit 'fecoiicilia-
plaiusest: vefurii Vitiisac dissidiis Hierosolymitarip- tus.'» Causas nhjus excommunicationis, rituscsere-
rum offensus, pedero subito retraxit: quin et episto- nioniasque et absplutiphis' forniam apud ifebfaeos
lam adversus Hierpsplgnam pielalis ergo adeuntes si vis scire, yide Seldenuriide Jufe.:Nat. et Gent.
paulo post exafavitri Hbctestiinohium ab adyersario jtixta disciplin. Hebr., lib„ iy, cap,"8 et seqq. Hpc
petitum malam Magdeburgensium "' Gentufiatofuni &- n afltein viriculo pos fantiim astringi voJetiat iPaiiti-.
derii btiiiefdeffioiistfatr'* "f ntis, qui praivaricatipni "contuinaciam adaidiissent.
VHVTaridemPauliiius ad ppenasin transgressores Extrema ehim feinedia' tantwmmpdaextreinis
" " • - •-;-- inalis
-
salutierrimaesaticiibni.S'pfbgredituri yidelicet < aut adhibenda.'" ,"'
juxtampduni etqualiiatehi culpaeexconimuhicatione IX. Suspensio autem seu depositio, quse hic
mujtetiir,Jaut anatheriiiiisVincuIopuriltus yiriciatur, hphoris amissioiiis noniine yeniunt,-leviores ipcenoe
atiftipnorisprdprii ainissipne^nudatusfeusabEccle- levipris quoque "reatum culpse praeseferunt. Quae
siaegfemlo toUatur. >"Tria hic iiptantuf poenaruiri hpnoris amissio quoffiodo sit accipienda dietum
gehefa,;quae, quaihvis iuter se differfp riph adiribdhrii est jaih supra in no.t. adcah. 7, hujus concilii.
videantuf, attaiheri dlstincta' fuisse^ex Jvafiis locis X. Hic in fine unum no,landunisuperest, has sive
discimus; Narii''jn cbrieiljip"Turpnensi ii','an. 587, excpmraunicatibnis,sive.anathematis; sive honoris
cV|4^dicitui~de quodaniprWariofpfe, 'ut non so- amissionis censuras non latas esse a Paulino et sy
lum excommuhicdius, sed etidm ariaihernalizatu-s
moriatur. Igilurhic per excoffimunicatibnero, quae. nodp Forojuliensi,"ut ipso facto reum innodarent,
sed sub comminatione ferpndae condemnationis: id
yidetur posse cdrifundicuin a.riattiemaie, npn hisi est non latae (formula tiiar scholasticorum etcano^
ininbfemquam dicUnt, qiiaervefe abariatherriate dif- sed ferendaesententiae, ut indicant ter-
arialtiphia nistarum),,
fefj; per Imajorem excpmriiuaicatlbrieffi mini iUi coerceatur, multetur, vinciaiur, eveUdtur,-
etpropriam;pertionoris anjissipriein,'stisperisioriein^ Verum concilium Parisiense vi, lib. .1, c. 46, eos
vef depbsitipheffiab pflicio 'cerisereriiiiiteUigendam. qui. accedunt.ad devotarum asceteria feminarum,
Equidem iihpfaesentiarum nostri tlieblogi unani tan- mpnachos clericosqhe latae sentenliae, ut nobisvi-
tummodo exbbmmtinicatioriisroinofisspecieroagrib- U!:detur, excommunicatione 91 multavit. i Transgre-
scunt,' quam inciifrit qui cbmriihnical cum 'excbrii- dientem vero, inquit, tianc: deiinitionem nostram
iriuhicato rnajori excommunicatione. Vertim 'piilri, excommunicatuni esse decrevimus. > Videat Van
ut Pbservat Morinus de' sacjamento Pceriit;, liti. vi,
qui part. III Juris eccles.,'tit. xi, cap. 6,
cap.25, ri. 11, crirn SytvestrP decem, cum Antbninp Espen, ri. 19, per decem saecula ignotam fuisse excoriimu-
noveni, cumTnnpeenlib et Hetifiquez octbin casibus latae sententiae asseverat, num haec sit
ea incuTretiatur.'Nuiicquia" unicb' casu "iricurfitiir, riicalionem
umatanttim^gfadiis est,:'et uriicuin effectiim hatiet, hujusmodi.
tiempe^t^priVet^participatip.ri passiya, iit iivp% NOTiE IN CAN. XH,
saerairientofuiri.'Aritiquitus^autemvarios gra'dusaoi-
mittebat, quos recenset Morinus 1. c, n. 13,' his « Quem morum grayitas ornat. Excludit hac piira-,
verbis: <Compendiodicamminoris excommutiicalio- si,quse quidem vefe Latina pst et'tipjfima,"juyenes
nis, species, sive gradus apud aiiliquos" fiiisse fre- epliebosque etimberJies,' quitijis ieyitas yerincbtir
quentissimos... Primus peccatorem a spla euchafi- stairitia tribuittir. "Cicero"iti Catpne.iMiaJofe: «'Egb
stiae-participalioneexcommunicabat sive interdice- Q. Maxiihum, eum "qiii Tarehtufn" recepii, serieui
bat^'"seburidiis priore gravior ab eucharistia et adolescensita dilexi ut aequaTeni;efat ehiin in illo viiso
precibus ecclesiasticis siyefidelium; tertius duobus cbmitate cohdita gravitas. n Elinjra r<'Ctiique'pafti'
his.gradibus addebat expulsioribmsive excoffiffiuni- selati tempestivitas esf data. Ut enim mfifmitas ptie-
cationem a precibus super cateebuiaeuoe et poeni- rorum est', ferocitas juyeriuffi, "grayitay jam cpij-
535 S. PAULINUS PATRIARCHAAQUILEIENSIS. 358
slanlis setatis; sic seneclutis niaturitas naturale quid- A quod forte hauserat a sancto Leone sefm. 10 de
dam faabet.» Quadrag., qui de reshrrectione Dominica ait: < Per
h Angeliciis' ofdo. Virgines. Ambrosius, lib. i de quam iri Eeclesia Dei universartim soleffitiitatum
> Hsecdies sabbali Judaiciloco
Virg- •"'«Nemo mirelur si angplis coiripafenttir, quse digriitas consecratur.
angelofuffi' Dbminb copulaulur. > Cyprianus de ha- subslituta esi ab Ecclesia, cujus rei rationem affert
bitu^vifginuiri, circa finem: < Cum castae persevera- sanctus Athanasius, crealionis lib.de Sabb. el Circurticis.,
tis etvirgiries, angelis Dei estis aequales. » Chry- sic : « Finis prioris sabbatum; secundse
sostomusde Virglnit. c. 79 : « Qua enirii, quaeso, re aulem crealurae initium Dominicus dies, in quo ve--
differebant ab angelis Elias, Elisaeus, Joannes, veri terem hoffiinem renovavit et instauravit. Sicuti
hi- vifginitatis amatores? iuilla, nisi quod mortali igiiur pribribus temporibus sabbali diem servari
liatura coristabant. » Vide eumdehi qiioque, lib. ni voluitinffiOtiUriienlumpriorum; ita Domiriicumdiem
de Sacerdotio, ante finem, et cap. 12 ejusa:.lib: de; veneramur Ul ihoiiuroentum exordii secundaef epara-
VirgihibjShtictus Petrus Chrysologus, seriri. 143 : tionis. »
Sehiper est angelis cognata virginitas. In' carne U. Hine laetum semper transigere diem hunc solet
pffetefcarnemVivere rion terrena vita est, sed coe- Ecclesia; remotb quolibetlib.de poanilentiaeopere diei festo
festisl < El si vultis"scire, angeUcaffigloriam acqiii- impbrtuno. Epiphanius, Exposit. fidei, n. 22 :
rere majusest quam habere; esse arigeltim felicita- « Dominicas omries festas hilaresque calholica esse
tis 1est, virgiriem esse virtulis; virgiriiias enim; hoc sanxit Ecclesia... nec ulla jejunia celebral. > Con-
ObtirietViribiis, quod babet angelusex natiira. An- tra errores autera Etistathii Sebasteni episcopi, et
gelris ergo et virgb divinum oJficium, non huma- R i asseclarum ejus hoc die jejunium indiceutiuin, est
rtum. »Sanclus Amphilochius Icpnn episcopusorat. can. 13 cOnciliiOangrensis : « Si quis... in Domi-
3": « Et sane est mirabilis (virginitas) velul ahge- nica jejunet, sit arialhema. » Contra Manichaios
lis cogriala, velut sodalis superriarum viitulum, ve- vero lege sis epist. 36, edit. noviss., Auguslini, prae-
lut comes incorpofearum naturarum. » Et sic uno cipue, cap. 12; neC omittas epist. 5 sancti Ignatii
ore caeteii Patresl Accedit tanien prae reliquis Pau- ad Philippenses, ubi ihterfectoribus Christi jeju-
liiiianae phrasi Cyrillus HieTosolyriiitanus, qui gra- nantes coaequat. TertuUianus, lib.de Cor. "roiiit.,
dum yirgirihm iu ecclesia; Gatech. iv, § de corpbre ,; cap. .3: « Die Doroinicojejunium hefas ducimus, veJ
appiellat < brdinem virginum vitam aequalemangelisi de geniculis adorare. » Quod<ob reverenilam resur-
ducentium. > rectionis Dominicaemajores fieri tradiderunl, » ait
<=Rbmum adire. Nonnisi Romanam peregrinatiO' abbas Theonas apud Cassiauum, collat. xxi, cap. 20,
neni speciatim noihlnaf, caetefas generatiiii, quiaiijlaL cui consonat ipibd scribebal sanclus Nilus Ursacio
eiceUebat caeteris, ut aliquando Saeculisposteriori- epist. 112 : « Dbriiinica die stantes oramus, erecium
bus hbc nomine quaelibelperegrinatio, et peregrinus;• in felicitateffi' ftituri saeculi statuffi • praefiguranfes.
quibunque desigriaretUr. Joannes Sarisberiensis De• Aliis vero diebus genua flLCliffius,Japsum humani
Nugis curiai.lib. vi, cap. 1 : < Quis nuinerare pb- generis pef peccaium significantes. Surgentes au-
tesi::.. quot aptid nos licentia istortim siiis nudatosi tem a genuflexione resurreclionem Chrisli nobis
bbnis' sub' imagine religionis aliove praetextu nOni commUnicatam'irinuimus, mox exsecutioni manttan-
tam ROmipetas et peregrinos quam' exsules fece-- dairt Domihica'die. >
fit ? > Concil. Lateran. an. ,1122, sub Calisto n, c.; _ III. Multis privilegiis donalur haecdies jure divino
16: «Si quis Romipetas"et peregi inos et apbstolo--C humanoque. Et quitiem ab jure divino ea omnia col-
rdin liffiina, vei aliofum sanctorum oratoria visi- lata sunt quoequondain sabbato attribula, quae ab
tantes capere teniaveril, communiorie cafeatt Scriptura peli possunt. Longioris qtioque, quam
Ghfistiam. > Ubivides Romipetas rton prsecise-quii par esset, operis foret recensere quae statuhnt Ec-
Romam ad limina apostolorum pergunt, inlelligi, ai clesisejura in canonibus,videndis cuilibet de Con-
quitiuspotius ^istinguunlur,'sed eos omnes qui quo- sec. disl. 3, per totura, praecipue c. 1, 4, 9, 10,12,
cuiique religionis causa proficiscunlur. Dicti qupquej 14 et 15. Nil nrifum autem a Deo, qui praecipit, etab
et Romei: Sanctus Odo abbas' Clurtiacensis, inVitai Ecclesia ejus sportsa, quae decus sponsi tueri detiet,
sancti GefaldiAurelianensis comitis, lib. n, c. 17 : hanc diem maxiihi faetam. Quid potius statueririt
« Teropbre qno Romei transire solent.» Etcap. 23:: de ealeguffi latores saecularium attende. Honorius
«juxta buf gum sancti Martini, quO Romei castra-- etTheod. Caeciliano scribebant, ut inCod. Theod.,
metari solent. >Hinc non raro aptid Etruscos Scripto- lib. ix, tit: 2, De custod. reor., 1. ni: « Juriices
res Romei dicuntur 1peregrini,' et Romeggio peregri-- ortffiibusDominicis diebus productos reos e custo-
natio. Jacobus Passaranti, Spechio della vera 1 peni- dia carcerali videant: interrogent ne iis humaniias
tenia, dist. 5, cap. 4, § 2 : Vdllro caso e de Romeii clausis per corruptos carceris custodes negetm-,
e de' peregrini, e de' Mercutanti che vanno in diversii Victualem subslautiam nou habentibus faciant nii-,
paesi eluogltiAbique nonsemel repetit. Joan. Villan.,, nistrari... quos ad lavacrum sub .fida custodia duci
Jib. vi, c. 92, Arrivd in sua corle un' Romeo clie e oportet. > Cui cohaeret Coiistanlini decretum eod.
tornava da S. Jacopo. MattbseusViUan., iib. i, c. 56:: Cod., lib. n, tit. 8, De feriis, 1. 1: « Sicut indignis-
Andb il pellegrino in romeaggio. Et Novell. Antiq. : D simum, ait, videbalur, ut dlem solis (id est Domiui-
tJn Borghese'di Bari andbin romeaggio. cum) venerationis suae celebrent altercantibus' jur-
OBSERVATiO'IN CAN. XIII. giis in noxiis partium conlentionibus occupati;
ita' grattim ac jucundum est eo die quae sunt
I. PauUuus hoc canone exponit excellentiam dieii maxime votiva compleri. Atque ideo eniaucipandi
Dominicae,et niodum quo. et iset caeteri dies festii et ffianumitteridi die festo cuncti Iicentiam haheant,
colendi. Sanclus Ignatius, ep. 7, ad Magnes., « re-- et super his rebus actus non prohibealur. » Quod
- ginam et principero,omnium.dierum; > sanctus Gau- hic.ait indignissimum die Dominico litibus,jur-
dentius, tract. iii,adheopl)ytos, « nataJem repara- giisque occupari, a pluribus quoque vetitum patetiit
tionis mundi, s, et tract. x, « primum diem ssecu- in' notis.
II; » Sbphrphius,r.orat.';irde' NataL Dom., < diefuiiii IV. Interiffi modum tiujus diei caeterorumquefesto-
doitiihum; » TheodorusSiudita, serm. 11, « paciss rum coletidi propbnit Paulinus, utvidelicet, praeter
diemV » sanctus:'Chrysbsipmus, hom:5 de Resurrr. cessationem ab operibus servilutis peccati et carnis,
rect.,« dierii Doiriinicani, diem lucis, diem panis,., nec rion a litiJms actisque fprensiijus, detur opera
dieih; regaleni; » et hbm. de Eleemosyna ex 1. add. divinis rebus, proesertirii audierido vertio Dei quod a
Cbrinth^jNataliliumtbtiushumanajtiaiurse » appel-- pastoribus proponitur populis. Quod vel ab ipsis in-^
laihtf:-ex":festirrectipriismystefio petitis iipiriinibus ; cunahulis Ecdesiae aclitatum patet ex Actibus. app-
siquidehi"» ohihes dies Doiriinicistint octavse hujuss siolofuinmulaia scilicet praEdicatione,,Mosis,;.quse.
festi) > ait Durandus Rational. l.vr," c. 86, h. 6,;, per bmne sabJjatum in synagogis fietiat, ut llaietur
337 CONCILIUMFOROJULIENSE. — NOm 858
Act. 13, 14,15, in una sabbati, id estprima,quse Do- J(i d Abstinere primum omnium ab omni pecicato.
minica est, in Evangeliianntintiationem, ut evincitur Opus servile, quod prohibetur die festo, Num. xxvm,
ex cap. xx,7: Una sabbaticum convehissemusad fran- 18, eliam peccalum dici potest dicente DominoJoan.
gendumpanem, Pdulus disputabat cum eis. Clarius- vin, 54, Qui facit peccatum, servus est peccali. Et
que ritusapparetexApolog. n, sanctiJustiniail:martyris opus peccati servile esse interpretatur infra ipse
ad AntoninumPium, paulo anie finem, dum <So- Paulinus. Peccare aulem die festo utrum novum
lis, qui*dicitur,die, oraniumqui vel in oppidis vel ruri peccalum ex circumsianlia temporis sacri,emergat,
deguiitin eumdemlocum conventus fit: et commenta- disputant morales llieologi, quos vide apud. de Lugo
fia aposlolorumaut scripia prophetarum, quoad lem- ds Sacr. Poenit., disp. 16, sect. 12, n. 55 et seq.;
pus feri, Jeguntur. Deinde lectore quiescente, praesi- et Dianam, p. i, tract. vn, De circumsl. aggra-
dens orationem, qua populum instruit et ad imilatio- vantib. , resol. 32, qui probabilius negant saltem
nem tam pulchrarum rerum cohortatur, habet, >Quod mortale. Et hanc esse mentem Paulini patet ex nota
commendaturin Capitul. regum Francorum, lib. vi, sequenti.
c. 205 : «Placuit ut fideles diem Dominicum e Eliam a propriis conjugibus.Sanctus Augustinns
omnes venerajiliter colant... ne in illo sancto die serm. 244 de temp. (ed. vel.), seu polius sanctus
vanisfabulis aut loculionibus sive cantationibus vel Caesarius,in Append. tom. V sancli Augustini serm.
saltationibus, stando in biviis et plateis, ut solet, 292, edit. noviss., populum monet, ut quoties so-
92 inserviant. k:edad sacerdotem aut ad aliquem lemnitas aliqua celebratur in ecelesia, et Christi sa-
sapientem et bonum veniant, et eorum praedicatio- cramenta percipere voluerit, cum uxore ne miscea-
nibus et bonis loculionibusquaeadanimam perlinent, jj ] tur. Objicientibus aulem leve esse peccatum ita
utantur. > respondet: <Necnos dicimusquia capit-alepeccatum
NOTJE IN CAN. xni. est. > Sanctus Gregorius, ad decimam interrog. Au-
gustini haecdicens, addit:« Nechaecdicentes depti-
^lnchoantenociis initio,id est vesperesabbati.Quod tamus culpam esse conjugium.>Et sic communiterdo-
de sabbalo dictum erat Levit. xxm, 52 : A vespera ctoresmoralis theologiae.Igitur sinuUum,vel ad sum-
usquead vesperamcelebrabilissabbata vestra, transiit mumleve tanium peccatum est non abstinere a con-
in cultum Dominic3?diei. Capitulare 1 an. 789, c. sortio maritali die festo, et tamen 'Paulinus sub
15, ex concil. Laodiceno, c. 29 : < Ut a vespera eadem formuia et peccare die festo, et misceri con-
.usque ad vesperam dies Dominica servetur. > Idem jugibus velal, dicendum restat, neutrum sub gravi
habet concil. Francoford. an. 794, c. 21. Legitiinum cidpa Paulinum prohibuisse.
fuisse ritum miracula comprobarunt, teste Gregorio fEtab omni opere terreno. Quae sint opera quae
Turonensi, lib. ni de Miracul. sancli Martini, c. 31; die festo vetantur, ex praxi fidelium satis notum;
qui narrat mulierem andegavensem, pia consuetu- praecipueautem qusead terrae culturam perlineiit
dine contempla, dexleraeconlractione fuisse multa- jufe htc terrena dicuntur. Capitul. Aquisg. I, an;
lam : < Quia, ait, die sabbati posl solis occasuro, 789, c. 79, hujusmodi opera saltem partim recenset,
qui nocti Dominicscadjacebat, panem vbluit confor- « quod nec viri ruralia opera exerceant, id est nec
mare. > Quid simile de alia sabbati vespere panem in vinea colenda, nec in campis arando, nec in me-
in clibano coquenle addit cap. 56. Causam mysticam tendo, vel foenumsecando, vel sepem ponendo, nec
praecepli afferl Anastasius Sinaita Anagogicar. con- p in silvis slirpare, vel arbores coedere, vei in peiris
templat. in Hexamer., lib. i, de prima die creatio- laborare, nec domos construere, nec in horto la-
nis. « Prior est vespera, deinde dies. Hinc lege borent, nec ad placita convehiant, nec venaiiones
constitutum est, ut inciperetur a vespera Domini ea, exerceant. Et tria carraria opera licel fieri iu die
quoniam a morte obscura processinius ad lucem Dominico, id est, hostilia carra, vel victualia, vel si
resurrectionis. > fbrte necesse erit cujuslibet duci ad sepul-
fcQum in prima lucescit sabbati. Ex illo Matth. crum. Item feminaecorpus opera texlrilia nbn facianl, nec
xxvin, 1 : Vespere autem sabbdti quw lucescit in capulent vestitus, ,nec corisuant, vel acu piclile fa-
prima sabbali. Sanctus Aiiguslinus, epist. 36 , cap. ciant : nec lanam carpere, nec lignum haltere,
12 : i Dies resurreelionis Domini prima sabbati a nec in publico vestimenta lavare, nec berbices lon-
Matthaeo, a caeteris autem tribus una sabbati dici- dere habeant licitum, ut omnimodis honor et re-
lur,quem constat eum esse qui Dominicus postea quies diei Domiriici servetur. » Siriiilia passim in
appellaius est. > Vide quoque Seldenum, de Jur. Capitularibus invenies. Quam vacalionem aequeab
natur. et gent. juxta discip. Hebraeor., lib. III , opere carnali el terreno debitam diei festo indice-
eap. 17. bat ethriicis ipsis ipse ethnicus Tibullus liti. n, v. 5,
c Quando signum insonueril. Puta aere campano, eleg. i:
quod capitul. 789, III , cap. 18, cloca verbo GaUico Luce sacrarequiescatliunius,requiescatarator;
dicitur. Videturidem fuisse cum sigiio vesperarum. Et gravesuspensovomerecessetopus.
Namin plerisque veteribus statutis mss. pro arlifici- Solvilviuclajugis, nunead prsesepiadebent
bus Parisiensis civitalis id potissimum cavetur, rie , Plena coronatoslare bove.scapite.
operi scilicet intendant au samedi depuis le dernier D Omniasinl operataDeo : nonaudeatulla
Lanificampensisimposuissemaiuim.
coup des Vespres sone en la pgroisse, ou aucuns des- Vos quoqueabesseproculjubeo : discediteab aris,
dits mestiersdemeurront. Apud du Cange, V. Domi- Oueistulit hesternagaudianocleVenus.
nica. Verumoppositum suadet rilus adhuc nostris in
regionibus perseverans. Nonnullis enim in ecclesiis, 8 Cessante omni causarum slrepitu. Cod. Theod.,
praecipue pagorum , pridie diei festi, etsi ibi Ve- de feriis, tit. vni, 1. 2, inter feriatos dies solis inse-
sperae haud pefsolvautur, neque sono campanarum rilur; el lib. vm, tit. m, de exsecutor.et ex actio-
indicentur, hora circiter alleia anlesolis occasum, nib. : « Solis die, quem Dominicum merilo edixere
solent pulsari campanaeecclesiaein imminentis cra- majores, omnium omnino litium, negotiorum, con-
stinaefestivitatis argumentum: quod signum Latine venlionum quiescat intentio. Debitum publicum pri-
vigiliwex ritu vigiliarum veleri adhuc dicitur. Et vatumque nullus efiiagitet, vel sppnte delecta ulla
quidem eo audito ab opere quocunque non cessare sit agnitio jurgiorum. El non modo notatiilis, ve-
adhuc rudibus quibusdam religio est. Quod aulem rum etiam sacrilegus judicetur, qui a sanctae re-
loto vacarenl sabbato improbat tanquam Judaicam ligionis instituto vel ritu deflexerit. » ^ic emendan-
sapienssuperstitionem in suis qucique rusticis Pau- dum censeo quod ffiale legitur religionis 'instincto
linus ipse, ul patet ex verbis hujus canonis inferius 'ritu vel deflexerit.Adde illud Ulpiani ff. de fer. et
positis : « Porro si de iUo sabbato dieeret quod Ju- dilationib., 1. 6 : « Si feriatis diebus ftierit judica-
daei celebrant, quod est ullimum in hebdomada, tum, lege cautum est ne his diebus judicium sit, »
quod et nostri rtislici obBervant, > etc. id est pro non judicato et irrilo habendumi Vida
559 S. PAULiNUSPATRIARCHAAfJuiLEffiNSlS. Sift
quoque.iu iorap I Capitular., pag. 9, praecepiipnera 0 A syiiodis ah. 1660, sub Joan. cafd. Delphiiib c..i,
Guntfa,in.niregis an. 555,,"Capitul.lili. y, c. 153j;lib, §..4-,Pt sub. DibriySiopatriarcha ejus riepote. (uti
vi,:c.;|i8; Leges qu.pque.Lorigobard.jiitiy n.tit. 50,, cifca dimidiuihxiii sseculi.jam in Aquileieri.Ecclb-
LL2.:,Sed et ;Naso tioc iderii advefiit lib. i Fast.,, sia.fiebat, utpatbt.ex Evapgeliafioiejusdeni aetatisj;
v. 73, de diefesto. Doriiiriicaqtiacurii^e.indiciihiur poptilo. fpsta pef -
Litevacehtaufes;insahaqiieprotiriusabsiut tiebdbniadamocciirfeiitia. Siatuisse quahdbqtierioVa
•Jurgia:diifef dpus liyidatutba tuura.- gt spiemriia,sanctbrtim officia. palriafchas. Aqhl-
"i > •• -
-. - .-;"•' J' i .'~ii ,j .g> .;..- leiehs.es,patet ex chafta iri appeiidiceII, h. 15, ap-
...b.Qmnium pene jibrid charismatum._Ju&quae re- pbherida. -
censfelPauiinus.addijibssunt.qiiae tiabtit Augtislinus
serm. 251de temp,ryeijpptiiis AIcuinus,,Ub,'de di-1 ORSERVATIOIN CAN: XIV.
vin. Offic.,b. 7, iri appehdice Aiigustini, fbiri. V, l. Decimdesi dicituf qtise ex decem paftlbiis una
;serm,280, edit..iioviss>,:«Ipseest..primus dies sse- '[
culi.;; inipso Jofnjata siiht elemehia hiuhdi, iri.ipso segregatur. Ptimitia; sunt quae"primb colliguniiii'ex
creali ;.sunt ahgeii..-i. Saiictus .Leb.,:.epist..-8i, afj, qtiocuiiqueprbventu. Has qubndani sacerdotibus et
levitis iiidulsit Domiiiiisptb officiosacerdoiali,et pro
Dibsgofuni, c, 1 : «Jn.hac,'a;pbstbU proedicandiomtii-- triihisterio,
bus;getiilbus tiibain suititiht,-efcirifefendiimuniveisb dicilui Niihi. quo serviebaiiiin tabernaculo fwderis; ut
mundbsacramentuihfegeneratlbiiis acfeipiuht.» Gari. haiisere xvni; 8 et 21: forte ab Hebraeisriturii
8, intefnbveiri a<|iectosyi. synbdd.; ijui etsi ejus^[[ ;triam^se geiitiles, qubs^inter CamiJIus prsedse deci-
dem non sini, ui praenibnet,ibi Siiriiis, altainerijut •B dec. Ub. Apollini vovisse dicetiat, aptid Liviuni,
pii .recipiuntur., ad^dttur : * ,ln. ep hagci ijighatus 1, v, cap. 23.
est: Jri ,.eb steUa Magjs, fetiiisit: iri.eo dfeijtiihqjiei H. Qui in Ectiesia-iiivectas deciftas non nisi
pambusetdiibtiti^pis^ ifi JbfHahe a Jbahiie i paulo anle Carpli Magni tenjppra asserunt,, nugari
paVit: iiieb tiaptismiirii siisce-. prbfsuS yidpntuf. Naiii conciliiiih Maiisebnehsfen
Pit, »,.-._.:,.{-. ;: ;,, ,;,: ,.;- -.'-,.V." •.-. -•• ah. 585, c.;5, de ibgibiis deciiiiaruiiiihquii: <Quas
< * Quas\cutictds.lbn$ ebrigefiesibhgis ibinpbribus cu-
leges,<!jhristiaripf'iiiri
Sahctus Augustihiis,, vel ,qui;,a,tius sbfrii..,136 Se sip.divitiritemefatas,. . . Uiide.sfaituiriiuiac decef-
temp.,iin- edit. ripyiss...rseirii.,159; In ab.pfeiid.tbhi, riiihtis, ut nios.antiquus ai ijMibus fepfeluf, "et
V : « Dies ine deliciei si ybiubfp tiinne diei isliiisi deciihas ecciesiasticis fariiulalitibuscsefemoriiispd-i
exppnere.sacramenlum....» ,jSanctiisJjeo_L'6.; < Quse; puiusjbriihis.ihferai; >gt.patet etiahi ex.saiibto Au-
tantis divinafum.dis^^satipnum riiysieiuis ,est Cpn- gukino seiiii, 219 de iehip., fettit.vet., seti pblius ex
-secrata, ut qui^uiii est a Dpihihb iifsign.ifiuscoii- saiicto CaesafibAfejatehsi; Scrihtbffetamen vi sae-
stitu'tuiri:,;ih tiiijiis iiiei dighiiatfe siLgestuiti.v... culi, iii appehdice sahcti A,ugtistihi;ipin. .V, serin;
iit nbveiiintis inilla tjie .celebfahda npbis fesse itiy- 277, edit. ribviss., dfedeciinis ijusius.diiseffeiite.
stefia, saperdptaiiiirii.tiehedictibhuni,in qiip cbllata HI. Eb atilem decimaruni pfimitiafunlqufe.danda-
suhtpmtiia dpnagfatiafiihi. > . ..; r; . rutii aliqu.aiifip._feligib
pibgfessS juit, ut hbti modb
,.,J Cmterm'verlijpp^pa^fesiimlai'^. (Juae.ebleni- de.ffiictibus tefrae e^s Iribuehdas jiileles. putareht,
pbf^iiierihi fesfivitates agi "sbUtae litiet tiiperpefp ex sfedetiafride pitihibtis aliis prpyenlibiis';ijui ex ijua^
CapiiuL:;feg. Ffancpr^.Jib...yi, cap; .1.89: <..ms . ; cunque industria sibi btivfehisseiit.De miliiia; 'detie-
.quideinpriecipuas festivifaies ahhuiitient pr'esti.|,teri(C gbiib, de artificio redde decimas', dicebal Cabsafius
ht dietiiisDbmiiiicissatitiaiizafe,id esl NataleDbmirii i. c:; bt Antipcbusatibas, Koiri.120, moftsYcjiis. qiiP-
iiies qiiatuorviii .Kai,.,Januaf.iri:Cifcumcisi.bije Dfh que de eleemPsyiiis_acde'pii| .riecima!sitnperiiijai :
riiini.Kal..Jaiiuari;diein,hnurii ViiiH t Pfaecipue aUleiriinbnachi biferre ^ho.debeiii ffU
• iin.EpiJhania
janiiar. dlern.uniiin itiPuflficiitibhe.sanbtai milias, et. decimas ... ex iis quae 'aJibfUniniuilfeffe
ix Feijf;„di"eniunumJ,:in,.Pasritia Ppiniiii usqup.in ipsjs distribuhhtur; siiitei bpfere maiiuuiii resiiiiint
octabaspal^iaepbs^t^bffiihipam dies tibsiin Ascieri- cbinihoda. » .
siorie Dbiiijnibiem iihuin;:.in'hatalijaiibti.JbahriisJ3a: iy. yferumquia qui sj^fimbb^etWjiiit, tyuce\de'su-
ptistaivni Kal. Jiii.dieiiiuhuih': in pssibhe^saheioriiiii . «ralio mnt edurit; etjqii dUqri iieservwni,xh aliari
apostblbflimPetfi etP.aiiUiiiKai,Jui.,(lieiritirihnif.iii 1pqrihipdhi, ut ait ApbsipluSfiise tipc perifactans
assuihpiibne .sanciae.MMiifaexviii.Kal, .Sep.tenib.dighi Cpf. ix, 13, jiiffe in prppfiuui comnibduirisafeerdb-
iihiiiri::yiifatiMtu.sancti.Miiriiniiii IdNbveiiiti.dieiri tes decimariiiripfbyentiiiri yeflefe possuiit; sfedhbn
•tihuih,':.0||in. jpasslbriesancii;Atidr.eaeaD:pst.n fel. oihheiri. Qiibitibdbenini decimaedividfehdsesint sta-
'becemti. aiein liiiuiti. > lii capiflil. Aqiiisgrarieiil,Mi. luitur in capitul. .episcoppr. an. 801, c. 7;<utet
717, c. 46^ adduntur post Natale Domininoiiiin'atim i|is.isacerdblfessuseipiant deciihas'popiiU-,fethbniina
sahctiSiephdhv,Whcti"SpdiinisWcirig: et Wuialeihfan- eorutii qtiicuiiqufededferiritscripta habeanf, et se-
tium, et, gener%\i^i.h'eqiqrurii''apostoioyum.fesla et ciiiiduhiauctbritatefficaribriicanicOfam iesiibiis di-
specialitef nataXe,,saricti Ldurenlii, .siciiti^. .uhiversim yidaht, Et ad bfhariieiiiumecclesiaepriiiiarii eligaht
nalalilid cujuslibet'sancii,cujus,horiorih.quaiicunque:• w panein; securidarii aiiiehi ad usum paUperum vel
parochid specialiteneelebtatut,.1.i Gapitui.;cap. 158, D I pefegrinbrum ;. . dispfensent,teftiam vpro partem
addilur Letdnia tnajoi\ et lib. n, capi 55; additur, seiiietipsU sbli sacefdbtfesfeserveni. > DifTertali-
PentecosteS'sicut in Piischa; dedicdtib sdncti Mi- 'quahtultiin diyisip qiiafii dedecifais pfbfefl "Wala-
chaelisi et natalis sqncti Remigii; elin fine ; « EtiUas ffidusStfabb.de Rfeb.feSeJes.;e. 27 : « Quatuor par-
festivitafesfhartyfuhi vel cphfessoium.obseryaieder tfes.jiixta caribiifesliefi dfefideliumOblaiibhibusde-
cfeyimus,. (pibrhiii iri uhaquaqiib pafoctiia siihcta beht: ut una sit episcopi, filtferaClferifeofum;tfertia
ciifppra,qtiiescunt.,» , ,,. „.. ...... pauperiihi, qnafia resiauraiibhi ecelesiaiurii.>
S, Ei,ilid 'fesfa quw sacetdqtes iri ecciesia prwdi- V: Pfbraovet. Paulhius peiisitatioiiem deciiriafuin
catit. Pfestiftefis. fes.iaaniiuiitiafe matidaiur ex cbii- prpiluctb arguineiiio fex inuniiiceiitiii.i3ivind,in"ob-
i:ii: Lugduh., (Jist. 5, cle cbhsect.., c. I :.«,Prpnuh- seqiifentes, et ppehaecomhiinaiibtie ih corittiriiaces
.tiahdutii,e|t laicis, ut sfciaht tehippfa :jeriariiii;per prolata yerbis Dbmirii pef Malabhiaffi, qiib ufiiuf
Juinjiim. ».Tempus hujiis, aiinuhtiatiohis,,:et iriodus ijhoque Csesariiisserm. iaudilb::.Et quidein Patres
tiabeVur:,e'ad,,dist. ,,c., 25,; ex ;.coiicil.Bfaciiafeti., cbhcilii Francpipfd. aii. 79i;"qubs' ihter efat ijpse
c.:9 ,,hifhirurii.; « tirbviculp 'sutiiiotariiesurius'quis- Pauliritis, c. 25, decimas ihipeiarites addebaht:
qtie iri stia ecciesia, aayehieiite natalis bbririhi die., < Experiirientdtehiriididicimtisiri annb qhb illa Va-
asfante .pppulppost eVatigelicahilebtibhem anhuh- lida faines irffepsit, ebullire vacuas linhorias a "dae-
, iieiit. .»/Hb"b tiu.hc.fil iii Epipliania ex 'coricil.Aufel. itionibusdeybfatas, fetyoces exprobralionis,auilitas;>
:jy, c,;ij;.;e^ Tbieii iyj .t.Jfj, 'e.t.tiajjetiif.,,'fbi-niaih Aiihus is est;779, iit pfotiat ih hotis ad coriciliurh
pbnlificaii Rbmatib. Nosiris dii^biiset regiijnitiusPX Sirmondus ex decretali pfecuih daio hoc anho 779^
341 CONCILITJMFOROJULIENSE. — NOTJE. 542
ostendit aulem decretale tunc fame ingenti populos,A Abrahae, qui decimas Melchisedechdedit, Gen. xiv,
lahorasse. t ^ L .. , ... ...-. ^,, 20 V:Iatepr,bspquitur Ctirysostomus orat. 15 in eap.
VI. Nil autem mirum si pfincipes', quibus cofdi vii Episf. aidHfebraeps,ubi et Aposlolus myslice de
est feUcilas populi, gravioribus pcenis in pr8avaricar excellentia sacerdotii Chrisli disseiit. Cseterum Ra-
tores animadverterent. Capilul. Metense, cap. 4 i dhlptius Flaviacensis, lib. xx in Levit. c. 7, sic bre-
« Qui hoc non fecerit, res ipsas perdat. > Capitul. viter habel : « Numeri sui plenitudinem ,-denarius
Wormat. wz;$%9'.;C±li>^« Beneficitiffi; undeyiisfec cpritiiiet: et 'sicut tiuhilrus ^bo«l¥p.|'ii^pllur, sic in
nona el fciffiti :pefsblyi debiiit 5 'amissu^Uffi.s| ^ecftno consiiinatiir..jCi|inigifuftE|)iniiiuis:et primo-
sciat. >~NececciesisefeuicuhqueJibituiri efat 'efogare gehila et deciinas suas esse tfestalur, inystice nos
decimas vel nonas fructuum partes, sed cuirde jure. docet ab ipso esse quod a'dbonum .surgiinus, el ab
Ea propter, cap. 6 seq.: < Quicunque deciitiViiiabs- ipsb si usque in finem perseveramus. Hoc est enim
trahit de ecclesia, ad quam per juslitiam debet dari, quod etiam Psalmista pronunliat dicens : .Miserico?- ^
et eafti praesumptiosevel propter rriuriera; aut ami- did ejus prwveriielme, et friisericordia tiiq stibseijhe-4
citiam, vejaliam quamlibetoccasionenii adaltefam iur trieomnibus diebus viiw triew.> Si trbpologicam
ecclesiam dederil, a comite vel a misso nostro di- aliam intelligentiam cupis, vide'Riberam in Maiach.
stringatur, ut ejusdem decimaequanlitatem cuni siia in, h. 59 et seqq.; estque locus propJietaeidem,
lege restituat, > id esf cum multa ,a Jege,cpnslilula,. quem affert Paujinus. ,....jc,/
VH. Episcopi tameti iri exigeridis 'deciffiislibn ri- h De suis riori de tuis Adriis. August. seu verius
gore legum principum procedebant, qui rnansuelu- Caesarius :serm. 219 de temp. supra aUato:« Audi
dini suaevocationisstudebaut. Inler capiiuia Herardi ^] fndfeVotambrtalitas. Nosli quia Dei sunt cuncla quae
arcliiepiscopiTurpnensis, n. 152, sic.liabelur.: «.Nul- percipjs, e't de suo non accpmmocias.rerum0P?ni.iim
llis sacefdotuiri decimfs cum Jiifee't jjifgro stiscipiiuV, cbnditbri ? . . . non de ttto aliquid exigit qilod re-
sed praedifeatibneet admoriitiohe ; i ~e'V aHlecfederitfer, fundiis. * ConciliumTrosleiatiuhi ari. 909; c. 6,«eas
nempe c. 42, « Ut qui decimas non dant, non,con- (deeimas) dando fideliter, nihil Deo . . . coriferunt,
stringantur per gladios vel sacramenta, sed eccle- sed suacreddunt, » _ .,,,.,, . .,., ., .,,,,,; ,,. ,
siaslice corrigantur. » 94 Quid omrie qiibcl sumiis\ vivimus, et habe-—
. VIIL Hine ne,,pmissis Ecelesi$,cpnsuris ,;et saecu7 mus, etp. Sumit.ex ilio.PfliiliAct, xyii., 28.:Jn.ipso
lari pptestate in.pafies yocala/, scandali infer pusiilps enim. vivirhus, moveriiur.et. sittnus ; qu.op cbnlifmat
prifelur bccasib, yfelquodcuiiquepfaejudiciuinrcbus Apostolus ex Afato.ih PJicenoinenis: i^siifs finim et
fideijiihminens. putaretur, absfihere,:p'olius ab exa- genus.suinus. Hinc Arnptiihs, iili. 1 adyeisuk Getilesi
ctibtip,,,quamtiujtismbdipericulis rem exponere reli- « Noniictiuic (Deo) briiriesdetiemusjipc.ipsum, pri-
§ipsi6rfesPalres maletiant. Jdcifco.^cuinus Carplo ffium qupd sumus, qupd esse.lioniiiies'dieiffiuri.. .,,.
'shadebat,,epist. 7j{cumipsi gratulafetuf de viptoria Npnrie qtiod ineediirius, qiipd spiramiis.,ei yivihius
Av|rica, ,'ul ati fexigendisdecimis, supefsederet,, ne . ai eo ad nps veriit, yique ipsa viveiidieffieithosesse,
incfeinehtb ,Mei iri ahiffiis adhuc jniparatis neppliyr et *animali agitatiorie inbtari?»t ,..,, , . ,-s,..
tpflira impedimeiitum^liqupd. crearetur ; libentius ... jQud 'mente iion. qudhlum. Tfitiiiii, ihter ascelas
btisecuttiris, ctim initiie adbieyjssent,: « VesiEa-sau- dicitini : Deus nofprespicit quaniuni,,, sed quale. Eiir
ctiss'iina pifetas, aiebat, sapiehii corisilio prsevldeat; sfebius, vei (juis.alius suti nOmitieEtisebii Emesseni
'si ineiius sit jpopulii in prjricipip fideijugum htipo- /'"~ circumferri solilus, ripri tiho lbeo, heiiipe, hoiin.iii
rierfe decihiafum . . . Sciihus quia 'deciroaiio suti- fef. iv Ciner, et liom. de Coi)fessOi;.,.lauda't ciijusdani
gtahtia).n'ostrae,.vaidfetibha est. m
Sfed, elius estjilain «
Christiaui, sbphi sentehtiarii.,: UiiiJJe.,,inqiii.it, ei
hinitterie, qua'ni,fiiiem,pefdere.Nps vprp in fidpcar .quidam sapiens ait: .Noii.inagiiopefecbnsjiiferahdum
tfaoiifcajrjali,,nulritlet fedocti,,vij cbii^ntiihus. siiti- est, qujd aliquis agat, sed qiia, intetilibhe Kbb fa-
siantjaro.nbsifain plfenitef decimafie. Qiianio nfagis ciat. »Cui cbhsoiitiinesl iii.iid'Ctirysoslpini, libffi. 3,
tehera fides, iet ihiantilis. aninius „et ayafa mens il- cifca fineih,,.in cap. 1 Epistv 1 |d.Coririth. :.« Nbn
lariiih Iafgi.tati hpn, cbhseiitil ? Robpfata fide., "et eiiim ex exiiu'eoruhi,quae reefe fiuiit, sed fexhicnfe
cohtifinajiacbnsuetuditie,Ctii;istiaiiitatis, linic qtiasi epftini qui recte'facihnt, sbiel.Deus cprbnas deii-
viri§ .^eflfect^^fpftipri.dahda |uiit pfaecepta, quae riiie. » Hpc quidem pressius,, sed taftieh riervosiiis
biida meiis feligibhe 'Cfifisllarianon abtiorrfeal.i Hildeberlus Getibihaneiisis episcbpus ,.,epist. 62 :
« beii^.nbh qiiid, setl qualifierbiTerasati'ehdit.,i,
NOTJE INCAN. xiy.. Et jiiaecqtiidem bbsefvahjja,et hbtand|,vjsa;Stiiii
^..Saiiiis aiiegbr}gru_i\'xp'umtnijsticissdcramehiis, iii canpnes cpncilii Fpfpjuliensis.,'atictbresiihctb Paii-
Ailegbfiaiiideciihafliiii pfaecipuaiii,qiiaeest fexfacib liriOpatriarctia Aquileifehs!celeiifati.
S. PAULINI PATRIARCHJEAQUILEIENSIS %
5fi 514

^SANCTI PAULINI
PATRIARGHiE AQUILEIENSIS

"CONTRA fEIICEM MGEllITMUM EFISCOPUM


LIBRI TRES
Ex bibliotheca W. ornatiss. Puteanorum Fratrum ClaudiiV. cl. senatoris Jfarisiensis filiorum
eductih animadversioriibus et nolis illustrati, qui anno 796 videntur conscripti.

EPISTOLA SANCTI PAULINI AD CAROLUM REGEM


DE LIBRIS SEOUENTIBUS.
In triumplialihus largiente Domino gloriosius insi- A tholicse sanctaequeAquileiensis valvicula sedis c ru-
gnifo cor.onis domino Carolo orthodoxa slrenuissimo bicunda meracioris d pretiosi in sanguinis aspersione
fidei cultori, regiique culminis altitudine sublimato salutem.
Paulinus licel indignus servorum Domini servus, ea-
' n ContraF
eiicem, elc. Opus hoc Paulini nervosum dicli apud feudalium rerum scriptores, quos et baro-
quidem, el ad rem facluin nenio, qui legerit, ainbi- nes Balbus nominat. Vide Joan. Clav. Lex. jur. in
gel. Hoc unuin optanduin fbret ut saeculolitieris fe- hac roce. Forte sic se nominatum voluit Paulinus,
liciori auctor floruisset. Eleniin non inficias quan- vel quia ipse quasi ostium bene repagulis obseraltim
doque incorrupla verborum farragine/aliqualiter vim arcebat hseiesim ab ingressu EcclesiseAquileiensis;
argumenti retundi, el sententiam implicariadeo, ut vel qiia lanquanivigil janitor ad valvas exeutiatiat.
repetenda non raro sit leclio, ut menlem scriploris Siquidem aliquando officitim ipsum portiirji porla
penitus assequamur. Danda aulem venia , ut alias dicebatur, ut colligitur ex privilegio mbnaslerio Atfe-
dictuni, nec exigendus aureae selalis ab aelateferrea balensi in concilio Vermeriensi circa an. 866 con-
stylus. Duobus modis huic incomraodo lector a^quus „ ad cesso. Ad porlam (destinavit) Verneiam elc, id est
discretusquc occurrere polerit: vel lingendo se na- munus ipsura portarii monaslici, ut.habet du
tnra sseculo Paulini, vel fingendopbrasim stylumque Cange in Gloss., exhac, et aliis, quse itii citat.au-
Panlini hoe suo sseculo Uorerfe.Non enim hocdii- ctoritalibus. Valviculam aiitem diminutive liumilita-
mericum remedium, ctsi fictuin. Memoria nostra tis ergo forte se dixit. Nisi inavis se tanquam custo-
Eirusco in sennone allegoriae metaphoraecaeteraeque dem ad valvas posiium dixisse non valviculam, sed
translaliones adeo enormiter irrepserant, ul pro ro- valvicolam, sieuti dicimuS ruri degentem ruricolam,
stris dicemcs flpcc.ihaberentur, nisi linjusniodi figu- ccetocwlicolam, terra terricoiam, et Iiis similia. Quod
ris ffioristrissiniilibiis, et sesquipedalibus verbis buc- autem addit in rubicunda sanguinis aspersione. vel
cis crepamibus explosis, aulae, fora, academiae, lem- aliudit ad sanguinem agni, quo signatas Hebraebrum
pla qhoqufesacra 11011 resonarent. Puriori nune, boni valvas reveritus est, et prsetergressus angelus vasta-
genii ope,"ianquain postliininio reduclo slylo, omnes tor Jigypti, ut esl Exod. xn, 7, vel ad sanguinem
accinUnt, veteri expulso. Et lainen tunc ille solus sa- testamenti, quo aspersit Moyses populum , Exod.
piehat; purus displicebat. Sic de Latino cogila. Pau- xxiv, 8, foedere cum Domino.pactb, quo et aspersit
lini aevo qui sapere videbanlur, sic, ul pluriinum, in librum, utHeJir. ix, 1,9, el sic indicare videlur asper-
concionilius li.iqiiebanturet scrihetianl, ut ex coii- sione sanguinis Agni Dei Christi Jesu tulalam Ec-
temporaneis aucloribus vidferi potest. Insuper bar- clesiam AqUileiensemvel librum suum, quo obviam
baries vbcabiiloruiii indita, etparura ad purse gram- ibal haereliciseadem aspersione, hoc esl gralia Chri-
matices Laline regulas construcla oratio lectorem sli munitum : vei tandem hac aspersione sangui-
quandoque renioratur. lgitur operse prelium nobis nis precatur regi salulem, id est eam salutem
visum fuit huic malo nostris animadvcrsionibus et quaeex meritis sanguinis Christi nobis comparata est
notis occurrere, quibus intacla remanentePauliniana ". selerna.
phrasi (eteniin religio est notulam vel minimam ve- d Merddoris sdnguinis. Id est purioris, sinceriorig.
terum Patrum scriptis apponere, aut demere) obscura Merum enim est quod est solum, sincerum, uno
verba explicare, sensum ex neglecta orthographia verbo, quod nihil habfet admixtum. Terentius in
confusum dilucidare, insuper loca citata vel ex Scri- Phor.: < Nihil habet nisi spem meram : » Cicero, de
ptura, vel ex Patribus recognoscere, et fonles unde Orat., lib. 11: « Ecce tibi exorlus est Socrates ma-
hausla sint, indicare, satagemus. Adde, nos illi gister istorum omnium, cujus e ludo tanquam ex
quoque molesliae,quaeex protensa et non interscissa equo Trojano meri principes exierunt. » Haecapud
lectione oriri solet, obviam ivisse, appositis titulis, Noniiium in lit. M. Idem est Metacus, unde vinum
et capitulis numero recensitis, quod in -Paulini non aqua dilutum metacum dicitiir. Horatius, lib. n
prima ediiione Andreae du Chesne desiderabatur. epist., v. 407, epist. 2 :
Noslro labore, lector benigne, ulere si placet, sin Expulilclleboromorbum,bilemquemeraco.
minus, omitte. Adhuc integrum pururaque habebis. Cicero quoque de Nat. deor. lib. m, vinum puriiis,
Paulintim.
h Educli. Per Andream du Chesne, et Operibus meracius dixit: « Ut si medicus sciat eum aegrotum
Alcuini edit. Paris. 1617, Addit. col. 1761. qui jussus est vinum sumere, meracius sumpluTum,
BAquileiensis valvicula sedis. Valvae,quae tantum statimque perilurum, magna sil in culpa. > Sangni-
uem igitur meraciorero appellavit Paulinus, sicuti
pluraliter Latine dicuntur, portae sunt geminas par- lacmerum dixit Lucreliu» lib. 1, v. 260:
tes habentes et plicatile»: quei» astanles, Valvatoret
343 CONTRA FELICEM URGELL. LIBRI DI. — EPIST AD CAROLUMMAG. 346
Reverendorum siquidem apicum vestrorum sacris A ) Domini vini meri plenus est mixto. Qui inclinatur ex
veneranter inspectis syllabis, saepiusque dulcedinis hoc in hunc, cujus fex non est exinanita (Psal. LXXIV,
exigenle recensitis sapore ; facfum est pabulum sua- 8, 9). Et licet bibant ex eo omnes 9B peccalores
vitatis ejus in ore meo quasi mel dulce", et tanquam terrae, sed aliis quidem est gustus vitse ad vitam,
ibiflui distiUantis favi b meUitae suffuscse c guttulae aliis gustusmortisadmortem (II Cor. n, 16). Non
faucibus meis, totum me procul dubio ex eo quod est in eo mors, sed vita. Mors autem et v.ita est in
coromodius contigit, dulcedinis sapor possedit. At ore bibentis ex eo, qua mente cujusve fidei religione
ubi Felicis, quinimo infelicis, perversique fautoris quis biberit. Si igitur mente sancta quis calholicae
dogmatis perfidiae seetae clangor horrisonus, auras fidei sinceritate perspicuus vita, vivil [vivet], et
raptus per vacuas, humilitatis meae multare non non morielur h (Ezech. xvm, 21). Sin autem mente
distulit d aures : versa est continuo in amaritudinem lucubri, perfidiaeque mancipalus errore epotaverit,
caro mea, et respiranlium internorum viscerum meo- morte morietur, et non vivel (Ibid. 13). Non enim
rum vilalia, lanquam poculo obriguere propinata to- bucella Domini manu largita, mors : neque Satanse
xiiluo. Ac per hoc contiuuo pallui, interiorjs hominis mortiferaepotestatis fuit infecta saevitia; sed in animo
vitiato pulmone. Uujus nimirum rejecta pestis felli- proditoris vigebat. Nam unde Judas sempilernse mor-
vomaeamariludiniscrapula,capabilia emeistomachi B 1 tis luit intolerabiles pcenas (Joan. xm, 27), inde beat;
refrigerasse receptacula modo roirabili contemplatae apostoli, qui fideli de manu Domini animo accipere
faciei suffusus venuslalis rubor declarat. Purgato particulam meruere panis, aeternsevitae gaudium con-
igilur jecore mentis hysopi asparso fasciculo f, lanse- secuti, ccelorum sine fine potiuntur praemium regni.
que coccinesecedrino impexae ligno cataplasmato s Denique cum catholicus quicunque, manu Domini
peniculo: offeram utique ei charilatis studio exhibito tribuente, de sacrae Seripturae calice recta fide, de- 5
calicem aiiicuiii flavigcro radianle fulgore. Non qui- vota mente sanoque sensu bibens satiatus fuerit: cre-
dem illum Babyloiiicum (Apoc. xvn, 4, S), quo pro- dideritque Dominumnostrum Jesnm Ghristum verum
pinatac sunl omnes gentes, sed illum qui in nianu Deum, verumque Filium Dei, de Deo genitum vero,
Nova 531, « medicamentum molle, et consistentia medio-
Ludit lactemero, nienles percussaproles.
uovellas. cre, quod repellendo, concoquendo, digerendo, re-
hoc aulem crat dicere ex mero, id est solo sanguine solvendo , laxando, yacuando, detergendo, calefa-
Gliristi salutem partam, quia, ut dicil Petrus aposto- ciendo, siccando, dolorique sedando adliibetur.' Quae
lus Acl. iv, 12, Non esl in alio aliquo salus. Et, in crassiora, siccioraque sunt, i'p.nlufpu , et cerala;
sua 1 Epist. i, 18 : Non corruplibilibus auro, vel ar- quaeJiquidiora, o-vyxsio-ftaraet unguenla appellan-
genloredemplisumus, sed pretioso sanguinequasi agni C _ lur : » Medicameutum autem est quod illinendoad-
immdcufaliCliristi. bibetur. Hinc illinire dicitur. Quo
» Ori meo quasi mel dulce. Ezechiel. xxxm : Co- verbo usus fuit cataplasmare lnterpres, Isa. LVIII,21 : Et jussit
medi iltud (volumen) el faclum est in ore meo sicut Jsaias, ut tollerent massam deficis, et cataplasmarent
mel dulce. Vide quoqueApoc. x, 10. ulcus, et sanaretur. Quo usus quoque Joannes
* Ibiflui distillantis favi. An quasi ibi fluenlis verbo super
monachus, ut refert du Cange, lib. n Vitsesancli
compesilo ab ibi Jocali, el fluo, ut mellifluus, imbrU Odonis abbatis Cluniacensis, et quidem allegoria non
fluus, elc, an potius legemium hybliflui. Notum est absimili Paulhiianaenosfrae: « His et similiuus exem-
hyblaeum mel in prelio, aique adeo in proverbio plis cataplasmabat vulnus mese mentis et pravitatis.»
fuisse. Peniculum autem, vel penicillum, id est, « quo vul-
« Mellilwsuffuscwgullulw. Pro subfuscw.Mel enim, nera stipanlur, vel ideo ne claudantur, vel ul ape-
et guttaeejus non vere fuscaesunt, sed aliquantulum riantur magis, ut sunt penicilli ex linteolis concer-
iusci coloris, vel ad fuscum vergenlis. Sic dicitur ptis, ex medulla sambuci et ex spongia. Plin. *.« Tum
sapor subacidus, aliquanlulum acidus, odor subgra- peniculo vulnus apertum. » Celsus : « Deinde exigua
vis, color subniger, subflavus, pro ulcunque gravis, penicilla inlerponenda. » Sic in Th. L, L. Nos vhlgo
niger, flavus, elc. taste dicimus, et forle idem sunt ac quas turundas
d Mulfare non dislulit aures. Multare hic est pro Cato de R. R.. cap. 157, appellavit, cum dixit: « Et
verherare, pulsare, et si vis, etiam ferire. Hoc po- si fistula erit, turunda introlrudilo; si turundam
slremo seusu usus quoque Terentius in Adelph., v. non recipiet, diluito. » Nisi forte sit calaplasmalo
90, acl. I, sc. n : peniculo idem ac inlincto in calaplasmate peniculo,
... ipsumDomimim,atque omnemfamiliam P quod a pene, id est cauda dicitur, quia ex caudarum
Muhavitrieque ad murlem. extremitate fiat, ut docet Festus in V. Penem. So-
lent enim vulnera, ut mollius tractentur, hujusmodi
Ferire autem aures phrasis usitala. Seneca in Herc. vel penicillis, vel spongiis, oleo unguentbque liniri. ,
Oetaeo,v. 1434 : Et hoc potius esse ad mentem Paulini videtur, qui |
... quissonusnostrasferit coelestisaures. lanae impexae ligno conjungit cataplasmatum penicu- |
et v. 1441: lum.
h Yita vivit, et non morieiur. Locus Ezechielis ha-
Undesonusirepidasaures ferit. bet viia vivet, quod consonans est cum sequenti non
• Capabilia stomachi receptacula. Pro capacia. Est tnorietur. At Paulinus bic el infra semper vita vivit.
enim capabilequo.dpotest capi ; sicuti capax, quod An quia qui vita fidei vivit, qui recte credil, ffiorte
capere potest. Sed praepostero sensu aliquando usur- perpetua non morietur juxta illud evangelicum : qui
patum.docet du Cange in Glossar., aUala inter alias crediderit, et baptizatus fuerit, salvus erit? quod ta-
hac quoque Paulini auctoritate. men ila intelligendum est, si fidem operibus tenet.
f Jecote aspatso hyssopi fasciculo. Pro aspetso : al- Hinc inferius de impio morte morielur, et non vivit,
ludit ad iUudHebr. ix, 19 : cum aqua, et lana cocci- id est morte morietuf in futuro, quia damnabitur :
nea, et hyssopopopulumaspetsit. non vivit nunc, quia male credit, nec vivit Deo : qui
8 98 Caiaplasmalopenicuto. K«T^7r),««rf*«, inquit-, vero non crediderit condemnabitur Marc. xvi, 16.-
Gorraeusapiul N. Stepharium Th. L, G. toni. III, col.
J&l ' S. PATILIM PATRIARftfi^ AtllTtt.IiENSlS
kH
verurrique hoiiiiiiem Veraciter de Spiritu sancto, et A _ roborata. Prseter iha nimiruni quse aui, nuilius essp
Mafia vifgihe naium, uhuih euirideiriqueDeiiiri? et mpmeriti, aut ad tiahc rem convenlentius.periinere
tiomitieinVuritim,eumdeinque berhonrinisqtie Filiurii iiOnviderilur; et idcircb nostro se refuiabani "facii-
ex titfaque, et in i^aqiie natiifa uritiih; tibn dtibs lihie stylo suscipietida.
Debs : necmios; sed utiuni Filiiiin Dei, vita vivit et Denique etsi tibn pf etibsis, quia npn niundisla
fion itibrietuf. Si credideris; ait Apostbius, ih corcte sordepeccatiriiariibuSj desacris tariienpfetibsaScri-
iuo bbmiriutri JeSumChfistum, et bre iuo cqiifessus pturafuni ttiesaiiris tritim Jliprhin .'oblata. litii-ofum
fuerikqubdDeus suSCiiSviteUma morfuis, 'salvuseris muniiscuia i"iih.le pfaesbpe bbinihi mei pleiib suppji-

\Rom'. x; 9). Qui verti bitierit ex tiujus Scfipitirse Ca- tiqtie offerre c'bfrie optiriiejudicavi juxta iliu.ilqiibd
lice bie peffido; cprde pessimb, merite p^erversa, et Dbmiiii lege cavetur: Nori apparebis fef in miriova-
praesump'serii;'quemadriibdtimhaeretieus isie, periida cims in'ebhspectu Ddmirii Dei' Xui (Deut. xvi, 16).
vbce gafHre D/oniitiumribstrum Jekihi Cliristurii pfo- Ideoqoe i&rjignuhiduxl ter iii noc Aiifip, qiii toluni
ptef hiagriuiri piietatis sacramehtuhi, nunetipaUvufn pi-aeseiitis \pk ty'pi'ce teniptis 'desijgnat, vacuus in
beuiti ei adoptivtim filitimi liic ffibfte tiiofietur, et - ctihspectu bbihihi iiiei appafere. iti tioc utiqiie, nt
ribn vivft; "pianltisdicaiti; cohsciehtiaemeae ahrip, qui pef (jiia-
___.
Igituf'salutierfiriiis veiifefatiiiiiiriiincltantibus lilte- B tiibf carairiaies viftiites., ia*est prudentiam, iempe-
fafutii vestraiiiiri iihpefiis, quatenus jiixta parvitaiis fahtiaro, fpftitudinem et jhstiliairi; qiiasi pef quaiiiof
inese intenigeniiani , iieet pigribfis ibgeriii btisistat redeutttia in sese fevbivitetiipbfa supputathf. Quippe
possibilitatis facultas, scf itiefe. tamen qiise hte cori- pef quihque exlBribfes 'cprpofis seiisus, qiii iii se dii
tirigit prb catisa fidei 'ctihtra pestilerites pfayi coni- cli dcnarii humeri shtiima -"[iForiie, suininahi] concJii-

irienli bbjectibnes qtialicurique riori rentio stylb. Scio sduht; quibiis additis duobuS, tioc esi ariiuiaecafiiis-
ehim qui VJixit: A^pefiOsluum; it egb adhnptibb iUud que stitistanfia, efficiuntur siti}'-i dtibdecihius, iah-
{Pscil. LXXX;9). Buspicafi deriiqtie pfbtiabiiia fefiim quairi per duodecim "liiensiiiih diitcreiiiias iuiiaYres
extofqueht judieia; alio fbfte ttempofe;tiut per seihfet- Vicissini ssepius redivivos explicat cufsus. iJis etiain
jpsum, si vita comes fuerit, aut per complices subs; adjiciuntur tres naturalium morum principales effe-
si ipse ab hac luce justo Dei fuerft Stiblraclusjudicio; ctus, cordis, aniiriae, metitis : ut est illtid, ex roto
litijus nimifum virulent*' stirpis fruticeiri fediviyti corde trio, ex ibia ahiriia iud, et exiofa tnehfe.Tiid
conariraniriifefp seieie iriyifguito.(lV:Aeg._iy,M). '(Mdri. xii, 30). Per qiios cehleiiarius ier iluctus ier
UiiiJe et culpa.hiorosse djlationis in respondendum, cenlenarii numeri.figuram depirigil. Quibiis tlimiriim
quoirrain ei causa coiltigit nectessarioiritervenie: id» : cbniieethuiuTsers iribrales aetatiim distinciipnel '•?;i'd
circo impelrandain venise fiduefaTnnon tttutiatiitur a C est infantia, pueritia, et caetera: qui sexies ,per decem
spes postnlanii neghgenlise>de torpofe frustrala. mtilliplicati -sexagenarii numeri sumriia [Foffe el iric
Praecavehs igithr ih futilfum.y tibri ab fe "pMvi pef summam}defprmaht.llis nahiqiib'iiisertiiituf 'divtirsl-
sihguia n^piiue qpae ih |iiaiibeiciinque littefis ejus f iihi ralibriabilitim cbgitatibtiuih«JisiinctiaclupruTm ,per
iiohtfa cailiblicsefidei feguiam inspiciuutuf ihsertaj gradus singulps quaiitates; veihti smit spes, fides; cha-
et Scripturarum admodtim lesliriioriiis; et rationabi- fitas; et his siffiilia. Quae quasi ltiultbriini m'efi3rii
liter dutitaxkt jukta tiiihianai possibiJiiatis efficien- calculatius quantitas ininieri mulliplicata, yeiuii in
tiam "uisptitati.bhibusbbyiafe. Si qua verp bene in treceniorum sexaginta <iet sex fiierum ainni jipstri
tiis prolata tiabentur; noslris persistant assertionitius altitudo consurgit. Huic forsilan perfeclibms amii
(•;..*Noh, tifubabitut spes.E&tidem. ac titubaMi.SBi gentiunii mediorum, senuni; » Quse est eliarii mens
Siujusmo.distyli vilia ne temorehttir,tquia Paulino Pythagorae, apud Laertium lib. vni. Servius TuUius>
satis grat ad intellecttim , nori ad Latiriani regulara ut.ex Tulierone riarrat GelUus, Noct; Attic; iib; x,
dicere.v! cap. 28, tres tanlummodo aetates faciebat, puerofum
,i frium librorumiMutiusmla.MhteprmsepeDomini usque ad. annhm.deciirihm seplimum; juniorum ab
mei fifferre. Respicit ad. tria Magoruin munera Do- anno decimo septimo usque ad quadragesihium sex-
ininoobiala. Mattti. ii; 11, .... , '.. ii tum, seniorum.hos excedenlium. Nec. dissentit Ari-
,v Sex.wtatufri (iisJJncrioitcSiNonomnitiinuria sen- •"stoteles Rliet. lib: li, capi Ip,,[W&J*ti^c^bhssjiiEta-
lentia. Censprinus deDie hataUc. 14, ait, «Varoriem les autem sunt juvenlus, vigbf (sic verlit Sigohius,
quin'qhe«tatis gradus sequaliterputare esse divisos; at Majoragius adolescentia; media mtas), senectus;»
unuro.queroque.scilicel praeter extremuffi -in annos Ex his vides non unam esse omniuro sehieilliaffi ide
1S.{»Jrjtacrobiusjn. Somh.;Scipionis pro: septenario aetatumvitae npslraedivisipne. Pauliniana,diyisi,oom-
stat. Ait enim liti. i, cap. 6 : < Hic est numerus, id nium optima videtur. Etenim nec excedit, nec defi-
est: septenarihSj quihominPm concipi, forraari, edi, cit; quo vitio quse supra, et quae inffa tiurichunie- '
yivere, aii, ac: per onmes aetalum gradus tradi sene- rum sunt laborare videritur; •
ciae; atque omriino.coristare facit. i Videhaecibifu- * In. itecenlotum sexagintd et sex .dietuhi anrii no-
sius explanata. Apud Philonetii Judaeum, -lif), de stri allitudo consurgit. Numerus dierum qiiibus anuiis
mundi .Opificio, Hippocrates septem quoque gradus coustat, communiter non ;est, nisi: trpcentorum et
aeiatisjiominis.facit, .Solon auteni deceffi, crijus ibi- sexaginta qiiinque; additis..horis qtiirique>etmintitis
dem Ptiilo recitat elegiam hanc partitiohem continen- quadraginta novem. Quaeadditio hbrafum priginem
iem. Sanctus Atiibrosius, episl, 44, classis 1; edit. feeit anno bissextili, qui habet dies .366.' BaecPmnia
OpvisSi^,ex Hipppcratis setitehtia pro seplemplici di- satis notaomnibusindisciplinatempbfumvelJeviter
yjsioiie ita.cpnciiid.it': i-Est ergoinfanss puer; ado- versatis. Hinc patet quaerenli; quot dies anrius cpm-
lesceiis,, juyenis,, {vir,. yeteratins, sehex. » Galenus: plectalur, ex.communiter contingentibus. fesppnden-
apud Ceiium Rtiodiginum. Antiq. Lecl. lib. xix, cap. d.um.ess.eitcoffiplecti uies;56§, hbn, Vero 366;, quik
%i, aelates slaluit omniuo quatuor: «juvenum, vi- tot rion hatiet nisi quarlo quoque anno, cum esttijs^
549 CONTRA FELICEM ERGELLiTANUMLIBRI UT. — LIB. I. 350
coronse Psalraista Deo cpmniemorat benedixisse, at- A , anno hsecita moraliter sentiendurii existimo. AUego-
que benedicere : Renedices coronw anni benignitalis rice aulem, qui a Redemptore npstro sbcius [Forte,
tum (Psal. LXIV,12). Corona quippe anni est perfe- sanctius] sacratiusque datur intelligi: in quo duode-
ctio c»nsummatsejustitiae. Quse quidem perfectionis cim appstoii quasi duodecim menses, omnesque electi
corona non yolentis, nec currentis, sed benignitatis, ejus veluti niultorum dierum summa per hoc [huncj
et niiserantis est Dei (Rom. ix, 16). Unde et campi sacratum numerum, trecentorum videiicet sexaginta
Dei, hpc est humilium electprum menles, non a se- et sex, qui quasi iri uno conglutinati corpore conti-
metipsis, sed ex henignitate miserantis Dei imple- nentur : ipse insinuat qui per Isaiani prophetam de
buntur ubertate. tii tioc nempe anno divinsebenignita- semetipso protestatur, dicens: Spiriius Domini super
lis ciementiaubertatis 97 abundantiam jargienle, ut me, eg quod unxerit Dominus me: evangelizare pau-
ter non apparerem vacuus in conspec.tu Domini, tres peribus misil me, prwdicare annum acceptabilemDo-
in nomine sanctae Trinitatis libros, licet iucuito edi- mino, et diem redemplionisDei nostri (Isa. LXI,1, 2).
los, non abnuo, stylo, in gazophyiacip tamen san- .Atnen.
cluarii fideU recondere manu festino. De hoc igitur
sextilis. Quaeeuni ita sini; qtii fieri poftiit, ut Pauli- B tiohe anni, quo scribebat. Hac posita conjectura, •
rius noster,.quem hsec certe npn latebant, non una quam a nemine improbatum iri confido, certp statui
yice de anni diebus menlionem Jaciens in hac epi- initii posse videtur annus (jtio data est epistbla. Is
stola, cohiihemofet seffipef ilies 366 ? Faieor me hu- vero annus 796 fuit, qiii apprime ebnvbnil eurii aliis
jus fei nbvitate perculsuni paiilisper haesisse. Sedcum cifcumstantiis. Nam libri hi sine dubio scripti sunt
niihi persuasum esset; inscitia peccare nonpotuisse ppst concilium Francoford. ,an. 794, et ante an. 799,
in re praeserlim tam nota Paulinum, nihil aliud tan- ut.ih, dissertaf. de bseresi Feiiciaha dicethr. Nullus
dem conjicienduin esse existihiaVi quam a Paulino aiitehi alius armus ihter hbs teiiiiraos fiiit bissbxtilis
'scriptam esse eplstolatii tiaricanrio tiissexlili, et nu- prseterquara 796. Ergo eo annb scriptam esse episto-
ffieruffidieruffi ab eb memoratum fuisse; habita ra- lam tenendum est.

99 SANGTI PAULINI GONTRA FELIGEM

LIBER PRiliUS.

CAPUT PRIMDM. G num. Nunc autem, ait, derident me juniores tem-


Lamenta doientis Ecclesiw proporik. pore, quorum non dignabar pattes ponere cuiihcarii-
• :Uniusejusdemque praecihentis columtiae (Gdni. ii, Vus gregis mei : quorum virtus mdmuni erai mihi
10); electaqiie genitricis suaelaetantis ac dolentis pro niJiilo, et vila ipsa putabahiur itidighi : egestate,
vox hbstri; rahioso audita esi iri teria : el fame sferiles, qui rodebanl in soliludine, squalen-
. f; , prseconib
- -
Nunc autem exaltabil caput meurn supef tinimicbs tes calamilale et miseria : et mandebant herbas lerrw
meos (Psal: xxvi, 6) ; et: Nunc autem derident me el arborum corlices :. et radix juniperorum erat ci-
Junibfes terripore, quorum non dibnabar palres pb- bus illorum. Nunc dutem in eorurii canlicuiri versa
riefecutn cdnibusgregis mei (Jbb. xxx, 1). Quaequi- sum, et facta sum eis in prbverbium. elci (Job. Xxx,
dem alio in lemppre variis undique oti ienerum pul- 1 seq.)
lorum incommoda circumvallata ahgustiis, reniini- CAPUT II
scitur nimiruni dierum adolescentiae suse (Ezech. Hwretici hostes Ecclesiw, fdii diaboiii
xyi, 22); quando enixa super fratruelem suum, ala-
cri securius pectore laelabatur. Optantis quoqtie Qui sunl isli lascivientes centum annbrum juve-
vbcis oflicipjab ipsis-, tii ita dixeriih, scaturiehtibus iies ? (Isa. LXV;20.) 0 pulchefriiha mulieruih qui
ihternprmh viseeriito secretalibhs flabris, redutidah- D sunt isti ? 0 tinica genitricis tuae ! pdriii vi, 8.)'C6-
ti.a oris colloquia usque ad colli medium confluxisse lumba prbptef sancti spiritus septeiiipiicia dotibrum
(Istii xxx, 28); ntiUitis dubii dicli adversa resistit charisniala : speciosa in sahguitie; cahrjjdita in
bbjectio : Ac per hoc inore tbrrentis mellls et bu- lavacro, soror in funiculo charitatis,.proxima in so-
tyri per vertia precaritia mbrosai relrabtatiohis pfae- cietate assumptaenattiraei suavis in deiiciis Scriptu-
tendit oraculum; Quis inquitj mihi tribuat ut sim rarum. Qui sunt isti qui fnaledictuin Cenleriafii
juxta menses prisiinos, seCuddum dies quibus Deus pueri nequeunt efftigere ? Qtibs taffi libef^itietofi-
custodiebdtine ? Quaridb splendebai lucerna ejus su- tatis fiducia indignos simpiiciuni canuiii gregis iui
per caput tneum, et ad lumen ejus ambulabamin socios judicasii ? Qhoniam saneti gregis tui sirit sa-
lenebris1Sicut fui in diebus ddoiescenticemew, quan- craiissiffii cahes, cuidam jialriim iiiBfhin [AL, suo-
do secreioDetis erat in taberndculb meo ? Qudrido rura], pro quibus nati sunt libi filii (Psai. XLIV,17),
erat Omnipotens mecum, et in circuitu riieq pueri contigit nos vaticinio duiicisse. Concrepat enim
mei ? (Job. xxix, 2 seq.) His ita et hujusmodi pleno Davidici carminis hujusmodi decachordo Psalterium:
1
gralularitique corde pfosperis fecetisilis" favoribus, •Linguci,ihquit, camm-iubrum ex inimicis iriis db ips'6:
protinus ad querelosa sese vertit lamenla discrirai- Visi suiil ihgressus lu% De&s VPsal, ixvii, 24? 2&);
351. . . S. PAULINI PATRIARCHJE AQUILEIENSIS 352
Isti igitur famosissimi canes a, qui ingressus Dei < A voluit designare. Quatenus ex hujus simililudinis
suut visi, pastoris oifieium erga caulas ovium formula patenter daretur inteUigi de venenosa raffini
non immerito certum est procul duliio modo fungi radice, spinosaemyricae c virgullum prodisse vene*
mirabili: qui erudeliumbeUuarum rabiem sanctis, ficum. Taliurn fortassis prOgenitorum iniquitatem
si dici liceat, pfocul a martdriUbus b gregum coer- Scriptura Domini coihmemorat, usque ad tertftim et
cere latratibus non pertimescunt. Qui antem illi quartara generationera in filios retorquendam. Ta-
sunt horum rebellium juvenum patres, quos le pu- liuffi utique, nec ambigi ordo permiltit verificaera-
duit cum venerandis canibus gregis tui adsciscere, tionis, qui per imilationem pestiferam perfidorum
adhuc quserimus; et quaerentibus nobis jam sese patrum, filii nuncupantur. Horum igitur convenien-
pandit animus invertiendi. An non antiqui hseresiaf- fius, ut arbitror, quam carnalium' crediderim filios
chaetiorum pestiferorum detrahentium tibi juvenum patrum. Non portabit, inquit Scriplura, filius iniqui-
patres exstitefant furibundi ? Arius scilicet, Mace- tatem patris ; nec poftabit paier iniquUatem filii:
donius, SabeUius, Eunomitis, Nestorius, Eulyches, anima qumpeccaveritipsa morieiur (Ezech. xvni, 20).
,cum sequacibus suis, quos fixa rataque catholicae- Hinc est enim quod ipsa Veritas Judaeos in Evan-
fidei invectio a consortio venerabilium canum tuo- gelio, a principaU parentis degerteratos nobilitate,
rum dignis animadversionibus censuit aUenos? Ipsi B diabolicos filios ore exprobrat meUifluo. Ait enim :
haud dubio, et ex eorum maledicta progenie isti Yos ex patre didbolb estis (Joan. vin, M). Et ob
propagati sunt filii tenebrarum. Quin potius amicl quam causam ita dixerit, manifestius declarat, cum
sponsi, qui stat, et audit eum, et gaudio gaudet protkius subinfert: et opera pgtris vestri vullis fa-
propter vocem sponsi (Joan. m, 29), doceri pos- cere. Iile enim homicidderat ab initio (Ibid.). In qui-
shmus quantocius documentis de qua radiee morti- bus verbis luce clarius datur inteUigi, non eos na-
ferae damnationis nefandissima isla proles genus luraliler d, aut tanquam al) eo e conditos, vel etiam
ducat pestiferum . 100 Genimhid,- inquiens, vipe- per adoptionem t, sed ob imitandas g diaboUcaeJfau-
rarum quis-vobis monstravil fugere ab ira ventura? dis versutias, filios eos diaboli recte voluit h nun-
(Luc. m, 7.) Translato quippe vocabulo parentem et cupari.
sobolem, alterum in vipera, in genimine alterum
a Isti famosissimicanes. Hanc canum allegoriam est ovili pysesintpastores abbates. » Arehimandrita-
videtur Paulinus accepisse a divo Gregorio, lib. xx rum meiitio fit can. 7 concilii Forojuliensis a Pau-
Moral., cap. 9, exponente illud Job a se prsccila- iino coacti. Si quid ulterius hujusmodi aves, vide
tuiii : Quorum non dignabar patres ponere cum cani- ibi in notis lit. a.
bus gregismei. . ( c Myricm virguitum prodisse veneficum. Optima
Q
h Procut a mdtidrilibus. Sicut ah ove ovile, ila a quadrat allegoria. < Myricw enim, ait Plinius, lib.
fnandra mandrile, verbum alias inusitatum, derivat xin, cap. 21, infelicia ligna vocamus. .. qua in do-
Paulinus. Latihi mandram pro copia jumenlorum ffium illata, difficiles parlus fieri produnt, mbrtesque
Ksurpant. Martialis, lib. v, v. 202, epig. xxm : miseras. » Hinc de Magis Persarum Strabo, Georg.
raulorum vincere mandras. lib. xv : < Imprecatipnes faciunt, inquit, fasclcu-
Vixque dalurlongas lum virgarum myricinarura tenuium tenentes. »
Sed et pro stabulo quo jumenta includuntur, verbura Equidem Jeremiae xvn, 5, 6, de peccatore maledi-
quandoque acceptum : H. Steph. Th. L. G.-tom. IV, ctionibus divinis obnoxiodicitur : Malediclus homo
coL.1413 : « MuvSpu stabulum seu claustrum est qui confidit in homine, et ponil carnepi brachitim
septum, quo noclu clauduntur pecora. Hesycbio suum, et a Domino recedit cor ejus. Erit enim quasi
fiavSjOKf sunt <T«xof. /3owvx«t Jjrwtavepxri,rteciion fpuy- myricw in deserto. Plantula quidem mali oniinis,
l*oi: praeterea 41a?,' sylvse. Exponilur non solum quippe irav/xapirof, affatimque infructuosa vocatur
slabulum, caula, sed etiam spelunca : iteni locus, Nicandro III in Theriaeis, v. 612 :
in quo torcutaria sunt et uvae exprimuntur. Quin et Kai p.vpir.w;/atso vlovjr«vaxa/37r6a
affertur pro caula. » Pro claustro a La- Bupnov.
fiavSpeuftoc
tinis' usurpatum. In ludis enim latrunculorum, se- Quibus enim aliis aequius convenire possunt ista,
plum quo tertebantur clausi, mandra dicebatur, ut quam hujusmodi viris hic a Paulino perstrictis?
innu.it in ppematio Lucani ad Calphurnium Pisonem d Non eos naturaliter. Ut somniabant Archonlici,
de tioc ludo ioquentis, praesertim V.191: j. qui dicebantacdiabolum « ad Evam accessisse, et cum
Ut cilus el fracta prorumpatin agminamandra. ea perinde vir cum mnliere solet, consuetudinem
Ex quo intelUges Illud Martialis lib. vn, v. 550, habuisse, deque ea Gainum et Abelum suscepisse,»
71 : contra quos lege sanctum Epiphanium ad hseres. XL.
epig. e Aut lanquam ab eo condilos. Ut volebant Ma-
SicvincasNoviumquePubliumque nichaei, quorum insaniam redarguit saepeAugusli-
Mandriset vilreo lalroneclausos.
rius, praesertim tract. XLIIin Joan., n. 10.
Hinc a mandra mdndritm mouachi, et abbates eis 1 Veletiamper adoptionem. Cum enim amoris
prsesidenles archimandritw dicti sunt, quia ab ini- actus sit adoptio (unde Auguslinus, lib. n decon-
tio monachi in speluncis vel septis locis claude- sensu evang., cap. 5 : « Neque enim absurde quis-
baiitur ceu in mandrd. Et mohasterium aliquando qtie dicitur non carne, sed charilate genuisse, quem
riidndrd dicttim pluribus ostendit du Cange, etprse- filium sibi adoptaverit» ), et diabolus homines non
sertim ex Alcuini lib. n, de Vita sancti Willi- amore, sed odio prosequatur, eos quos suos facil,
brordi : mancipiorum, non lilioruro Jocohabet.
Circuitirlcircovigil hoc tutaminemandras, 8 Sed ob imitandas diaboticw fraudis versutias.
Noroiuiliusmeritisut Christi augeret ovile. Augustinus, tract. XLIIin Joan., n. 10 : «» Unde
Non niraium ab hac derivatione disiat id quod apud Judaeifilii diaboli ? imilando, non nascendo.
eumdem habe.tBu.dseus,nempe monasleria mandras h Voluittiuncupari. An legendum voluisse?
dicta, « a grege monactiortim, cui cett mandfw,iii
SS3 CONTRA FELICEM URGELLITANUMLIBRI III. — LIB. I. 954
CAPUT III. k CAPUT IV.
De hwrelicis iriumpliat Ecclesia. Serpentes sunt hwretici.
Nunquidnam infelicissimi Arii sociorumque ejus Subraersis igitur ./Egyptiis in mari Rubro, in
non exstilit pater diabolus, qui adulterino complexu quibus non solum peccatorum agmina sub unda ba-
virulentumsemen perfldisein vulvam depravatae men- ptismalis, verum eliam haereticorum nom inconve-
tiseorumcoitueffudit pestifero? Ac per hoc de tam nienter intelligi datur [Forte, dantur] exstincta con-
clandestino concubitu conceplus formatusque est tubernia : ecce abeuntibus nobis, traHismissojam
fiiius perditionis : quasi de materno ulero, proca- mari Rubro, per vastam mundi solitudinem, oecurrit
cissimaelinguseobstetricante manu, processit proles interim nobis serpentium venenosa caterva, quse de
seternaegehennseignibus mancipanda. Eodem nempe pestiferis eorum oyis erumpent, quae ab eis in nido -
modo genuit similes sibi filios, simihque vindictse sunt perfidiae derelicta. De quibus ovis per Isaiani;
ultione plectendos. Et quoniam eodem quo Ulosma-, dicilur : Ova aspidum ruperant, et telas atanearum
lediclionis anathemate percelli, si non poenitentiae lexunt. Qui comederitex ovis ejus morielur, et quod
obsistat remedium, cunctos qui eoruin sunt errori- confoium est, erupit [AL, erumpel] in regulum (Isa.
bus irretiti, fides sancivit catholica, quasi in terliam LIX,5). Sed ne timeantur istiusmodi venena serpen-
et quartam generationeni palernae iniquitatis praes- B tium, aspicientes ad aeneum, quem Moyses exalta-
tigium haereditarioin filios transfunditur jure. Po- verat, serpentem (Num. xxi, 9), consolalur nos
test.etiam de hoc tertiae quartaeque generationis ca- etiam isdem propheta, qui per pueri singulariter
pilulo, aliter acuti ingenii exigenle 101 sophismate nali infantiam, exstincla aspidum seu basilisci mor-
mulliplicius phalerato a themate explicari. Sed quo- tiferse refusionis memoral flabra. Delectabitur, in-
niam propter imminentium hoslium bella, ad arma quit, infans ab ubere super foramine aspidis, et in
spiritalia quanlocius feslinamus : ne forle dum eva- cavemam reguli qui abldctalus fuerit manum suam
gamus ad otiosa, hoslium cunei derepenle praecipi- millet. Non onident, et non nocebunt in universo
tes Ecclesiae valvas inopinato infringant incursu; monte sancto meo (Isa. xi, 8). Huic etiam puero per
idcirco armalo instanle niUite, vigiliarum officia alium prophetam dicilur super aspidem et basiliscum
quaterna duntaxat alterualione distingui solertissima ambulabis, et conculcabtsleonemet draconem (Psal.
decrevimus cura. Quatenus in vigilia malulina, Dei xc, 15). Hinc alias de eodem propheticae modula-
jubentis imperio elevata Moysi manu Domini virga, tionis resonat tuba : Spiritus ejus ornavit ccelos: et
quaetriumphalis expresserat crucis vexilla, subver- obstelricante tnanu ejus educius est coluber tortuosus
tat rolas eurruuni, equites, et ascensores ejus divina (Job xxvi, 13). Qui vero sit iste admirabilis infans
C
potentia violento impetu involval in mediis fluclibus qui super foramine aspidis delectabitur, et in ca-
Rubri maris (Exod. xiv, 24 seqj. Sumat quapro- vernam reguli nianum suam misit, angelo pastori-
pter Maria prophetissa lympanum,, quae quidem in hus insignia nativitatis ejus evangelizante didici :
obtrectatione Moysi hominis Dei, invidentis Syna- lnvenietis, ait, infantem pannis involutum, et positum
gogae,in hoc tamen loco sanclae Ecclesioetypum ge- in prcesepio (Luc. n, 12); cuique multitudo militise
rebat: erumpat prolinus in vocem laudis : non qua- ccelestisexercitus consona concinunt voce, dicentes:
si hortanlis ad praelium concisis buccinam concre- Gloria in excelsis Deo, et in ierra pax hominibusbo-
pet clangoribus, sed victoriae canticum, concinen- nw voluntatis (Ibid. li). Et quoniam certum est in
tibus aliis mulieribus, incipial ore gratisono : Gdn- universo Domini monte, quse [Forte, qui] est Ec-
lemus Domino : gloriose enim magnificalus est : clesia Dei vivi, non posse horum pestilentise ilabra
equum et ascensorem dejecit in mare. Adjutor et nocere : cavendum summopere est, ne forte per
proteclor faclus est mihi in salutem (Exod. xv, campestria evagautes inveniantur ab eis qui offu-
20, 21). centur h. Unde necessario existimo ad montana om-
a Phaleralo themale. Dorio Porro pro offucentur legendum fortasse offoceniur.
v. 498, act. 1H,sc. n, dicebatilleTerentiiinPhorm.,
: D Offucareeniin est Feslo aquam in fauces ad sorben-
Adeouete ' esse incogiianlem atque impudentem, dum dare, quod non facit ad reni praesenlem. At
,.ut ,' . fVIisedria, vero offocare, uti suffoco, a faucibus deducitur non
phaleratisdiclisducas me... absiinili significatione. L. Florus lib. n, cap. 2,«Cum
Donatus hic : < Phaleratis diclis, id est honestis, offocandas invicemfauces prwbuissent. » Quo verbo
atque ornatis. » Adverte quae dixiraus alibi, nempe usus est eliam Augustinus lib. V Confess., cap. 2:
in notisadconciliumForojuliense, § 7, Jitt. a. « Sed me maxime captum, et oflbcatum quodam
In lolo ferme hoc opere ea servalur scribendi ra- modo deprimebant corporalia cogitantem moles illae,
tio, ulin compositioueverborum integrae serventur sub quibus anhelans in aurarti tuae veritalis liqui-
particulaeunde componunlur. Quod ad veterem or- dam et siuiplicem respirare non poteram.» Quod
tographiampropius accedit. Nam si pauca excipias, non niale de serpentihus dictum videtur, cum et
ubi asper concursus mulari litterarise euplioniaegra- Virgilius, j(Eneid. lio. n, v. 218, Laocoontem ab
tia jubebat, id fere semper observarunt, ul conslat anguibus ita obstriclum desciibat, ut sulTocaretur:
praecipue ex numis, et inscriptionibus. Sed de his Bismediiunainplexi,biscollosquaneacircum
consule grammaticos, et semel nionuisse suflciat.
b Invenianiur ab eis Terga dali : saporani capile, et cervicibusattis.
qui offucentur. Sensus ob-
scurior_: crediderim tamen hoc significare : caven- Offucareigilur Paulino esse videtur idem ac offocdre,
dum scUicet, ne qui fideleS inveniantur ab eis per vel suffpcare; quod et de serpentibus dici posse
-;-' l
campestriaevagantes, quir iideles ab iis offucentur*^ exeniplb Virgiliano didiciraus.
§S§; S. PAULINI PATRIARCHJE AQUILEIENSIS Sfi6
nes reducere, ne intei profunda vallium aberrantes ,A:ea, ctii consenserat, fidei regula spppondit se per-
praerupta, mali aliquid patiantur, insuspecto subilo petua immutabilitate manSUrum. Ih hbc quippe
pro irruente latrone.: gymnasticse dispulationis conflictu contigit etiain
; 102 GAPUT v, humillimae nostrae parvitatis personaliter praesen-
Gontjueritur de Eelice fmdifrago conciliis quibus et tiam adfuisse. ProhdOlor! heti ! quam terribile so-'
Carolus Magnus et ipse Paulinus interfuerunt. . nat quod dicitur ! Fcedus cum Deo percuSsum, quod
His ita dig|stis, pperse pretium duximus de ge- impune irritum non transcucurrit, humanae prae-
nere transeundp ad speciejii, ac de generalis consor- sumptionis audacia usurpaliva conqueritur fraude
tii cpmmunione ad prpprii remeare juris 'priyile-.. resolutum. Sed hsec divini sunt arbitrii feservanda
gium. Aggrediainur ergp, diyinis per orimia suflulfi judicio.
a
prsesidiis, hunc puilpris inseium virum, quein pa- CAPUT VI.
laestraejarodudum deyictum cerlamini, gerendarum Perstringit Felicem ianquam prwlii desertorem, et ut
rerum qiiajifas efficaciter certis approbat documen- tepidum, evqmitum. , : ,
tis, Niinc autem temefario au.su, nescitur cujus in- Rupto igiturhujus tam reverendaerataeque stipu-
stinctu [Al. intinetu], rediyiva repararenititurbella. lationis pacto, ad campum certaminis, Dpffiini ob-
ObJitus praeterea foederis h jurisjurandi qupd cum ;B sistente'yirtute, improtius redire bellatpr festinat.
De.Qpepigerat, candidis millium angelprum circum- Mirpr qua frpnte. Nam. si de castris Dominicis mi-
fiisis catervis. Sed neqtie humanae, ut puto militiae liliae stipendium assecutiis, quasi probatus athleta
huic expectaculo c d.efuit multitudo/ Praesertim curn , exercitabatur ad arma, regis utique nqtatus insigni-.
in conspectu yenerandi, principis ventiiaretur hujus- bus , non debuit prseliantibus adversus sp terga prac-
cenipdF cpiiiroversia quaestionis, Nam tactis sacro: here, ut nec fugse poliiis &latibulo palpitans inter
sanctis Eyaiigeliis, jtfrejurando protestatus est, fruteta iiber, nec fortis in bello pefsistens praecona-
queniadmodum turic teniporis sincerissiniae fidei retur famosus. Ex quo non imnieritp res d.aruit
exigente censura, siippresso silentio oliscurae .obmu- contigisse, ut prsecinclus arniis, destilutus fprte
tuitgaifruiitas discepiationis.: nulliusunquam dein- fugsepfaesidio, a persequentibus captus, proprip sese
cepsj nullp qnoiitiet"ivifjuloquidani [jf or(e, quidquani] subdi judicip capabili ditipne e; triunipliatpribus non .
refragativo mpUmine revplvere quaeslipnis'; sed in vereretur. Obliviosus Regis Dpmim Sabaofh auditor
a 'Lnsciunt vitum, quem palwslrm, etc. Periodus cpncilio an. 794, cui item interfuit: Paulinus, et
sa.tis viliata. Legebatuf inscio visum, quod^adyertit lerfio damnata est hseresis, ut annalistae Francprum
pririius'ediior,''et reposuit in margine inscium. Sieuti iino bre faientur. Jufe igilur Paulihus de foedifrago
prO^iti devictus, Tepbsuit querii devictum. Hie qub- r, Feliceconqueritur, cujus dataefidiei sacfaffiehii"Ipse
que palwsifi cettamini emendaiiduni videtur, et re-.. aliquando siisceptor intererat, et ut ita!dicam, se-
ponendum pqlwstrw. cerfqrmni, yel pnlwstrico certa- quester, ut hictestatur. Porro hinc evipcilnr primo
mirii. C&leriini scite vocaipaiwsit.wcertamen disce- interfuisse' Paulinuin conciliis pfaecedentijius in.cau-
1
nam palaestra signi- sa Felicis ; secundo, adftiisse' et 'ipstirh Cafolum;
ptatiorieffi cumFelice habitara;
ficat iioiimodo lpcum ubi athletse pugilusque exei- tertio, ho's libros post anhum 794 cohscriptos fuisse,
centur, sed, pt locum jn quo philosophi disputant. et pubjici juris factps a Paulino. Sed de hisomnibus
Vitfuvius iestis est, liti. v, cap. 2: < Constituuniur suo lbco, pempe in dissert. de FeUcis ef Elipandi
(Ibquitnf de-;:palsestra)'iriihtribtis porticibus tiexedfae haeresi latiusdicendum. Modo Coriiriieriiofassestifii-
liabenles sedes, rhe- ciat. """"• ' ;"'-' :-:-'
spaliosae quibui philosophi, ."
tpres reliquique qui studiis. deleetantur,.sedenles dis- a Huic expectaculo. Pro spectaculo, sicuti exspe-
putafe ppssint. t Sed et apud rlietores mediiim di- ctabilis pro speclabilis, el exspectarepro spectare ha-
ceiidi 'genus, inter scilicet'hiitiis nerVosuhi"etiiiffiis bes passirii apud infefioris aevi,Id est hujus iemppris
eluriibe,;;pfltes"i!rjc}tm;metaphorice dicebatuf. Hinc Paulini, pltis niihusve; scfiplores Iaudatos a du
Gicero in Bruto, sive de claris oratoribus hoc ge- I Gange in glossar., V. exspectdbiliset exspectare.
nere orandi laudans Deraetrium I*halereum sic aie- ;' A Ut nec fiigm potius latibulo, etc. Periodus mea.
Kat : £,!Ptialereus siiccessit eis seiiibusadolescehs, sentehtia perqnam obscura, iiisi sititt pro^uod , vel
eruditisshnus ille quiderii hdrum 'Offihium,sed "nori pro quippequi. Non debuit terga praebere, ut, id est,
tam armis institutus quam palaestra. > Non annis, i quippe qui, vel quod, nec fuga diceretur liber , nec
id estnpnveheniensacerque in dicendo, ut milites, persistens fortis diceretur. Verbo, hec esset famosus
qui' se.TO'ptigiiant, sed. stiavis pjaiiusque,,utpalae^ Mfuturus pro libertate ftiga consecuta, necfesistendo
stritae^ qupriim certamina ludicra fernie sunt,' et pro forMtudine. Nonprimum, quia captus ftiit, non
pfeurii nbn sangiiinem"'"sapiunt. Quaprppler aiebat sectindum, quia cessit. Videtur haec mens PauUni
itieni Cicero lib. i^deOrafi, 7 : .« Nitidhm quo.ddairi hauriri.posse ex sequenti periodo , etsi fenne aeque
genus est yerbbrupv, et laeiuin, sed palaestEseniagis inipUcata. Sed -res, ait, ita eontigit, ut nec fugere
e't olei, qtiaffi.tiujus civiils tufbae ac jfori. » Oplime ppsset, nec ut fortis resisteret, sed captus ab adver-
igituf.rdisceptatioheinin cbhcijib Vefbis habilani oleo sariis prbprio judicio et deditione spontanea sevin-
ppffusis charitatis,;non arniis sanguine madeulibuSj, ctuni iaieretur. Hanc mentem :autumo Paulini. Si
p^laestra-ceffaffienPsiuti^s ajipeliayit. J";? quis clafipra" et certiora.proferet, iibens sequar: Cae-
fV':Qblitusifmdexis.jurisjur.andi^ etc, Duobus, imp: lefuhi Dayus sum, non fJEdiptiSi
tribtis vicibus, ciihi haecscfiberetPauiinus, damnati; <;fidpabiii ditione. An indicat ac.tum quo se vin-
errbfis' cbtivictiis :fuefat' Fplix. Pfirrio in Ratispp'-, ctuin^iassusest,'ei idero sitMrdeditiohe? An illud
nensi (k)nvehiuari. t92,Vcui'adft diiifihecdpgbili referturmdiPatres, quorura legibus et
mus m'dls'seft. de Felicis"et Elipahdi tiaeresi; "riuiti. arbjtfio, imo et ditionicap.abil^ idest expeftae, scitse,
32, in quo sententiam suam a Palribus reprobatam exerci-taesesubdi non est veritus?, Sic quoque dixit
ipse qubque reprobavit; deinde Romae, quo iiiissus 'Cicefb,;de Lege Agrar,,orat; 2: «Hoc capite, Quifi-
a cphventu Ratisponensi per Angilbertum; abbatem les, omnes gentes, natibnes,*proviricias, regna*;; de-.
eodemanno Aariaho pontificifuefat: ibiqtie daihhi- ceih vif tini ditiohi, judicio potestatique permissa et
"lariiitisefesim"<Iahinavif..Tertio,in.FfJinCOiiwdiehsi cbudonataesse dico.», "•.;"• - ..' J.X -- >'-" -''
5§7 CONTRA FELICEM URGELLlTANUMLIBRI Hl. — LIB. I. S5&
CAPUT VH.
praecepti dicentis : Estote fortes in bello. Debuit A J!
Felix ut Gotialh lapide slernendus; ui hydra
prrelerea cujusdam fprtium castrorum Domini miii- '''' consumendus."'' '• '' ' igne
lum celeberrimi ducis mirabilibus hortamentis in-
in mediis cristatas, nimi- Eligamus quaproptbr qtiinque de torrente limpi-
niti, quibus 103 prseliis dissimos lapides , quorum quidem uhuiri funda ja-
runi fidei galeis, exercituum phalangas consueyerat
cienles, Goliseislius gigantea inflatijadtantia (/ Reg.
incitare, Quis, inquiens nos separabit a charitaie. XL fulminis ad;instar acutissimb ictu cori-
? an an 'seq.),
Christi? tribulqfio ahgustia? fames?.(Rom- cisa froris iittpudica d fodia-
: Certus sum enim quia duplicic perfidiae ruga
yiii, 35.) Et post paululuin tur. Quatenus unius lapidis percussus uliiu e inter-
neque vitq, neque mors (Ibid. 38), %t quibusdam in-
in sunima concludens definit: eat, qtii unifatem fideiscindere nitittir , et unum
terposilis, Neque,, Dbmiiium Jesura Christumtin duos filios, Vel duos
creatura aliqua poterit nqs separare a cltaritate Dei, deos schismatico ffiolilur adnisu. Acper hoc
est m Christo Domino nostro capere
qum Jesu, (Ibid. 39). truncalus ensis mucroiie '• Davidica modo
proprii ,
Si igitur tunc perfecta charitas ferventior mentis
mirabili se secante ulterius hullo modo
urebat prsecofdia, tipn debuit omnino refrigescere ; valeat £ reminisei manu, jani
si vero timor [FoWe, timore] frigebat, non fuit uli- [Forte, revivisci, pro reviviscere].
B Quod si fabulosohydrarum more, trisulcibus 8[Forle,
que perfecta charitas, quae foras non misit timo- tfisulco] ferro desectis capititius, tiumerPsius rursus
rem. Perfecta, inquit Jpannes, charitas foras miltit sibilantia colla portentUbso ffionstro lu-
timorem (Joan. iv," 18). Quaeri denique potest, de dificat: acresumpsisse
trium hominum distinctione existi- per hoc ex damni quasi redivivo detri-
qua generum commoditissese profecisse jactalur; divinus
mari vir iste imminuius cerebrq. a putabitur? De mento, ei idcirco inexslinguibili flammaigiiis adhibeatursuc-
tertio plane genere, tioc esl de tepidp. Eyomendus census. Quatenus rebellium ambusioaventiloemedul-
ergo erat, si haec i.ta se habent, ex ore Domini. larum, nullam deinceps veneni inficienlis suffusione
Seriptum est enim : Ulinam esses calidus aut. frigi- parturiendi prodigiosa prolis olitineat facultatem.
dus! Sed quia tepidus es, incipiam te evomereex ore
CAPUT VIII.
meo (Apoc. m, 15, 16). Rejectus igitur"bb teporis
FeMx
":: a Patrum
* ' sensu discedens modoArium ' ' '" sequi-
nausearii de stomacho sahctse et universalis Ecclesiae, "'
tur, modb Nesl.brium.'
eat nimirum cum sequacibus suis iu solitudinem. Sed quoniam veritafis assertpres omnim.oda cir-
Corrodant squalentes calainitate et niiseria herbas cumspectione mendacii vitare muscipulam niJiilonii-
terrae et arborum cortices : et radix juniperorum nusdebent, testimonium idcirco illi pertiibeo , quia
sit cibus eoruni. Quoniam quidem, si sancta catbo- ,(] pleruinque satis bene sanpque sensu professionisvi-
licaque ecclesia patres eorum indignabalur olim delur serieni non multum degeneri calarao prontul-
cum canibusgregis sui ponere, quanto niagis nec fi- gare. Illud pro certo videri non dubiuhi est, quo-
lios epruhi cpnsentit, quos h haereditario jtire pa- niani qiiandiu prsecedentiumPatruhi vestigia sequi-
fentum perfidiaesoboles non ignorat successores? tur, ac tritam eorum recta; fideigressibus viam scan-
a Vir isle imminutuscerebro. Imrainuere caput vel ..... 0 facinusimpiulicuinI
QuamJiberamesse oporlelservife pdsnjlare.
cerebfuiri phrasis frfequensapud comicos, Plautum e Percussus ulcu: Id est, ulcere, sed S'erewulnere
Teferitiunique; sed pro cbmminuere'et confringere erat dicendum. Nam ait Noiiitis: < UIcus et viilnus
est. Vide priinum in Mostellaf.', 275, alterum in hoc distant, quod ujcus tecta et
v.
Eunucho, \. 671, et Adelph., v. 573 ; qui hoc po- Virgilius, m Geofg. : ' clausa malignitas. »
.;'
stremo Ipco sic tiatiet.
Diminuelurlibi quidemjamcerebrum; Quamsi quis ferro poluitreseinderesummun;
104 LHceris05: alitur vitiumvivitquetegendo,
..... ... .:
sed quia caput, et in capite cerebruni animaecredi- Vuinushians,patens. •,
tur sedes, 8t, tit dicit Plinius lib. xi/eap'. 37, « Haric Idem En. x :
habenl sensusaicem bic:culmen altissiihum, hic men-
tis est reginien, » coriiinens pro conlento accipitur Produxi pressiveoculos,aut vulneralavi
saepelfiguraie,et cerebrum captitque pro mente poni-:J) ] Vestelegens.
mus. Ergo cerebro imminulUs,esf mentis minus ha- HaecNoimiiis. 1 Cum auteni Paulinus lapidis jactu iu-
bjehs,vertip, niente capths. teriturtim Fejicem rhcaf, riiaiiifestumest, vuinere 11611
"i>iVonconsentil, quos, etc. Videtur manca perip- idcere fuisse dicenduffi.
' f Valeat reminisci. Ex antecedenlibus et ex
dus, nisi subintejligas : non cohsentit ponere iilios , cpn-
ubi dedignabatur^atfes eorum pbnere; ut sensus sit: sequentibus consideranti obviain fithic mehdam ir-
Si Eccle"sia'ihdigriabaturpatres tisereticorum poneres repsisse, et teviviscifepbnendumjsed, tamen revivi-
cum canibus gregis sui, quanlo magis non consentiti scere dicendum, ut ex cohjecltiranostfaadnotaviiiiuS ' "•'•
ponefeipsoS haereticbs,quo non ignorat,uti filibsesse; inlextu. '! '''':,!:: •"'"'-'
sticcessores'hsefeditario -jure perfidisepareiituni ? • s Trisuicibus ferro desectis capitibus : non Trisul-
"''* Gohcisaduplici perfidiw ruga. Rugae qiiidem in1 cibus, sedesset, irisulcis legehdtirii. Sed emeridala
frprite,. eiriifientes'superciliis' triqximeiridicani fd-- gfammatica quid tuiri? sidhuc difficuitas supefesl.
sium. Sed qnafe"duplici?, Anquia unitalem fidei scin- Qhare ehim trisidcis capilibus? Efgo lel aUum erro-
dere tenlabatfelix, et duos filios",vejduos deos as-- rein "pulo toIJendum,legeridoneinpe ifisculcti 'ferrb.
serere, ut; riipx addit PauJinus? Sic enim perfidise ; Hydram quippe Naucrates scptetii,Zenbdpltisnpveni,
f uga duplex eSsevidetur. - '.' ''.* Aeraclides quinquaginta capita tiabuisse dicuni apud
d
. Frons impudica'.Id est temerqria. Quandoque i Natalemde Coniilibus lib. vii,'cap. 1','nemp tria
enim teirierarius, etqui hullo pudore ducilur, impu-" tantuihVTfifido autem fefro, forte"-quiajaitt tef F«9-
flicus dicitiir. Plautusin Rudente,"V."397 : liciana hsefesiBpfoscfipta/ , /" ', ,
559 S. PAULINI PATRIARCHJl AOUILEIENSIS 360
dere non diverlit, composito incedere dinpscitur A 11,12); sed non sicut David , Saul Scriptura deno-
gradu. At ubi ad suum audacter sensum recurrit, tat prophetam. Arreplitia quidem peste multatus
continuo deyiusper anfracta labentium rupium offu- Davidicaecitharaetrinis nerVorum concinenlibus li-
sis concitaedensissirais ignorantise tenebris evagare neis, levius ameniiae stuporem dulci potitus ferebat
prospicitur. Acper*hoc modo devilatis [At., deitatis] modulamine (I Reg. xvi, 23). Aliter namque valde-
falsitatum a impingit in scopulis; modo abruptis ve- que dissiriiiliter in ore Moysi et Aaron manna necta-
saniaeversari prospicitur praecipitiis.ModoArium ob- reae dulcedinis suavissimum dulculahat d saporem;
vium ampleclitur, modo praeviumNeslorium gressu aliter profecto Dalhan et Abiron uihilominusin gut-
subsequitur errabundo. Statimque dare operam niti- ture nauseabat [Id est, nauseam creabat]. Ad quem
tur, ut deslruantur perverso conamine ea quaepaulo aimirum hujus figuraeconjecta <=problema desideret
ante aedificassepraeconabatur laborioso certamine. derivare prudens leclor sensu intendat conspicuo.
Qua de rein quantum ad prsesensdatur intelligi, su- CAPUT IX.
per labentium glarearum h glumas , non super fir- Felix non sibi constuns, Jesum Christum modoverum
mam petram fundamentum posuisse convincilur. Deum et Dei Filium, modo adoplivum, et Deum
Unde inundantibus pluviis, venlisque impellentibus, nuncupalivum vocans.
iUisumpendulum aedificiumruit. Enim vero putabat B Sed quia supra praeraissumest, quaedambene ab
se vasa cantici habere, sicut David (Amos, vi, 5), et eo pronuntiata, male tamen post paululum ab eodem"
idcirco Salomonicaauro radiantia mala in lectis se depravata, ex ipsis prorsus ejusdem, quae imper
sparsisse gloriabatur argenteis (Prov. xxv, 11). Et phaleratis digesserat, poterit approbare [An. appfb-'
licet fuerint de Dominico aerario furtim sublata, bari?] commerilis.Justo namque Dei judicio per-
pessimo tamen cauponato [Forte, cauponalu] alte- miltente, ut qui resoluto sponle vinculo charilatis a
riusgeuerismeiaJlopermixta 0, obductaque furvafer- satictseEcclesise veiitate contraria orlhodoxte fidei
rugiue, pulchritudinis suae conligit amisisse fulgo- senliendo recesserat, non immerilo sibimetipsi esi-
rem. NametSaul legitur inter prophetas (/ Reg. x, slerei, exigente pcena peccati, diversus. Confilelur
a Devitatis falsiidtum... in scopulis. Sic Jegen- v. 256, ex bello quaestum caplantes, cauponantesdi-
dum censeo. Sensus est: In eos, quos antea devila cuntur :
verdt, scopulos impingere. Huic conjecturae ansara Neemi aurumposco,nec mi pretiutndederitis, .
praetient tuin praecedentia tum sequentia. Si quis KHCcauponantesbellum,sed belligerjiii.es,
aliter sentiat, non repugno. Ferro, nonaurovilamcernamusulrique.
h Supet labentium glateatum glumas. Festus :
< Gluma hordei tunicuht diclum , quod glubatut id Puto tamen alio sensu acceptum verbum a Paulino ,
grannm; unde etpecus glubi dicitur, cujus pellis de- 'C videlicelex mixtione aquae invinum, quod in frah-
trahilur. » Varro de R. R., lib. i, cap. 48 : « Gluma dem ementium nimis ssepecauponse faciunt. Unde
est folliculusgrani. Arista ut acus tenuis longaemi- legendum aulumo, pessimo cauponatu, non caupo-
nel e gluma. Proinde ut grani theca sit gluma , et nato, ut sensus sil: aurea mala , id est doclrinas,
apex arista. Arisla el granum onmibusfere notum : quas de aerario Doinini, id est de Scripturis suslu-
gluma paucis... Videturvocabulum etymoii -habere lit Felix, pessima arte cauponatus, id esl ea arte qtia
a glubendo,quod eo folliculo deglubitur granum. » cauponae vinum aqua miscendo augeut adulleraiit-
AldhelmusdeLaud. virginit., cap. 9, non ghunam, quc, aliis metallis, id est suis erroribus, permiscuisse
sed glumulUm dixit: « Licet quidam centesimi fru- et sic adulterasse. Est locus Tertulliani lib. de Ani-
ctus manipulos evangelicis novalibus ubertim pullu- ma, cap. 3,' ubi non dissimili intentione yerbum tioc
lanles, et granigera spicarum glumuia germinantes usurpalur. Loquenseniiii de erroribus quos philoso-
martyribus.... deputare soleant. » Sed quid haec ad phia ethnicorum, hac in re hseresuraparens, circa ori-
glareas? Nihil prorsus. Hic, fateor, haerebat aqua, et ginem animae invexerat, ab Apostolojam ante prae-
imparem me videbara nodo solvendo : cum oppor- dictos, sic 105 ail: « Siquidem et ab Aposlolojam
tuna subiit cogitatio ne quis error yel amanuerisium tunc philosophia concussio veritatis proviilebatur.
vel librariorum oscilantia in texlum irrepsisset, et Athenis enim experlus linguatamcivitatem, cunfoni-
pro glumas legendum grumos. Affinitasvocabulorum nes illic sapientiaeatqne facundisecauponesdegustas-
occasio mendaevidetur. Perpendat lector et judicet. sel, inde concepit praemonitorium iilud edieium.
Equidemsi, ut suspicor, gtumos et non glumas scri- . Proinde enim et animseratio per ptiilosophatas do-
bendum, sensus est obvius. Festus: « Grumus terrae Q ctrinas hpminum miscenles aquas vino alii irainof-
colleclio minorluinulo. » Npnnius : < Grumus dici- lalem negant, alii plusquam immortalem affirmanl.»
tur ager, et a congerie dictns. > Columellaquoque de d Dulculabat saporem. Forle legendum dulcora-
R. R. lib. ii, cap. 18, docens quomodo ferra olim bat, id est dulcem reddebat saporem. Dulcordre enim
sala ad pratorum slratam planamque superfieiemsit apud iiiferioris iatiniiatis scriptores esl dulce redde-
aequanda, sic ait: « Tum glebas sarculis resolve- re, ut non una auctpritate docet Du Cange in Glos-
mus, et inductacrate cosequabimus,grumosque quos sario. a IIujus figurm conjecta. Serisus otiscurus : nisi
ad versuram plerumque traclae faciunl craies dissi-
pabimus. » Queis positis, labentium gldredrum gru- conjectum pro conjecta legere mayis, et sit coh-
nios optiine dixit Paulinus, qui sic expfobrare impru- jectum quasi jactata,s\yejactatumproblema.yel sit
dentiam Felici volebat ex stultitia illius (Mdtth. vn, conjecta subslantivum : Cqnjectus ehim et conjecta
24) : Qui wdificavitdomum suam non suprapeltam, pro syiribolousurpalum fuisse iiotat Du Cange : et
seasupet arenam, et descenditpluvia, ei veneruntflu- idem sitac hujus figurm symbolo.Sed, utvefumfa-
miha, et flaveruntventi, et irruerunt in.domumUlcim, tear, symbolum eo sensu tunc accipiebaturut esset
&l cecidit, et fuit ruina illiusmagna. contributio collectdpluriuffipecuniam perisitentiurii.
a Pessimo cauponato alterius tandem nisi sit idem ac conjectura. Ad utrufn
generis metallq per- Vel
mixta. Nonme latef cauponemesse qui esculenta et autem horuni, scilicet Moysis an Darhan/Iiujus fi-
potulenta vendit lucri gratia, et cauppnari esse cau- gurse conj'eclura,' pfoblema applicafi possit, videat
ponia arte lucrum quaerere.In Fragmehtis Ennianis, prudens lectbr.
56l CONTRAFELICEM URGELLITANUMLIBRI IH. — LIB. I, 362
enim se Dominum Jesum Christum verum Deum A 1 coactus, necessitatis excusare satagit voto : ne forte
verumque credere hominem : ab ipso scilicet con- ex utero sacrosanctaematris Ecclesia?tanquam abor-
ceptu virginalis uteri a verbo Dei in singularilate tivus ante lucis projiciatur crepuscuium.
personae inseparabiliter absque ulla confusionis CAPUT X.
mutabilitate utriusque naturse, unum eumdemque Paulinus non intendit discutere cor et intentionem
Dei hominisque Filium; nec alterum Dei, alterum Felicis, sed verba.
hominis, sed unum eumdemque Dei el hominis Fi- Hoeautem, quodquasi mordacitranscursisse mere-
lium; non duos filios, nec duos deos, et his similia, cognoscor sermone, nonveritatis studio, sed necessi-
juxta regulam catholicaesatis perspicue prolixaedis- tatisimpulsu,quseab eobenepronuntiatasunt, dele-
putationis effusum praetendit sermonem. Quo igilur gavissepraedixi.Non intentando interim ingessi [Al.,
pacto cujusque suasibilis inspirationis instinctu sta- ingressi], veluti ita se certius habeant, sed ut conje-
tim oMiviscitur quis paulo ante fuerat, immemor clurarum [Al., conjecluralium]disputationis ejus ita
subilo, quasi in ahenatione insani capitis, quid dixe- mihiopinari qualitaspersuasit.CaeterumDei solius est
rit? Huic aulem, cui auctor dudum exstiterit testi- intime cogitationis arcana rimari. Ipse enim est scru-
monii, causaiivo lilis opposito, verborum adversis tator renum et cordium, cogitationumque discretor.
refragatius intorquendo spiculis conlradicit. Et quod B \ Nostrum est enim videre in facie : Dei autem ulrum-
in promptu rectae fidei proprium delegavisseputa- que, in facie et in corde. Verumtamen quia per oris
batur oraculum, ac si alterius et non suaeconscien- ostium, hnguoequeclave reserante, lalenlia quaeque
tiae opus, durius post modicumfuribundus abjurat. internorum viscerum secreta sjepese produut in publi-
Ait enim: Si autem, ut vos vultis, homo assumptus a cum, non ab re 106 exislimari potest, si ea, quaeex-
FilioDei,mox a conceptionevirginalisutericonceptus trinsecus late patent, humani ingeniicapacitate rebus
est Deuset verus natus est Deus, quomodoipse Filius involuta ambiguis, sublili lance examinari coganlur.
prophetice de semetipso ait: Et nunc liwc dicit Do- Omissis ergo occultis cogitalionum meduUarumque
minus, formans me ex uteroservumsibi (isa.xux, 5)? secrelis, audiamus nunc quaeper aurium patentes ja-
Et rursus, qua, inquit, auctoritale homo Dominicus nuas ad secrelariumsesenostrsemeniis transfundunt.
ex utero matris verus Deus conceptus, et vertis Deus CAPUT XI.
natus a vobis praedicatur, cum sit uatnra verus bo- Docel Felicem mdle senlire de Deo, pejusque loqui,
mp, et per omnia subditus Deo?Quid plura? in eo dividendo Filium in proprium et adoplivum.
usque per senlentias diversi generis disputationum In duobus igilur-vocabulis, proprii scilicet et ado-
figuram perducere festinat, quatenus et adoptivum ptivi, verique et nuncupativi Dei, unicum eumdem-
Dei Filium et nuncupativum eumDeumperdito corde * que Dei Filium dividere fronte impudentissima non
definiat : quasi puruffi communemque hominem, formidal: dispulans audacter dissiganti a de Deo cor-
cui fidei praerogativagratis conferlur, cuique per de, nihil pendens quam sit perlculosum quamquft
lavacrum regenerationis, ab eodem Dei Filio datur terribile de Deo indigne etiam sentire, quanto magis
polejtas, ut et adoptivus sit Dei Filius gratuito mu- indecenter incauta disputare loculione? Scriptum est
nere, et nuncupativu.s Deus divina utique praeve- enim: Altiora te ne quwsieris,etforliora le ne scruta-
niente gratia ex provectu religionis efficiatur? Ex tus fueris; sed quw prwcepit tibi Deus, illa cogita
quo igilur tam fribulse [frivolae]disputationis affatu semper (Eccle. m, 22). Hinc etenira de moderatius
luce clarius animadvertilur et singularis personae temperato, et de effrenatius praecipili rursus scri-
mysterium in dualilate numeri decrevisse [An, dis- ptum est: Qui fortiter premet ubera ad eliciendum
crevisse? ], unionem divini nominis per dissidium lac, exprimil bulyrum : et qui vehementeremungit,
pluralis numeri convincitur resecasse. Licet ille, et elicit sanguinem (Prov. xxx, 33). Denique ipsa Dei
cum haec ita severius habeant, saepe tamen verbote- Patris sapientia, quemadmodumevangelicis sacra-
nus ab his falsitatis scuto conatur defendere. Hoc tius instruimur documentis, cum Masphemanlium
esl, personas, ait, non divido : naturas prorsus di- D . Judaeorumintolerabilia patienter conviciapertulisset,
stinguo. Sed cum excusare se ab hac nititur noxa, verilatis tamen lestimonium siientio supprimi [Al.,
et tamen frequentius id agere ex propriis nihilominus supremi] Verilas minime judicavit. Ait enim : Ego
potest revinci commenlis; duorum quapropter cri- dwmoniumnon habeo, sed honorifico Palrem meum,
minura, facti scilicet et mendacii reus, jusli judicii et vosinhonorastis me (Joan. vm, 49). Conviciaban-
sanctione, cessante nimirum ambage dubietatis, de- tur rursus JudaeiDomino, siculi Mlustribusverissime
cernilur. Unde, in quanlo admodum intelligi datur, evangelicis declaratur praeconiis prurienti ex ejus
et instantia rerum produnl indicia, non studio veri- ore aure mellifluo h suscipientes atiditum : Mtilta
tatis objectis conatur querelis obsistere, sed timore bona opera operatus sum vobis, propterquod opusme
a Audacter dissiganti. Verbum hoc nec summa, h Ex ejus ore aure meilifluo.Primus editor horum
nec media, nec infimaLatinitas me docet. Forte er- librorum in margine reposuit f. melliflua, velmelii-
ror scribarum pro liliganti, vel investiganti,vei dissi- fiuum, nempe vel aure melliflua, vel auditum mel-
denli, vel qriid simile. Equidem malira dissidenti, lifluum. Nihil tamen necesse est mutare. Est enim
quod magis vitialo verbo accedat, et mentem Paulini, transposilio quidem non facile probanda, sensus la-
exprobranlis divisionemChristi in filium adoptivum men intoger, id est prurienli aure suscipientesaudh
etproprium Felici, propius contingat. tum ex ejus ore mellifluo.
PATROL.XCIX. 12
%ii.% S. PAULINrPATRIARCH/E AQUfcETENSiS 3<&
taprdaiis? Nos, inquiunt, de bono-bpefe nori te lapi- A k quam ratiohis p6"ssihilitate,persohalis nhio recepit

dahtus, sed'de biasphemia; efquialw cuhi Sis hbmo sectioneffi';quia sic est humanae nattirae inenarra-
facis temelipsumDevm (Joan. x, 32, 33). Unde et ab bili quedam modo divinae ihseparabiliter unita natu-
eodem evangelisla continuo eaiisa redditur, quam- rae, sicque inaeslimahill cbnsideratione, juxta quod-
obrem Jttdsei vellent euffi interficere, cura protinus pax.Dei prsecellet omnem ititeHectum, solse cbgnita
subinfertur: Propterea, atf, a Judcei quwrebant eum ineffabili Trinitati), eoiilempefata est huffiansenatu--
infifjkere; qubniam Fitium Dei Se dicebat, wqualem ; rae, quatenus «ec haturaram confusio, nec fiatnra-'
s6 faciens Deo(Jodn. v, 18)'. rum unquarii UlloffiOdodivisib suspicetur; sed salva
CAPUT XH. proprietate tilritisque ifrefusae et intransfusae e natu-
Felix.pat Jndmis et Ario infeft divisioneminpersbna, rse, in una Dei hominisque persona, nee Deus uri-
et eonfmsionsmin tialnris Filii Dei; quod teprobqt quani eredalur sine homine, queffisuscipere ab ipso
PaiiHi}US: . ., dtmtaxat conceptu dignatus est virgifialis uteri; nec
,Porro, cum iste vir anilis fabulsejuris de quo lo- homb sihe: Deo, qui mox ab ipsa conceptione virgi-
quimur (si tanten yir dici deheat, qui npn viriliter, nalis vtilvse, Spiritus sahcti gratia fectihdante; in
sed eneryiter agit) Doininum Jesuffi Christum ideo Deum assumplus verissime prffidicatuf: Quateiitis et:
non verum Dei FUium yerumque Deuin ineptissimis B: g Deus .proptef siisceptuni hominem, e't homo proplbr
uon vereUir asseriiouibus profanare, eo quod verus suscipienlem Deum, extitroque et in utroqtie verus
horao a Verbi Dei perspna absumptus in plenitudine Dens verusque liomo, unus idemqneCiiristus, tinigerii-
inlegrae humansg naturse ineffabiliter a nobis credi- tus Dei hominisqueFilitfsi VerusqueDeus,ihcujus no-
tur et prpedicalur : in nujlo proeul dubio ob hoc di- mine ceelestium,lefrestrium,etihfernorunigenu etir-
stare a judaica perfidia denotatur, Nam elsi verbis vafur, ab ohini lingua, juxfa Apostolicamtubam, in
a)usr non lanien ai'a ulitur eordis noxii pnavitate. glofia esse Dei Patris coufiteatur (Philip. n, 10, 11),
Judseus.namque dicit: Tu cum sis hoino, facis te- CAPUT XIH.
me.tiBSumDeuffi-.HaereUcusprorsns redargutus ait: Etsi alkld per quod Dens, et aliud per qnodhomo; non
Cum sit tipnip et stijjdifus Deo, npn potest yerus. tamenqtius Christus; sedsemper Deus homo.
Deus, verusque credi Filius Dei. Licet profiteatur .Cum ergp dico, Deus verus,; et liomo verus,- non
aliquando, quasi pei*dissidiuiii, Christum ex parle duas Dei honikisque personas definio, sed in una
vef uffiT/ettm verumque Dei Filium, et ex parte ado- Dei,persona utrumque,. Deum scilicet hominemque
11
pliyuni, iiiium et nuiicupativum Deum : ferulse quin conlileor. Denique non est alius Christus Deus, f et
potius, tii rerura qualitatis informat relalio, timore aiius Chrislus homo,- Est plane aliud per id quod
coaclus quam veritatis judicalur arapre devictusjCC Deus est,, et aliudper id quod homo ; sed non est
peiihiscens ulique" inter triia [Fors., triti]" veneni alius Christus, sicut diclum est, et alius homo. Iilud
pocula modicum quid mellis, quatenus bibentis fau- ad naturarum discretionem pertinet quod prsemisi:
cem sitiralalo suaviter deludat pestifera dulcedo hoc ad unilatem personae quod subintuli. Nam
sapore; aemulator per omn.ia paternae traditionis quemadmodum in mysterio sanetae Trmitalis trium
exlstenS, falsissim'iquedogmatis cultor, Nam Arius, personarum discretjo s et unius ejusdemque essen-
de cujus iste desceiidis.seramnifera [Deest.verbum, tialis glprise inseparabili majestate, non tres Dii, sed
puid radice, brigine, etc.] patenter videtur, cum Deii unus,prediturDeus^ita e diverso in dispensalioue
fiiiuin adoptivum et creaturam esse firmaret ° adI pii et magni sacraraenti mediatoris Dei et hominum,
decipiendum faroen Siniplicium mentes, .fingebatt hominis Chrisli Jesu,; duarum veraciter distinctio
aiiquid quasi eximii decoris insigne ; excellentiorem,, naturarum, et unius personaeprofessib veritatis, non
\1$i ** non creatorem, cunctis eum praeferebatt duos filios, vel dups Deos, aut duos Christos, sed
crcaiufis. Sed quoniam unus es.t ChristusDei hpmi- uniim eumdemque Ghristum Jesum ex utraque et in
nisque Filius, et unitas in partes hon rescinditurf utraque natura , verum et unigenituiri.DeiFilium,
(riequaquam enim unus d.Ividipotest,. nullaque un- verutii et omiiipotentem Deum, apostolicaefidei re-
^Prppierea, ait,.iudwi. Hie Paulmus non verba,i « perfectam Dei creaturaro, sed non tartquani rerum
saitem exacte, sed sensuni allegat, qui est Joan, creatarum aliquam: fetum itidem, sed non taaquam
cap. v; v. 18, vefba autem. suht:,« Propterea ergoo unnni e, caeteris, » Hinc venit in mentem snspicari,
qimrebant euin Judwi interficere; quia ftorisoiumsot- fpujasse prima manu scriptum fuisse excelientiorem
vebat sdiibalutn, sed et patrem mum dicebal Deiim, ', cieaiuram cunctis prwferebat crealuris.
wqiM.teiftse (aciens,Dm. v-Non igitur contimo causm m «lrrefusw et intransfusw; id est, hbn refwsw, notr
rectdituf, i(j;esi eodem cap. decinio prius allatp, Sedd- iransfusm, seilieet nec Dei iit hominem,. nee bominit
irifeffectiohfe medvtatse carisa est cap. qtiinto. Ve- in Deum nalurw. Additio enim particulae in saepis- .
rumtamen inleritio JudaaortiinuiroMque ehdem. slme negat.
k Vide,mi.t. in § 14, lit;,.,a concil. Forojul. f Non est alius Christus Deus, etc. Ideffi habet iu
c'Cr'eaturam esse fittharei, pro affirmaret. Tacituss Sacrosyllabo§ 8: vide ibi notam lit. a,et qnaeproferi-
hoc verbum; siraili inteiilioiie usurpavit lib. i Annal.^. mus ex Vincentii Lirihensis commonitor. 1, cap. 19,
cap.80:« De comiliis consularibus,qusetmhprimumn sTrium personarum discretio. Videtur debuisse
illp principe ac deinceps fuere, vix 'b scribi in trium pefsonarum discretione, quia sequiiur
quidquaai firmare
au.sim. » _ _ et unius ejusdemque... inseparabili majeslale. Vel
i ExceXlentipr,em,non creatorem. Alludit doeirinse- ifi' si teirefidufiidiscretio,,reponeudum inseparabilis ma-
Arii, quara pi;oferi ipse in epist. ad Alexandrum apud d jesias. Alterutrurivnecessarip corfigendum, uf sensus
• •
Epiptianium hseresi 69, nmn.,-7, in qnaivoealiFiliinn n constet.
_„„ r.sra>TOfc.rirori/?RM'.'1.TR<^i?.tLl.t^ Kfifi
Tu autetn idem ipse es,- H atihi tui
gula etcorde credi sinceriler instigat; ;ad justiliam,;, 4 phetam dicitur;
et ore prnfiteri; saltibritter;incitat adssaiutemXiR.pnfe nohdeficient,{Psal,.:m-,2&)..Etillud: Qui estmisit me
x,10)s Sciendum-namqueMtyguiajnon Juit;Ghristus ad vos-.;et fufsus: Ego sum qui sum (Exod. jii, 14);
pfimum; commMnis;.p'«rusque/;coriceptus:yek riatns Neqhe ehim dispehsalione pii et magni sacramenti
honip:, et ,postmodiim;X*eus:ine<^ qaemadmodum.in persona Dei personam hominis Suscepit, sed persbna
qijpIibeKprophefaf um ^ :ei donbrgfatise^habitayerit * Yerbi seihpiterna^ una videiicet de.^rrinitatefcseciiri-
sed in ipso sanetiSpiritus ebncepth, heafa « Videlicet dum qtiod'SemetipSamexirianivitvsuscepit iempora-
viscfera iiiYiolataeVirginisi.Vefam carnisi materiarii Uter fofmatnfservivshoc eit natufam hpmihis, Nec
miBislrantia, a VerboJiei Jntipsp conceptionis exor- ex ulversiMeipefsonariimlacta ;eSt confiisio tinitts
dio:ineffabiliternaScehdo; susceptus;, <e£quo homol personae';^edpefffiaiiehte discfeta veritate utfardm^
co3pit:;esse:una.person'acnm JJteb;Semper uhigeriitus' qiie;naturafttm, facta est ihditisa" pt lttcbrifuBa:sbcie^
Dei-;Filiiis:efeverus.Deus:etj.'Mt,;i'Jet est, ef eriti; ta"sessehtialis; ifiunione .personse.:
Qnoiiiant^cum^yerc-Dei Filioiet Vero Deb esseritia-1 '•;;:: ---;-; :" : 7CAPDT":iT-- "
liter, iri singularitate-personae-;;:lipel ihconfusibilifprfi Probdi' PauiihUs ex
- ApbSidlb&fhtum Fitiurn Dei
sit ftssumptus;hcoho'Vertis©ei"Fflius, et veftis''Deusr ethbhiinis:; alioqicih riuhcupativa, ribn vefa htatef
absque.^ulla duDieiatis:pa^atipriek.cfeditur et ad-^1f - ilqria.dicenda.,. p«; etdmen.vere Deum altissimum
oratufv: Won^enini-asstimpsitphomo'•,• genuit. ,"..-.
qui nondum;eiatji
Deumj setiDeas5empitefflus;,digriatusesttiomiiienis ; ;Hsec:Jta ;se habentia [Pro. Hisjta se habentihus],
su'scipere;teffipofalilef, quenVsuurii pfopriurii-sitigus; apostplicis etiam tiujusiiipdi;collatio rationis prsesta^
laritef feeit. . ': '. .*.-.;.•. v; •' -.•'•; : : '.'"-\~;"• bilfusppterit argumentisfuleiritJIoCjinqnit, senJi^e
:{ :.:.-: J3APET XIV. "• -:- '''"-" in- vobisquqd, et, in Christo JesUi Qui curn iri formd
V-erbttmjlon'muta'tiim-in caritem;" noh- divisiShem:/ Dei eSset,non rapiiianl arbitratus est essese wqualem
'
,'.'.,. , - non commistionempassum.:. .;, ::; Deq; sed seinetipsumexinanivit,. fofmam servi acci-
-¥erbum igitur,Dei;j quod cafo facttim est-(Jw»£:- piensfiin simiiitudine.m libminum factus, et habitu
\T 14),hoc;esf homo facttis^st,'npn est riiufattis iri- inventus uf homo (Philip..,-ii,5se<^.).In rtomineigitur
<arneffi,;sedcaroy;q:uaeaiVerbo Dei Jneffabiiitef; a§- Ghrisli;Jesu;p,ersonaunigeniti,: m forma autem Dei
SBmpta est, prbpria Vefbi Dei caro inconciplendo/ formaque .servi utrarumque. proprietas describifur:
facla esfc:.in tarita.-riiniifumsoeietate divinaertaluraV- naturaruni. Nam si non ihfra [iPro intra] virginea
unitayrnt nec.divisa, nee permista, sine firie"in.uni-; viscera, u.t iste dissipif [Prb desipit] hsereticus, uni-
tatfriPJersOnalis credaluf uriionis.;Scriptum:est eriim"],"„ genitus Dei;Filius, sempiternus ex Patre, temporalis
Quod Deus:conjunxif; hbmo non sepatet{Mdfth.-xix,*«ex-matre,;a3dificavit sibi domum, hoc est, lnimana
2(S).;Beiis niinirum conjtirixit sibiraet ihsepafabilitei- sfiiverissime nalura yeslivit, permaneris id quod erat
in thalamo vifgirialis.;ute'ri,humariani: riattiratii,- deP incornmutabilis Deus,-ex utero intemeratse Y&ginis
qnp tanquaffi sponsus.processit, et exultavit ut gigas". matris tanqiiam spOnsusprocessit de thaiamo suo,
ad ieufrendam yiam: (JPs'al'nxvin^C);: et.haereiictisi et. ipsa y.eiierabUisVirgo non genuit veriim Deuni:
impietatis dissidio.nitifiir eaffi a. suse: avelli nn'itali's:; vfirUinque;homiuehiih singuJaritafe imitis persptise:
insertione. Debuit ergp hpnio in Deum proficere, ita ut noh sit alter Ghristus Deus, et aiter Ciiristus
quia yaide.eguit, ut proficeret., Npn ;deceti:sitDeuffi. homo.-sedurins idemquevsicut saepiugrepetlfum esf-,
in tiomtne deficerevqninec.angmeritumspeffeetiotiis Deus hrimo;; etrtiPn est-ip^e templurii, ipse eihabi-
recepit, nec detrimenti ullo modo patitur 4iniinutip- tator lempli,: ut senex isWexffianita5fufibsius dele-
nem; sed.seraperidem esi;;quod:est;cui;per Pror rare'"scanitie tioti ainbigittir; aut>iion est partus
-a Reata mscera-.-..mihisifdniid. Gfanitiiatici Vejlerif tierii1exprbhfat tantum, quae et v%etio-
quandoque
ieaiis; viscetibus.'..-.ministrantibus, iri; Casu sciiicet" ribus eyetiit,' sed 6't Seiiecfulem caiiam, cui" solet
quemr dieunl^Matmu}» mbsoljutum.-^Sed.;tioeifamir;'. ohjici;mptifis-sensusque'defebtioVquS riitiii-itisehititis
liare 108/Pauiino. Sic et initio
' cap. iB,seq.,:" et 4irequentius. Hinc Paulinus non ab re dicit exihdriiici
alibii "' ••;-
.'''-""'•'"' '". '] l$icanilie : exinanire enim est inqne reddere, evacuare,
t-J>f)ubieiatis:palpdliotie.Ati pblpiiatione?^TJtrum- quod de vetulo insipienti, iiianis vacuique cerebri
<vi<4bene.";Na.m:qni:;dub:itat>, quiain.di.versampvetur.;. optime'dteitui'.- Deierdre autem liatief Pauiiii.us, libti
- palpitarevidetur.-Seneca '•""' iiiflerp. fSJtaep/v,;'iffiatrJQfyj. delirare;- eWctem'' tamieti sigriifiMibhe', riec Paulinus
aefcifi^.'".'"" '"..;"".".'/ .",,..'.".,';" auctoritate destituituf.» Delerdfe Nohius de?pfopfI6t.
t.-,;:;;" ;::: ;'.; = EteofsiUonifunvsalit, • -:' •" seriii. seihper scribit, et exempla proferl, quse hoe:
::;JPayj4''Mue-:irepidus-:P»lpiW'venisiec.iir.>:.- ideni' corififmani. Deietdtef aif, eside recio decedere.,
|nsuper.quidubitatqnandpquepalpati SicIsaaepak; l&r&auiemest fbssd fectdqum'coMrdUiijrds' fuehdbs
pit Jacob, dutiitsins num ipse sit,"'an fisau, Gen. ducitut, etinquum uligo terrje decurrdt. Cpnfirraat.
xxyil; %2- SieDominus Jesus-ad.omnemdubitatio^: ati&orifatfbus Pbrhpbhli.ttieilii; Pfanii cu|tis esf iri
nem deveritate suse fesurreetionis a diseiprilis eli- AniphitfiPne htfc-effatuni'",jyeleVdi'Mbt..E( quTdein
minandumdixits Luc;Xxiv-,-59 : Pnipate eliidetev sl a<Gf33cis> radicihiig reiri inyes%afriusy Jincof rijigm
Hinc in provertiium: abiit:-ijwj^aysiv i-r T5; tfxot«,>I9'< smtt;ineptiwi hmc'ef jdeiirameriid : ribri.est agriciTlV
estj manytentafe in tenebfisi Erasmus €tiil. Hr/ceht.' tufae'verhuni, ut: apud;Latinps; et per iindfii.scribM
VH, n. 59: « Dicunthr qui rem obscuris vestigant tur; uiide siaGrifecp fbnfe cicriikSdclefafe',(iic'en<J'iHrfc
cpnjecfuris.-» Exempla surit Aristophanis iri Pace,<ef-< erit. Sed:Latiai delMfe ctirii sefibahf, « ciiifas fu-
Platniiisin Phmdone.- stici vdeerit pofcaschm Sic.araiurii-esi:,hl inier duos
."Senex iste exrnanita furiosius deferare cdhitie. latiiis dMarites sufcos riiedius cumiilhs;sicea.msedem
Ei^o Felix malurse erat aetalis; neque euim carii- ffuffiehtis prsetieat,» ut habefCofuinella de R. R. liti.
KR7 S. PAULINI PATR1ARCH.&AQMLEIENSIS 36R
yirginis divini nominis gloriosum, quod ApostoluSAi buerit Salvatoris. Plenitudinem[sic: nn plenitufline?]
magnum pielalis commemorat sacramentum (/ Tim. siquidem divini saporis refectione satialus, tottim
ni, 16); quo ergo pacto catholica Ecclesia una in orbem terrarum evangelicis instilutis doctrinse suse
loto orbe terrarum diffusa,beatam VirginemMariam, flumina redundavit; misso denique fidei ocuload di-
dulce milii et venerabile nomen, Tlieolocon, hoc est vinitatis allitudinem conteraplandam, dicat quid in
Dei genitricem libera publicaque voce confiteri non principio erat, aul ubi erat, aut quid eral. In prin-
cessat? Si igitur nuncupativum et non verum Deum, cipio, inquit, erat Verbum, et Vcrbum erat apud
ut insani capitis vir iste fauce despumat falsissima, Deum, et Deus erat Verbum. Hoc erat tn principio
ex utero vera mater genuit, illum videlicet eumdem- apud Deum. Omnia per ipsum facla sunt, et sine ipso
que, qui ante luciferum ex pateruo utero, hoc est, faclumest nihil(Joan. i, 1 seq.). Subjungat eliam quid
ex Patris essentia sine inilio genitus, permanens id hoc Verbum, quod Deus erat et est, pro nobis digna-
semper quod erat: quomodo vera Dei genitrix beata tus est fieri, Ei Verbum, inquiens, caro factum est,
Yirgo omniura catholicorum verissimo confilebitur et habitavit in nobis. Hoc esl, Deus liomo factus est,
ore ? Faleanlur necesse est hserelici eam nuncupati- permanens id sempiternus quod erat. Prosequatur
vam genitricem, si nuncupativseab eis pulabitur ge- adhuc cujus gloriaeVerbum caro faclum permanserit:
nitrix prolis. Catholica vero atque apostolica fides 1B Et vidimus, ail, gloriam ejus, aloriant quasi unigenitt
verum Deum, verumque qui, nalus est, hominem, a Pdtre, plenum graliw et veritalis. In qua nimiruro
veramque, quae genuil, Dei genitricem, Deum et gloria Christum Jesum intuens exaltatum doctor
hominem, non duos, sed unum verum propriunique mirabilis ait: Omnis lingua confiteatur, quia Domi-
Dei Filium : nec duos, sed unum verumque Deum nus Jesus Christusin gloria est Dei Patris (Philip. n,
Jesum Christum Dominumnostrum et confessa est, 11). Eamdem namque gloriam, quam a Patre^,
et confitetur, et selerna confilebilur perpeluilate. coaelernus Patri, priusquam inundus fieret, unige-
Beata quoque Elisabelh repleta Spiritu sancto excla- nilus habuit Filius, Evangelista habere Verbum caro
mavil dicens: Unde hoc mihi, ut veniat mdtet Domini factum, plenum gratise et verilalis, sese vidisse le-
mei ad me (Luc. i, 45) ? Veraciter namque venera- statur. Plenus ulique gratise et veritatis Deus, ple-
bilis "Virgoet ancilla et mater esl Domini, quoniam nusque perdocetur homo. Quo ergo pacto, o haere-
109 Heus omnis carnis qui creavit eam , ipse di- tice, VerLum caro factum, hoc est, Deum hominem "
gnatus est nasci ex ea. Ait enim ipsa ad angelum : faetum, alterius gloriae, id est, adoptivi et nuncupa
Ecce ancilta Domini, contingal mihi secundumvetbum livi somniare somno mortifero prsesumis, cum lanlus
tuum (Ibid.,58). Angelus quippeeam Altissimi Filii ( apostolus gloriam ejus, gloriam quasi unigeniti a
** Patre
genitiicem prsedixit: ipsa.se Altissimi Filii ancillam plenum gratise et veritatis se utique vidisse
humiliter confiletur. Huic etenim angelico oraculo gloriabatur? De qua profeclo plenitudine Joanneg
Davidicumconcordare noninconvenienterpraeconium eliam Baptisla protestalur, dicens : Et de plenitudine
demonstralur. Matet, inquit, Sion dicit: Homo et ejus nos omnesaccepimusgraliam pro gralia, quia lex
homo natus, vel factus est in ea; et ipse fundavit eam per Mogsemnon fdcld, sed data est; gratia et veritas
Altissimus(Psal. LXXXVI, 5, ex LXX). Ipse non alius, per Jesum Christum facta est (Joan. i, 16).
qui factus est in ea ex semine David secundum car- 110 CAPUT XVII.
nero, ipse fundavit eam Allissimus in aelernum. An- Arguit Felicem de corruplo loco Apoxtoli; docet
gelus denique Altissimi Filiuin , propheta nimirum Christumin propria carne passum, sepultum, elc.
altissimum ipsum commemorat. Quoniam quidein Hanc igilur divinitatis plenitudinem Paulus egre-
sicut Deus Pater, Deus Filius, ita Altissimus Pater, gius praedicator iri mediatore Deiet hominum homine
Allissimus Filius praedicatur. Concinunt quapropter Christo cum inspiceret,non celavit. Ait enim : Inipso
sibimet Velus ac Novum Testamentum, quia unus coiidita sunt universa i" cmliset in lerra, visibiliaet
ideraque Spiritus sanctus auctor est mirabilis utro- invisibilia: sive Ihroni, sive dominationes, sive prin-
rumque. j) cipes, sive polestales : omnia per ipsum, et in ipso
CAPUT XVI. creata sunt, et ipse est ante omnes, et omnia in ipso
Collalis Joannis et Pauli lesliinoniis, Christi gioriam constant (Coloss. i, 16). Et post paululum : Quoniam
ait esse vere Filii Dei, non nuncupativi. in ipso complacuit omnem plenitudinem divinitatis
Requiratur igitur dilectus ille diseipulus, qui de inhdbitdre corporaliter, et per eum reconciliari omnia
ipso sapienlise fonte singulariter scientise hausit in ipso : pacificansper sanguinemcrucis ejus sivequw
fluenla, cum in coenaeconvivio super pectus recu- in ccelissunt,sivequwin terris(Ibid., 19).Reminiscor,
n, cap. i, et < boves lirare dicantur, cum tabellis corrumpentium proferens, sic Jnler caetera haJiet-
addilis ad vomerem siniul et salum frumentum « QuidPatris minus curare debetis? Senex delins
operiunt in porcis, et sulcant fossas, quo pluvialis: est. > Grsecexfovo^vjoouc- quod vulgo ad verbum dice-
aqua delabatur, i utail M. Varro De R. R., lib. i, retur uno sciocco 'atiempdlo.TuUius n de Orat:
c. 29, ex AiJina edit. 1555, dutiia fit Nonii lectio. « Hic Pcenus non oplime Graece, sed tamen libere
Caelerum et qui delerare, et qui delirare scribunt respondisse fertur : mulios se deliros senes saepevi-
Graeei, L,atiuiquetrauslale usurpanl pro insanire, et; disse; sed magis quam Phormio delirdret vidisse
fle senibus quibus prse aetate mens imminuta est, neminem. > Sic caeteri. Jure ergo delirum Felicem
quasi proprium dicunt. Plutarchus De liberis edu- Paulinum redarguit, veluti senem fatuum ct insensa-
eandis paulo ante finem verba adulatorum juvenes: tum.
Rfici GONTRAFELICEM (JRGELLITANUMLIBRI III. — LIB. I, S7Q
a
ntputo, hoclegisse me luis le incommentis apo- A Nam etsimottuus est, inquit apostolus, ex infirmitate
stoUcuminseruisse testimonium; sed moris tui calli- nosira, sed vivil ex virlute Dei (II Cor. xm, 45).
ditatem deprehenderis perspicue non abdicasse. In CAPUT xvm.
ipso namque profiteris Apostolum omnem plenitudi- Chrislum voluntdte, non necessitdtepassum.
nem divinitatis habitare dixisse, sed corporaliter in Haec igitur omnia propria pise dignalionis volun-
eo habitare perfidiseincidere non es veritus scal- tariaque potestate, non coactus susiinuit hecessita-
pello; quasi minus caute Aposlolus corporaliter ex te: siculi longe ante per prophetam Palri profitetur
superfluo addidisset. Nunquid vas iUe electionis, in dicens : Voluntarie sacrificabo tibi (Psal. LIU, 8).
quo Christus loquebatur, inscius erat cur addiderit Et illud : Ut facerem voluntatemtuam, Deus meus,
corporalitet? Absit. Non quod quilibet cathnlicorura volm (Psat. xxxix, 9). Quia voluisti, oDomine Jesu
sanum sapiens tam vanissime dissipiat, ut in illa ih- Christe, omnia hsec fecisli; quoniam cura sis Deus
visibili, impalpabili et incomprehensibili divinitalis omnipotens, non est tibi difficileomne verbum. Hoc
natura corporale aliquid vel palpabile suspicetur; est enim sibi velle quod posse; de te namque scri-
sed quia ineffabilisdivinitatis. natura porporalem se ptum legisse me profileor : Subest libi, ait quidam
vestire veraciler dignata est humanam naluram, ac sapiens, omnia posse quod velis (Sap. xn, 18). 111
per hoc humanum corpus, quod assumpsit, suura B De le namque cantiloquus David prophela cecinit,
proprium fecit: ut qui secundum se, hoc estper dicens : Omnia quwcunque voluit Dominus fecit in
id quod divinum est, nec videri, nec palpari, nec cmloet interrq; in mnri el in omnibusabyssis(Psal.
subdi, nec pali, nec mori, nec si quid aliud hujusce- cxxxiv, 6). Sancto' tuo b repleti omnes ab origine
modi est, posse nuUatenus creditur, quod nefandis- mundi palriarchae, prophetse, evangelistse, aposloli,
siroum hoc eliam suspicari quis ambigat, per cor- cunctique catholici viri teslimonium de le veritalis
porale quippe indumenli velamen, hoc est incarna- perhibuisse, fundamento inviolalaeinnisi fidei firmi-
tionis mysterium, qubniam suscepta caro a Verbo ter retinemus : quoruji quidem collatis praesidiis
prppria Verbi est caro, et videri invisibilis, el pati noslra sunt nihilominus dispulationum colloquia
impassibilis, et mori iramortalis, in propria carne fulcienda. Nam ut multa de his et infinita praeler-
posse apostolicis instruimur documentis. Ait enim eaffi, quia nec totus eos, qui scribendi erant de te,
primus pastor Ecclesiae,Christoautemin carne passo mundus [pro mundum] capere posse, dilectus tuus
(I Pet. iv, 1): in carne utique , non cum carne di- protestatur discipulus, libros (Joan. xxi, 25): pauca
vinitatcm. compassam, quse exlra passionem modis ergo ex multis, juxla paupertatis meae intJligen-
omnibus constat. Sed quoniam propria Verbi caro _ liam, te utique gratuilo. munere largienle, ea vide-
erat quae passa est, ille utique passus mortuusque licetquae ad hujus exspectare [pro spectare] negotii
dicitur, cujus propria caro passa et mortua esse adverlitur qualitalem, huic operi quamvis pigro di-
perhibelur:a qua nunquampost assumptionis sacra- gerente inseram stylo.
mentum impassitiilis et indemutabilis separata divi- CAPUT XIX.
nitas praedicatur. Ac per hoc Christns Jesus et pas- . Tesiimoniaexpsalmis.et propltetisnon divisum Clm-
siis, et morluus, et sepultus,et resurrexisse secundum stumtn nuncupativutnelproprium. ,
Scripturas, Dei Filiusveraciter declaratur. Juxta quod David igitur prsecipuus prophetarum, palernse vo-
omnihus consequenter Ecclesiis apostolus tradidit cis fungens oOicium,quia ab aeterno Patre coaeter-
Paulus, et venerandi Nicseni concilii inviolahilis nus tu ante saeculaet sine initio ineffabiliteres ge-
syraboli notissima omnium catholicorum regula pro- . nitus Filius, sic ait : Tecumprincipiiimin die virtutis
teslatur. Nam et hominem verum unigenitum Dei - tuw, in splendoribus sanctorum, ex utero anle lucife-
Filium, factum natumque deSpiritu sancto et Maria rum genui te (Plal. cix, 5). Et quoniam tu idem ipse
virgine, quem ex Patre anle omnia sseculanon fa- secundum dispensationem assumplse incarnationis
ctum, sed genituin confitetur : ipsnm eunidemque sacerdos pro nobis, oblalio et hostia in odorem Deo
propter nos, nostramque crucifixum sub Ponlio Pi- D suavitatisfieri dignatus es, conlinuo subjunxit: Jw-
lalo salutem, passum et sepultum, ac tertia die re- ravit Dominus, nec eum pmnitebit: Tu es sacerctosin
surrexisse vivum a mortuis, ascendisse in ccelum, mternumsecundumordinemMelcliisedech(Ibid., ii).
sedere etiam ad dexteram Dei proiitetur Patris, Sed et quia calicem morlispro salute mundi in trana-
venturumque cum gloria vivos et mortuos [Forte itu bibere non renuisti, post modicum subinferlur i
. deesl ad] judicandos. Qui enim impassibilis et im- De torrenle in via bibet; propterea exallabit capul
, morialis permanet ex divinitale, passus idem ipse, (lbid. 7), Hinc alias de hoc magnopietatis sacra-
et morluus, ac sepultus creditur ex humanitate. niento idem sic intonat Propheta : Mater Sion dicil,
» Apostolicuminseruisse lestimonium.Etsi Aposto- effatu. In ipso namque profitetis Aposlolum omnem
lus in textu allegato Coloss. i, 19,' dicat tanium- plenitudinem divinitatis habitate dixisse. Haecverba
modo : Quia in ipso complacuit omnem plenitudinem pleniludodivinitatis non sunt prioris, sed posterioris
inhabitare; attamen cap. n seq., v. 9, expresse ait: loci, in quo ab Apostolo additur corpuraliter, oinisr
; Quoniamin ipso inhabilai omnis plenitudo divinitatis suir fraudulenter a Felice, unde jure a Paulino re-
corporaliter. Quodautem sint haecverba Aposloli, et darguilur.
b Forte deest Spiriiu. Insuper repletospalriarchat,
- non loci prioris, quae. mulilaveral Feiix, et de quibus
loqui.turPaulinus,manifesteevincitur ex hoc Paulini prophelqs,etc, erat diceiidum.
m - - S,i PATONL^TRIARGH^; AQUILEIENSIS ; «372
. Wtmo\ei kbmbhaius-esihitd; eiipsefuriddviiedrit AP-jA'inen ejus Emriidhuei,-qubd interptetatur ;!Nbim
(issimasinceternum(Psdi. '-ixtivi^Sy ea;ixx). Et tib ^Deus'(MditKi\, __)'.-Non sonat iriterpretaitiblstius
1
mo, inquam, et AMssijmusj"quoniamDeus yerus, et ^noihihis Vi (Al.-, Vim) suae =proprietaiis expressaj,
homoi-verus,j'ahiis fdemqueipsees tujethphalius "NunciipdiivUs-Deus';&ci NobwchmBeUs.Mt riir^
nuncupativus©^ Kidbhiipsex^Parvulus natus e~siriobis;'fitiuidat4s!est
haeretici impio prhfariafe -nori-metuurit bre;,^Audio "ijoibisyei' vocdbiiuf' homen "ejus Admirdbilis/ilbh-
•ifitiaihisecuhdtim incarhatibhis 'iriystefiuin ihdigifas 'siiidiius',"peus fbriis flsd; |ix ,"7). Ecce 'et tiic
.Sgomelliflusinituamwbcem per os ejusdem Prbptietfe "Deus' fortis', lnbtf Deus nuircnpativus, juxia ha>
.quamfeMitef feSoharitem-,DomTriusdixitdd me, Fi- "reticprtininefandisSima delifaffiehta.Et quasi isdein
iiiusmeu^(^stu.£goAbdieamuiie(Psalh ^ropheta cum incarhafa jam Dei Patfis sapieri-
-de illa quain dh matre voinisti habere;'- nativltate "tia loqueretur OGtilo*adOculum,:sic ait iVere-ivjis
*
dlxeriB, ex pf«<Mentibus: «t -'sutisequentibus cif- ' Deus, ei nbn Lest:ttlius prmter tei tu enim esbeus
-cumstantiis'eySdentis>sim8appfbbatur;Sed etPJiulus ' abscbndituset nesciebUmus(lsa.xtjv, li, 15^-;Abs-
' ttius-'Judaete-secunduni Scfipftufas 4e te rationem tohditus riamqueDeus,-fpiia -inVisibilisdivinifas"in
'
.fedfleridb ^xpoSuiU 'Cttm hhjuS psalffiitestimonihhi cariiis velamiiie celabalur. Hihc Jereniias <^-ail:
.lad mediuffi'dedhGere festinafet. :Ait 6rihn:: E* hbs'L "r."tiic estDeushostef,et nbh^dimdMiiiraiius^quidd-
•.vobis:ahnuntidmus edm ^Al*, ed] Ijute dd pdtres ttp- irivenil' omnein vidm scierilim^ei'dedtt illdm Jhcbb
• stfbs reptdmisiio>fdefd-csl,:"qubhiainhahcDeus u~d- puero suo;bt Israel eleciosub. Post hwciriterrismsus
iimpleUtifiliisms1m,ieiuMtdhs'Jesum sicutihpsal- '~est, efcum hominibus Cohversaiusesi(Baruchm, 36
<m^&eundoscriptutre eU: Filiusmeus-esiu';segblib- seq; Vide riofam). !Tu ipse etiam'prbtestatus e& idi-
:'ate^muine'(Act. x«i, 32,: 33). Pef M'ehim fesusci- 'cerisi ~EgoDominuSj'et" \nbnmutbt (Muidch.ni;6).
-tatuscfeleris, [Fmie'dust pef]quodkie sahcta Vir- --P-er-memetipsum juruvi, quia milii flecietur'omrie
, girie'riascidigriatus fes.:DehiqueIsaiaspropheta, qui genU,et eonfitebiturbmnis lihgiia (Isa. XLV,23, _|).
; hqn Immerito evangelistse-dignus est voeabiilohuh- £H&reticus istenoh curvat humilitef fidei geriu,qua-
• cupar|, qui noh iruasi; ih. prbphetia :<uihbrbsisbbvb- ttenusteisupplicitef orthodbxa lihgua vertimDehm
'
iiiri
, lutum;alIegofiat mysleriuffi;fbliis, sed tanquamln verhmqueDeiFilitim cbhfiteatuif. OuamVis quodam
promptn perspicuaiclaritateradiantia', evangeiicissi- •-Velaihineaisputatiortis^^Ppposito cathblicorummehfes,
r.millimadietis oraculb prpmulgaviti Aat enim-i Ecie -quasl verisiihile aliquid bhlatufiis,: deludere moUa-
rirgo cohcipiet:et'pdriet.fiiium {lia. Vii, 14).^EtMo- liur•' cum te urihmVvertiffi*trbtiinipotehteihDeuni in
men ejus cum »: interpretatiohe suidecoMScflraVit ;•,' duos:deos,- VertiriiMiiceti^et:^nummpatiyumDetini,
' d himifuhi fetioptatMm filium prppter ma-
asserefe, cum protintis addidiU:-Ei vbcdbitur «o- (J VierUffi

112 a Et nomen ejus cuni interpreiatiohe curamt ";deahf 'exhibital.aurPS/nbn^tiab.efe; quihus audiant
asserere. Non habet :lpCBS;Isaiae nisi Vocabitur no- ippllicitatmhes';;lla iaeri"a;quaedamin•"ASina'ria;"adb-
men ej-~sMmmqnueLIhterpretatio;«iteni,est Matthaei ..-Iesce.ntimontesAureosppllicenti; cum-illaiiihiLcbm-
•i; -215'iocum rsaiae affefehtis,^;;et-interj^reitatibrtem .mbye.returjirpmissis;, semper, inquit, pculajtae no-
addenlis ; qtio facttiih est' ut Isaiae;ac'Pai|Unoasmi- /straestirit maniis.; cfeduht quod.yiderit.iSicadagio
batur. iSe taffien hlric afigiienidiPaulihiansamarri- '-sfequenti-exfUcans-iJldffPlaMiri
pias vetat Hierony niisent«mtia ad,;cap; yn : Isajaeitihi <ie/scd: jher;cle:Dleum:;i&,vendtid Msut&tidlefdiii i&t:
ait":i'c In.muitjs testinioniis,' qnse eyajigelistae„vel '^Moe est, _Eme:nqti., prwsentepecumq,spd;in diem pa-
apostoli de libfis veterlbus a^timpseftiritj curibsius cld: feveMepecunia'pfmsente. Iritimajn Jigihir>prae-
- %etitiam
'attehdehdnmiest,:nbn.eos-'VefBofum:^d pfbphetss cum ;Debihdicat Wulhms, cuffi
tos esse^sed sensums:»;AddeHiefonyffio Jbanhis Car- l Ait [Octl{orjqdocuiumiocutuih.;-; --- '"' 'v- -' "" ''-
dinalis Bpna senten.tiam,qui^in ^iseM. de diyina 'f; tJfrermqsjiit r:Mic[xst,D,e#S;ng,stM,$Pz.Noajest
psaimodia^hsechabet:"'«' Veflia'scrupuiose"hori se- " Jereniiseilocustiic, sfed,Bajcuch3<) 36etseq, Sedquia
- ' fitbr, duffi sensiis iriteger ihaheat. «Nam&, apostoli Bafiich efat illitis sfcfibaiiUitisqde liomiue sfcfibebat.
in eitandP Veteri Testamfeotoajiquando et media in- (fiDnfaroapudfaff Psfit, utqubd-estBaruch^JefemTae
tersecant.-et ex pluribus unum.cpntlanl;, ut pbser- . ;tribnptpr. Quod .nptav.it.ReUarmimislihi i. de -Verbo
vajt Adriahhs,!psipa,.eprst.3,^^LebCastrensisiricajp.^}'Dei-' pap, 8. Ip.ter cseterps auteni. Chrysoslomu.stpm -
: viii et ix Isaise, FfanciSimVRibefa in cap. xin f)sea3, V, in detoohstratiohe q<aod''"Christus-sitDeusliunc
. hum, 33. Praeterea veram et legitimam.-.esse Isaise , ipstiro loctiffi Baruch aUatum-a;PauIinb hbstfb prb-
,interpretationem dpcet, cum ipselsaias cap. sequenti . fert 'Suf»>auptoritate et nomine Jeremiae: «^tiod
"v: 10, tum D. Matthceus,qui Ioco cit. in margine ; Deus, .ait, existens, homo futurus .erat, dicitjere-
habet eam interprbtatiohera. Hiric ntilio pacto infir- mias : Ric est Deus nbster, elc.. Aliegatpariter hunc
. matuf argumentnm alias nervosum PauUni. locum Augustinusiib. de Civit: Dei ~Vin eap: 33, et
b Loquerelur ocuload oculum. Joan. epist.' H, v. subdit t Hoc testimonium quidaffi non jeremiae,
12, os ad os loqui, sicuti et epist, III, v. 14, os ad os sed scribae ejus attribuunt, qui yocabatur Baruch :
laquemur, hihil aliud haC phrasi sigtiiticabat, quam sed Jeremiae celebratuiri habelhr. » Sic et PauUnus
praesentiammutuam cpUoquentium,uti notatP. Gor- yulgatuni nqmen; et celebratiusretiliuit, Vide fiquae
helius in hunc loctim, Patilinus idem Volensefferre, hacin re actasint in concilib Tfideriiiho exhistoria "
oculb dd ocutum, dixit. Praesentiam enini rerum cafdmalisPallaVichii,;ii.b. vi, cap. II, n, ,14, _
PCuliprae cseteris sensihus pefcipiniit. Hinc apud d Deum vetum r&mifumetopiativum filium. Cum
Plaiittim oculatw manus, quaemnnera praesenlia ca- seropei antea Deovero nunchpailvum Dfehiribppp-
ptent, dicunlur; quod et in proverbiuni abiit teste nat, et filio verp filitim adoptivum, yidetur hic
Erasmo Chil. i, conc. 8, n. .31, « oculalas manus quoque pro Deum verum et optqiivumfiiiurn, iegeh-
-, tli\it Plautus, quse promissa velint exliiberi re, non dtiih fitiuriivetum, et oplaiivum, vel ddoptivumfiliuin,
oratione promitli. Nara oculos habere, quibus vi-
K73 CONTRA FELICEM URGELLITANUMLTRRITH. _- I.TR. T. . *7_
gnum pietatissacramenlumdividerea&onicetur. Sufc-A iit tuuffi Velutisepulcruin patens gutlur intolerahh
da aure [An legendum sur.da auris? ] quodrdicttim? ; lem non erubuit exhaJare fetjH-em.
est, Ego. Deus, et non mutor, auditui prsebet mea- " '
113 CAPUTXXi; :':>
b
tum. .Non intenlat illas aures inenarrabilium sa-
Exprbbrdl Feiici velerhosdriibbstihationcm.
cramentorumaudiendimysteria, quas lu, sieut eyartr Expergiscere tandeffi -'aliquaiidb, ®iifuhoitus idon
gelista nos docuit, cum.inparabolis.eructares abscon- esdefunctus,et«isonmo infidelitatisippsttamtemou
dita^a constitutione mundi, requirebas dicens : Qui tuoso
evigila pulsatus clamore; jQuousquecraprulatus
habet dures audiendi audiat.(Matlh. XIII,35, 43).
perfidiaepoculo utsina * stertere non desines naret
CAPUl XX. Jum enim Itiems transiit; imber mbiit,,!$1 recessu.
ChristUs aliter de P.atre, aliterde matre, sed non
alter. Egredere nunc de tenebroSi caverna proftindi : flotes
Cur, o infelix, non audis quod tibi dicitur: Ego apparuerunt in terta : vox tuttutis audiia est in tetra
Deusetnon mutor;neque enini est alius pfwterme? noslra(Gdrit. n, 14, 1_). Abiit corvns, ut' degat in
Cur te fefellit inariisglorite astutia, ut arbitreris * ruiriosis : reversa est jam icolumba<p,ennisdeargen-
ex eo non te posse ultro judicialis inhibere vindiclse, tataferens ramtim virentis olivseadarcam:(Gen.mii;
quod vermn Deum ex Patre tinum eumderaque Cliri- 11). Memento quia ad vesperum revertitnr, he forte
slum Jesuhi Dominum nostrum, et Deum autumas B dum lu somno gravaris perfidiae, et surgere-pigrita-
nuncupativum ex matre? quasi alius sit qui ex Pa- risyingrediatur arcam columba,clausoque foris<ostio,
tre, et alius qui ex matre : cum unus idem ipse ve- tuevagare incipias eiTabundus post corvum. Cur
rus Deus verusque Dei Filius, et ante saeeula sine non sentis?-an, si sentis, stupidus remanes nimio
iniiio de Patre, et ih fine sseculorum non alius, se.d qtiatiente terrore? Quam ferribiliter .p.rophetaruin
ipse de virgine matre: sicut tu ipse, priusquam ra- tonitrua,ut expergiscaris; inter Volantes rorantesque
piatur bonum de agro pectoris tui semen, frtictifi- grassantis aeris nebulas; allissimis strepere tumul-
care sanae fidei messem videris. Aliter lamefi de tibus non requiescunt: .ceeliqviescriplurarum spiri-
Patre, aUter vero, sed non alter credilur natiis de tali in cardine quo volvuntur, cantiloquis. strident
matre. De Patre namque simplicis naturaej de uno concentibtis, dulcia grandisono earmina modulamine
unus, Deus verus de Deo vero. De matre ulique cautanl! An forie noxiali Vitialis oculis fumo, et ob
ex titraque natura, divina scilieet et humana, Deus id •palpantibuspalpebris, e arcum in diepluviae non
verus et homoverus, Npn Detis et homo duo filii, vales depicttitii in hube suspicere (Ezecii."i, 28) : nec
viel dupDii, sed deus el homo tinus, verusque Dens discurrentia EvangeUorumfujmina cOrusclsaquarios
homo. Non ertim assuniplio temporalis naturae prse- _ transfusos radiis nimbos nuila <libiidatur <ceriiendi
judicavitiilisempiternse divinsequenaturae, utatitdu- . facultas?"NitiergO'distas'amortuo, sihaac omniaquae
pUceturinduosiiliosproprium scilicet el adopjiviim, dicunttir, irisensibilia libi Videri ex tuis quanlocius
. ut tu coniceris [Forie coharis] astruere : aut rescih- poferunf indiciis objiciendo probari. ©oceri rieffipe
datur ab uno, hob est ab unione personse ;. aut de- facillime' -poteras, si aurem spraebereMOII recusahas
muteturin aiterum,hoc"est, in mincupativum Dehm, henigiiam.
. ? Dividereconicetur, forte conjicilur, vel convinci-, ursiiia dicat, ,in causa est, .qupd ;Gum.lueme ursi se-
tur; si non roavis cqhdtur. et ia spectibus se condanl, « primis diobus bis
h Non intenlat illds aures. Intentare voces et tiw- cedanf lam
fsepteriis gravi somno premuntui', nt ne vulneri-
liiis pro mindri et manus injicere, habeo apud Taoi- biis quidem excitari queant. Tunc mirum Sn imodtim
lum Aimal. lib. iii, c, 56.. Verbum. quod auribus veterno p.inguescunt, » nli scribit P.inius- ,lib. nm,
liaud commode applices. Puto igitur positum pro in- cap, 36, JBincJuyenalis exponens urbis .incomrooda
iendit.
c Ul arbitreris ex eo te non posseultro judicidlis pr6Veniehtia ex cianioribus praeserliffi muliohuffi
vel reca-lcitrahtia vel
agasonumque, quibus >juraeBla
inhiberemndictm, quod, ete, Sensus obseurus, quia tardaad gressjim excilabanfet sollicitabant, fugatum
error videtur verhis inesse, An Jegendum, ultro ju- somntiui ab pculis eorum qupqiie, qui prpfundissime
diciali inliiberi vindietd? Sic enim commode perio- ceu uTsi inler terreslres, phocaequeInter riiarinas
dum alioquinImplexam, et riimium abslrusam ex- D feras dorhiireconsuevissent, Jta ceciriit ~. '-'- -''
plicares, ut arbitteris te. non posse uliro inhiberi„ Et stautisconviciahiandrai'
siye vetari quin doctrinam tuam effundas., a judicio
Ecelesiae, ex eb,.qUbd verurn Deum, etc, vei ut ar- Eripiuntsoninos;urso,vitulisquemarinis; ".•,.
bitreris te non pbsse ultro judicialis inhibere kiridi-' Videad euffiIbetim Jo. Brilanriieum. ':
cia, pro judicialem vindictam , id est judicium Ec- « Palpanlibus.paipebris^Aa «tMc palpitdntibust
clesiaete non yetare, isiye tibi inlerdicere posse quin ut supra cap. 13 b. Quandoquidem cum fumo obfun-
etc, ex po quod^.ete. Aiter hprum videtur sensus. duntur pculi, nictilant, subsaliuht, et vere palpebrae
• a Ufstndslerterenoridesiriesnare. Sterlere est dor-; palpltaht: €aaterum ipsas palpebras alii a faCpiidrido;
miendo"ronchos emittere, quod nisi profiinde ilorr-: quod ferme semper tremulae siht : alii a palpando,
mienles non faciunt. Dum dormit, ronchissat, dixit id est pfsetenfanclo«bjecta, ideducunti nam ^datse
Plautus. Cicero Ub. n Acad. quaest. qui Lucullus in- sunt « ceu quoddam vaUum visus, et prominens
scribitur.: Permeve_l.slerfasJicet,Atiquit Uarneades, nmnimentum contra occmsantia ahimalia, ,et alia
nonmodo qiiiescas,.i_\est nedum quiescas, sed dof- fortuito incideiitia, » ait Piinius lib. .ki^ cap, Si
niias, et quidem. quousque sfertas, et ronchisses. i Palpebras per t Varroni piacuil dicere. 'Favorintis
Quod cumper nares fiat, e.t inde ronchus exeat, ul yefo per b dixit, AUidicunt palpetras genas : pai-
patet, etinnuit JuvenaUssat. I, v. 57 . ', pebras autem pilos ipsos. t Ser. jn af., apud Ju-
Poctuset ad calicemvigilautistertere naso: nianum Majum, V. Palpetrm. Sed haec occasione
sint dicta.
proprie <dixitPaulinus «tertere nare. Quare •ahtem data
578 S. PAULINI PATRIARCH^EAQUILEIENSIS ; 57«
CAPUT xxn. A teibidem posuissehocmodo, res non ohslstitambt
OscitantemFelicem teddtguit supineignorantem diffe- gua : Ut cognoscdmusverum Deum, et sinius in vero
rentiam inler qssumptumet adopiatum. Filio ejus Jesu Christo. Hic est verus Deus et iiitd
Non, ut tibi videtur, hoc est adoptivusquod et as- mterna (I Jodn. v. 20). Ipse demum quia dixerit :
tumplus, seu applicatus, vel caetera hujusmodi, quse Advocatumhdbemus apud Palrem Jesum Christum
tuo strematico a digesta stylo leguhtur. lnterrogo justfim (Ibid. n, 1). Advocdtus,ais, idem est quodet
praeterea si unum est assumptus et advocatus, quo- mediator; et ideo refellitur ateverus credi nonposse
modo accipi potest, quod evangelista diabolum Do- Deus. Recteenim mentitus es in capui tuum. EcceAn-
minum assumpsisse in sanctam civitatem, vel in geius Dominisecut te medium (Daniei. xm, S5, 59).
montem perhibet excelsum (Matth.w, 5,8)? Si ad- Advocatusigitur nrin est idemquod mediator. Media-
huc dormis, non sentis; si evigilares, forsitan ani- tor namque hoc est quod et reconciliaior. Sermo au-
madverteres; quoniam non dalur inlelligi, nec uUa tem mediatoris cum inlerpretatione sui denuntiatur
permittit possibilitatis ratio suspicari, quasi adopti- effectus, Mediator igitur ab eo [Supple dicitur] quod
vum eum filium callidus ille serpens, quem tentatu- medius sitinter utrasque dissidentium partes, ut re-
rum i>et, si fieri posset, decepturum adierat, in san- conciliet ambos in unum. Quod quidem Redemptor
ctam civitatem vel in montem assumpsisse dicatur ° noster nnigenitus Dei Palris Filius pro nobis inter
excelsum. Similiter et qnia applicdtus noti est hoc Deuin et nos fieri gratis dignatus est, ut qui discorr
quod et adoptatus, Dominica voce ad beatnin Job. de des a consortio charitatis Dei peccandp exstitera-
eodem antiquo hoste disputante didicimus. Nam cum mus; per eum ad concordiam divini amoris recon-
mystice Dominus caput illud omnium reproborum ciliati iri sanguine ipsius redintegrari mereremur,
et reprobos omnes ejus diversa membra distingueret, sicut per Paulum docetur: Cum essemus,ait. inimici,
ac cervicem superbiaeillius suaefrangere poteslatis reconcilidti sumus Deo ver mortem Filii ejus, salvi
hisinuasset virtute, protinus addidit: Qui fecit eum facti per sanguincm ipsius (Rom. v, 10): delens quod
appKcavitgladium ejus (Job. XL,14), hoc est, nocen- adversum nos eral cyrographum [Sic pro chirogra-
di malitiam suse reffenavil imperio polestatis. Nun- phum] decreii, quod erat conlrarium nobis, et ipsum
quid quod dicitur applicaviteum, intelligi debet udo- tulit de medio, affigens illud cruci, exspoliansprinci-
ptavlt eum, cum ille nunquam sit ad veniam rever- patus et potestates traduxit confidenler,palam trium-
surus et quasi per adoptionis gratiam in sorte sit • phans illos in semetipso(Gotoss.n,li). Denique non
filiorum redintegraturus [Pro reingressurus, vel re- Paulus mediator, sed legalus fidelis mediatoris, lega-
dintegrandus]?Quishoc, intantam sitignaviae vora- tionem, inquit, fungimur pro Christo, reconciliqmini
ginem mersus, ut dissipiens taliter vel cogitare prse-C Deo (II Cor. v, 2). Advocatus namque esl, qui jam
suinat? Cur, quaeso,diligenter non consideras quid pro reconcilialis interpellat, quemadmodum idem
loquaris, et subliliter perpendere neglegis de qno Redemptor noster facit, cum humanam DeoPatri in
loquaris? An nescis 114 1uia omtie animal quod nnitate Dei hominisque personae naturam ostendit.
non ruminat, aut non findit ungulam, immundum Hocestenim Deum Patrem pro nobis interpellare.
Domini lege cavetur (Levit. n, 26)? In furainando Joatines non interpeUare, sed ipsum etiam propitia-
quippe, et ih fissseungulse distinctionem [Forte pro tionem pro peccatis nostris deelarat (/ Joan. n, 2).
distinctione] et sublilis trutinatio mentis, et discretio Quod si advbcalushoc est, ut tua fert opinio, quod
intelligitur coiisideratsequalitalis, Neque ertim ina- el mediator, et ideo quia advocatus, verus non cre-
niter Scripturae oraculo admonetur: Tempustacendi, ditur Deus : quid tibi ergo videtur de Spiritu sancto,
et tempus loquendi (Eccles. III, 7). IUeetenim post- qui incarnatus non. creditur, el tamen ab ipso para-
modura prudenler loquitur, qni sapienter primum cletus, hocest, advocatus appellatus est? IUudenim
novit tacere. Multa profecto Scripturarum teslimo- Grsece, hoc Latine pronunliatur. Sic enim habes in
hia in libello qualicunque fidei tuae coacervala cu- EvangeUo:RogabqPatrem, et alium Paracletum dabit
rioso inspiciuntur obtufu, quatenus per ea sapientise I» vobis spiritum veriiatis, qui a Patre procedit (Joan.
tuaese proderet magniludo. Sedobhoc e contrario xiv, 16). Dicendoalium se utique, et Spiritum san-
contigil nosse, quam longe a verse sapientiae altilu- ctum paracletum, hoc est advocatuin denuntiat. Ne-
dine in infimis labefacta jaceret. que enim facultas respondendi tibi ullo modo conce-
CAPUT XXHI. ditur, ut de Spirilu sanctb, qui incamatus non est,
Errorem Felicis circd differentiam advbcati et mediq- astruas advocalum secundum carnis assumplionem
tofis refellil. nuncuparis
Joannis igitur apostoli professionis testimoniunii

? Strematico digesta stylo. Latini nec aureae, nec nis esse quaeGweciserTjSEfifiaTa sunt, facto illis a
ferreaeaetatis ulli Verbumme docent. Graeci tantum torquendo nomine, cum suo loco mota ossa legitimos
siibirtdicaiit;_T/5E^« enim id, quod toftum seu in- naturae in ea parte motus cum dolore remorantur. i
torium est, dicitur. Unde quae nos dicimus membra Stremmaticus igitur siylus Videtur esse Paulino
luxata, nzpipLpa-caDioscoridi dicunlur, teste Budaeo nosiro, forle Grsecisermonis non ignaro, idem ac
in comment. L. G. coL mlhi 760, et apud H. Ste- conlortus, et extra normam.
phanum T. L. G. tom. III, col. mihi 1079 : « Mar- b Sic; sed lentaturus et decepturuslegendum, vel
cell, in illud Dioscoridis locum adnotat luxata Lati- tmtandum et decipiendum.
377 CONTRAFELICEMURGELLITANUMLIBRIIII. — LIB. I. 578
CAPUTXXIV. Ai pabiliter hoc adsciscerenomfen. Jesus Christus el-
Paracletus, id est advocatus,ta- enim omnipotentis Dei Filius, omnipotensDominus
Spiritus sahctus, etsimen est Deus. noster, quia pretio sanguinis sui nos redemit, jure
Si ergo ideo Christum Jesum verum denegas Deum Redemptor verus omnium redemptorum vocibus
verumque Dei Filium, quia advocatus noster est, et prtedicatur. Non, inquam, ille redemptus, quia nun-
pro culpis delinquentium intercedit, qusero quid de quam captivus. Nos vero redempti, quia fuimus ca-
Spiritu sancto diffinirepraesumas,qui et ipse advo- ptivi, venundati sub peccato (Rom. vn, 14). Obli-
catus noster est, et incarnatus non esl, utrum sit gatinimirumineocyrographo [chirographo] decreti,
verusDeus, an non? Nam etPaulus interpeUareeum quod ipse tulit de medio, delens sanguine suo quod
pro nobis gemitibusinenarrabilibus prolestatur. Ait nullius alius redemptorumdelere potuit sanguis : ad-
enim : Ipse aulem Spiritus sancluspostuldtpro nobis fixit iUud cruci (Coloss. n, 14), palam triumphans
gemitibusinenarrabilibus(Rom.VIII,26). Si vero qui in semetipso. Similiter Salvatorille, quia nos salvos
postulat et advocatus est, Deusverus juxta tuam ve- fecit qui perditi eramus : unde untisex his qui perie-
saniam 115 non adoratur. Sanctum namque Spiri- rant, confidenterposlulat ut requiratur el salvetnr
tum, a Macedoniisectam secutus, Deum abnuis ve- ab eo. Erravi; inquit, sicut ovis quw perierat : re-
rum. Sed si de Filio recle sentires, recte profecloet B quire servumtuum, Domine(Psal. cxvm, 176). Non
de Spirilu saucto inteUigeres.Dei enim Filius omnia salvatus ille, sed Salvator, quia lnniquamperierat.
pro nobis, non pro se, voluntaria pietate suscepit. Venitenim, ait ipse de se, Filius hominis quwrere et
Et ideo susceptio humanse naturse, quam in veritate salvumfacere quod perierat (Luc. xix, 10). Noli in-
pertulit carnis, divinaertil praejudicat majestali. In- sultare illi cum Judseis conviciantibus, A/ios, in-
firma quoque nostrae naturae virtute suae solidavit quiunl, salvosfarit, se ipsum non potestsalvumfacere
divinitatis.Nam quemadmodumSpiritui sancto,quia (Matth. xxvn, 42). Qui alios utique salvos fecil, sal-
advocalusdicitur et pTOnobis poslulare perhibetur, vari procul dubio ab alio non eguit. Dextera, ait,
nil obest ut Deus sit verus : ita et Salvatori nostro mea auxiliata est milti (Isa. LXIII,5). Liberator el-
Deo Christo Jesu, qui advocatus et mediator pro enimiUe, non liberatus, quia nunquam fuit servus
nobis fieri dignatus est, nil contradicitur [Forte con- peccati. Omnit, refert, qui facit peccalum, servut
Iradicil] ut Deiis non sit verus propriusque Filius est peccati (Joan. vm, 34). Nos "namque liberati,
Dei. Igitur cum Spiritns sanelus verus sit Deus, et qui sub peccatijugo depressi servi facli daemoniacse
divinitatis illa ineffabilis essentia, quae omnimodo dominalionis, jus in nobis tyranrticaepoteslatis prin-
extra passionemet mutabilitatem permanel, nullum ceps hujus mundi, reclorque harum vindicabat lene-
unquam gemilumperturbati affectus possesuscipere C brarum. Quodquippejugura peccati a iacie olei com-
quis ambigat? curPaulus apostolus, sicut supra re- putruit (Isa. x, 27), quando in discipulos Redemptor
latum est, poslulare pro nobis geffiitibus docuerit noster insufflavitdicens : AccipiteSpiritum sanctum:
inenarrabilibus?Sed quoniam mentes, sicut et ante quorum remiseritispeccala, remiltuntur eis (Joan. xx,
nos dictumest i>,quasi gralise suae illustratione per- 22, 23). Ipse se denique liberatorem asseruit, qui
fuderit, gementespariter efficitet postulantes: c po- dicebat: Si vos Filius liberaverit, vere liberi estis
stulare idcirco gemitibus inenarrabilibus perhibe- (Joan. vin, 36).
tur, quia postulare et gemere facit. Facit, quia 116 CAPUTXXVI.
ut efficiaturex ejus dono graliaepromerelur. Jesus adoptalor, non adoptalus; nos autem adoptati.
CAPUTXXV. Hoc igitur modo, sicut prsemisimus, honeste et
Chrittus Jesus Redemptor,non redemplus; Salvdtor, absque ulla injurise calumniapotest nOnille adopta-
nonsalvatus; Liberator, nonliberatus. tus, sed adoptator prsedicari: quamvisnon sit hoc
Deniquequia tam obslinataemenlisinfestus pervi- nomen usilata tritum loculione, et ideoforte pretio-
cacia adoptalivumDei filium quoquontodo aflirmare sum quia rarum. Non ille, certum est, adoplatus,
non parcis, audi ergo qua ratione poteris ei incul-• n sed polius adoptator : quia nunquam fuif peccando
* Macedoniisectam secutus.Paucis refert refellit- 121, cap. 15, n. 28: < Dictumquippe est, ait, inler-
qne haeresiroMacedoniiJo.mnes Cassianus, lib.i de pellat pro sanctis, quia interpellare sanctos facit. i
Incarnal. Domini,cap. 2 : « Macedoniusirremedia- Et epist. lOi, alias 115, n. 16 : < Quid est inter-
bili in Spiritum sancluroimpietate blasphemans, li- pellat, nisi interpeUarenos facit? > A sancto Gre-
cet ejiisdem subslantise Patrem et Filium dixerit, gorio quoque, lib. n Morul., cap. 22, « postulare
sanctum tamen Spirituin creaturara vocans, reus lo- dicitur, quia nimirum quos repleverit, poslulanles
tius divinitatisfuit: quia lsedi in Trinitate aliquidI facit. » Vide, si lubet, Fulgenlium in fragmento5,
non potest sine totius Trinitatis injuria. j Quemi ex lib. II contra Fabianum; Reniigiura eliam et
coiitra insurrexerunt Palres, prsecipuesanctus Atha- Primasium in expositione loci citati Epistolae ad
nasius duobus dialogis, et duobus sive libris sive' Roraanos, qui omnesaetaiePaulinum prsecesserunt,
epislolisde Spirilu sanctoad Serapionemepiscopum. ut merito ipse dixeril, sicut anlenos diclum est.
Sanclus quoque Epiphaniiis, hseresicxxiv, sub no- cPostulantes.Sic emendoTOpostolanteset poslolare,
mine rJvsufiKTo,u«^wv,hocesl Spiritumimpugnanlium, i quodanleainediiioneDuchesniana,quautimur,lege-
Macedonianusproestringit:contra quos sunt quoque'- balur; non perinde quasiposita setatisbarbarie, le-
proscriptionesel anathemataconcilii Constantinopo- ctio non fuissel retinenda; sed eum semper postulare
Utanin an. 581. capite Jegatur, nulla est ratio cur orlhogra-
b Sicutet ante nos dictumest. Praecipue ab Au- lioc inhoc uno in locomutetur.
phia
gustino, epist. 130 edil. noviss. PP. Benedict,, aUasi
379 ,. . - S. PAUUNI PATIUARCHdEAQUILEIENSIS,,....... 580
extraijetiSr-.nijnquamprorsusJuit filius irae, conce-ik schalis conviyii, immplatio.agnin cum typicum pa-
pthsih^niquitatibus', nec in deiictis paf.thriif eum scha in roysterio quintii feria celebraretur..: quaeoro-
niaier.sua (Psqi. L,.7)': quem natuni de Spiritu san- nia haecjuxta litferarh in membris ejus nullo modb,
cto Virgo mater.ununi in utraque nalura Deunivera- s.ed fypice deriyantur, Nec moverequempiam de-
citer pepefit ef hominem. Nos ergo adpptati, qui bet,i(uia testati sumusDominum nostrum Dei EUium
peccati cautibne exigente, jure diabolicse'fraudis de- non .sajyatum, vel Uberattim, vej r.edemptum,,sed
fenti, extrahei a nostri 'conditoris ponsortio domi- salyatorem., liberatorero, et omnium redemptoremi
nipque longius distabauuis. Corruptse videlicetna- pro ep quod jps.eper os. pmnium prophetarum et
,turaecbncubitu in iniquitatibiis cbncepti, etin .deli1 salyari, liberari et redjmi se expret. Sed ille, qui
ctis de^matfisjaetati utero,' filii irae eramus^ille.non npn sibi sed nobis esl nattis, angelp attestante,, qui
adoplivus, sed proprius Dei Filius, in pleriitudine ait : Natus est vqbishqdie .Sqlvaior.(Luc.n, :1I); 'et
"tempbiummissus a Palre, riatus exmuliefe, factus iilud prppheticum .: Parpulus nqlus est nobis,: filius
subiege (Gal. iv, 4), adoptionis nobis gratiam sua ddtusest nobis (Isa. JX,6), etcaelera jsthisniodi.: qui
"dignattisfest benigriitatepef lavacrum regeheralipiiis non sibi necprose ,sedprpnobisestpassus, mor- .
iargiri. Quoiquoidutem, ait Eyangelisla, r.eceperuni luus el sepulltiS, et resurrexil, jnxta evangelicas.et
eurri,dedit ets potesfatemfilios Dei fieri (Joan.i, 12). - apostolicas' voc.es, sicut Petrusdicit: .Cliristuspro
Adoptator quapropter ille, sicut salvator, libefator, nobis passus est.jj Petr. ,n, M); et Paulus ssepis-
et fedemptor-: non adoptatus, quia nec salyatus, sime repetit,ait enim; Charitas .enirnChristi nrget
nec.liberatus, nec redemptus. Nps nimtium [Videlut nos, quoniamsi ums pro omnibus mortuusest,ergo
ex ariieced.etconseq. addendum adoptali, quod deest] omnes mortui suntei qui pro omnibus mortuuseslj
salvati, liberati, et redeiripti: iUe prorsus salvator, ut ei' qui vivuni, jqmnpn sibi vivant, sed ei qui pro
iiberator, redemplor, et adopiator, qui nos sal- ipsis mortuus ,est et resurrexit (IlJGor. v, 14, 15);
vavit, liberavit; rederiiit, et adbplayit in sortenj riortsibi; nec prp se.prabat, quia, sicut saepius est
fJliorumDei. Ut qui ex debito fiUieramus irse, hoc ihtiniatum, non est sibi natus, nec pro rse passus vel
estdiaboli, gfatuito ejus mtinere filii Dei per ipsius mortuus ; se.dpro illis, idestmembris suis, orabat,
graiiam eflicimereremur. . prp quibus haecomnia voluntaria dignatione.altissi-

CAPUT XXVIL \ maque pertulif potestate. .117 Quid niirum si pro
Chfistus eisi nbn ddopiivus,tamen homo. illis, hoc est prQ.consubstantialibusmembr-is;Stiis,'
Tu cansaris: Qui riegat, inquis, eum adpptivum humano affeciu humanaque voce orare infiiiita v.o
sfecunduffihominem' filitim Dei, negef necesse est-(„ luit. pietate [At., pietas], qiii pro illis «dignatuse.st
euffi yerum ftifsse hbffiinem. .Cur, obsecrp te, hoc ~,etiam cum lnoralibus.incrementis nasci, pali, mpri^
sentire rugosa gerens non eruhescis fronte' \Forte ef sepeliri ac resurgere? Nec fuit hocdedecus di-.
"nigpsamgerens-,, frotileni] ? Ciir tam stullenonlfe yiriae majestatis exceUentise,quse hsec oninia rmiro
et ineffabili mpdo cum ,sui lionoris altitudine im-,
pudebit xle uno Chrisfo Dep et tiomhie effari., cum
adoptfyus fijius dici debeat, gui purus esttiorop? Qui passlbllis, immortaUs suscepit, etrimmutabiiis.Dei^
nbri merito, sed ex donogratiae, adoptionis. nomine tas. Nam quianpn. pro ;senec sibi (qupniam nulla
censetur. Qui noh una persona ex utraque natura tiocfieri necessilati.sexigebalanguslia), sed pronobis
cum Deo constat, .sicut Dominus noster Jesus Chri- splus ille prabat, quprum summa incumbebatoaecesT
slus, qui semper ex^ qup. concfepiusdeSpirilu san- sitatis miseria, evidentissihie.perEyangeliumejusdem
cto in utefo yirgiiiis secundum hominem ccepitesse, nostri Redemptoris p.erspicuo testimonio approba-
senipiternus permanet Deus et homo, Nunquidnam tur.
cum confiteor eum non redemptum, sed redempto- CAPUT XXIX.
fem, non salVatum, sed salvatorem, putasrie hbmi- Christus seturbavit xum voluif. Voxctdrificantis Pa-
hem negem eum ? Hominem, inquam, illum verum ,. tris ad eum, etoratio ejus ad Patr.em, noh inyra-
'confiteor; sed Deum verum euin praedicans yene- p . tiam sui, sed circumslantiumutraque facta.
fanter adorb. Proximus igitur passioni, suscipiens in se hu-
CAPUT xxvm. manseiiifirriiitatisaffectum turbayit semetipsuin,po-
'Christusdum fnScripturis se sdlvdri, redimi et Mbe- tfestatis utique insignibus, non timoris, ut haere-
rqri, exbfdbdt, noriprq se,"sedprq nabit, taput, tici garriunt, dedecore. Nunc autem; ait, animd
prq' membris ioquebdtur. mea turbata est: et quid dicam? Pater, salvifica me
• Addisadhucet aliud, quia finerp non habentVerba fn hac hord; sed proptereqveriiin horam hanc, Paler
Veritosa (Job. xvi,3); rionposse quidquam membra fiarifica nomen.tuum(Joan. xn, _7 st^i.). -Continuo
rhabere, nisi hoc qnod praecesseritin capite. Quod1 -namquepaternaeintoiiantisvocis audituf responsum,
iquidem recte diceres, si suhtili discretione, cauta et clarificavi,,ait, et iterum cldrificqbo.Cumque con-.
mariu fidei discrimiriare quod loqueris reiigibsitis sternalse admirationis stupensturba data tanto bea-
Jdidicisses: quid. soli capiti deputatur : quse ad sola tificantis vocis auditui, digriitatisque irisignibus su-
-membra referunlur : quid etiam communein tilro- hlimala, varia quidem diversis cogitationibus dum
'qae conveniat. ln capite igitur npstro praecessitcir- suscipio [Forte suspicio]verteretur in menle, utrnm
Cumcisib lfegalis, hostlarum oblatio, observatio pa- totiitruuman angeltis ei de ccelolocutus fuisset, sla-
581 CONTRAFELICEMURfJELLITANUM LIRRI Ifl.,— LIB. I. >3S2
tim veritas quid verius habebatur proprio publicarej A stoli de leyoxeiiam Pauli sapientiam laudantis <an-
dignatus est ore.' Non, propler me, ait, vox ista m- di.tur hocmodo? Quemadmodum, inquit, et dileetus
nii, sed propter pos .(Joari. xn, 30). JEt rursum: nobis.Paulus secundumdatqm sibi sapienliam scripsit
Nur.c clarificalusest F liushominis, etDeus clarifica- ;vobis. ttd ut in omnibus episiolis Ipquensde hisin
l>isest iri eo. SiDeus clarifiCatus estin eo, et Deus quibus sunt quwdain diificili.aad intelligendum, quw
clarificabit eum iri s.etrietipso,et continuo clarificabit pravi homiriessecundum suum depravare sensum mo-
eum (ld. xin, 51, '32). In semetipso utique, quja 'liuntur, sicut et aiias Scripluras (II Petr. iii, 15,16;
divinilaiis potentia, quae in pfopria eum sibim.pt sed partim ad verbum, pariim ex se«s«).<Quodte tam
persona iiiseparabiliter univit, in verum Deum ve- obscerii piaculi noxam in tuis nuper promulgatis iit-
rUmqtieTJeiFilium exallavit: utest illud Petri Apo- teris npn inseruisse nulla valebis confradicere fa-
stoli, Ceftissime, inquit, sciai omnis domus Israel, tione, quemadmodum et hujus lestimonii calum-
quia et Dominum eum, et Christum Dei fecit hunc niari poteris verifatero. Porro si sibi vel pro se ora-
"Jesum (Act. ji,.56). Deus nhnirum Dominum Chri- ylt, sibi et pro se est oalusjet pa.ssus et morfnus et
slum Dei fecit. Hocest, omnis.plenitudo divjnitatis, sepultus'; pro se etiam proprium sanguinem fudit.
"cui complacuit in eo cofporaliter, juxta Pauli. vo- Nibil ergo habuit amplius quam purus homo,,si pro
cem, intiabitare (Cqloss.n, 9): quia Deus honio fierij B se necessitate cogente orayit. Ita etiam, et tu cau-
dignatus est, secuiiduin quod Verbum carp facturo saris, secundum carnem non fuit profecto(sicut ipse
est. D.eiis.homineniChristum Dei fecitj non conver- per Pr,ophetam[P«^.Lxxxvii, 5] testatur) inter mor-
sione versmiliier, vel iinmutabilitate a seu transfu- tuos liber.; nec .ab illa massa perditionis et lege
sione naturarum; sed unius personse dignitate, quo- peccati immunis exstitit natus. Quod suspicari ab
niaih Dei persona jinmanam Tlignataest in se susci- omni corde divina avertat clementia. Si pro sejisec
pere naturam. Valet enim ad h?ec roboranda et illud .oninia e.t non p.ro nobis, veluti se yeritas habet,
quod in oratione necdum resuscitatum. Dominus tantunimpdo Verbum caro /aclum, hoc est, D.eus
innoluit &Lazaru.m£PTOresuscitatp L.azaro]; Pqter, homoiactus, operatus.est; ubi sunt inviolahUia pro-
. inquit, gratias ago libi-, quia semper me audis; sed phetarum, evangelicaque atque appstolica oracula
.jiropterpqvulHnifiirmmstanlemdixi, utsciat quia tu clamantia et dicentia, Christum pro nobis nalum,
me misistil Jomi. xi,41,42). Ethic nonob aliam.cau- passura, mpr.tuum, sepultum, el amortuis resusci-
sam, sedpropter p.opujpm astantem seseorasse.te- tatum, et csetera istiusmodi, qtisein carnem yeniens
stalur, Orabat quasi yerus homo pro hominibus, sed Dei Filius dlgnatns est per increroenta etiam infan-
potestatis insigni,.non necessitatis dehonestate. tise ab ipsis, ut ita dixerim, rtidimeutorum ineuna-
Omne enim qupd incarnata Dei Patris sapientia''C bulis exercere? Qui tptus in utero Virginis, totus in
vir.tusque mirabiliter in locutione, in actione, <in sinu sempiterni .et coseterni Patris permanebat.; to-
situ, in motu, in sessioiie, et resurrectione., ac de- tusidemque ipse titter, augustias jacebat prsesepji,
ambulatione egit, aut exemplum, aut do.ctrina, aut totus in paterna sede regnabat, Ipse utique, et non
mysterinm /nit, .aut utrnmque pthpc.et haec,et iilud. alius, lacte nutriri dignab.afur in.lerra yirgineo, qui
GAPUT XXX. . sanctos mirabijiter .pascehat .angeios jn pcelo,
• DeprdvatasMcripturas a Feiice: Christus non pro se CAPUT XXXI. - •-
oravit , sed pro nobis,,,sicut non pro se, sedpro no- ; Christus non necessitateoruvit: tbcus Pauli mcflein-
bis natus, morluus., sepultus, tellecius a Ffilice,
Tu igitur non ,es confusus felliyomo gulture expU- Solns igitur pro omnibiis pernoctans in otatiope
. care idcircp eum npn esse veram Deum verumque-Dei Deum orabat (Luc vi, 12), quia soius pro. omnibus
FiUum,quia nbn solum pro aliis^ sed etiam pro se- , venerat mori. Non,c nou pro se necessarium ha-
metipso necessarip [Pro pecessarium] in oratione Dei huit omnino orare, qui nullo unquam necessitatis
pernoctans duxerit exorasse: .apostolicum sumens vinculo, ut purus quilibet electorum hominum, fue-
tsstimonium satis clarum et perspicuum, sed secun- ._ rat iinplicatus. Qui essentialiter.susceptus a Verbo
dum perfidiaetuae sensumsatis male et obscnre 118 caro factum, homo permanens verus, sic exaltari
depravaltim.Nunquidnon cum admiratione Petri apo- nieruit in Deum, quatenus ex virtute divinitatis na-
* Velimmutabiliiate.Idem est Paulmo ac mutabili- roitto me bonitati et
tate. JEquidemimmutp est ideni ac muto; quamvisi riculis, et innotescens patientise vestrae, dando me pe-
vobis quae tacere pferniciosum
itnmutabdiset immntabilifas nort sint idem quod rriu- est;» innotescens id est significans. Et epistoJa seu
'iabilis et muiabilitgs aptid probataeLatinitatis scripto- ; consultatiOnead proceres palatii de 1baptismo Jiidai-
" res.lP.aniinus tamert rion mpdp voceni, sed eiiara si- , corum mancipiorum, iterumidem verbuffi usurpat:
ab iminiito ut ex -
- grtificaiioiiein
textu.
dfedjuxit, liquet con- ,<AUqua,quae silenda non putO,...innotest:oprudentiae
•:
est significo, nota facio.
i Dominusinnbtuit.iAest, noiumfecit, significatione1 , vestrae,»id c Non, non pro se. Repetitio rieganlisparticujae
actiya, Ucet natura sua significatioiiem habeat neu- 119
Sed hoc insensri hic non affirhiat, sed vehementius riegat, ut apud
"tro-passivam.
""ribhs inferioris aelatis n.on raroabscripto- Tereniium in Phorm. v. 304j act, n, sc. 1;
- Formul. Ub.i usUrpatum invenio. Mafculfiis,
cap. 36: < Ipsferiobis innotuit eo quod a Non,non sic fnturuhiest, non potest.
.diversishominibus.... comparassent,» idestsigntfica-
vii,Sanctus Agobardus,libel. de Insolentia Judaeorum, tnata. ubi Donatus abnegalio, ait, frequenti repetitionefir-
Ludovicum Pium imperatorem alloquens:« Com-
583 S. PAULINIPATRIARCfLE AQUILEIENSIS 584
turaliter ei coffiparabilispermaneret glorise allitudo l\. CAPUT XXXH.
nunquam omnino posse peccare, qui peccatum non Paulus non adoplivum, sed proprium Filium , non
fecit, nec dolus inventus est in Ore ejus (I Petr. ii, nuncupativum, sed verumDeum asserit Christum:
4«t in Scripluris pro vero Filio d Patre cognosd-
22). Sed nec pati vel mori, licet fuerit illi
posse quia tur, el vicissim pro vero patre Pater a Filio : qui
voluit, non tamen aliter vel aliquando ppsse habuit; non nostrum, sed meum vocat Patrem.
sed qualiter et quando et ex poteslate propria pla- Intueri igitur in his apostolicis verbis subliliter
cuit, pati vel mori dignatus est. Tu autem falsas libet, quomodo doctor mirabilis et utrarumque illu-
conjecturalium objectionum luarum assertiones me- strius naturarum proprietatem discreverit, et per-
morato Pauli fulcire testimonio coniceris [Pro cona- sonam Unigenili Deique veri excellentius intuens,
ris], quia in ea quaeinscribitur ad HebraeosEpistola, in utraque natura indifferenter ponens, nec per ad-
de MedialoreDei et hominum scripserit, quod in die- optionis ingeminat prserogativam, nec immutat per
bus carnis suw prccessupplicationesquecum lacrymis huncupalionis dedecus ; sed unum eumdemque Do-
etclamore valido pro se fuderit ad illum, qui polerit minum Jesum Christum verum Dei Filium, verum-
eum a morte salvumfacere (Hebr. v, 7; sed magis sen- que praedicat Deum, et ante saecula sine initio ex
sus quam verba); igrioraris alia ex aliis colligere, et Patre, et in fine saeculorumtemporaliter genitum ex
Vimdicti, quam ex uno non vales comprehendere, ex '*»virgine matre. Porro cum multis modis olim asse-
plurhtiis queas collatis simillirais capabiliter experiri. rat Deum locutum fuisse patribus in prophetis, et
An si pro magno coepissete putas a turre Hananeel novissimein Filio, evidentius utruinque significat, et
usque ad portam anguli (Jerem. xxxi, 38), qualicun- Verhi coaeterniPatris sempiternaedivinitatis gloriam
que murum HierusalemJibratim sedificare perpendi- praedicat, et assumptae carnis ineffabilis mysterii
-culo: aestimasforte parvipendendum fore ultra limen prsemonet sacramenluim Nam et Pater olim per pro-
pbrtae excedere norraam mensurae?Non est plane al- phetas in Verbo suo, hoc est, ih Unigenilo locutus
teriuspericuli finiaJis[Forte, funalis] mensuraea trans- est, et nohis novissimis diebus in eodem Filio, hoc
cehdere terroinos, ut est exordii non bene injecta sa- est, per incarnatam Dei sapientiam : sicuti ideffi Fi-
xorum machinafundamenti [An, exordiri fundamcn- lius el ex eo quod mullis modis olim, et per id quod
tum?]. Porro in eo angularis portae introeundi le adi- in novissimis diebus in semetipso loculus esC per
tum tibimet clausisse, cerlis revinci potest indiciis, Isaiam testatur dicens : Ecce ego ipte qui loquebar,
quonormaemensuramexcedisseteimmoderatae Iocu- adsum (Isai. LII, 6). Et per eumdem rursus prophe-
tiortis verborum phaleraeprotestantur. Mementoquia tam Spiritus sanctus de eo non siluit, Oculo, ait, ad
qui per David lapis angularis (Psal. cxvn, 22), ipse oculumvidebunt,cumconverteritDominusSion(Ibid,,
per Jeremiam porta esl anguli vaticinatus (Jerem. "8). Ipsa namque incarnata veritas aliena ah omni
xxxi, 38). In prsecedentibusquidem satis latius Apo- fallaciaenaevo, quae mentiri nullo modo potest, veri-
'
stolum de his disputasselegitur negotiis, imo abipso talis de se testimonium perhibet dicens : Ecce ego
duntaxat ejus Epislolseprincipio. Omissoinlerea in qui loquebar adsum. Et, Ego Dominus, et non mulor
fronte mofis sui [Pro more suo] salutationis titulo, {Malach. m, 6). Mendaxautem pef haerclicorumora
taUter elementasermonis incipit exordiri: Muliifarie, spiritus conatur astruere, quia per incarnationis
inquit, multisquemodis olim Deus loquens palribus dispensalionem et unigeniti proprietas in dualitate
. i» prophetis, novissime autem diebusislis loculus est nominis sit geminata, in proprii scilicet et adoptivi:
nobisin Filio, qtiem constiluithwredem universorum, et unio individuae Deitatis in plurali sit nuffiero.
b Et singulariter ac specialiter a Patre propria voce,
per qitemfecit el smcula. Qui cum sit splendorglorice,
et figura substantim ejus, portqnsque omnia verbo et per os legitur sanctorum possessivo pronomine
viriutis suw: purgationem peccatorum faciens, sedet "vocattis,et ipse Patrem tantummodo singulari pro-
dd dexteram majestatis in excelsis, tahto melior an- prietate eodem pronomine perspicue invenitur in-
geiis effeclus,quanto prw illis di/fereniius nomenhw- vocasse, quemadmodum propheticis , evangelicis,
redilavit (Hebr. i, 1 seq.). j. atque apostolieis imbui sacramentalibus possumus
instrumentis ; ut est illud: Hic est Filius meus dile-
* Finialis mensurm transcendere termtnos, ut est ris, quodsignificatpsaltes sibi conligisse terram fu-
exordii. Yidetur haecesse Paulini sententia, videlicet nibus dimensara et Mneis,tit habet Hieronymiis, in
ejusdeui esse periculi errare in termino ac errare in prwclaris, sive fertilibus carapis. Vide in hunc locum
. -principio. Paulinus vero allegoria petita ab archite- P. Lorhiura. Verum, cum in secundo similitudihis
ctpnica, ait, excedere lerminos Unialis, id est finalis mernbro loquatur defundamenlis fabricahdse doinus,
: mensurae non esse alterius periculi, ut id est quam, videtur etprimuin ihtelligencum ex praeceptis,artis
seu ac exordii (videlur exotditi fundamentmnlegen- ejusdem, nempe de funibus lineae et perpendiculi,
dum , quod adnolavimus in margine) fundamenti, quibus longiludines, et altiiudines rectas ducunt ar-
cum saxorum moles macliina jaciuntur extra mensu- chilecli. Longitudinesad lineam, attitudines ad per-
ram.In edit. Diicliesniana adnotatur in margine forte pendiculiim exigit Vilruvius lib. vii, c- 5. Penfeu-
fundiis. Qaod alludere videtur funiculo , quo quon- losum autem est exorbitare a linea et perpendi-
dara metiebantur , et terminis concludebantur agri. culo, et excedere eoruin terminos, ut scile dixit
Cujus rei non infrequens in Scripturis nienlio : Amos Paulinus.
vn, 17: Et htimus tua funiculometielur.Psal. LXXVII, b Hic videtnr deesse aUquid,pula, cum vcl quarido
54: Et sorte divisit eis terram in funiculo dislributio- aut Attamenfiiius.
nis. Sic Psal. xv, 6: Funes ceciderunlmihi in pfwcla-
385 CONTRAFELICEM URGELLITANUMLIBRI ffl. — LIB. I. 386
ctus (Matth. m, 17); et rursiis, Filius meus es tu, ,A autem cum oratis, sic orate dicentes : Pater noster,
ego hodie genui le (Psal. n, 7). Et iterum per pro- qui es incmlis,sanctificeturnomentuum (Matih.vi, 9;
phetam, Ego ero illi in Pattem, et ipse erit mihi in Luc. n, 2) : ne forte cum sonat dixiSse Doming
filium (Reg. xm, 14); et alib>sic, Ipse invocabitme: Paler noster, ex hoc noslris obniti definitionibusmp-
pater meus es tu (Psal. LXXXVIH, 27) ; Et rursus, Ex liatur, quasi cum dicit noster, communicum caeteris
JEgypto vocavifitium meum (Ose. xi, 3), et his si- vocabulo aslruat eum nomen insinuasse paternum,
milia. FUius autem quia Patrem suum dislincte sem- mimis intelligens vim dicli seriemque loculionis.
per appellaverit, plurima Scripturarum testimonia Non enim induTerenlerait: Nos cum oramus; sed
poterunt approbare, sicut per Mariam Magdalenam dislincle, Vos cum oralis dicite, Pater noster. Nos
discipulis declaratur, Ascendo, ait, ad Palrem meum quidem docuil, ut non specialisprivilegiidignilalem,
et Palrem vestrum (Joan. xx, 17) ; et alibi, Paler quae soli unicoque convenit Filio Dei, unusquisque
meut usquemodooperatur et egqoperor (Joan v, 17); audeat paterni nominis usurpare vocabulum, sed
et illud, Philippe qui videt me, videt et Patrem meum communi appellatione Pater noster, sicut adoplivi et
(Joan. xiv, 9); et rursus : Rogabo Patrem meum, et non iialuralis Ulii. Differenlius aulem solum illum
alium Paraelelumdabit vobis (Ibid., 16). Nusquamet- decet aeterniPalris nomen singulariter invocare, qui
enim legitur Patrem nostrumdixisse ; sed aul meum, B cum factus esset Filius honiinis, Dei quidem Filius
aut sine additamento noslri Pater lanlummodo; sicut unus idemque ipse sempiternus, et inde immutabilis
habet, Vadoad Palrem (Joan. xvi), et illud : Paler potuit permanere. De liis igitur ita prselibassesuffi-
autem in me manens ipsefacit opera (Joan. xiv, 20). ciat.
Et spiritus qui a Patre procedit, (Joan. xv, 26) , et CAPUTXXXIV.
reUqua. Electorum autem vocationem a Patre, sive Textus Deus erat cum illo male inteltectusa Felice,
invocationem ad Patrem semper Scriptura plurali explicatur a Paulino docente pluribus Scriptum
locis ChristumverumFilium Dei.
numero studuit commendare. Quae quidem quia ita
Ad te jam nunc iterum iterumque styli nostri mu-
se verius habeant, nuUus ignorat, qui Scripturarum
nolitiam peculiari habere studio non recusat. cro se vertat, qui in tanto te jactantiae fastu conaris
erigere, qualenus ipsius principis apostolorum pri-
120 CAPUT XXXHI. mique pastoris Ecclesiae, Petri ocilicetaposloli fidei
Quomodo intelligendus Israel primogenitus Dei : et
quare docuerit nos Christus orando dicere, Pater soliditatem avellere nitaris, quam super firmam pe-
noster, non meus. . tram, quaeChristus est, firmiter a fidelibusnon am-
Nec movere quempiam debet tanquam conlrarium bigitur fundasse. Usurpato igilur testimonio ejus
hujus nostrse videri posse asserlioni, quia in sacra £ quod in libro legitur, qui dicitur Actus apostolorum,
fidelique historia legitur praecepisse Deum per fa- tuis insertum inspici syllabis a contemplantihus pro-
mulum suum MoysenPharaoni dicens [Pro dicen- palatur, lotumque ita positum legenlis oculus prae-
tem] : Filius meus primogenilusIsrael. Dimilte, ait, curreret, Jesum a Nazareth, quomodo unxil eum
filiumprimogenilummeum, ut sacrificetmihi (Exod. Deus Spiritu sanclo et virtute, qui pertransivit benefa-
iv, 22, 23). Licet scribantur hujus prsecepti jura ciendoet sanando omnes oppressosa diabolo, quonidm
sono quidem singularia, inlellectu tamen indigent Deus erat cum illo (Act. x, 58), hoc est in illo. Haec
modis omnibus plurali. Non enim singillatim de uno Spiritus sanctus per os locutus esl apostoli Petri.
quolibet electorum intelligi videtur, Filius meus pri- Tu autem incitatus a spiritu nequam, qui per orga-
mogenitusIsrael; sed de universa certum est mulli- num tui iucubraiius elicilur gutluris, de proprio ad<-
tudine filiorum Israel, sicut populus, ccetus, plebs, didisli errore, Jesum a Nazareth ideo non esse verum
caterva, et his siuiilia, quae percurrere longissima Deum, quia Petrus docuerit, Deus erat cum illo, et
dispulatione in procinctu a hoc opere compebdiosius non dixerit, Deus erat ipse. Deus.erat cum iilo, hoc
temperanles calamum devitaraus. Sed neque illudad est in illo, Petrus confessusest: non sicut ,n quoli-
haecobjici a quolibet pigrioris ingenii dispulalore b bet electorum ex dono gratiae, sed excellentius curn
recte pulatur : quoniam Dominus Jesus cxoralus a p illo, quia essentialiler in uua persona. Deuserat et
discipuUssuis, quatenus eis dignarelur orationis rc- homo, juxta quod oranis plenitudo divinitalis habi-
gulam informare, eosque orare prsemonuerit, quo- tat in eo corporaliter. Deus erut cum illo, non
rum precibus aure inclinata benigna sic ait: Vos quemadmodum cum nuncupalivis diis. ad uuos
a In prociricluhoc opere. Quid est in procinctu? et Isaise v, 26 et 27. Verum quia procinctus aptid
Lalinis in proctnctuest, celeriler, expedite aliquid fa- medii aevi scriptores idera est ac ambitus, vulgo re-
cluni. Ovidiuslib. i de Ponto v. 9, eleg. 8 : cinlo, ut videreest apud Du Cange, in Gfossar., haud
scio num Paulino sit in procinctunoc opere id quod
QuoquenoagisnoslrosvenUdiguerelibellos. clarius fuisset dicendum in ambicu hujus operis.
Hsecin prociuclucarniiuaiactaleges.
Qukiquidsit, manifesium est hic nihil aliud eura TO-
Hoc est expeditefacta, et cum festinatione. Sic Pau- luisse dicere, nisi se prolixius de his noUeloqui.
lino devitarepercuttete in ptovinctuerit vel celeriler b Pigrioris ingenii, disputatore. Quare
et expeditepercurrere nolle, ideoque temperare, id ingenii, cum disputator pigrioris ingenii rainus pigrioris
sit
est,. suspendere, sistere calamum. An legendum in perlimescendus? Forle quia qui pigrioris ingenii
procinclo? ut sit, nolle Paulinum, haecagendo, im- suut, contentiosi, quia verilaterii non assequuntur,
nioiari in expedito seuparato hoc opere. Quienini esse soleant, morosi insuper , difficiles,
iter feslinanter ineunt, cinguolur. Vide Tobiaev, 5, ces. pertina-
ggfr §. PAULINI PAflfARCHM AQUILEIENSIS 388
sermo Dei fiebat, Vel ifi qubruffi ffianibus vef- A -, Dei Filiurii maledicftis deleraf *. Petfus riaffique
buniDoniitii factiini ftiefat; sed sic singularifer fet dulcifldo ore Dei Filiiim betiedictus confitetur. Deus,
et Deus Jacob giorifi-
ittseparabiiitef' ctim illd, qiifeitiadmbduffiiheffatiUi ait, Abrdhdrh, eiD'etis'Iscidc,
iribfioribfiad «JifmVfeibum Dei iiebaf, sed Vef- cdvtl Fiiiuiri suvtm Jesurii (Act. in, 13)". Ei"rtir<3tis:
I_tl
bunTeafb facfuiri:est, hoc est Deus hbffio facttis esf. Vbbis pririium sus~cifdv~if Deus Fiiiufn suum, tmsit
Citm autehi dicif curiiiilo, natufarum induciidiscre- eum behedicentemvefbis (Ibid., 26). Et Patili fesfi-
tiotiem, hbhpersbnarimi distinguit duailltafehi. Cur <* iribnitim Lticas' ste Iri*eodeffi cahonicb pbnit Ubfo7;:
ef go hori confunderis, tanfae impietatis ppssessus ve- Cbniiriuo,inquii,m syhdgogisprmdicdbdfJesufh,qu&' '
Snulus driieth
cordia," Pefrum npgasse' Jesum Christum Deum esse hidm fiic esf Filius Dei. Et paulb posf:
vertirii, cuiah ipso, ut excelierifius dicani, Doiiiinb cbiwrilescebdt,ei cbnfuhdebdiJudwos, qui liabitqbant
progibfia sihcefissitiiaefidei professione, beatitudiiiis Damasci, affirmans quoniam liic est Christus " [Act.
vfcissitudo continubliripehsa, commodiusqueretribui- it, 20J_2iY. , "\.:l
tui? Naffi cuhi de Filio tiomihis; diversa tiominuni a ;' ;; CAPUTSxiv. ; ; _.;/'_
discipuiis'bpirtib tenefefuf, eb quod alii eum Joan- Mii Ghristi nUncupqtM; Jesus Chtisius pfbprius:
riein Bapfistain, aliiETiam, alii Jef emiaffi aut unum -; .dicitur ab Apostolo in carne, ei non cum carnt
ex pfoptietis", tiocest, lihum ex huhcupativis diis, n; pdssus.
Vet adbptivls diis pfofiterentiir, propter liujusmodi ,Quaeriergo potest, qualiter intelUgi conyerriat;quia
prPfessiPhisliuihiliima" abiecfaqtie praeebhia, Dbmf^ Lueas pro magno asserit -Paulo; affirffiasse-,Hicest
nus uiius idemque Dei hominisque FUius indigne Christus, cummulti alii unctionis.oleo nncti cbristi
tulit. Noluit namque"Domihtis, liujusmodi fidei fa- plerumque dicti leguiitur,^ni^.:qui:a;alM;ntincupativi
vetis",admhiiculuiripraemiofutocohfeffe, qiiaese"cuni christi. Hic-autem;quemPauliisa1Brniat,<naturalitef
famulis non distulit exsequare,-exspeetante prorsus verus est: Christus Filius Dev aliiiptiri bominesdn
Petrov quando Doininioseiiiterrogationis ad discipu- iniqnitalibus- et cpncepti fet haii, Ghristi--:chrismate
lps praecurrens sernio se yerterit. Et licet esset-pri* sunl uncti; .hic: autemj' quem praediGatPaulus^ ile
musinordine apostolorum,.ideo tameii diu siluit, quia Spiritu sancto etMaria gloriosa virgine el conceptns
npnsoluroD.oiniuus quid illi, prn quiiraSsojus Petrus et natus, Chrisius essentialiter iu ufefo est formatus,
responsurus erat, sed-quid homines de Fiho liomhiis: nunqiiam npn fuit Ciiristnsv qjioniam unclus; prae
sestimarent, exptorare-dignatus est. At ubi quid ipsi parlicipibus suis de Spiritu sarietoy iiripsoprbbul
de se quoruin ipse noverat corda decernererit, exqUB dubio coticeptu; yifgihaiiS' htefi Detis -essentiallter
sisset, slatim Petrus-, tintis.;pro cunclis, seGuncRinv factus est Ghristus. Verbum quippecarb factumest
unilum. insolubileque vinculuin cliaritatis, tenens pef < C et habitavit in nobis,: hociest; ih Christo; cujhf tios
omniaordinem prineipatus sai, sit ait:• Triesf iuqui% memfera sumus. EtUdeh ifi nobisv qofa iri Ctifisto;
Ghristus Filins Dei vivij- Qui fiiox a Domino,- nula qtiiforiham dignatus:esf suscipere' seryi; qubtiiam
prorsus intervenienteiarditatis roora,.gloriosani bea- in<ipso cohipiactiitkpmheni''-peMt-u_Sem-diviriitatis
titudinis est lucratus mercedem.-Beatus esf aitySimoh habitareeofpbralitef, Iri huilo profecto-aliontincu-
Barjond; quia caro et sanguis nqn revelavil tibi,- sed patiyiE»' Ghrisfio'bmrieih plenitudmem ifihahitasse legi-
Paler meus, qui in cmlis est. Et ego dico tibi,quid iiv- tuf;- arvinitaiis. Sed-riec-de nullp tiofuffi scfipturii
esPetrus, et superhanc petram wdifimbb-Ecelesiam inspieituf : V-erbumcWofdctuih est; et habiidvii in
meam-,-.etcaetera isthisinodi qtiae sequurifuf (Mditli.' nbbiSi-fluni; vefuffi'GhrfsiuffiDeumPatiltis disptifatis
xvi, 16, elseq.). - Nunquidnam adoptivum etiffi ex etim Judaeis-aflithians qubhiairi hic•:est Clifistus. Cui
paterna didicisse credendtis est revelationfe? aut pro ih epistola' sifa PetruS'lfcfet aliis' vefbisVribn' dispari
cpnfessione nuncupativi Dei<,vei adopfiyi iilii tantaei fariien sfesu: coricordat apbstoltis, Citriud duieiri, in-
beatitudinis, tantaeque admirandse cuhrien adeptus* qiiiens, iriedtitepdSSp (I Peft. iv, l),'H6ces'f CfirTstd
est' potestatiSjiia utarbiter Jigaiidi atque solveridi, Deoih carrife, rion criffieafhe passo",hfeccafni coni-
ccelestisque speeialiter janitor fieret auiae? Quis hsec passo.- Detis enimChristtisextfapassidnemfesf: ham"
prpcacidixerit liiiguayquisye sanum sapiens iriipehe^ d'"uci:fixtis;'hiorttius;ef septfltiis"iegituf, jhxta Pauli
trabilium cordiumarcana labeiitibusnoirpeftim-escati V(imin<s'e'curidfuriiMrip1rit'dS(lCo'r.%\ 3, &f, sediif
7
cpgitationibus recenseri? Haereticus qtiippefalsldica caAeHahtunimPdo; CiifliiJafiieatttehiCtirisfiiglJeus"
fauce despumans quia npn sit Christus Jegus verus; neGcrucifixus,, necmortuus credilur, ne&sepriltus.
Deu^, aeternoanathemate perculsus conjectat. Peffus' Naffi;122 iiripasSiMlisin stiis, dignatus est pati ht
vero corde sacrato; latiiisque heriedictis,. melUsoria nostris: iffiriioffalis permahens",Vbliiitmdfi,'ef ih se-
voce omnitimDbMhuih prbtestaiur dicens, Verbum, pulcroplacuiisepelifi. Hihcillud^^ est, quo4 aiias is'iieni
aif, misit filiis Israel,: amuntidns pacem per Jesum doctor mirabiUs, quia CtiristusJesus in carne solum<
Christiim-;.hic'<esl bniriiutti'Dbmihtis(Acf.x,56):. Geffe niodd, fetnon cumcarne etpati et nioridignatus est-
qui OTnhihrii DbmintiS'fest, ip!sfeprbctii dutiio efv.erus sie docet * Natn etsi mortmts esl,- inquit, ex infiririi
Dfeiisest. Hsereficussacritego plerioque peTfidioe^pa-' tate nbstfa,' sed viviiex viffuie'Dei ( it Cbf. xiu, 4).
lato, adoptivum Christum Jesiirii; et noii pfbprium
a Al; Guni, videiurque deessealiquidpula dicere , i In edil,- Dti Ohesn., inmafg., delirdt. Neutfuni
asserere Petrum, etc. ptitarem sed, declarat, uti sensus requirit
389 CONTRA FELICEM UMELLITANUM LIBRJ III. — LIB. I. £$
CAPUT XXXVI. A 111,27 ; xvn, 5). Ipse se credere Deum dlscipulos
Ghristum verum Deum esseex Scriplurisosteridit, docuit, dioens: Creditis inDeum? et in mecrediie
dtio videlieet (Jocm. xiv, 1). Non dixit, me credite, sed, in m«-;.
Eece Petrus fet Patilus, fulgetitia aliud d est enim, me credite, et
natus est de ajlud, in mecrediiei
f mutidi candelafira, etim, qtil Spirifra- Me credere communis esf Sernio,,et
ganclo et virgine Mafia, et offinium DoffiiHtim,-fet* libet creaturani. In me aufera perfinetad quam-
;•' credefe!, solius |3el'
Dei FUium', et Cbfisluin singulariler verriffi, et Super veri cbhfessionis esf tionor
extiibehdtii, Credtiis;Hi;
omisiaDeum conlifentur in sseculabenedictumvJoari-' inDeurn, nori in aiiuhi', hfsi.ih solurii.uiiuriique
inter riafos ffitilierum exsiiiit quia
nes, cui ffiajor nemo, credendiimest Deum: Et innie "e'ufiqufequia
crediie,
Filium DeiVeruhi confessus fest dicens iEgff vidi
etego Deusl Non sed.unus idemque Deus
it tesiimoniumperhibui,quid hic est Filius Dei (Jbari:' Pafer ef Filius et plures,
titthe osleridit dice'ns::Ecce 1 Spirifus .sancfus. Hinc iiertim ips#
r, 31j:.' Quhf etiani digito
aui tbltii- per eumdem evangeUsfaui, U"tcogrioscant,"ait, ie
agnusDei, eece peccdfiimrimndi(IMdw,29).<
spluhi et vefuni Deum, et quem tiiisisii Jesum Cltri-
Si autemiUe, qiii agnus dignattis esf-fieri,-DeusVefuS; slum
(Jodti, xyii, 3). Subauditur etenTraet querii'
non-esset; neqtiaquam etim plusquam propheta pec-: .iriiislsti Jesum Christum cfedarif soluni ef veftiffi
eattimmmidi follfefepefliibuisset(jr/ofln. v, 20;),Joari- B Deuffi. --..-
nes quoque accubitor 1».Chfislt verum illairi' DeT ': • ' ' '" ":"
;•'";' CAPutxxivn.'-• ;\
FiUuffijVefumqueDeuni; et vitaih proteslalurseter-' Felici itiientaiam divisionemjguaiuor per-.
6'lri Exprobrat
'
nam*(Jonn.x, 27)v -Thbriias Cliristi eOfpore fixu- sbiiafumiri Christo. Querri
' •-' - ' insepafdbiieMidmeri'; :\.--.-:-.J.
ras cohtingit' clavorhm, lattisqufe lancea explbiat 'evimitJ
aperfum, et Domhium suum eorititiuo et Dfeumsuum; 'Hsec igittir tantoftim herijium *. yirorumprseclara
eSeiamavit. Ipsitis admirabilis paternae yoeis cla-- Detiffiillum Vfefumprolestantuf ofacula. Sed et om«
moreproprius seterni PatrisFilius, gemina, inmonle kipolens Pater dilecttim suum signatit Filitim.; Tu.
scilicet sancto,-et super crepidinem Jdrdanis alvei, autem,iUi, 0 infelix,-nihil; ampJhis qnaffi -puro ho-;
demotistratur vocatione, Hic est_ mqmt,^Ftiittsmeus' minl contulisti. -Porro ntmeupativum;eum<Deum, et<
iilectus, inquo bene cotriplacui-:iosuiriaudite (Matlhi bptaiivum; <?nliuta dum impia nare; t. subsannas,v
a Duo fulgentia mundi candelabra. Ipse Paulinus " « Etirime crediie
utique, quia ei ecfb sittiiDiuL'
in hym. iu nalali horum apostoiorum, v. 7, eo's vocat Augustinus tract. 67 , n, 1, in Joan., sic exponit,
candelqbra luce mdiaiitia,--Sctiteiiiiaet verbis utrobi^ et> confirmatr diefum. Raulini::,- ^ Gonsequens esfe
que*>similuius. enim, ut si in Deum creditis, ef inme.crederede^
JoannesaccubiibrGhristi. Noraen hoc sbrtitus est :.-beatis. Quodnpnesset consequens, si Ctiristus ,non
Joannes Evangelisxaex accubitu, quo eum Christus'<C esset Deus.-J. . . .,. , .
1 Hefiiium virorum. fleriles viros vocaf utrumque
dignatus est in uliimaccena, -eum supra pectusejtiS;
recubuit, unde eum hausisse Patres dicunt v-fluenta'; Joannem Baplistam, scilicel et Evangelistahivhoc est
Evatigelii. Ambrosins non ahsiffiilem .qnaestionem'; ex vi verbi, viros-doiDmicos, qui Domino et cOgna-
cum Arianis agens sic: et ^ipsfe'de-Jbarine;aitJib. de: tione ;et cogniilioneadeo juricti eranty ut filiorum
Incarnat. cap. 4, n»29:.«;-PefT«s:ti4cit:-TussFilius: fratBumve ; nomineprse caeteris- yiderentur don.an~
Dei; non dicit, tu es creatufa'.-^:Dixif tioteJoannes.'; dj,- Herilis eiiim est is qui adhdoniinum pertinet,r
Si adhuc non credidisti, quianori intellexisti myste- sed prsecipue hefi filius hoe vocabulp notabatur,;
riuffi suprasapienliamreeniiibentis, repetivit Petrus. quasi minor herus. Terentius in Phorm., v, 40,-
Gommendavit utrumque Christns alterum judicio,' act. 1, sc. 1 ,•:. . , . .
alterum myslerio ; Id enim addidit ut legeres, quod» Namherilemfiliumejugduxisseaudio'uxorem,-
inChristi pectore recumbebat, et intelligeres quod; et idemihEuhtietio" v. 289, act.if, sc.%-
ejus caput, in quo principale oiftnium serisuum est, r Sed videoliefilemJlliQnj miiioremhnc adveviifei '•
areano quodam sapientisereplebatur. Chrysostomus;
hom. & de Incoffiprehensibilitate Dei: < <^iis haec; Pftiderttius Peiisteph. V. i9.59;,(Hyhi.desariclp Ffu-*
dicit? .... Joannes qui ad pedus reeuhuit Domini,< cfuoso, iierilefri fitibidriipraesidis filiarii dixff.;Hujus'
atqne ab iilo divino fonte sacra suafluminahausit. n "yocis usuffi reyocafurit etiam Scfiptofes riifediiaevi;,
Augustiiitis tract. 36 in Joan,: < De Domini divini- ut Psteridit Du Cange iri G-Iossar;filiis.ef tfatribiis're-!
tate quoniodo nuilus' alius est locutus: hoc ructabat : gum appJIcarifes.Gfseci Sia-jzoavvQ-Ji," qiiast-dbniiriOS'
quod biberat. Non etiim sinecausa deiUb in isteipsO:ti I irifeflores, parvos doihinps appellaht. Qui aiiteni Itob
Evangelio narratur, quia etinconvivio super pectu» yocabulone dighipres, qha.m''qnivirtuttim riiefiliset co-'
Domini discumbebat. Deillo ergopectore in secfetO' gnitipne, diim sanguihe Ctifisfpjuhcfi efarit, uttii,
bibebat: sedqnodin secretobibitiinmanifesto erti-: Joannes prsecipue, cuffi doceafEusebitis Histor. Ec-
ctavit. » Jure ergoPaulinus accubitqrem Chtisti:Joan-., cjes-..lib. i,,cap. 7,, juxla carnem. Christo cogriatbs*
nem appellat, qui consehsti;Patruhr ex tali accubitu ttsaTroo-vfious- diclos-,'Vel SeffWQTtxous-, tit ex' Afficahp
verftatis hausit fontem. atictofehabetiSlfceptioruslib. 1, cap.il, seu"SeaitStr-'
« Tliomas in ChtiSfi cotpore. Ad fem facit, quod< Ko^s,.hoee~sidbmiriicos,seudd0ceiioseihefiies:cqgtio-
ait Bernardus serm. 23inCant.« Nonomnibus unoin minatos, prbpfer eam, qumittis cum setvdtbfe'interces-
locn ffui datur grata et seereta sponsi praesentia, sed- sit, generis cbnjurictionem. ...,'.
% Et optaiivum. Vide nbtas ad §.4 Sacf osyllabr'
ut-euiqueparaltim est aPatreipsius . . .PorroThO^ •„
mas in lateve, Joannes in pectore,- Petrusin sinu- litt. °. ....
Patris, Paulus in tertio ccelo secreli hujus gralfam t Impid nare subsdnrias. Nori uha sahhae' ratio'.
surtlassecuti.i Quandoquidem Vel collectisin apipeffidigitisceu rp1-'
d Aliud esl imecfedite, et aiiud in me. Eusebius strum ciconiaeptilsafe siriiulaLbant tfergumsubsarinati;;
GaHicamishom, 2 de symbolo: <:Aliud est credere; veiappositis ad tempora manibus exerfisqtie digilis;
Deaniet aliudcrederein Deum. Esse Deum:credere asiniiias auresimitari, vel protf acfa linguk cfeuabsliian-
et diabolus invenitui',. in Detini: vero;credere, nisi tjs siti canis„diductisque labiis os"defpfniare iti etiiri,;
qui pie in eum speraverit, non probatur. > qriem defidfefevbletianl, a tergbslamen,nfevidferentUf."
m S. PAULINI PATRIARCHJE AQUILEIENSIS 594
quid allud quam uni cuilibet electorum hominum jA 6 concil. Forojul.) suae religionis in nullo prorsus
communem tionorem rependis, ctii debueras sirigu- curvante errore extendat ulrinque [Al. utrique, an.
•teriter dealis a pbtentise gloriam excellentius ex- legendum ulriusque?] lateris rectiludinem mensam.
hibere? Sed quia ob hpc Arium aeterno nosti a Aliter qnippe ex Patre, quiaante omnia ssecula et
sanctis Patribus analhemate damnatum , idcirco sine initio invisibilis et incorporalis de coapternona-.
fraudare catholicamfidem lucubfi b salages [satagis] tus est genilore : aliter profecto ex matre, quia cerlo
« in tempore Verhum caro factum corporaUter natus
123 objeclione; el dum vipereos sibilos prurienfi
fingis auficula refutare, pestifero aspidis veneno re- esl Deus homo. Et non alius qui ante saecula,et alius
gulique admodum infamaris fjatu necari. Dividere qui in tempore, sed unus idemque ex utraque -et in
nempe unurn Christum eui«deffique Dei Filiumin utraque natura, remote scilicet nuncupativo [Pro,
partes dissicanli (Vid. c. 11, n. «) corde conaris : nuncupativi... adoptivi] Dei, et adoptivo filii modis
nam dum modo vefum Deum verumque Dei Filium om.nibusvocabulo, el antepartum etpostpartumvir-
insaniaefuria mancipatus elinguas (Vid. w. *in § H ginis unus et verus Deus:, verusque permanet Filius
coric, Foroful.), quidaliud quamquatuor introducere Dei.JSon enim potest unus dividi; et idcirco non
personasfeslinas ? Licet negestelioc specie tenusnon tibi concfeditur, iit ex parte verus, et ex parte-non
asserere, quod qtiidem aslruisse te liibilominusexhi- B verus credattir; riec gemina naturarum discretio in
bitis in rebus probaris. Porro quia Redemptbr no- una ineffabilitercoeunte separari valetpersona, con-
ster ex utraque nalura, divina siquidem et humana, testante auleffi Spirilu sancto, qui per Scripturam
Dei honiinisque Eilius unus idemque vefaciter prse- suam ioquitur ita : QuodDeus, ait, conjunxit, homo
dicatur, idcirco tibi videtnr duo et duo, verus [An. non separet (Matlh. xix, 6). Deus namque conjunxit
leg. in.acc., verum, propriuffi] scilicet et proprius, sibimetin thajamo^suo, in unitate personse, hpcest
nuncupativus scilicet et adoptivus,. recte confiteri; in inviolato utero beataevirginis humanam incohfusi-
quasi aller sit Christus purus Deus, hoc est verus, et biliter, seu [Pro et] inseparabiUter naturam. Hanc
alter purtis homo, uli quilibet uniis elecfofum, hoc ulique unitaedivinihumanique commercii inseparabi-
est nimcupativus Deus : ex hoc etenim proprlus, ex Iemsocietatemnaturse scindere satagis manu cruenta.
iUo Veroadoptivus filius ; cum simplex sinceraefidei Etlicet fruslalorie coneris, non tamen effectum con-
ratio aliter in directum nprmulam (Vide not. i in § sequeris efficiendi.

Haecomnia Persius sat. 1, v. 72, Janum a retrovi- sidera usque gloriam ejus deferre, videat eruditus
deniem alloquens: lector.
^OJane, atcfgo quemnullaciconiapinsit, C h Lucubri tdtdges objeclione. Satages pro satagis
Necuianusauncuus in.iilataest moliiiisalhas, positum contextus evincit. Sed e pro i saepius usur-
Nee lingiiajqiiaiitiimsiiial conWApulal;imum. palum n Paulino ostendunt illa iniellegens, inteile-
Vo-, o palriciussanguis,quos viverefas est, gentia, negiegens, neglegenliaet his similia, pro in-
Occipiti caecoposlicse o ccurrilesamiae. lelligens,intelligentia,negligens,negligentia,quaepas-
Vide Corhutum, vel potius pseudo Cprnutum, simoccurrunt. Sed quid est lucubri objectione? an
Britannicum, eaeteros ad hunc locum. Proprie ta- posiluin esl pro iugubri, quia lendebat in fidei inju-
meh sufrsonnareest diductione nariom rictuque oris riam objectio ? An lucubri, quod sit ad iumen lu-
quasi mimicogeslu insultare. Juvenalis sat. 6, cernae objectio concinnata ? Nam tucubrum quando-
v. 306: que dlcta lucerna. « Luculirum, inqnit Macer in Hie-
1 nnnc,et dubita qua sorbealaera sanna - rol. vocabulum in anliquissimo glossario ms. in ope-
Tiillfa,quiJ dicaliioiaecollacleaMaursn, ribus Alcuinirepertum, quoii apud Avenionense san-
Maurapudicilia;velerein cum praeterilaram. cti Anuresemonasterium conservatur, lucernara si-
Ubi Brilannicus : « Est sanna irrisio, quae iit ons gnificat» : Quod taffienDu Cange non lucubrumha-
et nasi dislorsione. » Et Ascensius , « qua sotbeat het, seil luctbrum, Gallis lumiere ou chandelledveiller
aeta sanna, id est, quali narium sonoritate avide in- de«uii.Gj'aecisyavos-est. Isidorus:«Lucubrum voca-
spiret Tullia recipii,itqueper nares aerem. » Queis tum,solet quod luceai in umbra. Est enim modicus ignis
convenit quod CoeliusRhoilig. lib. xv, c; p. 22, in qui ex tenui stuppa ceraque formari. » Vide
fine adnotavit : « Apud Cratinum sannas, faluuin quoque Salmasium ad Solinum. 124 Igitur Paulino
indicat. Unde et sanna verbum Latiriis frequens, n lucubri objectioneeril itlem ac lucubrata objectione,
pulo, defluxil: etlam si a narium sohitu grammalici id est, a'd lucubri tenue laternae Jumen constructa. Nisi
opinentur ductum. >Igilur stricie Pauliuus loculus esl mavis, quia hujusmodi ex lychni arden-
cum exprobrat Felici subsannationem per nares ef- tis fumo tetrae atresque sunt, lucubri objectione.,
feclaffi. idem esse ac nigra, fuliginosa, obscura , etc. ob-
a Cuidebuetas singuldriler de alis potentiwgloriam jectione.
excellentius exliibere.Quid sil de alis polentimgldriam « Prurienli auricula refutare. Prurire proprie est
exhibere, fateOrme nescire. Alacin homine sunt lo- ardere desiderio scalpendiaures, dentes, caput, etc.,
cus concavus sub brachiis. Quae etiam axillm di- sive est ardor impatiens molestiam creatam scal-
cunlur, imo axillw a qub alw. CicerO in oralore : pendoarcendi.Hincprurioquasiperurorest, Adquem
« Quin etiam verba saepe coiitraliuntur, non nsus ardorem, qui auresvel denies sollicitat, sedandum,
causa, sed auriutii. Qnombdo enim noster axilla dentiscalpium et auriscalpium invenlum : de quibus
ala faclus est, nisi fuga litlerse vastioris? Q.uamlit- Martialis in Apophori 25 :
teram etiam e ffiaxiilis,etc, cohsuetudp elegans La- "Sitibi morosupTuriginev«rminat.auris.
tini sermonis evellit. i Brachia ab axillis, seu a'is Arinadamustamisapla libidinibus.
pendent, utraque nisui el conalui inservienlia. An sil
autem de qlis potenliwidem ac-toio nisu el conqmine Proprie ergo loquilur Paulinus, cum dicit FeUcemvi-
brddhiorumet alarum ? an potius de dlis potenticesit, deri refutare aure pruriente, scilicet non ferenle et a
tolis ingenii et eloquentise yiribus quasi alis ad se arcente sibila malsedoclripse.
393 CONTRAFELICEM URGELLITANUMLIBW III. — LIB. I. 594
CAPUTxxxvm. A tur nomen ejus admirabilis; consiliarius, Deus fortis
Martha,latro, centurio',Gabriel,ChristumDei Filium (Isa. ix,, 6). Et iterum, Redemptor tuus tanctus
fatenlur verum: Felix adoptivum. Israel, Deus omnis ierrm vocabitur(Isa. LIV,5). Da-
De solo ergo tam obscenaevoluntatis * molimine vid autem non cuilibet nuncupalivo, sed vero Deo et
reus, nisite scelerishujuspoeniteat, ante conspectum regi magno, qui est super omnes deos, omnes gentes
seterni teneberis judicis. Nonnesanctae mulieres Dei plaudere manibus, et in voce exsultatioois prophe •
illumverum confessaesunt Filium? Martha utique tico praemonetorgano jubilare. QuonidmDeus, in-
ab eo requisita utrum credat ipsum vitam et resur- quit, summus, terribilis, et rex magnus super omnes
rectionem esse mortuorum, respondeat, Ego, in- deos (Psdl. XLVI,5). Et quia de verbo carne facto
quiens, credidi, Domine, quia tu es Christus Filius praececinerit, liquidius declarat, cum post paululum '
Dei, qui in hunc mundum venisii (Joan. xi, 27), Quo subinfert : Ascendit Deus in jubilo, el Dominus in
enim venit, qui ubique totus per divinitatis suaepo- vocetubw (Ibid. 6). Et illud , Qui ascendit, ait, su-
tentiam erat? Sed in hunc mundum per uterum vir- pet occasum,Dominusnomenestilli. (Psdl.hxyn, 6).
ginis vefiit.Et iUum,quiperid, quod ex Patre est, Et infra : 125 Dominus virlulum ipse esl rex gloriw
non habuit quo veniret, per uterum virginis tamen (Psal. xxiii, 10). Huic simile quid in carmine trium-
venit, Martha Filium est Deivivi confessa. Potioris *»phali per Moysendecantatur : Dominus quasi vir pu-
forte fidei, ut latronem Chrisli taceam confessorem, gnator, omnipotensnomenejus (Exod. xv, 3). Zacha-
centurio le fuerit, nec dum a sanguine manibus lotis, rias ita : Ecce vir, Oriens nomen ejus (Zach. vi, 12).
qni erucifixo Dei in carne Filio, percutiens pectus Angelus ad Joseph , Et vocabis nomen ejus Jesum
suum dicebat: VereDei filius erat iste (Matlh. XXVIII, (Mait. i, 21), hoc est, Salvatorem. Et rursus idem
54). IUein cruce pendentem verum Cliristumconfes- angelus beataevirgini: Quod auiem nascetur, infit,
sus est DeiFiUum : tu in dexterajam Patris seden- ex tesanctum, vocabilur Filius Dei (Luc. i, 55). Et
tem asseris adoplivum. Gabriel quippe archangelus iterum, Vocabiturnomen ejus AllissimiFilius (Ibid.
Christum in praesepiojacenlem, Dominumet Salva- 32). EvangelicusautemZachariasef DominumiUum,
torem, gaudiumqueomnipra?,dixeratpopulo, dicens: et Altissimuin prsedixit, Tu, inquit, puer Propheta
Ecce ego evangelizovobis gaudium magnum, quod Altissimivocaberis: ptwibis enim anle faciem Domini
erit omni populo,quia natus est vobishodie Sdtvdtor, parare vias ejus (Luc. i, 76). Natbanahel profitetur
qui est ChristusDominusin civitateDavid (Luc. II, hoc modo , Rabbi, ait, tu esFilius Dei vivi, tu es.rex
10, 11). Et tu in solio nunc majeslalis susecum Pa- Israel (Joan. i, 49). Lucas nempeposuit ita : Et vo-
tre regnantem nuncupalivum Deum perdilo corde catum est noinen ejus Jesus, sicut dictumestab angelo
fateris. C priusquam in utero conciperetur(Luc. n, 21). Petrus
CAPUT XXXIX. ait: Hic est omnium Dominus (Act. x, 36). Paulus
Non nuncupativumDeum, nec adoptivumfilium repe- super omnia Deum benedictum confitetur in ssecula
riri in Scripturis : sed ex oppositoverum Deum et (Rom. ix, 5).
proprium Filium, CAPUT XL.
Inlerrogo ergo quis fuerit ille magister erroris, Emmanuel, Jesus, R.edemptor, Christus , sunt no-
qui nunquam fuerat discipulus veritatis, a quo didi- mina Filii Dei in Scripturis : non nuncupaiivus,
ceras Cliristum nuncupativum Deum, et adoptivum nec adoptivus.
fiUum. In sacris namque voluminibus nomen ejus Nescioplane quis ei nuncupativum vel adoptivum
aUterex magisterio sancti Spiritus invenitur inser- nomen imposuerit. Nam si cunctseulrorumque testa-
tum : sicut in David dicit, Antesolempertnanebitno- mentorum paginae revolvantur, nusquam inibi hsec
men ejus, et ante lunam sedes ejus (Psal. LXXI,17, duo vocabula ad ipsum pertinentia poterunt reperiri,
45). Isaias quippe praeeipuusprophetarum, eum qui quia nec merentur Filio Dei ascribi. Ea vero nomina,
de virgine nasci dignatus est, nomen ejus cum in- quse per angelos vel prophetas, sanctosque aposto-
terpretatione sui praedixit : Et vocabilur, ait, nomen los nobis reveiata sunt, satis apta [An, apte?] conve-
ejus Emmanuel, quod inlerpretatur nobiscum Deus D niurit Filio Dei. Nam Emmanuel, quia nobiscum
(Isa. vn, 14, vin, 10 ; Matth. i, 23; vide not. & in c. Deus; Jesus, quia Salvator omnium; Redemptor,
19 hujusce lib. i). Nobiscumquoque Deus juxta illud, quia pretio captivosnos sui sanguinisredemit; Chri-
el Verbumcaro factum est, et habitavitin nobis (Joan. stus, quia arcanius in utero virginis unctus , hoc
i, 14), hoc est, nobiseumDeus.Et rursus, Et vocabi- est de"Spirilu sancto est natus. Ipsa nimirum con-
a Tam obscenwvoluntaiis. Quare obscenw? Varia quod confirmat exemplis a Virgiliopetitis. Addit :
verbi elymologia.Priscianus, lib. ix, non longeafine <Iiem obscenum signat et maledictum; » quod pro-
ait: <obscenusab ofcset canendo, vel cceno,vel «nb bat Actii el Lucuii auct-ofitalibus. Hoc sensu poslre-
rou zuvoj, unde et inquino. Alii deducunt a zotvov, mo putarem accepissePaulinum verbum obscenwvo-
quod Grseciscommune dicitur, quod sit quasi ex luntatis, qualenusadmalediclainFilium Dei evomen-
communi tritoque usu inquinatum, ex phrasi Scri- da impulerit sua volunlas Felicem; hiuc quidem ma-
plurae Marci vn, 2, et Acl. x, 14, qua immundum ledicta et obscena, quia maledicta et obscena verba
communedicilur. Varro, lib. vi, aliis ni, L. L. ait: iii Christum suggesserat. Quanivis non negaverim
« Quod turpe id obscenum quod nisi in scena palani voluntaiemobscenamidc&timmundamex blaspliemiis
diei non debet.» Noniusin dictionib. ab 0 incipien- prolatis, intelligi posse.
tibus : «obscenumest immundum... item vitaiiile,» *
PATROI. XCLX 13
395 S. PAULiM PATRIARCHJ!:AQUILEIENSIS 596
ceptib, giliktalis ihviSibilishihilbtiiihusimctio fuit,, A.ritum, proprius; etjtixta fexteriorfeffi,id est, carneum
Ufcetmaniffestiiisfei In Jbrdatiis Crepidinfea Spiritu corpiis; adoptivus fiUtisrecte videbitur nuncupari.
sanctb sit.unfettis,tjiii siipfeffeumih spfebifedesfcfeii- Unus namque Jpannes proprius vertisqiifeiinius Za-
dit cdlumbav flaic quippe manifestior : Ula vfero chariae filitis praidiCatur. Quod si Jacohtim Alphaei,
Pccultiof uhctid pfaedlcatur. Dbmirius; qiiia hffinis altferius sciUcfetpatris fiiium, ZaChariasper adoptio-
creatiifa iti CoelOet in teriasefviiiht fei.Et quia Sefcre- riis pfaefogktivamih sbrtfefilii gratuito fsubrogasset,
tius iri vifgihali uiero sanfcli Spirarnittis deUbalur pbtefat uierque, Joannes siqhidfeta et Jacobus pro-
flatii; ChristuS,hoc est, unctus, est natusj angelico ptferpersoriafum discrfeliotteffi, alter horutti pfoprius,
eviderttiiis;oraculo erudiniur»Ait ehim : IVufusesif et alter adoptivus Veraciter fiiitis vbfeitafiiNam si
vobishodie Satiiator,qui estCltristusDominusin civi- faCuitashiiriiaiiaepdssibilitatis fexegisset, qualfenus
tate Ddvid {Luc. h, 11). Joannes perffiariehs id qtiod erat, pbssetcum Jacoho
CAPUt XLi. in unidhe persbhae irisepaiabilitef effici unus, ita nt
Quid sit nuricupatiVusDeus '. et- qribd Christo non proprietas riaturalis geihina permanefet, etunio per-
convenidU sonalis individualitatisVbeabulonulla posset ex eausa
Age ergo, exstincto penitus omnis,invidiaefomite, rescitidi: tunc unus JoaniifesJacbbusquepersonaliter
qui litium prolihus flammantitis prunas cpmburit, B effectus pbtferaiit fortasse uterqiie et adoptivus et
videaffiusnunc simplici oculo mentis utrumnam hsec verus filitis .dlci; sed qtioniam Joannes et Jacobus
duo vocabula in Christo unigenito Dei Filio conve- per cotisortitim qiiidefficharitatis possUhl essfecor
rtientius sint .attributa. Nunpupatitius nempe Deus uiium et anima tiria,rihnquarii taffieh naturaliter per
iile dicitur -, qui cum sit homo purus, nec est una. utiitatem persoriae efflci posse credithr ambo unus,
cum Deo yero persona, sicut Christusj ex accidenti nuhqhaffi.Joahhes aliler, nisi Zachariaefilitispefma-
taiituromo.dodono gratiae dicitur quasi peus. Prome- net sfemperVerus. Sed Ucet omhe qhod ex rebtis hti-
retur nimirum hujus honoris vocabulumex largiloris ffianis ekempli coUigittii catisa, indignum divino
quaudoque gratuito munere; quianon habuit essen- culttiihaud dubio ascribatur , licfettameh, ih quan-
lialiter semper ut Deus esset. Nuncupare quippe turii similitudiiiisexerit [An, exigit?] ratio, ex visi-
afiectatse lbcutionis est appejlare. Nam qui sempcr bilUriisihvisibilia et ex htimillimisstibliffiiacompa-
Deusnon fuit.j sed accessit iUiob imitationis quan- rafi. Naffifctihi Redemptor noster se vitfemveram,
doque privilegium ut Deus esset; profecto non ve- discipiilOSpahriites; Patrem auteih stiuffi agficolani
rus, sed mracupalivus Deus dici absqueuUa ambage parabolice declarasset, ex rebus pfofecto terrenis
dubietatis valebit. Christus igitur, qui nunquaffi non divini exccilentiusniysterii gloriahi subliffiaVit(Joan.
fuit Deus homo (ex quo enim assumptus est a vero xv). Tantae ergo lamque divinius auctoritatis fir-
Deo in unitate personseseroper permaiiet verus Deus mati praeconio, nii. taiiquani ihfeffiperatius conjecti
et homo); Ucet sit aliud per quod Deus, el aUud per prsemissaeexempli existimo obesse figuroe.
quod homo, sed in utroque unus Deus et homp : nec CAPUT XLIH.
fuit aliqtiando purus conceptus vel natus homo, sed Adoplioquia convenitriobis,nonconvenitChristo.
quia conceptus vel natus est de Spiritu sanclo et Christus igitur unigehitus seffipitemi genitofis
virginea carne,ex ipsa conceplione, vel irieffabili FUius, qui ab ipsa, ut verius referam, ineffabilique
nativitate Deus verus processit et homo : quomodo virginalis uteri eohfceptionein Dei FiUi personato
ergo npn semper vel totus verus est Deus, qui nun- susceptus, tinaque cuffi Deo inconfuse, sed et irtdi-
quam fuit sine vero Deo nec conceptus nec natus? viduefactus persorta, unus idemqtifeverus Dei homi-
Nec accessit iUi ut Deus esset nuncupativus aU- nisqufeFilitis a^indiscrelus jtixta carnis dispetisalio-
quando, qui honio verus in unitate nasci personae nem persona; discretusqtie natura. Porro sefeunduui
meruit Dei veri, nec fuit unquam Christus allerius divinam ineffabilis glorisemajestateffi, inseparabilis
personae, nisi semper veraciter Dei veri. cum Patre sancloque cum Spiritu esserttia, sed dis-
CAPUT XLH. P cretus persotia, Semper unigenitus et verus Dei Fi-
Vna persona duobusnon convenire, adoptivoel pro- liusb, cessante prorsus offiuino adoptivi vocabulo
prio, exemploet similitudinedeclarat. nominis. Non enim Christo Jesu consequenter ratse-
Quo igifur pacto persona una Deosexhibeat duos, que possibiUlatisappellatio defertur adoplionis, cui
aut certe unius personaeproprietas disparUi ntincu- nunquam dedecus contigit alienalionis. Nam cum
patione filiorum dualitatis redpial diversilatem ? sit adoptio nomen mihi cunctorumque c redempto-
Nam cum conslet homo unus ex duabus diversisque rum bonum, idcirco tamen uni Deo hominique di-
naturis, pfopter, quod Patilus interioreiri 126 et gnius ascribi posse ratio rtonpermittit reguiaris ca-
exteriorem denuntiat hominera (Rotn. vn, 22), non tholicse fidei; quoniam per eumdemDei hoininisque
tameri Joannes Baptista hujusniodi inlerioi' UnuS FUiumille ut assequatur necesseest regeneralionis11,
idemque et exterior homo, unus Zachariae patris qui de massa perditionis per IradtiCeffipfOpagihis
proies Securidiittiihteriferem hominero, hoc estj spi- vehieris, in iniquitate cortfceptus,fetih pecfcatbgfehi-
a Videtur dfeessfeest mihi antepbsuit.
b Et hie desidefatur est, vel permanet. d Vide an supplend. bonum, de quo supra.
c Videlur fuisse dicendum cuncts redemplis. quia
597 CONTHAFELICEMURGELLITANUM LIBRI 1U — LIB. I. 398
tus extraneus constat"apaternaedignitatis privilegio i<Vconfuso slylo ascribe, quatenus omnes haeresiarches
Filius apte tempusadoptibnisexsfiturse.Christusau- haeresesc in unum coacervatimreductae,novelloqui-
tem Jesus quo pacto adoplivusfiliuscredi coriveniat, demsono, sed anili purulentoqueprolalsepalato,nul-
nullius rectse fidei consideratipnisconspicuus ordo lius sufhciat arbitrii vel medii sceleris alterius sectaj
demonstrat. Ipse quippe solusac singulariter de Spi- collalasestimaricomparatione.Insanabilisi ufique te
ritu sanctp cpnceptus et nalus* ex virginea vulva 1127 pestis moriiferaecanceris devastat serpendo,
sine peccato prodiit Deus et homo. Nunquam qui- cum geminas reputas unigeniti Dei Filii post par-
dem fuit fiUus irse, quatenus ex dono gratise per tum virginis nativitatesboc raodo, Has, inquit [An
adoptionisprocessum fieret Filius Dei. Ex quo enim inquani, vel inquis ?], geroinasgenerationes, primam
Verbum caro factum est, et coepit homo Cliristus videlicet, quae secundum carnem est, secundam
esse una cum Deo persona, semper unus ex utroque vero spirltalem quse per adoplionem iit, idem iie-
verus et unigenituspermanet FiliusDei. demplor noster secundum iiorainem compiexus in
CAPUT XLIV. semetipso continet. Primam videlicet quam susce-
ExfiliisirmfacieriieDeoadoptivos filiosperbaptisnmm pit cx virgine nascendo ; secundamvero quam ini-
atguit, Felicem vel debuissedicereChristumfilium tiavit e in lavacro a mortuis resurgendo. Catholica
ira!;Velriondeberedicereadopiivumper baptlsmum; B quippe fides alteram ex Patre ante omnia saecula
qiw non eguii_sed suscipiendoillum nobissancti-
ficavit. confitetur; ex matre alteram in finem saeculipro-
Nonneore tuo te juste condemnaveris, nisi [ Al., testatur. Terliam vero, quam lu initiatam in bapli-
si] tuis quantoeius assertionibus conlradicere noii » sir.o affirmas, ecclesiasticaeregulse modis omnibus
verfeberis? Ttiaenahiqufete pfodunt littersc retulisse: refutat censura. Nanvcumadslruas has geminas ge
Ex filiis irae sacramehto niliilominus subvenienle nerationes, primam ex virgine, secundamin bapti-
baptismatis, per adoptionis gratiam efficifiliosDei. smo initiatam, oblitus praeterea illius convinceris
Autergo ffiendaciiscelerisfeus argueris, si obsislere ii.enarrabilius gloriosseex paterno aute Iticiferum
nitafis non esse originaliter omnes, ut locutus es, utero nativitalis. .-Duasquin etiam praater illam in-
fiUosirae, qui per adoptionisgraliam efficiunlurfilii troducere generationes gestienS ore despumas toxi-
Dei; aut si Chfistum Jesum unum Deum hominem- fluo. Ex virginis quippe unam mirabili partu, alte-
qtie non parcis adoptivumfilium praedicare, astrue, ram vero ex lavacri asseris sacramento. In eo ergo
necesseeslB,eum impio ore maledictisquepraecordiis inendacii laqueo non te refugis strangulare ; quo-,
originaliterquasipurum hominemiiiiniquitalibuscon- niam idcirco tertiam moliris affirmare, ut eguisse
ceplum fiUumfuisse irse, et tunc adoptivi ei nomen C' eum fingas regenerari per baptismum, quasi origi-
» Non vereberis.Obscura et implexa periodus,ut lis pestis mortiferm canceris, vel insanabilis pestis
nonnullaealiae hujus capituli, parfim ex barbarie moiiiferus cancer. Caricer enira in nominativo, npn
styli, parlim ex Jibrariorum incuria. Aliqua emen- cancerisdicituf, estque masculini generis, quamvig
do, sictamen ut notem lectioiiem inleruiicos dis- aliquibus netitrius visum fuerit, deceptis ex illo
sidentem, quam lector adliuc possit, si mavult, am- OvidiiMetam.lib. n, v. 826 :
plecli. Subdo quandoque simplicem conjecturam Ulquemalumiatesolel immedicabilecancer
ad placitum iegentis sequendam. In hac periodo, Serpere.
sic
quse legebatur, Nonne ore tuo te jiiste condem- TOenim immedicabileadjungitur verbo malum, quod
naveris, si tuis quantocius asserlionibusconlradicere
non vereberis ? videtur legendum nisi, id est, nisi per appositionein caiiceri addilur. CseterumPaiuli-
nus respexit hoc locoad iilud AposlolillTim. ii, 17,
tuis, etc. Namsi non verebitur contradicere suis el sermoeorumut cancer serpit. Sic et sanctus Ju-
assertionUiUS, uou erit amplius quo condeinnetura Iianus Toletanus lib. i contra Judseps circa iuitium,
seipso. In tantum enim condemuabit se, qiiantum ait, cancerosissermonibnsdisputare prwsumunt.
verebilur sibi contfadicere, et laqueo oris stii ca- e Quam initiavitin lavacto. Iniliate verbum non
pietur. Considera sequentia, et probabis eonjeetu- unius significationis. Aliquandoest sacris imbuere,
ram.
i> Astruenecesseest. Pro Latinum, astruas neces- aliquando dedicare ; pioprie ellamen est inchoare ;
se est, velintra parenthesim scribendum sic : asttue etinitium, principium. Quin alise significationes
" in hac fundantur. Nam ideo eos, qui sacris irabuun-
(necesseest,) quia et infra imperativum ascribas po tur tntiiflri diciinus, quia qui initiantut, incipiunt
nit, nisi el hic ascribas legere malis. admitti ad ea sacra, ad quae non admitteban-
c Quatenus omneslimresiarches hwreses, ete. Pe- tur. Cicero quoque lib. n deprius LL. sacroium tnfciaa
riodus obscura. Hoc membrum sic efferendumexi- principio deducit, cum ait: « Videnlur
stimarein : quatenusomnibus hwresiarcharumhwre- hil melius in vita hommis attulisse iUisAthenseni-
sibusiri unum reduclis, nullus sufficial atbitet, vel quibus ex agresli mysteriis,
vila exculli ad huma-
nullius sit atbittii vel medii sceleris, etc. : et sensus nitatem et raitigaliiinmanique sumus: ut appeJlantur.
sil, quod haeresis Felicis cum omnium Iiaereseon ita revera principia vilae initiaque cognovimus. » Ergo pro
principumcpntineat maliliam (ut supra cap. 8 sen- initiate hic sumiiur a Paulino, qui Felici
tire ipsum cuiri Ario et Nestorio, et cap. 24 cum inchoare aliam nativitatem fuisse 128 la Chri-
Macedoniopslendil) a nullo arbitro judiceque valeat asserenti iniliavii in lavacto, reponil, calholicam
imo ne medielas sceleris et mali- sto, quam
sestimari, quidem
tiaehujus, cujuscunqiie alterius haeresisfacta cora- fidem agnoscere duplicera tantum in Cbristo nativi-
alleram quideni ex patre sine ihiiio, aileram
paratione. Lector dijudicetnum.mentem Paulini sim tatem, vero ex niatre ; nou autem tertiam iniiiatam in ba-
assecutus.
i Insonafci/isulique pestis morliferw canceris te ptismo. Nihil igilur mysierii, nedum profanitatis in
devastatsetpendo.Sensus sequivocus, ut uominati- verbo, etsi a Felice prolato, suspiceris, praec.ipue
ab scriptoribus inferioribus latinitatis initidre
vuni regens TOdevastal non cognoscas. Lege igilur cuminchoare
yel insanabilispeslis morliferw cancer, vel insanabi- pro usurpatuiii uluribus doceat Du Cange,
399 S. PAULINI PATRIAR.CH/EAQUILEIENSIS - 400
rialiter liliuiii irae, qui non dfe Spiritu sancto sicut A
j ejusdem sui Domini sanctificatus baptismale, vim
Christus et conceptus et natus est,' sed in iniquitate valuit [jPro, habuit] exinde sublimium inferre coe-
de semine vitiatse conceptus exstat naturae. Ex eo lorum.
quapropter patfenter clanculse perfidisetuaeflexuosis CAPUTXLV,
obviolataesinibus manifestius insidiae propalantur, Apostolibaptizantes, etmiracula fdcientesin nomme
quoniam ideohominemChristum Jesum adoptivum Jesu, evincunt ipsum esse Deum.
Filium sensu frustralus putas vaniflavoa, tanquam Si igitur Jesus a Nazareth juxta tuam perfidiam
oportuerit eum denuo nasci, et ex materno et fon- Deus verus ipse non esset, nequaquam Petrus et
tis utero, sicut caeteroshomines qui in remissionem Paulus, qui videbantur Ecclesiae columnae, in no-
baptizantur peccatorum, qui etiamsi proprio non mine Jesu sacramentum baptismatis, quod nulli
sint obnoxii scelere, sicul parvuli, propter origina- alio nisi solius Dei veri, competit noniini, ih remis-
lia tamen crimina, quae de massa traducuntur per- sionem traderent peccatorum. Imbuta quippejuxta,
' ditionis. Nisi quis renalus fuerit ex
aqua ct Spiritu promulgatis Domini praeceptis, fidei regulam fide-
sancto, juxta Dominicaeprsedicationis sententiam, lium turba", praecepisseeos, qui instrucli erant di-
non intrabit in regnum cwlorum(Joan. m, 5). Cum vinorum charismate, diclis non inhibelur adversis,
ille non dixerit Nicodemo, Oportet nos nasci denuo, B in nomine Jesu baptizari, Luca attestante qui evan-
sed exceptayit J>semetipsum, cui non oportuerit de- gelica Petri Paulique veridico ita scribit calamo
nuo nasci, ita, oporlet, inquit, vos nasci denuo verba. Nam effusa gratia Spiritus sancti super cre-
(Ibid. 1). Nam quemadmodumnon sibi, nec pro se, dentes, sic Petri ponit sermonem : Tunc respondil
sed pro nobis natus, passus, mortuus veraciter cre- Petrus : Nunquid aquam quis prohibere potest,ut
ditur ac sepullus : ita nec sibi, vel pro se, sedpro non baptizentur hi, qui Spirilumsanctum acceperunt?
nobis baptismi dedicare dignatus est sacramentum. Et jussit eos baptizari in nomine Jesu (Act. x, 47
Nisi enira illi plaCuisset Jordanica suo baptismate et 48). Paulus vero cum affirmaret per Scripturas
sanctificare fluenta, aquarum natura nullam unquam ipsuni esse Jesum Cbristum, et respoiisumaccepis-
regenerandi habefe potuisset virtutem. Unde et Jo- set ab his qui crediderant quoniam in Joannis
annes cum se peteret primum ab eo baptizari, di- baplismale baptizati essent : Joannes, inquit, bapti-
cens : Ego a te debeo baptizari, et tu venis ad me zavit baptismopwnilentiwpopulumdicens in eum qui
(Matth. III, 14) ? illico a Domino audivit : Sine venturus essel post ipsum ut crederent, hoc esl in Je-
modo : sicenim decetnos adimplereomnemjustiliam sum. His auditis baptizati sunt in nomitie Domini
(Ibid. 15). Joannes igitur c suo baplismale non po- Jesu (Act. xix, 4, 5). Et rursus in eodem Jibro :
tuit sanctificare aquarum naturam, riec conferre G Cum vero credidissent Philippo evangelizanlide re-
iUi sui corporis lavacro, sicut sui Domini, regenera- gno Dei, in nomine Jesu Christi baplizabanlur viri
tionis effectum in remissionem peccatorum. Et ideo ac mulieres (Act. Vm, 12). Miror, quia impudentiae
non debuit prior Joannes baplizari necduni Iaben- rugis fronte concisa Petrum Paulumque, duo prae-
libus [Forte, pro lavantibus] pretiosa DominiJorda- clara caeli luminaria d infamare non vereris, Jesum
nicis undulis sui membra conditoris ; aquarum san- a Nazareth Deum verum esse ideo tacuisse eos co*.-
ctificatio per effectum erat supplenda justilise. Ba- jectas, quasi nuncupativum eum Deum juxta tuam
ptizato namque Domino, Joannes [An, Jordanis ?J vesaniam putavissent. Quod si Deus ipse verus
a Sensus vaniflavo.Putabam errorem irrepsisse, v. 275 :
et pro vanifluo, id est vano et fluxo, suppositumva- Ore omnesversaein Zephyrumstantrupibusaltis
niflavo. Sed hsesi, cum apud AmbrosiumCalepinum Exceplantquefevesauras.
edit. Ven. an. 1535, invenerim etymon deduciposse Caesar
a flando. Sic enim ait in flaveo, a quo flavus pro- n. quoque hac significationeutitur de bell. GaU.
cedit: « Fiaveo, fulgeo et auri colorem reddo, quod 189, lib. vn : « L.Fabius. .. tres suos nactus
sit color non dissimilis flammae,vel a flando quod manipulares, atque ab iis sublevatus, murum ascen-
•t flala metaila eum colorem habent. » Si derivatio- D dit. Eos ipse rursus singulos exceptans in murum
'• nem admittis, non eritamphus impervia mensPau- extulit. > Sed Paulinus hic exceplavilpro excepit
* lini, qui sensum vaniflavum Felicis exprobrans, ina- sumpsit. Excipere enim est quasi extra capere, et
nem vanum, ceu pulverem, quem projicit ventus a exceptaredixit forte verbum factum ab adverbio ex-
facie terrae, exsnfflandumintelligit. Si aulem flavum ceptdquoA inferiori latinitate usilatum frequenter
idem velis esse ac elegans el pulchrum, (cum enim docet Du Cange. Hinc ab « excipere, ail Feslus litts
homines flavi pulchri videantur, ex eo dicunt fa- E, excipuumquod excipiatur ; ut prwcipuum, quod
clum esse, ait Turnebus Adversar. lib. xxn, cap. 7, aute capitur. t
c Joannes
ut flavus pulchrum significet. .. ut apud Catullum tur ad finem igitur suo baptismate. Quae hic haben-
epigrammate ad januam: usque capitis salis implexa sunt vitio
Ftavusquammollipc.rcurrit(luminemella. quidem, utreor, scriploris, verba quandoqueomit-
tentis, quandoque aiia pro aliis ponentis. Inter uncos
sed et Esychius doctissimusnomenclator £«v96vfla- conjecturas apposuimusnostras. Sic autem menlem
vum et pulchrum etiam interpretatur), sensus esse Paulini explicarem. Ideo Joannes non debuit prior
poterit Paulini, quod luxuriet quidem quadam ve- baptizari, quia ex sui corporis lavacro, sanclificatio
nuslate et elegantiastylus Felicis, sed prorsus vana, aquis non proveniebat, sicut ex lavacro corporis
floccique facienda. Christi. Eo auiem baplizato omnis justitia est im-
Sed exceptavitsemeiipsum. Exceptare proprie plela, id est aquis data virtus abluendi peccata.
est ffequeritativumVerbi capio, ut illud Virgilianum d Vide notas in Hyra. _ de Nat. Apost., v. 8.
de equabus vento c^oncipieiitibus,Georg. libro ui,
M CONTRAFELICEMURGELLITANUMLIBRIIH. — LIB. I. 402
non esset, nequaquam Petrus et Joannes claudo /Aauclorem? Nam inhserendo, et sempilernae pabu-
ex utero matris suae in nomine Jesu Nazareni dice- lum eris gehennse.
rent, Surge, et ambula (Act. m, 6). Et illud : No- CAPUTXLVH.
tum sit omnibus vobis, quia in nomineJesu Christi Scripturam pluries dicentem Dominum esse Deum
Nazareni, quem vos crucifixistis, itt hoc iste aslat intelligil Paulinus ac si diceret quod Jesus Christus
sitDeus.
coram vobis sanus. Et non est, inquit, in alio ali-
Haereticusilaque viperei veneni poculo impiohau-
quo salus : nec nomen est aliud sub cwlo dalum ho-
sto debriatus h gutture Jesum a Nazareth Deum de-
in
minibus, quooporleat nos salvos fieri (Act, iv, 10)..
Et homini cuidam jacenti in grabato paralytico sic negat verum. Petrus autem Spirilus sancli satiatus
ait: Mnea, sanat te Jesus Chrisius, surqeet sterne dulcedine omnium Dominum Iabiis profitetur sacra-
tibi. Et continuosurrexit (Act, ix, 54). tis. Et quoniam Dominus omnium ipse sit Deus
insigniquantocius Psalmislaeveracitervaticiniodecla-
CAPUT XLVI.
Jesus auctor vitw, vita et resurrectio : non ergo nun- ratur. Inlret, ait, in conspecluejus in exsultatione:
cupalivus, sed verus Deus. scilote quoniam Dominus ipse est Deus (Psal. xcix,
Si igitur Deus verus ipse non esset, quo pacto 2, 3). Slultus quippe dixit in corde suo : Non est
idem apostolorum princeps alias auctorem eum vitae j. ] Deus (Psal. xm, 1). Sapientissimus namque Salo-
propria fuisset auctoritate confessus? Sic enim per nioit proplietico imbutus spiramine, prolixius ora-
exprohrationem Judaeorum audacter retundit perfi- tioiiis serie promulgata , protestalur dicens : Ut
diam, dicens, Vosauletri pelistis, ait, virum homi- seiant universiterrarum populi,quod Domtnusipse sit
cidam donari vobis: auctorem vero vitmintereinistis, Deus(IIIReg. vm, 60). El illud Jacob patriarchae: Si
quem Deus suscitavit a morluis (Act. m, 14, 15). reversus , inquit, fuero prospere in domum palris
Nonnetu dicis Christum Jesum, qui interemptus mei, erit milti Dominusin Deutn : et lapis iste, quem
est, semper vivens, et quem Deus suscitavit, non erexi, in titulum^(Gen. xxvm,,21, 22). Hinc alias
esse Deum verum ? Petrus autem auctorem eum concinnatim in praefalo Regum volumine sub oplio-
prsedicat vitae. Auctor quippe vitae nullus potest nis figura ab Elia problematice prophetis Belial
alius dici vel credi nunpupativorum deOruni, nisi proposita clarius demonstratur. Cum invocantibus
sit Deus verus, sicut Donimus noster Jesus Chri- illis deos suos nihil dignum actum sit, purifieata pro-
stus Filius Dei vivi, quemadmodum ipse de semet- tinus ab Elia propheta altaris struice c, invocatoque
ipso testatur. Ego sum, ait, i-esurrectio et vila omnipotentis Domini Dei cceli sempilerno nomine,
(Joan. xi, 25). Et illud : Ego sum via, veritas, et sacrificium bovis altari superimpositum, perfusum-
vita, Dic, qucesote, dic; non te pigeat veritatem 'Q que ler salienlibus aquarum undulis, mox ignis, va-
loqui; ubi legisse te recolis de alio quolibet 129 poranlibusfiammis, cOnsumpsitdivinus.' Cujus vide-
nuncupativo Deo scriptum : Ego sum via, veritas licet tam insigne detecla perspicuo rumore miraculi
et vita ? Et vere scio, quia nunquam legisli, nun- veritate, adrairantes prostratique in lerram populi,
quam eris lecturus. Cur ergo non te corrigas ad repetitseutique continuo unius ejusdemquevocis offi-
viam, quam diu devianserrare faligatus non cessas ? cio, professio rectae fidei promulgatur, cum celerius
Cur non amplecteris veritatem ? Quousque falso subinfertur : Dominus, inquiunt, ipse est Deus (III
frustratus errore mendacii sequeris patrem ? Cur Reg. xvin, 59). Hinc etenim prolalsefideiprofessioni
non concupiscens desideras. apprehendere vitam ? et illud non inconvenienterconcordare certum haud
Usquequosequipedam» morlis esse non te pudebit dubio aeslimalur , veluti in sacra historia in verbis
a Sequipedammortis esse non te pudebitauctorem?< enim qui sequipedarumstipantur comitatu. »
Sequipedapro pedisequo.Hpc Latinum et vetus ver- Pro imitalione aliquando usurpatum a concilio Turo-
bum Plautus in Militeglor. v. 1028 , act. iv. sc. 2 : nen. II, can. 22 :« Cognovimusnonnullos inveniri
Pedisequustibi sum. sequipedaserroris antiqui,qui Kal. Januarii colunt. >
Terentius jn Andria v. 120, act. i, sc. 1 : Quo modoet hic utitur Paulinus noster. Hinc vitium
in lectione edita subolere mihi videor, cum lego:
ad
Accedo pedisequas. D Usquequo sequipedam morlis esse non te pudebit
fllud autem a mediaeJatinitatis scriptoribus fre- auctorem? Si sequipeda est, auctor esse non potest.
quenter usurpatum. Anastasius Bibl. in Zacharia P. Auctor enim est qui praeit: sequipeda qui vestigia
n. marg. 214. edit. Rom. 1718 : « Sed Chrisli fre-. .sequitur et iniitatur. ldeo conjicio non esse legen-
lus auxilio, audaeter egressus deRavennatium urbe, dum auctorem , sed auctoris, id est mortis, qui est
in finibusLongobardorumingressus, sequipesfactusestt diabolus.
suismissis.» Iu Stephano lfl, n. 248: < PipinusFran- J>Poculo hausto debriatus, id est valde ebrius ef-
corum rex, sequipesetiam ejus, etc. » Et in Adria- fectus : particula enim de adjecta intendit significa-
no I, n. 505 : « Unde eliam sequipedesvestros diri- tionem verbi, uti diximusex Borthioin notis ad § 11
gere studebomeosmissos. t Concilium Aurelianen. litt.c h Sacrosyllabi. Vide ibi.
v, can. 3 : « Quod eliam de propinquis feminis ho- Altaris slruice, verbum antiquum usurpavit hic
ris indecenlibussimiliter prohibemus, ne sub conces- Paulinus. Nam slruices, ait Festus, dicebant antiqui
sa sibi licentia parentali ab earum sequipedis me- omnium rerum exslructiones ; estque illud Plauti in
moratorum vita yel opinio polluatur. » Joannes Sa- Mensechmis.v. 112, act. i. sc. 1 :
risberiensis non sequipes, sed sequipeda, ut Paulinusj Tantasslruicesconcinnatpatinarias.
hic nosler, et allatum concilium Aurelianen., lib. Paulino purificatd altaris struice est purifi-
i, De nugis curial. cap. 13 : « Canis sequipedacom- Igitur
Jnodissimusest; » Et lilj, nt, cap. 6 : « Qui sunt' cata lignorum strae ex quibus scilicet
tum fuerat. ~ altare constfUG-
m S. PAULINIPATRlARCHiE AOUILEIENSIS . 4C4
Ruhenitis et Gaddilis, et dimidise tribus legitur, A stanlia nostrascarnis quam de virgine sumpsit, halii-
Manasse. Nam cum durius redarguerentur legatione tare confessi sunt, et ipsum eumdemque ex tilero
insistente filiorumIsrael, quorum princeps erat Phi- uhum nos Deum credere Dei Filium verum docue-
hefes Bomini sacerdos, conquesti nimirum de altaris runt. Tu vero sacrilego ore Deum verrini habiia-
mirse magnitudinis consiructione, ne forte per iudu- torem ; Deum namque nuncupativum aslfues qiio
strjam in cultu Deorumgentiuni sedificatumcernitur. habitatur. Et ex hoc merito infamaris duos intro-
Quse cimcta allegoricaeexposilionis indigent docu- dueere Deos, verum et nuncupativum, cum sit ex
mentis, a quibus styli elevatius suspenso lemperamus duabus nattfris unus et verus Deus. Quod si noriunus
mucrone, ne forte legenlis animus prolixse disputa- et verus Deus ex utraque et in utraque natura,
tionis recensita serie fatigetur. Objurgatis igitur ve- divina scilicet et huniana, hoc est tefrena, discretvis
henienter duabus et dimidia tribu , respondisse eos substantia, indiscretusmaneret persona ; nequaquaai
talibus constanter Scriptura verbis depromit. Fortis- idem propheta addito jurejurando diceret, Qui jurat
simus , inquiunt, Deus Dominus, fortissimus Deus in terra, jurat in Deo, ainen. Amen quipp.esermo est
Domirms,ipsenovitsiprmvaricationisanimolioc allare jurisjurandi, et licet transferatur ex Hebrseoin La-
consltuximus : et twti ea magis cogitationeatque tra - tinum eloquium vere sive fideliter plus tamen mysfi-
ctatu, ut in lestimoniumessetinter filios veslroset fi- B ce vim ineffabilis praemonetsacranienti, quam trans-
lios nostros ; ne forle dicerent filii vestri cras filiis no- Iatoris valeat eflicaciter lingua proprietaiem plenius
stris : tton vobis pars vel hwredilas in Domino Deo exprimere vocis sonantis. Pulchre namque qu>jurat,
Israel (Jos. xxn , 22 , seq). Et hujusmodi connexius ait, in lerra, jurabit in Deo, ameii. QuoniamilleDeus
verborum sequenlia extendentes, ad eum perdu- verus,qui dignatusestterram nostraecarnisassuraere,
ctum est limitis terminum, quatenus finalis verbi non se in duos per dispensaliouem magni etpiisacra-
clausulam violatse[Aninviolatse?]cingi fidei inspecta menti duplicavit Deos, verum scilicet et nuncupali-
monstraretur censura, cum protinus siibinferlur: vum, adoptivura vel [vel pro et, insuper videlurdeesse
Vocqveruntquefilii Ruben el Gad allare, testinw- filium] proprium ; sed verus Deus, et proprjus per-
niutn nostrum quod Dominusipse sit Deus (Ibid, 54). maneiis Filius, uuus idemque verus ex utroque cre-
E.cce prineipiuni responsiouis eorum non quemlibet ditur Deus. Et quanquam mendaci tergiversatione ,
Deum, ,sed forlissimum Demn Dominum signayter excusatione excusare te specie tenus nitaris non
insinuat. Ecce finis dicti, Tesiimoniumnostrum pro- duos aslruere Deos, ex ipsis lamen tuorum revince-
fertur, quod Dqminus ipse sit Deus. Quod quideni' ris prolatis verborum objectionibus, cum duo et duo
testinionium nonspeciale haroin tantuinmocioexisti- relativa vocabula unius intorquere npn parcis perso-
ffi° 130 tfibuum, sed ut moris est sacri eloquii, C noe, Nara verus et nuncupativus duo sunt : proprius
plerumque pro toto ponere, generali utroruroque fetadoplivus siiniliter duo sonant, duarumque perso-
testamenlorum sentiri procul dubio teslinionjum d&- narum, non perfunclorie tantummodo sono, sed rei
bet. Omnes etenim Scripluraruro paginaeel fortissi- substantialis efficit veritatem.
mum D.eumDominum Christum Jesum Dei Fjliuni, GAPUT XLIX.
a
et quiaDominus yerus sit Deus yoce praeconiacon- Altate de terta, ad quod pergradus
prohibeturascen-
fitentur. Hoc est unura illustrissimum oranium divi- sus,^est Christusin incarnalione, non tamen mul-
n»rum dogmatumtestimonium, 'iplicata persqna.
CAPUTXLVIII. Unus igitur nBUkjsrationis injectu potest «h-um-
Locum Isqim exppnitde Jesu, qui elsi hotno deterra, que esse, et verus et nuncupativus , proprius unius
uhiiaieiamen personw verus est Deus, non nun- gehilofjs et adoptiyus. Non enim valebis te in Jantae
cupativus, subtijitatis fantasja extenuare , quo possis impune
Isaiaepraeterea tam potissimum sincerse fidei va- utroque vacillante pede ab his, in quibus offenderis,
ticiiimm debuerassaltemin tabula tui cordisdiyini li- cornibus ejucubralius effugere. Quoniam qui jurat
quoris exafatum undula jugiter lectitare : quod atra- j. in lerra, jurat in Deo, amen. Unde et divina voce
menti pigredine in pagina luse melius inseri dispnta- alias Moysj djcitur, Allate de terra facietis thild
tionis putasti. In qub, inquit, qui benedictusest snper (Exod. xx, 24). Ad quod nimirnm altare Dominiiege
terrath, benediceturiti Deo amen. Et qui jurabit in prohibelur per gradus ascendere. Ntm ascendes,in-
ierra,jutabitinDeoamen(Isa, LXV,16).Sedquidpro- quit, per gradus ad altare meum (Ibid, 28). Ajtare
destlabiisemn honorare, cumcor tuumsubitorecedat quippe de terra est Christi caro sumpta de virgine,
abfeo? Timoris eslquippevoceconfiteri, niore [Forte Facere namque altare de terra est spem in me.diato-
corde,velmenie]contradicere. Tsediiest istaprofessio risyeraciter co!ifidenduni[4;i/>?'pco»fidendo] ponerc
polius qiiani dilectionis, qucede radice non oritur ve- iucarnaJione. 131 Per gradus neuipe ascendere
ritatis. Legisti prorsus hujus expositionem capituli ideb eonlradicitur, quia in gradibus et inaequajitas
k maipribus riostris stylo deligatam catbolico, sed contempJafur, et nuiiieri aucta quanlitas mnltiplica-
ore, non corde. Nam illi Dfiuroyeruin , et in sub- Im-,,Hoc .siguificante Sancto spifilu , qiio-niamiii
- a Quia Domihusverus sit Deus. Toto hoc in
capi- djci, juxta illud psal, cix, 1: DixitDominusDmnhio
ie ita argumentatur Patiiinus; ut probet Christtiro mefi,Sede,etc.,.qufi.dipseJesus ie se intelljgit.Mafib.
Domini nomine intelligi, et Dominumantononiastice xxn, 44.
405 CONTRAFELICEM URGELLITANUMLIBRIIU. — LIB. I, 406
excellentia sanctse et ineffabilis Trinitatis nulla est A iionnunquam] ffiysterium incarnationis in duos Deos,
insequalitas,ntiUaque diversitas suspicanda. Et insa- vel iu duosfilios demutasse, quemadinoduinhaeretici
cramento incarnati Verbi Dei Palris, per quod Fi- insanire videntur; nec ex parte verum Deum, et ex'
lius Dei unus idemque dignatus est fieri hppiinis Fi- parte non verum; aut aliquando proprium Filium, et
lius, nulla est numeri quantitas in personarum di- aliquando non proprium, sed semper verum Deum,
versitate suppleta. IUudpraetereaegregium solemnis- propriumque Dei Filium, et ante partum et posl par-
simumqueDei hominisqueFilii, Redemptoris scilicet tum virgiiiis declarare dignatus est : veritatem ta-
nostri Jesu Christi, quod de semetipso mellifluioris men humanae carnis insinuat per mysterium assum-
dulcedinetestimonium dignatus est divinitus irrora- ptibnis. Et quoniam proprietas utriusque naturse in-
re, quemadniodum Joannis Evangelio veneranter le- confusain una Dei hominisque Filii persona, perpe-
gentis oculus contuetur , operse pretium dignum, tua inseparabiliter inviolatojure permaneat societate,
satisque perspicuum, et omni religione prseclarum frequenter quia profiteri non distulit perspieui ratio-
huic operi duximus inserenduni. Quod quidem hujus his ordo declarat. Gum igitur docet Filium hominis
haereseosniaterialis perfidiaeeverlere fundamentum deseendisse de coelo, et eumdem ascendere asserit
solum , sufficere posse nullus prorsus ignprat, qui tibi erat prius, et verurn se Denm, verumque bomi-
sinceraefideisoliditatem , supra firmam , quse Chri- B nem, et proprium FiliumDei Filiumque hominis pa-
stus est, petram posuissese fixiusrepognoseat.Nemo, tenter voluit demonstrare. Hinc regula informatus &
inqnit, ascenditin cwlum, nisi qui descenditde cwlo, primum hominem de terra terrenum, secundum prse-
Fitius hpminisquiestin cmlo (Jaan. ni, 15). Et iUud. dicat de coelo coelestem (/ Cor. xv, 17). Non quod
'Cumviderilis Filium liominisascendemubi erat prius homo [Pro hominem], priusquamin Deumassumptus
(Jodn. 'vi, 65). In quibus Doroinicis verliis, ut ita in ccelum ascenderet, de coelocredendum est de-
dixerim , ortliodoxsefidei iuvi.olabilisper quamspir scendisse; sed quia Deus ille, qui de cosio descendit,
cui [Pro, quani perspicui] illustra luc.e fuigorispul- per sacramentuffi incamationis Deus verus perma-
•chritudo resplendet. nens, factus est etiam vertis homo : et non sunt per^
CAPUT L, sonaliter duo, Deus videlicet et homo, sed unus idera-
Vetbuin cqro faptnpi est, non tamen alter filius; que est in unitate personae Deus homo. Idcirco Apor
sed semper idern qui anteff. Et nunquam Jesus ter- slolus secundum hominem de cosloccelestemverar
renus homo purus, qui semperel cwiesiis. citer edocet, quoniam suscepta a coelesti Deo essenr
h> eo igitur unum eumdemque se Dei Jiominisque tkliter humana natura, terrenus homo ex eo factus
Filium esse diyinitaiis voce professus perdocuit, cum est cceleslis. DP coelp ergo secundus homo, id est
Filium honiinisdescendissede ccelp,et ascendere ubi 'J Christus Jesus, quia cmlestis et terrenus factus est
erat prius, venerandis innotuit documentis. Nam qui unus Deus et honip. Non ergo jam terrenus qui per
erat spmper epselernus Filius Dei, dignatus est ipse ccelestem in ipsa veraGiter uteri cpnceptione factus
certo in tempore FiUus hominis [Addendumvidetut est ccelestis. Et licet habeat terreni corporis verila-
fierj], Factus quippe est quod non ergt, hoc est, tem, nunquam tamen sic fuit tefrenus, ut npn fuefit
homo : Vetbum enim cato factum est. Non est ta- semper el posleslis,quia nunquam fuit purus priniuni
men factus alter FUius qui pon erat. Ille utique, qui conditus homo, ut ppstmodura transirpf in P.epm;
semper erat, est, et eriJ, unigenjlus semper Fjjius sed dum conciperetur de Spiritu sancto et virginis
Dei, qui sic erat in lerra, ut nunquam deesset in vulva, Deus pariter prodiit et horiio': unus ex duabus
coelo Sjc venit ineffabili niiroque modo ih uterum naturis Deus homo, non alter Deus et alter homo, li-
virginis, quatenus a paterno nunquam repederet sinu. cet sit aliud per quod Deus, et aliud per quod homo:
Porro sic sola potuif dignafione per id quod homo unus tamen idejmquede coelp cffilestisDeus homo
factus est, subdi parentibus, ut semper existeret
idem ipse Domjnus angelorum ubique tptus, in ccelo 132 CAPUT LI
Jesus qui descendil, ascendilubi eral prius; quia Fi-
videlicej; el in lerra. Ex eo ergo conyenientius recte- lius Dei, minor Patre secundumnalurain humanam,
que datiir intellegi, Filium hominis descendissede D non lamen minor Fiiius elsi homo; unde et homo
coelo,atque as.cendereubi erat prius, quoriiani Filius nomen hwreditavilsuper omne nomen.
Dei qui deseendit de coeloet in coelp eraf cum in Non discrepat ergo clamor prseconisa suj senten-
terra loquerelur, ipse omnino est unus ideroque Fi- tia judicis. Quod enim Dominus FUium bominis d.e
lius hominis. Voluitprofecto nos altissima Dei Palris cqelodescendisse, et ubi erat, perhibuit, prips, ascen-
atque a sapientia benigno nihilominus praemonendo dere, hoc Apostolus ejus secunduin liomineffi de
fayore instruere, quatenus absque ulla prorsus am- coeloconfiletur coelestem.Non enini ahhtiOme hujus
bage dubietatis, absque ulla scrupuiosaepalpilationis Domifficaeallocutionis capitulum in tuis inserlum le-
titubatipne certius intellegainus, non semper [Pro gisse pitaciis c, et jtixtamorjs tui insplentiam, yio-
a VeJsuperest atque, vel deest aliud epitheton: pufa Du Cange in Glossar. Sed et ad alias significationes
atque qeterna, etc. extenditur. Quandoque enim jfrjistum pahni, cprii,
h Hic .deestaUquid; puta Apostblps, vel Pquius. alteriusque simijis rpi significsit.fiabaonitae, nt esi
c In tuis inserihiniegisse pitaciis. niTTa-/tov,
pugil- Josue ix, 5, habehant cmceqrnentaperantiqm, qum
lares ettahulaex fusilipice ad exarandum conflata.. ad indicium vetustqtis pitqcijs cptfsulfieranl, iid fal-
H. Steph. in T. L'. G. col. 532,,}it. &. toro. IH, et Jendum Jp,sue,et p.opujnm.Dei.Ei Joannes.de Janua
" 408
407 . S. PAULINI PATRIARCHJE AQUILEIENSIS
lenter inflatse scientisetuse sensu recognovi digestum. . Sede a dexttis tneis, quoadusque ponam inimicos tuos
Cur non sinceri luminis oculos, multoqtie a contem- scabellum pedum tuotum (Heb. i, 5, 15) ? Hsec est
plationis inlui inspicis ratam ih rota, lioc est utrum- enim iUa differentia riominis, de qua prsemisit: quia
que Testamenttim sibimet conglutinatum, ita utVetns angeli servi, Ule vero Filius sunimi et omnipolenlis
Novum, perfida calculatiorie divisus, hoc est in veri Dei est Patris. Angeli denique signanter vocabulum
et nuncupativi Dei. Cui nimirum tam impiaeassertio- nominis ex officioministerii sui sortiuntur. Unde et
nis audilui catholica fides nulla unquam ralione pa- commune nomen [Pto, coromuni nomine] angeli ap-
tentium aurium praebere patitur rimas. Nam et ante pellati sunt : non autem angeli nonien super omne
incarnalionis mysterium, et post assumptiOnissacra- nomen accepisse sunt seslimandi, sicut Clirislus Je-
mentum semper unus idemque proprius verusque sus nomen hsereditavit super omne nomen. Nomen
Dei Filius, et yerus permanet DeuS. In forhia nam- quippe super omne npmen Deus est, verusque Filius
loeo tractanda relinquimus.
que Dei sequalis Patri, in forma vero servi minor Dei. Sed haec in suo
Patre. Non alius, sed unus idemque et aequalis et CAPUT LII.
minor. Non Filius minor, sed humana inferior na- David et Paulus Chrislum Deum sine additamento
tura, iEqualis nimirum, quia unum cum Patre : nuncupativi, et Filium Dei absqueadjeclione ado-
minor autem, quia unum cum matre. Nonne qui di- 8 plivi confitenlur.
cit: Ego et pater unum sumus (Joan. x, 50),ipseel Apostolus utique eum differeiitius noraen super
non alius ait : Pater major me est (Joan. xiv, 28) 'i omne nomen juxta quod Filius hominis temporaU-
Unus de Patre sine matre, unus idemque de matre ter fieri dignatus est, hsereditasse denuntial. Quia
sine patre. Porro quem hseredem universorum pei per id quod ex Patre est non hsereditavit Filii no-
id, quod de matre est, Apostolus conslitutum com- men in tempore, quodsemper habuit naturaliter sine
memorat, ipsum eumdemque ex eo, quod de Patre ullo initio genitus ex Patre. Tu autem , o haeretice,
est, splendorem gloriaeet figurani substantiae confile- cur non confunderis quolibet modo commuue noincu
tur : ipsumque qui de virgine natus est, tantum me- illi adoplivum et nuncupativum ascribere, cum hoc
liorem angelis affirmat effectum, quantum differen- nomen infra, et non super onme sit nomen ? Nam si
tius prae illis nomen haereditavit. Haereditatis autem, Deus verus hon esset, qui de virgine primogenitus
et effectionis sermo ad humanam, non ad divinam natus est, nequaquam David angelos eum adorare
pertinet formam. Et quod sit illud excellentius diffe- quasi incitativa exliortatlone compulerit dicens:
rens nomen ab Apostolo exponitur, cum protinus Adorent eum omnes angeli ejus (Psal, XLVI, 8). Et
subinfertur : Cui enim, ait, aliquando dixit angelo- , quoniam propheta de verbo carnem facto prsedixii,
'
rum, Filius meuses lu, ego hodie genui te ? Et rursus: idem prsecipuns doctor absolvit, cum ita hoc psalmi
Ego ero illi in Patrem, et ipse erit mihi m Filium. Et capitulum in subsequenliJms ponit: Et cum iterum,
illud : Ad quem autem angelorum dixit aliqudndo : hiquit, introducit primogenitum in orbem terrw, di-

apud Du Cange V. Pecidtus, et Repeciatus, ait solese quod ruptione satellitum, ut erat chartulis et pittaciis di-
« Piltacium dicitur illa corii particula,^quse versis dispositura, arbitratus sum quod per varia
fepeciatse insuta est... unde ptctaciatus, id est repe- fuisset dispersum. » Sed et pittaciorum traditio ex in
ciaius.» Salmasius quoque (ibid.) vocem hanc a pita- signum transiit collationis dignitatis, ut constat
cium dedncit, cui favet Will. Britto lib. n Philipp., epist. Adriani H papaead Carolum Calvum, quam re-
ubi de tunica militari, citat Baronius an. Chr. 871, n. 79, in qua dicit pon-
tifex : <Praefatum vestrum denique legatnm.... cou-
Sic percussapatet, sicintercisaminutis stituimus cardinalem metropolitanum et archiepisco-
Pictacii peadet.
pum Turonicse provinciae per ferulam, pitacium, et
Insuper piltacia dicebantur scltedw, quae aliasnominabrevia, annulum. »Forte collatio per piitacium eadem est ac
yel breves dicuntur, quibus inscribebantur investitura quam dicebant inveslituram per notulas,
vel tiluli rerum. Dein affigebantur pice vel maltha vel per librum, de quibus fusius Du Cange V. Investi-
illitse istae tabellulse doliis, amphoris, carteris ad qua- tura per, etc. In summa ex eod. « Papias, petacia,
Utatem, patriam, aetatem, etc, vini, olei, etc, indi- petaciota, modica pars chartae; alibi: Pitacium, vel
candam. Petronius in satyrico pag. mihi 26 : « Sta- "ipitaciola, membranula epistola, GlossaeIsidori : Pi-
tim aJlatse sunt amphorae vitreae'diligenter gipsatae, ctdcium epistola brevis et modica. Pictaeiuncula-
quarum in cervicibus pittacia erant affixa cum hoc» membrana. » Hic obiter nola variara hujus verbi or-
titulo : Falernum. Opimianum. Annorum. Centum. thographiam, quae in singuUs fere exemplis allatis
Item quae vulgo dicuntur inemorialia principi offe- diversa est, aliis 133 sic pittacium scribenlibus dii-
renda, quaequidem brevia esse debent, piltacia ap- plici tt; aliis unico, aliis pictacium, aliis petacium; et
pellata habes apud Lampridium in Alexandro Severo tandem collige quid Paulinus per Felicis pittacia
cap. 21 : « De promovendis etiam sibi adnotabat, et intellexerit.
a Contemplationisintui inspicis, etc. Primus editor
perlegebat cuncta pittacia. » Vide Macros in Hiero-
jex. Hinc quoque dictae chartulae seu pagelloe,quibus hic inmargine notat: videturhic aliquid deesse; quod
aliquid breviter indicatum scriptitainus roemorise est indubium. Addo ego mutija etiam et depravata
gratia, fusius majori operi vel libro inserendum. Sic esse ea ipsa, quaesupeijsunt. Attamen ego sic aliqua-
sanctus Eulogius Toletanus episcopus quae.collegerat Jiter suppleriposse existimo : Cur non sinceri lumi-
acla maftyrum, ut librtim, cui titulum apposuit Me- nis oculo, multoque contemplaiionis inluitu inspicis
moiiule sanctotum conficeret, in chartulis et pittaciis, rotam in rota, hoc est utrumque testamentum sibimet
disposita se habuisse narrat ih epistola ultima, in qua conglulinatum; quibusverbis alluditPaulinusforlasse
scribil Alvaro his verbis : « Quod opus jam pehe ex- ad illud Ezech. cap. i, v. 1(5: Quasi sit rota iri medio
peditum, cum roe furibunda optio prsesidalis horribi-< totm. Csetera autem, quae in hac periodo sequuntur,
libufecarceribus applicaref» tufbata familiflm& ir« Mia lndigsnf ftfttatore,
409 CONTRAFELICEM URGELLITAMM LIBRI HI. — LIB. I. 410
cit: Adorenteum omnes angeli Dei (Heb. i, 6). Pri- A lamo perdocetur, Quorum patres, inquiens, et ex qui-
mogenitum quidem tu ipse etiam affirmas eum ex. busChrisius secundum carnem, qui est super omnia
matre; et ideo non verum , sed nuncupativum prse- Deus benedictusin swcula (Rom. ix,5). Et secundum
dicas Deum. Et revera angeli non quemlibet, sed ve- carnem quidem ex patribus, et secundum divinita-
rum adorare Deum credmitur. Sequitur, et in eadem tem sine carne ex Deo Patre : unum tamen eum-
epistola eximius praedicator ait: M angelos autem demque Christum Jesum super omnia Deum bene-
dicit: qui facit angelossuos Spiritus. Ad Filium au- dictum in saecula confitetur. Quoniam non ex patri-
tem, tlironus tuus, Deus, in swculum swculi. Et post bus purus homo, veluli quilibet prophetarum, qui
pusillum, Unxrl te Deus, Deus tuus oleo prw partici- adoplivi Filii et mmcupalivi Dei vocabulo censeri
pibus iuis (Ibid. 7, 8, 9). Ecce quem primogenitum possunt, sed ex beatae virginis immaculatse 134
in orbem terrarura per dispensationem magni et pii utero, quaede sancta praecedentiura horum patrum
sacramen.tiintroduclum asseruit, ipsum eumdemque stirpe descenderat, Deusel nonio veraciter natus tan-
angelos prophetico oraculo doeuit adorasse. Ad quam sponsus delhalamo suoprocessit.DequoJoan-
ipsum sane propheta plenus Spiritu sancto Iocutum nesapostolusin epistola sua testificans itaponit: Sci-
fuisse non ambigit, Thronus tuus Deus in swculum mus, inquit, quta FiliusDeivenit, eldedilnobissensum,
swculi; Et,unxitle Deustuus. Propheta igituret Apo- j$ ut cognoscamusverum Deumet simus in vero Filio ejus
stolus et Deumsine additamenlo nuncupativi, et Fi- Hicesl verusDeuset vita wterna (I Joan. v, 20). lllum
linm absque adjectione adoptivi confitentur, quia ulique Jesum Christum verum Filium Dei et verum
persona unigeniti per assumptionem carnis nee aug- Deum et Joannes, et Paulus, et omnia Scripturarum
mentum, nec detrimentum, nec mutabilitatem, nec oracula protestantur : qui natus est de Spiritu sancto
permixtionem recepit; sed perniansit id quod erat, etvirgine Maria, qui passus, crucifixus, mortuus et
hocest, verus Deus, et verusDeiFilius sinedefectusui sepultus est pro nobis, quique terlia die resurrexit,
suscepit id quod non erat. Hle profecto verus Deus, ascendit in ccelum, sedet ad dexteram Dei, ventu-
cujus thronus in saeculuffisseculipermanet, unctus a rusque est cum gloria vivos et mortuos judicandos h.
vero Deoab eoderoperhibetur propheta : verus igitur Quisnam sit ille Christus, quera tu, haeretice, nuncu-
Deus unctus a vero Deo, nou sicut tu aniU fatuaque palivum Deum et adoptivuin filium affirmare cona-
consuesliobscuriusfauce delerare, nuncupativus Deus ris, catholica nihilominus fides ignorat; sed et te-
a vero Deounctus sit; sed verus Deus unctus a vero cum eum scire modis omnibus dedignatur. Habeto
Deoin fbrmaprocul dubio creditur servi. Deus igitur tu tibi alium cum sequacibus tuis, qui non est natus
verus Christus Jesus habuit alterius generis formam, de Spiritu sancto et Maria virgine, nuncupalivuni
in qua ungi possit a Deo vero; non tamcn habuit al- < G Deum; nos autem verum Deum, et unigenifum Filium
terius FUii personam, per quam se duplicari possit Dei Chrislum Jesum Dominuffi nostrum, qui nalus
in alterum. Quoniam non persona unigeniti, sed nas est de Spirilu sancto et Maria virgine, et habe-
turarum diversitas tantupimodo in hoc incarnationis mus et habebimus et in futuro sseculo habituri
sacrameuto recepit discretionem. Nam semper verus sumus; qui cum Patre et Spiritu sancto vivit et
' "et
unigenituS Filius, semperque verus et super om- regnat Deus in Trinitate perfecta el nunc et semper
nia Deus benedictus in saecula.Et secundum id,qaod per cuncta et infinita saecula saeculorum,amen; qui
Verbumin principioapud Deum, et juxta illud, quod dedit semetipsumpro nobis, ul nos redimeret ao omm
Verbumcaro factumest et Itabitavitin nobis (Joan. i, iniquitate (Tit. n, 14); cuique Pater, ut abundantius
1, 14),subuniversa coeli latiludine sincerissima in- comroendaret in nobis suam charitatem, non peper-
violabilis fidei regula et verissimo praedicat, et reli- cit, sed pro nobis omnibus tradidit illum; quemApo-
gioso adorat affectu. Hinc illud est, quod in amoris stolus proprium, non adoptivum filium confitetur.
carmine, epithalamio sponsa modulamine cantat: Proprio, inquit, SMO Filio non pepercit Deus, sed pro
Dilectusmeus candiduset rubicundus, eleclus ex mil- nobis omnibus tradidit illum (Rom. vni, 32). Hinc
libus (Cant. v, 10). Candidus nimirum per idquod in alias Joannes evangelista testatur dicens : Sic Deus
principio erat Verbum: rubicundus vero per id quod D J dilexit mundum , ut Filium suum unigenitum daret
Verbumcaro factum estel habitavit innobis. Proptera pro mundi salute (Joan. m, 16). Unigenitum dedit,
quadripertitae crucis purpureo in roseto , aspersus non adoptivum. Nulla, inquam, tibi sophistica ra-
pretioso sanguinis ostro, rubicundus nihilominus tione, remigio si pennis etiam non columbae,sed stru-
[Pro, eliam] sponsaedilectusrefulsit: cui per Isaiam thionum volare coneris, duo relativa nomina unius
dicitur ; Quare rubrum est indumenlumtuum,et vesti- Filii ad personam unius Patris referre conceditur.
mentatua sicut calcanlium in lorculari (lsa. I.XIII,2). Animadverte quid dixerim : non poleris filium et fi-
CAPUT LIH. lium, quod est relativum ad aliquid;hocest, proprium
Chrislus ex patribus secundum carnem: secundum et
divinitalemex Deo Patre, verus Deus, non nuncu- adoptiyum, uni ascribere genitori. NTamcum sit
palivus, quemignorat fides catholica, Unius Patris Deus omnipotens Paier unus, unumque coaeternum
proprius ei unigenitus. sibi genuerit omnipotentem Filium : quo igitur pacto
Pauli igitur ad Romanos istiusmodi scribentis ca- unus natus unius genitoris et proprius et adoptivus
a Videturdeesse, quodfuit, utsensusnonclaudicet. sed phrasis propria Paulini, ut est etiam. hoc*
IJ Judkare, sic in edit. Du Chesn. notatur in mar* gine;
met lib.j c. 17.
Ui S. PAULINI PATRIARGH^: AOTIILEIENSIS n=>.
filius intelligatur, nullius tiriqiiampossibiiitalis ordo h. hic est Filius t)ei{Jodn. i, 53^34). Et Paulus testa-
perffiittit. Prseseftim chmhaec dfeFilib Dfeiagantuf, tur : Qui traristulit, inquit, iiosin regnum Filii chari-
qrii sempiternus de seittpiterho Patre geuifus, sic iaiis suw. -
quodam mirahili ffiodo. secundaffi prbrsus proptef CAPUT LV.
hos sustintiit ih terapore nativitateiri , quatenus et Respondet ad objecta Felicis: ostendens Deum etho-
liominis Fiiius qtiia volult fieri, et DfeiFilitis idem minem Chrislum in singuiaritate personw unigeni-
. tum
ipse incottimutabilis perriiariertef.Et tamen noti duo,
•Deiet liominis Filius, sed unusidemque Dei liomi- Sedcontra hseqomnia untim cpnlradiclionis locum
nisque Filius adoraturs scrupuloso invenisse te dignpsceris corde, Secuhdum
CAPUT LIV. divinitatem, inquis, verus Deus, etverus Dei creden-
Chtistumesse Filium Dei tesiatut Apbstoliis, et ipse dus est Filius. Benequidein etnostri es perid con-
Pater in Jbrdane. gors sermonis, si famen in hujusperniansisses 135
In tanto igitor tibi viluit magnum pietatis sacra- sincera.bonltatis professione. Nam cum posl panlu-
mentum, quod manifeslatum estin carne (I Tim. III, lum propter ineffabilis.mysteriiincarnationis dispen-
.1(5),quatenusidcirco verus Dfeusverusque Filius Dei sationem, nuncupatiyum Deum fetadoptivum Fijium
falsidicis luis abnegetur objeelionibus, quoniam pro B temerario non desines ore blaspjiemare, a nostraex-
nobis ponlifex factus ad mullorum exbaurienda pec- stas ftdei exsors communione, (Gum haepigilur cau-
cata apostoliois praconiis deciaratur : cuffi idem sidico a astrues pre unionem indiyiduae nibiloroinus
beatus Apostolus tertii coelisecreta rimatus, et ponti- rescindere probaris personse. Non certe dlialitas in
vficemetiffi vel sacerdotem,ElDeiFilium cotifiteatur. persona UnigeDiti, sed naturarum constat dislin-
Ait enim : Habemus igituf poniificem-magnum,qui ptione. Unigenili nempe nomei,, et anfe saeeuJa ex
penelravif.cceios,Jesum Ftiium Dei{Hebt. iv, 14). Et Palre, et post virginis partum nernianet sempiternum
rursus': Nec quisquam sumil sibi honotem, sed qui ex matre, Persona namque Unigenili substantiam al-
vocatut a Deo lanquam Aaron. Sic- et Cliristus non terius generis assumpsjt, non alterins filii nuucupa-
semetipsumclari.fica.vit,se'd qui locutus esl ad eum, tioiiem : quoniam Christus Jpsus heri et liodie, ipse ei
Filius meus estu: egohodie genui te. Quemadmodum inswcula (Hebt. XIII,8), hocest, indemutabilis per^
elin alio loco dicit; tu es sacerdos in wlernum secun- manens qui erat, et qui est, et quj yenturus est om-
dum prdinem Melchisedecli.(Ilebf.v, 4). Si ergo Apo- nipolens. Qui cum in fprma Dei esset, formam servi
stoli testimonioni perhijientis parvipendis , yfelpa^ suscepit, id est honiinis nafuram. Non perspnae, sed '
ternae, pbseero, in proprib Filio ineffabilis iibn tibi naturarum esl discretio geminafa: permansit Ifjem
duicedoabhorrescat. Nam et per prophetam, secun- G quod erat, hoc est, unigenilus Filius Dei. Uuigenitus
dum idquodVerbum caro factum est, ait; Filius mevs eo quod unus sit. Quisputas, qusesofe, cathplicprurn
es tu': ego hodie genuite (Psal. n, 7). Et de co?Ioin- J*omiimraChristum Jesuni yenini Deum, yerunique
tonans vocesuper Jordanis ajveum, et in monte saiir- Dei FiUum confiteretur, si hpmo tanfiimmodo soUta-
cto testatur : Hicest Filius meus dilectus,in quo mihi rius, et npn in singularitate personse insepai^abiliter
bene iompiacui: ivsvm audile (Matth. m, 17; et Deuset hpmo veraciter perseveraret ? Non utique
•xvii,5). Unde et Joannes Baptista tanti aeternvPatris adfHflit,vel minuit, aut demutavit hpmo assumptus
auditor testiffiOnii, confessus bonam cofam mullis plenitudinem diyiiiitatis,sedper diyinitatis plenitudi-
testiJius Gonfessionem,sic ait: Qui misitme bapiimre nem in Christo corporaliter inhabitantem exaltalus
in aqua-,ipse miliidixit, super quem videris spiritum est homp Clir}stus Jesus inDeum : ita ut unus idbm-
descendentemsicut coiumbam , et manenlemin euni,- que sit Deus honio, Dei hpininisque Filius, sajva
ipse esl. Etego vidi, et teslimonium petiiibui, quia tamen proprifelate utriusque inconfusa naturse. In-
a Cdusidico dstriies ore. Astrues ponit pro astrujs, inhiare exactionibus, versutias concinhare... verbo-
epro i frequenti ffiahu usurparis;tit alibi aicthiti. Sed ruro insidiatores, et aucupes syllabarum tendunt
quid ore cansidico? boc est vafro, versipelli. Du , laqueos et pedicas in capluram pecuniae. Jura inter-
Cange ip Glossar. Causidifiatio,tergiversptio,excusa- Ppretaiitur ad iibitum, et ea pro vpluntate sua nunc
iio... Julius I p. epist. ad bfientales : « Liquide ap- abdicant, nunc adihlttunt : behe dicta depfavant,
pafet- istaffi causidicdtionem eortint homintim esse prudenter allegata pervertuut, etc. » Hinc merilo
qui sibi hop satis confidunt. » Gausantur enirii fre- QuintiUauus, qpi non pisi yirum prpbum oratorem
qnenter causidici, quod ambagilms el yefb.prum in- bonum futurum jam dixerat, oratorem a causjdico
yolucris veritatem .celent, quandpque et suffoceiif; distinguit, in quo vitia (juaedaminesse arguit, quasiu
datimb maiaque sorte clientum, quos expilant. flitic perfecto bratore haud tolerat. Ait enim lib. xn,
Apuleius Asin. Aur. lib. x : «Togatos vulturios ap- cap. 1, Instit. Orat. < Proditorem, iransfugam,
pellat. »Ut qpibus praeyaricari, reos proderp, yen- praevaricatorem donabimus oratoris illo sacro uo-
dere adyocaJjipnes,et sanguinaria rapacitafe homi- mine?... Non enim forenseni ajiamdam instiiuimus
nes excarnifiCare frfeqtientissiinisit mofis, » ait Ca3- operam, nec mercenariain vocem, nec (ut asperiori-
lius Rhodig. lib. vni, cap. 18. Audi norinullaex Pe- Jius yerbis parcamus) non inutilem sane lilium ad-
troBJesensi epist.- 25, quae iota hi hanc remest, ybpatum,qtiemdeniqpe causiiiicumvulgovocant; sed
Jpctuque d.ignissima, quibus perstringit Jipjpsppdi virtim cum ingenii natura pfaestantem, elc. » In
virfes, qttos ipsfeOfjicialesv.pcat « OtTicium,'taij offi- causidko igitur ote (causidicoadjective hic positum,
'Cialitiffi,imoruhite huffiero aggffegasii;hodie est jtira vel reponendum causidici) malitia, dolos, fraudes,
confundere, suscitare lites, transactipnes rescindere, insidias inesse arbilratur Paulinus; taleque os fuisse
itiriectere dilatibnfes; suppfiihefe vferitateffi, foyere Ffelicis.
mendacium, qiiaestum sequi, aequitafem veridere^
415 CONTRA FELICEM URGELLITANUMLIBRI III. — LiB. I. 414
gravatumque est cor tuura etiam hac vice, quatenril A quoniam ipse de sepulcro corpus suum suscitaverit,
exinanita in cuncfis adinventionibus tuis qualicunquc ipsius diviuo prolato docetur lestimonio, Judaeis
fidei tuse fruge, impleatur in te propheticum illuc cum diceret: Solvite templum hoc, et in tribus diebus
lamentatricis edilum yocis vaticinium, dicentis : Re- suspitabp illud (Joan. n, 19). Et quod sit lemplura,
siduum etucw comedit locusta, el tesiduum tocustct de quo dixerat, Evangelista indJcat, cum SubjiiBgjt:
comedit brucus, et residuum bruci comedit rubigo Hbc autem dicebat de templo corpotis sui. Et illud,
(Joel. i,4). Attende quid sequitur. Expergiscimini. Ptopietea me Pater diligit, quia ego pono animam
subinfert, ebrii,-et flete. Auxisli quin potius supra meam, et iterum sumo eam- Potesiatem habeo ponendi
pondus peccatj plumbi a talentum. ita ut non te pu- animain meam , et potestaiem habeo iterum sumandi
deat dicere inlirmitatis obligatum necessifate Chri- . eam (Joan. x, 17,18). Et notandum quod potestate,
stum Jesum pro se quantocius exorasse , et idcirco non necessitate posuerit, et iterum resumpserit
Deum verum credi non posse causaris, qui necessa- animam suam- Et rursus : Cum surrexero prwceclam
.rium habuit pro se etiam orare. De quibus latius vos inGalilwam, et his similia (Matth,xxvi, 52), Naro
supra juxta exiUs inteUigentise mese mensuram , ut - quiaDeus suscitaverit eum innuinerabilia utrorumque
Ut est illud
ipse, de quo loquimur, largire dignatus est, dispu- Testamentoruiii oracula proteslantur.
tasse me non abjuro-. JJ Apostoli,si confessusfueris, inquit, inore tupDominum
CAPUT LVI. Jesum Ckrislum, ei credideris in cotde.tuo, quodDeus
illum suscitaverit « mortuis, salvus eris (Roin. x, 9).
LocusPauli explicatus: Christus secundum quod Deus Et alibi: Cumque coiisummassent omnia, quw de eo
est suscitavil se, secundum quod liomo est; non ia- scripta erdnt, deponenteseum de lignoposuennt in mo-
men alius suscitans etalius suscildtus.
numento.Deusvero suscitaviteum d moriuis (Act, xni,
Hoc igitur Pauli testimonium tuis, ut ita dicam,
de Domiiio 29,50). Et quia Spiritus sanctus Deus est, tola euni
usus iri medium verbis deductum quia Triiiitas, et Pater, et ipse Filius, et Spiritus sanctus
Jesu Christo propbetico asstimpto oraculo docuerit: de sepulcro resuscitavit. Sed non est alter Filius qui
Tu es sacerdos in mternum secundum ordinem Mel- suscitavit, et alter suseitalus : quanquam sit aliud
chisedeclt,et adjecerit, Qui in diebus, inquiens, cat- et aliud, hoc est, divinura et humanum; unus tamen
nis suw preces supplicalionesque ad eum, qui possit esl Filius, suscitans et suscitatus, qui potestate ae
ialvum iltum a morte facere, cum ciamore valido et volunlate posuit pro nobis, non pro se animam siiam;
Ibcrymis offetens et exauditus est pro sua reverentia. potestate vel voluntale, quia una est Patris ejusque
Et quia non sibi neque pro se, sed sicut praefali su- voluntas, pro nobis oravit: pro nobis, non pro se, in
nius, nobis el pro nobis oravit, pro quibus nasci, et G-diebus carnis sux preces supplicalionesque ad eum,
mori dignatus est, Scripturarum 136 supertus«as- qui possit illum a morte salvuin facere, fudit. Qui
sertionis noslrse conjecta documentortiffi prseconia seroetipsum pro nobis hostiam obtulit Deo in odorem
evidenlissimis prolata leguntur testimoniis. Qui pos- suavitatis, pro nobis semetipsum saivnm a morte
sit autem illum a motie salvum facere, quo forte tum, fecit, hoc est, a mortuis suscitavit. Unde bene Apo-
dum ie laqjieo erroris suspendi quia non abnueras, stolus huic capitulo consentaneam membratim sen-
arclius nodum ansulse constrinxisii, nondum nostri tentiam subnectens quid dixerit explicavit, cum
est styli mticrone absolute sermonis ratio promul- protinus subinfert. Ait fenim: Et quidem cum esset
gata, necessitatis potius quam avaiitiae exigenle Filius Dei, didicit ex his quw passus est obedientiam
censura. Nunc autem quid sit salvum illum possit a (Hebr. v, 8). Filius utique Dei juxta Pauli vocem
morte facere exsequamur. Niliil, inquam, aliud, ul passus est, et ex his quaepassus est, didicit obedien-
mihi videtur, nec aliter inlelligi docetur, nisi qui tiam, eta niortuis siiscitatus est. lmpassibilis nempe
possit eum arnortuis suscitare. Tale est enim dicere passus est, et iffiiuortalis mortnus est, et seniper
atnorle salvum facere, quale est profiteri a morte vivens suseitatus est. Ipsfe;est et non alius. Qui de-
resuseitare. Et quia inseparabilia sunt semper opera scendit, ait Magislef gentium, ipseestetqui ascendit
Trinitatis, SiCutin ulero virginis tota Trinitas ope- B super omnes cwlos, ut.impleret omnia-(Ephes, iv,10).
rata est hominemChristum, ita eum de sepulcrp tota Namque quia idem est ipse mortuus et semper vi-
Trinitas a mortuis non abnuitur suseilasse. Nam vens, manifestiiis in prospectu posiluoi iri Apocaly-
quia Pater eum suscitaverit, Paulus scribit ad^Gala- psim legentls obuiuni non effugit, cum servo suo
tasila: Paulus apostolus non ab Itominibus, rieqtie Joaiffii, imposita super euffi dextera, profiteride
per horitinem,sed per Jesum Cluistum et Deum Pa- seipso non abhorruit, dicens: Nolite limere : ego
trem, qui suscil.avii eum a mortuis IGai. i, 1).- Et sum pritnus el novissimus, hoc est Aet V-, vivus el fui
» Plumbi talenium. TaletUum communiter usur- in fine, ubi de testudine Agetpris Byzantiul, ait:
palur, pro auri, argenti, et-id genus rerum determi- '<Gtibernabant eariihomines centuni, habenteni pon-
nala numerali quantitale. Sic Talentum Atticum, dris taientum quatuor millium, qubd fit quadringenta
Babylonicum, Eubricum, Hebraicum , iEgyptium, Octdginta millia pondo. » Et quidem Grsectiihf£>.av-
ceriuin numerum minarum vel drachmarum conti- TOValiquando, ipsum pondus est, unde T«X«VTOW es.':
nere dicebantur; de quibus late Budaeus in libris De pondero, sicut KVTITKXHVTO est wquiponderiset aequi-
asse, et Georgius Agricola in lib. De mensuris ej librium faciens. Plumbi ergo talenlum est ingens
ponderibus. Aliquando taffien pro quantitate ponde- plumbi.pondus.
rali sumebatur, ut habetur ex Vitruvio lib. x, cap. 21
.jR S. PAULINI
"• »"~~"- PATRIARCH^: AQUILEIENSIS 416
aio
mortuus. Et ecce sum vivens in swcula swcnlorum . i 137 sedeant in excelsis? Anquod est perfidius
i, 17, et xxn, 15). omnis perfidise et nequius universse nequitise, sce-
(Apoc.
CAPUT LVII. leslissimo ausus es ore garrire, quatenus trinum
Christum sedere dd dexteram Patris evincit non esse unumque Deum quadripertita dislinguere secliorte
nuncupativum Deum, sed verum : non adoptivum nitaris? Porro non est scriptum sedele, sed sede.
filium, sed proprium. Trinus namque numerus dividi nequaquam potest,
Accipe ergo et hoc beati Pauli clarissimum testi- et tamen tres unum sunt, eo quod sancta Trinitas
monium. Lex constituit homines, inquit, sacerdoles inseparabilis perseveret. Quadrus vero a numerus
infirmitatem habenies: sermo atitem jurisjurandi, qui secari se per medium absque ulla contradiclione
posl legem est, Filium in mtenium perfectum (Hebr. permittii : unde et a mysterio ineffabilis Trinitalis
vn, 28). Animadverte qualiter Aposlolus discreverit alienus exislet. Habet interim in se, eo quod basis
interDeum hominemque, et inter puros homines. sit h tetragoni, sacratius sacramenti <•figuram, sed
Et paulo post, Talem, inquit, habemus ponlificem, a Trinitalis omnimodo societale exsortem. Unicus
qui cottsedelin dexleram sedis magnitudinis in excel- igilur esl, qui sedet ad dexteram Patris, quique ex*
|* sis (Hebr. vm, 1). Ecce Paulus liunc pontificem, paterno utero ante Luciferum, et ex virginis vulva
quem tu nuncupativum Deum et adoplivum filium Q in terapore genitus, Chrislus Jesus Dominus noster,
perfidisefingis somno consopitus, Filium in seternum verus Deus verusque Filius Dei : quemadmodum
perfectum consedere in dexteram sedis magnitudi- Marci evangelistae lucidissimo declaratur oraculo.
solum sedere, sed et Et
nis in excelsis lestatur. Et 11011 Domiitus, inquit, Jesus, postquam locutus est eis,
signanter consedere, hoc est simul cum Palre sedere assumptus esl in cwlum, et sedet ad dexteram Dei
perhibetur. Cujus te, interrogo, vesaniseinfelix impio (Marc. xvi, 19). Eccur non confunderis Dominum
stupore denudas altonitum ? ita in promptu pa- Jesum Christum sedentem in dexteram Palris nun-
teus ufrumque latus syllogisticis praebes cornibus fo- cupativum Deum et adoptivum Filium confiteri? cum
dendum, quatenus nulla ex parte flexuosiselucubra- aulli alio nuiicupalivo Deo Pater dixerit . Sede a
tum sinibus eliciens virus evadere possis?Nam nuncu- dexlris meis, donec ponam inimicostuos scabellumve-
pativumet verum Deum, adoplivum elverumFilium, dum tuorum (Psal, cix, 1), nisi unigenito Filio Dei
faJsissimum, unum Chrislum pronunliare lingua Dumiino nostro Jesu Christo : qui cum eodem Deo
causaris: quatuor niliilominus introducere infamaris Patre et Spiritu sancto vivit et regnat
numero in omnipotente,
personas, cum trino Deus lanluniiuodo Deus in Trinitate perfecta per omnia sseculasaeculo-
personarum gaudeat distinctione, et individuo in
rum. Amen.
sacramento inseparabilis essentiaerecipial unionem. -
Sumpto igitur de extrema parte libri, Marci evan-
Nuncupativus eteniin et verus, proprius et adopli- gelistaefinalis sententiaegralisono leslimonio, termi-
vus, non naturalia, sed personalia nominasse quis nali quapropter libellus istejam jamque claudatur
ambiget? Nunquidnam calholicum bonumque tibi limitis fine.
videtur, ut duo Dii, duoque Filii in dexleram Patris
a Quadrus vero numerus. Hic ille est de qiio mira ascribitur. Vide Lutatium in illud Statii lib. v, verg.
jactant Pythagorici. Ad rem praesentem sit illud, 86: Quater axe sereno intonuit, elc. Uludque
quod lib. i in somn. Scipionis cap. 5, scribit Macro- quoque solemne jusjurandum Pythagoricorum, de
bius, nempe esse qui generdlur el genemt. Nam bic quo Macrobiusin som. Scip. lib. i, cap. 6: « Qua-
numerus quatuor <et nascitur de duobus, et octo ternarium Pythagorici quem TET/5«XTUV vocant adeo
generat... Pythagorici hunc numerum (octonarium) quasi ad perfectionem animse perlinentemititer ar-
justiliam vocaverunl, quia primus omnium ila sol- cana venerantur, ut ex eo jurisjurandi religionem
vitur in nuraeros pariter pares, hoc est bis quater- sibi fecerint.
na, ut nihilominus in numeros seque pariter pares
divisio quoque ipsa solvatur in bis bina. Eadem OupATOV ^ruxv TK/JKIJOVTK
rip-Ezipu reT/saxruv
quoque qualitate contexitur, id est, bis bina bis. » Id est, Non, per qui noslrmanimmnumerumdedit ipse
Et hoc est quod dieit Paulinus quod quadrus se per- quaternum. Sed his addo sacratiora, nempe nomen
mittit per medium secari. id est quatuor litteris et quidero
b Quodbasis sittetragoni. Plutarchuslib. Deanimae D Dei T£TP«7K^KTOV
vocalibus apud Hebraeosefferri. Hic auiem omillen-
procreatione ex Timseo: t Equidem tetractys illa dus non est locus Ambrosii, lib. de lncarnat. cap.
seu qualernio a Pytbagoricis tanlopere praedicata, 7, ubi hoc ipsum quod Paulinus, argumenlum, tra-
nerape numerus 56 id habet mirum, quod componi- ctans excludii a Trinitate quaternilatem personarum.
tur ex primis quatuor paribus, et primis quatuor Ait aulem sic : « Nec timeo ne letrada videar indu-
iraparibus numeris. » Primi autem quatuor pares cere : nos vere solam, qui hoc asserimus, colimus
numeri sunt 2, 4, 6, 8. Primivero impares 1,5, 5, 7, Trinitatem. Non enim Christum divido, cum carnis
quos si in summara colligas, 56 elficies; sicque te- ejus diviuitatisque distinguo substantiam; sed unum
tragonum habebis, cujus basis est quaternarius, ul Christum o.umPatre et Spiritu Dei prsedico; et illos
dicit Paulinus.
c Habet in se sacramenti magis, qui carnem Christi unius cum diviuitate ejus
figuram. Si ethnicorum dicunt esse substantiae, tetrada inducere demon-
audis theologos ; sicut ternarius superis, ita quater- strabo.»
narius Diis inferis et eorum mysteriis et sacris
417 CONTRAFELICEM URGELLITANUMLIBRI III. — LIB. II. 418

138 LIBER SECUNDUS.

CAPUT PRIMUM. ^ pagatus perditionis, ipsius quoque praevenientegra-



Jesus prwdestinalus Filius Dei in virtute secundum tia per lavacrum regenerationis effici filius lucis
Spiritum sanctificationis, ut ait Paulus, nonper an potius quemadmodum excellentius singularis
adoptionem,ut aiunl hmreiici. nativitalis ejus gloria praedicatur, ita filii dignitas
Inilium igitur libri secundi de principio sane epi- singulariter modo mirabili perdocetur ? Prsedestina-
stolarum beati Aposloli mundique docloris egregii tus est, ais, Filius Dei. Per quod, expressius, oro,
exordiri incipiam, quatenus verborum stamina dis- declara. Forte per adoptionem? Absit. Nequaquam
putationis a radio illius edoctus magisterii fultus- per adoplionem. Hoc enim liseretici usurpatius non
quc valeam discriminare praesidiis : filaque admo- metuunt susurrare. Praedestinatus ilaque Filius Dei
dum effluentia lypico inserta liciatorio sincerae sus- in virtute secundum Spiritum sanctificationis ex re-
cepto fidei pecline, coelestibusqueinspeclis texere surrectione morluorum Jesu Christi Domini nostri.
indiciis non torpescam. Paulus, inquit, sereas Jesu Satis satisque consolatus es me, heate aposlole
Chrisli, vocatus Aposlolus, segregalus in Evangelio Paule. Refloruit, profileor, ex hoc caro mea, et hoc
Dei. quod ante promiseratper prophetas suosin Scrip- est meum refrigerium. Iii virtule namque secundum
luris sanclis de Filio suo, qui factus est ei ex semine Spirilum sanctificationis, non in adoptione praedesli-
David secundumcarnem, qui prwdestinatusest Filius B natus est filius Dei; quoniam virtus Allissimi bea-
Dei (Rom. i,l seq ). Secundum id enim dicitur pro- tseobumbravit virghii, et Spiritus sanclus inviolabi-
cul dubio praedestinalus, quod factus ex semine lia malerna viscera fecundans sanclificavit: ideo-
David secundum carnem praeconatur. Dic, quaeso que et quod natum est ex ea sanctuin, vocatus est
te, o Magister Genlium, curam gerens non solum Filius Dei. Ideo quia Spirilus sanctus replevit ute-
Roiuanae,sed omnium Efeclesiarum,qui non ab ho- rum virginis, et virtus Altissimi obumbravit ei, Ver-
mimbus, neque per hominem, sed per revelalionem bumque caro factum est, non communi adoptioiiis
Jesu Chrisli (Gal, i, 1, 11, 12), qui loquebatur in te, voeabulo, sed singulariter Allissimi proprietatis no-
quidquid docueras, didicisli: per adoptionem pu- mine vocalus esl Filius. Nou enim arundinis mu-
tasae praedestinatus est \ erbum caro factum Filius crone h, nec frustratorie, sed veraciter scriptoi» le-
Dei, veluli quilibet eterctoruni, de massa lamen pro- gitur, Verbum cdro facium est, et habilavit in nobis,
a Dispufaliomsradio. Inter lextoriae artis organa lia revocanti, et, quod eunuchus esset, inler pueilas atl
ab Gviuioradius recerisitus, ejusque usus cum caete- pensa Jirti lauaeque.ainandanti, remisit« Talem se
ris proditus Melam. lib. vi, v. 55 : eidem telam ordiiurum, qualem ipsa dum viverel,
Tela jugojuncta est: slamensecernilarundo: deponere non posset. » Quod et prseslilit, eliciens
fnseriturmediumradiis sublegmenaeulis, 'C Longobardos in Italiam teste P. Diacono de gest.
Quoddigiliexpediunt,alque inter st;iminaductura. Longobard. lib. n, cap. 5, cui lamen non astipulatur
Percussoferiunlinserli peciinedenles. Baronius noster ad an. 567, n. 11 evincens ex Co-
Quo enim alio instrumeuto, quam navicula, id „est rippo tunc in Italia non immoratum Narselem, sed
radio, subtegmen inseritur ? Alia hujus artis instru- antea jam Gonslantinopolim revocatum, magnoque
menta, non omissis radiis, recenset Lucretius lib. in honore habilum. Tu elucidationem rei pete ex
v, v. 1566. Critica P. Pagi, tres Narsetes in medium proferentis.
Insubulaac fosi, radii, scappiquesonantes. Sed ne dimiltamus filum telw nostrw, nil frequentius
occurrit quam telae texlurseque allegoria ubi
ltaque Paulinus radio, licialorio, pectine, stami»e, pene de scribendi ratione, ita ul texere et textus et
filo, discriminatione, textura utitur allegorice ad agitur
ordiendam texendamque telam disputalionis alteram Jiis similia non niinus de loquendi, quam de texendi
contra Felicem. Allegoria quidem non infrequens arte dicantur. CiceroFamil. lib. ix, epist. 21 : < Epi-
stolas vero quotidianis verbis texere solemus. » Sic
apud scriptores, cum de aliqua actione vel oralione de placitis veterum quorumdam philosopho-
sermo sit. Isaias xxv, 7 : Ei prwcipitabitin monteisto quoque rum Ioquens Franciscus Petrarcha in eo, quod in-
faciem vinculicolligali super omnes populos, et te- scripsit
lam quam orditus est super omnes naliones. Et ile- trionfo della Fama cap. 5, circa finem.
rum xxx, 1: Vw filii desertores, ut facerelis conci- Poi congran subbio,et con mirabilfuso
lium et nonex meet ordireraini telam, et non per spi- Yidi tela souil lesser Chrisippo
ritummeum. PlautusinBacchid. v. 526, ac. n, sc. 5 : et paulo post :
Exorsahaectela nonmaleest omninoniihi, •* E per formarsua bellaintenzione
Lasua tela gentil tesser Cleante.
pro hoc negplium.Sed et ab Etrhscis poetis usurpata
fuit non seniel phrasis hujus elegantia. Torquatus Ergo hac allegoria usus et Paulinus
quidein Tassus Cant. IV,str. 24 : h Non enim arundinis mucrone. Cur Paulinus
'fessi la tela, che li moslroordita excipit hic arundinem innocens onmino scriptionis
Di cantovecehioesecutriceardila. organum, et indifferensveritatis mendaciique instru-
139 Et FranciscusPetrarcha in Ode quaeincipit: mentum? An forte quia signum sit alicujus profanae
JIJOpensando,Str. ult., vitsesuseperiodum telsecom- rei? Equidem apud scriptores, frequenler usurpatur
parat: pro ea scriptione, quse vanitatem fabulamquesapere
Chepur deliberandobo voltoal subbio solet: et si placet, adde ex Gnido, Veneri sacra, vel
Granparte omaidellamiatela breve. iEgyplo moribus corrupta, luxuque defluente in pre-
tio habitas arundines calamosque etsi usu praestan-
Hucque facit Narsetis responsio,qui Sophiaese ab Ita- tiorcs, origiiie tamen infaines. Audi Pliniumlib. xnt
'"•' s. JPAuyNtpMRiAifjiaiE '
if6 A m
hoc est; DeushomO factus est; Factus itaque ex se~-Atute secuhduih spifitiim satictificaiibnis praedesliiia-
mine Davidsecundum carnem credituiy qui-ex divina Jum esse Filium Dei. Neque nuncupativum Deum,
generatione, id est, ex substantia Patris, rtbri factus sicut ipse dissipit haereticus, sed verurii et super om
nec prsedestinatus, sed genitus Deus perraariet serh- iiia benedictum in magnitudine revelationis contem-
piternus. ,: platus es Deum. HdC enim Romanis tradere satis
CAPUTII. evidenter curasli litteris verterandis; Quofum patres,
Cliristum Deum super omnia Pauii et Ezechieliscom- inqtiis, et ex quibuSChristussectindumcdrnem,

prbbai testimohio. qui esl
omnia Deus behediciusiii swcula (Rom. ix, 5).
Ecce dtio*vefitaiis niirabiUter sibimet concordan- super
vero uiiictis est Filius ex uiio coaet.ertiogenitore,
tes lCstes hiirabiles, quorum alter princeps militiae Qui
hoh secuiidtiliicartiemgenituSiideffiqueuntisidemque
cceiestis exercitus, alter terribilium caslrorum Do-
sectitidtim carnem, super omnia Deusprae-
mini dux galea fidei loricaque induitis jtistitise, coe- expatribus
dicatur in sseculabenedicttis.QiiemeniffiPaulusDeum
lestibtis afffiis mutiitus adversatitia hostium pectora
tit doctor ad super omnia benedictum commemorai, hunc Ezechiel
Spiritalibiis peffodiat jaculis procedit
Horuffi verissimorum herilium propheta Denm sublimeffldenuntiat. Sic enim habet:
praeliuffi. igitur a, Et
inhumerabilium sanetormn testium audivi, ait, posf me vocemquasi vbcem aquarum
aliofuiiique per- " multarum,
liibehiitim testimonio approbatuf, non per adoplio- Ecce Christum qudsi vocemsublimis Dei ( Ezech. 1, 24).
Jestitii, queffi idem electionis vas,
nis prseiogaiivam, sed in virtute secundum spiritum in alliludineffi contemplationis supra omnem
sanctifiCationis : quia de Spirilu sancto natus ex vir- raptus
et verus Deus et verus unus idem- potestatem et virtutem, et Omrienomen quod nomi-
gine Maiia, homo, ttalur sive itt hoe saeculo sive in futuro stiblimatum
qtie in htrbque, verusque perffianet Filius Dei. Tu
hunc idem ipse propheta. in similitudihem
dehiqiie,vas electionis, raptus es ad tertii culmina aspexerat, filii hominis supra flrniamefltum cryslaJli, hoe est,
cceii, ut audires qiiae te oportuerat scire. Gabriel
super omties angelicas forlitudines prophetae d dili-
afcharigelus ffiissus est a si
summo,h liceat, septirais intuitu aspexerat oculp exaltaltim, et super fir-
cafdine cceli, ut gaudiuni riiundi angelica feliciter gettii
Haefetici descetiderunt mamelitum, inquit, ctystalii similitudo filii hominis
lingua pfOntititiarel. prorsus
ad miliissimum c iatebrosumque inferuaiis barathri (Ezech. i, 22, 26).
CAPUT HI.
prserhptUm : et taihen serperitino vibrata sibilo lin-
gua venerandis vestfis nori verentur contradicere Atguit Felicem malw intelligentiw illius Pauli : Deus
documentis. Et qtiahquaffiatidisse te ibi arcatia pro- erat in Chfisto : qui ipso Paulo lesle, cum esset in
fitearis vferba, quse non iiCefet hohiini ioqui, ibi ta- fortridDei, DeusCratverus.
men divinilus instructus didiceras Christum Jesuin Cum esses igitur, doctor mirabilis, almisonusa
Dominum nosirurn non per adoptionem, sed in vir- ejus qui loquebatur in te orgahum Ghristij ejusque
forte scribentis, sic cofnge, missus d sum-
c. 36. « Chartis serviunt calami: jEgyptii roaxime, Errorem, mo, scilicet sepiinii cardine cwli, ut sit, a suffiffiocar-
cogiiaiione quadam papyri: prpbalipres tamen Gni- dine cceli, scilicel septimi, quod est. stipfemi. De
»
dii. Apnleius ihilio suaruni Metamorphoseon ser^
mbne ihilesio fabellas conserefe, auresque demul- plaiietarum septenario autem coeloruffi numero,-quo prsecipue
orbes comprehendunlur, vide Basilium
cere testatur, in Hexam. hom. 3, Ambrpsium pariter in Hexam'.
. Modosi papyrumiEgyptiaihtii argulia lib. II, cap. 2, ul 6, praesertim vero Thomato Aqiiina-
NilolicicalamiihScriptamnonspreveris tem, i p. q. 88, art. 4, qui ex Rabano iri Geries. i
Inspicere. aliud quidern systema amplectitur, non tameii alium
Ausonius litteras, qtias ex iiivetiloi'e Cadmo filias ccelominnuinerum agiioscit. Dicit aiitem a Suriimo
Cadmi appellal, iri papyfo JSgyptia qUideiii prodit, catdine cwli seplimi,et non a cceloseplimo, ut ab eni-
sed Gtiidia arundine. pyreo et a regia bealorum sede, quse est supef om-
CadmiliigeJIaslilias nes coelos,de qua David psal. cxm, 16: Cwlumcceli
Meiloriisalbiln paginam Domino, et psal. CLvni,4,Lauddteeum cmlicmlotum,
NolasqueCurvae saepise missum inteUigeres.
<=Ad tmllissimum;hic quoque mendum cubat: for-
Ghidiosquenodosprodidit. n"
Etv. 279, epist. 7. san miUissimumpro vilissiinuni, vel potius, quatt-
INeejam lissipedisper calamivias quam latiuo-barbarum sit, pro humillissimum,hoc est
GrasselurGnidiaesulciisarundlnis, profundissimutn, male repositum. Baralhro enhn
Pingeris ariduia<i subditapaginas prpfuuditas convenit; nam auclore Feslo, « Bara-
Cadmifiliolisatricoloribus,elc. thriim Grseci appeUant locum praccipilem, unde
olebat et fabttlas forte ' emergi liou possit; diptum ab eo quod est ^aSu?
Igitur quia profanhm arundo, J tJincVirgilius JSneid.lib. m,y. 421, de
Paulinus excipit arundinis mitcronem,opponitque ei profundus. CharyBdis :
veritaleni, dicendo : « Noti afundiiiis miicfone nCc vbfagihibus imo baratliritef-
frustratprie, sed veraciter scripium legitur Vefbum Atque gurgite vSslod
caro faclum, » idest, Non eslhaec poetaruro fabella Sofbei.in abruplumflucliis.
aruridine sGfipta. Nisi forteirrepserit error, ei iegen- d Propheiw dtiigenliintuitu aspexeratpoculo.Qmd
dum : Noiiqtuiidinis mucrpne-fr.uslratorie,scd vera- poculo? et hic inendum irrepsit, quod ila, mep judi-
citer: sl;hasee_oonjee£uras rejicis, do mantis,ffieti- cip, eniendaiiduni, nempe ocuio prp poculo restitueh-
temque Patiiini assecutuin riie non esse lubens fa- dutti, ut sensusest sit : dspexerai bculo prophetm diti-
feor. .'.....- gentiintuitu,id non mpdo oculo illustrato coelesli
140 a Vtrissimorum heriliuin. Vide nolam lib. i, Jumine, ut sunt octili prOphetartim, sed ipsb actu
c.,51 .'.'.-.-. visionis diligeiiti, id est diligenter ad videiiduin ap
i> Missitsd summo, siliceal, septimis cardine cceh. pUcata ipsa videndi potentia.
m CONTRAFELICEM URGELLlTANUMLIBRIUI. — LIB. II. 422
sartcto ctincinehie Spiritu, per quem reConciliattisiArapitiam, sed per-nattiram aequalis Ghristus Jesus
esset ffiUhdusDeo eelebfi docuisses, Deus, inqtiis, unigenittis Detis Dei uliqtie Filiiis permanet Deo. Si
etal in Chtislb munduni teconcilians sibi (I Cor. v, igitur Christus Jestis, quemadffiodtimapostolicis in-
19), ex hbe haereticusiste capitulo, iffipietatis muni- struimur doCuffieiitisnon rapinam, etc, sed natura-
lus af hiis, idcifCoeontradicere Cliristum Deuffi Ve- Uter aequalis est Deo : interrogo ergo, qtiis est ille
ruffi falsissima non cessal assertione, quoniam di- Chfistus; in quo erat Detis, et ipse abnuitur objeclio-
xisse te infamandoCOhjectat,Deus erdt ih Christo, nibus tuis non veruS Deus? Nuncupalivus quidem
et non dixeris, Deus etal Ghfisius. More suo et hoe Deus non potest sequalis esse vero Deo. Christus
testimohiuffisicut alias depravare notteriibescit Scri- igitur Jesus Domittus noster, in quo jtixta Pauli Vo-
pturas : qti&siaUussit Deus,in Cbrislo, et aUus sit cem Detis erat, et inse 141 ChristuS Deus fefat. In
Christus hotho, in quo erat Deus, ciim tiffiis sit forma tiimirtim Dei ApOstOlusChristum Jestim esse
Christus JesuSj Deus homo. Aliud videlicet, sicut protestatur : quomodo non Deus naliifaliter verus
saepiusrepelitum est, per id quod Deus, et aliud per est, qui in forma Dei esse veraciter ab ApostOloprae-
id quod homo, sed non alius Christtis Detis, et alius dicatur? Et cum in forma Dei sequalisDeo eSset, se-
Christus homo : unus idemque est Christus Deus melipsum exinanivit formarti servi susCipiens, cur
homo. Deus, inquis, erat in Christb, quia Christus B * non naturaliter verus sil homo? Quod si interrogeni
essentiaUler erat Deus et homo; qtioniam in ipso Apostolum, quis est qui semetipsum exitianivit for-
coffiplacuitomherii plenitudinem divinilatis habitare mam servi suscipiens?.Christus, ait, Jesus, qui non
corporahler, hoc esl ut expressius dixerim, dealiter. rapinam arbitralus est esse sequalisDeo. Potestate
Quoniam propter suscipientem Deum, et susceptum ergo vel voluiitate Chrlstus Jesus, noii necessitate
hoffiiriemGhrislus Jesus et verus permansit Deus, coaclus, in forma Dei permanens, semetipsum exi-
et verus naturaliter faclus est homo. Sufda itaque nanivit, forniatti servi suscepit. Potestale etiam in
haereticus iste aure legerat charitatis cliarisffiata, forma servi dignatus est rtiinor iieri Palre, Ipse
quse Philippettsibus, ne qusererent unusqtiisquequse etenini, et non alius CllristuSJesuS, verus Dei FiUus,
sua esseut, sed quse alterius, commendare sollicile qui el iti forma servi itiinor, et in forma Dei Patri
studuisti, Hbc sentite, ais, in vobis quod et in Chrislb pefriianet aequalis.Qiiidquidergo potestafe veLvolun-
Jesu : qui cum iri forma Dei esset, non rapinatn dr- late agitur, nihil proprii infert, potentis dedecus a,
bilratus esl esse se wqualem Deo, sed semelipsumexi- vel voleritis horiorem. Naffi si quispiam euiusdam
nanivit,,formam servi accipiens (Philipp. n, 5, 6). regis filitiSiut humano usu loquar, sefvum stiura,
Qusero ergo a te', o haeretice veritatis refragator, si ' pietatis devictus clemeutifljpotestate aut etiam pro-
Ghristus Jesus [videtur deesseDeus] verus non essetj *" pria voltintate ih oseula ruehSj ariiplexattis fuerit,
quomodo datur inteUegi juxla Apostolum in forma aut veslem servi HOiidedignattir Settietipsuminduere,
Dei esse Christum? Ctim nihil slt aliud in fonna Dei vel cerle infirhiiim propriis ad domuro misericordia
esse, nisi in natura Dei: et rurstim, formaro servi motus reportare Volneril humeris, curanique illius,
suscipere,hoc eslhomiiiisnaturam assumere. Siergo versa vice quasi famulus, cum sit dominus, habere
Christus Jesus secundum apostolicam doctrinain iii lion despexerit: iiumquidpro his doinjnus mdulgen-
torma Dei eral, hoc est in natura Dei, cur non natu- lise exhibitis rebus dohiinantis amisisse privilegium
raliter sit verus Deus? el si cuui in forma Dei esset, aestimatur, vel prislinae potestatis perdidil, vel mi-
formam servi suscepit, homiiiis videlicet naturara, nuit, vel minutavit h dignilatem, aut propter illato
cur non naturaliler sit verus homo?ex utraque ergo servilis famulatus. benefioio dominatui suo contulit
natura, divina siquidem et bumana, Christus Jesus defonnitalis injuriaffi, aut proptef veslehi servi quam
et verus Deus et verus sine dubietatis (Vid. lib. I, induerat, desiit ejus esse, cujus verus erat filius re-
c. 15, col. 565, n. h) palpatione credilur homo. gis? Non utique; sed permaiisit ipse qtti fuerat, ve-
CAPUT IV. rus filius regis. His ita peraclis, non amisit veri filii
Ghristumformam servi suscipientem,tioiiamisisseveri _ nonien, nec dupUcavit in adoptiV.um,nec iffimutavit
Filii nomen: nec duplicasseiri adoptivum,nec im- i in
mutasse in nuncupativum exempto popuiari de- nuncupativuffi.Si ergo lioffiihemhoc posse absqrie
claral. sui dominatus detriffienlo perficere possibilitatis ra-
Jam ex hoc non tibi permittitur ad latibulutii per- tio non contradicit, cui non ctincta possibiJia con-
fidiaetuse refugere. Patefacta nimirum constal nieii- stant, quanto magis Deus, qui omhid quwcunque
dacii lui fovea, in qua palpitans habitare refuga con- voluit fecit (Psal. cxxxiVj 6), Guinihil difficile,nihil-
sueveras. Apostolus itaque clamat veridica voce que esse impOssibilea nuUo Satium sapiens corde
Christum Jesum, cum iu forma Dei esset, nou rapi- suspicatur, cuique hoc esse posse qtiod veUeest ?
nam arbitratum se esse aequalem Deo. Non titique Subest enim ilU omnia posse quod vull (Sap. su,
a Nihil proprii infert, potentis dedecus, vel volentis emendanda : quidquid potestate vel volimtate agitur
honorem. Verba nou capio, et si seiisuni ex sequen- nihil proprie infert potenti dedeeoris, vel voIenti'in-
tihus mihi videar assequi. Quidquidpotestate vel vo- hoiioris, id est, uon inferl dedecus nec inhonorum
lunlate agitur, nihil proprie dedecOfis, vel Jionoris est poteuti et volenti.
detrimenti ihfert potenli vel Volehti.Considera prse- h Yelminutavit, Mnnulare, ail Du Gaiigc, est »n<i->
cedenfiaet sequentia, et hanc esse PauUni meutem, tiutim comminuere. Utitur Thonias Walsinghamus
puto, fateberis. Verha auteffi videntur sic utctinque pag. 267.
*** S. PAULINI PATRIARGHJE AQUILEIENSIS 424
non esset omnipotens, si posseei dees- A
Apropter mortem crucis exaltatum iUum, et habere
18); alioquin
set quod velit. Nam qui semetipstim potestate, et; ut nomen quod est super omne nomen idem veridicus
Ut in nomine
clarius [Ai. carius] dicam, pietatis benignitate exi-.-- doctor exponit, cum protinus subinfert,
*f
nanivit, foraiam servi suscipiens, eademque quoque Jesu omne genuflectdtur, cmlestium, terrestrium,
. potestate vel pietatis voluntaria dignatipne semet- infernorum. Cui, inquam, nisi vero Deo pmne flecti-
tur genu? sicut ipse per Isaiam prophelam testatur,
ipsum humiliavit, non; invitus vel coactus, sed ipse
dicens : Ante me non est formdtus Deus, etpost me
pro nobis misericorditer humiUavit, pius pro impiis,
misericors pro- miseris, clemens pro scelestibus [Pro non erit : quia mihi flectetur omne genu, et confitebi-
scelestis],:factuSque,obediensusqiie ad mortem, mor- tur omnis lingua (Isa. xun, 10, et XLV,24). Qtii
.tem autem cruCis (Pliilipp, n, 8). Quod quidemhsec vero per Isaiam ante omnia et post omnia unum se
omnia Redemptorem nostrtim regeffi Dominuffi Sa- sublimatumque super omne perhibuit Deum, sibique
haoth, verique regis FUium in semetipso factus flectioneconfessus genu, ipsum profecto Paulus Chri-
,homo, exercuisse » sincerse professionis omnium re- stum sciUcet et Jesum asserit nomen habere super
demptorum inviolabilis fides declarat. Per id enim omne nomen, ejusque irt nomine omne genu flecten-
quod indigno servo benignus porrigere oscula non dum insinuat. Et qui per eumdem prophetam confir
dedignatur, juxta illius prorsus desiderium, quse cla- B I teri se denuntiat omnem Unguam, ipsum nimirum
mabat, Osculetur me osculo oris sui (Cant. i, 1): per grandissono praeco illius tonitruo, omnis lingua ut
id etiam quod vestem servi, hoc est, incarnationis * confiteatur, expiicuit in gloria esse Dei Patris. Dic,
velamen suscipere non recusavif, secundum anhe- quaesote, si tamen tanti es erroris nubilo involutus,
lantis illius suspirium, qui plena exoptantis exora- tantaeque vesanise deditus stupore, ut non te pudeat
bat cordis dulcedine dicens, Suscipe me secundum ea, de quibus palpatius exsequeris, labiis profanare
eloquium luum, ut vivam, et ne confundas me ab in- spuifluis, cui nuncupativorum deorum, vel adoptivo-
conspectionemea (Psal. cxvin, 116), et illud, Domi- rum filiorum flectitur omne genu, coelestium, terre-
nus susceplorest animw mew (Psal. mi, 6); quinimo strium, et infernqrum ? aut quem ex illis omnis lin-
per id quod infirmo peneque mortuo servo famulatus,. gua confitetur in gloria esse Dei Patris ? Et cum
rion abhorruit h obsequela remedia cleraentius im- invenire aliuni quaerendum deficiens minime potue-
pertire, iniinitaque largiri beneiicia inenarrabili noni ris, nisi Christum Jesum verum Deum, verumque
distulit pietale, in tantum ut ex omni parle vulnera- unigenituniFiliumDei, vel nnnc [Pro, tunc] te ob-
lum semique vivum relictum propriis humeris ad[ secro, poeniteat praeteriti mali, ut resipiscas tanien
domum curationis non dexpexerit reportare : sanatoi aliquando a diaboli laqueo, a quo captivus teneri in
nimirum in palatio solii sui regio sub culmine re- C ( speculo c prospiceris sincero catholicae fidei oculo;
cipi cum gloria dignatus est triumphali. Hac quippei Chrislus igitur Jesus in gloria est Dei Patris. Alia
curationis salute indigebat iUe, qui tolis praecordiiss quippe gloria nuncupativi Dei et adoplivi filii, et
anxius exorabat, Miserere mei Domine, quoniam in-- valde longe exceUentiusalia est gloria yeri Dei, veri-
firmus sum : sana me Domine (Psal. vi, 5); et ille; que Filii Dei, quse communis illi est cum Deo Patre-,
similitef .qui diCeiiat, Sana me, Domine, et sanabor: sanctoque cum Spiritu. Deus nimirum illtim exalta-
sqlvum me fac et salvus ero, quoniam laus mea lu esi vit, et donavit illi nomen, quod est super omne no-
(Jerem. xvn, 14). men, virtutis scilicet et divinilatis, quse iti Christo
142 CAPUT V. corporaliter in omni plenitudine habilabat, et est
Nomen super omne nomen, et omnis genuflexio ttbnj in illo. In nullo prorsus alio omnis plenitudp divini-
converiit nuncupalivo Deo, sed vero : Jesus ergot latis corporaliter habitare perhibetur, nisi ih Christo
Deus, cui hwc conveniunt. Jesu solummodo, qui est verus et unigeriilus Dei Fi-
Quid itaque in subsequentibus sequatur apostoliciss lius.
verbis nihilominus sunt cxplieanda. Propter quod,, CAPUT VI.
ait, et Deus iilum exaltavit, et donavit illi nomen,' Nemo in Scripturis appellatur Filius Dei, nisi Chft-
est omne ut in Jesu omne i) slus; explicat itlud .--Nemoascendit in ccelum, nisi
quod super nomen, npmine qui descendit de coelo Filius hominis qui esf iri
gem flectalur (Phtiipp. n, 9, 10). Nomen nempe su- coelo.
per omne nomen solius Dei veri est, verique Filiiii Ad haec igitur, de quibus operosius aguntur, fa-
Dei. Nuncupativuiri vero , vel adoptivuin nomena. cillime enixiusque fulcienda, nnUius niihi rei ratio
non supra, sed infra. In mroque communia nominaa praestabilius patet, quam hoc, quod sanctus Spiritus
conlinentur. Tu quidem illum astrues nuncupatiyum n in utrorumque testamentorum pagina magnsecautelse
Deumet adoptivum filium, quemadmoduni tuse lit- studio ob distinctionem inter hominem Deum et pu-
terse proteslantur, qui factus obediens est usque add ros homines, interque verum et nuncupativum Deum,
mOrtem, mortem autem crucis. Apostolus quidem n proprium et adoptivum Filium docuit observandum.
a Lege : Redemptornoster rexDominus... exercue- •- Plautns, Asin. v. 75, act. i, sc. 1.
rit. Ita<itt marg. edit. Du Chesnii. Omnesparentes,Libane,jiberis suis,
J>Famuldtus nondbhorruit obsequelaremedia... im- Qui mibi auscultabant,facientobsequelamjam.
pertire. Sensus est : non abhorruit impertire reme- c An diminutivuni a specu? Vide qum exBarthto
dia, obsequela famulatus. Obsequelamorigeratio est,'
et obsequela famulatus erit famulatus morigerus, ita diximusittnpi.adSqcrosyliab.\}l,lilt,e
l_g CONTRAFELIC&MURGELLITANUMLlBRI HI. — LlB. H. m
Nam si cuncla hornm instrumenlorum series recen- A hus ne torpescat, et cum depositis cohsiderandum
seatur, nusquam inibi a quoqtiam facilius reperiri esl ul depOnatur, ne aut excellenlia vili, aut humi-
valebit singulari numero alius quilibel electorum Fi- lia iihmoderatosint calamoexaranda. Hbc ideb, quo-
kiusDei appellari.Nscquisquam horuin Palrem Deum rtiamtam gloriosius vcneranda DominiCsedulcedinis
singulari numero invenilur invocasse, nisi solum' mirabilia verba, vili expositionis tuse slyli contem-
modo Chrislus Jesus unigenilus Dci omnipotenlisPa- plahlur diseriif mucrorie. Aliquando,inquis, ea quse
tris Filios. Htijus nimirum solilarii habitam privile- ad solam Dei divmilatem,iion ad humahitalem ejus
gii dignilalem de sinu prodeat a allegoriarum, eiim periinere ccrlum est, referuntur ad eanidcmhuma-
eievantur a spirilu vitse, quse in eis spirat a lerra. nilalera, sicut est illud 143 in evangelio Jbannis :
Quarum circulum modiolis h per ordinem typicis in- Nemb ascendiliii cwlum,nisi qui desCendilde cwlo,
fixis radiis, pinnala * animalia, exaggeraule spiritu Filius hominis qui esl in cmio:Et addidisti : « Cum
vilac,celeri volubililale,reinigero flaventiumd alaruffi liquide pateat non Filiutn hohiinis desceridissede
impetu modoad altiora raptare feslinant, modo sub- coelo,neque ibi fuissc priusquaiii hasceretur iu ter-
niissis alis ad ima depoiuirtt; nunc tcrraffi tangere, ra : » cum refelli humano posse non sit invalidum
Tiunc acra verberare; aliqiiando eliani disiillahlibtis ; stylo, cur ipsius volunlatis jnviolahilia refragari
aslrorum e decussis igniculis explosi flammanlcs g verba conaris? Cujus te jactantef inflat superbiseB
conspiciuniur glovelli. Gum elevalis igilur rolis scri- ' typhos, quatenus Dei Filio Verhis obsistere non per-
ptpris ut clevelur sensus, cavendumest modisomni- limescas pesliferis? Ipse dixit : Netrip asccndit in
a De simiprodedt altegoriarum.Dccslprocul duhio E regioneea quodlocacumvenefe volantes '
aliquid, ut advcrtit cdit. Diiclicsn.ct qiiidem mutila Uemigiioblitsepennarumvelaremittuut. - ,.
oratio esl duabus periodis, nisi forte etiain pluribus: Ovidioquoquc Ub. v Metam.y. 558 :
decst cnim id , quod. compleat dignilalcra solitarii Possesuperfluctusalaruminsistereremis
privilegii, de qua nescilur quid ngendum; dcest Oplaslis,facilesquedeosJiabuislis: et arlus
ltciu id quod indicet quid de Sinuprodire dcbeat al- VidislisvestrossubilisIlavescerepenais.
legorinrum quod non liiiiuisduahus periodis poterat Sieuti aulehi hic dixerat poeta flavescerepennit; ita
cxplicari. Hoc quidem indical, es Ezecli. cap. i scri- codem sensu dixissePaulinum flaveniiumalarum »m-
piorem prudenlem^ slyliim modo aliollcre, niodo petu credidcrim.
deprimcre deberc juxta niateriaequam traclal quali- e Dislillcttitibiisaslrorum decussisigniculis explosi
talem ; siculi illa animalialoco cit. mcinorala ccelc-
sti spiritu acla niodp in sublime ferchaniur, modo flammaittes coiispiciunturglovelti. Glovelluscumnon
invciierini in lexicis nec mediae, nec infimse iatini-
terramlegebaril.
b Modiolis infixis radiis, id cst infixis radiis in laiis, ncc iii uilo alio sive hierolexico, sive nomo-
vocabulum aetatePaulini conficlum, et •
lexico, credo
modiolis. Mvdioiumest in rola lignum, ciii inserun- Cidcin csse ac globiilus. Alfinitas enim permagna est
tur radii, qui ex eo ad circulum roiaetendunt. Pli- inter B ct V consonanteiii'lilteram, ut proinde facili
nius dc quibusilamaniinalibusmariliinis ad roiarum niaiiii allera in alteram transeat. Vasconesli. per
similitiiclinemse habenlihus lib. ix, cap. 4: « Appa- V. ellercnles argumentum dicacilali Jul. CocSar.Sca-
reul ct rolaeappellaisea siiiiililudinc, qualernis dis- ligeri priubuemnt, qui iiiquodamepigramniale scri-
linetaeradiis, modioiosearuin oculis duobusiilrinqiie psit eorum vivere bibere esse. Gloveihis igilur mea
claudenlihus. > Fatcor in rota ad liauriendamaquam senlentia idem est ac globetlus,i(\ est globulus. Glo-
mMioios quoque vocali a Vitruvio lib. x, cap. 9 et hulos aulem ignes e ccelo decidenles, el pcr aera
10, ea vasa lignca, sive rcceptaculapice cerave oblita excurrentes vocari posse auctor est Gicero lib. i de
ad extremitatem pinnariuti rotae posita ad excipien- Divinat. qui de quibusdam monslrosis ominibus lo-
dam, cum rota a ilumine in. gyrum agilur, aquam - qnens ait: alque in cwlo animadversi globi. Nolim
et altius tollendain. Sed his radii non infiguntur, sed lanien putes Paulinuni crediclisseab astrorum siib-
poliiis ipsi radiis afligunlur. Dc primis ergo modiolis ; sianlia et corpore ignes illos decidere, ut vulgo cre-
lntelligendus esl Paulmus.
c Pinnofa animalia".Proprie pinnata, nam pinnse ditur etEzecliielis
dicilur. Loquitur eniin ex allegori.capro-
i. Vnlgiautem.eamopinionem
plietia cap.
in avibus eaepennse sunt majores diirioresque, qiiae fuisse testaniur poetaequi ex vulgari opirtiohe lo-
volalui inserviunt: plumaeautem sunl minores mol- quuntur. Virgilius Georg. i, v. 565 ;
liorcsvc peimae.ApuleiusAsiu. Aur. lib. III : « Prse- etiam stellasvento videbis "
et
micant mollesplumulm,crescunt forles pinnulw. » Saepe impendente
Ad quein locuinBeroaldus,: « Separavit dislinxitque Prascipitescoelolabi.
DTassus can. ix, str. 62, v. 7:
pinnulas a plumis scite et significanler. Piiuio; enim
sunt duriorcs, plitthulwvero molliorcsdelicatiores- Talsuolfendendoil lii|iiidoserenc
que: praelerca interiores sunl plumte , exteriores Stellacailerdellagranmadreinseno.
pinnw. » Quia aulem his animalibuscrant pennaead Sed qua; poetis venia dalur, non est tamen philoso-
volandum lantummodo,non plumiead tegumentum, pho concedenda-Hinc Scneca natural. q. lib. cap. 1:
ideo proprie pinnata dixit animalia Paulinus. « stullissimum est.inquil, exislimareaut stellas de-
d Reniigeroflaventium alarum impetu. De vario ciderc, aul transilire, aut aliquid illis auferri et ab-
vcrbi flavep significatu ct ctymologia vide quse radi: nam si 144 h°c fuisset, jam deliiisscnt. > Et
diximus in notis, lib. i, cap. 44. Sed alas rcmos AnnnianusMarcellinuslib. xxv,nbi)oquiUir dc hujus-
avium, sicuti remos navium alas vpcare translalio modi plienomeiiis Juliano in omine habitis : « Cor-
est non infrcquensaoud scriptores. Virgilius lib. i pora qui eredil ccelitusposse labi, profanus merito
yEneid.v. 504. judicalur et demens: » prosequilurque causas nalu-
Volalille per aera magnum rales asserendo, quas vide, si placet; sed vereor, ut
placeant cum videris.
Bemigioaiarum,ac Libiascifusasiilitoris. f Vel deest aliquid, puta delurpdta, maie explanata,
EtUli. vi, v. 18, deDedalo: nut quid simile; vel legendum discrta.
'teddilushis primumlenis tibi, Phoebe,sacravit, « Superbiwtyphos. Vide Notasin § 4 Concil. Fo-
Ileniigiunialaraui,posuilqueimmaniatempla. rpjulicn. litt. a.
Lucretius lih..vi, v. 757:
PiraoL. XCIX. lk
427 - S. PAULINIPATJAlAftCfi^ AQUiLEIENSIS r,-\ 'Ǥ*'<;
cwlutn, nisi qui descenditde emlq, Et quasi interro- Ai tummodo : allera nbique in.-coelo retin tem, hbc at»^
gantihus se quis des.cendisset, responderet, Filius diyina. Potuit ergo quod duo erantj divinumscilicet
hoininis qui est in cpelo.' ipse etdescendisse de coelo ethumanum, alhid in coeioet ubiqueesse,.etaiUua:?
Filiura hominis, et esse tunc in cqelocum loqueretur in terra solumffiodo.Non tanien potuil ille, quiunus
in terra, et aseendere ubi erat prius testis est. Tu erat Filius videlicet Dei et hominis,non totus ubique f
verp his clarissimis dictis animp obsistens sacrilego, esse, in coejp pariter et in terra.- Ubique sane totus,-;
nec descendisse eum, nec esse tunp in coelo, nec quia unus est et omnipotens Deus,. unus idenique-V
aspendere inentitus es ubi eraf prius, hoc est in ccelp. omnipotentis Dei et homittis Filius. Humana namque
Ac •;«{; ioc fingere videris trppica locutione hoc Dp- natura non descendit de coelo,nec fuit ibi priusquam
miim:(i!5ivenerandumque promulgatuni fui<|seoracu- in Deum assunipfa ascenderef cbrporajiter in coelum.
lum sicutiest moris sacri eloquii congruis certisque FUius autem hpminis quia urius idemque ipse est Fi*''i
in locis partem prp toto, vel cerle tptuni pro parte. lius Dei, et de cqelodescendilnndenunquamdisees-
significare, Sed quoniam huic generi loeutionis,cui serat, et in cceloerat cum loqneretur in terra; etin ;
linguse debitum ino.fficiosojure servire coegisfi, in- terram venit ubi erat, et in coelum ascensurus erat
capabilis nimirum sensus ignorantise egestate Jabor B per id quod homo est, et ibi ascendit nbi erat prius
rantis, tyusdein te contigit mpduro rStionabilips ne- ." per id quod Deus est. Domini naraque sunt verba •
scire iocutionis : et idcirco ibi hanc inhormiter a dicentis : Nemo aseendiiin coelum,nisj qui descetidit

loculionis regulamintroduxisse le nullus palpt adilus de coclo,Tuvero-conlradicere temerario ausu satagis
defenskmis, ubi ei introducendi locus conceditur veritati, aflirmans Filium honiinis non descendisse
nullus. Bipertita siquidem Jmjus frppice distiuguilur, de coelo, iieque fuisse"ibi priusquam nasceretur in
sicut supra docuimus, trito sermoiie qualitas locu- terra, sed tantum Filium Dei de coeloasseris descen-
tionis, cum pro toto homiiie pars aliqua ponilur, hoc disse. HJud quippe verilas: hoc mendacium pfptuiit,'
est, soia caro, sicut est illud :: Videbit omriiscaro CAPUT VHI.
salutare Dei nostri (Luc. m, 6);' aut e contrario, cum , Ex confessioneFelicis afguit ipsum duos filips
solitis animaemerooria tangitiir, ut in Mosaicpadver- admiltere.
tituf stylo : Descendit, inquit, Jacob in Mgyptum in Intefrogari forte a nobis debueras quis iste sit Fi-
ariimabusseptuaginia(Gen. XLVI,27, etDeut. x, 22), Iius hominis, qui npp descendit juxta tuam vesaniam
et iilud peribit tinima illa de cmtii filibium Israel de coelo, neque fuit U)i priusquam nascereuir in
(Exod, xn, 19). Ibi profecto Jiujus locutionis intel- terra. Sed melius mendacip resistere, quani jfalso
legi modus debet,-ubi non signanter persona intro- .audire ab eo putavi, Scifo ei\go te ex eo quod protu^
dueilur, sed diversitas distinguittif naturarum : Hoc leras, duarum hsereseuffilaqueis strangulaihm. Nam
quippe in lbco unus Dei hominisque Filius non de cuin asseris Filium hominis, id est, Christtim, iion
naturahum dis.cretionum qualitate, sed de personse desCetidissede ccelo, sed Fiiium taiitummodo Dei,
unigeniti docuit utiitate. duos profecto haecdicens filios introducere festinas;
" allerum videlicet Christum Dei, alterum ChriStnni
CAPUT VII.
Pergit adhuc explicare quid sit Filius hominis.qui homiiiis Fiiium, Et ubi est iliud, aut quis putas spkt
est in pwlo. . ritus nequam rapult tam subito de corde tuo, quod
PorrO cum dicit: Neino ascenditin cqelurri,nisiqui . paulo ante professus labiis, npn corde agebas1 Noii,
iiescendit de cmlo,et addidit, Filius hominisqui esiin . inquis, duo du, vel duo filii. Absit; sed unus jj.ei
cozlo,evidentissimaveritatis manifestalione innotuit hominisque Filius. Age ergo. quo pacto tuncunpm,
FUium hominis ipstim esse qtu descendit de CceloFi- quomodo nunc duos filios confiteris? Dixisti enim
lius Dei. Alterius certe generis forraam, hoc est na- Filium hominis non descendissede coelp, sed Filium
turam suscepit ex virgine, non alterius filii perso- tantumniodp Dei. Duos manifeste deimnlias, aitgriim
nam. Non est^enimalter per idquod Fihus est ho- nimirum qui descendit de coelo,hoc esf Dei; ct al-
minis. Sed ahud est per id quod homo est; et tamen ,jvterumqui non descendit, hoc est hoininis Filiuni..
Deus et homo unus est Dei el hoininis filius. Natura Dominus nempe Jesus Christus, ut se ununi eum-
namque altera, hoc est lioininis, erat in terra fan- demque demonstraret, qui descendit et erat in ccslo
a Haric ihhormiter locutionis regulam. Tota haec -
Elemenlainormia
periodtis satis confusa videtuf ; riec atisim ulfatenus Quassamur sub aethera
nianus appoHere,ne exorbiteni a menle Paulini, quse Atquefactajnformia
in sunima, et uno verbo mihi videfur tajis fiiisse: non ConvexaCQdli camera. ,
esse hic locum fighfatse locutionisveitropicae, ut et infra altero cannine:
Felix volebat. Caeteruni ihhormiter, seu inormiter lit peplorumper pallia
non rtovum verbuhi ab inormis quod est eideni ac 1'ulciirapanduntofnariiina,
siri&norma"sicutiabriormisa norriia alienum, enormis TamsanctorumreJiquias
extra riormam. Vide adnotata ad § 6 Concil. Fproju-r Nonnullorumeximias
lieh. lilf.'». ih versibus, qui epistPlae69 sancti Bopi- Advehebani ioprmifer.,
facii episcopi Moguntini suhjiciurttur non Una vice et terlio carihine : " '
verbura ihvenies, qup intelligas circa aetatemPau-
lini illud fritum usri fuisse. Carmine primo sic oc- Ouaequefarisublimiter
currit: Surgeiisuempeprolijitas
Odisbujusiribftriiier
Reftagatatque vastitas.
£29 CONTRAJFELtaEMURGELLITANUM LIBRI HI.-r-LIB. U. 450,
cum loqueretur in terra, Nemq, ait, ascenditin cw-, <_losus duarumtibi grandi discissionevoraginis hiatus
lum, nisi qui descehdiide cmjo, Filius homlnis qui patet fpyearum! Nam si pernianeasin ea perfidise
est in cadb. Cuiri efgo FUiuniiipminis se profitere- pertinacia, qua duo.sfitiosviderisasserere, mox ad
tur, nori certe se FUiumDei negavit. ima profurtdilapsus detrajieris. Sin autem quia unus
CAPUTIX. est.FiJius Dei et hominis, et eumdemunum eon-
145
queslus fueris non fuissp in ccelo,priusquam nasce-
Arguit Feliceni erroris dicentem Filium IwminiS,qui ad infer-
etl Filius Dei, Jesuni non fuisse in cmlopriusquqm retur in terra; continupusque prserupta
nascetetutin tetris. Excusaretefrorem, seddubiiat nalis barathri absqueulla deduceristarditate. Untim
de pmnitentid. :
prbfeclo tihi indulgentiseremedium sestimo prpfu-
Ecce pendis in sicco stipite, unius adhuc laquei turum, si resipiscas ab hac stultjtia, etpceniteat te
ansula sugillatUSiParasti enim tibi-et alium, cujus mali prseteriti, Forsitan vepordisemagis quam inso-
torquem propriis fortiler manibus astringendoirtrio- lentise hpc reputafe cpnveniat, Venialis esf enim
daveras. Apposuistinanique iniquitatem super ini- culpa, quam superbisequalitas non apcusat. Sed quia
quitatem, ita ut diceresFilium hominis, cum sit ipse certi » nec dum sumus de conyersipn|sttiselaipentis,
sempiternusFilius Dei,hon fuisseitt ccelopriusquam suspecliper omnia de perlinacis tui duritia cprdis;
nasceretur in terra. Haecdiceiis quid aliud quam Brestat ergo quatemis sequehtia.styli tpi fidei fcrven-
initium ex partu virginis pessima ascriberefestinas tis exsequamuf ' calore. '
injectione? IUe quippe, cuffi ex
nasceretur Virgine CAPUT %,.
unigenitusDei et hominis FilitiS,tottts in utero Ma- Exprobrdt inconstanliamFelipis mqdq Filiutn dicen-
tris, lotum se in sinu coseterno'reservavit Patris. iis Deum, modo negantis,et dssetentisihnuiicupa-
Ante igituf quam nasceretur in terra, semper erat tivo Deum verum habitafe, et iti adbptivofilium
proprium. Evincilex.EvqngeHbFitium homit^sesse
in ccekK Humana rteropenatiira noti fuit in coelo Filium Dei. . .
antequam nascereltir ih terra, id est hOmo",Filius Porrp quia.plerumquebene loqui yidearis non ab-
autem quia unus et ipse est Dei et hoffiinisFilius, nuimus; sed quia in eadem bonitate non.cerneris
seropererat in cceloet in terra. IpsiuSquoque gio- perseverare, dolemus. Nam aUquando eum Deuffi
Yiosavox semperauditur, dicenlis: Ecce ego vobis- DeiqueFilium sincera putaris prpfessipnepraedicare;
euni sutn bmnibusdiebususque ad consummdiionem sed extemplo ad eam, qua veniebas, callidi cujusdara
sceculi{Maith.xxvni, 20). Heu, heu ! quam pericu- imitator animalis b, erroris recurrere cayemam fe-
» Sedquid cetli necdumsumusde convetsionislum el QlynipiusNemesianusin Cyneget.v. 57:
lainenlis./Ex hoc colligeredalur Jibros istos compo-r Implicitumquesinu spinosicorporiserem.
sitds"Csse a Pauliho postquam concijioFrancofur- Histrix
tensi interfuit, in quo certum erat ad vomituni re- quoquevel hystrix noimullisidem est ac he-
diisse Felicem cujus causa celebratum erat, quia a rinacius, vel certe, ut Plinius ait lib. vin, cap. 55,.
« ex herinaciorum genefC; sed hystrici longiores
syripdisRatisponensiet Romana discedens haeresim acuiei, et cum ihtendit cutem, ffiissiles.» UndeCal-
resuriipserat;'sed quia iri ea perseverare periiibeba-
tur, «ddit-Paulinusse suspicari omnino, rion de hae- phurnius Siculusv. 595, Eclog. 8:
resi resumpta, quodpatebat, sed de incorrigibilitate , Venitet birsutaspinosior.liistrice barba,
cbfdis per duritiemet pertioaciam. Ex quo fit, ut quj v. 176, ecl. % tegminacastanearum,quia soinosa
cifca anriuni796confeCtosfuissehos libros probabili sunt echinos voGavit:
conjecturajudieemus. Caslaneasque nucestolidem,cumsoleNovembri
J^Cailidi cujusdam imitatot qnimalis. Qtiod sit Maturisnucibusviridesrumpentiifechiiii.'
hujusmodi animal innuit stalim addendo: Si fuga '
lalibuluhthericii; leporisquepwte in petrmforamine El.piscem quemdamexnrbium genefe ex Rondelelio
AldovrandusDe piscibtislib. iv, cap. 17; qui
requirebas. DuohDecanihialia,quprum sagaciias in . profert « ex aculeis plures cuspides habentibus,echinaiiseu
ep sita Paulinovidetiir, quod ad petraruth caverhas muficati nomen sortilus est. SunJ, hystricemab
spelaeaqueconfugiant, ab interpretibus proniiscue aculeisnoiiinepte appellanf.» Sichtqui alii surit, auctore
accipiuntttrin psal.cm, 18, ubi quod vtilgatahaljet: Lorino in loct Psal. cit., < qui echinadasinsulas de-
Petra refugiumherinaciis,Hieronyffiusepist. 8 \er- ab echinqrumcopia, vel quodearum
til:,Petr.a refugiumleporibus,additque: « Pro quo noniinalasvelint sit asperum et spinosum, instar echinprum. >
mtilti lierinaceosieguiit. Herinaceiisaniraal par,yumTJsolum ericii vel echini revertamur,
et fugax.i Arnobiusjunipr quoque irt psal. Cit.con- Sed ttt ad calliditateffi
GaeliusRodiginuslib. xii, cap. 18, Aritiq.Lect.,
jungit herinaceos leporibus. «lbi est petra, ait, ait « echinus animal est vafricia insigne, quo no-
praestansrefugium siye erinaciqrnm filiis... sive Ie- quod mine Naupiiujn ex ingepip nimis callido ecliinuin
pbfibus, quia et Jepprescapes jugitint, eterjnacii.,i ' appellavit Sycophum.Dicitur verb echinus et acan-
A quibus in •eumd,"Psal.loCrimnon disseniit Cliry- videliceta spinis. CujusquoqiieSagaci-
sostomus, quilegit; uti Hieronymus: Petrd refu- tbochcelus,» discimusex Ambrosioin Hexam.lib. vi, eap:i,
gium leporibu.s;additque: « Per petras aulem spe- tatem « Echinus futuri prapyidensgeminas sibi
lunpassignificaiet Iustra,ad qiiseleppres.etterrestres qui ait: vias munit, ut quando Boream flaluruiii
eciiiriiconfugiunt.J Etpattlp pbst ait,« Syinroachuni respirandi obstruat. Quando Noto
vertisse lepores et ecuinos. i Vario ehiin nomihc •• collegerit, septentriortaleni
animalappellafur,ut diximusex Plularcho De SOler- cognoyerit detergi aeris nubila, ad seplentrionaleij
se conierat, ul llalus decjinet pbvios, et e legionc
tia[animal,ulriail« pchinos et erinctceps,et erictoi nociturbs. » Hsecde lieriuacib.De Jeporeoniitlimus,
appellafi:»"Quahdoquecum aspiratipnftjn principio,''"• cuffisit anibial notum et innoxium. Veniani dabis,
quandoqueoinissa scriptum repeHes,'ut ex laudalis leclor, si niinis;propositodellecterevideatuf orafio.
scriptoribuspaleti Sed et her, vel:er prb hefihacic . Est enira
dicitur aPlauto, qui a lepore pjiffinon sejungit hi aliquand» reficiendus animus rie iroprobo
v 195, act. i, sc".2: ', - labore victus suecumbat; ae praitere^ ubi multa apr
Cagiiv,
I ' I iiipdo,veijareleporein','nunepre^ lenes. poiiuhtur; seniper est.«ju0rlfollei^ ppssisi;
45i S. PAULINIPAfRIARCHJE AQUH.EIENSIS «_
stirias. Quaffipervalde tibi melius, si fugselatibuluih l& sanguis dat vitam manducantihus et bibentibus sc,
hericii leporisque more in petrae forariiine require- nisi Fijii hominis, quem Deus signayit Pater,.qui est
bas : pelram autem Christum aposlolicus slyhis de- verus et omnipolens Filius Dei? Nam et panis vivus
clirat(1 Cor. x, £). Conliiiuonamque Oblituspuris-' pro nobis descendit de ccelo, qui dat vitam mundo *.
siniaefidei pfofessionisDeum illuffi per nuncupatio- Quique ex eo mandticaverit, non-morietur in aeler-
nem, et filitini per adoptionem-exprobrare arixio num.' Ipse enim dicit: Ego sum panis vivusqui de
decertas ahhelito. Tam obscuraecaligirtisdensissimo coelodescehdi(Jpan. vi, 51). Sic quippe descendit
palpare obvolutus fumo prospiceris, ut asseras Deum panis vivus de ccelo, qui semper manebat in ccelo;
Vefumih Deo habitare nuncupativo; et proprium siculi Filiushominis descendit de ccelo, qui quoniam
Fiiium iri filio habitare adoptalivo. Ex quo nimirunl nnus idemque erat yilius Dei, nunquam deseruit
infaffiarisunionem individttaepersouae,et dualitatem coelum. .
discretalium naturaruni per quatuor resecare distin- 147.CAPUT XI.
ctiones : Cuique taffi intolerabilia auditui catholica Ex teslimoniisJoqnnis Bdplistmet Apocalypseotosten-
auris nullum ffiiquam patentem conhibet prsebere dit AgnumDei esse Filium Dei.
meaturn. Si Filius hominis, ille utique qui natus est Quin etiam agnus, pro nobis fieri dignatus est,
de Spiritu sancto et Maria virgine Christus Jesus,..IP quem Joannes Baptisla ostendit digito dicens : Ecce
non esset verus Deus verusqtie FiUuSDei,nequaquam Ag.nusDei, eccequi lollit peccatamundi (Jodn. i, 29).
Matthseus,Marcus, et Liicas consonavoce prsedixisse De quo Joannes evahgelista in Apocalypsimnovujn
ipsum discipulissuis protestarentur, in potestate se cantare canticum se audisse teslatusest dicens.:
magna et majestale venturum. Cum autem^venerit, Qualuor animalia, et viginli quatuor senioret ceci-
ait Matthaeus, Filius liominis in majestate sua et derunt cofdm Agno, habentessinguli citharas et pltia-
omnes angeli cum eo, tunc sedebit super sedem mdje- Idsaureas. El post pusillum : Dignus est, iuquiunt,
sttitis siim, et congtegabunturante eum omnesgentes accipere librum, et aperire signacula ejus ; quoniam
(Matth. xxv, 51, 52). Super sedem quippe majeslatis occisus es, et redemistinos Deoi» sanguine tuo. Et '
quis alius nisi verus sit, sedere credilur, 146Peus? infra : Et vidi, et audivi vocemangelorum muitorum
veicerte qui in majestate sua venire perbibetur, Deus in circuitu throni, et animalium, etseniorum, et erat
veftts procul dubio perdOcetur. Si Fiiius honrinis, numeruseorummilliamillium,dicentiumvocemagna:
cuffi idem ipse sit Filius Dei, Derissecundum Iiaere- Dignusest Agnus,qui occisus est, accipere virtulem,
ticam pravitatem non est verus,~quo pacto angelos et divinitatem,et sapiehtiam, et fortitudinem,et hono-
suos mitlere a quatuor anguUslerrae, et congregare rem, et gibriam, ei benediciionem.Et otrinemcreatu-
suosprsenuntiatur electos? suos angelos dixit; qtiia ram,qum iri cwlq.est,et.super terram, et sub terra,
omnia quse Paler habet, ejus sunt. Aut \ quomodo etquwsunl in mari, ei quw in eo, omnes audivi' di-
Filius hominis habet potestatem in tejra, quemadr centes: "Sedenliin thronoet Agnobenedictio,ct horior,
modum ipse testatus est, dimittendi peccata, si non et gloria, et poteslas in smculaswculorum(Apoc.v, 8
est verus Filius Dei ? Solius nempe Dei veri est in seqq.). Ecce omnes angeli, et animaJia,et seniores, et
potestate relaxare peccata (Mafih, ix; 6). Aut quo omnis creatura coiifilenlur Agnum, qui occisus est,
pacto, sicut fulgut exit ab Oriente, et paret usque in accipere virtutem , et divinitalem, et libi in tantum
Occidentem, ita erit advenlusFtiii hominis(Malth. viluit Filius hominis, ut noh confundariseum hnn-
xxiv, 27), si nuncupativus[Anadoptivus?] est.filius? .. cupativum Deuraet adoptivum filiumproliteri?
Nunquid decet alium queinlibet talem habere adven- CAPUTXH.
tum, nisi Deum verum, cui diCitur,Te.decet hymnus, Accusat mendacii Felicem dicenlemin Scripturis fi-
. iiuriiItominisasseri pro nobis traditum; non Filium
Dem, in Sion, et tibi reddetur voium in Jetusalem Dei. Exptobratmalamiiiieliigentiamnominit servi,
? si
(Psal, Lxiv, 2) Vel qua ralione, adoplivus filius quod idem estachominis Filii. . -
esl, qui non manducat cafnem Filii homirtis, etnon Tu igitur dixisli, non ego, ideo observatum esse
bibil ejus sanguinem,. non hahetvitam seternaffi?;Din tpto Evangelii corpore liominis semper filium
Qtii manducat, inquit, meam catnem el bibil meum traditum, non Dei. Ego. aulem dico, quia mentilus
sanguinem habet vitam mternam, et ego resuScitabo es et hocipsum in caput tuum. Surda forte aure
eum in novissimbdie. Caro mcd-vereest cibus, et legistiinEvangelioJoannis, ipsumTjeiFilium.Nicp-.-
sdnguit meus vere est polus {Joan. yi, 55, 56). He- demodixisse: Sic Deus, inquit, dilexit tnundum, ut
suscitandi in novissimo potestas"rtjillialio, nisi vero unigeniium Eiljum suum darel (Joan. m, 16). Uni-
permanet Deb. Caro namqtie et sanguis ad bumanam genitum quippe dedit, rtpn adoptivum, hopest, tra-
per quam Filius hominis.est, non ad divinam referri didit, Ddre quidemquid est aliud, nisi irgdere? Nam
polest haturam. Et tamen si ille Filius hominis, cui quod Dominus datum, hoc^apostolus ejus perliibuit
hsec caro et sanguis esi, pro eo quod unus idemque ';, traditum. QuiFiliq, ait, proprio nonpepercit,sedpro
sit Dei et hominis Filitis, si Deus verus non esset, ; nobis omnibus tradidit illum (Rom. vni, 52). Nam
caro ejus et sanguis, manducantibus et hibentibus et.Dominus modoFilium hominis, modose praedixit
sfe, nullo modo vitam prsestaret aeternam. Unde et tradendum. Unus, inquiens, ~exduodecim,qui inlin-
Joannes evangelista ait: Et sanguis Filii ejus lavat git mecum inanum in caiirio, hicme tradititrus ett
not abomni peceato (Jban. i, 7). Aut ciijus caro et in manut ithpibrum(Mare, xiv, 20, 41). Et illud :
433 CONTRA FELICEM URGELLITANUMLIBRI ffl. — LIB. HI. 434
Vw illi per quem trador ego (Matth. xxvi, 24, et ,\' tus est Filius hominis, et Deus clarificatus est in eo
Mdrc. xiv, 21). Tti dicls, quoniam atrocioris injuriae ' (Joan. xiu, 51); efPauluS magnum piefatis sacra-
sif ei traditio et csetera mala, quse pro hobis susti- merttum, manifestatum in carne, juslificatum in
riuit: vel certe nomen servi ei quam adopfivi ascri- spiritu, visum angelis, prsedicatum gentibus, credi-
bere vel confiteri: cuin omne qubd pro nobis altissi- tum itt mundo, assuniptum narrat in gloria (/ Tim.
ma pietas polestate vel dignatione non inyitus contu- ni,16); denique qtii per Prophetam suum dix.it, Da
meliose pertuUt, gloriosius laudabiliusque omne potestatempuero tuo, et sulvum fac filium anciilm lum
sanae fidei rectumque amplectilur cor. Sed mirum (Psal. LXXXV, 15); ipsum per semetipsum hon jara
valde, cur tam crebrissime in qualibuseurique tuis ancillsefilium, sed semper se Filium homihis confite-
litterulis'servi vocabulum repetas, cum non sitaliun- tur. Quoniam non esl aliter sCrvus sicut tu videris
deservusappellalus, nisiquia homo. Quod auiem mussitare nisi quia homo; servus fieri dignatus est,
Paulus de eo scribit. Qui cum in formd Dei esset, hoc est, homo fieri dignatusest: qui, sic factus est
formam servi accepit (Philipp. ii, 6, "7), nihil aliunde servus propter inutiles servos, tit sempiternus ange-
inteilegi datur, nisi formam hominis: quemadmodum lorum etomniscreaturae Dominus permaiiefet. Qui
lUlusancillseexeo quia Filius hominis.Eadem injuria ei cum Patre et Spiritu sancto vivit et regnat Deus in
exstat de nomine servi, qualis est de Vocabulohomi- g Trinifate perfecta per oirinia saecula saeculorum.
nis. Sed quia omnem gloriam divinitatis ejus inte- Amen.
gram in se manentem homo, hoc est, servus glori- Et liunc autero secundum librum ita ista cohcludat
ficatusest in Deum, sicut ipse dicit: Nunc clarifica- clausuia finalis. •

148LIBER TERTIUS.

CAPUTPRIMUM. Dei. Aitera die iterum stdbdt Joannes, et ex discipulis


TestimoniaJoannis Baptistw, et Joannis Evangetistm ejus duo, et respiciens Jesum ambuldntem dixil : Ec-
de Chrisli Jesu divinitate. ce Agnus Dei (Jodn. i, 26, seqq.) Et rursus : Illum
Ineipjant igilur hujus tertii libri seriem Joannes qportet, ait, crescere; me auteln rriiriui. Qui desursum
r el Joannes, Baptista scilicet et Evangelista, evange- venit, supra omnes est. Qui est de lerra, de terra est,
' Uco texere stylo. Ostendat quapropter Agnum Dei, - et de terra loquitur. Qui de cwlo venil, super omnes
qui. loUit peccatum mundi, Joannes Baptisla digitb, est. Et quod vidit et audivit hoc lestdtur (Jodri. III,
qui in testimonium venif, ut testimonium pefhiberet 30, seqq.).
de lumine, nt omnes crederent per illum (Joan. _i). CAPUT IL
Doceatniniirum evangelista Joannes ubi, aut quando,
vel quomodo; quatenus non hiimanse adinventionis Solus Jesus est verus Filius, quod in eo sibi compla-
cuit Pdter : cwteri, quod.utpete.de massd perdtiio-
studio, sed sincerissimo divinae inspirationis exigen- . nis in eis non sibi comoiacuit, non veri filii, sed
te-majesterio [Pro magisterio] orthodoxaeprorsus fidei adoptivi.
regularis illustrius ihformetur censura. Joannes qui- Ecce et ubi, et quando, et quomodo. Joannes igi-
demlestimonium perhibuit diceus: Ego baptizoinaqua. tur et Agnuni Dei articulatim a ostendit, qui ex eo
Medius dutem vestrumstelit, quem uos nescitis. Ipseest Agnus, quoniam Filius hominis est : et eumdem
qui post me venturus est, qui ante me factus est, cu- Agnura, Filiuffique liominis verum Dei confessus est
jus nonsum dignus, ut solvdm ejus corrigiam calcia- - Filium. PIus himirum quam propheta confitetur se
menti. Hwc, ait Evangelista, in Relhania facta sunl ab eo, hoc esf, a sanctae Triniialis myslerio esse
"
trans Jordanem, ubi.erdt Jodnries baplizans. Altera edoctum, qui niisil illum in aqua baplizare, ipsum
die vidit Joannes Jesum venientemad se, et dicit ; esse Filium Dei verum, qui bapiizat in Spiritu san-
Ecce Agnus Dei, ecce qui iollii peccata mundi. Et " clo, super quera Splritus sanctus descendit et per-
itettim lestimonium petbibuit Jonnnes dicens : Quia ; mansit, id est Christum Jesum, quemAgnum Dei et
vidiSpiritUm descenderitemqudsi columbamde cwlo, ante baptisma, et post baptisma demonstrando prse-
et mansitsupet eum. Et ego nesbiebam eum; sed qui dicavit. Haeretici quoque de proprii.mendacii falsi-
hiisit me baptizate in aqua, ille niihi dixit : supet tate consopiti, nuncupativum Deum et Filium. dele-
quem videris Spiritum descendentem, et manenlem rantadoptativum. Spifitusnamque sanctus singulari-
super eum, hic est qui baptizat in Spiritu sancto, et ter Agimm illum, Christum videlicet, et ih specip
ego vidiet testimonium perhibui, quia hic est Ftiiut discrevit columbse. Paterna autem vox non quemli-
* AgnumDei arliculatim ostendit. Arliculatim dixit cecinit Paulus Diaconus, aliud Ecclesise nostra? aqui-
vel quia distincte, et patenter Jesum Joannes oslen- leiensis lumen.
dit, cum raeteri prqphetse nonnjsi pef. figuras et eni- , TuquidemmundiscelusauferenlemIndieeprodis:
graata indicavennt^ Quod enim elare et perspicue di--.... articuli autem,. qui minores artus. sunt, proprie in
citpr, articulatim ostensum dicitur. Cicero lib. i. De digitis suht. Ostendere au.lem aliquem digito, est
legib. « Quse fuse olim disputahahtur ac' libere, ea patenter notum facere et insignem, unde *Horatius
nunc arliculatim distincteque dichntur. > .Velquiasic lib. iv, v. l^_,bd.3: ,
ostehdit, ut velut digitoindicaret.be Joanneenim; Monstrordigitopraetereanlium,. ,; •.'.'." "-'
455 S. PAULINI PATRIARCHJEAQUILEIENSIS 456
bet adoptivunifiliuffi,sed dilectum, in qup sibi cpm- A protinus quid dixerit explanavit, cum adjecerit:
placuisse testatur, dicens : Hicest Fitiusmeus dile- Quandiu, ait: uni ex minimis istis fecistis mihi fe-
ctus, in quo mihi bene complacui (Matth. m, 17). Et cistis (Matth. xxv, 37, seqq.), secrete dixit esurisse
in monte sancto additum est: Ipsutn audite (Maith. et sitisse. Et quia veritas est, menlirinon potuit. Et
xvn, 5), ut et inter Jordanicas undas Joanni, et in tamen non proprie de sua persona, quseCbrislus est,
cacumine montis Moysi doceatuf Dominus et Eliae. sed de membris suis innotuit sic, quasi de semfetipso
Cernebat procul dubio paternae visionis oculus, in dixisset. Et quid mi.rum si caput pro membris suis
adpptiyis filiis, licet electis, phris tamen hominibus, quasi de se loquitur, cum membra ejus de eo sic
. ih quosibi dispiiceret. Juxta quod himiana, postquam nonnunquain quasi de se Joqui yideaniur, quemad-
ihipsaradice est vitiata, natura, non potest a pec- modum prophetarum oracula protestantur? Foderunt,
cafi sorde esse aJiena. In solo auteffi Unigenilo, quia ait Psalmographus quoddam membrum ejus, manus
Deus erat et homo, sibi eomplacuisse prppria profes- meas et pedes meos. Et rursus : Diviserunt sibi vesti-
Sus est voce. Neque eniin testimonio beheplacitae menta mea (Psal. xxi, 18, 19) ; et illud, Dederunt in
causae divinitate indigebat majestas; sed humanae escam meam fel; et in siti m,ea pulaverunt me aceto
reddendum eratnaturse. Quaeposlquam in paradiso (Psal, Lxvin, 22). ,Non quidem prsemisit Propheta :
serpentis astutia, mulieris consensu, rriariti viiiata B Haecdicit Dominus, Foderunt. manus meas et pedes
porruptaque exstitit praevaricatione, in nullo unquam meps; seA quasi de semetipso exorsus est dicens:
deinceps adoptivorum sic venit filiorum, ut non ha- Foderunt manus meas et pedes meos: attamen non
beret aliquid de massa tractum perditionis, unde ipsius manus et pedes sunt fossi; quatenus et se-
" sibi Siius eotiditor displicefet. In solo autem, ut prse- cundum fidem historiae de se ipso et figuraliter sen-
missum.est.-unigenito Dei Filio, qui noh adpplivtis, tiendujn esi, dictum. Ideo Redemptor noster pro no-
sed verus est Filius, 149 sic est assumpta humana bis, non pro se, alterius generis naturam suscepit,
stibstantia, quatenus et veritatem sui haberet ge- id est humanam, per quam possit humana vox hu-
.neris et caus.ani omhino nesciret peccati. mano loqui afleciti, in qua poSsit etiam esurire, si-*
CAPUf m. tire, fatigari, pati, cfucifigi, mori, ac sepelifi: quia
omnia haec a hoc est a divina natura modis om-
Be Filio Dei Palris dilectp male intellectw a Felice nibus exstant sua,
aliena. Hinc est quod in cruce suSpen-
Scriplurw .' in quibus Chnstus velut caput demem-
bris, vel membra quaridbque de CdpileChrisib lo- sus sic pro meinbris suis quasi pro „sePatrem legitur
quuntur. intefpellasse, Deus, inquit, meus, Deus meus, ulquid
,. Etegauter ergo omnipotetts Pater, Hic est, inqtiit, dereliquisli ine (Marc. xv, 34) ? cum se sciret a Patre
Filius meus dilectus, qui sic singulariter factus est .nrinquaffi esse derelicttim, cui.unum curii Patre
bonio permanens Debs, ut in Solomihi complacuisse coihsiliuni fuit, itt pro ffiutidi crucifigeretiir sa-
. vocis meae testimonio cognoscere vos volueiim. He- liite.
iectionis autem et beheplaeiti sermo omnem insinuat GAPUf JV.
pienitudinem charitatis. Christum autem Jesum Dei Imprqbat seritentiqtii Felicis dicentis, quia Jesus erat
Filium, in quo sibi Pater complacuit, in quo omnis riuricuvdiivusDeus, non fuisse suw voluntdtis pqti
duleedo paternse charitatis, ih quo bmnis plenitudo vei mbri: et ided Palreiri orasse calicema sc traris-
ferri. -
habitat divinitatis haereticusiste cum sequacibus suis
astruit eiim diem nescire judicii, quia homo fieri Hinc etiara ariie passionem, In Ipso, ut ita dicam,
'
dignatus est; affirmat non esse essentialiter bonuin; articulo Iradiiibnis tertio rion pro se, sed pro ftieffi-
derbgat noh ettm venisse suam facCre volurilatem ; bris suis, pro qhibtis pati venerat, orsisse, tristasse
autuniat non esse suum regnum prsestare ccelorum, *•'usque ad mortem, mcestum esse, Palris non suam
et his similia, coacervatis in unum de sacrosanctis voluntatem fieri evangelista innotuit h imprecasse.
Evahgeliorum paginis, bene quidem per Spiritum Licet haereticus iste detrahat ei, quia homo erat, ti-
•ianctum prolatis teslimoniis, sed male ab eo pef ne- n mofis causa calicem passionis a se orasse transferri;
qiiam spiritum depravatis ; parvipendens magnopere el secuiidum quod.Homo erat et nuncupativusDeus,
considerare, quia ctiih sit Redemptdr noster caput non fttisse voiuhtatis ejus pati vel mori, sed Patris
bmnium electorum, omnesque membra ejus electi, tantuffiffibdo. Quiri etiam iffiprobo serffione 150
plefumque sic prb riieiribris Consubstahtialibus sibi eamdem Causahi elinguavit c timoris, cnm sic ait:
"qiiasi de se huffiana Voce lbqui capuf videatur. Ut Juxta hunianitatis vero substantiam non venit vo-
est iilud: Vidistis me esurientem, ef sitientem, et luritateffi suam facere, sed ejus qui m.islt illum ; qui
'cSefera. Respondenlibus autem sibi cum admiratione, et In passibne sua palfem efBagilansait: Pater, si
-quatido eum vidissent esurientein vel sitiehtem, fieri potest, iranseat ti tne calix iste (Malth. xxxvi,
a Tristusse usquetid mortem. Tristafe\>vo tristem Paiilinusauteiri irisiasse pro se tfistasse, seu verius-
facem inferior setas Usurpavit VVill, Bfitb lib. x', pfoi<tristem esse verbiiin adbibuit.
t^hiUpp.apud Du Carige: Evangelista itihqiuit, prb nqtumfecit. Vide not.
.....Indignotrfstavit fuhere campos; in cap. 29.1ib. i.
et lib. II : ' -Vifle"-'"''
<=:Eliriqdviti not, ih § -11''concil. Forpjuliehs,
' :::'
, . ,,, Jitti •»*. - ;;' •"'"' ': -
,.,. Et tristi tfistassetfunere mundujjl-
457 CONTRAFELiCMURGELLIfANUMLIBRim.--LIB.ffl. 458
34). Efftagitqre§ potuit, quasi novi aliquid viderefur \enim sqpis eaquce Deisunt,sed qumhbthihuhi (Malth.
jdixisse, ctun efflagitare.lion pertineat ad simpliCis xvi, 22,._3). Quo igitur pacfo rioh vbiuritariepertu-
jor,al.ioniseffectum, sed polius aut curiose ab alio lit, qupcj duduih iam. inipen.sissime!oppbi!tuiii'us esse
exlorquere quod petitur, aut quod nescitur flavo h ih- disclpulis cbinmcridafat ? Vel qua.fatiohe K86ipsurii
terrogationis .studio inyestigare. Si verp juxta.hsere- noile convenientius exefciiisse"aCcipipbtest, quiid
• ticain pravitatem voluntariani non pertulit passio- nolerite disciputb animadyefsibhis bojurgatibrie ffc-
iiem, ubi est quod.Ionge. ante per prophefam Patri darguisse cognoscitur, ul erihi etiaih ob hoc Saiahse
ypverat. dicens: Valuntarie sacrificabo libi (Psal. yoeabuliplecti sententia.dempnstfafei?Ipseiiamque
JLIII,8) ? etillud : Ut facerem volunlatem luam, Deui de serefert? Proptered the Pitief ctiliffii; 'qiiidegj
,meus volui (Psdl, xxxix, 9). Nunquid qupd ante pol- animam meatn.porio prb bvibushieis. Pbtestaiehi hh-
,|iciius .fuerat proximus iam passioni timoris eya- beo ponendi eairi,'eipoiestatetii lidbeo iiefum suiiicr.xi
cuasse pufandus est metu ? Absit. Veritas ab onnf edm. Et nemb tollii edth dhieipso (Jbah. x, 17 siq.).
cxstat mendacii genere aliena. Isaise namque audia- Uiique qui pritestste aniiriairi ^(jaih poiiit et resim;:!;,
. jnus vaticinium profitentis : Oblalus est, ait,quic non est timoris vel noientis, sed voiehtis ac potei-ta-
ipse voluil (Isa. nn, 7). Paulus clamat se ipsum tis est clenientissimus disperisatoi. Nattifam niimpe,
lradidisse pro nobis. Atnbutate, hiquit, in diieclipne B sicut saepius ihtiriiatum es(, huniaiiam ideo siisci-
Mcut el.Chrislus dilexit nps, et tradidit semetipsum pere Dei non abhorruit Filius , ut ex humano i?;rgi-
prp tiqbis.(Eph. v, 2). Ef rursus : Qui dilexit me, et benignus non dedigharetur aflectu. Quod aiitei;. «ri-
(radidit semelipsumpro me ,(Gal. ii, 20), Slatur, mosret, pavet, eftsedet, et humariaeapeiik.s
:.'-;.'. CAPUT V. demonstratur veritas carnis, et nostrse per id prce-
orasse el staiur infirmitatis quantocius fortitudo. Norieiiim in-
Christuth vbturitarie~subiisse pdSsioheni; nisi in quan-
sudasse' in-horio pro suis ei in exemplum osten- ' iirmari coacte pottiit ihvioiabiiis viftus,
flit.,. . . tum praestabilius Voluiitafia pptestate illi prp nplns
.Quo.ergo facto calicerp passionis a se fransire ne ' placuit inlirmari. Nori est prpfecto ab ejiis alienus
biberetur;praret, quasi Patrig et npn suaeesset vo- voluntate. 151 Conseffipiternus propriusqUe est
luntatis bibendus, qui semetipsum ut biberet tradefe Fillus. Cuique uniiffi communeque Cum Palre seiti-
non recusavit ? Obsistenti namque Petfo Camali de- per fuit Consilium, ut pfp inuhdicfucifigeretur sa-
Viclo ne hiberelur am.ore, ait: Caticem, quem dedii iute. Sed in vefbis et in exfeihplOjac doctriria stiis
miiii Pater non Ms ut bibam illum (Jodn. xviu, 11) 5 dignatus est Consubstantialis fiefi. Nam et pratiOriis
Quomodoimplebuntur Scripturw prophetarum, quiq regulam fempofe passionis ideo taliteririfbfmafe vo-
sk oporlet fieri (Maiili. xxvi, -54)? Nunquidnam quod G luit, ut ffiembra sua, hocest electi snl,' qhoium ipse
'bpppfttihtim, licet rioh sibi, nobis sciebat,' ipse ideo principale est- capttt, inler angustias pbsili',' et in
factus hoffio'ut exbiberet, noieris fortp Ciediluf exhi- oratione strettui, et iri Dei volutitate'pef Siibjectib-
• rieih cohcbfdes, ef foffes fbbore ih agbrie ce'rtamih's
.buiss.e? Quis hpc insanus, tamque furibundaeyesa-
riiaededitus vef cbgitare praesiiffiat? Pbrfo discipulis • perffianerent: Cefti pef omriia nequaquaffi se a di-
suis ante dies non paueos pfsedixefai, quia bpofteret vino derelictos inter adveisa et pfospefa esse solatio,
Fiiium homihis tradi m ffiahus hoihihuhi peccatdriiro licet quasi destituinorintmquaiii videantuf; cum ris-
ad illudeiiduin', et ebrispuertdurit,et flagellandum, et : que ad hiortern etiam Carhis persequentium exef-
crucifigehdiiiri, ef qiiia tertia die restirgef et.-Ctiique ' ceatuf potestas : et ex eo seseiqiiasi SucCubuissear-
aiidittii Petfusnbh cedens, riimisedulcediriis'Satiatus bitrantur, sed nequaquaih diviria eis Subtrahuhtur
amofe, iali prblinus oJjStitit resporiso': Absit, aif,' a solatia, cum gloriosii eis purpureis corbha tribuittir
~ie Doriiihe,propitius Sis tibi, hoti erit iibi lioc. 'Sta- de triumphis. Binc est quod idem RederiiplOrnoster,
tinique 6b id pef ihCrepationehi audit a Dominb: qui ritillo fiiodb aliehd indigebat aiixilio, iri ipso, ht
Redi pbst me, StittindS,quiti scdridtiluiriesiriilii: hbn ita loquaf, tfaditionis hibhienfofa*ctii& in agbnia diita,

. » Mffdgitaie pbtuit. Jure Pauliritis fepreheridit Fe- l*'quldem sOlet, riisrcoricifatus , tariieh ego-exspecca-
licem' eoquod dicefe atisus esset Sesnmeffldgitasse, tipnepromissi tui ffiovepr, .ut adroorieam fe, non ut
ut calix a se transiret. Nam efflagitare non obedien- flagitem. Misi autem ad te quatuor admonitores non
tis obsequenlisque est verbum,.;sed pptius aiteritis nimis verecuiidos. ., qui.nietiip ne forte flagitent:
vohmlatemiad propriam trahere yolentis ; et ut eje- Egoautem mandayi, ut rpgarent. ».'Effjagilafe vero
ganter dieit Paulinus , Efflqgitare hpn. pertinet qd adhuc vhn atiget, et flagitatioiiem intendit,, ut.illud
simplicis- orationis effectum;. sed potius, autcuriose de Turno iEneld. lib, xn, v. .759. ., .- ,.
Tdbaiio extorquere,quodjjpelitur,,aul qupd nescitur "
..... Notuihqueettagitat ensein
iflavointerrogatiohis. stiidio investigare : Hinc flagito
nonnuiU, nec male,.a ilaroma deducunt, ut sit yejie- Jure igitur Paulihus, verbum eflldgitdreuti-iniproprie'
inentef, „et qtiadam. antmi inflammatioiie expetere. - etimpertinenter prolatum a Felice expungit et-fe-
-GicerPnon urioih loco flagitare distinguit a poslulafe, probat. . , . , :
%\ tanqtiam majus aniinM secefnit, Orat. iprp.P. h FiavPinteffogatibnisstudio. Sijhicerrornon sub-
Quihtio;; < Veruffi his; de rebus non necesse h.abeo i est, pro flagfanti flavo repositum puto ,<idemque
dicere ea,-quae me P, Quintius cupit cbmiheihbrare, esse PauUno ac ardenti et flagranti Sludio: Flavus
tametsi causa postuiet: tamen quia postuiat', ,nbn .- enim est color ignis ardentis.ret flagrantis, id est
.flagitaf^prseterihp. X Et lib. K, epistv.8. « Et si mii- flammsei Vid. not. in cap. #41ib.:i, ;• ,4
nus flagitare,-Lquamvisquis pstenderit,, nb poptiiiis
459 S. PAULINI PATRIARCHJ) AQUILEIENSIS. UQ
prolixius oraret, angelos se pro noslra consolatione A . pheticae narrationis ordo demonslrat, cum protinus
permisit conforlare, nulla prorsus exigcnle causa ne- subinfertur : Quonidmprwvenisti eum in benedictione
cessilalis, sed ut hoc exemplo omnia membra ejus dulcedinis, posuisti in capite ejus coronam de lapide
sanclique sui informati ffiartyres, in tribulatione prelioso (Ibid.,A). Porro in tanfa benignitatis cle-
quacuiique constiluti, interque carnificum manusde- menlia voluntatis tnae excrevisse pietas perdocelur,
relieti, omni prorsus humano destituti solatio, quasi qualenus flevissete evangelista tuus ob introituih Je-
in agonia facti tenacius devotiusqueiii Deisolius sus- rusaleni civitatis quam elegisli, humano 1 describat
pensi sperantes auxilio perdurarent. Unde et pro factus cbrdis affeclu; ntide et miseranlis inducit
sudoris rore de corpore unici ejusdemque nostri con- consultum : more gallinse asserit le voluisse filios
solatoris guttas sanguinis, quod certum esthumanae ejus illa renuente congregare sub alas clementiats
omnino non esse naturse sudare, non fruslratorie ab tuae. Si volimtatis tuse improperium passionis non
evangelista refertur in terram usque distillasse : qua- fuit quantocius suscipere, cur obvius temelipsum
tenus per terrara, in quam defluxerat, terrena bea- persequentibus in nocte praebuisti traditionis, ila ut
toruin martyrum depromeret membra, el purpureae respondentibus tibi quia Jesum Nazarenum quaere-
guttulae punicum dislillanlis rorem roseo Clirisli san- rent, diceres : Ego sutn. Si ergo, inquis, tne quwti-
guine eadem sanctorum martyrum purpuratal depin^ B 1 tis, sinite hos abite (Joan. xvm, 8). Sed qUoniam
geret membra. tuse pietatis vox in evangelio tuo auditur dicentis,
CAPUT VI. Desceridi de cwlo, non ut faciam voluntatem meam;
Jesum alloquitur, ut intelligdt quid sit eum descen- sed ejus qui misit me, Pdtris (Jban. vi, 38), doce me,
aisse de cmlo non ui fdcerel voluntdtem suam, sed quaesote, Domine Deus misericors, et singulariter
ejus qui misil se, Pairis. bone magisler, sincerse imbutor fidei, qnomodo in-
Astruit etiam eum ex en Evangelii loco non suae tellegi te largiente delur et tuam te descendisse de
volunlatis esse, ubi ipse de, se loquitur, dicens : ccelo, et non tuam facere volunlatem: Tu scis quia
Omne quod dat mihi Pater ad me veniet, et eum qui valde pertimesco aliter de te quam ut dignum est et
venit ad me non ejicio foras ; quia descendi de cwlo, libi placet, sentire. Tu mihi ergo dona gratuitp mu-
non ut faciam voluntatem meam, sed ejus qui misit nere, quod nullius exigit merili venerandai vitsc fa-
me Patris (Joan. vi, 37 seq.). Si juxta hseretici hujus cultas, quo possim et recte senlire, et concepto ser-
. vecordiae impudentissimam opinionem non fuit tuse roone fideli convenientius valeam ore proferre. Tu
voluntatis, Domine Jesu Christe, etiam secundum . vero dixisti: Apeti os c tuum el ego adimplebo illud
quod homo fieri dignalus es, omne quod tibi dedit (Psal. LXXX, 11).
Pater salvare, nec ejicere foras, sed tantummodo G CAPUT VH.
Patris : ubi est illud quod alibi tu ipse dignatus es Pergit Jesum alloqui, docendodiscretionempersona-
praemonere, quimentiri non potes: Venil Filius lio- rum Patris et Filii, non voluntdtem,quia unavo-
minis quwrere et salvum facere quod perieral (Luc. luntas est Patris el Filii.
xix, 10). Ubi est illud quod quidam propheta tuus, Non possum ergo cum his etiam convenisse, qui
te uilque Jargiente, divini cantici mellifluomodola- dicunt te, juxta qhod homo etiam fieri dignalus es,
mine alacri de te corde laudum praeconia Patri in- alienum a paternae quocunque mpdo unitate existere
tonans ail: Desiderium animm ejus tribuisti ei; in voluntatls. Nunquam te, Domine, credb" sic fuisse
voluntate labiorum ejus non fraudasti eum (Psal. xx, verum hominem, ul non esses semper et verus Deus.
3)? Ecce non quemlibet simplicis voluntatis efle- Cum una ergo persona sis Deus et homo, non inve-
ctum, sed desiderii »; quia imo plenaejucunditatis nio quo pacto non sis unius cum Patre et voluhlalis,
suavitate ut salvum faceres, et non ejiceres foras salva scilicet d proprietale ulrarumque naturaliuir,
omne quod paternse dedisse tibi charitalis intimatur voluntatum. Sed quia non tibi nec pro le, sed nobis
dujcedo, prophetalis vaticinii sermo declarat. Et et pro nobis descendisti de coelo, et es de yirgine na-
quia de Verbo caro factum, per quod consummatae,n tus per carnis dispensationem, et omne quod fecisti
passionis sacramentum triumphalis gloriae decore: et docuisti, quidquid loqui dignatus humana es yoce,
coronari voluisti, sit hoc praedictum, sequens pro- non tibi nec pro te, sed nobis et prb nobis fecisti et

152 a Sed desiderii, quia imo, etc. Eam esse pe- Error ergo, ut opinor, ex eo irrepsit, quod pro os
riodi hujus alias obscurioris, senfentiam existimo, tuum legeret aliquis in veteri Scriptura ostium, et
•videlicet":sermo prophetalis vaticinii declarat non ostium idcirco scripserit.
quemlibet modo voluntalis affectum tribuisse tibi d Salva scilicet proprietate utrarumque naturalium
Patrem, sed eliam desiderii, quin imo desiderii sua- voluniatum. Nihil hac exceptione opportunius. Et-
vilate referti, plenitudiiie jticunditaiis, desiderii, in- enim hnicam voluntatem Irt Chfislo statuere error
quam, ut salvtim faceres, et non ejiceres foras omne Monolhelitarum est damnatus in vi synodo generali,
fjuod intimatur dulcedo paternse. charitatis libi de- cum auctbre haeresis Sergio, et sociis erroris Paulo,
disse. An scopum attigerim lector dijudicet. aliis. Dum autem dicit Paulinus Christum
h Hmtnanotactus cordis affectu. lactum, non ta- <Cyro, unius esse cum Patre volurilatis, videri posset priffia
• ctus
ratiogrammalicse postulabat, quia tactus ad eum. fronte unicam voluntatem iri Christo ponere. Ciim
qui flevit refertur; le flevisse evangelistd describit ' autem addit salva proprietate ritrarumque naturalium
tdctum humano cordis affeclu, erat dicendum. Sed voluntdtum, manifestissime pslendit se duas vOlunta-
$anctus et Iheologus a grammaticis nbn vapulat. tes secuhdum duas naturas in Christo admtttere,
«•Aperi ostium. Vulgata habet : dilata os tuum. Uham vero ciiiri Patfe, divinam intfelligit.
441 CONTRAFELICEM URGELLITANUMLIBRI 1H.— LIB. m. 412
«focuistietloculus fuisti,etquia tu es Dei omnipoten- A Dei facere voluntatem informares. Sciebas utique
tis Patris sapientia, in eo animam quod dixisti non Euciferum,qui mane oriebatur per superbiam, suam-
tuam facere sed Patris volunlatem, utrumque insi- que voluntatem sequendo de coeliforas ejectum pa^
nuare nbbis dignatus es, et doctrinse fuit injectum latio. Sciebas nimirum protoplastos, serperite stia-
praerogativuin, etdocumentum constat exempli. Cuffi denle utsuam facerent volimtatem etperstiperbiam,
• autem dicis, Detcendi de
cmlo,non ut facerem volun- suique transgrediendo cortditoris prseceptum de pa-
tatem meam, ted ejus qui misit me, Pattis; apertius radisi gauduS ibras fuisse ejectos. Idcirco descendisti
-personarum declarasti discretionem, quia et Pater de coelo, non ut doceres homines per superbiaffi suam
- pater est, et tu Filius vere filius es. Et voluntas non facere
voluntatem, per quam foras ejecfi sunt de pa-
est tua solius, nec alia, sed comffiuniset una cum radiso; sed per humilit&tem Dei semper facere vo-
Patre. Tu enim ipse docuistinon a temelipso esse vel luntatem, per quam intus, ih aeternam scilicet bea-
tenisse, sed aPatre, et ex Patre : quia non duo vel titudinem valeant sine fine manere. Non fecisse te
tria, sed unum principium est Pater et Fijius et Spiri- -tuam voluntatem docuisse te est neminem suam, sed
tus sanctus. Sicut enim ex te npn es, sed ex Palre, Dei facere voluntatem. Ejicere foras fuit diabolum
ila et voluntas tua nou est alia, nec aliunde, sed una suam, non Dei protoplastos suadere facere volunta-
eademque et ex Patre. In eo igilur unum te cum **tem. Non ejicere fuit tui, DomineJesu Christe, Pa-
Patre esse luce clarius demonstras, cum te noii tris, non suain electos tuos
praecipere facere volun-
alterius, sed unius esse cum Patre edoces voluntatis. tatem. Hujus nimirum doctrinae regulam per alium
CAPUT VHI. etiaffi evangelistam tuum te docuisse didici. Nam ut
Similitudine termoms et doctrinw, quw Christi et non a diaholo inventore omnium lrialorum superbiae
Palris sunl, ptwcedeniia cpnprmdt,
jactantiam prelioso redempti tuo adpeterent san-
Constat autem huic simile alibi te per eumdem sed a te retributore omniuin bonorum disce-
guine,
evangelistam dixissc . lit sermonem, ais, quem au- rent humilitatis mansuetudinein in sinu menlis mi-
disti, non est meus, sed ejus, qui misit me, Palris tissima retinere devotione, sic
et iUud: doctrina praemonuisti dicens :
(Joan. xiv,.24); Mea nonesfmea, Discite ame quia mitis sum et humilis corde, etin-
ted ejus qui misit me, Patris (Jpan. vn,, 16). Quem- venietis
• admodum requiem aitimabus vestris (Matth. xi, 29).
ergo intellegi datur sermo auditus non lllam utique requiera, quam in' paradiso callidi ser-
esse tuus, sed Patris, quoniam tu es unigenituffi
homo deceptus astutia, per superbiam,
VerbuffiDei Patris, et non est aliunde, sed ex Patre, pentis primus amiserat sequendo voluntatem,
einon tuum, sed Palris, quia tu Filius unigenitus , suamque
es Dei Patris, et doctrina tua a non est tiia separa- c CAPUT X.
tim, sedPatris, quia non est alia tua et alia Patris, Voluntassalvdndi homines, quw est in Patre, est et in
Filio. Et quomodo inlelligendum Htlud : Nemo
sed una eademque Patris et tua; ita et voluntas tua bonus nisi solus Deus.
non alia tua et alia Patris, sed una eademque et tua Audiamus nunc sequentia ex horum connexione
et Patris. verborunii dulcisono tuo ore dicente:. Hmc est, in-
153 CAPUT IX. voluntas Patris mei, qui misit me, ut pmne quod
Docet Christum descendissede cmlo in exemplumhu- quis,
militatis et ebedientim,nori ut faceret voluntatem dedit mihi, non perdam e%eo, sed resuscitemilludin
suam, sed Patris. novissimo die (Joan.m, 59 seq.). Sequere, Domine,
De his igitur ita se habentibus videamus nunc te magister essentialiter bone, quae sit voluhtas Patris
doeente, qualiler humilitatis et obedientiaeexempli de eo, qui vidit Filium ef credit in eum. Ut omnis,
speculum, quo intendalur proluleris, non tuam sed inquis, qui vidit Filium et creditin eum, habeat vitam
Patris facere voluntatem. Reddis namqu.e causam mtetnam,et tesuscitaboego eum in novissimodie, Quis
cur ita dixeris. Ais enim : Omne guod dat milti ergo tam insani capitis amens existens, quatenus uon
Pater, ad me veniet, et eum qui venit ad me, non eji- credat, juxta id etiam quod homo es, quia rationalis
cio foras (Joan. \i, 57 et seq.). Et quamobrem non _. animse et mentis benignse mitis es et humilis corde,
. ejieias quasi interrogalus exponis, quia descendi,aA-' tuae procul dubio fuisse voluntatis, omne quod tibi
didisti, de cwlo,jnon ut faciam voluntatem meam, sed dedit Pater, quin imp quod ad le traxerit, salvare et
ejus, qui misit me, Pdtris. Ideo descendisti, lioc est resuscitare Ulumin novissimo die? Dissipa, obsecro,
excellentiam divinse altiludinis exinanitiis formam -;Jesu Christe Domine Dieus,potentissima tua dextera
servi suscipiendo inclinasti, ut membra tua, electos Babyloniseparietem civitatis super refluentium posi-
scilicet tuos , et exemplo et monitis nori suain sed tum glumas h arenaruffi, in qua lamia'« denudata
a Vide similia apud sanctum Augustinum tract. 29 • Hist. animal. lib. v, c. S; Plinium lib. ix, cap. 24;
in Joati. sub initio. Petrum Gyllium de noiuinibuSpiscium'cap. 99 ; sed
154 h Giumas arenaruth. Vide diCta in riot. -prsesertita UlysseffiAldrovandum dePiscibtis lib. m,
lib. i, cap. 8.r cap. 32 ef 63. Neutmm lamen ex lris'Jeremiae seh-
c In- qua lamid riudata mamma. Respexit ad Je- tentiae congruere videtur. Neque enim recte expones
rem, Thr. iv; 3: Sed et lamim hudaverunl mammqs, :' de lartriis mulieriijns, quia rion altint catulos.; Caluli
laciaveruhi catulos suos. Lamise aliquibiis sunt vene- enim bestiarum partus dicuntur. Non item de lamiis
ficae feminaevel s<agaeet stryges, vei meretrices. -;piseibus, quia canis carchafianon est exgenere cse-
Vide Rhbddiginum lih. xxix,cap. 5, aliis sunt pisces, toruffi, ac proinde mammas non habet, nt plhribus^
et canes carcharias vocant: de his vide Aristotelem ostendit Aldrovandus lociscitatis. Textushebrseus
S. PAULINI FATRIARCH^ AQTJILEIENSIS 444
£45
mamraa vinilento fablactat *. catulos lacte : et fac A i sisti dicens: Vosvpcaiis tne Magister et Dpmine, et
henigne in bona voluutate tua Sion, ut sed.ificetur benedicitis : sum enim (Jqan. xin, 13). Non ergp se-
Jerusalem murus,,firmam posilus supra pe,tram, in cunduni sonum vocis hypocritse scribse, sed secun-
qua millia nngelorum mellifluis dueent conceniibus dum quod proprie solius est Deicprdis cogitatioffiim-
cjioros psallentes. Evelle spinas et tribulos, quos que audiens f Prp audientis] resppndisti clamori.Per-
guasque malediGta prolulit terra, etpianta npveilas °" fidisc nenipe redarguens in cordis tabula scriptam
*
pleas, pampineaque vineta, candifluis liliis, purpu- damnasti calliditatera : non. siniplicis magistri vo-
rpisqne circumsepla rosetis in lerra, cui benedixisti, cabuli refugisli favorem. Et qtioniam non,Deuni et
,cum ayertercs captivitatem Jacpb. Istius nimirum liominem, sed purum te sub ffiagistri npmine homi-
lamiae catulus exstat lacle nutritus pestifero, qui sa- nem appellayit, qui debuprat Deum el hoffiinem vi:-
crilego ore te asserit ob piefatis sacraffientum non raciter te confileri: laleni ergo dixisti non essen-
essentialiter bonum, eo quod cuidam subdole inter- tialiter hoiium, qualem ille magistruni; hoc est,
roganti legis perito, bonumque te magistrum, quasi purum corifessusest liominem bonum. Quid me, ais,
purum ,hpminem confitenti, cum rectse fidei ralio dicis bonum ? Nemo bonus, nisi sohis Deus. Ac si di-
exigerit Deum te verum et homiuem prpfiieri, re-' ceres : Quid mc diCishomiiiem bouum, cum ego sim
sp.ondisse te neminem bonum legerat nisi solum B Deus homo? Talem dico neinineni essentialiter bo-
Deum (Luc, xviti, "1S) : in tanlum te „a Dei solius num, qualem me tu-hominera scilicet suspicaris lan
socielate, quia homo fieri dignatus es, avellere co- tummodo bonum. Unde et euffi si vellet vitam ha-
naturj quatenus per id quod honio es, non essentia- hefe, ad legis recufrerC doeuisti prsecepJa,quatehus
liter, sed nuncupafive sis bonus, tanquam quilibet ea Iegendo disceiei, qtieiriadhibdiimte Verum Deum
horap purus, qui non est una persona cuni Deo, in niysterio Trinilatis prini3elegis latio denionstra-
sieut lu erederis solus, et non naturaliter bonus, ret: et quia nbtt fieto corde, siCtit ab hoc hypocrita,
quia de yitiata est omnis homo natus substaiitise qui se putabat legis peritum, esses diligehdus, sed
niassa, sed es dono gratioe ut bonus sit te promere- sicul ibi legitur, ex tbto Corde, et ex tofa aniraa, ct
juf largientc. Tu autem qui de Spiritu sancto ualus ex tbla virtule.
es vertis horoo, nunquam fuisli purus liomo taji- CAPUT XII.
.tomffi.odp,sed in ipso spiritali conceptu Deus crede-
ris, Deus semper et homo, Qiibmodo Ftiiris ignorare diem judicii dicalur, ciim
juclicium ad ipsuni spectet: Modeslia Pqulini super-
CAPUT XI. sedentis a controversiq dirimenda, quqnivis in au-
lOstendil nonjiegare se Cliristutn bonum, sed respbh-'« thenlicis shw ecclesiwexemptaribus, etapud tiiero-
defe nbn esse bonum heminetn nisi Deum , ei qui se C V ritjiiiutn et Ambrbsiumnbii reperiatitr ib Filius in
ctedebdt hominem tanlummodp bonum. allata senlentia. .. .
Clotifiteatur Crgo rtecesse est haereticus istp labiis Eodem tiaffiqtieffiodo prbpter iriysleriuni Incarria-
tbxicatis Spifitum sanctum non essentialitef Jjohnni, lionis autumat le Filium Dei dieni judicii ighdrare,
si te qui de Spiritu saiicto et virgine veraciter natits cum dies plaue proprie judicii Filio Jiominisascriba-
yesbomo, non acquiescit singulariter esse ac essen- lur. Sicul fulgur; inquis, exil ab Oriente; el paret
fialitCrhonum. Non eniin te negasti bonum, ctun di- usque in Occidenteni, ita erit et advehtus Fitii homi-
ceres, Nefho borius nisi solus Deus, quia tu, qiti nis (Mattlt, xxiv, _7). Et iilud : Tuhc videbunt Fi-
•ChristUses, CtiffiPatre et Spiritu sancto, salva pro- lium hominis venientem in nubibus coelicum vitiute
prietate triuril' bersoriarum, solus et unus es Deiis muita etmajestdte(Ibid. 30). Et rursus-: Ghm sederit
honus. Non dixisti^ rion sum egObonus, quoniam Fiiius hominis in sede majestatis suw (Mallh, xxv,
aiias prbfessus es : Ego sum pastbr bonus (Jocin. xi, 37). Sed qubniaih in ahtiquariis -EvahgeUoruffiriu-
11). Et ilIud:A« oculus tuus riiquam est, quia ego thenticis, quse peries hos, et in scfihio sarictseriostrse
borius surii (Maith. xx, 15)? Sed iiecniagistri nomiriis retinereritur ecclesise, Filii vocabulum ih eodem
appellationbffi sprevisti, qtii discipulis luis in cceriserjEvarigelii loco insertum minime valuit rCperiri, et
cotivivio laudabiliter hujus vocabuli causam ^xpres- vifi illtistfissiffii, beatus scilicet Hiefbriymus * atque
h c. Jeremise habet 'ji_n tannin hoc esl dracones, ita a Virulenio ablaciat cdiulos idcte, pro laclat usur-
et Ghajdseus et LXX, licet Syrus et Arabicus inter- pavit Paulinus. Ablaclare enim prqprie est a lacte
pretentur canem sylvestrem. « Sentenlia ergo est, amoyere, quod esl contra menfem Paulini, ut patet
ait Menochitis, eliam feris truculentis rion defuisse ex iis, quaehabet infra : Lamiw Catulusexsiat lacte
in suos foetus materna viscera; defuisse autero matri- nutritus peslifero. ,-.,,. , .
bus Jerosplyiiiitaiils, > Verum Paschasius .Ratbertus h Hieronumus. Locus Hierbnyffiihic.estiti c, xxr,v.
ad iiienteni Paulinl nostri locum Jeremise interpreia- Matlh.. tom. XXVI Patrolpgiai. <cbl.'181;.« In qui-
tur lib. iv in Lamentaiioiiibus Jeremise. Sic eiiim ait: busdani Latinis codicibus addituni est, Negiie filius :
« Sedet,Chfis(i EcGlesiaplangitper laniias hypocri- cum in Grsecis^etmaxime Adamantu et Pierii ex-
taruih atque liaireticorum caljidaffi, perversitatem : emplarib.iishoc.npri fiabeaiuf .ascripfuiri; ,-sedquia
,qui humaiiam quidem faciem gestantes beiiuina per . in lioniiuliis legitur, inserend.um yidetiir. Gaudent
. impietatem cprda gerunt. Qui liinc manimam nu- Arrius et Eunpmius,.quasi ignorantia magistri glo-
quando errorem suum libere praedicant; tuiic ria sit discipuiprttin. i pfiffipHieronymus. Si non
""dant, catulos
yero lactant „ quando maie sequaces parvu- alius-Adamanlius est. ac, fJrigenes, qui Adainantius
lorum animas perversa docenl, et ad impietatera est dictus, fateor non intelligo, quomodb Hierony-
malo niUriendo conformant, etc. > mus asserat non esse scriptum in Adamantii ex-
UH CONTRAFELICEMURGELLITANUM LIBRI ffl. — LIB. III. 446
A.nis rebus valde strenuissiniisviris, Helario*videli-
Amhrosius a, Satisin sacro peritissimieloquio, affir- A
roaht amboconsbnavoce, lectls sane ab eis priscis cet J>Pectayiensis faraosserecordationis viro, in de-
Grsecoruffi155 codicibus,in eadem EvangeUifolia cimo, ni fallor, operis sui pro causa digesto fidei
Filii nomen non fuisse inspectum : unde et ex eo libro, et beatsememoriseAmbrosio Mediolanensis?
credibile potest videri lorige a verb et ex superfluo sedis antistite, in quinto ad GratiauumAugustum
additum. Quottiamsi ab Evangelista ceiebfi fuisset volumine, ad Ariauaeprorsus perfidise refellendam
calamopfomttlgatum,nequaquampost angelos Filii insaniam, stylo perspicuo exarato, lalissimaedispu-
positum hoittenspecnlaretuf, quemadmoduniin qui- tationis insulcata verborum serie legisse me recolo,
busdam feeeiitjoribus inspicituf voluminibusexara- viros egregiosin explicandonon incomffiodae rationis
tum : De die autem illo et hora nemoscit, nequean- glovellod operosius desudasse. Alter horum de pe-
geli cwlorum, neqiw Filius (Marc. XIII,32). Ordo litione matris, alter vero de Filii subjectione npn
praeposlefus, Filiuin post angelos, Domirium post brevi explicuitslylo. Ideoquenon inconvenienteruti-
servps, creatorefnpost creaturam. Idcirco npn ab re lius, ut arbitror, judicavi ab his etiam, etsi non
exislimo ab his disputationis suspendere filum, de penitus, conipendioshis tamen definitionis calamo
quibus dubise veritatis mobililas modis omnibus temperare. Et quoniam non praetereundoomnimpda
exigit titubare Scriptorem. ] dissimulationisiiicuria qualitasextorquet necessita-
B
CAPUT XIII. tis, praesertim cum vir iste semiplenacerebri e por-
Quwstionisde matrefiliorum Zebedwisolutionemad tione compositus, more suo volantes sacri eloquU
Hilarium el Ambrosiumremiltit. f theoricas incaute ad terras detrahendo disputatio-
De petitioneautemfeminesepielatis, matris scilicet nis mfamare nititur manu : idcirco sumptaejusdem
filiorumZebedseiobsecranlis, quatenus duo lilii ejus, Scripturae loci serie narrationum, succincte summa-
untis ad dexteram, et lmus in regno Christi ad sini- limque, nt instautisconcedit temporis ordo , intacta
stram ejus sedere promererentur (Malih, xx, 20 transcurrerido tangamus.
seq.); et quia non esset suum bujus dare sessionis CAPUTXIV.
audit a Dominotara allissimaedignitatisprivilegium, Non esse Christi dare regnumfiiiis Zebedwi, sed
et de subjectioneFilii, cum tradiderit regiium Deo quibus a Palre paratum, duobus explicaimodis;
et Patri; quia blim a priscis docloribus, et in divi- Ex eo igilur quod postulante matre filiorum dex-

eitiplaribus Grsecisadditamentum illud nequefilius, citur, quia pars membrorum ejus non est subjecta
cumOrigenes incap. xxiv Maltbaei,hom. 50, edit. fidel.Iu fine atitem mundi, cum omnia membra re-
. Paris. an, 1520, diserlis verbis habeat nequefilius. gnaniem viderint Christum, id ,est cprpus suum,
' En verha ejus :.De dieautern illa.ethora nemo scit, C ( etiam ipsa subjicienturChristo, id est corpori suo,
neque angeli cwlorum,nequeFilius; nisi Paler soius. ut oraneChristi corpus subjiciatur Deo, et Patri, ut
Do Lalittam versionem, cum Grseca"prae maiiibJis sit Deus omhia in omnibus. J Hanc expositionem
. non sint exemplaria, in quibus tamen ne suspiceris D. Pauli ex Hieronymo placuit liic pfoferre, quia
. «iayerba deesse : etenim fuse lateque hanc difficut- pmnino consona est illi, quam habet Paulinus cap.
tateffi pefgit explicare, quomodoiiilelligendum sit 16et 17. Ililariura autem prsecipuevide n. 8, 30, 35,
id qtioddicitur apnd Matlhaeum,nempe Filitimn'e- uSque ad'44, lom. X' Patfol. edii. Migrie, ' col. 404-
. scire diemjudicii qttodutique non faeeret, nisi ipse 428 in libro xi allegato.
ita in Grsecisexemplaribus,quaevulgavit. c AmbrosioMediolanensissedis. Locus Ambrbsii
* »scripsisset
Alque Ambrosius.Loco vero Arabrosiiesl lib. v a Paulino cita.tusest lib. vde Fide cap. S a nuhi. SS
: Defidecap. 16, n.193, lom. XVI Patrologise, col. usque ad 68, tom. XVI,Patrpl, cpl. (560-665,quo
. 688, edit. Migne: « Scriptum est, inquiuiit (Ariani), disserit de postulalione rriatris filiorhffi Zebedaei.
De die gutem illo. et hora nemo scit, neque Atigeli Sed adverte eodem libro cap. 13 et seq. a rtum.
cmlortim, ttequeFitius, nisi solus Pater. Priinum 1.S4usqueadl88 pergere Ambrosiumexponere lo-
• veiefes ribn liabertt codices Graeci, quia nec Filius cum Aposlolidp subjecti.onefiiii : Hinc Paulinus vel
scit : sed non mirum si et hoc faisarunt, qui Scfi- in solo Ambrosioduplexhabet testimonium.
pluras interp.olaveredivinas. Qua ratione autem 156 d Clovelio.Videnot. in lib. n, cap. 6.
videatur adjeciumprodilur, dum ad iuterpretationem e Semiplena cerebri portione comppsitus,optima
:tahti ; circumscriptio. Plinius enim Ub. xi, cap. 57, cere-
sacrilegii derivafur. J HaecAnibrosius.
i Heldrio Pectaviensis,srippiesedisepiscbpb,Quod Dbruffi
] viri quam feminsemajus esse ait, additque:
',aUhi admonuimus, hic quoqueoccurrit e pro i tisuf- . < hicmeritis festregimeii. » Hinc defectus portionis
patum a Paulino, et prp Hilarius Helariutnet Pecta- debitaecerebri insaniae,stupiditalisque-argurtientum
vin. pro Pictavieri.eum dixisse. Lbcus autera, qui habetur. CoeliusRhodig.lib. xv, cap, 25 « Principem
fuse ab Hilario expUcatur, est AposloliI Cor. xv, animaeVim in cefebrb: yirilem atque irascibilemin
J!8, non lamen Ubrp x, ut etjam duliilanter indicat cOrde » esse sitamex Galenoait, et addif, < Vulgo
'Paulinus, sed xi De Trinitate. Ad quem librum jac.tari sic propemodumnovimiis, cum fatutim in-
provocat,Amandum sanctus Hieronymusepist. 147, audimuscerebrumnon habere : timido et pusillanimi
<qui sibi in eumlocum Apostoli consimilehiqusestio- Cof.deesse. i
rBemproppsuerat: i Mifof, ait, te hoc a me quserefe 1 •Volantessacri eloquiitlieoricaS,Theoficasforte
.voluisse, cum sanctus Hilarius, Piclaviensis episcp- .pro llieoricas positum est. Factum nCid foftasse vi-
pus, undecimuinlibrum contra Arianos hac quse- tio amanuensium?Theoriw autem sunthoc in ioco
., stione et solutipnecompleverit: tamen pauca saltem meditationes, contemplationesqueScripturaruffi a
J' dicamus. Omne iu hoc scandaluroest, quare Filius ,6e«,(io? quodest conlemplator.BudseusOtapwM proprie
.Patri subjectus(licatur.... Chrisliis iniis, qui fid«- esseait rerum divinaruminspectiohem et spectaculuni.
-'tesjunt, sUDJectusest Patri, quia omnescredenles, Apud Areopagitamyerosignificare,spirilualissensus
liho oinnehominumgenus, corporis ipsius menibra conlcmplaiiohem; Ita H. Stephan. Tlies. I. G. in voce
reputarilul'. Ia.iisauteiri qiii increduli suht,(id est eswfia.'VplantCsatiteffidixit forte ailusioriba^.'|llud
"iudaiisVetefJin'iCis,'ethaereticis? insubjectus essedi: ;,Zach. c. v, 1 : Volumenvolans.
447 S. PAULINIPATRIARCH^ AQUILEIENSIS .448
trum laevumque sessionis insigne, Dominum non A xx, 17), hoc est non per divinitatis altiludraem
matri, sed filiis respondisse nullius obstat contra- aequalemPatri, sed quasi hominemtantummodoeum
diclionis objectio,-pateuter innuitur filioruminslin- credebat, cuique cordis intentionem Dominus re-
ctu matemo genitricem devictam affectu pro filiis sponsionistemperaverit sermonem : Quia tu me ho--
ad Dominum accessisse, cum dicitur : Nescilis, ait, mineni adhuc, et nondum Deum confiteris, non est
quid petatis, et protinus subinfert, potesiis bibere meum, hoc est, humanaepotestatis, in qua soUus
calicem quem ego bibilurus sum? Cui cum respon- humanaenaturse est homo, non est dare. Meum au-
derent, possumus : slatimque Dominus, Calicem tem, qui Deuset homo sum, his quibus paratum
quidem meumbibetis: sedereautem ad dextram vel esta Patre meo, hoc est, recte petentibus summae
ad sittistramnon est meuin date vobis, sed quibus pa- potestalis est dare.
ratum est a Palre meo (Malth. xx, 22, seq.). Et CAPUT XV.
nolandum, quia cum Dominusdixisset: sedereautem Proponit difjicultatemex Apostolo, quomodp Palri
ad dexleram vel ad sinistram non est meum dare Chrislus subjectus, vel subjiciendus.
vobis, cur ita dixerit, causam impossibilitalis Do- Ideo igitur vaniloquus isle Jesum Christum Do-
minicse objectionis ratio manifestat prsemissselocu- minum nostrum, non Deum verum, sed subdilum
tionis, hoc est nescisse eos quid pelerent. Nihil igilur B astruet Deovero perpelua subjectione, quia Paulus
Deo difficile; sed qualitas petitionis difficultalem scribit ad Corinthios : Cum tradiderit, iuquit, regnitm
generat postulanti, ulrum recte an non recle peta- Deo el Patri, et subjecta fuerini illi omnia, tunc et
tur. Si recte: omnia quidquid pelierilis in nomine ipse Filius subjectus erit illi, qui subjecilei omhta,
meo hoc faciam (Joan. xiv, 15). Si aiitem non recte: ut sit Deus omnia in omnibus(I Cor. xv, 24 seq.).
Non cst meum dare vobis: Et aniroadvertendo quo- lnterrogo ergo, si necdum subjecta sunt illi omnia,
niara non Dominus generalis sententise protulit cau- et ipse Filius lunc erit subjectus illi, cum ei o.mnia
sam, tion est meum dare onmino cuilibet, sed si- fuerint suljjecta, si simpliciter secundum auditum
gnanter retulit, vobis.Ac si patenter diceret, vobis judiciumque aurium, et non excellentius sacratiusque
ulique, qui nescitis quid petieritis. In hac quippe hujus altitudinis intellegi profunditas praemonetur :
duorum fralrum pelilione omnium fere non recte quomodo nunc idem Filius in utraque forma, divina
pelentiuin summa consistit. Sed et cum diceret, scilicet et huinana unus idemque 157 a(i dexteram
Non est meum dare vobis, non conclusit islo fine Patris sedet, subjectus creditur ? An non subjeclus
sententiam loculionis suae, cum illico subjungit, sed sedere ? Apostolusclamat, Cum subjecla fuerint ei
quibus paraiuin est, ait, a Patre meo. Nec intulit omnia, lunc el ipse Filius subjectuserit ei. Tunc qui-
quibus Pater dat; sed illis est meum dare, qulras C dem fulurum tempus designat. Quamobrem docere
paralum est a Patre meo. Non est meum dare his velim quoffiododelur inlellegi, si tunc, hoc est, in
qui recte non petunt, sed dare meum illis est, fuluro subjectus, cum absorpta fuerit mors in vi-
quibus Pater meus revelat : sicut Petro, ut coufite- ctoria;. nunc autem quomodo credi debeat subje-
relur, Christum Filium Dei vivi, et fuit meum dare ctus an noii subjeclus? Si vero subjectus, quo pacto
illi claves regni coelorum. Veluti Isaise revelavit Paulus in futuro praedicat, Tunc cum ei subjecla
auriculam, ut audiret quid loqueretur in eo Domi- fuerint omniasubjiciendum? Quodsi modononstib-
nus Deus, quatenus vaticinio proplietali praediceret jectus, quia Magister gentium tunc asserit eum sub-
virginem in ulero non extrinsecus concipereetparere jiciendum cum tradiderit regnum Deo et Patri, et ei
filium, cui tiomen Emnianuel (Isa. vn, 14). Quibus omnia fueriut subjecta, quae ratio exigit modo non
Paler ergo prseparal mentes, ut recte petant, illis subjeclum tunc subjiciendum? Nunquidnam forma
est Filio dare regnum coslorum. Ipse enim dixit : servi in una cum Dei forma persona ad dexleram
Nemo venit ad me, nisi Pater, qui tnisit me, tra- '. Palris, in mysterio Trinitalis cessante omne nihi-
xerit eum (Jodti. vi, 44). Et : Nemo venit ad Pdtretn .;..lominus quaternitatis suspicionemodo nPn sedet, ut
nisi per me (Joan. xiv, 6 ). An recte petisse vi> tunc doceatnr resumere servi formam, per quam
deri potest, quae unum in sinistra sedere filium po- tunc possit subjici Patri ? Ahsit. Unus idemque et
stulat ? In sinistra nirairum hsedi, hoc est reprobi in utraque uatura, sempiternus ttunc et tunc Dei
sunt ponendi. Recle quidem petitum fuisset, si indemutabilis, et sequalispermanet Filius.
utrosque aut ad dexteram sislere, aut super sedes CAPUT XVI.
duodecim sedere judicandas duodecim tribus Israel Inlerpellat Apostolumde menlesua circa difficutiatem
petivisset. Potest etiam non inconvenienter et sic propositam.
intelligi, Non estmeum dare vobis,quoniam mater Porro quia haerelicus isle obmuluit, nuUusque ei
filiorum Zebedaei,aemulainlerim MariaeMagdalene, prorsus responsionis relictus est locus, stringam
nec dum illi ad Palrem Dominusascenderat (Joan. quantocius, fortiusque SugiUansbumbosae faucis »
» Rumbosw faucis, puto pro bombosw. Bombus Multiraucisonisefilabanlcornuabombis.
autem est sonus raucus, pula tubarum, coniuum, Adelmus quoquelib. De laudib. virginit., cap. 10,
cet. Perinus Sat. i, v. 114 : bombosam vocem pro mugientem dixit: « In cujus
TorvaMamilloneis impleruntcornuabombis. (Elissei)exortu aurea quadrupes in Galgalisbombosm
vocis mugitumreboasse describitur: significaris ido-
CatullusV.51S02Car. de nuptiis Pelei et Thet: iolatrite lapsum, el siinulacrorum caeremoriiasexplp-
449 CONTRA FELICEM URGELLtTANUMLIBRI HI. — LIB. ffl. 4SD
ejus syllogistica manu gurgustionem * exprimam : Avlis, _ hoc esse obedientiae considero. Nihil enim non
quatenus omne quod conatur in alios perfidiaevene- subjectum per potenliam divinitatis, intellego. Non<
num noxiali evomere ore, in sese liquatum refusum oinnia subjecta ei per obedientiam servorum ejus
sauciata intemorum viscerum ejus marcescant vita- adverto. Quia quamvis electi ejus sint ei subjecti in
lia. Dic ergo, obsecro te, beate apostole Paule, ate quantum humanse possibilitatis permillit facultas,
volo quid dixeris curiosius discere. Quid est quod non tamen sic ei suut subjectiper obedienliam quan'-
ais, Cum subjecta fuerint illi omnia, tunc et ipse diu in hoc mortali corpore persistunt, ut sit eis
Filius subjectus erit illi, qui subjecit ei omnia? Cur onmia in omnibus Deus. Gotpus enim quod corrum-
tempus subjeclionis signanter de futuro innotescere pitur, adgravdt animam et deprimit terrend inhabita-
voluisti, si specialiter hoc ad personam Filii, id est tio [Al .cogitalioj sensum multa cogitantem(Sdp. ix,
Jesn Christi, referre conveniat? Quasi tunc sit, et 15). Cum autemmortale liocinduerit immortalitatem,
npn modo subjectus. Non intellego quid dixeris, nisi et corruptibile hoc induerit incorruptlonem, et ab-
nubilum obtunsse [Pro obtusae] intellegentise mese sorpta fuerit inors in victoria (I Cor. xv, 15, 53,' 54),
divini himinis radio perfundatur. An, ut reUgiosius et tradiderit regnum, electos scilicet suos, in quiiius
intellegi obsistitur, nequaquam oblitus de ca'Io di- ex dono gralise gubernando regnaverat, Deo et Patri,
vinae vocis gemina invocantis appellatione audita,, B hoc est, ad notiliam eos paternae glorise perduxerit
Saule, Saule, quid me persequeris (Acl. ix, 4), et ex conlemplandam, tum ei subjecta eruntomnia. Quia
eo didiceras, iUumposse a te in terra ppsito per- nihil perversum erit in membris ejus, in quo per
sequi, qui jani in ccelesti regnabat palatio? sed pro corruptionem carnalis pugtise resistendo non sint ei
corpore quin potius suo, hoc est, propter electos omnia subjecta. Tunc et ipse Filius, hoc est, corpus
tuos, se conquestus est a te persequi, quos vinctps ejus, electi scilicetipsius, subjecti eruntilli, qui sub-
Jerosolyroam epislolarum te ducere auctorilate puta- jecit ei omnia, ut sit Deus omnia in omnibus»Nihil
bas. Hujus ergo dicli consideratione forte firmatus, jsim aliud sit illis .necessarium, exuti ab omni car-
secunduffihanc Dominicaelocutionis regulan, rectius nalis conCupiscentiseaerumnosa miseria; sed omnia
docuisti tunc et ipsum FiUum, hoc est corpus ejus, illis solus tantummodo sit Deus in omhibus. Reddit
electos videlicet ipsius, quorum ipse constat orrini- nimiruffi-Apostolus causam, cur ipse Filius subjicia-
potens caput, subjectum ei qui subjecit illi omnia tur ei, Ut sit, inquit, Deus omnia in omnibus. Haec,
ut -sitDeus omnia in omnibus. Denique praemisisli, inquam, causa sulijectionis est, ut sit Deus omnia in
nec dum videmusei omnia subjecta. Cum autem sup- omnibus. Omnia quippe Detis ih bmnibtis est per
jectd fuerint ei omnia, tunc et ipse Filius subjectus erit Filii, ,hoc est, corporis ejus^ qul suril electi illius,
illi. Et hoc interrogo quo pacto dixeris non ei esse v subjectionem. Nunquam prorsus per fragilitateui car-
omnia subjecta, cum alilji prophelico spiritus testi-, nisysicut in prsesenti saeculonequam; a concordia
monio, Omnia subjecistisub pedibus ejus exposueris ?' sanctse Trinitatis discordes, nunquam a charitatis
In eo aulem, inquis, in quo subjecit ei omnia, nihil' ejus alieni dulcedine existunt. Sed omnia iilis erit
non subjeclum reliquit. Nunc autem dicis, Nec dum solus Deus in omnibus : solus scilicet Dei amof ih
videmusei omnia subjecta, demonstrans in futuro<.. desiderio, animae eorum ineffabilis semper perseve-
esse ei omnia subjicienda. Quid est hoc? satis mi- rans.Hoc est esse Deum omnia iu omnibus.
rum : nihil non subjectum, et non omnia subjecta, CAPUT XVUI.
158 CAPUT XVII.' Placila doctorum altegare instituit et primp Petri ei
Soiulio ptopositw difficultdlis: Subjecta omnia Cliti- Pauli apostotorum osleitdensinale intellecta a Fe-
sto pet potenliam divinilatis : Subjicienda omnid . lice.
pet obedientiam servorum ejus. Et tunc Deus erit His ita digestis, nunc ad prsedicatores sanctse Ca•
omnia in omnibus.
tholicae atque apostolicse Ecclesise, cultoresquc or-
Adesto, quaeso, sancte Spiritus, revela auriculam thodoxaefidei, rectis incedendo slyli gressibus venia-
. mentis mese, ut audiam te docente quid sibi vult: mus. Videamus
j» utique cujus fidei praedicatores coele-
quod hoc modo per Apostolum tuum loqui dignatus stfous imbuti exstiterint
sacramenlis, duorum, an
es : et nihil non subjectum, et omnia subjecla. Di- unius Christi; Christi Dei, an veri Chri-
nuncupativi
cam jam nunc te largiente quid sentio. Illud potesta- stiDei;
adoptativi Christi Filii Dei, an proprii veri-
dendas. J Ad superbiam fastuffique notandum vox item
accersita, ut palet ex Venantio Forlunato Vit. sancti prb gula gurgulionem, coluintiamque dixere. Cafterum
coramuniter accipitur. Varro Iib. n De Re
Marlini, Iib. iv, bis versibus : Rust., cap. 3 : « Hircus molliori pilo, et potissimum
Vilaegesta suaelemerariusarbiter inflans, albo, ac cervice ac collo breve, gurgulione longiore.»
Intolerabiliumper inaniabombicajactans. Curculio quoque c loco g posito non raro effertur.
Hinc helluones et qui gulae sludiosius va-
-_a Gurgustionemexprimam. Gurgustionem autumo<. care consueverunt,parasili, curculiones diclos testis est Plau-
dixisse Paulinum pro gurgulionem. Ex contextu tus,
enini apparet, eam partem indigitare iUum voluisse, redeamus. qui noroen comoedisefecit curculio. Sed in viam
Blateranli et inania multa' de ado-
qua intra colluma faucibus ad pulmonem via spiri- ptione Filii Dei ChristiFelici, Jesu jactanti, non immerito
tus patet, quam trachea arleria, quse et aspera dici- Paulinus ei se dixit expressurum, id
tur, et una gurgulionem
guttur componunt. Vel si mavis cum; est compressurum, ut nihil tale amplius va-
Thoma Bartholino Caparis Filio Anatom. refor. lib, leatguttur effutire.
m, cap. 12, ipsa uvula est, quam alii gatgateonem,
4Si S. PAULIM PAfRIARGHJE AQUILEEENSiS 4S_'
que Christi Fitii Dei. Hsereticus quippe isle autduos jinon fuerit semper Dcus et homo. Seiriper ex qinj--'
Ghristos Deos, nuncupativum scilicet et verum, et coepit esse homo, permanet sempiternus Deus/ :
ei eo adoplivum filium; aut duobus modis unum CAPUT XIX.
Christuni Deum, ex parte quidem veruffi, et ex Arguit Felicem male usum sensu Rilarii, quem
parle non verum asserit eos praedicasse.Apostolus exponit.
magnopere studuit redarguere Corinthios, qui unum Porro cum dicitur : Deus erat cum ipso, et, Deut
:
Ghrislum dividere conabantur. Sei quid mirum,* si erat in Christo, naturarum profecto per id diVersitas
discipulostemerario ausu infamare non verelur, cum distinguitur, non unius Dei indivisibile rescindiliif
ipsos utique magistros Ecclesise,Petrum scilicet et nomen. Quid tibi videtur, o hseretice! Nunquid tam
Paulum audacter incriminare concisa perfidiaeruga grande scelestissimi piaculi nefas parvi pendere in-
non erubuit fronte? Nam quia primus pastor Ec- ultum pulas? Pelrum acCusas clavicularium regni
clesiae, sicul longe supra prsefali sumus, professus ccelorum? Paulo detrahis magistro omnium Eccle-'
sit Jesum a Nazareth sanasse omnes oppressos a siarum. Evangelistaeautem atque prophetae,quofum'
diabolo, et addiderit, Quoniam Deiis erai cum iilo, iriviolabilianon es confusus ofacula taulilare, ipsise
hoc est in illo, dicit hserelicus iste, non dixit, Deus ulciscanlur de fe. Helariuin namque beatse ffiembrise:
erat ipse, sed Deus erat cum illv (Act. x, 58). Si B Pectaviensis sedis anlistilem cur lacerare non par-
Deus, ait, ipse fuisset, nequaquam tantus Apostolus cis? Post illud quoque, quod per Ariuffi pertulit,
diceret, Deus erat cum illo, sed Detis erat ipse. Et cur illi nunc alium minari exsilium? Nam in ea dis-
quia Paulus scribit Coriiilhiis, Deus enim erdt in pulatioiie duodecim libri, in qua ille modis omni- '
Ghristo tnundum reconcilians sibi (II Gor. v, 19), bus contradicit his qui Chfisium Filium Dei adb-
et hic, inquit, non dixit, Deus erat Christus; sed, ptativum conanlur asserere, sumehtes de sacra hi-
Deus erat in Chrislo, Hujus dicti qualitas cujus sit storia paternae vocis testimonium, quia de Hebrseo-
praestigiossevesaniaeobvoluta stupore, prudenti non rum eiectse gentis prosapia, quasi de uno quolibet
celatur lectori, quasi. alius sit Deus in Christo, et homine, qui per adoptionis gratiam vocatus est in
alius sit liomo Chrislus; conviucitur ex eo quod pro- sortem filiorum, loquilur dicens: Filius primogenilus
tnlit intimasse, cum ipse unus ideraque sit Christus tneus Israel (Exod. iv, 22), ex eo ut illum inlamare
Deus et homo : licet sit aliud et aliud, divinuni sci- aon desinis adoplativura Christum Dei Filitiin do-
lieet et humanum, per quod Deus et homo : unus cuisse. Ais eniin idem ipse in libro xn de eo quod
tamen Jesus Christus Deus homo. Haereticus nempe dilectio et volurttasin filiosit adoptivo. Hoc tu dicis,
iste, iioti secundum graliam Spiritus sancti, per _ non Helarius. Deinde autem ponis Helarii verba, sed
quam locuti sunt aposloli, sensui apostolico suum nOiijtixta ejusdemSensumdoCtofis. < Ubi enim, ail',
subdit, sed secundum propriam pravitatem suo per- nativitas est, ibi Filius meus dilectus. Ubi vero ele-
fido sensu sanclum niolitus est corrumpere aposto- ctio est ex gentibus, et adoptatio [A/., adoptio] per
licum sensum. Naro cmn sil fides ex eo quod est fit, voluntatem est, ibi Filius priffiogenitusmeus > (Lib.
hoc est, ut eflicialur quodcreditur, ne sit fidesmor- xii de Trinil., n. 15). ln quibus verbis videtur tibi
tua sine capionis a effectu ; iste quidem verbo lenus Helariuin divisisse unum Christum more luo, quate-
tantummodo nudum putat fidei professionis efficere nus sit ex parte Filius Patris dileclus, et ex parte
preefogalivuin.159 Cupi enim loquitur mendaciura, primogenitus non dilectus, sed per adoptionem fiiius,
de propriis loquitur, non attendens quantum ilifferen- cuiii Ule generationein nati ex Dep Palre in dilecti
iitis ajiter sil Deum in eleclis suis per donum gratise npmine eertatim distinguere ab ea, quse dicitur ado- .
habitare, a quibus et cum voluerit alta dispensa- ptio, studuerit: et in primogeniti lioc in loco appel-
tione aliquando reccdit (licet non sit ei quandpque latione, vocationem illius populi prse cunctis genti-
abpsse, qui ubique per potentiam diviuitatis semper bus factam per adoplionisgraliam, in Filii vocairalo
adest) et aliter in Chrisio Jesu essentialiter habitare, voluerit demonstrare.
a quo uutiquam, quia uiius est Deus et homp, re- CAPUT XX.
D
cedit. In illis quasi impuris homijiibus posj,gratiam Varias Hilarii senienliascalholicwsuw sentenliw
adpptionis : in illo autem ab ipsomysterio conceptio- aslivulantis profert.
nis in una persona inseparabiliter unito sibimet ha- Proiixius igitur disceptationis super hoc negolio
bitat bomine. Iu eo videlicet homine, qui nunquam explicata serie, sic ait: « Nam licet h primpgenitus
non fuit Deus : nuiiquam ccepit sic esse homo, ut meus, hoc esl populus ilje, de quo scriplum sil: longe
« Ne sit fides mortua sine capionis effectu. Gapio Vide Joannem Calv.Lex. Jurid. tam in Capio, quam
verbmn est legale et jurisperitorum, qUodetiani usu- in Usucapio. Ad hunc capionis legalem eflecltim,re-
capio dicitur, modum scilicet capiimii exprimendo, spicere videtur Pauliuus, et hoc veUe siguificare:
nempeitSM. Est autem usucapioper Modestiriumff. sicut acquisitio nascitur ex nsu, et usiis dniturnus
de usurpal. el usucapionib. 1. 5: « Adeplio dominii; signum est rei acqiiisitae, ita signum possessaefidei
p.er conlinuatioriem possessionis temporis Iege defi- est usus ipsius per obedientiam mandatorum osleii-
niti. > Quod tempus pro immobilibus pfoductius et; sus. Cum auteni hujus capionis effectusdeest (deest
longius a legibus slaiuitur, brevius et contractiusi aulero cum deest ustis fidei), fides esi morfua.
pro mobilibus. Hinc etiam nonnullis Capio iffimo- i>Nqm licet, etc. Sensum Hilarii videtur pplijis
bilium prcetcripliodicilnr, mobilium aulem proprie; Paulinus attendisse, quara verba : vel tlicendum in
.nsucapi^; qiue eliam definitur acquisitiorei per usv.m. exempiaribus nostfis deesse quse adfert Paulings^
iNS rnNTR/v jfSr.rr.F.^iiiinF.iJjfANiTiw.tJRRf rti.--i,fR. iti. Aki.
tamen multumque dlffert Filius irieus dilectus, et Fi ;=-A ut sit Deus omnid iri omnibus. • De his igitur istil
lius primogenitusmeus, Quoniam Filiusmeus dii.ectuis • sufficiant. ' •-..'. ~J -
nalurajiler: Eilius autero primogenitus meus IsraeJi* CAPUT XXI.
ticnsquoque iUepopulus per eleetionemetvolunta - Auctoritqtem Ambrpsii dllegdt et expbnit: 'arguit
riam adoptiQijem.> Ecce ubi iUe adoptionis voeat_- , Felicem,Ambrosii leclipnemcqrrupisse..
buli prserpgalivum, Israhelitico 'videjicet.gratis in Reatus namque Arabrosius senioris perversique
dultum populo a veri Dei nuncupatione satis idonee, hseresiarchis debellatpr Ausentii, juniofis nunc,
disputans evaGuayit::ibi tu 'Ulum falsissima adstrue s quippepost mor.tem, licet alteritts in personaj sed
[Pro-astrnisj argumentatione insinuasse. Nam quiia non alterins in perfidia, praeliator, in commentaria
reffiotp-nuncupativo.veri Dei, et adoptativb propri i profecto Evangelii Lticse expositione illum, id est,
filiifCihristum verum Deum verumque Dei Filium iii • Christum, .proprium Dei Filium veraciler:confitetur.
librisprp causa fidei editis professus fueritj -nullu:s Cui, hoc est sibi,' ipse per Psalmistam Patfeiri dixisse
prorsus ignorat, qui eosdero libros diligenti Jectifan e commemorat, dicens-: Filius theus es tu : Ego hodie
studuerit Gura. In seplimo namque operis suivolu- -;. genui ie (Psdl. n, f). Nec in eo quidem datur tibi
mineihter esetera sic ait (Lib, vn de Trinit.; n. 9) :'-' facultas refellendi mbre tuo quasi securiduiridiviriam
« Verbum ertim,quod Garofactum est, nihil aliquoiIB tantummodo ante ssecula generatiorieni rioc dictum
quam Deus est. 160' Non esthie deputatae, aut as<- fuisset, licet posset de illa non~inconvertienter inli-
sumptae nuncupationis reliCta suspieio. • Et paulc> matum videri. Verumtamen ex prsecedentibus et
post: <«Quid hic adoptio, quid indulgentia nominif5.-;.subsequenlibus cirCumstantiis, de seCunda;vquam
locum.' invenit?»~Et lib. vni sic : « Nort potesit temporaliter pro nobis suscipere noh abliorruit, na-
alitid quid diverSiusCliristus esse quamDeusest, tivitate prsedictum hoc rectius intelligi nOn ihhibe-
DeiisigituT Ghfistus est; >"Et Ttirstis : « Si per na- tur. Nam, Ego autem constitutussum rex ab eo super '
turam DeiChristus tibi Dominus est, hahes Spiriturtii Sion montem sanctum ejus, et postula a me; et dabb •
sahctuffii Si verb per adoptivuffi horteri hie Dominusi tibigentes (Ibid. 6, 8),et caetera,ad niagnuiii pietatis
esl^ Spiritiisancto carens, Spiritu errOris aniroaris. Ji sacramentum, qttodper dispensalioneiricarflis appa-
Ideffi-ibi: -«'Christus ex Den Deus, hoCtotum est ipsei ruit in mundo, perspicue advertitur procul dttbio
quodDeus est. > E-tUb. ix: '\ Nattts igitur unigen^'.. pertinere. * Quis est, inquit Attibrosius, Ille pro-
tusDeus ex-virgine homo. • Idein in eodem : « Np- prius Dei Filius nisi cui dictum est: Fitius meus es
quC pbst hoininemin Deo rion totus hoffio, totus!' tu: Ego hbdie genuite ? (Lib. in epist. in Luc.n. 9»)
Detis. > Idemibi i« Qttseroigittir qtiid sensuffi mo- Ecce sanctum Ambrosium Verissimuiiiheri et hodie",
veat, tie verusDens Christus sit? > Et rursum (Lib. C et deinceps Jesu Christi Domirii testem, nostrseque
x), 'iHdroo-itaqiie Christus Jesns unigenitus Deus consentarieuffi fidei assertdrem , quem tti pefversis
per carnem et verbum, ut hominis Filius, ita et Dei cavillatioriibus falsissfmi putabas lui fautorem testi-"
Filius. > Idera ipse in librp x: « Appstplica fides no- inotiii,- illum hauni eumdemque audio propritini
vlt a in Christo nativitatein, sed ignorat exordium: profileri Filium Dei, Cui arite omrtia ssecula a Patre
scit dispensalionem, sed nescit divisionem.Non pati- dicltiir, ex utero arite luciferum genui\te (Psal, fclx,
tur Jesuto .Ghristum, tit JeSus non ipse sil Christus, . 5). Et*in firie sseculbrumDomiiius dicit: Filiusmeus
nec EiUum hpminis discemit a FiUoDei. Nec Chri- es tu : ego hodie genui le. Hodie eiiim tempiis inlra
Btum, aliud xredere quam Jesum, nec Jesura aliud . lempus significat: ante vero omnia tempora pfsece-
prsedicare quam Chrislum. • Et lib. xr: « Iguorat dit, licet sit soli Deo hodie omne tempus deputari-
Deum-Ghristum, qui ignoratDeum natum. • Idem (lum. In libro auterii de Incarnatione Domini sexlo
ibi: r In se enim eum Deus glorificavit, id est in ea (cap. 5, n. 55), i>quia Christus verus sit Filius, sic
nafura,- qua Deus est [Al,, qua Deus.est quod est], ait: « Adversus, inquit, omnes hsereses generalis
sedrprimmn vero similius quam secundum. Qui enim slolicis imbutw docirinis novit, etc. Sed. et csetera
fleri pbtest, ut nuRus codex supersit qui hsCChabeat, Tj sumniatiro collegit Paulinus.
cuni tanien codices mss. tanta diligentia aetate ista, h Jii libro de incarnatione Domini sextb. Quare
sint omnes excussi? Verba Hilarii ex editione Pa- PaulinUs npsler hunc librum sextum de Incarnatione
trum RB. hsec Sunt. iVom licel, prlmogenitus meus appellaverit, cum unicus communiter habealuf, et
de eo scriplum sil: longe tatnen multumque differt; ab aliis sejunetus reponatur, eerto definire nbn au-
filiusmeus tiUectus, et filius primogeiiitus.meus. Vbi sim. Suspicari tamen licet in causa fuisse , quod
eniin nalivitas est, ibi filius meus dilectus :.u6t-<tiero.: olim, et forte in exemplari Pauliniano, quasi sextus
electioex genlibus et.adpptip per vpluntatem est, ibi ..-.;additus fuerit quinquelibris, quos de fide iiiscfipsif.
filius primogenitus meus : Hic quod suus est, adpri- ; Cum enim unum et idem sit argumenttim ctiffi librh-
Tnogenitumest ;illic quqd suus est ad fiJiura est. Et rum de fide, tum tractatus de Incarnatiorie, et utrO-
in nativitate filiu)iprimum suus ei sic dilecftis :et in que in loco agat de Dei incafnati divinitate, quahi '
eledipne .fillus pfimum priffiogenittis et sic pbstea contra hostes eosdem defendere et vindicare safagit,
suus, ufadopidto exomnibus populis filio Ismel nempe Arianos prjecipue, probabiie est ah aliquibus
proprium esset, quod primogenitus est ; nato vero Ubnaiiis factum fuisse quod suspieamtir, et tanquarii
uni Deb manifeslum sit proprium esse quod filius sit. .librum sextum annumerasse.libfis de fide Jibrum de
Exliinc conjice Paulinum ad mentem HUarii respe- •Incar.nalione. Adde Ambrosium ipsuto'corisequen-
xisse polius, quam ad verba, ut et in sequentibus tiam librorum et connexioneiri insinuasse hisvfef- -
quandoque facit; quod in ffiargine notavimus. bis quse habet hoc ipso Jibro de jncartiat, cap. "7,
<LLib. x, num, 52,- sic lego : Ecclesiw fides apo- • num; 82. et seq. « POssem latius persequi, sedve-
4-5 S. PAULINl PATRIARCHJ; AQUlLEIENSlS iW
ista est fides, qtiia Christus est Dei Filius, et seffi- A
, lium sincerissima acutae mentis ejus ingenia prote-
piternus ex Patre, et natus ex virgine. > Et paulo stantur. In libello quippe cOmmentariorum primo,
post: < Cum Deus semp.er esset seternus, incarna- cujus titulus de Evangelio inspicitur evangelistse
tionis sacrainenta suscepit non divisus, sed unus: Matlhsei, textum succittctaeiocutionis ipsius evange-
quia utrumque unus et unus in ulroque, hoc est, Jistaeverba ponens retexuit ita : Liber, inqnit, gene-
yel divinitale, vel corpore. » Idem ibi (C. 7, n. 71) ratioriisJesu ChristifUii David, fitiiAbraham{Matlh.
ipsius quasi Domini verbis usus : « Deus igitur ante i, l).'Et paulo post: < A carnalibus aulem ccepit,
carnem, Deus in carne perfectionem naturse assum- ut per hominem Deumdiscereincipiamus. > {Com-
psit humanae.>Idem in eodem:« Nunquid cum in eo ment. in Matth. lib. i, cap. 1). Quid est dicere, Per
imaginem Dei, crucemque veneramur, ..dividimus IwminemDeum discere, nisi quia non purura tantum-
eum?» Rlud autem ejusdem venerandi doctoris testi- ffiodo hominem Christum Jesum, sed sicut vernm
monium,quod in luis inserlum litteris non.ignoratur, hominem, ita et verum Deum, unuinque eumdemque
quod libi quasi praestabilius videbatur luae consulere intellegamus? Idem ipse in eodem volumine :-«. Si
pertinaci objeclioni, in eo quodChristum adoptivum . autem Salvator eadem praedicat quse Joannes Bapli-
Dei Filium usurpare non cessas, quia dixerit; «Nam sla ante praedixerat, ostendit se ejusdem Dei esse Fi-
ipso usu nostro est adoptivus fiUuset verns Filius. > B 1 lium, cujnsiUe propheta sit. » Idem ibi, « Scribae,
T.uvero vitiose more tuo posuisti.: « Nam ipse, ais, inquit, quia horoinem putabant, arguunt eum blas-
nsu161 nostro est adoptivus filius.» Ipse.pro ipso . phemise. Sed Dominus videns cogilationes eorum,
exarasti, quasi de Christo virum istum dixisse anili- ostendit se Deum, qui polest cordis occulta-cogno-
bus fruslralus ineptiis putasti. Cum in ea disputa- seere. • (Ibid. cap. &.) Et quia juxta Pauli vocemj -
tione, in qua hoc capitulum studuit promulgare, ni- omnis plenitudo divinitatis in eo habitat corppraUler,
hil de optionisjirserogativo linguaeflaveilo«inspicitur intellexit vir iste famossesubtilitatis discretpr cum
ventilasse; sed cpntradicentibus sibi obsistens, qui ••; admirationis insignibus, pro eo quod flagelliverbere
naturae vocabulum in Dei appellatiorie sacris inser- ejecla fuisset ab eo, turba de domo Patris ejus,
tum fpliisminime posse reperiri conjectare cona- «igneuin quid atque sidereum radiasseex oculis
bantur : ac per hoe coacervalis plurimis divinarum ejus, et divinitatis majestatem ejus in facie reful-
rerum documentis, quihus luce clarius revicti satis sisse. • Idem ipse, « Ethoc, inquit, considerandum,
abundeque.sufficere non fuit invalidum, voluit eliam quod centurio ante crucem in ipsp scandalo passio-
communi duntaxat usu Iocutionis refellentia perfido- nis vere DeiFiliumconfitealur : elArius inEcclesia
rum obstruere niliilomiritiS ora. Ait enim:< Ipso praedicat creaturam (Lib. m, cap. 21): tu, o infeiix,
usu nostro est adoptivus filius et verus Filius. Ado- '" nuncupativumetadopiivum, nonverumDeumverum-
pliyum fiUum non dicimus filium esse natura, sed que confiteris Filium Dei.
eum dicimus natura esse fiUum, qui verus est filius. 162 CAPUT XXIH.
Ergo,,.ait, naturam et substantiam esse [Al., sub- Testimonia profert ex Augustini libris.
stant,iam esse divinam] divina probavimus leclione.i Denique beataememoriae Augustiiius doctormira-
(Lib. de Incarn. Dom. Sacram. cap. 8, n. 87, 88). biJis, in primo et seciindo Prsedeslinationum Libro,
CAPUT XXIL quia Christus Jesus verus Deus, verusque sit Dei
Adducit pro sua sentenlia Hieronymum. Filius, quemadmodum in cunctis opusculis suis do-
Felicissimsenempe recordationis, celeberrimseque cuisse studiosum non fefellit lectorem, ita finiit,
vilae mirabilis, beatus nimirum Hieronymus, variis dicens : « Nonne faciente ae suscipiente Verbo ipse
linguarum perspicne insignilus loquelis, in sacris homo, ex quo esse ccepit, Filius Dei unicus esse cce--
scjlicet litterarum stiarum apicibus, ubi quandoque pit ? nonne de Spiritu sanclo et virgine Maria Dei
denegotioorthodoxsefideidisputationis stylum susce- Filius unicus nalus est ? > (cap. 15, n. 50). Idem in
pisse dignoscitur, semper Jesum Christum Dominum libro h secundo : * Fidelis, irtquam, qui in eo veram
nostrura et verum Deiimet verum Dei docuisse Fi- J) naluram credit et conjitetur humaiiam, id est nor
reor ne haec ipsa aUquibus aut superflua aut Capehoc flabellum,et yenlulum.huicsic facito;
prolixa.videantur. Foriassis enim dicat aliquis : quod erat oflicium ancillarum, quas flabeltiferas vo-
Nonne de Patris et Filii divinitate quinque illis, cat Plautns in Trinum. v. 254, de quibus vide Lau-
qups scripsisti, libris conclusurum te esse promi- rentium Pignoriumcom. de servis cap. 20 quod malri
seras? Sed quid faciam, cum quotidie novas semi- Paulsemorienti prsestitit filia Eustochium laudata a
iientqusestiones? Nonpraeterit sponsio, sed astrin- Hieronymo in epitaph. Paulae :
git ohjectio. Nam quemadmodum potest finis esse
respdnsi, si modus nullus objecti sit ? et tameu Ipsa assiderelectolo, flabellumlenere
de Patris et FiJii divinitate consummaturum re- Omuiumanciilarumpraeveuireoflicia.
sponsionem in superioribus me spoponderam : hoc Sed translate ut Paulinus, utitur quoque Tullius in
aulem libro de Incarnalionis Dominicaesacramento Orat. pro Flaceo.«Usque eo orba fuit ab oplimaiibus
plenior, sicut debuit, facta digestio est, etc,» Viden' illa.concio, ul princeps principum esset Meandrius,
quomodo ipsum Iibrum quasi pro sexlo ipsemet Am- cujus liugua quasi llabello seditionis illa lum est
brosiusreeognoscat? ; egentium "concioventilata. »
a Linguw flavello,pro b In libro secundo. Verba Augustini hic aPauIino
flabello, b in v consonanlem
mutato, ut passim videre est. Instrumentum, quo fit allegata sunt in libro De bono perseverantim,ut fide-
venlilatib. Terentius in Eun. v. 594: liter apponimus in margine. Cur autem dicalur se-
_K7 CONTRAFELICEM URGELLITANUMLIBRI HI. — LIB. III. 458
slram, quamvis singulariter suscipiente Deo Verbo, A hoc est filium virginis, nuncupativum Deum et ado-
in unicum Dei Filium sublimatam, ita ut qui susce- ptivum filium; Augustinus vero Deum unigenitum
pit, et quodsuscepit una esset in Trinitate persona. > appeUat. Idem ibi (cap. 9, n. 52), « Patrem, ait, so-
(Lib. De bono perseverantiw, n. 67.) In ea itaque, lum essequi dixit: Hic est Filius meus dilectus, in
quse inscribitur ad Petrum a epistola, in qua specia- quo mihi complacui: FiUum solum esse super quem
liter catholicse fidei sincerissimam regulae seriem illa vox solius Patris sonuit, quando in Jordane se-
delegavit, inter caetera sic ait : « Natus enim de cundum carnem baptizatus est unigenitus Deus. >
Palre DeusVerbum, natus est de,matre Verbum earo Ecce Augustinus illum , qui in Jordane secundum
factum. 'Unus igitur afque idem Deus Dei Filius, carnem baplizatus est, super quem paterna into-
'
nalus ante saecula, et iiatus in saeculo, et utraque nuit vox, et Spiritus sanctus in specie columbaedes-
nativitas nnius est Filii Dei. Verum eliam de eodem cendit, unigenitum Deum confitetur. Tu affirihas
matris utero idem Deus homo exivit, et in sepulcro Auguslinum dixisse adoptivum filium in Jordaue
idem Deus homo factus jacuit, et ab inferis idem baptizalum, super quem paterna Filiut insonuit yox.
Deus homo factus die tertio resurrexit. • (Fulgentius Hittc rursus in Jibello fidei suse, * qui inscribitur
defide ad Petrum, cap. 2, num. 10, 11.) Attende contra omnes hsereses : « Pater est, inquit, cujus
nnnc quod dicitur, si aliqua tibi rationalis creaturse B vox haecest audita de coelis, Hic est Filius tneus,
portio remansit.- Nonne tu dicis, quod homo ille in quo bene complacui,ipsum audile : Filius est qui
Christus Jesus, susceptus a Verbo Dei non sit ab ipsa ait : £.510a Deo exivi et d Deo veni : Paracletus est
virginalis uteri origine Deus et conceptus et natus, ipse, de quo Filius ait : Nisi ego abiero, Paracletus
et ideonon verus, sed adoptivuscredi filiusate perfi- non veniet. » Quis autem iUe sit Augustinus, qui
dius deleratur fdeliratur] ? Bealusnamque Augustinus super adoptivum dicat paternam intonasse vocem,
veridicus asseril praedicator, Ex quo esse cmpit,haud nescio : sed et rUunitecum scire Auguslinum dedi-
dubio in utero virginis, Filius Dei unicus esse cmpit. gnor. Hunc autem Augustinum recipit, qui per cun-
Esse cmpit quod dicilur, non secundum quod -Deus ctam mundi latitudinem clarus in rebus divinis habe-
est inteJUgidatur, sed per id quod homo fieri tem- tur. Idem ipse (Fulgent. De fid. ad Petrum, cap. 17,
poraliler voluit. Et iUe qui esse ccepit homo, qui n. 60): «Deusenim Verbum non accepit personam
seniper erat Deus, unicus ab Auguslino, non adopti- hominis :persona divinitatis accepitlemporalem sub-
vus Dei Filius praedicatur. Unicus namque vel uni- stanliam carnis. Unus est ergo Chrislus Verbum
genitus, proprielatis non adoptionis censeri vocabu- caro factum, qui est ex patribus secundum carnein
lum demonstratur. Idem in eadem praefata epistola super omnia Deus benedictus in ssecula. > Idem ibi
(num. 16), « Quibus, inquit, verbis explicabitur car- C (mim. 61): « Firmissime tenes et nuUatenus dubites
nis illius exceUentiasingularis, cujus divina est ex non carnem Chrisli sine divinitate conceptain in
ipsa sui conceptione persona; quia sic Verbumcaro utero virginis, priusquam susciperelur suae carnis
factum est, ut una persona esset cum carne sua, uni- acceplione concepta. > Nihil fortius sacratiusque de
genitus ac sempiternus Deus, ipsa suse carnis con- Unigenili incaruationis mysterio explicari potest.
ceptione conceptus. • Et paulo post (num. 17) : Quia DominusChristuS Jesus ipse sit Deus verus, ita
« Detis unigenitus, qui dum conciperetur, veritatem in expositione psalmi lerlii (num. 5) ideni doctor
carnis concepit ex Virgine : ista causa est, qua Deus egregius delegavit: « Gloriam, inquiens, suam Deum
factus est filius virginis Marise, et Maria virgo mater dicit etiam iUe, quem sic ille suscepit Dei verbum,
facta est UnigenitiDei. > Tu dicis filium hominis, ut simul cum illo Deus fieret. >In Tractatu videlicet
cundus de praedestinatione, ut facit hic et Paulinus ptori, quam Ratramno fides esset habenda. Sed ob
noster,videadmonitionem prsefixamhuic libro, tom. hoc non certamus. Sufficit nobis Paulinum opinio-
X Patrol., col. 995. nem communem secuium excusatione dignum ha-
a In ea quw inseribitur ad Petrum epistola. Haecut beri.
et subsequeiites seutentisenon sunt Augustini, sed h In libello fidei suw, qui inscribitur contra omnes
Fulgentii, ut accurate notamus»inler parentheses., n" hwreses.Elenchum totum evolvi operum Augustini
Liber enim seu epislola de fide ad Petrum Ful- iam Lovaniensis, quam novissima?PP. Benedictino-
genlio aseribitur. Verum apud veteres adeo opi- rum Parisien. eiiitionis, nec tamen reperi vel in ge-
nio invaluit esse Augustini, ut inter ejus opera pas- nuinis, velin supposititiis foetibussancti hujus Patris
sim recensealur et in mss. et in lypis vulgaiis edi- epislolam, tractalum aut librum aliquein , qui Libel-
tionibus: unde mirum haud sit Paulinum pio opere lus fidei inscriberetur, vel contm omneshwreses. Sed
Augustini JUamhabuisse. Videnda est aulem PP. Be- neque Possidius in indiculo operum Augustini hu-
nedictinorum admonitio huic operi prseposila in ap- jusmodi operis meminit. Cujus autem sit, usque
pendice, lom. VI Oper. August., Patrologise autein modo nie latet. Sapit Fulgentium, sed haecverba in
tom. XL. Vide quoque Joannem Molanurain Praefal. Fulgentio non invenio. Forte sensuih proferre, non
Oper. Fulgentii § 6, et observaiionem Bellarmini de verba voluil; et quidem al<anon absimilia'in eo re-
_Scriptor. Eccles. in Augustini loni. IH. Caeterum peries; ita ut, cum prsecedenlia et subsequeutia sint
quod affertur citari Iibrum sub Fulgenlii nomine a Fulgeijtii in lib. De fideadPelrum, probabiliter liceat
Ratrarano, sive Bertramo monacho Corbeiensi in lib. suspicari ad mentem Fulgentii, seu putati Augu-
De corp. et sang. Domini, non nimis urget, cum Ra- stini scribere voluisse. Vocat autem Libellum fidei
tramnus aliquot annis posterior sit Paulino, et flo- suw, quia revera de fide inscribitur. Et quia fidei
ruerit, ut habetTrithemius, temporibus Lolharii circa capita, quseexponit, fere omnes hseresespercellunt,
an.: 850. Ideoque si auetoritate velerum tantummodo conlra omnes hmreses inscriptum (pro scripium)
resesset dirimenda, potius Paulino vetustiori scri-, dici.
PAXROfc.XCIX. 15
459 <. S. PAULINIAQUILEIENSISPATRiARQIf^
<psalroi vigesimi noni bah.es ita ; Scitpte. quoniam ,A..ChristusDeus et homo. Acper hocChtistusest
; Dominus ipse est Deus- « Quis nescit, inquit, quo- aninia ratipnalis et caro. > Isle dicit, Chrjstusestf
niaffiDominusipse est Deus? DpniiiiusiUenon vobjs Deus anima rationalis ef caro : tu yituperas appsto^:'.
vilescat, Crucifixistis, flagellastis, sputis illinistis, lum Paulum habitare Deumdixissein Cbfistum,npq
spinis cpronastis, et caetera, cuslodes ad sepulcrum Christum fuisse Deum confessum. Idem ipse irisef-
deposuistis : ipse est Deus. Scitote quoniam Dominus mone septirao, cum tractaretur Evangeliuinxax*
ipse eSt Deus, • Sed et alibi Davitici carminis odplaa Joanneni, quia Chrjstus unicus, et non adoptiyus
hujusmodi npn abnuitur concrepasse. Ploremus, cer sit Dei filius, « Oportebat, ait, ut iUebapfizaret, qui.
cinit, corwmDomino, qui fecit nos, quia ipse est Dq- est Filius Dei unicus, et non adoptatus. Adoptati
minus Deus nqster (Psal. xciv, 6, 7). £t illud : Bene- fiUiministri sunt unici. Unicus habet potestatem -
dictus, qui venturusest in nomineDotnini, Deus Do- adoptati ministerium (Id., tract. 7 in Joan,, u. 4).
minus elilluxit nqbis (Psal, cxcvn, 26, 27). In libro fiAPUT XXIV,
autem qui Enchiridion Grseconuncupatur seu inscri- Docet hwresimFelicis jam perculsamanqthemaleDq-
masi pdpw.Affert loca quwdam Aihanasii aitefaia
bitur stylo, quia Christus Jesus unicus'et yerus Dei ab eodem Felice, el monel quomodoinlelligeitda.
ex
Filius, semper quo ccepit esse fuerit, hoc modo ._ Bealus
« igitur Damasus papa in ea videlicet epi-
inter plurima professus pdocuit (Cap. 56). Nempe ?
stola, quam ad Paulinum Anliochenaesedis direxerat
ex quo psse homo ceepit, npn aliud ccepitesse quam ita prsecedentibus subnectens sequentia
et unicus et episcopum,
D.eiFilius, hoc propter Verbum, quod intonuit dicens: «Anathematizatcatholica Ecclesiaet
illo suscepto paro faclumest, utique 103 Deus. >
Gum vero dicit, Et hoc unicus et ulique Deus, tuum eos, qui duos in Salvatore filios confitentur, id est,
alium ante incarnationem, et alium post assumplio-
profecto stultijoquium catholico os conteret puguo, neiricarnis ex virgine,et uoneumdemDeiFilium et an-
qui factum Deum hoinineni nuncupalivum Deum et te et postea confitentur.» Hujusnimirum anatheinalis
adopfiyumfilium noji desinis b summare. Et paulo fuhnine tuum percutitur nihilominus
capul, quive-
post (Cap. 58) : « Homoautem natus est de Spiritu rum Filium ante incarnationem, adoptivum vero
sancto et virgine Maria, ulraque substantia , divina incarnationem perfida confileris lingua. Verus
post
scilicet et humana, Filhis est pnicus DeiPatris omni- enim et
adoptivus duo sunt, non uuicus FiUus. Vi-
potentis.» Unicus in ntraque subslantia, npn adopti- rum egregise generositatis prsecipuum, rectaequeft
vus, secundum Atigustinum, Et quoniam non juxta dei cultorem, Athauasium videlicet Alexaridrinaese-
luani yecordiam allerius eguerit per baptismum na- dis antistiiem pro causa lidei prolixius in
ea, quse
tivitatis exordio', humanuni ait genus npp posse a „ ad Epactetum
< episcopum inscribitur, epistola, lucu-
lege peccati absolvi, nisi per unum mediatorem lento disputasse slylo, nosiri non constat ingenioli
Dei et hominum, qui sphis potiiit ita ut
nasci, ej npn celatum. Cujus in libello qualicunque, non tamen
opus esset renasci (Ibidi cap.. 48). Tu asseres [Prp sanae fidei tuae,-mentioneminsertam non me abnego
asseris] duas sustinuisse tempor.ajiter genei'atipnes, inspexisse: ac per hoc ipsum quod inibi bene ab
unam ex virgine, in baptismale alteram : Augusti- illo editum, sed non 1£J4 bene a te ejusdem viri
nus docuit ei non opus esse per baplisma renasci. capilulum recensitum legisse me recolo, his sub-
Idem alibi (Id., tract. 78 injodn., n. 5):« Sicut euim necti non ab re syliabis aestimavi.«Non,inquit,c per
unus est homo anima rationalis et caro, sic unus est adoptionem haecfacta sunl, absit, sicut quidam exis-
a Canninis odoia, forte pro odula, id est parva tione et simulacro tenus Verbum in corpore fuit se-
oda, quse est cantio, cantilena, a Graeco w<5i}. Sed, pundum isforum opinionem, et si quod fictione agi-
fateor, male conveniunl qdola concrepasse.'Ni mavis tur, imaginariuni est, sequitur omninoel apprehensu
duplici Uodolla s.cribere quasi respicere voluerit ad facile est, hominum salutem et resurreclionem esse
speliincam illain ssepein Scriptura memoratam, in rem opinariam apparentemque.» Ubi ne verbum qui
quam se recipere Davidsaepeconsueverat, et in ea deni de adoplionehabet. Conlractior est versio, quam
latitare; et allegorice dixerit concrepare odolla, qua- affert PauJinus noster: insuper adoptionis vocabulo
tenus inibi quoque psalmos David cecinerit, et spe- nv utilur non semel. Expende Graeca: 00 Siaei Si1ccdna
lunca odollw ,eo pantu concrepaveril. Forte prius, E7<tvsTO, pjhyhono, &; rivis vat.ii>UOTX«<OOV, cckX'
OVTOOJ
ut planiuS',ita et verius. uvQp&ncov yevouhovTOO 'Sazf,po;, oiovToyKV-
i>Non desinis summare, puto pro adhortari. Du ahjSeicf, Opunovaarnpicc iyhero. Kt yap bicreirp)h TWO-OJJXKT'.
Cange in -Glossar.Summqre, submonere, adhortari, o <),6yo?,KKT'h.uvovg, TOSe Bsaet ~>.tyo_j.hov fccvrao-ix
ex Gall, semmer. Grardus Machetus episcopus Cas- iattv, eujDiTZETKt SOXYIOSI
r.ai ri craznpiav.ai avaazatiii
trensis epist. 552: «Monuipatrem ipsius sumnidiido TWV avQpimoiv etc. Qui textus ad verbuni
),s<yo(xiv<?,
et recomraendando, ut lilium suum hortaretur in- translalus a nobis sic efferlur : Non advplionehwc
trare cpllegium.j Non desinisergo summareest Pau- facla suni, absit, ut quiddmt contrario suspicatisuni;
lino rtoii desinis •qdliortari, inculcate, ut credatur, et sed omnino el revera homine facto Satvalore, tolius
adeo moleste reMcas tuo siulliloquio. ut merito os hominis salus facta est. Etenim si adoplioneerat Ver-
tuum pugno sit contundenduin. bumin corporesecundumillos{quodveroadoptionedic-
o.Non, inquit, per adoptionemhwc facta sunt. Lo- lutn,phantasiaesl)invenieturappatentiaelsaluset tesuf-
cus iiic AthanaSii difiicuitate non vacat. Etenim rectio hominumdicta. Huic ferffie verbaU versioni
versio PetriNannii inedit. Golonien.an. 1686,pag. magis accedit ea PanUni, quam Nannii, qui peri-
587, torp. I, sic habet: «Hsecautem fictionenon age- phrasi utitur et circumloGutione.'Ast, fateor, me
bantur, absit, queriiadinoduinnonnulii existimave- scrupulus augit, qui ex contextu exoritur. ScioBiSr»
runt, sed lit vpre, et per yerum Salvalorem homi- (quO in vefbo cafdo diflicultatis vertitur) pro adop-
nem totius homiriis salus conciUaretur. Nam si fic- iione uon raro accipi. H. Steph. in Th. L. G. tom. UI,
ARl r.ONTRAjm.rr.EM IIRGRLLITANUMLIBPJ m. — LIB. Ul. 462
iimavermit; sed sicut est veritas, homine facto Sal- iA.verbum totum suscipiens quod est horainis, liomb
vatbfe, totius hominis salus facta est. Si enim adpp- sit: etassumptus homo totum aCcipiendoquod Dei
lioneeialin corpore Verbum secundum illos (quod est, aliud quam Deus est esse non potuit.i Si ergo
auteffi adoptione dicitur phautasia est) reputetur et Deus verlmm tottim suscipiendo quod homiriis est,
ptiiative salus.>Et tu adjecisti de tuo: «Ethic quid homo est: et assumptus'homo totum acCipiendo
melitis loquipotuit, cum adoplionem non a corpore, quod Dei est, Deus est uhi, qiiseso te, in hocsacra-
in quo erat Verbum, sed ab ipso verbo evacuavit? > mettto iiuncupativi Dei, vel adoptivi filii vocabulum
Ego atitem dico, etsi ille quid ffielius, quia rion sem- jus sibi valebit priyilegii -vindicare?
per per adoptionem, sed in veritate iibffiine facto 105 CAPUT XXV.
Salvatore, totius hominis factam perdocuit salulem. Dpctrinam
Et tu quid pejus ac scelestius, quam quod verburir Cyrilli Alexandrini perpendji et laiidal.
non in proprio, quod ex virgine assumendum esseu- Gyrillus denique ejusdem sedis episcopus in epi-
stola ad Nestorium missa inter caefera sic ait (Epist.
tialiter, proprium sutimque fecit corpore, sed iri
8, vel concil, Ephes. par. i, cap. 8) : < Neque enim
ado.ptivOasseris habilasse? Nosse veliro, sed non a natus est homo communisde sancta virgine,"et f-unc
le, quid est quod dicit, non per adoplionem hwc _ demum inhabitavit in eo
Verbum; se"din ipsa vulva
facla sunt, et exprobrat, absit. Tu dicis quod secun- • . se cum carne conjunxit, et Susti-
dum divinitatemdictum sit, non per adoptioiiemfacta uteroque virginali
sunf. Quid attinet, qusesote, ad divinitalem Verbi, nuit generalipnem carnalem, carni suae natiyitatem
hmcfacla sunt ? Non dixit, hocfactum est,m de Verbo suam faciens : » et post pauca : < Non quja in cor-
diclum ppsset yideri. Hwc namque facla sunt plura- ruptione ceciderat, quod absit; sed quia ejus sur-
liter pronuntianlur. Yerbumautem singulare est vo- rexit corpus : ita Chfistum unum el Dojninum con
rion tanquam hominem cum Verbo adoran-
cabulum.Gurnpncaute temperatiusque primum per- fitemur, tes : est a Verbo corpus suuni,
pendis qnid sit, rectiusque a vera dixit verbi ? Cur cum quianon etiamalieiiigenuin
non secretius tecuin invoeatosancto loqueris Spiritu, quo ipsi assedetPatfi. j Tu vero cuiri au-
et sicex donogratise ejus in publico, quasi soluto, tumas Christum non verum Deum, sed subjectum
ante quidemper silentium Ugato velamine lingusesa- vero Deo, duos non unum Christum divisibiliter con-
lubri, conceptumefferens divinirorisiiifusioiieserm»- jectare yideris. Beatus Cyrillus lertii ConGiliiauctor
nero ? An nescis, quia onine vasculum,quod operto- non hominem et Verbum duos Chrislos, alterum su-
rip caret vel ligatura, immundum procul dubjo Do^ bliffiem, alterum subditum; sed Deum et hominem
miniIegedpcelur(IVtt»i.xix,15)? Non igiturperadop-. unum eumdemque cpnfessus est Cbristum.
tipuem baec facta sunt, quoniam cessante omni ne- C CAPUT XXVI.
cessitate adoptipnisin Dei Filip, per sacramentum in- Leonis papw tesiimonia.
carnali mediatoris facta surit irifirma nostra fortia, Leo igitur venerabilis papa, orthodoxaeque fidei
facta sunt terrepa cpelestia,carnalia transierunt in spj- ffiirabilis suffragatof, in tomo sane plenb sincerse
ritalia.Multaenimabep superius quodammpdo prae- fidei veritate, quem' ad Haviattum Constantinopoli-
missa junt, quibus subjecit: Hmc auiem fqctq sunt. fanse urbis episcppum ob Eutychianseperfidisedesti-
Disputans denique qualiler ad se verbhm yeferebat riavit, iiitef csetera etpost mullaquia Christus Jesus
quidquid corpus proprium verbi humappm in veri- in vera hominis natura, non riuncupativus, sed verus
tate assumptum paliebatur: qualiter et inipassibilis sit Deus, exsecutus est ita (Epist. 10 ad Hqvian,
pati, et inimortalis mori, et infatigabilis faligari, et cap. 5) : « In integra, inquiens, vefi hominis per-
insepullus potuit in corpore suo sepeliri, el in his si- fectaque natura verus natus est Deus, totus in suis,
milia. Etideo subinfert: Non per adoplionem luec lotus iri riostris. > Licet tu illum falso in quadam
facia sunt, qbsit. Licet aliter in nostris codicjbus ex- astipulasse epislola asseras, adoptionem in capite,
arata valeant contemplari. Idem ipse in Libello fidei hoc est in Christo prsecessisse.Quod quidem ita non
SU33 (Iib. ix), in qup alternalis vocibus quasi dialp-, esse perspicue ex ips:a verborum cpnnexioue ultro
gice conlra hsereticps dispufans, inter caeteraetppst T>citroque eidem subjecta capilulo videri non airtliige-
multa ita subinfert: <Incarnatus esl, inquil, Unige- • tur. Idera ipse in quibusdatti synodalibus litteris Pe-
nitus secretp illo mysterio, quod ipse novit. Nostruni tri fideni exponens, sic ait (Epist. 15 ad Ephes. sy-
namque esl credere, iljius npsse. Ac sic ipse Deus nod. n) : « Tues,inquit, Christus FiHus Dei vivl.
col. 1474et 1475 ait: <Sicflio-tf de re quse natura ChristiJesu non fuisse phantasticum, sed reale et
sua noa est, dicitur, cum ab Appiano (teste Budaeo) yeruni. lgitur <9so-tf hic non prpprje adoptionemimr
aceipitur pro utoSErjt^ ; nam Bio-Baiviovs, et viqBszelv 4>ortat.Cseierum, cum Felix hoG'loco Athanasii abu-
ejus est cui ntiUbsnatura dedil liberos, sed qui alie- teretui', ut Paulinus ostendit, nori irialeproceiiit ipse
riosin suam familiam adsciscitet adoptat.» Et ipse Paulinus lectionem adoptionis usurpandp, et suis te-
Budaeusin .com.L. G. eol. 240 Bia-Bai icaXSapro lis hostem impetendo. Insuper non jji .cp.rppreaiiop-.
adoptare habet. Verum textus Athan^asiinon prse- tati, sed veri filii haecfacta fuisse, optime ihfert ex
cise de adoptioneFilii DeiChrisli Jesii.loquitur, sed Athanasio iti capituii prOgressu Paulinus. Videraf
de veritate corporisejus. Ef pergit pfobare ex ver- tamen ipse variantem et geminam' lectiou.em Atha-
bis ipsius Dominiin passione prolatis, Quid me cm- nasii, cum ait: Licet aliter in nostris cqdicibusexa-
dis? et ex iis quaedixit ppst resurrectipiiem exhi- ratd valeant contemplari.
bendp discipulis vulnera, palpate el videte, quaeprse- a Rectiusque,vercidixit verbi. Hic aliquid deesse
cedunt et sequuntur verba allata a Paidino, cbrpus videtur. Quid desit autein noii est facile divinafe
463 S. PAULINI AQUILEIENSISPATRIARCHJE 464
Hoc est, ait, tu qui vere es Filius hominis, idem Vere A ter fecit. Sed figuraUter de electis ejus accipi potest,
es Filius Dei vivi. Tu, inquam, verus in Deitate, ve- vel propter utrumque sexum, vel certe juxfa merito -
rus in cawie, et salva geiuinae proprietate naturae, rum diversilatem, quatenus alii carnis ob infirmitatis
utrinque unus. > Idem in homilia, quse nuncupatur mollitiem sexumque teneriorera, aUivero ossis pro-
de Domini natale (serm. 5, cap. 2) : « Proinde, ait, pter forlitudinis roborem non inconvenienternoroine
qui in forma Deifecit hominem, in forma servi factus valeat nuncupari. De quibus ulique Ecclesiaevoce
est homo. Sed utrumque Deus de potentia suscipien- per Psalmistam dicitur : Imperfectum meum vide-
tis, utrumque homo de humilitate suscepti. >Et quo- runt oculi lui, et in libro tuo omnes scribenlur (Psal.
niam non sit alter habitator et alter habitaculum, cxxxvm, 16). Et rursum, benedixitomnibuslitnenti-
sicut tu, cum ex propriis loqueris, asseris menda- bus se Dominus,pusillis cum majoribus (Psal. cxm,
cium, sanctumque mentilus es Cyrillum docuisse, in 15). Denique idem mirabilis doctor in primo Mora-
eadem homilia ila profatur, dicens (cap. 1) : « Nec Uum Iibrorum volumine quia Christus Jesus non per
sic creatura in societatemsui creatoris assumpta est, adoplionem collati prserogativi, sed in veritate Dei
utiUle habitator, et illa esset habitaculum, sed ita ut sit Filius, inter cseterafassus est ita (Cap. 18, n. 26):
naturse alferi altera misceretur. Et quamvis alia sit < Onines, inquit, qui in fideDeo nascuntur, superat;
quaesuscipitur, alia quae suscipit; in tantam tamen B quia non ut caeleros adoptio, sed natura illum divi-
' unilatem convenit
utriusque diversitas, ut unus nitatis exaltat. » En vir sanclus fide recta, Deoque
idemque sit Filius. » plenus, hominem namque Christum de virgine Deinn
CAPUT XXVII. hominemque natum, non ut caeterospurosque homi-
Fuse prosequiturGregorii papm auctoritates. nes ob indultae adoptionisdonativum, sed per natu-
Jffellifluserecordationisbeatus papa Gregorius, ore ram illum divinitalis in Dei Filium pramionet exal-
dulcisonus, eloquentise venustate praecipuus, verbo- tatura. Tu quidem moliris dividere in duas unum
ruffi frugalitate clarissimus, sanctitatis insigni gra- Christum personas, ut qui natus est ex virgine, sit
tissimus, fidei puritate prsefulgidus, in latissima adoptivus : et qui ex Deo, proprius credatur Filius
nimirum famosoelectionis serie licet sparsim Domi- Dei, cum et ex Deo Patre, et ex homine malre unus
num, tamen Jesum Christum et verum Deum, et sit Christus, non per adoptionem, sed proprius Dei
verum eumdemque Dei Filium, cassato omni ab eo Filius. Videtur tibi, ut luae testantur litlerae, virum
nuncupationis atque adoptionis praeconio,voce con- istum praecipuumde sola ea, quaeex Palre est, ge-
fessus est apostolica (Moral. lib. iv, c 11, n. 18; neratione, hoc in loco disputasse. Interrogo ergo de
Kffir:.Xxxv, c. 14, n. 24; et in Expos. psalm. v, n. 1). . quibus cseteris intimatur, non ut cwterosillutn ado-
Sed et illius lu nisus es vomitu vesaniaetuse pulchri- ptio, si non de vero homine Christo disseruit? Cur ad
tudinis fcedare decorem, referens eum Christuin et homines quasi de homine comparalionis formula cui
Ecclesiam docuisse unam personam. Hoc enim est inspicialur, materiali instruxit speculo dicens, Nqn
verum, quia suum est; sed non secundum tuum pwe- illum Utcwteros adpptip? Non potest istiusmodicom-
lftatum est sensum. Tu tamen alibi adjecisli quod paralio, nisi sil ejusdem generis, cwteri, cujus est
tuum est, et unus homo unave caro, Paulu»nque ille cui comparatur, usitatius invehere. lhconveniens
astruis Christum et Ecclesiam unum hominem prse- quippe, nuUusquecapax rationis ordo se palliat, si
dicasse (Epnes.v, 25-52). Ex quo videris abrumpere cum de homine aclio ventrlatur, alterius generis ista
Christum addi essentialiter personam, si Christus et similitudo, hoc est, cwtera, introducatur. Verbi gra-
Ecclesia unus est homo, unave nimirum caro. Tole- lia, si dicatur, primus homo non est genitus vel na-
rabilius quippe ferendus eras, si significantiusaddi- tus, sed factus ex Iimo est terrae : cseten autem ho-
disses, et quasi unus homo, propter unius capitis mines ex utroque sexu et geniti sunt et nati. Non
multorum diversitatem membrorum. Non erg» est enim convenientius saluhri congruit aequitati, nec
Christus et Ecclesiaunus homo, unavejuxta te car», usitatse locutionis modus concedit, aurium suaviter
sed quasi unus homo. Tu autem ideo fingens fateris pj demulcendumauditum ita euphonise modulum tem-
et unus homounave caro, ut Christum et EcclesiaKi perare, qnatenus post mentionem hominis factam
unum te hominem Christum perversis allegalionilnis non nati sed creati, caeteri equi vel boves nali vel
separares. Aliud nempe est, sed et longe aliter intel- geniti introducantur, sed homines cwteri. Similiter
legi datur Christum et Ecelesiam,juxta Pauli voceni., nec post angeli mentionem caeteri homines, nec post
capul et corpus typice unam esse persona, et aliter hominiscaeteriangeli apte possunt ascribi, sed ununi'
Verbum caro factum, hoc est Deum homine facto, quodque subiiecti suo generi rationalis ordo demon-
unam esse Christum personam cum Deo, ac per hoc strat. Sine autem hoc additamento,hoc est cwteri, et
Christum esse veraciler Deum.Sed et illud, quod ex post mentionemangeli homines, et post homines an-
apostolica doctrina tuis intexuisti commentis,quo- geli non absurde inseri lilteris sacris, sine [An le-
niam 166 membra sumus corporis ejus, de cctrne gendum, et trito, vel, non sine trito ?] trito effari per-
ejus, et ex ossibusejus (Ibid. 50), non ad illud cor- mittuntur sermone, Cum ergo dicit, JVonillum ul
pns illamve carnem, ut lu satagis, referre recle pu- cwteros adoptio,subaudiluf, non iUumut cseterosho-
tabilur. Quod assumpsit Verbum caro factum ssium mines adoplio, quia et Christus homo, el uon solita-,
t>ropriumcorpus suamque propriam carnem vevaci- . rius Christus homo, sed Deus seraper Christuset
m CONTRA FELIGEM URGELLITANUMLIBRI. HL—LIB. III. 466
homo. Idcirco illum, non sicut caeteros homines'; A 30, n^.9), homilia luculento aratri insulcatum stylo
adoptio, sed divinitatis illum natura in Dei Filiumj legenlis oculus non deffaudatur. « Pensate, referens,
exaltavit: quia nunquam non fuit Dei Filius, qui; fratres, post incarnationem uiiigeniti Filii qualis sit
sempiternus permanet unigenitoris unigenitus. Nun- hodierna solemnitas de adventu sancti Spiritus. In
quam fuit, sicut caeteri homines, purus liomo, ut eij illa quippe Deus in se creando suscepit hominem : in
ex adoptionis emolumento Filii prserogativum prse- ista homines facti sunt per adoptionem Dei. > Idem
staretur. Sed Dei Verbum caro factum, quod eumj ipse (Lib. n, hom. 21, n. 4) : « At vero mulli tunc
non ut caeteros homines ex dono gratise, sed salva^ Jesu dici poterant, non tamen substanliaiiter, sed
proprietate utriusque naturae, essentialiter in suam, nuncupative. J Habes itaque, quoniam naturaliter
assumpsit perspnam : per quod mirabile sacramen- factus est Deus homo. Habes etenim, quia et Jesus
tum et aeternus ex Patre, et temporalis ex matre, non est nuncupative, sed essentialiter Jesus prsedi-
unus idemque esset verus Dei hominisque Filius. * candus. Cum ergo Deus naturaliter factus ^it homo,
Hinc illud est, quod in libro hujus nperis octavo de- et Jesus essentialiter Jesus est credendus, cur tu in
cimo (Cap. 52, n. 85) idem verissime explicavitt tantum dissipis, ut minus altendas in quo periclita-
praedicalor. Ait enim : < Aliud est enim natos homi- tur tuae asserlionis objeclio, quatenus non confunda-
J ris naturaliter Deo facto homini, et essentialiler Jesu
ne.sgratiam adoptionis aceipere, aliud unum singula^. _Q
riier per divinitatis potenliam Deuffi ex ipso con- nuncupativiim vel adoptivum insultans iriferre voca-
ceptu prodisse. > Et post pauca : « Ipse ante sseculat bulum? Vse, vsetibi! nisi per bonam confessionem ad
de patre sine matre : ipse in fine saeculorum de ma- cognitionem lui veraciter recurras auctoris.
tre sine patre. Ipse conditoris templum : ipse coudi- CAPUT XXVIII.
tor templi. » Hinc iterum in libro vigesimo septimo) , Fulgenlii atictotitatem exponil.
(Cap. 1, n. 3) : « Rederoptor autem noster homo) Vir vitse venerabilis Fulgentius, eloquentise per-
sine peccato, FUius sine adoptione. > Ecce quenti spicuo radiante fulgore perfulgidus, in libro tertiio
hominem praeniisit sine peccatp, Filium eum confes- (cap. 12), qui nuncupatur De.Sacramento Dominicse
sus est sine adoptione. Item alibi de quibusdam (Lib. passionis, quia Redemptor noster apcior vitae ideo a
XXIII,c. 2):-«Nam quamvisjuxta Dominiproeceplanon_ Petro apostoloperdocetur, quoniam Deus verus in-
vivant, Deum tamen; Dominum esse recognoscwiit, cunctanter, non autem nuncupativus credendus sit, in-
quia in veritate carnis etiam formam deitatis intelle- ter caetera et post plufima, ista subinfert: « Ex quo
gnnt : sicut per Prophetam dicitur : Scitote quontam( igitur Deusvitae auctor tiominem suscepit in unitate
Domiitus ipse est Deus. > Tu quidem coniceris astrue- personae, ex eo ille liomo nomen vitae obtinuit. Sicut
re, quia per Joannem et Paulum advocatus noster• (C cx eo quod Dei Filius hominem suscepit in utero
perdocelur, idcirco.verus Dei non debeatFilius prae- virginali ex eo simul Deus et homo unus esse ccepit
dieari. Vir autem iste egregius doctor unigenituffiL Dei Filius nominari, angelo dicente ad Mariam:
ilium incunctanter Dei Filium in eodem Moraliumi Spititus sanctus supetveniet in le, et vittus Allissimi
styli libro vigesimo secundo (Cap. 17) voce prseconiat obumbtabit tibi. Ideoque quod nascetut ex te sanctum
est professus. Ipso videMcetJoannis Paulique in me- vocabilurFilius Dei. t Et illud, s Erit magnus, et
dium deducto testimonio sic ait: « Unigenito enimi Filius Altissimivocabitur. t Et post modicuin : > Non
Dei Fiiio pro homine interpeUare est apud coaeter- s»lum Filium Dei, seeundum id quod natus est de
num Palrem ipsum se hominem demonstrare; eiquei homine, diclus est Christus ; verum eliam homo il-
pro huniana natura rogasse est eamdem naturam ini le Deus dicitur pro eo, quod est a Deo susceptus. >
divinilalis suaecelsitudinem suscepisse. > Unigenitus; De his ita satis intimassesufflciat.
quippe dici non, nisi verus sit Filius, potesl. Aut mei Jam nunc in bonae sincerseque fidei confessione,
ergo cuni beato Gregorio fautoribus luis accusa, aut; quia Chrislus Jesusunigenitus DeiPatrisvefus Deus,
relicta illorum pravse pollicitationis perfidia mecum verusque homo; unus idem proprius Dei, idem ipse
pariter bealo Gregorio crede. In expositione libri propriusque Filius sit hominis, abolitis prorsus
Ezechielis homilia octava sic est effatus. « Volens, p] cunctis ab eo, nobis tamen concessis nuncupationis
inquit, Paulus nuncupativuni Dei nomen ab essentiali seu adoptionis insignibus, tertii libri series istius-
discernere, de Redemptore nostro loeutus est dicens: modi artius conclusa persistet titulo finali,
Quorum patres, et ex quibus Christus secundum car- PACLIKI PBOOPERE EXANTLATO ADDEUMCONFESSIO ET
nem, qui est super omnia Deus benediclus in swcula.t GRATIARUM ACTIO.
Et ppst paululuin : « Non hunc Deum tantummodo, • Da mihi, obsecro, DottiineJesu Christe, veniam
167 sed Deum super orania esse monstravit. > peccatori de tua niisericordia tota mentis praesu-
Idem in homiUadecima tertia (Lib. n, hom. 1, n. 4): menti devotione, quia necessitate compulsus juxta
« Redemptor, ait, noster non solum homo ultra ho- vires
intellegentiaemeae,teutique Iargiente, in respon-
mines, sed homo etiam super angelos facttis. > In sis pro causa catholicaefidei desudasse me operosius
homiliis namque evangelicis semper et ubique, ubi-
recognosco; sed ultra vires etiam velle me non ex-
cumque se ratio contulil fidei, et veruni Dei Filium cuso conasse. Nihil tamen habui quod non a te ac-
unum eumdemque ex utraque et in utraque confessus
ceperim, nihil prorsus accepi, quod non tuum sit.
est natura. Quemadmodura in decima (Lib. h, hom. Tuum est,
Domine, omne quod oplimum est, et de
467 S. PAULINI AQUILEIENSIS PATRIARCHJ: 468'
tua benignitatis suscepisse meconuteormanu. Omne A inculti frugalitate frustratus non deliquisse me pe-
quod lionrim et optiffium est, fimm procul dubio nitus non excuso.'Ignosce ergo mihi bonitasinfinita,
essCnort ignoratur : totimique quod perversum in - fons pietatis immensse 168: abyssus misericortlise
dignumque' inspicitur, meum nihilominus esse non nailo termino prsefinitse,Jesu Christe Domine Deus,
'airibigetur. Cur rion tuuhi est omne quod habere qui cum Patre et Spiritu sancto vivis et regnas DCus
videof, Cum ego ipse non sim meus, meique juris in Trinitate perfeCta per cuncta et ultfa et infittila
ppssessor? Tuum eriim figmentum sum, licet inuti- saeculasaeculorum. Amen
lis servulus, quia post captivitatis miseriam magno FRAGMENTUM
me pretio redimisti : quoriiam dulcedinis tuse cle- Paulini patriarchw Aquileiensis ad Caro-
mehtisevi validi exigente vigoris pretium pro mC Epistolw tum Magnum de libris, quos adversus Felicetn epi-
tuum sangulnem fundere non horruisti. Porro si in copumscripsit.
hhjtis negolii qualitate tilile quid a quoquam arbitrari Hsec quippe speCialia precum mearuin libamina
suspicarique potest, non est atlributa mihi ex eo sihgulariter pecloris ffiei purissima iucitanle devo-
glbfiattdi facultas, sed tibi Dominobonorum oniniuni tione in conspeclu orthodoxi prineipis terraeque do-
largilOri gratiarum modis omnibus exhibehdse sunt mitii prselibare feslino : quatenus hoc nostrum licet
actiories. Quae vero inutilia ineptave iri his inspi- B nonpreliosum, quodcunque lamen muiiusculum,ad
ciuhtur iuserta, meaeconsfat stultitise ahsque dubio manus rcverentissimi viri, et in divinis rebus peri-
reputandum. Neque eriim possunt hsec inculpanda tissinii et praelari, Albini scilicet summse religionis
non videri, si tui fuerint examinis subtilius lance praecipui oratoris vestri, mihique super omiiia fla-
librata. Sed quaeso,ut dessimules iram propter pce- ventium favorum dulGissimimella, tirguentibtts ve-
nitenliam; et, imperfecta haec trio parce judicio stris citius venerandis imperiis deferatuf. Nescio
ventilife, cui etiam peffecta non valerit irreprehen- plane, si possim quahdoque in alio haec congesta
sfcilia a rion videri. In eo igitur spei fiducia in sinu volnmine, iriviolabili charitati illius ffieis viribus
•inviolataefidei meae artius tenaciusque reposita cu- inipertire: Nori quOdhis ille indigeat; sed iit ex his
stoditur, quia non me peffidiae pervicacia recolo, Clariusdetur intellegi cujus dilectionis ef affiicitise
si erratuhi est, aberf asse; sed ignorantiae forte in- erga euin pleni amoris dulcedoffieb setaper in pecto-
terveniente nublloin artis peritia,. sive in sermohis re quarttocius suaviter saporatadulcescal.
a Vel reprehensibilia legendum, vel irreprehensibilia videri, ahlato non.

™ PAULINI CARMINA.
SANCTI

CARMEN DE REGULA FIDEI.

G
Te, Pater omnipotens, mundum qui luce gu- Et nott qui Genitor, Genitusque est, Spkitus
[berhas, [hic est;
Et le, Nale Dei, cceli qui sidera torques, Sed hoc qiiod Genitor, Genlttisque est, Spirittis
Teque, saeer Flanien, rerum moderator et au- [hoc est
[ctor, 20 Virgine de sacra, sancto de Flannne natuin
^Sternttm trinumque Deum veneranler et umim Credo Dei genitum : lingua decanto fideli,
B Coufiteor labiis, pleno sed pectore credo. Tempore sub cefto tempus qui condidil omne,
Iri te credo Pstrem, cum quo Deus unica pfoles Lucida rorigeri coeli qui temperat astra,
Regnat, et omnipotens cum quo Deus unica Qui pontuin, terramque , polum, qui maxima
[proles. [mundi
Non tres ergO Deos, absit, sed sanctius unum 25 Clitaata'quatrifidi, motites collesque creavit;
Cbrde Deuni credo, labiis non cesso fateri: yEtheris atqiie humi cludit qui limiha pugho
10 Qui semper summus, peffectus semper et altus, ArtiCulis trinis vastis cum fihibus orbem
Solus et ipse potens trinus persistit et unus. Praelibrat, et laluni palnio meiitur Olyropum:
PCrsbrias liurtiero dislinguo deniqtie trino, Saecula prsecedit, fecit qui Sseculacuncla
Naturam nullo palior dividere pacto. 30 Huttc Pater offinipotenstinctumJofdanis inunda
ln deilale quidem simplex essentia constat; Protinus ex alto sanctus CuriiSpifitus albce
15 Itt Triiiitate mauet sed subsistentia triplex. D Ccelitus in specie descendit uamque columbse,
Nori hunc esse Patrem, sobolem quam credo Baplisla sibimet magno famulanle Joanne,
[lonanteto, Dilectum, propriumque, pium , dulceffique To-
'
$ed hoc esse Patrem, suffimum quod gefmen [nantera
[adoro. 35 Esse suum Genitum sanclo discrevit ab ore.
4JJ9 CARMENDE REGULA FlDEI. 470
SpierididaflorigeTaffinubescumcingeret alpem, 'tV Impietale jacet, sub vulnere poense.
Esset et in suffimasecreii moritis in arce, Arrius in foveam, fodit quam perfidus ipse,
Discipuliscumnamque tribus famulisqueduobus 95 Corruit, actema damnatus nocte tabescit.
Unicus altithroni coelorum gloria Jesus ; Eunomius laqueo sese suspendit in alto,
40 Ut solis radius facies plus pulchra.refulgetV • Per mediuffiCrepuif, picei petit ima profundi,
Candor ut alba nivis vestis radiabat, et ecce Perfidisejaculhpfbpfia se perCuiit ulha.
Ifltonuitvox alta Dei de nube serena, Nestorius deffiehsStygias descendit ad unibras,
Aera per vacuum, teneras transfusa per auras, 100 Canceris ut pestis MacedOhiadogmata serpent,
Talia mellifluis depromit gaudia dictis : Pro quibus anibusta Macedonius ardet iri blla.
45 Hic meus est, inquit, dilectus Filius unus : Eutyches infelix ex omni parte nefandiis
Hunc audite. Datum hoc est mirabile sigmjm, Trita veriena bibil, sibimet qtise misCuit ipse.
QuodDeusalqueliomoChristussitverus etaltus. A 5 Pestifer ille manis, thtutii quein possidet erfor,
Filius ille Dei sancla de virgine nalus. 105 Sulphorese fumus COnflatsine fine .gehennse,
Arguitur hinc : forte Petrus hac voce docetur Haud secus horrisorio spttrcoque Sabellius ore
50 Npn bomines aequare Deo, dominoque clientes. Blasphemus ignivomi CoCyli gemet ustus ab
Hsec est vera fides, frangit quse colla chelydri; "• •-• [unda.
Haecmundum vincit, peccati crimina tollit; Hos etenim cunctosque simttl qui nominis alti
HaCPetrus in clavi ccelorum limina pandit Obsistunt sacris confusopeCtore jussis :
Aurea ruricolas reserans ad regna phalanges 110 Qui Regem Sabaoth fallaci fauce. lacessunt,
55 Mittil, et his nivesedepromit gaudiavitse. - Et Dominum Christum natuta de virgirie sacra,
Agniculosalbo teneros cum vellere natos Flamine de sancto, regemque, honiinemque,'
Laclea per centum suspensos ubera matrum, [bbumque
Adcampos, Jordane, tuos, cinclosquc rosetis, Gorde negant pravo, lahiis spumanlibus acti,
Gramineas segetes propter myrteta virentes Impugnare student, casso sudore latrantes,
60 Lilia mixta rosis, florentia pascua fretus 115 De gremio avelli sancto, de corpore riiatfis
Carpere iniUe monet ruminanti fauce bidentes. Ecclesiseabscindi cultro decerno fidei,
Dlic picta rubent croceo de flore virecta; , Quam Petrus Paulusque dbcerit, qtiam conCinii
Candidulo rident pulchre de germine cinbta, [orbis,
Frigbre quaenuriquam, radionec solis arescunt; Quamque satis prisci clare cecinere prophetae.
65 Marcescunt nunquam geUdisinfecta pfuinis, ,, Catholicos sanctosque viros Patresque beatos
Nec pluviis perfusa quidem madefacta tabe^ 120 Trecentos octoque decem, cunCtosque perennis
fscttnt; Judicis sequisonaecultores nenjpe fidei
Sed sempef, Paradise, tuOs redplentia fragrant Amplector, placidis strictim.feliciterulnis,
Messis aromaticse permixlo chrismaie odores. 170 Nullus ab his terror, nuJlus me perfidus
VirgultumfoUis gemmato robore pfodunt, [ultOr
70 Quod nunquam foliis viduatum lurpe vilescii, Sanguivomo absciridi ihucrohe seCaritevalebit:
Punica mixta siffiul foliis sed poma retentat, 125 Quorum nulla meo poterit de pectore famam
Quaesemper liquidos sudant de cortlce succos : Ahferre Oblivio,pactoqtie abolerier tillb.
Transfundunt dulces mandentis more sapores. - Nbn jani sub tabtilis dura de fupe fecisis !
Ad fontem salientis aquse qui viva fluenta , Scalpellj rimis sulcalis cuspide sculpam,
75 Influit, et rores uno de gurgite fusos Nec pingam nigris calamo de roribus hauslo;-
Divisosspargit, pariles per quatuor amnes 130 Sed polius scribam cordis sub pixide lerifb
Albentes perducit oyes, hincpocttla cogit Instillante poli rutilo de culmine fonte
Sumere, qui riuiiquamspumaiiti faucebalanles Iiifuso stylo, post me monumenla relinqtto
Alterius.fon.tis.sitientesflumina poscant. j) Ventufis descfipta, libefts nott pafco' refeffe
-80 PercelU pravi fautores dogmatis oranes Carffiine succinclo, lata sed meritis. avena
Cehseo falsilbqubs geminato analhemate Paulj, 135 PrsCceptofundente duas dulcedinis undas,
Doctofis ratindi, Galatas quo forte relielles AmjalectensDominosancto quas protulit orC.
/Terruit : aut etiam croceo succinclus amiclu Primam libo Dep, collegsereddo secundam

Angelusaltivagas qtiisquis jactilatus in auras Pectore de puro charitalis victus amore ;•
85 Graiidisohbreferens aliter sermone prpfatur, In jubilo vulliique alacri sub iriente jocunda
Quam Gabriel Regis prsedixit nuntius alti,; 140 Seriiper et almisonas sincefb famine grates,
Quam docuit l?etrus, Pauli qtiam scribit arundo, Summe tibi.Genitor, referam Deusalta potestas:
Quattuor etproeeres parili quam voce-fatentur Et tibi Nate Deij lati spesimica mundi:
Hujus.erit.bibici, feriendus fulminis ictu.< Spiritus alme tibi, hietueride, treffiettda maje-
90 Prineipium caput omne mali, nefas omne Ge- .. [slas,
[rinthus Foiis charitatis, amor dulcis super omnia mella,
UltricibusJomis flamffiisirtfertur obustus. 145 Lux et Origoboni, casti spirator amoris :
Infelix Ehion huic. non dispar in offini Qiii quo yadis et unde yeriis'nesciris, et orbem.
471 S. PAULINI AOUILEIENSTSPATRTARr.TT/F. «™
Terrarum reples, et ubi vis perpete spiras. A150 Sit Patri, Genitoque Deo sit gloria summo,
Auditur voxecce tua, clamore silenti Spiritui per cuncta Deo sit sseculasancto.
Cordis in aure sonat, nullo quatientc fragore.

APOLOGIA S. PAULINI PRO CARMTNR STTO


Te verp, mi o charissime frater, obsecro devotio- animi modos. Tu autem in studio veritatis impulsus,
nis affectu, quicimque hos dignatus fueris versiculos exstincto niliilominus usque ad cineres [AL, cinns]
lectitare, cum aut per incuriam brevem pro longa, omni penitus invidiaefomite, supple nimirum ea quse
aut longam pro brevi, aut communem pro nalurali, desunt, calamo cJiarilatis; superflua quidem dulcc-
aut naturalem pro communi syllaba, aut pedem pro dinis reseca falce, tortuosa namque dilectionis re-
pede, aut schema pro schemaie, aut tropum pro ctius sequare normula stude. Cave praeterea ne forte
tropo, aut indiscretas membrorum caesuras desi-, fluxim per incuriam extensa linea, violento directo
diae manu reseclas, aul inconsideratum colse defos- obductu a suo reclitudinis statu incurvari deformata
sum punctum, aut comatum insequales incisiones, formula compellantur. Considerare summopere stu-
a aut inconditos euphoniae melos, aut si quis hu- de, e ne quando cum sarmentis
pampineas etiam
juscemodi reperiri potest, in his inspexeris exara- ampntasse te gemmulas poenitearis. Non tibi, ohse-
tum,h et videris ob id iorte meretriculam indignari cro, vilescant f vernales folliculi, hec dum erum-
Carmentem, ° manumque ad ferulam niittere : non pentes in flores, B qui clusas celant botryonum gem-
te ejusdem modi formido perturbet; sed accinge matas suo in tempore producendas uvas. Sed neque
sicut vir lumbos tuos et ad vices mese parvitatis in B triticeas summilates spicarum indigne feras, quae
faciem ejus viriliter resisle. Impavido utique vulpe- armatos aculis, quibus pungant lento conamine cul-
culse illi dicilo ore, quoniara nihil ego pendens flam- mos, fluctuare videntur aristis. Memento cujus sua-
niantes rapidosque indigiiatioiium ejus furores, tan- vitatis sapor eelatur in spica, cujiisve edulia dulce-
quani in Jutum redactam superbiaeejus cervicemcur- dinis grana flava reservantur in theca. Non enim
vabo. Et ut veritus sum dicere, et licet pudebitme re- haecad humanas edentiumtrajieiuntur fauces, nisi et
ferre, non tamen celabo, d quasi lyciscaemultumque h uvaprius calcibus,veldentibus, et spicae' aulplau-
post carecta latranlis memoriam illius me tangit stri stricatse rota, autflagellis conterantur percussae.

NOTiE IN CARMEN DE REGULA FIDEI.


PR^IFATIUNCULA. bolem, id est Filium; scilicet, Patrem non esse Fi-
nec Filium Patrem; sed hoc esse Patrem quod
Amant, qui prsecepta facultatis alicujus tradere in lium,
animo habent, ut memoriaefacilius commendentur et Geriiieti, 171 id est Filium; sciUcet, Patrem non
esse nec Filium Patrem; sed hoc esse Pa-
retineantur, versibus ipsa quandoque proponere. trem Filium, Germen, id est nempe ejusdem esse na-
Sic leges ipsas quandoque cantatas apud Agathyrsos turae quod
ne oblivioni mandarentur, docet Aristoteles, Probl. bus Patrem ac versibusFilium : quod clarius patel ex duo-
de Spiritu sancto :
sect. 19, num. 28. Oblectatio enim, quam parit C sequentibus
metri harmonia et conciniiitas carminis, allicit suavi Et non qui Genitor,Genitusqueest Spirilushic est;
sunl. Ferme Sed lioc,quodGenitor,Genilusqneesl Spiritushocest.
quadam violentia addiscere quae tradita
nulla facultas est, cujus summa saltem prsecepta Quid siraile habet lib. i contra Felicem cap. 13, et
versibus aliquis non exornarit. Hinc Alcuinus probe in Sacrosyllabo § 8. Videsis ibi adnotata. Quibus
noscens quam utile cunctis, praecipue tamen ru- consona sunt quse addo ex Augustino, traet. XLVin
dioribus in rebus fidei, futurum esset, si quis regu- Joan. n. 5 : c Arius dicil, aliud est Pater, aliud est
lam fidei diligenter versibus compreheiideret, et in Filius. Recte diceret, si dicerct alius, non aliud. J
vulgus emitteret: iterum ac ssepe egefat apud Caro- Ita ab opposito Paulinns, liocest, ait, Pater, quod Fi-
alicui provinciam hanc lius : non hic est Pater qui Filius.
lumregem, ut ex doctioribus sibi
demandaret.Cumautem vidit communicari a Ca- V. 26. jElheris atque liumi cludil qui limina pitgno.
r.olojuxta desiderium ipsius Paulini (utpatetex frag- ex illo IsaiaeXL,V.12 : Quis mensusestpugillo aquas,
lriento supraallato)nedum tres libros contra Felicem, et cwlos palmo ponderavil? Quis appendit tribus cli-
sed insuper expetitam fidei regulam metri legibus gilis moiem terrw, et libravit in pondere tnontes, ct
digestam, haud diu conlinere se potuit, quin gratula- collesin statera ? Cludit aulem dixit pro claudit; quo<i
retur ipsi Paulino, scribens epistolam, quse in ordine archaismum sapit, quanquam ab optimis scriptoribus
editarum est 81, in qua inter caelera sicbabet: sil usurpalum. Columella, lib. xn, cap. 44 : «Deinde
« Quam plurimis vero profuturum, et pernecessa- sparsisrestibusarboremcludunt. >Plinius, lib. XXXIII,
riiim fecistis opus in catholicaefidei taxatione, quod cap. 1 : « Quasdam (gemmas)... auro clusit. » Et
diu optavi, et Domino regi suasi, ut symbolum ca- D paulo inferius : « Alii sub gemmis venena cludunt. >
tholicse fidei planissimis sensibus, et sermonibus Juvenalis, lib. -m, v. 26, sat. vn :
luculentissimis in unam congregaretur chartulam, et Aut clucle,et posiloslinea pertundelihellos.
per singulas episcopalium regiminum parocbias Martialis, lib. xi, v. 702, epig. xcn :
omnibus daretur presbyteris legenda, memoriseque
commendanda, quatenus licet lingua diversa loque- Sed morsvocisiter properavitcluderehlandi.
retur, uiia tamen fides ubique resonaret. i Haec Aliique passini. Paulinus, ut hicpro claudit cludit
Alcuinus. Nos autem in hanc Regulam fidei nonnuUa reposuit, ita et infra in ipologia pro suo carmine di-
animadverfimus et notamus. cil clusas uvas pro clausas.
V. 16. Non hunc esse Patrem, ctc. Per demon- V. 36. Splendida florigeram nubes cum cingeret
strationem hunc, et hoc versus sequenlis, indicare alpem. Ex Matlh. xvn, 1 et seqq., ubi de Transfigu-
vult Paulinus distinctionem personarum in Trinitate^ ratione Domini historia. Quamvis aulem proprias
etaaturae unitatem. Non hunc em, ait, Paircm eo» Alpes uint. nueeltaliam muiiiunt, ut ait Petrarca :
473 CARMENDE REGULA FIDEI. — NOTJE 474
il bel paese, A bella cerata, in qua olim scribebant stylo quandoque
Ch' Apenninparte, e 'I mar circondae VAlpe^ ferreo, quod graphiuffi, ex Grsecoypafsiov,dicebatur,
ut theca, in qua, ne pungeret feren-
attamen pro quovis edito monte quandoque usurpan . tem,graphiarium condebatur, Martiali teste, Apophor. epig. 21,
tur. Servius ad illud Virgil. Georg. iib. m, v. 474 :
Tunc sciat aerias alpes, etc., ait: t Gallorum lingua q.andoque osseo, ut nos docet unicus qui superest
alii montes Alpes vocantur. > Praesertim Pyrenaei ex Atta versus :
montes alpes dicuntur Venantio Fortunato, lib. vi, Verlamusvomereminceram,mucronequearemus
poem. ii, v. 89 : Osseo..,
Per hiemesvalidasnivibusalpemquePyrenem. Qui scribendi modus saeculisetiam posterioribus fuit
videlib. eod. poem. vn, v. 210, et Iib.x, poem. xxn, in usu, ut patet ex martyrio sancti Cassiani, de quo
v. 15. Non male igitur montem Thabor in quo per- Prudentius in Perisleph., v. 2136 :
aclum est, ut creditur, sublime transfigurationis mi- Jnde alii stimulos,el:acuminaferrea vibrant,
raculura, alpem vocavit Pauliiius , et quidem florige- Quaparte aratis sulcisscribilur,
ram; nam ait Adrichomius in Tribu Zabulon, n. 95 : Quia pueris, quos erudiebat, traditus confodiendus,
« Est coeli temperie sajuberrimus : vineis, olivis quod ferreis stylis perfecerunt. Neque tamen Paulum
varriisquearbustis et frubtiferis arboribus totus undi- calamo sive afundine scripsisse inficias jerim, cum
que consilus : rore perpetuo uvidus : arborum et hoc genus scribendi fuerit notum antiquis, ut li-
frondibus, versicoloribusque herbis seraper viridis, quet ex Psal. XLIV, 2 : Lingua mea calamus scribw
atque suavi omnigenum florumodore fragrantissimus. " velociterscribenlis. Joannes, Pauli coaevus, in 2 et 3
Ut paucis dicam, totus hic mons pascendis oculis re- epist. atramenti et calami meminit. Sed et ipse Pau-
ficiendisqueanimis dicatus esl: ideoque eum Christus lus II Cor. m, 5, id subindicat, cum inquit: Epistola
Dominusmerito delegit tum oralioni, tum transfigu- estis Christi, minislratd dnobis, etsctipla non atta-
rationi suae. t mento, sed Spitilu Dei vivi. Atramento autem nOn
V. 49. Forte Petrus liac vocedocetur Non hoini nisi qui calamo vel arundine scribebant, utebantur,
nes mquareDeo, etc. Cornelius a Lapide in cap. xvn nonduni avium pennis invectis, quibus a veteri scri-
Matth., v. 4 : «Pelrus dulcedinehujus visionis ebrius, hendi instrumento nomen remansit, hodieque vas
ul eam conlinuaret, quasi rationis irapos dicebat in- atramenti calamarium audit. lgitur non improprie
congrua, mente aberrabat et quasi delirabat. Idque dicere pptuit Paulinus de Paulo scribente : « Pauli
prirao, quia... Mosen et Eliam aequabat Christo. > quam scribit arundo. >
Quod pluries in Jobi libro reprobatur, et praesertim V. 89, Hujus etit bibici fetiendus fulminis ictu.
c. xxii, v. 2 : Nunquid Deo polest comparari homo, Quid bibici? an violenti ex Graeco(3wc,vis, violenlia?
etiam cum perfectwfuerit scientiw? Nam apud Du Cange Bibix Papise idem est ac pugnd.
V. 51. Colla chelydri. Speciem serpentis pro ge- An biblici Iegendnm, quod ex Ribliis, nempe ex Scri-
nere. posuit, inteUigens diabolum, qui serpentis et ptura, scilicet Epistola Pauli ad Galatas anathematis
anguis nomine in Scripturis et Patribus appellatur. senlentiam desumpserit ? Vel potius reponendum
Chelydri autem proprie sunt testudines aquaticse. bifidi, quia bis a Paulo anathema in pertinaces intor-
H. Sieph. in Thes. lom. IV, col. 464 B.: ixAuSpr quetur, ut Paulinus supra dixerat, geminato anathe-
idem est ac si dieeres xO.u? IwSpo; , aquatica lestu- male Pauli. Lector expendat et seligat.
do, testudo in aquis degens. » Nicander in Theriacis, C I V. 90. Principium, caput omne muli nefas omne
v. 411 et seqq., pro serpente accipit, quem Spvtvov Cerinthus. Quare Cerinthus principiinn el caput mali,
appellat, eo quod quandoque in cayitale queraurai cum is non primus inter hseresiarchas, sed oclavus
degat. De hoc Virgilius Georg. lib. n, v. 214 : recenseaturab Irenaeo lib. i, cap. 25, ab Epiphanio
Et tophusscaber etnigris exesachelydris lib. i, hseresi 8, a PhilastrioDe haeret. n. 8? Quia
Creu. semina doctrinseFelicianse latebant in dograate Ce-
Et lib. in, v. 414 : rinthiano. TertuUianus lib. De Praescriptionih--cap.
48 de Cerinth. : « Cliristura ex semine Joseph na-
Disceet odoratiimsubulis accenderecedrum tum proponit, hominem illum lanlummodo sine di-
Galtoaneoque agilaregraves nidore chelydros. vinitate contendens. J Additquelrenaeus 1.c doctiisse
quem in locum Servius : «Chelydri dicti sunt quasi dislinctum Christum a Jesu:«Christum enim deseen-
Chersydri , quia in aquis et terris moranlur; nam disse post baptismum in eum -figura columbae, et-
xepeos dicimus lerram, vSap aquam. J Sed non eos- tunc anrtuntiasse incognilura Patrera, et virlute*
dem esse chersydros et chelydros testes sunt Nican- perfecisse; in fine autem avolasse ilerum Christun,
der, qui de chersydris agit v. 359 etseqq., iuferius de Jesu, et Jesum passum esse et resurrexisse : Chri
autem de chelydris, tanquam omnino ab invicem di- stum autem impassibilem perseverasse, existenten
stinctis : et Lucanus, qui lib. ix Pfaafsal., v. 712, spiritalem. » Vides quomodo prseluderet impiun
patentissime ipsos distinguit, cum ait: Cerinthi dogma doctrinaeFelicis Christum divideniis
Natuset ambiguae colerel qui syrlidosarva ut oslendit Paulinus non uno loco, prsesertim a cap. 1.
Chersydros,tractiquevia fumanleChelydri. ] lib. i contra ipsum, ut merito caput et principium
D
De serpente id est diabolo vide not. adHym. 3,v. 26. omne mali ab ipso Paulino vocetur CerinlJius, et a
V. 52. Hwc mundum vincit. I Joan. v, 4 : Hwc est CyrilloJerosolymitano Cath. Mystag. vi, Lerna ma-
victoria, quw vincit mundum fides nostra. lorum, A.ipvvquidem wxv.uv,juxta proverbiuro.
V. 81. Geminatoanalhemate Pauli. Paulus ad Gal. V. 91. Ullricibus fomis flammis inferlur obustus.
cap. i, v. 8 et 9 : Licet nos, aut angelus de cwloevan- An legendum foveis, el intelligendum barathrum
gelizel vobis prwterquain quod evangelizavimusvobis, gehennae, et inferni ? an potius positum est fomis
anathema.sit. Sicut prwdiximus, et nunc iterum dico: pro fomes, id cst esca et pabulum flammarum ultri-
Si quis vobisevangelizaveritptwter id quod accepislis, cium? Fomes enim proprie est quaeUbelmateria fo-
analhemasit. En gerainatum anathema Pauli. Similis vere ignem idonea. Virgilius i jEneid., v. 178 :
est Paulini sententia : « Si vel angelus aliter do- Ac primumsiliciscintillamexcuditAchales,
ceat, quam quod Gabriel praedixerit, Pelrus PaUlus- Suscepitqueignemfoliis,atque aridacircum
que docuerit, quattior evangelistseparili voce fassi Nutrimenla dedit, rapuilquein fomitefiammam.
fuerin.t, feriendus esl fulmine geminati hujus anathe- 172 TJbiServius : « Fomifes suiit, inquit, assula*
matis. i ex arboribus dum caeduntur excussae. » At Opilius
V. 87. Pauli quatn scribit arundo. Slyloquondam apud Festum, « adustas jam vites vocari existima'
incisos characteres in ceratis tabellis patet ex Luca fomites. » Notat Salmisius in Solin. pag. 181 a fun
I, 63, de Zaecharia : Et postulans pugillarem scri- gis nomen derivare, «quia fungipro fomitibus in usu
psiu Pngillarem, Grseeeest-friVKVxiSiSv, quod sit ta- ejaiit, ct esCas .VoCabant.Uncle opud recentiores
475 S. PAULINI PATRIARCH/E AQUILEIENSIS 476
Graec.oshiedicos urpai.hoc est, escseproprieappellan- jA V. 10.0.Ccmcerisulpestis Macedonicadogmata ser-
tur ftirigiafbbriluis innasceiites, quod fomitum usum pent. De siiiiilitudine cahceris vide dicta ad lib. i
praeberent."» Cerinthus ergo tanquam ignis gehennae contra Felic, c. 44, litt. 4 (col. 597). De Macedonib
fomes liifef tui ultricibus flammis. » ibid., cap. 24, litt. a (col. 377). Quam Scite au-
V. 92. Infeiix Ebion Ituic non dispat in omni. Phi- tem dixerit pestem Macedonici erroris serpefe, eol-
lastrius : < Ebion discipulus Cerinllii, in multis ei lige ex Sozoraeno lib. vn, cap. 2:« Nonnulli episcopi,
similitCf erraiis Salvatbresrt nostrum hominetit de ait, ejus secte (Macedoniaiise)invaseruht ecclesias,
Jpsepli natuni carnaliter existiraa.bat, nihilque ineo quibus sub Valente fuerant exclusi, atque apud An-
divinitatis fuisse dicebat. J Sanclus Hieronymus va. liochiam Cafise congregali decieverunt Filiura non
Catiilog.scfipt. ecclesiast. de sainctoJoanne evangel. o_t.ovci.ov, hoc est consubstantialem., sei ouoivaiov,
« Novissimus omnium scripsit Evangelium rogatus id est substantia consiiiiileui Patri, sicut antea voca-
ab Asise episcopis adversus Cerinthum aliosque bas- rant, esse nuiiGupandum. » Sic, nedum in Spiritum
reticos, et maxime lunc Ebioniiarum dogma eonsur- sanctum , cujus divinitatem negabant,-eratque eorura
gens, q«i asserunt Christum ante Mariam non fuisse; priuceps error, injurii; sed et in Filiuin quoque
TJndeet compulsus est divinam ejus nativitatem edi- blasphemi, cujus consubstantialitalem cum Palre
cere. > Ergo Cerintbo non disparem Ebionem esse negabant, siniiiitudinem substantise Patris tantum-
optime dicit Paulinus. niodo inducentes.
V. 94. Arius in foveam fodit quam perfidus ipse V. 101. Pro quibus ambusta Macedonius ardet in
corruit. Quam foveam fodit Arius in quam et cor- olla, idestin inferno. Origenes hom.2 inPsal. xxxvn
ruit? Nempe-Scriptura ipsa convictus ac damnatus, B pro olla siTCcacabo inlelligit vitaefuturse puniliones:
quam comraipebatet mutilabat. Audi Chrysoslomuin « Si hinc, ait, adhuc carnes fuerimus, mittemur in'
ser. contra haeretic: « Stalim cum accersitur (Arius) illos cacabos, qtii succendentur lignis-,vel foeno, vel
a Scripturis dicendi facit initium... nam quid dicit? stipula, id est operibus uoslris, quaesuperposuerimus
Dominus, inquit, in Evangelio dicil : Descendi de fundamenlo Christi. » Sanctus Eucherius Forffiul.
cwlo non ut faciatn voluritalemmeam, sed voluntaiem spirilual. cap. 8, « est in Scriptura, ait, olla tribu-
ejus qui mitilme, Palris. Vides, inquit, qtiod est nii- lationis excoctio. » Sanctus Gregorius Magnus dia-
nister Palris? Vides quomodo ei stibditus sit?... 0 log. lib. iv, cap. 30, referensvisionemdanmatiTheo-
Ari, quidoi)ticeS?dieet sequentia... Quamvis autem dorici a quodam servo Dei relatam , sic loquentem
tu taceas, ego clamabo cum Evahgelio : Hsecest au- inducit : « Theodoricus mortuus est : nam hesterno
teiii voiuntas Patris ut cfedant in eum, quem ille mi7 die hora nona inter Joannem papam et Symmaclium
sit. ii HaecChrysostomus, lapsum evincens Ariuiri patricium discinctus atque discalceatus , et vinclis
in foveam, quam paraverat Scripturarum. Caeterum manibus, in hanc vicinam Vulcani ollam jactatus
Sedulius videtur Paulino aliquid suppeditasse, cum est. »
ait Car. Pasch. lib.,i ante finem : V. 102. Euttjches infelix, etc. Errorem primarium
Ariusinfelix, quicurva per aviarectum Eutychetis ex ejus ore habes apud Niceplioruin Cal-
Flectere nisus iter, foveamdelapsusin atrani listum lib. xiv, cap. 47, et Theodoret. dialog. 2 Po-
Corruit, f t telri mersus pelitima profundi; Jimorph. Sed audi Demetrium metropolit. Cyzicenum
Jamvacuussensu,justaequam lemporepoenas de haefesi Jacobitar. scribehtem : « Eutyches ante
Visceribusfusisvaeuusquoquevemre remansit.
fj quidem unionem, id est Christi inearnationem duas
V. 96. Eunomius laqueo sesesuspendit in alto. San- naturas, quae uniotte coiverint, dicebat, nimirum
ctus Isidorus Pelusiota lib. i, epist. 246, inter Arii deitatem et humanitatem; post autem unionem natu-
et Eunomii hseresini hoc discriraen adnotavil, « quod ras arabas in unam commixtas esse docebal; ac si
ille Dei Filium factitium quiddatii esse impudenter quis vinum cum aqua miscuerit, ut inde mixtio quse-
asserere austis est : liic aiitem servuto esse impie dam ac confusio immutatioque ambaruro nalurarum
affirmavit. »Num aulem laqueo sibi morteui consci- efiecta sit. » Hinc forte bibendi usus est simililudiiie
vefit,'tiubium : nam qui de Korte ejusscripserunt, Paulinus ejus exphcans errorem, unde sequitur.
Sozoffienus lib. vn, cap. 17; Nicephofus Callistiis V. 103. frila venena bibil, intellige mala. Cajus
lib. xn, cap 19 ; Nicelas Choniata Tbes. orthod. fi- J. C. De verb. signii. 256, t eo noroine ait omne
dei lib. v, cap. 55, nihil aliud liabent, quam illum conlinetur, quod adhibliuffi naturam ejus, cui adhi-
ab exsilio reducem mortuum , sepultufam in patria bitum est, mutat. » Quae verba optime conveniunt
softitum esse. Addit Callistus lib. XIII,cap. 1 : « Fa- Eutychianse doctrinse, iinmutantis iiaturam Christi
nia obtinet, Eutropii prsepositi opeta scripta Euno- Filii Dei. Trita autem dixit, vel quia pluribus conci-
mii omnia publice cremata. Cadaver autem ejus se- liis contrita elproscripla haec dogmata fuerant (vide
pulcro extractum Dacoris Thyanahi projectum mis- Raroniuffiab an. 446 ad 452, et tom. V Concilior.),
sumque esse. t Si laqueo vitam finisset, noster P. eaque totiis inundus dainnaverat, ut scribit Leo papa
Thomas Buzius in lib. be signis eccles. sig. 96, quod epist. 70, vel irita, quia Eutyches tritos errores ve-
est De obitu liwresiarcliarum inglorio et infelici, noii teruni haereticoruni jara pluries damnalos ih medium
oiiiisisset. Hinc puto allbgorice loculuhi Paulinuro, n revocabat. Hitic Theodoretus Hseret. Fabular. lib. IV
quod ipse insinuat v. 98, ubi de eodem ait: Perfidiw ** ih fine, miserum Eutyclieleffiappellat, quodquae « jam
jactilo propria se perculil ulna. olim eiaruerat, Valentini baeresimrursus fecit re-
V. 99. Neslorius, etc. De hoc et Ario fusius iu pullulare. t Tritaautein dicimus, quaevulgo et ih ore
dissertatione dogmatica de haeresi Feliciana. Interim omnium sunt.
hoechabeas ex Evagrio lib. i, cap. 7 « Circiter extre- V. 104. Pestifer ille Manis, lolum quem possidet
*nias oras Thebaidis, de utto loco ihaliumdemigfans, error. Manes seu Manichseusnon a furore et barbarie
alque ad terram collisus, finem vivendi dignum an- nomen ducit, juxia Titum Bostreiisem init. lib. i con-
teacta vila est consecutus, ipsoque vitae exitu alter tra Manich., quamvis Graecehoc sonet; iiam nomen
Arius declaratur ; in quo perspictie elucet; ef quasi Persicum est, quod ipse sibi indidit, ut servilein coii-
pro certo riignosciliii', quaemerces sit impise in Chri- (litionem, in qua natus erat, celaret. Id autem ita
stiim blaspheiniae pioposita. Uterque enitti et Arius evenit, quia ad viduam cujusdam Tliefebinfhi, disci-
el Nestorius in eum similiter jecit iilasphemiain, alter puli Scytiani aucloris libforum Maiiichesedoctrinse
aphellando creatufam, alter hominem esse existi- cuni confugisset, hon sblum ab ea exceptus est, sed
iriando. » Et in fiiie capitis : « Ipse equidem accepi postea simul et pecuniae hseres et lihrorum cohstitu-
a scriptore qiiodam modum, quo decessit e vita, ta- tus est, cuni antea Cutbicus vocaretur. Manet. autein
lemfuisse : nimiruffi ejus linguam vermibuS exesam liugua Perslca homiliam significat : qiiod sibi nonicii
esse, sicque eum ex hujus vilae miseriis ad gfaviora ideo impbsuit ut bonus disputator apud Persas -\idfc-
stipplicia*justoDei judicio infligenda, eaque senipi- retur et haberetur. « Sed divina adniinistratione
terna migrasse. » factura est, ait sanctus CyriUusHierosolym. cathec
477 CARMENDE REGULA FIDEi: — NOTJE 478
6, ut nolens ex eo seipstim.aigueret, ut in Perside A Y. 108. Hos eienim,;etc. Npfaihic illbs' haefeticos
se ipsuffi honorare existimans, apud Graecosinsaniae nofninatim pi'aestringia Patilitto, qui eX pfofesso
nomine sese.appellaret. » Qiisedamejtts deliria re- male sensertirit de .incariiationis mysterib et "divirii-
censet Socrates Histor. Eccles. lib. i, eap. 17. Inter tate ChristijUt sirigijlatira eorum' errores, cortside-
csetena, «'Cbristum esse nalum non vul.tj illtim spec- rariti palebil. Quod non sine magha ra'ti<sne'fecit,
trutii fuisse' dixit : iegem et prophetas abrpgat, se cum eo tempore ffiodis omnibus oppugnahdum sibi
ipsum nnnctipat Paracletum. » Qnam vere aiitem esse intelligerel iropium dogma Felicis, incariialio-
et proprie dixerit Paulinus de eo : Totum quctnpbssi- riis sacranienturo et diviuifatem ' Christi Jesu blasphe-
dei errof, accipe a sancto Leorieser. 5 de jejuri. x mantis, dividentisque Dotiiihurolioslrum in Fiiium
riiens. « Cum in cunctis perVersitalibus mulliformem Dei propriuffi el ih adoptivttffi : noii tameri seivato
tetieat (diabolus) principatum, arcera ta.men sibi iu teroporis ordine, quippe dogmata impugnabat,' non
Manichseorum stfuxit insania , et latisslniam in eis chrouicoii texebat, neque tempOra ofdinatim digere-
aulam, in qua se exsultantius jactaret, invenit, ubi bat.
non unius pravitatisspeciem, sed omniuni siinul er- ".'V. 149. Calliolicossanctosquevitos, etc. Id est Pa-
rorum irhpietattimquemixturam generaliler posside- tres 518 qui synodo Nicseriaejnterfuerunt, quorum
ret. Quod enim iri Paganis prophanum, quod in Ju- fidei decreta mira animi' deriiissione et obedientia
doeis carnalibus csecuni, quod in secretis magicse amplectl se pi-ofitetur. •
artis illicitum, quod denique in omnibus liseresibus V. 127.. Non jam sub tabulis , etc. Alludit ad ea
sacrilegum atque blasphemuni est, hoc in istos, quaein Scriptura suut, Proverb. vi, 5, irisuperll Cor.
quasi in sentinam quamdam cum pmnium sordiiini 3;m, 3.
concretione confluxit. » Et infra : « Hos itaque lio- : V. 157. Ptimam libo Deo, collegwteddo secundam.
mines, dUectissimi, per omnia execrabiles atque A fide tratisituni facit ad charitatein, cujus gemina
pestiferos:.. ab amicitia vestra penitus abdicate. '»' praeeepta sub duarum undarum allegoria recenset,
Leo pestiferps appellat Manichseos, ut el Paulinus quarumunamDeo,alteram reddit collegm;id estpro-
pestiferuni hic appellavit eofum patrem Manetem. xiffiOi Quamvis enim « collegarum appellatione lii
173 V. 105. Sulpliurew fumutn conflat sine firie contineanlur, qui sunt ejusdem potestatis, » ut ait
gehennw. Gonflarede Mquefactione metallorum Saepe Vulpianus De verb. signif. 175, et hinc officium mu-
dicitur. Suetottius in Augusto c. 52: « Argenteas nusve arguat ad quod exercendum plures eliguntur:
statuas olim sibi positas conflavit omnes. » Et cap, attamen quandoque pro quolibet socio accipilur, et
7i : « Alexandria capta mox vasa aurea assi- coUegiumprospcietate etiam naturali,,sumitur.Hinc-
duissimi usus conflavilomnia. » Sed ef pro flare in Plinius histor. lib. x, cap.17 : « Auxiliatur (noctuis)
aliquam rem accipitur. Plinius lib. xxxv, cap. 11: accipiter collegio quodam naturae ; bellumque parti-
« Philiscus (pinxit) offlcinam pictoris ignem con- tur. » Collegium autem summam attimorum consen-
flanle puero. » Quo sensu utitur hic Paulinus , dum sionem expetit, qualem ferme connubium ipsum re-
conflare fumum gehennae Manetem asserit: repone quirit. Hinc Apuleius lib. n, As. aur : « Hoc est tam
igitur fumum pro fumus et sulphurempro sulphorew. stabile religiosuraque coUegium, ut pro connubio
1
V. 106, Haud secus horrisono spurcbque Sabellius possis habere. »tEt Cl. Rutilius Numatiaffiis lib. I
ore, ete. « Sabellius, ait Cassianus De Incaf. Domini Itiner., v. 17, de Curia Roraanoruni ait:
lib. i, cap. 2, dum in Patre ac Filio, et Spiritu san- Q"; Qualeper aptheriosmundaniverticisaxes
cto distantiam nuUam esse contendit, sacrara et inef- Connubiuaisummicredimusesse Dei.
fabilem Trinitatem, qtiantum in ipso fuit, blasphema Vel ut Rafthius in Animad, et lib. x-xii Adversar.
cohfusiOne permisCuit. » E regione opposilus Ario cap. 17 , legit summis Diis; addilque i t Notandum
vel ipsam haturaffi separanii, ut scite dixit Aihphilo^- connubium dici conjunctionem arclissimam, conci-
ehius IcbDii epischpus in epist. ad SeleuCum, Joa- lium, aut collegiuni velut indissolubile. J , ,
chino ZeehnefoihterprCte t. 206 : V. 146. Qui quo vadis et uridevenisnesciris, etc. Ex
^'amque ille personarummiscet hypostases: Joan. in, 8 : Spititus ubi vuli spital, et vocem ejus
Hiciursus impiediritnitsubslantiain. atidis; sed nescis unde veniat.aut quo vddat, etc.: qui
Sancttis Ftilgentius De fide Incarnat. Filii Dei ad locus quamvis de spiritu, id est vento comniodius in-
SGarilam: « Solius uriigeniti Dei, inquit, propria est telligatur, a quo similitiidinem ad Spifitura sancium
utraque nativitas, una scilicet ex veritate.nalurae di- traxit Christus, ut voliint nittlti apud Corneljuro, Sa,
vinae, allera vero ex gratia humanitatis assuraptae. J Menochium; attaniendeSpiritu sanclonohnulli totum
Cum enim Sabellius rtonnisi unam personam in di- capiunt,, quos iiiter est Gregorius, Moral. lib. xxvii^
vinis admitteret, incafnationera, nativitatem, insuper cap, 13 : i Vocem supervenientis spiritus, quse se in
et passionem etmortem loli Trinilati tribuebat. Hine, a.ures cordis iiisinuat, nec ipsa mens, quaeper banc
Pdtripassiani, dicti baeretici, quod et Patrem ex Sa- iiLusir.ata.fueritvinvestigat- Pensafe epim' horfvalet,
bellio passum esse soinniarent. invisibilis virtus quibus sibi mealibtts ihfluat, quibus
• V. 107, Gocytigemetustus ab unda. Optiine gemet-. «d se modis veniat, quibus recedat. Undeet beneper
nara caar.vu, quod est fleo, gemo, lamentor , Cocylus 1» Joannem dicitur : Spitilusestubi vult spitat, etc. Vo-
deducitur. Hihc" ipsi Jacrymarum fonteni appbhit,- : cem eiiim Spiritiis audjre per vima cqmpunclionis
86, iib, i : ;' i
;, -'_"-i \ infimaejn anibrem inVisibilis Cohditbris assurgere.
Claudianus_De_lBapl:.:V. Seil neriio'scit unde veriiat',' qUi ignoratur per ora
El pressoIacrj-marum fonteresedit Cocytus. ,..prsedicantium quibus se adnos occasionibus fundat.
Ustum ab unda dixit Paulinus , quia aquas fingebant Elnemo scit quo vadat, quia cum unam proedicatio-
habere sulphureas. Quod autem cOntfabat Paulinus i'>'nemmulti audiunt iriteUigiaut pfOGuldubio non potest
medias syUabas in blasphemusel in Cocyti , ^quaeiso quem deserens abjiciat, .cujus -ingrediens in
ne damnes, nisi legeris ejus pro hac requam subji- corde requiescat. » Quod cpnsonat hic addjtis a Pau-
cit, apologiam. lino.

NOTJ: IN S. PAULINI APOLOGIAMPRO SUO CARMINE..


PK^FATICNCULA. enim apposuisset hanc pro suis versibus defensionem,
Exhacpr* suo cai-mine Apologia oplime , lector «*tan credidissel.recte omnia elocutum.|c4quia roorem
nott suse gererei uatofas teffi-
prudens; perspicies Patilinum ignorasse quan- voleDa^-n^« ^b tum^
turn a I aiinaalingus pufitate sua a3tas distaret. Non ^ phras.bus dechiiare, consiieiudinem ct popula-
m S. PAULINI PATRIARCH^; AQUILEIENSIS 480
rem tunc modum Ioquendi sequi maluit, quam a A.log. et cap. 50, quod sarmentis comburerenlur. «Li-
eommunj usu cum singularitatis nota et damno le- cet, inquit, nunc sarmentitios et seniiaxiarios [ Alii
gentiuffi recedere. Charitas etenim et zelus aliorum semissios] appelletis , quia ad stipitem dimidii axis
saluti, praesertini rudium, prospiciendi aliler ipsum [Alii f assis] revincti saimentoruffi ambitu exurimur.
loqui Iiaud perniisissent: etenim regulam fidei,nor- Vernales folliculi. Folliculi apud scriptores rei
mamque credendi exponere volenti operae pretium rusticse et naturalis historiae proprie sunt in granis,
erat loqui modo, quo ab omnibns facilius iulelligere- quibus grana ipsa continenlur' et spicae. Columella
tur. Reslat ut huic Apologiaepauculas addamus no- De Re rustica lib. n, cap. 8: « Adoreura folli-
las ad penitiorem ejus intelligenliam. culum , quo continetur, firnium habet. » Seneca
a Aut incondilos euphoniw melos. De euphonia^ epist. 124 sive ult. « Folliculo se exerit spica mol-
Quinlilianus lib. i, cap. 5 : Melos autem declinabile lis. » lnuvis est pellicula,quauva legilur huniorem-
fecit Paulinus crim tamen apudLatinos vere sit inde- que suum coniinet. Varro de Re rusiica lib. i, cap.
clinabile : non tamen sine prsevio id fecit exemplo. 54 : « Quae calcatse uvseerunt eanini scopi cum feUi-
Venantius enimFortunatus(nonLactaiitius, utquoh- culis suhjiciendi sub praelum, ut si quid reliqui ha-
dam male putatum) lib. incaf. De resurrect. v. 32 heant musti, exprimatur ineumdem lacum.» Vide et
Melos declinavit, dum dixil: Plinium Iib. xn, cap. 45. Sed nibil horam ad men-
HincPhilomelasuis atlemperat organa cannis: tem Paulini qui expresse loquitur de palniitibus non-
Fitque repercussodulcioraura melo. dum e vite erurapentibus. Igitur puto Paulino folli-
o Et videris merelriculam indignari Carmenlem. culos esse tuberculos, e quibus gemma prodit, quos
ex Plinio oculos dicit vidimus , Grsece aulem
Sugillat regulas profanorum poetarum ob nimiam jj supra ex sequentibus.
concinnitatem velut lascivientium. Carmentam enim otpBa.l_j.ov;, quod patet
8 Qui clusas celant botryonum, clusas pro clausas ,
a carmine dictam fuisse testis est DionysiusHalicarn. utin
carraine De regula fidei v. 26, cludit pro clau-
Antiq. Rom. lib. i: « Profectam a Pallantio urbe sit. Vide ibi notata.
Arcadica coloniam deduxit Evander Mercurii filius minutivuin a botro Botrion autein est Graecuin di-
et nymphceciijusdam Arcadise, quam Grseci Themin Februario lit. 35 : ,« qui est racemus. Palladins dc
Ut varii nascaiitur. >
dicunt, plenani numine : Romanarttm antiquitatum h Uva prius calcibus bolryones
vel denlibus. Omiltil torcu-
scriptores Carmentam patria lingua nomuiant, quod lar, quo vina
nymphae nomen fatidicum significat, deduclum a car- chus, id est lorcularis, exprimuntur, Graecis~'rlvK,unde Bac-
mine juxta Romanam etymoiogiam. » De hac vide aii Probus in v. 7 lib. n
Livium dec. 1, lib. i, cap. 7 , qui 174 delationem Georg. Virgil., ubi poeta pressionis pedum ad vina
litterarum in ItaliamEvandro Carmenlis filio attri- exprimenda meminit:
buit: igitur huic carminum creditse praesidi aUudit Huc pater o Lensee veni, nudataquemusto
Paulinus. Tinge novomecumdireplis cruracothurnis
c Manumque ad ferulam mittere. De ferula vide et OvidiusMetam. lib. n, v. 29 : *-
not. in concil. Forojul. § 14, litt. a. Stabat et aulumnuscalcatissordidusuvis.
d Quasi Lyciscwmultumque post carecta Idtmntis.
Videtur Paulinus respexissc ad Virgilianum illud in Quiavero forte frequentius pedibus, ut nunc fit,
Bucol. ecl. ni, v. 17 : quam torcularibus temporePaulini uvaeexprimeban-
ideo moilum illum, non hunc memorat.
p^ tur,i Aut
Nonego te vidi, Dsemonispessime,caprum plausiri, etc. Qualuor cum sint modi terendi
Excipere insidiis, mitllumlairante ?
Lycisca frumenta et excutiendi grana plaustro, juroentorum
Et cum clamarem: quonune se proripit ille ?
Tityre, coge pecus: tu post carectalatebas. pedibus, tribulo seu traha , et bacillis, primi et po-
stremitantum meminit. Deprimoestillud Isaiae xxv,
e Nequditdo cum sacramenth pampineas eiiam am- 10 : Triturabitur Moab sub eo, sicut teruntur pulem
putasse ie gemmulas pwnitearis. Locutio allegorica, iit plaustro. De postrenio videtur illud Judic. vi, 11,
nec tamen obscura. Quid sit gemma in vite disces a de Gedeone, cum excuteret et purgaret frumenta. De
Plinio lib. xvn, cap. 21 : « Vocatur, ait, in vite terlio et secundo modo loquitur Cyrillus Alex. in
gemma, cum ibi cespitem fecit: ante vero quam fa- illud Isaise iv, 15 : « Posui te quasi plausttum tti-
ciat, in concavo oculus. » Augustinus ser. 10 de san- lurans novum, habens rostra serrantia. .^Egyptioruin
clis, seu potius Csesarius vel qui alius serm. 220, in filii, ait, comportatis ex agris in areani manipulis .
App. tom. V, allegoria quidem , sed alia innocerites quos deinde bobus alligantes et circumagentes ita
pueros ab Herode occisos jure dici ait: « Marlyrum tuigulis spicas comminuunt, a paleis vero triticum
flores , quos in medio frigore infidelitatis exortos , discernunt atque separant. Alii plaustris et rotis
velut primas erumpenles Ecelesiae gemmas qusedam presteri similibus utentes (haec tribula sunt, quse ut
perseculionis pruina decoxit. » Sed et sarmenlitios platistra trahuntur, ut habes ex Varrone Rei rust,
adultos martyres dictos discjmus ex Tertulliano apo- lib, i, cap. 55) hoc idem conaritur efficere. »

i«SAMI PiUlffl HYMH ET RIOTMI.

HVMNUSPRIMUS D Quo Petrus a Christo petra:


, k De catltedra Romdna sancti Petri. 4 Non petra Christus a Pelro.
O Petre, petra Ecclesise Tu eS Petrus, qui fidei
Isto bealus nomine, Confessor es primus : Dei
a Hijmtti, T,ttwGrseee,Latine celebratie, estquM- viariis evincitur. Hinc male ab OfTmannoin Lexic.
cunque Dei laus cum cantu celebrata. Hinc ample- universali V. Cathedfa tancti Petri Romw dicilur
ctenda institutuni a Gregorio XIII ad instantiam Anlonii
Caraffsean. 1576, citatque testem Dominicum Ma-
J>De cdihedra Romdiid. Quid cathedrae Romanae crura in Hierolex. in V. Sella gestdtoria apostoliea.
nomine veuiat, notum. Vide Baronium ad an. 45, Sed allucinalur utrobique, satisque ostendit res Ro-
ti. 1, et in not, ad 18 Januarii in martyrolog. vetu* manse Ecclesiae non niraium sibi cordi esse, quas
BtisMmseiJistitmionis fesftmi ex amiquiorsijug Bre- perfunctbrla
481 HYMNIET RHYTHMl. 482
Nunc primus in membris manens, A12 Scandens thronum sustolleris.
8 Ob quod Cephas vocatus es. Collata ergo gloriae
Adest dies, quo Romulea In te polestas afduens,
In Urbe consecratus es; Ligata solvat crimina,
In quo calhedra nobili 16 Portasque Averni obstruat.
ctenda illa Reiriigil definitio in explanat. epist. ad noscere avebat, cujusque vestigia in eccjesia Co-
Ephes. cap. v: « Hymnus GraeceLalino eloquio sonat nieiisi Aquileiensis suffragatiea ex Ugello ad annum
laus Dei. Hymnus autem si componitur et non can- usque 1.590 deprehendit, faceremus satis. Oppido
tatur, non est hymnus. Si componitur et canta^ tamen anliquius erit, quam quod Comensis ecclesia
tur, sed non in laudCmDei, non est hymnus. Si vero eo anno prseseferebat, quo patriarchinum rilum sub
componitur et eaniatur in laudem Dei, tunc est hyra- Clemente VIII abolitum vidit, et Romanum, etsi non
nus. » Sed et Ethnicos in deorain laudes hymnos nimium a priori discrepantem, sensirn ipsamet Co-
cecinisse quis ignorat? De his vide J. Gsesar. Scali- mensis 176 ecclesia amplexata est. Quod quomodo
geruro Poetices lib. i, c. 9 et 45, et lib. ni, cap. 12 factum , pluribus idem Lebrun ibid. prosequitur. In
et 15. In Ecclesia Christi ab infantia ipsius cani Aquileien. ut reparari lenlalum fuerit, et tandein
hymni cceperunt, formam dante Salyatore nostro exciderit, vide in Appen. 2, n. 4.4.
Jesu Christo, qui a ccena surgens ad hoftum proces- Hymnos, qui a nobis proferuntur, Paulini esse
sit hymno dicio (Malth. xxvi, 30). Paulus quoqtte „ nOn dubitamus, quidquid contradicat P. Cave, his
non seffiel admoriet psalmis et hymiiis et canticis spi- " verbis : « Hymni sacri, quos Paulinus composuisse
rilualibus neophytos vel Ephesios (Eplies. v, 19), prodit Walafridus Straho, inlerierunt. » Sed hoc
vel Colossehses(Colos. iu, 16), utcantent Deilaudes falsum esse hymni ipsi, quos proferimus, manifeste
et gratias agant Domino. Quod et inter ascetas evincunt : et coarguunt omissionis nedum P. Fabri-
Alexandrinos faclum ipse judaeus Philo adnolavit tium , sed et Albertum ilidem Fabrilium , qui para-
'ib. De Vita contemplativa.Tgnatius Anliochense ec- graphum instituit de omissis a Georgio, in Biblio-
elesise tertius a Petroepiscopus ex eo quod angelos theca Latina lib. iv, c. 2, recensens poetas sacros
alternatim audisset laudare Trinitatem, hymnos Latinos medii aevi. Oraiserunt enim Paulinum, cum
psalmosque alterno choro canfari primus inslituit, tamert Pauli Diaconi, Alcuini ef aliorum ejusdem
teste Socrate Hist. Eccles. lib. vi, cap. 8, « quse tra- setatis vel circiter meminissent. Omisit Paulinum
ditio in omnibns, ait, ecclesiis recepta est. v In Oc- etiam Polycarpus Leysers, ut in supplemento ejus-
cidente autem pfimus Hilarius Pictaviensls episcopus dem Al, Fahricii edit. Ven. 1728 videre est, qui non
hunc moremiinvexit, ut seribit Isidorus lib.i, De erat oraitiendus paranli cofpus poetarum sacror.
Offic. cap. 6 de hymnis. Et deinde in Mediolanerisi Latinor. medii aevi, ut indicat prospectus ibidem
ecclesia Amhrosius, a quo hymni alii communiter positus pag. 262, tom II, Ribl. Latinse ejusdem Al.
Ambrosianorum nomeii sorliti sunt, ut colligitur.ex Fabricii. Hi enim satis' jejune rem pertraclant, nec
can. 13 concil. Tttronen. n : « Licet hyffinos Ambro- viderunt eam qiMixiGeorgius Cassander concinnavit
siands habeamus in canone, famen quia reliquorum hymnorum collectionem , in qua non unum Paulirii
so.nt aliqul, qui digni sunt fbrma cantari, voiumus nomine profert. Cujus autem pojideris auctoritas
libenter ampiecli. » Sed quia nonnulli superslitiosio- G Gullielroi Cave sit, patebit infra, curo hym. 2 Pau-
res quam par erat, hyronos respuebant vei Hilarii lino vindicabitur. Sed et ex emitteiitissirao Josepho
vel Ambrosii, quia ex sacris Scripluris excerpta so- Maria Thomasio unum alterumve eduximus, addito
lummodo in Ecclesia habere locum volebant; conci- insuper altero de sancto Marco ex schedis illustris-
lium Toletanum iv, aera 671, hoc est an. aersevulga- simi Philippi a Turre episcopi Adriensis, quem esse
ris 634, can. 13, reprobat istorum nimiam sive Paulini materia, fbrma, stylus persuadent, Animad-
auxietatem, sive audaciam , et Hilarii, Ambrpsii, versionibus et nolis illustrandos suscepimus , ut in
aliorumque prudentuui virorum in honorem sancto- cseteris faciihus. Tu, prudetts lectpr, labore nostro
rum hymnos compositos commendat, et admittit, utere, et vigilala sludia nostra aequi bonique facias,
quia « et illum hymnum ab hominibus compositum, rogo.
Gloria Patri, etc. » non respuit, imo.comniuiii usu
acceptat Ecclesia, et fidelescuncti ampIectuntur.Vide perfunctorie transigit. Non enim in verho allalb
quae dicimus in can. 6 concilii Forojulien. uot. Sella, etc. Macer hujus rei meminit, neque cum me-
litt. «. minit quod facit in voce calhedra, de ejus prima in-
His in genere de hymnis praemissis, nunc propius stitutione vcrba facif. Ait enim tantummodo sic :
ad Paulinum nostrum acceclamus, de quo Walafridus «FestumCaihedrae Pelri Romsesub die 18 Januarii
Strabo De Reb. Eccles. cap. 15 hoc reddit testimo- de anno 1576 Gregorio XUI ad instantiam Antonii
nfum- « Porro liymni metrici ac rhythmici in Am- cardinalis Garaffae statuit ut tanquam festum de
brosiahis offieiisdicuiilur, quos etiam aliqui in mis- praecepto observaretur. » Viden an Gregorius fe-
sarum solenraiis, propter conipunclionis gratiam, jj slum primoinstituerit, an vero quod antiquilus in-,
quse ex dulcedine concinna augetur, interdum assu- stitulum erat, sub prsecepto observandum ffiandave-
mere consueverunt. Traditur siquidem Paulinum rit? Certe annis superioribus id est an. 1558 festuni
Forojuliensem patriareham ssepius el maxime in pri- restitutum a Paulo iv docetGavantus tom.H, sect, 7,
valis niissis circa immolationem sacramentorum, cap. S.rie fest. Januar., n. 18,Ergo pridem erat, sed
hymnos vel ab aliis vel a se compositos, celebrasse : languore devotionis et injuria temporum desueverat
ego vero crediderim tantum tanlaeque scientisevirura celebrari. Equidem in missali Aquileiensi an 1519
hoc nec siue auctoritate, nec sine rationis pondere non est de calhedra Romana, sed lantum -de Antio-
fecisse. t Iri missali veterisritusAquileiensis sef/uen- chena die 22 Februarii missa cum Evangelio: Si
tiw, quas voeant, post epistqlas canendae versibus peccaverii in le fraler tuus ex Mattli. cap. xvm, a
rhythmiciscompositaefrequeniissimeoccnrrunt.Cujiis v. 15 usque ad 22 inclusive.
rei exemplum erit missa, quam in appendice 1, V. 1. 0 Petre, petra Ecclesiw.Ex illo Matt. xvi, 18:
n. 15 profefeitius, de sancto Paulino, a quo forle Tu es Petrus, etc. Unde Chrysoslomus hom,. 9 de
ritus enalus diu perseveravit, ad an. scilicet 1519, poenit. <rPetrum cum dico, petram nomino indelehi-
quo missale unde riiissa proferetur, editum est. Uti- lem,nonse : crepidinem immdbilem, apostolum mag-
nam nacti fuissemus aliquod vetustius, quo desiderio num, primum discipulorum, primuni vocatum, pn-
beati Petri Lebrun presbyteri Oratorii GaUicani,,qui mum obedientem. » .
toffi. „Il, pag. 220, edit. Paris. Explicalion de la V. 5, Quo.Petrus aChristo peira, etc, Augusthms
tnesse].ctc, ritum,quem patriafchinum vocant, cog- tract. 124 in Joan., n. 5. « Non eriim a Petro petra,
,&k«i b. PAULiNl AOUILEILNSISPAiRlARCtUfeJ 484
Hinc pastor ut piissimus :. .: X •
w J•'Utcum poloruin principi
! Oves giibernat creditas , ..,,-. - Recisa memhra junxeris,
Intus forisque pervigij,. Sit Trinitati gloria
20 Ne subruamur, protege. Per cuncla semper ssecula. Ainen.
Et clave illa coelica a HYMNUSH
Solvens catenas crimiuum, b In Natali sanctorum apostoloruni Petri et Pauli.
Illic reos inducito, Felix per omnes feslum mundi cardines
24 Qud clarris exstat jariilor. Apostpjorum pi<aepo,Uetalacritei
sed Petrus a petra. Sicut non Cbristus a Ghristiano, V, 11 et 12. In quo cathedra nobili scandens thro-
sed .Ciiristiaiius a Christo vopatur. Ideo quippe ait niim sustolleris. Nollem , ut plerique recentiores fa-
Dominus : Supet hanc petram wdificaboEcclesi'am_ ciutit (an semper legiiinie et vere videautlpsi) cum
ineani, quia dixerat Petrus,' tu es Christus Filius•Det audis eathedrae nonien, statim factum damnes, et
vivi: Super hanc ergo, inquit, petram quain confessus inler fabulas historiam amandes, quasi ornaiiieiila
es, <aedificaho Ecciesiam meam. Petra" enim erat episcopalia puta cafhedra, pastorale, mitra. caetera,
Christus : super quod fundamentum etiam ipse aedi- adeo a temppribus apostolicis eJiminanda sint, ut
ficatus est Pelrus, » cum apud scriptbrem aiiquem reperiuntiir, eum sus-
V. 7 et 8. Nunc primus in membris manens ob, pectuffi saltera, quandoque et apocryphum declaran-
quod Gephas vocatus es. Cephas a Grseco •"Mtyaiij,B : dum esse jubeant. Pluribus docet Baforiius in notis
quod est caput, non unus Paulinus deduxit, riec pri- j1ad Martyrol. 18 Januar. nedum Pelrum in vera ca-
nius. Optatus quidenv Milevitanus louge' ante ipsum thedra sedisse, sed eairidenimet veram ipsius lignpam
ita scripsit lib. II contra Parmenianum : «Igitur ne- cafhedram qua priniuni ipse sedit Romae, asservari
gare nort potes scire te in urbe Roma Petro priroo iri basiUca Vaticaiia. Et rniro rem coufirmat exeffi-
cathedram episcopalem esse collalaiiv: ih qua sederit plo sedis Cpiscopalis Jacobi fratris Domini Jerbsojy-
omiiium apostoloruni caput Petrus, unde et Cephas ffiorumprimi episcopi posf cladem illius urbis ad
appellatus est. » Quam interpretationeffi elsi non le- lempora iisque Goiistantini conservatae, de qua scri-
gitimam (quia Gephasa. Syro yerbo, npn a GrseeO, bit Eusebius lib. vn Hist. Eccles., cap. 14 : « Jacolii
Eetrus et-petra dicitur, qtiod syriace Gepha petra sit, apostoii cathedram, .. ad istud lempus servalam,
ait a Lapide in cap. xvi, v. 18, Matth.), allamen episeopi qui illic ordine successerunt, perraagrio
tuetur exemplo aliofum Patrani Baronius ad an. sesliinant. » De Iiac reali et non allegoriea Petri ca-
Christi21, n. 27, qui vOces Hebraicas vel Syriacas tliedra in Vaticana basilica asservata scribit quoque
per Graecam elymologiam explicarunt. Sed quia liu- Paulus Aringus nostef in Roma subterranea toin. I,
jusmodi appellaliones suut ad tuenduin Petri et suc- lib. II, cap. 7, n. 14 et seqq. Adfianus BaiUei scri-
cessorum ejus Romartorum pontificuni primatuffi in ptor uuperus Gallus npn omnino improbat (mif uni!)
Ecclesia Dei, quodniire torquet exagifatque Jiaefeli- veritalem calhedrse Pelri Romanse, sed rem remittit
cos novatores, prsesertim ex allata Augusthiide Raronip tariquamfvicinioriinspeclofi. Vide eumadi8
petrd interpretatione contra RomShani Eeclesiam Januar. tom. 1. Ttt altari basilicse Valicanae ab
anna siiinentes, vide ne omittas quae diserle scripsit IC Alexandro VH repositam' late fuisse scribit Fran-
Bellarminus noiiunoloco in lib. Controv: de Romano ciscus*Maria Febei in libro " De idenlitale calJiedrw
'-
pontificie, etpraecipue Jib. i, cap. 10, et Augustinum Rpmanm "
ipSumiib. i Retraot. cap,'21, qui ex hymiio Arabro- "V.1'6. Portasque Averni obstrual. Portas Averni_
sii-: « Hoc ipsa petru Ecclesiae canente culpam di- obslruere est a damnatione liberare. Claudo libi'
luit. » Petrum petram et fundameiitum Ecclesiae a portas inferni, dicit episcopus in absolutipue quam
Ghristo ppsilum agnoscit, quamvis noii seinel pro dicunt papalem.
petra ipsum ChriStuni intellexerit; qui tamen prio- 17-7 ^T:21- ^ claveltta cwlka. Id est aucloritate
rem de ipso Petro seiitentiam noii reiractat, sed sic reraitteiidl peccata. Sicut supra de portis Averni,
concludit-: « Harum autem , seiitentiarum quae sit ita nunc de clave coeloruni disserens, alludil ad illud
probabilior eligat leclor: » Matth. xvi, 18 : Porlw iiiferi non prwvalebunladver-
V. 9. Adest dies, etc. Id est 18 Januarii. Vide ad sus etim,ei tibi dabo claves regni cmtotum.Queinin lo-
eam diem Baronium in notis, - el' ad
" an. Chrisli 44, ciim Paschasius Raiberius, lib. vin in Matth.
ti. 25, et aii. 45, n. I. a Hymnus II, qui Pauliuo abjutlicatus, a fratribus
V: 10. In urbe contecrdtut es pro eonseculus es. YulpiisElpidi, uxoriBoethii tribuitur, proprio parenti
Non <eninitunc tanlummodo, sed antea et quidem.a liic est vindicaudus. Igitur Vulpii fralres in editione
Chrislp Dpmino polestalein episcopalem ut caeteri libroruin de Goii.soiationePhilosophise Severiiii Boe-
apostoli', et primatum pbntificium in tola Ecclesia tiiii, ab ipsis procurata Palavii an. 1721, dhos Jiyni-
prse caetefis apostolis Petrus acceperat. Sed qtiia nos, quos in luieejus libri ecliderunt, riolunt Paulirii
consecrare aliquando ordinare est, etmanus impo- D esse, sed Elpidis. 1° Quia G. Cave dixit ih Paulino :
nere, qui actus Graece/iipozovia dicitur, quod com- « Hyinni sacri, quos Paulinus composuisse prodil
muniler fil cum alicui adeunda sit sedes episcopalis, '. Walairidus Strabo, interieriint. » 2° Quia Lilius Gre-
antecedens pro consequenti hic posituni est. Adde gorius Giraldus de poet. HisLor., dial. v, scripsit:
quod_%tipozoviapro ipsa elecfione ',.siye-acceptione « Celebratur et Boetliii uxor Elpis a uostris non pro-
in episcopum quandoque usurpatur, ut exZonara bitate modo, sed ef litterarum disciplina, in primis-
docet Macer in Hierolex. V. Chifotonm:"« Aiiquando que poetices. Exstant certe hynini in appstolos nott.
prp<ipsa elecliPne sumiliii, ut Zonara notavit, iji- vuigaridicendi slylo : Atireq luce, et Feltx per bmjies,
quiens : Olim ipsa etiaffi electip Chirotonia rioniina-' quos ejus esse a noslris constariler asseritur. » Ve-
baJurt quia cleruset populus; addit Macer, iti epir runi pace ipsorum, quos tamen propter singutarem
scopl felcctione manus exlonere solebant, ut boc doctrinam et erudilioiiem 'malgni faeip, riOh soluni
pacto absque coiifusione conciirrentium vbta facilitis laudo, sed etiani (iiligp, rton liimiuin atictoj'itates
calculari potujssent, ut refert idem auctor. » Quem allatae nos urgent. Nam Gabrielis Gave asserlio pef
.nibreni manus extollendi in judiciis fefendaesenlen- se corruit, cum plures hymni Pauiini proferantur a
tise gratia his regionibus viguisse usque ad lempora nobis
Mafquai'di patriafchae patel ex charta , quamnien-
dosam profert Uglielius in Marquardo, nos Ve'fopur- h ln Ndtali sanctorum apostolorum. Chrysplogus
gatam 'dabimus in Appendice 2, n. 51. Consecraius serm. 129 : « Natajem sanclorum cum audilis, cha-'
igitur est hie velut in episcopuin 1 rfeceptus, et in rissimi, nolite puiare iUurii dici quo nascuntur in
thronoposiius, Uttpatel ex v. seq. quo jlicitur. , ''terr%'
im HYMM Ef RHYTHiii. , .. ^h
Petri beati,' Pauli-sacratissimi, A Et candelabra luce. radiantia: ~ . .
Quos Chrislus almo consecravit sanguine : Prseclara cceli duo lumjnaria,,
5 Ecclesiarum depulavit principes Fortia solvunt peccatorum vincula;;
Hi sunt olivaeduaecoraro Domino, 10 Portas olympi reserant fidelibus.
uobis, quos omnes negare Patiliui :esse prorsus te- Nec ovum bvo, nec lac lacti similius. Ex regulis cri-
merarium forct, cum Thomasius cardinalis uedumi tices constat probationes fortiores esse .pi^ogefma-
purpura sacra, sed et praestantia doetrijiae et pro- nitate cujusque operis, quae ab intrinsecp eruuntur,
bitatis eminentissimus, nonnulios suppeditet, alios ulsunt, inter caetera, confofmitas verboruni, con-
Georgius Gassander, quem Gave ignoraveril necesse ceptuum Gonvenientia;,phrasium simijitiido, multo
est. Et Lilii sententia,
• qui antiqliissimus omnium magis ideptilas. Ego ut verum fatear, q.usedamyerba
hujus rei testis aifertur, non est tauti facienda, ui peculiari et frequentipri usu velut ^idpptata a Patri-
discedendum sit a doctissimo et eruditissimo -Tho-,, bus sic observo, ut iUa-legenfi statini diymare liceat
masio, cujus memoria in benedictione-est in Eccle- auctorem. Non eniui audio in breyiarib libmiliam
sia Dei, qni asserit hymnum, Eelix per omnes,.de quo: vel sermonero, in quo verbum lioe dislrictus,. disiri-
solo lis est cum Vulpiis,. esse Paulini. Cum enim clio, districtius, et similia, auribus percipisini, quin
auctorilas Giraldi non exteiidatur supra setalem ip- slatim Gregorius Magnus menti.se sislat. Srint eniiii
sius, qui natiis est an.^1479, nec anterior ipso testis qusedam verborum formulae, queis,-nescip qub fato,
profefalur, recens omnino adeoque salis leve habcn- B adhaeremus vel nolentes, quaesupt veluti pperum no-
dum est ejus teslimonium, Qui Giraldum seculi slEoruriicharacteres, Quse cum yideashiciji PauTmo
sunt scriptores, de Elpide yel-facuerunt, vel dubitan- riostro, nihfl te moretur quin hynmtiiii JP.elix' per
ler locuti sunt, ejus dicentes cteduntur hymni. Hinc omnes, de quo,quseslip, adjudices Paulinp.
tpta.hsec, quam yulpii ppmmunemqpiiiiotiem vocant, HunG ipsum hymnuni prseter Josebhurii /Mariam
in "unieurn et soluni Giraldum. resolvilur. Sed cum Thomasium, Geprgius Cassander multo ante felulit
cardinalis Thomasius expiscatus sit e vetustissimis'; in opere suo edit. Paris. an 1616, pag. 26§,'tacil6
mss. ea quae profert, neutiquam inscripsisset liym- quidem nomine Paulini, non tamen posi.tp Elpidis
num Felix -per,pmnes nomiie Paulini, iiisi veterum npmine, quodnon omisisset, si constaretipsiusesse.
monumentprjim auctoritate fuisset sjiffultus. Quid? Miror autem (sit pbiter dictum) hujris poetriae et sa-
Giraiduninoh yidisse, et auctorilatem ejus non pef- crprum< hymiiorum confectricis riec verbum.facefe
peridisse Thomasium virura jiiligentissimum quis au- Gi€ave, nec du. Pin, qiiorum pfinius, etsf ejus
deat asserere? Potuit igitur facile ad marius habere lrientionem fecerit, attameiide hymriis a*bea coin-;
codiceni, qrii vinceret aitatem Gjraldi"'et auclori- positis nec per sorniiium memorat : alter yero nec
tatem. Sic enini argueiidurii. Thomasius yir emun- nominat quidem uli faciunt Sixtus. Senensis, Bellar--
ctse naris,'et qui probe odoratuf in antiquis monu- minus et Oudin, quod notatum sit, ut videa's.quaiiti
menlis veritatem, profert hyranuiri PauliniTiomine; ppnderis sit apud eos qui recenserit scripiores eccle-
sed Paulini Nolani non esse jam liquet ex e<Jit, di- siasiicos hoecmulier, quani neenbiniriarit. Vidiquo-
ligenti.Operum ejus a Joan. Baptisla le Brun, Paris.- que hujus-hymnipartem in ms. breviarip Aquilejen-
1685 procurata, ergo alterius PauUni. Sed alius sis.Ecclesiae, rionPaulinLquidem nontirie. apposito,
hyninoriim scrjptor hoc nomine praeter Paulinum C sed nec alterms auctoris, quod in caeteris oriOque
Aquileiensemnon occurrit; ergo Paulino Aquileiensi factum est. Strophe enim Petr.us beatus, est in fesj;o
dandus est. ... f saneti Pelii ad vincula. Iniesto autehi cathedrae"est
» Verum praeter tanti viri auctoritatem, ex stylo, Quodcunquevihclis, cum strophe conclusionis gioria
ex materia, exforma, ex versuum divisione, ex con- Deo. Cardinalis yero Thomasius has ires stroplies in
similium sententiarum collafione,,satis evincitur hy- cathedra Romana unitas ponit. Quidgjrid sit vero de
mnuin esse Paulini. Gonfer stylum liymni prioris ordjne quo sirophse reppnuiitui', quin hujus hymni
Aured luce, qui Elpidis dicitur, cum altero Felix. Paulinus sit atictor nuUus dubiib.
per omnesquem nos dicimus cum Thomasio cardi- terra de carne, sed de terra in. ccelum, de labore ad
nali esse Pauliui, lianifeste invenies Elpidem longe etc. s Sed et dies anniversaria cujusque
Latiniorem, ut ita. dicam, Paulino, in quo barbariOT requiem, rei apud sacros profiinosque scriptores
rem proeuldubio stylum reperies. Conter materiam-, memorandae' dicitur. Natalem calicis appeUavit feriain v in
formam, versuumque divisionem : Illa quaternis, Mc: nqtaiis coeria Doniini Pascnasius'abbas•-Iib. de Cbfp. et
quinlernis versibus proeedit, ut plerumque assolet, Sang. Dbmini, cap. 2; servilutis rioslrw natalilium
licet ambo iambicis trimetris.' InsupSr cpmparatio
olivarum est in ufroque. "In priffio enim dicitur : dierri, dixit sanc-tnsLeo papa, ser. 3 in aunivers. as-
Olivwbinwpietatis.unicm;:in secumio : Hi suiit otivw sumpt.suse diem qua supreiriam Ecclesisecathedram
dum corampomiiio; quod ratipnabilem suspicionem consceiidit. Telluris natcttis et potestatum cwii memi-
facit duorum parentum esse fetus, Siquidem eam^ nit Arnbbius lib. vii.' Romw efConstantinopqiis nala-
demcrambem recoquere visa fuisselElpis si-inidem D' lilios dies habet Cpdex' Thepdos., lili. ii,'I. omnes
dies. Et quidem Romw nataiem xi Kal. Maias repo-
argumeutum scribens, eadem versuum ratione, iis- nit Plinius lib. xvm, cap. 26. Coloniarum ttatalem
dem sinrifitudinibususa fuisset : quod vitium pru- indicat
dens declinasset, allerum variando, vef materiam Biundusinw Cicero, qui lib. iv-, epist.'-'1",ad Attictim ,
Coloniwiiatalem nbnis sextilibus memo-
scilicet, vel similitudiues, vel 17@ saltem carminis fat. habenf Capitolinus iri Pertinace
speciem, Jure ergo dicendum hyanuos duos non ab Imperii quoque
nno auctore,-sed a duobus ;compositos, et alterum cap. 15, et Sparlianus in Adriano, cap, 4, aui ejus-;
ad alterius fecisse imitationem. dem ddoptionis hatalem ctim scilicet a Trajatio ado-
ibidem reeenset. Sic et reditus,et navi-
Adde phrases et senlentias secundi hymni cbnve- ptatus fuit, riatatem invenio, illum apud Cicerohein
nire ferme ad verbUm Paulini phrasi et sententiis galibnis
aUis in locis naffi lib. i contra Jib: lii, epist.,2.0 ad Atticum : hune apudVegetiuni,
qnas usurpavit, ,FeU-: lib. iv de Re milit., Cap. 39. Igitur festa diesanuiver-
cem, cap. 56 sic ait: « Ecce Petrus et Paulus, dup ssfria sanctoruni Ecclesiaequoqtte natalis est, ut hic
VideUcetfulgentia mundi caudelabra. »,Et ejusdem '" ''" ' >
Petri et Paulii
lib. cap. 14 : «.fietrum Paulumque. duo prseclara apbstolofuiri
cffiUIuminariainfamare non yereris.»Adinune hym<- hoc V. i. Fetix per omnes fest.um muridi etirdines. De
num, et eadem ibi feperies. Sic enim<scribit:. fesfo, cujus celebritas apud Grsecos paulatim
tepuerat, sed poslea in veterem splemnitatem resti-.
J)omino, •
., Hisjintolivae<3use,coi;am' tiitain e's't,'"videnotas ad martyroi. 29:Junii. Cbryso-
Et caudelaijraluce radianlia': . - , ... stbjhiis; hom. 26, inepist.ll ad Cor., de'horum apo-
,
prseciaracoelidiiblummaria. stoibrum fesfiyitatibus ait: «Diesnbtiatqueperspe-
487 S. PAULINI AQUILEIENSISPATRIARCH^ fjg':%
"
Habent supernas potestatem claudere A Custos ovilis, et doctor Ecclesise,
Sermone sedes : pandere splendentia Pastorque gregis conservator oviura ; ; "
Limina poli super alta sidera : 20 Arcet luporum truculentam rabiem.
Linguse eorum claves cceli factaesunt. Quodcunque vinclis super terram strinxetlt,
15 Larvas repellunl ultra mundi limites. Erit in astris religatum fortiter : ...
Petrus beatus catenarum laqueos, El quod resolvit in terris arbitrio,
Christo jubente, rupit mirabiliter. Erit solutum super cceli radium.
cti, ut qui festi a toto orbe agitentur. » Et sanctus moues igitur quandoque ut terreant et labefactent
Leo serm. lin nataUeorum: « Hpdierna festivitas, quos aggrediuntur, fictilios vu.ltus, sed lamen hor-
inquit, reverentiam toto terrarum orbe promeruit.» rendos assumunt, ut fit in theatris ab actoribus
Cardines antem dixit circumscribens universum or- personalis. Haescenicselarvae fictaequefacies tnaschw
bem per cardinales plagas, quae sunt polus uterque dicuntur Aldelmo in carmine de octo vitiis capitali-
et ortusoccasusque. Sic Slatius, lib. i Theb., v."156 : bus, nbn longe a fine, unde postea Ilalum-masc/jera.
4ti miseri! quid si peterelur crimine tanto Sic qtioquemascJiarum faciescrislalafacessit,
; Limesulerque poli, quenisol eniissusEoo Cumlarvsmet mascbam-ruiles uon horreaiaudax.
1 Cardine,quem portiivergensprospectatIbero ? Quin et a platonicis larvas fnisse dicios dsemones
V. 6. Hi sunt ollvw durn coram Dbmino. Alludit JJ habes passim, prsesertim apud Augnstinum de Civi-
ad Zachar. iv, 12 : quid sunl dum olivwad dexteram late Dei lib. ix, cap. 11. Larvas igitur, hoc est dae-
candelabri et ad sinistram ejus? V. 15 : 'et dixii: isti mones, Petrus et Paulus pellunt extra mundi limites,
sunt duo filii olei, qui assistunt Dominatori universw cum Evangelii veritate illuminato mundo tenebras
terrw. Queni locum de sanctis Petro et Paulo inter- discusserunt idololatriae,dsemonumquecultus abstu-
pretatur Cornelius, etPelri ante eum Guarricus abbas lerunt. Insuper illas quas Scriptura vocat immis-
serni. in natali apost. et Pauli : «Interpreten- siones per angelos malos, quibus afficiuntur, praeser-
tur alii, inquit, ut volunt, aut possunt... puto ta- tim qui ivepyova-vot,iyyao"zpijxvtoi, maniaci et larvali
men sine praejudicio melioris intellectus Petrum et vocantur, 179 larvas inteiligere potes. Noli quidem
Paulum non absufde posse inlelligi: imo absurdum optime vetetibus, qui passim cerritis uniuntur. Non-
videri, qui hodie aUud interpretari velit... haffi elsi nius lit. C : « Cerriti et larvati male sani : et aut Ce-
aliispossit aplari, puto quia islis specialius congruit, reris ira, aut larvarum incurSatione anima vexati.»
seu illud quod tanquam duse olivae circa candela- Plautus in Menaechm.v. 885, act. V, sc. iv.
brum a propheta videntur, seu qtiod duo filii esse Ouidesse morbidixeras? narraseiiex
olei splendoris ab angelo memorantur. » Probabilius Numlarvatusest ille aut cerritus fac sciani.
tamen videtur hausisse ex Apocal. cap. xi, v. 4, hu-
jus et sequentis stfophes simililudines; Dicitur enim Apostolos autem liberasse hujusmodi obsessos vel
ibi: Hi sunt duw olivwet duo candelabra in conspe- possessos a damionibusnotius est, quam ut indigeat
clu Domiiti ierrw stantes. Et v. 6 : Ht habent,potesta- probatione. Lege Actuum apostoloruni librum.
letn claudendi cwlum ne pluai. Quaelicet de Enoch et V. 16. Pelrus beatus catenarum laqueos. In veteri
Elia secundum litteram commuiiiter intelligantur, G Rreviario ms., quod vidi, est liaec strophe in feslo
attamen sanctis apostolis possunt non immerito ap- sancti Pelri ad VincuJa, adeoque de veris vinculis,
plicari, ut facit hic Paulinus, et lib. i, cap. 56 et45, quibus fuit astrictus Petrus, non de melaphoricis, a
contra Felicem, ut ex hac consonantia similitudi- quiJnis auctorilate coelitus data solvit peccatores, <
liuiii indnbiuin habeas et hyimii et libri parentem, versus hic intelligendus. De ferreis hisce vinculis
ut dictum est in vindiciis his notis praefixis. Petri late agit Baronius in notis ad Martyrol. Kal
V. 7. Gandelabta luce tadiantia. Ut dixerat lib. i Aug., cujuseaverba prsecipue notanda sunt « ut
contra Felicem, cap. 56 : « Duo fulgentia muiidi cujus estin ligandis atqtte solvendis alienis vinculis
candelabra..» potestas praecipua in Ecclesia, ejus etiam vincula
V. 8. Ptwclatd cwli duo luminatia. Siculi dixefat a cunctis lidelibus in honore liaberenlur. » Hinc ad
lib. i contra Felicem, cap. 45 : « Duo praclara coeli utraque vinculorum genera, ut hac et sequenti stro-
luminaria. » phe • respexit Paulinus, respicit Ecclesia cum ca-
V. 14. Linguw eorum claves cmli faclw sunt. De nit
Petri lingua Guarricus abbas, serm. 2 in natali Pe^ Solvejubente Deo terrarumPetre cateius,
tri et Pauli: « Cui autem magis pervium fuisse cue- Qui facisui paleanlccelesliaregna healis.
lum credendum est, quam ipsi janilori, cujus lingua
clavis cceli facta est? » Et sanctus Maximus hom. 1 V. 26. Non impar Paulus huic. Non impar in cate-
de eisdem apostolis : « Claves enim coeli lingua sunt na, non irapar in potestale absolvendi a peccatis vel
Petri. » Quomodoautem et lingua Pauli clavis sit ligandi. Chrysoslomus, hom. 8, in Epist. ad Ephe-
cceli, idem honi. 5 in eodem festo sic exphcat : Q sios, qu;c lota ferme versatur in encomio viriculo-
« Nani Petro sicut bono dispensalori, clavern regni rumPauli, sic affatur carceris custodem :'« Quid
coelestis dedit. Paulo lanquam idoneo doctori magi- dicis ? acceperunt potestotem coelosaperiendi, eicar-
sterium ecclesiasticse institutionis injunxit, scilicet cerera non erant aperturi ? solvebant eos qui vincli
ut quos iste erudierit ad salutem, ille suscipiat ad erant a daemonibus, et erat ferri vinculum eos su-
quietem : et quorum corda Paulus patefecit doctrina peraturura ? . . . Qui vinctus ergo solvit animas,
verborum, eorum animabusPetrus aperiat regnacce- corpus suura non poterit solvere ? Qui dsemonum
lorum : clavem enim quodammodoa Christo scientise perfringit vincula, ferri nOnsolverit ligaraen? »
et Paulus accepit... Ambo igitur claves a Domino V. 28. In morte compar, in coronaparliceps. Quam
perceperunt: scienliaeiste, ille potentiae. » sibi paribus meritis comparavit. Guarricus abbas
V. 15. Larvas repellunt ultra mundi limites. Ipsos serm. 2 in natali apostolorum sic ait: « Hi duo apo-
dsemoiiesinlelligere potes. Cyrillus enim ait lib. vi stoli, germani fide, consimiles devotione, pares me-
in JuUanum : « Postquam resplenduit mundo Chri- rito et virtute, unanimes charitate, conjuncli eiiaro
slus, consumpta est omnis illa dsemoniorum lyran- in ipsa passione et morte. Quomodo enim in vita.
nis, et veluti scena puerilibus ludicrisque inepliis re- sua dilexerunt se, ita et in morieiioiisuntseparati.»
ferta, ffaus soluta est. » Sic nos vertimus Graeca Sanctus Leo Magnus serm. 1, in nat. eorumdem
verba p.up«Y.io>S5>v «SUJO^KTMV, quodquia de scenalo- cap, 7: « De quoruni meritis atque virtutibus . ..
quiltir, magisad propositum visum est quam quodin nihil diverstim, nihil dehemus sentire discretum,
euit. EzechielisSpanhemiilegitur pueriUbuscrepundiis quia illos et electio pares, et labor sin^>'es, et finis
scatens. VeititetCSJcolampadiuspubriiibm ludis. Dse- feeit cequales. »
4S9 HYMNIET RHVTHMI. 490
25 In fine muadi Judex erit saeculi. A HYMNUSffl. •
Non impar Paulus huic doctor gentiumj DeResuttectioneDomim
Electionis templum sacratissimum.: Refulget omni luce mundus aurca,
In morte compar in corona particeps. Perfusus aelher inrorat dulcedinem,
Ambo lucernaeel decus Ecclesiae Astra jucundiscoelum luminarijs
50 In orhe claro coruscant vibramme. per oranedecus radianlia,
*Girtgit
' 0 Roraa felix, quse tantorum principum 5 DistUlataer balsamorum guttulas. .-
Es purpurata pretjoso sangnine! Occasus, Ortusj Aquilo, Septentrio,
Excellis omnem mundi pulchritudinem Tellusque, Pontus, Oceanilimites,
Non laude tua; sed sanctoruffi merilis, Late polorum jubilate cardines,
3§ Quos cruentatis jugulasti gladiis. Fontes aquarum, llumina labentia,
Vos ergo modo gloriosi maTtyres, 10 Gaudete campi, montium cacumina,
Petre bcate, Paule, muudi lilium : Surrexit ecce Dominusab inferis,
Ccelestisaulse triumphaJes milites Devicla morte cum triumplio rediit
Precibus almis vestris nos ab omnibus Viclor, iniquum spoliavit lartarum,
40 Munitemalis-:ferte super setherai B Claustra gehennsefregit, et chirographum
Gloria Dep per immensa saecula, 15 Mortis cruore diluilrosifluo.
Sil tmi, Nate, decus, et imperium. Solluminareschemamundi caiididum[At._ Sol
Honor, potestas, sanctoque Spirilui. schema mundi decus cflelirutilum]
Sit Trinitati salus individua Deluxit ,[A/., delusit] omne sseculuromeridie :
•45 Per infiuita saeculorumscecula.Amen. Texit globoruroJampades nigredine*
V. 31. 0 Roma felix, etc. De felicitate Romse ju- aliis verbis, ^dicilPaulinus hic quM dicit Ecclesia in
go Christiper apostolos.subdita de serm, eod^ sanctus- ^ . lecl. iv oiliciisabbali sancti •:Hodie portas mottit
Leo fuse disserit. TerlulUanus, Praescriptionib., et setas pariter Salvalor noslet distupit, et desttuxk
cap. 36 : « Ista \R0mana)cum quam felix Ecclesia, cui qiiidem clauslia infetni, et subvertilpdiehlias diaboii.
totam doctrinam aposloli proprio sartguinepro- Ibid. Et chirograpltum morlis cruore dituil tbsifluo.
fuderunt. » Et lib. IV adversus Marcionem, cap. 5 : Ex Epist. ad Coloss. n, 14. A colore atitem rosas
« Romani de proximo sonent, quibus Evangeliuroet iinilaute rosifluuin dixit cruorem, non infrequenli il-
Petrus el Paulus sanguinequoque suo signatuin reli- lorura temporum scriptoribusappellatione.ldemPau-
querunt. > linus in epislola de geslis iii synodo AJtinensi: Ro-
V. 53. ExCetfismnheriiinundi pulchritudinem. San- seoinChristi Jesu cruore. Adrianus papa I pariter in-
ctus ChrysOstomus,hoffi.ull. in Epist.ad Roman.de itio epistolaead episcoposHispaniae Contra Elipan-
morte Paulij qtiam Romsesubivit: « Unde et civitas G dum :« Adrianus papa, etc, ecclesiis praesidentibus
ista hinc facta eslinsignis plusquam a reliquis oro- in roseo Ghrisli sanguine saluteni. >
nibns. » Jure ergo dixit et Paulinus Romam non V. 16. Sol luminarescltemamundicandidum.Sctte-
laude et nierito pfoprio, sed sanctorura apostolorum hia, Graeceo-yjtp-a,vox non unius significationis.
virtuteet morteeain excellereomnemmundi pulcbri- Aliquando pro veste et indumento (et hoc proprius)
tudinem. Nonantem eo sensuqno malignus Gassan- accipilur. llerodianus, lib. i, cap. 9 : «»ijp yi>,o(76you
der inscholioadhunchyninum allatis versibus Hilde- ifipujvffyiipis:,id est, vir philosoptii veslem ferens,
berti garrit. Ex quo scholioodium ejus in Romanam vel, ut Politiamis vertit, Quidam pliUosophihabilu.
EccJesiamsatis patet. Qno verbo eodemsensu usus est Plautus ni Amphil.,
V. 57. Paule mundi lilium. Hoc circa tempus quo v. 152, in prologo.
Paulinus hymnos suos conficiebat,Adrianus I ponti- Nunsne hunc ornafummeumadmiremini,
fex Romanus scribens episcopis Hispaniae epistolam Quodegoliuc processisic cuinservilischema.
incausa Feliciset Elipandi hsereticorum, adducens- jremininogencre efferens verburti, ut facit Suetonius
que conlra eos doctrinam Pauli i « Paulus namque,
Dominum et non seruuiB in Caligulacap. 45 : « Ne cui in operaedendaexem-
ait, tnundi lilium... eum,
> singularitatem vel a plar imperatseschemsedeesset» (alii liabent, sed rtia-
appellat. Gujus appellationis impetratcescenw); significatautem hic non vestem,
PauUnoAdrianum, vel ab Adriano Paulinummutua^ le, sed habituro corporis; quse est alia Vocis
tum esse nemo non videt, ut vel bineliceateonjice<- notio; utilludgestumque
re hymnum non esse Elpidis qusead tempora Adria- Euripidis in Medea.
ni hbn pertinebat, sed Paulini, qui synchronus erat f. OTyd.iaxn xupfl\i«T6v'Si fiotWtbp.%;
ipsi pontifici, et sub ejus, iit ita dicam, signis con- K«tayjhpjajXKItrfoo-ftjffov rixvav
iiyevs<;
trahaereticos strenuissime militavit. id est,
HVMN. IU.—V.2. Perfusus mihet, etc. AUudit ad Ocharissimamanus,et quidemmiliicliarissimum os,
ffianna angelicumilluracibum cjuPfilipsIsrael pavit Et specjes,el vultusgenerosuSfiliorum.
Deus in deserto postquam eduxit eos de ^Egypto; Sicuti autem species multifarie Lalinc accipitur, et
quaeegressiofigura erat Dominicaepassioiiis et re- aliquandopro venustale, ita Grsece ayripju.: et in
surrectionis, umbraquenostfi Pascbatis. Exod. xvi, hac significationeforte Paulinus solem schema mun-
13 etseq. Rerare autera dixitpvo demitlere.Lalinuin di appellavit, cujus luce mundus speciosus apparet.
esl verbum, sed barbarum reddidit Paulinus, cum Suadet hpc leclio aliainter uncos apposita:So('sc/ie-
ex neutro, ut cum grammaticis loquar, activumfecit. tna mundi, decuscwlirutilum.
V. 5. Distillal aer. Ex psal. IAVH,10 : Gmlidistil- V. 17. Deluxit otnneswculummeridie, etc. Deluxit
laverunta facie Dei Sinai. yerbuni retinendum, non delusit. Respicit enim ad
V. 14. Claustragehennwfregit. Qnid et qui locus tenebras quaefactsesunt per universam terrara a sex-
fuerit gehenua pluribus docet Adrichomius in De- tausquein nonara horam in morle Chrislipomini.
scriptione Jerusalem, n. 186, et quae ibi sacrificia De quo portento eleganter, et non aljsimili phrasi
idolo Moloch,et unde dicta Tophet ibi lale persequi- Sedulius Operis paschalis lib. V, Cap. 16 : « Interei
tur. Per translalionem significatum infernum nbn subito totus obscuratus mundus (Paiijiiius swculum
uno loco habehius ex Evangelio, Idem auieni, sed pro mnndo vel orbe posuil) teiiejrrs repentinsececi-
PATROL.XCIX. 16
491 • S, PAULINIPATMARCH.E AQUILEIENSIS 4ft£
Coelumlabescit, tetra nocte territum, A Angelus ecce DominiperfuJgidus
20 Languitomnis mundus [Al., orbis obsitus] sub Sedens in albis, revoluto lapide
caligine, IUasrefovet talibus alloquus :
Expavit arva [F., aura], treriiuere maria : Quidvos [mulieres] inastrisviventem cum morttis
Velumscisstim est templi mox permedium': 50 Quseritis?ipsesurrexitut dixefat.
Fissse deinde patuere silices : En ecce locusubi fuit positus
Mulla pioruffi corpora surrexerant Dominus : ite, dicite discipuUs,
25 De momimentis, duduffiqui domiierant. Quia surrexit, Galilaeampetiit,
Ut vidit anguis.immolatiimvespere Destruxit eum, qui mortis imperium
Corporis almi Sanctumsacrificium 55 Habebat ante sicuti praedixerat.
Quod mane cceluih replevil odoribus 180 Mors ininiicapef iisse doleat.
Doloremtilto saucius increpuit Mortuavita moftis regnum diripit,
50 Percussus agni mansueti vulnere. Morsultra jam non illi dominabilur,
Vidit in aram sacfam cfucis hostiam, Ovemreduxit ad ovile perditam,
Sanguinis uudam laticera de latere 60 In cruce tblum renovavitsseculum.
Sancto fluentem, sseculiqui crimina B Sit tibi Deo Patri laus el gloria,
Abluit, alta paradisi gaudia Sit Crucifixodecus et imperium,
55 Data latroni, fraclus colla sibilat. Sanctoque simul potes^is Spirittii:
Felix refulsit tristia post sabbata Sit Trinitali virtus individua
Diessereno periustrata lumine, 65 Per cuncla semper sseculormnsxcula.
Quaesola cunctis anlefertur diebus,- 181a HYMNUS IV.
In qua Redemplor surrexit a mortuis, De sarictoSimeone.
40 Mundi superbosuperato principe : Refulget almaedies lu<is candidus
Venit Maria Magdalenesabbato, Partum puellsevirginis post aureUm,
Maria venit altera diluculo Quando supernis Filius de sedibus
Ad raonumentum, portanles aromala A Patre missns homo nasci voluit,
Ul valde mane corpus sacratissimum K Permansit ideni proles alti noniinis.
45 Christi lenirent redolenti chrismate. Legis sacratae sanctis caeremoniis
latis oppressus, ac mcesfanebularum mole perfusus Auctor serm. 1 de resur., alias inter August. senn,
funereas dies celebravit exsequias. Sed sol radiis p 156, de temp.,'nunc in append, tora. V, n. 159:« Vi-
remolus abscouditis, letra velatus palla delituit, or- delur mihi haecdies cseleris diebusesse lucidior. .. -.-
benique luctibus aliensenoctis infecit. » QuomodoMaria mater Dominiinter omnes mulieres
V. 21. Expavil arva. Ah melior lectio inter uncps principatum tenet, ita el inter caeterosdies haecoic-
apposita aura ? nisi forteaniasitpro/envi, etverbum nium dierum mater est. > Chrysostomus,hom. 5, de
neutrum significatione activa usurpaverit utsit expa- resurrect.:«Totius annidiebus alacriordiesliodierua
vit pro expavefecitusurpatum. Hoc quidem poslrc- refulsit. » Viden quomodoa Patribus hsec dies anle-
mum libentius admitto. Pavorem enira trerooremque feratur caeteris, ut hic dicit Paulinus ? Vide quoque
teiTse.marisquepergit exponei'e. De hoe et cseteris quaediximusin observ. et not. ad can. 15 concilii
prodigiis quae in Chrisli inorte facta sunt, et hic a Forojuliensis.
Paulino raemorantur, consona scribeiitemvide Sedu- V. 49. Quid vosin astris vivenlemcum morluis. Si
lium 1, c. et cap. seq. Iectionem alleram prseferas,legasque, Quid vosmu-
V. 26. Ut vidit tincjuisiminolatnm vespere. AUudit lieres vivenlemcummortuis, conformiusid erit Evan-
vel ad immolationemagni paschalis, quse in phase gelio Lucaexxiv, 5; efrevera Chrislus Deusethomo
Hebfaeorumvespefe fiebat, Exod xn, 6; Deut. xvi, 6, nondum super astra ascenderat regnaturus.
vel ad ritum statutum a DominoExod. xxix, 58 et59, V. 56. jiiors inimica, etc. ex I Cor. xv, 26 : Ana-
iminolandiquotidie agnum ffiane et vespere : utro- stasius Shiaita orat. 5 de Resur:« MorsChristi facta
hique praefigurato Servatoris sacrificioin ara crucis est vila mortuis : contraria contrariis curat, qui
peragendo, uthac etstrophe sequenti indicat Pauli- potest sapienter moririsetiam insanabiiibus mederi:
nus. Anguis autem, serpentis, aspidis, bashisci no- sed etiam consummalo mysterio mortis, et morte,
minibus appeUari dsemonemnil frequentius et no- D quaein corpore habebat imperium, inlerempta, elc. >
tius, ut supervacaneumsit innotissimaerei oslensione Sanctus Petrus Chrysologus,serm. 74 : « Addicilur,
immorari. Ex quo enim serpenlis specie, velsimavis mors, quseinreos lendens incurritin judicem, domi-
cum Aiigustinb, de Gen. ad iit. lib. xi, c. 27 et 29, nata servis exarsit in Dominum,saeviensiri homines
vero serpente, tanquam organo et instrumento usus, prosiluit in Deuni : Merito ergo perit lex tartari, re-
"decepitEvam, hoc iiomena sseculosortitus est. mola sunt inferni jura, potestas morlis ablata est,
V. 58. Quw sola cunctis antefertur diebus. Ul me- et in poenaui temeritalis suscitavit mortuos, etc. >
trum cum cseteris harmonice procedat Contrahehda Belleet ad fem VenantiusFortunatus lib. m, car. 9,
est secunda in diebus. Cseterum verissima assertio. Christttm resurgentem aUoquens:
« Quem, diem, ut ait Sedulius Operis paschalis lib. carceremortis,
v, c. 20, gloria Regis aeterni tropaeoquoque suae re^- Eripisinnumerumpopulumde
.. Et seuuilurliber quo suusauctoraJit.
surrectionis illustrans, primatura cum religione con- Evoinitabsorplamtrepideferabelluaplebein,
cessum dierum censuit retinere cunclorum.»Venan- Et de faucelupisublrabilaguusovcs.
tius, lib. in, carm. IX,dehacdie : HVM.IV.—"De sancto Simeone.Hymnushicexliist.
Salvefestadies toto veuerabilisaavo, Luc. c. n, v, 22-28,.est pro festivilalequam nunc Pu-
QiiaDeusinferinimvicil,et astralenet. , rificalionis B. M. V. dicimus, et die secunda Februa-
Noliilitasanni,inensiumdeciis, almadieruin, rii ceiebranius. De ejus instilutione et origine con-
Horariimsplendof,elc. sule Baroniuro iu notis ad Marfvrol. Roro. eod. die.
HVMXI-ETRHVTHMI. ' .-
j«3 494;
ShhjecluS omrii caiamo MoSaico 1
A Sanctoque plenus adfuit Spiraraifi<s
Dignatur essey qui regit perfulgidos 50 Sacra sub aula nutu Dei cpncitus»
Ab arce Palris ordines angelicos, Hic iiamque dudum rcsponsnmsusceperat,
10 Ceelumque,lerram, fundavitque ffiaria. Sancto docente Spiritu, quod vinculp
Poslquam puellsedies quadragesimus Morlis resolvi non -possit de corpore, ,
Est adimpletusjuxla legera Domini, Donec videret Christum vivens JJoroini,
Maria virgo Jesum sanetum puerum 35 Queni misit altis Genitor de soliis-
Ulnis sacralis templi tunc in alriis Suscepit ergo puertim in mauibus ;
15 Tulit, tremendi Geniloris Unicuffi'. Egit superno Gexiitorigratias :
Mater beata carnis sub velamine Ulnis retentans benedixit Doiiiinnm•- ,
Deum ferebat humeris.castissimis, , Amoreplenus cordis cum dulcedine
Dulcia strictim basia sub iabiis, 40 Addens et alto sermone subintulit.
Deiqueveri hoffiinisqueimpresserat Dimitte tuum, Domine, nunc, .obsecro,
20 Ori, jubente quo sunt cuncta condiia, In pace «ervura :: quia meis merui
Duosparentes lulerunt candidulos Videre luum salutarc visilms,
PuUos columbselacleoUsplumulis, B Quod prseparastipietale unica
Dedere in lemplo par pro eo turturum, 45 Anle tuorum pripulorumfaciem,
Legis veluti promulgabat sanctio, Fulgentelfulgensque]lumen.geniiuniinocnlis,
15 Quales perustas consecrarent hostias. Gloriam plebi Israelis germinis •
Dei sacerdos,'humiiis mitissimus', Positus hic est in ruinam scandali,
Erat in urbe justus, senex optimus, Etin salutem Jacob, slirpis aureae
Felix, beatus Simeon cceUfluo- 50 Donec secreta cordiam sepalJient.,,
Non loco LupercaUum,vel SaturnaUum, ut hic et dita deinde est Assuraptio, ttim Coticqitio, Prajscn-
>nAnnalibus dicit Baronius, sed ioco Ambarvaliuro tatiO, Annuiitiatio ac Visitalio, »etc. Si TOoijm in-
inductam fuisse in Ecclesiafestivitalemhanc pluribus dical, ut videtur et par est predere, tempus de;quo
Macri fratres in Hierolexicoverbo 'Hypante , con- sermo, nempe de 1'estivitalibU's statutis In concilio
tendunt. Verum et IpSi corrigendi, qui Ambarvaie Mogunlinoau, 815, falUtur, cura Sergius centuni et
cum Amburbalivel Amburbioconfundunt. « Ambar- decem annis et ultra ante concilium Moguntinum
vale enim dicilur sacrificium, ait Servius in ech Nativitatis, Dormitionis,Annuntiationisquoquemen-
iii, Virg-.,v. 7? , quodarva ambiat victima..i sicut tionemfafciat,siculide hac sub nomine sancti Simeb-
Amburbaie vel Atnburbiumdicitur sacrificiutti quod nis, uti facit Paulinus nbster, etaliiquoque fecerunt,
urbem circuitet ambilvictima.»DeiiloVirg„iGeorg.,:Q quorum meminitBaroniusin not. ad diem secundam
W544: Februarii, 182 ubi ffiultinipdis ' appellatam haricJe-.'
-
Terquenovascircumfelixeal hostiafruges. stivitatem ostendit.
I)e hoc LticanusPharsal. lib. i, v. 592 : V. 5. Permansit idetri prbies alti homtnis.Hocest,
etsi homo factus, adhtic perhiansit, et dictus est.Fi-
Moxjubetet lotampavidisa rivibusurbem lius Altissimi, ut estLuc. i, 52, etc.
Amliiri,el festopurgaulesmoenialuslro V. 12. ... Juxia legemDomini.Exod. xin, 2; Levit.
Longaper extremospomeriacingerelines. Num. 16.
<Quiaauteni hoc mense, qui a Februo id est Plutpne, xii,V.2;21. Duosvni,
cui sacer erat, vel a Februa Dea, quae purgationibus lumbwlacleolisparentes futerunl cdndidulospUllbsco-
et sacrificiis expiationibusque ad Manes placandos 8, Paulinus autein plumulis, ex Luc. n,24'; et Leyit. xn,
institulispraeerat, Februarius dictus est, urbs quinto ad carminis venustatem dirainutivis vocabulis ulitur crim
quoque anno post CMISUS solulionem recensituraque tumad argumeuti naturam'
: solent enim diffiinutivisvocibus af
popnlum cum facibus lustrabatur (unde iustfum et accommodatis
pro spatio quinqueannorumusurpatur) et amburbale fectuS nostri, prsecipue amoris exprimi, ut videre
sacrificiuniimmolabatur : sanctificans hunc, sicut et estpraecaeteris inPlauto, quiprb'<:or, coriiilum non
alios profanos ritus consuevit Ecclesia,festum Puri- raro dicit, et aJia hujusmodi.QuodVeroail Paulinus
ficatiohisbeataeMarise,el circuilionem, seu proces- candiduloslacteolisplumulisneociusimprobes, quasi
sionemcum Candelishac die faciendaminslituit. Ita VitiumsynonymiseiCandidumenim non est propfie
sahcius Eliglus Noviomensisepiscopus, hom, 5 circa idein cum s/So,pro.qUolacteum^ppsuit:OptiffieSer-
finem; sanctuSHildefoiisusserm. 11, ex duodecimde ^" vius in vers.est82candidum
libi in Georg. notat discrinien :
beata Slaria. Ex quibus inferes Litaniam sive pro- «Aliud,ait, esse, id eSt qusdam ni-
cessionerahujus diei inslitutam alibi priusquam Ro- tenti luce perfusum: aliud album quod pajlori Con-
maea Sergio papa institueretur, de quo Anastasius stat esse vicinumv > Igiliir pullos candidulos est'
toffioI, ii. marg. 164 : « Constiluit ut diebus Arinun^ subsplendescentes : lacleolis vero plumulis est sub-
tiatipnis Domirii, Nativitatiset Dormitionis sanctae pallescentibus, et colorem lactis aemulantibus,qui
Dei genetricis semperque virginis Marise, ac sancti appriine delectat, quamdam , dicerem , amabilifa- •
Simeonis, quod Hypantem Graeci appellant, Lita- tem prsesefereus, piacidamque voluptatem specta-
nia exeat a sancto Adfiano, et ad sanclam Mariam tori conciliansi. Sic Gatullus ' v, 801» in epig. ad
populusoccnrrat.-> Sergius decessilanno primo sae- Gameiium:
cnli vni, id est an. 701; Hildefonsusan. 677; Eligius Nuncte lacleolaetenent puell*.
autem'665, quorum uterque litaniarum mentionem V. 25. Quaies perustas cohstcrarent' hosiias.
' ' Vide
facit. Sicut autem fcxHHdefonsoet Eligio corrigendi ritum Levit. Cap. i.
sunt, qui Sefgium auctorem solerattitatis nutanl; V. 50, Donec secreta tordium se pallieni, hoc est
ita ex facto Sergii cor gendusBaluzius, qui,m notis latebuht.Palliare autem dicit quod esf abs-
adCapitul. Francor., lib. ii, c. 55, quo capite refer- condere : metaphorice translato yerbbtegere,
tnr can. 56 conciliiMoguniiacide festivitatibus, attflo contegimur. Verum , ut erudili notant, apallio quo
ui
815 habiti, sic habet de hocfesfo: «flsecsola sanctse plurimum in deterjoreffipartem. Joan. sumituT
Mariaefestiyitas olim celebrabalur in Ecclesia. Ad- Jurid. « Palliare ffietaphbricSfductum: Caiy. lex
verbuni, si-
JOR R PArir.rNt.PATRTAnriH./r.Anrm.r.iF.\,Ris AQ*
Ipsius ecce tuam, sancta genitrix, A Propheta sanctus, animal lsetissimum<
Transibit ictus gladii per animam; Vidit Joannes, seu Christi recubitor,
Servabat alta mystica sub peCtore Leonis hoc et lypice sub specie
Maria, veFbaconferens alacriter 20 Glamoremulto per deserta frendere.
$55Diclis supernis credula fideliter. Sic a beato Petro missus adiit
Gloria Patri Jesu magni nominis, Aquileiensem dudum famosissimam
Et tibi Nale Patris unigenite, Urbem, sacrati verbi pullulantia
Deus, polestas, virtus super aethera Disserainavit, satoque centuplices
Sancto per omne sacculumParaclito, 25 Fructus ad alta vexit felix horrea.
60 Laus infinila, honor et imperium. Christi dicavit mox ibi Ecclesiam,
Amcnl Nam fundamentum fidei forlissimum
» HYMNUSV. Fixerat unumpelram super limpidam,
De sancto Marco evangelista. Quam flumen undans, nec ventorum fulniina
Jam nunc per omne lux refulget sfeculum, 30 Quassare possunt, torrentes nec pluviae.
Lux illa Patris , qtiselucet de solio. Deinderursus cum corona remeans,
Quaefons, origo, splendor lucis aurese B Athleta Ghrisli compta pulchris liliis,
Habensque semper lumeri indeficiens Mistumquepalmis, lauro atque rosulis,
5 Goelumserenat arcens mundi tenebras. Portabat gaudens diadema vertice,
Hujus sacrato lucis de vibramine 55 Ingressus urbem Roroam Chrislo comite.
Suscepit alrnum radium sub pectore His ita gestis pergit Alexandriam
Marcus heatus doctor evangelicus, Sancto repletus Spiritu, laetissimos
Factus lucerna more tanti luminis, Fines per omnes jugiter Memphiticos
10 Ardens fugavit saeculicaliginem. Patris tremendi prsedicabat unicum
Seplem columnis una de candidulis : 40 Venisse mundi pro salule Filium.
Aureis seplem unum de candelabris, Turba crudelis Christi circa militem
Cingitque lotum miindum claro sidere : Tumens parabal tormentorum spicula :
Ecclesiarum nilitur sub culmine, Vinxit catenis, transfixit aculeis
1S Sustenlat altsc fundamenta fabricse. Dilaniando flagris sancla viscera :
Quanlum quod olini videral Ezechiel 45 Carceris umbras misit ad phantaslicas.

gnificat tegere turpe facium : sic suniitur in cap. Q terpretes in illud Psal. LXXIV, 4 : Egb confirmavico-
Nisi specialis, Extr. illo til. De usu paliii. » Quod ct lumiias ejus. Septcm aulem dicit columnas excisas
adverlit etiam C. Barthius Adversar. lib. xi.iv, cap. a sapientia, id est multas, ait Menochius ad hunc
21:« Palliate reni aliquam, velare, tegere notat: locura. Igilur sanctus Marcus dicitur a Paulino una
et plerumque in malam parlem sumitur. Scriplor ex mullis columnis, quibus domus sapientiaeDei,
vctus Vitaebeati Frodoberti: Seduto explotdte cmpit quae est Ecclesia Christi, instiluitur. Unde paulo
ntrumea simplicitas cx fonte manaret inlimw pufita- post de eodero : Sustentat altw fundamenla fabricw.
tis; an sicut nonnullisfamiliate est, subdolammentem V. 12. Aureis septem de candelabris. Ex Apoc. i,
simutata innocentid palliaret. Pliilippus presbyter 12 et 15.
Prolegoriienisin Jobum : lsti ercjoires amici Job eos V. 16. Quantum quod olim viderat Ezechiel, elc.
figurant, ul dixi, qui intut sunt>Chrisiiliosles,et Chti- Alludit ad visioriesEzecliielisi, 10, el Joannis Apoc.
liianitalis nominepalliantur. Dix.itautem donecse iv, 7, quibus auimalia quatuor utrinque proposita
pallienl cordinm secrela, quia aliquando, nempe in evangelistarumsymbola'constiluunt.'In leone autem
morte Christi Jesu, futurum erat, ut revelarentur : sanctus Marcus coiiimuiiiter ab interpretibus accipi-
ul est illud Luc. n, 55, ul revelenturex mullis cotdi- lur. Res nota. Anastasius autera Sinaita"Anagog.
bus cogitalioiies.
a comlemplat. in ilexam. lib. iv Marcum in bove
IIVM.V. — Hymiiuni luinc inter schedas iU. epi- agnoscit.Scd praelerquamqudd singularis ferffie est,
scopi Adfiensis repertuin nepos ejus Laurentius a errat etiam in argumento, et ratione cur sic senfiat:
Turre liuraanissime comraunicavit. Quem statim ae « Marcum, ait, haliet (ecclesia)qui lanquam bos ap-
legi, Paulinum illico auctorem agiiovi. Stylus enim, D paruit in aniraali sex pennarum, quoniam a sacrifi-
th forma versuura, stropharumque ordo id aperte ciis incepit Evangeliuin. » Fallitur autem, quia non
evincunt. In calce liymni et schedse'sic Italice scri- Marcus sed Lucas a sacrilicioZaeharise orditur nar-
ptum eraf : Quesloe finno cavaloda due anticJiissimi rationem suam, et ideo ei bos assignatur. Marcusvero
codici, uno de quali e in miopotere. Quibus verbis a praedicationeJoannis in deserto, ubi"tanquam leo
indicat hymnuni fuisse e duobus vetustissimis codi- in sylva rugiebat, Parate viam Domini,orsus est : et
cibus erutum. ideo leoui compafatur. Chrisli autem recubitoremdi-
V. 5. Quw fons, prigo, splendor lucis autew, lege- cit Joannera ob ea quaedicimusin not. in c. 56, lib.
batur splendotem, mea senteniia male. Verum etsi i contra Felicem.
exiex, quia lamen duodecira syllabis semper proce- V. 21. Sic a beato Petro missus adiil Aquileiensem
dit, hic autem tredecim, el sensus qui nisi locum dudum fdmosissimamurbem.En satis perspicuura et
eraendetur, 183 satis obscurus est, " suaserunt, ut vetus tesliiiionium, quo adventus sancti Marci ad
splendot reponerera. oras Aquileiensesasseritur, qhod ubnnulii non veriti
V. 11. Septem cplumnis una de candidulis.Allu- suntinficiari. . .
sisse videtur Prov. vii, 1, ubi Sapienlia excidti co- V- 24..... centuplicesfructus,etc. Ex paraboIaMat-
lumncts'septern, et Cant, m, 10, ubi de Saloirtone, thsei XIII,8, et Luc. VHI,8.. •
qui Christi Jesa, figura cfat, dicitur : Columnds ejus V. 29.. Quqm flumen utidans, etc. Ex Malth. vn,
fecit drgmleas. Columnas autem apostolos discipiiT 24,et seq. Pro yoce fuhnina hialim flamina.
losque Christi diclos passim quis ignoral? Vide iu- V. 45.Carcertsumbrasmisit ad phantasticas.Quare
,jo,7 HYMNIET RHYTHMI *93
Priraus superni nominis noiitiam A 20 Afflatasancto perfundal-Spiramiiie.
De&t in urbem Marcus Alexandriam : Famosa dudurnquse replevit atria
dicati nebula '
Christi dicavit mox ibi basilicam , Templi periucida
Quam expiavit pretioso sanguine : Orante puro Saloroone peclore,
50 Vallavit almse fidei munimine. Hanc Christe coelimissa de cacumine
Gloria Patri decus et imperium, 25 Domum fecundes sempiterno munere.
Sit Nate semper tibi super sidera, Quicunquetuum sanctum nomen supplici
Honor potestas sanctoque Spiritui: Plenoque cprde deprecatus fuerit,-
Sit Trinitati virtus individuae Hujus in aedissancto domicilio
55 Per infinita sseeulorumssecula. Te largiente sit liber a crimine;
HYMNUSVI. 50 Exclude peslem, morlios omnes dilue.
« De Dedicatione Ecclesim. Tuo sacrato hic depasti corpore,
1 Clara refulgent hujus templi culmina '
Tuoque sancto satiali sanguine,
Perfusa lucfeseptiformis Spiritus, Ab hoste tuo defehsi munimine,
Christi ruhescunt purpurala sanguine Laeti fideles sortiantur servuli
Perlilatore pretiosi balsami " 35 Vitseperennis sine fine gaudia.
5 Odore fragrant mistis aromatibus. Rerum Creator Jesu Patris unice,
Sint seffiper istam supra domum, Domme, Muiidumcruore salvas qui purpureo,
Tui aperti, deprecamur, oculi : Peccata lollis solus qui peslifera,
Auresque luaesint intentae jugiler Dignare tuos munere.gratuito
Diem per omnem, noctis et in tempore : 40 Ad astra coelimitlere ruricolas.
10 Tuoque seroper ore henedicto. Sit semper alta DeoPatri gloria,
Sint angelorum hic alba frequentia, Onmis potestas sit dileelo Filio,
Descendatomnis huc coelestisgratia, Sanctoque semper glori.aParaclito,
: Diffusasanclo JargienteSpiritu. Honorque, virlus, laus, decus^imperium , •
Vuitusereno sancta semper Trinitas 45 El nunc et ultra sit per cuncta saecula. -
15 Pio favore dignelur inspicere. Amen.
Nubes sacrata, quaependens incubuit b RHYTHMUS
Deo jubente supra tabernaculi De Nativitate Domini.
Tectum, bealus quodMoysesin eremo P Gloriam Deo in excelsishodie
Fixit, precaffiur hujus aulaemcenia Ccelestisprimum cecinit exercitus.
umhras carceris phantaslicas vocat? An non verse, rit, monueritque can. 19 ul «sacerdoles loci talia a
et nori fictitise sunt urabrse? Puto phantasticas dici, septis basilicarum, vel porticibus ipsarum,. ae etiam
quia tenebris obsili, ut sunt qui in carceribus deti- ab ipsis atriis vetare debeant et arcere. > Sanctus
nentur,phantasusimaginalionibusqnelaboraresolent, Pauliiius Nolanus in natal. 9 sancli Felicis, id est
«pavTao-TOf enira et cpavrao-rixo;-H. Stepli. est efftciens car. 24, morem non apprpbat; excusat lanien ob sim-
visiohes aul concipiens. Spectra atttem, quse Jiujus- pUcitatemdelinquentiuin. •
modi visionariis occurrunt, si quseimmittuntura dae- Verumutinamsamsagerent liaecgaudiavolis,
ut
mone, plurimum in locis tenebrosis apparent. Necsua liminibusmiscerent.pocula sanctisI
HYM. VI.—&De Dedicatione Ecctesim.De origine hu- .... Ignoscenda lamen puto taliaparvis
jusritus vide qusedesumptaa Felice papa babet Gra- Gaudia quai ducunl epulis: quiamentiiiuserror
tianus deConsecr.dist. i, c. 2 et c. 17. Refertenim ri- Irrepit rudibus,nec lantKconsciaculpse
tuffi ad constructioiiemtabernaculi per MoysemDo- Simplicilaspietatecadit, malecredula sanctos
mino imperante complelam, et ad templi Salomonis Perfusishalantemerogauderesepulcris.
dedicalionem : quse in hoc hymno non dissimnlat, Hujusmodi Isetitiae argumenla adeo excreverunt in
imo innuit Paulinus. Explanationero aulem riluum regione nostra, ut, ne inter pocula, utsolet, alterca-
dedicationis habes passim apud caeremoniarumec- tiones, jurgia et liomicidia sequerentur, et quoestio-
clesiasticarum scriptores. Recurrente anno celebra- nes, si quse exortae fuissent, dirimeretitur, iiiagnati
tur ipsius dedicalionis memoria, quae encmnia voca- D cuidam eustodia commendaretur, quod postea in ra-
tur in evangeho Joan. x, 22, ad quem locum vide tionem investiturae, ul vocant, transiit, et jus cu-
Augustinumtract. 48 in Joan., n. '2. Hseanniversa- stodiendi feslum dictum fuit, de quo sancliones sub
riae soleronitatcs quanta cum laeliiia a Christiahis Marquardo palriarcha in castro sancti Viti an.. 1581
haberentUTj indicat Gregorius hom. 14 in evang.: lalse,.quas mss. ejus temporis originaH cuaraclere
* Certe sicubi populus nundinas celebraret, si ad ali- apud me habeo, •loquunturpag. 58. Vide etiam do-
cujus ecclesiaededicationem denimtiata solemnitate cumenta in Appendice2, n. 29 et 40;.
concurreret, feslinaremusomnessimul inveniri, et in- V. 6. Ex II Paral. vi, 19 et 2,.V. 16; ex Exod; XL,
leresse 184unhsquisque salageret. Gravi se damno 52. V. 21„ ex II Paral. vnKl et 2. V. 26, l,..c. vi, 28,
afflictum crederet, si sole.mnitatemcoramunisIsetilise et vn, 15. V. 58, ex Joan. i, 29..
lipn videret.» Quibus ex verbis arguere licel jam cce-' V. 40. Ruricolas*An p.roterri<jol&t Sim quia teni-
pisse a spirituali in mundannm gaudiuin degenerare : plura ruri forle dedicabatuiv.et ruricolarum in gra-
celebritatem tempore ipsius Gregorii, quippe qui et ; liam bymnura eomposueril?
nimdinarum et dedicationisecclesise frequenliam.si- h Latius de Rhythmorum.ratioiie'dissererem, nisi
mul.memorat: argumentum subrepenlisprofanitalis, V. Ci. Sclpio Maneius maleriam penetotam exliau-
quae poslerioriliusdeinde saeculis inaxime- excrevit, sisset pec-uUaridissertatione hisl. diplora,edit. Man-
adeo ut conviviis inslitutis prope templa genio libe- . tuai aiii.1727;occasione.cujusdara Rhythmi De landi-
rius indulgerenl : quod ita Ecclesise displicuil, ut bus Yeronw,ad quem lectprem nostruni lubeus re-
cojiciliuin CabiUoiiensecirca _an.650 ista prohibue- . railto.. Quia vero forte aliquibus videri poteril Pau-
m S. PAULIKIPATRIARCHJEAQUILEIENSIS 500
Pax aiigelorum et in terra voeibus. A 24 De ccelo plena.
4 Vera descendil. Sanctus sacratse fecandavit Spiritus
Hodie^ceelifacti suiit melliflui; Virginis vulvam. Verbum caro factum est,
Et mare dtilcesundas blando gufgife Et habitavit in nobis omnipotens
^Equavit lento respirante sibilo ?8 Filius Dei.
8 Flatu sei-eno., Gabriel anle hoc prsedixit angelus,
Astra polorum rutilante rad.io Quando felicem saiutavit virginem,
Suffusa laetis inrorant dulcedinera. Paries, inquit, filium : Effimanuci
Tofus exsultal laetabundogaudio 32 Nomen habebit.
13 ' Pastores erant proximis in pascnis,
Gavisiis.mundus..
In hora quando Jesus Christus Domiiws, Rethleem adurbem noctis sub silenlio
Nasci dign.atus.est sacra de virgine Instabartt snos supra gregem vigiles,
Dulcis, suavis, ac desiderahilis 36 0 quam beali
{Q Rethleem in orbe. Claritas Dei cinxit iUosfulgida :•
Atigusfi cunas. perlulit prsesepii, Angelus inquitj-nolite pavescere •:
Feno jacere npn abhorref Dommus, B Eh. ego;nioriom.agnumnamque gaudium.
Summaqui Palris sedebal in dexlera, 40 Nnntio vobis,
2,0 R.exangelorum. Erit quod omni saeculomirabite,
Pannis, velatus, vil.istrictus fascia, Hodie quia vobis Christus Dominus
Inclusus parvis lacryniabaf cunulis, Nalus esi in RelhJeemDavidisin oppido,
Mater beata .sancla premit ubera 44 Salvator mundi,
iinum leges metricas haud servasse, vel nimium po- qui mille, mille, occidit; Tantum vini litibet nemo
pulariter locutus, hoc tanlurompdp notatum tanquam quantum fudit sanguinis. Haecvideo esse.perfrivola;
ttbservatio.ne;dignum veiim, quod quidefti a nemine sed quia suprascriptus auctor ita eadem ut sunt La-
hac in re seribente non notatum comperi, scificet tin.e suis scriptis inseriiit, tacendaesse uon credidi. ».
differre fhytlimum a metro, neque hujus illum leges Ila Vopiseus, qui cap. 7 seq. addit Francis, qui Gal--
sequi. Quam differentiamMaurns Terrentianus lib. Iiam vastabant, apud Moguntiainrepressis riovam de
De Metrisv. 54 paucis cbmprehendit. eo factam cantilenam :
Namquenjeifumcertique pedesnumerosqnecoercent: MilleFrancos,milleSsrmatasseme.loccidimus:
JJiinensarhyllimuna coiUiuetlex teinporum. Mille,niilie,mille,m Uc, millePersasquserimus,
cujus generis dithyrambos Piridaricos fuisse innuit Simile velut ballisliam in Scriptura reperies I Reg,
Hofatius car, lib. iv., v. 50, od. 2, dum ait; ,-*xvin, 6 et 7. Cnm tevetletetut, petcusso Philistwo,
Seu per andacesnovadiiliyramhos David, egtessw sunt mulietes de univetsis utbibus.
Verbadevolvil,numeiisqueierlur istael caMantescliotosqueducentes,in occutsum Saul
Lege solutis. Regis in tympanisIwlitiaet in sistris, et ptwcinebant
in qttero locum Acron Grammaticussic scribit: « Hos mulietes ludentes aique diccnles : Petcussit SauL
ditliyraffibos ideo atidaces'dixit, quia cseteris rhytli- mille, etDavid decemmillia. —TgiturPaulinusrJiylh-
mis veliementiores sunt. . . . , Numerisque fertur mum nou meirum composuit, et forte ut ab idiolis
lege solulis. « Numeris quibus rhythmus ad-sonum usurparelur , ad eoruin captuin plaiiissimoetvulgari
concinnavit. In hunc rliYthmum de Nativitate
pertinens colllgitur, non, pertinens ad versuum le- stylo
gem : ut Virg. de pari carmine, Numeros memini, si Doniini, quem dat Georgius Cassander Oper. pag.
verba tenerem. Ergo in hoc lex pedum non sequitur, 201, edit. Paris, 1616, apponit et scholionsuum. Est
sed syllabarum- . . aut tege solutis dixit, quia in autem hujusmodi,
hoChietro licet variare, et non in eodem meiro per- « Paulini. Hujus generis hymnos aliquos et versus
manere, »,Videndug, quoque Quinii.Uanuslib, IX,c, in quibusdani libellis descriptos reperi Paulini titulo..
4, ubi iilud praecipuenotandum. « Rhythrai, id esl At non esse Paulini illius Noiensis, Hieronymi et
numeri spalio tempprum constant:metraetiamoriii- Ambrosii selate celebris , facile constat, qui in suis
he : ideoque alterum esse quanlitatis yidetur, alte- versibus metri legem constanter observavit. Verum
rum qualltatis. »—^Insuper- et illud advertendum alterius potius Paulini, aetalemullo posterioris, qui
diiximus, quod cum rhythmi a lege carminura seye- Carolo Magnoimperante, Aquilegiseepiscopus fuit,
riore soluli sinl, faciliorioestro usurpati fuere tan- ac nomine civitalum inferioris Italise adversus Feli-
quam cantionibus popularibus accommodaliores; iD cem Urgelitanum et Elephandum civitatis Toletanum episco-
ex.cidium
•prsesertim iis., quaecum saltationibus corporisque pos, epistolam scripsit, ejusque
geslu s.ociabanlur,ut suntilla, qua?Rallislea dicuntur ep.iem prorsus rliylhmi genere, quo hi.cbvmuuscom-
Vopiscoin Aureliano cap, 6 a Graeco.^.K^tnt,qnod positus est, deflevit. Cujus initium est ;
. jacere, seu jactare est, a quo /3«».££.EIV, saltare, unde AdflendostuosAniiileiacineres
fbrie vulgo ballate, quod saltantes membra , praeci- Noniniliiuliassufficiuntlacrymse:
pue maiius jaclitarent. Propertius. lib. iv, v. 678 , . ^ Desuntsennones,dolorseusumabstulit
eleg, de<Cynlhiaet dracoue:- Cordisainari.
Kanusel ipse suosbrevilercufvatusin artus Omninoautem apparet utrumque hO.ccarmen ab.eo-
Jaclabaltruncasad cavabuxamauus. , dem auctore profectum- Quanquamdubium ffiihiest
AuiliVopiscum,I. c.:« Refert TheocliusCscsareorum Paulinone Aquil.egiensiepiscopo, an Paulo diacono
temporum 186 scripior,'Aureiianunimanusua beUo ecClesiaeAquilegiensis hi versus ascribi debeant.
Sarmatico uno die quadragittta et octo interfecisse : Nam in libello manuscripto quaedam hujus generis
pluriinis autem et diversis diebus ultra. nongentos carmina PauUni simpliciter, ut praesenshic hymflus,
quinquaginta ; adeo ul etiam btillisteaptteri et salla- alia Pauli Diaconi, ut hsec excidii Aquilegiensis la-
tiuncujasin Aurelianum tales COmponcrent,quibus - mentatio, nomen inscriptum habebant: quanquam
diebus feslis militariter saltitarent : Mille , mille , animus inClinat,ut Pauliiiiepiscopipotius, quamPauli
mille, milk, mille, decollavimus: Unus homo milte, Diaconihos etiis similes rhythmos esseputem, quod
tnille, mille, mUle decoiiavimus: mille, mille vivat, bymnusde sancto Joanne hoc initio:fJ>!i7«eanj/(..tis,
•Nftl HVM\'I KT-nfiVTHMI 'KflS
Hoc vobissignum erit : in praesepio A W - 7oseph priesentem., ' . •;
Infanteni pannis involutum positum In coelo stella novo clara radio.
Invenietis£um Maria pariter :• Refulsit, ante quaenunquam.resplenduit,
48 Malre beata. Clarior cunclisastris, mundo .nuntians .. t
Subito facta fulgentis militise 68 Gaudium magnum,
Est multitudo coeleslisexercilus. Hanc stellam Magifulgpre perspicuo ,,«,-
Eodem simul angelo cum flammeo In Oriente viderunt resplendere : • , »
52 . Valde prseclara.. Hoc signum tam famosum, ppbile , ,. ;
'
Gloria Deo in excelsis, sidera , 72 Regis est magni.
Plena sonabant: pax et in hominibus Eamiis ergo, inquiramus uhi est,
Auditur honse volunlatis, vocibus . Et afferamus illi sakem munera ..,
56. In terra sanctis. . , Nostris oblata de thesauris oplima,.'. . ,.
•Pastores namque loquebantur inyicem : 7& Aurum, lhus,.myri;ham,
Eamus usque Betbleem celeriter, ., Hsec tria magnum demonstrant mysterium.
Et videamus hocde verbo qualiler Donaque Deo hominique dederant
60 Angelus dixerat. B Tres Magi sanqto perducente^Spiritu
Venerunt ergo : invenerunt puerum, 80 • More divino.
Arigelussicut dixit in prsesepio 185 ln auro regni signat excellentiani ;
Posilum, sanctam genitricem virginem, In thure summum saceraoiem typicat; ,

qui sine conlroversia ab omnibus Paulo' Diacono lerim tibi hymnummatutinumet sefotinummisi, ut
tribuitur, cumhorum hymnorum compositione mimis memor mei semper sis. i Ergo ibi sic legitur::
congruat, aliumque auclsrem =prseseferat.,*.—Huc- c In ms. alias cardinalis Sirleti, tumAltempensi.s
usque Cassander, cujus probabilissimse conjecturse bibliotheeae,nunc cardinalis Oltoboni,.fiunc hymnum
aslipulatur Regestum Qperum Pauli Diacdni, quod in (bic est matutinus, et incipit: Lucis largiiof splendi-
viris illustribus Cassinensibus profert Petrus pariter dw) sequitur alter proiixior , qui serotinussestimari
diaconus cap. 8, in quo nulla.de excidii Aquileieiisis possit insup.erioreadAbramepistolamemoratus. Cer-
carmine -mentio occurrit; sicut .etjara non apparet te in serotinum tempus app'rime conyenit. Ab asjris
vesligiumejusdemin adnotatibneadidem caputJoan- enim exordium ducil, estquegeneralisqusedam conles'-
nis Baptistse Mari, qui quse omiserat Peirus, ipse sioanimi, qui lascivise,superbise, invidise,discordise,
diligentissime recenset,, ut videre est.in RerJ Ilalic. -inanis gloriae,gulae,ac gestientislaetiti8efyitiis«e impeti-
scriptor. tom. VI. pag. 17. Nihilominustamen omnem tum ingemiscens, una Deimisericordia Christique me-
ferme lapilem movimus, u't huric rUythmum, quem ritis fretusveniam precatur'. Pricterea Arianse nsbresis
Paulini putamus, integrum haberemus imie superiorLC tempora, inhocsapit,quod fidelemanimumprofesSds,
adjiciendum: sed ineassum. Celebriorum bibliofhe-,, Arium ac Sabellium nominalim detestatuiynee ullum
carum vel prsefectos,vel expcrlos viros Italiae, Fran- hisaddit hsereticum nisiforle ad complendos versus,
cise,Belgii,Austriseperlitteras nostras, yel amicorum Simonem Magum. Tamen dictio'non videtur*HiIario
adivimus, qui perhumaniter quidem rescripserunt; digna. Ubique versuum mensura syllabarum potius
verum se rbylhmum Paulinianumlatere professisunt, quam pedum numero terminatur. Et ciim sermode-
imposterum majori diligentia scrinia se perlustra- beret esse feminini generis , si a filia canendus
turos pollicentes. Sed hucusque nihil nobis submi- essel hic hymnuSj ubique est masculini. Ex ^initio
nistratum. — Huic jacturse adde aliam. Inter Opera et fine judicel lector ' 'quid dehymrio reliquoseritien-
sancti Hilarii Pietaviensis episcopi edit: Paris. 1693, dum sit. ...
col. 1214, inseritur rhythmusquidam, qui, ut verum - Imtiimi. ._..,...— . .........
fatear, sapit stylum pbrasemque Paulini; ibique dU,^. ., A.d .Claranonsum
citur ms. asservari in 'Bibli&thecalcar.dinalis:ptto-'1 , co3lj dignussider*
boni. Nulla prsetermissa" esfrdiligenliaj ut "ms»iiic-;;/".'. "'"-I.evaremepslinfericesoculos
codex reperiretur, quippe res commissa esl P. Nico- GTavi"depr£sSDs peccatorumpondere,
Iao,Minuccio congregatiotiis Oratorii Romani pres- :, Parce.redemj)lis.
,'Bonum'heglexi
' ' Prbbrosa facerequoddehui,
by.tero, qui seque litieris suopte ingenio favet ac pr» gessi sineiline crimina,
humanitatesua me diljgit, sed labor omnis irritus Scelus palravinulloclausumteimino,
cessit. Putabam posse me haurire lumen aliquod a SubveniCUrisie.
PP.. Benedictinis congregationis sancti Mauri Pa- I) ' Finis.'
risiarum^Sed Isthmum perfodisse me tandem depre-
hendi,; Sic enim .rescripsit requisitus P. Bernardus HymnumJMelimodulandogutlure, ,
Montefalcohius x Kal. Martias 1733. « De Rhythmo, Ariumsperno,latrantemSabellium:
Assensinunquairigrunnienti
' Simotii
qui Hilarii nomine circumfertur, et quem putas Auresussara. - '.' ,• - .• ,-
essePaulinij-nolitiam-dare tibinon possum. Ab annis, ZelaciueChrislisum zelatus nomine.; '. ,.
plus quam duodecim mortuus est D. Petrus Coutant Sanctanammaterlacle^mecailioiico
sodalis noster, qui edendo Hilario strenuajn dederat Tempusper oinneEcelesianutrivit
Uhere sacto.»
operam. Quorsum autem abieriut ejus, scripta et
scrinia nescio , neque-facile est ab aliis ediscere. •, Hsecibi, Si cuifortehorumrhythmorum reliqusepar-
Miror summoperehujusmodi venerandse antiquitatis tes, quse nos latuerunt, occurreririt,,vel integros al.i*
reliquias adeo facili negotio vel abolitas' vel deper- .cubi essexjompererit,aliquando dolens,vicemnostrain
ditas hac tempestate, qua a.uro contra sestimantur. "publicijurisfaciat ardenter e.t,^InCere.exoptamus,et
Accipe tamen quod ibi reperio, principium.et finem : enixe etiam atque etiani precarriur.: Notas afias i.h
imo et monitum quod praemittitur, quod indicatur rhythmumdeNalivitate iion damus. Satis perse cla-
tompositum fuisse iilum bymnum, ut vespere cane- rus est. Hoc tamen lectorem monitum volumus qubd
retur, quia ibidicitHilariusse, et matutinum, idest in. vers.. 71, aliquid deesse .videatur; forte verbum
mane canendum, hymnum misisse Abra; suaj filiae, dicunt. Ipsupervers. 79, forte lcgentlum est perdo*
in epislola ibi praemissa circa finem his. verbis..« In- cenle, rion auteta petdueente.
4503 S. PAULINI PATRIARCH^I AQUILEIENSIS »64
Permyrrham Chrisli sepulturam mystice Ji 120 Pastor benignus.
84 Opliine doeet. Euntes Magi stella nova prsevia
Ecce venerunt Magi Hierosolymam, Hos praacedebat donec venit, steterat
Dicerites : stellam vidhnus perfulgidam Ubi nune puer erat in cunabulis
In Oriente, ubi est qur natus est 124 Redemptor orbis.
88 Hex Judseorum. 0 quam pervalde rriagho Magi gaudio
Herodes magno timore perterrrtns Videntes stellam sunt gavisi! protimis
Revojvit sacras prophetarum pagirias. Intrantes domuminvenerunt pueru.m
Prjecepit scribis: legfte si verum est 128 Virginis prolem
92 Scriptura teste. Qui proeidentes flexis eum genibus.
Prophetam dudum dixisse commemorant: Adoraveruiit, apertis de thesanris
Et tu Bethieem terra Juda, miniiria Aurum, thus, myrrham obtulerunt Domin»
Nequaquam eris : ex te dux egreditui 152 Regi Deoque.
96; Jacob qui regit. In somnis Persse ne redirent ccelitus.
Herodes Magis clam vocatis, mquiens : Sunt admoniti ad Herodem perfidum :
Ile, videte ubi est, recurrite, B Suam reversi sunt, viam per aliafn,
Referlc mihi, ut et ego veniens 136 Iri regionem.
100 Adorem enro, Klusum demens se videns rex impius
Vulpes Herodes, cur cauda dissimulas A Magis, Belhleem roisit ennctos pueros
Prsedam captare, quia belluino gutlure Moxa binialu et in£ra, per gladium
Sanguinem silis ; agni carnes esuris 140 Mandat exslingui,
164 Lupe crudelis, O quam crudetis s&vaque sententia.t'
Non vales tuam satiare rabiem: Maclarejubes leneraminfantiam
Non agnus ille singularis morilur, Irisciammali: cur non parcjs impie
Nam veKsriolis, ipse rex est Israel, 144 Laetese proli *
^0$ . Rerum crealor Vox in excelsis eheu! quam trislis resonat i
: Mori dignatur alio in tempore, Ploratus multus, ululatus maximus:
Quando de cruce pretiosi fuderit Matemus luctus, frustra premit ubera
Sangu.inisundam, quse mundi mortifera - 148 Nullo sugente.
412 . Crimina tollit. Salvete fiores martyrum candiduli,
Quid fremis pestis? iste rex omnipotens C Respersi tame» rorc sed purpureo.
Non quserit luum regnum : tibi poterat Felices nati hac in luce rosuli,
. Danare regnum, si non esses pcrfidus 152 Pulchri, tenelli.
116 Valde superbus, Gloria sanctse Trinitati unicse,
Quosjugulasti teneros agnlculos Palri, Natoque, Plamini paracleto,
.Sanguinolenlo, maledicle, gladio, Et nunc et ullra [per] iniroensa ssecula
Ablactatvivos in ovili proprio 156 Sit semper. Amen

187 SANFGTI PAULINI

EPISTOLARUM FRAGMENTA.

aEPISTOLA PRIMA. D vi, 24); et: Qui vasaud.il, me audit, et qin vos sper-.
I>AULINUSADCAROLUM KEGEM. nit, me spernit (Luc. x); ut tu pro nobis coritra visi-
Moneo te et deprecor obnixe, piissime princeps, biles hosles pro Cbrisli ainore Domino opitulante
per eum qui diseipulis et apostolis suis, quorum in- dimices, et nos pro te contra invisibiles hosles Do-
digni vicem gerimus, att, Vds estis sal terrw (Maith. riiini deprecanies polentiam spiritalibus armis ptt-
n Fragmenlum hoc Pauliriianse.cujusdam epistolse bis verbis ulens : t Apostolica auctoritate, et mul-
exliibet Sleplianus Baluzius tomo L Miscellaneor,, lorum sanetorum episcoporum admonilione instru-
pag, 362, edit. Paris. 1678, e$ veiefi codicems. cla- cli... nosmet ipsos corrigenles,.. volumus ut nullus
riss. viri Aymonis a Campo burgo antecessorisAure- sacerdos in hoslem pergat, i suspicamur, unum-ex
lianensis. Nonnulla in eo produnlur quoead A'erbum his moniloribus episccpis hac epistela fuisse Pauii-
conveniunt cum iis quse adjecil in fine libelli Sacro- rmm ; el Carolum se corrigeiilem respexisse ad prio-
syllabi, in concilio Francofordiensi exhibiti. Hinc fit rem admonitionem in concilio FranCofordiensi-pro-
ut circa i.d tempus datam fuisse epistolam yideatur ' positam a Paulino, cui forte non ita cilo annuerat,
Verum quia Baluzius in capitul. reg. adeoque circa hoc tempus esse scriplam epislolam.
''rancor, prodit supplicationem poptili ad imperato- Tenipus autem hujus supplicationis (in qua obiter
Iiroijahile.
rem, ut episeopinon vexenlur hostibus, id est ne co- nota ex observatione D. Borjon, ut habelur in Ephe-
ganlur ad profeclionem in castra, Quam formam et riieride m, vulgo Journal des savants, an. 1685,"arl.
Aesacerdotibuslenere oplabant, et Carolus concedat, 157, tuiic prima vice lilulo majeslalis, qui nulli prin-
505 EPISTOLARUM FRAGMENTA. §06
gnemus: liceatque Domini sacerdotes juxta evan- A male docearit. Seeundo quod contra divinamvolunta-
gelrcas et apostolicas canonicasque regulas simpli- tem, et sacram institulionem atque apostolicam et
citer Domino deservire et iriilitare in solis castfis.. canonicam aucioritateni non tribus saltem hebdo-
Oominicis,quia juxta ejusderii Domiriivocem, Nemo madibus, sed multo tempore ab Eccl6sia sibi eom-
pdtest duobusdominisservife (Matth. vi, 24); el Pau^ missa, diroissis propriis sedibus et plebibus, postpo-
lus : Nemo militans Deo implicat se negotiis stecula- sito divino consilio et auctoritate, postposita etiam
ribas, ut placedt ei cui se probavit (II Tim. n, 4). prsedicatipne, dpctrina, correctione, Spiritus para-
Nemo sibiMandiaturquod utrumque possit etDeo cliti assignatione, et sacra sancti chrisfhatis conse-
et mundo servire, quia Veritas est et menlirinon cratione, pmnique sacra instituticne, ihretractabili-
potest quihoc fieri hon posse testatur. ter abesse nen erubescunt, et indifferenler, non ut-
aEPISTOLAn. cunque, sed quasi rapaces et milites armerura, ad
IDEMQUISUPRADERECTORIBUS. excitandes et provpcandcs 60s qui sanguinem effun-
Primum est quod non verbis bene, sed exemplis durit, et rhulla flagitia committunt discurrere non
cipi antea delalus fuerat, Carolum Magnum decora- pauperum, i quse quidemPauliiii non sunt, sedPro-
tum) pulamus esse. ari. 800. Quamvis enim supplica- ' speri, seu,verius Juliani Pomerii, lib. ii de Vita con-
tie popuji ponatur a Baluzio sub capitulari vm an. B leriiplat., cap. 9, quse etiam inseruntur in supposititia
803, ex decretis "Wormaliselatis, hocHt quia Carolus decretali epistpla Urbani I papse, c. 2, csetera quse
antea promiserat, se in pleniore Synodo, quod jam sequuntur in canpne ccncilii Aquisgranensis reperies
pridem concesserat, flrmaturum, quod- an. 803 pra> usque ad TOredimerenlur.
stitit. Cseterum jam antea facta erat. a popuio hsec Usus "autem, in quos expendenda bona Ecclesisa
pelilio, ut patet ex responsioiie prima Caroli, qua asserebat Paulinus, et ex eo concilium Aquisgfa-
et iriterim concedit quod petitur, et ad synPdum nense, nempe in ecclesiseornatum, alimoniam mili-
pleniorem remittit firmandum quod concedit. Ea tiim fidei, recrealioiieni.pauperum, redemptionem
autem synodus est ipsa-Wormatiensis an. 803, sub captivorum, vetusBorein insiiiutionem agnoscebant,
cujus nomine ex concessione confirmata eo anno, quippe ab anliquioribus EcclesisePatribus niemoran-
reponitur a Baluzip. In Coucil. Gall. tomo. II, citat. tur. Tertullianus enim in Apologetico cap. 39 de sui
aThomasino veteris et.novseEccL Discipl., p. m, temporis colleclis et earum usu sic ait : « Modicam
iib. i, cap._40 ad an. 800 refertur, Ergo forte hoc uriusquisque stipem menstrua die, vel cum velit, et
anno Pauiini mohitio prodiit, el quidem antequam ' si modp velit, et si iriodo possit, apponit: nam nemo
Carolus diceretur imperator; nam ad regem inscri- compeliilur, sed spenie cenfert. lisec quasi deposrta
bitur. pietatis sunt; nam inde non epulis, nec potaculis,
» Hanc epistolam suspicamur scriptam a Paulino nec ingralis Voratrinis dispensantur, sed egenis
paulo ante synodum Francofordiensem, et forte exhi- alendis humandisque,' et pueris ac puellis re ac pa-
bitam concilio, vicemque habuisse cujusdam quseri- rentibus destitutis, jamque domesticis senihus, item
monise apudeos ad quos dirigebatur, puta Carolum G naufragis, et si qui in metaliis,, et si qui in insitlis,
et episcopos cqncilii. E,ffeCtumaulem optalurn sorti- vel in eustodiis, duntaxat ex causa Dei sectse,
tam esse apparet, quia in canonibus concilii plura alumni cpnfessipnis siise fiunt. » Sanctus qupque
statula fueriint ad votuin meritemque Paulini. Movet Ambrosius scribens ValentiriianoAugustd, -eplst. 18,
nps ut credamus eam prsecessisse, vel saltem non clas. 1, edit. noviss., insurgit in detfactores Eccle-
sfiecessisse coneiliq, observatio Baluzii, qui in prse- sise, ostendens largitiones fldelinm quo^ in usus
fatione lib. i Miscellaneorumasserit,« Haecfragmenta fuissent expensse. « Possessie ecclesi33,ait, sumptus
ianti visa esse antiquis, ut descripta sint in synodis est egenorum. Numerent quos rederoerint templa
Gallicanis illoram temporum, et in capitulis regum capiivos, quse ccntulerint aliroenia panperifaus, qui-
Frahcorum. > TJbi vides non Paulinum ex synodis bus exsulibus vivendi subsidia minjstraverint. >
Gallicis, sed synodos Gallicas a Paulino mutuatas Sed hac in re audiendus sanctus Agpbardus, qui
esse sententias, Cum autem in concilio Francofor- et veteres sanctiones canonum, el Suarum temporum
diensi, quod Gallicis esl annumerandrim, Sentehtise, • praxim commemorat lib. de dispensatiorie ecclesia-
quando.que ex ipsis.verbis Paulini inserantur; ut sticarum rerum, prsecipue n. 19, ubi sic ait: « Sta-
mox patebit, cqnsequens est ut canqnes concilii, tuerunt sacri canones modum res ecclesiasticas dis-
epistolse, et scripta, quibus illa conlinentuf, neces- pensandi, scilicet utin alendis egenis, in sustentandis
sario prsecesseririt. clericis, in reparandis fabricis, alque in rectonim
Duo prseeipue sunt vitia quse exagitat Paulinus el supplendis nccessitatibus expenderentur, prout san-
exstirpare conatur, nempe al)usus proyentuum ec- ctorum exempla commendant, et usque ad prcxiroa
clesiasticorum, et defectus personalis residentise. _ temporacustodiium esse non dubium est. > Hsecul-
De primq conqueritur his yerbis.- « Res ecclesise, "tima verba videntur innuere respexisse Agobardum
quse vocalse suiit vota fidelium, pretia peccatorum, ad constitutiones vel in conciliis, vel in capitularibus
e.t patrimonia pauperum, quibns fideles iidei ardore latas tempore Carol.i Magni et Paulini, quarum edi-
succehsiobanimariun suaruin remediumet cceleslispa- tionem hoc monitprip Paulinus forte soUicita^ltad
trise desiderium sanctam ditaverunt Ecclesiam, ut his cuslodiam veterum canonum. Etenim Agoiiardum
ecclesia Dei exornaretur, et milites Christi alerentur, « natum aurea Caroli Magni setale, illustrium et do-
-pauperes recrearentur, et captivi pro temporum clissimorum Apollinum alumna, floriiisse selate ar-
opportunitate redimerentur, rapientes, non ut pa- gentea Ludevici, exstinctrim vero inter fefrea filio-
stores, sed ut prsedqnes, in militiam et vanitatem rum Ludeuvici certamina apud Sanctonas > obser-
mundanam coiura jus divinum expendere npn de- . vavit Papirius Massonus in prseambiilisad Agobard.,
trectant. » Hsee, ut notat in margine Baluzius, ha- memof ergo recentium constitutionum latarum a
bentur eliam lib. i.Capitul.-, c. 77, el ferme ad ver- Carolo, vel Caroli auctoritate et auspiciis, et pro-
bum.in Iib. i cdncilii Aquisgranensis an. 816, cap. motarum a Paulino, oplime dicere poteral usque
116. Confer, quseso, lpcum allegatum concilii cum 189 a& proxima tempora curatum modum custo-
verbis Paulini, et videbis Patr.es ex ipsis canonem . diendi veteres canenes circa disperisaticnes rerum
suum concinnasse, adeo sibi complacuerunt in ejus ecclesiasticanim. Cencilium quidem Franccfprdiense
sententia. Nam"si demas hsec verba : i Res ecclesise hae in re nennulla staluit, prseserlim can. 27, 42
suat vota fidelium, prelia peccatorum et patrimonia et49. '
Quod
507 S. PAULINI PATRIARCH.E AQUILEIENSIS m
jneluunt.el qui orando, docendo et prsedicandopo- i\ transigi debent, in quibus specialiter circa anima^
puluro Dei et Ecclesiam sibi .«ommissam regere, rum procurationem propensius et attentius iuvigilare
Deique clementiam circa lS8genus humanum pla- .debemus, in propriis non meremur residereparo-
care debuerant, ipsi e ccntra male agendc, utprse- chiis ac civilalibus, pro quo et destilutio divini cul-
fati sumus disciplinam, ultionem .et iram divinse lus el prsedicatio in plebibus, ,et cura subjectorum
lanimadversionis exaggerare non desinunt. Utimple- negligitur : prseserlim cum nec sacerdotali ministe-
atur illud quod prophetia per Spiritum sanctum rio hujusmodi congruant discursus, nec canonicsesil
comminatur : Erit sicut populus, sic et sacerdos (Isa. .auctoritalis. Legitur enim in concilio Sardiqensi,.
xv). Res Ecclesise, quse vocatse sunt vola fidelium, .capitulo 15, non debere episcopum a sua Ecclesia
prelia peccalorum, et patrimonia pauperum, quibus plus tribus hebdomadibus abesse. Et capitulo 8 ejus-
fidelesfidei ardore et Christi amore succensi ob ani- dem concilii constitutum esl, quando el pro quibus
marum suarum remedium et coelestispatriae deside- causis episcopi ad palatium ire debeant. Legitur
rium sanctam ditaverunt Ecclesiam, ut his ecclesia enim in Africano concilio capitulo 62 concilium.unj-
Dei exornaretur, et milites Christi alerenlur, pau- versale non nisi necessitate faciendum. Item h) eo-
-peres recrearentur, et captivi pro temporum oppor- •dem. Ne episcopi diulius in cpncilip:teneantur. Le-
tunitate, redimerentur, rapientes, non ut pastores, 'B gitur eliam in ecclesiastica histeria, qucd cum Julia-
sed ulprsedones, in militiam etvanitalem mundanam hus destituticnem religionis Christi vellet inferret
«ontra jus divinum expendere non detrectant. Unde festinabat prsesules Ecclesiarum a civitatibus disr
facillime conjici potest quod plus terrena quara cce- trahendo suspendere, ut eorum absentia solvefetiir
lestia diligunt, plus mortales homines quam Domi- Ecclesia, et dum qui docerent non essent, pef hoc
num metuunt, cum scriplum sit: Obedireoporlet Deo longo tempore paterenlur populi propnse religionis.
magis quam hominibus (Acl. v). Et ilermh aposloli oblivionem. « EPISTOLA III.
inquiunt: Non enim oportet nos re.linquereverbumDei
.et minislrare mensis (Act. vi). Hinc est quod'nec IDF.MADCAROLUM IMPERATOREH.
'prsecipuis festivitatibus el solemnitatibus anni, nec ' Expedit tibi, venerande princeps, ut exerceas prae-
saltim diebus quadragesimseobservalionis, qui saluti sules ad sanclarum Scripturarum indagationem et
et pcenitenlisecpnsecrati sunt, et magna devotione sanam sobriamque doctriuam, omnem clerum ad
Quod autem altinet ad aliud caput querelae Pau- episcopum, sicuti pelila venia a ponlifice detinebat
lini, in eos scilicet qui commorari in.paroeciis suis Angilramnum archiepiscopum, satis clare paterepo-
renuebant., conier canones synodi Francofurlanse '.„" test Carolo scrupulum injeclum a Paulini quefela,
cum querimonia Paulini, et sialim cognosces unde ut inde se moverit arl talia dicenda el pelenda a coa-
illi emanarint. Dolebat Paulinus, « Quod non verhis cilio. Adde quod docemur a Benediclo levita in prse-
bene, sed exeniplis male doceant, > Cui malooccur- fatiorie trium posteriorum librprum Capituiarium,
rit concilium can. 50 : « Ut unusquisque episcopus ipsum Paulinum una cum Alcuiuo ex sententiaCa-
bene doceat et instrual: ita ut in domo Dei seniper rcli*collegisse.piura capitula, inde in capitularibus.
invpniantur digni, qui candnice possjnt fieri elecli. > inserta. Majori autem jure credendum est, ipsos ca-
Insuper ut bene doceant yerbis vide can. 34 et 54 nones-Francofordienses opus esse Paulini, qui syno-
nt non male doceanl exemplis vide can. 20, 35, 37. do interfuit, el quasi primas 'tenuit. Cum vero hf suo
Cohquerebatur etiam Paulinus, quod « contra divj- monitofio correspondeant, signum est, auciofitale
nam volunlatera el sacram institulionem atque apo- Patrum remedium apposuisse, ubi prius tilcus de-
slolicam et canonicam auctoritatem non tribus sal- texerat.
tem (pro solum) hebdproadibus, sed multe tempore » Ilsec epistola, sive fragmenlum epislolce,habel
ab Ecclesia sibi commissa,dimissis propriis sedibus in fronte ad Carolumimperatorem, satis per hoc in-
et plebibus . . . abesse non erubescerent. > El con- nuens scriptam fuisse post anni 800 diem 25 De-
cilium ad normam quefelse statuit can. 7 : « ut epi- cembrjs, quo Rpmsea Leone 1Rcoronatus et a po-
scopus non migret de civitale in civitatem, sed cu- pulo imperator saiutatus est GarPlus. Si tamen at-
ram babeat Ecclesise suse : Similiter presbyter et lentius expendantur monita, imo et verba epistolse,
d.iacPnusmaneat in sua Ecclesia canonice. >Et ile- videtur non obscure indican datam sub ipsa impe-
rumspecialiuscan.42 : t ut nullusepiscopuspropriam ratoria inauguratione. Etenim cum Paulinus sum-
sedem amitlat, aliubi frequenlando, arit in propriis D mopere Carolo se charrim esse probe cognosceret,
rebus suis manere audeat amplius quam tres hebdo- qusedam hic ex data famiiiaritate snggerere vkieri-
madas. > Conquerebatur ulterius de prsedicatione tur, quse neo-imperatorem decerent, ipsHmque in
neglecta; et concilium mandat can. 54, « ut.fides noyo regimine recte obeundo instruerent, ut san-
catholica sanclse Trinitatis et oratio Doniinica atque tm Ecclesiwfasligium, quod iri tempofalibus est quo-
symbolum fidei proedicetur el tradalur. i De desti- que iinperialis dignitas et majeslas, virtutibus iin-
tutionedivini cultus; et conciliumstatuil can.22, « ut peratore dignis accumulare non cessaret. Quod etsi
dies Dpminlca a vespera usqiie ad vesperam serve- semper antea prsestitisset, post collalionem tamen
tur. >In summa quse statuta sunt a ccncilic, sallem augusti diadematis Carolum diligentius obiisse patet
potiori ex paf te videnlur excerpta ex Pauliui morii- ex Co, quod scripsit postea Dungalus diaconus et
torip. monachus San-Dionysianus Parisiensis in epistola
Sed pr« pmnibus notandum est quod in calce hu- de eclipsi anni 810, quam profert Dacherius tom. X
jus fragmenti dicit Paulinus ex conciliis Sardicensi Spitilegii, pag. 156, et memorat Tbomasini V. et N.
et Africano, videlicet definitum esse ab illis quot Eccles. Discipl., par. n, lib. i, cap. 100, n. 7, mue
' hebdomades abesse possit episcopus ab Ecclesia sua, inter csetera sic habet. « Qui (Carolus) omnibus
et quando et quibus de causis ad palatium regis ac- ajqnaliter omnium bonorum operum, et virtutum,
cedere, et commorari. Cum autem ex can. 56 con- et honeslarum disciplinarum doctor prsecipuus, et
cilii Francofordiensis videas Carolum sollicitum,"ut perfectum habetur exemplar, recloribus ad suos
sibi synodus concedat apud se habere Hildeboldum subjeclos regendos; militibus- ad suam exeTcendam
509 EPlStOLARTJMTRMMENTA. Sifl
disciplinam-,philosophos adrerum divinarum huma- A salvus esse pcsse, quemadmodum et vos satisexcel-
sarumque cognilionem, monachos ad religipnem,,. ,... Jenter 190 sacratiuscapaciusque scitis, nullo falsi-
onroes generaliter ad sanctitatem :.pfimates ad.ebn-.-.- tatis ^jupdlibet modo sibi blandiatur fraude >deceptus.
silium, judices ad juslitiam, milites ad armorum ex-- Vseergo illis, nisi altissima illis pielas benigno suc-
perientiam, prselatos ad humilitatem, subditos ad3 currat.paradigmaie, quo et semivivo rehcto, et er-
obedientiam, omnes~generaliter ad "prudehtiam, ju-- fanti perditseque oviculse, et abscisso-de corpore
slitiam, fortitudinem, temperantiam, pacem, atque3 membro pretioso subvenit misericordiler sanguinis
concordiam.Ilis et bis similibus, virorum optime,, ostfo. Dignetur itaque et veslfa serenitas super has
Deo tibi propitio, sanctoe Ecclesiae fasligium accu- plagas vulnusque peccati infundere vinum et oleum.
mulare non cesses',ut admirabili in rerum ecclesia-- Aspersa siquidem ac lenia documentorum instillare
slicarum sive civilium administratione strenuus ett -fomenta, necnon fasciolis charitatis fracturus infar-
sapienlise fonte redundes, et virlutis exhibilior.e» cire medicinali manu curate; quatenus subvecti pa*
triumphes- tientise vestrse jumento, ad stabulum perducaniur
, <iEPISTOLA IV. Ecclesise, curamque veslrse exhibitam beatiludinis,
PAOLISI, UT VIDETUR, ADLEOKEM III PONTIFICEM. ac per hoc assimilatus bonc singulariter paslori,
Sciendum namque est, quoniam et ille qui abi B erraticam subvehens Jmmeris ovem ad ovile pro-
Hierosolyma descendens, hoc est a pacifiea contem-- prium, quippini ad sinum scilicet matris E.clesise,
plalione sanctse Ecclesise recessit, et iste qui a pa- renortare gaudere, dissociala nempe de corpore
radisi moeniis eliminatus dicitur, - id est, ab ovili[ membra.; imilanles per' omnia Paulum apostplum
Ecclesise et consortio fratrum segregatus exiit, et; per unitatemfidei et charilatis concordiam summo
omne membrum quod abscisum de corpore fuerit, ac Singulari unire capiti festinare; quatenus reddiia
hoc est ab unitate Ecclesi* separatum, nisi per poe- per vestram industriam omnibus pace, et illis sicut
nitentiam et dignam satisfactionem donum gratisei decet summo tantoque pontifiGihpnpris debitum et
omnipolentis Dei ascendat Hierosolymam, videlicet obedientise pfferanl fructus, et ut Dominum timeant,
ad contemplationemsese pacis susperidat, et ad eum et yeluti patrem multa impensi amoris dulcedine di-
quod reliquerat recurrat oyile, hoc est, charitatis ligant, et veslra eos benignilas tranquillitas quasi
vjnculp religatus in gremio suspicatur EGclesise,,et proprios refovens filios perpetua prolectione guher-
in eo, a quo prsecisus est, corpore inseratur,.in uni- net, vobisque pro dignse relributipnis prsemio cce-
jalem scilicet, et reconciliatus consocietur fratrum, lestia regna seternus arbiter largiri dignelur.
"legitime militiam, cleficis ad universalis Christianse: Pr" summp tanloque pontifici honoris debilum . . . df-
refigionis ritum recte observandum, philosophis et ferant. Summus pontifex papa est, qui vocari etiam
scholaslicis ad honeste de humanis pbilosophandum . patriarcha potest, ut princeps Patrum totius Eecie~
et sapiendum, reverenterque atque orthodoxe de di- sise; et de facto patriarcha Romanus sic vocatus pas-
Yinis sentiendum et credendum. > Quaesunt prpfeclo sim occurrit. Quodforle nonnullis magis arridebit,
ferme omnia ea quse in.sua epistola desiderat in Ca- etprobabiliusvidebitur, quam transpositionis vitium,
rplo Paulinus. ':, de quo supra meminimus, scripto inesse. Quidquid
a Offendimqsin hanc epistolam, sive epistolsefrag- tamen sil, quamvis non alii quam Pauliho riobis epi-
'mentum, Cumpercurreremus toinum IV Miscellaneb- stola videatur assignanda, modeste proponiriius,"et
rum Stephani Baluzii,hoc titulo propositam, pag. 412: tif videlur apponimus, ne cum iis negolium nobis sit,
Ex epislola Paulini ad Leonem palriarcham. Nomen ,qui de facili nodum in scirpo quserere affeetant,
Paulini statim impulit, ut epistolam ad examen revo- ' Hsec epistola, si vere scopum attingimus, scripta
caremus; et collato stylo cum caeteris Paulini ope- videtur in caiisa Felicis Urgellensis episcopi, contra
ribus, deprehendimus non mediocrem, imo perraa- quem scripserat pluries"ipse Paulinus. Is euim erat,
gnam analogiam, ut conferenti palere potest. Et quj velut ovis erraburida a gremio Ecclesise, el velut
quia in processu epistolse non unus error irrepsit, . saucialus ille inter Hierosolymam et Hierico jacens,
et in titulo pulavimus irrepsisse, et Sfribendum reduci et sanari indigebat. Ille membrumerat ab
Tuisse ex epistola Paulini patriarclice ad Leonem, Ecclesise corpore recisum, quod denuo iricorporaii
quod Oo:Te/3ov7rp6Tspov faclum fuisse imperitia vel fe- et c;eteris membris uniri satagebalPaulinusper man->
stinatione amanuensis putamus. Cpntulimus insuper suetudinem et charitatem Leonis. Cum, autem Leo
quotquot Paulinos alicujus nominis inter scriplores ]) D an. 799 concilfiim in causa Felicis coegisset, 'cujua
ecclesiasticos reperire potuimus dignitate patriar- trium actionum fragmenta adhuc supersiint,putanius
chali insignitos inter Lalinos (Latini quippe scriploris ,ante hoc tempus scriptam hanc epistolam, et forte
opus esse hanc epistolam non dubitandpm) iis tcm- per eam emotum pontificem ad synodum cpgendam,
poribus, qujbus Rbmaesederunt pontifices, qui Leonis et ppstremum lapidem mcvendum, ut infelix lioino
"nbmenhaberent, nec ullum invenimus cui possit ad- resipisceret.
judicari hoc scriptum, prseler Paulinum nostrum, Erroresncn paucos in transcriptione epistola?irre--
qui Leonis III papse setate floruit; cujus etiam digni- . psisse, legenti manifestum erjt. Eos satius dnximus
tatem innuit Paulinus in corpore epistolse, cum eum memendatos relinquefe exemplarilus destiluti, quam
vocat summum vontificem. Et illi, ait, sicut decet aliquid producefe ex arbitrie.
511 S. PAULINI PATRIARCILE AQUILEIENSIS sn

191 SANCTI PAULINI

EPISTQLA AD CAROLUM MAGNUM


DE GESTISIN SYNODOQVM CELEBB.ATA
EST APUD ALTINUMANNODCCCIII.

I. Catholieo semperque in Chrislo inclyto triuropha- i1 qi-emadmodum in fronte prsefali sumus hujus epi-
tori domno Carolo divina coronante clemenlia im- stolse, in veslrse potestalis emancipata arbilrio, in
peraloril Paulinus minimus omnium servorum ser- veslro nihilominus decrevimus reservare judicio:
vus ' concordi parilique devotione cum fratribus et qualenus sublili libraminis vestri moderatius lariee-
cum 3 consacerdolibus nostris roseo in Christi Jesu librata, si sinislro plus juslp relaxante mederaminis
cruore seternas mnHlpliciler supplici concinnamus perpendiculc nullius esse deprehendautur momenti,
stylisona voce salules. vestr;E aucioritalis censura abolita sopiantur. Si
II. Et sacris palernorum 4 canonum valenler in- vero alicujus fortasse utilitalis scqtiopendenle libra-
citantibus documenlis », el vestris, ut verum re- minis disco rata, si dici liceat, poterunt approbari,.
sonat, meliiiis salubribus irroranlibus syllabis \ in vestris fulcita forlius adjumentis vivaciter convalie-
Uac cui "Deoauctore licet indignus indignpque famu- scant.
lalu deservio sede concilium habitum Altini fuiss.e, V. Quod si sola putationis, ventivagis palmitum
subflomine regis iranquillissimis vestrse serenilalis frulicantem e foliis, indigeat falce, ita duntaxat ut
auribus operoe prelium duximus humillimis hqrum resecatis vitiorum truncatim sarmentis, in camino
quamvis incultorum apicum suppliciler notulis inti- vestrse, ut ita dixerim, combustis sapienlise, in eo
inare 8. Nec enim juris fas est, nec potest quselibel B 1 ut ad favillas folligense-f redigantur, ac psr hoc
docili digesta calamo rationalis formulsesanclio per- explosa, cum purum semiputala paupertatis hostfse
gpicue rata puiari, nisi fueril judiciali calculo explo- vineta mellifluo gemmato suspensa in pampino uva-
raliiis examinata, argentique more a sui rubiginis rum uberlim copisepinguedinis irifusa rotiana jare e
ssevaseptempliciter probati expurgata coinbuslione. rubescant. Quocirca prsecognitum genlibus......../„.
Et lum plurimorum judiciojurefulcitapoterit sacris triones folliculis in mentium quandoque lorculari
inserta foliis veneranda viderL Alioquiiion satis, ut ingenii expressi pondere aureis novum sanse flave-
reor, proprio lantumdem scribenlis valebil arbitri® scat doclrinse faiernuin in pateris , quibus" usque
probabilis sesliinarL salubriter epolatis ad fundum, moereniia. siquidem
ni. Cumque ex condicto in unum canonicis coactus ccrda sua virefaela h 192 saperis dulcedine, lae-
syllabis sacefdotalis costus religiosa convenisset de- titia protinus repleta gaudie clarescat, de illa vide-
votione, requisitum prolinus concorditer constat, Jicet vini potatione, de qua Psalmista typice cceioit
summaquantocius explorante sublilitalis sagacilate, dicens : Panis, inquit, cor hominis confirmat, vinum
quemadmodum ejusdera declarat religiosi concilii Imliftcat (Psat. cm, 15) ; ct rursus ; Inebriabuntur
solenmissimus ordo c, de quacunque aclivi negotii ab ubertate donms tuoi, et torrente deliciarum * poJ.a-.
qualitale, de causa siquidem orlhodoxse fidei, de C bis eos (Psal. xxxv, 9),
statu quinetiam ac formosa ecclesiastiei culminis di- VI. Eece enim balsigeri, ! transmisspjam jamque
gnitate, de rerum quarumcunque dispendiosa ja- Jordanis alveo, promissionis' tefram Jesum ducam
ctura, de quibuscunque necessariis susurrauliuni sequentes.ingressi, fructifera confeslim arbusta legis
quanquam petilionem, de- quibus jusle recteque studuimus plantare, cogente prseceptp k, -qupd figu-
conqueri potest, quarumque querulse dispulalionis rata Iegilur nihilominus promulgatione digestuiii. In
exbibilio, nodosa litium allegatione contrita, sacer- primo t itaque, secundo, et lertio anno primordia
dotali nihilominus desiderabat enodalim dirimen- fructuum eorum prohibili contractare, guslare re-
liohe resolvi. iiuiraus, sed nec summo volp putavimus hornm quid-
IV. Huic noslrse humilliinse parvitatis cxiguilas quarii, gulosa delusi fraude, apice linquente *°Jin-
juxta tenuissimse minus ut decuit incapabilem in- guse, moxque prajputia eorum discretionis recidi ho-
lelligentisenostrse capacitatem, noh ut juxta consum- nestius perspeximus cullro, obvolutaque tenuissimis
matam perfectionem celebre dignumque fuerat, nec verbo.rum foliis intacta judicavimus permanere, ne
ut lanti exigebat censura regiminis, sed in quantum forte valde lasciva mollitie resoluta, et elatienis ni-
annuens immeritis nobis altissima dignata est gra- mise perfluida teneritudine, et nedum humililalis
tuito munere largiri clementia, prout rei ratio prse- succe perfusa, maturse dulcedinis sapore n succiva
stabilius exposcebat, de singulis quibuscunque len- ad vomitum superbisemagis comedentis provocarent
tavimus inevitabilium negoiforum querimoniis ex- faucem quam refectionis gratia suaviler dulculata
plicare. Qusecumjuxla moris noslri non incognitaj humili demulcerent edulio receptacula vcntris. Nunc
d gierise vestrse voluntalis npstrse consueluciinem, aulem legaliter in hoc anno ° de fruclibus eerum
513 EPISTOLA AD CAROLUMMAGNML 5ii
edendi cohcessa licentia, -mosaicoper omnia calamo A connitatur, quatenus inflammata cavillatione cum
cohibente, non ab re ajstimo, siavidiusvesci exeis suis asseclis spuroosus infuso salibo cc dentibus, ala-
huihili simpUciquepalalo desidero. Quis plantavit, cer hujus facturse collisione procaciter coeperit iti-
inquit ? Apostolus, vineam, el de [ructu ejus non co- cfispare.cacinnum dd; mittatur, qusesp, prptinus ad
medit (I Cor.ix, 7)? Et quis pascil gregem vel pre- eum summa pernicitate prsecurrens Bannajas ••
mit ubera, et laclis dulcedine defraudatus, jejunio filiusJoiadse secretarius Davidis auriculse in virga,
deficiens, stomacho inarescat? qui viro extorqueat clavam de manu ejus, sed ncn
VII. Sed hoe ipsum melius prorsus putavimus ad supremam fatalem suam perniciem, quc circc f*
hoecomnia in uno coacervata fasce styli nostri fer- amissa roboris fiducia siccetur, quinimo membratim
culo serenis vestris vullibus deferenda : qualenus tribiis vel triginta fortissimis viris charitatis yin-
vestrse discretionisarbitrio acerrima poma, nec dum culo et humilitatis ansula religatur.
maturo succo perlucida, ne carpantur manu sola, -X. Verumtamen, sicut supra exorabili, styii voce
aut, ut ita dixerim, animadversionis virga.aurisonis. prselulimus, Dei omnipotentis.devicti amore, et san-
discutiantur sylkbarum lalentia de fruitetisaprseter- ctse matris vestrse Ecclesise profeclu decoreque com-
euntium pedibus egncukanda. Ea vero, si lamen pulsi, quidquid vobis placuerit Vel displicuerit, aut
inyeniri petuerint, quse solis perfusa radie aurei fu- B si nihil bmnino dignum duxeritis, sacris nobis vestris
gant fdecore in corlice rationalique decefpta pollice jubete.syllabis significantius propalate BB.NeG hoc
discoloribus depictis palmulis s vestro reponantur prsetereundo, sed magis necessarium per omnia
judicio redolenlia in canistris, ad usus utique fruen- scire vestrae maluimus. sinceritatis mansuetudinem,
tium, etsi nen digna npbilium, pauperum forsilan quoniam hujus statuta concilii, hh non quasi genera--
necessario reservata. Scio enim. pueros veslros pe- lia , sed localia vel etiam specialia, cum provincia-
ritissimos viros hujusce arlis gnaros strenuosque libus"S93 istius sedis consentaneisque episcopis
cultores, quorum sudore luculentoque verborum sequum ralumque perspeximus delegare, si tamen
lepore, qui calamo linguse astuto perfuncti ingenio vestra vestrcrumque fidelium fuerint auctcritate
in mentis tincto * non intingere hon sunt ignari, prcbabiliter rpbprata, vel si curvatim inclusa infra
vestris pef omhia magnjsonis observanda prseceptis» circulum resecanlis falcis vestrse nonnulla vel etiam
et errata corrigi et triticea farra a vitiorum zizaniis quam plurima illsesa voluerit effugere >i, et ad no-
discretius poterunl expurgari, qui prselor a illa aurea strse quandoque bumililatis manus prospera jucun-
regiaque falce regalihus tenenlur moderatius pal- ditate celerique praecincta Isetitise favore lseta re-
mis. verli meruerit, indulgentise vestrae prsenotata sigi:0
Vin. Habent procul dubip el ipsi preprias derila- " venerando, non quidera..... cui libuerinl,.sed nec
tis subtiliter nihilominus limis exacuatas, cinctoriis coarctatas, cui displicuerint, gratis tamen correclis
prorsus veclitanl suspensas in strcphiis \' qiiamvis oblata in arbitrio respuendi vel amplectendi relin-
necbellicis, his contenli,careantkrmis,.muhiti nimi- quimus unicuique. Non enim fastidientis iri guttur
rum loricis triformicis ^ et cristalis instructi galeis, ultro immergimus hujus sorbitiunculse scyphos, se.d
pergunt ad belia doetissimi. Scio horum quemdam in- nec avide humantis ii palula raptim de fauce cya-
ter triginta nobiliores >'et super triginta nominatissi- thos subtrahimus plenos de rore Lyei, excussis hls
mum, etaliuminter tres celeberrimos et super tres nimirum kk, quihus oris nostri officio opportune et
principem,sed et alios tres pueros fortissimos, quo- importune ex debito suntflavenlia pocula modis om-
rum vibranlibus hastis allophylorumz, id est maligno- nibus.propinauda. '
. .
ruih spirituum sive hsereticorum, sanguinolentastrage XI. De sacerdotibus autem plagiSimpositis semi-
hinc inde rejectis Ecclesisehostibus, poterunt eastra que vivis relictis, vel certe diabolico feryescente fu-
recidi. Hi namque fortissimi castrorum principes, sed rore per ejus satellites interemplis, non meum, sed
et prudentissimi Dominicse vineae cultores, nolo me yestrse definitionis erit judicium. In vestra itaque po-
totis viribus insequantur, sed dissimulantes merito- testatis altitudine, in quodam judiciali libello n a
fumculpas, indulgenlisemihiyenialiter porrigant ma- **sanctis olim Patribus salubriter prselibato legisse me
num. Non enim magrii est prseconii, nec judicabitur recolo reservatum. Ob quam igitur causam hsec 6fe-
palmata tyronis de triumpho corona, si de iuermis cerint, vestris cerlius scio.omninonon latuisse neque
fuerit ranicula sanguine rubicunda. latere sacris memoriis. Neminem namque alium ar-
. BL Porro si giganles snper meo impetu conantur bilrati sunt sanctam Ecclesiaih de illatis Injuriis .tam
irrumpere, obsecro, o venerabilis prineeps, exemplo polentissime quam regali animadversione ulcisci, vi-
»a mei causa pietatis alas non vos pigeat latespar- cariam mmab eo vicissitudinis 7 expetens curam, ut
simque diifusas exteridere, ac pro hpc cpposito beni- quemadmodum illa eum s et in prsesenti sseculon.e-
gnilatis scuto, prseparatisque spiculis labiorum, ne quam .* sacris tuetur perpetim precibus, et inter
patiaris me ab iis violentis ultro calcibus ihculcari. beila'spiritualibus nencessat coronare triumphis, et
Quod gi quispiam l.orum Herculem clavP $*>. rcbustu coelesli regne divinam implorando clementiam parti-
se jactans gestare sub humerc, et pedetenlim ve- cipem fieri imprecatur, ita et ille principalem,adep-
niens, «ve clanculc sive in prcpatulo, improbe ca- tuspotentiam et ab inimicis ejus valenter eam de-
pitis mei yibfanti immerso iclu illidere cerebriim fendefe et de hpstibus ejus ultrici inyectionis sentcn-
513 S. PAULlNl PAtRIA-RCJLE AQUILEH3NSIS 516
tia ncn desinatvindicare. Ncn igitur dedignetur be- A ob incuriam disciplinse per cunclas muhdi Ecelesias
lb proevaluere " parles. Undevestri esl censura magi*
mgnitatisvestyseexcellentia sollicitudinis efga eam
pro hoc negotio vigilanter gerere curam, rememo- slerii resecanda hsecnoxialis morbi modis omnibus
ranlesper oronia sacri fontis utero.de quo multo pestis, et potentissima docilique funditus manu ex-
Iohge felicius estis renati, fideique lactis dulcedine stirpandas quatenus sitsancta Ecclesia vestris adjuta
enutrili quam prius^malerna hene quamvis vulva prsesidiis libera et ab humano sanguine impolluta,
generati, carnalibus estis ubCribusablactatinn. quse Christi est pretiesp sanguine purpurata. Quo-1
XII. Egrediatur quapropter, si placetj una de hac circa ejusdem retenli feliciter gremio, et inhacvila
re per universani regni vestrilate diffusairi monar- incolumes et gloriosi, et seterna beatitudine gaude*
chiam deeretalis sententise ultio, quam " nulla ust- bundi semper potiamini et felices per Jesum Chri-
quam possit inimica. veritatis et adversatrix justitise stum Dominum nPstrum, qui cum Patre et Spiritu
quolibetu urgente refragationis instinctu Oblividabo- sanclo vivat et regnat Deus in Trinitate perfecta per
lere. Valde enim hujus sceleris truoulenla proestigia emnia ,4 sseculasseculorum.Amen.

NOTiE IN EPISTOLAM DE SYNODO ALTINENSI. '

VARIANTESLECTIONES. B finiens, deinde necem Gradensispatriarchseulciscen-


ADSIONITI0. dam proponens. Hic canon inseritur lib. vn,-capilul.
C.264.
Si quod Ppus indigere cellatiprie cum aliquc veteri d' Non incognitmvolunlatis nostrmi Non incognitai
ms. videtur, hcc certe ita indigel quam quod maxi- modestius 194 dix' 1 prp satis cognitm. Cseterum
ihe. BarOnius ex Vaticano mendosissimoinilium et idem est quandoquej ut illudGeerg. H, v. 129.
finem epistolseprodit. Baluzius ex schedis Sifmondi
dal iniegram tom. VH.Miscell.pag. 6, sed seque er- Miscueruntqueherbas, et non innoxiaverba.
rdribus scatentem. Nos quse melior visa fuit selegi- Et ^Eneid. xi, v. 27, de Pallante:
mus lectionemin fronte et in calce epistolae,quia haec Quemnonvirlulisegentem
utcunque cPnferri cum edilis saltem pptuerunt. Quoe Abslulitatra dies, et funereinersilacerbo.
circa medium ex sola editione Baluzii habemus, inta- Idem est ac noxia verba, et virlute dilalum.
cta quidem proponimus, conjecturis inter nntas in- e Palmitum frulicantem foliis. Hsecperledus inac-
sertis tantummodo barbarasin voces et.quandoque cessibilis videtur obvocum barbaricm, et vocabrl*
nihil significantes animadvertentes , veriti tamen lorum inconcinnam tfanspositionem- Fruticanlem
scmper, ne a veritatis scopo facili manu aberrcmus. hic non assequor : an frulicas, vel fruticantium le-
J Imperalori. Ita codex Yaticamis apild Baronium gendum?
ad annum 802, n. 7. et concil.Labb. Baluzius habet, ' Ad favillas folleginm.Puto idem ac Fiilinm-'«Fu*
regi.
I Servorumservus concqfdi. Deestserviisapud Ba- lina. autem est ciitina, a fuligine qua fulinse infi-
ciuntur, > Isidorus apud Du Cange.
luzium. s Rotiana jure rubescat. Quid haecsibi velint, divi-
8 El cum bonsacerdolibus.Baluz., et consacerdoti-
nare' non licet, nisi forte mendum subsit, ut sus»
bus. picor.
*Paternorum C"nonum. Baluz., patemarutii. h Virefacta,prh virilia facta, id est nova vi, virtu--
' Inlimare. Baluz., infirmare.
'* te donata.
Causam hmc feceiint, vestris, etc. In Bahiziode- 1 Deliciarum,juxta Hebrseum,ut apud Brunonem
sunt verba, hmc fecerint-
' Vicissitudinis. necessitudinis. Herbipolen. hic."
B
" Eum. Baluz., cum. aluz., •i Balsigeri transmisso Jordanis aheo. Balsigeri
* Smculo nequam satris ftuetur perpethn precibus, ignotum verbum : an sit balsimigeri Jordanis, quod
balsamum in Judsea, quam interfluit Jordanis UJI-
ita Baluzius; desunt autein in Vaticani codice. vius, oriatur? Hroc Slatio Sylv. i, lib. v, v. 215,-
" Eam. Baluz., eum.
II Quam. Ita Baluz., Vatican., dicti
" Qudlibet urgente inslinctu. Itaqum. PalestinisimnlHebraeiqueliqupres».
in collect. Labb.
apud Baron.-cod. Vafic. quailibet urgente instinctio. Alludit autem ad eos, quibus explorandaeprpmissio-'
Baluz., qumlibeturgente inslincto.
13Praivaluere. nis terrse provinciam Moyses demandavit, ut Num.
u Omnia. Baluz., Baluz., prwvalure. XIII,qui in signum ubertatis terrse, fructus grana-
omnium. ta, et ficus, et bolrum uvse cum palmite in vecte tu-
NOTJE. lerunt. Hinc suspicio oritur, num balsigeri vocabulo
hi forte et balsami in Judoeacrescenlis ge-
* Canonumdocumentis.Plures occurrunt canones, v rulifructuum, intelligipossint. Judicet lector.
qui concilia cogenda raandant. Respexit tanien Pau- k Cogenteprmcepto.Levit. xix, 23.
linusadNicsenum concilium i, cap. 5, et Antioche- 1 In primo ilaque, secundo, etc. Non est hic alicu-
num i, can. 20. jus facti epocha atlendeuda, quasi Paulinus ahquod
b.Et vestris ...syliabis. Reges Francorum in suis quinquennium memprabile indicet, quc exacto, cpn-
capitularibus ssepe cogendas synodos episcopis in- cilii adunandi sit datum arbitrium. Quomcdo enim
cuicarit. Capitul. I, Carolomanni an. 742, c. 1, ut convenire possunt qusedicuntur de planlatione arbo-
semel in anno; capit. Vernense sub Pippino an. 755., rum, id est de legis alicujus sanctione lata, cum prse-
c. 4,,utbis m anno; sicuti Aquisgranen. sub Carolo cepto non modo non tangendi primo triennio fructus
Magrioanno 789, c. 13, episcopi ad synodum conve- ejus, qui sunt legis observatio et obedientia, re, sed
hiant jubent. Ad hsecrespiciebat Paulinus. ne voto quidem appetendi, cum sit summopere Cxo-
c Quemadmodumdeclarat contilii vrdo. Concilium ptahile, ut quantecius fructus obedientise legislatori
Avernense i, an. 555, can. 1, statuit, ut prius causse exhibeantur? Paulinus igilur nihil aliud intelligit,
generales.actitenlur, dein. speciales. Ut facit hic quam exmandatp Levitici assumere,argumentum,.ut
Paulirius, pfius communes iidei el Ecclesisc res de- mentem suam prcdat qua de causa frilctus ex cele-'
517 EPISTOLA AD CAROLUM^MAGNUM. — NOTJE. m.
bratione contilii serolinos carpat, quia scilicet com- A inter vias epistola-excidit mihi, infelix intcr- tunicu-
modiof ahnus non ante sibi affulserat. Et cuin dicit lam et stropnium quam collpcaram. >.Ila et iPaiilus-
in primo,,.secundo,et tertip annp npn sibi datam fa- Diaconusin bymno de sancto Joanne Baplisla ;
culiatem, estidem ac si diceret, ante hoc tempus Prabuit- duiuinlegumen camelus .
colligehdi arbitrium non fuisSe. Nullum ergo apud Arlubus sacris, slro|iliiumbideiues.
Pauliriurii mysterhim in numero arihorum censeo, Sabiritelligendum autem hic verbum
hisi collectionisdilationemi falces, miam-
'mApicelinquente•lingum. Fofte tingehie- vis non sit expressum, quia paulo anto de falce
n Malufm dulcedinis sapbre succiva. knsuccidua'? refisi loquebatur. Transil vero "afalce agriculturse ad
faiceni militise. Nam militibus lalces dantor:
qula depomis Joquiturob maturitatem dilatam non- Claudianus de laud. Slilic; lib.quoque i; v. 110-.
duro succiduis, id est cadendoproximis.
." Nunc' aulem legaliter ifi hoc anno de fruclibus nonfalcesGelohus
eorumedendiconcessalicentia, mosaicoper omniaca- Nonarcu pepulere Geta?,hon Sarmataconlo.
lamo cohibenle,id est conniiente,favenie,-assenlienle. Ubi G.'Barthius : « Falce Gelonus,' falcalo - gladio,^ei
Hpc sensu acceptum passim cohiberedocet pluribus genti usitalo. »
exemplis et auctoritatibus Du Cange in Glossar. Quia cibus. . *_Lorkis trifqrmicis, prP triformibus vel pro trili-
vero Pauliuus legale Levilicrprseceplum de arborum Trilix enim lorica nota ex MaroneJEmM. ni.
fruclfbus noricomedendissemel assumpserat ad di- v. 467 :
latioherii celebrationisconcilii explicandaro; piose- Loricamconsertamliainis,auro:juetrilicenii.
qhitur allegpriara ulendo verbis prsecepti, et ideo di- B Et Iib. VII, v. 659 :
cit legaliler concessa^licenlia Mpyseconnivente,ac si auro-iuetril:.ccm
simpliciter dfceret: hoc annanihilest quod remore- Loricamindcitur» -,
tur concilii celebralionem.
P Quis plantavit, etc, ex I Cor. ix, 7. Baluzius Adrianus lurnebus Adversar. lib. xxix, cap. 35 r
fiabet plantivit. Sed error est, ferte typpgraphi. « Trilices loricsevidentur ex eo appellatse,quod chm
1 De frukelis,$ro frutelis, vel frulicetis: essent hamis vel squamis fe.Teis conser.toe,prseterea
"*Fnuhnt decorein cortice.An iegendum sit clarius tribus erantMciis orriatoepef eas currentibus. >
fuant decora in corlice? pro sint decora, vel- fuerint, Hic , y Scio liorumquendam inter triginta nobiliores,etCi
Equidem aliquando usurpavere iatini veteres fuat alludit. ad fPrles David, ut est II Reg. xxiii,
pro sit, xd.fuerit. ^Sneid. x,. v. 115. designans eruditos vifos, quicum rege Cafolp versa*
TrosRuuilusvefual,hullo discriniineliabebo. bantiir. Npri fit autem probabile hac allusione re-
spexisse ad totidem viros doclcs in aula -degentes,
in quem locum Servius : t.Fuai, id est fuerit: luturi qui coeterisprseeminercnt, sed, sicut superius ad rio-
lemporis verhum defectivum. r tam ad lit. l diximus, scripturam de annorum quin-
« Discoloribusdepictispalmulis. Species pro gene- quenhio attendendo ante perceptionem fructuum ex
re •- palmulse enim caryotse dicuntur sive dactyli. arboribus, non impprtasse aliquafn lempprarisedura-
Varro lib. i, de R. R. «ap. 67 : « Nucem juglandem, tipnis epecham, ad quam respexisset Paulinus, sed
-*t palmulam, et ficum Sabinam quanfo citius pro- selummpdp celebraticnem dilatarh coneilii : ita hic
mas, jucundiore utare; quod vetustate ficys fit-.paUi^- , usurpata Scriptura de strenuis supra cseterosmiliti-
dior, crasslor, nux aridior. > 'C buSDavidis non ihnuit aiiqueni similem numerum
palmida
* ln MentiS'tintio non intingere non sunt, ignarL virorum doctiorum, quos inter isti proeslarent, sed
Redundat uegatio. Tinctum vero dixit pre vase atra- lantummodo indicare videtur hos'reliquis etsi doctis
menti, vel pro ipsp atramento, quod tinclum,. vel emditisque, cujuscujus numeri essent, antestetisse.
iincia dicebaturmedii.sevi scriptoribus. LuciferCala- Hos inter eminentiorem tenuisse -locum Alcuinum
rilanus lil). moriendum esse pro Dei Filio .:'« Recor- puto, cui adjuhgendi forte eunt Ricbbodus, Theodul-
dare...> quantosper abrupta una tincta subscriptio- pbus, episcopi, quibus una cum Pauiino libros siios
nis tuoedejecerit. > Id est una subscriptio, quse tinc- com"municarivblebat Alcuinus, lanquani doctissimis
tura vel atramento fit. Hispanis tincta etiamnum est inter regis familiafes. Nec omiltendiAngilramnus et
atramentum : Du Cange in Glossar. Rependit aulem Hildebaldus episcopi, quorum- ope se indigere tes-
hic Paulinus vices viris, qups Carplus apud se in aula tatus fuerat ipse " Carolus in cpncilin Francefprdiensi
detinebat, et ibrte Alcuinc, a qup sibi scriptum fue- can. 55. - > . '
ratepistola 62: < Verius Aristotelieum illudinte vi- .. . * Atlophylomm, id. est aijenigenarumj ut erant
ded impleri proverbium, qui acutissimas Periberme- •Philisliim.
niarum scriptitans argumentationes dicitur in mente' aa Exemplo. An extemplo,id esl subito?
calamum tinxisse. > Sic ecs in mentis tinctc tingere M Herculein clavo robusto se jactans gestare sub
calamum lingusegiiarcs fatetur. ^humero.- Legendum videtur herculeam qtavam ro-
u Qui prmtor illa aurea regiaque falce regalibus te- busio sub humero.
nentur moderatiuspalmis. Falecr, inlelligentiam ver- 195 cc Spumosus infuso salibo denlibus. Salibo
borum non assequor; puto deesse aliquid. Conjecto r> ; est pro saliva. Du Cange in Glossar. « Salibum pro
forteTpluisse innuere ipsum regem Carolum faleem saiiva in lege Alemann. lit. 64, 8 2, edit. Heroldi. >
Kabere, id est sapientiam, qua per se sine ope alte- Baluzius tamen in Capitular. 2 Dagoberti, sive lege
rius posset errata corrigere. Sed hsec dicimus divi- Alemannerum til. 65, § 2, salham habet.
nando. dd Incrispare cacinmm. Cachinnum legendum est.
r
T Cinctoriisprorsus veclitant suspensas in slrophiis. Cachinnum autem dixit incrispure, innuens pris mp-
Supple.falces. Gincloriishic adjective sumenduro, et tuni, qnl fit in ridendc. Dicendum quidem fuisset
cum strophiis jungendum videtur, ut distifiguantur a incrispare riclutn. Rictus enini diducitur dimevetur-
strppiiip corona-quse capiti imponilur, ex Plinio lib. que cum quis in risum se effundit; Horatius. lib- i
xxi, cap.,2, etqnia cingulp suspensa arma feruntur, sat. v. 950, sive sat. x, v. 7.
strophia cinctoria ea appellavit.' Proprie est fascia • ' Ergo nonsatisest risumdiducererictum
peetoralis muliebris. Nonius de geriere vestimento-
rum : t Slropbium fascia brevis, qusevirginalem erro- Risus aulem effusus, quo rictus et ora distorqucntuf
rem cohibet.papillarum.) Itaque prpprie usurpavit ut fiat, vei dum fit, cachinnus esl. Ovidiuslib. in
Theedulfus Aurelianensis ear. lib, ni, poCm, i, v. de Arte amandi, v. 287 : '.'•*;
106, de filiabus Caroli loquens.4 Est quaBperverso.dislorqueatoracacliinno.
-Lacteolum stropliiumhaecvehit, illa rubrum. «e Bannajas fdius Joiadm secretarius Davidit auri-
Deviris attamen quandoque usurpatur : Turpilius cultein virga,ifuiviroexlofqueat clavam.II.Reg.xxm,
apud Non. c. 14, h. 8 : « Memiserum quid: agam? ,y. 20, 21, 22".et.23, legitur: Banaias /Hiw*Joiadit
519 IN LI3. EXIi6RfAflONIS AD HENRICUMFQROJUL. 520
cum descendhsetad virum jEgyptiumin virga, vi ex- A bus prwjibato..... reservatum.Quinam hie iiber fuerit
tvrsitliastam de manu ASgyptii,el interfeciteumhasta quem judicialem dicit, ncn ausim asserere. Noh
sua. Hmc fecit Banaias filius Joiadm; et ipse nomi- unus enjm ex Patribus, imo ex cpnciliis nftn unuija
naius inter tres robustos ;.fecitqueeum sibi Djuvidau- invenitur a quo defensie Ecclesise et vindicta pfin-
rkuiariuiHasecreto. Si quis forte hac Scriptura in- cipibus^regibusque ccmmendelur.' VideMarcam De
ler aulicos Caroli indicatur, ered.ideiumhunc fuisse Concord sacerd. et imperii lib. n, cap. 10 et 12i
Angilbertum Centulensem abbatem, qui a secretis Suspicamur tamen libellumhunc ipsius .Paulini esse
Caroii erat, ut constat ex epislola, seu cpmmpnito- Sacresyllabumin ccncilipFfancpfprdicnsi exhibituni,
rio ei directp cum annp 79G mitterelur Remam et sanctPrum Patrum in eo congregatofum calculp
ad Leenem III penlificem. Inseribilurenim : Carolus approbalum : quod ciarius palebil ex nota sequentL
gratia Dei rex el defensor SanctmEcclesim, Homero Dicit autem l.egisse nie recolqreservatum, qiiia quod
amkuiariosaly.tem.En Dayidjs aiiricularium. Carc- prius ipse paraverat, legit-.-iri concilio, ut diximus
his enim Davidis nomine asuis compellabatur, sicut in dissert. 4, n. 42, et in Vita Paulini cap. 7, n. 5.
Ahgilbertus Homefi, Richulphus Damoetse. Paftesautem, quod lectum erat, ratum habue-
f f Quo circo. An quo circa, id est quamobremfidu- ruut.
cia siccetur, id esl evacuetur, el sensns sit, quam mm Vimriant ab eo vicissitudinisexpetens-curam,
6li rem noh ad desperatioriemredigatur? Sed adhuc etc. Expetens pro expetentem si. adEcclesiam, vel
non ausim dicere sensum legitimum mcassecutum. expetentes si ad. Patres refertnr. Paulhms-in fine
s« Propalate. Yidelur hic fuiSsedicendum propa- libelli Sacrosyllabi nomine Patrum Francoibrdien-
lari. ..-..'. n sium sic.disserebat. : Unde supplicandus est tran-
n&Slalula conciliinon quasi genetalia, sed localia, quillissimusprinceps noster, ut ille pro nobis contra
elc. Quia ad disciplinamprovincisesuaetantummodo visibileshostes pro Christi amore Dominoopilulante
pertinebant. Hinc provinciale fuisse concilium col- dimicet, etitospfo illo conlra invisibileshostes^Doniini
lige. Vide dissert. de synodo Altinensi n?2i : statuta imprecantespotentiam.spiritalibus armts pugnemus:
hsec perierunt. quatenusmcariam ei tributionem in illa die pro Eccle-
i i Voluerit effugere. Sensus obscurus. Viderur his sia sua Dei Filius rependat, ut quemadmodumille
et seqftentibus verbis vaide implicatis id velle di- nunc eam inter loi mundanos tumullus constitulam
cere : Hsec statuta sequum duximus vobis dirigere : reddit securam, it-aeumilla cteleslisregni facial esse
quse si fuerint vestra et vestrorum auclerilate fcbo- participem. Induigeat miseratus captivis, subveniat
rata et confirmata, vel salieni adniissa' et non re- oppressis, etc. Hsec confer cum islis h.ic dictis:
secata, ila ut velut fugerint correclibneiri, et aricto- Ut quemadmodum illa (Ecclesia) eum et in prmsenli
ritate ista fulcitaad nos rcverti meruerint, prsenotata smculonequamsacris luelur perpelimprecibus,et inter
slgno indulgentisevestrse; ea tamen adhuc reliriqui- belta spiritalibus non cessat coronare triumphis, et
mus arbitrio respuendi crii displicuerint, vel afflple- cmlesliregno divinam implorjmdoelemenliam parti-
ctendi cui placuerint. cipem fieri imprecalur: ita et ille principalem ade-
ii Nec avidehumantis. Humare, sepelire est": su- plus potentiam et ab iniinkis ejiis ultrici inveclionis
spicor ergo se.nsumesse : Non subtrahimiis cyftthoS sententia non desinal vindicare. Ex hac collalione
de fauce humantis, id est velut sepelienlis' viiia] non improbabiliter colliges Paulinum ad libellum
sic exaggerat bibendi aviditatem juxta illud Psal. "V, suum Sacrosyllabumfespexisse. Undeaddit: ob quam
11 : Sepulcrumpatens esl gultur eorum. C causam hmc fecerinl, id esl Patres Francofordien-
V^Excussishis nimirum, quibus, etc. Excussisposi- ses appfobandopetitionem nostram, scio vestrisnon
tum autumo pro exceptis,' idemque quod exceplis latere memoriis, quia ad normam ejus petilionis
importare, ut sensus sit : Neminem adigimus sive nonriulla staluta sunt; ila utdubium ndn sit, quin
fastidientem sive avide capientem ad hsec admit- postulatio aPaulino Patrum nomine facta,' memoriis
tenda : nisi.eps quibus oris noslri officia debemus, regiis et publicis fuerit consignata. Gui consonans
id est eos",qui nobis subjeeti sunt, in provincia sci- sit pfsesens de vindicanda injuriam passa Ecclesia
licet nostfa commorantes, quorum nos salutemim- negotiuhi, ideo recte memoriam lil>elliprioris re-
pprtune oppprtune prsedicandccurare ab Apcstplo fricat. nn
.
mPnemur. Uberibus ablactali, pro iactati, ut dictumiest
11 In quodamjudiciali libclloa sanctis olim Patri- in lib. iii conlra Felicem cap. 10 in notis.

196DISSERTATK) PRIMA
IN LIBRUM EXHORTATIONIS AD HENRICUM DUCEM FOROJULIENSEM.

I. Gratiaritm actionesimmensaeDeonostro reddan- ]y sociari posse putarent. Quidquid enim oblateret


lur, qui bonis temporibus nos reservavit, quibus Erasmusin censura vetustis editionibus ad librum
veritas, tot sblertium virorum industria qusesita, prsepesila, « Auctcrem fuisse absque lilteris, et
felicius quam unquam arite cap.ulexerit, et de men- Sumnioeimpudentiseesse epus tribuere Augustino : >
dacio seque ac de ignorantia plenius triumpbat. nec absque litteris tiuclor, ut ex hoc et ex aliis ipsius
Ferme ab infantia sua sublatus parenti proprio hlc operibus, et alioruni testimonio coristabit; nec hanc
liber fuit, et felicissimasuppositioneadjudicatus iria- summa}impudehtim nolam veriti sunt Gratianus,
ghse Ecciesise lumini D. Augustinp : ppus. satis. ex qui Cumcital sub "nomineAugustini De poenit. dist.
hec commendatumqupd npn indignum videri potue- 2, cap. Charitas, nec Magister sententiarum lib. lii,
rit auctore tanlo. Non inficias eo, nec stylum, nec dist. 51, A, nec erudiiissimi et alioquin veierummo-
mentem, nec eloquenliam prseferreAugustini : adde numentorum peritissimi Fralres Pitboei, imo' po-
tempusipsum minime congruere. Gliscente autem tlus astruunt fidem, cum prsefato canoii; tanquam
harbarie, el exsulante PauUrii oetate ferm.eex pmni Augustini, addunt, forte c-.an. 420 in Africa. Uni-
parte latinitatis decore, satis erat non esse aliquid versam lilleraruffl rempubhcam sibi devinxerunt
omnino vulgare ut pro miraculp haberetur. Sed de Patres Benedictini congregationissanctiMauri, qui
hujus .sseculiprospectu et de Paiiliriiaria eloquentia pervolventespriorum temporuhi monumenta, quod
vide dicta. cap. 15 a num. 2 in Vita Paulirii. Hlud summolitterarumbono facere adhuc pergunt, quan-
modP sufficiallalem superiora temporaputasse hun» tum fieri potest emendatissimosemittunt sanctorum
libriim, nt non inepte operibus ipsiusmel Augiislini Patrum libros, et veros a supposititiis discernunl.
RCM DISSERTATIO. »22
Hi ergo opus hoc adjudicant Paulino Aquileiens. pa- A crtus fuerit progehie Paulinus : adeoque fit increr
triarchse, tanquam ipsius verum germanumque fe- dibile bominem ob conditionis qualitatem hni sub-
tum, « auctoritate cujusdamoptimse notse, > utipsi selii, palatinorum et cpmitum, ducumque amicitias
dicunt in admonitione in edit. Auguslini huic operi ccluisse. Restat ergp dicendum episcopum fuisse
prsefixa, « et antiquissimsescripturse codicis biblio- cumscriberet, etdignitatemcathedrsealiquamaequa-
thecseColbertihseexarati, ut ipsis videtur, aevoipso litatem induxisse, ut proinde nihil monslri appareat
Paulini : qui in hunc modum inscribitiir : Sermo ab episcopo fratrem et amicissimumcomitem ducem-
Beati •Paulini Forojuliensis episcopi, cuidam amico que compellatum, amori mutuo fovendo nomine
suo in saeculomilitanti pacem et prosperitatem, usurpato; filii autem reverentialis observantioevo-
salutem etgaudiumtsempitermim optat in Domino cabulo posthabito. 2° Patres Benedictini in admo- .
Jesu Christo Salvatore nostrO;Nec qui post eprum , nitione prsevia corroborant titulum, qui est ad quqm-
Augustinianam editionemscripserunt de ecclesiasti- dam comitem ex ee qupd scribat cap. 62 : Cuius
cis scriptoribus, Tiocin duhium revocant, imo as- (Judicis Christi) palatium auro argentoque nullus
sertioni pondus addunt, ut Guliehnus Cave histor. episcopus,nec abbas, nec comes cqrrumpere poterit,
littei". scriptor. eccles. in Paulino, Casimirus Oudin quasi inibi alludat scriptor ad comitis, cui scribpbat,
in supplemento ad BeUarminum descript. eccles., dignitatem. Ergopari ratione exhinc desumitur di-
qui indicat non unum hujus opefis exemplar se gnitas episcopi qui scribebat. 5° Dicunt iidem Pa-
vidisse ms. his verbis : « Addo ex fide mss. codi- tres in admonitipne superius allegata codicem Coi-
cum quos vidi, eumdem Paulinum Forojulien. epi- bertinum scriptum aetatePaulini. Cur ergo inscribi-
scopum esse auctorem -libri, seu opusculi De salu- j» tur eviscopiForojulien., nisi quia episcPpus scripse-
taribus documentis, qui exstat inter opera Divi rat? Alcuinus scripsit epistelam ad Mncum ducem,
Augustini. > Elies quoque Du Pin Nov. Bibliqth. quem estendemus infra § .6 esse eum ipsum cui
Eccles. tom. VI inter opera Paulini hoc ipsum re- librum hunc direxerat Paulinus, qua ipsum ad Pau-
censet. Qui sane tom. III in recensendo opera Au- lini instructipnem amandat. Enricus autem, sive
non Paulino Forojuliensi nostro, sed cuidam jEricus (nam idem est, et auctcres elsi variant
fustini,
aulo episcopoForijulii Gallise Narbonensis, vulgo aliquaiiter in nemine, ccnveniunt tamen in gestis
de Frijus ascripserat: ibiqne aiebat vixisse hunc etin persona) non videtur cognitus Paulino nisi
Pauluni sub fine ix sseculi. De quo tamen, etsi tan- post pccisienem Retgandi, vel Rethgandi olim ducis
quani scriptoris ecclesiastici sibi cogniti meminisse Forojuliensis, qui vita spoliatus est ob rebellienem
debuerat, nec verbum facit agens de scriptoribus eommotam in Carolum Magnum, an. 776, ut uno
saeculi noni. Mirarer sane virum alioqui diligentem, ore fatentur annalistse Francorum; imo.et serius
non sibi ipsi constare,. nisi perspieue scirem hu- notus, quando stilicet ipse Henricus suffectus a
jusmodi lapsus-multa r.cribentibus, sicut humaniter Carolo fuit in ducatum Forojuliensem : quae suffe-
eveniunt, ita humanitei ondonandos. ctio non statim quidem ab occisione fuit, si credi-
et hancveniam mus Paulo ^imilio, qui Carolo Magno de hac re
Scimus, petimusque damusquevicissim. scribens ait : « Rex Forojuliensem prsefecturam
Forle tamen re diligentius excussaper ea qusehabet primum comitibus Francis procurandam dediifr.Jteh-
tom. VI emendavit tcmi HI errerem. Stet igitur li- .ricum deinde Frahcum Forojuliensem duai^&V^fea-'
brum indubitanter esse Paulini patriarchse Aqui- vit. > Sed creavit ferme decenniopost. Mfierautem
leiensis. Qupposito, aliqua de scriptore, de eo ad C jam ab an. 776, ut patebit in Vita Paifliiii' cap. 4
quem scriptus est liber aliquanto fhsius, de materia cathedram Aquileiensem conscenderatipsePaulinus;
autem etferma scripteris, de leco quoque et tempere ergo restat 197 ut a Paulino jam episebpo ';scri-
brevius examinabimus. Res plane est obscura, ,et ptum lihrum dicamus. \^ ,
non nisi ccnjecluris illustranda probabilioribus. IV. Sed jam de eo cui scriplus liber disserenSuni/
H. Circa scripterem libri nihil aliud hcc in IPCO Liber cuidam comiti inscribitur fere in*omnihus
quserere operse pretium est, nisi utrum a Paulino et impressis exemplaribus. Qusedam habenf ad
nondum in episcopum assumplo, an jam ad cathe-. mss.
dram evecto scriptum hoc opus fuerit. G. Cave, qui Juiianum comitem,et hoc-titulo citatura Gratiano de
d. 2, c. Si quis, non hsesitantibus Fratribus
Paulini opera iis, poenit.
insigniera quibus parta sunt,
annis affigere curat, de hoc libro ne hiscit quidem. Pithceis in sua decretorum editione, uti et apud
« Augustini ad Julianum cpmitem epi-
Aliquibus vtfori poterit scriptum ante assumptio- Trithemium, nuncupatur : quo sub titulo etiam inter Augu-
nem ad episcopatum, ee quia semper vel fere sem- stola stini epistolas locum habuit in hrima cditione eorurii
per fratrem appellet eum cui scribit. Nomen namque Amerbachiana
fraternitatis videtur non decere episcopum respectu nitione citata :> testibus PP. «Benedictinis in Admo-
bominis laici, qualis erat is cui scribebal Paulinus. cseteris ferme codicibusqui addunt, Et quidem liber in
Fraternitas enim quamdam jndicat aequalitatem in- mss., quos Theodoricensi
ter eos, qui se, etsi secundum spiritum, fratres (quod est titulum annorum, ni fallimur, octingentprum
hunc a prima manu in frcnfe
compellant. Insuper ratio ipsa modusque scribendi exemplar,
hoc idem suadent. Tanta enim comitate familiari- t) libri habens : Liber exhortationis tancti Augustini
ad quemdam comitemcharissimum sibi) pesteriores
tateque utitur, ut major inter fratres quidem san- omnes invenimus, ad quemdam comitem sibi ami-
guinis exigi haud possit. Si jam episcopus scripsisset, cissimum prsenotatur. At.Juliani comilis npmen vix
non fratris, sed filii potius nomine appellaret cui unuset altercodexin libri fine ascriptum habet. >
scribit, et gra-rioristylo procederet.
DT. His tamen nen pbstantibus ab episcppo scri- Non erge Jidiani nomen nps detinenedebiet, cum sic-
ut in npmine scripleris erratum est, ita et in ejus
ptum opus crediderim ob rationes sequentes. 1" ncmine, ad quem scriptus est liber_errari pctuerit.
Certum est enim non laicum scripsisse. Patet ex Sed
cap. 5 ubi dicit Eslo, qumso,quamvis laicus ad omne comitis prius de dignitale coniitis, postea dicendura de
opus Dei promptus. Quod npn diceret, si et ipse lai- persona.
cus fuisset, et nullum status discrimen inter eum V. Comes, si etymologiamspeclat, est is qui coit,
qui scribit, et cui scribit intercessisset. Erasmus sive una cum alio it. Unde in rebus publicis admini-
ipse hoc nctavit in censura dicendo : « Qui sc.ribit strandis quia cenveniunt et coeunt homines, conven-
liunc libellum, subindicat se fuisse clericum. > tiones et coitiones convenlus et comitia dicimlur.
Atqui non est probabile simplicem clericum, sed Joannes Sarisbonien. epist. 263 : « Gomites a socie-
nec presbyterum ep confidentiseet familiaritatis pro- tatis participatione dici quis ignorat, etc> Quon-
cessisse, ut virum in dignitate positum fratrem vo- dam honestatis gratia ad custodiam impuberum da-
caret, et, ut dicitur, oread os aHoquerelur. Et hoc bantur. Hinc iUud Virgirianum ^Eneid. v., v. 5.45,
eomagis, cum, ut aiunt, nonillustri, sed humili de iEnea:
PATROI. XCIX^ 17
523. IN LIB. EXHORTATIONISAD HENRICUMFOROJUL. 524
"~"~
"Custodem ad sese comitemqueimpubisJuli .A. VI.Is ergp ille est ccmesPaulini amicus percharus,
. Epiudemvocat .-? • •: - . cui librtirn difigit; 'Qiiodepistola superiiis §3Mjus
Eos eliam, qui socii magistratuum gefehdPrum a dissert. allegala satis patenter ostendit. Pkuca ex ea
senalu Romafiodabantur, ceroites <dictPsaucror est hic liceat ad prepositum prsesens decerpefe. « Phifa
Cicero in iv. Verin. Gomites illi tui diiecti manus tibi, ait Albinus Henrico, vir venerande, de Chri-'
erant tum, cum scilieet pecunias a populis extorque- stianse pietatis obsefyatione forte scripsissero, si tibi
ret, et infra : < Si inhpcehtes existimari volomiiS, doctoregregiusetpius coelestisvitoeprseceptor Pau-
non solum rios abstinehtes, sed eliam nostros eomi- linus meus proesto nen esset: de cujus cerde emanat
tes proestare debemus. 9 Sub impera-tori|msqui ex fons viventis aquse in vitam salienlis oeternam. Hlum
° aula et sequela prmcipis efant, ex ejus. cbmiiaiu haheas tibi salutis oetefnsecenciliatorem, he aliculii
dicebantur. Lairipfidius iftSevero cap. 45: « Purga- tnse cenversalipnis pes_impingat, sed recte itinere
vit et palatium suumeomitaturiique Pnineiri,'abjeciis curfens, divina' donaute gratia, ad perpetuse porlus
ex aulico ministerio cunetis obsceniset inramibus.> vitse pervenire mereatur. » Ex his verbis quis non
--Ammianus Marcellinus iib. xxvm, cap". 10: "t ad intelligit Paulinum prsestitisse Henrieo ad quod Al-
prineipis comitalum Maximinus accitus. » Constah- cuinus oplabat, per librum hunC exhortalionis tam
tinus Magfiusvarips ccmitum'gradus ad:varia sub-- salutafibus documentis refertum ? lilsuper Henrico
ditorum merita Temuneranda distihxit in Sula, nt duci sive comili Paiilinus prsesto erat ad danda mo-
scribit Etisebius lib".ivDe Vita Censiaiilini pap. 1 : nita de GhTistianoepietatis observatipne lauquam
« Jam comitum alios in prifflp ordirie coiloeayit, doctof egregius, et pius coelestis vita prseceplpr,
alios in secundo, alios iteffl in terlio. Atrfue"ista JJ ; saiutisque seternse eenciliatpr. Hsecmcniia Chrislia-
ratione alii prope infiniti claiissimos hOnores aflepti ?nsepietatis, hsee salutis seternse decumehta habentur
sunt. Nam u't piiirimes honoribus affieerpt, diversos in <eperePanlini ad comitem amicissimum' directp.
dignitatum gradus imperalor excogifaverat. > Hujus Ut quidergp iricefli ferimur inquirentes alium ccmi-
ad instaf Constantiniansedivisionis hohoris comita- temproeter Henricum; enm prseeipue temppre epi-
lus, alisepTPeessutemporls enatoe sunt sub regibus scopatas sui prp majpfi pfirte, hpc est ferme 12 an-
iri provinciis RdmanP imperiP subtractis. Qui enini nis, iiPn pctuerit prseste CssePaulinus nlli alii duci
in aula ad conimunionem regiminis adsciscebantur veleomiti? Non comiti, <piia cpmites jam sublati
a-prineipe, comites palalini, qui provincise admihi- vincise erantaban. 787, qup fuitppsitus ad regimen prp-
slrsuidseprseficiebantur, provinciales cotaites audie- * Fprojulien. ipse Henricus. Nentiuei, quia hpc
bant; « -Quiboc officiumgerunt in palatio... palaiini temporis spatie ipse solus dux erat. Nee oegptium
sunl, qui in provinciis provincidles, » in epist lau- facessit quod Henricus dux dictus e't hahitus sit: et
data Joannes Sarisberiensis. Formuias varias insti- liber Paulini ad comitem inseribatur, nam comeset
tutionum in cemileiti alicujus muneris, vide apiid dwxssepissimeprealterp accipiuntur e't ccnfundun-
Cassiodorum lib. vn variar. Comites singuli per sin- lur. >El,ht-ex ipsa dncatus FprejuHeiisis dignitate
gulas ciyitates ad civilia ofdinario delige'bantur. Sed exeinplum adducam, llotgandus, qrii hoe in munere
venantiis lib.- iv "deVit. sancti Martini Avitiaimm Henriewm .prajcessit, vpcatur dux simul et comes
prsesidem Ttironis, queni voeat judicem : apoeta Saxone Ifli.v Annal. de geslis Caroli Ma •
JndicisirifleGericonjusffigraAvitiani,; gni : .
post pauca fiurohensium comi|^mi<eprsesentat: >C ' QnippeducenicpmitemqneFp.K>juliensibus "' ' ipsum
Moiibusluttiimiclus.ieo.mesAsitianu?agebat:, "I ConslituitC arolus.'
f err-ibilipfficiofnironessuffultusadiFil.. Exemplar tebep ms. depromptum ex veteri scfi-
Comiles sub duce majoris dignitatis ma^istratus cen- ptura, quse sapit Sfecuium-xin, uteonjicere licetex
sebantur. Dux siquidempluribus.civitatibus prseerat. caractere, cujus specimen dabimus in appendice 2
Gregorius Turonensis lib. ix Hist. Francpr. cap. 7, in quc Berengarius rexnpn ducatiis, iiohmarchise,
' paucis hoc docet:Kctavse« Ennqdius cum ducatum ufbium ut aliqnando, sed comitatns nomine piwiriciam
Tufonicse atque niinistrareit,, atjhuc et vici Forojuiiensem appellat. Henricus ^ergo-duxForqju-,
Julierisis aigue Benanifehrbliim principatum aceipit, liensis et comes esl, et ille comes, -cui tanquani
Sed euritibiis coiriitibusTuronicsc atque Pictayse iir- amicolibrum exhortationis dirigit Paulintfs.
bis ad f egem 'Childebertuni, obtiimefuht eum a se VII. De persona aulem Henriei dieere aliqua non
remPveri! > Ipse Venantius lil). x, peem. 19, a co- pigeat, qui de dignilate ipsiris nonnulla prptulimus.
mitatu ad ducatum promelionem auguraliatur Si- Plerique hunc Heiiricum, alii Ericum, alii Erichum,
gpaldp, tanqnam ab inferieri ad grajiqrii dignitatis alii J5ricum appellant, variatienem ex accentu na-
superiereni': tienalis prenuntiatipnis nomine sortienle. Francus
RexiChiiaebertuserescenste c.reseerecpgati natione habilus est." Sed nolim intfilligas Franciam
Quiimpdpdat,c.omilis,det tibi doriadupis. his Jimitibus luhc temporis circmnseptam, quibus
Qupmpdp autem hse dignitates, quse temporanese hodie «ompfeWensa paret Francorum regi Ludo-
erant, in feudum cpmmigrarint, inguinere npn va- .D vico XV. JSxtendebatur enim Caroli Magbi rogniim
cat, nec ad retri prspsentem facit. Nunc ad nostra lorige lateque per eas, quse nunc imperii et <Je"rma-
sermonem contrahentes discinius.ex Sigpnip lib. iv •riisesive Alemanniseprovincise dicuntur. Imc per-
De Regne Italise, Carelum. MagnumdeviclP an. 774 , tingebatj 'ccmprehendebaique Jllyricum ipsum, nt
Desiderip Lpngpbard. j?pge, «diicatum Fprojuliensem habetOtto JMsingensis in chron, 3ib. vi, ;cap. 17 :
Rptgandp permisisse, aritiqup feudi jure erga se, idest « TempPre -Garoli,ait, regni Francorum tota Gallia,
qued erga reges Longpbardprumfuerat, ccnservalp.» maniaCeltica, a
Belgica, Lugdunensis, omnisqueGer-
Rebellante autem an. 775 Rotgando, ipsoque oeciso, Rheno scilicet usque ad Ilryricum terminus
« ducatumForpjuliensemregnp attribuisse,accpmiti- fuit.' Dehincidivisointer filiorum filios regno, aliud
bus singulas civitates adniinistfandas dedisse. > Mar- orientale, aliud pccidentale, utrumque tamen Fran-
carium aulem, cui cemites subessent, prseposuisse corum dicebatur regnnm. > Qued si post divisipnem,
tanquam ducem ex epist. 57 Ced. Carplin. asserunt; Francorum retinuit nemenclaturam, a 'ferfiori ante
Ceintius et Pagius utrique sub an. 776, ille n. 6 hic\ divisionem, cum sub sceplro Caroli Magnitot regio-
n. 3. At ncn diu his minislris res Carpli FprpiuliP nibus 198 dominantis, Francorum regiium diceha-
berieprecessit, et « ex prcvineia rursum ad formu- tuf. Igitiir .Henricus Francus dicitur, non pfoecise,
lam ducatus redactum esl, et remotis comitibusHen- quia ex Francia moderna, sed vel qjiia ex provincia
ricus dux constitutus. » Hsecex Sigonio, qui id eve- aliqua Francico regno subjecta, vel potius et vero-
nisseputat, et quidem.satis prbbabiliter, adePmpe- similius,quia ex i.psaFranconia, quse quondam ipsa
scendos Avarps jam turbas cientesab !an.7S7. Ab non infima Orientalis i%gnrFrancici pars censeba-
hocigitur anno Henricus;dux'coristituili.ir.': tur. Hanc eamiGermania;paTtem-'putamus, quain
' ""
S25 DISSERTATIO. 526
sanctus Hieronymus Jescribit in" Vita sancti Hila-, K cui prcvincia satis ampla ccmmissa ,erat, ecelesiam
rionis his verbis : « Candidatus Constantii impera- parpchialem Sacillensem fundavit, prsediis dilavit,
toris, rutilus coma et candore corporis indicans et quamvistamen inter fines Cenelen.sis et Cpncordierisis
provinciara (inter lata Saxones quippe et Alemannos dicecesum, ut subjecla esset patriarchse Pau-
quam valida, apud Historicps lino et successoribus Atruileiensibusa sede Rpmana
gens ejus non tamvero Fraiicia
Germania, nunc vccatur)...petiit, etc» impetravit, utdecet charta Berthpldi patfiarciise an.
Eteuim Baudrand Franconise confiuiaa septentrione 1219 data Aquileise, quam Pagari.uspatriarcha prc-r
Saxouiam Thuringiamque ponit: a meridie autem fert an. 1328. Utini, ad instantiam plebani S.aciiJeii-
partem Bavarise et SueviseHinc quam Sueviam Aleman- sis, Sigibaldini nhncupati, quam ex areliivie ciyita-
nos incoluisse hotum esl. provihciarum vicini- tis Utini eductam publiei^juris iacimus in appendice
tas prpmiscuitatem appellationis etiam tunc tempo- 2, num. 23. Nunc pauca liceat exscribere. i fenipor
fis indiderat, ut seque dici dehinc potuerit Aleman- ribus ilis, quibus vir illustris bphse mpmprise diix
nusqui Francus, et Francus qui Allemannus. Henricus, qui licet de genere -fuis.sejAl.emaimcruni
VHI. Henricus itaque, sive Frahcum dicas sive nobili stirpe genitus, tunc temporis dpmiuabatur
Alemanrium,rebus Forojuliensibus, sublatis niinori- partibus istis circa Liquentise flumen^ prp remedip
bus comitibus a defeclione Rothgandi Suto duce ahimoe susein Saciilo ad bohorem beati "Nycholay
Marcario imperitantibus, dux sohis prseficitur. (sic) gloriosi confessoris et episcppi dictam.ecclesiam
Causam hujusmodi roulalioni rootus Avarorum proe- inter fmes dioecesisConcordiensiset Cenetensis fuh
buerunl, qui a Tassilone Bavarise duce, soliicitante davit, sperans ibi tunc et per s.ubse.quensJenipiis
uxore Luitperta, Desiderii regis 'Longpbardprum D vita comile opidum seu munitionem construere lau
filia, patris vindictam, qui a Carclp reghe pulsus dabilem, quse suo nomini gloriam et magnificentise
et exauctoralusfuerat medilante, circa an. 787 evo- suse redderet rncrementum. * Et infra postenarratam
cati dilionem Franconim exagitare coeperunt. Colli- exeroptionem ab episcopatibus Concordien. et Ceno-
gitur ex annal. Berlin- ad au. 787 et 788. Quo fa- ten. a ponthice oblenlam, et enumerata prsedia,
ctum est, ut ad luendas Forojtiliensium res, comes quibus dotis nomine ecclesiam ipsam cumulabat,
aliquis pleno jure beEi pacisque milteretflr, rnale subdit: « Hys (sic) itaque sancli Nycbolayprsedictam
imminenlibus cladis periculis provincia in tot co- ecclesiam de Sacillo prsediis, possessionibus et ter-
mitalus minores discreta cbviam itura : levi auleni ratoriis servis,, alque quartesiis dotatam prsedictis,
negotio sub uno tantummodo capile coacta restitura.. idem vir illustfis dux memoratus Henricus cum
Huic oneri vir bellica politicaque virtute clarus Hen- omnibus ejusde.m exemptioniJius, honpribus, atque
ricus humerum supponere jubetur, qui ulpote juribus, cunctisque possessiouibus auctoritatesummi
Chrislianis religiosisque moribus apprime imbutus, pontiQcis ecclesiseAquiiegen. supposuit cum quibus-
antequam discessum suum ab anla €aroii maturaret, dam aliis eeclesiis, utpote ipsius et nostra ferunt
ihvisisse Alcuimmi,virum pietate doctrinaque cen- privilegia prsedicta libere penitus et precise. >
spicuum videlur, monila ferte salutis seternse ad X. Henricus, qui hac iu charta memoratur, non
susceplum opus sine Dei offensa exanihlandum ex- alius esse potest quam noster, de quo nunc scrmo.
ppstulaturus , et se ipsius" oralioni ad ccelestem D.UPalii (tres enim tantummedp hpc-ncmine inter
opern sibi conciliandam ccmmendaturus. Ncn pb- duces Forojidienses inveniunlur) quorum memine-
scure hoc colligitur ex ipsius Albini epistcla 94 M- -, rnnt Sigonius aliique, vix provinciam salutarunt, et
ricc ipsi directa.« Satis, ail,: niibi sacrse lectienis ^ noniine tenus potius quam re ducatum habuere.
intentic et pise humilitalis ccnversatie placet in ve- Alter enim Ottonis frater Bavarise dux an. 952, ut
bis, el in qua mese.'parvitatis familiariler mansiun- habet Sigonius lib. VJ, ducatum seu marchiam Foro-
culam visitare nen sprevistis. Unde et gralias agi- juliensem a fratre accepit, qui Otto « receptis in
fflus veslrsebeiiignhali, Deunique diligentissime pre fidem Berengario et Adelberto filio ejus regnum re-
veslra deprecaniur scspitate, quatenus tuse fortitu- liquit, marchia Veronensi et Forojuliensi excepta,
dinis dexteram contra adversarios sancti sui ncmi- quas Henricofratri Bavariseduciattribuisse se dixit, >
tiis victricem ubique faciat, et ab cmni adversitate ait Sigonius,.qui hunc ipsum Henricuni an. 955 de-
diabclicsefraudis, seu a cunctis inimicorum insidiis, natum facit. Medio autem tempore nulium jpsius
siise magnse pielatis poteiitiai clemenler custcdiat facinus in provincia eommemorat, imoueque statio-
ctijus sanctissimam voluntaleniin observatione man- nem.habuisse in ea bellis exteris occupatum disten-
dalorum illius quantuni humanse possibile sit fragi- tumque demonstrat. De altero autem, qui ultimus
litati intentissinie efficiens,ut te in prosperis regefe in censu ducum Forpjuliensium refertur, hsee tan-
et in adversis protegere dignetur. Plura fibi, vir ve- tum habet; * Otto Henrieo fratre moi'tuo, Bayariam
nerande, de Cliristianoepietatis observatione forte Henricc filip ejus indulsit. > Fprte quia Fprpjulien-
scripsissem, si tibi doelor egregius et pius coelestis sis ducatus patri jam duci Bavarise fuerat concre-
vitse prseceptor Paulinus meus praestonon esset, > ditus, ideo et filium patri, etiain in hoc Forojuliensi
et coetera quoe superius aliala sunt. Hsec epistola ducalu successisse existimavit. Cselerum hic- inter
scripta videttir statim ab aiirentu ducis flenrici Fo- nostrales spriptores nec nomine cognitus, nedum in
fojulium, hoc est anno 787. Eo enim tempore A'l- D caialogo ForojuUensium ducum reeensitus. Gum
cuinus Franciam, unde paulo aiite discesserat Heh- igilur quse in charla sua profert Bertholdus conve-
ricus; incolebat, a qna an. 7S0 rediit in Angliam, pire baud possinl posterioribus Henricis, de priore
posl annos circiter tres .iterum;'Franciam reversurus, sunt intelligenda. Nec obstat quod in dociimento
ut ex ipsius prsefatione in lib. adversus Eiipandum dicalur .de stirpe Alemannorum, et ab aliis historio-
cum Cl. Fleury, Hist. Eccles., tom. IX, ad an. 792, graphis Fr.anciis .dicatur, cum supra satis superque
pag. 590 et seq. -desumitur. Vides autem quibus ostensum sit promiscue accipi possevocabula Franci
cum viris sanctitate sapientiaque illuslribus necessi- et Alemaniiici, |,am tonc Alemannia nobiliores Ger-
tadinis vincule teneiJatur Henricus, vir alioquin manise Franciseque provincias #t FrancPnia re et
laicus, aiilicus, miles, nt exhinc facile conjicias pie- nomine cproprehendenle. Seqne .enm unum ex Ca-
tatein ipsius, animique robur et virtutem. rantanerum ducibus Henricis .eredas, qtiibus etsi
IX. Provincia adita in amorem mutuum quanto- advocaiia Aquileiensis.ecclesiseepncredita fuerat-, ut
citis pietatis moramque conformitas viros istos ex testamento Cacellini Mosacense monasterium
contrarios accendit. -Quantum autem sacrse aniicitise fundantis, in appendice 2, nuni. 12, asserendo ap»
consuetudineHenricum sibi devinxerit Paulinus, et paret; altamen non do?ninabanlur in panibus istis
quantum in operibus Dei alacrem, et in ecclesiis circa Liqueniimflumen, ul de nostro Henrico dicit
nedum tuendis strenuum, sed in locupletandis hila- Bertholdus.
rem dalorem reddiderit, patet ex fundaliene et de- XI. Non niinus afitem ])ellica.forlitudine et animi
fatipiie ecclesisesancti Nicolai de SaciUo.Ipse enim. strenuitate q#am feligdone et pietate eminebal Heiir
527 m LIB. EXHORTATIONISAD HENRICUMFOROJUI. 528
ricus. Jam audisli ex charta Bertholdi inlentionem A Primo, id est primum per se ipsum administraio :
addendi fundationi ecclesise sancti Nicolai de Sacillo nam et antea idem poeta aUa bella commenioratcuni
aliud opus prseclarum, videlicet« oppidum seu mu- Avaris, ut vidimu», et alia quoque subsecuta svint
nllienem ccnstruere iaudabilem, quoe suo nomini quamvis quibusdam annis interpositis.
gloriam et magnificentise suse redderet incremen- XIV. Relationem hujus belli ex variis annaUstis
tum. > Quod proestitisse. non videtur, fortassis tibi, lector, concinnamus. Annal. Laureshamensis:
morte prseventus. Si enim, quod eogitaveral, perfe- t Transacto vere circa sestatis initium rex de Wor-
cisset, faclum prodidisset, non meditatum assereret matia Bajoariam profeclus est ea meditatione, ut
Berthoidus. Magnanimitas autem viri vel ex hac sola Hunnis factorum suorum vicem redderet, et eis quam
intentione elucet; sicuti eluxit in Raimundo patriar- primum posset bellum inferret. > Annal. Loisel.
•cha ssecuUs sequentibus, qui terram fbrumve, Me- t Inde ilinere permoto partibus Bajoariseperrexit ad
diolanum Raimundi appellandum designabat, ut ex Reganesburg. Ibi exercitum suum conjunxit. Ibique
«iiarta in 2 appendice, n'. 22 apparet, quod nec iilam ccnsilio peracto Francorum, Saxonum, Fresonum,
prsestare potuil nec ad fineni opialum perducere. disposuerunt propler nimiam malitiam, et intolera-
XII. Verum Henrici virtus in beilicis rebus obeun^- bilem, quam fecerunt Avafi contra sanctam Eccle-
•dis enituit illustrius oceasione Avaricoepugnse. Jam siam et populum Christianum , unde justitias per
supra letigimus origihem beUi. Sollieitanle enim missos impetrare non valuerunt, iter fuit consilium
Luitperta Desiderii quondam Longpbardprum regis peragendi cuni Dei adjutorio parlibus jam dictis Ava-
•filia,Tassilp dux Bajparioe marilus ejus coritra Ca- . rorum, et perrexernnt ad Anisum fluvium properan-
rolum Hunnos advocavit, quibuscum fcedusinierat. p, tes. Ibi constituerunt litanias faciendi per triduo,.
Accipe a poela Saxoue sub an. 788 hujus belli pro- missarumque solemnia celebrande, Dei solatium po-
feclum. slulaverunt pro salute exercitus, et adjutoripDpmiiii
199 At vero Hunnisludiis gensaspera belh nostri Jesu Christi, et pro victoria super Avaros. >
iPrwfatopromissaduci (Id est, Tassiloui) complere Annal. Berlinian. addit, qued Carplus per Danubium
[stuclentes nianus suas deduxit, altera sinistram, altpra dexte-
Inctructisexercilibuscoepereduobus ram fluminis eram legente. Qued ccnspicientes Avari,'
Francorumregni fiuesinvadere quosdam. terrcre insuper cceUtus immissp, tprga dederunt.
Italiaepartes unumpenelraveratagmen, « Sic iter peregerunt usque ad fluvium, cujus vcca-
QnocmeForonoinendederas, clanssimeJuli buium est Raba, et exinde utrinque exercitus de am-
Orbisad ejusdemcouliniaveueral hostis. babus ripis ad prcpria reversi sunt, magnificantes
InlravitBajoariosexcrciLusaller, Dcminum de tanta victoria. > Addit codex Canisi-
Sed iruslra: tolus quoiuainconatusinanis
Is fuerat, victique lococedunluruiroque. nianus (tom. DJ, lect. antiq.) a Cointio an. 791, n. 1,
Jure hoc anno 788 belium cceptum asserit, nee dis- relatus : « Exercitus, quem Pipinus fiUusejus de Ila-
in Illyricum et inde in Pan-
convenit ab Egiuarde in Vita Carpli asserente illud lia transmisit, introivit
oclavoanno complelumesse. «Maxinium, ait, omnium noniam, et fecerunt ibi similiter vastantes et incen-
lerram iUamsicut rex Carolus fecjssel cum
quoe ab illo gesta sunt bellprum prseter Saxunicum dentes
huic bellc successit, illud videlicet quod contra Ava- exercitu suo ubi ipse erat. CumAvarorum autem vidisset rex
ros sive Huunos susceptum est: quod ille et animo- Carolus quodaut nuUus ei de parle resistere
sius, quam csetera, et ionge majori apparatu admini- "_ aususdies esset, suis; tunc circumivit terram iUam,
stravil. Unam lamen per se in Pannoniam (nam hanc per quinquaginta duos incendendo et vastando
provinciam ea gens tunc incolebat) expeditionem fe- cum proeda sine mensura et numerc, et caplives et
Cit. Cseleras filio suo Pipino ac prsefeetis provincia- mulieres et parvulos innumerabilis inde multitudo
rum, comitibus etiam atque legatis perficiendas com- ducebat. In ipso itinere obiit bonse memorioeAngU-
misit. Quod cum ab illis strenuissiine fuisset admini- ramnus archiepiscopusibiMediomatricis Ecclesise, et
stratum.oetavp iandem anno cempletum est. » Sed autem Sympertus episcopus defunctus. est. > Concludit
dubia mens Eginardiin censu annorum apparet. Si Annal. Laureshamen.« Facta est auterii hsec
ab anno 788 exordium oclavi numeri ducis, in an. expeditio sine' omni rerum ihcommodo,prseter quod
796 recides : qui quidem, cum baptisinus Avaris eo- in iUo, quem rex ducebat, exercitu tanta equorum
met anuo, annalistis omnibus consentientibus, fuerii iues exorlaremansisseest, ut vix decima pars de tot miUibus
dicatur. Ipse autem cum, dimis-
collatus, videtur terminus belli Avarici. Verum quia equorum civitatem, quse nunc Reganes-
etiam post an. 796 beUatum in Avaros pejeratores sis copiis, Reginum
est, usque ad an. 799 quo decessit Henricus noster, burg vecatur, venisset et in ea hyematurus ccnsedis-
annerum ab an. 791 ducere set, ibi Natalem Deminj celebravit. > In fine.bic ebi-
compulum Eginardus ter
videtur, quo Carolus pef se ipsum primum et uhica rianineta mortemAngilramni excodicesanctiSympho-
Metensis a Cointio relatp ad an. 791, n. 6, quse
vice bellum direx.it.
. XIII. Hoc auno, nempe 791, quamvis spes afful- incidit « vn Kalend. Ncv. in lccc qui dicitur Asnaga-
sisset anno prsecedenti cpnsppiendi belli, missione hunc Cunisberg. » Tunc temporis igiturjam seces-
mutua legatorum lam Hunnerum ad Carplum quam D serant a ccdex terra hostili exercitus Caroli, et iler, de quo
Caroli ad Hunnos, ut ex annalista Laureshamensi iequitur Canisianus, erat reditus.
XV. Verum tempus istius. victerise ncn clarius
notat Cointius ad an. 788, n. 16, et ann: 790, n. 1, hauritur
recruduit bellum qusestipiie subpfla de limilibus stradse quam ab epistcla aquam niisit Carelus Fa-
utriusque ditiunis. Audi annalistam citatum : « Hoc tum beUi cenjugi, Regineburgi se relictae, ibique even-
anno (790) nulla expeditio a rege facta est, sed in 'ecti fihi noslri prsestolantis. AJiqua profero. « Missus di-
Wbrmatia residens legatcs Hunnprum et audivit, et Pipini nomine ill. nobis nuntiavit de
sues vicissim ad eerum principes misit. Agebalur de ejus sanitate acdomni apostolici.... et insuper retuJit
ccnfiniis inter ePs regnerum suerum, quibus in lpcis nobis qualiter iUe scaroe, quas prius de Italia jussi-
esse deberent. Hoec centenlip atque altercatic beUi mus pergere partibus Avarisein iU. confinia residen-
qucd ppstea cum Hunnis gestum est, Seininarium et dum, perrexerunt infra fines ipsorum decimo Kal.
fuit. > an. denup bellum Septembris, et inierunt pugnam cum eis, et dedil
prigp Erupit igitur, 791, eis Deus omnipotens pro sua misericordia victoriam,
Avaricum, qued Carplus per se adminislravit: ita et multitudinem de ipsis Avaris interfecerunt in tan-
annales Lambeciani, Bertiniani, Leiseliani, Herman- ut dicunt, quod in multis diebus major strages
nus centraclus, coeteri.Pceta quoque Saxo huiGanno tum, de ipsis Avaris facta non fuit. Et exspoliaverunt
idem bellum ascribis sic de Carolo ipquens : et sederunt ibidem ipsa nccte, vel in
ipsum vaUum,
Qui post annorumcenlena voluminacursu crastina, usque hcra diei tertia. Et acceptis speliis
Sepierioiransacta,decem (juoquecirciter annis, reversi sunt in pace. Et centum quinquagiuta de ipsis
.. Eiiiensis,uoviesposlquamDeusest linmonalus,
J-ioefuitagressusHunnoscerlamineprimo. Avaris vivos coniprehenderunt, qucs reservaverunt,
529 DISSERTATIO. £50
nt nostra fiat jussio qualiter exinde agere debeant., Actisanni796sequentis. NamBenricusnactusdissen-
Fideles Dei ac nostri, qui hoc egerunt, fuerunt iUe sionum occasienem in ipses movit, et« missis cum
episcopus, iUe dux, Ule et ille comites. IU. dux de Wonomiro Sclavo militibus Rhingum gentis Avaro-
Historia, nt dictum est nobis, ibidem bene fecit cum rum Iengis retro temporibus quietum, civili bello fa-
suis hominibus. Vassi vero nostri fuerunt iUi. Nos tigatis inter se principibus (en tibi inter se Avaros
autem Domino adjuvante tribus diebus litaniam feci- dissidentes, quoriim unus ex primoribus Tudun anno
mus, id est Nonis Septembris, quod fuit Lunis die in- superiori ad Carolum defecerat, promissione facta
cipientes, et.Martis, et Mercoris, etc. > baptismi cum suis suscipiendi)spoliavit: Chagan sive
XVI. Non est ambigendum hanc epistolam de hujus Viguro intestina clade addictis,. et a suisbccisis, the-
anni victoria Avarica esse inteUigendam. Nam ab hoc saurum priscorum regum fflulta sseculorum prolixi-
anno 791 usque ad an. 794, quo Fastrada obi.it, ut tate collectum domino*regi Carolo ad Aquis palatium
omnes annalistse uno ore affirmant, nullam aliam ex- misit. »Ita Annal. cit. Rhingum quiderri principem
peditipnem in Avaros reperies. Adde quod dies prima et dynastam inter Avafos.habent. Veruhi lecuiti esse,
litaniarum, quse feria secunda fuit, legitime cadit in ncn hpminem peeta Saxp hoc an. 796 demonstrat,
diem 5 Septembris, ut advertunt hoc an. Pagius n. dum ait:
2, et Cointius n. 5. Non unica tamen aciione res Namspoliatafuit Hunnorumregia, Rhingum
completa. Namjam a x Kal. Septembris, id est a Quamvocitant.Hancdux Heiricuslioc ceperat anno.
die 23 Augusti acies, quas ab Italia revccaverat Ca-
relus, et transmiserat Pipinus, fines Avarorum in- XIX. Verum non misisse preedam Avarieam Hen-
gressoepugnam inierunt, et dante Deo victoriam re- g ricum, sed detulisseait in annalibus suis Eginardus;
tulerunt, ut hac in epislola Carolus ipse testatur. « Magnam partem thesaurijlericus dux Forojuiien-
Prosecutus autem ipse est belli negotium ab ipsis sis, spoliata Hunnorum.regia, quse Ringus dieeliatur,
Nonis Septemb., et per quinquaginta duos dies ho- eodem anno de Pannonia regi detulerat. » Et quidem
stes vexavit, ut vidimus ex codice Canisiano. Sic detulisse, et non misisse probabile facit epistola 112
enim producta videtur Careli ccmmpratip in Avarum Alcuini ad Paulinum, quse scripta esthoe ipso anno,
finibus usque circa finem Octobris, vel paule ccnlra- quo debellatis Avaris per ipsam Sollicitat Paulinum
ctius, nam Angilramnus decessit « vn Kal. Nov. id ad eorum conversiPnemsuis prsedicatipnibus prpmp-
est 25 die Octobris in Cunisberg., in ipso itinere, > vehdam. In cujus fine hsec addit: « Binas vestrse
nempe dum redirent. Et forte hic cum Saxonibus et paternitatis paulo ante direxi chartulas: unam per
Frisonibus erat, qui« per Behemannos, ut jussum sanctum episcopuin Histriensem, aliam per virune
erat, domum regressi sunt, >ut ait Annal. Laures- venerabilem Mricam dueem. » Redux ergo Forojii-
hamen. Cum autem advenisset Cunisberg., quem I.ien. Henricus a delatione prsedse Avaricaead Aqnis
suspicamur montem regium. Prussise.Ducalis, Polo- palatium, ubi Alcuinusforte tunc cum rege moraba-
nise partis, iUustrem civitatem (Baudrond) diem.clau- fur, epistolam, cujus, hic meminit, retulit Paulino, et
sit extremum. Ergo ante diem 25 Octobris, si non forle illa est in qua mentionem habet Angilbefti Ro-
omnis exercitus, pars saltem ejus, in quaerat An- mam ituri. Ex ipsa colligere licet Henriemh prius,
gilfamnus, jam recesserat et domum repelebat. Paulini, forte in castris secum tunc degentis, episto-
XVH. Quanquam autem nullam mentionem vel lam pprtasse.Alcuine: el vicissim Alcuinuni per eum-
Henrici vel ForojuUensis militise faciant veteres an- P( dem Henricum redeuntem rescripsisse Paulino, lato-
naUstse, non temere dices adfuisse. Quse.enim alise remque cofflmendasse ejus spirituali magisterio, et
scqrm, id est acies, quas jusserat pergere de Italia addidisse iturum Romam Angilbertum. Eri aliqua;
Carolus, propiores erant finibus Avarorum quam Fo-r verba epistolse; « Acceptis-sapientiseveslrse apicjbus,
rojulienses ? Vel quse aliseinlroisse IUyricum et. Pan- et charitatis muneribus per hunc hujus prsesentis
noniam penetrare commodius ppterant et citius? Et charlulse gerulum (yide eumdem esse et qui fert et
qui earum ductor alius quam Henricus, qui provincise qni refert) valde; gavisus sum . . . . Prsesens vero
proeerat universse? Imo illummet credimus esse, harum portitor litterarnm vestre auxilio et patrecinic
quenc.tacito200nomine Jaudat Carolus illis verbjs. npstrse sit cemmendatus petitieni. Ipse vive officip
« IUe dux de Histria, ut dictum est nobis, Ibidem lingusenestras vel.stias vpbis Pstendet necessitates»
bene feeit cum suis hominibus. » Histriam Grsecis majprem nostrse salutationis seriem Angilbertus filius;
ereptam an. 789ex Eginardo docet Cointius ad hunc communis. noster Remam iturus volente Deo vobis
aniiuni n. 161 per Pipinum, et duci Forojuliensi stif-; diriget. » Sed de ilinere Angilberti infra. De Paulino>
fectam monet Schonleben ad an. 800, cum Dahnatia item et de. concilio cui inteffuit alibi.
mediterranea, Liburhia, Croatia, Sclavohia, Car- XX. Nonuna actione hoc anno res Avaricse con-
niolia, Styria inferiori, et parte Carinthise usque ad fectse. Tudcnem fprte hac prima clade emctum, et
Dravum. Dicitur atitem dux de Histria vel quia His- hinc ad regem Carelum prpficiscehtem , ppllicitatio-
tria ipsse Venetiaeuniversse nominabantur quando- nem suam baptismi suscipiendi anrio prseterito per
que, ut innuimus dissert. secunda n. 19, vel qiiia legatos exhibitam adimpleturum,, non pauci Avari
regio Histriensis propior Avaris respectu aliarum seculi surit. Perhumaniter a Carclp excepti ,' et bap-
regionum, quas in Italia administrabat Henricus, P tismc expiati, regiisque muneribus aucti ad prepria;
Episcopum illum, cujus sicut et .coeterorum nomen remearunt. Interim filie Pipino rege Itahse in Panno-
epistola non profert, si diceres Paulinum, non me nias cum exereitu amandato ad continendos noviter
infesfum impugnatorem haberes; qui noverim epi- subactos pppulos, ipse Carolus dum stativa ageret m
seoposhoc tempore castra secutos, ut paulo ante vi-, Saxonia, duas ab Avaricis partibus legatiionesrece-
dimus Angilramnum, et Sympertum luiic expeditioni pit. « Una quse dixit occurrisse ei Cagan cum cseteris
adfuisse. Insuper religionis causa susceptum bellum, optimatibus, quem sibi Avares post interfectionem
et vicinitas locorum cpnjecturam prcbabUem effi- priorum constituertint. Altera qusedixit Pipinum cum
ciimt. Nunc ad Henricum ncstrum regrediamur. exercitu suoiin Ringo sedere. »lta Arinal.Loiselian.
XVIJI.Adannumusque 796 Avarici belli ihtersti- qui addit: .«Et domnus rex peragrata.Saxonia cum
tium. Anne quippe prexime delapso 795, dumCaro- inlegro exercitu in Gallias se recepit, et in Aquis pa-
luSbeUo Saxonice detineretur, « in locp qui Lunis latio filium suum Pipinum ex Pannonia redeuntem,
dicitur venerunl missi Tudun, qui in gente et regno et partem thesauri quse rehianserat, adduCentem ,
Avarornm magnam petestateni habebat, qui dixeruht lsetusaspexit, atque ibidem Natale Domini et Paseha
qucd idem Tudun eum terra et pppulp SUPse regi celebravit. » De hoc ipso bello Eginardus in Vita Ca-
dederevellet, et.iejus erdinatipne Christianam fidem roli: « Nullum belium contra Francos exoftum hu-
suscipei;eK.> Hsec ahnales Lciseliani cseteris quoque mana polest memoria recprdari, qup illi magis ditati
consentieritibus."Si ex his nun assequeris intestinp et epibus aucti sint. » Huic seeundoeexpediticni Pii>
bello laborantem Hunniam, erarius cegnpsces ex fa- pinp a patre demahdatoenpn interfuit Henvicus ho^
53X IN LIB. EXHORTATIONISAD HENRICUMFOROJUL. DISSERTATIO. 532
stef, quem « deeedere (scilieet ab Aquis palatio, quo .\ adductis ad pbedientiam Dei et regis revocare vo-
primum advenerat manubias iiostium deferens, tit lriiit rebelles, pcciduntur proditioue nefanda. Arinal.
diclum est) ac in Italiam redire jussit Garolus ne Bertinian. «Eodem anno (799) gens Avarorum a
quid rei novseabsente Pipino exoriri pa parte posset, J fide, quam promiserat, defecit, et Henricus dux Fo-
ait P. ^Emilius lib. n. Spoliormp.lamen Avaribus a rojiilien, post tot prospere gestas res juxta Tarsati-
se ereptprum pptiprem parlem Rpmanis templis di- camLiburnise civitatem.insidiis oppidanorum oppres-
calam, Carpli nomine ad offerendum destinatuf An- susest, etGeroldtis comes Bajoarise pracfectus com-
gilbertus, qui nelus erat pontifici, nam et an. 792 misso Contra Avares prselio cecidit. » Cladem hanc
Felicem ex synodp 'Ralisponensi Adrianp papse de- evenisse KaLSeptemb. apparet ex epitaphio Geroldi,
duxefat. . .. . quod Henricus Canisius tom. U, p. 2 Anliq. Eccl.
XXI. Dum aulem Angiibertus parat peregrinatio- pag. 73, edit. Amstel. 1725, ex hicerto poeta pro-
riemsuani maturare, pontifieis Adriani demortui per- fert, m qtio sic legitnr: .
cfebuit fama. Qui vn Kal. Jaauarii, teste Anastasie, MolesiibbacmagriiservanturmembraGeroldi;
decessif sepultusque est annc superipre cadente 795* Hujusjura Wcicunctisqueviribusau\it.
Ex quo collige bellum Avaricum, primo per Henri- Pannotiiisvera ecclesiapro paceperemptus,
cum peracfnm, ctijus"spolia riunc pararituf Romam OppetiilsaBvoSeptenibribusense Kalendis:
mtttehda pef Angilbertum, fofte extreniis annis 795 Sideribusqueanimanfdedit. Artus Saxofideiis
mensibus cceptum fuisse, eomffluniter tamen hoc an. Abslolit,huc relulit, dignoipieUicclausitbonore.
796 reponi, sub cujus initio compietur. Hinc rursus ; Henricum a proeliorevertentem vindictam de Libur-
yices mutantur, et quse prius direclse erant epistola g nis , Histriensibus molestis, capturum , deceptum
et legatio ad Adrianum, ad Leoneni DI diriguntur. Tarsateiitiumdolo, promittentium se arcem daturos,
Hocfatetur Carolos ipsein epislola, qua rescribebat si rioctu paucis comitatus portas clam aperiendas irt-
epislclse Leonis de more certiorem Carolum de sua grederelur, scribit Palladius Jmiior lib. n. Qui cufh
in cathedram Petri assumplione facientis. Ait inter delectaparva militum manu urbem subiret, a tergo
csetera : n Angilbertum manualem ncstrse familiari- postibus clausis, oppidaui ad arma confugiunl, et
tatis vestroe diijeximus Sanclitati, quem prius, sicut omnes mortali vulnere saueiant, saxorum quoque et
promisimus per religiosos viros Campoluffl et Ana- legularum jactata copia ingenti, mortuos sepultosque
stasium, beatissimo patri nostro, prsedecessoriyestro tina actione relinquunt. Penes scriplorem sit fideS:
dirigere curavimus, sed, ut prsefati sumus, dtini exe- neque enim vadem me constituerim lalium, ntiflo
hia omnia parata erant, lugubri patenise mortis nrin- veteri scriptore astipulanle. Factum taroes certum,
lio repente tardatum est iter illius, sed modo Isetiores et proditio niprsqiie indubia. Quam Carelus annp se-
de vestroe sanctitatis successicne facti, quod deside- quenti, «dum Venetiani Obitvindicavit (scribitiEmi-
ravimus in iUp pip patre agere, in vebis perficere lius init. lib. ili): auctcressceleris securi pefeussi: •»
studemus. > Angilbertum Carclus privata ac faffli- Hunc exitum scrtitus Henricus, haud certe dignus
liari schedula instruxit; docriitque quse cum LePrie qui sic periret. Sed jam pauca adhuc de librc ipsi
agenda erant. Prse se fert hune tittilum : Admonitio direclo.
ad Leonempapam : dirigitur atilem Homero aiiricu- XXIV. Si maleriam spectes, ea quidem est quse
lario, quo ncmine signat Angilbeftura, quippe hujus decet virum etsi laictmi, perfeetionis tamen vitse stu-
eruditienis npfflinibiis flpreris i« litteris aula Careli r diosum. Ex Veteruni Patrum penu prsesertim Julia-
IntefpeUabat vircs aiiqua virtutis- specie eminentes. " hi notitiuUaproferl, sed prudentia ita ad rem ac-
Sic Davidem Carolitm Alcuirius vofcabatj sic Richul- commodaf, ut sua esse non faciat. Alia quoque ex
fum T)emeetam. stio promit s qtiseBasilii Magni npmine nen indigna
XXII. Talibus instructus mOhitiSArigilbefttiSj et visa sunt, ut ad cap. 20 adnetamus; si verP fpriiiam ',
manubiis Avaforum Leoiti dPnandis pnustus itef Ila- equidem non ofdo servatus , et methodus jieglecta.
licum suscepit. Paulinute in via adiit, ipsique Alcuini Sed setatimintis excultse facile condohandum. Nec
ejiistolam reddidit. Ceristat ex syritagriiaie Patili Pe- lamen shie fatione faetum, Cumenim uniformitas
tavii de Nithardo Garpli Maghi nepPte, quod Dii- pfdihis pluries legenti tsedium ingerat, cPntra ipsa
chesnius toni. II rer. Frahcic.' scriptbf- iriSefuit.- vafietas delectatioficm pariat, ea illectits in lectiPneni
« Tunc vefo detulit AngUbertuse'f Alcuihi littefas ad fapitur, qtiia ingehiuni nen fatigat. -Adde scriptuni
Leonem HI, et Paulinum Aquileien. patriarcham; » vifp Ctifis distentp, ciii non vacaret prolixse ledioni
in margine ibidem notatuf: « Bse sunt in excussis se dedere, satis superque si utium alterumve caput
27 et 59, at ih pptimoenptse ms: 72 et 75. >Neh in- in die esset lecturus. Haric igitur tumultuariam, ut
'ficipr 72 epistPlarum Alcuini Leohi directam, esse ita dicaffl, materiarum dispPsilionem, si statum at-
eam, qusehic enuntiatuf. In fiheenirii ipsius meminit tendas viri cui scribitur, lattdabis p.othis, et pfuden-
Angilberti epistoloe geruli, sic: s Iste filius meus tiam dirigentis admiraberis-; et carenteni ordine,
charissimus Angilbertus Vobispatefacefe valetnostroS Ofdihatam cognosces. Idem quoque de siyli ratione
parvitatis erga apostplicam sedehi devotioriem. * dicito. Sciei;at Paulinus abtindare, etpenufiam pati.
Sed non hoc ausim profeire de 73 direeta quideitt Gefflfflehdandusigitursiqui in conciliorumconcionl^
Paulino, non famen, ut videtur, per Angilbertum, D btis,-cfatipnem attollat ad dignitatem confessus, cum
sed per alium, qui aiiam Paulini detiueiat, ef, ut n. quo agebat, ef fei quaffl agebat; agens instruclive
19 supra pulavimus; pgr Henficiim. Apparet ehim privalo eufflhomine pedes eat, et plantim feneat, nec
scriptam esse ante adventum Angilberti, de cujtis tamen sordide pfocedat.
itinere Romano non ut iihminenti, sed ut postea fu- XXV. Locuffl et lenipus scriptionis indicafe yi-
turo in eameffiinit. Petius illaffl, quamdetulitAngil- dentuf verba cap. 7 : « Licet me mutaticnis loctis
bertus, crediriius esse 1K, in qua riiemiiiitde subje- longe tulisset a vobis cofpore, etc. > qusenon abesse
clis Avaris, et de ePrum legatione adregem directa. cum scfibebat, indicant, sed abfuisse et iristiper re-
«In cujus (Dei) ait, poteritia et gfatia mirabililer de diisse, tit consideranti patet. Abfuit, cum an. 789
Avarofum gerite triumphatum est, quoruih fhissi ad Aquisgfani, 792 Ratisponoe,et 794 FraricPfurti Ccn-
dcminuro regem directi. subjecticnem pacificam, et ciliis adfuit, ut in ejus ATitaapparei. Pptius tamen
Christianitatis ftdem preniittentes. » 201 Qued hpc de ppstfema absentia bic lecutum credimus, amici-
anno 796 evenisse post pfifflam vietoriam Avari- lia jam per septennium culta, ui ex libro appafet,
cam per Hehficilhi felaiarii cbiicofditef anrialistse suadente. Adde quod cap. 58 et 59 bujus lib. alhi-
lestantuf. dere videtur hseiesi Felicis nuper in hac synodp
•XXIII. Sed ctiih Avarorum fides nutafet, imo damnatse, dum" ait ad dominuni: « Persequere leo-
nohhuili ex ipsis ad sacra paterna redirent, Dei et nem, qui rapuit ovem de grege tuo, et expulsa no-
homintini pejeratores et foedifragi; anno 799, Gerol- ctis caligihe, effugatisqueunibris teriebrarum, elc. >
dus ex Bajoaria, Henricus ex Forojulip, dum cppiis Quoe omnia conveniunt hseresi recens proscriptse.
&55 DE CONCILiOFOROJULIENSIDISSERTATIO. 554
Igittir Pairlmum jam episcbpuhi Henricp dtici, seu A cohgruum,"si forrham et stylrim, prudehtem iegres-
cpmiti exhortatibnis libfum,, si. ihateiiam spectas,, suhiad propria,an. 795.circiter, scripsi.sse:putamus.

:
DISSERTATIO SECUNDA _';'
DE CQ^CItlO FOROJUWEiXSL

I. Quariquam pltiriiriis cericiliis quse leihpore et teftid damnata hsefesis Feliciaria hempe primp «Re-
jtissu Carbli Mag-riicdacta fueruhf, adfuefit Paulinus ginoburgi, deind.eRbms§, teftio Fraqcdfufli, et sy-
riester, et primas fefe in emnihus habuefit, de iis nodum Fofpjiilienseni, ih qua queque daninatus est
tamen. singil!alim disserere supefsedehius et quia' (Feiix)rejiciuht post Francbfordiensem, quamGon-
hinc inde, •preut pccasic tulit, actitatum est, et^quia s);atannb Christi septingenlesimo nonagesiniq qtiartp
non utiius selmsque efant Paulini ppiis, tif ad pecu-~ celebratam fuisse,V> Verum iiec.emehfla.lio affi^et,
liarem dissertatipnem astririgereniur prpduc.endam, riec ratib urget. Non pfiriiuni,' quja gratis ljoc vidc-
qtii bpefa ejus riedum in publicain proferre lucem,. liif dictum. - Quare enim eriieridandus humefus 25
sed Jabere studieque nbstre, quantuni datum est ifr' ahnorum CaroU , qni tam diseftis §Q2 verJiis ex-
lustrare ccnamur. Verurii cum non ita res sehabeat ,pressns, ab pmnibus accipltur et.terietiif, et ncn
de synodp Fprojuliehsi^ in qua ipse non solum pri-. B;pbtiiis annus; Pipini, et prp 15 reppnehdus nufnerus
fflatum, ut par erat, ih'siia metropolitica ecclesia 11? Nec.ratip emendationis urget;: iiam p.fbscfiptio
tenuit, sedef auctoritaie principis sedis compfovin-., hsereseos Felicis teftio quideih. Ffahcoftifti lata est
ciales episcPpos accersivit, prolixa et elegaiiii pra-' splemnis et iegitiniaj qtio tamen iri censu nbn esset
tibne disseruit, symbplum fidei prpppsuit, caiienes cpmputan,duin qubd obiter, iiqh. expfes'so ,ha5reiiei
observandos exhibuit; iri sumnia, ipse et hon alius. npmine, cciitta eam Inconcilio: Fbfpjiiiiensi aotita-
eonciliuni coegit,' habuit, perfecit: sequum est ut lum est. Pptuit ehiiii in ccncilie .Fbrbjulieusi impro-
singulari disserlatiohe res hujus synodi pfosequa- bari dogma Felicis, et de factp impfobatuni fuit,
niuf. Ne autem in supervacaheis tenipus teratur, et quinper bocnumerumtriuffl soleni.iiiiuii^proscfiptic-
abutamur lectbris patieritia, tantumroodo de tempore riuro ariipveas,'et aveUas ab afiiip 791 sytipdum no-
et loco concilii, insuper de episcopis convenienlibus,.' strani, qub credituf a Baronio et aliis ' celebrata.
eofumque ecciesiis metfoppUtanse Aquileiensi sedi Npn igitur Cbintius scoplirii attigit. , ,
subjechs sermohemihstitiiimiis. Si qua in textu pe- -'T. IJafduirius in iiotis apppsiiis. synpdp Forpju-
cuUafefflammadversiprjemvel explanatipnem, vide- liensi ab editoribus Verietis Labhearise colleclioriis.
bantur postuiare, nptis; et ebseryatienibns
' jam sue tpm. IX, pag, 51, nPn aririorumnuni.erum conipre-
lPcoiactuni est satis, '.....'" - . '."-.., hendit in riiimerali hota xv vel 15. (ubiqii.eenini sic
H. Prseniittitur pratiphi Pauliriiansehaciri synbdo inscribituf, et nullibi expfessis Utteris cjuindecim,
habitse quoddam vfeiutexPrdiuih, quod scribee'receni- vel'decimo cfuintqsic) quehi affiguiitprsefati auetbres
sentis acta Ccnciiii dicerem, nisi styUia,omninb pra' regho Pipini, sed nuriieflifti.episcppofiim ad synodum
tipni ceterse cenfbfrois, Pauiinum indicaret aucto- --•cbrivpcatbrtim. Sic enim habef contra.riibx. allatum
reni. In eo auterir liseclegunfur, qusahtijus disser-r,- v Cbintium.ad iliud, et.ia canoiiicissyllabis.; i Cbiritjus,
tafioriis prseeiptiampsirtem,etfere unicam materiam alt Harduinus , in Annaiibus ad an. 895 (cpfrige ty-
cPmpiectuntur^ quse sic se habent, « Anrioigitur fe- ppgraphprum pscitantia illapsuni menduni, el repone
licissimo prihcipatus eofum tertio et vicesinio,. et 795) legil.et qmnlodecimo,et ciircnpipgiani prppterea
decimo quintb, canphlcis siquidem evocatum syllalbis pefturbat: >.'HsecHarduihus, Quid de numero epi-
fratefrium quprumdarh, episceppfum cpntubernium scpporum ppihandum sit, infra dicetur. iritefim adr
Fbrojulium imuhicipltimcbaceryatuih cbrivenit. > En yertendum ,ad yefba illa annq principatus, eqr.uni,
tU)iindicaturii temphs, lpcu$,,episcppi. Sedyerein-,- quibus iipn rinius,' sed ambpfuih anni, in censu et
dieatuffl: naffl nec temptis neciccus, nec episcopo- chfbriPlpgiaprpppnunttir. Adepqueillud 15 ad anries
rum numerus et eefiim ectiesiae sunl a cpnlrpversia Pipirii refefendum.neeessario est. Npn ergp iilterse
etrpiajstioneimrimnes. Quapropter qrio arino Chiisti cpMPcatprioe.possuntintelligi. . ...',-.... ,
vefe cptictirrarit arinus 25 Caipli Magni et 15 Pipini.: VI. :His seriteritiis rejectis pro ea staiiduriiyidetiir,
quislocus hpmirie Fbrejulii; inteiiigendus.'sit et 4e- quiest.P. Pagi, in anritim 796 synodiim refunden-
nique qupt et quarum ecclesiartim fuerint, episcppij- tis, Hicin critica Barpriiana ad an, 791; n. 6, ob-
qui cctivenerant, dUigeritiusest inYesligandtim, servat cpnvenife anne 796 aimum. deeimum quin-
HL De tempere prime aissefentibus nbn levis pc- tu,rn Pipiiii regis Italise, et vigesiffl.umtef tium fegni
ctirrit difficultasex aUatis verbis, yideiicet, «aiuio pariterTtalici ipsiiis Cafpli. Equiderii Pipinus anno
pfincipatus eorum terlib et. vicesimc, et decimo 781,in Pasciiate incidente in diem 15 Aprjlis Romse
qraihtocanonicisevbcatuin syiiabis,-etc. > Qusevefba ,jliapisi?aturab Adfiario pontifice, et rex Itaiise.djci-
inife tbrqueritcriticqrum ciircnistarum ingenia, Pa-r D tuf, Ejus efgb annus decimus.quiiitus incipit.diel5
rpnitis ad an. 791, h,,5, assignat.antium 18 Pipini, Aprilis'an..795et4esiriit in dieiri 15 Apfijis,aiini,se^-
'
regnb, qui cerivetiire haud pptest cuin 791 Chrisii quentis 796, ab anne aulem 7.74>die 26 Maii;,, qup.
Jesti, qup syjipdus'ap ep dicitur cenvpcata, Etenini ca.ptaPapia, et rege Desiderio jn Franclanvdepor-
ipse Pipinusltalise rex renuntiatus fuefat a.nn. 781 ' tatb, fexitalise dictus est Carpius, regni.ejus Italici
curii iri PiaschateRomae baptizatus fuit ab Adfiaho. annus vigesimus tertius incipit. Verum quideniest,
potitifice, a quousqtiead an..791,nen 15, sedtantuni quod sic res pfocedendo, nori adriuc perfectam con-
10 anrii excurftint, hicinitqup annus ll a dfe 15 venientiam annoruin utriusque.reguni assequinruf,
AprUis, qua die anne 781 lncidif Pascha. desinente anno decimP quintp regni-Piphii s.ub die
IV. Ceihtius Aiiria].,Ffanci Eccl. lom. VI,.ad an- , decimaquinta-Aprilis, qup cjietiPhduniincipitannus
niim 795n. 8, epbcham sequitur annorum regniCa- tertius regni Cafpii, quem,npnnisi vige-
roliab anno scilicet 768 quo, mprtup patfe Pipino vigesimus
sima.sexta mensis Maii Sed ncn vna
vm Kal. OctPb., adiit GaUicumregrium vu Id. ejus-. epocha attendenda est auspicMiatur.in recensendis annis regni
dem mensis, et putat esse emendanduni;numerum Italici Caroiini.;.AItera quidem. a die yigesima sexta
annorum regni ejus, ut pro 23 dicatur annus 27, sic- • Maii, qua captum est TiciDura, et Desiderius thrPno ~
querecidat coiiciHum in an. Ciiristi 795, quial5 delurbatus,: allera a victoriis ante diero decimam
Aprilis die est annus regni Pipihi.15. Ralio, qua , quintam Aprflis de bostibus.Longobardis fepprtatis..
mevetuf ad Cprrectibnemappbhendam chrcnicp, liu™, Quod negratiS' prolatum credatur, ,advertit Pagiqs
jusmodibst; QiliiaiiacphcjiioTrancbfordiensidicitur antecaptani JPapiah;fegemiCongobardprum dictum
535 DE CONCILIOFOROJULIENSI JH6
ab Adriano in epist. in ordine Carolinarum 55, quam A diem decimam quintam ejusdem mensis, est tempus
Gaufridum ad castra circa Papiam locata.in obsi- sicuti convenientium annorum vigesimi teftU"Garpli>
dionem civitatis revertentem detulisse observat ,ad'. et decimi quinti Pipini, ita cbncilii Fofojuliehsis
an. 774, n. 9, -adeoque nondum urbe ipsa expu- Paulini. Paulinus enim signando tempus sui cohcilii^
gnata. Insuper ad eumdem annum n. 10 ex proecep- more Italorum procedit, apud quos, ut advertit Ma-
to de nonis et decimis et restauratiorie ecclesiarum billonius De Re diplomat. lib. n, cap. 26, § 2, n. 12,
dioeceseos Cenomanensis , quod sic subscribitur : regnante Pipino Caroli Magni filio duplex epocha
« Data in mehse Aprili ix Kall Maii anno n Christo nonnunquam apposita est, unde apud Puriceuum p.
propitio gloriosi imperii nosiri et 54 regni no- 21, de basilica Ambrosiana sic concluditur cbarta
stri in Francia , et 29 in ItaUa, > oslendit die 23 Petri archiepiseopi : «Anno dominorum nostrorum
Aprilis an. 802secundo imperii jam attigisse an. 29 CarolietPipini regum in Italia 16 et 9. > Sic Pauli-
regni Italici. Ergo ante 26 Maii auspicandum ali~ hus noster anno principatus eorum 23 et 15 inscri-
quahdo est Caroli regnum Italicum. Hsecex Pagio. psit suum ccncilium et celebravit.
VH. Sed adhuc subtilius ex aliis diplomalum da- VHI. His suffragium ferre pctest Geergii Pilpnis
tis est nobis hsec eppcha investigata. Apud editerem auctcritas, qui histpr. BeUunen.Ub. n npn alip anno
nevissimum Ughelli in Cencerdiensibus tiabemus hanc synodum Paulinianam reppnit quam 796, et
diplcma datum Petro Cencnrdiensi episeopo Fran- mbrem synodos convocandi ob varios casus inter-
cofurti, prid. Non. Aprilis an. 802 qupd tiPtatur an. missum addit tunc fuisse resumptum, quod consonat
34 in Francia, et 29 in Italia. Hinc inferes ad quar- his quoedixit Paulinus in coneilio. Sed.fallitur dum
tam diem Aprilis an. 774 jam ccepisse diciCarolum B Aquileisecoactum affirmat, et omnes episcopps, suf-
regem Italise. Hoc nunc tene. Apud eumdem Ughel- fraganeos, ila dictos qupd eprum sufftagiis patriar-
lum in Cenetensibus aliud dlploma profertur datum cha eligeretur, interfuisse. Nihilhcrum: nec Aquileise
paritef FrancOfurti Dulcissimo prid. Kal. Aprilis an. cnactam synodum, sed Ferc-julii,nec omnesepisccpps
26 et 20 regni, qui annus incidit in annum Christi interfuisse, ut infra dicetur, nec suffraganees dictes a
794,' quo die posito signum est absolutum an. 20 suffragiis in electicne patriarchae ferendis, qui ncn ab
regni Italici non fujsse; si enim absolutus, jam esset episccpisprevincise, sed yel aprincipe vel aclero ec-
21, si autem annus 20. regni Italici Caroli absolutus clesiseerat eligendus. Uhdeautem suffraganei dican-
non est 31 Martii, et est jam inceptus 29, die 4 Apri- turvide Du Cange inglossar. Etiam PaUadiusnoster.
lis, exofdium inter 31 Martii, et 4 Aprilis statuere hoc anno synodum a Paulino, etquidem stalima vi-
necesse est. Quo die autem proeciseauspicandum sit ctoria Avarica per Henricum delata coactam profert.
nen curicsitis exquisivit Pagius; sed tantummodo Sed fallitur et ipse , dum aliqm hanc dicit ab ea,
ait, quod « cum teste Anastasio Carolus ante captam qtiain dat anno 790. Hoccenim eamet est, et non alia,
Papiam diversas civitafes subegerit, a parte Lon- non anno 790, quo nuUa, sed anno 796 celebrata.
gobardise devicta se regem Italise vocare ccepit. > ' IX. His ex chronologia petitis argumentis, quibus
Ncbis autem probabile fit, Carolum non arbitraria sententia nostra innititur, ex verbis Paulini non leve
usurpatione nomen regis Lorigobardprum sibi ascri- fulcimentum appones. Compara enimqusedixitincon-
psisse, sed cum an. 774 Romam pergeret, relicta ob- ciUocum factis ejus temporiis,etinvenies non alii anno
sidione Papiensi, et jam captis npnriullis Lpngpbar- ea melius convenire quam anno'796. Sie enim 203
dicse ditionis civitatibus (etsi nondum capto Ticino n(** ait: i Propter imminentia prseliorum bella, quse
etVerona, ut V. cl. Scipio Maffeiusin sua Verona circumquaque per finium nostrorum gyrum fremenli
illustrata part. i, lib. xi, ex documento 9 quod in fine ferocitate ingruere non cessabant, intermissum inte-
profert dato regni t Desidefii et Adelchis anno octa- rim hoc magnificum opus (concilii) procul dubio po-
bo decimo et quintb decimo per indict. xn de mense terit approbari. > Originem, progressum, renova-
Abrile, > qui annus, ipso teste, correspondet anno tionerii beUiAvarici, ad qtiod prsecipue hic respicit
Christi 774) Adrianum qui eum perhumanifer exce- Paulinus, pete ex dissert. 1 in Ubruriiad Henricum
perat titulo Longobardorum regis insignivisse. Ipsa a n. 12 et seqq. Sic alternantibus proeliiset victoriis
eniffl epistola 55 nnmero superiori citata hoc sua- rex Forpjuliensis male pacata opportunitatem abstu-
det, iri qua a papa rex Longobardorum-dicitur, et lerat Paulino concilium congregandi usque ad an.
adventiis ejus Romam et regressus ad obsidionem 796. Bellum autem Avaricum an. 795 renovatum,
Ticinensem memoratur his verbis : «Ab illo tempo- et initio sequentis ;796 per Hehricum victorem per-
re, die quo ab hac urbe Romana in illas partes pro- fectum; occasionem dedit Paulino his verbis allo-
feeti estis, quPtidie momenlaneis etiam atque singu- quendi Patruin conventum : « Nunc autem divina
lis heris nnstri sacerdetes.... pro vobis Deo nostro opitulante clementia, altritis utique ferocium harba-
ad claniandum non cessant. > Temptis autem adven- rorum superbise typho erectis cervicibus, reddita
lus ejus Romam notatur ab Anastasio, qiiod fuit pace terris, paululumque respirantibus regalibusjus-
ipso, sabbato sancto. Mora vero ejus ibidem saltem sis, necessarium duximus summopere festinantesfra^
usque ad ferjam quartam sequentem protracta est; ternitatem vestram in uno collegio aggregari. > Nola
nam dicit Bibliothecarius, quod hac die cotivenlus verba nunc attrilis cervkibus, quse indicant tempus
a pontifice confirrhavit donationem factam Stepha- JD non intercessisse nimium ab ipsa victoria ad convo-
no papse, et alia donatis addidit. Adverte autem quod cationem concilii. Quod clarius indicant illa summo-
feria secunda Paschatis ad missarum solemnia in pere festinantes. Summopere festinare est extremas
ecclesia beati Petri apostoU pontifex ei taudes red- veluti vires exerere ut fiat cito quod fieri volnmus,
dere fecit. Laudes acclamationes erant publicoeprin- et nulla temporis interposita mpra, quantum scilicet
cipibus praesertim cum. inaugurarentur factae, pre- negotii ratio prudenler patitur agendum. Pfima igi-
cationesque vitse, felicitatis, victorise, ut pluribus tur.occasiohe sibi exhibita concilium collegit Pauli-
docef Du Cange in Gloss. verbo Laus. Omnino ergo nus. Nam slatim a Paschate, quod ineidit, uti an.
rationi consentaneum est istis in laudibus datam a 774, ita et hoc anno 796, in diem 3 Apriiis, synodum
populo aecjamante principi adeo de Romana Eccle- suamhabuit; eo scilicet medio tempore, quod ex-
sia bene merenti regis Longobardofum appellatio- currit usque ad diem 15 ejusdem Aprilis, quo die
nem, quam ipse pontifex ipsi scribendo non veritus anhus 16 Pipini exordium ducif; et si divinare licet,
est coniirmare. Anno autem 774 quo hsec Romse die 10 ipsa Dbminica in Albis fprte fuit cengregata
acta sunt, pascha,inciditindiem3 Aprilis. Abhocergo et peracta.
tempdre epocha annofumregni Italici Garoli quando- X. Addebat insuper Paulinus ' in excusaiionem
qiie estarispicata. Quoecumita sint, jam annus 23Ca- intermissorum ccncilierum . se aliqualiter supple-
relini Italici regni incipiens, annc 796 cnrivenitcum visse, cum accersitus a Carclp synpdis ab eo convo-
annc 15 regni halici Pipini desinente: et spatium catis interfuerit. «Verumtamen, aiebat, non.penitus
quod est inter diem tertiam vel quaTtam Aprilis et intermissum veridicis valebit asserlionibus ajstimari.
S3? DlSSERTATTd. 558
Nam quoties Teverendis principaiibus accersiti im- A cata reliquum vitsesibi sine cura exigens administra-
periis in generali celeberrimse synodi venerabilium tionem omnem ipsis bst elargita. Quamobrem sena-
Patrum conventione 4iumillimam parvitatis mese tus consrilto ad posteritatis membriam decretum est,
prsesentiam, quia ssepius contigit adfuisse, vestris oppidi nomine immulalo , Civitatem Austriam nun-
est animis, ut opinor non celatum, vestrisque etiam cupari. > Sed hsec anilem fabellam sapiunt, quam
obtutibus aUquoties latius patuisse in promptu non emunctioris naris viri odoranles exsuffient. Propius
dubito. > His verbis respiciebat ad varios coactos accedit Fontaninus Jibello delle Masnade, dum ait
prius conventus, quos inter fuerat concilium Aquis- Civitatem Austrise ideo urbem dictam, quod orienta-
granense an. 789, quod phirimorum episcoporum lisplaga seu regio, Austria diceretur, uti .revera re-
ccetum fuisse liquet ex notis Baluzii in ipsum tom, H spectu Ticihensis, Longobardorumregise, Forumju-
Capitular. et ex.ipsa prsefatione Caroli regis, in qua lium erat: Additque in exemplum, quod Austria seu
aUoquens episcopos sic aiebat: « Quapropter placuit Aiistrasia ea pars Gallise, quse ad orientem vergit,
nobis vestram rogare solertiam, o pastores eccle- dicta quoque fuerit. Ergo occasione LongobardOrum
siarum Dei, ut vigili cura, etc. > Sed verba infra nomen est immutatum, quod ayorum nostrorum
posiia perpende: «sed et aliqua capitula ex canonicis memoria, ait Fontaninus ibid. pag. 23, perduravit.
institutionibus,. quse magis necessaria videbantur Verum transmissa hac nominis origine, quid est,
subjunximus. > Hseccapitula ex canonicis institutio- quod Paulinus, qui post exactbs Forojuiio Longo-
nibus concinnata opus erant Paulini et Alcuini, ut bafdos concilium adunavit, nbn Civitatem Austrim,
diserte asserit Benedietus Levita in prsefat. ad lib. v sed Forumjulium appellavit? Elenim recentis nemen-
Capilul. reg. Francor. loquens de lib. vn in ordine, R claturse a paulc ante pulsis sede gentibus inductse
quiest m ex collectis ab ipso. « Tertip siquidem in eblivipnem iniquum est Paulirie ibidem. cemmoranti
libelle... qusedam ex canonibus a Paulinc episeopo appingere. Quidquidtamensitde neminis mutalione,
et Albino magistro reliquisque jussione Caroli invi- non est quod de hoc ulterior vexet sollicitudo. Ha-
ctissimi principis magistris sparsim collecta sunt in- beant Civitatenses, per me licet, senium sapientem
serta capitula, et quibusdam interpositis sequuntur gloriam, et prosit. Tantummodo res sequalance diri-
alia regulsemonasticsecongruentia. > Capitulare au- ' matur, et judicium paribus hinc inde passibus
tem Aquisgranense afei 789 omnino confertum est ita discrete preeedat : ut dum ipsis antiquiera
veterum conciliorum etPatrum canonibus. Insuper taciti transmittimus, proeseijtia hcstra pptipfa fa-
capitula pfo monacbis inserta sunt, ut ambigendum 'teantur.
non sit hseeeafflet esse.salteffl ex pafte, quae a Be- XIV- In ipse autem Ferojulie ecclesia, beatse
nedicto Levita opus Paulini dicuntur. Confer, si Marise"Virgini sacra, ad conventum fuit a Paulino
lubet, cum his Aquisgranensis concilii capitula sep- delecta. Eam non esse, quse hodierna die principera
timi libri Capitularium, et non pauca invenies ada- in urbe tenet locum, insigni canonicorum collegio
mussim convenire. Quia vero sub eodem anno 789 decorata, quamvis titulo virginis MariseAssumptse
plura capitularia recensentur, et sub variis diebus incoelum illustrelur, manifestum est. Quia nen ni-
data plura edicta inveniuntur, his conficiendisPauli- mium vetus structura id evincit, et charta erectienis
num inlerfuisse pronum est credere, qui verbis su- Civhatensis ecclesioe,quam prcferrem, nisi patruus
pra allatis dicebat: «humillimam parvitatis meoe meus Nicclaus Madrisiusjam dedisset editeri Ughel-
praesentiamssepiuscontigit adfuisse. > _ liane, qui in Gothofredo patriafcha eam inseruit,
C
XI. Prse omnibus autem conciliis, ad quse hisce' non ante an. 1191 constructam et sancto Donato.sa-
verbis respitiebat, erat cPnciUum celeberrimum cratam ostendit. Sed revera nec ea ipsa nunc illa
Francefprdlense, qued singulariter vecat«genera- est, qusetunc fuit erecta ex eleemosynis fidelium, et
lem celeberrimam synodum venerabilium Patrum,» ' proecipue eorum, qui in citata charta recensentur,
in qua prsesentiam suam non defuisse optirao jure sed alia adhuc recenlioris structurse, quam sedifica-
asserere poterat, qui adeo emicuit sua oratione et verant canonici an. 1494, ut patet ex charta in ap^
actis, ut neminem latere potuisset. Hsec vero syno- pend. 2, n. 42 equidem etiam an,' 1283 per manum
dus Francofordiensis coacta anno 794 dequaloqui- Nicolai notaru Civitaten. datur doeumentum sic:
tur Paulinus, manifeste eyincit, posteriorem esse eo «Actum in Austrise Civitate ante fores sancti Do-
anno Forojuliensem, in qua de iUa loquebatur, ni- nati majoris eeclesise. > In urbe est templum Sanctm
mirum ad an. 796 pertinere. Et hsec quoad tempus. Marim in Curia appellatum, quod non longe visitur
XH. Locum aulem si spectas, jam ex Paulini ver- a palatioqubd Callisti dicebant, qui a Cormone se-
bis liquido constat ForumjuUum : « Quorumdam dem patriarchalem in Forumjulium transferens,
episcoporumcentubernium Forumjulium municipium sedibuspatriarchalibusa.se excitatis nomen reliquit.
metropolim Aquileiensem. .. convenit. > Quid vero Forte PatilinuSi qui Sigualdo tantuni interposito,
et ubi fuerit hoc Forumjulium diu sub judice lis fuif. Cailisto successit, in proxima ecclesia concilium
Inter nostrates Utinenses et Civitatenses originalis -commodius habuit, vel si mavis in ecclesia sanctse
semulatioin partes auelores diviserat, utraque urbe Marisein Valle puellarum monasterii, jarii in saltu
pro hujus nominis gloria certante, et utraque suis sub Sigualdopatriarcha constructi, et, si verum est,
innixa argumentis sibi praerogativam veteris honoiis Dtranslati, forte tempore Paulini in Forojulium et a
vindicante. MaUem rem, ut hucusque stetit, ihdefi- Ludovico et Lothario, Maxentio patriarchse poslea
nitam relinquere, quam vel patriae mese, vel Civita- concessi, ut chartse in 2 append. n. 1 et 8 docent,
tensium, quorum alioquin et generositatem suspicio synodus est babita. A parle orientali urbis trans
et benevolentiamcolo , mihi indignationem conflare. pontem Natisoni fluvio suppositum, olim subliciura,
Verum quaevulgo htinc.Cividale-xel Civitas Austrim nunc Japideum eximiaestructiirse erectum an. 1441,
dicitur, ForumjuUum esto. Si quidem sentiunt re- ut in charta 204 append. 2, n. 39, alia estecclesia
centiores communiter, quorum nihil interest, ntim virgini Matri sacra. An hsec tunc exstiterit, et ad
hoec vel iUa civilas prsestet, sed tantum veriora synodumdelecta fnerit,non ausim assererie. Qusecori-
prodere, quos el commendamus, et imitari stude- cilium complexafuit, eam puto, quseprincipem in urbe
mus, amicam veritatem prse omnibus facientes. Iccum tenuerit, et virgini Marisesacra; cujus forte
XIII. Nonnibil tamen nominis immutatio negotii porta aliqua ex proximo altari sancti Donali, sancti
faeessit. Etenim cur et quando Forumjulium Civilas, Donaii pprta fuit dicta.
et Civitas Auslrimdicla est? Candidus lib. m paulo XV. Jam ad tertium preppsitum dubium deveni-
ante finem, originem -nominis Civitatis Austrise hinc mus videlicet quct et quarum ecclesiarum episeepi
haurit, quod « Rosimunda Luitprandi regis uxor, ad Paulinianam synodum convenerint. 'Amplissima
Anstriis principibus oriunda, viro fato funclo, hor- enim quondam fuit Aquileiensis provincia, quoe ab
tatu Hirpraridi in Forojulii sedem secessit, quse Abdua ad Pannonias usque, comprehenso Norico et
generosos civium mores ardujs in cohsiliis conspi- sestuariis Adriaiici maris, sive marina cum medi-
539 DE CONGILIOFOROJULIENSI m
terranea Yenetia, lstria et Liburniay se extejtdebat. A Alardinum de Capite pontis, et canonieosVerogen-
En eatalogtim 35 episcopatuum, quos vario temppre ses, quihus advenientis primo Veronam pairiafclise
Aquileiensi cathedroe.subjectosesse ex vaiiis aucto- Aquileien. equus adjudicatur an. 1207, 5 Martii.Tta
ribus comperimus. 1 est Juliensis, 2 .Altinensis, de cappa cum Civitatensibus facliim puta. Sed re-
3. Opilerginus, 4 Asylanus, 5 Sacillanus, 6 Maranen- deamus in viam, a qua.nos amor veritalis, non con-
sis; 7 j^monensis, 8 Scaraban.tiensis, 9, Cellianus, teritionis prufigo aliquantidum abduxit.
40 Sabionensis, M Petoviensis, 12 Tiburniensis, XVII. 2. Aitinensis episcopatusprsesul erat Petrus
13 Beconensis, 14 Augustanus, 15 Avenliensis, 16 sub epdemElia, cujus Gradeusi etiam synodo inter-
Vejentanus, 17 Ciltanovanus, 18 Jusiinppolilanus, fuit. Sed de eo et de Allino aUquid fusius in dissert.
19 Tergestimis, 20 Petinensis, 21 Polensis, 22 Pa- de synbdo Altinensi, proecipuen. 18 babebis.3. Opi-
rentinus, 25 Manluanus, 24 Concordiensis, 25 Cene- terginus male confunditur a npnnuUis cum Cene-
lehsis, 26 Vicentinus, 27 Tridentinus, 28 Feltrensis, tensi episcepaiu, quasi tioc ex illius inieritu exorlo.
29 Veronensis, 50 Palavinus, 31 Tarvisinus, 52 Bel- Nam sub Elia Marcianus Ojiiterginus, seu Opiter-
lunensis, et 53 Coniensis.Brevem nolitiam singulo- giimsis, et VindemiusCenetensis hafcentiirin eodein
rum subjicianius. . * cencilip Gradensi subscripl-i: et an. 680, Agalhone
, XVI. 1. Juliensis episeopatus mentio fit in synodo Petri calbedram tenente, inconcilio Romano suiiscri-
Gradensi sub EUa patriarcha Aquileiensi an. 579, et bunt et Ursinus Ccnetensis et Benenatu.s Opitergi-
Maxentiustunc erat episcopus oppidi Julii Carnici, nus. Non ergo ex occasu unius ortus alterius, cum
nunc vulgo Zugiio dicti, paucis reliquiis veteris ur- utrumque eodem tempore floruisse manifeslum sit.
bis nomen adliuc reiincnlibus inter Carnorum men- g Sed consule adhuc quse infra n. 25 in Cenetensi di-
tanorum pagos. Cave aulem. ne hujus loci episcepos • cemus. 4. Acilensis episcopatus menlio occurrit in
alteri ex noslris urbibus appingas, ut noslrales vel diplomate Othonis, quod profert Ughelli eJitor Ve-
Utinenses vel Civitatenses eriere menlis dulcissimp, nelus in episcopis Tarvisinis; quo diplomale an. 968
nunc huic nunc illi prput ampr patriaj eos rapit,pas- Otho donat Rozo, alias Roccic, episcopo « castrum
sim sed perperamascribunt. Hinc qtioque falluntur, de Asilo cum ecclesiain henpre beatoeMarioevirginis
qui credunt niti veritale quod Marinus Grimanus pa- conslrucla,quoe oliin caput episcopatusipsius loci et
triarcha ait in privilegio.Civitatensibus die 18 De- dpmus esse videbatur,»ut ibi dicitur, pro erat,- m.u-
cembris arnio salutis 1524 dato, cum primo eccle- tatione et usurpalione verbi in re diplomat. nota.
siam eorum inviseret, et cappam pontilicalem dono Azolensis, seu Acilensis episcopatus tanquam Aqui-
traderei:«CPnveniebat, ut sicut vestra respublica leiensis metropolitoesuffraganei occurrit mentio in
pro patriarchalus nostri ornamento sese Plim spc- synodo Marituana , in qua penultimo locc Iiabetur
liavit prpprio episcopatuj sic nos qupque ad tantaa Artbemius Azoleusis; et ante eam in conciliabulo
rei recordationem inutiia adjecta compensatione ex- Maranensi Agnellus de Azilio, ut constantior ieciio
spoliaremur principaliori nostrp indunienlp ob ve^ habet; ncn de Sacille, reperilur, 5. Sacillanuin qui-
stram gratiam. > Impositumenini fuit bono prsesuli, dem cuni Acilensi Ughellus in prccemio.ad patriar-
quod aliquando in gratiam patriarchatus sese Civitas ctias Aquileien. confundit, ejusque Sacillanf sub-
Austriae.exspoliasset honore episcopali, cum nun-- scriptionem inveniri ait epislolsesynodicoeAgathonis
qtiahi proprio episcopOfuisset decorata, ut ex ipso papsepro yi synodo. Ego tamen subscriptionem ejus
Paulo DiacOnocstendit eminenlissimus Nprisius de p ibidem non invenio, nec P. de Rubeis in npt. ad.
v-synodocap. 9, § 4, et ipse indigena urbis Clulip-- -concil. Mantuan..,n. 10, invenit. Siculi neque in co-
pus a Ttirre episcopus Adriensis in dissert. de Colo- dice fisci apostolici-aut in provinciali Romano, in
riia Forojulien. nPri se sppliasse episcepatu in gra- quibus obtendebatur mentionem fieri episcopi Sacil-
liam sedis patriarcbalis, sed a CalUslc patriareha lanensis, nec Carolus a sancto Paulo, nec Lucas
expulsum fuisse-scribat Amatcrem, qui nen episce- Holstenius, qui hoee monumenla jam expenderant,:
pus proprius Forpjulii, sed Julii Carnici erat, preca- invenere. 6. Jlarane.nsem episcopum autumat ali-
rio irt FOrojulio, annuentibus ducibus Longobardo-. quando, fuisse Palladius ex synodo Marani- liabita
rum, comniOfans,post quem nullus episcopus Julien- sub Severe patriarcha; q.uoteste, qua ratione, non
sisoceurriti Exspoliatio ahtem et cappse traditio profert. Qui Donatus nomine subscribit Lateranensi
aliahi qtiam GivitatensesprsfitenduntPrigincm habet; concilio sub Marlinpl; eum nori Marranensem in Fo-
ham adeundp-nep^patriarcha ecclesiam ipsam me- rojulip, sed-Mariaiicnsem in Corsica fuisse episco-
trbpelitatiam Aqiiileienseni, mitiistri ecclesioeeum pum observat laudalus pater de Rubeis in dissert.
cappa exspeliabant, iit patet ex charta, quam iii de schism. Aquileien. caput 12. 7. jEmonensis idem
appendice 2 preferimus, n. 25, tfansierunt eninr ri- est ac Labacensis episcopatus, ut vult Schorilebenin
tus Aquiieiensisecclesioetina cum patriarchaln Fo- annal. Carnioliprum : cujus episcepus Patritius, aliis
rPjtiliensem, ut ille reeitandi in die purificatienis Petrus, subscripsit cencilio• Gradensi. Praeler hunc
homiha patriarcharum in ecclesia Givitatehsi, qui nullum invenie episcopum JSmcnensem vel Laba-
ihiisu eratin Aquileiensi eadem die, ut rituale ms. censem usque ad an. 4000, ad quem usque preducit
ejusdem eeclesisepraescribitpost recitalaffl ahtiphc- D cpas siium Schonleben. Imoex Ughello.recensente
ham : Hbdie beata virgo, elc. sic: Quo finito reci- suffraganeosmetropoleos Aquileiensis, invenio tan-
idniuf nomina patnarckariim. Augustihus Gradeni- lummodo'a Pio II institHtam fuisse Labaci sedem
ctis, tit palet in charta ih appehdice 2, h. 45 appo-' episcopaleman. 1461, subditamquepalriarchseAqui-
henda, tempore avorum nostrorum donat ecclesioe leiensi. Verum sex tantura post annos petente Fri-
Uliiiensiscapitrilo pedtim suum pastorale, mtinus derico imperalore, ab Aquileiensi exempta per
quidein prsestantiusquam Cappa, quoe aliis qupque Paulum II Romanse sedi immediaie subjicitur. Hi
minpribus ecciesiasticis dighitatibus quandoque con- omnes episcopalus vel nunquam fuerant, vel non-
beditur: qtiis tamen unquarh Utinensium spmhiavit dum erant, vel desierant esse teriipore Paulini,
pef faJe dnriinii designari dighitateffl episccpalem vel CarebantepiscPpp,vel in aliam sedem erant trans-
Utineriseih abolitain in gratiam sedis patriarchalis? lati.
Solebant patriarchse nostri ciirnadifent sederii suam XVIH.ln Nericp, 8. Scarabantiensem episccpatum
Aquileiensem, in eCfelesiamUtinenseni translatam, invenic, cujus proesul Vigilius subscribit Elioeeen-
mtilanicui veniendomsidebant cumphaleris, ephipio, cilin. Scarabantia, quse nunc Sapringh vel Zappri-
calcafibusque auratis, Utinensibus eoncedere, ut ex niim aixdit teste Ferrarie ex Lazio, oeto mil^
bhartaih append. 2, n. 45, ihserehda ipsum Mafinum Jiaria Germanica a Vindobonain eurum distat, dimta
Gfiriiahum fecisse cognosces, non ih alicujus veteris forle ab Avaris anno 789 vel seqq. nam sub anno
dignitatis, sed fantum iri honoris amorisque signum 791 annalista Bertinianus sic ait: « Propler nimiam
ef testimonium. Mos vetus, quem apud Ugtiellumin malitiam et inlolerabilem, quara fecerant Avafi con^
Taltefojhvenies, ciirn de equo ipsitts lis oritur inter tra sanctam Ecclesiam vel populum Curistiamim, i
KU BlSSERIAflO. m
Carolns in fines eorum perrexit, e't ad Arrabonem,; A Basnagii, qui fabulis eam refertaa dieit, -et revera
fluvium vulgo Rab, ad quem Scarabantia.sita erat; et prsesertim in chronpipgia. In geographia vero non
teste Cellario, eos contrivit. Igitur' quod passi sunt; reprobanda. Jbi sanctus- Magons invisit episcopum
Avari a Carolo anno 791 in ultionem fuit eorumi ? sanctse Augustse VindeUcensisecclesise Wicblper-
malorum, quse superinri annp. perpelrayerant in tum > eui dicit se « a domino directum ad Ipcum,
Ecclesiam, quo in tumuitu hsec sedes vel exstingui- qui vpcatur Fances, ubi proprii sunt fontes Aipium
tur vel supprimitor. 9.- Gelianus episcopus Joan- Juliariim. > 15. Aventiensis vel Avoritifensisepisco-
nes eidem synodo Gradensi octavo loco stibscfibit. pits Aaron sub Eiia synpdp Gradensi subscribit." An
Geleia, vel ut habet ^Eneas Sylvius Hist, EurPp; urbis, quae Avendo in Japidibus Cellarip, episccpus ?
c. 21, et vulgo efferfut GMa, urbs quondam noni 16. Sit Vejentanus, qup titulo Andreas Vejenlanus
ignobilis, ut lapiiies inscripti passim occurrentes; episcopus provincioeIstrise subscribit iittefis Agatho^
tesiantvrr, forte clades Avarorum et ipsa perpessa, nis papoein synodo Romana an. 680, in Liburnina ad
modo AquUeiensi modo Laureaeensi, ac tandemi sinum Flanaticum, Vegium geographis. V. -Cella-
Salisburgensi metropolitse paruit. Nunc episcoppi rium. Etsi tempore PauUni Islrienses episcopi non
caret.-205 *0. Sabioneiisemepiscopatum decoravit; Aquileien. metropolim suspieerent, sed Gfaden-
sanctus lngentiinus, cujus nomeu in synodis Gra^ sein, tamen et antea et ppstea et nune Aquileiensi
densi et Maranensi reperitur. Moroeutus in addit, ad[ provincise accensentur. Unde.qui.sub Agathonepa-
UgheUumin Forlutialiano, episcopo inter Aquileien- triarcha Aquileiensi, id est Gradensi, .-synodoRo-
ses decimo, hunc auctorem sedis censtituit an. 550; manse Agathonis. papse tanquam provincise Histrise
deinde suspicatur Aquileiensi subtractam eccasicne: g subscribunt, quondam veteris Aquileiaesedisubjicie-
quaestionis ortaeinter patriarcham Aquileien. et Sa- bantur.Cittanovanus autem, 17. episcopalus recenter
lisburgensem archiepisccpuffl de limitibus cenfiniai audiitiEmonensis, id estposl an. 1000 testeUghello.
Garolo Magnointer ntrasqiie provincias statuente, ett Sub nornine tamen jEmomcensis a Gointio ad an.
pro Sabione excisa, Brixinam Salisburgensi suffi- 774, n. 110, et OEmonensisad an. 795»ih 25_ hiter se-
ciente. Suffectiohsec fieri non potuit ante an. 798,, des Istrise recensetur. Palladius huc translatum vult
quo ecclesia Juraviensis sive SaUsburgensis in ar- episcopatum Maranensem.; Schonleben iEmohien-
chiepiseopatuffl per Leonem III, Arnone archiepi-' sem, id est Labacensem.. Neutrum pulp ; sed recen-
scopo primo rehuntiato, erigitur. Verum anno 807 tieris priginis episcepatum et urbem ex npmine civi-
adhuc supererat nomen Sabionensis; nam eo anno» tatem yere novam arguerem. 18. Justinepplis, alias
conciUo Salisburgensi sub Arnone intervenit Enri- ^Egida insula, Argonautarum-appulsu, si fabttliscre-
cus, sive Einricus Sabionensis episcopus. Fof te igigj dimus, celebris, a Justini auspiciis, quibus reparata,
tur fortuna vicissitudiriem aliarum ecclesiarum ex- nemen sortita et lapide irisefipto.hpc testante, a Rei-
perta Sabio, qriae quondam metropoUtaeAqiiileiensii nesic, tamen nauci factPj dieitur. Sancturo Naza-
subdebatur, a lohga tempestate episcopo destituta, rium primum, si ncn in sede, in censu tamen repp-
oecasione novaesedis archiepiscopalis, Salishurgensi nendum vult centra Ughellum Schonleben ad an.
gnpponitur creatione recentis episcopi Alimi cui En- 524, anno aqtem,75t>. Jpahnes occurrit hoc anrto,
ricus circa. an. 807 successit.il. Petovii episcOpos .teste UgheilOj a Viteiliano Gradensi patriarcha or-
fuisse Marcum et Valentem patet ex concilio Aqui- dinaius,, Sed hic hunianitef peccavit Ughellus, qui
leien. an. 381 sub Valeriano, interventu sancti Am- i« ordinatLonemipsjus .Vitelliani nonnisi anno sequenti
brosii et pluriurh viforum doctrina et sanetitate in- 757 in Gradensibus ponit. Post hunc ab ipso Yitel-
signium celebri. Quis post hos et Virgilium seu Ber- liano ordinatur senator ante an. 766, nam hoc anno
guHum, qui synodo Elise hiterfuit, sedem episcopa-r ipse Gradensis patriarcha fato,fiingftur.,Num tem-
lem Petavione (Petovium enim et Petavio dicitur) pore PauUni supervixerit senator, nihil interestj
tenuerit, non ausim asserere. 12. Tiburhiensis epi- quod Istriensis ad synodum npii erat venturus. 19.
scopus Leomanus Gradensi synodo adfuit. Candidus; tergestinus Severus EUae concilio adfuit, et Gau-
inter caeteras ntigas, queis Opellamsuam infarcit, et denlius Romano Agattionis papaetanquam Istrise (eb
Lanc vendit lib. iv, Tiborniensem ecclesiam modo npinine tunc provinciani miiversam appeilatam, jio-
esse Tergestinse ditionis. Quid longius a'vero.?.. An- tum) episcopus. 20.., Episcopus Petinehsis dicitur
gustissimam Tergestinam dioecesim quis ad -Dravum Ugtiello et Cointio etiam Pucinensis. Miror. Petina
USqueprotendit? An quia Ternovo iii ambitu Terge- tptius Istfise spatip a Pucinpj sito' inler.Aquileiam et
stino inyenit, nominis siroilitudine caplus Teurniam, Tergestum,-non episcopaii;sede,;sed^ihisetiam ve-
seu Tiburniam credidit ? Enormhis erravit Joseph leribus nobili, distat. Martianus;PetinensiSj non Pu-
Motairi dissert. de Jtire metropol., qui nec mentem cinensis episcopusoccurrit; in concilio.Gfadensi sub
Candidi assecutus est, dum ait ex ipso CahdidoiTi- Elia. 21. Pplensis episcppus;Adrianus.eidem concilio
bqrniensem.episcbpalilm posted fuisse Tergestinum: subscribit, et Cyriacus litleris Agailienis. papae in
nec postea fuil-Tergestinus, hec Candidus hoc dixit: concilio Romanp. 22. Parentin.us episcopus-Joannes
sed tantumTiborniensisdioeceseosmodoTergeslinaeV Elisesynodo interfuit..Is,ante Euphrasium ponendus
id est qupd ecclesia-seu episccpatus Tibornierisis , est,; quod non iecit JJgheilus>.;Eiiphrasitis.;enini in
modo sitiiitionisTergeslinse, seu dioecesiTergestina " yivis erat an. 796, an. 16: Corislantini Irenes; vfiiii,
«omprehendatur, non aiitem qudd Tergestinus nuric ut patet ex documento pfoiato- ab additore IJgiieiii
sit loco Tihurniensis. Utraque enim ecclesia suum in Pareritinis. jpannes auiem, trui aii. .579 synodq
dedit episcopum bodem tempore sub Elia, illa IJCO^ Gradensi hiterfuit, ulfra duo ssecuia Euphrasium
manum, Tergeste SeVenim. HaecTiburuiensis eccle- praecessit. . ,-. ,-,; ..;..,'.,.' ;.
sia unacum BeconetiSi,13. et Augustana, 14. subtra- ..XX. Sed jamabora Istriae ad mediterranea Ye-
ctse fuerant metropoUtseAquileiensi jam ab an.r591. netise accedamusr 23. Mantuanhs episeopatus; insti-
Unde eonqueruntur sehismatici Aquileien. proyincise tuitur a Leone III anno emprtuali Patilini hPstii,
episcopi in Jibello ad. Mauritium-imp. quod ecclesise nempe 804. Paucis rem expedit, Ughellus: in Man-
Aquileiensijus metropplilieum,-erdinandi scilicet in tuanistem. I: « CumLeo IU, ex famarepeftaespoh-;
subjectis sedibus episcoposcOnvellii ante anhos jam gise ^nno 804,sanguine Chrisli imbuta!., a Longino
cceperat.etrin tribus ecclesiis nostri concilii, id est olim defossse,Mantuam venisset, hausissetqiie eculis
Beconensi, Tiburniensij et Augustana Galliaruhi epi- admirabilis reliquiae veritalem; tum primuffl ,(neta
scopi eonstiluerant sacerdctes.. s Auguslam hane non pHmum) Mantuaeepisccpalem dignitatem attribuiti
aliam quam Vindelicorum puto , quippe ferme con- ejusque prsesulem
terminam provinciseForojtiUensi, habitam fuisse de- fragari, decfeloqueAquileiensi palriarchse voluit suf-
sumi poiest.ex cap. 21 et seqq. Vita sancti Magni a ad Nicolaum V Leonis suum robur man.sit tisque
ponlificem, qui an. 1455 Mantua-
TheodoroCampedpnensi scripta, inter Lect. Antiqi nam eeclesiam a jurisdictione AquUeiensiexemit,-
Canisu tom.1,- pag. 666* edit. Amstel. 1725, ope atque Romanae;sedi immediate subjecit.* 2|i,G0H*
|{43 DE CONCILIOFOROJIJLIENSI DISSERTATIO. 544
cordiensis episcbpus clarissimus utrique synodo, A.temporis nota. Huic tantummodo apponit an. 802
Gradensi sub Elia, Maranensi sub Severo patriar- apte tiunc est Amator, et supra ipsum Clementianus.
chis adfuit. Cardinalis Norisius, qui legere poteratex Unum ex his tribus concilio Paulini interfuisse proba-
codice fiarberino et ex Dandulo Concqrdiensis quia bile est. 28. Feltria, ut inter confines populos facile
legit Cmlkanm, transfert inC#HnaMa,%etmultaconge- evenire solet, aemula Bellunensis conterminae civita-
rit, meo judicio parum firma, de profectione episcopi tis perpetua conspicitur, ita ut necesse fuerit ad se-
Conccrdiensis Coelinam, nune Maniacum. Ex docu- dandas sub uno pastore utriustjue gregis querelas
mento , quod suggerente Hieronymo David, Y. Cl. an. 1204 transactionem' admitti, qua Torrentinus
cive Yeneto, profert additor Ughellianus, Carolus Feltrensis et Anselmus Bellunensis episcopi conve-
Magnus anno 54 Francici regni, id est an. Dom. 802, nertint auctoritate Innocentiiecclesiam
III, ut eorum primo
Pelruni episcopum cum sua Goncordiensiecclesia re- fato functo alter utramque sub unico pa-
cipit sub imperiali proteCtione; Si sedem adierat an. storali regimine custodiendam haberet: quod usque
796, interesse synodo Paulini debuerat. 25. Cene- ad an. 1462 sub Pio H perduravit. Yerum nec sic
tensem jam supra dixiniusdistinclum esseab Opiter- pace parta, ad primam separationem sub duplici pa-
gino. P. Bern. de Rubeis inter cactera, quaenotat ad store rediere eeclesise. Anselmo prsemortuo, Torren-
infirmandum concilium Gradense sub Elia in dissert. tinus utriusque eeclesiaelitulo decoratus testis inscri-
de schismate Aquileien. et hoc aggerit cap. 11 Vin- bitur donationi a Wolchero patriarchse Aquileiensi
demium legendum esse Cessensem, non Cenetensem, factse ccenobio sancti Nicolai in littore, videlicet,
quod in Istria insula Cissa fuerit. EpisGopumautem « Tunilinus (sic ibi) Bellunensis et Feltrensis episcp-
Istriensem Yindemium fuisse ex verbis Pauli Diaconi g pus. > Fpntejus Feltrensis primus qui occurrat epi-
colligit, cum ait Severum a Smaragdo Ravennam scopus, inter Gradensis synodi patres et Maranensis
deductum cum tribus ex Istria episcopis id est Joanne conciliabuli interfuit. Tempore Caroli' Magni Endri-
Parentino, Severo, atque Vindemio. Sed omnes pro- ghettus, cujus mentio exstat ab an. 769 usque ad an.
vinciae AquUeiensis dictos Istriae episcopos patet ex 781 teste Pilono, sedem implevit. Num vero in vivis
concilioRomano subAgathone, ubi Ursinus Cenefen- fuerit adhuc post annos quindecim, et an. 796 inter-
sis clare apparet sub Agathone patriarcha cum cse- fuerit concilio ForojuUensi, incertum. Post imnc
teris etiam mediterranearum sedium, ut Patavinae ef usque ad annum 826s quo recensetur Amatus, et sy-
Opitergensis episcopis, qui yPcantur omnes Istriae nodo Mantuanseinseritur, alius medio tempore non
episcopi. Yidetur hic pater eo tendere impugnando occurrit.
synodum Gradensem hucusque non vocatam in du- XXH. Verbnensis, 29. episcopatus ab Aquileiensi
biiim, ut actaMantuanse synodi, sua ope inlucem re- sede si quialius pendet, cum, praeterquamquod.So-
center tradita, in quibus Gradensis partes depri- lacius sub Elia concilio Gradensi, Junior Maranensi
muntur, et Aquileiensis ecclesiae, procurante ejus convenerunt, Rotaldus, qui successit post ./Egiiiiim
patriarcha Maxentio, extolluntur, stabiliat et robo- Aldoni (aiter ex his temporeMaxentioconcilii Paulini cathe-
ret. Utrum verO jure utrumque fecerit, videant alii. dram Veronensem tenebal) patriarcha ad
Dulcissimus, et non Valentinus, ut putavit UgheUus consecrationem ecclesioesancti Georgii advocato, ca-
ih Cenetensibus , privilegium a Carolo obtinuit sub pitulum ab Yerohensium futurorum prsesulum pole-
data an. 26 el 20 regni, qui annus correspondet state exemit, et ifflmediate patriarchse subjecit si
206 an>Christi 794. In ep dicitur, et « ubi, id est p" fides habenda est diplomaliinallato ab Ughelloin Ve-
Cenedensium castro prseest vir venerabilis Dulcissi- ronensibus; qiiod quidem notis cbronologicis non
mus episcopus. > Hunc puto ex iis fuisse, qui conci^ parum peccat, quia ponitur an. Caroli 41 et Ber-
-lioPaulini adesse debuissent. 26. Vicentinum episco- nardi an. 1, sub die xvi Kal. Octob. indict. 6 ; ad-
pattim a sanctoProsdocimo constitutum ait U.gheUus, notator Ughelliinvull esse an. 814 : sed an. 814 Caro-
et ipsum fuisse « primum episcopum Vicentinum lus Septembri vivis non erat, qui antequam in-
postquam Aquilejam, Patavium, aliasque urbes illu- ciperet annum v40Kal. regni Italici decesserat Januarii
strasset. >Sed non sibi constat: cum in Aquileiensi- die 28, nempe Februarii. Si autem an. 813
bus sanctum Marcum etsanclum Hermagoram, non datum est, ut vult Ughellus, nec Bernafdi esse po-
sanctum Prosdocimtim; et in Patavinis sanctum test annus 1, qui rex dicitur post xvi Kal. Octob.,
Prosdoeimum « a sancto Petfo primum praesulem nempe Novembri mense sequenliejusdemanni813,
Patavinorum, > nonYieentinorum, cnstitutum fuisse indictio autem 6 Romana seu pontificia correspOndet
conscripserit. Tempore" Eliae patriarchae Henricum anno 813, sedCsesarea, seu Constantiniana jam trans-
episcopum Yicentinum pcnit ipse Ughellus, qui-ta- ierat in 7. Quidquid tamenest sit de veritate dipioma-
men concilio-nonadfuit Gradensi, « ne particeps ejus tis, nunc de facto subjectio indubia.
erroris (id est quo schisma Aquiieien. conflatum est) XXiH. Patavinus, 30. episcopatus satis Aquileien.
viderelur. > Sed in foveam qtiam cavit Henricus, metfopoUtaesuffragari cognoscitur in Paulo, qui tan-
successor ejus Horontius cecidit, qui in conciliabulo quam Istrise provincise(hoc enim noniine Aquileien-
Maranensi pro Severo stetit, et conventui schismati- sis tunc dicebatur, ut dictum est) episcopns subscri-
corurrt, a Gregorio papa ad Mauritium imp. provo- D bitlitteris Agathonis papse, etin Dominioo, qui Man-
cantium accessit, libellb appeUafibnissubscripto. Ab tuanae synodo sub nomine Patavensis Provincim
anno 701 usque ad an. 813 Petrus, dein Reginaldus Venetiminserilur. Quam subjectionem ab Aquileiensi
occurrunt. Is ihterfuit corisecrationi ecclesise sancti sede ssec. xin habuerint Ratavini episcopi apparet ex
Georgii Yeronse, petente Rotaldo Yeronen. episcopo documento an. 1296 in append. 2,n. 21,apponendo.
a Maxentio patriarcha Aquileiens. peractse. Pbterat Sed nedum ssec. xm, et solum Patavina ecclesia, ve-
hic ante annos 17 consedisse' cathedram Vicenfi- rum soeculoxi, imo ipso Paulini tempore et omnes
nam, et coneilio Paulini adfuisse. • suffraganei episcopatus quomodo se gererent cum
XXI. Tridentinum, 27. episcopatum a sancto Her- suo metropolita, cum suam cathedram primo ini-
magora fidem bausisse testatur Ughellus; etvir.cl. rent, patebit ex aliis formulis subjeCtionis,iruas pro-
Jo. Benedictus Gentilottus in notis ad eumd. monet fitebantur ea oceasione neo-episcopi, quam in ap-
ad hoc unum testandum positas ipsi el sancto For- pend. 2, n. 6 etn. 11, habebis. Rodoni an. 793 suc-
tunato fidei et martyrii socio peculiares in choro ca- cessit Luitardus, ut ex Ursato an. 780 Rodonem
thedralis inscriptiones. Abundantius, decimus octa- constituente, etl3 annos sedis ei assignante,colligi-
YUSepiscopus Tridentinus, septimo loco subscribit tur apud UgheUum. Hic ab an. 793 ad an. circiter
in concilio Aquileien; an. 581 sub sancto Valeriano. 809 sedem implens concilio Forojuliehsi Paulini po-
AgneUusyigesimus quintus in concilio Gradensi sub luit et debuit interesse. 31. Tamsina ecclesia Rus-
Elia et Maranensi sub Severo palriarchis. Post hunc sium, seu Rusticum, conciiioMaranensi exhibuit. Fe-
usque ad Hildegarium, qui quadragesimo quarto loco lix Rustico successit, qui libello Mauritio in causa
ponitur. episcopi ab Ugtiello recensentur sine ulla Sewri directo subscribit. Et hinc corrigi debent, qui
545 DE FELICIS ET ELIPANDIHJERESI DISSERTATIODOGMATICA. 546
ex nostris censuerunt in ipsa synodo Maranensilibel- A rentii Doroihicum sedisse cum patriarcha Paulinus
lum concinnatum, cui nnn inteffuit Felix qui libel- Forojulien. synodum convocayit: ignorari vero no-
lum suhscripsit, sed Rusticus. Anne 799 Fprtunatum mina cseterorum episcoporum, qui dioacesesConcor-
episcopum UgheUusreponit, de quo etiam ait quod diensem, Yicentinam, Cenetensem, Feltrensem, Bel-
Leonem III e Gallia'reverlentem hospitio exceperit, lunensem, Tergestinam, JustinopoUtanam,OEmonen-
et addit eo proesulean. 780in dicecesiTarvisina fun- sem, Petinerisem, et Poiensemiunc administrabant.»
datum esse monasterium a Gerardo comite, quiNo- Nos his non stamus. Nam si viginti tres episcopatus
nantulano monasterio res suas legavit. Et hic ergo demas,- qui vel nunquam fuerunt, ut Maranensis et
Paulini concUioadesse.potuit, et fbrte adfuit. Bel- Sacillanus ; vel desierant, ut Juliensis, Opiterginus,
iunensis, 32. concUiabulo Maranensi, et libello ad Scarabantiensis, Pelinnus, Petoviensis, Aventiensis,
Mauritium directo subscribendo dedit Laurentium. Yejentanus ; vel in aliam provineiam transmigra-
Ayroldus ah UgheUosub an. 781 locatur : post quem runt, ut Altinensis, Sabioriensis,Tiburniensis, Augu-
Odelbertus an. 827 in concilio Mauluano apparet. stanus, Bejonensis; vel nondum erant, ut Mantua-
Eigo Ayroldum tempus concilii Paulini optime com- nus, et Pittanovanus : si demas Istrise episcopatus,
prehendere poterat, et in censequens ipse cencilio Tergestinum, JuslinopoUtanum, Parentinum, Peti-
adfuisse. 33. Comensisecelesia ab Aquileiensipen- nensem, Polensem, qui Gradensi parebant a divi-
dere se prodit vel canendo : nam ipse cantus , de sione sedis metropoiilicae in Aquileiensem207 e*
quo aUquid innuimus in prsef. ad. not. in hymnos Gradensem, quamvis Istria domita a Pipino et Grae-
Paulini, ab hac sede longo servatus tempore, quia a cis erepta an. 789, ut vult Cointius, quorum insuper
ritu ecclesiae patriarchalis Aquileiensis profecerat, H sedes tunc fefe omnes viduatse pastoribus erant; si
patriarchinus dicitur. Pelrus Comensibusdatus est **demas episcopatus, quorum episcoporum series in-
episcopus an. 776 GaUia ortus, adnitente Carolo terpolata a longo tempore, et praecipueea tempestate
Magno, a quo ex Ratispona an. 803 pro sua ecclesia cognoscitur, ut Aciliensis et CEmonensis,seu Laba-
privilegium obtinuit, et an. 818, quo decessit, a Lu- censis: decemtantummodo supersunt, qui accedere
dovicoPio aliud datum Comi ad sanctum Petrum. potuerunl concilio probabiliter,-dubie, indubie. Pro-
Hinc vides hunc episcopum optime potuisse Paulini babiliter ConcordietisisPetrus, Cenetensis Dulcissi-
concilio adesse. mus, Vicentinus Reginaldus. Dubie, id est uter ex
XXIV. Ex his colligipolest, quanquam tam ampla duobus accesserit, quia incertum quis an. 796 in ca-
provincia Aquileien. fueril, paucos tamen episcopos thedra consederit Tridentin. an Amator vel Hildega-
nabuisse quos ad concilium Forojuliense anrii 796 rius, Feltren. an Endrighettus vel Amatus, Yeron.
transmilteret. Cointiusad an. 795, n. 25, de his epi- an Aldo vel ^Eginus. Indubie Patavinus Luitardus,
scopis tiaec habet : « Patriarchoe Forojuliensi sub- Tarvisinus Fortunatus, BellunensisAyroldus, Comen-
erant 16 sedes suffraganeoe,Concordiensis,Yicentina, sis Petrus. Quam belle Paulinus hunc denarium nu-
Patavina, Tarvisina, Cenelensis, Feitrensis, BeUu- merum forte innuens, vocavit coetumhunc «<»ntu-
nensis, Comensis,Veronensis,Tridentina, Tergestina, bernium quorumdam episcoporum : > nam teste Ye*
Juslinopolilana , Oemonensis, Parentina, Pelinensis getio de Re militari lib. n, cap. 13 : « Contubernium
seu Pucinensis, et Polensis ... Ex bis quse comme- constabat decem militibus sub uno papilione degeri-
moravimus, liquet Patavii Bodonem (pro Rodonem tibus, uno, quasi praeesset, decano, qui caput cbn-
ted is jam decesserat)TarvisiiFortunatum, jSHginum tubernii noniiuabatur. >
Yeronoe, Comi Pelrum, Amatorem Trideniini, Pa- C

DISSERTATIO TERTIA
DE FELICIS ET ELIPANDI HJERESI DISSERTATIO DOGMATICA.

I. Pater MabiUoniusin tractatu De Studiis mona- volvebatur Felicis praecipuus errqr. Sed cum ex eo
sticis ferme ad calcem operis, elenchum ponit prseci- quod Christus advocatus noster dicatur, et ex alio
puarum difficultatum,qusemajore adhuc explanatione Paraclito, promisso in Evangelio, arguatur et ipse
egere videntur,-in lectione concUiorum; Patrum, et Jesus Paraclitus, id est advocatus, inferat FeUxnon
ecclesiasticaehistoriaeoccurrentium juxta seriem sae- ut Deum tiabendum, qui partes advocati susceperat,
culorum; quas inter saeculovm in fine, hanc quoque recte subinfert Paulinus et petit, quid sentiat de di-
recenset: « Felix et Elipandus, quorum hseresis in vinitate Spiritus, qui panter est advoeatus: num
concitio Francofurtensi damnata fuit, erantne Nesto- scilicetcumMacedoniodivinitatemSpiritusimpugnet,
riani? >Quod dubium, cum provirili iUustrare agres- quia advocatus est, cum Christi divinitatem -tpllat,
si simus sanctiPaulini Aquileiensispatriarchse opera, quia et ipse est advocatus? Cseterum vel nihil, vel
qui in eosdemtotis viribus insurrexit, intactum fe- irv minimum commune habet cum Macedoniana Felicis
liriquendiimn«bisnon est. Jure enim nos provinciaffl haeresis, quia hoecin FiUum, illa insurgebat

in Spi-
hujusmodiaggredientes suggillaremur, quasi difficul- ritum sanctum. Ad Nestorii igitur, vet Arii insana
tatem maximam decUnantes, si liseresisFelicianae dogmata Felicis accedebat sententia, se adutra ma-
virus manifestum hon faceremus. lgitur dogmata gis propinquaret, videndum.
afliniorumhaereseonin medium profer-restatuimus, III. Arius docebat Filium esse creaturam, nec pa-
ut cognata maUtia Felicianae hseresis dilucidius ap- rem Patri Deum. Accedit Ario Felix cum dicit Chri-
pareat, et cui propior sit,' legenti innotescat. stum filium Dei adoptivum, non proprium, et Deum
II. Ne prolixa autem haeresum recensiotie, quas nuncupativum non verum. Si enim nec Deus verus,
inter et Felicianam haeresim cognatio aliqua inter- . nec Filius prpprius, quid restat ut sit, nisi mera
cesserit seu convenientia, lectoris fatigelur animus, creatura? Nestcrius, qui favit Anastasie presbylere
eas qusesibi invicem dexteram dare magis visaesunt, dpcenti Mariam virginem non appellandam 6IOTOXOV,
percurremus. Ipse PauUnuseas subindicat, dum lib. i, id est deiparam, sive Dei genitricem, exinde duas
cap. 8, contra Felicem exprobrat sententiam ipsius. personas statuebat in Christo, non secus ac duas na-
modo in Arianam, modo in Nestorianam propenden- luras, alteram personam quia Deus, alteram quia
tem. Non inficiaseo aUquando ei etiam Macedonii homo erat. Quem sequitur Felix, crim dicil secun-
deUriain faciem jactasse, cum in Spiritum sanctum dum humanitatem non esse verum F.ilium Dei, nisi
blasphemum ostendit cap. 24 libri ejusdem his ver- adoptivumi; adeoque ab ejus humanitate personam
bis: t Sanclum namque spiritum Macedoniisectam Filii Dei eliminat, et filii hominis, qua adoptetur,
secutug Deumabnuis verum. >Eo Jamen caifdinenon personam supponit. Accedit ad alium Nestorh erfo-
Ut ©E.FELICIS ET ELIPANDIHiERESI 548
remqjcehtisVerbum in tiumanitale tanquam in tem- £A tmte smcula creatus ac fundaius, priusquam yignere-
plo habitasse, sublato sic incarnationis ineffabili iny- tur, non fuU.•Quse ultima verba immanem contegunt
sterio^ operibusque Chrisfi tbeandricis. Felix quoque blasphemiaffl: 208 arguunt enim aljquando Filium
asserende Ctiristum secundiim.earnem nen proprium non geniium. Quia Arius non dicebat quidem Filium
Dei FJUUOI,admittere videlur uiyinitalem Verbi in temporaliter genitum, sed.cum neque ab aeterno^et
cflfjje, BPJUeum carne jiypostatice et perscnaliter semper genitum diceret, excogitavit medium termi-
uaitaffl, -adepqjjeepera ttieandrica, quibns nos rede- num diceijdp mite pmnia tempora §enitum, non M-
mjt; quia yere Filii Dei tiominisque una siniul erant, men jwlernum,aiU coxeternum,nec cnm Patre ingem-
p nieqie *eUitatque elirninat, tum, miscenssie vera fajsis; iiam qued ingenitus cuni
J¥, Ymhn ut prppius ad difficnltatem propesi- Talre nPh sil, yer«imest; genilus est enim a Patre.
tairi aeeedanuis, Arianse radicis germen haud proprie Qupd auteni non sil oalefiius,eticoaeiernus Ratri, fal-
fiiisse, et slricip hrre lequendP jteUeianamhseresini sum, qui ab seieriip a Patre genitus„ cpaeterjius est
satis perspicuum yidetur. Nam Arius inaequalitatem generanli. 4, Ex ep quia a Paire accipiat esse. Inferl
n©flconstituebal praeeisein tiumanitale Ctirisli, ne- Arius prioreni Patiiem Filip tanqnam Ipsins Fipi
.que ex assiimptione cariiis minprem Patre Filium Deuni.: Etenim, inquit, itto prior, ac princeps Mpdte
faciebat, sed et ante incamatiotiis sacranienlumtianc Deus ipsius, qui anle ipsum fuerit, Et BicsJa.luitini-
ipsam jninorilatem a Patre glatuebat in Filio. Ab norem Fijinm Patre.
ejus ore petatuf epnfessip. 'Seripsjt enini professio- Censubslanlialitalem nen inteJJigens, <composi-
nem fldei suse eplst. &d Alexandnun episeppum, tiotiem neoessariam in Patre priedicat, Jme coipus
quaro recitat sanefus Epiplianius Ilser. 69, num, 7, oj ei atlribuendum dicit; objiciens absiirdnm, ne ad-
in qua tec inter eaeteraad rem npstram iacientia, mittai yeriialeni, quam non assequitur, Haseomnia,
infarcit. « Credimus unum Beuni, sqlum ingenitum, ut vides, ajqualitatem Filii cum Palre absplute, et
selum setefhUhi,sbluni priueipip carentem.,, qui uni- nen seeuudunidispensationem liumanaecamis assum-
genitum Filium ante sempiiefna lempora genuit, per ptse, inipetunt et conyellere tiitunlnr.
quem etsaecula et peliquaproereavil pmnia. Genuisse VI. Sed ex aliis Arianse dpcArinsecapitihus adhuc
porro dieimus re ipsa, non specle.tenus, ac subsi- aperfius niens teresiarctiae detegatur, et videatur
stenlem iilum suapte yplunlate epndidisse,;ejusmodi num vere in Filii divinitatem insurgat, vel potius ex
ut neqhe convefti, iieque mutari possit: perfectam tiumanitale assunipla Filiiim conrprobet •minprGm.
Dei creaturaffl, sed non (tanquam rerum crealarum. Afius blaspbemavitcum dixit docuilque corpus Chri-
aUquam; ibel.um itidem, sed jjpn taijqjjam unum e sti inanime fuisse. Audi sanciuro Epiphanium hseresi
cseteris. JSec queijiadmodum ValentaftHS,...Sabbel- 69, n, .19, de Arianis loqueiitem : « Negant insuper
lius... Hierarehas... sed, ut dixinjus, Dei v.oluntate hmnana anima proeditumfuisse. Quod cerlp cpnsiiio
ante lempora et saeciil.aipiiinia crea;tuni, ut «iveret ila perslriuuit, ut veram ex Maria virgine carnem,
atijue essel,- a Patre aoeepisse .eanfitemjir.:adee ut reliquaque quoesunl hoininis propria, illum accepisse
eademiUaicreatipne glQriahiei Pater splendpreinque fateautur, si unam aniniam excipias. >In coUecianea
cpntulerit. ... Quaroohf.epitres sunt hypostases, Ra- ii)certiauclPrisaCanisiptpm.YAiiliq.Lect.edita,quse
ter^ Filias, Spiritus- sanetus. Et quidem Deus eum mmc est inbibliplheeamax.PP. tom. XHI,inlerprete
rerum omnium causa sit, solus es omnibusprincipii Francisce Turriann, duorum. Arianorum quaedam

est expers Filius verc sine tempbregenitus a Palre., /p fprmula?fi.deiprofemntur, in quibus anhnam a Chri-
et ante sseculacreatus ac fundatus, priusquam gi- n stp npn fnisge assuropfamprpfilenltir. Eudoxjus enim
^neretiiTj nen fait, Sed sine temppfe et ante omnia lib. De Incarnalione sic aii: « Credimus i.n iuHini
genitus soius a solo Palfe pfbducliis est. "Nonenirii sbluin verum "Deumet Patrera... et iri iiiunii Domi-
aelernus, aut coaeternus est, nec cum Pafre ingeni- num Jesum Chrislum ... incarnatum, non humana-
tus. Neque cum Patre exslii.it, ut nonnulii de his quae tum, iioh enim animam humanam assumpsil, sed
ad aliud referuntur, affirpianl, qui ingenita dpp prin- ' facius eslcafp. > Et Lucius Alexandfinus eral. in
cipia constituunt. Yerum sic lanquam unitas et prin- Pasctia : « Qucmpdp, inquit, opus fuitanima, utpro-
cipium omnium ante omnia Deus est. Quare eliam feclus hcnip simul cum Dee adpraretur? idcircp cla-
ipso Christo prior est, ut a le didicimus, cum id nie- mat Joannes, Verhim caro factum tst, pro ee <ju'od
dia in Ecclesia prsedica.res.Igitur quatenus a Deo ut est cpmpositum cum carne,non cuui aiiima. » Cui
esset consecutus est: nec non et vilani, splendorem, errori occurait Ecclesia in symboipdieensneduin,et
cseteraque-,quoe in lipsum collata sunt, hac ralione incaniatiis esl de SpirHu sancto ex Maria mrgine; sed
principiuni illiusDeus est. Est enim-iiloprior ac prin- et addendc; et homo factus esu Quare autem ani-
ceps, ut pote Deus ipsius, qui ante ipsum fiierit, a maui a Ghristo tantopere Ariani eonaliantur explo-
quo etiam ille prodierit. Quod si dstiusinodi loquendi dere? Niroirirmutcum a Yerbo, vices aiiimse,til ipsi
rationeg ivxutero, eta Paire exiviet veiiio,quasi con- dioebant, supplente, caro illa vivificaretur/in eaque
subslantialis partem, aut emissionem cnm nonnulUs abjoctissima quseque et dirissima «Chrislus patere-
actipiamus, composilus erit ac divisibilis Pater et tur, refundere has infirmitates in Yerbum vivificans
mutabilis; imo illorum opinione corpus, et quod in ."_^ carnem possenl, et sic evincere ipsum Yerbum infe-
ipsis est, quse corpori consentanea sunt patietur' rius, Filiuinque Paire minorem. Sequilur sanctus
«xpers <corporis Deus. Bene valere te loptamus, Epiphanius, 1. c. « Nimirum, ut cum famero, aut ii-
etc. >•SieArius epistola citata ex iversioneDionysii tim, aut labores, itinera, sudbrem, senmum, indigna-
Pelavii. tiuneni audieris, ae dixeris propter iiumanahi quam
¥. In qua epistola liceat qusedamadnotare, quibus assumpserat naturam, jopus illis haimisse, statim ob-
prpditurAriana pestis. 1. Dicit Arius ©eum solum jicere possint per sese iiaec prseslare earnem, nisi
ingeiiitum, solum aeternuni, >utexcludat coseternita- anima prsedila sit, non posse. El quidem vere hoc
tem FdUi.2. Dicit Filium unte sempitema tempora iilis dicitiir. Quid est igitur, inquiunt, quam quod iiis
aenitum, et non ab aeterno; quem paulo post- non . omnibus ilUus divinitas indigebat? Ut cum indigere
genitum, -sedperfectam &ei Crreaturam,et anie tem-> divinitatem ipsius dixerint., velut peregrinuffl eum-
para, et-swcula creqtum appeilat, Et in illa creafione dem pronmifient, et a Patris essentia ac natura alie-
accepisse a Patre esse, ;u,tvweret, et gloriam simul iium. > Clariiis, eisi hrevius Leontius Byzantinus
et spiendorem. Quaeomnia inferiorem manifeste pro- monachus lib. de Sectis, sive sctiola, aetio. 5, prope
ferunt Filium, et minorefiiPatreeonslitumrt. 3. Tres flnem. « Afianum dogma Cbristi corpus kianime esse
hypostases admittit, Batrem, FiJium, Spiritum san- tradehat, ut humiles ejusmodivoces, (puta doloris,
ctum! Yerum quantoeius Deilalem in solo Patre infirmitatis, fatigationis, etc.) Non ut homini attfi-
contrahefe videtur, dum subdil. Et quidemDms cum bueremus, sed ut Dei Filio; aeque ipsius' senlentia
rerum omniumcmtsa sit, solusex oMnibusprincipiiest Filius Palre minor deprehenderetur.» En quo ten-
cxpers. FiHus vem sine tempore ijenitus a Patre, e\ debant Arianorum linguoe doiosoe. Blasptiemiisad
gW DISSERTATIOJDOGMATIGA. m
niajorem Wasphemiam sternebant viam. Negabant A tatem Filium Dei Tenim: isecondinii^o tnmanita-
animam ChristP Filio Dei, ut possent etiam negare lem adoptivum duntaxatfilium; Aritisautem dicebat
divinitalem Patri sequalem, et ut optime aiebat san- Filium Deum praescindendo ad incarnationb '( ut
ctus Hilarius-Jib. xi de Trinit., n. 6: <tDispensa- schqte loqutintur) et absoJute Ipqupndp adeptivtim.
tionem aSsumpti corporis rapiunt ad contumeliam' Non me Jatet Alcuinum Jib.-n centra Elipariduni ei
divinitatis : et impietatis causas arripiunt
-
desalalis in faciem jaclasse Arianas waspnetmas seculum.
nostrae sacramehto. > quia Filium Dei in liomine adoptjvahi appellaveritl
YU. Hsecomnia, ut vides, eo tendunt ut Filium « Aiqueita, inquis^^fsuntvefBaA?ca!niJ."e:j'eiFilius
Dei vel ante incarnalionis mysterium Patre minorem Dei simul eum iiomine adpprivus dieiiiif; el filius
comprobent. Nosler vero UrgeUtanus'Felix non ne- hominis adoptivus sinuil CUJIJVeriJOdicitur. tn cse-
gabat divinitatem Filii Dei, nec inoequalitatemintef teris incrediila mens tua, etinmja aestinjaiio de hu-
personas divinas'statuebal; sed laiitu.miModoado^ manitate tantHmniodo;erravit Christi: riiiiic vero de
ptionem ponebat in humanitate Chrisli, cumque, impietate ad impietatem pervenisti •atrbcissimam,
quatenus homo eral, fUiumDei adoptivum,deunique filiuffl Dei ctini hemine esse'adeptivnhi,, siatjmque
nuneupativum prsedicabat. Audiendus ipse Felix er- perversa yieissitudine eumdetii xeplicahs sensijhi^
reres pristinos condemnans {vei^e ne, an simulate dixisti: Et filiusliomlnis sifflulcum Yefbp adbpiiviis
patebit in dissert, sequentin. 74) in cenfessiene fidei dicitur. Quid nequius, quid implus dici, vel excogi-
siiaepresbytefis et clericis Urgelilanaeecclesioedire- taripotest, qnam ut FiliusJBei| id est Yefbum Dei
cta -: * Profitentes nos deinceps adoptionem earnis cum lioniMjeaeeepfodicatnf adoptiyiis? seii^isii fpr-
inFilio Dei, sive nuncupationem iti humanitate riullo g sitan tcdividere Christimi cuiri Nestbriolnduasper-
modo credere velpfaedicare. t AudiCnduset Elipan- sonas, unam proprii Filii, ajteram adoptiyif JJuric
dus consors ejusdem perlidise in epist. quam Felici volens vitare iaqueum iiieidistiinergastulunl Arianae
transmiserat, ue qiia In dissert. seij. u. 36 de Albino pertersiiatis. > Sed adliuc ex Ijis Fclicjs et Elipandi
loquens-! * Qui, ait, iion CTedjt earnis adoptiotigffl hseiiesmjArianaepropriain spbojenj noji agnpsco.qiiia
inFilioDei,quam sancti Patres etnbs ipsi credimus Aiius adoptivum filium dicjebat,nulla relatibne halji-
insola forma-servitutis humanae",nonih gJbria, vel ta ad incarnatipnis mysteriurii, ef ad liumanltatem
siibstaniia divinsenaturse. >Idehi profitetur in icon- assumptain, qupd "qiiidem-FjSUxet Elijjandus nujj--
fessione fidei suae,quam reeitant Eteiius et Beatus quahixipcuertiJjt. Elipaijdiis tantumitiodp Filium Dei
ejus impugnatores doctrinse, quamqhe proferimus adoptivum dixit quia lipmiijem assumpserat.
eamdem dissertr n. 12 : « Qui non fuerit cenfessus ^00 IX.. fjubd si aliquandp Arius EvangeUi vel
Jesnm "Ghristuinadoplimni liTmiariitate, ei nequa-. alterius Scripturse loca quse de Ctiristo lQquunluf,
quam adoptivHmdivinitate, et Jisergticus est, et cx- usurpai, iit ilhjd, Pater mqjqr me est, et alja Jiujus?
terminetur. > 'Qiiiadeb dissitiim ab Arii dpetrina se modi, hoc ad inijuenduni Christum Patfe esse InfefiOT
ptitahat, ut nbriuna epistola Alcuinc directa haud rem npn quidem quoad Jitimanilatem, n't lextus lo-
veriius sit ipsum r.ovumAfium pi'pclamare. ^Quai au- quuntuf et inlelligi debent, seid qypfid divjuitatem.
lem ratione ,*vel furorp commdtiis tioc fecefit, noh fecisse manifestiijJi est. pptiine lijlarius lijj, JX de,
ausim Ihduhitahter asserere. Yidelur coUigiposse ex Tfinit, ii. S : «.HinCitaqiiefaUeiidi slnjplices ijtqjitj
ejus vefbis, quod scilieet ercttiderit Alcuinum ex eo ignprantes haereticis occasio e§t, jit quaj ab eo sei
qtiia afioptionemnon admiltebat incarne seu liuma- p.ctijidum
13 Iioniinenj dicia sunt, dicta esse secuiicjuhi
nitale Chfisti, ipsam iri divitiitate admiXtere.Otijicit riaturoediyiriseinfiiTOitatenimeiitiaiitur. \ Elipaiidiis
enim ifli, quod ipse, et «aneii Patres , 'ut somniabat ? autem et FeTix non abutebarituf ut Arius Seripluris
aTJoptionemponebant« ih sola fornia seryitiitis tiu- ad inriuenduni in divinis personis excellentisedigiijta-
manse, nonin gloriavelsubstantia divinsehatufse: > tisqiie discrepajjtiam, sed tantiimhiQdoex jipmaniiate,
quasiadoptiohecessaiiP in^Christoslatuenda fuisset, a.' Ypfbp inducia adpptionis 4°g!tja sbm!jiaT,ujjt
et hoc-disciinien ititer se, et Alcuiuum Inlereeflefet., X, igituf cum Feiiclana liseresjs cum^Arianaferme,
quod ipse in carne, Aiciunusautem In substantia di- in iJjflloconveriiat,yideanjHSiumi ad Nestbrii doctfi-
viriitatis adoptionem' agriosceret. Yerum eninj 'vero nam njagis accedat.,Et aceesslsse quidem imbulam-
pfbbahilius videtur; boe con-\iciahdi pniritu, quain que NeBioriahjsmofuisse yjsiim esf qiiam pluribus et
verosimili et apparenti argumentp protuiisse. Sehex tiiaxinji siibseltii'vifis eurij' inter yeteres tijm inter,
eriim vere delirus (quippe ectjiagesimuro secunduin recentipres. Inter veieres sit prirnus Pauliijqs ipse,
aniium ingressus erat 'setatis, cuin hsec scriberel)! qiii lilj. i contra Felicem de ipso ait: -t Modp Arium
nbh quid ppponeret cum aliqtia ratioriis sinjilifii- pjjyiuijj amplectiiur ljiodppraeviumNeslpriumgrpssij
dine.Alcuinbprsetendeijat, sedljoec dicebat, ut vifus sequitur errabundo. >' His verbis innuere yidelur
evpmeret, qnp male sana-prsecPrdia'tumescebant. PauUniis se creio]ei'eFeliceui discipuluin Nestpriij,
Yfll. Nec tiegarim tariien aliquain cenvenieniiam quefflprmvium sequilur, -noBAiii qnem.tant«m aji-
inter utfiusqiie dpctrinanj, Aiii scilicei, etFejicis seu quando obviam faclum occasipne.cnata <umpleclitur.,
Elipandi iiitercessisse, quia et ipse Aj-ius quandoque 2. Alcuinusiib. i confraFelicemsicinquiensi « Sicut.
adpptionjs riomine abuillur Ipquens de Filio Del.. Neslpriana jmpietas in duas Christuin diyidiipei'sonas
Patet ex EpiptianloJiseresi69, n, 18, utii Arium np- ;Dpfopter duas naturas... ita ,et yestra hidqeta tenieri-
niinar e Fiiiiim Dei Yei-bum,sicut pseleros dpcet.Sic tas iti djips eijiJi iliyidit fitips, unum prftprium ai-
ail: « Qubd si Filius=eafatipiJe duntaxat nbmihatiif teruin adbptivuiri... Npilalenhs sip,sentieiiies potesiis
Yefbuni, qua caeterionuies filiiJ)ei vocati sunt,"jailiil vptiis evltare inipietaieijj Nesloi'iansedootrinae. >Et
ab aiiis discrepatjit. Quare-cur tanquam Deus adbra- lib. i cpnti*aEJipandum : « Quem^Cli.ristum)y,ossine
tuf?'Nam et illi quoque omties, ad quos nomen jllud duljio CUJJJ "Ne.steripin dnos diyiditis fiijqs.-etdn 'duas
adpptibiiiscpnvenit, adoranili ittiiis opinione fuerant, per,spnas per pj-epiieiaiftrti et adpptionem. > Idem
curn.Dei fiUi.nuncupentur.» Hanc qqalemciinque &o- ibidem ; « Sj Jianc biasptieniiam .(Arii)deelinare ni-
gmaiis coijvenientiain adnqlai-iint, et Pauiinus in teris, iijpx iricidis iijlaqjieiihi ,Nestpruin duas Chri-
FeUcem, et,Alcuinus In Elipaijdunj sciibentes : IUe stum dividejis personas, iunam..prppriam, (etalteram
liti. i, cap. 12: « Arius, ihqiiit,decujus iste descen- adoptivaro. > Etlib. .iv.contraeumdem : « YosNesio-
disse famnifera (supl, radice), pateiiier videtur, cum rioimtitos esse nulia est dubitatio.,. JJoc vobis so-
Dei fijiuni adeplivuin; et -creaturam esse firjnaret, lum restat j-emedii,,ut... rejinquatis linfidelitatemU-
ete. >Isle lib. i cbntra Elipand. : « Nimquid npn tu lius Nestoriii, atque vestraffl, quoe prOoui dubio ex
ih eadem pefsona adepliPnem esse_affirmas, quam unius i*adicisimpletateprocessit.,. Sed ut sciatis mos
Afiijsolimdetestabili impietate adppiivum esse as- neque cum Nesiorio, iieque cum vestra infidelitate
seruit? > Yerumcbnvenientia ista ijpmine tenus, nen Christum in duas drj.'iderepersonas, etc. J 5. Patr,es
re.yeraintercedeJjat. Nam Felix diceij.ai CJiristum, cpnciiii.Francbfprdie.nsjsin epist. <adepiseeposHispa*
idJes't1FiliiiniDei|amincarnatum, secundum divjni- nisen. 22 sic exprpbraqt Felici et Elipande: « Npnjie
S51 DE FELIGIS ET ELIPANDIHiERESI '-«£.'.
olim eadem heeresisvestra in Nestorio ab universali A J ut sicut iUierrahdc xstimant, adpptivus sit horifjhis
sancta Ecclesia refutata est etiam et damnata? » filius, et sine adeptipne Dei Filius. > Ei lib. i cbntfa
4. Jonas Aurelianensis sub principio lib. i De Cultu Felicem cap. 11 : « In duobus yocabulis proprii scl-
Imaginum contra Claudium Taurinensem episcopum licet et adoptivi, verique et nuncupativi Dei, unicum
loquens de synodo Francofordiensi et de Felicis' hae- eumdemque Dei Filium dividere non formidat. > Si
resi in ea damnata sic ait: « Ejusdem namque prin- autem duos filips admittebant, duas queque perspnas
cipis (Caroli Maghi) jussu in unum coacti, adhibita admittere necessum erat. Docet enim sanctus Ttio-
etiam sanctoeRomanse Ecclesiaeauctoritate eumdem masin p., q. 23, a. 4, c., quod «filiatio proprie con-
Felicem damnaverunl, imo cum auctore sui erroris venit hypostasi vel personae, non autem.naturse, quia
Nestorio, quem imitatus est, perpetuo anathemati filiatio est proprietas personalis. > Quod et advertit
mancipaverunt. > 5. Agobardus episcopus Lugdunen- PauUnus ipse, cum lib. i, cap. 37 exprobrat FeUci
sis lib. adversus Felicem non uno Joco, prsecipue ta- ex divisione in fiUum et filium, duplicationem quo-
men n. 7,Nestorianum asserit Felicem. Sic enim ait; que personarnm : c Dividere, inquit, unum Christum
« Timens permixtionem Eutychetis, corruit iu divi- conaris. Nam dum modo verum Deum, verumque
siortem Nestorii. Sed quia eum, de qiie serme est, Dei Filium (supple ex sequenlibus, modo nuncupati-
corruissevdiximus in Nestorii pessimam, divisionem, vum Deum, et adoptivum filium) elinguas (pro as-
opportunum puto esse in hoc loco ponere sententias seris, vide notas) quid aliud quam introducere qua-
Nestorii, antequam ad hujiis dicta discutienda venia- tuor personas festinas? > sciUcet in mysterio Trini-
mus, ut prudens Jector cognoscere yaleat, quam con- tatis, quia duos filios, et per consequens duas per-
sbna Felix Nestorio senserit. t Et hi quidem inter „. sonas in filio diviso vel duplicato ponere cogebatur,
veteres. •**sicque quaternilatem personarum constituere. Duas
XI. Inter recentiores autem sunt primus Papirius verp personas in Christo statuere Nestorii est dogma
Massonusin synopsi I voluminis Agobardi sic habens: proscriptum. Ergo, ut verbis Joannis Baptistse Con-
« Quidam episcopus Origettse... Nesforisesectae jam ventati nostri oratio n de secunda Filii Dei nativitate,
diu fulgore Evangelii exstinctae semina ab inferis c. 16, § 109, utar, « Nestorii extremus partus fuere
excitavit. > 2. Joannes Mariana Soc. Jesu lib vn, Felix et Elipandus. > Cujus ratib ex eodem hsec est,
cap. 8 Annal. Hispari. de Felice et Elipando disse- « quia in dups filips seeabatur, duasque perscnas
fens : « Nestorii placita concilii pridem Ephesini Christus; cum filius perseham spnet : nee unus,
diligentia Sopita, quasi veteris incendii scintiUae,iis idemque Filius Dei esse possit et naturalis, et ado-
auctoribus suscitata sunt, Christum affirmantibus, ptivus. >
qua parte certe homo est, Dei filium adoptiorie con- XIII. Hinc optime inferebat Paulinus si secundum
tra fas, contra auspicia, contra omnes divinas, et humanitatem nuncupativus Deus et filius adoptivus
htimailas litteras, et religiones. > 3. Baronius nosler est Christus, Mariam virginem matrem ejus esotoxov,
• ad an. 794, n. 1, de adoplione hujusmodi sic.in- et Dei Genitricem non esse appellandam, quippe qnae
quiens : « Licet enim sancta Dei ecclesia catholica Deum non genuit, sed hominem tantum : etita;ia
nihil quod de his vel Jeviter dubitaret haberet: ut- notissimum Nestorii errorem impingi.« Si ipsa yene-
pote quod in concilio eecumenico EphesinP quid de rabiUs virgo, ait Jib. i contra Felicem c. 15, nbri ge-
his sentiendum esset fuisset plenissime definitum nuit verum Deum verumque hbminem in singulari-
cum Nestcrium condemnasset, etc. > 4. Severinus tate personae... quo pacto CattioUeaEcclesia una ih
Bihius in not. ad Concil. Ffancofprd. lit. c. de Eli- 'Ctoto orbe terrarum, beatam virginem Mariaffl dulce
pando 'sic lpquens : « Nestorianismum jam ante se- mihi ac venerabile nomen Theolocon, hoe est Dei
pitum resuscitabat. > 5. Dionysius Petavius de In- genitricem, Jibera pubUcaque voce coriiiteri non ces-
carnat. lib. i, cap. 22 eujus titulus : « De hseresi sat? Si igitur nuncupativum et rion verum Deum, et
Feliciana quse Nestorianae propago fuit. > 6. Natalis insani capitis vir iste fauce dispumat falsissima, ex
Alexander, qui sseculo yin, dissert. 5, hahc statuit utero vera mater genuit... quomodovera Dei genitrix
proppsitionem : « Felix et Elipandus Nestorii ljsere- beata virgo pmnium catholicofum verissimo eonfite-
sim de duabus in Christo personis consequenter pro- bitur ore ? Fateantur necesse est haeretici eam nun-
pugnavere. > '7. Philippus Brichus ad an. 794, de cupativam genitrieem, si nuncupativaeab eis putabi-
coiicilio Francofordiensi loquens celebrato in causa tur genilfix proUs. >
Felicis Urgelitani et Elipandi Toletani, « quorum ille, XIV. Quamvis autem auctoritate et ratiope haec
ait, Nestorii >
sectam ejuratam resumpserat. 8. Ger- senfentia muniatur, Gabriel Yasquez in m part.
monius in appendice disc.eptationis2 de arte secer- S. Thorosetomo 1, q. 23,disput. 89, cap. 8, eamnon
nendi diplomata, cap. 2 : « Renovabat iUe (Felix) uno argumento convellere nititur, et ostendere Feli-
>
Nestorianam hseresim. 9. Christianus Lupus dis- cem et Elipandum Nestofianos non esse dicendos.
seft.de vn synodp cap. 16 : « Purum putum Nesto- 1° Quia Elipandus petit a. Carolo Magno judicium
rianismum per Felicem et Eiipandum suscitatum vo- concUii approbantis sententiam suam de adoptione
cat. > Sed atiis omissis, uno verbo est lisecrecentio- Christi. Fatuus omnino et mente captus fuisset, si a
rum et veterum sententia communis.
: XII. Auetoritatibus autem rationes addendsesunt. rege catholico per 210 concilium orthodoxufflNe-
DStorianum dogma peteret confirmandum. 2° Noya
Quarum potissima, et ferme dicam uriica ea est, qtiod vocatur a Patribus Francofordiensibus sententia Eli-
scilicet Felix et Elipandus sua adoptione sicuti duos pandi, quae non sic vocarelur, si Nestoriana fuisset.
fiUos,ita duas personas in Christo statuere habuerint 3° Si quid cum Nestorio Felix et Elipandus commune
necessarium. Hoc autem hseresim Nestorianam sa- habuissent, convhicendi fuerant Scripturis probanli-
pere mauifestum est. Duos filios vbro ponere, vel bus unilatem personae in Christo, ut cum Nestorio
unum dividere in adoptantem et in adeptatum, clare actum est. Quoeenim in eos proferuntur, eo tanlum
evincit ipse Paulinus in Sacresyllabp n. 4 et 5 cum tendunt, ut evincant ipsos necesse habuisse duas
ait: « Dicant hseretici quis de tribus persenis eumi personas stituere, non quod revera statuissent.
(Christum) adpptaverit, cum tcta eum Trinitas ini 4° Cum Elipandus asserat senitutem in Christp sic-
ulero immaculatseoperata sit virginis. Porro adopti-- ut adoptionem; si servitutera inteUigeret in persona
vus dici non potest, nisi is qui alienus est ab eo, ai Adrianus papa»qui in eum scripsit, respondisset sicut
quo dicitur adoptatus. > Ex quibus inferre volebatt respondebalur Nestorio, non jecunduin personam,
Paulinus, quod cum Trinitas adoptaverit; et in Tri- sed secundum naturam tiumanam servurh dici posse,'
nitate sit Filius Dei, adoptans et ipse fuerit. Cumi quia naturam servilis conditionis assumpsit. Non ita
vero non sint unura adoptans et adoptalus, duosi lamen respondet, sed allegorice rem prosequitur ex-
filios in Ghristo unum adoptantem, adoptatum ajte-- plicando. Quare? Quia videbat EUpandum iUaturum
rum constituebant. Quod clarius-eis objicit ipse Pau- tunc fuisse et in natura humana adoptionem sicuti
Jjnus n. 8:« Non duo filii, alius Dei el aliusijpminis., servitutem admittendam. Si autem sicuti servitutem
853 DISSERfATIO DOGMATJCA. SS.t
iB.natura liumana, et non m persona, lfa et adoptio- A i sue esse cpnstitiiunt. Fecit emmhoc dignatione, non
nera statuisset, non erat Nestorianus. Hoc quarlum conditione. At adoptio cum esse non possit nisi in
ofhisit Natalis Alexander, qui alias cseteris respondet, aliena persona a filio proprio, aliam quoque filiatio-
Addit Yasquez et magnifical verba Elipandi de Chri- nem a filiatione propria supponeret, adeoque duas,
Sto loquentis, quem vocat in una, eademquepersona naturalis scilicet filii et adoptivi. Non poterat ergo
agglomeratum; sabdilque tanquam mentem suam Elipandus a ratione servitulis, quse arbitraria erat,
omni fuco remoto explicassetElipandus, ejusque ex- et figura tenus, non reipsa, servum exhibebat Chri-
pUcationi oculis clausis esset standum : « Desinant stum, inferre adoptionem,quseiion actiones personoc,
ergo nostri theologi effugia commihisci, et errorem sed ipsam personam, ejbsdemqtie essenliaiem condi-
aperlum Nestorii Elipando tribuere, cum disertis '- lionem affieiebat. Poterat enim naturalis Dei Filius
verbis unam Dei et hominis personam fateatur; sine immutatione suoeconditionisexhibere se servum
cum Christum Filium Dei naturalem in natura divina et actionesservitutis prscstare. Quas cum proestilerit,
praedicet, et duas in una persona naturas pronuntiet; sub allegoria servitutis figuratus fuit. Non poterat
quae omnia Nestorius nunquam concessil. > autem se adoptivum exbibere cum naturalis esset,
X.Y.' His objectis respondet Natalis Alexander in dicenle Divo Thofflam p., q. 23, a. 4, c. quod «Fi-
saec. viii, dissert. 5. Ad primum non disertis verbis: liatio adoptipnis est participata simililudo fiiiationis
Nestorii dogma promovisse, sed ambagibus et fucatis; naturalis. Non autem recipitur aliquid diei participa-
commentis : adeoque « non mirum quod concilii ju- tive quod per se dieitur. Et ideo Christus, qui est
dicium a Carolo postulaverint, quia vel non inlellige- Filius Dei naturalis nullo modo potest dici iilius
bant modum, quo suum exponebant ac propugnabant; -n i adoptivus. » Haecsanetus Thomas, qui eadein ni p.,
errorem in hseresim Neslorii re ipsa incidere; vel, q. 20, a. 6, per totum, et proecipuead 2 in sensu ex-
sperabant (quod baerelicisnon insolens est) se simu- plicato Christum ob servilem conditionem naturse as-
latione sua fucuni facluros synodo, et alios in partesi sumptoe servum el Patri subjectum non veretur
suas pertracturos. > Inscilia enim, ut in proverbio. asserere.
est, audaciam facit, et confert. Ad secundumAle- XYL Yerum quia Yasquez non una vice provocat
xander « novum, ait, dici errorem quoad modum ad lestimonium Elipandi, cujus verba profert, dicen-
explicandi, non quoad rem ipsara. > Unde Paulinusr tis unam in Christo personam, non duas cum Nesto-
in SacrosyUabopaulo ante finem vocat eos « noyosi rio, sanctus Paulinus noster adverlit dolum, et frau
liostes, sed veternosa perfidisefsecepoUutos. > Hinc; dem prodit cum de socio malitise Felice ait lib. i,
Agobardus lib. 1 adversus Felicem in princip. vocatt cap. 9 : « Personas, ait, non divido, naturas prorsus
« novam, imo ex veteri redivivamliaeresim. > Novumi distinguo; sed cum se excusare ab hac nititur nota,
autem dicimus et' redivivum, seu renovatum. Sic: et tamen frequentius id agere, ex propriis nihilomi-
Maro, Georg. lib. i, v. 288, de sole fenascenle • nus polest revinci commentis, duorum crimjnum,
' Autcumsolenovoterras irroratEous. facli et mendacii reus, etc. > Ac si diceret; ea est
subVlolaistorum mens, qni notam sibi inurendam
et Georg. lib. m, v. 437, de angue renovato : hscreseos declinare volentes, verborum lenpciniis
Cumpositis novusexuviis nilidusquejuventa. cauteriatam palliantes conscientiam, ui incautos de-
Non enim alius ac antea sol et anguis, sed idem ac: cipiant, horrere Videntur quamcunque divisionem
prius. -lla et hsechaeresis.Ad tertiura falsum esse ait;i ^_ personarum in Christo, quam tamen in doctrina toto
N.Alexander non occurri errori Felicis et Elipandi' nisu inferre conantur. Quod Eterius et Beatus osten-
Scripturis probantibus unitatem in Christo personoe. dunt ex verbis Elipandi in chnfessioiiesua statim ad
« Epistola enim concilii ad episcopos Hispaniaehu- hsec : « In una eademque Dei et hominis persona
jusmodi testimoniis est referta, ut legenti evidensi agglomeratus, atque carnis vestimento indutus, »
est, ad quam si attendisset Yasquezius, id tam con- suhdentis : « Quia non per illum qui natus est de
fidenter non negasset. > Neque infertur Nestorianis- virgine, visibilia et invisibilia condidit, sed per illum.
mum non esse, quia personas non se duplicare dice- qui non est adoptione,sed genere; neque gratia, sed
bant, cum stante eprufn doctrina duplicandsefuissent. natura, > dum explicantes illud I Joan. IV, 1 : Om-
Ad quod absurduni, quod et ipsi hseretici Nestoria- nis spiritus, qui solvit Jesum, ex Deo nonest, sic di-
norum nomen abhorrentes refugiebant, confitendumi cunt: < Quid est solvere Jesum, nisi seorsum Detim
jure adigebantur a Patribtts eos impugnantibus. Adl et seorsum hominem proedicare? Ule sine dubio sol-
quartum objeclum petilum ex modo respondendii vit Jesum, qui prnedicatpopulo dicens : Nunquid per
Adriani papoenon interpretantis Scripluras loquentesi illum, qui natus est de virgine, per ipsum visibilia et
de. servitute Christi secundumhuraanitatis servilemi invisibili? condidit; an per illum, qui non adoptiOne,
conditionem, ut fiebat olim cum Nestorio, ne Eli- sed genere; nec gratia, sed nalura cuncta creavit? »
pandus inferret et adoptionem secundum humanita- et infra : « Unus nobis sufficilfilius Yirginis, qui no-
lem, sed mystice et allegorice eas intelligentis; dico) men habet Jesus. Illos tuos qui dicis istum, et illum,
tiec non verilum esse Adrianum, quia elsi Scriptimej necesse non habemus. > Ubi per illum, et istum de-
allegorice Chrislo applicentur, attamen Adrianus5 signasse plui-alitatempersonarum Elipandum osten-
ipsas aUegorias non ad naluram, sed ad personami D dunt. Quod et adnotavit Alcuinusin responsione ad
refert. « Qux cuncta, ait in epist. ad episcopos > eumdem Elipandum. « Quompdp, ait, in hisce tuis
Hispanise,et juxla litteram prophetice et mystice re- verbis duas non intelligis in Chrisio personas le
velata, nostri mediatoris designaut personam. > Per- affirmare, dum dieis ei, et illi ? Quasi alius sit qui ex
sona enim Yerbi, qnsein humana natura passa est ett Deo Patre genitus est, et alius qui ex virgine matre
crucifixa, servitutis quoque imaginem prseferebat. factus est, dum Evangelisia dicit: et Verbumcaro
Nonveni, ait ipse de seloquens, Matlh. xx, 28, mi- facium est. > Igitur non prima fronte allendenda sunt
nistrari, sed minislrare,et Luc. xxii, 27 : Ego in medio> verba hoereticorum,sed doctrina tota pensanda, sic-
vestrum sum sicut qui ministrat. Formarn enim servi,, uti factum est cuffl Nestorio, de quo auclor Cbro-
quam in assumptione carnis accepit, Philipp. II, 7,, nici Alexandrini olymp. 553, a. 1, disserens de con-
per actiones et officiaservitutis exhibuil et ostendil;; cillis Constanlinopolitano et Ephesino Nestoiium
quaeacliones quia sunpositorum sunt, ut scholselo- Theodorumque damnanlibus, qui sub naturarum no-
quuntur, pefsonse quoque sunt tribuendoe. At perf mine personas subinteUigi volebant sic ait: « Nec
hoc non evinci potesl, personam habuisse vere ser- mirandura, si nomine naturarum impise epistolse
vilem respectuPatris,-ul aiebat Elipandus, sed hequeJ scriptor usus est. Solent enim hscrelici ut imponant
eodem passu procedere servitutem et adoplionerii. simplicioribus orlhodoxorum pie usurpatis vocibus
Servitus enim allegoricepotest Christo competere obi uti, et piam rectamque mentem illorum et explana-
acliones servitutis, quae etsi proveniant a persona,, tionem ad suam peffidiam seu impietatem trans-
nbn tamen personam immutant, nec ihferiorem ini ferre... Itaque Nestorium duas quidem naturas, et
-
PATROL. XCIX. 18
S&> DE FELICIS ET ELIPANDI IIvERESl 556
unani persoham asserentem, sed uninnera ipsarum A rum, qui interfuerunt conciiio feiatione didiciffltis,
per bypostasim negantem prima synodus Ephesina, quando divsememorise dominus Garolus Feliceffl in-
cui Coelestinuset Cyrillus sanctse memurise praefue- feticem Orgelitansecivitatis episcopuin synodali de- '
runt, lion recepere,-quinimo condemnavere. > Sicut creto hsereticumcomprobatum atquedamnatumcom-
ergo nihil Nestorio prpfuit persenam unam asserere, perit, etiaffl revictum invenit: quia corrupto mube-
quin unionem hypostaticam negans, et re ipsa hy* ribus Juniore bibUothecario Aquensispalatii, Ubrum
postases duas introducens, a concilio el Patribus beati Hilarii fasit, et ubi scriptum erat, Quia in Dei
danmaretur, ita 211 Felici et Elipando aliquando filio cariiis hnmilitas adoratur, omisit: Carnis humi-
asserentibus unitaiein personoe in Christo, de facU» litas adoptatur. > Yide factum hoc fuse prosequentem
autem per adoptionem aliam et aliam aslruentibus Germanicum in Appendice disceptationis 2, de afle
credendum non erat. secernendi diplomata cap. 2, pag. 596, et seq. edit.
,. XVII. Ex his oritur quaestio,quam expendit Sua- Paris. 1706.
rez in 111p. S. Thomse tom. I, q. 25, a. 4, disput. XX. Qusecum ita sint, summopere credibile lit,
4.9, sect. 2. An scilket sit de fide Christumin quan- olim ab iUissanctis Patribus positum fuisse assumpli,
tum hominemnon essefilium adoplivum. Et respondet assumptionemubi haeretici legebant adoptivi vel ado-
primo absolute loquendo de fide esse non esse adopti- plionem; eosque malitiosa corruptela verbum sibi fa-
vum, sed naturalem. Addit secundo quod si particula vens substiluisse: Fulcit aequissimam conjecturam
h\ quantum designat suppositum, de fide quoqueest Patris Vasquez observatio, qui in ni p. S. Th., disp.
nqn esse adoptivuni. Tertio autem subjungit.« Deni- 89, q. 23, cap. 1S advertit: « Nuuc in missis Got-
que si in illa propositipne particula in quantum su- R .P thicis (ex hujusmodi enim missis auctoiitates pete-
matur proprie et specificative, licet omuino verum • bantur, ut ex supra allatis apparet) tam exeussis,
sit Cbristum in. quantum homihem non esse filium quam manuscriptis, quaehactenns sunt, et in ecele-
adoplivum, non taraen censeo illud esse de fide, sed ' velsia Toletana servantur, nihil tale reperilur. Unde
ita certum, ut contrarium non sit admodum verisi- falso allegabantur, vel similes orafiones expunctse
mile et probabile. Ratio est, quia licet concilium sunt. Crediderim autem vel nunquam eas exstitisse,
(Erancoford.) et csetera testimonia multum faveant vel lldefonsumet Julianum illarum auctores noh fuis-
liuic veritati, non tamen in hoc sensu illam expresse se, sed ab aliquo falso suppositas; nam auctor Mis-
defiiiiuiit: ;praesertim quia omnes historise, quse de sarum Gotlbicarum fuit Isidorus, qui disertis verbis
concilio Francofordiensi loquuntur, docent coactum affinnat Ghristum non adoplivum, sed naturalem esse
esse centra Elipandi [errorem], quem dicunt esse inutraque natura: jdemque asserit Bdefonsus.>
eumdem cum errore Nestorii... ergo directe non yi- XXI. Sed qnia hunc lldefonsum prae cseleris im-
deturdamnatus ille error, nisi quatenus introducebat pelunt Patres Francofordienses, cum explicantes il-
in Ctiristo personam creatam : reliqua",quseex seho- lud: Hic est filius meus dileclus,sic &mnl:« MeUus
laslica disputalione pendent, non videntur definita. > est testimonio Dei Palris credere de suo Filio quam
Si ergo concilium Francoford. damnat adoplipnem Ildefpnsi vestri, qui tales veiiis composuit preces in
npnnisi in sensu Nesterianp, quatenus persenam crea- missarum solemniis, quales universalis et sanda Dei
tara in Christe inducebat, Felicem et Elipandum, qui non habet Ecclesia. Nec vos in iUis exaudiri puta-
talem adoptienem asfrupbant, Nestprianosfuisse ma- mus... et Udefonsusvesler in oralionibus suis Ghri-
nifestum est. stum adoplivum nominaverit; noster verd Gregerius
XVIII. Yerum antequam supremam disserlationi < G pontifex Rpmanse sedis, et clarissimus tntp prbe do-
manum imponamus,operaepretium ducimus quosdam ctor in suis orationibus semper eum unigemfum no-
sanctos Patres a calumnia horum hsereticorura vin- minare non dubitavit: > operse pretium est nonnuUa
dicare, qui eos pro se stare adeo perfricta fronte con- ex Ildefonso afferre, ut ex verbis ejus pateat num
tendebant, ut Patribus Fraiicofordiensibus imponere vere adoplionem in Filio Dei Cbristo Jesu admiserjt,
niterenlur adoptionis doctrinam ab horum Patrum ut hoeretici imponehant. Lihro igitur de Virginitate
ore processisse. Quorumdam quidem sententias, id B. M. Y. cap. 4 ita scribit: «: Sicqiie in unione per-
est Hilarii, Augusiini, Hieronymi, Patres Francoford. sonseidem sit. Yerbtim qui caro, idem sit hOmoqui
in epist. ad episcopos Hispaijise, interpretantur, ex- Deus: t Et paulo inferius : « ergo non-illum- ut cae-
poneutes , saniorem inteUigentiam, quam pervicax teros adoptio filios, Dei fecit Filiiim, sed divinitatis
nnereticorum ignorantia iis appingebat. Sed cum natura Ulum in proprium Dei FiUum exaltavit.. ..
veniunt adi Hispanorum Patrum, ut sunt Eugenius, Nunquam igitur ipse purus homo conceptus nec na-
Ildefonsus, Julianus, auctoritates eas non explicant, tus, sicut cseteri nascuntur infantes, ut ei ex ado-
noii interpretantur, sed ceusura polius acriori casti- plionis gratia, aut ex molimento virtulum prseroga-
gant. Sic enim aiunt epist. cit. n. 7;« Sequitur in ctum tiva filii proeslaretur ; sed Dei Yerbum quia caro fa-
eodem libello vestro : Item, prmdecessoresnostri Eu- est, assumpsit hominein in se sine persona ho-
geiiius, lldefonsus, Julianus Toletanmsedis anlistites, minis, ut totus esset Chrisius proprius Dei FiUus,
in suis dogmalibus ita dixerunt in missa de Cmna uou dono gratioe renascendo utcseteri, sed salva pro-
Domini: Qui per adoptivihominis passionemdum suo prietate utriusque naturoe. » Quid ad exclusionem
non indulsit.corpori. liem in missa de AscensioneDo- T» ' adoplionis in Christo haberi potest aut uberius aul
mini : Hodie Salvalor noster, post adoptionem carnis clarius? Quam doctrinam ad verbufflferrae hausif ex
sedem repetivit deitatis. Et caelera quse ex parentum Gregoriimagni lib. i Moral., cap. 7 iu fine, ubi ait;
vestrorum dictis posuistis: ut manifestuin sit quales « Omnes qui in fide Deo nascuutur, superat; quia
habeatis pai'entes, et Ut notum sit oronibus unde vos non ut cseteros adoptio; sed natura illum divinitalis
traiiiti sitis in manus infidelium. Yide ibidem adhuc exallat. > Yerba hsec Gregorii ipse Paulinus pro se
acriora sequentia. > citat lib. iii contra Felicem, cap. 27.
XIX. Sed quis adeo novus est homo, ul malitiam XXII. Sed quam inopportune et fei*medixerim prae-
hoereticorumcorrumpentium Patrum scripturas igno- poslere- Patres Francofordienses, relatione hoereti-
ret? In tiacmet causa Alcuinus, lib. n contra Elipan- corum decepti, insimulaverint praesulumHispanorum
dum, corrupium locum Hilarii a Felice subindicat. Eugenii, Udefonsi Juliani fidem^.evinciturex conci-
Lecus is erat lib. H de Trinit.;« Ita polestatis digni-. lio Toletano xi, sera 713, id est- a Domini 675 eele-
tas ljon admittituf, dum carnis humilitas adoratui*^i bi-ato, soeculo scilicet ipso, quo floruerunt prsedicti
Felix feposuif adoptatur. Unde Alcuinus :« In quo episCopi,quorum prifflus circa an. 646, alter annuui
loco certissime.de Magprum adpi*atipneidem paler 657 ; lertius circa an. 680 Ecclesiam scriptis suis et
Hiiarius disputat, non de paterna adoptipne, quam exemplis sanctissimis illustrarunt. Sic enim in con-
tu pravissiuie huic loco asserere conaris. > Confir- fessione fidei Palres Toletani dicebant:« Hic eliam
matiir ex relalione Hincmari in prsefat. libri de Pfae- Filius Dei natura esl filius, npn adoptiene;> Et in-
desliriatione contra Gotleschalcum. « Et sicui ipso- fra: «In qup Dei FUio duas credimus esse naturas.
557 DISSERTATIOHlSTORICO-CHRONOLOGICA, S58
unam divinitatis, alteram humanitatis ; quas ita. in A sseculoEugenii, Ildefonsiet juliani, quorum doctri-
se una Christi persona univit, ut nec divinilas ab tiu- nain, ab impostoribus corruptam, ad trutinam non
manitate, nec humanitas a divinitate possit aliquando revocanles Patres Francofordienses,nil mirurh si re-
sejungi. Unde perfectus Deus perfectus et homo, in gulas censuraeexorbitasse visi fuerini in dubio facti,
imitate perso-iseunius, esl Christus. Nec tamen quia non juris.« Qui error etiam in conciliiscecumenicis,
duas diximus in Christo esse naturas, duas causabi- et decretis Romanbrumpontificumintervenire polest,
mus in eo esse personas, ne Trinitaii (quod absit) ac- et nonnunquam accidit, ut omties theoiogi cum car-
cedere videatur quaternitas. Deusenim Verbum non dinale-BeUarminoet Baronio falentur, > ait cardi-
accepit personam hominis sed naturam, et in aiter- nalis de Aguirre in epist. de ratione operis, prseiixa
nam personam divinitatis temporalem accepit sub- tom. IH susecoUectionisconciliorumHispanise,n. 12,
siantiam carhis. > Hsec erat fides HispanaeEcclesiae loquens de bocmel propositoeasu,

212 toiSSERTATlO QUARTA.


DE FELICIS ET ELIPANDI ILERESI DISSERTATIO HISTORICO-CHRONOLOGICA.

I. Cum ex operibus sanctiPalris nostri Paulini fa- B metica, adee Christo injuria, ^emina hsereseosAdo-
cile dcprehemlatur ipsum in eo maxime fuisse, ut ptivprum jacta, enata, adulta.
haeresim Adoptivoruhiab agro supremi Patrisfami- . III. Equidem hoc nen imprcbabile videbitur con-,
liasfundilus radicitusque evelleretel contra Elipan- siderariti MahonietanisriiiAlcoranique exofdia, quae
dum el Felicem hujusmodi erroris satores perpeti Petrus Venerabilis abbas Cluniaceiislsnonus, lib. iv,
labore desudasse, oequumvisum est, nec ingralufn epist. 17 recenset, dum ait. « Sergium monaclium
lectoribus nostris fulurum, si Cum superiori disser- , haeretici Nestbrii seclalprem', expuisumab Ecclesia,
talione egerimus de dogmate,quod Nesloriani erroris cenjunctum Mahumet, quod ei deerat supplevisse,et
appendix dici potesl, nunc de auctoribus ejus histo- Scripturas sacras tam Veteris.Testamenti qriam No-
rice traclemus, illorumque hoefeseosoriginem, pro- vi, secundum .jnagistri sui inleUectum, qui Salva-
gressus, damnationem,el interittim, omnibus.adstia terem npstrum Deum esse negabat, partim, pfput
tempora revocatis, in medium proferamus; Sic enini sibi vistim est, exposuisse,et eum ab idololatiia dum
hostium audacia et pfotervia exposita, virtus trium- tentat avertere, ChrisiianumNestorianumeffecisse.>
phatoris illustrius elucet. Etenim non hebetis ingenii Quid enim aliud quam Nestorianismi'gerroen infan-
viros impetebal Paulinus, ut nuUitisvel laboris vel dum Adoptivorum hceresis fuit, sicuti superiori dis-
laudis fuerit eos contudisse; sed qui cristas erigerent sertalione ostensum est ? Hanc fuisse erroris origi-
et cornua lollerent vel in ipsa clade audaciores. Hinc nem in Hispania fateri videtur etiam Nicolaus Anto-
opus Pautino fuit saspe manus conserere, et coranr . nius in BibliothecaHispana Vet, tom. I, lib. vi,.cap.
et scriptis,i eminus et comihus pugnam instaurare, 2, n. 25, his verbis : < Enatus vero, cum exifef hoe
ea tandem eventus felicitate, iit e yivis excedens, "p sseculum(loquilur de octavo) novus ob ignorantiam
tiaeresimquoque vel penitus exstinctam, vel supre- gementis sub jugo Sai*acenorumHispanisegentis er--
mos aUcubi tantummodo anbelitus trahenlerti reli- ror de persona Christi Domini puriofem Christiani-
querit. Sed jarn ad propositum veniendumest. tatis sera, quo illius oetatis fides virebat, infecit
H. Jam ab initio sseculivm, Maufi fretum Gadita- Feiix Urgellensis alque Elipandus Toletanus antisti-
num transgressi, Rispanias bello subactas dira serviT tes mall fundus occasioque. Deceptus enim uterque
lute premebant. Autioenim ppst Chrislum natum 711 contagioiie forsaninsideiitiunicervicibus, autepro-
a Juliano Tirigitano praefecto,in ultionem stupri a ximo blaspliemantiumMachometanOrum,Jesum ado-
Roderico filiaesuae iUati, contra ipsum Rodericum, p.tivum Dei fiUum appellare ac docere.non erubue-
Vitizoeab eo quoque excsecati successorenij sollici- riint. >
lanlihus forle filiis ipsius Vilizoeapud Jiilianum tunc IV. Quanquamvero infandi germinis radix eo so-
exsulaniUius, accei^sitifuerunt, el duce Tarik, Atii- lum lempore pullulasse videatur, ut veriim tariien
la monte occupato(quem ex Arabica dictioneGabal- fatear, adoptionis vocabulum Chrislo Jesu male ap-
Tarik, id est Tarik montem, inde vulgo Gibraltar, positum, priora quoque saecula audierunt. Eleiiim
seu Gibilterrarieoterici dixerunt) anno sequenti, co- Bonosus, qui Nestoriuriiproscessit, haeresiqueejus
pias sufficieutein Taiik auxiliumMoseArmeniseprse.- velut prselusit, circa finem sseculi IV, ut patet ex
fecto Hispalim submiserunt; et tandem anno .715 proscriptione dogmatis nefarii an. 389 in concilio
Roderico postremo Yisigolborumregum occiso, His- Capuano facta (Baroniuset concilia Labbe tioc anno)
paniarum imperio potiti sunt, Cordubsesede imperii adoptivi nomenclaturam aliquando effutiit. Hic Nus-
consiiluta. Yerum annis proxime sequenlUjus Pela- sitanioein Dacia episcoptis, ui conjectal Sirmondus
gius, quem alii cognatum Rodericivolunt, in Asturise D in notis ad epist. 5 Avitf Viennen. episcopi, et iu
montibus quo se receperant,- Maurorumservitulem can. -17concilii Arelaten. n partes Photini Cliri-
decUnantes,Christiani, ab eis.in regem salulatus, in s.tumDeum negantis, el hominem tantummodo prae-
Mauros insurgens, prima LegJoniset Oviediregno- dicantis, secutus, docuit Chrisium adoptivum, non
rum fundamentajecit, a quibus hostes Christiani no- iropritim Dei Filium, ut ex Isidoro lib. VIIIEiymo-
minis, statis temporibus exsurgere viderunt, qui log. cap 5 habetur in 24, q. 3, c. 59, et ipse Isidoiiis
progressus suos, conatusque cbropescerent, donec testatur in libro De Yiris Ecclesioeiilnstribus, sic de
pluries fusi victique, et -intra Granatensis tantum JuslinianoValentiseepiseoposub Theuda, Yisigotho-
fegni limiles redacti, landem ethoc ipsumjam super i'uin rege, florente, hoc esl circa dimidiiimsaeculiiv,
(iclosseculadetehtum, anno 1492 Ferdinaudoet Isa- scribens : c Justiuianus scripsit iibrum Responsio-
LeUoecesserunt. Maurorum excursionibus et domi- num quarum secunda est contra Bonosiacos,qui
catu sus deque omnia posita, et proecipue.religionis Christum adoptivum, et non prbprium dicutit. > Ve-
cogmata et mysteria non est rairandum. Muniaenihv rum Elipandus in epistola sua,; quam Elherius ei
[jastOralianegligenlibusut sibi prospicerent episco- Beatus in lib. f contra ipsum inseruerunt, aiiam ait
pis, et grassante ignorantisemalitioequecontagio ex a sua fuisse mehtem Bonpsi.«'Boribsus,inquit, cre-
vicina Arabum coUuvie,quidfacilius, quam ut gre- didit de malre adeplh-um, el non de Patre anfe sav
gemDPin;inicuihm'acies,ideinlethalis'pestilentia,-,sub-cula proprie genilurij::» uiide-Chfistuni Dejnii!esse5
sequerelur ? Hinc plerique autumant ex secta Mabc- l negabat oiunino, qui generationem seternamex Pa-
539 DE FELICIS ET ELIPANDIILERESI
tre ante sseculaadimebat; quod ipse haudquaquam .A Si enim anno 791 Paulinus impugnethseresim,quis
facere dicebat, ut infra patebit. Cseterum hos esse deslpiel dicendo ortam tantummodo anno sequenti -
' homines illos hserelicos, quos sub his temporibus, 792? « Prima, ait Nalalis, contra Felicianamhae-
id est circa an. 420 impetebat Chromaiius noster, resim synodus Forojulii, quod Aquileiensisprovih-
Aquileiensis ecclesise aliud iUusirissiniuin jubar, in cise municipium est, a Paulino Aquileiensi congre-
frag. ad illud : Ego a te habeo baplizari, non ambi- gala fuit anno salulis septingentesimo nonagesinio
gimus. Sic enim ail ad illa«verba, Hic est Filius meus, primo Caroli Magnivigesiino tertio. > Hsecillel. c.-.
a Patre de Christo dicta:, suus utique non per ad- § 11, qui § prsecedenti videtur docuisselanaim an-
optionem gratise, neque per religionem creaturoeut uo 792 eam a Felice suscitatam. Statuendam tamen
hseretici volunt, sed sui proprietate generis, el veri- non anno 791, sed 796 synodum Forojuliensemdis-
tate naturse. > sertatione nostra secunda uberius probatum esl.
Y. Yocabulumautem adoptionis, affictumChristo VIII. Conatur P. Antonius Pagi tempus Felicianoe
Jesu ab Orientalibus, ad Occidentales credibile est hsereseosenascentis oslendere, nempe non ante an-
Theodiscumtranstulisse, qui sanctoIsidoro in Hispa- num 783, ex eo quod Adrianus papa anno superiori
lensem sedem successit, de quo Lucas Tudensis jEgilaeepiscopo scripserat, ut a variis erroribus, qui
apud Baronium nostrumIsidoroad an. 636 n. 9 sic ait: in iiispanias irrepserant, ecclesias tueretur, nulla
« Successit beatissimo Theodiscus natione facla mentione bseresis Felicianse, quam non omi-
Graecus... Hic... infidelis inventus et erroneus in sisset, si jam caput erexisset. Ejusdeni sententiae
articulis fidei comprobatus, per synodum ab arcbi- est Cointius, a quo suam bausit Pagius. « Annosu-
episcopali dignitate degradatus est. Asserebat enim n periore fid esl 781, ait Cointius ad an. 782, n. 21)
Domhjum nostrum Jesum Christum cum Patre, et CarolusAdriani compater faclus est, annoque pro-
Spiritu sancto non esse unum Deum, sedpotius ad- ximo (nempe 785) agemus de morle Petri Papien-
optivum. Hic, ut diclum esl, privatus honore sacer- sis episcopi. > His enim litleris memoi'atur Adria-
dotii ad Arabes transiit, el seclse pseudoprophelae nus Caroli compaler, et Petrus Ticinensis episcopus.
Mahometi adhoesit, el plura'docuit detestanda sub Ergo, infeil, haec epistola ^Egilam profei*ens.quse
imperatore Heraciio. > Exauctorato aulem Theodisco, esl in Cod. Carol. 95, ad hunc an. 782 pertinel. Et
erroris pestis tunc temporis ul.teriusgrassala non infra : « In iisdem Iitteris multos carpit (Adrianus)
est. Verum Mahometanorum cognata malitia con- errores, qui contra fidem catholicam in Hispanise
fotum, quasi maiiguum seroen teriae mandatum, post partibus orti fuefant: nullani autem mentionem
ferme sesqui scecuiumilerum pi*odiens,per Felicem lisereseosFelicianse facil, quam serius audiri coe-
el Elipandum vilam viresque resum;>sit. ptam vel ex hoc silentio collige. » IlsecCointius.
VI. Qui creduntnon nisi anno792erroremrenatum, IX. Verum hoc ipsum, meo judicio, innuere vi-
ducti forte ex eo quod legunl in annalistis Franco- detur non anno 785 enascentera, sed aliquantoprius
rum hoc anno prinmm verbum de hac hoeresi habi- enatairi haeresim. Etenim Adrianus monet JEgilam
tum, falluntur. Hunc in scopulum incidisse videtur episcopum de tuenda orthodoxa fide an. 772, ut vo-
Natalis Alexander raptus auctorilaie Eginardi. In luritPagius et Coinlius, non manifestata haeresiFe-
synopsi quippe«hislor. eccles. soec.vm, cap. 2, arl. liciana, quam tiicunt ab ipso Adriano anno sequenti
3, § 1, sic ait: AnnoChrisli septingenlesimonona- 785 proprio nomine per alias lilteras. de quibus nos
gesimo secundo Felix natione Hispanus... adopli- *•>quoque infra num. 14, impugnatam. Ex quo inferre
vum Dei Filium secundum quod homo est, non so- videntur eomet anno 783 haeresim pullulasse. Sed
lum pronuntiavit, sed etiam scriplis ad Elipandura mirum sane cuique videbitur eodem anno, quo emer-
episcopum libris pravam opinionem pertinacissime nis sit, a pontifice Homano, tanto intervallo ab Hispa-
defendit, ut referl Eginardus in annalibus ad annum dissito cognitam re et nomine haeresim, et co-
Christi 792. > El quidem non solum Eginardus, sed gnilam una simul el impugnatam. Probabilius qui-
el cseteri annalistse non ante hunc annum de hseresi dem videtur suboluisse pontifici polius anno praece-
loquunlur. Verum cerlo certius est anle hoc ienipus deuti, alicujus nun sani dogmalis putorem, el de eo
orlum habliisse. Nam Etherius et Bealus incipientes invago, ut dicilur, scripsisse jEgilae episcopo: eo
librum suum, sic Elipandum alloquuntur.« Legimus aulem clarius percepto, anno sequenti litteris diser-
litteras prudeniioe luseanno 213 praesente,et non tis conceptisque illum reprobasse. Hinc etsi admit-
nobis, sed Fideli abbati mense Octobri in sera 823 tatur consequentia Pagiana, epistolam Adriani in
clam sub sigillo directas : quas ex relatu advenisse Cod. Carol. 97, qua hseresis ista rejicitur, reponen-
audivimus, sed eas usque sexto Kalend. Decembris dam esse ad an. 783, non tamen evincitur .eodem
minirae vidimus, curaque nos ad fratrem Fidelem anno 785 hoeresimexortam, sed potius annis supe-
non litterarum iliaruin compulsio, sed recens reli- rioribus et conceptam et partam.
giosse dominoeAbosindaeperduceret devotio, audi- X. Hoc anno 785 morluus est Silo. Abosindse,
vimus ipsum libcllui-i adversum nos et fidem no- sive Abdosindse,vel Adosindse(tot enim modis effer-
stram cuncta Asturia publice divulgalum. > Si enim tur) Alphonsi Catholici(iliscmaritus, qui annis octo,
oera 825, quaereciciitin annum Cbristi 785, jam Eli- juxta alios novem, in Asturia et Legione regnave-
pandus insurgit in impugnatores doclrincc suae, li- D rat; quam viduam summopere sluduit in suas par-
befio conlra eos jam in universa Asluria divulgato, tes Eiipandus traducere, pulans sibi niaxime profu-
manifeslum est ante Christi annum 792, haeresim lurum ad veneni sui dilatationem, si illud feminae
enatam. Quod autem annalistoeFrancorum non nisi auctorilale et religiosa virtute polenti et illustri pi-o-
hoc anno incipiant de ea vflrfia facere, nil mirum, pinaret. Ipsa namque post suprema pietatis oflicia
cum nonnisi hoc anno aliquid fueril actum, auspice conjugi persolula, mundi pompis valedicens, in clau-
Carolo Magno, contra ipsam, eoaclo videlicel con- slra se receperat, ut habet auctor VitsesanctiBeati
cilio Ratisponensi. Non eniin prajciseJoquuntur de infran. 22 citandus, et Baronius hoc anno 785,,n.
hairesi tunc incipiente, sed de haeresi tunc piimum 5. Audi Joannem Mariana Annal. Hispan. lib. vii,
damnata. Quodnon otiscure colligitur ex annalibus cap. 8 : « Ad Aslurum el GalsecorumepiscoposEli-
Loisidianis. Sic enim habent ad hunc annum 792 : pandus, pro ea auclorilate quam in alias ecclesias
« HseresisFeliciana primitus audita, et Reganesburg obtinebat, praecipuamet maximam,lilteras dat, ac
primo condemnata est. t Audin, haeresimprimo eon- nominalim AdosindamSilonis regis viduam in frau-
demnatam, quseprimitus, hoc est, anlea erat audita? dem impellere conalur. Illa, uli erat necesse, sui
Primitus pro pridem. judicii esse negal de controversiapronuntiare : rem-
YIL Anteriorem quoque hoc anno 792 ortum ejus que inlegram ad episcopos defert et sacerdoles
vel ipse Natalis Alexander cogitur fateri ex verbis sanctissima el prudentisshna femina, in quo numero
Paulini in concilio Forojuliensi prolalis,-quibus anno erat Beatus presbyter, et Helerius Uxamensisepi-
791, vf. putat Alexander, damnat Feliciana deliria. scopus. > Hoc ad Adosindam confugium circaini-
561 DISSERTATIO HISTORICO-CHRONOLOGICA. Si&
lium an. 786 tentatum videtur ab Elipando ; quippe ,fi proedictum de medio veslro auferatis, ut sicut per
Elherius et Beatus hbrlatu ejusdem quondam reginae, servos suos Dominus de finibus Bceticoeeradicayit
modo religiossefenjinae, lunc adiisse videnlur Fide- hseresim Migentianam, ila per vos de finitius Astu-
lem abbalem, cujus opera ex verbis Elberii niox riensium funditus evellat hseresim Bealianara. Sed
laudandis suspicari licet usum fuisse Elipandum in qtiia audivi, quod praecursor Aulichristi in medio
subversione Adosindsetentanda, ut de controversia, vestri apparuit, qui illum jam natum aniiuiitiat,
pro qua ab EUpando sollicitabatur, cominus et ore- quaesout perquiras ab ee ubi, aut querapdp, aut
tenus agerent prsesenies. Colligiuirhocexhjilio lib.i quandp natus esl spiritus ille mendax prepheiarum,
Etherii et Beati, qudrum verba supra num. 4 pro- qui in eo loquitur, et nos sollicitcs redde. >Sic scri-
tulimus. Ex quitius deducere licel, quod si hi viri bebat Elipandus Toleto, ut videiur, Fideli abbali,
litteris Etipandi scriptis et direclis niense Octobris sera 825.
anno 785 abbali Fideli, a se autem acceptis vi Kal. -XIV. Mifor Baronium adan. Christi 785, n. 7 ;
Deceinb. occurrimt horlatu Adosindse,satis apparet Vasquez lom.I,innipari. S. Tbom. disput. 89,c.l;
nonnisi circa hsec lempora sollicilaiam fuisse. Cre- Natalem Alexandrum Hist. Eccles.sseculo viu, cap.
dibile enim omnino fit, quod slalim ac de hac re se- 2, ar. 3, § 3, hanc epistolam asserere scriplam anno
cum agi coeptum fuisset, negotium episcopis et sa- Ctirisli 785, cum si demas ab aera Hispanica anuos
cerdotibus detutisset. 38, ul fieri debet a quserenle in ipsa convenien-
XI. Yerura hic apponenda est Elipandi epislola liam aiinorum Christi oera 823, noii in annum 785,
Fideli abbati directa, qualem lib. 1 proferuht Elhe- sed in an. 785 recidat, quod advertit etiam Pagius
i*iuset Beatus, ex qua nonnulla scitu digna colligi g ad annum 783, num. 9. Iu tiac epislola meniinit
debent. Sic eam proponunt, concilii Hispalensis a se convocali ad reprimendos
« Elipandus dicit: Qui non fuerit coiifessusJesum errores Migenlii, qui proeter nonnulla alia quaedo-
Christum adoptivum humanitale et nequaquam ad- cebal absurda, circa festum Pascbatis celebrandiim
opiivum divinilate, et hsereticusest el exterminetur. atierrabat; putatque Pagiiis loco citalp soUiciiatuni
Auferte malum de terra veslra. Non me interrogaiit, Elipandum epistola Adriani papas, qiue csl in Cod.
sed docere quserunt, quia sunt servi Antichrisli. Carolin. 97 cum hoc titulo : « Exeiuplar epislolae
Hanc epistolam domiiniAscarici episcopi ideo frater- Adriani papse,direclse omnibus episcopis peruniver-
nitali luoedirexi, charissime Fidclis, ut cognoseas sam Spaniam commoranlibiis, maxiiiie laincsnEli-
quanta in Christi servis "regnct humilitas, quanla in vcl Ascarico cum eoruni conseiilaiieis, pio
Aiiticbristi servis regnet superbia. lseresi vel blaspheinia quod filiuin Dei luloplivuni
fihando
XH. t Cum dominus Ascaricus milii non docentis noriiihant, cum multis capitibus sanctoriini Patruni
imperio, sed inlerrogantis volo ea scribere voluil, eos repretiendens. Nec non etde Pasetiiili fcstivitale.
sicut illum vera diumiliias docuit. lsti veri modo et elc. > Hsecilla csl cpislola, cujus supra iiuni. 9 me-
contraria dicendo, modo et quasi ignorantem me minimus, quam Pagius clCoinlius anno Cbrisli 785
quid rectuni sit, noluerunt inlerrogare, sed docere. assignanL Quo arino etiam conciliiiin Hispalense,
Unde Deus novit,. quia licet proterve scripsissent cujus meiiiinit Elipandus, local ipse Pagius, cujus
(Jn marg. notatur sic : locus mutilus), nam si vera auclorilate ad cumdem amiiiin rccenselur in collc-
oixissent, gratus obedii*e detiui reminiscendo quod ciione Lai b. Yenela concilior,.sub noniihe Ilispuni
scriplum est: Si jnniori revelalum fueril senior la- p Concilii. Quibtis positis manifesliiiiJ cst epislclam
cel (1 Cor. xiv, 50). Et iterum : Proximus ille De.o ad Fideleih datanr fuisse npn ,an. 785, ul Barpuius,
est, (In marg. esl Calonis, apponitur) qui scit ralione Vasquez, Nalalis. vcluiil; sed lardius puta an. 785.
tacere. Nam nunquam est audilum ut Libanenses Lpquitur enim ih ea de Migcnlianoriim errorc circa
Toletanos docuissent. -Notum est plebi universse Pasclia uli jam dejudicalo ctexslinclo in ipsa vide,-
hanc sedem sanctis doctrinis ab ipso exordio fidei licel anni 795 coacla synodo.
claruisse, et nunquam schismaiicum aliquid emanas- XV. t Inter eos, quos Elipaniiiis ad parles suas
se. Et nunc una ovis morbida doclor nobis appetit pertraxit, fucie Ascaricus Bracarensis cpiscopiis, et
esse. Et lamen noluit ea ad aures cseterorum fra- ••-Fidelis abhas, cuiprimo seclajsuoenrcana revelavii,
trum nostrorum perducere anlequamillic, ubi exor- scripta ad euiu epistola mensc Octobri a:ra 825, seu
tuiii est hujusmodi malum, sil radicitus ampulatunl. ainio Cbristi 785. > Hoccad vcrbimi Pngiiis. Qua:
Quia ignominia erit mihi, si in tradilione Tolelana sapere crrorein, ne dicam conlrailiciioncin, viden-
(In marg., inlra ditionem Tolctanam) hoc nialum lur. Quoniodo ciiim veruin est abtiali Fideli primo
fuerit auclitum. Ut quod ego et cseleri fralres mei seclifi sme arcana rcvelasse Eiipamluni scripta ad
in Hispalitanis tanto tempore dijudicavimus, et Deo eriin cpistola aiino 785, ciim ipse Pagius ilii dicat,
auxiUante lam in feslis Pascbalium, quam in caete- cpislolam Adriani, qua monebanliir Hispani episcopi
ris erroribus Migetianorum bseresim condemnavi- dc erroiv adoplivonini, dalani fuissc an. 785? ln qua
mus : nunc illi e contrario inveuiuni unde nos ar- pariter epislola ineniinit Roiiianus pontifex Ascarici'
guant. Et taraen si tepide fuerit actum, cl non fue- tanquam viri cadcin pice inquinali. Potiris igitiir
rita vojiis emendalura, lunc illud ad nolioneni " Ascaricus quam Fidclis hausil prima Elipandiana ve-
reducam fralrum : et eril vobis ignoijiiniosum, si ab neua. Addit Pagius ibid. : « Convocalo episcopoiuin
illis in vobis repretiensum fuerit. provinciaiium ccetu, Elipandus Migentian.oscirca
XIII. «Adolescemiam sane fratris nostri Ellierii diem Paschalis atierranles, ut ipse in epistola ad
Jiicle adductam et nondum ad rotiur perfectse in- Fiilelem abbatem glorialur, iiicuiictanlcf rcpiessil:
lelligeniise perduclam, veslra fraierniias erudiat: proprium lainen erroreni, quem a Felice acccperal,
quia non cum magistris optimis, sed cum ignaris et publicare non dcslitit. *•Si jam nb amio 775 a:qiic
scliismaticis, videlicet Felice el Beato Autiphrasio sollicitus fuit Elipandus cmn in supprimcudo enore
(In tnarg., qnia dkebat Elipandus Bealiim hoc no- Migentiaiioruni lum in baeresi stia publicanda, ut
mine per anliphrasim appellari, ut liquet eliam ex allalis verbis Pagius indical, qiionioilo tanlummudo
epislola Caroli Magni ad Elipandum) sequales in anno 785 auribus priiho insiisurral abiialis Fidelis
virlute et pares in errore habuit collatioiieni. Bo- errorem snum ? Ex.huj.usmodi solliciludine erroris
nosus et Beatus pari errore condemnati sunt. Ille disseroinandi, pravi degmalis auctcr alicni videri
cfedidit de matre adoplivum et non de Patre ante poterit Elipandus, quem nen puto, sed potius Feii-
soeculaproprie genituni, et non de malretempora cem, a quo crrprem acceperal, ut supra Pagius di-
liter adoptivum. Cui similem existimabo^illuin, nisi cebat. Vernm qupnipdo laeium sil, paucis de ambo-
Fausto Manichseo? Fauslus condemnavtt patriar- rum con<iiticneprius adnotatis, mox expediam.
chasel prophetas : 2l4 isle condemnat doctores XYl. Elipandus, quera alii Elifandum, alii Eli-
priscos et modernos. Ohsecro, ut calore fidei .ac- phandum, aliter alh projialionum vario accentu
censi tanta sitis jntentione prajcalidi, ut errorem vocant, si ordinem sludiorum perpendjmus, juniori
563 DE FELICIS ET ELIPANDIHJERESI $61
Felice est dicendus. Etepim a dpcfrina Felicis tau- A J' JlesponsumqueToletanpdeditUocElipando
quam ab efe rriagistrl pendere videtur, quem de PontificiJe re tanfa coqsultusab ipso :
Adoptionis qusesiione consuluit teste Eginardp in Atqoe suuin scriplistlefenderjBtlogma libello
annal.' ad an. 792, sed si aetateijj spectemus, npn Oiriniqiib i.-oLuit
studiocuravilet-arte.''
ausiin minorem asserere. Naiijj ipse ari. 79*2,quo Idem non pbscure asserit etiarn Jpnas Aurelianen-
Romaedegehal Felix a Carolo de Ratisponensi cou- sfs initin lib. i De Cultii Ifflaglnum, dum conjuucfum
cilio ejus hseresim danjnante, Adfianb per Angil- hpn Felicem Elipando, sed EUpandum Feiici tau-
' tiertuin missus ipsam ejufaturus, ut' infra videtiitlir quaffl errofis auctqjT dempnstfat. « Emefsit, ait,
h. 54, agebal aunum setalfs cctuagesimum secijndum. ex Hispaiiia tempore sanclse memprise Cafpli piis-
' Sic enini seritiebai FellciRomaj cPmmdranti: « Ger- sipii atque invictissimi Augusti 'quidamFelixjicmine,
tifica nie qrii es positus iri Rbma. > Et ihfra : t Me 'actu infeiix Urgellitanensis pivitatis episcepus, qui
autem cognoscite senectute jam decrepita octuage- juncto suo scpleratissimo errori Elipbanto (sic iste
simo secundo! amio a die eciavc Kal. Aug. ingres- scribh) Toletanae urbis epistppo, seciinduni humahi-
stim fuisse. > Que fjt, ut' ipse nalus habeatur aiino tateni nbn esse prbprium Filium Dei,' sed adpplivum
710, die 25 Julii. Qiia setate'superibfem facere Fe- prsedicare ausus esf,. > Jure igitur pptimp, elsi velit
Ijcem durum videtiif. Siquidem ipse Felix in yivis Pagius ad an. 783, IJ. 9, Eliparidum ea doctrina aii-
adhuc erat an. 814, circa quem ex Agobardo n. 76 tea imbuluni, assefimus verum parentem Felicem
constabit deiunctum vitaet malltia: adebque supra pestilentiae, quse etiani a scriptqjibus sub Feliclanse,
ceniesiihuin aniium ' vixisse dicend.us esset. Ncn fit iipri Elipahdianae tiaeresis neitiirie cemmuniter i'ece-
autetii crpaibile yiruni supra nonagenarium ad ** i ^iiescitur. Et: ipse Fclix lioc innuil in confessione
R
Aqu6nse conciliqnj vocatum adfuisse, ut fuit ipse Fe- fidei susehis;verbis de seprplatis. « Per quem us-
lix anrio 799, tit dicelur n. 71 et seqq. que nunc i-nEcclesia Dei conlentio vei*saest. >
XYU. « Nenniilli suspicantur Felicem nalione 215 XIX. Verum quae ab uno primum processe-
Gallum fuisse propter locorum. vicinitatem, et qub- rat; utfumque tamen habuit exinde propugnatpres.
iiiani in eam Hispanisepartem Gallorum armaannis Audi ab Jbria Aurelianerisi studium sollicitudinemque
aaperioribus penetraverant, i>ait Joaunes Mariaria amborum disseminandi zizania matie doclrinae. « hac
iib. VII, cap. 8 ; spd Egiiiardus Hispanum fuisse virulerita doctriua uterque Hispaniam magiia ex parfe
a;I an'. 792 manifeste prpnuntiat. « Orgellis, inquii, irifecit. Deinde apostolorum Christi actus imitari
civitas est in Pyrensei meritis jugp sita, cujus episcc- videri volentes,.. unusquisque separatim diversas
pus ncmine Felix, natipue Hispanus, ctc. s De situ provincias eadem sua doctfina iiJibiiendas appefi-
Urgellehsis civiiatis ccnsule Ferrarium etBaudrand, yere. Eliptiantus seilicet Asturias ei Galljciam, cujtis
qui in Catalaunia ad Pyrenaipriini mpnfium radices disclpulos apud Astures me' atiquandp vidisse m,e-
earii censtituunt, miraiites Orltieliuin iliam in Ara- liiini... Felix, curil' tiiuilis apud Septiniahiam eum-
gonia cpllocare. Qiieih Orttielii errerejji secutus vi- dem baustum pestiferum pfopinaverit, eiim tamen
detiu*Papirius Massonus in synepsi prsefixa pperi- GalliseGermaniseque, quantum in ille fuit, prppihafe
tius Agpbardi, dum ait: « Imperio Caroli Magni et vbiuit. Sed divina gfalia admiiiiculante ntiUum apud
Ludovici Coesarume sunimis Pyrenaei apicibus emef- Galliam Germaniamque ejus ierror locum ihveuire
sit quidam bpiseopus Origellae ab' Aragonia. > Cui quivit. >
errori addit de suopenu alium Papirius. Non enirn XX. Inter eos, quos hac sollicitudine sibi epmpa-
Ofigella est in apicibus, sed potius ad fadices Pyre-'SC ravit'Elipahdus discipulos, jam supra recensiti sunt
nseofum, ut habent supra relali geographi. Fallitur Ascariiis Bracarensis episcopus, et FideUs abtias, per
item duffl ibi subdit de boc episcopo : « Objiirgatur queni forte tentatus fuit Adosindaequondam reginae,
prinio et conviiicitiir ati Helipaiido (sic ipse scritiif) tunc religiosae sanctimonialis, calbolicus animus,
Toletano episcopo ; > cum omries veteres recenlib- sed frustra, ut supra dictuni. His accessere iionnuUi
resque conveniant adeojati Eiipando non objurgatuin Cofdutiehses, tit colligitur ex epistola EHpandi ad
Feiicem, quin potius, cum is haeresim aliqua/ndp Felicem directa, in qua sic inquit: « Ego vero di-
ejuravisset (si vere tamen unquam ejufavit) ipsius fe.xi epistolam luam ad Cordoba fralribus qui de
suasu ad vomitum rediisse, ut infra dicetur. Eiipan-' Deo reela seniiunt, el mihi multa scnpserunt quai
duni autem ex antiqua Gothorum gente prpgna- in tuo adjutorio debuerain dirigere. Sed h:ec eadeni-
tum scribit Mariana 1. c. : sic igitur inter hqs epi- •Albihimagistro AjitiphrasioBeato direxi relegenda. >
scepps res se habuit. XXI. Quanquam verp npn par fuerit successus ex
XVIH. Ante aimum 785, ut nes putamus ralipne parte Felicis ih prcpagatipne erroris, Galliis Ger-
supra aUata, Elipandus Teleti episcepus ccnsuluil inaniaqtie sollicitiidine episcopprum et Cafpli Magiji
Felicem pariter episccpura « per litteras quid de hu- vigilantia salis superque niunitis, sobpleiii tamen m-
manitate Salvatcris Dei et DpnjininPstri Jesu Christi felicem aliquande prptulit, Claudium scilicet Tatiri-
sentire deberet, utrum secundiim id quod homo est, nensem, natione quidem Hispaimm, sed qui extfa
propriusah acioptiyusDei Filius credendus essel ac tra Hispaniam malum poslea detulerit. De eqdem con-
dicendus. Yalde incaute atque inconsiderate, et con- eumdem scribens Jonas haec hatipt: «t}uo im-
tra antiquam cattiolicaeEcclesiae doctrinam, adopti- D I perante, nempe Ludovicp Carpli Magni filio, idetii
vum riPrt splum proimntiavit, sed etiam scriptis ad Felix lii quodanv discipulp sup noiiiine Claudio, ut
memoi'atum episcopum litifis pertihacissimc pravila- pote, ulverbis iieati Hieronynii ular, EupliorJjuSin
tem errorissui defendere curavit. » Sunt vertia Egi- Pyitiagpra i'enascitur. > Et infra : « Is i.laque de quo
nardi ad an. 792 in ahnalibus bauc hssresis primam hgitur, exortus ex eadem Hispania, ejtisdemque Fe-
originem recensentis. Verum poeta Saxo Annal. lib. licis discipulatui ab ineunte setate inhoefeiis, per ali-
in, suti an. 792, innuit Felicem, autequain per epi- quod tempus in palatio memorati gloriosissimi ac
stolas eum consuluisset Elipandus, jam veaena sua serenissimi Deoque amabilis Augusti in officiopres-
populis propinasse, et erroneam dpcirin.im in vul- byteratus militavit, sedul aliorum utiiitati, doctrina
gas sparsisse. Sic enim canil: prsedicationis evangelicse,qnse illi admodum inesse
videbatur, consuleret, ipsius piissimi principis cle-
CelsaPyrenaeisuprajuga conditamonlis meiitia prsesul Taurinensis subrogatus es^. c£cle-
lirbs est Orgellis,prssul cni nomineFelix sise. >Et adhuc infelius : « Noii frus.tra, sed quo-
Prsefuit.Hic liuerusiiri molituscondere pravam, dam, ut creditur, vaticinio, Claudii sorlitus est no-
BogmataLradtibai. fiiteiconlrariasanctse: iiien. Quoniam quauquam magistri siii... non videa-
,Affii'inaiis,.Cln'isuis
Domiuus,quiacorporesumplo fur aperte sequi errorem, in eo tauien qnod eccle-
Sst liomodigiiaiusiieri. iion propriusex lioc,
Sfd (juodadoptivussilfiliusomnipoteniis. siasticse aucloritati claudicando contraife nititur,
non iriimerito nomen Claudit sorlitur, eorumque
Viden; ijseresini consulto docentem? etpostea inserit numero jui*e asciscitiir, de quibus Psalmisla : Fiiii,
Jiiipandi censultatipneni, sic : inquit, alieni mentiti surit milii, filii alieni inveterati
£63 DISSERTATIOTIISTORIC0-CHRONOLOGICA. 866
sunt, el claudkaveruht a semitissuis. > Verum ne- A cerd.'et imper. Pelri de Marca.Initium hic ponimus
dum claudicavil, sed et lapsus est Claudius, qui tantummodo, quia ad rem magis facit quam caetera.
imagines sanctorum ompino tpUendas atque elirai- < Coneiliura Nafbonense habitum anno 788. Anno
nandas assereret. Qua in re claudicayit qucque ipse Jncarnationis Dominicse 788, indictione 12, glorior
Jonas, qui etsi ad sedificationemetexeniplum fide- sissimo quoque Domino imperatoi*eCarolo regnante
lium servandas imagines contenderet contra Clau- anno 23,.v Kal. Jul. diira pro multis el variis eccle-
dium, omnem tamen cultum ipsarum et yeneratip- siasticis negpliis praesertimpre Feticis Urgellilaiiae
nem teUere nitebatur. Sed de Claudie Felicis disci- sedis episcepi pestiferc degmate, menente per suae
pulo et de Jona ejus impugnalore tiaecsint salis. Jam auctpritatis litteras -demnp appslplicp Ad.rianc, ac
ad propositum nestrum reyertamur. icmno imperatore per missum sutim nomine Desi-
XXII. Quosmaxime perculit insanum degma fuere deiium, conveni.ssemusurbem Narbonam, etc. •
Beatus presbyter et abbas, et Etherius discipulus Prseter hoc, lectoj*, nihil-prorsus in cacleris inve-
«jus postea Oxomensisepiscopus, uti habetur ex Al- nies de haeresi Felicis, cujus tantummodo nomen
cnino lib. i contra Felicem : « Quod vero, ait, quem- teftiodjecimoloco positum in subscriptionibus ap-
dam Beatum abbatem, et discipulum ejus, Etheprium paret, sic : i Felix episcopusUi'gellitana3sedis sub-
dicitis huicvestrse sectse primumcontraire.laudamus scripsi. »
eos in eo, quod veritatem defendere conali suht.-> XXY. Non desunt, qui vitia plufa in positiphe
Yerum quia familiare est ljsereticis suorum errprum hujus cbncilii suboleanl, quos inter est Pagius ad
impugnatpribus maculas in dpctrina appingere, Fe- ,an. 788, n. U, Elenim dicunt l°peecatum esse in
lix et Elipandus calumniabantur Beatum et Ethe- tempore consignando,quia annus 25 Caroliiion in-
rium quasi in Christc duas naturas cum Eutychete B cidit in an.,Christi 788; 2° indictiouem non conve-
eenfunderent; nen secus ac gutta liquoris iri Ocea- nire, cum npn 12, sed lantum 11, turic excufrerel;
num sparsa cum siquamaris confunditur, miscelur, .5° nomen itripei*atorisdari Carolo, qui imperium
unitur; cujus-similitudinis meminit Theodpretus in non est consecutus nisi an. 800; 4° ex annalibus
Dialog. 2 qui inseribitur Inconfusus. Et ideb addebait Francorum constare primo Ralisponaeanno Christi
Alcuinus : « Sed si verum est quod dixistis eos diias 792 damnatam hseresim Felicianam, quod verum
naturas Cbristi in unum confundere sicut vinum et nori esset, si an. 788 Narbbnse primum fuisset pro-
aquam, hoc nuUatenus consentimus, sed in eo, sl scripta; 5» Ipsius Felicis subscriptionem, quae in
yerum est, valde eos reprehensibiles judicamus. > causa damnationis proprie videtur improbabilis;
Hic bbiter nota prudentiam Alcuini veiitatis adhuc 6° aUquos episcopos, tit Barcihonensem,huic con-
non conscii, adeoque cunctantis assensum prsebere cUiosubscribere, cui non fit credibile Bai*cihonenses
impaclae calumnise, et bis expressa coriditione, si suorum Jurium tenacissimos, et regio Francorum
verum est, sartam tectamque doclriiiam eprum tia- nomini in nullo deferentes, interfuisse.
tientis. De Bealo hsechabeex Vita ipsiusab Hispaho . XXYJ. Verumnon hsec tanli facienda videntur,ut
quodam, recentioris tamen setatis conscripta, relata omiie.robur cppcilio dematur, et fafsitalis supposi-
a Mabillonioin appendice saecidiiv Benedict., quem tionisque, illegitimae omnino damnetur. Nam Ba-
Jaudat Pagius ad an. 785, n. H, addens apud Astures Iuzius omnium eruditorum calculo, et ipsius Pagii
ut sanctum coli suti yulgafi nomine san Bieco : « Se- confessione « in vetustissimis membranis exercita-
dato, hiquit auctor Yitse,Feliciansepravitalis jurgio, tissimus, asserit se iUud descripsisse ex ms., quod
sanctus vir Beatus Adosindse regis Siloiiis uxori, £ aut setate Caroli suppar erat, aut non multo remo-
quoe propter Mauregali tyrannidem sacram erat tum. > Vidit ipse quoque haec, quaeopponi potuis-
vestem induta, continuus pro animae suseremedib seut, objecla, eisque ppportune occurrit, ut in nolis
exsfitit pedagogus: donee apud Yallem Cavam (Hi- ad concilium ipsum videre est. Ad primum autem
spanis Valcabado haud procul a Saidana, oppido dicendum, antequamPipinus pater Caroli Magni de-
dicecesisLegionensis)secederet orationibus, jejriniis cederel, Wormatise an. 763 vel 764 regnum ipsius
ct sacrae Scripturse studio insislens, super Apoca- inter filios divisum, et Aquitaniam, Septimaniam,
lypsis mysteria librum miro ordine scriplitavit. De- eamque regionem Hispaniae,tunc Francicse dilionis,
mum miraculis celebris, Domino, cui servierat, spi- Carolo assignatam, ex 216 eaque regem lunc ap-
ritum placida dormitionecofflmendavifxiKal. Martli pellatum fuisse, sicque non nisi uniusanni discre-
anno Domini798. panlia intercederet in coinbinationeannorum Christi
XXHI.Beatum igitur et Etherium iri sententiam 788 et anni 25 Caroli regis'. Cointius in annal. ad
stiam insurgentes nioleste audiit Elipandus, cenque- an. 791, n. 11, concilium noti improbat, sed vitia
stusque est de his eum abbate Fideli per epistclam advertit aliqua, uli quod nec annum incarnationis ,
datam aera 823, hec est an. Dom. 785, ut supra nec indictionem tunc temporis apponere solerent.
dicfum est. In qua confidenliamviri demirari licet, « Ambo igitur hi caracteres, ait, inter supposilitios
Ascafium Bracarensem episcopum summopere com- amandandi. >Et quia lardius Carolus imperatoris
mendantis, quod se eo in negotio consuluisset; et nomihe donatus fuit, subdit: « Sed quisquis an-
Beatuni et Etherium objurgantis quod secus fecis- num incarnationis Dominicaeet indictionem suppo-
sent, et indignanlisquPd ii qui a sede Teletana, cse- suit, is imperatorem facile dixit, quem detiebat re-
terarum velut magistra,instruipnstulare debuissent, pgemvocare. > Ipseatitem, qui nonnisi-a patre mor-
in suam veluti matrem tejnerarip ausu insurgefent. tuo regnum GallicumCarolum adiisse hic advertit,
Faletur autem ppppsitipnemsibi factam, quam hm- non ad an. 788, sed ad ari. 791in quem incidit annus
rcsimBeatianam cempellare. ncn veretur, cseteiis 23 Gallici regni Caroli conciliumreponil. Yerum pro
fratribus se non communicatumm, ne ignominiamet prima difficullatis explahalione staridum videtur,
dedecus (aiebat)sibi cfearet, si a Libanensibus,e qui- ciiiii indiclio 12 (indictic enim, vel annus incarnatip»-
tiiis in Asturiis erat Beatus, Toletani doceri vide- nis ppsitus negetium npn facessunt Baluzio) assi-
rei.itur, Revera tamen fucum malitise prsetendebat, gnata minus aberret ab 11, quaevere est anrii 788,
ei verius dixisset, ne ex oppositione Beati, perfidia quani 14, quae assignanda erit annn 791. Si quis
dogmatis sui detegerelur, et delecta ab omnitius ex- enim errer est in indicticne, potuit transcriploris in-
secraretur. curia facile interseri, ut addita lineola pro 11 scri-
XXIV.Yerum pestis diu non latuit, et ab tiis Eli- beret 12. Et sic etiam patet responsie ad secundum
pandi quereUs tantum triennio exacto cor.cilium objectum.
Narbonensein Felicianam hseresimcongregatum est. - XXVH.Ad terrium vero pluribus occurrit Baluzius,
GuiUelmusCatellus lib. v ln Danieie archiepiscepo clarissime ostendendenomen imperatoris sxpe datujn
Narbonensi teste Cointio 1. infra n. seq. citando, Francorum regibus, quanquam imperiale diadema
concUiumhoc primus publicavit; deinde Stephaniis nacti non essent, ut Pipino in charta Maurengi:
Baluziusin Addit. ad cap. 25 lib. vi de Concord. sa- « Actum Flavinia coenobioan. 17 Pipijii imperato-
SG7 DE FELICIS ET ELIPANDIHJIRESI S68
ris. » Ad quartum dicendura est haeresira quidem A ciana cum aiictorilate Adriani papse. > Non tamcn
Felicianam in concilioRatisponensidamnatam primo, ad anathematis fulmen iiilorquendum tumultuarie et
uempe nominatim et solemniter, sed quid vetat asse- re indiscussa processerunt Patres; sed data quantum
rere de ea quoque actumesse in concilio Narbonensi, ad rem opus fuerat facultate rationes suas propo-
prsecipue cuni in hoc nihil dicatur de ejus damha- nendi, tuendi, confirmandi ipsi Felici , dogma pro-
tione? De ea forte tantum disputatum tunc fuit, de- scripfum. Colligitur ex Eginardo in annal. an. 792 :
fitiilura vere nihil. Qund ex iis quse ex ee ccnciUo- « Ductus Felix ad palatiuni regis, qui lunc apud
supersunt, apparet: nam proeter allata superius ver- Reginum Bajoarisecivitatem, in qua hiemaverat, re-
ba, nihil ulterius de hseresi Feliciana additur, sed sidebat, ubi congregato episcoporum concilio audi-
quantocius transilus fit ad quaestionem de limilibus tus est, et errasse convictus, »etc, cui concinit poeta
dicecesumNarbonensis et Heltnensis. Unde nihil mi- Saxo sic hatiens:
fiim, si invenialur ipsius Felicis subscriptio, qui in Hinc ad catliolicideductusprincipisaulam
causa limitum optime poterat ferre suffragium, et (IdemBeginonamUimliiemavitin nrbe)
proferre sehlentiam. Et ex hoc habes quomodo ad Amultisibi pr-*esulibus,synodoqnefrcqueu*
quintura objectum salisfacias. Ad sexlum vero dicen- Est audituset errorem docuissenefandum
duni, qupd etsi Barcinonenses in civilibus negeliis Convictus,elc.
nullam Francorumsutijectionemtolerassent, incausis XXX. Severinus Binius in notl ad concilium Ra-
tamen fldei et ecclesiarum non inverisimile est con- tisponense. litt. a, putat de. hac synodo locutuin
venisse; praecipue cum in fronte actuum dicatur fuisse Jonam Aurelianen. episcopum in principio libri
synodtim fuisse' convocatam « monente per lilleras g De Cultu Imaginum, ubi habet : « Ejusdem princi-
donmo apostolico Adriano. > Adde quod Cointius pis (Caroli) jussu in unum coacti (episcopi) adhibila,
adnotavit ad an. 791, n. 15. Tunc « Urgella Narbo- eiiam sanctoe Romanse Ecclesiseauctoritale eumdem
hensi metropoli subjiciebatur. > Episcopi autem Felicem damnaverunt, imo cum auctore sui erroris
provinchles, elsi in tempnralibus alii dominio sub- Nestofio, quem imitatus'est, perpetuo analtiemati
jiciebanlur, quid mirum si metropolita convocante, mancipaverunt. > Verum haec verba aulumo esse
summo pontifice admonente, concilio adfuennt Nar- inlelUgenda de synodo Francofordiensi; nam idem
bonensi ? Jonas paulo superius de hujusmodi hoereticis sic di-
XXVIII.A concilio ergo Narbonensi non melior cit: « Et quia jam secundum apnstplicum prsece-
quam venerat Felix recedens,etforte ex actitata, non ptum ter, ut ab eadem sua praedicatienedesisterent,
prosciipta adhuc vesania sua, insolentier factus, pe- admnniti fuerant, tamen in eedem errore permane-
stiferum dogma in vulgus dispergere non cessavit: bant, ut haerelicos devitari. > Trina autem admo-
adeo ul morbo grassanle et vires in dies oblinente, nitio ecclesiaslica conipleta tantummodo erat in sy-
inGermaniae quoque partibus, adeo ab Hispania dis- nodo Francofordiensi, in qua tertio damnalaro fuisse
sitis , malus odor nares purgaliores perculerit. tioefesim annalislse Francorum uno ore affirmant.
Grassante igitur tractu temporis noh parum conta- Insuper Jonas loqui videtur de peremptoria animad-
gio, necessehabuitEeelesia valida manu, auctoriiate versione et ultima per Carolum facta in Felicem;
etiam principis roborata, nedum salubri adurere nam verbis allatis immediate subdit: « Memorato,
cauterio, sed el publico anathemalis mucrone a ra- autem ortbodoxo principe Carolo rebus humanis
dice ulcus secare. Anno igitur 792 Ratispcnse cnn- „ exempto, gioriosus filius ejus Ludovicus, etc. » His
vpcata syncdp a Carplp Magno primo ecclesiastica S*verbis innuere videtur eam damnationem fuisse, in-
sentenlia percellilur. Primo inquam, quia proprio ter quam et obitum Caroli alia media non fuerit.
sub nomine ipsius proscriptio egredilur. Quod quo- Ultima auiem censura si non friitFrancofordiensis ,
modo se habuerit, accipe. mullo minus Ratisponensis fuit.
XXIX. Domitis primum mense Auguslo per Hen- XXXI. Yerum enim vero clarius quam Jonas de
ricum ducem Forojuliensem, et inde per Carolum hoc conventu Ratisponensi Iocutus estAlcuinus lib. i
fatigatis Avaribus, hiemavit Carolus Ralisponse, ibir adversus Elipandum :«Antequam, inquit, ego eodem
que sub finem anni 791 Nalale Domirii celebi*avit, sapientissiraorege Carolo jubente venissem in Fran-
et Pascha anno sequenti 792. Ita Annales Loiseliani ciam J (venit autem, seu verius reversus est ex An-
et caeteri, Hoc medio tempore vel sub ipsum (nam glia, quo discesseral an. 790, ut diclum .est in dis-
appropinquanle aesliva tempestate Saxones Deo sert. 1, § 8, sub finem tiujus anni vel initiuni se-
el regi foedifragi rebellantes, ut habet Chronicon quentis, ut mavull Cointius ad an. 795, n. 17), haec
Moissiacense, Francos ad belli, non ad pacis ope- eadem vestri erroris secta eodem glorioso principe
ra, uti coneilium est, provocabant) Cai*olus sy- prsesidente, Felice, quem multum laudare soles,
noduffl in eadem civitate coegil. Iu ea actum de con- vestraepartis tunc lemporis defensore, venlilata est
juratione in Carolum conflata a filio Pippino, ex Hil- in celeherrimo loco, qui dicitur Raiginisbug, et syn-
mintrude, juxta Cointium ad an. 792, n. 5, uxore, odali auclorilale sacerdotum Christi, qui ex di-
sed juxta Eginardum in Yita Caroli« ex concubina versis Chrisliani iroperii partibus convenerant,
edito : facie quidem pulchro, sed gibbo deformi, > seterno anathemate damnata. > Hoc in concilio Fe-
de qua Annales Loiseliani hoc anno : « Conjuratio D lix hseresimsuam detestatus est, ut habent annales
contra regem a filio ejus Pippino, detecta et com- Fuldenses, hisverbis: « HoeresisFeliciana ipso au-
pressa est. > Pippinus hic Hilmintrudis alius est a ctore ettni abnegante apud Reganesburg primum
Pippino Hildegardis conjugis filio rege Ilalise. Unde damnata est. >
non audiendus Riccobaldus Ferrariensis, qui in XXXH.Yerum quia ut canis ad vomitum rediit,
histor. lmperatorum tom. IX Rer. Italic. scriplor. el quod ejuraverat iterum amplexus est, exprobrat
pag. 109, in principio confundit hos Pippinos, el Pip- ipsi Paulinus noster lib. i, in eumd. cap. 5 hdei in-
pinum in patrem perduellem regem facit Italise,quod constantiam, et sacramenti quod solemniter laclis
fdsum est. Procerum et episcoporum consilio non Evangeliis et conceptis verbis ediderat boc in con-
alias de rebelli filio pcenas sumpsit, quam in monaste- ventu violationem. Audi Paulinum , qui concilio, ut
rio delrusum pro aris totondit, ut habet chronici hinc inferiraus, adfuit, rem describentem :« Aggre-
Moissiacensis auclpr. Felicem autem vocatum, imo diamur... tiuncpuderis inscium virum, qui palestrae
deductum ad conciiium, ut ralionem doctrinseTed- jam dudum succubuisse certamini, gerendarum re-
diirel, consentiunl annalistaeFrancorum. Jure autem rum qualitas elficacite.rcertis apprebat documentis.
optimo fidei rationem exigebat a Felice synodus, Nunc 217 autem temerario ausu, nescitur cujus
quae atielorilale Romani pontificis auditum reum instinctu, rediviva reparare nititur bella. Obliius
era! damnalura. Menacbusccenobii Engolismensis, praeterea fcederisjurisjurandi quodcum Deo pepige-
t celebrat, ait, Natale et Pascha in Ragenesburg. rat, candidis milUum angelorum undique circum-
Ibi teiiet synodum, et primo damnatur tiaeresisFeli- fusis catervis. Sed neque humanae, utputo, militi»
569 DISSERTATIOHISTORICO-CHRONOLOGICA. 570
huic spectaculodefuit multiludo, praesertim cum in A sancta Dei mysteria in nostro patriarcbio ponens,
conspectu venerandi principisvertlilareturhujusmodi juravit sic lenere et confiteri. Et iterum in confes-
controversia quseslionis. Nam tactis^ sacrosanctis sione super corpus beati Pelri apostoliipsum ponens
Evangeliisjure jurando protestatus est, quemadmo- orthodoxum suum libellum, similiter et illic juravit
«ium lunc temporis sincerissimaefidei exigente cen- nequaquam se dicere audere adoptivum,sed proprium
sura, suppresso silentio obscurae obmutuit gar,rulitas et dilectum Filium J)ei teneo et cenfiteer. Et pcst-
dispulationis : nutiitis unquam deinceps nullo quo- mpdum transgressus legem Dei excelsi, fugiens apud
libet tilulo quiddam fefragativo molimine revolvere paganos consentaneos pejuratus effectus est. > Haec
quaestionis; sedin ea, cui consenserat, fidci regula omnia Leo papa III. Hac peracta erroris publica re-
spopondilseseperpetuaimraulabilitate mansurum.In tractatione absolutus ad propria remittitur. Eginardus
hoc quippe gymnasticaedisputationis conflictu conti- in annal.: t Quo facto ad civitatem suam reversus
git etiam bumillimae nostrse parvitatis personaliter est. > Exacte-aequeaceleganterprorationetemporis
prsesentiam adfuisse. > Saxonicus sub anno 792 :
XXXUI. Hsecultima verba manifestissime osten- poela hsecAdrianomitliluralmo,
nec dubio locum Paulinum huic posi
dunt,_ relinquHnt, Sedis apostolieiefuithocquitemporeprsesul.
conciUointerfuisse, quia de aUo intelligi tiaud pos- Quoprajsente,Petri correclusin aedebeali
sunt. Non de Francofordiensi, quia etsi inlerfuere Pontificumcoramsauclocelebriquesenalu,
Paulinus et Carolus, non tamen Felix interfuit, ut DamnavilFelix,prius infeliciler3se
videbis infra n. 47 cum de concilio Francofordiensi Ortamperfidiseseclam,meruitquereverti
et sacro syllabo Paulini sermo recurret, adeoque Ad propriserursusrelinendumsedishonorem.
neque Francofordise pei*fidiamsuam reprobavit, ut Quse in hoc Romano concilio definita fuere, et qusfi
hic dicitur. Non de concilio Romano, quia ut mox data occasione pluries de hoc negotio Carolo Maguo
n. 55 videbitur, etsi in eo errorem suum coram interroganti responderit Adrianus in unam epistolam
Adriano pontifice detestatus est Felix, non ibi inter- seu libellum coUegil,et ad Hispaniseepiscopos contra
fuit Paulinus, qui dicit hic se interfuisse cum venli- Elipandum direxit; hujus meminit Carolus in sua ad
laretur controversia in conspectuvenerandi principis, euffldemElipandum ex synodo Francofordiensi una
id est CaroU, qui et ipse tunc Romano concilio non cum synodica concilii et Sacrosyllabo Paulini nostri
adfuit. Non tandem de Aquisgranensi anni 799, quia epistola directa: quse omnia habentur in aclis ipsius
conslat Paulinum hsec scripsisse, et in fatiem Felici Francoford. concilii. « Primo quid Dominus aposto-
jactasse ante ann.um Aquisgranensis concilii 799, licus (scribebat Carolus)cum sancta Romana Ecclesia
nempe anuo 796, ut ex epistola dedicationis ad Ca- et episcopis illis in partibus quaquaversum commo-
rolum litiris tribus (quorum primus hsec, quoe prse raatibus, et calholicis doctoribus sentirel sub unius
manibus modo habemus continet) contra Felicem libelli tenore statuimus. >
praefixa,in notis ejus adverlimus. Insuper privilegium XXXYI. Opportune redux ab Anglia post ferme
noc anno a Carolo obtinhit PauUnus ex Reginisburg., triennium Franciam repeliit sub hoc tempore Aicui-
de quo in Yila ejus cap. 6 fusius. Luce igitur meri- nus, quo Felix ad ecclesiamsuam remissus simulatse
diana fit clarius huic Ratisponensi synodo Paulinum conversionis et fucatseerroris ejurationis Ratisponse
adfuisse. et Romaefactse indicia prsebuit. Illusit enim Deo et
XXXIV. Ejurata itaque perfidia in synodo iUa Ecclesiseinfelix bomo : nam vere nunquam deposuit
Bavarica, Felix jussu Caroli ducilur Romam per' C ab animo doctrinam pravam, ut ipse fatelur in con-
Angilbertum, ut coram Petri cathedra, quae est fessione fidei suoe ex conciiio Aquisgranensi, cum
columna et fundamentum veritatis, publica facta er- tunc conversus apparuit. Dixit enim:« Ex toto corde
roris confessione, poenitentisepigtius ipse Adrianus reversi sumus, non qualibet simulatione aut velamine
susciperet. Annaies Fuldenses: « Quin etiam per falsilatis, sicut dudum : > innuens per hoc dudum se
EngUbertumabhatem in praesentiaAdriani apostolici hac vice simulate conversumfuisse. Et revera adhuc
adductus, denuo eam (haeresimsuam) confessipne Romsedegens litteram Elipando misit, ex cujus res-
facta damnavit. > Idem tiabenl axmalesLeiseliani et ponsione non obscure arguitur ejus perfidia. Sic
caeteri hoe annn 792. Quem Fuldensis annalista hic enim respondens Felici scribebat Elipandus epistoia,
abbatem Angilbertum vccat, Ccintius ad eumdem quam jam pluries per partes allegavimus: « Domino
annum 792, num. 22, et ad an. 796, n. 159 et seqq. Felice sciente vos reddo, quia exeunte Julio vestro
nefc abbalem, nec presbylerum ante an. 796 ce- scripto accepi, et exeunte Augustovobis ilem scripsi. >
natur cstendere, que tantunimodo anno cucullatum Et paulo post:« Certifica me qui es positus in Roma.
ift Cenlulensimonasterio contendit. Nonvacal cuncta Epistolam veslram ccelitus quodammodo mihi in-
percurrere, ut lis dirimatur, cum rei nostraesit per- lapsam exeunte Julio accepi, et Deo meo ulnis ex-
sonani novisse. Condilionem autem personse si cui tensis immensas gratis egi, qui me fecit tuis colloquiis
libet exquirere, videat praeter Cointium 1. c, Acta colloetari.> Et infra : « Ego vero direxi epistolam
SS. Benedictinor. ssecul. iv, an. 814, nec omiltat tuam ad Cordoba fratribus, qui de Deo recta sentiunt,
vitam ipsius Angilberti ad diem 18 Februarii apud et mihi multa scripserunt, quse in tuo adjutorio de-
Adrianum Baillet. D bueram dirigere. Sed ad ipso haeresiarcham Albini
XXXV. Ratispona igitur profectus, ductore An- magistro Antiphrasio Bealo direxi i'elegenda. Tu
gilberto Felix cum Romam advenisset, humaniter ab vero dirige scriplum iUud pro luo fideli glorioso
opthno pastore ovis errabunda suscipitur. Verum ut principali antequam veniat ad ipso filio mortis Al-
erroris enormitas exposcebat, vincula carceris non bino, qui non credit carnis adoptionem * in Filio
effugit. In quo lUjellumconcinnayit in sui ejurationem Dei, etc. » .
erroris, quem Adriano el Patribus concilii Ronjani, XXXVU. Haecepistola manifeste scribitur postil-
ad hoc in basiUca sancti Petri a papa coactis, exhi- lam mense Augusto seriptam , cujus hic meminit,
buil. Hocnos docent Leonis III verba habita in alio videlicet sub finem anni 792 vei inilio sequentis 793.
Romanoconcilioan. 799, actione 2:« Sub sanctaere- Ex qua liquido apparet quam ficte doctrinam suam
cordationis,,ait, praedecessore nostro domno Adriano sive Ratisponaesive RomaeejuraveritFelix, qui talem
papa, directus a domno CarolP proefulgidpmagno scriptionis communionemcum Elipando conservabat,
rege ipse miserrimus haereticus infelix episcopus, a quo et tales suppetias exspectabat. Ex qua insuper
doclus ab eodemalmo prsesulefecit illum orthodoxum vides Albini eruditionem utrumque reformidare, cu-
hi vinculis libellum, anathematizans et confirmans jus in manus ne devenirent scripta sua, tanta solli-
inter coeteranequaquam Filium Dei adoplivum esse, citudine cavebant. Quamvis vero.Alcuinus circa hoc
sicut dixerat, sed proprium et verum Dominum tempus, ut diximus, in Gallias rediisset, tamen non
nostrum Jesum Christum Filium Dei confiteor. Unde ignorabat seriem Hispanici erroris; quippe ante ejus
et ipsum orthodoxum suura libellum super sacro- a Gallia discessum anno circiter 790 jam maUdof-
8?f DE FELICIS ET ELIPANDI HJERESI S72
matis rumoj* percrebiierat. Hoc ipsum hauritur ex .i. haec oninia exrespensipne Carpli Magni, quam"ex
ejus epistola 8 ad Carotiini Magnum, in qua agens de syijpdo. Francpfpfdiensi ipsis direxei*at. Nec satis
quodani Felicis libello sic ait: « Nuper venit lnitii eis fuif per Iitteras Carclum adire, sed et aliprum
ljbellus a Felice infelice directus, cujus propter ctirio- episcbpprum aures talibus epistolispulsarunt, quibus
sitatem, cumpaucas paginolas legeridb percucufri, lioii doccri, ut, paf,,.erat, postulabant, sed docendi
inveni pejores iiaereses, vel magis blasph.ehiias,quam proeseferebantarrogantiam.. Patei id ex epistola Ca-
ante in ejris legerenj. » Nota igituf erat Alcuino, qui roli, in.qua hoechabentur:« His parlibus fideivestrse
antea ejus scripla legerat, jam a superioribus annis jitteras dirigere curas.tis utrumqiie, et generales ad
Feiicis doptrina. . sacerdotales sahctisshnas aiifes, ad nos quoque spe-
XXXVltl. Hujus JibelU edendi pccasjpnem iiactus ciales. In qtiarum utique s.erie ljtterarum non satis
ftierat Felix ex qnadam epistola ipsius Alcuini,<qui elucetiat, an quasi ex auctorjtate njagisterii nos ve-
niox a suo in Gallias rpditu comperit Felicem a con- slra docere disposuistis, an ex tiumilitatis discipulalu
versibne, quam siimjlate Ronisefecerat, statim ac hostra discere desideratis. > Et infra : « Fecimus
Urgellam devenit, descivisse ; adeoque in spifitu sicui pelistis; collectis undique ecclesiasticis dccle-
charilatis et pacis ad viam salutis ilium ea epistola ritius, et pcpuUChristiani rectpribus ; npbisque
reyocare.cufavit.Audi ipsum Aicuiniim lib. i cpntra pmnibus pacifice unanimitalis cbnrp consedentibus
Felicem, qtii sic incipit: « Scripsi epistolam pridem eunidem libellum a capite cajce tenus per distinctib-
(en episiolam, quse ansam dedit libellum edendi) nes uniuscujusque sententise, et per interrogatio-
Felici episcopo charitatis calamo, non contentionis jies vel responsiones, protit cuique libuit, perlegere
stimulo; fraternae salutis 218 desiderio, non mor- Bjussimus. » Et adhuc infra : « scriptam itaque in
dacis reprehensionis stylo; cupiens eum corrigere epistola vestra hujuscemodi obsecralionem inveni-
in Christi dUectiene, quem in cujusdam neminis mus: Poscentes vos per eum, qui pro te in cruce
novilale et calholicse pacis uniene recedere ncfum manus innoxias exlendit , ut per le ipsum arbiter
habetur. Sed, ut agnosco, rion eo chaiitatis ouicio sedeas. Ecce egq veslris pelitionibus salisfaciens
vel humilitatis obsequio meae litterulas diligentiae congregationi sacerdolum auditor et arbiter sedi. >
recepit, quo me scribere, qui meam pietatis intuitu El paulo post: « Exemplum mihi Constantini impe-
legerit epistolam, agnoscere polerit. Nam idem prae- ratoris proposuistis, cujus initium tieatum Isidorum
fatus Felix mox libellum (en Libellum ex occasione laudasse dicitis el finem doluisse : quod ne mihi ac-
epislolae scriptum) hon epistolari brevitate succin- cidat per quenidam Beatum, quem Antiphrasium
ctum, sed sermonum serie prolixum nobis dirigere cognominastis, bcnigne suadetis. Hoc etiam divina
voluit. t miserante gratia proecavere satago, ete. > Ex his
XXXIX. Admiraris', et quidem merito, lector, responsionis Carolinaeverbis quid petierint Elipan-
modestiam Alcuini : admirare et humilitalem , qui dus et Felix liquido constat. Satis aulem superque
non suis fidens viribus postulat adjulores sibi dari a eis morem gessit Caroli mansuetudo celebralione
Carolo. Sic enim ait epistola 8 : « hujus libri vel concilii Francofordiensis aestate ineunte anni 794
magis erroris responsiomulla diligentia et plurimis congregali.
adjutoribus est consideranda. Ego solus non suflicio XLI. Francofordia tempore Caroli Magni non in
ad responsionem. Provideat vero tua sancta pietas eam adhuc amplitudinem excreverat, qua hodie con-
operi tam arduo et necessario adjutores idpnens, qua- [; spicitur, quae'ipsius tantuni setale nomen ab ejris
tenus hsec impia hseresiscmnimndis exstingualur. » mililiae trajectu in Saxones procedenlis, sortita est.
In alia auteni epistela nominatim prseter Adrianum Guntherus Ligurinus de geslis Friderici lib. i:
pontificem, consultum vchiit Paulinum noslrum, ut ..... namTeutonusincoladixit
is quoque scribendi contra Felicem provinciam susci- Franconefurt: nobisiiceatsennoneLatino
peret. « De Libello, ait, infelicis, non magistri, sed Francorumdixissevadtim,quia Carolusillic
subversoiis, placet mitii valde, quod vestra (id est Saxoilasindomilanimiumferitate rebelles
Caroli) sanctissima voluntas el devotio liabct euram Oppugnans,rapidilalissimafluminaMog".
respondendi ait defensionem fidei catholicse. Sed Ignolo.fregissevado,inediunjqueper amnem
oljsecro, si vestrae placeat pietali, ut exemplarium Transmisissesua.sncijglecto pontecohones
illius libelli domno dirigatur appstplicc, aliud qupque Ciedilur, inde locismansurumuomeninhaesit..
Paulino patriarchae, simililer Richbcdo et Tbeodulfo Locus hodie et nundhiis et imperii conventibus prae-
episcopis dpctcribus et magistris, ut singuli pre se cipue imperaloris inauguratione celeberrimus. Hoe
respendeant. Flaccus vere tuus lecum labnrat in loco, ubi Pasctia, jam celebraverat Carolus, et co-
reddenda raticne catholicse fidei. Tantum dettir ei mitia regni agenda erant, episcoportim quoque
spatium, ut quiele ac diligenter liceat illi cum pueris concilium in causa fidei congregare decrevit. Dalis
suis considerai'e Patrum sensus, quid unusquisque igitur per Galtiarum, Britannioe et Italiae provincias
diceret de sentenliis, quas posuit prsefatus subversor lilteris, ut ipse in epislola supra allata ad Elipan-
in suo libello. » dum testatur, episcopos convocat. Re aulem com-
XL. Interea libellus Alcuino directus nedum ad municata praecipue Adriano papse, legatt ab ipso
manus Caroli pervenerat, sed , ut ipse Alcuinus D mittuiitur Theophilactus et Steptianus, qui in synodo
expostulayerat, Paulino insuper, et Adriano missus vicariam sedis apostolicseprDeseijliamet auctoritatem
fuerat, quibus forle occasionem prsebuerat luculenter prseseferanl.
copioseque respondendi. His autcm in contenlionibus XLU. Quas partes tenuerit hoc in concilio Pauli-
laboranti Felici opportune accurrit, lanquam Upbe nus nosler celligi pptest ex ejus Sacrosyllabo, quem
>6/oj, suppe"tias laturus commilito nefarius Elipan- bifariam in luceni missuni ab inilio fuisse adverlit
dus, a quo non perversus, ut quidam volunt, fuerat Cointius ad an. 794, n. 7;«Editus est duplici modo :
Felix, qui nunquam vere fuerat conversus, ut dictum priniura ut a Paulino scriplus est adversus epistolam
est, sed potius in perfidia confirmatus. Hic datis lil- Elipandi, deinde ut ati episcopis Italise ex Franco-
teris, a Carolo poslulavit, ut quae ipse et socius fordiensis conciUideci*etoniissus est ad provincias
1scfipserant ex sanctorum Patrum sententia de ad- Hispanise. Prior editic pest Aleuini Opera quse pu-
optione Filii Dei, jubere dignaretur sibi legi et pa- blicata sunt ab Andrea Duchesnio, et in bibliotbecis
cate audire; et non unius vel alterius, sed plurimum Patruni reperilur; poslerior in collectionibus couct-•
sententiam exposceret, anlequam doclrinani repro- liorum. Inter utrumque parunf discriminis occurrit
baret. Rogabant insuper, ut ipse Carolus arbiler se- in una Paulinus singularem aliquando numerum sie
deret in doclorum conventu. Addebant, ut sibi cave- usurpat, decerno, censeo; pluralem semper in altera,
ret a Beato, queni
' Antiphrasium dicebant,. partium sic, decerninms, censemus. Proecipuus differentise
cathblicarum defensore, ne sibi eveniret, quod locus est sub initium opeiis, > ubi, ut summatim
Constantino olim eyenisse dixerat lsidorus, Patent dicam, Paulinus in prima non in.cluditPetrum Me-
575 DISSERTATIOHISTORICO-CHRONOLOGICA. 574
diolanensemepiscopum, in secunda includit. Csete-A nonnullaque scripsit, quoi*ummeminit Ughellus.
rum libellus cpncilib judice dignus fuit, ut nemine Adeo autem strenue se gessit contra malaedoctrinoe
episcoporumltaliai Hispaniaruriiecclesiisauctoritate evulgatores, ut mallei hmrelkorum giorioso litulo
synodali dirigeretur. ContinualorhistorioePauli Dia- a Carolo donaretur, teste RipamontioDec. i, lib. ix
coni a MarquardoFrehero editus, apud DuChesne citato a Coinlio ad an. 804, quo decessit 9 Maii ex
lom. H, qui oti dignitalemet numerum trecentorum Ughello. Habes elogiumRipamontii de Pefro, quod
circiter, ut ait Bardnius ad an. 794, n. 1, episcopo- est hujusmodi : « Petrus constittito Mediplanensis
rum , hanc synodum magnam(Paulihus plenariqm) ecclesise patrimonip, fundatpque mpjiasiej*jig, qupd
vocat, in scenam prse caeterisproducit Paulinum , tantis ppibus et ipsius Ambrosii nohiihe ciignum
«
Petrum Mediolanensem, et Alcuinum. Qiiam hse- esset, non minori splliciliidineeeiitendil, uf populi
resim, ait, viri sanclisshni Paulinus Aquilegiensis quoque constitueret mores, ,'etsi qtud in religionem
palriarcha, el Pelrus Mediolanensisarehiepiscopus, irrepserat vi.tii, lolleret ac sanaret. Atque taiitum
seu Alcuinus insulse Britannise archidiaconus ctim fuit ejus edium erga prava dogmata, ut a CaroioMa-
cseteris episcQpisdivinarum Scripturarum assertio- gno nialleus hssreticorumappellarelur.» Sed hoccde
nibus deslruenies, proprium eum et non adoptivum Petro Mediolanensisint satis.
dici sanxerunt. > Sed el Carolus Magnus eumdem XLY. LibeUum igilur, Sacrosyllabum dictum,
ordinem m sua epistolaservat, ut post Adrianipapae, lalum a Pautino iii concilio, et coram omnibusper-
LibellumPaulini statim recenseat, terlio locoepisco- lectum, raiumPatres habuere, ad cujus normamca-
porum Germanioe,Galliarum, Aquitaniaeet Britan- nonem primum staluere, qui talis est: « Primordio
niselibrum. _ c^itulorum exorlum est de iinpia ac nefandahsercse
XLIH.Acta hujus conciliiet canonesin colleclionea Elipandi Toletansesedis episcopi,et Felicis Orgelli-
conciliorumLabbeana reperies. Sed seriem aclorum tanoe eorumque sequacibus,qui male senlientes in
et ordinem, quo gesta, maxime in principio, fuei*e, Dei Filio asserebant adoplionem. Quam omnes qui
Paulino nostro debemus, qui omninoex initio sui supra sanctissimi Palres el respuentes una voce
SacrosyUabiest audiendus. « Sancto incitante Spi- contraJixerunt, atque hanc hseresini funditusa san-
ritu, ac zelo fidei catholicsescinlillatimsub pectore cla Ecclesia eradicandam staluerunt. > Eginardus
fervescenteclemenlissimiet trauquillissimi gloriosi- hac de re loquens in Annalib. sic babet :« In quo
que Caroli regis domini terrse, imperii ejus decreto concilio et hseresismemorata condemnata est, et li-
per diversas provincias regni ejus ditioni subjectas ber contra eam communi*episcopr>rum auctoritote
summa celeritate pereurf&nle, multitudo antislitum compositus, in quo omnes subscripsei'unt.» Qui li-
sacris obteuiperaiidoprse.ceptisin uno collegioaggre- ber isle fuerit praeterhunc Paulini non video.Distin-
gata conveiiit. Quadam die fesidenttbiis cuirctis in guit enim Annalista diligenlissimus damnationem
aula sacri palalii assistentibus in modum coronae hsereseosa libro conlra eam scriplo. Hmresis,ait,
presbyteris, diaconibus,ciinetoqueclero sub praesen- condemnataest, et liber,contra eam compositus;in
tia proedictiprineipis ailata est epistola missa ab Eli- quo omnessubscripserunt,ne forte suspicaverissub-
pando auctore noxii sceleris, Toletanaesedis pseudo- scriplionem episcoporum supra anatheina tanlum-
episcopoHispalensilerniiriocircumscriptoe.Cumque liiodo cadere. Igiltu*prselef commune suffragium
jubente rege publica voce recitala fuissei, slatihi lalum pro sententia anathematis, ex verbis Eginardi
surgens venerabilis princeps de sella regia , stetit et aliorum Annalistarumhoc ideni habentium, sub-
supra gradum suum , ac locutus est de causa fidei G scriptio communis fuit facta libello Paulini, qtii
prolixo sermone,et adjecil: Quid vobisvidelur? Ab omnium voto et nomine dignus habiius fuit, utad
anno prorsus pmterilo, et ex quo cozpithujus peslis episcoposHispanioeconcilii auctoritate dirigeretur.
insania tumescenteperfidimulcus diffusiusebullire, Colligilur liquido ex titulo libri, qui sic effertur:
non parvus in his regionibv.s,licetin exlremisfinibus « Libellus episcoporum Ilalise contra Elipandum
regni noslri, error inolevit, quem censurd fider ne- conciliidecreto niissus ad provinciasHispanise. In-
cesseest modisomnibusresecare. Cumqueimprecata cipit libellus Sacfosyllabus calholicosalubriter edi-
et concessaesset morosa dilatio per dies aliquot,pla- tus stylo, in conciliodivinonutu habito in suburba-
cuit ejus mansueludiniunusquisquequidquidingenii nis Moguntisecivilatis, regione Germanise, in loco
captu reclius sentire potuisset, per sacras syilabas celebri, qui dicitur FranconOfurd, sub prsesentia
die statulo ejus clemehtiaeoblatum sui cor pectoris, clementissimi principis domini Caroli, gloiiosique
fldej munus styli ferculo me.ntisvivaciterdeferret.... regis, anno felicissimoregni ejus 26. Placuit igitur
219 Quapropter ego Paulinus una cuffl reve- sahcto venerandoque coricilio, quatenus hic libellus
rendissimoet omni bonore digno Petro Mediolanen- pro causa fidei ad provinciasGalliciseac Spaniai'ura
sis sedis archiepiscopo,cunclisque collegis fratribus mitti deberet ad noxiosresecandoserrores,: speciaU-
et consacerdotibusnostris Liguriae,Austriae',Hespe- ter autem ad EUpandumToletanse sedis episeopum,-
rise (Aliilegunl lstriae, Yeneliaecum Coinlio,qui ta- In quo omnis hujus negolii constat materia quaeslio-
men nolal in margine, Austriae, Hesperise),Eniiliae nurti. »
catholicarumecclesiarumvenerandis praesulitius XLVI.Nonmelatet aliam synodicamepiscoporum
respondere non formido. > D Galliarum,Gei'manise,Aquitaniae,epistolamepiscopis
XLIV. Inter Paulini commilitonesvelut antesi- Hispanis diiectam fnisse, quaepost libellumPaulini
gnanus Pelrus, Mediolanensispraesul, receiisetur, in aclis conciliiFrancofordiensis reponilur. Me latet
ut vides. Hic Oldradus cognominatus(quojure vide autem communi concilii nomine et decreto missam,
Yitam PauUnicap. 6, n. 9) inter nobiliofes Mediola- fuisse, cum hoc in ejiis tilulo non legatur, qui talis
nensium, ab epistolis Adrlano papae fuit, ut ab est. « Synodica coneilii ab episcopisGalliaeet Ger-
Ugheiloip Mediplanensihusdiscimus. Anno772teste manisead praesulesflispaniaemissa. Sancta synodus
Cointio eod. an. n. 55 miltitur in Galiias significa- et veneratiiles ui Christo Patres cum omnibus epi-
lufus ponlificisquerelas de DesidefioRomae insul- scopisGermanise, GaUiseet Aquitanise,et toto ca-
lante, cujus insidias fugiendigratia iter niaritimum tholicoepacis clero, proesulibusHispaniaeet caeleris
tenens, perveniensqueMassiliam, regeni dein adiit ibidem Cluistianitatis nomen habenlibus in Dominp
Theodonis viUa degentem an. 773, qui promisit Dep, Dei Filio verp et prpprip, Jesu Ctiriste, a?ternse
se opein laturum. Ita Cointius ex ahnalib. tieatitudinissalutem.» Videstilulorumdiflerentiam?
aureshamen.Anno 785Mediolanensisarcbiepisco- Hsec mittitur, quod non negamus : illa decernitur
Eentifici
jpusrenuiiliatur, qui an. 784 ad ordinem canonico- communi sufffagio miltenda, quod est henprificen-
rum monachorumadjecilqui ecclesiaedeservirent, tius. Quis enim non videt magis quam huic eplsiblst
constructis aedibus,et Benedictodesignatomonasie- etsi synodicae,UbroPaulini convenirequsedicjt Egi-
rii Ambrosianiabbate, ut ex Tristano Galchoidem nafdus, eidem scilicet libro, non epistojae,sutiscri-
asserit. Inlerfuit concilieFranccfprdiensi,utvidimus. psisse oronesPatres? Hoc igilur honofe cpndignus
575 DE FELICIS ET ELIPANDIHyERESI 576
fuit Paulinus, quem concilium Francefordiense ho- A vitium quoque arguit ex titulo 220 abbatis dalo
horare voluit. Paucis haecomnia accipe a poeta Sa- Angilberto, quem monachura indutum anno tantum-
Sone sub hoc anno 794 : modo 796 contendit. Yide, si lubet, eumdem ad an.
Dira veneniferaeconatusseminasectae, 794, n. 26 et seqq.; qui lamen n. 108 non dubilat
QuseFelix iufelicimalesparserat ausu, de profeclioiie Angilberti Roniam, quia epistola 65
Vellere de saeroDominiradicitusagro , Alcuini, Adriano directa, commendatitia ipsius An-
Catholicusprinceps,synoduiucelehrare vocatos gUberti, non ad alium annum revocari potest, ut et
Undiqueponliiicesjam dictamfecitad aulam. ipse demonstrat. In ea inter csetera sic hatietur:
Nec non affueratStephanuscumTheopliylacto. « Excellentissimus domini mei regis missus, filius
Namfuit autistessedislegalusuterque
Romarjse,quos papasacer mittens Adriauus equidem meus Angilbertus ad beatissimam summae
Rite suainservarevicemmandaveratillic. auctoritalis veslrae dirigitur paternitatem quem
Tunc igitur cuncticumdecreio generali omnibus amicis valde fidelem esse probavimus, et
Hanc condemnaruntheresim,scriptusquelibellus maxime vobis, ut vere dignum est, sanctissimaepa-
Est illam contra,quemconfirmaveratille ter, qui vestram laudabili voce bonitalem ssepissime
Ponliticumcoetus,simuiel subscripseratomnis. domno regi sub praesenlia multorum testium narrare
XLYII. Hoec est tertia proscriptio solemnis juri- solebat. » Ex quibus verbis pei*spicueapparet ponti-
dica, canonica, legitima hseresis Felicianse.; Feli- flcem, et Angilberlum inler se novisse, ex priori
«ianse, inquam, quainvis enim in concilio Francofor- scilicet anni 792 itinere, quo Romam Felicem addu-
diensi distincte petatur Elipandus, hoc fit, quia lit- xerat. Porro vera he sint ac- legitima, quse super
teris suis ad qnoestionemdirimendain ipse provoca- *jR caput secundum hujus concilii Francofordiensis de
verat, qui moi*dicus doclrinse Felicis adhserebat. imaginibus proferuntur hinc inde ab scriptoribus,
Yerum etsi terlio fulmine ictam, non tamen adhuc nostrum non est definire. De hseresi Feliciana men-
exstinctam, conalus viresque, quas exeruit imposte- tio in his litteris Caroli et Adriani nuUa habetur.
rum, leslatum faciunt. Hinc miror Aventinum scri- Quid'?.silentium istud de dogmate aeque et forlasse
psisse lib. iv Annal. Bnjpr. « Terlie ibidem (Fran- diligentius aclitato quam dogma de cullu imaginum,
cenofurti) condemnata est hseresis Feliciana Elipan- nonne suspicioni poudus addit eorum, qui inter sup-
dianaque de adoptione Filii Dei. Omnes subscripsere pesititia amandandas hasce litleras putant? Yide
sacerdoles. Elipando cognoscenti errorem situm ve- quaedicimus in Yila Paulini, cap. 7, num. 6.
nia, itideni Felici data.*Dignilasambobus servata: » L. Carolus autem epistola sua, omni comitate
cum de dignitate ibi nihil aclum fuerit, et neuter referta, canlabat, ut dicitur, surdis, et Palres moni-
eorum resipuerit ex eo, nec, ad sanam mentem fe- tis suis et praeceptis nihil proficiebant. Hoc docemur
dierit, sicut actus sequentes compi*obarunt. Adde a Leone III, qui in concilioRomanp an. 799, actiene
neque ipsos ibi tunc adfuiSseveniam obtenturos et 2, sic habet: « Sed nec illud metuit almum et ortho-
dignitatis reservalionem, ut ex epistolis ab hoc con- doxum conciUum (id est FrancofPrd.) qupd in cnn-
cilio lalis patct, quoe absentes eos, quibus mittunlur, spectu domini Caroli prsefulgidi et orthodoxi Magni
ostendunt regis pro hujusmodi re gestum est, salis reclaefidei
XLYHI. Igitur Carolus rex, qui concilium coege- coulinere et anathematis vincuiis jaculantes eumdem
rat, morem gerens Elipando, accuratius doctrinae -• Felicem, si in errore persisleret, cum sequacibus
suae examen poscenti, quod in eo definitura fuerat, suis condemnaverunt. Et ut audivit vestrum , conci-
remisit. Addidit quoque epistolam Adriani papje, G ' lium, in suum vomitum, ut canis, reversus est in
quam Cointius ad an. 793, n. 15'et seq. putat ex volulabro luti, ut audistis per suum blaspbemum li-
epistola Elfpandi a Carolo papse transmissa, velut; bellum, quem ad venerabilem Altiinum abbatem mo-
responsivam malse doctrinse ex concilio Romanoi nasterii sancti Marlini emisit, in pejorem latratio-
emanatam, Adrianum direxisse Carolo, miltendami nem devenit quam antea. > LibeUus bic FeUcis ad
Elipando. Insuper libellum Paulini, nomine episco- Albinum, de quo loquitur Leo, scriptus est, ut ex
pprum Italise, auctoritate tamen universi concilii,, ejus verbis apparel, post synodum Francofordien-
et synodicam epistolam Germaniae, Gallise,Aquita- sem; adeoque alius est ab eo, quem supra n. 38
niae et Britannise, episcoporum. Nec derlignalus fuitt memoravimus, scripto posl suam ab Roma profe-
suo nomine aliam dirigere, qua utrumque charitates ctionem qiiando arma, quae ficte deposuerat, resum-
yere paterna alloquens ad viani veritatis feducere\ psit, seu verius, quae nunquam deposuerat, denuo
, ccnalur. « Dein quartp IPCP,inquit, meae prcpriae; contra fidem datam impugnavit. Sed de hoc libello
unanimitatis cum his sanctissimis prsedictcrum Pa- inferius.
trum decretis et catheticis stalulis censensum sub- LI. Ante hunc enim, imo statim a Francofordiensi
nexui, sicut vesraetipsi in vestra epislela, quami concilio, in qtio primas, vel quasi primas tenuerat
mep specialiter assignastis nemini, rpgare curastis.»i Alcuinus, videtur scripsisse Elipando, quia ipse pro-
Quara sic claudit: « Redile ad pium matris Ecclesise i vocaverat Carolum per litteras ai congregationem
gremium. Illa ves fpveat et nutriat,-denec ecctirratis5 coneilii, epistolam amoris plenam, ut tam ipse quam
m virum perfectum et in pleniludinem corporis3 socius perfidiaeFelix redirent ad saniorem menlem.
Ghristi. Habetote nos cooperatores salutis vestrse,; , D Hujus epistolaepartem juvat recitare. Est enim insi-
catholicoepacis auxiliatores, et societas noslra sit ini gne charitatis arguroentum et specimen vere fra-
Chrislo Jesu Doroino~nostro. » Hinc etiam vides hos5 ternse correctionis. « Yenerabili et in Chrisli cha-
episcopos non adfuisse concilio. ritale amabili Patri Elipanto episcopo, ecclesiasticae
XLIX. Acta concilii innotuisse Adriano papse du- pacis filius Albinus levita salutem. Perfectio fraternas
tiitandum non est, cum per legatos suos Theo- charitatis in gremium pacificseunitalis multos coUi-
pliylaclum et Sieptianum ille proefuerit. Sub hoce ' gere amicos congaudet, et quoddam arbitratur com- esse
lerapore niisit Carolus Romarn denuo Angilberluml dispendium sibi ipsi, si non se ipsum latius
pro causa imaginum,.ut colligitur ex responsionee mendare studet, ad viros famosi nominis el laudalse
Adriani ad Carolum, quam per partes recitat Baro- pietatis, ut sit unanimitas spiritualis veraedilectio-
nius uoster ad an. 795, n. 32 et seqq. « Direclum,, nis, licet quaedam separatio corporalis visionis. »
ait, a vestra clementissima prsecelsa regali potentiai Et post aliqua : « Nec mihi est, pater optime, tecum
suscepimus fidelem familiarem vestrum, videlicett in hac parvitalis mese chartula disceptatio sublimis,
Eiigelbertum abbatera et ministrmn cappelloe sed supplicatio humilis, obnixe deprecans, -ut apo-
Edidit nobis capitulare adversus synodum, quseproe stolicam doctrinam in catholica unitale el pace, tota
sacrarum imaginum erectiene in Nicaea acla est. » mentis inlentione consequi studeas, et populo tibi
Coihtius, qui Caroli litteras de imaginibus et Adrianiii commisso sis signifer ad sempilernae beatitudinis
responsionem, et Hincmari bac de re auctoritatem,i, prosperitatem; nec nova quoelibet nomina permittas
iilas ut supposilitias, hanc ul inlirmam repi*obat, ;, paternis inseri traditionibus, etc. > Et in fine epi-
577 DISSERTATIO HlSTORICO-CHRONOLOGICA. $78
stolae:« Yns vero communiter obsecro in calce hujus A J Sic an. 792 Ratispenae adfuit Felix, abfuit Alcuinus,
epistolae, sacratissima lumina Hispanioe,ut memo- qui tunc erat in Anglia. Sic an. 794 Franconofurti
riam nostri in sacrosanetis vestris orationibus habere interfuit Alcuinus, non interfuit Felix, ut supra n.
dignemini. » 47 visum est. Ergo de concilio Aquensi an. 799 surit
LH. Hane epistolam, uli diximus nurriero praece- hsec intelligenda. Libros auleni Alcuini, sicut ille
denti, scriptam censemus slatiin a concilio, quod exposlulaverat, examini peritorum vijoruin propo-
aestate ineunle celebratum esl, teste Egihardo; silos auctori remisit Carolus, a noevis quibusdam
quam accepit mense Julio <exeunle Elipandus, ut purgandos, quos [mrgatos ad manus Caroli deutio
conslat ex ejus responsione, quae quidem satis su- direxit Alcuinus piaemissa prsefatione, quam habet
perque aniai-ulentaostendit quo spiritu scriptor ejus Baluzius toin. IV MisceUan. cit., cujus titulus talis
ageretur. Sicenim ait: «Revei*entissimofralri Albino est : « PraefatioAlcuini in libros septem adversus
diacono, non Christi ministro, sed Antiphrasi Beatp Felicem ad Carolum Magnum. > IncipiLautera sic:
fetidissimi diseipulo, tempere gloriosi principis in «Hos quinque panes et duos pisciculos simul septen-
finibus Austriaeexorto, novo Ario, sanciorum vene- nario numei*o consecratos de aposlolicae fidei pera
rabiUumPatrum Ambrosii, Augustini, Isidori, Hie- prolafos veslraesanctissimseauctoritati direxi Domine
ronymi doctrinis contrario : si converterit ab errore mi david, etc. > Hinc non male arguit G. Cave, qui
vise suse, a Dominp oeternam salutem; et si noluerit, asserit anno 718 hos septem libros contra Felicem
seternam damnationem. Epislolam tuam a rectae ab Alcuino compositos. Cum enim auctpr dicat se
fidei tramile deviam, nitore sulphureo horrificam, eos in proniptu habuisse anno 799, quo anno coram
siiperstitioso sermone scriptam, exeunle Julio acce- .n rege cum Felice disputavit, necessario dicendum vi-
pimus relegenlem. » El coetera ibi eodem stylo di- detur eos annn saltem superiere fuisse cenfectes.
clata, quaeproferre supersedemus, ne bilem stoma- LY. Satis autem non fuit Felici uno libello perfi-
chumque leclori commoveamus. Oblateranti autem diam effutiisse, sed et dialogum cum Saraceno com-
deliro seni Elipando Christiana mansuetudine, sed posuit, quem Carolus videre cupiens Alcuinum de
nervosa virtute reposuit duobus libris Alcuuius, ad- ipso percontalus est. Qui respondit epist. 15 : « Di-
dilis et aliis duobus de Incarnalione Christi, qui qua- sputationem Felicis cum Saraceno nec vidi, nec
tuor sunt contra Elipandum. Sed hi serius prodie- apud nos inventa est. Tmonec audivi nomen illius
runt, ut dicetur infra n. 66. antea. Tamen dura diligentius qusesivi, si quis ex
LIII. Contra Felicem vero, qui libellum supra nostris famam Ulius audire.t, 221 dictufh est mihi
n. 50 memoratum conscripserat, septem libros com- quod apud Laidradum episcopum Ltigdunetisem in-
posuit, qui aliquando nomine Paulini circumfereban- veniri potuisset. Quapropter sub festinatione direx;
-fur; verum ipsius Alcuini partus esse idem ipse te- missum noslrum ad praefatum episcopum, si forte
statur lib. i contra Elipandum : « LibeUo Felicis, ibi invenire potuisset, ut quam citissime vestraeprse-
ait, septem devotionis nostrse libellis respondi, sentiaedirigerelur. > Hujus disputationis, seu dialogi
omnesque ejus pravitatis evacuavi doctrinas. Qui argumentum indicare videtur Leo ni papa in synodo
lecti et probati surit in pfsesentia Caroli regis et sa- ROmana acl. 2 sic de Felice loquens : « Et ppslnio-
cerdotum Christi.» Oplaverat enim, imo et postula- dum transgressus legem Dei excelsi fugiens apud
verat librorum suorum censuram antequam in pu- paganos consentaneosperjuratus effeclus est. > Qui
bUcumprodirent; et sicut quondam humilitatis spe- autem paganos seu Saracenos habebat conseiitanbos,
cimen praebuerat petendo sibi dari commilitones ad C < et quibuscum dialogos instituebat, haud quidquam
pugnam cum Felice ineundam, ita et nunc ejusdem boni in dialogo scriptitasse credendus est.
demissi animi exemplum proferendo, petit lucubra- LVI. Interim parantem se Alcuinum ab Iibros Fe-
tiones suas ab ipso Carolo recognosci : cum autem licis relundendos, prsevenit in oppugnatione hoereseos
recognitae fuerint et probatse, promittit se eas missu- Paulinus, cui gratulatur epist. 81, quse inscribitur :
rum ad fratres Gothiam (id est eam Gallise partem « Ad Paulinum patriarcham. De quibusdam hseresi-
ad Hispanias vergentem, quae a Gothis olim occu- bus Hispanicis. » In ea summopere laudat Paulinum,
pata nomen inde traxit, puta Narbonensem, Tolosa- qui quod ipsean. optaverat, jani praestitisset, scribendo
nain, et quas compretiendit Occitania, vulgo nunc scilicet circa 796 «tres librOs contra Felicem, »
Languedocia, quasi Landel Got, terra Gothorum) in- addendo ei « Regulam fidei » metro exaratam, quod
colentes, ut ail in epistola citanda cum de Benedi- erat jam a longo lempore in volis Alcuino; quare
clo abbale, socio Laidradi infra n. 64 dicemus. Est etiam regem adhortatus fuerat, ul in gratiam prse-
hac in re ejus epistola publici juris facta a Baluzio sertim rudiorum et idiotarum id fiefi juberet. Hos
tom. IV Miscellan.; in qua inler cseterahaecleguntur: tres libros cum Regula fidei, quattior operis capita
t Istum libeUum in dispulatione, quse in vestra ve- intelligere videtur, eum opus quadripartitum Paulini
neranda prsesentia cum Felice ventilata est, prsesen- quatuor fluminibus terrestris paradisi comparat.
tem habui. Sed quia nec adhuc ante vestram perle- Lege epistolam, cujus pauca referre circa finem non
ctus est sapientiam,.nec a vobis, cui maxinie suda- gravabor. « Quapropier, venerande Pater et dociis-
vit, comprobatus, ralum duxi publicis non eflerri sime athleta, et dulcissime doctor, simus semper in
auribus. Nunc vero vestra videat auctoritas quid de D ] castris Christi commanipulares, et in una acie sub
eo fieri velit. Tantum deprecor, ut nullatenus prius vexillo sanclae crucis concordi auxilio et virtufe
abjiciatur, vel in publicum proferatur, quam totus, praeliantes, ut suos advefsarios per nos vincat, qui
inter familiares personas vesti*aeauctoritalis exa- vinci non polest. Nunc iterum antiquus serpens de
mini perlegalur. > Quod cum Carolus prsestitisset dumis Hispanici ruris, et de speluncis venenataeper-
gralias ei babet epist. 15 : « Gratias agimus vene- fidiaecontritum , non Herculea sed Evangelica clava
randse pietati vestrse, quod libeUum, secundum ve- (id est analhemate concilii Francofprdiensis) caput
strae jussionis praeceptam vobis directum, auribus relevare ccnatur, et.prieribus nequitioepeculis ncva
sapientioe vestrae reeitari fecistis, et quod notari maledictionis toxica immiscere, etc. »
fecistis errala illius , et remisislis ad corrigendum , LVH. Ut obviam iret redivivaepesli, regis epistolis
quamvis a vobis melius emendari poluisset, etc. » sollicitalus jam fuerat Paulinust ut ipse testatur in
LIV. Hoec autem non evenerunl nisi anno 799 dedicatoria ad Carolum tribus suis libris prsefixa.
quando scUicet egit cum Felice coram rege Carolo « Igitur, ait, saluberrimis venerabilium incitanlibus
Alcuinus ad Aquas. Colligitur ex verbis prioris epi- Iilterarum vestrarum iniperiis, quatenus juxta parvi-
stolae: « Istum liiiellum in disputatione, quae in ve- tatis uieae intelligentiam, licet pigrioris ingenii ob-
stra veneranda prsesentia cum Felice yentilata est, sistat pessibilitalis facultas, scribere tamen quse me
prsesentem tiabui. > Naro Alcuinus ncn disputavit centingit prp causa fidei ccntra pestilentes pravi
cnram rege et cum Felice nisi Aquis.>A ccnciliis cemmenti oiijectionesqualicunque non renuo slylo. »
enim pracedentibus altero praesente alter abfuit. Yerum tii Patres, Paulinus, jnquam, et Alcuinus
573 i)E FELICIS ET ELIPANDI HJIRESi 5S9
doctriria aeqhe ac sanctitale praestantes , sicut altcr• A
. tfactatum : ita Concilium Forpjulierise, etsi ad cbifc
allerum ad certamen contra hostes Ecclesiaesusci- demnationem Felicis congfegalum tiaud dicattir, ai-
piendum incitabat, sic alter cum altero de humilitate; tamen proprie el vere haeresim Felicianam sub no-
ceriabal. Nam sicuti Alcuilius voletiat scripia sua adI mine adoptionem in Filip Dei incarnatc astrueutium
Paulini. eiamen deduci, ita Paulinus hortatus estt prcscripsit. Sed cceptam viam prosequamuf.
Carolum epistola quadam, cujus adhuc fragmentumi LX. Opera, quse hucusque regesta sunt, et in quse
superst, ut exploratam, priusquam publica libri suii desudarunt Paulinus et Alcuinus, qualuor annofum
ffueretur luce, Alcuini haberet sententiam. Orabatt spatium comprehendunt, nempe ab anno 796 in-
autem : « quatenus (suiit ejus verba) hoc nostrum, clusive quo prodierunt Paulini libri cum Regula fidei,
licet tion pretiosum, quodcuhque tamen munuscu- ad an.799 quo medio tempore Alcuinus suos cortcin-
lum ad manus reverentissimi viri, et in divinis rebusi naverat. Verum incassum cuncta jactat, et oleum et
peritissimi et praeclariAlbiniscilicetsummsefeligionisi operam Patres bi perdidisse videbantur. Animos
perspicui oratoris veslri, mibique super omnia fla- tamen non despondit CarPlus revocandi ad salutis
ventmm favorum dulcissima mella , urgentibus ve- viain errabuhdos, novumque lapideiti movit, iridi-
siris veherandis imperiis deferatur. » cendo scilicet conciliumTJrgeUitanura,raius anguem'
LVUI. Litiros hosce anno 796 Paulinus vulgavit, faeilius enecandum, si in sua specu petefetur, et iri-
uf non obseure colligimus ex anno bissextili, cujus; super sbllicifahdo Leonem III ad aiiud conciliuni
myslicam inteipretationeni prosequitur in ipsa dedi- Romse cogeudum.
caiioriis epistola, quia talis revera erat annus seplin- LXI. Romanum hoe concilium non anno 52 regni
gentesifflus nonagesimus sextus. Sed non hisce tan- g] Caroli, ut putavit Labbaeus, sed 51 celebratum ad-
tuffifflodo scriptis in Felicianam haeresim hoc anno vCrtit jure Cointius ad an. 799, n. 16 : « Hoc anno,
insuffexit, yefum etiam proscriptionesynodica hae- ait annalista laudalus, Carolus annum regni sui tri-
reseos, in suo concilio Forojuliensi prolata,quod hoc; cesimum primum absolvit, iniitque tricesimum se-
aiino celebratuiJJ post Paschatis festum in disserta- cundtim octavo Kalendas Octobris. > Leo enim
tione nostra secunda saiis superque demonstravimus. exeunte Aprili mense , ob tumultus ih se coneitatos
Hic sistere aliquantulum noscogit. P. Pagius, qui ad[ et injurias a Paschasio el Campulo Adriani decessoris
ati. 791, nvS et scqq. affert, etsi alia intentione ar- sui gentilitius , sitii illalas vu Kal. Maias in litaniis
gumentum, quod honorem dainnatiotiis baereseosFe- majoribus, Roma discessit in Gallias ad Carolum pro-
FicianaePaulino ejusque concilio eripere posset, riisii fecturus, abfuilque Urbe usque ad divi Andfeaeapo-
dilualur. Ait enini adversus impugnatores mysleriii stoli festum', neiiipe usque ad prid. Kal. Decemb,
Iricurnatioiiis in genere -tanlunnnodo definitum ini Qua de re cohsule Anaslasium in eumd. Cuni aulem
cphcilio, non vero adversus Felicem in particulari. an. 55 Carolini regni, tesle Alcuino infra Citando
Si hoc admiltis, in dafflnalioneFelicis ejusque male- n. 74 in ea synodo Felix ejurando perfidiam Suam,
sanaedoctrinsePa'ulinu'scum suo concilic nullas par- mentiohem queque fecerit synodi Rbmaiisejam" sub
tes baljuissef, si, quod ait Pagius, generatim tan- Leone habitae ad quam nec citatus esl Felix, nee in-
tummodP fuisset c actum in ee coneilic, adversus: terfuit, quidquid contra Berninius Histof. hoefes.
eos qui variis erroribus implicati de mystefio Trini- soec.ix, c. 1 scribat; nam confessiofidei Felicis non,
talis, praeseriimque de processioiie Spiritus sanctii ut ipse pulat, habita est Romae, sed Aquisgrani, ut
non recte senlietiant, acpraeterea adversus eos qui ini f,. infra paiebit, consequens est hanc cogi non potuisse'
^*
duos videntur filios unum Christum Dei Filium divi- nisi ante advenlum Leonis in Gallias, adeoque anle
dere, dum illuni naturalem et adoptivum afiirmarei diem vigesimam quinlam Apiilis. Igitur ineunte anno
moliuntur, inquit Pauiinus in sua Oratione. Quibusi 799, trigesimo primo regni Caroli Leo ponlifex in
verbis ostendit concilium islud adversus Feiicemi basilica sancti Petri episcopos numero quinquaginta
Urgellltahum eongregatum nori fuisse, sed genera- seplem convocavit, qui denuo haeresim Felicianam
lim adversus Ebioriitas, Nestorianos, aiiosque"haere- proscripsertint. Converitusoccasic Ubellus, de quo
ticos in sacruni Incafriationis mysterium peccan-u u supra dixifflus, fuit, nt habet Leo in act. 2 concilii,
les. » el Felix fassus est in professione fidei Aquis fncise.
LIX. Verum ex textu Paulini a Pagio relato evin- « Per auctoritatem synodi, ait, quse nuper in Roma
cifur, ei quidem ut ego sentio apertissime non riiodoi ' hac intentione, prsecipientegloriosissimo ac piissimo
in geuere, sed speciatim damnaium dogma Felicis, Doniino nostro Carolo, adversus epistolam meam,
quod ex factis illorum lemppfum comprcbattir. Duaei quam dudum (non autem nuper, ui habet Pagius) ve-
pfaecipue hsereses tunc lemperis lacessebant Eccle- nerabili yiro Albino abbati Turoneusis Ecclesiae
siam : altera in Oriente de precessipne Spiritus sancti scripseram,congregala est. In qua 222 syriodoprae-
apud Graeces; aitera in Occidenlede adoptione Ctiri- sente Leone aposiolico et cum eo caeteri episcopi
sti Filii Dei apud Hispanos. In utramque insurgit Pau- niimero 57 residentes, et plerique presbyteri et dia-
liiius, utramque proscribit et damnat. Sicul enimi coni cuni eis in domo beatissinii Petri apostoli. ...
dici tiaud potest damnatos lantum in genere impu- dictas sententias. . . nostras excluserunl. i Verum
gnatores mysterii Trinilatis, cum prmsertim de pro- ' nedum excluserunt, sed nisi resipisceret, eum ana-
CessioneSpiritus sancli non recte sentientes damnan- D llieniatis vineulo perstrinxerunt. Ait enim Leo
llir, ita non est ditendum fantum hi genere damnatos; act. 5. t Felici Orgellitanaeecclesiaeepiscopo, si no-
ihJDUgnatoresmysterii Incarnationis, cum conceptisr luerit declinare ab hseretico dogmate suo iu quo
VerbisPaulinus cos damnet, qui in duos filios, ndtu- ausus est Filium Dei'adoptivum asserere, anathema
ralem et adoptivum,dividereClmstum FiliumDeimo- sit. » De hac synodo conlinuator Pauli Diaeoni sic
liuntur. Nos quidem non diclmus concilium praecisei habet: « Conlra quam haeresim Leo terlius papa
congregatum adversus Felicem, sicuti neqtie adversus; cengregata Romsesyuodo, mullis eam Evangeliorum
Graecos,sed diciraus irieo damnatam et sanctorum Patrum testhnohiis in perpetuum dam-
ST,,£Uf/.aTOfiax01Js'
utramque tiaeresim,et satis circumscriptain illamFe- navit. >
licis, etsi ipsius hominis'mentio uon fiat. Non enim LXH. Haud ita mulfo post actuffl, Romseconcilio
est necesse, ut concilium ad boc unum, et non adi Leo HI male habitus, ut dictum est, Carolum Pa-
aliud5 pfoposituiti congregetur, ut dicalur vere et derbune degentem ob tumultiis Saxonicos adiit. Ex
proprie errerem aliquem prpscripsisse. Alioquin nec; hinc, re cum Leone comriiuriicata,ut paf est credere,
ab ipsa synodo Francofurtana, vel Ratispotiensi etiia- manum episcoporum et abbatem rex misit UrgeUam,
riasse haereseosFelicianaecehsuram et damnationemi ut ibideni' celebfato concilio Felicem ad cor revoca-
dicendum esset, quod nemo adhuc dixit. Quandoqui-• rent. Proviricia coitimissa est Laidrado Liigdrinensi
dem non ad negotium solius damnationiS adunatae: episcopo, qui accitis sibi sociis Nefridio episcopo
fuerunt, sed in hae de.conjuralione Pipini in pa- Narbonensi, et-Beriedictoatibate, aliisque earumdem
trem, in illa de quamplurinius aliis i*ebusest per- dignitatum viris hoc ipso araio yerrexit Urgellam*
R«I hiKsM^ATio HisfhlRtco-CilROiv6f,orSCA. k&0.
Hoe totum cbiligituf ex Aleuino, qui his sancfissimis A solutium. [Secundumautem hoe anno 799 cum Ur-
virislibros suos contra Elipandum inscripsit, quo- gellam iterum Benedictus ' cum Laidrado profe4
rum forte breviculum ef summam, ut dicetur infra ctus est. . . ,. . ,
n. 66 tiabere prae manibus voluit, in solatium iline- LXV..De hac gemina profeetiohe in prsefationead
ris, ut ailin praefatione, ut docffinis ih iis contenfis libros conlra Elipandum, alloquens ipsos missos et
coutra adversaribs munirentur, et prsecipuecontra' proficiscentes viros Alcuinus verba facit. « Per di-
epistolam jam dhi arite vulgaiaiti ab Elipando et sibi vinaesuffragiapietatis hanc nebulosamimpietatis se-
directam. Pagitis adarinum 799, h. 13. Et ad an. 800, Ctam clara virtutis luce pridem discutere studuislis,
n. 18, et Cointius ad an. 799, n. 30, 'duoitinefa in eiiam et Christo donanle coeptumprsedicatinhis cpus
Hispaniarii horum episcopqrum distiriguenies libros mulla ex parte perfecistis. » Hoecverba prieri appli-
contra Elipandum datos hohnisi an. 800 assef unl,' et canda videniur profectioni, qua per Benedictum ab-
pro secundaprofectionereservant. Yerum.Hispaniam tiatem .unum ex apostolicis viris libellum superius
duplici ilinere eos repeliisse esto. Post cohversionem menipratu.m.misitcirca tempus, quo scribebat litiros
tamen Felicis boe anno 799 in conciUoAquisgranensi contra Fplicem,putaan. 797vel 798;sequentia autera
secutam, neulfum itef suscepium pulamus."Qubmqdp de secunda bujus anni 799 missione verisimilius
autem res sebabuerit; ihex n. 65 palebit, cum pauca sunt accipienda : « Ad cujus piissimaepraedicationis
de Laidradb Nefridio' et Beriedicloprius disserue- yenerabile opus mandante gloriosoprineipe et devo-
fimtis. tissimo in omni bonitate Carolorege vos iterumitu-
LXDJ. Laidradus, qui primas inter sbcios tenebat, ros esse audivimus. > Duplexergo profeclio est ma-
et dtictor videbatur verbi, vir erat pietate sequecla- jj ljifesta. Sequitur autem de secuhda : « Quapropter
fus acdoctfina. Supersunt nbnriulla ejris ppera, dej paucorum arripui laborem dierum in solatirim san-
qtitbiis censule seriptbres Biblictii.ecclesiast.Nbfi- Ctissimiitineris vestri, quatenushaberetisin manibus
cuni fuissegenereauctor estThebduIptiusiii Paroen._ cujusdam epislolaenieo nomini directaeab Elipandb
ad Judices v. 119, loqubns de ee priusquam ad ca-. Toletano episcopopias ac pernecessarias responsio-
ftiedram Lugdunensema Cafolo pfomoveretur : nes, ne forle aliquorum ex ejusdemepistolaelectione
Koriushunc genuit; hunctu Lugdunefuturum mentes macularentur, quia easdem audivimuslitte-
Pontiiicemsperasrelligionisqpe. ras in aliorum prius pervenire manus, quam nobis,
cui mi.ssaesunt redditae. « Hanc, cujus hie meminit,
Iljideffldocemur missum dominicumuna curii eodem epislolam illam esse arbitramur, quam superibri
Tbeodulphb per Narbenenseni pfbviriciam egisse, tfiinporeposi exactum concilium Francofordiense in
Ejus vere electicnemin arctiiepiscppuhi aii. 798 et Alcuinum,scriptam supra num. 52 recensuimus.
anne sequenti prdiriatiohemCointius"ponit ad an. LXVI. Huic igilur et similibus seque forte livore
798, ri. 10 et 11. Cum Laidrado adjuhguhturNefri- scatentibus Elipaiidi epistolis responsioneroAleuinus
dius , qui Danieli archiepiscopo Narbonensi de quo instituit quatupr libris conclusam, quos vplutit Pa-
nbs supfa n. 24 in eafhedram ejusdemecclesisehaud gius et Coinlius, nec nos abnuimus,-anno 800;: quia
niulto atite htinc annum successefat, ei Benedielus in eoruro primo meminit Felicis jairi conversi, et a"d
aJibas Anianensis. Hie ex voto, qub se qbsfrinxerat bpnam frugem restituti,, adeoque post conciHuirt
cutiJ periclitanti in fluvioTicino ffalri, arma yjcfri- Aquisgranense an. 799;. Pulant Pagius et CoititiuS'
cia Cafbli MagniLongobafdbsItalia pellentis anM74 „ hos libros esse eos, quos hic vocat pias et necessariai
secuto, mahuta praebensin vitsedistrimen adduclus **responsiones,datas peigentitirisUrgellam; in quibus
et ipse fuil, factus est fflbnacbusaetatis suseanno 23 si memoria iuserilur Felicis jam coriversi ati. 799,
in ccenobio sahcti Sequanj. Verumcum arino 780 in inferunt iler anno sequcnti 800 affigendum. Vefuffl
atibateni ehgereiur, ne horioremcogereiur suscipere, quia supervacaneum iter Urgellensepost convefsio-
in patriam id estGolhiam, seu Septimaniam se re- nem Felicis, cujus gratia suscipiendum erat, videri
cepit' ihique ih paternis pfsediismonasterium con- potest, has pias et necessarias'responsiones, quas
6truxit ad fluviumAniahuin, parva primum ceUaopiis yocat.pqucorumdiertimlaborem,aiium esse opuspu-
auspicahte, quodpostea in ingehtem niolemexcreyit. tanius a quatuor libris in quibus mehtio Felicis
In qtio enituit largitas ejus erga fame pressos anno cPnversi pccurrit, ccntra Elipandum seriptis, in hbc
795, cufflpfaeterahnonam pfudehtei*ffatribus usque a Pagip et Ceintip, qui earum nomine iibros illos
ad novaS messes resefvatam, iminanem paupefum comprehendunt, dissentientes. Suspicamur enini ali-
multitiiditieni undique eo anno inopia laborantem . qued bi'eve scriptum fuisse, paucorum dieruin labore
pavil et aluit. Perchafus Aicuino evasif ex studio . concinnatum , puta cerapendium summamque argu-
patriain tuehdi ab eiroribus Felicis, qrii Septiman- mentornm ei responsionum, quarum ope occurren-
niam invasefant, a quiljtis tiedume pletie homines, libus objecliouibus,ut ila dicam extemporaneisfieref
sed et prsesules ecclesiaeefipuit, adversiis eo.sdem satis. Non enim quatuor ex professo conscripti libri
disputatiotiibusssepecongressus.Haecnos contraele : paucorum-dierum opus dicendi forent, qui pdiicdriim
Coiritius annis siipfa aitaptis fusius ex Snjaragdo dierumlabore haud fuerant abselvendi. CpminpdiPri
scriptpfe Vitae Behedicti,
' " ' septuageriarii demertui . autem studip et tempore quatuor illos corifecisse
ari. m. .. .]D credhnus libros, in quibus. utpote absolutis pbst
LXIY. isigitur est, pef quem Alcuinus respcndens conversionem Felicis, de ea mentionem habere po-
t emnibus ahbatibiis, filiis ef fratfibus qui suht in -. tuerit. Quamvis enim iisdem prsesuiibusinsciiban-
Gethisepaftitius, > dicifse jam misisse libellum, in tuf et offerantur, non tamen est necesse 'diceie
ejus tempprisquaestioiiibussolatiumfutuf um. « Quem illud idem scripium esse, quo, cum Urgellatii pfbfi-
(jijjelluffl), ait, diiexifflus'pef' Beafum Benedicium ciscerenlur, ipsos donavit. - -
yotiisadsolatiufflet ccrififinatinnemfideicalhplicae.> LXVII. Quodsi adhuc pergis contehdere libfos hbs
Et addit : «'sed ih fflanibus hiajus modo habenius cpnlra Elipandunicomprehendisubrtomiiieresponsib-
opus prbptbf alias Causas, quse (sic) in Iibellovene- num Laidrado et spciis missarum, quqd egp quidehi-:
randi Felicis Iegimus;'et iUhihvolente Deovobis-di- nen concede, adhue tamen non evihciltif profectib-
riglnius (pro difigefnus)postquam lecfus ef probatus . nem secundam Laidradi et sociPrum an. 800 qub"
fuerit ab.episcoplsrioStfiset domno rege.»"Et infra : libri ex memorata conversione Felicis evulgati di!-
« Qiiae'omriia pleriius. . . lectiifi estis in eodem li- cuntur, evenisse. Expende vefba tisec praBfatioms:
bello, quem modo in manibus habemus. » Ex his « Quorum (librbrum de quitius stiperiiigegefat) le-
vefbis iUudduplex iter, quod supra n. 62 Pagius et ctione pielatem vestrarii congaudere arbitfoiy qhia
Cointius statuenmt, sic conciliandum videtur, ut tolum illud opus vestro gaudebam dicafe riomifi,
primum fuerit antequam evulgaret contra Felicem vobisque primo oninium direxi probariduriiiatqiie'
iibros, de qmbus hic agit., et ea prima vice per.Be- ; corrigendum, judicio vestraeauctbritatis' alque sa-a-'
nedictum abljateih difeiefit UbeUum,qui' eis fpret _ ctitatis tantummodo contentus, nec in putilicasi
'
S83 DE FELIClS ET ELIPANDI HJIRESI «84
aures easdemmeaS devetipnislitlerulasprpce- ^ arbitrabatur adhuc constrictum, uti e at f evefa, q-ai
ere velim,nisi priusv estrse aucloritatis censuraexa- postea solutus fuit.
SS23
minentur et fraternae congregaticnis lectione confir- LXX. Nec officere putes posuisse Alcuinum epi-
mentur; satis mihi sestimans illorum judicio exa- stolas in calce librorum contra Elipandum scripto-
minari, quorum dilectione singulariter me laborare rum, vel saltem publicatorum nonnisi anno 800. Non
elegi. > Ex his verbis liquet prius direxisse libros enim suitf;fostus ejusdem auctoris ac Iibri. Potuit
examinandos, et lectiene cengregatipnis cnrtfirman- autem epistolam ante aliquod tempus latam libi-is
dos, Laidradi scilicet et sociorum,quam in publicam suis posterioris aetatis addere, quin iuferendum sit
lucem prodirent. Pptuit igitur tantummpdo primis ejusdem esse epistolam temporis ac libros. Insuper
veluti lineis designatum et adumbratum opus, Lai- ordo epistolarum in Alcuino praesertim, in quo secun-
drado et sociis proficiscentibus dirigere, evulgatu- dum dignitatem personarum non secundum tempus
rus, dein examinatum approbatumque commodiori digeruntur, non est atlendendus. Nam ut observavit
tempore , quod et praestitit an. 800 inserens, cum Brietius ad an. Christi 159, « ordo, quiUbrariorum plerumque
noyissimam operi manum imponeret, conversionem in sanetorum Patrum scriptis legitur,
Felicis jani secutam, et dedicans praediclis viris, re- est, a quibus frustra plerumque aliquid prseter litle-
centi praefatione apposita, opus consummato labore ras exspectes. » Tartdemfortasse appones ab Alcuino
perfeclum. vocari quandoque Aquensem Civitatem alteram Ro-
LXVHI.Yerum dubium aliud insurgit ex tiisAlcuini mam, secundam Romam. Esto; quid inde? Ergo, ais,
contra Elipandum libris. In fine enim illorum dua- cum dicit Elipandus : Certifica me qui es positus in
riim epislolarum meminit, Elipandi scilicet ad Feli- _* Roma, de civitate Aquensi, et de Feliee ibi anno 799
cem, et Felicis ad suos de sua conversione, cum ait posito intelligendum. Nimis acuta profecto, et nisi exqui-
se libris iUis addidisse « epistolam Elipandi ad FeU- sita interpretatio isthaecest. Neminem puto ex
cem quondam illius sectse defensorem, nunc yero Deo praeconcepta opinione inductum, dum Roma in epi-
donante, Christianse fidei prsedicatorem. > Et de alja stola hac "Elipandimemorantur, ahsolute posse suspi-
epistola seribit: « Ejus (Felicis) conversionis ad fidem cari aliam urbem praeter veram Remam orbis et
catholicam epistolam imponere curavimus. > Pagius Italiae principein urbcm designari. Sed de his satis.
subdit certum esse utramque epistolam sub hujus Nunc ad Felicem in UrgeUensiconventu laborantem
anni 799 finem datam esse. Yerura etsi alteram de accedamus.
Felicis poenilentia ad suos scribentis non inficiar, de LXXI. Laidradus igitur cum Nefridio et Benedicto
prima tamen, id est «Elipandi ad Felicemes non ita sen- utrisque soeiis peregrinationis suae, ul Urgellam
tio. In ea dicitur : Certifica me qui positus in pervenit, synodum cogit, haeresim proscrihit, hsere-
Roma. >Donec ostensum fuerit hoc anno, de que siarcham autem Felicem ad spem conversionis re-
quaestio, nempe 799, Romoefuisse Felicem, cui hsec servat. Et quidem Patres humaniter agunt cum pro-
Verba petuerint veraciter scribi, a liquidissimis Eli- tervo sene, molliter ulcus tractant, spondentque fore,
aliam
pandi verbis nen est recedendura. Neque eniminluitu ut si Carolum adeat, et benigne ab ipso excipialur
et patienter audialur : tantummodo accederet et co-
«iterpretationem patiuntur prseler quam prime
cuih annc 792 ram quse proferenda, proferret. Haecomnia habemus
ipsa verba praeseferunl. Hinc fit utabbatem
habeamus Felicem per Angilbertum Rcmam nedum ex Marca mox citando, sed etiam ex ore
ductum, ab ee anne epislnlam avellere nequeamus. ^-' ipsius Felicis in principio confessionis suae exhibitae
Neque enim censtat Felicem Remae alio annp fuisse. in concilio Aquisgranensi. Hujus synodi memoriam
LXIX. Sed ex ipse Alcuinc difficullates qusedam debemus Petro de Marca, cujus verba ex liti. m.
hauriuntur, quibus faciendum est salis. In fine libro- Marc. Hispanise describit Baluzius in notis ad Ago-
fnm in Elipandum ait se addidisse « epistolam illius tiardi librum contra Felicem cap. 18, ciiaturque a
Elipandi ad Felicem quondam illius defensorem> se- Cointio ad annum 799 num. 50 « synodum quoque
ctae, nunc vero Cbristianae fidei prsedicatorem. In- Orgelli, ait Marca, ea de re haberi a Laidrado epi-
super inscribitur epistola « Ad Felicem nuper con- scopo Lugdunensi, Netfidio Narbonensi, Benedicto
versum.» Addes et haecverba Alcuini infine paritef abbate, et episcopis atque abbatibus provinciaeGo-
posita : « Maximeorigo hujus perfidiae de Cordova thiae, Carolusjussit, ut contumaciam Felicis blandis
civitate processit, sicut in epistola illius Elipandi ad collocutionibus molirent.» Hoec Marca, qui tamen
Felicem prsefalum intelligi potest, dum eumdem male, ut adnotat Pagius ad an. 799, n. 13, syno-
Felicem adhuc sui erroris catenis constrictum ar- dum Urgellensem an. 794 assignat, non removen-
bitrabatur. > Ex quibus omnibus inferri videtur dam ab hoc an. 799, ut vult etiam Cointius 1.c. Lni-
epistolam dalam post conversioneni Felicis, 799.adeoque drado igitur spondenti campum disputationis cessit
non an. 792 ut nos, sed ut vult Pagius an. Ve- Felix, et sub finem hujus anni 799 trigesimo secundo
rum in promptu responsio est. Alcuinus non aliter anno regni Gallici Caroli ad concilium venit, ibiruie
poterat tunc dicere, si quidem ccnversus de facto rata omnia reperit, quse sibi promissa fuerant* ut
iueratrFelix, cum libros -suo.sAlcuinus absolveret. ipse fatetur in pnneipio confessionis fidei suse his
Nihil ergo mirum, si dicat quondam hmresis defen- verbis : « Poslquam ad praesentiam domini noslri ac
sorem, nunc prmdicalorem fidei. Sensus enim est : I) piissimi gloriosique Caroli regis perductiiS sum, et
Elipandus scripsit ad Felicem ctun quondam erat suae ejus conspectui prxsentatus licentiam ab eo secun-
sectaedefensor, qui nunc, quo tempore haec scribo, dum quod el venerabilis domnus Laidracus (Pro
est fidei prsedicator. Quid planius? Ad Felicem qui- Laidradus) episcopus nobis in OrgeUopoUicitusest,
dem nuper conversuminscribitur episteia, sed inscri- accepimus, qualiter in ejus praesentiam in con-
ptie ab Elipandp facta npn fuil. Patet ex ccntexlu,in spectu episcoporum, quos ad se ordinatio gloriosi
que arguitFelicem tanquam adhuc erreribus irreti- principis nostri convenire fecerat, sententiasnostras,
lum, nam cum eo loquitur de hoeresi communi non quas ex libris sanctorum habere nos de adoptione
abdicata, sed polius adhuc confovenda. Inscriptionem camis in Filio Dei, seii nuncupatione in humanitale
igitur forte Alcuinus apposuit, qui proferens, etsi ejus credebamus, praesehtaremus. >
rancidam epistolam Elipandi, occasione conversionis LXXII. Aquisgranum locus conventus fuit, urbs
Felieis, ipsam inscripsit ex faclo tunc recens secuto, ab aquis, medica virtute donatis, nomen assumens,
et ideo nuper conversuminscripsit, quia innuere vole- inde etiam urbs Aquensis dicla. Hymnus divo Carolo
bat conversionem anni superioris 799, transcribens Magno sacer.
ipse et proferens epistolam anno 800. Illud insuper Urbs Aquensis,urbs regatis,
adhuc inter posteriora verba Alcuini, refertur ad Sedes regniprincipalis
tempus scriptionis epistolae Elipandianse, quo vere Prima regum curia.
couslrictus erat erroribus Felix, et sensus est :
Scripsit Elipandus ad Felicem eo tempore, quo eum In ea enim ex sanctione Caroli Magni auspicabatur
585 DISSERTATIOHISTORICO-CHRONOLOGICA. 586
imperium prima coilationediadematis.Ob templum A FlaviniacensiSi eligente, eamdem adiit ecclesiam.
Yifgini matri sacrum Aix-la-Chapelledicta Gallis.A , Sic enim ait liti. adversus dogma Fj licis n. 1:: «Post
quodam Grano -Neronis"fratre sedificatamnonnulli obituni Felicis illius, qui fuerat qiioudam cpiscopus
somniarunt. Incol33,.testeGuicciardino in descript. in sede Orgellitana,inventa esta liobisquaeJamsehe-
Flaadrioepart. n, Cafolum,si non conditorem;atre- dula ab eo edita sub specie interiogatipuiset respon-
paratorem urbis ab Attila quondam demolitseagno- sionis : quam cum Iegentes cousideraremus, iuspe-'
scunt. Carolus quidem aeris temperie, loci amoeni-. xiinus hominemdiligenteretfraiululetiterinstaurasse,
tate, et praecipue aquarum tepidarum salubritate quantum in se fuit, omnem pravitatem dbgiiiatissui
Hlectiis,sedem .sibi stabiliorem in ea -eiegit, quam in qua dudum fuerat detectus et cenyictus, et prp-
prrvUegiisdonavil,sedificiisauxit, nihilque omisitquo pter quam ab honore episcopatus depositus. Qai
testatam faceret suam erga urbem voluntatem. . licet aliqua vefba, quse prius imprudenter effere-
LXXIH.In hac igitursibipercharacivitateepisco- bat, postea suppresserit, aliqua tamen nunc addidit
pos Carolusadunavit: in quorutn et sui prsesentiaad- quaetunc retinuit. Quarii schedulam ego, ut. potui,
ductus Eelix disputationemcum Alcuinojubenterege jiixta veritatem fideicum reprehe.ndissem,vel repre-
volensnolensiristituit. Ipse enim antagonistse erudi- hendendam publicassem, quidam ex fratribus, ut
tionem pertimescens,congressum declinasset. Scri- comperi, indigne tulerunt, ef non peryersitate animi,
p'tor anonymusYitoeAlcuini : « Advocans (Carolus) utputo, sed simplicitale ingenii afbitrati stini me
AlbinuminstitutoremsuumTurohis et miserum Fe- . non idiecisse zefo fidei, sed zelo inyidentiae.» Quod
Hcenihseresishujus aslruclorem de Hispaniseparti- indignealiqui hoc tulerint in causa fuit opiniosaiicti-
bus, congregavitsynodummagnam episcoporuffl in Btatis, quam sibi hypocrita coneiliaverat, ut Agobai*-
AquisgranensiimperiaUpalatio : in quorum ipse se- dus innuit n. 2 : « Qui incaute admiraulis vitam •
dens medio,Felicem licet valde repugnantem de na- prsedicti.Felicis probanda putant cuncta quaedixit;
ttira Filii Deisecundumcamem cum Albino doclis- nescientes quia non ex vita hominis metienda est
simo disputandorationabiliter confligerejussit. Tum fides, sed ex fide probanda est vita. »
qijantumepiscoporumtuncexslitit silentiuih?0 quam LXXVI.Yeriim nedum ex ipsa schedulasub extre-
c.laraetinexpugnabilisCarolicumauctnrilate magistri mo fbrte vitaeeoiicinnata, ad insaniam eum rediisse
sui fidei confessioatque defen-io? Per 224 p'ura , compertum est, sed etiam antea, in exsilio licet po-
autemFelix fugiens latibuia plurioribus ab Alcuino situs, errores suos non fuit veritus in yulgus disper-
confossusest spiculis in lantum, ut pene omnes ci- gere.' Agobardusn. 5: « Quibusdamadtiucvifens ali-
vitates Israel consummaret,quousqueFilius hominis qua improbanuapersuadefe conatus esl. Ccepitali-
veniret. Nam a secundausque ad septimam sabbati quando, ut dixi,,quosdam docere, ut credei*entDo^
parumaliud gestum est. Omnibusdenique ejuspate- minum nos.tfum Jesum Christum secundum carnenti-
iacta.socordia, atque ab universis apostolica aucto- veraciter nescisse sepulcrum Lazari, diem Judicii,
ritate hseresi confutataj soli sibi latuit deformiter, ete. Hoc ut cognovi, accessi ad eum eoram ipsis,
usque dum dida Cyrilli martyris ab Albino sibi di- quibus ita suadebat, et interrogavi eum, utruin ita
recta legit iamentabililer : Ea natura qumper diabo- prorsus seiiliret. Quod cum conhrinare teiitaret, ob-
luni vitiala est, super angelos exaltata' est propter jurgavi eum, et detestatus sum pravos sei'monesejus,
triumphum Chrisli, alque ad dexleram Patris colle- ostendique ut polui caeterisqua custodia ista repu-
cta. Hanc ergo legenssentenliam tandem se recogno- '{, diarent, et quo sensu loca illa Scripturarum intelli-
visse et impiegessisse voce et nimio fletu testatus gere deberent; ipsique Felici sumptas sanctorum
esl. »Idem qupque fatetur ipse Felix in coufessioiie. Patrum sententias, quaeblasphemiisejuscontrairent ;
fideisuae hac occasione prodita. legendas direxi. Quibus tietis promisit se :omnis
LXXIV.Alcuinuslib. i conlra Elipandum paucis emendationis diligentiam sibimet adhibiluruffl.Pro-
verbishec idem refert: additque eum cum discipulo- pter quam rem silenter eufn dimittens, non pu-
fum comitatu ad -concUiumaccessisse, qui et ipsi tavi necessarium esse easdem blaspheraias«jus in
conversi sunt: « Felix arino prsefali gloriosi prin- exteros publicandas,quia nec ad me pertinebat. »
cipis trigesimosecundoadvocatusvolunlarieveniens Et n. 6 : « Ppst mbrtem vero ejus cognovi per
ad Aquispalatiura, ibique iri prsesentia dorani regis quosdam fideles fralres, qui ab illp audierant, qupd
et optimatum illius, sive sacerdotumDei fationabi- dixerit Deum Dei Patris Filium nullatenus dici de-
liler auditus, et veraciter cohvictus,atque Deo dans befe passum, aut cfucifixum, sed ab ep tipminem
gloriam,veramqueconfessusfidem, in pacem catho- assumpiuffl...., Haecautem faciebat ssepedicfusFe-
Ucaeunanimitatis reversus est cum discipulis suis, lix, quia nullatenus acquiescebatsentire, nec suadere
qui sibi tunc temporiserant prsesentes. » lis autem, sibimet ita valebat, ut crederet in une Domino Jesu
"qui praesenteshaud eranl, epistolam direxit, in qua Christe duarum naturarum unitipnem substantialiter
professipnemiideisuaeinseruit. In ea licel legas in factaiti, et Deum yerbum secundum subsistentiam .
tituie episcopinomen, scias non esse nianu sua posi- carni tinitura. »
tum, sed alterius ; quippe sede pulsus est, ut ipse LXXVH.Ex his Agebard,iverbis licet dedticefeFe-
innuit in corpore epistolae.«In-Dei nomine Felix licem inter vives exstilisse ferme circa an. 815, quo
olim indignusepiscopus. > Et Adoin chron. setatis6 D atidicato episcopatuLugclunensia Laidrado, ejus lo-
ait insuper in exsilium missum, ad mortem usque cum occupavit Agobardtis,qui ab an. 815, si G.
Lugduni fuisse. Cave est fides, cherepiscepi munia in subsidium
LXXV.Ad cor reverso, ut putabatur, Felice non Laidradi susceperat. Cumenim dicat errores non pu-
cessabat Alcuinusconsortem nequjtiaeElipandumad blicasse^iuia ad se non pertinebut,innuit se episco ,
melioremfrugemrevocare, proposito in libris ipsi di- pum aut chorepiscopumtunc non fuisse, cujus alio- ,
rectis etiam Felicis exemplo, «cujus, ait lib. i, cum quin erat deiectum a se malumad aliorum prseserva '
tuis discipulis,venerande pater, humilitatemsectari liOnemprodere, imo et proscribere. Dicendoautem
suadfco.> Putavitenim saltem tunc vere couversum, schedulamamoiteejusa se inventam,nuUamentione
unde addebat eodem libro : « Ego Feiicemoliin facta Laidradi, cujuspartes fuisseni malum compe-
vestfi erroris complicem,Deo miseranle cathoUCum scere, el lato anathemate explodere, quique res Fe- ,
effeti. >Yerura siraulala fuit, aut saltem non eon- licis optime callebat, cujus evocalio ah Urgellitana
stans ejus couversio ita ut communiler creditus sit sede commissa fuerat, ut dictum est supra, liquido
in odore aeternaemorlis excessisse.Ado1. c:« Quem apparet regimen Lugdunensis ecclesiaeIpsum Ago-
fucrunt in eodemipso suo errore mortuum. > Accipe bardum babuisse,cum Felixdecessit..Circa hocergo,
rei historiamab Agobardo,qui initio imperii Ludo- tempus, Felix tandem nigrani elllavitanimim.
yici Pii, Caroli Magni filii, Laidrado, episcopatui : LXXVIH.Quem exitunl nactus fuerit Elipandusia
Lugdunensivaledicente,et optimamparlem in mo- comperto non esl. Non desunl qui fionentur asse-
iiasteiio Suessionensi,ut hatiet chronicon Hugonis rere,etvelintcrediipsumhonmaUtia sua,sed tantuini
FAT&OL.C. 19
581 DE FELICIS ET ELJPANDlJJiERESI -Sgj,
modo dolo Felicis aliquando haeresim Adoplianprum A' cqti, prqptex:quqd mulii qd Asturiqs, alii ad Gallkt
complexum fuisse : csetefum"nec pervicatia erroieni fugere coacii sunt. Ut ejus telp Julianum petam,,qiio-
nec diu in eodein perdurasse; sed episto- cum Luitpfari.dusejus sevi tipmb, ut fingit, conspirit
s Adriani et Caroliregis in S.ereversum', ctincilio ohiniiib, de'his iisdeiriannis cqncilio ascriptislqqueni:
Sropugnasse,
Tcleti ccnvpcalc, mentem piius errabiindam depp- Postea idcniJuliqnus missos qit ad CarqlumMagnum
suisse, et pcenitentiaelacrymis in synodo malam db- cum Elipqnili tegatiqne el. litteris Gumesindmn ejus
ctrinam delestalum fuisse; insuper in vitsecoinmen- archidiaconum,
* et Lupum AndremFiculnei.l etc. >
dabitis consuetudine perseverasse, et In. osculo Do- LXXX. Pergit autem numeris seqq. qstendere fa-
mini an. 810 diem supremum clausisse. Vide Joan- bulosa et inaniamulta in Juliano, et supppsilitia quoe
nem Tamajura Salazar in Marlyrol. Hispano. Pro- de Ascaricb dixit et pretulit, uti quoede ccncilio To-
ferunt ad rei fidem astruendam epistolam Ascarici letario ejusdem Elipandi. Sequilur atilem: « Quod
Bracarensis episeppi ad Elipandum, hujus synodi et ergp poeiiituitElipandum iri cnncilic istc, sic solem-
p.cenitentiaementionem facientem. Irinituhtur insuper niler yiden.titius et consentientibus Mauj-is cpjigre-
testimoniis Juli.ani el Luitprandi in suis chronicis, gato, hic ljobis tiseret aquai. Scio in actis s.eu Vita
quorum.hic ita de Elipando loquitur sub aera 820, saiicii Beati, quam ex legendario Asluricensis eccle-
sive anno Domini 782 : « Elipandus archidiacorius siae, ut ait, deduclam, |oanne Tamaius 19 Februa-
Cjxilanis pontificis Tpletani suecedit in sede patriar- rii, atque ex eb actis sanctcrum inseruere viri cla-
ctiali Tcletana pro dpmlnp Cixilane niagistrb suo. rissimi, eperis niagni cpmpilatores, titijus conciUi
Ad an. 810 prseest. Mala persuasione Felicis Urgel- Toletani inentionem habefi. Sed Joaniiis Tamasi
litani pnntificis inagistri sui labiturin fcedumdeado- n hic mos fuit pfaeposteri quideni judicii et abomi-
ptibne Cbristi errorem ; sed epistolis Adriani papae - nandae audacise, actis genuinis legendariprum et
el Caroii Magni^PippiniFranconimregisiiliiad meh- breviarierum ihyenta pseudp-chrcnicci*um, quibus
lem et verum sensum Ecclesioe redilt. » Sub sera adlioerebat,insererc';' tanquam ex ejusdem texturse et
autem 848, sive an. Dom. 810 de ejus mofle sic : auctoritalis essent Critiiecclesiaslieis illis, quae tra-
« Hoe anno Elipando archiepiscopo Toletano, viro ditiones tipstraegentis antiquas cpnservabant, yete-
prudenti, humili; ac in zelo fidei catholicse ferventi ribus nipnumentis..... Inlcr eaquse sunt tamaianae.
sancte moriuo suilicitur archidiaconus ejus Gume- manus Pmnia tiaep tiaberi debere censee: quae de
sindus. Ipse vero cum pauperum et viduarum lacry- pfsesentia Heterii et Biati in Francpfprdiensi "conci-
mis sepelitur in ecclesise sanctae Justae secretarip. lio, ut diximus, etde Toletano altero (ex Luitprando
Gumensindussuccessor ac diseipulus ihi posuit more scilicet et Juliano) hic dicuntur: atque itideffl quod
Golhicb carmen sepukrale. » Feliceni audimus Gailum prosapia, qui yero Egin-
LXXIX. Yerum ineptiis scatere hprum, opera scri-. hafti lestiraonio, cui detienius potius quam Tamaii
ptoruraquis ignofat?'Ita ut vel inter pseudp-histp- Cfedefe, Hispajius fuit. Mabilionjusacutum tiuc de-
ricos f ecenseanlur, vel inter anUiumfabularum cem- vepiens, ut soiet, vidit, Eginliartuni opponens Gal-
inentatoTes a cordatioribus amahdentur. Audi quae lieoehujus Felicis patrise, notansque Joannem Ma-
in hancfeniscripsit NicolausAntonius Hispalensis I. rianam asserere id non ausuni..... Non jure ia-
C. in opere poslhumo BibliolhecmHispanm, evulgato men in eos inyeptuni, quasi omnes Hispauitiasado-
jussu D. Joseph Sanbz de 'Aguirfe cafdinalis, viri remus fatiulas, tiisce vertiis: Feslivi vero sunt Hi-
aeque dignitate ac eruditione pr;eslantissiitii,' et iii "_ spani, qui quos habent nebulones, Francis aut Gatlis
odorandisinierlucubratibnes scriptoruni dispersis er- '.qscribunt;quos qulem insigniores habemus, sibi vin-
roribusemunctae.tiaris.Hic igilur bitiljothecogfaphus dkant, ut multis exemplispatet in martyrol. Hispano.
Hispanus tbm. 1,-Iib. vi, cap. 2, n. 42 etseqq., sic Meretur hocce scfiptum , ut haec el acriora audiat,
habet:;«Dixirnus mullos esse in ea curando Toletaho sed non omnes Hispani cum eo consehtimus: imo
antistiteElipando., aiit amplificatidaejus'poenitentia et pudet. nos qupliescunque id in manus suminius,
rebtisqtieejus eharrandisTblelanoe^creailpnispseudo- huic enixeque cugimjis jnartyrplogium Hispaniae verum
histoficds, Julianum. scilieet' et Luitpfandum, ex ' Tamaiarioi inniiriieris iictionitius foedo, in quo
quibus aliqua hic dabimus ut vanitafelii ebrum au- vera falsis interpbllata iegujntur, a viro aUquo vefi-
ctorum ostehdariius. ArchidiacdnusJulianus ait (In tatis et bpni gentis npstrse npfflinis amante'subrpga-
chron. n, 595) fuisseToletqnum sub Cixilane arclde- tum..... Obiisse aufein Elipanlduni in pontificatu
piscopo Elipandum, quo iempore Cqrotus Magnus fere jam 30 annprum,id esf qupd tandem Julianussui
Toteti fuii, desponsavilque Galianam Galafri ejus admiratpres decuit,in qun npn discedit a Luitprandi
urbis regts filiam, ex qua, ut quidam auclores atunt, calculo.» HaecijTe,satis superque edocens qua fide
Ludovicus Pius imperaior nalus fuit. Haecmagni Ju- accipieiidasint, quae pro Elipando al» bis auctoritius
liani eniditio esl, quani 225 stupent nostri homi- proferuntur.
nes, urium veteres omnes contra niti et credi velle. LXXXI. Verpm de aelalis et mortis ejus tempnre
Nihil ceftius,'e'st quam luudovicum Caroio regi ex adhuc res est cbscura. Garsias Lcnisa praemittens
Hil Jegarde Sneva uxore procreatum, prope cujus suae CoIIectioni cpnciliprum -Hispanprum chronolo-
sepuicfhni Metis apud saiictum Arnulplium jacere Dan. giam de prmsuhbus Toletanis, Elipandum conjicil in
dicitur :' nihilque a veritate lhagis absonum quam 784. Giunesitidum auteni ejtis successofem in
ToIetiCarolumaliquandpfuisse,Galianamque in uxe- an. 820 , adeoque episcopatui priori annos 56 assi-
rem diixisse. Haeeenjrn ppsteripr una est ex anilibus gnat. Hinc eveniret, ul Elipandi, anno 792 habentis
fabulis,'quse temere in aiiquot ex" npstris historiis setatis annos 82 ut npslfa fert ppinip innixa epistpiae
prnrupefe, jufeque prudeniiores abjudicant. Texit dataj cum Rcmse annp 792 degeret Felix, vita pro-
deinde gesta Elipahdi, aitque eura Tpletanura fuisse ducenda esset usque ad annum 118 aetatis ejus. quae
civeih sbd ex geiiere Goihorrjm (Gracticrum corrupt.e niniium annosa videtur. Puto autem Loriisam'lbqui
ut crediinus editum fuif) deceptumquea Felice Vi- de tempore, circa qriod tii praesules florueruht,"non
centioquescripsissede gdopliqne Christi ad Carolum pi*oecised.e anno, quo adierunt episcopatujn. Nam
Mdgnuni sibi gmkissimum. Vellemquidem in epislola consiat ex supj*a dictis n. 14 Elipandum an. 785 in
Caroli ad eum diTeclayeStigiumliujus aniiciliae ex- cafhedra Tbietana jarii suflectum: quippe eo anno et
stare aliquod. Sub Elipando refert Muzar.qbessub Sa- litterag Adriani papse se monentis de novitate do-
racenbritmjugo veliemeniissimepqssqs fuisse, et tamen clririseet errpris circa feslum Paschatis ut episcopus
paiiidpdsl ((juod in altissiriia quiete ac retius prpspe- accepit; et uf episcppusmelrepplita ee anrib ac' de
ris Christiahpruni otitinere aniuum fuisset) Elipqn- causa cbnciiium Hispalenseceegit. Veresimilius ergp
dus in eddeni Toleta.naurbe cohcilium plurium epi- videluf episceptim renuntiafum annp 780, qubd "si
scoporum habuisse dicilur, qtque eq quidem tempore . annosfereSO.episcopatui ejus ascritias, uti faciutit
quo ail idem Julianus dlibi (n. 402) Muzqrabes vehe- Julianus et Luitprandus, vel qui sint sub eorum
menlissime passi siint injurijs Sarqcenorum prqvo- nomine lalenlcs auctores, non improbante calculuuj
Rgb DISSERTATIO-HISTORiCO-CHRONOLOGICA. > §90
Ntcolae Antonio Hispalensi J. G. supra. laudato, ad A tinit post alios quosdani sticeessqrenf, quj tantum
an 8,09decessura ejus iepones; sicqiie terniinum vitae munus sibi demandatum/pb,nsbiuffl negligentef, ve^
ejus',' quam supra n. 16.exordium tiab.ulsse an. 710 rum et inique adjnpdiimre.xpjeyi.f,Usus eniiri 'fr^s-
dixipius, anno aetatis ejus 99 plus minusve accidisse quenti Maureruffl cbinitiercid, ciim longe atiesset
invenies. ab illorum temportiin felicitate, in quibus eccle-
LXXXH. Garsiam autem Lonisam non prsecise in siastica sineeraque doctrina vigebat, parumque ac-
sua chronologia assignasse annum, quo locati fuerer • cu.rate in saeris litteris versatus esset, in haeresim
praesules Tolelani in sede episcopali ex eo probabile de adoptione Christi Servatoris nostri arroganter
fit,:quod de"Elipando' lo.quens" sic hab,eat: «Anno et igiiorantef injpegit. Qpi^ ppstqa fuil Francofof^
Domini 784 Elipandus haeresi infectus in concilip diensi cpheilib,damtiata.'Ciini vefo 'qulbu'sdam"epi~
Francpfordiensi ccndemnatur. > Fieri petriit, ijt pfp scppis ef Hispaniae urbibus per litteras impietatem
an. 794, qup annp vere damnatus in ccntilio Fran- suam persuadere conaretur, rejectus est eleganti-
cofordiensifu.il, numerus 784 fuerit inconsiderato bus scriptis Heterii episcopi Oxamensis et Beati
suppositus^ qriod evehife facilius potuit iri notis , presbyteri, qui titiefis sacfis apprime eruditi adyer-
Arabicis, quibus utituf, ej pro. 794 scribere 784. stis Elipandum, proeclara: edidefe montiroehia..Suti-
Quod si admitiis, jam' patef hon priecise annum lato Elipando, Toletana sedes Wiestremvirp praj-
creatiphis in episcopuiii, sed tempus, circa quod suii egregio.atque eptifflp commissa'est. >
floruerunt ahtisiites, desigiiasse.' Adde tmllibi eiim LXXXHL Hsec siint, lector optime, qiioe.de Ee*
salis exaetiim fuisse in- recetitione Toletanorum licis et Elipandi haeresi producere liabui; px quibus
prsesuluitii Nam in'Decretum Gundemari disserens „ erroris origiheni, progressum,' interilum, insuper
depfihiamecclesise Teletanae exejus annalibus, ita er-roiis parentum viiam, mores, exittim intelligeres.
eps feeehset: « Quibris (Safacenis) imperantibus hoc Quoadpotui ad leges chfonices:et ciitices cuncta di-
ofdinesecuti suht, Cixilla, Petfus Pulchef, Suni- gessi. Ex his porro conjicere potes quanta fuerit
credus, Concprdius, Elipahdus ," Westrerhirus, san- scriptoi*um, qui adversus tales hoinines decerta-
ctiis Eulogius electus:, Gufhesindus, Bonitus, etc. >, ruiit, et prsecipueRaulihi nostri sanotitas et doctrina;,
qui in cbronblogia Gufflesindumimmediate post Eli- qui etsi prae cseleris ab Bispanisdissitus, attamen
pandurii locat, et| 4 ejusdem' dissertationis iterum non tam eminus scriplis qjtiam cominus dispiitatio-
Westremirum Elipahdo adjungit. Placet bie aliqua nibus hostes, ut ait ipse, nbn formidans, sed hosti-
ejus vertia referre, ex quibus, etsi auclor Hispanus bus formidajidus,eos impetierit et represseril, impu-
prosuis scribat, Tamaib tatiien aliisque ejiismodi gnaverit et expugnaverit, prostraverit, conlriverit,
glbriosis viris fide dignior qualitas vilse et dpctrinae extinxerit, verbb, triumphaverit.
Elipandi irinbiescit: i Petrus Pnlcher Elipandum ha-

.226GHTA0NICA EXCERPTA

EX PISSERTATIPNE HISTQ^

An. 389. B^inosusadoptionem Christi docens dam- C . 786. EUpandus " ut subvertat Adosindairi sollici-
'""
natiif in cerieitip Capuanb, n. 4. tus, n, 1,0.;" ..•'"'" ''. '''"'": .
'"420. Sancttis Ghrcmatius AquUeiensis in Adep- 788. Concilium Narbonense v Kal. Julii, riujn. 24.
tiaries scribit, hum.4. 790. AlcuiffljsAngliam repetif, nuni. 31. t:
•! iBSS.T^heediscusadoptionis nomen et errorem ex 791. Ayari per .Henricuin ducem
; "' Fbfbjuliensens
'"""-' '' '- '
Graeciain Hispaniam defert, num. 5, Carplp subjnganlur, lium. 29.
&'710. Nascitur Elipandus die25 JuUi, num. 16. 792. -Cpntiliuni Ratisppnense in Felicem prapsentp
'. 711.' Mauri "mare transgressi Abilam occupant, Pauline, num. 29. — Felix deducitut* Rbmam per
nura, 2. ": "''--. Angilbertum, .num. 34. — Elipandus scribit"Feiici
f 712.'Mauri Hispalim occupant, num. 2. Romaedegenti, nuffl. 56. ''
'.'"'"
-'713'. Mauri Roderico occiso, Granatse regni sedem 795. Alcuinus cirpa initium hujns anni redit in
consfituunt,
' num. 2. GalUam,nuni. 31. —;Benedictus ad Anianum iluvium
'763-Pipphitis Wormatise• . degens.regnum
- in fllios monaslerip CP.nstructppauperes fame presses alit,
dividit, num."26. jitim. 65.
c"" 772; Petfus Qldradus' Mediolanensis mittitur in 794. .Cqncilium Francefordiense celebratur aesta-
CiaUias ad Garolum ab Adriano, num. 44. Jis itiitip^Iium. 61.'—Alcujnus scribit Elipando sta-
T"773. Petrus regemadit Theodbnis YiUa degentem, •* tim a concilip, num. 51. -^ Respbndei Elipandus Ut-
num: 44. tefis Alcuini accepiis cifca finem.Jiilij^hum. 'M 52. — '
"774. Benedictus mUitat sub Gai*oload Ticinum. Angilberlus Rbmam itefum pefgit.
Deindefit itiotiachus sancti Sequani, num. 63. .. 796. Pauiiiius libfos tres'contra' Felicem eyulgat,
V'780; Benedictus ne crearetur abbas -fugit, n. 63. niiffl. 55 et 58. —-CpncUiuhi Forpjuliense ceiebrat!
^Efipaiidtiscreatuf episcbpus Toletanus, num. SO. DJjin.58.
Cafolus Magnus fit Adriani compater, n. 8.
' ^l. Adfianus' . 797. Vel seq. Alcuhius scfibit ' lib." vu cnntra " Fe-- !
782. ^Sgilato episc, Hispanum monet, liceni. num. 54. !
'ut iidesi tueatuf, niim. 8. —Circa hunc annum ori- 798. Sanctiis Beatus martyr xi Kal. Maii, num.
tur haeresis Feliciana, n. 9. 22. — Laidradus eligitur epjscupus Ltigdun., num. 65.
!"783. PetrhsPapiensis obit, n. 9. —Petrus Qldra- 799. Ejusdeni Pfdinatib, num. 65. — Cpnciliuni
diis cfeatur epise. Mediolan., num. 44. —-Silo Ado- Romanum sub Leonelli, ante die.ffl,25 Aprilis. — Eo
"sihdaehiarittis rex Asturiae obit, n. 10. --'Adiiantis jjiemale habetur a seditipsis in Lifaniis majpribus*
episjcopisHispanisiscfitiit, huin. 14. Etppstea pergij in GaUiaffl.ad Caroium..'— Redit
''-'784.; PeffuS;Medioiatiensisfflonachoscanpiiicisadr Remamprid. W.DecpiH.i'., n. 61 etseq. — Urgel-
juigit';Behedictuiti'atitiatem
' :1 mbnastefii Ambrosiani lensis synpdus. cpgiiur per ^i^radumret spcios in
~cf6af, hiim".iS."'" '" JJelicem, num.. 71. ~- Aqiiisgrane:iise'
"' conciiium! sub
!'"i&ii. Etherius et Beatus insurgunl in Elipandum, Jinem anni, huin. 73. "
.""'':' , .'"'"
'n; 25. "^Elipahdus" sWitiit atibati Fideli mense
" r Qc- " 800. Alcuinus explicit et evulgat lib.iv coptfa EIj-
*--r•*""";" ' > >-'o--—
vfobriinum:!lo;:! iJandum, num. Mt
591 IN J. BASNAGIIOBSERVATlONESCIRCA FELICIS HJERESIM 59»
804. Petrus Medielanensisobit 9 Maii, n. 44, A 815. Idem fit episeepus Lugdunensis, sub quo
809. Elipandus meritur, num. 81. circa hcc tempus Felix ebit, num. 76 et seq.
815. Agnbardus chcrepiscppusLaidradi, num. 76. 821. BeneoictusahbasAniauensismeritur, num. 63.

ANIMADVERSIO
IN JACOBl BASNAGIIHISTORICASCIRCA FELICiANAMH^IRESIM ET ETHERH ATQUE BEATI
LIBROS OBSERVATIONES.

Jam supremam manum dissertatieni npstraehisto- scripti sic aperte patronum agere Basnagium,quippe,
ricae de Felicis et Elipandi haeresi impcsueramus,
cum Henrici Canisii antiquarum Lectienum tcmum TETTI? ^SVrhziye yO.Offii5fft«zt5Ep.\ipp.d$.
secundum edit. Amstel. 1725 percurrentes incidi- Sed quam illegitimeinsurgat in Mabillonium,adverte.
mns pag. 284 in ebservationes Jacebi Basnagii in Gallum fuisse Felicemnon palitur Mabillonius,et ju-
Felicianam haeresim, quam imptignandam suscepe- i*e: quanquam enim Urgella ad ditionemFrancorum
rant tihris suis Etherius et Bealus. Avide singulas .B luncpertinuisset, non hiucinferturGallumfuisseFeli-
excurrimus, neque tamen quiiquam invenimus, cur cem; quandoquidem origine et natali Urgellensem
ncs iaboris nostri poeniieret. Qusedampotius animad- fuisse non constat. Hispanum pronuntial Eginardtis
versione digna occiirrerunt, et quae unguem limam- sic: « Orgellis civitas est in Pyrenaei montis jugo
que expostulent; quippe veritatem lsedunt, el san- sita, cujus episcopus nomineFelix, nalione Hispanus,
ctissimorum scripiorum existimationem traducunt. elc. > Sic ille in Annal. ad an. 792. Cujus et non
Resumptis viribus ejus observationes expendere pla- Tamay teslimonio slandum esse ipse Hispansebiblio-
cuit,et quaecontra veritalem ab eo dicuntur ex- thecoeauctor NicolausAntonius HispanusHispalensis
pungere. Quo.i dum paucis exsequimur, non con- in disserl. nostra n. 79 relalus, asserit aflirmatque.
tradicendi pruritu sed ainore verilatis oequus lector Potuit ergo Urgella dilioniFrancicae acceuseri, quin
laborem nostrum benigue excipiat. ideo Felix Gallus dici debeat, cum disertis verbis Hi-
I. Basnagius § 1, anno 785, ex litteris Adriani spanum eum fuisse auctor contemporaneus scribat.
papae^EgiloeHispanopontifici datis arguit cum Pa- Zelum laudat Felicis Basnagiusex scripto, quo, ul
gio enatam haeresiin Felicianam, et epistolas datas ipse ail, propugnavil veritatem adversus Saracenos.
an. 752. Hic error est forte lypographi, et reponen- Quis hoc revelavit Basnagio?Dialogumcum Saraceno
dum anno 782. Nos aliquanto anteriorem ortum hoe- composuil Felix. Huncvidere optaverat CarolusMa-
resis putamus in dissert. nostra numero 9 ob eam gnus. De eo percontatur Alcuinum,et is Laidradum.
rationem, quam ibi attulimus, quia scilicet non fit Sed quid in eo disputatum fuerit, ubique altum si-
credibile eo aimo, quo enata hseresis fuil, eam inno- lenlium. Scimus LeonemIU in synodo Romana, act.
tuisse Rornano pontifici adeo ab umbilico Hispania- Q 2 vocare Feticem transfugam apud paganosconsenta-
rum dissito, et ad trutinam vocatam, insuper et neos. Qui paganos seu Saracenos habebai consenta-
dogma impugnalum. Basnagius hoc argumenlo uli- neos, non videtur adversus eos propugnasse totis vi-
tur, ut ostendat contra cardinalem de Aguirre (non ribus, ut debuisset, Ecclesiaeveritatem. Dolet insu-
est Card. de Aguirre; est Nicolai Antonii Biblioth. per Basnagius, quod Mabillonius nebutonemappel-
Hispana, a qua hoechausta sunli Elipandum non po- lel Felicem, quem Alcuinus dicit beatumel virum
tuisse hoc anno conqueri cum I ideli abbate de Eibe- religiosm vitm prmcipuum et sanctitate prastabilem.
rio et Beato, et quia ipsi nihil adliuc sciipserant; Sed quid ? annon nebulonem dicere poteral Mabillo-
et quia recentissimenatus error vix noscipotuit. Si nius Felicem, quem ipse Basnagius eodem paragra-
error in Hispaniis enalus eo anno, quo nascilur, vix pho smpius damnaium erroris causa falsam egisse
in Hispaniis nosci potest, quomodo Romaepoluiteo pmnitenliamalfirmat? Mendacemperjurium, fbedifra-
anno et refellitur? Non ergo aniius 785 est 227 na_ gum virum nebulonem vocare quis probibel ? Scri-
talis hseresis Felicianae, sed quiiam ex anterioribus. ptores equidem eorum lemporum hic scrupuhis non
H. Basnagius § 2 plura scribit animadversionedi- angebat. Jonas Aurelianensis lib. i de Cuitu imagi-
Mabiilonius refutarat Hispanos quosdam num vocat nomine Felicem, attu infelicem,et Clau^
gna. Quia Feticem
asserentes Galluni natione esse his verbis : diuni Taurinensem episcopum, Felicis discipulum
« Festivi sunt Hispaui, qui si quos habent nebulones impelens, Euplwrbiumin Pythagoram renalum, ver-
Gallis ascribunt, quos aulem sanclos insigniores ha- bis Hieronymiusurpatis, tanquam pessimuinpatrem
bemus, sibi yindicant: > sttbdit: « Parcat verbis in filio pessimo redivivum proscindit. Paulinus
vir celeberrimus! Primo enim Felix non fuit nebulo, p noster lib. i contra Felicem, cap. 5, pudoris inscium
quippe qui distinguebatur puritate morum et zelo virum appeUat, ibique jurisjurandi profanatorem,
fidei : de moribus sic Alcuinus, quanquam ipsi in- religiosique sacraraenti effractorem fuisse in faciem
fensissimus : Legimus in epistolis beali Felicis viro ei jactat et perjurium objurgat. Insuper impudenlis-
scilket religiosmvitm prmcipuoel sancliiqte spectabili sima fronte virum, cap. 11, parem Judmis et Ario,
in cqthoticam fidem et unitatem Ecclesim, sine qua anilis fabulm hominem vocat, cap. 12 et cap. 21, sic
nullus Deo placere potest, amare el prmdkare velit. eum alloquitur : Quousquecrapulatus perfidimpoculo
Erroris culpam indicit Alcuinus, sed religiosam vitam ursina slertere non desines nare? et alia hujus-
el sanctitatem ejus spectabilem laudat, ipsumque non modi innumera, quse sparsim in tribus contra eum
nebulonem,sed beatum appeUal. De zelo erga fidem libris invenies. Quid peccavit igilur Mabtilonius, si
conslat, ul poie qui veritatem adversus Saracenos hominem hujus furfuris a sanctissimis synchronis
tunc temporis grassantes in Hispania et tum Eccle- viris ita justissime traductum nebulonem affirmet?
sioe tum episcoporura persecutores propugnaverit Quod Si beatum, eum dixit Alcuinus, quid tum? Mi-
scripto, quod Carolus Magnus diligentissimeperqui- ror Basnagium alioquin valde erudilum ignorasse
sivitet ab Alcuino ipso enixissime poslulavit. Deni- beali titulum esse bonorarium, ut pluribus docet
que Felix dici potuit GaUuspropter locorum vicini- Du CangeinGIossario 'S.Beqlitudo, ubi non solum in
tatem, et quoniam in eam Hispanioeparlem arma praesentia esse titulum soU pontifici Romano reser-
Gallorum superioribus annis penetrarunt. > Hoec vatum ostendit, sed etiam superiori setate cseteris
Basnagius. episcopis, quandoque eliam laicis communem. Au-
HI. Ne mireris, lector optime, haeretici toties pro- diendushic Brissoniusde FormuUslib. JH,pag. 325,
S95 AMMADVERSIO, ,594
edit. t;.rancofuft. 1592, postquam varias hujusmodi A nem smculi (Matth. •xxvni, 20). Et pleraque alia te-
formulas congesserat, sic concludens: t In quibus stimonia sunt, qiiibus fulcitur firraitas Ecclesiae,
exemplis solemnia haec in archiepiscopis appellan- . quse, quia et controversiarum hic, locus non est,
dis verba « <r«iiaxapioxnt,seu beatitudo tua, obser- et ferme omnibus nola stint, afferre supersedemus.
vanda cursim moneo. > Caelerumquod ipsum vocet 3° Basnagius referens verba Alcuini sic ea contor-
religiosaevitaepraecipuum et sanctitate spectabilem, • quet: « Cum Elipandus errans sit illa civitas supra
-hoc honoris causa dictum, et urbanitatis oflicium monfem posita, quoe nullalenus abscondi nec per-
fuit, quo uti ad emulcendosliaeresiarcharum elatos fbrari poterat. > Hoc non dixit Alcuinus. Sed incidi-
"spiritus satitis esse putavit. Adde, quod cum non- mus in mendacem immeniorem.Tpse Basnagius reci-•
dum Felix in hseresi edocenda pervieax et obstina- taverat yerba Alcuini, quse ex ejus ore talia sunt
tus appareret, moUi manu eum pertractare debue- • « Cujus murus nequaquam debet insidiosis cuniculis
rat, ne si verbis superioribus non pepercisset, indura- cujuslibelperfidise alicubi perforari. >Et paulo infra
lum iret cor Felicis. Sed quorsum haec?Patet viri repetens, et ea commentans ait esse px Alcuino Eli-
indoles. NoUet haereticus hsereticum traduci; hinc pandum civilalera « quse nec abscondi nec perforari
partes ejus tuelur; dignum pateUa operculum. potest. > Dixit Alcuinus, 228 non debet, o Basnagi,
IV. Sed, bone Deus, quis genium viri assequetur? . non dixit, non potest; Ecclesia catholica non potest
Audisti, lector optime, Basnagium extollentem Al- , sicut nec abscondi sic nec perforari. Elipandus epi-
cuinum quia Felicem tieatum dixerit, et virum san» scopus ut praesul Ecclesiae abscondi quidem non
ctitate spectabilem. Paucas lineas ejusdem paragra- . potest; sed quia perforari potest, ideo monens eum
phi percurre, et laudem tribuentem Elipando Alcui- •g oflicii sui, ait : « cujus murus nequaquam debet
num inveniesa Basnagio impetitum et pessime habi- cuniculis perfidiaeperforari. >
tum, « Elipandus, scribit Basnagius, eruditione prse- VI. Basnagius eodem paragrapho relatis erroribus,
stabat, > in cujus commendationem subdit verba , quibus inficiebantur Hispanioe,et memorata Adriani
Alcuini Elipando scribentis : « Tu enim es sanctis- papaeepistola, qua impeletianlur, subdit: «Uriumstu-
simus prsesul,civitas supra monlem posita, quaenul- pemus : in tanta malorum et errorum colluviemi-
latenus abscondi potest, cujus murus nequaquam , ninia theologorumsphalmata circa paschatis celebra-
debet insidiosiscuniculis cujuslibet perfid ae alicuibi tionem et vocem adoptivi filii censuras lot lalesque
perforari, etc. > Subdit Basnagius : « Mirare, lector, attraxisse, dum majoribus peccatis circa praedesti-
indolem theologi Elipando adulanlis, quanquam ip- nalionem liberumque arbitrium, et niorum impuri-
sum errare crederet, qui proiano saltem stylo ipsi tati parceretur. > Quomodominima sphalmata theo-
accommodat verba Christi, quibus firmitas Ecclesiae logorum habenda sunt illa, quibus haeresis fovetur
totius fundatur : Elipandus igitur, si credatur AI- Quirtailecimanorum, et divinitas Christi Jesu impu-
cuino, erat civitas supra montem posita, qum nulla- gnatur ? Non habuit vetus Ecciesia pro minimis
tenus abscondipolerat. Elicias nunc ex ipsius Christi sphalmalibus errores circa festum Paschae, quaetam
verbis firmitatem Ecclesiaesplendidam, et ad extreffla acriter eos quondam fuit insectata. Ipse Basnagius
usque saeculain eademsententia permansuram, cum ibidem dolet, quod « proceres et popuius (Hispauia-
Elipandus errans sit illa civitas supra montem posita, rum) pro se quisque, ut collibitum erat, ita vitam
quse nuUa tcnus abscondi nec perfbrari poterat. > instituebant, alque de rebus divinis, nuUo prohi-
V. Quis bUem haec audiens contineret? Non tot _ bente, pio voluntate atque arbitratu singuli sentie-
periodos Ieges, quot mendacia offendes. 1° Quem v bant, quaemagna pernicies est. >Magnam perniciem
laudat Alcuinus,non ex eo quod ipsum errare credat, fatetur de rebus divinis pro voluntate atque arbitratu
laudat; sed ab eminentia dignitatis etsanclitate prae- sentire, et minima sphalmata theologorum vocat,
sulatus, quae in se iaude digna. est quia sanctissima quae hanc magnam creabant, perniciem ? Hominem
et optima : non ergo miranda indoles ttieologi Eli- non capio.
pando adulantis. 2" Cum dieit Alcuinus Elipandum VH. Basnagius paragrapho 3 Marianam et cardi-
esse civitatem supra montem positam, quae abscondi nalem de Aguirre, qui errores Felicis et Elipandi
non potest, nihil aliud dicit quam quod saepissimedi- forsan deceptbrum a contagione e proximo hlasphe-
cit Ecclesia, cum verba Evangelii Matth. v, 14, ap- mantium Mahometanorumoriginem traxisse putant,
pUcat sanctis doctoribus : Vos eslis lux mundi: non sic impetit : « Sed quid consuetudinis cum Sarace-
polest civitas abscondi supra montem posita: neque nis ferocissimis? aut fidei concretionis apud episco-
accendunt lucernam et ponunt eam sub modio, sed pos fideidefensione iu cseteris illustrissiinos? et qua
super candelabrum, ut iuceat omnibus qui in domo ratione potuit a Mahometariis hauriri sententia de
sunt. Quaeverba, quae dixerat Dominus de suis apo- filio adoplivo, his temporibus soepius damnata tan-
stoUs, et aplat Ecclesia apostolorum successoribus, quam hseretica, nequaquam vero tanquam Sarace-
nihil aUud innuunt nisi hoc, quod viri apostolici nica, non enim olim, parcebant verbis ipsissima con-
doctrinae et virtutis exeraplo caeteris proelucere de- •cilia. Denique Felicem contra Saracenos scripsisse
beant; et sieuli civiias supra montem' posita non jam notavimus. > Ferme quot verba tot mendacia.
polest abscondi, ita hi qui in Ecclesia ratione mini- 1° Non est cardinalis de Aguirre ista sententia, sed
slerii vel dignitatis alus praelati sunt, non possunt D Nicolai Antonii Hispalensis qui ih Bibtiotheca Hi-
abscondi, quin eorum vita et doctrina caeteris non spana (quam lamen ope cardinalis de Aguirre in
pateat ad exemplum, quoniam qui accendunt lucer- lucem editam fuisse non diflitemur), ista scribit, cu-
nam, id est qui hujusmodi homines eminere faciunt, jus verba, quae recital Basnagius, recitata a nobis
non ponunt sub modio, id est non eos tales consti- quoque sunt in Dissert. bistorica de Felicis et Eti-
tuunt, ut absconditam vitam agant, sed quae caeteris, pandi haeresi, n. 5. 2° Cum verbo forsan Nicolaus
qui in domo sunt, prseluceat tanquam super cande- opinionem suam prodit : Basnagius noduni in scirpo
labrum elevata. Hic est sensus obvius genuinusque quaerens tanquam absolutam sententiain impugnat.
loci Matthsei, et non de Ecclesia et congregatione 3° Miratur qusefuerit consuetudo Hispartis cuin Sa-
fidelium est accipiendus, ut facit Basnagius, ut in- racenis? Per octo et amplius soecula Mauri Sara-
surgat mordaci sarcasmo in calholicos firmitatem cenique Hispanis dominati sunt ab anno 711 quo
Ecclesiae tuentes. Non haec sunt verba, o Basnagi, Hispanias ingressi sunt ad anmim 1492 quo Ferdi-
quibus Ecclesisetotius firmitas fundatur, sed ex aliis nando rege sunt expulsi ab Hispaniis et quaerit quae
Christi verbis firmitatem Ecclesisesplendidam, et ad potuerit esse per septingentos et amplius annos Hi-
extrema usque saecula in eadem sententia perman- spanos inter et Saracenos consuetudo. 4° Elipandus
suram eliciuius.Super hanc petrqm, aiebat Christus, et Felix, ut hseretici proscripti, suntne, Basnagi,
wdificaboEcclesiam meam, et portm inferi non prm- episcopi fidei defensione illustrissimi? 5° Qua ra-
valebunt adversus eam (Malth. xvi, 18). Ecce ego tione potuit a Mabometanishauriri sententia de filio
vobiscumsum omnibusdiebus usque ad consummatio- adoptivo? Novushomovidetur Basnagius in doctrina
B95 IN J. BASNAGHOBSERVATIONESCIRCA FELICIS TLERESIMANIMADVERSIO., ,596
iia)Vpnief|iibfuriJ.Peffus Venerabilis.abbasClunia-_,\ Palfe ^genitusest, 'et aliris'qui ex vifgirie marfe, 'dum
eensis nbniis ipsum dpcere potuisset, qui lib. iv, Evangelista dieit', Vefbumcdfo •faciuhi*est.\ Efiam
"epist. 17,;ait Sergium mpnachum Nestorii sectato- Nestorius dicebat s'e hon duas nattiras tina&quep%r-
rem cpnjunctum Matiometo, secundum niagistri sui sonam negafe, cum riegafet taitieh tihTbhemtiypo-
i.iiteilectum,qui salvatprem nostrimi Detimesse ne- staticam,. et stibhide dtias personas hecessafio dehe-
jgatiat, Matiometum Christiamini Nestorianum effe- ret supponefe, damtiatus fuit a Coelestinoet Cyfilio,
•cisse. Haeresim.autem Felicianam germen Nestoriani conciliisque per eoseoaetis , ift ibidem osfehdimus.
efrorjs.-fuisse communior fert opinio, ut in nostra Non ergo fldertdum'haereticis, e't riiinus caeiei*isBas-
dissertatione dpgmatica de Felicis hseresi ostendi- ha^icV,tfui dOgtiia,'qtiPd Saivatbri hostrb filielkfem
imus. 6° Sententiam ait de filio adoptivo his tempo- Dei adimebat, et urium ufi caeteibs adbptiohe egert-
fitius saepiusdamnatam tanquam haerelicam.Vellem tes cbnstittiebat, Nestoriahisfhumque feviviseere fa-
pstenderet quae fuerint illa tempora, quibus ssepius ciebat, iogomachicam levissimamque fuisse cohtro-
Junc fuerat dainnata tanquam hseretica. Non me la- vefsiam cifca voceffladoptivi cbnfidetttissimtishomo
tet ante Nestorium dpcuisse Boncsum€hrisluffl de pronuntiat.
matre adoptivum, et vetuti proelusisse Nestorio. IX. Basiiagius § 4 de Beato, socib Etherii in op-
Damnafa haeresis.Jfuitin concilio Capuano annp 589, pugnatioiie Feliciahse hoereseos,scf iberis asserit, re-
quam haeresim Phrematius noster anno 420 ali- ligiosumfuisse, qtii saeculP fratfiqiie renuritians mo-
qttando disertis verbis, tametsi breviter, refellit. Sed nachum iriduit; tit in elaustfo alios fratfCs feperirr-t.
iisecPfoprie non erat tiseresisFeliciaiia, u't Elipandus Abbatem appeilatum ati Alcuirio probat non Com-
ipse fatetur, quia tantummodo de fflatre adoptivum, ]g ineridatarititii (riani'apiid Visigothostiujusmbdi ustis
et uon de Patre ante saeculageriitumastruebat. Quo- recepttis rion'erat),,sed vefe moijactitimfuisse. Com-
inodo efgo dicere potuit Basnagius his temporibus mendat ipsum, quod pfoitiptiOfiadscribendum quani
saepius damnatam, cum inquirat quibus teniperibns ad diceiidum doiiatus ingenio, seripserit non niodo
sit euata? Ad examen vocatur origo sub his tempp- adversus Elipaiidum, sed et Coihmentarium in Apo-
ribus : npn erge sub tiis temporibus erat ssepius calypsim, qui Horidumest editus. Ab Asttiriceiisibus
damnata. Damnala quidem saepiusfuil, sed non sub sub corrupto nomirte San Bieco titi uririmex cbelili-
tiis, sed posterioribus temporibus. 7° Contra Sara- bus ccli iiltro cilroqtie fafetur. Ctimauiem tot laudes
cenos scripsisse Felicerii Basnagius supra jam nota- prodat de Beato, et patdo post ex Elipandi in eum
vit. Et nos supra jam diximas : unde boc revelalum jaclatis injuriis ansam arripiat de ipso detraheridi
Basnagio? cuta Leo HI vocans Felicem Saracenis honne mirari jure possumus censofis nostfi criticen
consenlaneum,afgueridi det ansam si noh pfo Sara- e't hiconstantiam? Elipandus Alcuinc scribebs diras
cenis, certe neque omnino pro Ecclesiaeveritate in ipsum et Be&tuminjurias evcffltiit.De Beato enim
scripsisse. lcquenssicait: « Antiphrasius Beatus, Aritiehristi
yiU. Basnagius ibid.: Qui prmjudkiis etiaminvete- discipulus, carnis imititinuitia foetidus et ab altario
rdlis abripi se non palitur in dogmate Felicis Nesto- Christi extraneus pseudbchfistus et pseudopro-
rianismUm, qtiem plerique nequidem excepioMarca plieta. > His ab ore Eliparidiexceptis qtiid fatit Bas-
compreiiensum volunt, ut nos in dissertatione stipra nagius? Ohinetii lapidem movef ut ofedibilia. faciat
allegata ostendimus,, inesse negat. Quare? quia ipsi objecta Crimina. Atidi ipsrim : « Sed prseciptia, ail,
hoeietici lioc negant. Elipandus uon duas cum Nesto- nobis incumbit bbservatiP cirea Beatuih, caniis irii-
sio, sed unam ])ersonam fatetuf, et licet secutidufflC munditia foetidum, irap fcedissimum; deriique ob
tiumanitatem adoptivum dieat filium, personarum raoruta impuritatem ab altafiq Dei extraneurii. Ati
numefus in Trinitatc non auctus est; et unius per- verisimile fit prsesulemToleiariiirii,testeni oeuiatum,
sonsefuerunt totius temporis actiones. Qua genuina, scriptofem cosevum, contribuletn 229 tab'a scfi-
ut ipse aif, sententia Elipandi pfolata, subdit : psisse Alcuino, Beati Zelotae,qui facillime caliimhioe
« Quaiisigitur fuerjt erfor, ad cujus damnationem nolam poterat inurere, si ea falsa fUissenl?Ulam he
Carolus Magnus, Adrianus ppntifex et coeteridocto- fepellit Marca celeberrimuSi nbtaris per tTarisennam
re§ npn motlp tPt tinntiltus excitaverint, sed ccnvp- haecverba esse ifaruffl et caliimniseplena? Non fflodh
cata sint concilia piuiima, dum aliis parceretur er- foelidos mores exprobrat Elipandus Bealo ubique,
rqribiis , nos ingenue fateinur niere fuisse logoma- sed eum ab altario Dei extrahetirii dicit, quod fieri
ctiicam, qtisesaepiusoccurrit apud .theologps. Subti- non potnit nisi sententia publica, qua sacerdotis mu-
liter niinls raliocinabatur Tolelahus praesul, et, ni nere privabatui. Huic foetidoopponebat Elipandtis
fallbf; leyissjmum agitabat argumentum circa vocem Felicem, quem novinius ab ineunte aetate chaiiiate
, adbptiyi vitiiitigaris. Quippe uiiio hypostatica divini- summum, pudicuffl et moribus ornatuhi, quem tti
latis cum tiumanitate,^ quoe unam cOnficiebatper- persequeris in montibus, speluncis et iri cavefnis
soriam, tantam conciliabal eniineiJtiam; ut adoptibne terrae lalitante.m. > Quid bpus eral, quaeso, ut Mar-
non egeret..... Levissima fuit igitur controversia ca hsee repelleret acriori vi quam cum dixit esse
circa vocem adoptivi filil, ubi de ejus humahitate hoecverba irarum et calumnim plena ? Haeeest om-
tantum agetiatur. > Itoc paucis omissis Basnagius. nium aptissima responsio. Fiunlne credibilia quse
Quo mefito et quo jtire pleriqtie Neslorianismum in D dicit de Felice Elipandus, cum eum prsedicat chari-
doginafe FeUcis *;oniprehensum asserant non est tate sumnium, pudicum, moribuS ornatum, qtiem sci-
qupd tiic preUxius exppnam. Vide dissertatienem mus rit hoereticum pertinacissimum, pejeratoi*ero
nostram dogmaticam. de Felicis et Elipandi hseresi toties a sanctissimis Patfibus pluribus ih conciliis
a n- IQ et seqq. Quod verp a Basnagie hic dicitur damnatum? Nequaquam sarte. Ergo rtec cfedibilia
iriirninueiiduffl pondus controversiae, id vero futile stint quse de Beato ofe inipttderitissiriioeffutiit: Nou
est et ntigatorium. Felix et ejus sectatores negabant repulit Alcuinus. Quid tuffl? Et in se jactaia niale-
'qiiidehise dividere personaSj sed doctrinam statue- dicta non repulit. Hoe silentium virtutis erat, non
tiant, quaenecessario divisionempersonarum astrue- vices habebat confessionis, ut maiigne Basnagius
tiat.^ Vide eamd. dissert. a nura. 14 et seqq. Audi inlendit inferre.
. adhuc Paulinum contra Felicem lib. i, cap. 9 : X. Hsec erant, (-[iiibiisdafflminutioribus offlissis,
:' « Pefserias, ait (Felix), nen divido, naturas prorsus qttee in Basnagii observaliones ahiniadvertenda tia-
disfinguo; sed cuni se excusare ab tiac nititur uoxa, tiueramus. Absit ut exagitare manes cuj^squain no-
et tamen frequentius id agere, ex propriis nihilomi- bis insit libido. Sed cufflvidifflusveritatem mnocen-
jius. ftbtest reviuci jeoramentis, duorum criminuin tiafflque sanctissimorum doctOrtiffladeo irtdigne tra-
jacti et meridacii reuSj etc.: > ct Alcuinumin respon- duci; et liaeretieoriini ab Ecclesia pfbscriptbfum
siorie aidElipandum : c Quomodp in hisce tuis v.er- errores tam aperte impttdenterqiie defehdi; zeliis,
fiis duas nen. intelUgism, Ghristp personas fe afflr- cliaritas ,•adegerunt clypebtjueitisufgere ei htisia, in-
inare, cum dicis exet itii ? Quasi alius sit qui ex Deo sontiumque causoepatrocinari, et mendacia ad csete-
S97 DE SYMBOLOFIDEJ DISSERTATIO. 598
rorum cautelamrefeUere. Si cui acrior, quarri.ribstfa A Hibresponderevoluit,liohlacessere.
fert consuetudo,. slylus videafur, meminefit ilhiis Beriedictissi ceriasset,audisselberie.'
Tefentiani in prologo Phormionisyv, 20 :

DISSERTATIO QUMf L
IJE SYMBOLO FIDEI.

I; Graecavoxa\>u.Solov latissimaeesi significatioriis; jLexandrum saec.I, dissert. 12 de symbolopluribus


accipiturquepro indiciosettsignocujuscunqtierei; un- ttierifemverilateriitraditioriis, quaeab apostolissym-
de et tesseraemilitares, hospilales, theatrales, ,cbnyi- bbluriiconfectutnaffifmal.
valessi/mfcotedicta. ApudChristianosvefo Patiesejus IV. Iloc igitur apostolortimPpus, symbolum, in-
significatio cpntratiitur adinnuendahi regulam iUani quam, semper afflplexataet-.venerata est caltiolica
qua summa fideicontinetui. Sic Paulinus tioster in lcclesia, quaepriofitiiissteculis, quibus undique im-
concilio Forojuliensi,vocabulumveftts sectttus, sytii- petebatur a pe.rsecuibribus; ne sancta sua canibus
bohim.fideimemoriter leneridumproponit:'«Syhibp- B prodere cogerbttir, oretentis illud tradere, non scri-
Itim, ait, el eratipnem DbniinicaihPihtiisChfisliaritis pto iii more tiabuit: et exhinc nil mirum, si inter
mempriter sciat. > Et paulc arile 'cemmehdavefat yeteres Patres hatid qiiaquain invenitur* cum sum-
symbelum Nicaenumseu Pclilantim, quod in synodo mopei'e caverent, ne Scriptttra hujusraodi in profa-
cum quibusdam dilucidaticmbus pfpposueral, ab iiorum manus devenii'et: Rufinus in Exposit. Synib.
ecclesiasiicis pariter memofiaemandari, iiitegri aiffli hum. 2: «Id circo haec noh scribi chartiilis alque
spatio iis concessp,qui hebetibri ingenioibreiit: ita- membranis, sed retineri cordibus tradiderunt, ut
qtie imperaluffl,ut in anniversaria concilii sessione certum esset nefflinenitiaecex lectione, quae intei*-
valefent uec apicepraeterniissoqtipd didicerant reci- dumpervenire etiam ad infidelessolet, sed ex aposto-
tare. Cumautem qusedamin histeria symbplipcctir- lorum traditione didicisseSufficeret.> Ad tiseerespi-
rant-, qriseres.Aquileiensisecclesiaepiopius tanguht, ciebat Hieronymus epist. 61, disserens adversus er-
rien ab re duximtis, si ab PVP, ttt dicitur, rem-pe- fores Joannis HierPsplymltani,inquiens : «In symbo-
ientes, prius de symbolofidei in Ecciesia universali lo fidei et spei noslrae, quod ab aposloUstradiluffl
historiam, succincte quidem texuerimtts; deinde ad hnn scribitur in charta et atramenle, sed in tatiulis
symbolumecclesiaenostraedesGeridefiihus,et si quid cerdis carnalibus pcst ccnfessienem Truiitatis; et
ad Pauliriumnostrum cognoverimus perlinere, Op- unitatem Ecclesise, omne Christiani doghialis sacfa-
portune interseramus. merttura carnis resurrectioneconcludituf.> Hinc non
H. Ut cum scriptoribus synchrohis sancti Paulini extensiorem symboli proposilionem in sanctis pri-
nostri exordiamur, accipe a tib. i Etherii et Beati, morum soeculorumPatribus hac Hieronymiinvenies,
quem contra Elipandufflscripserunt, quafe regula ili-G _ si demasTertuUianumqui lib. De Virginib. velandis
dei syihbolumdicalur : «SymbolumGraece,quod La- quosdam, hon ohuies, articulos innuit, et hos satis
tine dicitur, indiciumeicoltqlio. Indicium fest, quia contracte. «Regula fidei, ait, una omnino est, sola
indicat cui credere debeamus, id est ttni Dee Patri imrhobilis, et irreformabilis, credendi scilicetin uni-
et Filio et Spiritui sancto...... CoUatiodicituf syin- cum Deumomnipotentem,toiindiconditpremet FiUum
bolum, tioc est quod plures in unum cpnferiint ejus Jesum Chrisium.natum ex virgirie Maiia, cru-
Nam dicnnt majores nostri quod apbstoli post Ascen- cifixum sub PonliP Pilatp, teftia.die resuscitatuffla
sionem Doinini et Salvatoris nostri Jesu Ctiristi hbc mcrtuiSj recepttim in coetis;sbdentemhutic a.ddexte-
symbolum, breve sibi praedicalionisindicium, confe- ranl Patris, venlurum judicare vives et tiiprtuos pti*
rehdo in unum quod sentiebant, comporiuht, ne lo- carnis etiam resurrectioriem. Caeteruniipse divus
fcaliterab invicem discedentes diversum aliquid vel •Atigtistinusidem cavebat, linde nionebat Gatechume-
dissonumpraedicaretur tiis, qtti ad fidefflChristi in- nos de symb. ,ad Galech.lib. i, cap. 1: « Symbolum
.vilabantur.> Idem ferme Rufinus in Exposit. Sym- nemo scribit ut legi possit; sed ad recensehdum, ne
boli num. 2 ante eum scripserat. Advertendum at- forte deleat oblivioqtiod tradidit diligentia, sit vobis
tamen est; qubd coildlio, qua unusquisqueaiiqttid de codex yestra memoria. > Ideni suis dicebat sanctus
suo ponit, puta ad coenaminslituehdam,pbtitts syin- Petfus Chrysologusser; 58-,qtti est 2 de symb.:«Ac-
bola dicatur quatrisymboium. . cepturi ergo symbolum . . ; .. pectofa parate, non
_UI. Sic ab apcstplis pfpcessisse symbeliim fidei chartam; senstthiacuiie,'hohcalamum; et attdita non
quieta traditione susceplum est, ut mirati piefiqtte alramentum , sed spiritu ministrante describite.> Et
fnerint rem in dubium vpcatam nostrjs teinppribus. ratiopeih rei Subinfett: «he profanus arbiter; nb im-
Elias Du Pin in Bibliplh.Eccles. lom, I, pag. 9, no- ]|j probus.quod dilaceret, disbussbr inveniat, et fiat ad
vitatem opinionis acriter tuetur, sed npniihpttne; contemnenlisei ignqrantis fuinam, quod confiteritis
nammonachusiUustrisD.MatthaeusPetiididieritisur- et credehtisddnatiimest ad salutem.> Eadehifatione
git in Dupinianamsententiam tplp nisu, felititerque Sozomenusteslatuf lib. i; cap. 19, a piis et amicis
evincit non discedendumab ecclesiasiica traditione, yiris aamoiiitufflse fuisse, ne in Suis Commentariis
opus apostolorumsymbolumagnoscente. QuotJcon- Nicaenunisymbblum,utdestinaverat, inSerefet, quoif
firmat sahclorumPatrum aUatissententiis, qtti etsi sacranienta hujusmodi « a saeerdotibus soluin et epi-
de modo qtio dicitur conflatum syinbolum,expresse scopisdetiefentfum dici, tuhi atidifi. Eofuni sane, se
non luquantuf; sic tamen loquuntur ul ab apPstpUs appfobarecPnsilium; nam verisimile6sse fonhullos,
fuisse cenflatumnpn sit dubitandum. Ex quibus in- qtii npn sunt ihitiali inysteriis, hunc iibfuin perle-
fert se summopere mirari qua ratiohe Dupinius di- ctures.>
cere potuerit primum seriptorem et unicum quinli V. Ad usquetehiprisigitiir Nicoense
synodi, ex qua
saiculiRufinum fuisse, qui symboUapostoloscredat symbolumnbva fofma prodiit; illud aposlolicumEc-
auctores. Replicat Du Pin : reponit tom. II P. Petit- clesia est amplexata, pau.cissimis yel additis vel
didier.Si vacatet si lubet, legito,Satis tibi sit itidica- omissis,230 v&imfflutatisin quibusdaihecclesiisad
tam qusestionemfuisse, ne caecisoculis recentis'au- dogma ibrte ab haereticisimptighatumaitiusinculcah"
Ctorisopiniohemsequweris, quin scires a fecehtiore dum, quod tainen rioh obfuit quominus apostolicum
anctofe confutatum, et antiquam senterifiam, do- Syfflboluhiet diceretur et hanefetuf. Rufinus hoc
centem ab; apostolis symbolum profectum, sartam adyertit, 'cum ait i. c. h. 3: illltid riciiiimportune
tectamque servatam. "Ne omittas etiam Natalem cbmmohendiiinpiitb, qiidil ih divefsis ecclesus alv
599 DE SVMBOLOFIDEl 600
qua in his vertiis inveniuntur adjecta. In ecclesia A Pagius, anno nempe 447, ut suspicatus fueratBaro-
tamen urbis Remaehpc non deprehenditur factum, nius. Vide Pagium ad annum 405, num. 16.:Sic au-
quod ego pro eo esse arbitror, quod neque hoeresis lem tiabet Hispana confessio: <Credimus, etc......
ulla illic sumpsit exordium ... In coeterisautem lo- Spiritum quoque Paracletum esse, qui nec Pater sit
cis, quanttim intelligi datur, propter nonnuUoshae- ipse, nec FiUus, sed a Patre Filioque procedens. >
reticos addita quaedam videntui*,per quae noveltie Sanctus vero Leo scribebal ad Turibium Asturiensem
doctrinse sensus crederetur excludi. > episcopum epist, 93, cap. 1, de Priscjallinistarum
VI. Cum autem Arius evomuisset virulentas blas- erroribus : « Primo itaqne capitulo demonslratur
inconsubstantialitatem Filii Dei, visum est quam impie sentiant de Trinitate divina, qui et Patris
iicsenaesynodo novum symbolumdisertis verbis con- et Filii et .Spiritus sancti unam atque eamdem as-
Shemias
ficere, quod obviam iret haeresinefandse.Putabit for- serunt esse personam, tanquam idera Deusnunc Pa-
tasse.nonnemo.auctorem ejus Herraogenemfuisse ex ter, nuncFilius, nunc Spirilus sanctus nominetur,
epist. 82 sancti BasUiiad Patrophilum, quia ibi ait: nec alius sit qui genuil, alius qui genitus est, alius
« Hermogeneshostis Arii improbatseopinionis,quem- qui de utroque pi*ocessit.> Viden' usurpata a Patri-
admodUm manifestum est ex fide,*quseprimum ab bus Hispanis verba ipsa Leonis, ut merito credas,
illo viro Nicaesepronunfiata est, etc. > Quem eliam quod in confessionefideiadeo dilucide assertam pro-
epist. 74 episcopum CaesaraeaeappeHat. Verum cum cessionem Spiritus sancti etiam a Filio quod eam
ex sancti Athanasii ep. ad solitarios ipsi Ariani dice- Hispani ab ipso Leone hausissent.
rent non de Hermogene, sed de Hosio : « Hic formu- VIII. Ex Hispania ad Gallias symbolum sic qua-
lam fidei in Nicaena synodo concepit: > et insuper g tuor syllabis auctum pertransiit :« Quo anno, incer-
non Hermogenes, sed Leontius episcopus esset Cse- tum ; ait Natalis Alexander in ssec.iv, dissert. 37,
saroeae,qui syaodo Nicaenaeinterfuit et subscripsit; art. 3, Forsan in concilio Gentiliacensi, quod an.
«Putatur, ait Baronius adan. 525, num. 55, sanctus 727proesentePippino rege celebralum est: in quo La-
Basilius (quod humanum est) memoria lapsus esse, tinos inter et Grsccosde Spiritus sancti processiene
cum Leontii successorem Hermogenem sedisse ait fuit dispulalum. > Sed hpc concilium non anno 727,
cum Patribus in Nicsenoconcilio. > Hosius igitur au- sed anno 767 celebratum fuit teste Adone, qui ait
ctor Nicaenisymboli creditur : quod quanquam Her- disertis verbis : « Synodus anno Incarnationis Do-
mias Sozpmenus caveret in sua historia referre, ne mini 767 et quaestioventilaia inter Graecoset Roma-
adprofanos deveniret, ut supra dictum est, in ecclesia nos de Trinilate, et utrum Spiritus sanclus sicut pro-
taraen passim a Patribns et piis viris non amplius ve- cedit a Patre, sic procedat a Filio. > Insuper Pippinus,
ritis ipsius profanalionem, fide satis stabiUta et vul- sub cujus regno dicilur concilium Gentiliacense cele-
gata, ore et scripto coapitsic promulgari, ut in syna- bralum, non dicitur rex nisi anno 752, ut vult Pa-
xis quoque mysterio statuerentd;cantandum, ut mox gius ex annaUstis: non ergo anno 727, sed anno 767
videbitur. Sed nova haereseospeste grassante, Nicae- synbdus est acta. Verum ante hoc quoque tempus
no aliquid additum fuit in concilio Constantinopolita- GaUiseadditionem videntur admisisse ; nam Grego-
no, quo recentihus occurreliatur erroribus,ita tamen rius Turo ensis, qui decessit anno 594, in exordio
uf aliquaiido vetus nomen servaverit, et symbolum lib. i Histor. Francor. sic habet: «Credo sanctum
. Constantinopolitaiium dictum quoque Nicsenum a Spiritum a Patre et Filio processisse. > Ita ille red-
pluribus, prsecipue a Magislro senlentiarum lib. i, dens rationem fidei suae antequam historiam suam
flist. 11 manifeste i*epei*ies.
Additamenlum autem te- C exordiatur, ne minus cathnlicus baberelur. Quod er-
ste Nicephoro Callixto lib. xn, cap. 15, opusfuit Gre- go Gallicana Ecclesia jam receperat, caeteraequo-
gorii Nysseni, qui quse de Spiritu sancto babenlur, que Francico regi subditae recepere provinciae; et
mseruit. « Etiam, ait, Spiritus sancti gloriam, ut pote jam uno ore Gallia, Germania confitentibus Spiritum
siniilem atque oequalem Patri et Filio, sancto Nicoe- sanctum a Patre Filioque procedefe, additaraentum
nae fidei symbolo adjecerunt, Gregorio Nysseno id, et Italia amplexa est. Primus qui occurrat inler Ita-
quod illi deesset, supplente. > Appro: ans vero Da- los, qui hac usus est formula, est Paulinus noster,
. masus pontifex acta concilii a Patribus sitii oLlata, ut qui in symbolo, quod anno 796 in concilio Foroju-
videre est in epistolis, quas idem Callixlus 1. c. cap. liensi prolulit, eonceptis verbis habet, qui a Pqtre
16 et 17 relert, fn causa esse potuit quare aliquando Filioque procedit. Et quideni e renata hoc erat fa-
ipse creditus fuerit auctor syni!>oliin missa cantan- ciendum. Etenim ea in synodo de erroribus Incarna-
di. Hoc sane habet Durandus Ralional. lit». IV, cap. tionem Filii Dei, ac processionem Spiritus sancti
25 : «Nicoenum,scilicet Credo in unum Deum, Da- impetentibus sequeactum fuit. Ideoque in ea, quam
inasus papa ex coniiiclouniversalis synodi apud Con- post symbolum addidil, declaralione, velut prseman-
slanliiiopolim celebralae instiuiil iu missa canlare sum in os inserens sic habet:« Spirilus sahcfusverus
patenter. > Yerum bujus cantationis originem aliam Deus, vere et proprie Spirilus sanctus est, et non est
fuisse patebii infra. personaUter Pater vel Filius, sed ex utroque pro-
VII. Tantam interim apud orbis ecclesias, et proa- cedit. >
cipue apud Romanam, quaecaeterarum caput est et • IX. Graeci, qui hunc fovebant errorem, quot tur-
maier, Constaniinopolilan. symbolum, el lalem sibi Q bas pro hac re excilaverint, non est in ecclesiaslica
venerationem indeplum est, ul religio haberelur vel histona quispiam adeo peregrinus, qui ignoret. Illud
apicem adiere ulterius aut minuere. Nam cum pro- vero valde niirandum quod Graeciipsi fuerint depre-
cessu temporis additum fuisset Filioque ad innuen- hensi ab Occidentalibus saepe scripta Patrum, fide
dura contra novas Graecoi-umaliorumque hsereses vere Graecacorrupisse. Jam advertit Binius in Notis
sancli Spiiitus a Filio sequeaca Patreprocessionem, ad concilium Romanum sttb Agathone papa an. 680
additamentum Roraana non admisit Ecclesia, non congregatum, quod in epistola synodica a Patribus
damnans vocis novitatem, sed venerans prioris for- Rpmanis ad concilium Constanlinopolitanum missa
inulse vetustatem. Occasioautem additionis in Occi- atilataefuerint quatuor syUabaeFilioque professioni
dente error Prisciallinistarum fuit, contra quem Hi- fidei insertae. «Graeci impostores, ait, eam (episto-
spaniarum concilia insurgenlia formulam fideistatue- lam synodicam) corruperunt, eoque loco quo legeba-
runt, quam post concilium Toletanum i in edit. Gar- tur olim : Credimusin Spiritum sanctumDominumet
siae Loaisae reperies; non tamen ab eo conflatam vivificatorem,ex Patre Filioque procedentem: iUino-
credas, cum illud aera Hispan. 458, id est anno Chri- 'nien Filioque exptinxerunt. > Quam corruptionem
'sti 400 celebralum sit, et in regulae illius iilulo ipsis objectam in concilioFlorenlino a Juliano cardi-
mentio tiabeatur Leonis I papse, qui ab anno440 ad nali post Emmanuelem Calecam ibidem advertit. Ex
annum 461 Petri cathedram occupavit. Pertinet igi- ea factum, ut falsarii scripturarum dicerentur, el, ut
lur ad aiiud concilium quod periit, ait Loaisa, et verbis utar chronologistoeBrietii ad annum 780 :«In
alio loco celebralum tempore Leonis papse asserit professione fidei cum scriplum esset Spiritum san-
601 DISSERTATIO. 602
ctum ex Patre Filioque procedere, Graecinomen Fi- A ntis sub an. 809: 1 «Imperator de Arduenna Aquas
lii turpiter expunxere: facile crediti librorum cor- reversus mense Novembrioconcilium habuit de pro-
ruptores. > Nec Ula vice tantummodo sunt. falsitatis et cessione Spirilus sancti. Quam quaestionemJoannes
adulterinae corruptionis Graeci postulati Quan- quidam monachus Hierosolymis primo commovit.
doquidem cum Zacharias ponfifex in Groecumsermo- Cujus definiendaecausa Berenharius episcppus Wpr-
nem transtulisset DialogosGregorii Magnipontificis, maliensiset Adalardusabbas menasterii CpfbeiseRe-
eos vitiasse textum et abrasisse nomen Filii, Joannes mam ad Leonem papam missi sunt. > Baroniusad
Diaconus scriptof VitoeGraegoriiait his verbis cap. an. 809, n. 53, ait hic aclum non de Spirilus sancti
75 : « Quos libros Zacharias sanctse EcclesioeRoma- processione, sed an bene legitimeque additum ab
nse episcopus, GrsecoLatinoque sermone doctissimus Hispanis, Gallis, Germanis in symbolo Filioque. Et
temporibus Constantini imperatpris ppst annos fer- revera quae a Berenhario et Adalardo cura Leone III
me centum sepluaginta quinque in Groecamlinguam acta et dicta sunt, quaerecensuit Zmaragdus abtias,
converteus Orientaliius ecclesiisdivulgavit; quamvis et quseper exterisum habet Baronius, in eo versan-
astuta Graecorum perversitas in commemoralione tur num ab ipsis esseterratum in eo, quod anhuente
Spiritus sancti a Patre procedentis , nomen Fili!, ac probante Leone symbolum cantarent cum addi-
suaptira radens, abstulerit. > Locus ex corruptis ia tione Filioque. Verum actum vere fuisse de proces-
Gregorio est lib. n Dialogorumcap. 38 seu ultimo, Sione Spiritus sancli, emoia quaestioab IJierosolyriii-
ubi .verba Gregorii Latina sunt bujusraodi: «Cum tano monacho, cui nihil rei efat cum additis ab
enim conslel quia Paracletus Spiiitus a Pati'e semper Occidentalibus symbolpsyUabis, et censensus nm-
procedat et FiUo,etc. > In Groecosic legitur : 4>«.~jtpbvU nium scriptnrum salis evincit. Hcc innuit ipse
ouvirzi/.pyu, oxiTOXly.pu./knxov UVEUfjK h/.TOOUixxpbs Theedulphus episccpus Aurelianensis, qui in prae-
izpotpyj.xu.1,Si £VTWTtw SiafjtivEi.Quod sic vertitur : fatinne ad Cellectionem sententiarum veterum
Aperteigilur patet quod Paracletus spiritus a Pqlre Patruni de processione Spiritus sancli a Patre et
procedit,et in Filio permqnet. Quis non videt texlus Filio, imperatori Carplp directam sic illum affatur
corruptionem? quis non cognoscitGrsecamspongiam v. 26:
delenlem, 231 et Graecam manum novum sensum
subsiituenlem et verba? Basnagiusipse non hoc infi- luque manuminjicies,vegelat quem Spiritusille,
Causatuo cujustemporecnpit agi.
ciatur, sed ut homo qui omnem ansam insurgendi ar-
ripit in RomanamEcclesiam, captat hinc occasionem Causa igitur eral non proecisede additione, sed de
criminandi Zachariam pontificem, in observatione ipsa processione, quse etiam antea, ut visum est,
circa DialogosGregorii Magni et eorum fragmenta in Oriente, el in Hispaniis est actilata. Leo au-
inserta in Henrici Canisii Anliq. Lect. tom. II, part. tem papa legatione Caroli accepta ex concilio.Aquis-
i, pag. 88, edil. Amslel. an. 1725, sic blaterans: granensi (quod celebratum Nnvembri,legaterum ad-
t Est observatione dignum Zachariam pontificem in ventum Rnmam in an. 810 sequentern transfundil)
eadem sede Roinana collocalum et Latina Gregorii pluribus egit, ut suaderet legatis, quanquam verissi-
primi Grsecoidiomate reddentem, penitus immutasse mum esset Spiritum a Patre et Filie prpcedere, et
sententiam decessoris sui : quippe cum Gregorius fidecalhelica omninc tenendum; attamen non esse
scripserit hsecverba (Dialog. lib. n, cap. 58) : Cum insymbolp aliquid addendum, qund raulla alia my-
enim constetquia Paraclelus Spirilus a Patre semper steria, quae indubitanter de fide sunt, in symbolo
procedal el Filio; in GraecoZachariaelegatur : Aper-.LJnon essent inserta. Videsis acta hiijusmodi apud
te igitur patet, quod Paracletus a Patre procedil et in Baronium. Concludebat itaque Leo curanduhi, ne
Filio permatiet.ltaque Zacharias amplectebalur sen- symbolum cum additamento cantarelur. Exemplum
tentiamGrsecorumcirca processionemSpirilus sancti ab regis palatio procedere debere omitlendo additio-
a Patre solo, et quod mirandum magis, contribuUum nem Filioque, ubi usus intermissus in eo foret, ca>
suorum sententiam Gregorii nomine decorabat, et teras. ecclesias facUiusexemplum regium secuturas.
ipsi contra mentem adjudicabat. Quse fides hofflini- Interim Leo tenacissimusveterum rituum duo veluti
bus eiiam coelestibus,ut vocant, est habenda, si su- ancilia seu scula argentea erexit, in quorum altero
pinis lectpribus ita ppssint iraponere ? > Bellushomo Latine, altero Grsece synibolum sine additamento
Basnagius, qui ex fimbria texlum dijudicat. Novi- inscripsit. Anastasius in Leone IH, n. 410: « Hic
mus hominem,cui convenitillud: OUTOJ KV0EWV ayopa. (Leo) pro amore et cautela orlhodoxsefideifecit ubi
cW?Yiuwo-et, id est Hic vel in deorum convenluma- supra (id est in basilica beali Pelri aposloli) scuta
ledicet. Quis ileorum descendit, ut diceret Basnagio argentea dno scripta utraque symbolo, unum quidem
GrsecumiUum,,quitextiirn Gregerii corrupit, ipsum litteris Graecisel alium Latinis sedentia dextra lae-
fuisse translatorem Zachariam ? Joannes Diaconus, vaque super ingressumcorporis pensan. inibi libras
qui sseculoaltero a Zacharia floruit, asserit a Groecis nonaginta quaiuor et uncias sex. » In basilica vero
translationem Zacharise, non a Zacharia textum beati Pauli aliud erexit, de quo idem Bibliolhecarius
Gregorii vitiatum. Insuper Anastasius in Zacharia n. 411: « Fecit etsupra iniiigressucorporis scutum
edil. Rpman. 1718, n. marg. 219, hnc de sanctissi- ex argenlo purissimo, in quo orthodpxaefidei sym-
me porttificetestimcnium reddit : « Hic beatissimus [) bolum scribi fecit, quod pensan. libras triginta et
vir juxta ritum ecclesiasticum, et fidei suse spensin- duas. > HaecAnastasiusde Leone.
nem erlhpdpxam, synodicamecclesisemisit Constan- XI. Verum quod in veneratipnem anliquieris Ec-
tincpplitanse,simulque et aliain suggesticnem diri- clesiae praxis fecerat Leo, id ipsum eodem soeculo
gens serenissimo Constantino principi. > Qui fieri Pholius schismaticorum anlesignanus in sui erroris
potest, ut credatur Zacharias adulteraior textus probationem proferebat. Res sic se habuit. Ante an.
Gregoriiin articulo fidei cum primis ponendo in gra- 885 cuniPhotioConstantinopoIitanppatriarcha Aqui-
tiam Graecorumsuorum coritribulium, qui ipsis Grae- leiensis per litteras cemmunicavil, quem sine no-
cis ConstantinopoUtanis,et eorum principi juxta or- mine profert hisloriam narrans sub hoc anno Ba-
thodoxam fidei suse sponsionem, synodicam misit ? ronius. Verosimileaulem est Walperlum fuisse, qui
sed sinamus virum citra vinum quandoque temu- saltem usque.ad annum 884 sedem tenuit, succe-
lenlum. dente sibi Friderico. Verosimiliusvidesur Palladio
X. Anno809 quidem Joannes monachus Hieroso- junioii histor. Forpjul. part. l, lib. m, fuisse Gra-
' lymis refricuit quaestionem de processiohe Spiritus densem dictum quandoque Aquileiensem,quia Gra-
sancti, quaecontroversia in Oceidentem delala in denses patriarcbse majorem facilioremque cpmmu-
causa fuit, cur imperator Carolus Magnus ab Ar- ninnem et consuetudinera cum Graecis hatiebant,
duenna Aquisgranumadveniensmense Noveriibrisy- quam Aquileienses,olim Longobardis, luncimperio,
• uodum cogeret de qua Ado et cseteri annalistseFran- Occidentati devoli. Sic proni sumus de sinu sordes
coruin uuo oreconveniunt.Sit pro omnibus Bertinia- excutere, et in socitimvicinumque versare. Si quid
603 . DE SYMBOLOFIDEI 60*
liic bccurfefefyfl.ti'bddecusnostris aflerreti vereor ut.,A erectis illam inscripsit, ef in conspeciiipmniumsta?;
PaUadiiisihetts parfem fecissetGradensitius.In istis. tuens ad Ecclesisevaivas collocavit.> Si qriodtiine
nullttm invenib qtii his temporibus noh laudabili vita prudens Leo IH fecerat, in causae suaepatrbc"ihium
pfobiiateqttefloruerit: etex UgheUoinGradensib.ab traducit, , .
ahtib 854 ttsqttb a'd annum 897 riullus apparet, qui XH. Epocham additionis Filioque qpaepfocessa
CommbhiohemRbmansesedis nonhabuerit, ut exob- temporis symbolo inserla ati Ecclesja Romana re-
teritupallii, vel convPcatiPnead eoticilialiquido ccn- cepta tandem fuit, statuere arduum est, nec adtiuc'
stat. Walpertum antem exnostris httjus errorisdam- in comperto, quis primus fuerit auctor. Maniiet
nare grave dufuniqtie videtur, quia cominunionem Calecasliti. iv contra GraecpsDamasum ait aUqtios.
CttmRomaho pphtifite habuisse evineitur ex epislela fecisse auctorem: « Aiunt quoniam post primam sy-
Jbantiis PP. 8,iriofdirie48, indicl. 10, quaereciditin nodum bsaresisqusedam,quae filioPatris nomen ap-
annum 877, ut ex pfsecedetitibuset sequentibusepi- pliearet, Grsecevionaxpict. dicta pullulavit, dicens Fi-
slolis appafet, direcla Joanni Ravenhati, Ansberto liurn Patrem esse Spiritus sancti, ipsum vero Splri-
Mediolanensi,etVaiperlO(pro Waiperto) Aquileiensi tum nepotemPatris. Quapropter Damasus, qui tunc
&rchiepiscop.is, quafflvidere est in Conciiicr.tbm. XI, erat Romanus episcopus, coactp ccncilip.syniljolo
edit. Veti. 1750.LuptisWalpertum praecessit,et Lu- adjecit exFilio procedere Spiritum sanctum, illis
pttni HihdelmafiuSjqtti anrio857 sedemcl. tenebat, ut scilicet obsistens, qui dicerent eum ex FUibnascL
patet ex LtidoviciII diplbmate, quod V. Apostolo Qui enim ex Patre per FUiumprocedit, et ex Patre>
Zetio suggeretite profert additor TJgheUianus,dat. et Filio procedere dicitur, ex FUio profecio genitus;
ihdict. 5 in hunc annum 857 incidente, annpimperii g esse non potest. > VerumAlexioArisfeno, Damasum:
LtideviciX, quaetamen inter se npn cnnveniunt.An- pafiter facienti auctorein additionis,. respOndetNa-
htis eniffl858 sigriatur indict. v, sed est Ludovici talis Alexander Hist. Eccl. ssec.iv, dissert. 37, ai*t.
arirtussecundus. Annus aulem decimusLudoviciest 5, videlicet, quod Tbeodoretus, qui synodicarhDa-
annus866notatus indict. xiv; forte innota indictionis masi refert, hujus rei non meminerit, quod prpfectb>
omittuntur duo primi caracteres x et i. Hindelmario ncn pmisisset, si Damasusadditipnem primus rece-
sedem protfatiunt ad annum vigesimtimprinium: pisset. Qupd autem in symbplp, qupd Damasino-
adeoque decessio ejus cadet in annurii§77, qui est mineinter HierohymiOpera circumferlur, liaecverba;
annus, quo Waipertus accipit a Joanne PP. litleras; Filioque legantur, flocci est faciendum,doctioritius,
et inter Hindelmariumet Walperlum Lupum collo- cunctis convenientibussymbolum illud Damasi non
cant, cttjus caftiedroetempus, si haecomnia admit- esse. Qui enim fieri potuit, ut-si Damasussfatuisset
tantur, invenire non datur. Si refugis credere epi- addendumsymboloFilioque, aliquot poslsaecuUsLeb
stolamad PhPtium esse vel Hindelfflarii, quia nimis III additionemab Hispanis, Francisque factam adeb
tempofeprccedit, velWalperti, quiacommunicaverat dure improbaret, et mordicus symbolumsine illa ad-
ctifflRomanaEcclesia,vel Friderici, quia temporepo;- ditiouetueretur ? BeUarminuscontrov. tom. I, lib.
stefibr, adeoque queroquamistorum schismaticum n, cap. 21 et29, de Christo, tempus additionis re-
ftiisse, ut ait Bafonius, vide num Lupns, qui non fundit in vi sseculum: sic enim ait: « Non ignora-
iriagnitempbfis et hominis episcoptisfuit, ferre pos- baut (Grseci)additionerafactam, et tamen per annps
sit tiatie notam, et sicut nomine ita et re in ovili circiter 500 siiuerunt, nec schisma fecefunt, ut pa-
Ciiristi Ittpus exstiierit. Quisquis igituf is fueril, p^ tet, quia additio.facta est circa annum 600; > et
scripsif Photio Coristantinopolitahopatfiarchseschis- praemiserat: « Nam Hormisda in epislola ad Justi-
maticus schismalko, et perfidusperfido,aitBaronius. num imperatorem diserte scripsit ex Patre Filioque
Scfipsit attleiri, ul, cum ihter Latinos sohis hujus Spirilum procedere. > At contra hoc BeUarminias-
sehlentiaevideretur, suppetiasimploraret a Graecis. sertum militat eadam i*esponsio,videlicet,quod Leo
Non defuit ofatis Phbtius, prolixamque epistolam, III non segretulisset additionem,si a quopiame suis.
'callidahi tameh seqiieae eloquetitemremisit, et qtia antecessoribusstatuta fuisset. . Hormisda autem ea
lattdandbmittentem et missum allatorem, qua exal- in epistola,quaeest 79,tpm. V^Cpncil. edit.Veh., nbn
tahdo propfiain et depfimeridooppositamsententiain, loqulturpi'aecisede symbolo,sed demysterio Trini-
qtia Patres traducendc in obliquum , synoiios male latis, et verba faciens de Splritu sancto subdit:
interpfetandP, in sttnima fere semper mentiende, « Notuniest, quia prppriuni Spiritus sancti utde Pa-
cbnatui'funditus evellereprthhdoxaffl doctrinam, et tre et Filie prpcederet sub una substantia Deitatis. >
patfiarctiarii Aquileien. in errore confirfflare.Accipe Nou enim quia inveniturpassim in Patribiis hsecve-
paricavertia.Sicautemhatiet tilulus: «Ptiotiipatriar- ritas inculcata, inferri potest admissam etiam ia
chse CbhstantinOpPlitaniad archiepiscnpum232 symtioloaddilionem.
Aquifeioe,videlicetVenetiaruffl,de hisqui blasphemo XIII. Si licet.hac in re conjectari, protiatiile qui-
bre Spirituffl sahctuffla Filio etiam procedere affir- dem admodumfit, non statuto alicujusgeneraUscon-
mani. Bealitudinistriaelitterse nobis aUataesignifi- cilii, vel Romani pontificis, circa tempofa NicclaiI
cabant pfimo inentem tuam, quod sit secundum cum partictilares Ecclesiaejamdiu recepissent addj-
D6ttm , spiritus etiam dilectionem, quod magna sit tionenii quia novum et petulantius schisma Grsecp-
et excelsa, et vulgarium hominum conditionem su- D rum id exigebatj invectam fuisseetiam in Rehianaa
peffet. Admifatideinde sumus illum, qui hobis eas Ecclesisesymbolumeam additionem, et receptione
attulit PerVenit ad nostras aures, quod nnn- magis quam deereto alique ccfflprpbalam: vel, si
ntilli Occidehtaliumdivinum et sanctissimumSpifi- fflavis, ceucilium aliquodminus, puta Forojuliense,
tum rionsoluhi ex Deo Patre, verum etiam a Filio quod primufflin Ilalia anno 796 eam symboloappo-
pfoeedere riovo dogmate introducunt. Quod nullo suit; vel nationale, puta Aquisgranenseanni 809, ad
pacto est ferendum. > Postquam vero pro se stare quod se non vocatos fujsse dolebant Grseci,adeoque
bticcis crepantibus effutierat sedes patriarchales, plenarium non erat, particulam Fitioque addidit.
Ledhem eliam magrium, qui damnando Eutychen Approbante autem usu ipso novitatemet pontifice
et'Nestbritim Sphitura sanctum a Patre procedere ratam habente, creditum fuit forle ab aliquibus,
dijif, iioh atttem a Filio pro se stare nialiliose iiife- sed perperam a ponlifice et synodo generali de-
febat addendo : « Similiter et junior Leo, qui nbn creto aliqtio confirmatani. Sic enim tenere videtttr
'Sbluih homeh, vefum etiam fidem illius est semula- divus Thomas i p., q. 56* a2, ad 2: « Instifgente,
tu's. . . jit nullopacto barbara linguacomimperetur ait, errore quorumdam^in quodam concitioin Occi-
ifrimaciiiatahostrseftdei doctrina, Graecalingua Oc- dentalibus partibttscongregatoexpressumfuit aucto-
cidehialibus sanctam Trinitatem glorificartdamet rilale.Romaniponlificis,cujusauctoritateetiarh anti-
celebfatidamtradidit. Et nonsolum sermoneetman- qua concilia congregatiantur et confinnabantur.. >
flatbid faciertdumcuravit, verum etiain quibusdam His verbis in quoddm.concilio,generalecbncilium
«nciUbus, quasi clypeis constructis ef columnis non videtur indicatum. Conciliumenim genefale nbn
"
605 DISSERTATIO. 60S
aJeo levis niomentiest utsuti nomine cujusdamcon- Accepit? Caranza in.siimi,cbticiiibf. ad calceih cahoii.
cilii soleat indicari. Qubd addit AJigelicusexpressum cbntiUij Cartag. Mafcuni papanij, Syivestfi s.iieces-
auctoritaie Romqni pontificis nihil aliud iniiuit nisi sorem, rei prpfert auctbrem : qubd Durandus iiti. iv,
auctoritatem Romani pontilitisaccessisseadroboran- cap. .25, confirmat, ciim pfitis djcat « a Damasb iii-
dum id quod a coneitio faetum fuerat. Addueendo stitutuni -233 cantsjri patenter ; s sutidat etiairi:
etiimdivusThomas in exemplum vetera contilia con- « Quanquam et Marcus.papa gfiinus stafuisset illiid
firmata a pontifice, indicat non praecise de suo man- alta voce cantare. > Hujtts mentis intef fecehtibres
dato insertam particulam Filioquei sed aPatribus in- est Dominicus Macef in Hierciexicp V. Symbolum.
serlam, confirmandoconcilitimratamhabitam apon- Verum nullo rnodo, meb judicio, prpbatiije "fitRb-
tifice. Hanc conjecluramconfirmat querela ipsa Grae- manes ppntifices auctcres fiiisse.ritus, quemipsiiii
corum, cujus meminit fractatus ille Constantraopoli- sua Ecclesia non admiitebant, et serb tandeni coii-
taiins scriptus a fralribusprsedicatoribusinipsaCon- sueludinem receptione alibi jam usurpatam fecepe-
slanlinopoii anno 1252, quem inler observaliones et i*untet approbarunt. InLiturgiis OrientaUum eccle-
notas in libros CalecaeCxvariis monumentte Gracis siarum ,a priscis tempofibiis syinboluni ihveuitur. jn
eolleclas profert PeirusStevarlius adcalcem Operum libris Dionysii Areopagitse nomine cifcumferri, sp-
ejusdem ManueUs Calecae. In eo enim sic legitur: lilis, etpraecise ecelesiasl. Gierarch. cap. 5, part..ii,
t Secunda catisa divisionis (Graecorum,a Latinis) nemine laudis et confessionis,quaepraecedunt impesi-
fuit, quianon fuerunt vocati ad concilium Ultramon- tipnem panis sancti, et calicis beriedictionis in altari,
tanum, quando illa dictio, Filioque fuil apposita. >: juxta.Schoiiastem Stapluteoseiri symbblum fidei in-
Nonergo concilium generale erat. Forleautem Ultra- g leiligitur, quod si verum est, de symboloApp.stolico
montanum hoc eonciliumfuit Aquisgranense anni 809, est intelligendum quod cseieraomma aritiquitate prse-
uli dictum est. , cedit. In Liturgia sancti Basilii Magni in litania 5
XIV. Dionysius Petavius Theol. dogm._tom. II, de tisecRnbrica apponitur: Diac. Intendariius et caria-
Trinit. lib. VII, cap. 2, n. 4, ex encyclica Photii mox mussynjbplum. Et cdniant omnessymbolumincipienle
citanda vel Nicolao I, vel circa ejus tempora syllabas qrcidiacono. Synibplum Basilii, si iwnest Appstpii-
illas Filioque additasautuniat symbolo. Idemquoque pum, npn aliud esse petest quam simplex ^icaenum.
opinari videtur Natalis AlexanderHist. Eccl. saec.iv, Etenim Censtaniinopolitanum non hjsi ex, concilio
dissert. 57, art. 5, et quidem si de tempore agitur, Constantinopplitanp an. 381, pfbdiif. Basilius auferh
iiitiil ferme est qttod opponi possit. Quandoquidem iatp funclus est an. 379, Jlal. Januaf. ^Ajiud tahien
res ejus lemporis id suadent, et ipsa verba Photii dieendum est de synibo,lo, qupd in Liturgia saiicli
suhindicant, quaemoxproferentur. Ipsum aulem Ni- Jnannis Cbryspsi.,nomjne vulgatahabetur. Nam cum
colaum I fuisse additionis in Romana Ecelesia aucto- Chrysestpmus sedem CpnstantinbppUtanam, adierit
rem; Baronius noster satis probabiliter negat ad an- an. 598.,id est post actum conciiiuni Coiistantinopoli-
num 885,. n. 55: '«Si id fuisset, ait, Photius allius tanum, aliud symbolum nori ttsiirpasse paf est cre-
in ipsum Nicolatifflpontificem declamasset, qui eam d.ere, quam quod nuper ab ipsp cpnciUp einanarat.
fn symbolum intulisset: sed cum duabus epistolis Qupd etiam manifesliusfit ex ceUatipnesymbqiorum,
acerbissime in Romanam Ecclesiam invetiatur, nun- nam fqctbretn coeliet tertm inveniesin symbolqCtiry-
quam cum eo noniine stigillat, quod ea in Nicaenuffl sostomi, quoe yerba addita a Constantinbpplitano,
symboluin intiilisset, > fiitef verba autem Photii,' p" desunt in Nicaenp. Qupd si ccnteiidis symbpium in
quse habet in encyclica epistola ad Alexandrinam et tiisce liturgiis ppstefipritius auctpruih siipfum ,ssecu-
cseteraspalriaTchalesOrientis sedes difecta, calum- lis additum fuisse, adlmc Orientales nestras pfaeces-
nias imposturasque enormes continenle, citata a sisse hac in re ecclesias evintitur. Etenim Theqdq-
SPetavioet Natali Alexandro, hase ad uostrum pi*o- rus Lector CpUeclaneor.lib., n, ef quem ipsesequi-
positum facienlia sunt: « 0 maU doemonismachina- tur, Nicephorus Callistiis Ilistpr. Eccl. lib. xyi, cap.
menta? Spiritum sanctum rtPn ex Patre splum, sed 35, aiunt aucterem symtioli in synaxi cantandi Ti-
«tiam ex Filie procedere vanissime praedicahles. > motheum fuisse: « Tinjplheus ab amicis rogatus,
Baronius integram episiolarh profert ad annum 865, sunt verba lectoris, symbolum .fidei trecentpriim de-
n. 54, ex versique Federici Metji, qui, « collatis Cem et oclo Palrum per singulas synaxes dici, cura-
codiciijus Vallicellarioet collegii Grsecorum summa vit ad reprehensionem videlicet Macedbnii,quasi ille
diligehlia in Latinum vertit, el in tiis perquirendis symbolum hoc non receperit, cumantea semel tan-
plurimum laboravit: » sunt Baronii verba. Veftit tuffl in anno, in Parasceve sciiicet Doniinicaepassio-
autem ipse sic: * 0 maii dsemonis arles? Spirltum his tempore, quo episcopus catechizabat, recilatum
sanctum noh ex Patre Soliini, sed eliam a JJilio esset. > Timotlieus tiic decessit aniioSli. Alii.ta-
prceedere neviter docentes. > Duo autem verba fflen apud laudatum Niceptiprttm iib. xv^cap. W,
difficiiltatetiienodant, si versipriem Melianani admit- ijiter invenla Petri Cnaptiei hoc quoque reponunt:
tis. Si enim Photius insurgil fti errores, ut impostor « Utsymbolum sanctiim, quod semel tantum antea
dicebat, Latinorum novifer ab ipsis inlroductos, lo- - magno et sancto Parasceyes die dici soiitum ftierat,
quendo de additione Filibque syhibblo facta, mani- , in synaxi et conventu ecclesiaequoyis deeantaretur.>
festissimum fit srib his tehiporibtis additum verbum D Cardinalis Bona Reruffl liturg. lib. n, cap. 8, n. 2,
fuisse. Graecaautem sic se habeht apud Petavium cbnciliare conatur tias opiniones sic: « Sed tiic (Cna-
1. c. £1xij; TOUTiovnpov/irjj^«vvjftKT6)V TOftveOfiaTO phetts, qui tempore Zenonisfloriiit, idestsub finem
toyiovbuj(ex TOU SWrfb;fiovov,cik\t/.ye v.aiix TOU TIOO sseculi iv et atite Timotheum e vivis excessit) fortas-
mpzyiaBki xsvoXoyria-uvrsc. Equidem r.tvoXayho-uvxt; sis iu Antiochena: ille (Timotlieus) in Constantino
per;E sbripftim, vdniloqmns importat; si vero di- politana ecclesia tiunc morem induxeruut, queniLpost-
phthongo ~a.i nova ea Hispani primi inter Latinos receperunt. »
scrihatur, videlicet v.uivo\oyna-u.vxt;,
loquentes interpfelattduih est. Vanum enim mvbv: XVI. Rilus liujus inbccidente,prppagationem plu-
rMvovautem novitm significat. Quid scripserit Pho- ritius exponit P. le Brun toffl. II, dissert. 5, de Li-
tius incertum. Aflinitas diclionis facile inducere po- turg. Hisp. sen Mozarab., art. 1, altioremque scalu-
tuit amanuenses, ut unutn prP alip acciperenl. Vero- riginem indagatur, quam hic sit bpefaeprbtiumpro-
simiUus auteni videtur sectindum positutn, et nova dendo immorari. Sufliciat nosse in cpnciiie Tcle-
loquenles interpretandum, quia fiovitatem doctrina- tane in sub Pelagio II pontifice jussu Reccafedi regis
rhm et riluum Photius Latiriis objiciebat. Quidquid congregatp, VIIIId. Maii sera Hispan. 627,sitii, prq-
tamen sit circa scriptionem verbi, Pholius noviialem posuisse Patres cpncjUi ecclesias Orietiiafes hac in
additionisaccusare vplebaf, ex cujttsaccusatiene ccl- re imitandas. Capituluni autein seciindum est hu-
Ugitur Rcmanam Ecciesianl circa hoc tempus adje- •jusmodi: < Pi;o.feverentia^^sanciissima5'fidei,;et;pi*o-
jcisse sy-mbolpvertittm Filioaue. ^pter..coffotiorandas lionijnuin , ihyalidas,;;mente%s,
XV. Sed quapdP nam symbplum in syjuaxi cantari consultu piissimi et gloribsissimi dbiiiffiinosiri Rec-
,607 , DE SVMBOLOFIDEI
caredi regis sancta constituit synodus, ut per omnes A regni Francorum tom. I Capitul., pag. 483, ab
ecclesias Hispaniae vel Galleciaesecundum formam Apostolorum distiuctum, nempe Nicsenum.Ait erain;
Orientalium Ecclesiarum concilii Constantinopoli- se velle scire quomoio sacerdotes doceanf pletiem"'
tani, hoc est centum quinquaginta episcoporum sym- « de symbolo, quaesit ejus interpretalio secundumLa-'
bolttm fidei recitetur, ut priusquam Dominicadicatur tinos; de credulitate quomodpeiedendum sit in Deum;
oratio, voce ciara a populo decanletur. > P. le Brun Patrem emnipplentem, et in Jesum ChrislumFilium
hon a populo, sed populo decantetur habel : quam ejus, et in Spiritum . . . sanctum, sanclam Eccle-
•uuidem puriorem genuinamque lectionem credimus. siam catholicam,-et csetera quse sequuntur in eodem
Juxta hujus capituli sanclionem in liturgia Mozara- symbolo. t Duo habet symbola: prius est Apostolo-
' tiica cardinalis Ximenes symbolum apponitur i*eci- rum, aliud, qttod Credulitatem appellat, est ipsum
' tanduin ante communioiieni.Sic ibi praecipitur : Ele- Nicsenum, sive Constantinopolitanura.
' iiet sacerdos corpus Cliristi, ul videatur a populo, et XVUI. Tandem Romana Ecclesia ritum cantandi
dicat clwrus symbolum,bini ac bini, videlket, Credi- symbolum in missa amplexata est anno 1014, sub
1mtts in unum Deum, etc. Post hmc frangil presbyter Beriedicto VHI, instante sanctissimo imperatore Hen-
Euclmristiam. Idem habetur in liturgia a sancto rico. Rem narrat ipse, qui gestis inlerfuit, Berno
Leandro in usn habita, hisi quod in hac non postea, abbas Atigise Majoris sive Divitis. Is in libello de
sed dum cantatur symbolum, sacerdos frangit Eu- quibusdam ad Missam speclantibus, cap. 2, lnquens
charisliam per medium. de hymnp angelice Gloria in excelsis, qui a quitius-
XVn. Sicuti autem ab Hispanis ad Gallos, deinde dam nen canebatur, quia Romani hunc perraro can-
ad Germanos et ad nostrates Carnos seu Forojulien- j{ tarent, subdit: « Nam si illum angelicum hymnum
"'ses, Germanis finitimos, symbolum cum additione prohibemur in festivis diebus canere, eo quod Ro-
Filioque pertransiit, ita ritus cantandi symboli ad manorum presbyterj non solent eum canere, possu-
missam ab Hispania in hasce provincias commigra- mus simili modo posl Evangelium symbolum retice-
vit. Tempus, quo hoc fieri ccepit, assignare difbcile re, quod Romani usque ad hsee tempora divaeme-
est. Walafridus Strabo, qui paulo post Carolum Ma- moriae Henrici imperatoris nullo modo cecinerunt.
gnum floruit de Reb. Eccles. eap. 22, ait: « Apud Sed ab eodem interrogati, cur ita agerent, me coram
Gallos ct Germanos post dejeclionem Felicis hseretici assistente, audivi eos, hujusmodi responsum reddere,
sub gloriosissimo Carolo Francorum rectore dam- videlicet quod Romana Ecclesia non fuisset ali-
' nati, idem symbolum latius et crebrius in missarum quando ulla haereseos fsece infecta, etc At do-
coepit officiisrecilari. > Si lalius et crebrius postea minus imperator non anle desiit, quam omniura
' factum dicitur, palet antea quidem factum, quamvis consensu id domino Benedicto apostolico persuasit,
restrictius et rarius. Hoc tamen Galli inconsulto Ro- ut adpublicam missam illud decantarent. Sed utrum
mano pontifiee non fecerunt, ut apparet ex dialogo hanc 234 consuetudinem servent adhuc affirmare
" missorum Caroli Magni ex concilio Aquisgraneusi non possumus, quia cerlum non tenemus. > Hsec
anno 809 cum Leone III, quem affert Baronius eod. scribebat Berno post annum 1024 quo decessit san-
an. n. 54 et seqq. qui n. 60 sic ait dixisse missos ctus Henricus, et ante annum 1048 quo ipse fato
Caroli ad Leonem : « Nunquid non a te ipsuni sym- functus est, quae tamen antea acciderunt, nempe
bolum non est data in Ecclesia cantandi licentia? anno 1014 quo Romae degebat imperator, coronam
Nunquid a nobis hucusus ille cantandiprocessit?... Q imperii suscepturus a pontifice. Ab hoc igitur anno
Papa : Ego licentiam dedi cantandi, non auleiii can- ccepit canlari in ritu Romano symbolum, quod antea
tando quidpiam addendi, elc. >Franci igilur non ipsi non fiebat, adeoque hujus non meminerunt Alcuinus,
primi ritum invexerunt, sed aliunde, puta ex Hispa- Amalarius, Rabanus, Remigius, et quotquot ante hoc
niis, acceperunt, et non nisi facultate a Roinano pon- lempus de ordine missae Romanse scripserunt, nec
tifice impetrata usurparunt, quam cum Leo fateatur apparet in vetcribus sacramentorum codicibus vesti-
se dedisse, antc aiinum 795 quo dictus est pontifex, gium, si credis emineiilissimocardinali Joanni Bonae,
dare non adeoque posl ceiicilium Francnfur- qui boe advertit Rer. liturg. lib. n, cap. 8, n. 2.
•tanum annipptuil,794, iii qun hseresisFeliciana prescripta XfX. Verum jam contrahamus vela, sermonem-
fuit. Quaeprcscriptip cum in causa fuerit syrabolam que ad Aquileiensesymbolum convertamus :
frequenliiis cantandi, ut cum Strabone dictum modo Alque etiuidcmextremojam jam sub finelaboris
est, videtur inferendum sub initium ponlificatus Yelatralio, et terris feslinoadvertere proram.
Leonis symbolum crebrius ccepissein missis cantari.
Qiiamvis autem Leo anno 809 cum legatis Caroli Symbolum hoc non aliud est ab Apostolico, si pau-
omnibus nervis ageret, ut ritus lolleretur ab ecclesia cula verba demas vel variala, vel addita, vei omissa.
Gallicanaeo quod ipse nimium abhorrereta novitate Accipe iUud parum putum a presbytero ipsius Aqui-
•additionis Filioque, el suaderet ut in regia capella leien. ecclesiaeRuffino, et confer cum vulgari, vide-
ab hoc ritu abstinerent, ut cseterceecclesiae tanto- bisque quanta additio, vel detractio, vel mutatio sit
cius dediscerent quod ab exemplo regiae capeUae inserta. Est igiturhujusmodi:
fbrte didicissent, inanis tatnen cessit conatus. Nam _ « Credo in DeoPalre omnipotente invisibiliet im-
eodem sseculo ritus ubique propagatus ab omnibus **passibili; et in Cbristo Jesu unico Filio ejus Domino
ecclesiis Gallicauis est recejplus, ila ut episcopi sta- nostro; Qui nalus est de Spiritu sancto ex Maria
tuta conficerent ad ritus hujus observationem. Hu- Virgine : Crucifixus sub Pontio Pilato, et sepultus
jusmodi est illud Herardi episcopi Turonensis, latum descendit ad inferna : Tertia die resurrexit a mor-
n. 16 in eapitulis anni 858<indict. 6, anno episco- tuis : Ascendit in coelos : sedet ad dexteram Patris :
patusejus 3, xvn Kal. Junii in synodo traditis, quod Inde venturus est judicare vivos et mortuos. Et in
sic est: « De oratione Dominica et symbolo, ut me- Spiritu sanclo. Sanctam Ecclesiam : Remissionem
moriter omnes teiieant; et Gloria Patri, ac Sanctus, peccaiorum : Hujus carnis resurrectionem. >
atque Credulitas, et Kyrie eleison, a cunlisreverenter Hoc est symbolum Aquileiense apud Ruflinum
canatur. Psahni similiter distincte a clericis. Et ut prout edidit pbst opera Cypriani Stephanus Baluzius.
Secre a presbyteri non inchoent antequam Sanctus sive absolulor operis a Baluzio coepti monachus qui-
finiatur, et cum populo Sanctus cantent. t Si excipias dam Benedictinus e congreg. S. Mauri. Du-Pin in
prima verba, csetera ad missam inilubie videntur per- recensione symboliAquileien., in aliquibus ab hoc
linere. Symbolumquod appellat, quia memorisepra- variat et credil errore amanuensium dictum Credo
cipit mandandum, Aposlolorumest. Credulitatemve- in Deo, elc, et reponit in Deum, etc. Adnotator Ru-
ro, ipsum Nicoenum seu Constantinopoliianum in fini tribus mss. codicibus suam lectionera tuelur. Et
missa, de qua ibi sermo, canlandum intelligit. Cre- exemplo aliorum symbolorum apud Hieronymum et
dulitatem autemipsumsymbolumesse, colligitur etiam Augustinum Pamelio reppnenti in Deum, sie respon-
<jxepistola generati"Caroli Magni ad arctiiepiscopos det: « Pamelii rationes probant illud quidem in pkv
009 DISSERTATIO. 610
risque symbolis dici solere, Credo in Deum; "at mi- A , Quamvis autem articulus hic oppugnalores hsereticos
nime probant sic etiam exstitisse in symboloecclesise tiaud habeat, bppositore tamen, vero ne an appa-
AquUeiensis. Quin etiam quo usitatior erat accusa- rente, non caruit, teste Petavio de Incar.'liti. xm,
tivus in symboUs,eo minus probabUeest librarios vel cap. 15, Erasmum intellige, qui de hoc articulo dis-
incuria, vel de industria ablativum in hoc symbolo serens, aitPetavius, « nuper sententiam tulitparUm
posuisse. At minime mirum, si cum reperirenl ablati- aequam catholicse professioni, et in eam propensum
vum, novitate offensiaccusativuminserverint. Quam- se esse monstravit. > Post quam aulem capitib. 16
obrem codices, in quibus legitur : Credo in Deo, et 17 innumera, fere dixerim, Patrum tum Graeco-
etc, el in Christo, et in Spiritu sancto, videntur mihi rum tuni Latinorum protulisset testimonia astruentia
accuratius consueludinem ecclesise Aquileiensis re- hujus.articuli veritatem, insurgit et perstringit cap.
linere, quam qui accusativum usurpant. Hsecautem1 18 Erasmum, qui et si dogma non impugnet apefle,
symboli prbnuntiandi ratio non videtur ab hac eccle minus reverenter tamen loquilur, quam de articulo
sia ascita sine concilio fuisse; sed ut trium persona- fidei par esl sentire. Placet Petavii aliqua selecla;
rum divinaruffl clarior esset distinctio ab articulis proferre, a quo condigne vapulat Erasmus : 1 Nec
sequenlibus, sanctam Ecclesiam, etc. » Et quidem audiendus Erasmus, qui in Calechismo cap. 4 ad
apud Ruffinumnostrum-non repetitur Credo ad san- ut illud symbbli, Descenditad inferna, eo rem deducit,
ctam Ecclesiam, ut repelitur apud Du Pin : et bine etsi 11011improbandam pemius partictilam islam
coltige rationem ablalivi positi in personis Trinilatis, putet, nec: temere damnandampropter auctoritaiem
in quibus credimus ad discriraen accusalivi, quo ef- Ecclesiae non tamen adeo certe constare velit, quam,
ferliir fides, qua credimus esse Ecclesiam, ut innuit nD etiam ad symbolum adjunctam fuisse suspicatur: Et
Ruffinus 1.c. n. 36, et Venantius"Forlunatus initio ad hunc locum multa congerit absurda sane, et non
lib. xi. - . . levi castigatione digna. Horum primum est quod
XX. Tria notata digna adduntur hoc symbolo, in Cyprianumait dicere illum arlkulum in symbotoRo-
prinio scUicet, in quarto, et in ullimo articulo. In mano non haberi, ac ne apud Orienlis quidem eccle-
Deo Patre omnipotente sias addi. Qtiem Cyprianum ibi nominat, Cyprianus
primo sic tiabetur, Credoinomittitur
invisibili et impqssibili.Hoc apud Du Pin, non est, seii Ruflinus, quod hodie uemo; paululum
et tamen Rufiinus rationem additionis profert in Ex- erudilus ignorat. Atque hic lapsus in alio dissimulari
posit. Symb. Apost. § 4 et 5 bis yerbis:« Sciendum poleral, quem existimai*epossemus cursim tantum-
quod duo isti sermones in EcclesiaeRomanse symbolo modo ex peragrantem opusculum iUud-inter Cypriani
non habentur : constat autem apud nos additos hae- opera eo decerpisse periodum istam, nec caetera
reseos causa Sabellii, Uliusprofecto, quse a nostris legisse. Al in Erasmo locum non.habet haecexcusa-
Patropassiana appeUatur, id est quse Palreni ipsum tio, qui Cyprianuin edidit, accurateque recognovit.
vel ex Virgine nalum dicit, el visibileni factum, vel Quis igitur u.r.paniQv.v,et incogitantiani hominis, ne
passuffl aflirmatin carne. Ut ergo excluderetur talis quid dicam asperius, non miretur, qui non animad-
impietas de Patre, videnlur haec addidisse majores; verterit, quam in illo tractatu mulla sint, quae non
et invisihilem Patrem atque impassibilem dixisse. > prorsus tietielem admoaere possent non eum Cy-
Cum tamen additionem hanc in symbolo Orientalium• priani esse, sed alterius aatatelonge posterieris?.. .
reperies, ob eamdem rationem credito inserlam. Ilem Aquileiensem ecclesiam nominat, in qua Jbapti-
XXI. Descenditad inferna articulus videlur pecu- smo se initiatum asserit. Haecsane quemlibet stupi-
liaris symboliAquileien., quippe qui in aliis symbolis G ' dum tiominem docere peterant npn illud ppus: esse
nuUibi inveniatur, praeler quam in vulgari, Descen- Cypriani. > Pergit Petavius caelera viiiliijgaioris nae-
dit ad inferos. t Sciendumest, ait-Ruflinus § 18, quod nias refutare, quem videsis, neque enim vacat omnia
in EcclesiseRomanaesymbolo non habetur additum, recensere.
Descenditad inferna, sed Mque in Orienlis ecclesiis XXII. Exlremus symboli Aquileiensis articulus sic
habetur hic sermo : vis lamen verbi eadeni videtur habet, Ilujus carnis resurreclionem,qui cum dicere-
esse in eoquod sepultus dicitur. > Hine quia deest in tur, signo crucis manu fronlem laugendo, ut moiis
caeteris, a plerisqtie expositoribus symboUexposilio fuit et est apud pios, caro contingebatur, in qua, et
ejus omittitur. Qui autem exponere susceperunt, Ri- non in alia carne, quisque se profilebalur surreclu-
chardus Eremita et Bruno Herbipolensis episcopus rum. Ruflinus postquam varia ex Scripturis , testi-
non a vulgari, Descendit ad inferos, sed ab Aqui- monia ad carnis resurrectionis veritatem firmandain
leiensi, Descendit ad inferna, verba exponenda hau- et prsecipue ex libro Job eollegit n. 45, sic pergit:
serunt. Venantius Fortunatus 1. c, qui symbolum « Quod adjunctum est hujus, vide quam consonum
AquUeiense,scriptor nataU et origine conterminus, sit omnibus his, quse de exemplis divinoruin. volu-
optune noverat, habet, Descendit ad infernum, quod minum memorabamus. Quid enim aliud indicatur in
sic exponit: <Descendensad infernum injuriam non dictis Job, quse superius exposuimus cum dicit: Qui
pertulit, quod fecit causa clementiae, velut ut rex resuscilabil pellem meam,-qum hmc nunc haurit, id
intraris carcerein, non ut ipse teneretur, sed ut noxii est quai isla tormenla perpetittir, nenne aperte hujus
solverentur. > Cur desit in caeteris in catisa est, si carnis dicit resurrectioneni futuram, hujus, inquam,
credis Macris in Hierolex. V. Symbolum, quod nulli D ] quse Iribulationttm et*tentationum235 cruciainenta
dubium de veritale adhuc enatus est, nec hsereticus nunc sustinet. > Simile habet lib. 1 Invectivar., non
uUus dogma hoc impetivit. Equidem BeUarminus longe a principio, ubi postquam dixerat se ante an-
tom.T, lib. iv, cap. 6, de Christi anima fatetur, quod nos triginta in mpnasterie pesitura, baptismp rege-
« haecparticula, Descendilad inferos, hoc tempore neraturo, signaculum fidei consecutum per sanctos
habetur ubique. Et ita etiam legitur Catechismus vires Chrpmatium tunc presbyterum, Jovinum ar-
Lutheri major et minor, item Calvini, Brentii, et chidiaconum, et Eusebium diaconmii sancti Yale-
aUorum. Ita quoque Iegunt Centuriatores Cent. I, riani, subdit: «Ad majorem rei fidem praecipuum
Ub. n, cap. 4, et Pelrus Martyr in libello De sym- Ecclesiaenostrsemysteriumpando... sancta Aquileien-
bolo. lmo Calvinus lib. n lnstit. cap. 16, § 8, dicit sis ecclesia, Dei spiritu futuras adversum nos calum-
hunc arliculum in praecipuis habendum esse. > Sed nias providente, ubi tradit Carnis resurreclionem,addit
in hoc suspectum habeas Calvinum, nam loco pro- unius pronominis syllabam, et pro eo quod caeteri
verbii est senarius ille : dicunt, Carnis resurreciionem, nos dicimus,' Hujus
carnis resurreclionem, quo scjlicet fronlem, ut mos
Aoyov1:0.^Ij-Spou/xrjTTOT -hyho-rt
^O.ov, est in fine symboli, signaculo contingentes, et ore
id est, Verbainimici nunquam amkaputes. Calvinus carnis hujus, videlicet quam contingimus, resurre-
roagnificalarticulum descensionis ad inferos Christi, ctionem fatentes, omnem venenatae adversus nos
ut astruat Uludnefarium et impitim dogma suum de linguae calumniandi aditum perstruamus. > Occur-
cruciatibus Christi in inferno et poenis damnalorum. rebat Ruffinus,»quiprp Origene sexuum differentiam
6li DE SYMBOLOALITNENSI 611
in resiiscitandis amovente, stabat, objectioni, quse A yero desunt proecipuasunt commumonemsanctorum,
sibi potefat inferri. Sed casso latibre. Nam sancttis et vitam mternam. Primum, etsinohinseratur,intei-
Hieronymus Apologia 11 adversus Ruffinum artem ligitur in verbo ecclesim;adeoque ejus articuUpotius
detex.il. «Non qusero, ait, quod scribis eamdemcar- est expositip, quam singulare fidei aliquodcaput, uli
nem resui-gere, iti qua vivirims, nullo mentbro am- docemur per CatectiismumRomanumsect.24. Vitam
putato, nec aliqua parte corpbris desecta: haecenim autem mternam deesl non solum in Aquileiensi, sed
lua yerba sunt. Sed qusero quod Origenes negat, et in Orientati, et in Romano, quod vere Appstpli-
uirum in eodem sexu, quo mortua sunt corpora cum est, et non nisi in vulgari reperitttr. Sanclus
siiscilentur . . . Haecaut dicere debueras aut ne- Hieronymus epist. 61, adversus errores Jeannisfiie-
gare, > Huc facit quod Gregorius lib. xiv, cap. 29, rosolymilapi: « Post confessionemTrinitatis, el uni-
Moral.iniUudJbb.: Et rursumcircumdaborpellemeq, tatem Ecclesise,onine Christianidogmatis sacramen-
refeft: videlicet Eulicium Constaiitinopolitanumne- tum carnis resurrectione concluditur. > Sed hic in
gantein verara corporum resurreclionem, adeo a resurrectione carnis comprehenditur, ut innuit Ru-
se conviciu.rii,ut moriens pellem manus sum tene- finusloc cit. nuni. 45, « Eritergo corpus quod re-
ret dkens : Cdnfiteorquia omnesin hac carne resur- surget a mortuis, incorruptibile et immorlalenonso-
gemus. lum juslorum, sed etiam peccatorum. > Et si corpus,
XXIH.Hsecsunt addita in symbolo Aquileien.Quae ergo et anima, per quam vitam vivet aeternam.

DISSERTATIO SEXTA.
DE SYMBOLO ALTINENSI.

I.Pater AnloniusPagi in Critica Baroniana,adan. B pauloque post eodem anno celebfatiim concilium.
Christi 802, nurii. 5, liabet haecverba : « Baluzius in « Immanevero facinus, inquit, quod memorat Pauli-
Praefationelib. i MisceUaneor.poUiceturseintegram nus, ad Venetospertinere, qui Gradensi antistiti \i-
sancti Paulini epislolam ad Carolum Magnum scrip- tam eripuerunt, sine causa dicitur. Hludpotiusintel-
tara de rebus gestis in concilio Altinensi in lucem ligi debet, quod Romae in sanctissiraum ponlificem
emissurum > quibus manifeste indicat se eam non vi- Leonem III intentatum fuit. > Et § seq.: « Id anno
disse. Et quideni videre ipse integram non potuit, contigit 799, ut communi caleulo dpcent scriptcres:
cum e vivis an. 1699, Non. Jun.,Aquis Sextiisdeces- unde eodem annP synpdumAltini habuisse Paulinum
serit, epistolas autem nonnisi an. 1715 inter Miscel- cplligitur. Diem designatAnastasius,quaingenscom-
lanea Baluzii tom. VH Parisiis prodierit; in quoepi- missuin est sacrilegium, Cum Leo moresolito in le-
slolam tom. I promissam, ex schedis V. C. Jacobi taniis, qum ab omnibus majorcs qppellanfur, proce-
Sirmondi, pag. 6, integram profert ipse Baluzius, derel, diem scilicet25 Aprilis. flis diebus paschali
qup ex fehte et nos eam hausimus, et suo loco inter tempore suam pro more synodum Altini celebravit
Opera Paulini fetulimus. Principium et finem epi- Paulinus : vulgatumque sceleratum facinus Carolo
stolseafferuntet Baronius an. 802, tium. 7 el seq., et regi denuntiat, ad tUlionem. >
CoUectpresCencUiprum.NPSquidem ex codiceVatiT UI. Verum raliones ipsse,quibus inhancopinionem
cano, qtto usus est Baronius, licet, ut ipse fatetur adductus est, expendendaesunt. i.Est,quianunquam
satis mendosp, et ex Conciliis Iiabbeanae editionis in epistola Carolus vocatur impefator, sed rex tart-
correximtts menda quibus scatet editio Baluziana. tummodo. Imperalor dictus est an. 800 quo nondum
Cum vero ex Yaticariocodice ut pote manco, non U- pj acciderat nex Gradensis praesulis. Si ergo inteiitus
cuerit einendafe nisi pfincipium et finem dictse epi- patriarchoe Gradensis nondum aeciderat, in causa
stplaej nps ad reliquas partCsejus, nelas, et etiserva- esse non ppterat, ut conciUumconvocaretur. 2. Quia
lipnes rteslras cbnjectandoproducimus, ut lux non sicufi Auastasius Leonem dicit a suis offensoribus
nimiura clarae orationi affulgeat. Paulini siquidem semivivumreUctum, itaet Paulinus ait sacerdotes se-
stylus, si quandb alias, hic certa verborum copia, mivivosrelktos. 5. Epoeha, quam habuit ip mente
iie dicam farragine implexus est, et phrasim adhuc Paulinus, cum alludit ad legem Levit, xix, 25, lafam
tiirgidiorem prsesefert, quam quoe in cseteris ejus de non gustando de fruclu pomiferorum UgnOruma
scriptis consplcitur. Corruptus saeculigustus id fere- primo plantationis anno ad quintumusque, intermis-
tiat, et ipse exquisitas dicendi formulas consectatus sionem synodorum insinunt, scilicet a synodo Fran-
est, ut epistola digna principe, et fegis aulse digna cofordiensian. 794 ad synodum Altinenseihan. 799.
appareret. Circa eam tria occurrunt quse subtilius Anno autem 799nonfacinus in Grandensempatriar-
examen et accuratius exppsluiant: videlicetquaefue- cham, sed facinus in Romanum pontificem accidit.
fitconciUi, de quo lpquitur epjs^ela, pptissima, seu Ergo de hoc, et non de illo agit Paulinus in sua epi-
prexima proetercommunes, caiisa : quo annoetanni stola et synodo. Hsecsunt potiora argumenta, sive
tenipore concilium coactum sit, et tandem quojure conjecturse P. de Rubeis.
Altini fuerit coaclum. IV. Ad quorum primum resppnderi potesf, primo,
H. Intimam concilii Alliheiisis cogendi causam quod in codice Yaticanohahetur imperatori : quahi
examinareaggiedienli slatim inlimineoccurritPatris lectionem probat Pagius ad an. 802, n. 4. Insuper
Berhafdi Mariaede Rubeis yiri doctissimi sententia nihil eyincit, aut necessario concludit argumentum
utnobis videlttr, a qua cum dissenlire manifestis ar- [) ex appellationevel regis, yel imperatoris. Sicutenim
gumentis ducti, ut infra patetiit, cogamuf, eam non antequam imperator acclamaretur, piuiies impera-
riiodo referre, sed etubiopus erit infirmare necesse lor est diclus, ut docet Baluzius ipse in notis ad con-
habemus : quod virum veritatis ainantissimum aetrui cilium Narbonense; quod et nos advertimus in dis-
bOnique facfufttmriondubitahitis.Is igiturindissert. sert. 4, n. 27, et videre est apud Du Cange V. Impe-
de schisniate, AquUeiensi cap. 21 facinus Mauritii ralor : ita post susceptumdiadema imperiiregemdici
diici's Vehetorumfilii,ihJoannem Gfadensempatriar- posse non est ambigendum.Sic et in diplomale ad
cliafflperpetratum, quod comffluniler, si non unica, Fortunatuni Gradensem datum an. 3 imperii, ipse
pfaecipua tamen concilii causa censetur, uti diximus Carelus dieit;« Maximumregni (nnn imperii) nostri
tii Vita saiicti Paulini, cap. 12, num. 4, non admittit, munimentum, etc, > etcirca finem : t.prb slahitilate
sed yertia epistolae,quse scelus produnt, ad injurias re^rntnostrijugiter, Dominimisericordiamexorare.»
illatas Leohi UI pbntifiti Romaea Easchali, et Cam- Neque hie imperii habet, sed regni observatione di-
pulo ifi letariiis die 25 Apiilis an. 799 ait' referenda, gnum est, quod tiabet C.pintiusa'd an. 805,num.58»
•fifs DISSERTATIO. Mi.
c In eodem praeceptq, ait agens de hoc diplpmale A in notis dictum. Interim nonnujla adhuc pppo-
Fortunalo cohcesso, Garolus atinuin imperii sui ter- ': rienda. : ''" ''* "'''' 'F'"?:'" *' " .
tium apponit pro caractere chrotiolbgico, et in ipso VO. P. De Rubeis d.edie, quo njale habitusestLep
diplomatis contextu misericordiam Doniini non pro ' Ronjae sic habet: « Diem/designatAnastasiusl ...\
imperii sui, sed pro regni sui stabililate cupit exo- scilieet 25 Aprilis. His dietihi" (ubia hjec yefba)., liis
rari. 236 Cur aulem non utrobique mentionem im- diebuspaschali tempore suain pro rnqfe synpdum
perii faciat haecratib reddi polest. lmperii noriienper- Altini celebravit Paulirius : yulgatumque.scelefaiiiip
bonnrificum, ditio nulla, ne vicus quidem. Ideircc facihus Carolo regi denuntiat adtiitionein. > Noji iie-
Carolus, ut tempus consignet, quo prseceptum emit- gamus pro more imo el tempofe a canonibijs prai-
tit, annum notat imperii.sui; s6d utii de suis agit scriptb synodum coactam. Hocenim est, qupd ait Pau-
ditiombus, eas non imperu, sed regni vocabulo re- iinus : « Canonum incitantitiusdqcumeuiiscbnciiium
praesenlat. > Igihir Paulinus, qtii in ditione CaroU Allinihabiium. > Quippe non pra?cisecbfacij)hsqubd-
regis concUiumcogit, regem appellat, eadem forte piaffl ad ulciscenduih; sed bb cpnsueta negpiia in sy-
ratione et ipse permotus. nbdis agenda, videlicet de fide,'"''de' disciptina, et
Y. Ad secundum deconformitateverborum,quaein hujusmodi rebus eam Paulinus cpllegit, ut infra p^i-
Anaslasio et in Paulino. reperiuntur, nempe semivi- tebit. Efaterge synbdus prdinafia', rityidetur iiiriuefe
vus, Pater de Rubeis casu ne, an quiasententiaesuae ipse P. de Rubeis illis verbis '..Pasckali iempore prq
nequaquam fayefent, aliqua vertia pjnisit, quafflyis more. Canenes eriim binas in annq cellectibues synp-
prpxima tetigerit. Textus sic se habet: i De sacer- dprum statuentes alteram ad Idiis Ocibbris, alteram
^otibus autem plagis impositis, seinique yivis relictis, j>" ih hebdeiiiada ppminicse tertisepbst Pascbamandsint
vel certe diabolico iervescehte fiirore per ejus satei- celebrarii Ita cPncilium Nicaeiiumi cap. 5, et Aiitip-
lites interempfis non nieuni, sed vestrae definitionis chaenunii can. 20. Ad mensein Octcbrem synedttm
erit judicium. > Ojnisit interemptis : quanquam « ve- Altinensem remitterenecP. de Rubeis,cpn,sentit,qui
rosimillimum dicat non unum pontificem, sed alips iempqre Paschali celebrataffl ait. Aiinb autbni 799,
qupque sacerdptes,qui sese nefariis honiinibusoppo- quo Dominica Pascha in prid. Eal. Aprilis, seii 51 Martii inci-
suerunt fuslitius percussps,plagasexeepisse, aliesque dit, tertia post Pasctia ad 21 Aprilis diein
rjecalbs esse. > In facto autein Leonis nuUus inferi- est lpcaiida. In hujus bebdcmadaeferia quinta, qtise;
mituf; et an verosimillimumsit sacerdetes se oppo- est25Aprilis, castis Lecnis evenit. Ncn ergq inno-
sttisse, etideo necatos, audi Anastasium in Leo.nelll, tescere potuit Paulino celebranti juxta praescfipttim
n. marg. 569 : t Clam armati ad ipsum (Leonem) canonutii de niore ea hebdemada siiuin Altini cbnei-
trucidatidum absque uUa reverentia confluxerunt lium, ut ex ee ccmprpyinciaUumepiscepbruiia npjrii-
Paschale ad caput stante , et Campulo ad pedes se- ne scriberet ad Carolum et adiiitionem;"'sceleriseqm
curidurii iniquujtt eorum consilium. Quo facto omnis incitaret. Si dices conciliuin per hetidpmadas sequen-
(jiota tisecverba), pmnis, qui cifcaeumeratpopulus, \ tes Celebratum, quoefban ordinario, aii eitfapfdjnem
viiJeiicet jnermis, et in Dei officib praepafatus linjore faclum dicas. Siofdinariq: hpn est ampiiiisdemore.
arinoruffl pertef ritus in fugam cohyersus est. > Lego,\'' Mos eninj eratjuxta canenes tiebdpmada teftia pest
.sequentia neinineni a pontifjcispersecutpribuslaesum Pascha ccncilia hajjeri. Si extfa' crdinem : ciimijuU
la prseter cbmtottnes iri qupctinque 00,0,01110
veibefe, minttsque neci datum inAnastasioinyenies. actitatas
Facttim ergo Eeonis ab Anastasiq f elatum non con- C causa appareat cur extrabfdinarib cpgehda ftiit
venitcum expqsitione Paulini asserentis Sacerdotes. nisi ob sacerdptes niale habitbs/? Sane' heh efit
dicenda hasccoadiinata antequam casus Lepnisinno-
ptagisimpositis semivivqsrelictos, vel (idem esse vel, tesceret.
ac et cujque ejus sevi consuetudinis npn ignarp satis' innotescere autem iion pbtuit, nisi men-
hotuffl) ceite diabolico furore per ejussqteUiles inter- se Maii jain inclioalo, putadie cjfcitef. 7 yel 8- Ab
emptos. Frustra igilur" ex conformitate yerborum| teccstes hac ergo die ad stiniuium syriodiis cbgi ppttiil. Peti-
quaerit P. de Rubeis senfentiam suam fulcire cum hilissimuhi autem festum in diem 19 Maij, qub pftitia-
potitts vefbbrum discrepantia, riostrarii quam infra lemnitate ad est dimissos comproyihciales pfb ea so-
prbief emus opinipnem tueatur. sqas Ecclesias; intidii; Intra spatiunj
ergo 11. cifciterdierUm causa irinptescit, sy,nbdus
VI. Tertium sive argvimentuin sive conjeetura ex ccnvccatur; adunatur, peragifttf ? Id yerp concpquere
mysterus legaUbuspetituffl pafum urget. Quid enim qiiis jrjpsjsit.Si adhuc tefflpus prptrahis!, jafrt exfra
ad numeruni aimprtthi, quibus Paulini efat conciiia lefflpuspaschaie prccedimtis,,^ettame.n diciliir : His
cogefe in sua provihcia facit concUium FrancofOr- diebus paschali iempore ppbcilium Celebi'atum.
diehse, cui etsi interfuit, nbn tariien ab eo coactttm "VIII.Sed jameeriipoiiendalis es.tcuroP. deRttbeis,
est, uttanquaih de vinea a se planfatafructus cbme- qijicum etsi inquireadoeveritatis gratia opinjpnisjdis-
defe sib.iTjceret?quidquiij ibieg|t PaulihusnPnsibi, sensip esse potest, sicmllas tafflen, yel cbntentip
quia pldnld cedit sqtq, ppterat imputare, ac prcihde intercedere neqtiaquam peterit. Nam, ut aiebat
nen pnterat intersuacenciliaiFfancbfordienseaccen- .,.-,..., .,..,., quj:'
denf:'
sere, ut a celebratione ejus numerum intermissorum. Diversumsentirt-8uosde rebns eisdem
annorutii ad exemplum mbsaicse legis cpmpularet; n" Inoolumilicuitsempef amicilia;
quod si ad huhc njystiCumnumefumPaulihiisaUusit,
et ad intefmissa concilia respexit, probabilius yide- Igitur JPaulinus cunj scribit Carplo de sac^xdotibus.
tur ettin pihgui Minefva, ut dicitur, compoctando\ plqgisimpositis',semivivisreliciis,etper sqtellHesifttfii-.
tempus et ahties, cbncilitim Forojuiiense desighare. emptis ulrumque, iacinus respj.cert''pb.tu.itRomariflni.
Ab 'amio 796 adari. tisqiie '803, qtto nos cfedimus; scilicet ei Gradense. Yidens 'enini fefitateiji, quani
concilittm Altinetisecelebfatum,yere seplennium ex- perversi tipmines exercuerunt in LechemIIIa.n.'799.,
currit; quod hiimefum' mysticuni annofum de quibuss renevari in Jeannehi Gradensempatriafchainaii.802
in lege saepiusmemofala dictuffl qsf, non raodp adae- - vel 805 ineuntej qttaerimphiasex' cpncilib Altiriensi
qttat verutii etiain supef at. Sed res npn est ad ulti- imperatbfi Cafqlp direxit, utmanjis ^uxiliareslatip- "
mamdiffefentiairt ih cemparalipnibus deduceqda. rariij Eccle.siaepraeberet, pU.c,'jqc.efrfoltfciis semiv,'i,yis..
Satis eriimefat, mysticumquinquennii numer um ccm- retifitis.innuens tepfleih yulnefatum a riefafiis Rb-
prehehdi utctinque, iit ih septennio cpmpretienditur. manoruhi hic s.acerdqiibus.phretfipfis,ihntteiis Jbafi-
Si haecnon afrident, et dices quinquennium nimis3 nem Gradenseni e turri jpfiftipitfini e vivjs
a et nos da$fflVet
dicimus conciiiuni Fran^r cfudeliter sublatijffl. fjcp de|iim| pPsse videtur ex
lateaccipi nobis,
cbfOrdiensecoristare nbn esse Paulini, ut ati ep de3 vertiis epistelae, dttin hortatuf Carpluirj!ad*' sstit§ti-
suis CPhciliisagens, sistehde in allegoria arborum ai tiam ferendajn, quae hujusmedi temeraiibs, jrhpTps-
se plantatarum,'epoc^mg^inqueniiiistatueret.Quid I que efffenes heinhjes iinppstefum coefceat et tit
autem de tibc inysticb numerq seniiendum credatnus5. ainp.Ussiina regnbrum suofum' ditibhe prbhitieat,
615 DE SYMBOLOALTINENSI 616
t Egrediatur, ait, si placet una de tiac re per uni- A Kal. Novemb. cogentem eoncilium Altinense eum-
versam regni vestri late diffusammenarchiam decre- dem describere ! Nos sub finem hujus anni. legatum
talis sententiseultie,'quamnuUa unquam pessit ini- ad Aquense concilium ivisse docemus in ejus Yita
mica veritatis, et adversatrix justitise . .-. eblivip cap. 11. Ex his vide quam jure ab anno 802 mortem
abolere. Yalde enim hujus sceleris truculenta proe- Paulini abduxerimus, sicuti ab anno 805 cogimur
stigia ob incuriam disciplinseper cunctas mundi Ec- abducere, ut suum tempus concilium Altinense in-
ciesias prsevaluerepartes. > Haec loquendi formula, venia.t. Hanc rationem ex tempore petitam vidit et
si bene perspicitur, innuit Paulinum non ex una ac- scripsit ante nos Cointius : nos aulem meditati su-
tione scelesla lantummodo ansam arripuisse provo- . mus et scripsimus antequam Cointium videremus,
candi Carolum ad ultionem. Sed considerans quod quem cum hsec nostra transcriberemus, tantummodo
Romaesacerdotes vulueribus sauciantur, Gradi ne- nacti sumus. Hle ergo ad an. 805 Altinensis synodi -
cantur, et sic malum, quod pestemvocat, serpit et celetii*ationemlocat: Nec, judicio nostro, laUitur.
grassatur, et in pejus vergit in dies, sollicitat impe- Cum autem ille designare neglexerit anni tempus,
ratorem, utlegelata a regiiissuis malorum hominum quo synodus acta, id nos aggfedimur modo demon-
in Christi ministros furentium ulterius insaniendi li- strare. :
bertatem submoveat. Ita igitur inter utrumque no- XI. Admisimus supra, n. 8, quod dixerat Pater de
strum conveniat. Demus ilU Paulinum ad facinus Rubeis de more lempore pascliali coadunatum epi •
in Leonem papam intentatum in sua epistola respe- scoporum Althiensem conventum: adeoque infra
xisse : det nobis ille, Joannis quoque Gradensis ese- hebdomadam tertiam post Pascha celebratum damusjt
dem a Paulino designatam iUum semivivum reli- U et ultro concedhnus quamvis de anno dissentiamus*
ctum, hunc peremptum suis verbis significare vo- " Callebat enim Paulinus canonum Palrumque san-
luisse. ctiones, quas eod. n. ex concilio Nicacnoi, can. 5,
IX. Igitur cum non respexerit Paulinus verbis suis et Antiocheno i, can. 20 allegavimus, ex praecipue
unice et proecisead casum Leonispapse,ut manifeste quod sanctus Leo papa scripserat epistola 84, cap.
protiatum est, nec aliud hujusmodi facinus circa haee 7. Anastasie Thessalpnicensi episcopo. t De conci-
tempora, quodPauIinumpertinerepossitpraeterquam liis autem episcopatibus non aliud indicimus, quam
Joannis Gradensis in historiis occurrat, cum iis sta- quod sancti Palres salubriter ordinarunt, ut scilicet
nius, qui necem Gradensis patriarchse creduntargu- bini conventus per annos singulos habeanlur, in
mentum dedisse Paulino de sacerdotibus vulneraiis, piibus de omnibus querelis, quaeinter diversos ec-
etperemptis conquerendi, et ex concilio Altinensi clesiseordines nasci assolent, judicetur. At si forte
scribendi ad Carolum eumque ad ultionem ejusdem inter ipsos, qui praesunt, de majoribus (quod absit)
sollicitandi. Hinc ab anno 799 necessario removenda peccatis causa nascatur, quse provinciali nequeat
hsec synodus est, quo factum Gradense non adhuc examine definiri: fraternitatem tuam de totius ne-
acciderat. Communiler assignatur Altinenseconcilium gotii qualitate metropolitanus curabit instruere, et
an. 802, sed hoc anno non potuisse ccgi, ut ccgnp- si coram positis parlibus nec tuo fuerit resopita ju-
scas, recele, quseiri Yita sancli Paulini, cap. 12, num. dicio, ad nostram cognitionem quidquid iilud est,
1 et 2, de electione Christophoii in Olivolensem epi- transferatur. > Id praeterquani quod sponle conce-
scopum in gratiam 237 Nicephori imperatoris Con- dendum videtur, patet etiam ex verbis ipsius Pau-
stahtinopolitani a Joanne Gradensiadconsecrationem '_ lini in concilio Forojuliensi ubi dixit: «Bis in
non admissi. quanquam instarent tribuni YenetOr C anno coiicilium per unamquamque provinciam fieri
rum, et ex hinc causam enatam ipsuro. patriarcljam debere, in urbe scilicet et metropoli in quolibet op-
Gradensem interimendi, jam diximus. Nicepbori ad porluno loco juxta metropolitani ejusdem regionis
imperium assumptio, seti verius intrusio post depo- artiitrium. t Insuperin concitio Francofordiensi, cui
sitionem Irenes, matris Constantini facla est indict. Paulinus interfuit, quodque. ipsum non poterat la-
11, Octobris die 31, anno 802, feria secunda, ul vult tere, stalutum eral can. 6 « quod si quid aliquid est,
Petavius Ration. Tempor. p. i, lib. vm, c 6. Brie- quod episcopus metropolitanus non possit corrigere,
tius lib. ix, cap. 1, decad. 1; Baronius ad an. 802, vel pacificare, tuin tandem veniant accusatores cum
n. 1; Pagius eod. an. n. 2, qui annus octingentesi- accusato cum litteris metropolitani, ut sciamus ve-
mus secundus, utibi notatPagius, et 795 secundum ritatem rei. > Quod ferme idem sapit ac id quod
Alex. a Kal. Septembris inceptus; quem computum Leo praescripserat Ttiessalonicensiepiscopo.
secutus fuisse videtur Paulus Diaconus Histor. lib. XII. Ex his quae bene noverat Paulinus, inferi-
xxm : « Sequenti, ait, aiine (is est quintus impe- mus anni tempestatem, qua ccnciliura actum est,
rantis jterum Irenes, quoereossumpsit imperium , ut nempe intra diem 9 et 16 mensis Maii. Anno enim
ipse ibi scribit, aniip ab Incarnaliene Demini 791), 803 Pascha in diem 16 AprUis mcidit. Tertia autem
qui est primus annus Nicephnri, pridie Kalendas hebdomada post pascha diebus 9 et 16 Maii com-
Nevembris, indictione undecima, quarta noclis hora, prehenditur. Cum enim duo velut cardinalia teni-
quae feria secunda lucescil, idem Nicepliorus cum pora assignantur ad cpncilicrum celebrationem, Idus
esset patritius et logotheta generalis, tyrannidem ad- scilicet Octobris, et hebdomada tertia post Pascba,
versus Irenem piissimam concitavit. > ErgoNicepho- D J alterumexhis observatum fiiisse a Paulino pro certo
rus a Kal. Novembris an. 802 imperat. Quomodo habendum. Etenim quamvis querela de nece iUata
aulem fieri potest, ut duorum tantummodo mensium prsesuli Gradensi exponatur, caetera tamen, quae in
Spatio qui reliqui anno eraut, haecomnia gesta sint, concilio actitantur, ostendunt coitionem episcoporum
videlicet notitia Yenetias perlalaimpei-antisNicepho- ex ordinariis fuisse, et ad canonum praescriptum
ri; significatiovel cognitioejus desiderii de eleclione unitam. Audi Paulinum disserentem : « Cumque ex
Christophpri; electio Chrislophori in episcopum Oli- condicto in unum canonicis coactus syllabis sacerdo-
volensem in gratiam ejusdem imperatoris : aditio talis csectus religiosa.convenisset devotione, requisi-
tribunorum Yenetorum ad Joannem Gradensem pa- tumprotinus eonoorditer constat quemadmodum
tfiarcham, ut electionem admitteret; repulsio eleeli; ejusdemdeclarat religiosi conciliisolemnissimusordo,
classis Venetseinstructio; palriarchse casus etmors; de quacunque activi negotii qualitate, de causa or-
synodi Altinensis congregatio et conscriptio synodi- thodpxaefidei, de statu ecclesiastici culminis, et di-
cseepistolse. Haecomnia ut perficiantur, annus pro- gnitate,dererum dispendipsajactura, de quibuscun-
pemodum teritur, imo vix fortasse sufficiat. que cenqueri potesi, quae desiderabant reselvi. >
X. HancNicephori assumptionem, in cujus gratiam Non ergo ex iis erat synotlus, quce uti extra ordinem ,
eligitur Olivolensis episcopus a Venetis, non adver- temporis statuti aguntur, ila eam tantummodo ma-
terunt ii, qui an. 802 denatum Paulinum faciunt. teriam prpppnunt, in cujtts gratiam ceadunanlur.
Qui enim anachronismus, die 11 Januarii an. 802 Sed ex iis erat, quse altere ex his lemperibus cegi
mortuum statuere Paulinum. et eodem. anno post golent. Porrc concilium illud coactum non fuisse
«ii DISSERTATIO. BIR
raense Octpbri,"praeter qupd supra dictum est tem- X J telam ecclesisesuse impetraturus, ut haec omnia in
pore Paschali convocatiim fuisse, quae mox subdi- superioribUs ostensa sunt. Quid efgo obstat quomi-
ntis dicamus ipsum Foftunatum detulisse epistolam
mus patenter estendunt. ^
XHl. Sub finem anni 802, velinitium anni 803 , PauUni et synodi Altinensis Carblo impefatorr: Non
casus Joannis. Gradensis pairiarehse accidit. Nam obstat annus, quia concilium celebratum: esse anno
ante Kal. Novemb. an. 802 quo tempore imperitare 803 quo Fortunatuspergit in Galliam, Supifa^demon-:
ccepit Nicephprus, incujus gratiam Christoptiorus . stratum est. Non mensis, quia concilium celebratur *
OUvplensisepiscopus dicitur, quem Gradensis me-' antequam in Gallias pergat, cirCa mensisMaii di-
tropolita non admittit, et exhoc in praeceps agitur, '.' midium, et hoe quoque est ostensum. Nec-.ergo
synodum coactam dicere non debeirius. Sed neque lempus, necseries rerum gestarum obstat. .
XIIJial. Aprilis an. 803, quo privilegium et pal- XV. Hie tanquam sede media inter tempus et lo-
um a Leone HIFortunattts accipit, suffectus in lo- , cum perpendenda est censura, quam huic epistolae
Eost
eum Joannis gentilis sui in cathedra Gradensi eve- Paulini supponit Baluzius, qua et tempus, et locura
nisse manifestum est. Hoc tempofe, nempe a mense una simul impetere videtur. Sic ait: t Hanc epislo-
Octbbri a"n-.802 ad ingressum usque arini 805,Aquis- lam Baronius, et alii post eum retulerunt ad annum
granensis synodus, cui interfuit Paulinus, tanquam 8P2 non satis firmis conjecturis. Ego yero puto
sedis apostoUcaelegatus, ut dicimus in Yita ejus. cap. cpnjungendam esse cum concilio Altinensi; sive Fo-
11, celebratur. Paulino igilur absente, Joannes occi- rojuUensi, quodPaulihus patriarcha celetiravit ali-"
ditur. Intempestiya autem querela Pautini et Patrum quot anrtis anlequam Caroius Magnus fierei,impera-
Altinensiumvisa Carolo fuisset, si usque addimidium p| tor : idque ni fallor astruunt initium et finis epi-
Octobris sequentis dilata esset, cum opportune e stolae,ubi patriarcha petit a principe confirmalionein
synodo Paschali tempore coaeta proponi potuisset. rerum in ea synodo constitutarum. Adde scriptum
XIV. Pagius ad an. 802, n. 5, ex-eo quiapaUium, esse in calce hujus epislolsein, Codice Yaticano, Sy-
datur Fortttnato Gradensi xn Kal. Aprilis, arguit-,' nodus Forojuliensis. Recte autem syriodus tiabita
concilium Altinense antea celebratum. Sic ait: apud Altinum, vpcatur Fcrpjuliensis, quia habita in
t CoriciliumAltinense... ati hoc ahno (802) remo-• dicecesi Fofojuliensi. Itaque ponenda est epistola in
veri nori potest, cum Paulinus, ut statihi ostensufus; initio'gestorum, uli faetum esse in priroa synodo
sum ( num valide suo loco visum) hoc anno adDeumi Aurelianensi, et in aliis quibusdam adnotavimus in
migraverit, et Leo IH Joanilis patriarcliae Gradensis prsefatione ad Concilium v, § 17. > Haec Baluzius,
successori; paUium niiserit mense Martio sequentis;-' ctijus verba per partes expende: Banc epistolam
Christi anni. > Yides Pagiuirt ex pallio dato XII Kal. Baronius, et alii post eum retulerunt ad an. 802,
Aprilis arguere concUiumantea, nempe, ut ipse pu- non satis firmis conjecturis. Bene vide quae dixi-
tat, an. 802, celebratumJ Sed annus jam supra ex- mus n. 9 et 10, ubi anno 802 nuUisfundamentis lo-
clusus est. Anteponendi autem concilium paliii col- cari posse concilium et.per cpnsequens epislolam
lationi necessitatem non video. Yigesima prima osteuaimus. Ego vero puto conjiingendam esse cum
Martii anni803 dattim palUum Foftunafo. Joannis conciliqAltinensi. Optime omnes quos vidi scripto-
successori, lmens volensque do.Quid tum? Non po- res, a nobis laudatiin Yila sancti Panlini cap. 12, n.
tuif ergo eo ipsb anno 805 celebrari" posfea synodus 4, tiocyerum agnoscunt et fatentur. Sive Forojulkn-
Altinensis? Id vero non consequitur. Non enim suf- „. si, quqd Paulinus patriarcha celebravit aliquol arinis
fectio Fortunati in catliedfam Gradensem, et coUatio'V antequam Carolus Magnus fieret imperator. Perpe-
paUujus adimebatPauUnoconciUum congregandi, et; ram, imo falso. Non enim, mi Baluzi, idem est
pro vindicta Carplum exorandi. Imo verosimiUimumi cohcilium Altinense, ac Forojuliense. Adde scripium
videtur, qtiod ah. 803 accepto paUio pergens Fortu- essein calce hujus epistolmin codice Valicano, syno-
nafus in GaUias.adCarolum, t ut eum advefsus du- dus Fofojuliensis. Recte autem syiwdus habita apud
ces (Yenetorum); jncenderet, res Nicephori majore, Altinum vocatur Forojutiensis, quia habita est in
qiiam par erat, stttdio complectentes, > ut ait Sigo- dicecesiForojiiliensi. Esfo : quid iude ? Adliuc enim
nius, et forte ultionem de nece patrtii, et ecclesiae: distinguenda est synodus Altinensjs a Forojuliensi.
GradenSis Injuriis postulaturus, secum litteras con- Quia aliudestForumjulium civitas, oppidum (PauJi-
cilu attulisset post cujus celetirationem, et non an- ntis vocat mwiicipium),'alm&Fofumjuliuffl provincia.
tea eum discessisse indicat spatitim.temporis, quod In Fofojulib municipio celebratur conciliuni, quod
excufrit a Maii dimidio ad .dimidium Atigusti, cujtts dicitur Forojuliense : Altini, quod est in provincia
Idibus bbtinet privUegium a. Carolo. Tempus ehim Fofojuliensi, Altinense. Non ergoidem est conven-
trium mensium ad iler, et ad.negotium perficien- tus Allinensis, et Forojuliensis. Insuper distinctio
dumjustam servat proportionehi. Supra autem vi- manifeste apparet ex materia, quse varia utrobique
sum est statuere Leonem in sua .epistola, et Caror agitur. In Altinensi agitur de sacerdotibus Gfadensi
lum in synodo Francofordiensi, si quod ex majori- clade enecatis : in Forojuliensi ne verbum qtiidem
bus criminibus, perpetraretur, cui conciUum feme- ejus rei, quia clades nondum- erat perpetrata. Aliu^
diumafferre nbn posset ad se deferri. Gfimeh autem, itaque est conci|ium Forojuliense, et aliud Alti-
in episcepnm admissum ex majcribus fuisse quis ]Dnense, qtiamvis dicatuf riuandoque et hoc Foroju-
ambiget? Sicut ergo nemosequius querelas ad Caro- liense, quia in provincia ForojuliensL celebratum.,
lum dirigere detiuerat, quam Pauhnus et synodus . XYJ. Locus landem concilii nPn est sine examjne
ab eo" congregata, cujtis ecclesia contermina erat, prsetermittendnsi quippe, qui juris et facti dubitandi
Gradensi imo olim una cuih Gradensi in. cujus J>T.3Z-p.roferat argumentum. Quo enim jure Paulinus Al-
sulemadeo immaniter238 ssevitumfiicrat, iianemb tini concilium coegit, cum Altinensis. cathedra jam
alius justius-querelas, epistplamqtie cohcilu deferre,, Torcellum esset translata et ditionis Gradensis me-
ad Carolum debuefat, quam FortuiiatuSi qui enecafi tropplftse sedeseffecta?•Hsec autem juris erit contro-
episcopi uha erat etjunctus sanguine, et sedis legi- versia. Quompdp eum Altihiim eamdem eversienem
time eleclussuccessor. Accipeergo hancinductionein, ab Attilae copiis passum fuerit,quam Aquileia, Con-
si placet: PauUnus congregat con.ciUufflin otiedien- cordia caeteraequein continenti positae civitates, •
tiam canonum, et prsecipue syllabarum Caroli in tttit Paulinus in urbe desolata, et in soliludinem a po
concilio Francofordiensi expressartim; canon Fran- multis jam sseculisredacta concilium habere?. Et
cofordiensis statuit ut quae non possunt a coricilio hsec erit facti. Antequam ulramque dirimamus,
cprrigi, deferanturab accusalore ad regem cum lit- pauca accipe de Allino.
teris metropolitani; factum ducis Yenetorum cor- XVII. Altinum illustris civitas quondam fuii, cu-
rigi aut vindicari non pbterat a concilio ;. metropp- jus meininit Plinius lib. in, cap. 16 et 18 ; etStrabo
lita Paulinus dat Utteras accusationis, nomine con- lib. V, ubi ait: « Altinum in palude est, similem Ra-
cjlii; Fortunatus Gradensis pergit ad Carolum tu- vennsesilum habens. Ferax et inctytd oviumveller^-
PATROL. XCIX, W
- DE SYMBOLOALffNENSI MSSERTATIO. 620
619
bus, tiii duas taiitiitifmbdb fegibheS italii» feiiafttto"j L (riovm enira Aquiieim'%mideGf&&Mi,ppeTi&^f)ye^
cdpia"ceietifes praefeft Mafliklis Ajioplibf.epig. 155: teri LOngbtiartliSjnovaeExafetio, poiitificequepatfo-1
cinanlibus. Sereno patriarchse Atpiileieiisiirivaderiti
VellefibusprimisApuliajPaiina secundis"
Nobilis;Aliiniimtertialaiidatovis. jiifa GrsidensiSsfefipsitiiicfebatofiarh' epistolahi Gfe-
H poritifei Rphiahiis, qttam feeitat Barcriius
Deliciis affiuenSj et amoehitate loci adeo prseslahs gbfius hocati. h.i,aliahiGradensi, ejusquesiifffagatieis,et
eodem teste, ut ibi quiete.m stise genectuti exoptareti MafceildVeiietiafUhi diici, sighificaiis se tuefi ipsius
Ita eniffl lib. iv, epig. 25.: ecclesiae jhfa. Addiiqtte Bafehius ex epistola Leo-
jjjmulaBajanis Altinilittora vjiliSj tiis IX; qiiaih ibi habet, qiiid anibo Gregofii, seciih-
Et Pliastontei c onscia sylvaRogi: diis et teftiusoliih egefint pfo coihpescehdis pfae-
QusequeAntenoreoDryadumpuleherrima Fauno sulibus Aquiieiehsibus oegre decoquentibus quidquid
Nupsitad Euganeossola puella iaciis. fiefet in gratiatti 2S9 Gfadensis. Irisiipef et ahahi
Et lu LedseoFelix AquileiaTiriiavo,
Hic UbisepteiiasCjllarustiaiisitaqilaS: retitat epistolaitt Gregotii III successbfiS imiflediati
Vbseritis nosiraepoftus f equiesqiiesetiectai, seciiridi, qua iricrepat Cailisttim, qui Sevefo sttflectus
Si jiiris fuerintoiia riostfasiii; est, ipsuhique adigit ad festitutionem eoriiffl, qiise
Sedem bliin habuit episeopalerii, cui HelibdOfiis usurpavefat, monastefio sahfctaeMafiseihsutie Bijr-
tempore saticti Hieronynii piaefuit, ad queffl conso- biahde, ad ecclesiahi Ofadensem pertineiiti. Et qtti-
latoriam scribehs epistolain 3 ih mbflfe Nepoiiani, deni «Cailistus, ait Daflduliis in Chron., lib. vn,
ejus ex sorore nepotis itahiores fegibneih ipSarii:deseribit cap. 5, p. 10, feceptis aditioriiliphititts papalibus ad
descfibeiis «Cultus jj coi*fediehs irivasas inshlas eCClesiseGfadehsi fesi-
qupdammodo Nepotiani
ipse pioviricise ihpferii seqnefls, hec inttnditiis, nec ghavit. >Aiinis aiitem pdsteriofibus fiovsequsestiones
serdibus liotabitis erat. Ciiihque afdefet qiiotidie emotae, et procurante Maxehtia Shebncilio Mahluaho
aut adEgypti tiioiiasteria pergere, aut Mesopota- (ni de verilate ejtts dubites), ah. 826 res Aqui-
rhise invisefe ctioros, vel certe insttlaruffl Dalfflatiae, leiehsis Ecclesioe sartitur; Qiise deihde tiac in fe
quse AttittO tantuni freto distant, Ssolituditiepccu- sequeiitibus soecuiis evetierunt, omittifflus, ne
pare, aviinculum pontififtetii desereTehoh auSetiat. > loiigitts a Paulitto , qtii scopus nbstef est, fece-
Quem successbrem cbinmtini calculo futufUtii avuii- dattittij.•
cUlo ibidetii pergit descfibefe. «tu Nepoteni §ua*re- XX- Medio-hocteihpore, intef CalUstiimscilifcet,
bas, ecclesia sacerdotem. PiaScessi.t tb successof et Maxehtitiffl,Siguaidus, Pattliiiiis, tJrsus, seii ^r-
tuiis. Qjiod lu eras, illepost Ib jttdieid ojhniuih hie- bafiiis cceurriint, Sub qtiOrutopbstrenip lis, quani Ma-
fetiatur. Atqiie ita ex tina doiiip dupiex bbnlitfeattts zetititts exsiinxerat, denue ehascittti*inter Aqiiiieieh-
egressa est dignitas, duffl ih altefp patttlatib est, sis et Juvaviehsis seu Salisburgensis sedis arilistites,
qued tentterit': irt allero riioefof qiibd fapius sit, he ut tiicihius iri Vita Paulini tap. 8, h. fi, fetsuti eprum
teneret. s Illusirem htttic fcetuhi dedefat Aquiieiensis" pririib, tieihpesuti SigttaidO,spiritus cbntentiohis cb-
ecclesia, parens foecutida iiihe teihporis yifortini gnosfcitur,Ctt]'uschofepiscoptis Joahhes , ut dicimus
pietate et doctiiha ciaforuin sub saiicto Vaiefiaiio, nbh leyi pfotiabUitate ih Yita cap.. 4, n. 2 et 3, mo-
d'e cttjus ciericis, quos intef secundus a Yaieriario leslias ihfeftEcclesioeGraderisi. Ergo, ut vides, cai-
Heliodorns censetur, aiebat sancttts Hierohynius teris dissensipnis iibidiiie cpffeptis, medius interce-
in chronico : «Aqttfleienses ©lei-ici, qiiasi cborus _•-"dit Pauiihus, sub qup iittilas litijiisitipdiittrbas efflp'
beaterum habeuiur. > Sed fedeaihtts ad prope-' tas credimus, fd\% vif Dei et. pacis amatof ab hujus-
situm. mbdiqusestiqnibiis ad sftahdaiilniiitplufimtthi magis,
'XVHl. Pafuisse quendam metrepmiiaj Aquileiehsi qttaiti ad aediricatibtiemiidelittm suscitatis, ad riau-
Altini sedeih episcbpaiem Heliodbruth ipstim testeni seaia usque atitibffefet. Ex ipsaepistoia, qttoedissef-
proferreiii, qui stib Valefiano praesidb, cbticilioAqiii- talionis hujus afgttmentuni suppeditat, vifi paciJici
leiae cbacto, tempore Damasi pap-jeatthO 581, CPSS. character irispicitur, animuSqiie.chafitatis vihcuid
SyagriP et Euctierio interfttit, e.t detifhbnoti sexte leco cttffl cseteris episcopis pbiigattiS.Sifeenim praefatuf :
reponitur, nisi stispicafer otijici posse pfoyitt- « Cafolb, etc. ... Panlirius minitnus hninium sefvb^-
cialetii hane syttedtthi fuisse, ctti Ahibfosius Medio- rumsefvus cPfiCprdiparitique devottohe cum fralfi-
lanensis, lhullfqtie Gallofumet cahPhicofufflqubqtte biis et cttitt cehsacefdptititts hpstris, etc. >et ihfra :
episcoporttm adiueruht. Verttm subsequentittm tem- « cttni pfcvititialitius istiUs sedis , cohsentaneisque
porum cojiciiia scrtipulum aifalim tpUunt.inEtetiini episcopis. i Sed tioc ipsUiti, qtiod Atiini agituf;
ahnti 579 stib Helia Aquileiensi metrepplita catisa nettipesynodus convpcata et epistola Carelp directa
trahslationis Aquikietisis cathedrse, jaffl toties per eti vitidicandarrtpatfiaretiae Gradensis neeem, pfp-
Hiinnos, Golthos, Longobardos exturbatae, in itistt- ' babiUssiniuni, ne dtcaffl eviderts ihdicium suppedi-
lam Gradum, invenituf subscriptus qtlihto loco Pe- taht, huifas tttne temporis irttef titfasqrte sedes coti-
trus episcopus sanctm ecclesim Altinalis. Is qiibque lentiohes intercessisse.
«lbscribit Conciliabtilo Maranensi ihter eos , qui XXI. Paillifras igitur veteritius satictiohitittssta-
Severum recipiunt. Mirof Thomasiiuiffl vet. ettiovae •bat, qttSejam ab ipsaln duos patriarchatus scissttfa
«
eccl- discipl. p. 1, liti. i, cap. 21,adeo atiilcihatiiri), 0 laies eraiit, ut Aquileiensi offlnes eplscopi pafe-
ut pro Altinensis fepohefet Utinensis, eum ift Pattlo rent, qtti in cohtihenti Vettetia, qttaiLohgptiardprttm
Diacono, quem citat lib. in , cap. "12 '(est auietn diliohis erat, sedes tiabebaht: Gradensi vefo ii qtii
cap; 27), distinctis verbis legatuf : Petrus de Aliino. aesliiariaet Istriahi Orientis Atigusto stibjectam terie-
Sed cum sedes Allinehsis, Pattlini temphfe, Tefcel- bant. > Ita Sigottiiis, de ReghP,.Ital„ lib. n ; Jjghei-
lum jam translata fttisset, quo juf6 ea in ecclesia ltis in preoemload patriafctias 'Gfadetises. Cum att-
chncilium advPcare potuit Paulintts, cttjtts caitiedi*a tem Altinum hoh iti jestuariis, sed in 'Cbhlihentisituiii
rtoh prOvihcise Aqtiileiensi, sed a hOh uno ssecuio foerit, niniifuhi adfauces sinistfas Silis fluminis, ut
Gfadehsi adnumefatoatur? Et hoc est piifflttm jurls fidefflfacitintpergentibiis Yenetias reliquia? inter ru-
dtibium pfppositiim. defa et setiticeta adhuc peeurrefitla, fet testahtuf
XIX. Qttridut levi mahii difimahif, scienduni est Leahder Aitiefti ihDescriptioneitaliae ih marthaTaf-
qttod statim ae cathedra Aquileiensis, quoealiquando yisina, "Ceilariusifi feegrSpti. antiq, iib. it, eap. 9,
veterem sedis locum deserere coacta iii ihsulam Gra- matiifesteevincitttf PattlihP tttnc jtis fttisse ih eadeih
dum se reeepit, in duas distracta sedes fuit, Lpngp- Ecctesia, sibi, tit petein cpntinenti posita, subjecta ,
bardis, Jpannem in Aquileiensi eeclesia pef electip- cpncilium ccnvocafe, quod et ex ejtts verbis elici vi-
nem cleri populique statuettlibus, Gradensibus sibi delttr. Sic eninj in episloia ad Carolum dicebal: «In
Cahdidianum stifflcientibus. Hitic sata discefdia, et hac sede, cui Deo attctofe desefvio, concilinm habi-
lis exorta quaetractu teniporis valde afflixit has eCde- lufti Altirii fmsse vestrae seremtalis auribus eperse
sias, parriarctias itifer Aquiieise vetefis et hovse preliiifft duximus intimafq. i Viden quempdp Alti-
'
621 AD OPERA B. PAULINIAPPENDIGES. — PRJGMONITUM. 622
num comprehendil in sede, hoc est in provincia, eui A sunt. > Yerum ex Dandulo, in Chron., tib, vi, c.ap,7,
lanquam metropolila proeerat, et«eui Deo auctore non
de- p. 11, non a Paulo, qui nonnisi per mensem Torcelli
serviebat. Et infra asserit facta statuta concilii superstes fuit, sed a Mauritio ejus « successore de
quasi generalia, sed localia, vel etiam specialia cum firmatione ecclesiaesuaein Torcello a Severino papa
proviucialibus islius sedis, consentaneisque episco- cum consensu Patriarchoe, et* collaudatione populi
pis. » Non enim exlra provinciam cum provinciali- privilegium fuil obtentum. > En tibi Altinensis ca-
bus episcopis concilium provinciale somnianjdum. ttiedrae Torcellum translalio, et per consequens a
Quod aulem ait cl. Fleury tom. X Histor. eccles., lib. dilione Longotiardica , et provincia Aquileiensi ad
XLV,n. 24, AJlinum quohdam episcopalem, lunc ab locuni Yenetoeditionis, etGi*adensisdiceceseostfans-
aUa sede dependisse, sic intellige, ul ab alio episco- migratio; sedis tamen nomine adhuc reservato, nam.
po, puta Tarvisino, vel Concordiensi, utroque Aqui- in concilio Romano sub Agathoiie PP. an. 680, no-
leiensis provincise,'regeretm*: non tafflenab alia se- nagesimus quintus subscribit: Paulus minimus epi-
de,id eslabalio melropoliiapenderet. RecteCointius scopus sanctai Ecclesim Altinensis provincim Istrim^
ad an. 805, n. 10 :« Exeo vero quod Paulinus Allini quo nomine Marina, e.t mediterranea Yenetia signar
concilium celebravit, liquet illud oppidum non ad bantur. Sicut in patriarchatu Aquileiensi facltini vi-
episcopalum Torcellanum, qui patriarchse Gradensi demus, qui primo Gradensis , postea Forojuliensis ,
subjacebat, sed ad Concordiensem lune pertinuisse, et Utinensis dictus una, et Aquileiensis ex varia se-
qui patriarchse suberat Aquileiensi. > Quod devei'bo dis translatione iijvenitur : hoc tame.n discrimine
ad verbum, utpluries facil, 'iranstulit Pagius ad an- quod patriarcha lilulum Forojuliensis vel Utinensis
huni802, n. 4. B sic usurpaverit , ut nunquam Aquileiensis nomen
XXII. Sedadhuc factiqusestio solvenda : revera amiseril. Allinensis vero traclu temppris sic Tcrcel-
ne sciiicet Paulinus Altini concilitim coegeril, quod lanus dictus est, ut Altinensis titulum perdiderit tan-
antenonuuUassecula fuerat eversum. Sedenle enim dem, e.t sedis nemen abolitum fuerit.
in calhedra Aquileiensi sancto Nicaea,qui anno 4.54 XXIII. CaeterumPaulini tempore forte ex reliquiis
juxtaDandulum, in Chron., lib. v, cap. 5, p. 1, ea prseterilarum cladium aliqualiter refectam stctisse
infula fuerat insignitus, Attilla Aquileiam captam quaindam prioris civitalis uinbram liquido infertur
vastavit. Inde ConcordiamAltinunique pfofectus pari ex eo quod Dandulus lib. vm, cap. 5, p. 19 et 20,
feritale eas soio sequavil,et regionem pppulalus est. memorat monasterium Allinense pro cujus* abbate
Tempestive Cenccrdienseset Allinenses in sesluaria constiluendo lis orilur intcr ducem et patriarcham
se reccperunt, nam iUiCaprulas, hi Torcellum fuiiti- Yenetorum tempore Caroli Calvi, qui imperium adiit
masque insuias iucolendas ccncessere. Attamen non an, 876, hoc esl an. 75 pcst concilium Paulini ibi
iUicoepiscopalis cathedra Tercellum transfertur, sed habitum. Insuper inChronico Raphayni Caresini can-
anno tantummedp 608, que Rptharis Longobardorum cellarii Veneli quod habetur in Rer. Italiear. Scri-
rex duas provincias, quoe i-cliquaseranl ditionis Ro- ptor. toni. XII, col. 499, recitatur diploma Federici
mani imperii, nimirum Alpes Cottias et Opitergiuni imperalpris daium apud Venetias indict. 10, ni Non.
cum appendicibus suis usque Tarvisium , unire cos- Augusli an. Doniinicaeincaniationis 1177 , testibus
tero regno gestiens, commissocum Romanis ad Scul- inter caeteros Henrico palriarcha Venetorum, et aUo
temnam proelio,victor existens , ad deditionem co- patriarcba Aquileiense, qucm ex diplomate alip huic
acto Opitergio, bello inter exarchos et suos, ad us- rj stipposito ejusdem anni et indictionis cognosces UI-
que Luiiprandi lempora inierstitium imposuit. Opi- u ficum fuisse, in quo Altinum saepiusadhuc memora-
tergini cxemplo veterum Venetorum , sancti Magni tttr i praesertim monasterium sancti Stepliani: quod
sui prsesulis hortalu Eracliam, ex nomine imperantis est Allini, et Allinensis parocliia in ipse pccurrunt.
tune Heraclii, ad mare recepli condiderunl, qui cuni Si erge temporibus adeo a Pauline dissitis, adhuc
sibi agrestes bomines cuni suis pecoribus sese ad- ecclesiam et inenasterium Altini ccnspicis , frustra
junxissent, et nova civitas omnibus sufficere non cppbni intelligis evei*sieni'mAltini, ut negetur ibi
possel, EquUiumnon ionge addiderunt. Hsecex Si- cencilitini a Paulinp celebralum. Quod dictum sjt
gonio, qui addit: « Qua re ammadversa Panlus epi- cpiitra eps qui npn in Altinensi aliqua ecclesia , sed
scopusAltinasTorcelium et Paulus Patavinas Meta- in Tprceilana, Allinensi substituta, synedum factam
maucum sedes suas catholicas traduxerunt, atqtte ea somniarunt.
omnia Severini pontificis aucloritate comprobata

240
AD OPMEA BIATI PACHl APPMDICES,

PR^EMONITUM.
Cum npn raro in illustrandis Paulini operibus qua D rem alio amandare, casso plerumque inutilique k-
nolis, qua observatipnibus, qua dissertatipnibus, ne- tiore. Duplex igitur erit baec Appendix: edifonjun
cesse fuerit quaedam preferre quaa inservirent qtiidem altera, sed rariorum, et quoePaulini res pjss-
astruendsefidei iis quae dicebantur, ncn abs re fu- pius tangunt: ineditorum altera, ut plurimum ad rss
turum visiim est, si quse lantummpdp velut libando, Aquileienses pertinenlium. Iri iis aliqua diplpmata ,
summisque, ut dicitur, labiis degustande, tacta sunt, etsi ccnstet aliasedita fuigse,inter inedita lamenr-e,-
fusiori methodo pro:!ncerentur,ut eaquajinferuntur, penuntur, npn nipdputseries diplomatum nen inter-
ex contextu clariora et veriora apparerent. El qui- rupla habealur, sed ea etiam ratieue, quia cum ad
dem eo libentius a nobis tioc faclum est, quo le- mss. exemplaria denuo sint recognita et emendata,
CtoTigratius futurumputamus. Quippe ea solura pro- jure inedilis videantur accensenda. Cumnihil ferme
duntur, quae inventu difficiliora sunt, ut sunl non- liodie sapiat, nisi quod documento aliquo penitiofis
iiulla adhnc inedila, et pleraque alia edita quidem, aiitiquitalis condiatur, morem saeculi gcnio geren^
sed quaelibris non ita passim occurrentibus conti- dum judicavimus. Tu, Iector, conalus nostros sequi
nentur; quseaequiusfuit hic pfcponere, quam lecto- •Ijoniqueut consulas, etiam atque etiam precamur.
623 AD OPERA B. PAULINI APPENDICES. "«Sfr.

APPENDIX PRIMA.
ACTORUM VETERUM EDITORUM

Sub hoc titulo in primo ordine doctissimus Madrisius plurimas recudit beati Alcuiniepistolas, quarum de-
cem ad sanctum Paulinum, totidem ad Carotum Magnum directm, Has sequuntur Elipandi ephcopi Toletani
•Epistola et Felicis Vrgetlitani Confessio ftdei. In eadem appendicerecensenlur postea alim octobeati Alcuini
ad diversos epistola;; Caroii Magni epislola ad Fastradam reginam, prmceplumquepro Caunensi monaslerio.
Athmc omntajqm. dedimus inler CaroliMqgni etElipandi Operq, tomis hujus Pqtrotogim XCVI vei XGVIII,
aut mox dabimus in editione nostrq.beatiAlcuiniOperum; supervacaneqmergo hqrum epistolorum repeti-
tionem existimqvimuset de suppressislectores monitos voluimus. EDIT.
I- Sancte Paule ora. Ut mihi Carolo a le regi
Sanete Antoni ora. coronato vitam et pro-
VETERES LITANLE Sancte Machari ora. speritatem atque victo-
Descriptm c libro precuminCaroli Calvi regis Fran- B ] Sancte PACLJNE ora'. riam dones. Te rogo
Sancte Severine ora. audi me.
corum, qui nunc' exstat bibliothecaColbertina. Omnes Sancti Confesso- Ut Hirmindrudim conju-
(Ex appendice Actor. Veter. Baluzii, tom. II Capi- res orate. gem nostram conserva-
lular. regum Frapcor., num. 95.) ,. Sancta Felicitas ora. re digneris. Te roga-
ISCIPITL.ETANIA, Sancta Perpetua ora. mus audi nos.
Sancta PetronUla ora. Ut nos ad gaudia aeterna
Jiyrie eleyspn Ter. Sancle Geprgi ora. Sancta Tecla ora. perducere digneris. Te
Christemeyson Ter. Sancte Bnnefaci ora. Sancta Agata ora. rogamus audi nos.
Ctiriste audi nos Ter. Sancti Mauricicum sociis Sancta Agnes ora. Ut liberos nostros conser-
SanCta Maria ora. tuis Sancta Cecilia ora. vare digneris. Te roga-
Sancle Michahel ora. Sanete Gereon cum sociis Sancta Lucia ora. mus.
Sancte Gabrihel ora. tuis Sancla Anastasia ora. Utsanitatem nobis dones.
Sancte Raphatiel ora. Sancte Cosme ora. Sancta Scolastica ora. Te rogamus.
Sancte Pelre ora. Sancte Damiane ora. Sancta Euphemia ora. Ut compunetionemcordis
Sanete Paule ora. Sanete Theodore ora. Sancta Genovefa ora. nobis dones. Te rqga-
Sancte Andrea ora. Sancte Benigne ora. Sancta Radegundis ora. mus.
Sancle Jacobe ora. Sancte Enstachi ora. Sancta Eulalia ora. Ut fontem ladrymarum
Sancte Joannes ora. Sancte Menne ora. Sancta Leuchadia ora. nobis dones. Te roga-
Sancte Thoma ora. Sancte Albine ora. Q ( Sancta Brigida ora. mus.
S~an'cleJacobe ora. Sancte Cucupbas ora. Sancta Aldegundis ora. Ut spatium poenitentiae.
-Sancte Phylippe ora. Sancte Peregrine ora. Sancta Medrisma ora. \nobis dones. Te roga-
'Sancte Bartholomee ora. Sancte Quintine ora. Sancta Ettgenia ora. ,mus.
Sancte Malhee ora. Sancte Marcelle ora. Sancta Columba ofa. Ut remissionem pmnium
Sancte Symon ora. Sancte Lanlberte ora. SanctaJuliana ora. peccatcrum noslrorum
Sancte Judee ora. Sancte Crispine ora. Sancta Julitta ora. notiis dones. Te roga-
Sancte Mattiia pra. Sancte Crispiniane ora. Sancta Baltildis ora. mus.
Sancte Marce ora. Sancte Christophoi*eora. Sancta Praxedis ora. Ut cunctum populum
'SancteLuca ora. Sancte Siraphosiane ora. Sancta Savina ora. Chrlstianum conserva-
Sancte Barnalja ora. Sancte Luciane ora. Omties sanctse Yirgines re digneris. Te roga-
Sancte Timothee ora. Sancte Urbane ora. Dei orate pro nobis. mus.
Omnessanctiapostoliora. Sancte Projeete ora. Omnes.Sancti: orate pro FiUDei. Te rogamus audi
Sartcte Stephane ora. Sancte Yite ora. nobis. nos. Ter.
Sancte Line ora. Sancte Agapite ora. Propitius esto. Parce no- Agne Dei qui tollispecca-
Sancte Clete ora. OmnesSS.martyfesoral. bis Domine ta mundi. Parce nobis
Sancte Glemens era. SancteHilari ora. Propitius esto. Libera nos Domine. ^
Sancte Dionisi ora. Sancle Martine ora. Domine Agne Dei qui tollis pecca-
Sancte Rustice ora. SancteBenedicte ora. Ab pmni malp. Libera nos ta mundi. Dona nObis
Sancte Eleutheri ora. Sancle Gregori ora. ' Domine pacem.
Sancte Sixte ora. Sancte Arnbrosi D
-ora. Per crucem tuam. Libei*a Agne Dei qui toUis pecca-
Sancte Laurenti ora. Sancte Augustine ora. nos Domine. ta mundi. Miserere no-
Sancte Ypolite ora. Sancte Hieronyme ora. Peccalores. Te rogamus bis.
-Sanete Tiburti ora. Sancte Leo ora. audi nos. Chrisle audi nos^
Saticte Yaleriane ora. Sancte Medarde ora. Ut paeem nobis dones.Te Christe audi nos.
Sancte Fatiiane ora. SancteGeTmane ora. rogamus audi uos. Christe audi nos.
Sancte Sebastiane ora. Sancte Remigi ora. Ut apostolicum noslrum Kyrie eleison. Christe
•Sancte Corneli ora. Sancte Fortunate ora. in sancta religione con- eleison.
253SancteCiprianeora. Sancte Aniane ora. servare digneris. Te Kyrie eleison.
Sancte Vilalis ora. Sancte Florenti ora. rogamus.
Gervasi ora. Sancte Columbane ora.
"Sancte
Sanete Protasi ora. Sancte Ghlodoalde ora.
Pater noster. Et ne nos inducas.
Amande ora. Ego dixi, Domine miserere mei. Sana animam
Sancte Marcelline ora. Sancte meam, qttia peccavi tibi.
Sancte Petre . ora. Sancte Yedaste ora. Domine exaudi orationem meam, et clamor meus
Sancte Prote ora. Sancte Arnulphe ora. ad te veniat.
Sancte Jacinte ora. Sancte Landeberte ora. Miserere mei Deus.
Sanete Hermes ora. Sancte Audoene ora.
•> Oremus.
Sancte Saturnine ora. Sancte EUgi * ora.
Sancte Firmine ora. Sancie Sulpici org. Deus qui in sanctis habitas, et pia corda non de-
t?5 APPENDIXPRIMA. 626
seris, per intercessionem omnium sancterumtuprum A , sedificatio, 254 et excelsi pariefes tempti. In diebus
iibera nos a terrenis desideriis et cupiditate carnali, ipsius emanaverunt putei aquarum, et quasi mare
et nullo in nobis regnante peccato, tibi soli Domino adimpleli sunt supra modum. Qui curavit gentem
servire mereamur. Per Dominum nostrum Jesum suam, et liberavit eam a pernicie. Qtti prsevaluit am-
Christum, qui tecum vivit et regnat Deus in unitate plificare ciyitatem : qui adeplus est gloriam in con-
Spiritus sancti per omnia saeculasseculorum.Amen. vefsatione gentis, el ingressum domus et atrii am-
Benedicamus Domino.Deo gratias. plificavit. Quasi stella matutina in medio nebulae, et
f Sanctum Paulinum, quem hae Litanise proferunt, quasi luna plena in diebus suis lucet. Et quasi sol
probabitiler putamus esse nostrum Aquileiensem oti refulgens sic ille refulsit in templo Dei. Quasi arcus
rationes seu conjecturas, quas in Yita capite xvn, refulgens inter nebulas glorise, et quasi rosarum flos
num. 3, attulimus. Quas inter ordo est collocalionis in diebus vernis. Quasi lilia, quse sunf in' transitu
S. Paulini post caeteros, quos antea fuisset locandus, aquse, et quasi thus redolens^ in odorem suavi-
si de alio Pautino, praecipueNolano, esset invocatio tatis.
iUa inteUigenda,ut ibi dicimus. Grad. Ecce sacerdos magnus, qui in diebus suis
U. placuit Deo. y Non esl inventus similis iUi, qui con-
» MISSADE SANCTOPAULINO servaret legem Excelsi. AUeluia, f Inveni David, etc.
vel, Elegit te Dominussibi in sacerdotem in populo
PATR1ARCHA AQUILEIENSI suo. AUeluia.
Extraeta ex Missali ecclesim Aquileiensis, impresso SEQUENTIA.
anno 1519, in exemplum ritus ejusdem ecclesim. ]} Ad laudes Salvatoris ut mens ineitetur humilis,
INTROITCS. Sentiat hunc diem justa de causa celebrem :
Gaudeat ut sese sic pia vota solvere.
TSacerdotestui, Doraine, induant justitiam, et sancti Hodieccelorum seci*etapeliit lux pontificum
tui exsultent: propter David servum tuum, non aver- . Jugiler sanctorum in choro splendens ut sidus au-
tas faciem Christi tui.
Psal. Memento,Domine, David, etomnis mansue- reum. Et gaudium angelis factum est ex adventu com-
tudinis ejus.
Gloriain excelsis Deo, elc., ut inRomano. Domine paris, Fuisse quem angelum Dominiconstat exercituum
Fili unigenite JesuCtiriste altissime, vel elsancte Spi-
ritus. Domine Deus, clc, utin Romano. De beqta Quicumque suam tritici datmensuram.
tlqria verosic. DomineFili unigenite Jesu Christe : insidias. Ad fidei caulas congregans oviculas lupi praevidit
spiritus et alme orphanorum paraclite. Domine Deus Fidelis et prudens creditor distribuens.
agnus DeiFilius Patris : primogenitusMariaeYirginis Hic ad mensam Dominipecuniam, ut digiic-.ni
malris. QuiloUis peccatamundi.misererenotiis. Qui faceretdedit usuram.
toUispeccata mundi,*suscipedeprecationem nostram Beatus liic servus, quem cum venerit Dominus ila
ad Mariaegloriam. Qui sedes ad dexteram Patris, invenerit.
miserere nobis. Quoniam tu solus sanctus Mariam Probatum in terra super omnia statuet illum in
sanctificans.Tu solus Dominus Mariam gubernans.
Tu solusAllissimus Mariam coronans, Jesu Christe, patria. Ad tantahi Patris gloriam celebrandam chorus ju-
cum sancto Spiritu in gloria Dei Patris. Amen. Q bilat laude digna et populus lsetis respondet vocibus.
ORATIO. Dicamus omnes cernui lanto Petri, jungat se suo
Prsesta,quaesumus,omnipotens Deus,ut beatiPau- grex Pastori, et precibus fusisque lacrymis clame-
lini confessoris tui atque pontificis meritis adjuve- mus :
mur, cujus votiva solemnia celebramus. Per Domi- Pastor tione, miserere Ecclesioe,tuis precibus re-
num nostrum, elc. fove.
In Ecclesia autem civitqtisAustrim in lib. ms. si- Confer opem plebi tuse, preces attende, et pro ju-
gnato n. 12, cui titulus /Liber Sacramentorum, anno vamine maculas dilue.
Dom. 1504, pqg. 299 lergo, est sequens orqtio de sqn- In via nos adjuva : colloca in patria : redde quai
cto Paulino: . speramus dona.
Deus, qui populo tuo aeternaesalutis beatum Pau- EVANGELIUM SECUNDUM MATTHiEUM.
linum ministrum constituisti: praesta,quaesumus,ut In illo tempore dixit Dominus Jestis diseipulis stris
quem doctorem vitae habuimus in terris, interces- hanc : Homo quidam peregre profi-
sorem semper habere mereamur in ccelis.Per Domi- parabolam ciscens, elc., ut in Romano.In Civitatensi autem est
num, etc. Evangelium,Yigilale. Offert. Inyeni David, ut in Ro-
Hanc reperimus et in aliis Missalibuset Breviqriis mano.
mss. ejusdem ecclesim.In alio autem quod inscribi- SECRETA.
tur; fjrdo Missalissecundum consuetudinem Roma-
naecttriae an. 1254 (uti post menses hqbetur), cha- Sancli Paulini confessoris tui atque pontificis,
ractere quidemnonomnino reliquo Missalis correspon-D quaesumus,Domine, annua solemnitas pietati tuae nos
dente, sed recentiori manu, non lamen prmsentium reddat acceptos : ut per haecpise placationis officia,
temporum,est sequensdesancloPaulino orqtio. nobis gralise tuaedona conciliet. Per Dominumno-
Deus, qui clerurn et populum tuuni beati Paulini strum.
confessoristui voluisti pontificio gubernari : praesta, Prmfqtio et Cqnonul in Romqno.Additur tamcn in
utejus assidua intercessionenullaformidemus adver-,. Canone posi illa verbq: et antistite nostro N. el pro
sa, victoriamque consequamur, -- et' vitam
- obtineamus rege nostro N.
seferaam.Per Dominum,etc. Communio.Beatus servus, ut in Romqno.
Nota autem quod ecclesia civilalis AustrimMissqle, Complenda, qum a nobis dicilur Postcommunio.
peculiare hqbet, juxla suas consuetudines, quqrum\ Deus fidelium remunerator animarum, prsesta, ut
nonnullqs in dies conservat, ab Aquileiensi distin-\ . beati Paulini confessoristui atque pontificis, cujus
ctum. venerandam celebramus festivitatem, precitius in-
LECTIO LIBRISAPIENTLE. dulgentiam consequamur. Per Dominumnostrum.
Cmlera ut in Romano. Dimissioautem populiprce-
Ecce sacerdos magnus, qui in vita sui suffalsit; ter, Ite Missa est, vel BenedicamusDomino,qumsunt
dbmum : et in diebus suis corroboravit tcmplum. usus quoqueRomani, bifariam fiebatin EcclesiaAqui-
Templi etiam altitudo ab ipso fundata est : duplex leifnsi. ln feslo enim majori duplici sic.
» Omitluntur vel tantuni indicantur ea quse cum MissaliRomano communia sunt.
627 AD OPERA B. PAULINI APPENDICES. «9*
Ite tienedicti.et electiin viam pacis : pro votiisDeo A laude et benedicliene frequentissima. beinine Deus
Patri tiestia missa est. meus in emnibus glorificote, qui persistens eruoisti
.. In tnajoribusautem solemnitalibusbeatmMarim vir- insipientiam meam, el empllisli ccr meum, donec
ginis, sk : vel invitus audirem voces tuas diutius clamitantes,
Ite benedjcti et eleeti in viam pacis : pre vpbis ef conversus sequerer te. Et*go, Domine, cognovi,
MariseFilius hostia missa est. et ego inteliexi sonum clamoris tui, et reprehendens
Tfl. me cenversus sum, et egi poenitentiam coram te,
* PROOEMIUMPAULINI sicul hsee dies probat. Idcirco in laudem tuam et
cohsolationem meam prophetica verba tibi decanta-
ADAMOENA POENITENTI^S NOSINVITANTISi fem. Castigasti me, Domine; etenim eruditus sum
Justissimus ordojxenitentiaeetrectissima formanaec quasi vermiculus indomitus : postquam enini con-
est, ut inehoenl a lacrymis etdesinant in lsetitia,qua- vertisti nie et egi poenitentiam, el postquam osten-
•lenus tali exemplo possit aghosei veruiti esse quod disti ruilii, percussi ietiiur nieum, conversus sum et
legitur : Qui seminant in lacrymis;in gaudio melent. erubui. Recordatus sum te Dominummeum, quoniam
Quod luric iit, cttin devotissimaad pa3nitendumpce- in tua misericorciiarevixit anima mea, et resurrexit
•nitentis.interitio suspirat, quia hpe cpntimiis gemiti- a mortuis. Ideo bonse spei factus sum vir, quia ex-
bus ex affeclu divinae miserationis higeriiiscens,in spectasti me, et sustinui in prseterito lascivientem,
vulnere suo cordis resoluta duritia excitantur omnes qtiod considerans compunctus sura, et egi poeniten-
senstis praeeordiorumejus, ut clament ad Dominum tiam. Lsetus jam deinde nunc tibi et semper innu-
ititernoe,vo.eis fortitudine. ConVeniuntque suspiria JJ ineras gratias referam, te tolis visceribus implorans,
peclbris, ef sttspirium a. suspirib excipitur, conso- rem tibi me tola devolione commendans, quia tit inveni-
.. nantu.ae gemituum murmura in auribus Domini, si le qusesislime, utredirem tu compulisli me; ut
Jorte quaudpquidem audii*edigiietiir. Nee hoc splum . confiterer tu es operatus, et ul me rec.oguoscens
agil pcenitens; sed instiper relaxatis cculcruffl ha- plangerem tu dedisti niihi, quoniam tu es Deus
tienis, lai'gas emanans aquas, palpebrseejus flumina quem nemo ainittit nis} deceptus; quero nemo quae-
"laclymarumprofluunt, curruntque sine defeehr tra- rit nisi admonitus. quem nemo invenit.nisi purga-
mites venarum eapiiis ejus, donecet piacufa cuncto- tus, quoniam bonus es tti, quoniam in sseculumnii-
futii erifflintim abluanlur, et omnis immunditia ini- sericordia tua, quoniam tantum lu es Deus, et prse-
, quitatis absfergatur; deitide repletur os ejus yeris- ter le npn est Deus. Tu es Deus Israel, salvater Deus
simse coiifessiohis sermonibtts, quibtis delectatur pinnium saeculorum.Amen.
Dominus, et parcei*e cleiiienter studet, et prsestare Iste est. conveuiens ordo posnitentium, el tiec
veniam non moratur quodammodo dicens : Homo, mcdp fit poenifudofructupsa, gaudium ex luctu par-
remiltuntur libi peccala tila.' Cui misericordissimae turiens, ex negiigenlia induigeniiani afferens, et ex
consolatipni, et tam benignissimopiissimoque pecca- labore requiemin adducens, a tacrymis, ut psiensum
ininuffl i*elaxatori, imo emundatori cPr poeniientis est, inchnaiis, gaudiis terminans unde supra. An-
ineloquibili gaudio perfusus, talia ut ita dicam, ait: tepesila ilaque diligenlipri ratipne, pmnis qui ad
Deliqui, Dpffline,et miserabiliter peccavi, tilifa mp- coiifitendapeccata vel ad suscipiendampoenitentiam
duni scelera mea frequenlavi, eb hanc causaih sicut prpperat, fprtasse nen inconvenienter ita ab ep a
cedrus tribulatienes meaedilatataesuht, tpta die tor- Xi >, quo docendus est vel instruendus est, interrogandp .
quentes cpnstierttiaffl'meam. Nen eniffl, Dpmine, seu examinandp adgredi pdtest. Vis cenfiteri pec-
miriimae sunt culpae meae, nec peccatorum parva cata tua? si respendet, volo, tunc addendum ita :
congefies, ideo silere nequep : idcirco multi gemitus Primum hac in re sciendura est, •quia necesse erit
mei, et mens mea magnaeperturbationis eyersione tibi hoc simpUcitei<et purilcr agere, nee in eo in
ihoesfissima est. Sed consideratione magnaruni .et - quo ipsa peccata forsitan tunpia ant pudenda ante
innumerabilium miserationum tuarum, Domine, re- humanos oculosvel aures, videntur aliquam simula-
creattis rrtuhere ttto, a labe tanti discfiniihis, me mi- tionem praetendere, et ea peccata quasi fabricando
serum paulatim surgere perspicib. Fafeor, b Dotiiitie, honestare velis; magis autem oportet ut illa quaeac-
qttia erigit ine ad spem indulgentisepietas tua, ut in eusatione vel detestatione propter enormitatem vel
fide nihil hsesitans, petam veniam et non moriar, .turpiiudinein suam digna sunt, dolendo et erube-
sed vivam.Jdcirco reversus ad Jiabentem polestateffl •iseendoconfiteantttr, quam ut propler tiumanam ve-
super plagas meaSj te sciljcet Dominummeuffl,cttrvo **ecundiamsileaiitur.
tibi gentta mea, et seduia oratione cum confessione Incipiunt *>salulifera monita Paulini de tractatibus
: poenitudihis deprecorte, dans gloriam nomini tuo in D sanciorumexcerpta.
a Ex ms. Hiemerodensi, ante annos 500 exarato,
GhrysostoinijEilrem, ete.i nullumqtteJuniorem citat
apud Marteniumin Cpllectiene amplissima. sanclo Isidoro. Hinc cplliges aucterem neinie esse
b Tctus hic Paulini liber censlat e*cvariis sanctc- Nplanum neqiie Petracerdiensem Paulinum, qui di-
'ruffl Patrum excerplis de poeniterttia,maxime san- cuntuf scripsissede pajnitentia, titpptequi anle ple-
ctprum Augustini, Afflbrpsii, Ilierenyini, Gregerii, rPsque qups citat auetPres'vixetint.

255 APPENDIX SE€UNDA,

AGTORUM VETERUM INEDITORUM.B

FRJ5MONITUM.

' Inediterum Aetprum vPCamushanc appetidicem, non quod omnia quae produntur non haetenus lucem
ptttilicam'yidefint, sed quod pleraque non edita et nemiuUaetsi aliquando edita, ad mss. exemplaria denuo
emendata preducurilur. Sequeritis autem charloe, quam primam lccamtts, duc exemplaria nacti sumus.
alteruffl ex scripturis mcnasterii sanctseMariaein Yalle civitatis Auslfise"'jdibtimoiiasterii Majojis; alterum
commuiiicatuma generosis viris Petro Anlonio palre, et Nicolao et Fatiio filiis, comitibus de Maniaco, qu\
selectam et uberem, quantum pfovinciaenostraeprivato homini datum est, chartarum veterum seriem tenentr
e* i.n graliam litteralortuh fredum sine invidia, sed et libenter alacfiler coramuiiicant. Quorum humanitali
629 APPENDIX SECUNPA, 650
cum et praesens et nqnnulla ex sequentibus docuinentis et diplcmatis debe.amus, jn gfati animi argumen-
tum id publice testatum esse vcluimus. Verum cum utrumque exemplar neduni ptiiritius mendis scateat,
sed in nonnullis ab altero enormitef differat, suberat anime nuUum prodere, qqia genuinum et legilimum
agnoscere ex defeetu primitivorum exemplarium non dabatur. Quia tamen utrufflque convenit in recensione
Sigualdi patriarchoe, a quo epocham ducere rebus nostris apprime conducit, neutrum omittimus. Seligat
lector quod sibi magis arridet, Suflieit nobis, uf aetas Sigualdi, tempusque ab hoc tempore non convella-
lur. Erunt igitur ambo exemplaria e regione posita prout nobis communiGata fuerunt: quorum alterum
Civitatense, aUerum Maniacense ad distinctionem dicemus.
I, A ' I.
CIYITATENSE, .MANIACENSE.,
An. 562, ex chartis monasterii Majoris Civitatensis. In charth comitum de Maniaco ex qrchivq abbqlim
Sextencit. p. xixet 205.
Exemplum cujusdam privilegii de fundatione ali- Fundatio et dotatio monasterii abtiatise sanclae,
quorum monasleriorum in patria Forijulii, transcri- Mariaede Sexto iii Forp Jutii anno Poniini 770.
ptum per me Bernardinpm AmeUensem,coadjutorem
in cancellaria abbatiaeSextensis prput inverii, nihU
addendc, vel mutandp, vel ccrrigende.
Privilegium hoc ccncessum fuit currente anne
Dpmini sexcentesimo [pro septingentesimo] sexage-
siroo secundo. .
Jam dudum animis nqstris inserit monasteriuni Jam dudum animis nostris inserit monachorum
singulare prsepositorumdeclarare, iUa omnia roeri- singularem pfepositum yelare, aliis omniuin inerito-
torum preconia recensefe, qub et ipsi iniore studio rum precpnm rbcensere, qupniani ipsi majnri sludio
in Domino cfescamus, et aliis fbrmam esse possi- in Dohiino Cfescamus,»et aliis formaip esse possimus
mus ad exemplum, ex quibqs generatim fundamen- ad exeiiipluni,' et qttibus generatini fundamentum
tqm omne atque prpfectuni Peminum Christum esse omne aique prbfectum Deminum Christum esse, Apo-
Apostolus conteslatur dieens : Fundamentum aliud g slolo cpnte.stante diceiis : Fundqmenlum aliud nemo
nemq potest ponere prteter id quod positnm esl, quod potest pqnere prmter id, quod posilum esl, quod est
es( Christus. Sicuf itaque instrumenlis humana ar- Christus, His' itaque hjlra rnentis humanae arcana
cana fundatis slafim pniversa vitia cedunt, ef omnes fjjndatis, stafim upiversa vUia cedunt, et omnes cor-
corrupteUe carnis velut cera sumpta igni linuescunt, ruptelie carnis, vetiit cera suposita igni liquescunt,
item tenlationes, atque pnines versutias diaboli pro- Hinc fentatiohes ljefflirtum, atqtie enmes verstttise
tinus extinguuntur, rtec ultra ppfest fesistere, ubi diatieli prntinus extinguuntur, nec ultra potest resi-
virlus qusepossedit non invenerit lpcum, quia tamdiii stere, titii yictos possidere non invenit locum, quia
in homine dominatuf salanas, qusindiu instrumenla tandiu in luniine doniinatuj*satanas quandiu posses-
possessionis suoecognoscit; depulsis autem pertur- sipnis suse instrumenta cpsnpscjt. pepulsis autem
bationibus ihimici ab homine Christiano templum paftibus ininjici ab hcmine Ctiristiane, templuni in-
incipiat esse Dei, et tamquara pulcherrimum habita- cipit esse Pei, et tanquam pulcherrimp tiabitaculo
culum Spirittis sanclus exullans ingrediatur. Qua- Spiritus saiictus exu]tans irjgfeditur. Quapropter nos
propter Effo, Zanetn, seu Marce gefniani, in laicp ffalres germani HertQ,Antp, et Slarcus iti laico ante
tamen cpnstifuti, diyipa inspirante gratia, edificavi- cpnstituti, diyina iiispirantg gratia, jedificayimus
mus monasteria dub in finibus forojuliaiiensis, ununi duo monasleria jn fmibus forojulietisibus, unum in
in loco qui vpcaiur Sexto ad hotioreni seniperque lpcp qui yopatuf Sexto ad hojiprein sempef virginis
virginis Dei genilricis ifariae, et bealqrum Joannis Pei genitrieis Marise,et tieateruiii joanpis Baptistae,
Baptiste, et Petri ap.ostoliChfisti, et statuefamus ut et Petri appstoli Christi et statueranius, ut inibi cuin
inibi tum fratres suti jugo regulari ip Pei servitip „ ffatriljus spti ju.go regulaein Pei servitip yiveremus,
viverenti Et aliud monasterium aedjficayimusin ripa **El a,iiu4 njeriasteriuih sedifieayinlusip Rip.pa, quse
qiiaeyoeatur Saltp siiper Hetpruin semperque virr ypcaiur Saltc sup.m sempei*virginispei genetricis
ginis Dei genitricis Marie, et Joannis Baptiste et Pe- Maripe, jQannjs Baptistae, et Petri appslcli Christt
tri appstoli Christj sanctpfppi hphpre, ubi Pillruda sanctcfUHitipnpyp,' ubi Gelffuda domina et genitrix
deinina et genilrix npstra pum aggregalis fprjiinis .npstra cujn aggregatis feminis in menacbpruiri liatiitii
monacorum Jiabitti h^bitafe deberent, sed qui«i Eatiitare debereijf, sed quia divin.apjiliam audivimus
divinam ilfaih audieuies prpfeticam vocerainqua- pfofeticara vpcem in quadragesifflc quartp psalmp,
dragesirno quarto psalmo Deus loquitur ad aniniam utii Deus ipquitur ad animamhunianam : Audi, fiiiq,
humanam : Audi filiq, ei vide, et inclina qurem luqm, et \nctina qurem iuqm, et qbliviscerepopulum tuum ,
el obliviscerepopulum tuum, el domum 256 PQlris et domum pqtris iu\. Hanc iips secuti ypcem exivimus
iui; hanc nos seeuti vbcgm exivimus de teffa et co- - de tefra et de eegnatipne npstra, e't disppsuimus tia-
gnatione nostra, et disposuimus babitare in Tussiae tiitare in Tpsciaepartiljus, sed quia de his npminatis
paflibus; sed quia de has npmjnalas monasterias mpnasteriis nos hpmines ac fj'alres riosirps, gqqs in
nes hpmines npstri ac fratres, qups ^ih mpnasterio mpnastef ib rellquimus, ne quis inquiptare dissimji-
relinquimus, inquietare non diss.iroulare, quod in let, qpod in nqstra potestate ea hatiuinius; Ideoque
nostra potesfale eos tiatinifflus, idepque providimus. pj*ovidiniHS nos Hertp ef Slarcbj qijamyis.indjgni ati-
nos Erfp et Marco, quamvis iudigni atibates pei*hanc bates, per hanc pfaesenfempagiqiim oirines res nor
pfesentein paginam pmnes res noslras judicare, seu stfas juqicare seu in supradictis mQijasteriis ftispen-
ln supradicta mopasteria dispensare, et dona npstra saire, et ilono npstrp debernere. Primum omniumin
decerqere primum pfflniujo in 'nipnasteric jn Ripa D hionasterio in Rippa Saitu, upi doinina gepitfix nbr
Salto, ubi dpniinaet genilrix nosti*"a
tara reliquas mp- stra cum reiiquis liipnactiis esse qigposcitur, dpija-
nacas esse dignpscituf, donamps atgqe concedimus mns afque cencedimus curtem "npstrijni, utii ipsum
curtem nostram, uhi ipse nipnasteriiim a npbis fun- mpnasteriuni.iiotiis fundatumest cum omni Japtajra^
datum est cum omni laboratione sua terras aratorias,. tiOne sua, ferris araloriis,' vineis, pratis, pasctiis,
yineis, pralis, pascjiis, silyis, aslalariis, et medie- silvis, astalariis, et medietatem de casifo Ausiniano,
tatibus de Casfenetoin Ausemano, unde relique me- unde reliquam medietatem mpnasterio Sexti dona-
dietates in mpnasterip sexle donavimus, nec non yimus. Nec noij de Molinoin Paiaciolo inedietateni,
Molinoin Palatiolo medietate, et medietatem in mo- et medielatera in monasterio predicto viroruin cprtT
jiaslerio prediclo virprum, ita tamen dum domina et cessimus; Ila tamen dum domina et genitrix npstra
«&4 AD OPERA JJ: PAtLINI AtPENDICES, $32
CIVITATENSE. A MANIACENSE.'
inte- advixerit ipsum fiumentum in integrum in ejus per-
genitrix nbstra advixerit ipsum frumentum inrustico tineat potestatem. Granum vero rusticorum sequaliter
grum dejejuspertineatpotestate; vero gfanovero
equaiiter aniodo dividanf: ppst ejus decessum amodo dividatur: post vero ejus discessum ab eisdem
omnia comuniter de ipso MolinoJiabitare ih monte in omnia communiter de ipso Molinohatieatur, et Montis
Garnea quod nos pertinuit medietatem Supradictum in Carnea, qtii ad nos pertinuit medietatem supradi-
monasterium mbnacharum habeant, et medielatem ctum monasterium monacbarum habeat, et medieta-
monaslerium in Sextb: yolunt siraul pascere, volunt tem monasterium in Sexto, velint insimul pascere,
dividere eoTuih sjtpoteslatis. De casas quidem mas- velint dividere, eorum sit potestas. De casis quidem
saritias nominativedeterhiinamus, quse ad ipsum masaritias nominare decernimus quaead ipsum mo-
monasterium puellarum pertihefe debeant: item ca- naslerium puellarum pertineredebeant. Item casas
sas itt Sogiaco, casas ih Magretas, casas in campo de Logiacb, casas in Macretas, casas in campo Ma-
Majora, casas in Maras, easas iri Fara juxta Turriam, jore, casas in Avora , casas in tara juxta tunionera,
casasin Ardeliaco, casasin Matfiarlo, casas in duas casas in Adeliaco, casas in Maitiuculo, casas in dttas
Basilicas; casas jn Aufeliano," casas in Avenianico, basilicas, casas in Aurelianq, casas in Aviniaco, ca-
casas in Gralialeo, casas ih Carnea in vico Ampetio, sas in Gratiolaco, casas in Carnia anvico ampitio, et
casas Joannis Mattiarlo. Itaque concedimus in redito casas Joannis, et Martiolo. Itaque concedimus titii
ipso, quod annuatim debent dare, casashabemus in Rama- redditb tempore quod annue debent dare cassein Re-
cieto, et terras et vineas vel prata quod in macetto, et trans, et vineas vel prata quae habemus
Daunino, et quidquid habere visi sumus in Colortiola, B in Dauvino , et quidquid habere visi sumus in Colo-•
et Vineain Grobagnas, quem tenent filius, et nepotes niola, et vineam in Brombagiis, quam tenent filii seu
Antonii. Item addemus in curte nostfa in Medegia nepotes Budoni, et addemus tibi cui*temnostram in
con briini pertirientia sua, siriiiliter casas in Cisiario, Medeja cum omrtibus pertinentibus suis, similiter
secundum qualiter cartas eafum contirtetur centttm casas ih Cisiano secundum.et qualiter earfa eorum
anforas' vino ad ipso monasterio puellarum fegant; continet. Cehtum amphoras vini ad ipsum monaste-
quod superfuerit annue concedimusad nostro moriasterio rium puellarum vebafuf, quod superfuit annue con-
Sexto: iCnofaciaht in Mariano, et Molinolaborent cedimus m monasterio Sextensi; Fenum fatiant in
in Palatiolo sicut consueti sunt, simulque habeant ..Marciano, et ad Molinum in Palatiolo sicut consueti
Sylvas in vento et Comariola puellarum monastefiis sunt. Simulque babent silvas in Vetreto et Carna-
Porti de sehodochipprepe est posjtus sinepmne sen- riola pueUarum nionasterium Porci de Senodpchip,
tiro cum potestate de pfediclo mbnasteriopabulent. qui prppe est pesilus sine emnescaricocum porcis de
In monaslerio quidem virorum ia Sexto votimius, ut praedicto monasterib pabulent. In monasterio tandem
dona noslra habeant intef fluvio Taliamento et fltivio yirorum.in Sexto volumus, ut dominiumhabeat inter
Liquentioe quidquid inter jpsos ad nostrain potesta- fiuviumTaUamentiel fluvium Liquentise, et quidquid
tera pertinere dignoscitur, sive cttrte in sexto, utii inter ipsa ad nostram potestatem pervenire dignosci-
ipsum monasterium edhlcavimus, sive curte in Lau- tur; sive curtem in Sexto',' ubi ipsum monaslerium
rentia cum oratorip Dpmi Salvatoris, gui ibi situs est, oedifieavimus, sive curleni in Laurentiaca cum ora-
seuiheurteinsarictoFocato cum casis, curtis, cam- torip Dpminiet Salvatoris, qui ibi situs est, seu cur-
pis, pratis, vineis, silvis, astalariis, monlibus, yivig, Q tem in sancto Focate cum casis, curtis, campis, pra--
pascuis,atquepaludibus, necnonmoUnas, seumbbiUa tis, vineis, silvis,nec aslalariis, montibus, rivis, pascuis,
et immobilia quidquid ad ipsas cartes supernarratas atque paludibus, non et molendinis, seu.mobilia
de nostrb jure inter ipsa fluminapertinere dignosci- yel immobilia quid quid ad ipsas eurtes supfannomi-
tur. Similitef et casas Massaritias invico macerano natas, vel nostro jure intef" ipsa flumina pertinere
teritorio Yeronense; itemcasas in Belluno, judiciaria dignoscitur. Similiter et casas et raassaritias in yico
Conelense transflnvioTaliamento, casa in Ramussello Mariano, in teritorio Yeronense, et casas in Bellu-
cum. omni pertinentia sua, sett in Saletb, vel quid nb, Yicaria Cenetense^ et trans fluvium Tiliamenti
qtiid inibi ex vita conjugis mee habere videhlur. Unde curtem in Ramussello cum qmni pertinenlia sua, seu
ego Erfo exinde vegarja feci, etsi super ipsa vegaria et Saletto, et Paludes; vel quid quid inibi est, quse
inibi fuerit juxta corisideratiOtiemsuam ipse Abba, omnia.fecefunt conjugis meae. Cuftes in Rippa fia-
qui pro tempore fuerit exinde in elemosina, yel mis- cta, curtes in Bivero, curfes ih Azano, cuftes in Pis-
sas attt Psalmodia annue persolvant,' et prescripto, settana cum omnibtts pertinentiis stiis, curtes in Silo
quam iam ante in ipso pertinuit monasterib, et casas • cum Oratorib, curtes in Blessaga ciirh CeUa.Curtem
in Carnos in Vinearetum seu et easa nostra ih Ma- de Yilla, curtem aquae,quse dicittir Hedago: decurrit
riano, cum omni peftinentia sua, -e.tmedietalem de exuna parteLefflida, et ex allia usque adfossam Sa-
Caslenetto in Auseniano, et inedietate de MolinOin vonarum, alque Coibulam.Curtem de Anotie, curtem
Palatiolo, slcut superius definivinius,et monte in Car- in Sacco, curfem in Crispinaga cum CasteUo.Curtem
nea qui ad nos pertinet, medietatem in emnibus ipsa de Yefuo et de Mulinego, et de Lutrano: Curteih de
mnnasteria eqttaliter possideant. De seryis noslris vel D Salto cum Cella, Cuftem de Riharia : Curtem de Por-
ainciUas, -Aldiones vel Aldionas utriusque sexus om- pirio. Curtem de vico Leonum cum Cella sancti Flo-
nes liberas dimisimus, et cartas eorum de libertate riani: Curtem de Medeja, et qnid quid tiabere videlur
feeimussimiliter et de casaria ipsorum seu et ad eos nostri juris inter aquas defluentes, hoc estinterTi--
dicti jam antea1liberi fueruntjieciffltts et voluinus at- liamentum et Liquenliam, et sicut via Ungarofum
que definimus, Ut hullus ePrum supef impesitipnem cernitur, et paludes mariS", et quid quid ad fegiam
faciat, sed sicut eefum ceiitinent carte, ita facere potestatem pertinet, et cum omni dominio quid quid
debeant. Abbas vere yel successores ejus, qui pro dici vel nominari potest. Insuperet curtem nostram
tempore in ipso moriasterio in Sexto ordinatus fuerit, de Mariano cum omriibus pertinentiis suis. De servis
regularitef cum ipsis vivat monachis, et ordinahdo nostris vel aneillis Aidiones vel Aldionas utfiusque
atque disponendo de monasterio femiharum irt Salto, sexus omnes liberos dimisimus, et chartas eorum
257 seuInSenodochibregenteatquedisponenteipso de libertate fecimus: simiUter et de salariis ipso-
abbate. Abtiasvero cum mohachis sibi eommissis re- rum, seu ad eos qui jam antea liberi fuerunt, feci-
gulafiter debent, et sub nulla deinceps noslra, vel he- mtls chartas,: et volumus, atque definivimus, ut
redhni hostrorum redigatttr potestate, sed supersit ntillus eorum super impositionem faeiat, vel sicut
suis ipse monasterio virorum, excepto defuncto ab- eorum eontineiit cartoeiia faeere debeant, Abbas vero
bate jussoblim fieri solent monachi.Unum consensum vel succcssores sui, qtti tempere in ipse monasterio in
ih unani concordare personam, aut quod atisit, iua- Sexlo ordinattts fuerit, regulariter cum ipsis vivat
lum sibi elegerint caput; tunc sedis Aquileiensispon- roenachis, ordinando atque disponendo de mohasfe-
tifex eos ad una redeat concordia; ac meliorera de rio feminaruro in Salto, seu in- Senonachio regente
653 ', A-PPENDIXSECUNDA. S34
GIVITATENSE. A MANIACENSE.
ipsis monachis constitaat abbatem. Humiliter ipse atque disponente ipso abbafe. Abbas vero cum mo-
abbas cura consensu ponlificis sedis Aquileiensis or- nachis sibi commissis regulariler vivere debeant, et
dinare debeat abbatissam, quod est quahi una concors sub nulla deinceps nostra vel heredum noslrorum
elegerit, aut pars que melior fueiit, ut exinde eorum redigatur potestate; sed semper praesit ipse in mo-
magna merces adveniat, et ipsas sine morstt diabolico naslerio virornm excepto defuncto abtiate, ut jussu
in Dei persistant servitio. Nam nulla alia eorum vel Dei fieri solet, et tunc si monachi in unum conten-
earum habeant licentiam super impositionefacere ne- tum unanime non concordarent personam, aut, quod
que sibireceplu, neque missumsuum autaliqua impe- absit, malum sibi 'eligerent caput, tunc sedis Aqui-
ralione neqne in monasterip neque in rebus monaste- leiensis pontifex ad unam eos feddat concordiam, ac
riorum, nisi invitatusfuerit pentifex ab ipsp abbate vel meliorein de ipsis monachis constituat abbalem, hu-
abbatissa, et si, quodabsit, ipsa congregatinregulariter militer ipse abbas cum consensu poiitificis sedis Aqui-
vivere neglexerit; ipse Pontifex eos comoneat, quan- ieiensis ordinare debeat abbatissam, et hoc quando
tum sie decerejuvant, Quodsi contempserint, correpli omnes non concorditer eligerent, aut major pars, quse
ilerum alque iterum suti allegationes ejusdistringi de- melior fuerit, ut exinde earum magna merces adve-
beal, et si, quod non optans in deterius iruerint, qui niat, et ipsas sine morsu diabolico in Dei persistant
de eodem monasterio, tunc mutetur ipse monaste- servitio. Nullam tamen aliam eorum vel earum ha-
rium in senodochio regente atque disponente ipso tieat licentiam super impositionem facere, neque sibi
abbate una cum consensu sedis Aquileiensis pontifi- receptum, neque missum suum, aut aliquam impera-
cis, sicut superius diximus de monasterio puellarum. B lionem neque in monaslerio neque in monaslerium,
Nam alia in ipsis rebus vel monachis seu monachas nisi invitatus fuerit ponlifex ab ipso abbate, vel ab-
nullam faciat lesionem. Te vero qui presens pontifex, batissa, et si, quod absit, ipsa congregatio regulari-
et Deo dignus esse dignosceris domino Siguald pa- ter vivere neglexerit, ipse pontifex eos comoneat,
triarca per Patrem et Filium et sanctum adjuramus quatenus sicut condecet, vivant, quod si contempse-
Spiritum", et per beatum Petrum principem aposto- rint, correpti iterum atque iterum sub allegatione
lorum ut nulla eis, vel earum permitti paliaris vio- constrhigi debeant. At si, quod non optamus, ulte-
lentias, nec ipsefacias; sed hanc cartam perpetnali- rius creyerint, qui in eodem monasterio nullam mo-
ter firriia sit sub analhemate scripta, ut tui succes- naslicam habuerint observantiam, tunc mutatum
sores majorem habeant curam, et tibi magna merces ipsum lnonasterium in senodochio regente ipso ab-
acrescat. Quod si facere contempseris, Dominumcum bate una cum consensu sedis Aquileiensis pontificis,
angelis suis formida. Hanc carlam ad nos facta Am- sicut superius diximus de monasterio puellarum, nec
sperto monaco scribere rogavimus. Hoc autem ad amplius rebus vel monachis, seu monachae nullam
monasterium sanctorum omnium apostolorum sito faciat laesionem. Te vero qui praesens ponlifex, et
Nonantulas lerritorio in Motinense anno dominorum Deo dignus esse dignosceris D. Sigoalde patriarcha
nostrorum Desiderii et Adelcbis regibus sexto, tertio per Patrem, et Filium et sanctum adjuramus Spiri-
Madio indiclione quinta decima a. f Ego ergo indi- tum, et per beatum Petrum principem apostolorttm,
gnus monachus in hanc cartam a me iactam manu ut ntillam eis vel earum permilti patiaris violentiam,
mea scripsi et subscribere rogavi. f Ego Marcus in- nee ipse facies, el hoeccarla perpetualiter firma sit
dignus abba in hanc consenliens manu mea scripsi. Q sub anathemaie scripta, ut tui successores majorem
f Ego Anlo indignus monachus manu mea scripsi. tiabeant curam, et sibi magna merces accrescat.
T Ego Victorianus peccator in hanc cartam manu Quod si facere conlempseris, D. cum angelis suis
mea scripsi. f Ego Silvester indignus abba vocatus, .. formida. Hanc cartani a nobis factam Anspertum no-
rogatus ab Erfone in hanc cartain manu mea scripsi. tarium scribere rogavimus. Hoc actiim ad monaste-
f Ego Guidulfus indignus monaehus sanctorum apo- rium sanctorum omnium apostolorum situm Nonan-
stolorum rogatus ab Erfone pro jussione domini Sil- tula teritorio Mutinense. Anno ab incarnatione Do-
vestri abbatis in hanc cartam manu mea scripsi. f mini nostri Jesu Christi 760. Indictione U. Tempore
Ego Ursus licel indigmis presbyter et monachus apt dominorum noslrorum Desiderii et Adelchis regum.
Christi et archangeli Michaelis rogatus ab Erfone in Tertio die"intrante fnense Maio a.
hanc cartam manu mea scripsi. f Ego Beatus indi- Ego Herto indignus abbas manu mea scripsi in
gnus diaconus sanctorum et apostolorum rogatus ab hac carta a me facta, et hos subscribere rogavi.
Erfone manu mea scripsi. f Ego Theophilus indignus Ego Marcus indignus abbas in hac consentiens
monachus sanctorum rogatus ati Erfone pro jussu manu mea scripsi.
Domiui Silveslri abbatis in hanc cartam nostram Ego Anto indignus abbas manu mea scripsi.
manu propria scripsi. f Ego Anselmus licet indignus Ego Victorianus peccator abbas manu mea scripsi.
monachus sanctorum omniom Apostolorum rogatus Ego Silvester indignus abbas vocatus, et rogatns
ab Erfpne medo abbate, et jussione domini Silvestri ab Ertone in hac carta manu mea scripsi.
abbatis hanc cartulam dohationis atque definitionis Ego Gandulfus abbas rogatus Hertone manu mea
istam ad Monachorum in Sexto cortscripsi, similique .- scripsi.
alia carta pari tenore et sensu quenTdebent habere '* Ego Ursus lieet indignus abbas Archangeli Mi-
monasterius monachorum in Saito, unde et reliquas chaelis rogatus ab Hertone in hac carta manu mea
cartas uha pro Ursone presbitero et alia pro Beato seripsi.
diacono scripla, qnod in simul sunt quatuor. Ista ' Ego Beatus indignus abbas sanctorum apostolorum
data est ad monasterium in Sexto, et alia data est rogatus ab Hertone manu mea scripsi.
ad monaslerium feminarum in Salto. Tertia in mona- Ego Theophilus peccator abbas rogalus manu mea
sterio domino Victoriano abbati in monasterio sancti scripsi. -
archangeli Michaelis. Quarta quidem in monasterio . Ego Ansiertus aulaeregisenotarius 0rogatus ab Her-
domini Erfnnis in Tussia, Ut absque alia fraude pe- tone illustre abbate ex jussione Hl.m Dmm. Anti et
reniter ipsi venerandi loci persistant. Explicit. Deo Marci hanc cartam donationis atque definitiojiis fa-
gratias. Amen. Orate pro nobis omnes sanctos. ctam ad monasterium monachorufflin Sexto conscri-
^psi, simulque aliam cartam pari tenbre et consensu,
quam debent habere in monasterio monactiorum in !salto, unde et reliquas duas cartas una pro Urlone
praedieti, et alia pro Beato diacono scriptse sunt, quae fiunt quatuor in simul. Isla data est ad monaslerium
in Sexto, et alia data est ad monasterium Feminarum in Salto. Tertia in monasterio D. Victoriani atibatis
a In utroque exemplari error est ih notis chronolo- veriit sic cum anno 762et cum indict 15. Vide dicta
gicis. In Maniacensi,quia non apponifur; in Civita- in Vita sancti Pautini, cap. 4, n. 2.
tensi, quia non bene. Lege in hoc : Anno 6 et 3. Con-
AXK AD OPERA B. PAULINIAPPJJINDICES. <m
in monasterto sancti arctiangeli Michaelis : Quarta quidem in monasterio D. Hertoni in Tuxia, ut aljs-
Amen. Qmnes sancti
que aliqua-fraude perenniter ipsi verendi loci persistant. ExpUcil. Deo gratias.
eratepronobis.
u. X sacri ordinis gradus sublevare festinant, in foveam
MAGNI mendacii, a qua eos, ne cadant, detient modis omni-
DDPLOMA C ARQL! bus retiuere, in jurisjurandi laqupps inevitabiUter
PAtiLIIiQ eRAMMATICO, implicatps iiiipeUatitquantecius praetipites ut ince-
Garolus, etc. Reliqua vide inter Opera Caroli Mq- dant. Quamcbfem omissis his peccatorum vincuUs,
in quibtts quilibet, si mentis gressus impUcare non
gni, Pqtrotoqimtomo XCVII, eof.*957. pertinuerii, nullo ab. his procul dubio puto absque
HI. animae aveUipoterit defrimento. Ego ergo Ule prse-
PPLOMA CAHOIJ MAGNI senlis temporis ordinandus episcopus idcirco non
PAULINO PATRIARCHiE, juxla aliam, sed se.cuiidumiUain, quam magislrum
didici fprmuiam Paulum religiose jurasse
Pf-j libertffteclero aquileiensi servanda in electione gentium apostpium, teslor niinc tactis sacrosanctis evangeiiis
pqtriqrchqrum. CQramDomino et Christo Jesu, qui judicalurus est
Carolus gratia Dei, etc. Cmterq vide inter Qperq vivos et mortuos et advenfum ejus, calhoUcsefidei
HwQiiMqqtn, Patrologim (omq XCVIH, col. 1447. regulam juxta definitionemNicseniConcilii, et ut to-
IV. mus beati declarat papse Leonis, secundum vires
Pau- nimiruin intelligentisemese,et in quanlum auxiliante
Hip repQnendum esset diploma Carpli Magni Domino potuero, et in corde inviolabiliter retinere,
Jjno ann^ .801, Regeneburgi datttm, que ei subdit de-
etin ore, si quando necessitasexegeiit, juxta captum
niuni JiQspitalenia Ferece abbale Yerenseconstru- _ ingenii mei audientibus sinceriter pfaedicare. Repro-
ctani, de qqp Fpntaninus agit iibello delle Masnade, " milto etiam statutacanbnumab orthodoxis salutiriter
se exeraplar habere ex
pag, 21, dicitque ibi,an.apud sed in- digesta praesulibus,quse sanctse fidei non adversan-
priginali extracium 1195 Aquileise; quia
desudavimus, ut nobis copia fieret, tur, et per desuetudineni uon sunt in Ecclesioegre-
eassuni buc.usqiie mio abolita, secundum possibililalem, mensuram,
prpdjicere tiaud possumus. Non magni aulem facien- et ut virium concesserit
dura esse earere tali diplomate ccllecticnem ncstram lemporis dictaverit ordo,qualilas mearum, et qualiter
es a mafchicne Maffeio circa ef intelligentioemesesubmi-
iJuxjHjus, qup Scipiene facultas, pleno inviolaloque pectore con-
Jinem lib, xj Yeroriae Ulustratsedocemur non a Feroce nistrayerit
servare spondeo, et hoc igitur solp sub hujus juris-
abtiale, sed a Lttpene duce, et Ermilenda ejus con- jurandi prseconip,quia sine examine secundum cano-
jjige fpisse constructam domum illam hospitalem : hica documenta ad sacerdotale cuhnen
Monasterio seu sinodqchioS. Marim que edificavit b. non [Exemplar D.promoveri a Turre non habet non] debeo.
»j, Lupq dux Qtimconjuge sua Ermilenda, sunt verba Jilcirco prseter illa quaenon latentia, sed manifesta
cujusdanj judipati ann. 845, eruta ab eodem Maffeio suut peccata, ut est homicidium, furtum, falsuin
pjj arctiiYbipsius nionaslerii. Ideoque quia ut suppo- iestiinonium, et Iiis similia, quaequia probari pos-
situm a YprQnensibusrejicitur, nos quoque eo carere sunl, ideo de ljis jurare omitto. Ab his ergo capitulis,
Jjaud dolgmus, in quibus occulta latent peccata, quoeiiomiiiatimex-
V. pressa leguntur, alienumme esse profileor, idesl ab
DIPLOMACAROLIMAGNI impia videticet peste symoniaca a primo nihilominus
PAULIN.P PATRIARCH^;. Ecclesiaeanathematizala pastore, quae nuUiest inco-
^C gnita canonicoviro, et a nefandissimicjiminis lepra,
(]arplus er^tia Pti, etc, Retiquq vide iqnio, ut su- quod peccatum non dubie diciliir Sodomitarum, et
pra, col. IM§, a spurcissimo quadrupedum scelere nec non a raale-
VI. dicto alleiius uxqris concubilu vel certe a corruplio-
« SPONSIOEPISGOPORUM ne virginis Dominodicatpe.De his hoecsint satis. De
reliquis vero diversai'uni rerum negotiis tioc non
j. AD SiNCTAM AqPILEJENSEM h, SEDEB jure jufando repromitlQ, sed sola litterarum coiiliga-
Doctoris legis mundi praecepta testanlur ppprtere tione suti tiujus chirpgraptii litulp ecclesiasticis me
episcopum ii-reprehensibilem esse, et Ijoijarn pum ceri*epiiembussubdp, et, qupd est petius, proprii me
famam habere ab his etiam qui foris sunt, atque ad tionoris censep periclilari dispendie : ea videiicet ra-
omne esse optis honum paratum; sed valde repre- tione si in aiiis rebus, de quibus aecusari yidear, vp-
hensibilem, et nimis infamiaeturpe famosum et indi- rlus me lemere deliquisseadprobalum ftterit, et non
gnaeopinionis esse obscurum videtur, si perjurji cri- nie juxla excusatioiiemnecessilalis scilicet infentione
mine reus ab iiitus ef fbrjs quis accuselur; quatenus compulso pffendissedefeijdipptuero. Si voeatus quo-
lingua, qu@e. yeritalem qiise fjtirisitis Ppnjinus est, que ad synoduin cessanfe prorsus juxta excusaiione,
sive in venerandis missarum soiemnilatitius, sive in jaclantia quidem iiiflatus venire cbnterapsero; si se-
utrofumque testamenforuin pagijjis, siye in psalmis, cundum.virium qualitatein, et intelligentiae quanti-
ymnis et cafltiGisspiritualibus, yel etiam in cotidia- talem primse sedis episcopp, lioc est metfbpclitanp
na locatione iympidissimbstudio prsedicare, menda- meo inobediensexstilero, et non, ut dignum est, sa-
cii sit ante .iniqiijssiniafceditafe polluta. Unde sum- ]j luberfima ejus praecepta, quserectoe Hdei et canoni-
mopere considefanduin est, ac lota mentis intentione cis non sunt cotitraria instilutis, et a veritatis tramite
Btudiosea ppplifiGibus primae sedis cavendum, ne pon divertJint, sive per yeftia edita, siye per sacras
forle inconsiderate eiatibnis zelb succensi eos, qups iitlerasexplicata, sincei*apqn oblenippravefoaffectip-
« In cod, |332 ms, bibliothecaeVaticanae,iilji Sunt est anni 801, <juiest 28, non 29 Caroli, et 21, yel ai
.canbnes conciUi iChalcedQnensis,ad caicem exstat minus %0Pippjni regni Italici. Insuper hon interjacet;
-haec formuia, pag. 280 et seq. decenniuminter epochas Caroliet Pippini,sed septeh-
i>Chartain tianp prp sua Jiumanitatp requisitus nium semper, ab anno scilicet 764, qup incipit CaroU
cemmumcayit \, pl,J), Laurentius a Turri decanus regnum Italicuin, ad an. 781, qup incipit Italicum
capiluli civifatis ^ustri^e, inler schedas, ut puto, j-egnum Pippini, utriusque quidera merise AprUis.
illustrissinji patrui suj Ptiiljppi a Turri epjscopiqiion- Aliud exenipiar tfansmisit humanissimus npster P.
dam Adriensis, viri de iitteraria re optime meriti, Nicolaus Minuccius,ope abbatis Polidori V. cl. e Va-
repertam, quaefprte fuerat Rqmseati eo exscripla, et ticana extractttni, quibus publice gralias rependimus,
Roma in patriam delata. Adverte tamen nptas chrP- qqi iiptiis conferendimoduni proebuerunt, et seligen-
uplpgicas haud convenire cum indictipne nena. Ea dseJectipnis quam accuratiorem judicayimus.
637 APPENDIX SECUNDA. 638
ne, missos eliam ejus lienprifice suscipere, "et ebse- A quid elegerint. Et ut hsec auctoritas Iargitionis no-
quia humanitatis eis corde non renuero exhibere strae firmior hatieatur, et per futura tempora melius
perfeeto. In officiisquippe ecclesiasticis, vel in sedula conservetur, manibus propriis subterfirmavimus, et
missarum celebratione, in psalmis, ymnis et canli- annuli nostri impressione adsignarijussimus.
cis modulatis, in luminariis candelabrorum, et in Signum Ludovici serenissimi imperatoris.
fumigandis tymiamatibus diversorum temperum he- Signum Lotarii gloriosissimi Augusti.
ris exhibendis spUicitummeofliciosissimerepromitto. Durandus diacoims ad vicem Federici rogatus.
In rebus quidem ecclesiasticis mobilibus sive immo- b Data uildus Noveriibris,anno Chrislo propiliol7,
hilibus, seseque moventibus studiose me agerejuxta domini Ludovici serenissimi imperatoris, el Lotarii
ut vires mihi inleUigentiseeffectum efliciendiproebue- Augusti 9.
rinl, repromitto. Ac per hoc si vis mihi temporalium Actum Neumega palatio regio in Dei nomine feli-
potestalum inlata non fuerit, qualenus necessilate citer.
injecta a recto exorbitare iiinere compellar invitus, 2S1 K:
secuudum canonicas regulas guhernare vel disponere * DIPLOMABERENGARHIMPER.
fflenon abjuro. Quod si de prsefatis his negotiis per
inettriam reprehehsibilem me per veritatis adproba- PRQCASTRP PUZIOLP
tionem exhibuero, superius eompreliensa nie judico In favorem Friderici palriarchm Aquileiensis.
percelli vindicla. Quain vero promissionem manu In nomine Dei aeterni, Berengarius diviria favente
mea subler subscriuens vel qui subscriberent de prse- clemenlia imperator Augustus.
seati admonui et rogavi, et vohis ler beato Paulino B Noverit omnium fidelium.sancte Dei Ecclesie no-
patriarchs?.optuli de proesenli. Anno dominorum.no-. stroruraque presentium scilicet ac futurofiim indu-
strorum Caroli et Pipini filii ejus viris excellentissi- stria Grimaldum gloriosum marctiionem dilectum-
mis regibus 29 el 19, sub indiciione nena feliciter. que fidelem nosti*um humiliter nostram exorasse
vn. clementiam quatenus cuidam Fiidefico fidelissimo
DIPLOMACAROLI MAGNI nostro patriarclie concedere digiiarettiur qiioddam
castellum juris iniperii nostri, quod diciturPuziplum
MAXENTIO PATRIAECIli; pertiuens et adjacens in cciriilatu Fprpjulianp cum
Pro Aquileiensiecclesia reparanda. omnibus suis apendicis et periinentiis simul cum,
Carolus serenissimus, etc. Reliqua vide inter. Opera judiciariis el districlionibus atque preprietatibus ad
B.Garoli Magni Patrologim tomo XCVIII, col. 1449. ipsum castellum perlineptibus in circujtu ipsius
castelli ex cmni parte quantum ext.enditur ad spa-
YIII. tiiim unius milliarii legitimi, sicttt antiquitus et
« DIPLOMALUDOYICI,ET LOTHARIIIMPP. hipdo iegaliter et rationabiliter ad ipsum ccmitatum
Pro monasterio sanclm Marim in Valle CivitatisAu- pertinuii : confirmantes illi omnia suarum instru-
strim Maxeniio patriarchm. menta cartarum, que igne aut aliqua negligentia
In nomine Domini et Redemptoris nostri Jesu gett paganerum incursipne perdita sunt, yel quidquid
ipse Fridericus patriarcha juste et legaliter acquisi-
Christi, Ludovicuset Lotarius divbja ordijjante pro- vit, veleiex paterna vel materna parte succedit,
videntia imperatores Augusti. aut hereditario jttre a suis parentibus recte devolu-
Si Uberaiitatis noslrae muuere aliqtiid locis Deo f_jtum est, et investitus juste et legaliter cernilur sive
dieatis auxilii co.nfeiimus, id nPbis prpcul dubip ad per carlulas, siveabsque caftulis usqueinperpetuum:
stabilitalem iinperii npstri et aniniaeemelumentum . cujus precibus acclinati eidem Friderico patriarchae
prpfiiturum liqttidp credimus. Proinde noverit expe- prenefflinattini castellum juris iinperii npstfi quod
rlentia omnium fidelium sanctoe Dei Ecclesiae tam dicitur Puziolum pertjnens et adjacens in comitatu
, praesenfiumquam et fulurorum, quia veniens in prae- ' omnibus suis appendiciis simul cum
Fcrpjulianbcum
• senliam eulminis [deest f. nostri] Maxentiusecclesise judiciariis et distrielionibus atque proprietatibus ad
Aquileensis patfiarcha precibus quibus valuit, no- ipsum casleUum perlinentitius jn cifcuitu ipsius ca-
strani implpravit clementiam, ut mcnastefium puel- stelli ex omni parte quantum extenditur ad spatium
larum, qued dicitur sanetae Marjae, qucd est situm jinius milliarii legitimi sictjt antiquitus et modo le-
juxta basilicam sancti Jcannis, ccnstructum infra galiter et rationabiliter ad ipsum comilatum perti-
muros civitatis Fcrpjuliensis, in loco qui dicitur nuit, concedimus et largimur, ac de nostrp jttre et
Vallis, prsedicloemalri ecclesiaesancti Marci evan- dominio in ejus jus et doininium omninn transferen-
geUstse, el sancti Hermacorae martyris alquepon- dunj delegamus : confirmantes illi pmnia suarqm
tificis, ubi auctore Deo ipse patriarcha praeest, tra^ instrumenta cartarum, que igne aut aiiqua negligen-
deremus : quod ita et nos fecisse omnium veslrum tia sive paganorum incursione perdita suht, vel
cognoscat industria. Et ideo ob fifmitalis sludium quidquid ipse Fridericus patriarcha juste et legaliter
hos noslros imperiales apices praedictaematri eccle- acquisivjt; vel ei ex patefna vel rhaterfia parte suc-
sioefieri jussimus, per quos praecipimusatque jube- n cedit, aut hereditario jure a sujs parentibus recte
mus, ut praedictum mpnasterium puellarum cum re- " devolutum est, et investitus juste et legaliter eerni-
Iras et hominibus ad eum juste ef legaliter praesenli tur sive per cartulas sive absque cartulis usqtie in
tempcre aspicientibus, abhine in fulurum in jure et perpetuum, cum casis, terris, vineis, campis, pratis,
petestale praefatse ecclesiaeet reeterum ejus censi- pascuis, silvis, salectis, sationibus, aquis aquarum-
stat. Ila videlicet, ul quidquid exinde recteres et mi- que decursibus, piscationibus, servis et aneillis, al-
nistri memeratse ecclesiaecb ulilitateni et profectum dionibus et aldianis, mPntibus, vallibus, paluditius,
ejus cancnice ordinare alque dispcnere voltierint, planiciebus, omnibusque ad se juste et legaliter
libero in omnibus perfruantur arbitrio faciendi quid- pertinentUjus. Ad tiabendum, tenendum, firffliterque
a Ann. 829, ex eharlis monasterii Majoris Civi- anno 817, quo apatreLudovico-in consortium impe-
taten. cit. p. 203. rii est adlectus, sed ab anno 821, quo id quod anrio
b In notis chronolpgicis tiujus diplomatis, quOd 817 fecerat, confirmavit et optimatibtis re-
praedicto
tiabuimus ex-chartulario uionasterii sanct3e Mariae gni proposuit. Vide ex veteribus annalisfis Bafonium
in VaUe,dicti nunc vulgo monasterii Majoris Civita- et Pagium ad annos tiosce disserentes. Recidit igitur
tis Austrise, advertendum est, epoctias horum prin- in anniim 829 data hujus diplomaiis. flinc inferes
cipum sic deducendas, Ludovici nimirum ab amio Maxeiitium patriarcham ad hunc annum sedem vi-
' 813, quo, vivente et proeurante patre Carolo Magno, tamque protendisse.
imperalor salutatus esl Aquisgrani in conventu pro- o Ann. 921. Est charia apud domintim Franciscum
" -cerumet
episcoporum ibi hatiito, et Lotharu non db de Masottis, cit. p. 197,
(339 AD OPERA B. PAULlNI APPENDICES. .640
possidenoum tam ipse Eridericus sancte Aquilensis /\ dedimus castellum suum Saburniano confirmare et
ecclesie preclarus patriarcba, quam cuncti sui suc- muniii merulis et propugnaculis, bertistis atque
cessores absque totius potestatis contradictione. Si fossatis': praecipientes et omnino jubentes, utnuUus
quis igilur hoe nestre auctpritatis et cencessienis dux, marchio, comes, vicecomes, sculdasio, gastal-
preceptum infringere vel viplare temptaverit, sciat dio, deeanus, aut aliqua magna parvaque persona
se ccmpnsiturum auri optirni libras centum med. ih ipstim casteUum ingrediens aliquam inferat cqn-
eaniere nostre, et med. predicto Friderico preclaro troversiam vel molestationem. Nemo .inihi publicis
patriarche. Quod ut verius credatur et diUgenter minislerialibus placitum aut mansionaticuni faciat
observetur, manu propria roboranles de anulo noslro potestativum, sed Uceat eidem presbytero praenomi-
subscriptum insigniri jussimus. natum casteUum suum jure quieto possidere usque
Signum Domini Berengarii piissimi imperatoris in perpetuum absqtte omni publica inquietudine vel
Augusti. coiitradictione. Ethoc ante omnia decernimus atque
Joannes episcopus et cancellarius ad vicem Ar- jubemus, ut hemines, ipsius prestiyteri, qui in suis
dengi episcopi et archicancellarii recognovit. proprielatibus resident ante nullum putilicum mini-
» Dat. v Non. Octobr., anno Dominice incarnationis steriale placitum custndiant, nisi in prsesentia mar-
821r,domini vero Berengarii piissimi regis 28, im- ctiicnis, qui prp temppre fuefit tribus vicibus in
perii autem sui ind. 10. anno. Si quis vero hoc nostrae concessionis praece-
Actum Papie in Christi nomine feliciter. Amen. ptum infringere tentaverit, sciat se compositurum
auri optimi libras quinquaginta medietatem camerae
X. n' nostrse, et medietatem praedicto presbytero suisque
* DJPLOMABERENGARHIMPER. hseredibus, aul cui ipse dederit, vel habere conces-
PROCASTRQ SAVORNIANO serit. Quod ut verius eredalur, et diligentius obser-
In fqvoreni Petri presbyteri Aquileiensis. vetur manu propria roborantes de anulo nostro subter
In nbmine Pomini Dei aeterni, Berengarius diviua jussimus insigniri.
SignumBerengarii serenissimi imperatoris Augustj.
favente clementia imperator Augustus, 262 Joannes episcopus et cancellarius ad vicem
Noverit oninium fidelium sanctae Dei Ecclesiaeno- Ardengi episcopi archicancellarii recognovit.
strorumque praesentium scilicet ac futurorum indu- 0 Anno Dominicoeincarnationis 921, domini vero
stria Grimaldum gloriosum marchionem, dilectum- Berengarii regis 28, imperii autem 7, indict. 10.
que fideleffl nostrum humUiter hostram exorasse Aclum Yeronsein Dei nomine feliciter. Amen.
clementiam, quatenus cuidam presbytero sanctse
Aqtiileiensis ecclesisenomine Petro prsesenti aucto- XI.
ritate eoncedere dignaremur licentiam suum castel- d FORMULiE PROMISSIONIS FIDELITATIS
lum proprium Saburniano dictum in sua videticet
proprietate constructuni confirraare et muniri me- Prmslitw patriarchis Aquileiensibusa futuris episco-
rulis et propugnaculis, bertistis atque fbssatis. Cujus pis suffraganeis.
precibus inclinati praenominatoPetro presbytero hoc 1. (Circa an. 1015.) Polliceor atque premittp ego
nostrae coneessionis praeceptolicentiam et largitatem Marcianus sanctse Mantunse[pro Mantuanoe]ecclesia?
a Errpr est in neta cbronplpgica regni. Nam Be- "' annos quingentos usurpatam notam numeralem Y
fengarius electus est rex an* 888, mense Martip, ut pro D, perinde ac si scriptor vellet legi quinque
ex data constitutionis 45 Bullarii Cassineii. hoc anno cenlenaria cum quatuor -aliis annorum centenariis
num. 2, arguit Pagius. Annus ergo 821, mense Octo- . expressis Bola C, qua sunjma conficiuntur nongenti
bri est annus regni 34. Amanuensis vero in nolis anni. Yigesimus octavus annus regni et liicponiiur,
Romanis male legit et scripsit Y pro X, et I omisit. cujus epocham exordiri opoftet non ab.anno 888,
(Nisi forte epocha auspicanda sit ab annp 894, "quo quo primo rex dictus, sed ab anno 894, quo in re-
Yidene ftigatp ope Arnulphi Papiam regnunique re- gnum ope Arnulphi restituitur, ut ad diploma proe-
petiit. Yide SignniumdeRegne Italiae,lib. vi.j Iinperii missum nolavimus. Imperii annus 7 oplime convenit
autem, qui a transcriptere emissus est, est annus 7. cum anno 921. Mensis non apponitur, sed indict. 10
Naffl annn 915 imperater dicitur, ut ex data consti- qtiae inseritur, indicat ppst Kalendas Septembris,
tutionis Bullarii Cassineu. prb monasteriq sanctae vel pest diem vtit Kal. Octeb. datum fulsse diplpma.
Juliae Brixiensis advertit Pagius ad hunc annum Nam Cpnstantinopolitana vel Caesarea ab his diebus
num. 3, et ex diplomate sequenti clarius apparel. decima inceperat; Roraana vero usque ad anni finem
Indictib vero 10 convenit cum anno 921, si indictio- nona erat. Quod vero a quibusdam asseritui Petrum
nem Constantinopolitanama Kal. Septemti. vel Con- presbyteruffl, qui hic ponitur, fuisse Aquileiensem
starttinianam seu Csesareamab vm Kal. Octob. at- -palriarcbam, perperam dicitur; nam nullus sub eo
tcndas. Si autem Romanam velis, deest I ante X, tempore Petrus patriarcha occurrit in censu palriar-
nam revera anno 921 indictio Romana 9 excurrebat. charum Aquileiensium.
Fridericus patriarcha, qui hic opponittir, ilie esse.D d Has forjnulas vidimus in calce cujusdam Evan-
potest quem num. 44 in Aquileiensibus Ugheltiis geliarii Ecclesiae Aquileiensis optime in membrana
habet, qui an. 883 vel 884 ascendit thronum pa- manuscripli, ei auyeis in priniis pagiuis characleri-
triarchalem Aquileiensem,et leste Candido, et veteri tius exarati. Putamus librum eum esse qui-juraniibus
chronico Aquileiensi, relato a Muratorio in Anecdo- episcopis exhibebatur, et coram proponebalur. Con-
tis Latinis, tomO IV, annos 53 sedit. Astruit huic clusio si me Deus adjuvet, ubique similis est, et usi-
diplomati fidem aliud diploma qtiod legimus apud tata. Juramentuin Hincmafi archiepiscopi in synbdo
UgljeUum in Valtefo, datum ab eodem palriarcha Pohtigpnensi inler Capitularia Careli Calvi, tpm. II
annQ Domini 1210, iridiet.14, vi Id. Novemb. apud Capitul. reg. Francer., litul. L, § 4, sic clattdilur :
. Flumisellum, quo plebem de Puzol, redditusque ex Si me Deus adjuvet, el ista sancta pqtrociiiiq. Quia
ea prpvehientes ecclesiseAquileiensi tradit, praeser- verc quaelibeiformula scripta est characlerc ab aliis
tim tit fiant expensae ad prnamenta templi et deco- vario, credimus quamlitiet esse manu ejusqui jura-
, rem domus Pei., Si ei'go palriarcha tradit Puzolium bat episcopi. Forte autem, quia tergura chartse ,ui-
ecciesiaeAquiieiensi, ipsi patriarchae jam anteatra- timae per tria juramenta Pepppni facta cpniplelum
ditum concessumque erat, pula a Berengario. Erat, Ebefardo jurans Mantuanus episcopus in va-
i An.921., Ex ehaftis comitis Hectoris de Braz- cuum, qupd in fine Evangeliprum terminantium in
zano, hicsupra citati. frenle ultimse chartae remanserat, scripsit suam fcr-
c Ejusdem anni est tum hoc, tum prsecedens di- mulam, quaevere pest cseteras essel Iccanda, Hsec
ploma, id est anni 921, ubi adverte ad exprimendos pertinet ad annum 1045, quo, tit est apud UghellUaij
gil APPENDIX SECUNDA. 642
futurus episeopus me fidelem et obedientem esse,\ hunc locum ad honorem sancte et individue Trini-
sanetae AquUegensi ecclesise, et tibi domno Heve- tatis, et sancte crucis, sancleque Dei genitricis Ma-
rardo patriarctiae tuisque successoribus secundum rie et sancti Joannis Baptiste, sancti Joannis evan-
ordinem meum, salva ftdeUtate Heinrici regis, sic geliste, et sanctorum apostolorum Andree, Barlho-
me Deus adjuvet, et haecsancta quatuor Evangelia. lomei et Alatthei, sanctorum etiam martirum Blasii,
2. (Circa an. 1024.) PoUiceor atque promitto ego Cancii, Canciani, Grisogpni, Tatiani, Germani, Ger-
Artulfus YicentinseEcclesiaefuturus episcopus fide- vasii et PrelasU, atque beaterum cenfesserum Mar-
Jem et ebedientemesse sanctaeAquUegensiEcclesiae, tini, et noinine sancti GaUi magni, Othmarii, necnon
et titii demnp Popponi patriarchae tuisque successo- sanctarum virginum Cetilie, Margarite, Columbe
>.ribus secundum ordinem meum, salva fidelitate construxit, atque anledicti comitis alodio dotavit.
'i Cuhonradi imperatoris, filiique ejtts Einrici, si me Hec autera sunt loea, que comes Cacellinus in
Peus adjuvet, et haec sancta quatuor Evangelia. odorem suavitatis Domiho libavit, que etiam Udal-
3. (Circa an. 1027.) PcUiceer atque promitto ego ricus patriarca, tamquam fidelis et prudens servus
Joannes sanctsePoUensis Ecclesiaefuturus episcopus supra familiam Domini constitutus perenniter huic
me fidelem et obedienlem esse sanctae Aquilegensi ecclesie copulavit.
Ecclesise, et tibi domno Popponi palriarchae, tuisque In primis quidquid in hoc loco predictus comes
successoribus secundummeum ordinem, salva fideli- habuit cuin emnibus pertinentiis apud Yalach supe-
late Cuhonradi imperatoris, filiique ejus Henynrici, rius et inferius viginti tres manses et Sartum mcn-
si me Deus adjuvet, et haec sancta quatuor Evah- tem ad montem habilem, et cum cmnibus ad ista
gelia. » pertinentibus huic menaslerie dicavit ac tribuit. Ad
•4. (Ctrca an. 1027.) PolUceor atque promitto ego - hcc etiam quidquid Mariani et montem unum la-
Ruodbertus sanctae Concordiensis Ecclesiaefulurus nachs et apud fustrech quidquid in proprium possedit
episcopus me fidelem atque obedientem esse sanctae et habuit.
Aquilegensi Ecclesiae,et tibi domno Popponipatriar- Ad Adelarium 11 mansos, in loco qui Fortis ap-
chae tuisque successoribus secundummeum ordinem, peUatur. Lacum etiain qui dicitur Ingan, sicul ipse
salva fidelitate Ctthonradi imperatoris, filiique ejus possederat, enini jure omnique possessione et habilu
Heinrici, si me Deus adjuvet, et haecsancta quatuor huic loeo semper fixum et imraobile stabilivit. Apud
Evangelia. Bellunurii octc mansos coritradidit.
XU Preterea idem patriarcha perpendens, quod qui
<*DOCUMENTUM seminat in benedictionibus de benediclionibus melet
DONATIONIS vjtam eternam; hunc locum etiam et sui parte de-
COMITIS CANCELLINI, center ampliando ^magnificavit. In yilla que dicitur
Pro fundatione abbatim ac monaslerii Mosnicensis Plaguths 263 quinquaginta niansos : apud AValchen
14 mansos, apud Colles 16 mansos, apud Salcanum
siveMosacensis. • 10, Utini unum, apud BasUianum 11 mansos, in villa
Bonus homo de bono thesauro cordis sui profert que Impous vocatuf 11 in Yersegna unum in nemore
bonum : quapropter notum sit omnibus Christi fide- Sehint: in villa Caum unum ad nutriendos porcos,
litius tam futuris quam praesentibus qualiter comes el pro ulilitate communionis villarum Plaguths et
GancelUnusalodium suum patenter et absque omni Ingan. In CasteUano16 mansos, Bagnaric tres man-
contradictione Friderico palriarchae tradidit, sum- G sos : in Aveniione unum,- et in Istria locum qui Por-
mopere rogans quod in eedem predio divinum famu- tus vocatur cum omnibus sibi pertinentihus isti
latum ordinaret. Quod qoia Fridericus patriarcha ecclesie datum confirmavit. Duas eliam molas in
morte praerentus solvere nen potuit, successer ejus Lecina sitas dedit: decimas quoqoe de Furnich, et
Udalricus patriarca feliciter adimplevit. Qucniam de quibusdam aliis villis in plebe sancte Marie de
tpm. 1, in Mantuanis, Marcianus ad eam sedem in servitium ecclesiae Aquileiensis, inseritur, cujus
assumitur. Astulfus Yicentinus episccpus interfuit et caeterorum ibi nominatorum consilio eam dona-
aune 1046, vni Kal. Npvembris concilio Papiensi, tionem Poppoperficit. ln Concordiensibusapud Ug-
ut palet ex charta, quam prdfert Ughellus in Vero- liellum dicitur quod Rudbertus huic donationi suh-
•orensibus,ubi agitur de immediata post patfiarcham scribit. In Aquileiensibus in Poppone inter subscri-
AquUeiensemsessioneepiscopi Yeronensis, occasione bentes non apparet; sed in corpore Documenli uti
synodi Papiensis, in qua Eberardus patriarcha cum consultus invenitur. Et hic, ut Joannes Poleusis, post
Jioc Aslulfo inter caeterosiiiterfuit. Sed quia in pol- annum 1026, et anle annum 1051, ob eamdem ratio-
licitatione nominalur Conradus imp., qui decessit nem promissionem suam facere debuisset.
antio 1039, ante hunc annum datam esse evidens a Ex duobus mss. exemplaribus, altero nobis ex-
est. Insuper quia scribilur ante Polensis et Concor- hitiito a D. Agricola, altero a P. Josepho Binio,
diensis forroulas, quae datoe sunt, ut mox dicetur, utroque tainen ex archivio abbatiae Mosacensisex-
cifca annum 1027, ante has factam credimus, et tracto, cujus ecclesioetitulus sancti Galli dicitur,"hoc
errorem in Ughellosubesse pulamus, qui anno 1037 D per Beruardinum q.m Joannis Audreussium, illo per
-TheobaldumepiscopumYicentinum ponit ante Aslul- Albertum q.m Bemardinum Andreussium Mosaceusis
fum, et ante Theobaldum anno 1046 Lambertura, abbatise canceUarios, istud instrumentum produci-
etante hunc aUumTheobaldum.Yel unicus Theobal- mus, quod quamvis actum dicatur an. 1072, quofem-
dus fuit, cui successitAslulfuscirca anuum 1024, vel pore Singefredus erat patriarcba, non completur ta-
Astulfus ante Lamberlum et alium Theobaldum est men intentio dotatoris nec ab Henrico, qui patriarr
locandus. Hoc posterius admilli non potest, quia cha dicitur an. 1077, nec a Friderico, qui decessit
episcopum habemus Astulfum anno 1046. Unicus an. 1084, vel 1085, sed tanlum sub Udalrico, vel
ergo esl Theobaldus, cui successit Astulfus. Ughel- Voldarico, qui an. 1086 patriarcha renunliatus est,
lus ipse verbis aiunt, narranl indicat se censui suo et ad an. usque 1119, sedem tenuit; sub quo an.
non nimium fidere. Joannes Polensis subscribit 1118 dedicatur ecclesia Mosacensis, cujus dedicatio-
anno 1031 Documento consecralionis ecclesiaeAqui- nis docunientum habes ex eodem Josephp Binip apud
leiensis sub Poppone, in quo dicitur is annus esse UgheUum in Veldaricc. Ubi nctabile habeas qupd
quinlus Conradi, nempe a coronalione ejus Romse ferme iidem sancti ibi appenuntur, qui in hnc instru-
Jacta anno 1027.Ab anno ergo 1027 atque ad annum mentp npminantur : et Andreas episcopus Civitatis
1031 datur haecpromissio, in qua imperatoris Con- novae, qui in hoc est testis, in eo documenlo est con-
radi fit mentio. Rodberlus Concordiensis is est qui secralor ecclesise : adeoquesupraannos.quadragiutti
anno 1031 in donatione Popponis palriarchae insti- sex in episcopatu Civitatis novaeresedit.
tuentis numerum sacerdolum, quos fratres appellat,
Glk AD OPERA B. PAIJLINI APPENDICES. 64*
Viliacti, et in pletie sahcti Joanhis de Gllsitis, quas ,^cenlesimovigesimo mnb incdrnutionis DbmiitiWbitfi
ipse in prOpriosusus tiabuit ctiffldecimis juxta I&cttm Jesu Cltrhti... Idus Mattii, indictioriel, nullo p<£
de "Yinchifese)et duojjiis matisis piscatpfiis
' liuic iccp tfiarcha Aquileg. existenie. Hujtts atttein rei testes
dedit et slatiiliyit. ... . \ sunt cPihes Poppo de Celsa, Megihardus de Stiaf»
Trcs etiani pleties his supiadiclis retitts cohjtihxit: cemburg, Peliegfinus, FraiicisijtiS,Carolus, Frideri*;
unam videjicet de Glattsacb, et aitefarh de Iiigah cus, et Herffleiiafdus de Sancto Stefano, Rodttldus,
ciun pmni jiire pletiis et placitj Ctirisliariitatis : tef- Vener. et Prariosa, Marinus, Yverherus, Afpo, Ba-^
Jianjde Gcrlp absqttejttre piaciti Chfistianilalis, ron. et Hbnficus, Beftoldus h.
Simiiiter tipspitaleqttcd esl ad Clattsairi,et llpspi- xiv.
tale qupd est Aquilegieutrptiique ab epdeni palfiar-
ctia ordinalum et cciisiructum cttm Pninititts qiie sibi DOCUMENTUM GOMMUTATIQNtS
altinenl ad tioeirtonasleriurii dedit, Ordihavit, stibje- JURItMADVPCATt^ X0.UILEJENSIS,
cit sic sciiicet u'tab ipsius lpci atibate fegaiiif, quOd- Fitmatm auctoritate Peregrini I patriarchm Aqni~
que super duas prebendas ibiderii quetidie pattperi- tejensis.
iius erdijiatas exercuerat, tcluni ad utilitaiem ipso-
rum confratfum eomponaltir; Antiquoruin Patrum exempla nos instiiuunt, ut h\
Si quis auteiii, quod absit",ex olhriibus liis qtie Ecclesia Dei famulantium justis petitionibus annua.
mus. Aunuenles paterna gratia pielatis, et fraternae
sic ecclesie coliala sunt, ajiquid aufefre, aut inimi- studio,..i. in novitalibuseortim consiliumeis el auxi-
nuere presumpsefit, de libro vivefttiuiti deleatuf, et ...lium sollicile impendere studeamus. Hinc ego Pere-r
ab eteriio Judice etomnibiis sahciis ejus coridemne- B
tur, cum Juda traditore in pererini sijpplicio combu- triarcha grinus Dei gralia sancta; Aquilejensis Ecclesisepa-
ratur. omnibusChrisli fideliuus tam futuris, quam
volo esse jiotissimum, qualiler dilectus
Super lioc aream unam in Caiinthia, qtie Efro prsesentibus frater nosfer Halturicus sahcti Slepliani praeposittts
vocalur, quam dux Henricus pfo advccalia AqUiie- ad nos soepeacCedens'lacrymabiliter conqueslus est,
giensi patriarctie dedefat ctirii piscatieriibus atque quod exactores.advocati Minghinardi rustieos Eccle-
omnibus ad eandem cttriain 'perliiiehjtilius, et trans- siaesuoemalitia et
ituni apud Pontieuvelcti,qubd specialitef ad fratrum ratis exactionibus incessanter pravitate sua injustis ef immode-
et inlolerabiiiter vexa;
vestimenta ordinavit. ac tanla acerbilatis suae varielate gravarent,
Hujus fei lestes sunt Andfeas Npvoe-Civilatisepi- reut, quod mulli facultatibus suis expoliati recedenles do-
scopus, abtias Gaudenlitis de Sirriactio, abtias Ro- mos vacuas reliquisseht, et riisi eis nostra cilius au-
hono de sanclo XJdaliico,de capellariis octb Aquile- clorilate subvenissemus, idem facere cogerenlur re-
gen. archidiaconus, Sefridus et Waiperttis, Cuorio sidui, qui remansissent. Quorum afflictionibus et ne-
Austrie prepositus, et Wolfredus, Hilpfaridus et Be- cessitatibus paterha pietate condolehtes, et ffaterna
nedictus arcliiprestiiter. Pe laicis vefo Joaiirtesfilius. affectione
IJechpnis, Luppldus iilius J?ptipnis,Joannes Aqtiile- et subvenire compatientes pro tempore eis consulere
non disttilimus, et ut necessitas per-
gjen. vicedoininus, Hiltepoldus dapifef, GefffeduSi a tanta nos oppressipne liberare decrevi-?
Gerfflanus,Cuono viUicijsRoechi, Hefmahnus, Be- urgebat, mus. . .
dinus, Riccarius, Siaibbttp, Udalrictis, Cheahiofdus,
Udalricus§tolich, HiUpoldus,Joatines Berlaldus Pe- G Henricuin Itaque Menghinardum advocatum, filiunique ejuS
eiilem advocatiaeconsortem vocantes, que^
ricchioj Bertaldus de Glemoha et ffafres ejus, Pefi- rinioniam npSjisfactam eis expcsuiraus, ut exacteres
ctio DuringuSj et Articus, et alii quatiiplures clerici sues talia facere
prphitieant sub ebtestatiene gratise
atque laici. et auetpritalis npstraerpgavimus atque praecepimus,
Actujn est lipc ahnc incarnatibnis Pcniinicse1072, ut qucqupmpdo moiiitis el jussionibus acquiescere et
quartn Idus Kpvemtiris, 12 iiidicfiohe. nostris obedire, et iniquos placitalores suns
Ego Udalricus Aquilegen. patriarclja manu pro- precibus de malignitate, quam exercebant in pauperes rusli-
pria sutiscripsiatque ut pbsfmodum faturii u't pefma- cos, 264 cprripere ceercereque voluejint. Hatluvir
neat, Jianc caffam sigillphbstfbiussimus insigniri. cus sancli Stephani pi*aepositusrtisticorum suorum
" '
Xffl." _ flffJictionemet bonoruhi Ecclesisesuse destructionem
» BONATIf)AZpIS ET MACTILDJJ CONJUGUM ferreuonprsevalens cojnmunicato consilio cum Ifa-
tritius et ceteris fidelititts suis, cum bonis Ecclesiai
CiNONICIS AQCILEJENSIS ECCLESliE-. beati Slcptiaui, nostra licentia el aucloritate a prse-
Breve vecorddtionis.Qualiter ego Azo de Azmur- •dictisM. advocato, filiaque ejus H. in duatius villiSj
gen cum Mactiida uxore meapfo remedio animse videlicet Prsedemaiio, et Terenzano, nec non et ih
nostfse, et parehtum uostfOfuffldedimus Gurtem no- Garnia.,... in reliqtiis verobonis EcclesioestabUi...,»
Btfaih inperpetiio... sita cum omuibus perlinehliis el perpeluo jure transferre proposuit. Et ut hoc Deo
sttis, «t -duas inassaritlasi uha -inviiia quse-ditilur auxiliante-ad effectum perduceret, emni studip per
BiCinis, altera in Claverizaiib super altafe sanetae se et per emnes quescumque pottiit, indeiesse lab;o-
•Deigenitfieis Marisead usus frati'um...^.. donatione j. rare non cessavit. Tandemex Dei nulu, qui fidelium
imC'mbao¥eciiB»us1 %w&«goet exof nieji usque ad suorum semper votis annuet, talis inter eos conven-
obituffl metfroSirie eerisu habeaiftttSet possideamus. tiofefota est Ut prsedictusH. depraediis Ecclesiae
Si aiitesi -uxOi"mea 'stipervixerit, tisufrtictum a ffa- suoeviginti quatuof .massaritias, quaeab antecessori-
tribus "pfppafYo«enjsudn vita sua Iiatieat: post obi- btis Suis in -tieneficiumtradita fuerunt, quarum qua-
tttm^erb&uttmsitieohHii icontfadictiotiein pace et Stiiorin P.faedeniano,duas in Terenzano, quatuor in
^juiete hjttnia quse dedimtisJratribus %sis, expedita «ubcollibus, sex in Garnia, octo in Sancto Daniele
remaheant.^Actum ^slhbc Aqmlegimariiio miuesimo •simulet telonium in Mercato sancti Danielis, et ad
* A«i 1429.Ex archivo kquileiehsis ecclesiaecit.., «latiset studentes nimirum partibus Coni*adifue-
pag.xx^i. ;runt inventi. Medio auteni tempore a depositiono
* Quamvis tiac ctiarta Jion tibminentur canonici Uerardi, el assumptione Peregrini an. 4150, quo in
Aquileienses, nondubiles<tamenadeos pertinere, qai tercurrenie electum Engelbertum decanum ecclesjrr
inter sRriptnras cjarium suorum eam reposuere, e Banihergensis in patriarcham* Aquileienses non re..
'quitittsipsam erilimus, Data est, ul inseritur, nulio. ceperunt, Azo cuhi Mactilda coiijuge fralritius, M
patriqrcka Aquileg.existente; quia es Baronio, Sigp- •est canonicis Aquileiensibus hanc donaiipnis phaf-
niO, ©anduloUghellus anno 1128 ait depositum per" tam cpnficiunt. Vide in Aquileiensibus Ughellum.
Ilonorium H -Gerardumde Premariaco, vel«t alii le- c An. 1139. Ex arcliive npyp civit. Ulinen. in.fipe
gunt Richardum de Primerio, patriai*cbam,una cum libri instrumentbrum
' anni 1545 AntoniiJJelloiii,.*!*.
*
jQ»injieGradensi patriarcha, eo quod auctofcs sehis- pag. 50 et 82,
- Ai-PENPlX SECUNPA.
fiiS fiift
hsecviginti MarcaSafgenti eidem llehgtiihafdb advo- A cingimus. Ea propter kafissimi fratris. et capellani
cato, et filipejus Henrico daret, sub ea scilicei cbrt- nostri, et ConGanpniCi vesifi magistfi Romttji, cujus
«litione,ut M. advocattispater, et fititis ejtts H. pla- cifca nes et Ecclesiam nostfam fidescopiosa et grata
citum et omne adVPcatisejus,quodjn pfsehbminatis admodumexistunt mefita, precibus annuentes, quas
fjonis, hoc est ih Pfoedetiiaho,,in TerehzanP, et ih humiliter et devote nobis porrexerat, slatuimusj et
Carnia (in celeris utiqiieproediisEcciesioeliohnabue- praesentisscripii privilegio sancimus, ut festum tiea-
runt) pessidefe videbantuf, in niahiis hqsffas fefttla- taeMariEeMagdelense,quam idem Jraief noster raa-
rent et uha ncbiscttm iri jtis et possessiptieniipsitis gistef Rohittlus ih speeialem,ut riibfisesse solet, pa-
Ecclesioetransferrettt et confermarint. Hac detiique tronam elegit, quod hactenus in Ecclesia nostra so-
facta cotiventiotiead pf sesentiamnostram veriiehtes, lepnitef celebfaii rioft corisuevli,(ieihces noyem Jec-
•et universa nobis supradicta per ofdinem intifflantes, tiorium bfficlo dilig6ntef et soJepniter celetirelis.
hostrumque stipef liis assetisuni iroplofantes idem (hidd Jicet ih ahtiqua cohsuetudihe Ecclesise nbstf«e
M. advocatus, et filius ejus H. placitum el Pmnein hbn fueflt, dighe latiieh et debita deyotionestaiuenda
ulilitatem advPcatioe,qucd irt pfaedictaEcclesiaesah- stint e't adhiitterida qtipad veriefatipnemsahctcrum
cti Stephatii villa tiabebutit, in manus nostras refu- Pei>et praesefiiuiliealissiriiseMafiae Magdalertespe-
laverunt, alque ut superius eontinetur, eidem Eccle- ctahl etisequia, qttarii etsi cetfefis supefnis civibus
siae dohari rogavefuht: ipsique yidelicetpafef et fi- exceliehiioremnph dixerijnus'; pfitiia 'tafflendotiii-
lius viginti quatuor mansus, qtti fufldatistthtiri pfae- hicseresiirfectioiiis eXlitiljpfaehuricia,et per sttsecoh-
scriptis locisEcelesiae,et teloriiufflin saiiciODariiele, versioriis et "poehitentiaeexerifplattohis, qtti heccatb-
a nobis per has conVeufionessttscepefunt. jj ruiri rtipie tehemtit eppfessi, beiissima divihse cle-
Nos ergo, ut in prmcipiopraesigtiavimuspattperuffl ihetiliaepraemohstrat indicia. Ad petitioheih quoque
affliclioneni considerantes, et cos a tanta vioientia praetaxati niagistri RofriuiiSiationein quam in foro
eripere cupiciites, Ecclesioeqtioque et fratruffl in ea Aquilegiensia notiis feriebat et 'possidetiat,quani in
famulaiitium utilitatem per offltiia diligenles,jplaci- pfsesentiarttffl Pertiotltts Venetus pbf ipsum tehet,
ium advocatisecumPmhipietiitudiifeet jtistitia, qtise clijus flctum Cst uha marca ex xvi deh. frisac. vPbiS
Ifieridebel in prsefatis tionis, qrioeEcclesiatieati Sfe- iiabendam et pPssidendaffl jufe 'pfppiieiafib Cenfe-
phani habefe vel possidefe cefhituf, vel deinceps fimus, dcnamus, et pfsesentiprivilegib cemmutiimus.,
quolibet lempore acqtiirerevellitierarepoterit, injus ita videticet ut in praefatc Festosaiictse MafiseMag-
etproprietatemipsitiSEeclesisetrarisfundimuset con- dalehe de prsedictoficlp serritium ihtegfum tiabea-
eedimus, perpeluoque jure pessidendutii largirnuf et tis, et qttod superfuerit in die aniiiyefsario PtiikVssul
"ConfirmamUs sub aiialheriiate OmtiipPtehtisDei et a"dcommunemcoffltopdttitiexpeiidatis, Qiipd-ttt ve-
hestrp : statuentes, ut nuUnspPsttiac advceatus, nul- fttffl credalis, et peipeftiis teijipcfibus 'fifmtifflet ih-
laque parva vel magna persena in proedictaeEcclesiae divulsum permarieat, nec alictti successprufflnpstro-
bcnis placitare, aut violentiahi, seu aiiquam mole- ruffl immutare attt perturtiare liceat, prsesehtem in
stiam inferre prsesumat; sed praeposiltis,qtti pro paginam 'censcfibi et sigilli nestri impressipne insi-
tempore in eadem Ecclesia praeerit, protit melius gniri jussimus. Tesles sunt GirardiiS Padffaritts
peierit, fratribus exinde fideliter ministrafe studeat. Joiiallias Concordiensis, Joannes Emohierisifeepi-
Qupdutverius credatur, et ab pfflnibtisiiivielabiliter scopi, Hefrematius... electus, MagistefDon^iiicus,
ctistediatur hanc donatienis nPstroe charlulam "ccrt'-"i, ReginharduscapeUani.Herfemanus Aquileg.'l-hesau-
scribi decrevimus,et maiiu propria subscribehtes, et rarius, Berthoidus de Albb el alii multl.
ceteros, qtii interfuerunt, clericos et laicos siffliliter Aclutii Padttaeahjto Dofflihicaeihcarhatiohis li;80«
subscribere irivitavimus,sicque sigiUihostri iffipfes- indieiione 15, terlio "dieintrante Aprili.
sione insignirejussiinus. Ego Chunradus domini patriarchae CapellattuS*i
Acluni iu CivilateAustrali Fofijttlii in cappella mandato ipsius banc cartani scripsi et dedi.
sanetiPaulihipatriarchoe annp ihcarnat.Pcmihi 1134.
Signtim Peregrini palfihfctise. Xvi.
Signum Berturici eplscopi. c INSGRIPTIOPLACra AOYOCATJJE
Signuhi Yudallieiarcbidiacohi.
Jn pbrlicu ecblesimAquiiejensis
XV.
» STATUTUMY&LDARlCi Notum sit bmnibus fidelibus Christi quaJiter ego
Henricus dux totuni placitum advocatiae canonicae
PXfRIAROLE iQUILEJENSlS *, huic ecclesiaepro mea anima et Luicardaeuxofis meae
sanctaeMariaeet fratiibus his coram clericis et Jaicis,
Prb officibsoiemnisarictmMarim Magdalene in ec- collaudante et cohfirmante domino VodoJricOpa-
clesia Aquitejerisicelebrqndo. triarclia dederim, videlicet eo tenore utsemperin-
YoldaricusDei gralia sanctse AquilegiensisEccle- festivilatetjmniunisanctorumoptimum servifeiunica-
siaepalriarcha, apostolicaesedis Jegalus, dileclis in noriicishis in vita mea a preposito eorum "fidelit<a"
tptiristofralribus Liuprando decano, caeterisqueejus- ft " amministretur, 265 et Christi pauperes pascantur;
dem Ecclesioecanonicistam fuluris, quam prsesenti- post mofiem vefo riieam in meo annifersario totum
tius in perpeluum. islud supradictura adimplealur. . .
Si justas et hoiiestaseorum petiliones prompta be- Anno Domini 1196, indict. 14»8 die menseineunte
mgnitate adnjittimus,quorum fides et coristanlia cir- dctobri. Ego Yilelmussacri palalii notaritisin civi-
ca sanctam AquilegienseinEcclesiam et personam tate Aquilejseante foresmajoris EecJesiaaproutin,
nostram 'muitiplicirerum claruit experientia, et ip- autenticoinveni nichil addens nicbil diminuehs.roga-
sos ad deyotioneninoslram ferventiores reddirnus, tusistud ScripsipriviJegiumft.
et aliorumhoc considerantium animos ad seryitium
Aquilegien. Ecclesioespe cohdignaeretributionis ac-
a An, 1180, Ex Archivo EcclesiseAquiiejensisper qu'0 sefvatuf exempiaf lapldafiseihscnptibms, quae
comitem FranciscumFlorio ejusdem ecclesiaecarib- hatidcoihmodfehttne qttia detfita est, legtpotest. Cit.
nicum, cit. pag. XLIX,95 et 205. pag. 82.
b Haec ctiai*ta,cujus roeminifflnsin uliinia hbta ^Haec quidem a notario tfanscripia sunt ah.
ian. 15 concilii Fofojeliensis, profert Voldaricuni 1196, sed¥aeta videntur ante ann. 1072. Siquidem
patriafcham, quem alium essesclas velim a Yeldarico hu}us cessioiiisHenrici ducis, et Yadoirici, palriaf-
fexecutoretestamemi €anceUini, immefo 11 relali-. chae,"mehlibest In testeniento Cancejlini«omitis su-
Vide UgheUum. . pra n. XH.
c An. 1196.Ex Archivo Aquileiensisecclesiae,!n
ffl AD OPERA B. PAULINI APPENDICES. ,648
XVU A tibus per eumdem archidiaconum in judicio quaes-
; ,,* EXEMPTIO CAPELLTES. QUIRIM, tipne, sponte ac iiljere ad requisitionemiiostrahi in
nostris manibus resignayit in praesentia hiei sttb-
jjbi feminmconversm detinebantur, a subjectione Ple-
\ baniUtinensis per Bertholdum' patriarcham scripti notarii et testitim prsedictorum,ul de Ulisdis-
- Aqui- porteremus secundum de jufe et.utilem statum terra3
,- lejensem. .' nnstroe arbitrjQ vpluntatis.
pro
-In homine sancise et individuae Trinitatis. Amen. Ad majPrem ergo rei evidenliam, eodem archi-
Ahno Domini 1242, ind. 1S, octava die exeunle Ju- diacono praesente"et consentiente sic duximus judi-
iib. candum, statuendum et ordinandum : ut idem ar-
Sieul sacra testatur pagina promeretur a summo chidiaconus et suecessores sui nttllum jurafpm de
Judicesua sitii laxari debita, qui relaxat ancUlasa cetero in aliquo loco constituere debeant velhatiere.
debito servitutis: et etiam institiituni est a viris pru- Voitimusetiam et ordinaihus, ut illa quatttitas anno-
dentibus, ut quod vellet aliquis permanere stabilius, nae, qttam sitii arcliidiaconusab habitantitius in tiur-
Utterarum suarum indicio praertarretur. Sciant ergo gis et mercato de Utino deberi dicebat, ab ipsis pef
praesenles et posleri, qiiod nos Pertoldus Dei gratia eumdem archidiaconum vel successores suos nul-
sanctae sedis Aquilegiensis patriarclia notum fieri Jatenus exigatur : nec ipsi habitantes ipsi solvere de
volumus omnibus, ad quos praesens pagina devene- cetero teneantur, cum prsedicta Pmnia nnbis et ec-
fit, quod de nostro consensu et voluntale esl, quod clesiaenesti'aeduximus relinenda.
de cetero capella sancti' Quirini de Utiiio, ubi con- Statuimusinsuper et praecipimus,utarchidiacbnus
versse commorantur, plebi de Utino non debeat per- D Aquilejensis qui prp tempore fuerit, per se procura-
tinerevel ei subjacere nisi quod ei annnatim unam torem vel vicarium, si ypiueril, visitatorem nullam
Iitiram ceree solvere teneatur , et quod de cetefo denuncialionem deinceps"recipiet, vel inquisilionem
nullus plebanus de Utino, vel yicafius, vel sacerdos faciat de auditu. De manifeslis tamen excessibus ad
nuUum dominiuiri habeant super praedictam capel- ecclesiasticum forum spectantibus, qui ad eum, pf o-
Jam, nisi pefsona illa, quam nos et nostri succes- curatorem vel vicarium suum per accusationem, vel
sbres ieec et tiemine nestri ibi ordinabimus Deo querimoniam pervenerint, cognoscefe possint, et
deseryife : et si aliquo lempore aliquis existehs debeant judicare,c et pcenam infligere consuetam ad
pletianus, yel vicarius, vel sacerdos in Utino,con- vel hsecxetera jura archidiaconatus et consuetudines
alia persbna temporalis , vel spirilualis, quae taffl in visitationibus quatu procurationitius eidem ar-
tf a supradicta yetiire tentaverit, indigriationem Dei chidiacono vel vicario suo ratione visitationis praer
et.bmniurii sanctorum, etnostram et nostrorum suc- standis petitionem et receplioneni cujusdam quac-
cessoriim se sentiat iricurrisse. Unde ne qua pos- litatis antionaea certis hominibus sui arcbidiaconatus
sit imposterumoriri caluriinia, quae attemplet do- *ibi debitae.
num",qtiod fecimus, infirmare, prfesentem paginam Insuper petitionem et receptionem denarioruin a
sutiscrlplione; testiuni, et sigilli aijctoritate nostri plebibus, qui denarii dicuntur denarii Pasce, seu aiv
volumus confirmaTe. JJujus rei testes fuerunt Vuil- •chidiaconatus ac aUorum denariorum in Omriitius
IielmtiS'decanus Aquilegiensis, Jacotius archipresby- lotis et pcenis, in quibus et a quibus archidiaconus
ter, Yvolricus deCucanea, Joaiines de Roncas, Naus recipere consuevit, seu tiabere debet de consuetudi-
de Mels, Bonacbntus el alii. _ ne vel de jure, et generaliter onmia jura, quaearchi-
Acium Utini in ecclesia sarictoeMariae.- * diaconus vel ^sui proedecessores habuerunt de con-
Ego Martiims sacri palaiii notaritts ex mandatb suetudine yel de jure , in quibus eis detractum non
dicti domini Pertoldi pairiarctiaeAquilegiensisscripsi estprivilegio speciali, sibi \pro ipsi] iutegrum reser-
et corrptioravi. vamus.
xvm. Ad proedictamautem nostram ordinationem fa-
b JURA ARCHIDIACONATUS AQUILEHilNSlS men ciendam multiplex ralio nos induxit: praecipueta^
fuif multorura remotio scandalorum, et ipsorum
A Gregorio de Monle Lbrigopqlriarcha reformata. evidens malitia jui*aforum: sicut eiiim pro cerlo di-
In npinineGhrisfi, amen. Anne ahativitate ejusdem dicimus, idem juratiiion quserentesquaeDeisunt, sed
1263, indict. 7, apud civitatem Austriam in antica- quoesua, ex concepta malilia denunciabant inno-
mera .patriarctia;ii, die 1S Decembris : pfaesenlibus xios, culpabiles i'elinquentes gratia vel amore, et
deminis Arnardp Petenensi cpiscepp, Transimundp qtipque propter illicitas pactioiies, unde sequebatur
de Anagia dpminipapae capellane^fratre.Leonardo (quod) ad denunciationemeorum damnabantur inno-
lectore Jfatruiri Prsedicatprum, Jacobo filio magistri xii; vel saltem etsi non juris, facti lamen infamiam
Getlohellide Civitate, Sclavo de CampoDominiGre- incurrebant: quod quidem inter subjectes ncstros
gorij Dei gratia patriarchoe Aquijejensis capellano, gravia scandala suscitabat. Ad hoeccum petiljones et
Joanne de Gucanea , magistro Ascanio Phisico , qui supplicationesuistanlium dilecloruni nostrorum com-
fuit de Perusio, domino Rufino de Ponlo de Pla- niunis de Utino [deest aliquid, puta accederenl], Ec-
centia testibus ad lioc vocatis et rogatis, et aliis clesisenostrae nihilominus ac ipsius loci utilitate non
quaropluribus;. Q modica suadente certos canonicos in prsedicto loco "
; Reverendus Pater et dominus Gregorius Dei gra- de Uiino deeernimus ordinandos.
tiasanctse Aquilejensis sedis patriarchainfrascriptam Volumus, ordinamus el slaluimus, ut medietatem
ordinationemseu statutum praetulit in hunc modum, reddiluum quondam plebis vacantis, et ecclesiae,quae
videlicet: Dileetusfilius Joanrtes archidiacpnus Aqui- nunCdicitur sancti Yorlici de Utino canonici insti-
lejensis quaedahijuraet cortsuetudines,quae, vel quas tuendi, cum a nobis instituti fuerint, quod percipere
super constituehdis seu habendis juratis in archidia- debeant et habere.
conatu suo ad denunciationem exGessuumfaciendam dAttendentes autem.quodex praedictaofdinatione
dignoscitur habuisse : neenon quoddam jus aliud, noslra arctiidiaconus Aquilejensis in annuis reddi-
quod super certa qiiantilate annonae,et qttam sibi titius non fnodicum damnuni incurrit: considerantes
ab habitatoribus in burgis et mercato de Utino sitii etiam alios ipsius arclridiaconalus redditus fmsse
detieri de jure dicebaf, mota super hoc ipsis habitan- et esse tenues et exiles, siUanimedietatemreddituttm
a Ann. 1242. Charta extracta ,ex lib. i, fol. 203. d Distraclip reddituum ecclesiaesancli. Udalrici^
In Archivo Gapituli Utinen. est apud comitem Lau- quam Gregerius hic insliluit in gratiam archidiaco-
renlium Asquinum canonicum. Cit. p. 18. natus Aquileiensis, rescissa fuit a B. Bertrando pa-
> Anno 1263, Charta apud comitem Laur. Asqui- triarcha. Vide docnmenluminferius num. 25 positum
num. Citat. p. xxvi. ;J de unione praepositurae sancti Udalrici ad mensam
« Vjdetur deesse aliquid. capitularem ytirienseiii;
649 APPENDIXSECUNDA. 650
quondam praedictseplebis vacantis , et praedictaejfcperdurante. Item idem dominus patriarcha praesen-
ecclesiaesancti VorUciin compensationem redituum tibus et consentientibus supradictis canonicis pro se
subtractorum eidem archidiacono pro se etsucces- et aliis canonieis absentibus statuit et praecepitper-
soribus suis duximus assignandam : investientes ex petuo in praedictaecclesia sancti Yorlici inviolabiliter
nunc manu propria eumdem archidiaconum de me- observari, quodquotidianseoblationes ejusdemeccle-
dietate reddituum prsedictorum. siseintercanonicosipsius ecclesiae,quidie oblationum
Praeterea institutionem et restitutionem in capeUis irt eademecclesiaprsesentesfuerintcequanimitercom-
et inferiorum sacerdotum, et clericorum in praedicta parliri debeant atque dari. Ila tamen quod cuslos qui
ecclesia, quaedicitur sancti Yorliciad archidiaconum nunc est, et qui pro tempore fuerit in eadem ecclesia
Aquileiensem, qui protemporefuerit, decseterovolu- tanquam major et poliorde inter dictoscanonicos sem-
mus et statuimus perlinere : statuentes alque prseci- per cuin prsesens fuerit hujusmodi oblationibus ,
pienles ,utnuUus apud ecclesiam,quseestincastrode quantum duo ex canonicis , qui prsesentes fuerint,
Utino, quaequondamplebserat, debeat de csetero se- percipere debeat et babere et quod praedictiomnes
peliri, seuetiam baptizari, autaliareciperesacramen- et singuli canonicinunc praefatse ecciesiae sancti Vorlici
ta, 266 nec -^ populus conveniat solemniter ad dicto cuslodi qui est et qui pro lempoie fuerit
divina : sed apud ecclesiam inferiorem, quoenunc in eadem ecclesia-, obedire debeant in licitis et ho-
dicitur sancti Yorlici omnes sepelianlur, baptizen- nestis. Quodque idem custos ad tractatus ejusdem
tur, et conveniant ad divina ibidem recepturi eccle- ecclesiaeutiles praedictorumcanonicorum, qui ejus-
siastica sacramenta : quam eamdem ecclesiam, quoe dem tractatibus commode potuerint interesse con-
quondamplebs erat, eidem ecclesisequsedicitur sanc- g silium et assensum requirere debeat et habere. Et si
ti Yorlici de Utino , tanquam capellam suse matrici forsan dictus custos, vel aliquis ex praedictis cano-
vblumus et ordinamus in omnibus esse subjectam. nicis infirmus existens in terra Ulini praesensfuerit,
In cujus rei evidentiam, et publicam et stabilem stiam de praedictis oblationibus nihilominus sicut
firmitatem memoratus dominus Gregorius patriar- unus ex aliis canonicis praesentibus suam habere '
ctiaAquileiensisinstrumentum praesensfecit sui pen- Etsi debeat portionem , proul superius est expressum.
denlis sigilti munimine roboratum. extra terram prsedictam Utini fuerit, nihil om-
nino percipiat ex eisdem. In cujus rei testimonium
XIX. praefatus dominus Raymundus palriarcha instru-
<*•
STATUTUM mentum praesensfecit sui sigilUpendentis munimine
roborari.
Editumper Dominum Baimundum palriarchamAqui-
leiensempro emendisdomibus ad vitamcommunem tarius Ego Joannes de Lupico sacri imperii publicus no-
htis praesensinterfui, et rogatus scripsi in for-
canonicorumUlinensium. . mam putilicam reducendo b.
In nomine Chrisli, amen. Anno a nativitate ejus-
dem 1278,indict. 6, apud Utinumin casaturi domini XX. *••.
die tertio mtrante Februario. Preesenti- •=JUS UTINENSISECCLESI^;
us fratre Humiiiordinis Fratrum Minorum,et ma-
Eatriarchse
Assertumcontra archidiaconumAquileiensem.
gistro Martino de Crema plebano plehis de Flam-
brio domini rev. Dei gratia patriarchae Aquileien. ' In nomine Christi, amen. AnnoNativilatis ejusdem
<-
capeUanis,doraino LippoCapon mercatore Floren- 1289, indict. 2, die nona intrante Julio. Proesen-
tin. Rolandode sancto Angeloosliario, et Burla de tibus dominis Augustino decano sancti Felicis Aqui-
Mediolan.famUiaribus dicli domini Patriarch.se te- lejensis, Lazaro archipresbylero , seu vicario ve-
stibus ad hoc vocatis et rogatis, ei aliis. . nerabilis viri domini archidiaconi Aquileiae, Ctiri-
Reverenduspater et dominusRaimuudusDei gfa- stophorus de Utino, plebanus de Luzinico testibus, et
tia sanctaeAquUeien.sedis patriarcha diligenter in- , aliis.
tendens ad statum , augmentum , et decus ecclesiae Dominus Jacobus cuslos raajoris eeclesiaeUtini in
sancti Vorlici de Utino, volensque qttod canonici praesentiavenerabilisviri domini Servillionisde Vil-
ejusdem ecclesiaedomos habeant, in quibus valeant lalta Aquileisearchidiaconi constitutus proposuit di-
habitare sieut in aliis eeclesiis tiabentibus capitula cens : Pomine archidiacone, vos vocatis clerura ve-
fieri ordinavit praesentibuset conseiitientibns domi- stri archidiaconatus hodie ad synodum celebrandum
nis Naticlero custode, Leone presbylero, Henxutto in majori ecclesia Utinensi, neqtte' me, neque capi-
de Altens, Mattheode Carate, etFraino deMediolano tulo requisito, ubi nihil habetis facere, quia ego,
per se ipsorum nomine et nomine atiorum canoni- ecclesia, et capitulum Utinenseimmediatespeciamus
corum dictaeecclesiaeabsentium, statuit ae ordinavit ad dominum patriarcham Aquilejensem ;nequehu-
et praecepitinviolabiUter observari, quod medietas jusmodi unquam jus speclavit ad proecessoremve-
reddituum omnium praedictaeecclesioesancti Vorlici strum. Quare nomine meoj ecclesise,et capituli Uti-
quocunquenomine censeantur , sive spectent ad do- nensis, quatenus placeat vobis in hoc taliter vos ha-
minum archidiaconumAquilegen.sive ad praedictos bere, quod non sitecclesiae nostrae,neque nobis pos-
canonicos poni debeant in sequestro conservanda D sit propterea convocationemhujtismodipraejudicium
per duos ex canonicismemorataeecclesise, de quibus imposterum generai'e.
praefalicanonici inler se contenti fuerint et cpnccr- Quibus sic propositis dictus dominus archidiaco-
des, et cenverlenda per eesdeni duos canonicos in nus respondit, quod bene sciebat, et recognoscebat
comparandaterra juxta iUam terram , quam habent quoque in ecclesia majori Utinensi nihil facere ha-
ipsi canonici prope dictam ecclesianisancti Yorlici bebat, neque in clerinn ipsius ecclesise; sed rogabat
acconstrui faciendodomosjuxta consiliumproedicto- hoc de gratia speciali, quia. commodius in ecclesia
rum domini patriarchse et canonicorum , in quibus Utinensi polerat synodumvocari, propter opportuni-
iideracanonicicommodevaleant habitare. Ita tamen tatem loci, et terrae medilulium. Eidem petitioni
quodpraedictiduocanonici de ipsis redditibus coram ob hoc annuit dictus custos nolens per hoc sibi, et
dictis domino patriarcha et canonicis quaridocunque ecclesiaeUtinensi, et capituio praejudiciumimposte-
requisiti fuerint, debeant integre ponere rationem, rum geuerari.
slatuto liujusniodiusque ad consummationem dicta- Actum Utiniin domo dominiNicolai dominaePal-
rum domorum nihilominus firmo et inviolabiliter mse.
" An. 1278, ex. archivo capituli Utinensis. manifestet pateat ante Raimundumexstitisse.
h Ex hac ctiarta vides quam male conjiciant, qui c An. 1289. Apud comitem Laurent. Asqumura
asserunt non nisi per, beatum. Berlrandum patriar- cit. p. xxvi, c. 2.
cham institutum capitulum Uiinense, cum ex ea
PATROL.XGIX. 21
'
651 AD OPERA 6. •PAfLINI APPENDICES. 6*
EgoMcpl&us^deTjtihS imperMi auctcritate abta- A tor pfqettfatoris hoitiihe mef&bra^.'3bnfini ftattin
TiuspfMictis pninitiiisihiteffui^et rogatus Scfipsi. JoantiiS episcop! Padttatii et pfo ipsb pfestititjhfa-
mentum fjdelitatis siipi'adictb domihbRaiihuhdcipa-
xxi. tfiarctie Aquilegen. ih haecyefba":
= JURAMENT.UM FIDELITATIS Ego Stephahtts domihi Jbfdahi de Ufbe cnftflnicus
Exkfbilum q Stephano Jbrdarii canqnko Palavino Paduanus domini pp. capellanus, proeuraibr et htin-
Wihitie Joanriis Patqvini episcopi Raimundo pq- tius specialis veh. patris et domini Joahhis Dei gf a-
MUteiimAqidieiensi. tia fepiscdpiPaduanl ad ea, que ih sttpradictb prccu-
in in ma- ratprip continentttr, hprijirie et vice ipsius dPfflini
i'2SJo. Nenaeindict. Utini castro eapetia fratfis Joannis episcopiPaduariijttro in anirhairiejus,
joris paiatfi dpiniiii patriarcliaeAquileien. die Lune ipse domihus ffater Joahnes episcopus Padtia-
12, exeiinte Augugto, presentitius dpmino fticojaio qued nus ab hac hofa in ahtea fidelis et obediens erit
JJ/iJiinp jde YenefjiS afchidiacono Ppiens., dpminis Jjeato Henriachofe, et sancte Aquilegen. eeclesie ac
Pijilippbiib della Tttfre Aquil. et Becacio Paduano revererido patri et doininosuo domirioRaimundopk-
caiionicis , et ffatre Bonetto a\e Civitate ordinis tfiarehe Aquilegen. suisque siiccessoribuscanoriice
Hiinorum, pominb Fqlctierc plebanq de Wrazlau intf afttibiis : nunqttaffl erit in aul consenstti
et dom.inoj?bnp d'eLatiereta reverendi patris domini vel factOiut vitaffl perdant autconsilio membruni, attt ca-
r.eyerendiDei grajiia patriafclise Aquilejen. capella- piantur fflala captiohe. Cohsilium vero quod sibi...
liis fesiibus ad tipc vocatiset ' rogatis, et aliis quam
. per se, aut per niihtios suos, seu per lilteras ad eo-
pliiribus. rum dampnum se sciente hefflitii pandet. P&triar-
Yir npbilis alque prudens dpminus Stephanus d.o-sB chatum
mini Jqrdarii de Urtie canpnicus Paduanus, domini adjtitor eis Aquilegeri.et fegaUapatriarchatus ejtisdem
erit ad relinetidum, et defehdendum,
PJ?.' eapellanus, nuntius ct procuratpr venerabilis salvo ipsius ordifte, cohtfa ehiueinheminem. Legatos
patris deraini fratris Jpanqis P permissipne divina et hhinies ipsius dpmihi patriarche et ecclesjeAqui-
episccpi J^auuani ad ea qu;e in infrascripte procura7 eundp ct fedetthdo horipfifice tractabit, ellii
constiiutus in rjeyerendi legen.
tpr|o cpntinenfuf , presentia suis necessilatibus adjuvabit; vocatus ad synodutii
pajLris <k>mjni RaimundiPei gfalia sancte sedis Aqui- nisi prepeditus fueril canouica prepeditione;
lejeiisis patriarciie presentavit et dedjt ipsi dofflino. veniet, limina ecclesie Aquileg. annis singulis visitabit aut
palrjarche ex parte dipti dpmirii episcopi et ecclesie per se, aut per suttrtiriuritiuhi, nisi dicti domini
iPadbaiiequodainproburatorium,cujustenor deverbo patriarche absolvatur licentia; possessienes verp ad
a.d yerbuni uostitur esse tale,. mensam sue ecclesje Paduane pertinentes non yen-
-§167 Nbverilis.uiiiversi praesens instrufflenfum det, neque donabit, neque inipignorabit, neque de
publicum irispecturi, qtiod cum nos ffater joannes novo infeudabit, neque alio modo alienabit, incon-
permissiene divina Paduanus episcepus occupaii si- sttlto dominp patriarctia Aquilegeii. Sic Peus nie
nius variis negotiis hostraeecclesie Paduane, propter et eunideiii dqniintim episcopiim•PaduamimadjuVet
que nos ab ipsa nostra ecclesia Paduana ad presens et tiaec sacra Pei
comode atiseiitafi irbn possttnius, hec etiam ad ven. nioi*atusdomintisfrater Evangeiia. Iu cttjus fei causa me-
acce- jpannes episcbpusPapttanus
patrem 4ominuiii..i pairiaretiam Aquilegeri. itistrumentuin pfesehs feeit stti sigiiii peridentis mu-
dere persoiialiier, prput de jure tenemtir, faeimus, pimirie rPbprari.
consfiiuirous. C t ordina.oius providum vifum domimtih C Egb Jpatihes de Lupico sacri Ifflperiipublicus no-
Stepbanu.ni dpmini Jprdani de Urbe scanenicnrii P a- taritts supradiclis omnitius presehs iiitefjrui, et de
dua.numdpjnini pp. capeilanum ccnsangttinettme't mandato supraspfipti aotiiitii RainiutiiJi patfiarctie
sepiuhi npstrom dilectuni pfesentem et fecipiehtem,
npsirum procuratprem et nunlium spetialem ad se scripsi ip forniam putilicaihfeduceMq.
presentandum nostro nomine et "nostreecclesiePa- XXII.
duan,e;cqramyen. patfe domino;:.. patriafctia Aquil. '= DESIGNATIOTERR^ SEU FORI,
prefatpj et; ad pr.estandu.m..eidein;homine Aqttil. ec- Appeliandi MedioiahumRaimundi.
clesie juramentu.ro.sihi debitum setunduni cauohicas
sanclion.es, et ad .yisitandumipsam ecclesiamAqui- 1297i decinie indictionis. In qttodam campo Ray-
leg. s.ecttndunj.modum.debituiijde Jure et consuetu- nerussii junioris de Scarelis de Glemoha, qui parum
dine approbatimi.: pfomiltenteS homine nostro et distat a montehi quo solet esse quoddaihcaslrum^
eccjesie Paduane mihi publieP notario infrascriplo quod vocabatur Grossembeh juxta viam pubiiCahi,
recipienti n.ominepmnium qupi*umintererit ratum per quam itur ad tiospitale de Collibus de Ciemona.
et firmura Iiatiereqttidquid per ipsum procuratorem Die Martis 10, exeunte Maio. Presentibus hobilibus
acttini fuerit in predictis. Injeujus rei testimonium viris dominis Muscha de Lalure fflarctiione Islrie,
pregens instruffleniiifflper infrascriptum nolafium... Mathia et Adelghera fratiibus de Clemona, et dbmi-
•fleri fetimus ad majprem cautelain noslri sigilii nis Albertino de Reponio, scoiastico ecciesie Aqui-
mqnimine.roboratuffl; legen. et magistro Fulcbero de Wra'zla*i,elNicolao
•ActUluPaduB in Paiatio nostfp anno Dorninia Na- " tle Goriach plebium plebanis, et domini Rayniundi
tfvjtate 1296, indict. 9, die 15 Augusti. Presentibus Dei gratia patriarebe Aquilegen. capellanis, et do-
: liiagistfis RieitiiefiP cancnicp Pafentinp vicaric, Jb- mino Milano de Paona habilatore castri de Utino,
hane flip de jjj*be canierarie, et Jacobo de Actara Stephauo Vilich, et Pizuio filio quondam ddinini
notafip^ex faniiliaritiiishpstris testibus. Et Ege Man- OttoUiuide Pprtis de Clemonatestitiusad hocet aliis
fredus TbPme de Atiximopujj. imp. auclor. iiotarius fflultis.
ei nuiic dPffliniepiscepi, predictis emnibus inteffui, Revereriduspateret dPminusRayfflttrtdusDeigratia
ipsaque ipsius mandafp scripsi etpublicavi, et signum sancte Aquilegen. sedis patriafcha tehens fflanum
meum apppsui CPnsuettim. dexteraffl ad quamdariipefticam, in cujus sufflmi-
Qup procuraipf ip leclo coram supradicto domiho tale fixa erat qttedam crux fefrea, et slans in pre-
patriarcha mefflPrafusdpfflinusSlephanus prpcura- diclp caffljjo -dixit. Nosad tiOttbreinDei, et ^loriose
'B-An. 1-296.Ex iafchivb vetgfi ^iihen. bivit. cit. Decetiitir."qjiiaS Pataviham eccle^iama BdnifacioYIH
p. 206, c. 2. papa 'pfomotus, tleih '& ebdefflan. 1298, iv Idiis Ja-
b Joannes hic Patavinus episcopus aliquando Pa- nuar. ad calhedram Bononiensem translalus fuit,
tris, aliquahdo Fratris Jiomingcompellatur.Tn causa Vide Ugheilumin 'Patavihis ei ih Borioniehsmus.
esse polest quod is ex ordine efat Fralf liih Proedi- <•Att'. 4297.Ex^afchiyovet-.^tihehsis biviiatis cit.
calorum sancti Dominici, dicebaturqiie Frater Joanr p. 198;
nes Jordanus, Sabellus Romanus, an. 1295, XVIIIKal.
655 M>PENDll «ECJ3NDA. 654
-
virgihjsMafleinatf^ejtt^s, et^th^uttffla)'tiftijnllef ad ^ *uhid.am pfiyiiegibrum Amiilejen-sisJcclesifle,qtsibjj.s
fit iiieritibdo .piprilissis,.di^areriiuf^feddqfe.feei'-
rjiaicpfeet Fortpnaii pairpnprttni rtostfbfuffl, ,et tuiri pef eadem scriptanpsira pieniu|"'.ititiae pajp i
hpBoiem -S.latus',et exailtatibnemiipsXramel ecctesie ne
AqiiUejeni,ei ad coinbduni pninjuui sutijeCtprunjhpr .defectiitaliujji scfipiurafum ipsa ec.c,le'sia lioslfa
slroruhi et iticle Aquilejen. .ecclesie, fiximtts.,et ifigi i de.Sacifip .§iiper''aliqu,ibus'jttrltiiSs'f^, P.b^sffssibnihus
precipimtts tianc perficani ctjm signp sancte crupis. suis 'damphtiinpaiferetiui*sjti afiqifp^detfimejiXqffl'.
in tipe cafflpp iii signum qiipd Jiic ypjuinus^anteppr "NpS'yei^.jdeyptjpriistue simpli.caTjpjfjbu^s .iriplinati
minp ccnstriiere, etepnsirui ifaeei-e.qu^m.^anilefrain tiehigne, quas in Dorijhib plurimhiri"^qmipjiz.nd^iiitis
ei forum upstriim riomine AquUejemeccAesieiqupd tenqre presei.jtiun^ sic.titper.quedpiii pflViiesia iriq-
MediolanuniRaymundi volumusef statuimttsiiuncuT sti*a .djdibifflfis "l"te'ac §)ic<%&$<&" rigp&;e't;uhive,rs!qs
pari^ e.tpredictampefticameum cfuceiigi fecimus|h has .litiefas 5ij"sp,ectttrpi %c\i&yoiunjnsiha"hi,fe^e.
campe predictp '?-..' "titibd te^^byii^uj '.iilis, '.'aTOSitJiOg'.y^' iitff^i.-i.s^n^OBae
Ego Jeajines de jLupicp saeri jimperiipuhlicus-up- m;qiriprie,d;ijx.Jjeinficns,'.qiJj jjee.f ,p\e^gene^e'fpjs^et,
ta.iuiissuprascriptis .pmnjbuispfesen.s inteffui, ef ,de Me;ina%fflhiripj^ili^ltfp.eliettitifs,t^c tejjipori.s" fjor
mandato ^uprascfipti doniini Raymundiipatriarctiae mlhaha.tur^in ^affiijjvsI^tjs..cir.caLibupVitieIjijirbe.n,,
scrjpsi ijj. fbfflvampublicairijceducendbl. pfbieiri,e,d\Pahipjfesiie"ifi"^aci^o a^fjipnbfe^jijijeafi
Nyrcb|l^.y glpripsi e.pjs,Q.5pii'
XSJH. siam ihier firies,cbi,i,fesso.ri»'^t'
djbeeSiSCpiiGpfdi.e^i.s. '^fclj>ifV,q'i;g(er
et eeiiiefeug.
.* F UNDA3IOEGGLE-SL& fundavit, sper|,ns fiii .tttiic et jpjefi^feeqiiejj^ Xempiis
Sancti Nicbldi de Sacflh. g yila .qqmitebpiduui geu ttiuriiiipneifl.cchstru^
daijilein,"quaesiib nbmini glpria^riet hlagrilfiqejii^e
p.agahus.Dei.ejtappstpjicse.sed.isgratia ..Sapgla)"se- sue fedq^etittci^em^iftuffli.
dis Aquji^gen-sispatriar.ctia; jtiiiyef.sispnaesejitesiri- Jderii luric aRoriiariacuria videtuf oplinUIsse.db
spectuxis saTtUeniiirijjp.miiipsempi,terjjanj. gratia ,speciali^icut ;pa,tetper ijpsjjra^i-iyilegia'M'-'
v"e.strae
Ujij^ye,rsita.ti yolumus,esseliaiiufbi,qtio.flyo.- pfadicta, quodiioji .opstairtiiju!;'.pj^yjj,eiiis',,etJ,u'fj|i.-
Jente.sjibs^liilationUiiis sub^nire, yisp et ijnqiqiie ffir dictioijii\us,qipcesi^.CPriico,rd^ ejtijCeflete.ns., ,djipt"a
ligenter jjjspectb qitpdamprivjilegip itipnse.mempfiae eqciesia 'tieati l-Iycpl.ay :de S?,c^o. ijt Jjajiii^ihai^
B^f,toldipatfjarciiae Aquilejeiisjs sigillo eijis ,cei*,eo ciJnulerjuiiitiabepi,'"'a'cipbpuhim'^tii^ptil^c^i ^ji-
pen^en.ti npn co.rfiipipnbbis pef diiecluni ^iiujji Sj- terJus ,et 1ex,tefiusJAbere,,;quan);ijiiJiriiimi.tip_ijes' ik
geJjalSlnupjpletiaritimeeelesiae.sancjtiNicpja.y(cleSa- cia^t^A diqti Iqci^e Sac!jI]o,.^t^rcciiast^nis^etiaijj^-.
cillp exljihite, ipsum a,4ejusdeni pjebani jinstantjaJn cenjsmi.dique villa ^ibi """' ,eap;er.ettuiic ici''fi^igo^ag
•• -j-
et sup.pUcatibftemhumUem per,m?num .irifrascr|p]i.i sycce|siyis. -
npjtafii jno^ri irahscritii et xeRoyafi pi'aecepi,mins. i)tajiamen,gu0(d ^ttpii^d^te Aio.be^es^bnc()r,diens.
Yipleiftes,'idqcernentes, -et'^ta,t"uejriiteg^' tijt1'io.cejuis e.tjCerieftijs."jj,qniieneaptAJJ.a^up^sedap ulfb|ue
tr^^mptuiij, sliyeexeniptiiffl'eanj^em ,yim tiatijeat prpifitts ie[)Xscp,patucqi*rniIo^ni^u^i.ui5'j^
ev^ndeiijguey,igpj*emac i.3em .ronur \pptineat jper pbsispsiqnUjiiis'jj)s'a ecclegla.sll exenjpla.' Jtai eadem
omnia ,qupd.brjghialep^aed^ctum noscituf .optine.fe, priyiiegla ribstfa ,'testarif,yid'eirituf;: 4t assranjjnJt.quocl
e^anjsiinua'piinquaimiriipqsferujii appareret.|iic|ue cum'idem vir niagrilffciis^
ideja Sygebaidinus'iplebWits., et ejtts ^uccegsbfes G^si^ms.anc^tiNypojay.deSapiiJJb,pjeid'j§ti^ffl
eaindein a JJGJJIS .auctpfitiaiteinhabeant cbnipeseendi fnissjbiii.e^ecca.tof;ttni'4uQr,uni <A'Afijfiii',.dbnayiii,.et
pef eensuram eccles^asticain4etenjplpres juriunj ,e.t cpnitiilit J ihefe ^i',ediuijiqubidaam."$ itriuiri qiiaiititai
ppssessmnum biciae' epciesi.ae, yanofuca jribn,jfiqne tem agrorttrij^in qriibjcpristr.iixitjeanii^enicuni iqubr
praemissaj i\ee;hon yiplatpres 'dj.clofuriiIqrjiiiri ef daimlefrjtprib iribintihigejriiviiltiiiri ati i^asajuxta fipairii
possessiphuni, ,seu'ceijtf^dictpres et jieljeljes, .quain , L,iq,ij,ejjitie, siini.il'curo^u,ari^us'",oji^'ibus,^ui uei^mle
idem bpster "prsedecessqr" ,quori"daniBo'ijo «jusdem pef sutisegriientia^eroppifa ide "qpyalibiiseertqfjjini
ecclesiae|)letianp, et ejiis suqc^pr|ti,u| .pef ^fiyi- nej^to''urij,\et'.aliis.terf,is excultis $1 iaJjbr^tisiyep^vo
lbgjuin ipsum ribscitur,ccnce%sisse. .'Cttjus l.epp/ tajjs iii' cbnnnlo\et'di&tiicJiriiSaciili.pfoyeiierintiJ^o^inp
"'"'
est.: Jargierite".
"? jBertoldusjDeiOTatia ^ancfae sedis AqufleJOT.jKt- Item quoddam terratorium 4Tersusmontes a parte
triarcjia. rJtiileGtoifuio BorioJiletiarib ecciesioe«aucfi superiori 3jro^eT^um;qj}Qdiappe.Uja,ttr10rzale. Ilem.
ISJ£T.cpJay(deSab.illbsalutqni et henedictiijjij^rii ^iri'pja- quedam predia in ipco .aui. ^iqitur "Viganoruraet in
minb. Pruclehtia tua liobls ciiminstai*.tia.ujultasup- ejus confinio et dis.tficiu.jtem aparte iuferiorijusta
piicayit JiXquetitei',5^^iUt'cper Bpripta .nb.^ti'a\sy- Liquenlieflumen-per dUasJjegifvasSbieadenieecle-
gilii nbstri"rptipfata-mtiniminej,per gue tibi ei .sqcr sia ;.q,uoddam.alittd.terratoitiuni sitii dedit.-iltem in
cesspriims -tuisac aliisiiripcsterum in^nifesta,pate- di§triclu e.t.cprifinioCanipe aiiud.-Cjtiamjterfa,lori«m
ret yeriiatis cognitio, te cautriiiifacere tijgna.reniur cum quUjusdarriprediis et servis habitantibus in
cerfifican.leshi iuisjjrout ppinip.npstfa tqnet aipstra- eodem'.
que jura tfatenlur, .si ecclesia beati NybolayjdeSa- fflygiiaque saacti Nycolay:predictam.;ecclesiam,.de
cifip predieta, que immediatespectat;cum pranijiire D;SaciUpjpredjis, .possessiehibuset >temtoriis, seryis
sup ad ecclesiapj Aquilejen. et ,pps, maxjjije .quia atque.,quaiteiis,delalum predictis, idem yir iUustms
inteT Cpiicbrdiensemidiocesimet^epetienseni jbiqem dux ;menip:i'.atusilenricus -cum.omnibus .ejusdeni
sitii,est, haljere bebeat ppjpujujnet .eimiterium^irb- ' exemptioiiibus.,.honoribusj.atqueijhribiisicunctisqjie
Pfiqm, ac sit ecciesia Jjaj^tismalis, nqc.npp exenjr l)05sessifinitijJS,,aiJctoritate:summi;ponliiicis,.ecelesie
ptiqnis gaudeat Jijjertate. Pi^elefea,cuni ^etiamiiPn Aquilejensisupposuit cum quitiusdairi aliis iecclesiis,
cpnstet per scripturas ,puljjicas, ^quibusjufiiius et ut3pBte.ipsjtis.et,'nostTad0erunt;pi|ivil%ia-.prediola„pe-
p^sse^iqmbus .dicta jeGGlesia, •cujusies4u jplebanus nitusiet precise.
et jpasitpr, dplata fuerit ab .antiquo :: ,supplica§ti.;np- oUt-ergo.cojaStien,tie.^lue, itUisque*uccessoribjis:pIer
vut .ex
Jj^^ijmiliter.jetjns,tauter, :saftelii ;notitia.3110- hius injiacparte^atisfaciant jscfipta.jiosira,.voluhius,
# Ad effectuin.meditatum opus ripii rperyenit, ,sir ,-«jDt yjd.es,eti.afte.ctiactae,et documentiun docur
qiudem .Jnter ^emoriarn \et Jhpspilfle vdejGblliJjfls mentpinsemtiyT iBer.fJioldussedem tenuit arite Pa^
lfulum rei ^cte ,y,esiiduj[niipparet. -yerurp^rahaja ganuni.,.«it,cpnstatJegenti.li.cetiprimo IocP aaemor
vei teritasse riiagna laus est. TIujus rei ineminit retur Paganus; quia nimirum instrumentum furida-
Ughellusin Aquilejen."" ""' in Biayjpundp., et Palla,dius lipjiis a Ber,tholdefactaere.nq-yatiat.JJujus ,dpc^imenti
Pvli/tib. vji/'" attciofitateutimuf ihlDisserti1 ubide ueniicb egiiinus
•* Ari./i528.-In arciiivo veteris 'civit.*UfinenS. ck. n,unj. 9.
'•:"*;'
p. 198
655 AD OPERA B. PAULINIAPPENDICES. 656
utdicta ecclesia saneti Nycolayde Sacillo exemptio- J\ desiderent, tuque praeposituramipsam cupias au-
nibus et honoribus, jurisdictionibus et possessionibus -gmentare : nos devotionis tuae precibus inclinati,'
supradictis, necnon cunctis juribus suis tam gratia annectendi eidem praeposituraeplebeni ipsius caslri
predictorum privilegiorum sancte Aquilejensiseccle- pleaam libi concedimus aucloritate praesentiumfa-
sise, quam jure prescriplionis antique gaudere de- cultatem. Nulli ergohominum liceatbanepaginamno-
tieat, et uti litiere nuuc et semper salvis lamen hono^ straecpncessibnisinfringerevel ei ausu temerarie ccn-
ribus circa predicla Aquilejensisecclesie, cui ut di- traire. Si quis aulem hcc attemplare proesumpserit,
ctum est vir idera magnificuseamdem supposuit ec- indignaticnem nmnipotentis Dei, et bealorum Petri
clesiam de Sacillo. et Pauli apostolorum ejus se noverit incursurum.
Ad haecautem devotionis tue tam per nos, qtiam Datum Lugduni xn Kalendas Augusti pontifica,tus
per successores nestros per presentes coromittimus npstri aunn tertip h.
et mandamus, qnaleiius diclas exemptiones cum ho- Quia igitur inundantibus supradictum praedecessc-
noribussuiset omnia jura cum jurisdictionibus dicte rem neslruin et alies successores ejus, qui fuerunt
ecclesisesancli Nycolayde Sacillo manuteneredebeas usque ad nos, negotiis, nullus eorum negotium hu-
ac successores tui hbc modo viriliier et tueri : de- jusmodi ad effeclum deduxit: Nos quamvis in pro-
teraptores jurium et possessionum ejusdem auclori- motionis nostraeaddictam 269bcclesiam Aquilejen.
tate nostra, debita roonitioue premissa per censuram primordio redderel eorumdem negotiorum inuudatio
ecclesiaslicam,necnon et violatores dictorum jurium non minus attonilos, excitati ffequeniibus cleri etpo-
atque possessionum plebis predicte, seu contradi- puli exhortationibus inlendere cepiinus unioni seu
ctores et rebelles intrepide compescendo. annexioni jam dictae; -et habito super hoc cum di-
In cujus rei evidentiam, et statiilem firmitatem B lectis filiis canonicis nostris et capitulo ecclesiaeno-
presentes litteras nostras tibi et successoribus tuis strae Aquilejen. praedictaediligenti tractatu, de ipso-
concedimus sigilUnostri pendenlis munimine robo- rum consiiio et assensu plebem seu malricem eccle-
ratas. siam sancti Odorlieidictse terrse Ulini nostroedioece
Data Aqttileje miUesimoducentesimo quadrage- sis, quse nunc sub beataeMariaevocabulo nuncupalur
simo nono die secundo intraiite Novembriindict. 7. vulgariter, et eam de cseterosic nuncupari decerni-
Datum et actum Utini in palriarchali palatio no- rnus, ubi divina gratia favente multitudo excrevit fi-
stroannoDominice Nativitatismillesimotrecentesimo delium, collegiatainordinaria auctorilate erigimus et
vigesimo octavo indicl. 11 die tertio decinio mensis perpetuo coUegiatamesse decernimus : eique praepo-
Maii. Presentibus ven. viris dominis fralre Joanne situram ecclesiae sancti Odorlicijuxta Tulmentum
abbate monasterii Rosacensis, et Petro Morareclore ejusdem nostroedioecesisseu ecclesiam ipsam cum
ecclesioede... Mediolanensisdiocesis... Berosino ca- omnibus juribus et pertinenliis suis lam eadem au-
nonico Aquilejensis, Ettsebio de Romagnano, fratre ctorilaie ordinaria, quam etiam apostolica supra-
Bernardo monactio Catevah Mediolani capellaui do- dicta qua fungimur in hac parte, incorporamus, an-
mini patriarchae predicti, Otioricoet Francisco Nas- nectimus, et uuimus, atque de loco ubi sita est, pro
sutii notariis de Ulino, presbytero Tadeo plebano eo quod ibi non est tuta, transferimus, et de caelero
plebis de Circhinis, Francisco de Manzano, et Guil- translatam censemus nianere : staluentes et ordi-
lelmo magistri Guaidi de civilate testibus, et aliis ad nantes, quod eadem ecclesia sanctseMariaeUlinensis
hoc specialiter vocatis et rogatis. coUegiala per nos, ut praemittitur, cum adjectione
Ego Guberlinus quondaui Ressonandi de Novate Q dictseprsepositurse, et iis quae inferius eidera adjici-
Mediolaneusisdicecesispublicusimperiali auctoritate mus, de novo erecta, deinceps extincto nomine cu-
nblariusel scriba dicti dominipalriarchoeprivilegium stodis, quiprius erat major in ea, per decanum, qui
predictum, ut premittitur innulla sui parte suspeclum, caput sitcapituli, etde obventionibus duplicem por-
una cum eodemdomino patriarcha et testibus supra- tionem recipiens, animarum curam liabeat, de caa-
scriplis vidi, et diligenter inspexi, ac de mandato tero gubernelur, eodem custode, Francisco scilicet,
ipsius domini patriarchae exemplavi, innovavi, et quoad vixerit canonico remanenle : ita quod suo
ih hanc publicam formam redegi, meque cum signi tempore proebendam, et alia quoe solebat recipere,
mei imposilione in ejus fine subscripsi rogatus. cum duplicitate recipiat. Is autem qui nunc prsefa-
tam praeposituram sancti Odorlici juxta Tulmentum
XXIV. obtinet, Franciscus videlicet deUa Turre, mutato
a TRANSLATIOPR^POSITURJE nomine prsepositisit praefataeecclesiaesanctae Marise
SA.NCTIODORLICI Utiiiensis decanus, omnesque prsefatse prsepositurae
In ecclesiam sanclmMarim M. Ulinensis. canonici sint de cseteroprsefalaeecclesiaesanctaeMa-
riaecanonici: et tam ipse Franciscus decanus, quam
Bertrandus Dei et apostolicsesedis gratia sanctae ipsi dictae praeposituraecanonici canonicatuum et
sedis Aquilejensispalriarcha. Ad perpeluam rei me- prsebendarumsuarum (fructus)quos obtinent in proe-
moriam. positura prsefata quandiu ipsi vixerint cum ea inte-
Inter alias sollicitudines nostras illa polissimum gritate percipiant, cum qua hactenus perceperunt
mentem nostram perurget, ut in ecclesiisnoslris no- _ cum honoribus et jurisdictionibus solitis. Eis autem
strae ordiiiationi commissis, et in locis insignibus **cedentibusvel decedentibus tam dictiFrancisci prae-
conslitutis, cultus divinus, sicut excrevit populus, positi, quam eorumdem canonicorumcedentium vel
augealur. Pudum siquidem pisememorioeImiocentius decedentium prsebendoein diclam ecclesiam Uti-
papa quarlus patriarchse Aquilejen.prajdecessori no- nensem collegiatam perveniant, ct eorum successo-
stro, proprio noniine non expresso, apostolicasxon- ribus assignentur, prius tamen eisdem proebendis
cessit litteras in hac forma : adaequatiscum praebendis,quae erant antea in dicta
lnnocentius episcopus servus servorum Dei, vetie- ecclesia Utinensi. Ad hsec, quia deficiunt in eadem
rabilifratri... patriarchaeAqttilejen.salutem et apo- ecclesia Utinensi officia necessaria, sine qnibus nec
stolicam benedictionem.-Cum,sicut in nostra propo- honorifice neG congrue stare potest, sacristia videli-
suisti praesenlia constitulus, dilecti filii... prcepositus cet, et etiam cantoria : nos pensatis omnibus quae
et capitulum ecclesiaesancliOdorliciecclesiamipsam, attendeuda sunt in talibus, et exquisitione diligenti
pro eo quod sita est in loco non tuto ad securum lo- praehabila, plebem sive ecclesiam sancli Joannis
cum videlicet castrum Ulineu. in spiritualibus et evangelistaede Variano ejusdem nostroe dioscesisad
temporalibus tibi pleno jure subiectum transferre ordinationem nostram similiter speetantem, in qua
o An. 1534. Ex archivo capitul. civit. Utini, cit. institulio, ul nonnulU male feriati arbitrati suHt,
p. XLIX, c. 2. sed translatio praeposituraein capitulum, quod antea
b Non est, ut yides, hsecprima capituli Utinensis exslabat.
6S7 APPENDIXSECUNDA. . CS8
sunt plebanus et clericus, aucteritate ordinaria de 'f sis praefatae AquUegen. domino Guilelmo decano
dictorum capiluli el canonicorum nostrorum consi- Aquilegen. dominoGuidonede Manzanodecano ec-
iio et assensu ipsi ecclesiseUtinensi annectimus et clesiaesanctae Marisc Civitaten. dicecesis praedictae,
unimus, ac ebsdem plebanum mutato nomine sacri- ac dominofratre Altiertinocustode eonventusordinis
stam, ciericum vero cantorem ejusdem ecclesioeUti- Fratrum Minorum Utinen., fratre Paulo de Mantua
nen. de novp creamus : ita qucd ipsi sacrista et ejusdem conventus,etfiatribusArtrusio deBrazzacho
cantor habeant et percipiant fructus et. redditus ip- priore et Gregorioiectore conventus ordinis Fratrum
sius plebis sicut hactenus perceperunt. Ne autem PraedicatorumUtinen. ac dominisGuilelmoMajorani
curam populi, seu alia spiritualia tam in ipsaplcbe, decretorum doctore, GeraldoBegispriore de Sauma-
quatn in jam dicta ecclesia sancli Odorlicijuxta Tul- na Cavalicen. dioecesis. Guilelmo de Salvagnaco
mentum negligere videamur, decernimuset ordina- rectoreecclesiosde AbleTolosan.et GuilelmoBertran-
mus, quod in utraque earumdem unus perpetuus di rectore ecclesiae sancti Martinide Monte equino
existat vicarius, presbyter videlicet qui per nos et capelianis ipsius dominipatriarchae,dbminoMorando
successores nostros instituatur, et destituatur ibi- de Porciliis canoriicoAquilegen. ac dominisOdorlico
dem quotiesfueritopportunum. Alii vero presbyteri de Cuchanea, Hectore de Savorgnano, et Guilelmo
titularii sive filiarum ecclesiarum dictarum plebis et de Grusimpach militibus, necnon Gerardo nato dicti
ecclesiaein suis prioribus remaneant juribus, qtio- domini Odorlici de Cucbaneo, Frederico Savorgna-
rum etiam institiitionem et destitutionem nobis et no, et Hermanno et Endrico fratribus""deCarnea,
eisdem successoribus reservamus. Insuper cum sicut Philippusioet Thoma fratribus de civitate habitato-
ad nostram pervenit notitiam bonaemem. Gregorius B ribus Utini s. Odorliconotario de Ufino , inagistro
prsedecessor noster ex certis causis non justis nec Francisco de Utinogrammaticaeprofessore,magistris
rationabiUbus medietatemreddiluum ecclesiaesupra- Bonaventura, et ManinoPhisicis de Utino, et aliis
dictoe sanctos Marise Utinensis, quae plebs sancti quampluribus tam clericis quam Laicis in multitu-
OdorUci tunc temporis vocabatur, .eidern ecclesisc dine copiosa ad prsemis?a vocatis specialiter et rb-
suisqueministris nulla servatajurissolemnitate sub- gatis. Die vigesimo tertio roensis Decembris, anno
traxit, ipsamque medietalem archidiacono Aquile- Nativitatis Domini et indictione supradictis.
gen. qui tunc erat el suis successoribus assignavit; El ego Petrus Joannis de Roano clericus Tervisi-
voleriles Ecclesiae praedictoeindemnitatibus provi- nus publicus apostolica et imperiali auctoritate no-
dere, ipsamque velut matricem insignis et poptilosi tarius prsediclisomnibus et singulis una cum supra-
loci honoribus et proventibus augmenlare, diclam dictis testibus et aliis pluribus proesensinterfui, ea-
assignationem, qusede faclo, non de jure processe- que de mandato dicti reverendi patris dominipatri-
rat, annullamusde nostri capituli prsedicti consilio archseac rogatus scripsi, et in hancpiiblicamformam
et assensu, dictamque medietatem reddituum, quam redegi, signoquemeoconsueto signavi in testimonium
vigore praedictaeconsignationis Aquilegen. archidia- proemissorum.
conus sibi hactenus indebite vindicavit, in quibus- S. N.
cunque rebus veljuribus consistere dignoscatur, au- 270 xxv.
ctoritate crdinaria de consiliotamen el assensu no- a CHARTADE ACCESSU
stri capihilimemoratiadjusetproprietatem ejusdem
ecclesiae Utinen. revocamt»; decernentes qucd de NICOLAIPATRIAItCHa5
fructibus et obventionibus ipsius medietatis fiant C Prima vicead sedem Aquilejensem.
duaeportionessequales, quarum una inter decanum In Christi nomine, amen. Anno nativitatis ejus^
et canonicos residentes, qui tamen divinis ofliciis dem millesimo treeentesimo quinquagesimo primo
interfuerint, pro quotidianis distributionibus divida- die sabbati vigesimo primo mensis Maii, indictione
tur : de allera vero' quatuor constiluanlur praebendae quarta.
pro quatuor canonicis, videlicet Tristano nato Congregatocanonicorum,maiisionariorum,capella-
Fedrici de Savorgnano, Nicolao Gabrielis quondam norum, et clericorum omnium ecclesiaeAquiiejensis
Henrigini de Pistoriis de Cremona, Francisco. Mis- in unum capitulo, et processione facta cum cruce,
sotti de Meduno et Raymundino Jacobini de Paona vexiUis usque ad portam omnium Sanctorum ad
clericis Utinen. quos ex nunc ad praedictaspraeben- quam obviam ivimusdomnopatriarctioeinfrascripto,
das ultra numerum consuetum ibidem canonicos de in qua processione fuerunt reverendi Patres domni
novo conslituimus et creamus. Insuper statuendo episcopus Joannes jEriion, Altiertus, abbas sancti
decernimus, quod quoliescunque dignitas decana.tus Prosperi de Regio, et Guidoabbas Mosacen.Ex ca-
in ecclesia prsedicta Utinen. yacabit, electio decani nonicis interfueruni dof7iniGuilelmut,decanus, Oduj-
ad capitulum ipsius ecclesioespectet, confirmatione nus de Pergamo, Gambinus de Roddan , Conradus
tameu ipsitts notiis in omnibus reservata. Porro Ambrosius, Francisciis, et Beltramolus de Lalurre,
quando continget decanum vel aliquem canonicum Guill., Mattheus, Maffeus,Jacobus, Joannesde Car.,
eeclesiseprsedictse Utinen. decedere, fructus et ob- canonici. Ex mansionariisfuerunt Simoninus , Hen-
ventionesprimi anni post ipsuni decessum integra- ricus, Bassaims, Jacobus, Mazochus, Liberalis,
liter sicuti si viverent, et divinis officiis interessent, " Dondinus,Johanninus Lanzelotus, Zanetus et Jaco-
pro anniversarioin ipsaduntaxatEcclesia celebrando busde Civitate, etc.
per capitulum debeant reservari, et de ipsis aliquse Cum perventum fuit ad ecclesiam, dominus pa-
possessioncsemantur, quarum redditus et proventus triarcha descendit de equo super lapidem consigna-
singulis annis inter decanum et canonicos anniver- lum : intralo inecclesiam et genuflexoinmedioEc-
sario interessentes fideliter diyidantur. In quorum clesioedominus decanus fecit benedictionem. Facta
omnium testimoniumpraesenteslitteras seupublicum tienedictionemonacbi exspoliaverunteum capa qua
instrumentum per Pelrum Joannem de Baono nola- indutus erat. Tunc doriinidecanus una cum canoni-
rium infrascriptum scribi et publicari mandavimus, cis duxerunt eum ad sedem,et ibidem eundemreve-
et nostro sigillo pendenti muniri. i*endumin Ctiristo patrem et dpminum dpminum N.
Datuniel actum in praedictaecclesia Ulinensi sub sanctse sedis Aquilegen. patriarcham inslaUarunt
anno Nativitalis Dominicse1554, indict. 2. Praesen- in sede, quidominuspatfiarchaomnescanonicosibi-
tibus venerabUibus et discretis viris domino fratre demadpacis osculumrecepit, et ibidemresediteantato
Joanne abbate monasterii Rosacensis, et domino Te Deum laudamus, et tunc patriarchalum accessit.
fratre Giberto abbate monasterii Mosacensisdicece- S. N. K
a An. 1551. Est charta apud D. Agricolam Agri- minis littera N. et annorum chroniea nota dant sine
colam, cit. p. 204. c. 1. controversia Nicolaum beati Berlrandi
b Hsecauthentica subscriptie est in fine prctPccUi successorem.patriarcham
prc omnibusactibus ibi insertis. Initialis autem no-
659 AD OPERA B. P\mM 1#ENDICES. i560
Mjjbtfacopijs qubridam^Ture;ciyifatjs Atisfriaecle- A lbie, ripri' Jpssef uife testariierili,valeat salteni jure
ficus' A^ujfegeri;..supiadrctias rtplas ei abbfeYiatrffas cbdjciliofum,et cujuscurijque altpfitts liTtiriievplun-
in.iariribiNafivitatis Doflciijjimiilesiiiip trecentesitrio 1 taljs, et.jttfe qucet' quiij.uisimelitfs.valefeetteriefe
ijuirilnuagesiriiopfiiri^, iridicit.4,', fflei pfbpfia niairiu polesE, Et egb Guifgelirijrius de Fagariea notarius
et sfen.bet tibijiirie•jpppsitp«jSB'su;e|is:.sc.fip^i,. s'i|ira- irijpefiali auciofitafe liiis omriitius iriterfui et fogatiis
\\,:et abpfeSlaiy!!fbgatus1eti liritei-fulconi teljibus scnpsi.
uMifief.
"""" - 'pbmihatis.
~ Ouitius sicfactis dicliis dominus Gambirius duxit
xxvi. eiittideiji"Lebnardum tef per manum circum circha
a.:MANU.MlisiO- sMvt CUJUS.DAiyi' dictftm altare, delatb etiam sibi per me notarium
sacrafflehfo de obsiervajidp fidelilatem et legalita-
Per testdnieriinmcbmmisW. tem dominb patriarcjie et ecclesie Aquilegen. ut mo-
Iri CtirisWnbniiriei,rimeri..AriiibSativitatjs ejtisdem fis est cetefa faciendo in signum libertatis et manu-
i3fl',.iriijl I, $eiMrilehsi^
1 ijiissionis,
fegerisi'. PrsesetitjbttS g^espytefb SJicdlussipplepano XXVH.
r$qttiiegeri.Laricelbtibi,die Cucarigamaftsioniifib Aqui- . tMANUMlSSlO ALIA
Je|eri:, Jpliatirie ^ubndsni Eai»frati'cljiiJi de' Ufiiio et
ate(s. .... . s. iv • Homihis de Masndta.^
Veri;.vir dboilnttsGamtiiti.usc|e Rbdaii, canpjjietts In Ghristi nemine, amen. Armp Nativitatis ejus-
^quifegeri',.rienAM ellvicb Aiju.ifegeri.. ecclesie pi-se- dem. 1551, indict. 4; die 17, Novembr. In ecclesia
'fe.KPti.tuKi!Lecin.ardttriTi' qubhdaxtiLa"za'riijJ,.d.e Vil- g Aquil.egen.prope altaresancte Marie Aquileg. Pre-
Ialfa;,stii)e,faifai-e's^flete ffifie'Aqttitegen'. Qui Leb- spntitiuS Leonardo ftlio Missii clerico, presbytere
iiardus. itiidlfri pfp&lixit'qupddam pubblicum instrtt- Jphanne de Pergame preberidato ih dicia ecclesia,
m'e5ritui»ifacieife ' tiiariiimissibjiede eb facfa Francisco quondam Saraceni notarii de Aquilegia et
fejjpris.ihffascfipti, , , ,• aliis.
lu Ctiftsti ribihiri'q, ahjieti. Anhp ejijfedeitnDptijini Cohslanlinus filius s. Federici de Casliiirio habi-
i548, irid. priiria, ,dje priinp:itierisis.Oetbtifis, Utirii tans Rudrii, nomine dicti ejus patris et bereduin, et
jiii'dbjjip.que fiiit oli.mGaldeneiii de BUrgo supefiori fratrum ipsius omnium, tanquam nuntius speciali-
ytini'. Pfaeserititius;dbriiipbpfesjjyiefo Ffariciseb. de ter ad hoc deputatus per ipsum s. Federicum ejus
tfugla, capelianb,,iiV ColfpMb, nbbti. viris doniinis patreffl, ohtulit Martinuffl quondam ViiiCCntii de
yicfirdP. de: .C.pJipi'eib.,,iNiCpl'Jsi1p qjjpiidarii doiriirii JAonchesjuxta Palmatam, olim ipsorura honiteerii de
EedfefibidfeVJIlaiiai,Jbliiimie. ft%. dbihirij.'jTraiicisci Masnata; quem maniimisit idem s. Federieirs, et li-
m- Viijalta, Ciizp|p; filib'dg&SihijiSeffiafdide CoUp- bere eum denavit ecclesie sancle Marie Majoris
iete, Jbtiaririinb dictb fesXerade Faganpa, Bfurio d.e Aquilegen. super altafe sancle Marie Hajoris Aqui-
civilate in Villalta commoranle, Machbfo de Casife legen. et habere ettm donavit eidem ecclesie ciim
nevp qupndam Lempse, et,Ar«osto de Colloieto le- omnibns hereditius suis presentibus et futuris,- et
stibus, et alijs pluribiis a"d.tibjp.speclaliter per infra- cum totp ejus peculio castreiisi, vel quasi castrensi,
scriptum testatorem voeatis ei fbgatiS. et cuijJ cnitribus bopis suis presemibus e't futuris,
Nebilis vir dpminus Nicolusius deVillalta quondam mobilitius et immobiiibtis, itaquod ainodb possit fa-
domini Odorici de dicto loco sanus per Dei giatiam A cefe, emere,-vendere, tesiari, codicilaTi, cPntfa-
mente, seristi, eliuteUeclu, licet cpfpore iangueiis , ^ bere, et pacisci et cmnia alia et singula facefe queffl-
nbiens 1atiirit'estatb'dccedere, suaTtirii fef ufri;,etj bo- adfflodum liber hefflp ecclesie Aquilegen. et quod
iibfttm biririiurii 'ihqbitiuni ef imniotifliurij,preseu- amodo nbc donjinus patriarctia nec capitiiliJtii*vel
tiurri ef fufttfbriiiii' dispbsitibhbfri'siiairi p'e'f'pfeseqs aliquis alius vei alii, qni prc temppfe essent recto-
suuni nuncupalivum testamenium sine scriptis ih res eeclesie Aquilegensis possint vel debeant euffi-
turic mbdririi facefe pfocttfavif.^Iri piHmi^ quideni dem in dicto servitutis hbnpre stibjugafe. Qui Maf-
sepiiitufahi sttirbbfpbris eiegit apiid ecclesiatii saribfe tihus pBrceptb debite fidelitatis saerairtehtP in si-
M'afie Madalcriede Viilafta, ciii ecctesie ljegavii' pro gmiiti libertatis super dictc altare obtulit atque
ahima sua pfo aiirib pf eseiiii' deriafibs XLAquilegen- dimisit nnmii denarium novuni nipnele Aquilegen.
ses', Iteriiintef cfefefa,qiie higaSithrsubuiii.rrio testa- atqne alia faciens prout iw talibus est fieri fcohsue-
riibrifo, iegayit^ yoluil, et pfdiiiavit, et;feiiqjiif eecle- tum.
site s"anc'feiiafiij Aquilege'ri'..pipajiiriia's"ua Leeijai*- Ciimomiii melioTatione, etc
dtim,qubriclarii'Lazafini'
1 de Viliaita' aiiiifnoiijajiiiriief-
fendi , ef eiM tbtalitef 1manumitieris , ef fiefbdes §fri xxvra.
subs riascitttfos de cStefb ex ipsb taiViirias.pulqsquam c DENUNCIATTOLIBERTATIS
femirtris, crim tofp ejus peciilib, et ettni abSpiveriset Ei dectqiatio solemnis rndnumissbrum, quqrum
litiefahs ef descertderiteg,ab eP, ut dieiiirii est, ati manuriiissioimpugnabqiiif.
oinrii viriciiibsefvituiis :,ita' qifbddb ceterb ipse pps-
sit e't vafeaf queriiadiri.odiiinilitier Jibmb facefe pb- fri Christi nomine, amen.Anno Natlvitatis ejusdem
test, testarr, vendere', btiiigare, doiiare', eriiere, fC- '.E)1552, in.dict.5., diel2 fflensisJiilii. PresentUrasprestii-
cipere, conlrahere, et alia omnia' et siiigula facei*e, icro Jaco.|)p;Flprentine, ei Anzelotte de Gictianea
Ct libefaiiter exefcefe tianiin;judicio quain extraque matisienarjis Aquiieg. et presbitero Gabrielo supradi-
quelitieflegitima pefsbfYaet H&.erafacefepbtesi. Item ctii.s ef aliis.
legavif pireil.ictbLe'briafiiip'barijpostfes, qjibs sibi di- , Joseph riuucius juratus pa'triarctialis curie domini
'cttis teStatoV,accepefatiipisijLeoriafdp dahdps, et assi- jjicolai patriarclie Aqiiilegen. ex comissione et man-
giiandbspef tieredein infrascriplurii sitos in pef firieritiis dalo domini Jacobi Maroeli de Luca vicarii dicti dp-
ae;ViiMta ad facieridiiii) de ij)sis campis omriimo- rjiini patriarcbe, pptulit super allare sancte Marie
"Sairiisttafflvbtiihtateiji. In pnjnibus. auiem allis suis Aquilcgen. Margaretam dictam Mnyatis, et hfdry-
jufibus",ef actio- nam, et Calliefinam serpres fiUasdicte Margarete,
htiriis rifeSililkjs; eii .iiriiiietiiljtittfe,
fiitiW»e't 6xcbssis sil^i;Jierediem'uniyersafem insti,- et Jpliannem epruni fratreni, ut moris est {ut su-
tuitetesse yoluit npti;.,yifttrii donijnu.mMayriardum pra). Qui ibidem exhibuit utiam litteram infrascripti
'$5 Viilalta fjiiuni qttb.hciamdorhijii Henrici de dicfo teiipris.
JbeP'.fel ii'aticypittit cssb'suaffl ulfimarii veluntatem, Jacebus Marpelus d.eLuca domini nostfi patriar-
et stuim ultimum lestamentum, quam ei quodvaiere qlie vicarius generalis Istrie marchio, etc, salulem.
. yqluit jaretestajfteBti' efcaititiic voiuhfatisi et si va- CuiiiMargafefa dicta Mityaris de saijcta' JfafgVeta
a Annol551, Ex archivo vet. civit. Utihehi cit. t^Ari. 1351. Ibid. cit.j). xvii, c. 1.
p. xvu, c. 1. * In. 1552".ib. tit. p. xfvif,c. 1'.
«61 APPENDIX SECUNDA. 662
cum tribus filiis et totidem filiabus coram nbbis, iA. Capitulum.
ut comissario in hac parte domini iiostii dpftiini Episcopus Justinppplitanus.
patriarche Aquilegen. per laudum et senteritiara Capituium.
fuerint absoluti ab omni nebula servilutis et Jiber- Episccpus Cpncordiensis
" "' '"'unam
" cuppahi cutti
tate, ad quam Fradonus de Brazatco ecsdem ihten- et smaltis. '"'' '"" '"'"'""rgede
debat prpvpcare; hpnestalem vestram requiriinus Capitulum.
quatenus prpdictps Margaretam fiijes, aJque filisisin Episcppus EtiiOriehsis.'
ecclesiis vestris, eum ibiaderit-populi multitudp li- Gapitulum.
berps, ut ceterps Aquilegen. ecclesie denuncietis, et Episcopus Polensis flprenqs12.
prepaletis. CapituJttm.
Datum Utini die 10 Jun.ii, indict. 5, Jienestis yiris Episcopus Parentinus.
presbiteris Henrice, et Francisco .capieUanisplebis Capitulum..
sancte Margarete, et ipserum cuilitiet. S- N. E.t ego Episcopus Trevisinus unam cuppam cum pede.
Jacpbus qjipndam Ture nptarjus ? seripsi et notas su- . Capitujum duas tacciaS:
praicriptasabbreviavi, et presentibussignp etnoijiine Episcbpii» Peteherisisr
cpijsuetis cpmmujjiyi. .Gapitulum.
XXIX. ' Epis.cbpus.Cen.efensis uiium•"*
'"' "-•'-- .cyptiiim eiiin pedei
- --"..'<.
i STATUTUM Capitttlurii. ^
Episcoptts 'Mantuanus.
In perturbantem jus custodiendi Festum, >
-g Capilulum.
Iti Christi nomine, amen. AnhoNativitatis ejusdem Episcopus S.egpiepsis*J.
1358, indict. 11; die 27 inensis Decembris. Presen- Episcbpiis Hasiertsis.
titius reyerendo in .Ghristo Patre Domiriofratre Bar- Magnates cum certis Communitatibus.
tolomeo Dei gratia episcopo CaprulanO, yen: et sa-
pienle viro domino Beiieveijuto de Utino decanb ci- Dottiini Mediolaheri.
vitatensi decretorum doctore, ac nob".milite Doijiirio D. dux et cemmiine yeiietiar.iinj dup bacilia, duas
Ffancisco de SaYOTgnano" Jstrie marctiiorietestibus' et platina$, tfes .C5'ptipiccqpiptbs ^uffl pedijj.us, et fac-
-"••"*•••
aUis. cias et cratefas 12/' '_•
Reverendissimusin Ghiisto pater et doffiintisdo- D. Paduanus unam eredejitiam , et duas cuppas
minus NicolausDei gralia sancle sedis Aquiiegen. cum peditius.
patriai'clia dixit; et protestatus fuit, quod Rizaidus D. VeronCh.
de CasteUo reinciderat penas et sententias prddi- D. Marchio Estetisjs.
tionis , et confiscationis omnium bonoriim "subrum CommuneFlorentiae.
secundum paefa cuhi eo baTjifa'per' ipsuiri"dbmi- CommunePisarum [Al., Pisaurij unam bursam
num patriarcham
• j quando ettnl reduxit ad gfatiam cum cenlum florenis.
suam.- Et hop quia contumacitef et violeiitef ae Comes Croaliae.
etiam pertinaciter contra mandata et inhibitiones ComesGoritise.
ipsius dpminipatriarche, fesiuni etfofum sahctlPe- Comes de Pisino.
legrini mami armata noviter custodivit, et custodie- C . Domini de CoUalto.
bat, el expuUt vice iriarescalcum ejusdem dbmini D. GuiceUonusde Caminounam platenam magnanj
patriarctie ac ejus sociosde hbspitio in qubd descen- planam.
derant in Gonaro, missosad custodiendum festufflet D. Gerardus de la Mofha.
forum hujusmodi nomine ipsius dotiiini patriafche GomriiunitasTergesti tfes cuppas cttm pedibus. •—-
sine prejudiciopredicti Rizardi etcapituli Aquilegen- D. comiiissa Gofitiae.
sis, quorum uterque asserit ad se dicti festi etfori Prselati Alemantiiafe.
cnstodiam pertinefe. Archidiaeonus Carintliise.
Actum Aquilegiein paiatio patriarcali. Archidiaccnus Carnicte et Marchiae,
''XXX." .Archidiacbnus Seiinise[Af:,Sveniae.iJ
<=OBLATIONESAD PMMAM MISSAM Abbas Ottemburgensis.
Abbas Victcnierisis.
Marquurdi patriarclim. Abbas iri Arnnlstain.
Vocati ad primordialem inissam parte reverendis- Abbas Siticerisis.
simi ih Ghristo patris et-D. D. Marquardi Dei giatia Prsepositus Junensis.
sancte sedis Aquilejetisispatriafchsedigriislimi die Prior in Urerievit.
Dominico19 Aprilis iri Aquilejensi ecclesia celetirata Abbas Milistatoherisis.
cuiri clenodiis",et aliis, etc.'"• ""'"""
ut in Prtelqti cum cteto inlrinseco,
SuJFiagia extiiblta
'" per infrascriplos.
'' " :'' jjuilibel
calceappafet. Decanus Aquilejen. cereum unum.eum '"""' .denariis.
"'•"**-'
Episcqpus Tridentinus dedit... *' Capititlum.
"Capituium..:. 272 D. Pagaritts dela Tufre unajiil ciippairi ple-
J>.-,,..,...
EpiscPpusPaduanus unuffi ufceum co.opeftum,'et ;": nam cum payvp pede,
hnariicHppam sine pede planarii'cpopeitaffi; D. Rpma^iiiittscefeumuriurii cum detiaiiiis.
Capitulum. DecanusCivitatensis cerees ducs cuiricieitiaflis.
' '"''""
Episcopus Vercnen. cereum
''"" "" unum cum duc. 22. Capittilum.
: DecanusUtinensis Marchas sol. septejn,.
Capitulum.
Episcbpiis Tefgestinus cereum unurii cum de- Capitulum. . • "'"'',.,
nariis. AbtiasMiriien. uriani cuppaii curij pede, .,
Capituliim. Abbas Sextensis.
Episcpptis Cumaaus. Abbas Krisaicensis. ,.; ,.
Gapitulum. - . , Abbas Mosyacensis e unam cuppam ciirij parvo
EpiscppusVicentinus cereum unum cum duc. 22. pede.
i „ •'
I » Tria haec documenta, quia ab eodem Jacotio c Anno1566. Ex ctiarta apud cpmm. Asq;uinpsct
notarib dantur, hac unica subscriptione transcri- cphi. Valvaspriuni,:cit. 'iri Epist/ fiedic^'"
d Alia Scriplura habet: BellunerisislFeltrensis.
psimus. e - * " '
.-i Aj>,155*8.Es GharXisGubertini. uotarii iri Ar- JJic is ctiarta Valyasona debst.-"
.ttiivoVet. Civit. Utinbn.icit.:p:184 c; 2.
663 AD OPERA B. PAULINI APPENDICES. 661
Prsepesitus sancti Steptiani-Aquilejen. j !L Pers.
Capitulum. Cavoriacum.
Prsepositus sancti Felicis in Aquileja. Morutium:
Capitulura. Cerneum.
Prsepesitus sancti Petri de Carnea. Zeacum.
Capitulum. Brazaccum superius et inferius.
Abbas Sumagnensis unam cuppam cum pede. Fonlana bona cereum unum cum denariis.
Abbatissa menasterii Aquilejensis cuppam unam Faganea cereum unum cum denariis.
cum pede. Sanctus Daniel cereum unum cum denariis.
Abbatissa Civitatis Austriae unum cyphum eum Tricesimum.
pede. Prampergum cereum unum cum denariis.
CommunitatesForijulii. Partistagnum.
sex taccias. Attemps.
Aquileja Cucanea, D. Odoricus unam cuppam sine pede.
Utinum duas cuppas unammagnam, etunam par- Budriurii.
vam cum pedibus; Manzanura, Guarnerius et Pantaleo cereurn unum
Civitas Austriae duas taccias hiagnas sine pede. cum denariis.
Glemona quinque torcia cum Marchis denariorum
Vendojum.
XII. Ragonea.
Maranum duos cereos cum denariis.
Monsfalce duos cereos cum denariis. g Zoppola.
Sanctus Vitiis unum cereum cum denariis. Canipa, Communitas cereos duos cum denariis.
Alii domini el personm.
Sacillum tiniim cereum cuffl denariis. D. Franciscus de Savorgnano unam cuppam cum
Meduna.
Tumetium cum Carnea cereum unum cum dena- pede coopertam.
D. Paganus de Savorgnano unam credentiam cum
nis. linguis serpentinis,
Contrata Cadubrii ducatcs 60 in una bursa. D. Federicus de Savorgnano unam cuppam sine
Venznnum unttm Cyphum de Cristallp cum pede, pede coopertam.
et flcrenns 26, Plebanus sancti Danielis cereum unum cum de-
Porlus Gruarius unam cuppam cttm pede. nariis.
llli de marchionalu Istrim. Prior sancti Antonii de Venetiis unam platinam
Mugla cereos duos cum denariis. planam.
D. Nicolaus de Ia Turre unum ma^num equum.
Buglis. D. Nicolusius [AL, Nicolaus] Orbiti.
Portulis.
Pinventum, Filii D. Jcanpli de Lisonp duas taccias.
Roceum. D. Jcannes de Monticulis unam cuppam de nuce
Colinum. cum argento deaurato.
Duo Castra, D. Phebusinus de la Turre unam cuppam cum
Albona. - pede.
u Antonius de Turrate Caniparius unum" calicem.
Flayona.
Filii Castroni de Burlis [A(., de Bathis] unamcon-
Nobiles de Pairia Fo.rijnlii. fiteriam cum pede.
Prata. D. Manfredus unam tacciam. Alii domini Plebanus Tricesimi unum cereum cum denariis.
unam magnam cuppam cum pede. Nota quod ultra praemissa dati sunt tres anuli
Porcileaetorcium uniim cum denariis. omnes auri, quorum unus est fulcitus margarita
Pulcenicum lorcios quatuor [ Al., tres ] cum de- [ AL, Margaritis fulcitus], et ignoratur quis de-
nariis. derit.
ViUalta D. Mainardus de VUlaltatorcium unum Item sunt duse cuppae planae cum pede plano,
cum denariis. et aliae sine pede, et ignoratur similiter quis eas
Castellum unam cuppam magnam sine pede. dederit.
Slrasoldum, haeredes D. Henrici torcium unum Item est unam cuppa de Masevo [Al. de Muxeco]
cum denariis. Gabriel et Bernardus cereos tres cum ornata argento cooperta.
denariis. Potestas Aquilejsecereum unum cum marca una.
Spegimbergum unam cuppam cum pede. Uxor D. Potestatis cereum unum cum marca di-
Avianum cereum unum cum denariis. midia [AL, marcalr2].
Maniacum. Potestas Marani a cereum unum cum denariis.
La Frattina torcium [Al., cereum] umim cum de- Plebanus Versise cereuin unum cura denariis.
nariis. D. Castellinus de la Turre cereum unum cum de-
Salvarolum. . D nariis.
Laurenzaga [AL, Laurenzona]. Suprascripta omnia constant manu s. Joannis de
Sbrojavacca. Susannis quondam s. Odorici Notarii quondam s. An-
Valvasonum, D. Simon unam cuppam sine pede. dreae de Utino 1566; omnia tamen in filzia quada.m
Azzanum. extraordinaria Bellonis senioris.
Varmum.
Toppum. 273 xxxi.
Fricanum. b URBANIV e PONTJP. MAX. RESCRIPTUM
Colloretum, D. Simon de Colloreto cereum unum MAItQ.UABDO PATRI4RCHJJ AQOILEJENSI
cum denariis.
D. Joannes cereum unum cum denariis De abusu in judkiis ferendis corrigendod.
, Mels. Urbanus episcopus servus servorum Dei. Ven. fra-
a Hunc et prascedentem non habet charta Valva- pam assumptus, anno Christi 1567 annum quintum
sona. pontificalus sui ducebat. Avenione discessit Romam
b An. 1567. Charta est apud D. Agricolam Agri- invisurus
colam. cit. p. 176.
• Urbanus d Sic inscriptum reperimus: Copia rescripti quod,
pontifex, qui dat rescriptum Quintus
hujus est nominis, qui 28 Octobris anni 1562 in pa- habet dominus patriqrcha bullatum.
665 APPENDIX SECUNDA. 666
tri patriarchaeAquilegen. salutem et aposto- A valeatis, sicut ordo postulat rationis, prsemissa con-
Jicam benedictionem. suetudine non obstante, fratemitati tuae auctoritate
Nuper ad nostrum pervenit auditum, quod in civit. praesentium concedimus facultatem.
Aquilegen., Utinen., Civitatis Austriae, Glerhonae, Datum Viterbii xm Kal. Augusti. Pontificatus
-
Venzoni, Marani, Montisfalconis,Sacilli, SanctiViti, nostri anno quinto.
Medurnaelocis., et nonnullis aUis locis acterris, et XXXH.
castris, gastaldiis [Ughel. CasteUenii], el oppidis pa- iCHARTA OBLATIONIS
triae Fonjulii Aquilegen. diocesis tuse temporali ju-
risdictioni subjectis in criminaU et eiyili temporali Litterarum apostolicarum Urbani VI papm capitulo
•foro[fere] quaedamabusiva consuetudo, quaepotius Aquilejensi, in gratiam Philippi de Atenconiopa-
corruptela dici debet, incolevit, rectorum judiciorum triarchm Aquilejen.commendatqriidesigmli.
quamplurimum perversiva, ex eo quia in judiciis an- In Christi nomine, amen. Annonativitatis ejusdem
tedictis tam in praeceptis,monitionibus, interlocuto- millesimo trecentesimo octuagesimoprimo,indictione
riis et definitivissententiis, quam aliis quibuscunque 4, die tertie mensis Augusti.
actibus [alia quibuscunque atiis actibus] judicialibus, Actum in terra Sacilli Aquilejen. dioecesis in sa-
patriarcha qui pro tempore est, et ipsius oCBciales cristia ecclesie seu plebis sancli Nicolai, presentibus
examinare, cognoscere, definire, terminare, et alios nobilibus et potentibus viris dominis Andrea miiite
actus judiciales facere ex ponderata et matura deli- marchione de Cavalcabobus de Cremona, legum do-
beratione non possunt [non possitj, sed solum in ctore, ac Jacomutip ac Johanne Furlauo comitibus
quantum in instanti per aslantes, seu majorem par- B de Purcilliis et Zifridino de la Ture testibus et atiis
tem aslantium indifferenter et passim sive nohiles, pluribusad infrascripta vocatisspecialiteretrogafis.
ignobiles, litefati et illiterati, artifices, seu cujusvis Ibique convocato et congregato capitulo Ecclesie*
allerius conditionis, dignitatis, et slalus tiomines Aquilejensis die et loco suprascriptis de mane post
existant, etiam per patriarcham seu ipsius officiales missam per ven. viros dominps Federicum ccmitem
in judicio praesidentes non vocati, .sed eorum motu de Purcilliis, Jehannem juriiorem de la Ture, et Ot-
proprio, vel ex casu, temporibus [ex causa tempora- tobonum de Ceneta dicte Aquilejensis Ecclesie cano-
libus], quibusidem patriarcha et ipsius officialespro hicos, babentes facultatem, commissionem, et pote-
jure Teddendosedere etcontigerit [contineret] in loco statem ipsum capitulum convocandi et congregandi
judicii convenientes, faeto [et facta] per partes, pro infrascriptis agendis et expediendis a ven. viro
seu ipsarum [ipsorum] advocatos vel precuratcres, domino Johanne de Spiritellis de civilate Bellunensi
atque cmnibus quaeipsae parles dicere seu aUegare vice-deeano, canonicis, et capitulo Aquilejen., prout
in ipsp instanti veluerint respeetu articuli causse, de de prsedicta faeultatis, commissionis, et potestatis
quo in termino ipsis partibus [pluribus] statuto lili- concessione constat publico instrumento scripto manu
gare contigerit, enarratis a, tunc ad vocationern pa- Jotiannis Lancelloti de Chuchanea, notarri clerici
triarchse seu officiatiumejusdem, quasi more praeco- Aquilejen. dicecesis, sub instantibus millesimo et in-
nis eosdem astantes requirentium, quid in prsemissis dietione, die vero penultimo mensis Julii a me Ale-
actibus seu articulis judicialibus de jure videtur [de xandro noiario infrascripto viso et lecto. In quo qui-
jure vestro servatum], sententiatum et dictum fuerit, dem capitulo interfuerunt ven. viri domini Federi-
cus, Johannes, et Oltobonus supradicti, ac Johannes
ipso instanti nulla alia deliberatione praemissa, qualis (___
et quantacunque fuerit causa seu negotium in judicio senior condam Phebusini de la Turre, Thomasinus:
deducta [deducto], non attentis iidem patriarcba et de PontiroUis.de Forlivio, Odoricus de Ragpne, An-
ipsius officiales, ita et totaliter, sicut per praedictos tenius de Ronchonis et Johannes ambo de Utino,
astantes seu majorem partem dictum sententiatum Barlliolomeus de Bobioet Honofrius de Regio
[summatira] exstiterit, ipso instanti promulgare et Ecclesie Aquilejen. canonici prebendati, et ad capi-
sententiare tenenlur [et summarie tenent], et quae tulum, ul premittitui', vocati et congregati, prout
praedictorum [dictorum] aslantium, sicut praemilti- ibidem omnes et singuli supradicti se ad capitulum
tur, sententianlium [summatini] major pars existat vocatos ad dienn, locum, et horam presentes publice
per elevalionemet numerationem [indicationem] de- di- dixerunt et confessi fuerunt. Coram praedictis domi-
gitorum eorumdem, divisim et succcssive factas nis canonicis el capitulo, ut premittitur, capilulariler
monstratur, ex quibus incaute et absque congrua congregatis coruparuit ven. vir magister Hugo de
delitieratione, et saepe cum fraude partium et dicto- Hernorst in artibus magister, el tiaccalaurus in
rum astanlium vel convenientium [astantium conve- theologia, decanus ecclesiae sanctorum apostplerum
nientes] in loco et tempore judicii ante dicti, ad ami- Cplpniensis, prpcurator, et procuratorio nomine.
corum, parentum [praesentiamj, seu aliquorum po- Reverendissimi in Christo patris et sei'enissimi prin-
lenlium litigantium actus judiciarii, interlocutoriae cipis domini PhUippi de Alenconio, miseratione di-
sententiaeel definitivae[interlocutionem sententiaeet vina sancle Romane Ecclesie Sabinensis episcopi
definilionem] ac prsecepta indetiite pfomulgantur. cardinalis, Ecclesie patriarchalis Aquilejen. tam in
Nos igitur attendentes quod consuetudo, quae cano- _" spiritualibus quam in" temporalibus administratoris
nicis obviat inslitutis, nullius debet esse momenti, per sanctissimum in Cbristo patrem et dominum no-
quodque sententia a non suo lata judice nullam ob- strum dominura Urbanum diyina providentia papam
tinet firmitatem, ut lam tu, quam officiales tui prae- Sextum deputati, et commissionemplene administra-
dicti in causis subjectorum tuorum postquam tibi et tionis habenlis : habens idem dominus Hugo ad in-
ipsis de meritis earum constiterit, sententias proferre frascripta et nonnulla alia plenum, Jegitimum, et
invisurus ultima Aprilis hujus anni, et Massiliamve- patriarcbatum tenuit. Sed anachronismus enormis
niens ab ea solvit 20 die Maii. Quarla Junii Corne- irrepsit in UgheUo, dum non.ante x Kal. Septemtiris
tum, et nona Viterbium adiit, ibique roansit usque Aquilejen. patriarcham dicit Marquardum , cui xm
ad 26 Oclobris. Hujus itineris stationes vide apud Kal. Augusti asserit datum rescriptum. Hoc rescri
scriptorem vitse Urbani in annalibus ab OdoricoBay- ptum quamvis vulgatum ab Ughello hic ex ms. re
naldo nostro relatum ad hunc annum 1367. Ergo ponimus, quia in nonnullis variat ab Ughelliano, ut
dum Viierbii detinetur xm Kal. Augusti dat rescri- conierenti patebit.
ptum. FaUitur autem Ughellus,qui anno 1564datum a Deest comma alias necessarium, ut sensus sit,
perhibet. Non fallitur vero cum Marquardo datum . el facto, id est re ut acta est, et omnibus enarratis,
dicit, quia re vera non alius quam Marquardus tunc tum, etc.
temporis patriarcha Aquilejen. dicebatur, et a x Ral. b An. 1581. Est charta in membrana apudD. A.
Septembris anni 1364 ad annum 1381 post diem 25 Agricolam, cit. pag. xn.
Septembris, quo die signantur ejus eonstitutiones,
<iil AD OPERA B. RAJjLiNl APPENDICES. W%
sijfflcieiis hiahdaMnj,•prbut de dietp rijandato sive A disponerfevaleas sicuti de iilis patriarJeheAquilegen.
pfbeuiatbrio" eonstat publlcp itistfttfflefifosuperihde; qui fuerunt pro lempore disponere potuerurit sm.
confecto, scriptp maritiEgidji deDouJIle de;RotPfflago" eliani deljuefunt. OjuociiScafraternitatr tiiae per apo-
pubitci apbstolica'et impefiali aiictbfilafe notarii' in stolica sci'ipta blandaiiius jjuatenus ctttam, T^egiriien^
1381, indictione 4, die secundo merisis Maii; pontifi- glitierriatioaeriij et' ad&iinislratiohem prtedictam duP-
catus sanctissimi in Chrisfp; patris et domini nostri fante liujusmodi tierieplacito per te, vel afium:,'seft
domini Urbani djyina providentia.pape VI, anno aliqs sic"gefas sollicite, fidelitefl et prndenterquod;
qaartp., a nie notafip iiifrascriptc visb et leclc: eis- Aquilegeii'.ecclesia utili et fructubso ghbefnatofi gau-
(jetodpjhinjs cahonibis et capitulo exhibiiit et preseri- deat se comfriissahi,tttqiie preter fetritiutioriiseterne
tavit littef ks apbs.tbiicassttptadicii dbfpini hpstri pape preniiiim et himiane laudis' preconittm, que pefinde
integras e't illesas, tipri:2^4.a,brasas Vel eahcellatas, merebefis, npstram el dicte- sedis benediclioiiem et
neqtte coiruptSs; Vet iii aiiqua earum parte suspectas, gratiam otierius exinde consequi merearis.
sed briihi pfof sus VitiP et suspicione carentes, ipsiusj DatttraRome apud sanctum Petrum lri Id. Februai
doffliui nestri pape vera btflla phimtiea ad cordhlani fii pptttificattis ricstri amio tertio.
cljnapls peWerite ffipre Romarie cttrie bullataSj stiper Quas quidem litteras appstolicas prefati domini
6b"i%%iSslorieffi admiriistfatioriis prefate patri.arctialis canoriici et capituiuni reyerenter et liumiliter rec&-
SJecTesib Aquilei. cCtifecias, quarttm titterarttm Uwr. pefunt, offereutes se msindatis apostpiicis in omiri>
deiverhe ad verbuffi sequitttf,- et est talis. bus, in quibus poterunt,
"" reverentef et hinhiUter pa-r
Uftiarius episccpus sefvus serverum Dei . . , yen. raturos».
frSfri Ptiilippp episcbpo Sabinensi administfatori ih g S. N. Et egp Alexander nctaf-ius s. Barthpiomei
spiritualibus et teihpofalibus ecclesie Aquilegeo; per noiarii de' Geneta pubticus apostolica et ifflperiali au-
sedeih aposlojicam deputato saiutem et apo.stolicani ctoritate notarius' suprascripfis IkteraruhJ apPstplir-
tieriedictionehi. cafuin pfeseritatieni et reeeplieni atiisque. emhibhs
iffegiihini universali Eeclesie quanquam insuffi- et sitigulis siipfascriptis, duin, ut pj*emil(ltur,ageren-
tieritibus meriiis disponente Donrinb presidentes de tur, et fiereiitj unai cum prenominaiis testibus pre-
univefiis bfbis eceiesiis ac ipsoruiu pastoribus pro sens fui, eaque rcgatus ef requisitus pfppria nianu
eoftim statu salubfiter dirigettdo sollieile , quanium scfipsi, et in hanc publicam formam fedegi, itieuffii-
nbtiis ex alto coricedilur, cogitainiis: sed ijla propeji- que signum cbnsuetum ef nemen appnsui in fidem " " e%
sius spiiicitudo HOSurget, ut ecelesiis illis, que suis testimpnium pmnium premissorumi
gttut destitiite paistofibus, ae ecclesie ipse in spiri- xxxiii.
tiiaiititis el tempefaiibtts detrimenta sustineantj de i GHARTA REVOCATIONIS
salubri fetiiedfO,pfputipsaruiri ©cclesiarttiiinecessi-
tas et teriipcfis qualitas exigtttit,Gonsulamus.Diiduna A Civitqte Austrim duoruni Utineniiutn civiurii^ ne
siquidem tiohe nieffldrie Marquardo patriarctie Aqui- sequantuf partes patriarclim AquUejen. commett-
Jegeti- regiiiiini Aquilegeii. ecclesie presideiite, nps ddlarii.
bupientes eidem ecclesie curiieaniden)vacare contih- In Cpnsilip jii.agnificaeeiyitatis Utini. Die oclava
'"' "
gefet per apo^tblice sedis pfovidentiam utUemet ydp- 138'!.'
heaffi preesse persenam, pfevisipnem ejusdeni e.ccle-- OctpJjris Omries deputali supef guerra et per arfengum ajl
sie eTdinationiet disppsitioni nttslre ea vice duximus
reservandam, decernehdo ex tunc irriluni g facieiidarii justitiani tiontfa qiipscpriique excedehtes
specialUer afva. s.' Fahttts et Odpficus notarius q.
et inane si secus supef*hiis per ^uoscumque quavis Andi'eaede UtinpArcplpjiiani pefmiirient iri CiVitate Ausifia, et
auctprilate scientef fel ignorariler contirigeret atieoj- tacite dehiinupi cafdiriaiem, qui Jiabbt pa-
pitafi. Pqslmodurii vefb eadem eceiesia per ipsitts sequuiitur
extra Rpmanam triRrciialuiri Aqjjilejeii. iri' comrijehdaiji. Cpiniritifje
Marqiiardi patriafche pbitiim, qui Utini voieiis slaium bt iitieftalem ecclesise
crifiam detiitum nature pefselvit, vaeante , nos ex Aquilejeii. et obtirigfe'
ceffiis ratibnatiiiibus Causisadidnostrum moventibus ecclesia ntinquajjl j)atfiaj Fbfljulij, quonlain Aqiiilejeh.
fflamis nostras duximus fui.t data in tbriiinehdairi alicui
animurii ecclesiam Ipsani ad
feiinetidritii, dbrifecde' ipsa ducerPnius aiiter ordinan- eosderiis, personaejaisi hjb.dp; et qtiia eiiajn jiaec rriarisic per
dicte ecclesie de jfaritji.m"ei,Qdbficiirh Videfiir fiefi corilfa
duffl. Vbleiifes i|-ituf gubernatpre tienQrefflet statuni spetialitef tefrae Utini et Cohsix-
.secttriduuiC6'rhbstfiiin tttili et ydpliee, per quera ec- lii, facta ftiit eidem ^. JFaritp'e.t Odofico qiisedafjjirio-
.elesiikipsautilitefregiet.salttbritef gubefnari valeat, riitio, videiicet quod ih quindecim dies vehife debeant
ac spei-aritesqriod tti eMem ecclesie esse Utinum aii sliahduffl et tiabiiahdum sicuti stabaht
biefis adiripduiii utilis et tiiulfipUciter fractupstts, aBtequam dpiri.ihuscafdiiiklis veniret civiiatehi Aft-
frbVidere,
•ipsaihqUeeccfesiaiti scjes et 'poteris a perverscTtim sfriam : et si lipn venjreni, npscefent, qttpd fieret
.bpriaiititts virilitef defejisafe ,r te' adniitiisti^atofem cpndepinatip .CPhtra;ebs secttndurii delibefati6riem
.ejtt'S^:mecclesiiBsic yaeahtis ae Pmtiiuin jurium et Ciensilliterfae Ufihi, ccndemnairidbeqsdem s. Fah-
ppffipehtittrn ipsitis tt^qiie"aidnPstfiim beiieplacitum tum et Odoficum' n.ph cpriipaferiles, nbn veniehtel,
in
,tiimJii spifitpaiibtts, qriain tefflpofalibus de frar ef hori S-olentes atteridere inarjdatis (Jetisilii-, iper-
tfttrn hMrofttni cbiisiljo aHctofiiate appstoKca con- JJ nenles Corisiiiu.ni. ' ;.-•"•* >..
sititttiniu.set deputafnus, cufam, fegimeri, guberna- Ex aiujaijbus nfagpificae civitatis Utini Feraiidus
fibriieif!,ej adiriinistratibri.eniplenaffl et Uberam ejus- Oiniarius caricell. IJife28 Janua.TiiJ73C'" ' ""'
deffl Aqriile|eh'. 'eCeiesie tibi iji eisdem spiritualibus
et femporalibns pleuarie committenles, aKenationem XXXIV.
tamen bp.noruni immpbilium et preticsprum mobi- c CHARTA COiNSULTATIONIS
iium iipsius ecciesie tibi penitus interdictaih. Volu-
mus pnteii) gfripddehitis coiisiietisqtte ipsius ecclesie Datmper communitqtetnCipitaMs'Austrim,deFliilippo
de Alenconiq pqtriarchm Aquitejen. coitimejidajario
brierib.ussupipoftatis de residuis fructibus, reddilihus, contra Utitie.rises.
et proveiitibiuisa'd fflensam patriaTchaleni Aquilejen.
ipectatitibtts Jjtijusmbdi beheplacitP dttfaiite, libere 1388. Die Veneiis septime Februarii in Civitale
a ,Quem exitum habuerit colJatio patriarchatus in fatit, faverent. Jhsttper inter utramque civitatem se-
cpinlrietidam, uf vbcarit, patet Cx' liistpriis rerum miha tielli acriPTis jatita. Patent aniialihus pmnia ex duabus
nostfai'urii. Eqtiidem Utinenses qtii stabant pro pa- sequentibus ctiar.lis * altera e.x civitatis
triafchalis sedis honore, summqpere defrectarunt Utinensis, altera ex;Giv.itatensisar.chiviisdeprpmptis.
pafei-e, ita ut ihsurgerent offlni severifate in suos, h An. 1581. Ex Archiv: Civit. Utiii. cit. pag. xn.
qui aliquando in Civitate Atistriae diVbrterant,.veren- ° An. 1382. Est Charta apud Co..-Laurentiuni Al-
tes, ne cardinali, qui apud Civitatenses se recepe- qttihtim. eit. p.xii.
G69 APPENDIX SECUNDA,- «70
Austriae in stupha GensUii in pleiio Consitio juxta, A. describitur, sicuti inotiedientia ab omnibus detesla-
moieffi, etc. , , tur, yelitis a quibuslitief inbbedientiaeet contradi-
Supef eb qu'6'ddbriiiriusribstef domlrius Philippus ctibriis actibtis erga dicftnri t)ohiiriurii cafdinalem
de Alericbnioepiscopus Sabiherisis cafdirialis ef pa- desistere, et sibi ac ofBciaUbus •
sttis fanquaffl dominp
trlafcha Aquilejensis petiii sibi- corisiliutii dafi per civitalis ipsius, ut poliiluf iti his in quibus raticna-
cbmniurie Civitatehse de mpdb leiiendd, ef via per ' trititer tenemini et defaetis, iptendere et ebedire ve-
quam coritra Utirienses et coilegafbs sibi fecusantes Iiiis, cum vpbis i.derit ad profectum et cemmpduni,
cbedii*elanquam eofurii pfbprio dofniribut debenf et npbisque ad specialeebsequium asoribeinus.
teheritiir : i.teru'qupmodb.detieat amtiuJafe pbstqttam Datum Neapoli sub anuio npstro secreto; die 14
niairisuefudiriesel.fiuiiiariiiatesin feducende illos.ad Maii, Klridictionis c,
detiitani ptiedieritiam hullaierius profuerunl: deiibe- Post datum addicimiis qupd quidquid favoris vel *
rattini et deliriiturii fuit quod eidein domino nostro assisjenfiai,seu torsitan in contrarittffl per yos eidem
ei parte corotiranisconsutatuf, quod ipse supplicet Doniinpcardhiali impensiitiifu.eritynebis pfeprie re-
dohiinp riosffb papae,.ut cbnlra ipsos Utinenses et putabimus faefum.
alios fecusanfes .bbejSifeprsefalo domino noslro pa- Carcius rex Hierusalem et Sicilise.
tfiarctise ef cardinafi mittaf pfocessus suos gfaVatos
siettti cttfia Roniana sclverit gravare, ,et quod per se xlxvi.
dominus noslef patfiarcha petat et inducat praejalos, d EPISTOLAELISABETHHUNGARLEREGINA
nbbiies, et comnjunilales, qui sujit sifii ol)edienlesin
pTaesenti,ut ad ipsum dominiini rioslrurii papam su- ft CivibusUtinensibuSe.
per hoc riiiltant nuntios suos : et quod cpmmuriitas Nes Elisabeth Dei gralia regina Hungarise,'Pplb-
iace.re inleridit et vttit iibenfer ex latere suo quod niae, Dalmatiae,etc.
potest: et quod ideni dominus nosler utatur proces- Vos sapientes et nobiles viros regiminis, consules
sibus papalibus, et etiani gtierra uf rinqtie, si fuerit civitatis Utitti, amicos npstrps; amic.abililer hcrta-
ppporturittiri.Veruin antequam ad guerram prpcedai, rriur et affectucse, quatenus illustrem priricipem de-
posse sttttm et,,quantum pptesf iuquiraf djiigenter riiinuni Leppoldum ducem Austrise fralreiri nostrtiin
tani a SttiSfidelibus, quani ati amicis: Quo suo posse cbarissimijm cum sua gente armigera vefsus partes
tttric perisafo, turic rioVumfactuiri, noyum consilium. Italiae proficiscentem per lcmiias donjiiiiorom ve-
Prsefefea dicatur efiani ipsi dpminn palriarchae, ut strornm pacifice gressus suos facere permiitalis, et
factuiri suum csferidai aiijs su.is fidelibus, et ccnsi- srbi ae suse genli prsedictaepro" eorum pecuhia vi-
fium pefat. ab eis, .sieuf 275 peliit a cemmuni de ctualia-necessaria dare faciatis nostrse petitiohis ob
via et friodbteriehdi coritia ipsbs Ulinenses. Praetef- respectum, gratara nobis complacenliam exhibendo
ea deliberaium fuit, quod si dominus noster praedi- iti prsemissis.
Ctus peteret cum quariio sibi velit in guerra servire: Datum in Kemptie 7 die mensis Octotiris, ahho
Stiper hoc fiat geriefalis fesponsio, et non spetiaiis : Domirii1385.
et qubd interim iUi deputati inquirant cum quante XXXVH.
fcqjtiniunepoiest servife, ef turic relationem dent in t QUERELACOMMUNlSFLORENTtJE
CbjfsiUo:' quo fablo novttfflCpnsiiium, elc.
Ego Marcus AnforiiusNiccleiius civis et vice-can- p In Ulinenses8.
. fcellariusciyitatis ,f erijulii praesentes definilionesex ^*. Ariiicicharissimii
toiagno voiuiniriedefiriitibnum roagniiicsecomimmita- Jairi duduih audiviffius vos malis, ut ptttafflus,
(is civitatis peries riie. exisiente fiideliterexemplavi, suggestienibus infermalos propter discordiam, quam
^t iii fideriime siubscfipsi,etc. cuin reverendissimo palre nostro de Alenconio pa-
xxxf. triarcha.Aquilegen. multa bona mobiliaet imniotiilia
Joannis olim Castronis de Bardi dilectissiffli civis
a EPISTOLA REGIS JERUSALEMET SICILLE nbstri et fratrum, auctoritate pubiica distfaxisse ex
eo quod prsedicti domini patriafchae fauioribus ad-
tii grdiighi cafdinalis de Alencohio Utinensibus di- hseret: quo quidem audilo sumus hiullis fespectibtis
fecia b. admirati. Nam quod ipse vestrum patrem et verum
Vifi npbiies devoti charis.simi, antistitem sequeretur; sibi non debuit ad culpam Vfel
JRevefendissimuniin Clirislo:patrem dominum pa- aliquod facinus imputari. Placeat igitur hitjiisfflodi
^iarcJiam fieigr.atia episcopuni.Sabiiiensemsanetae fiona tani ei quam fratribus, qusa sine justa caiisa,
3Rbiijari.se jEcclesiaecardinaleni, dietum de Langonio, «icut videmus, ablata sunt, quae reperiuiituf facefe
cousan_griinettm nostrum cafissimuin ex dignis con- fesiilui_,et qttsecensumpta fprent, resiauratiohe de-
sideratipriibus pfoseqtten.tes sin.ceraedUectionis af- tiita resartiri. Narh cum dictus Joahrieset fratres ei-
feciu adep quud jpsitts pfpcufaremus benoies et ves nostri sint^ nbii possumus eis in tatii hjanifesta
fpirimpda, et evitarenjus Jitientei quselibet noxia de- injuria jusiitiae debitum denegare 11»
trinienta; prpplerea deyotioftemvfestramrequirimus DalufiiFlorentiae die 18 Febr. iridict. 7,1584.
et hort.aniui',quatenus consideranles, quod obedien- P | Pfiores artiurii et vexiUiferjustitise populi et eoiij-
tiae virtus maxhnum donum cOndictionis humanae muriis Ftorentise.;
a An. J382. Ex Arctiivo €ivitatis Utin., cit. pag. ' guitiiT. Vide inter nostrates histpriograptips iCandi-
xii. dum...... Hsfccest illa EUsatieth, quae UtitiehSibus
1 A iefgp : Nobilibuset prudenlibus viris et cbm- • «o tempore hpnpris plenam epistolam direxit,
tnuhi ciyitqiisUdineii. devotisnostris charissimis. quarii pfedere, et si ad aliam rem faeiat, hen gra-
? Ii fiac ctiafta .annus non apponilur; sed indictio •v-jbpr.
5 pfpdjt annum 1582. NPUeniih alia indictie hujus d An. 1383. Ex arctiivn civit. Utinen.
tirimeri suti administratipne. Ptiilippi de Alencbnio « A tergo: Nobiiibus et sapientibus vitis tegimini
occuffit. Quippe constantissime Utinensibus cum so- tensuiibus civitatisUtini amicisnbstris charissimis.
ciis defrectantibus pai'ere commendatario sui pa- f An. 1584. Ex archivo tivit. Utiheh.. Cit. pag.
triarchatus, quem semper ceu pupiUam oculi tuili XII.
gunt, etriunq usque quantum licet pro virili tuentuf, EA tergo: Nobiiibusviris capitaneo,cbnsilio,et com~
re infecta Romam regi*essus est postquam SUPad- 'muni Ulinensis civitatis, nostris chanssiniis.
___ veritup.er_iin.ax et acre hellum excitaverat in previn- i Ex his desiimere licet qiianta Cotitentioufeprp
I? cja Fqrbiuliensi^ quod praeprimis procuranle per jure.patriarctiaiis fesidentiae, quam alio meihbfatns
oratofes sttos Elisabelh regina Hungafiae,et adni- patriarcha commendatarius transtulerat,. civitas no-
tentibus Venetis post sextum landein amlurii exstin- stra pugnaYerit.
671 AD OPERA B. PAULINI APPENDICES. 612
xxxvin. A iri redeundo et stando recipiet, et tractatiit secun-
a CUJUSDAMPRIORIS CAMALDULENSIS dum scientiam suam et sibi commissi monasterii fa-
cultatem. Consilium, quod fuerit ab eo per dopm-
in
Institutio regimine monasterii sancti Gotlardi prope num priorem, seu per suos nuntios vel litteras suas
Utinum. seu alterius, locum et vices suas tenentes in heremo
InChristi nomine, amen.Anno suaeNativitatis mil- vel ordine Caniald. petitum, sanum et fidele eis et
lesimo quadringentesimo vigesimo tertio, indictione cuilibet eorum.juxta discretionem sibi a Deo tradi-
vero prima, die octava mensis Septembris. Actuni tam in omnibus et per omnia exibebit. Secretum,
in ecclesia sacre Camaldulensis heremi presentibus quod sibi per eumdem dopmnum priorem et nuntios
veneratiilibus religiosis dopmnis Jacobo sancti de ejusdem vel litteras suas seu cujuscunque sive in he-
Seravalle Aretine dyocesis, eameraric dicti Camal- remo seu alibi in ordine Camaldulen. aul per locum
dul. dopmnc Benedictc Baidi de dicta civitate Are- suum lenenlem commissum fuerit, nulli in ejus per-
tii, et Bernardo cendam Damiani de Arimino mona- sone vel ejus offitii, status, vei honoris seu heremi
cis dicti ordinis testibus ad liec vocatis, habitis, et vel domus Camalduli, aut ordinis predicti dapmnum
rogatis. vti injuriam, periculum vel detrinientum aliquando
Hoc publicum instrumentum inspecturis cunctis pandet. Non erit in consiliovel tractalu, in quo, vel
pateat evidenter, qttod vacante monasterio sancti per quod ipse dompnus prior Camalduli aut aliquis
Gottardi de prope Utinum Aquilegensis dyocesis per heremitarum monacus vel conversus sive familiaris
promotionem dopnmi Luee de Alemania immediate aut numptitts ejusdem beremi vel domus Camald.
prioris dicti loci ad monasterium sancte Marie de T. injuxte perdat vitam vel membrum : sive dictus
Orbivip Paduane dyocesis : et gutiernatore solito et dopmnus prior Camald. seu aliqua dictarum perso-
debito destituto ad presens, etc.: congregato capitnlo narum aliquam realem vel personalem recipiat inju-
tieremitaruffl sacre predicte heremi in ecclesia jam slitiam, injuriam, vel jacluram. Et si contrarium per
dicta ad sonum tabule, ut moris est, ubi interfuerunt . aliquos vel aliquem machiiiari vel attemptari scive-
dopmni et venerabiles fratres Caspar Major de Ale- rit, iUud in quantum polerit et Ucitum fuerit, impe-
mania, Jerolimus sacrista, Johannes reclusus de Be- diet et lurbabit. Imunitates, libcrtates, jura, et fio-
npnia et Placidus de Sotera monaci liereinile dicti nores heremi et domus Camaldulen. Monasterii sancti
loci, qui faciunt majorem partem dicti capituli :re- Gottardi sibi commissi secundum vires defendet,
verendissimus in Christo pater et dominus dominus manutenebit, et preservabit ccntra cmnes homines
Benedictus sacre sepe dicte heremi Camaldulensis in quantum sihiDeusministraverit, et ejuspessibilitas
prior et tolius ejnsdem ordinis generalis habito ma- poierit, et sui monaslerii facultates valuerint salvo
luro consilio et matura deliberatione super reforma- continup sui prdinis honore. Cpllectas et datia, quas
tione dicli loci saneti Gottardi, et noiens quod di- crdo prediclus sibi et aliis prelatis duxerit imponen-
ctum mpnasterium. sanoti Gottardi ex rectbris ca- das, solvet omni exceptione remola in terminiscon-
rentia patiatur in spiritualibus vel temporaUbus de- stitutis : et censum quod libere sive quod de jure
trimentum; ad honorem Dei, et beate Marie Christi heremo ac ordini predicto solvere hafbercl. Vocatus
genitricis gioriose, bealique Gotlardi, in cujus voca- • ad synodum seu ad generale vel particulare capitu-
bulo dictum monasterium esf fundatum, et aliorum luni per eumdem dopmnum priorem vei ejus locum
sanctorum, et totius celestis curie, et ad reveren- lenentem in heremo aut ordine, veniet, nisi fueiit
tiam 276 sancte Matris Ecclesie, et sanctissimi in C aliqua canonica prepedictione impeditus. Preterea
Cbristo patris el domini doniini Mariini papc V ejus- bona immobilia dicti mouasterii sancti Goltardi non
dem generalis et universalis pastoris, et ad honorem infeudabit denuo, nec alienabit vel contractum in
sancte Camaldulensis heremi, et ejusdem ordinis deteribrem partem faciet de ejusdem terrarum eecle-
universi, nec nen ad predicti monasterii statum pa- sie. Inslrumenta privilegia et quecunque alia pre-
cificuin et perfeclum, in dopmnum Angelum Ciera liosa non alienabit, distrahet vel subpignprabit vel
de Venetiis conmonacum sancti Michaelis de Mu- ebligabit, seu debitum aliqued ccntrabet nisi per-
rano prefati ordinis expresse professum verum uli- magna et inevitabili necessitale, vel evidenti ipsius
que legiptime elatis et ex legiptimis palribus pro- monasterii utilitate, vel summam in constitutionibus
creatum, in sacerdotio constitiitiiin, scientia eUmo- prefati ordinis pretaxatam absque dicti dopmni prio-
ribus decoratum direxerit aciem raentis sue, et eum- ris Camald. lieentia speciali: dicens, sic Deus me
dem dopmnum Angelum in ipsorum dicti prieris et adjuvet ad sancta Dei Evangelia. Preterea subse-
fieremitarum pi'esentia constitutum, in priorem, re- quenter et iinmediate dictus dopmnus prior Camald.
ctorem, et administratorem prefati monaslerii sancti prefatum dopmnum Angelum priorem prelibati mo-
Gottardi de Ctinp omni modp, jure, et forma, qui- nasterii ad osculum pacis recepit, et per suum an-
bus magis et melius potuit, inslituit et prefecit, <m- nulum de prioratu predicto presentialiLer investnit.
ram et administrationeffl spiritualem et temporalem Committentes vero fratribus nostris videlicet dopm-
predicti monasterii, vice et nomine capituli heremi, nis prioribus sancli Matie [Forte, Mictiaelis] de Mu-
eidem dopmnp Angeln priori plenarie commiftendo rano vel sancti Joannis de Judeca ejusdem erdinis
usque ad sue et capituli predicte hereuii dumtaxat _" cuilibet in selidum, quatenus eumdem dopmnum An-
beneplacitum voluntatis. Qui dompnus Angelus ge- gelum priorem prefatum, sive ejus legiplimum pro-
nuflexus coram predicto dopmnp priore Camaldu- curatorem ejus nomine vel quovis alium ab illis vej
lensi predictam institutionem de se factam humiliter ab illp substitutum inducant sive inducat in corpo-
acceptavit, et eidem dopmno pricri Caraaldulensi ralem possessionem monasierii prelibati, eumque
intuitu administrationis predicti monasterii promisit defendant vel defendat inductum. Contradiclcres et
obedientiam et reverentiam nianualera, et fidelitatis rebelles per censurain ecclesiasticam vice nostra
juramentum, lacta manu dicti dopmni generalis; ju- compescendo, invoeato ad hoc, si opus fuerit, auxilio
ravit eidem dopmno priori Camald. recipienti vice et brachio seculari. In quorurii testimonium omnium
et nomine successorum suorum canonice inlraiitiuni, sigillum nosirum consuetum nostri officii appen-
quod ab hac ora in antea semper erit fidelis, obe- sione apponijussimus ad cautelam, necnon registrare
diens, et subjectus in omnibus, que secundum Deum fecimus.
et possibilitatem suam, salva censcientia, poterit, S. N. Ego Johannes dictus dopmnus olim Jacobi de
ipsum depmnum priorem eitberemitas, et predicte Burgo sancti sepulcri apostolica auctoritate et impe-
hcrenii familiam, et nunplios suos et heremitanim, riali notarius et judex ordinarius nec non scriba pre-
et dumus Camald. et alios hemines predicti ordinis fati dopmni prioris generalis predicta duni agerentur
reverenter, benigne, et carilative tam in euudo quam interfui, et rogatus scribere seripsi et publicavi:
a An. 1425. Ex Originali in Membrana apud D. Agiicolam Agricolam, cit. p. r,.
673 APPENDIX SECUNDA. 674
ideoque subscripsi, signumque meum apposui con-,A.uno arcu duplicato tfanseunte de uno latere ad aliud
suetum. Jatus cum fundamentis, et armaturis neeessariis et
XXXIX. opportunis quibuscunque et cujuscunque generis
a CHARTACONVENTIONIS verbi gratia, tam de lignaroine sive lignis, qnam de
ferro, et cum lapidibus quadratis et picalis a lateri-
Pro slructura pontis lapidei super Natisonem Civitqtis bus. Itera quod dictus pons debeat esse relevatus a
Austrim, paeta inler tnagnificam communiialemCi- lateribus cum meiiis honorabiliter faclis de lapiditius
vitatis Austrim ex una, et magistrum. Jacobum q.m etiam quadratis et picatis. Et si placuerit magnificse
Mariini Daguro de BissoneCumensisdiocesis super communitati Civitatis Austriae,ad quam spectat ele-
lacu Lugani, de ponte subticio destruente et lapideo ctio, prsefactus magister Jacobus et socii sui magislri
construente. et coadjutores, quos secum accipiet, debeat, et tenea-
JESCSCHMSTUS. tur, debeantque et teneantur aedificare, facere, et
InChristij)ornine,amen.Annoa Nativitate ejusdem construere dictum pontem cum ducbus arcubus fir-
Domini nostri Jesu Christi millesimo quadiiugente- matis super pila de medie, quam ad praesens exstat,
simo quadragcsimo primo, indictione quarta, die un- elcum une alip arcu super istes dups arcus trans-
detimo mensis Decembris. Actum in stupha conimu- eunte de uno latere ad aliud verbi gratia de parte
nis Civitatis Austrise Aquileiensis diocesis, prsesen- versus burgum pentis usque ad partem versus civi-
tibus ibidem venerabUi viro domino Marco de Cri- tatem cum armaturis et raerlis, ut supi*a.Ita qucd
veUis canonice Civilatensi, ven. presbytere Nicplap sit in libertate cemmunitatis eligendi si vnlet fieri
qu. Mathei Tresoldi de Justins Iiabitante in burgo **ipsum pontem vel cum dupbus arcubus vel cum tri-
ponlis, nobUi viro Joanne Daniele qu. Joannis Pizul bus, ut supra dictum est.
de Meduno, prudenti viro domino Nontin de dicta Item quod super dicte .ppnte debeat fieri unus
Civilate Austrise, providis viris Jacobo qu. s. Nedoni pons levatorius apud turrim ex lalere civitatis seu
de Formenlinis, et Hermacora Cerdone qu. Bortu- versus civitatem cuffl uno"barbacano sive riyelino
Iutii de burgo portse Broxanseteslibus ad hsecvocatis sufiicienti.
specialiter et rogatis. Ileni quod dictus magister Jacobus debeat et te-
Ibique nobiles et circumspecti viri s. Franciscus neatur invenire, fodere, et laborare omnes et sin-
de Clarieinis, s. Georgius Cont qu. s. Bernardi de gulos el quoscunque lapides necessarios, suflicientes,
burgo ponte, et s. Tanus qu. s. PhUippi de Cotis ci- et oppprtunos cujuscunque generis et conditionis
ves Civitatis Austriae pro infrascriptis peragendis in existant pro constructione et complemento tam
pleno consiUoet arengo deputati, habentes ad hsec ipsius pontis quain fundamentorum, et cum effectu
specialem et plenam commissionem a magnifica com- totum pontem suis sumptibus et expensis perficere,
munitate Civitatis Austrise praadiclae,ac vice et no- et integre complere, et laborare sufficienter, fi-
mine ipsius magnificae communitatis, ac pro ipsa deliter, bona fide, et sine fraude, ita quod judicio
agentes ex una parte: considerantes opus et aediii- Pmniuni bonorum magistrorurn dictus pons bonus,
eium infrascriptum peragendum non solum ad orna- et sufficienter sit et esse debeat, et videatur esse
mentum et decorem ipsius Civitalis Austriae, sed constructus, factus, et Iaboralus, et verisimiliter
etiam ad l.audem communem et utilitatem reipublicse perpeluo duraturus, prout et sictit tale opus et aedi-
suse accrescendae, considerantes crebris suinplitius licium exigit et requirit lam in fundamentis et liga-
et expeusis, quibus prsefacta magnifica communitas Q turis et arniaturis, quam in arcubus, pfout supra
perssepe onerari, et gravari solebat in reparatione diclum est.
infrascripii pontis lignei Majoris appellati, volentes- Et e converso prsefacti domini deputati agentes
que tandem sublevari tiujusmodi crebris et fere qup- vice et nomine cemmunitatis et prc ipsa cpmmuni-
tidianis sumptibus, pluriesque habita superinde ma- tale, pre qua prpmiserunt de rate, et se selemniter
tura et dUigentideUberatiene, et cegnitp qupd mullp obligaverunt prafacto magistro Jacobo pro omnitius
melius et utilius erat semel ipsum Pentem Majprem et singulis suprascriptis perficiendis et integre com-
appellatum ita ierliter vaUdequecenstrui, aediiicari, plendis solvere, dare, et numerare ducatos auri mille
fundari, fieri, et fabricari facere, ut perpetuis tem- quingenlos vigintiquinque, "quospraefacta communi-
peribus verisimiliter duraturus sit pptius quam ipsum tas debeat et teneatur eidem magistro Jacobo dare
pontem ligneum putrescibilem tenere et habere, et exbursare de tempore in tempus prout ipse magi-
agentes et paciscentes vice et nomine praefactaema- ster Jacobus laboraverit, et prout necessilale coge-
gnificae communitatis, et pro ipsa ccmmunitate ex lur. Super quibus mille quingentis viginti quiuque
una parte : et providus vir magister Jacotius q. Mar- ducatis dietus magister Jacobus debeat et teneatur
tini Degaro de Bissono Cumensis diocesis super lacu accipere in solutum tantum viuum et bladam, quan-
Lugani pro se et vice et nomine... sociorum suorum tuni suificiet pro expensis suarum Qperationum pro
et magistrorum, quos seeum habere et conducere vo- eo pretio, quo vendetur in foro, et pro quo habere
let pro infrascripto ponle seu aedificioet laborario peterit ipsum vinum et bladam ab aliis persenis.
perficiendo, et pro quibus sociis, magistris, et coad- Item actum, pactum, prcmissum, conventum, et
jutoribus suis promisil de rato sub obligatione om-' D solemni stipulaticne interveniente firmatum existit
nium suorum tionorum ex altera, ad tales quidem inter dictas partes, qued praefactus magister Jaccbus
compositioiies,pacta, promissiones, 277 conven- habere debeat totum poritem ligneum ad praesens
tiones, et obUgationes invicem hinc inde dictis no- existentem, et omnia ferramenta ipsius, seuomnibus
minibus per solemnem stipulationem et pactum una- aliis ad ipsum pontem spectantibus et pertineritibus,
nimiter et concorditer devenerunt. Et primo quidem possitque de dicto ponte disponere prout et sicut
actum, pactum, promissum, conventum, et solemni ei libuerit, et hoc quoniam dictus pons ligneus inde
stipulatione interveuiente firmatum est diclis nbmi- amoveri debebit.
nibus et inter dictas partes, quod prsefactus magister Item actum, pactum, promissum, et solemni sti-
Jacobus debeat, et teneatur, et obligatus sit prput pulatione interveniente firmatum existit inter dictas
ibidem solemniler promisit, convenit, et se obligavit partes, quod prsefacta communitas debeat et te-
prsefactis depuiatis requirentibus et stipulantibus neatur dare et coriduci facere sumptibus et expensis
vice et nomine communitatis facere construei*e, fun- ipsius communitatis calcem et arenam necessariam'
dare, fabricare, et sedificare, et integraliter perfi- pro dicto ponte ccnstruende.
cere, et eomplere pontem majorem ipsius Civitatis . Item quod prsefacta communitas debeat et tenea-
Austriae super aqua Natissseexistentem de lapidibus, tur facere conduci sumptibus et expensis diclaecom-
largum sive latum tantum quantum fieri ppterit cum munitatis onines lapides paratos sive per ipsum ma-
a An. 1441. Ex apud D. Laurentium a Turre, cit. p; 204.
AD OPERA B, PAIjtlNI APPENDICES, 676
6J75
Jacofiam jeffossos ,et alios qtipscunque per A DopjJnJci 1461, indicf. 9, dje verp 19 njensis^Fer
gisti*.um tifuarii. Actuih In teffa saticti DairieJis, Aquiie-
ipsuiri jHagislmffiiacpJjtun repertos prp diclp pppte
conslTuendo. , gen. dicecesis, sub logia magna cominunis :'prae-
Jteai aetuhii pacWiii, et prpmisstim esjtjilt.erdicias sentibus providis vi.ris s. CoJla stipendiario quon-
;debeal impe- dam Auguslini de Neapoli arniigero maguifiti do-
partes : irapi prarfacla cpmmuhitas jBjni Cbrisiophpri Folentini, s, LpoiiardP nasp qu.
trare, ^sett•olitjner.edicejitiam,.;.. dariiije yel proprip Gaferielis de Pitliianis ,de saijcto JDaniele, et s.
ipsius aiagisiri Jacoljj., a quibuscuti.que.fiabentibus
fossaria seu lpea i!n quibus fiafieat el eifodi possint Thojnas qjioadam nojj. vjfi s. Fede.rici ,de Varmo
inferiori fesliti.us ,ad tipe fiaijiliSj specialiterque
lapides smi>gasiaMia et dominio ipsius eommunitatis,
vocatis, e.t cpgatis.v
ut dictus iniagisjei Jacobus impetrare possit eijb-
dere lapides quoscutique necessarios pon damniil- Ibique nobiles consortes arcani snperioris Videli-
cando tameu atias personas. cet s. Joannes Antoniusquondam nobilis viri s. Riz-
Jtem actiim* pacfcuni existit infer diclas partes zardi S78 ^6 Ai*eano,per se et prpcurailprio npniipe
quod praeiaetits tiiagi&ier.Jacobus •habeat et tiatiere nob. s. Joauijini ejus pa.trui, ut de prpcura.torip
debeat omuem -arj»a.iii*ji*aiB-, quam ponel ct faciet pro constar.e ,dixi.tnianu mei nptarii jnfrascfipti, jjec
cpnstrueniio <et.faciendo djctum pontem, ipsamque noii s. Antenius qhpndaffl nob. viri G;aJ,i]iielis d,e eo-
armatiiratii.de .diftSo.p.ojite a30jo.yere.suisdebitis loco dem loco <excattsa donationis pttre, ffiefC;,,Mjerp,
et .tempof e ei sine ilamno ipsius pontis. simpliciter et irrevpcabiliter ihter vivos dederiint,
- Item quod prseiac.ta conifflun.itasdetieat tiena fide cesSei*unt,transtulerunt, et mandayerujit prajsianti
dare operam et. iextiibere deiiilani diligeniiam in re- B'"•juypni s. Simoni Buccinalo uob. viri s- .Chrislophoro
periende duas sarthias, sive .duasfunes grossas sun)- deStTasoldo ibidem prajsenli pio se suisque haeredi-
et bus feeipienli omnia et singula ipsorum cPiisof.lium
ptibus tatiien:et expeijsis ipsjus magistfi Jacobi,
impetrare lieentiaffi a-sereiiissiijjoidominioVenefia- jiira elactiones reales, pei*soh;a'les,.utiles,.et/directas,
rum exportandi eas ex..civitate Veneijarum, si ctiti- tacitas et expressas, quse vel quas fialjent, habebant,
neri poterit. sett hahere poteBuntin viilaetpeftinentiis.vjllaeCampi-
• Item actum,paatuia, etpforoissum est qupd prae- longi de Strala occasionejurisdiotionis, seu garriius
facta;communilas..del3c&tel .tejjeatiir inyeuire eidem ad ipsosconsortes spectantis et perlinentis in eadeni
magisti*oJacpbo uiiani doiiiuhi ,si*i,epretio per eum y.illa ejusque peuinentiis, videl. festa jn ,ea custo-
solvendo .euro qu&iuof leejis fulcitis, in q.tia dp.mp diendiet consciendi, gaudia, rnultas e.tcpndemnalio-
diotus "niagistei*Jacptius cuui sociis suis, possi.t se nes exigendi, et orania et singuia alia faciendi et
reducere. exei.cendi quse ad ipsos iconsojJlesspectai;e et perti-
. Ltem:actu.o}exastit iater.di.ctaspartes, qucd si ma- nere pleno |jire .digiioscuntur .seu digiiosci possent,
gister Jacabtts rep.erinei lignaroina necessafia con- pro tam de jure quam de coiisuotudineJacientes .et ccn-
afniafciris .et ^tliis heceBsams ;pro ipso opere slituejJteiseumdem s. Simenem.cess,ienariuni;procu-
slffuendoi qjuod .praefacta magpifica Gpinniunitas te- ratpfem aanquam in rem suaiu pfep.riiun, ^et ppnen-
nealur £ac6ie ea cojjdtici per suos sutiditos sumpti- tes in locum eoium ita el tatiteVquodammodo mx-
hus et Lespensishonestis ipsius magistrj Jacobi, et fatus s. Simon cessionarius siio npmine, aclicntbus,
pro pretio kCompetenti;et .honestoper eum solvendo. utiiibus et directis, .facitis et expressis agere, expe-
Postreriio et .ultiiao jie tarioitale ,et difficultafje_ riri, extipere, repiicare, *cnsequi, et se lueri-ppssit
eoifdncendi digna et .alias nes necessarias pro dicto V et-Valeat a quibuscttiique, et-cpntra qqcscuuqiie ec-
ponte construendo opus tantum retardaretur, acium, casiottibus antediotis, et omnia *t singida afia .di-,.
paetuffl;, et prpmissum est inter dictas paj'tes, quod cefe, 4facere, 6t eserGere quemadmedum ipsi praefati
p»efac.ta comjiiunitas suis sumptibus ..et expensis cotisories facere et expreere -poterarit el.poinissenj
haJ),ere.dei)eat.et .tenere ad mmus^duqsojagnos cur- ante hujttsmpdi cessionem et'tfaiislationera, .proniit-.
ruspxaeparatos, quisappellantur 'cufr.us matti. tetftes quoque-pfajfati consortes bessores aiofflhtibus
;Q,uaepaMiia el singttla pacta, promissiones, et quilms*upfa pei* se !eofutiique hseredes.et successo-
ofiligatiories supraseriptas prsefacli domiui ideputaii res, iet cum otiligatipne 'pfflnium ^uorum bPnorum
vice ,et nomine prsefacta?,maghificae ccmiiumitatis, nipfiilitim,statiiijum, praesentium et"futurprum refe-
et prp ipsa ccjiimutiitate cuin ptiiigatione omnium ctioneque-daflinorum pfiihium et expensarum Utis,
bpjiPEum ipsius cotijmunilatis ;mpbiiium et imme- etextta ac inler, se Tsoleinniterobligare antedicto
bilium, iprsesentium;et <futurprum ex tuia, etpfaefa- s. Sifflonicessionafio stipulatiti pro se «uisque hsereT
ctus toagistej' JaGPbuspf.e ,seet isotiis suis magistris, diifitis, attt cui jus sutiffi dari voluerit prsediclam
quos secum saccipiet, .etpre q,uabuspi'omisitderato cessioherii, donationem, tfanslationem, et omnia et
ex altera curii obligatione oniniuni fiohorum suorum sihgula in tioc ihstrumetito conteiita -perpetuo firma,
motiiiiumctimmobiUiinjprsesenriuriJietfutiiforj3m,a'e- rata, grata habere, tenere, observare, et adimptere,
fectioneniqiie damnorutij Qhinium,interesseet expen- et non coutrafacefe,'dicei'e, -velvenire per ge ,vel
sartim lilis,.el extra sitoivicissim hhic inde yeriii ga*a- alium sive alios aiiqua ratioiie vel causa de jure
tia una pars aiteri, el altera ajterisoleiniji stipulatione vel b"efacto, «t ipsam donaliouem nulla ratione vel
elpacto interveniente solemniter proiuisefuiit fimia, ,P ingratituditie revocare sub pcena dupli ejus, sJequo
rala, et grata *habei*e,tenere, attendere bona -fide, lis veLquBestio^itiotaerit,paucioribus solidis quinque
etsitiefraude, et.plenius ebservare, adimplere aun- in singttlis capiliulis tiujtts eontfactus siipuiata ac
quam contradicere, vel contfafacere sub poena SXL- pfomissa, qua pcena «olula vel-non, praesens Aamen
plici eorum, .de qno lis seI*quseslio moveretur, iqtia inslfumentum ac ohnjia iet singula iti eo conlenla,
poena soluta vel non, rata niliilomihBSmaneant pa- •pletiifhi-oblineaht Mtitii* atque perpetiiam firmita-
cta supras.cfipta^ et rpgaverunt aneidiolsepartes, ut tem, etc.
de prsedictis emnibus et singulis pufilietuii confice- Ex nPlis olim Eg. .dpmiiiijacobi Pitlj.iarii chis ac
rem instfumenfum :cum cmni me....et .consiiiosa- notafius sancti •Datijeiis.pr.pfit itivetij manu prepTia
{sJetiMs. ifideliter exlraxi. Ege jacpbus Justa pujilicus impe-
^Pafilicaturetidatin*magistro Jacotip. iiali auctpritate nolafius ejusdeiiaJoci, mesufiscripsi
*• %v ac siguavi in fldenj, etc.
iQUORUMDAMJURITOI,
Jnter cmtera fesUitn^uslodiendicessio et donatio.
ItiJCtiristi!nomine,4imen.Antio a-Nafivitale ejusdem
» An. 1461. Ex charta apud Co: Rayniundumue^.rcano..cit.ip. i&4.
677 APPENDIXSECUNDA. 6?8
XLI, ^' deputatis. pmnia necessaria a.4 dietas armaturas.
a IJECRETiJM GAPlf ULI AQUiLEJENSIS Iteni qtipd dietus mhgistef Mfiertus rion teneatur
Faciettdi capila argentea quorumdam sttnctbfurii pon.ere nisi operas manijales, Prsefacti vej*pdomini
deputati ijuo supra nomine prpmiserunt et se obli-
prmsertim sancli Paulitii. gaverurit dare et exbursarp }psj iijagistr.pAlberto
Die Dotiiihico15 dulii 1494. pro ejus mercede in ratione tibrarum septem cum
Post prahdiuija epngregatp capitulo in domibus diffiidioprp singulo passu ad mejjsui'aijj Venetam:
hatiita.tioriis f everendi domni Doymi decani, in quo ita tamen quod dictus magister Altiertus teneatur
capituio inteffjuerutit ipse domnus decanus, Filippus, laborare muros secundum coionis latjtti.dinem inceptam,
in intrpitii ipsius
Ffanciscus, O.lttis, f homeus, Ja. de Mpritegnaco, quam apparet supra primis
Petrus, Bod. Daniel, et Riehardus omnes canonici, ecclesiae, et quae efiam apparpt siipra aliis muris,
etc. Ibideni p.er praefatos dominos decan.ura, canbni- sliper quibus fuerit necesse liafiricare : et fejieantur
cos, et capitulum deierminatum et deliberatum fuit etiam ipsidcmini deptitati spiyefp et sajtisfacereipsi
construi et fteridebefe capita argentea sanctoram tiiagistrp Albertp prp yacup vuituum secundum con-
Paiiliiii, et Laureniii, ac Sigismundi, et ad hiiiius sttetudinem pmniuin fabricantiuin. Item cphveh.erunf
caprit sancti Paulirii fiat aniio praesenti, fioc est qubddictiis riiagister Albertus jieneatuf accipere pi*o
usqiie ad Pascba prox. futurum, et deinde prpse- ejiis fuerint mef cede vina et blada pro occurrenti pretio,
quaniur atia quam citfiis fieri polerunt. Et qnemad- quae necessaria pro se et opefariis s.uis.Ileni
mo.dum alias fleferminatum fuit copstrui deb.ere,ca- cpiiVeiierunf, quod dictus magistef AJfiej*tushaJiere
pellani saricfi Cariciani srifi clioro clauso in praefafa g defieat pro tempore, quo slatiit ad jatijicam ecclesia
ecclesia deliberatum friit tiodie, quod in prsesenti rinam dpmum cum duebus jectis et plurjjjus secun-
snno jncipiatur coastrui: et cojnmissum fuit reve- diim iridigentiaiiidieti magistri Ajfierii. Item prpmi-
rpaM dbriiinb pbymo decano iariquarii camerarjo, serunt dictinec doinini deputati dare pmnes funes ne-
et .dbriijrioBi.etiarap ejus eptiegsepraemissa ex$&- cessarios, npn ef i*otasac cidellas necessarias
«rueridi,<etc. coristractas : ila tamen q.upddictus magister Altier-
XLH. tus tenafur eas adaplare ad Jatierandum- Jleni diclus
* DOGUMENTUM magisitefAlfiertus fuit cententus acceptare manuales
CONSTRUCTIONIS necessafios ab intra super ejus"mercede : illi vero
tEcciesimmajdris civitdtis Anslrim; qui debebunt seryire a parte sttperiori, stent ac sint
fCencordium inler reverendum dom. Hietoriymum in ejus disjpositionem.
de Nprdys decanum collegiatseJecclesiavfieatse Ma- 279 xLni.
riae Ciyjtatjs Aiuslriae,D. Bemardum -Cbnt,D. Da- * JJESGRJPTIOPRIMI ADVENTUS
nielem de Puppis, et D. Laurentium eanonicos ih-
leryejaientes nohiine feverendi capilufi, et sp. s; BOMJNI -MIRINJGMMANI
jFedericum de Eormentinis Gastaidionem , et s." Ad patriarphalem sederiiUiirieri.civhatis.
-J&uarneiiumde Manzano provisores 'terfaeCivitatis In Dei noriiine, amen. Anno Dpmini 1524, indict.
Austrise pro commujiitate ex tina, et magistrttm 12, die yero Ljinse,ultimo O.clobris, liora 17.
^iberfum de mbnte et magistrum f-rancisciim ejus Ueyef.ertdlssjmusi'n Christp pafef et ,doniinuSj,do-
aep.olem ex alia. Cmitius Gfimanijs diviha provideritia sacrp-
lh'Ghfisti riominej ameh. Anho Nativitatis ejus- sanctse Mafjjjjis Aquileierisis ecclesise palriarcha, Civj.tatis
dem D.ohiininostfi Jesu dirisii rniliesiiho quadriri- peditatu equitatuye cppferlissimo^ijec npn exceUen-
gehtesimotionagesimo.quafto; itidict. '12, di.e qtiiri.io tissimp vii*P dpinihp And.rea Fpsctiip tpfius paifiae
niehsis Apfilis, actiim in jCivitateAustriae"Aqtiifejert- pfieside, cum pfsetbria cpfipfte illi ptiviam faclo ad
sis dioecesisin plafea, pfaeseritibus. editam planitieni in Tprfentis Cprmprii ripa, praer
Jbiqtte fevere&dusdpmiriusHierbnymus de NPfiiys missp ecjuiiatii«ibrpihi Tadei Vuipijrii equitis aui*ati
decahtts coUegiataeecciesise beatae Slariae 'Civitatis et Jeviuin pquiiuhi Iljustfissimi yep^jorum senaljis
Attgffise.D. DanielidePuppis, D.La,nrepliiis deputafi diicis, tbtoqiie-ttrfiis cierp cum Aquijeieiisi, iuppti-
prp feverehdb capitirlo ^CiyitatisAuSifise, fiec nbn catitiurti mofe, pfpdettnte usque ad.pbrtam Poscpjlj,
D. Beriiafdus Gbritinteryeniehs tanquaffl cariohicris, ifiive afi adolescbntulo nimphaii tiabitu -siante ;cpn-
etpro utiiitate capituli, ac sp. dominusl^e.dericus,de cihiiafecitata ode, ejus prseeunte criicigerp, Uj)in;eam
Forniehiihis gastaldio, et 'Guarneriiis dfe Manzano haincui*tiehi.peri,nsignl mulaeInsldens feliciter jngr.es-
piwisor terfae Civitatis Austfise, dominus Ptiijipipus siis est. Cui quideffl mulse insidenti sub unibraculb,
de Pdi*tisiabricarius, et Nicpiaiis Zani la.nquaiti de- sett, ut vulgo dicunt, tialdachino, stalim ad pprtam
pUtali ad tiec : ac clarjssimi dpct.eres D. Erriiatitts ex equjs desilientes astiterepuJdiep Givitatis npmine
de GlaficihiS,et D. Bariplbnieus ife iNPi*djs'iiritefye- niagnifici el prajcjari cives dcmjni Bartfipjpniaeus
nientes taiiqttaffl;ConsiIiarii,et intefpellati ii supfa- Bfugrius, et Jparines Candidus ad utramgue fiatip-
scripiis omiiibusdominis ileptitatis ex titia, et pfpyi- naffi; Hiercnymus Sanctoninus et Pranciscus Mani-
dus yir magister Albeftus afilohtedeP.adua e'x_.alia,'. ipfius a tergo, hi jureconsulti aureis torquibus insignes
causa etoccasione faJlricseecclesiaehiajofjs Civjtatis a collo pendentibus; Sebastianus Monleniacus, An-
Austriseiri hhjim eohveriietiteSjad injfrascripta pacta tonius ManinuSj-JpaimesLuchatelluSj et Laurentius
et eoriveritibriesiJevenerunt, qttod ;dicitts 'iii;agis),er Sacchia umbraculurii gefen tes omn.esprsestantissimi
AUiertuspfbihiat et se PtiiigaVitcbhstfuefe St se;3_i- Civitatis Utinensis bratpfes ;act ipsum revei*endissi-'
fieafb briihes et 'Eihgrijpsjhttfps a.d aititodirieih ne- mum ahtistilenj ad Pertum... <Jfuarium 'usque desti-
eessariam suis vuirlbtiS;,qiii vadunt super colbnis nati, slricti Vestifius,etut vuigp-dicunt, velttteis cr-
positis a parte" cttfibe patriarchalis bmhitius SUis nati, subsequentibns binis magnifico praeside reve-
gumptjJjjisetexpehsis.v dahtibus praediclis dotiiinls reridissiiriisejjiscopisdonihiis Joanne ArgentinolCon-
deputatis ipsi margistfoAl&eftq p.riihjaprsepafamenta cordiehsi, Joajjne "GfijnaijoCenetensi, DanieleRufieo
necessafia, quaead di.ciam iabricain et cpnstittttib- Capruiano, i*auJo Burgascio Nimpsciensi, et Jacotio
neih ppWfturia fuefint. Kem promisit et s'e ofiJigayit Nofdio tJrbinate. Quippe qui per Pas.cojlivicum, et
dichis magistef Mberttis facere et elevare oihries ufrumque foruin ribvumet yetus progressus ad por-
armatiiKis, qttae aid dictam consfitutioijem fUefirit tam cemeterii majoris urbis templi, e regione scilicet
necessafiae* Td.aritiljusBiTniiJiterpraefactis dOffiitiis arigipbfli iCandidiahi,e jpula desiliit lemplum ipsum
"»Ah,.'Ji9|. JJiArcTiivpJLmjileien.cit. p.Li, .?An. 1-S24. Ex jS*fihiVocivifatist Utinensfe cit.
^kd'.'1&:. 'Ctiafta apuil T)'."Lauferitium"aTurre p. 20i
decanum capituli Civitat. cit. p. 205.
679 AD OPERA B. PAULINI APPENDICES. 68(J
ingressurus. Quam quidem purpureis auralisque pha-,A sima consuetudine lucrari singulo die quousque durat
Jeris ornatam aestimationeducentorum aureorum ipso cursus canipaepanes quatuor, et zasias quatuor vini,
patriarcha annuente, eisdem reyerendissimis episco- scilicet duos ad missam, et alios duos ad vesperas,
pis cum pluribusve equitibus et peditibus praesentibus et similiter de vino. Item gallinas duas et casei libras
praenominati magnifici tirbis oratores accepere, et tres in singulas hebdomadas, el simiUter avenae et
pedites inde digressi quo ordine venerant, Saneto- milei simul a die sancti Hermagoraeusque ad diem
nino et Manino aurata antistitis calcaria manibus sancti Paulini, cujus festum celebratur die 11 Janua-
tentis gerentibus vacuo ephippio per vetus ei novum rii circa staria sexdecim, et demum siliginis et fabae
foi*umpeditum caterva comitante et ovante, ad lapi- starium unum ad cursum ut supra, etc.
deas reipublicse palalii scalas deduxere. Quas cum [nter. 9. An in celebratione missarum ea serven-
ipsi dominus Bartholomseus Brugnus, Hieronymus tur, quse in cap. de observandis et evitandis in ce-
Sanctoninus, et Antonius Maninus oratores, et ex lebratione missarum sess. 22 a sancto conciliostatuta
septeffl yirorum ordine ascendissent, ubi aderant et sunt.
dominus Joannes Baptista Tursius, Gabriel Pavonius, R. Quam diligentissime possunt observant praefa-
et Daniel Baldanus coUeghse, ipse doniinus Joannes tum decretum. Verum est tamen, quod seettndum
Candidus jure consultus eosdem affatus hsec ita locu- usum Aquileien. aliquibus diebus utuntur ad altare
lus est : vestibus diversis et diverso modo quam Roraana uti-
« Magnificie prestantissimi signori deputati, que- tur ecclesia.
sta e la cavalcatura con li oraamenti del reverendis- Inler. H. An psallant in choro;.quale offlcium re-
simo monsignor patriarca, la quale per privilegio di B citent; et an juxta ritum Ecclesiaevel more Romaho
questa magnifica citta nel solenne suo primo ingresso celebrent.
hoggi ha donata a noi vostri oratpri et ceme veri mer R. Sex pingues praebendaecanonicales auctoritate
trepolitani deUa nuova aquileia citia Udinese, se- summi pontificis Innocentii IV fuerunt divisaein duo-
cunde la consuetudine della citta nell' ingressp primo decim mansicnariPs, quibus annexum fuit pnus psal-
de' suoi antistiti, la quale noi in detta ragione accet- lendi et recitandi in choro divinum officium. PsaUurit
tando avemo al cospetto delle voslre magnificenze autem et recitant officiumsecundum usum AquUeiae.
condutta, a queUe consignandola, acciocche dispon- Canonici vero Romanum dicunt officium. Missaeau-
gano di ella quanlp Ji piaccia. » tem in ecclesia celebrantur ab aliquibus secundum
Cui idem deminus Bartbplpmseus Brugnus, untis usum Aquileiae: ab aliquibus vero secundum Roma-
ex septem virisomnium nomine respondit his verbis: ium. Omissis, etc.
« Magnifici oratori, ringraziamo infinite volte le Die Sabbati 9 Februarii 1585 post prandium.
magnificenzie vostre delle opere dignissime per voi Congregati otnnesprmfali DD. canonki, elc.
in questa voslra magnifica legalione falte, delle quaU Quia facla fuit admonitio et conscientia ab Ulustris-
questa magnifica citta e per tener buon conto. La simo et reverendissimo dominp visitatpre apestplico
mula a noi presentata, accettemo per nome di que- de dicendo unico officio divino in ctioro et extra
sta magnifica rcpublica, della quale si disponera ehorum tam per omnes reverendos canonicos quam
juante s' habbia a fare. > mansionarios, proposita fuit pars quod continuetur
His peractis mula ipsa eisdem phaleris ornata ad ab omnibus psallere officiumin choro secundum ri-
slabulum equorum in sedibus domini Sebastiani Mon- „ tum sanctaeecclesiaeAquileiensis modo quo hucusque
leniaci proximis a septem virorum sic jubentium prae- " fuit servatum. Extra tamen chorum cum dispensa-
conibus ducta fuit. tione dicatur secundum ritum Romanum donec et
Quae omnia rogatus ab ipsis septem viris, ego quousque reformentur, et typis novis excudentur
Franciscus Slayner Ulinensis Tabellio matriculatus novi libri et breviaria secundum ritum patriarcha-
nctavi ad perpetuam rei meffloriam : prsesentibus ad lem, id quod debeat fieri infra lempus biennii, et ex
Iiunc septem viris traditse nnilaeactum magnificodo- nunc prout ex tunc supplicetur illustrissimo domino
mino Alexandro Raubero, domini Andrese equitis, et patriarchae, ut mandare velit dicta nova breviaria
vice deeano Carinthiae filio, nob. quondam Gabriele patriarchina cbrrigi et excudi. Capta omnibus votis.
de Zucco, dominoNisidoro Sanctorio Spilimbergensi Pag. 189. Die Lunm 18 prmfati mensis et anni.
grammatices professore, s. Martino quondam s. Do- Congregatum fuit capitulum post vesperas IOCPSP-
nadini de Salardis Bergamensi, s. Antenip Tpninp litp capitulari, in qup interfueruut RR. DD. Theu-
Vencionensi, et s. Antonio Tridentino Utini in Vico pelus decanus, Carlevariis, Canussius, Rcnchcnus,
Aquileiense commorante, magnaqiie popularis pedi- Franciscus,Frumentinus, Sbreyavacca, Tritcssius, et
talus mullitudhie testibus a me notario antescripto Andreutius emnes canenici praebendati et residentes,
alla voce rogatis et vocatis, etc. et capituluffl integrum facientes : ubi ex communi
Ege idem Franciscus Stayner qunndam s. Jacobi omnium prselatnrum DD. lectae fuere constitutiones
Stayrteri de Utinopub. imp. auct. notarius pnedictis, prsefati 280 domini visitatoris per excellentem D.
affui et in notatu scripsi rogatus, publicavique manu Othelium syndicum, el alternatim diligenter conside-
propria, etc. ratae, (juaesunt tenoris sequentis.
XLIV. D Ordinationes et seu decreta facta ab iUustrissimo
et reverendissimo in Chrislo P. D. D. Csesare de No-
« EXCERPTA EX ACTIS res episcopo Parentino visitatore apostoiico in visita-
CAPITULI AQUILEIENSIS, tione sanctse patriarchalis ecclesiaeAquileiensis.
Visitatio sanctm ecclesim sanctorum Hermagorm
Quibus quomodo ritum ecclesiaslicum, patriarchinum et Fortunati patriarchalis Aquileiensis.
dklum, reslilui tenlalum est, ostenditur. I. Habet sancta haec patriarchalis ecclesia divinn-
Interrogaliones illuslrissimi et reverendissimi do- rum pfficiorumritus a sancta Romana ecclesia diver-
mini (Caesarisde Nores episcopi Parentini) visitatoris sos, propriumque Breviarium ac Missale, et nihilomi-
appsfplici prc reverende eapitulo Aquileiensi sub die nus iu visitatione compertum est non eumdem in
Veheris, 8 mensis Februaiii 1585 : ex lib. ms. re- divinis celebrandis modum formulamque teneri; sed
rum gestarum peverendi capituli ab anno 1580 ad mansionarios aliosque perpaucos clericos juxla for-
annum 1586, pag. 184.et seqq. mulam Breviarii Aquiieiensis lioras canonicas in
Inierrpgalipnes 7. Num distribulipnes quelidianae choro utrumque psallere sett recitare. Canonicosvero
statutce sint, et an singulis horis distincte assignatae et reliquos ejusdem ecclesiaeclericos officium ritu e't
sint. Breviario Romano pnvatim etiam ipso in choro di-
R. Solent singuli canonici residentes ex anliquis- cere, missasque conventuales duntaxat patriarchali
«An, 1585. Ex Archivo capituU Aquilegen. cit. p. 176.
- 082
681 APPENDIXSECUNDA.
rilu, reJiquas vero more ac rilu Ropianoetiain super $^ qua. Perb si supplica VY. SS. illnsliissime ctie ci
Missali Romano a'sacerdotibus celebrari : atque ita concedanpgrazia, che exlra chorum si possanp legi-
in eademecclesia, atque adeo ih uno eodemquecboro tiinamente retifare i Roinani, e questo sin tamo cfie si
ab eisdem epclesise niinislris"" provvedera di Bfeviarii sufficienteraente.
«lisparem cullum Deo ararilibus
et asino adtiiberi. Quod cum « R. E' cosa sanla econveniente, che si serya il rito
quasi in bovecanonum
sanctissimis decretis, et sanctorum Patrum di quella chiesa tanto anlica et apprqvato,.et tutti si
auctoriutibus, alqtte etiam hujus ipsius ecclesisesla- confrontiiio nell' ollicio stesso. Perb il capitplp si
tulis hac de ipsa re nbn semel perspicue disponenti- prpvvederadi Breviarii di quel ritp. U.clie pclra fare
bus repugnare, el non mndicam in ipsa ectiesia in ;, ccmodamente, sendp pocp fu stampatp in Cpino. Et
qua tanquara in dorae Deiemnia prdine fieri debent - quandp npn si ppssa far altrimenti, monsignor pa-
perlurbationem, summamque in ipso clero cajremo- triarca- procuri che lecito a sue spese tra dui anni sia stain-
niarum ac rituum ipsius ecclesiaeignoranliam, pio- pato,-etintarito sia extra chorumsblamente dir
rumque etiam animis offensionemet scandalum af- l'pfficic Romano. Omissis, etc. ,
ferre dignoscalur : reverendissimusdomnus visitator « Piaccia dunque a V. S. di publicarqueste risolu^
decrevit et declaravit, ut omnes taffl canonici quam zioni al detto e.ipitolo oprando colli rimedii oppor-
mansionarii, altique ipsitts ecchjsiaeministri officiis tuni, che si mettano ad esecttzione nel modo, che
ctiori astricti unum eumdemquein choro et ecclesia sono modefate. Dovra parimente V. S. mettere ogni
psallendi ordinem ritumve Aquileien. teneanl. Qui pensiero che gli aliri decreti fatli dal detto monsi-
secus fecerint, prseter frucluum et quotidianarum gnore visitatoi*e apostolico siano esequili brinina-
dislributionum amissionem aliasque pcenas per sa- ig mente couforme a ia santa intenzione sua, che cosi,
crcs canpnes, apqstolieasque sanciioiies, nec lie.n. vogUonoquesti-miei signori illiistiissimi, poiche le.
ipsius ecclesiaestatufa, grayiter etiam iliustrissimi faliche e sudori-spesi indetta visita saretibono stali
domni patriarchae.ari)itratupuniantur, nisi duorum falti in darno, quando non si esequissero come sr
mensium spatio a publicationepraisentis decreti dis- deve. Che mentre voglio credere V- S. cosi. fafaper.
pensationem aliudve remedium a sanctissimo do- la sua pieta, sendo questo tutto per servizib di Dio
mno noslro, sanctaque.aposlplicaejus sede ebtinue- benedelto, edicotesiejaiiime, resto con'offerifmeie'di
rint. Omissis,etc. cuore pregandole dal Signore la sua santa gfazia ".
Utini die Veneris4 Oclebris1585 (pag. 250). « Di Roma alli 10 Settembre 1585.
Cengregatum fuit capitulum in domo propriae tia- « Di V. S. molto reverenda
bitationis R. D.P. Theupolidecani post vesperas, ete. « Come fratello
Praeterea prsefali demni omnes unanimiter dedita «II Cai^dinaledi
' " Sans. »
"
opera convenerunt i'everendissifflu.mdommim epi- XLV. '. ;- i
scopum Catharenuni vicarium patriarchalem in aedi- i>DOMNIAUGUSTiNIGRADONICI
bus patriarchalibus propriae iri praesenliarum suae
liabitalionis, qui in.ejus manibus reddiiierunt et as- PATniARCH^E AQUILEJEN.
signarunt iiueras iUustrissimi et reverendissimido- Pastoralis pedi donalio capilulo Ulincnsi.
mni cardinalisde Sans Romaedalas, elc. praesenti- . Die Lunse 25 Decembrisi in <iuacelebratur festum
bus s. Franciscode Brixia occonomopraefati domni Nativitatis Doniininostri Jesu Christi 1629. .:•
decani, et s. Joanne Busina de sancto Daniele fami- ^_ lUustrissimus el reverendissimusin Christo pater'
Jiare supradicti doffinivicarii palfiarclialis tesliljus, '''et doihintts Augustinus Gradonicuspatriarcha Aqui--
etc. Qusedeinde litleraeex riiandato ejusdem domni • leien; existens iri collegiataecclesiabeataeMariaeMat-'
vicarii per Egr. Bolaua vice-cancellarium curisepa- jbris civilatis Utini, quaeplena populpexistebat, dum
triarchalis ibidemalla voce fueruutiectae praesentibus vespefe solertiniiitu caneientur, finitoprimoPsalmb
el auscultantibus praefatis domnis decano el canoni-' jussit mihi cancellario ad hoc ad sedempatriarcha-i
cis, et eisdem fuerunl inlimatoBproiil in Aetu ejusdem lem, ih qua dominatiosua illuslrissima'pontificalibus
Egr. Bctanae, elc. ornata indumentis consistebat, consedenlibus hinc,
Sequitur tener litterai*um,~de-quibus supra. irideadniodum feverendis domnis decanp et canoni-'
t AJmpltp reverendo sig. comefratello il vescevo cis ejusdeffiecclesisesacris vestibus de niore indutis, i
di Catharo vicario d'Aqtiileia. • vocato, ut adnotare deberem, qualitef ejus iUustrissi-j-
« Molloreverendosig. comefraiello, ma dominatio hac solemni feslivitate, qua Christus
Dominusexbeata Maria virgine-nasci dighatus est,
«II capitolod'Aquileiapei*duicanonici procuratofi volens ampris, qup admpdum reverendum capilulum
mandali a li mesi passati qua a posta ha.falto spnr- ejusdem ecclesisepresequitur, signuni aliqupd dare,
gere a quesla sacra congregazioneabuni capi contro et praedilectionisaffeclum evidenter ostendere, -ipsi
aicuni decreli di monsig. vescovodi Parenzo visita- admcdum reverehdo capitulo donavit baculum suurir
lore apostolioo in cotesto patriarchato, e se Jjene li paslorale argenteum ibidem existens, quo in majori-
decreti sono stafi falti santamenie e con buono e bus solemnitatibus utitur, ul perpefuo in hujusmodi
santo fondamentoda quel prelato, la cui pruderiza e praedilectionissjgno inter pretiosa capituli conserve-t
fiortiacongiunta col zelodei serviziodi Dio benedeltp D tur ad usura tamen semper et ejus domiuationis il-
e assai notn; nondiraenoquestimiei signori illustris- lustfissiinae,et fufttrorum patrhrcharum. pe et su-.
simi dopo d' aver sentito piu volte li detti procura- per quibus rogatus fui ego notarius pufilicus et
lori, et benissimovisto detti decreti, bavendo sopra cancellarius hoc prsesenspublicum conficere inslru-
essLfatjtpmatufa considerazionee con diligenle.dir. •-mentum.'-" • • ••-. - • ...-....-..,.-.—•-..
scorso pesato bene le qualitadi de tempi e del paese, Actumubi snpra praesentibus multis, et inter lios
e per altri buoni e giusti rispetti haano, fatlo sopra , admodumreverendo,MarioZerjjo canonico Feltrensi, ,
essi la moderazione, e risbluiibne,' clie qui/ maritio<a- NN.'DD. Thoma ppiliiretb, el Mario Turso familiari-
V. S. annotata sotto'li stessi eapi -datidaesspjcapi- -*bus!domiiiatipiiissii8eiUustrissimaeetaliis,etc.
lolo. 1. Nel primo decrelo obbliga II chierici -a dire Ex notis quondamsp. D. Bernardini Amutii nota-
l'pfficiosecqntjoil rito il e
Aquilejese, che impossibile rii collegiatihujus civitatis,; nec non-cancellarii paw
hbrail.poter esequire nori essendo in.quellaJpatria '; itriarchalisAquileiensispraemissumdonatiohis iristrti-
piu di ijreviadieciriiAquilejesi, ne rilrovaridosenein menlum Gaspar GazoldiusA. V. canceilariaequepa-
alcun luogoda vendere: e quelli pochi sono appresso triarchalis Aquileien. notarius mahu propria extra-
li mahsionariivecchisenza registro e numerb di cafte xit, seque rogatus in fidem subscripsit.
o rubriche, non essendone stampali da cento anni in Utini d;e 9 Aprilis 1661.
« Hsecnon nacta sunl.effectunj. Nam ritus nunc
est aboUtus. apud Co: Laurentium AsquinuroCanonicumUlinen-
cil. pag. 204.
b'ka. 1629.Ex ArcbivoCapituli Utinen. cstCtiarta
PATROL,-XCIX. 22
(J8S POET^E S.VXONIS 684
XLVL Hic riduarum Clypoeofracto,
» VERSUS PAULINIDE HERICO Summa consoJatio, Cruentala rompbea,
DUCE Praeter quam miiliis Lanceae suronio
Carus sacerdotibus, Relunsona jaculo,
>>Mecnm Timavi Polens in armis, Sagittis fossum
Saxa novem flumina Subtilis ingenio. Eundis saxa forlia
Flete^per nevem Corpus ingesta
Forites fedundantia. Barbaras gentes
Domuit sarvissimas, Contrivisse dicitur.
Quavsaxa glultit Heu quam durum
Unda ponti lonici Cingit quas Drauva,
Histris Sausque Recludit Danubius, Quamque triste nuntium
Tissa c. Culpa MaruvioA? Cejat quas juncp Illa sub die
Natissa e Corea PaJudes Meotides, . Deflendapercrepuit,
Ponti coarctat Nam clamor inde
Gurgiles Isoncii '. Quas unda salsiflui, Horrendus per plateas
Herjco mihi -Italmatiarum Lacrymis dignus,
Putce riomen plangite, Quibus obstat ferminus. Genuitque trislilia
Syfmiuffl Solla, Turres Stratonis i • Ejus per verba
TeUUsAquilegiaCj Limitis principium • Mors.... exposita.
JuliiFofus, Scit Hieinetiis, Matres, mariti,
Carmonis g ruralia, Straciae qui cardinem Pueri, juvenculae,
Iiupes Osopi h A se sequestrat Domini, seryi,
Juga Cetenensium, Utraque confinia Sexus emnis, tenera
Nastensis humus, HoecAustro reddit, iEtas, pervalde
Pioret, et AJbengamis ». - Sacerdotum inclyta"
Haecrefundit Borese,
Nec tii cessare Teridit ad portas Caterva; pugnis
De cujus confmio Quaedicuntur Caspie. Sauciala pectora
Est oriundus Htus Crinibus vulsis
Urbs dives argentea LibycUm Ululabunt pariter.
Qub redtindant maria,
Lugere multo • Monsinimici < , Peus oeterne,
Gravique cum gemilu Laurentus k, qui diceris, Limini ,qui de pulvere
Civernfamosum Vos Plasmasli tuam
Perdidisti nobili super unquam
Imber, ros, nec pluvia Primos ad imaginem
Germine nalum, Descendant, flores Parentes noslros
de
Clafoque sanguine. Nec teUus purpureas, Per qubs pmnes roorimur*
Barbara lingua Gcrminet humus Misisti tuum
Straliburgus diceris : Nec ffuctus tfiliceos. Sed dilectum Filium,
Olim quod nofflen Ulmus nec Vitem Vivimus omnes
Amisisti celebre, • • Gemmato cum Per quem jnirabiliter.
lloc ego tibi -- . pampino
Reddidi mellisonum Sustentet, uyas Sanguiiie cujus
Nec in ramis pendeat, Redempti purpureo
Amici dulcis Frondeat ficus Sumus, sacralam
Ob amorem quifuit Sicco sempef siipite,. Cujus carnem sumimus,
Ijacte nutritus Ferat nec rubus llerico fuo
Juxta flumen Quirnea. Mala granis ptinica, Servulo melliflua
EcClesiarum Prb matfe -sutus Concede.quseso,
Lafgus in donariis, Nec"glotius.castaneas. . Paradisi gaudia,
Paupernin paler, Ubi cecidit Et hunc et ultra
Miseris subsidiura; Yir frontis in praelio, Per immensa saecula.
'"*Apud Pezinm, Thesaurus Anecdolorum, ex co- 3 auctusque aliquot amnibus et Natisonefluviom Ter-
dice sancti Martialis Lemovicensis 76, nuncRegio. gestinum lafiitur.
1*Sic dividuntur carmina in manuscriplo. 8 Carmon locus in Messenia, et templum Apolli-
• * Tissa, arx inter Cephaletum et Amestratum. Si- ' nis in Laconia, in Achaia vero flu.men,ct moiis ii»
JiUsJib.iv, v.268. Peloponeso. . . , - .
11Marruvium nunc! MorSe, caslruin Aprutii inte-" h Osopium, urbs Carnorum.
ribris prope Lirim fluviurii,quinque millibus a lacu i Aibergaunus vulgo Atbengain Liguria.
Fucino. De eaVirgilius, lib. vn jErieid. i.-Turris Stratonis videtur esse Caesarea Palocr
•*Natiso Venelioefluvius; figat Forum Julii. Ejus stinae.
fons Aquileiamperducta Natisa dicitur. - k,Latirentus civitas Latii, non procul a Lavinio.,
1 Isonlius fluvius Cafnorum : orilur Ih Cafniola,

vomM SAXONIS

ANNALIUM DE GESTIS B, GAROLI MAGNl


':
LiBwouiNQuj!,;. ;'-.;.
[Pertz, MonunienlaGefmani!»
historlca.J

Unicum, qiii modo superest, poeloenostri codi- tiber sancli adrianiinJqmesprinye,i^Mrle,:exiB(m


cem, olim, inscriptione sajculi xii in prima pagina sterio diiionis iiildeslieimensis iibliotli.ecaeJuliseil-
68b ANNAL. DE GESTIS B. CAROLIMAGNILJBRI Y, —"VITA CAROLI. — L!B. I. 683
Iatum, primus Helihsladiian. 1596 in-4° typis dedit \ cum Einhardi Annaleset Vita Caroli amplissimj com-
Reinerus Reineccius. Prsestilit id edilione sua, ut mentarii molem gravitate sua longe superent. Ca>
textum nonnullis locis vitiatum emendaret, annorum terum magna illa libri secundi lacuiia sine allerins
numeros aliquoties Omissosrestilueret, librorum di- ope codicis expleri vix polerit; quol lamen versus
visionem clarius efTerrel,qusequein codiceanno 781 deessent, faciii negolio indicavi. Jam eniro Leibni-
perperam inserta essent, loco redderel suo. Reinec- tius, triginla versus, quos in edilionibus anno 785
cii auctorilalem ChesniusT. II p. 156 ; et Kulpis, jure adscriplos legimus, in codice inler versuffl duo-
T..IV, p. 5, seculi sunt, nec ante Leibhitium luil, deciinum anni 781 et vcrsum primum anni 782, nul-
qui eum nonnunquam a vera codicis lectione aber- Ja annorum distinctione indicata, collocari animad-
rasse sentiret, quod quidera vir magnus, tomo I Scri- veiterat. Qui gravissimus error cum nonnisi folii,
ptorum Brunsvicensiumpoetam denuo edilurus,tiaud ad- quo versus ihscripli essent, permutalione comroitti
hibilo ipso codice experlus est. Veram igiluf potuerit, in codiceautem modo superslile, cujus sin-
raro leclionem textui Reinecciano subjiciens, nolas gula folia quinquaginla versibus constaul, ligando
perpaucas addidil, quarum quoead rem facere vide- non coirimissus sit, unumquodqueauiographi folium
banlur, aucloris nomine indicalo relinui, Quinla triginta versus extiibuisse necessario eflicilur. Unde
Bouqueti edilio eo cseleris prsestat, quod in ea pro- subilo quideih prodit, e medio anni 782, qui hunc,
lalae a Leibnitio codicis lectiones textui, ut par erat, supersciiplione (ut codicis hujus lex vult) pro versu
insertse, versuumquenumeri signati sunt. Nobisaliam computala, nonnisi 89 versibus constat, jara versum
quoe Monumeiilis insereretur editionem. meditatis, unum excidisse; quonara vero inlbco, cum, reliquis
Ebertus noslei*solila sua humanitate codicem ipsura omnibus oplime connexis, post versum trigesimum
transmisit, cujus igitur ad normara textum resti- B quarluro "Woradi, lerlii e ducibus Francorum de
tuere visum est, Est membranaceus in quarto, et quibus poetse sermo est, nomen desideretur, non
foliis quinquaginla quinque priorUms nostrum, reli- diu dubitaveris. Lacunas alias duas Leibnilius indi-'
qiss passionem sancli Adalberti, el Jtivenci presby- cavil, nec est, qui, Einhardi Annalium ratione ha-
teri de Vila Chnsti libros, omnia eadem saeculixi bita, post duodecimumanni 781 el anle primuffl an-
manu exarala, continet. Versus per paginaui viginti ni 7ij5 versum multos deesse negaveril-,et illic qui-
quinque. Locis aliquot a scriptore ipso (corr. i), aliis dem aut uiiuni aut duo folia, hic vero unum exci-
secunda (2) quadam manu coaeyacorrectis, dupli- disse conjicere liceat. Anno igitur 781 practer duo-
cem leclionem notavi, proeter, quod quaudo secunda decim qui exstant, triginta aut sexaginla versns alios
manu melior ut ssepiusvocum divisio instituta esset, tribui, anno autem 785 non triginla sed viginti se~
priorem leclionem sensu carentem minime adducen- ptem cum, superscriplionepro vicesimooctavo com-
dam exisiimavk Glossasvel Latinas vel dialecto Sa- putata, duo reliqui adhuc ad aunum praecedentem'
xoniaenostroeinferioris scriptas, quamvis paucas et pertineanl, in quopoeta Annalium verba in hiberna
ab editoribus negleelas, reruffl fiarum sludiosis non toncessil, ibique natatem Domini, ibi et Pascha more
minus quain litleram antiquam u qualer in vocibus solilo celebravit nondum expresserat. Ilanc igilur
adernam an. 778; ferdi an. 782; padarbrunnon an. quartam lacunam mihi depreheiidisse'videpr.
799; hludouicus lib. v, occurrenlcin acceptas fore De coelefisvix est quod raoneam. Advertiia in fine
judicavi. El Ulaequidem seeunda- manu adspersae, saepiuse caudalo scribi, non magis.inusiialum, quaiu
hanc non errore aliquo inductam, sed veteris reli-. litteras e, oe, ae, e, invicem permutari.
quias autographi quisquis esse consentiat, cum vel C: Poelam ArnuKoimperante vixisse, versus libri v:
in Ottonis 11,Saxonici imperatoris, diploraalibiisan- Qumsumus,Arnulftis, elc> et Nattc tamen Arriulfo,
no 986 edilis, eamdem lilleram nPmini loci nordana etc, evincunt, Saxonem et clericum mouachumve
scribendo adhibilam reperire Iiceal. In lexlu igilur totum opus arguit; Padrabrunni vixisse, versibus
conslilueiidoin consilii secutus sum, ut codicis ve» anni 777, Quem Palhalbrunnon vocitant; ele; mini-
stigra religiose legens, locis tamen paucis, eisque me efficitur: fflultominus iis adversarer, qui propier
sine dubio scriptoris vilio corruplis, aul Rebeccii locum, ubi codex seculo xn servalus sit, Lamsprin-
Leibnitiive conjecluras amplecterer, aul propriis, si gensibus eum annumerare velint; monasterium enim
quse non absonse occurrerent, aliquid tribuendum Lainspringa jam anno 872 fundatum, annoque se-
censerem. Qua in re cum ut plurimum Einhardi quenlia Ludovico rege confirr.iatum erat. Fides au-
Annales, quos noster ferc ad amussim sequilur, una cloris, paucissirais locis exceplis, quifcus ipse, pio-
cum metrica ratione errorem praecluderent, eo ta- bus quidem et sineerus speclator, quae viJeral au-
men poctaesaeculo indulgendum eral, ut non quse- dieraique refert, lota ex Einbardi Annalibus et Vita
cunque antiquis regulis adversarentur, ea indistincle Caroli pendet; usus igitur ejus in hisloria imperar
lollerein, sed aliorum e. g. Nigelli exemplo ductus, loris fere nullus, sed ul prseclarum nascenlis apud
elisionem in litlera h aliquoties non admittendam Saxones rei litterarise monumentum, a iioslratilms
esse concedei*era.Notis non nisi paucis opus. erat, magui semper habebitur.

VITA CAROLI.

iialvator mundi, postqtiam de Virgine nasci D Haud retractdriles dominose subdere lali;
Dignatus, nostri se corporis induit artus^ Exceptis lantum paucis, quos forte prioris
Evolvit septingentos rola temporis annosi Magnusamor domini cum coniuge fecerat Cius
Et decies septem, sed et unus pene peractus El natis remanere, quibus comitata petivit
Insuper annus erat, cum iure monarchia regni ltaliam, sperans se degere posse quietam
Francorum Carolo divinitus est data magno. Sub regis Desiderii muniraine vitam.
Narn Carolomannusfrater decesserat eius Rex autem Carolus celebravit iu Altiniaco
Presentis iam supremis prope partibus anni. Natalem Dominj, nec non paschalia fesla.
Et Carolus villam, quae Garbonata yocatur, Anno 772. lndict. 9.
Adveniens, summos proceres oranesque poteiites Paulo Romane defuncto praesule sedis,
Fralernae quondam partis susceperal illic, Suscepil post hunc Adriahus ponliiicatuia.
fiS7 POET^: SAXONIS GR8
Et rex Wormaliam Carolus collegit in urbem A Cuiusdamtorrertis, erat qui proximus illis,
Francorum proceres ad conciliumgenerale, Sufficiensexercitui prorumperet unda.
Cum quibus ut bello Saxonesaggrederefur His geslis cum rex Wisuram venisset ad amnem,
Decrevit; a quoiiiam Saxonum proxima Francis Obsidibusbis sex ipsa de gente receptis,
Adiacet ad Boream tellus, vix limite certo Ad patriam r-idiit magna cum prospentate.
Divisi gentis fines utriusque cohaei'ent. Anno 775. Indict. 10.
Que tum viciuae quo plus regione fuere, Missis legatis, Adrianus papa sacratus
Tanto seiunclas animis discordiafecit. AuxiliumCaroli studuit deposcere magni
Finitiraos sed enim per agros ulrimque solebant Adversus Langobardos, quorum fuit iUo
Assidue fieri cedes, incendia, praede. Tempore rex Desiderius; nam valde premefiat
Saxonum nalura ferox et pectota dura, ImprofcaRomanoshuitis violentia gentis.
Ferre iugum Christi nec dum dignala suave, Efquia trinc ilUpars maxima subdita regni
Deraoniconimium fuerant errore subacta. Italiae tolius erat, terrasque per illas ,
Chrislicolaevero iam longo tempore Franci Scilicet hostiles, non quenquam millere f tute
Catliolicamtenuere fidem, multisqueper orbem Romanus praesul potuit, qui tramile reclo
lam domhiabantur populis,'quibusundique fulti, D Francorum terras petei*et,conscendere naveni
Precipue virtute Dei, quem rite colebant, Fecit apud Romam legatum nomine Pelrum,
Hanc unam poterant nimirum vineere gentem. Ut mare circuitu longo fluclusquepererrans
Que nec rege fuit sallem socialasub uno, Susspectumvitaret itaer : sic sepe videtur
Ut se militiac pariler defenderet usu, Tucior oceani fervor pelagique procella,
Sed variis divisa modis plebs omnis, habebat Quam menteshominum, quas turbida commovet ira.
Quot pagos tot paene duces, velut unius artus Hic igiluf Petrus Roma directus ab ui*be,
Corporis in diversa forent hinc inde revulsi. Per mare Massiliampetiit, longumquedeinde
Sed generalis habet populos divisio ternos, Preteriens iler, in villa Tiieodonevocala
Insignita quibus Saxonia floruit olim. Insignis Caroli pietatem regis adivit,
Nofflinanunc remanent, virtiis antiqua recessit. Orans devote satis, ut defenderevellet
DeniqueWestfalosvocitantin paiie manenles EcclesiamPetri, summus qui claviger aulae
Gccidua, quorum non longe terminus amne IUiceleslis dare praemia maxima posset.
A Rheno distat; regionemsolisad ortum Nec nen poniificis.tupcurreretanxielali,
i>feihabitabantOsterliudi.quos homine quidam Romaniquesimul populi mala plurimapassi,
^ Cui libertalis iam spes, vitaeque tenendae
Ostvalosaliovocitant, confiniaquorum
. lnfestant coniuncla suis gens perfida Sclavi. Unica posl Dominum,tanlum restaref in iSo.
Inter praedictos raedia regione moranlur Talifius auditis, causam rex protinus omnem
Angarii, populus Saxonum terlius; horuni' Sollicitovolvens animo, Salis aflbre iuslum
Patria Francorum lerris soliatur ab austro, Perpendit, gratumque Deo, defensor ut ipse
Oceanoqueeadem coniungitur ex aquilone. Sedis apostolicaetotis pro viribus esset.
iilanc igitur Carolus slatuit sibi subdere gentem. Atque Suo siatini i*egnocollegit ab omni
Nec mora, cum lotis Francorum viribus ipsam Roboris inmensi variis ex gentibus agmen.
Aggressus, late ferro vastavitet igni. Quodsecum ducens, Genuampervenit in urbem, .
Caslellumnaturali munimine forte Quarrirapido cursu Rhodanuspraeterfluit amnis; •
Valde, mantt quoquc firmatum, quod barbara lingua Tum geminoLangobardos invadere bello
NpminatEresburg, vaUdpcum robore cepit. Decrevit, populuraquesuum divisit, et unam
Gens eadem coluit simulacrum, quod vocitabant Gum duce Bernhardo partem praeceperat ire
Irminsul, cuiussimilis factura c columne' Per monteraIovis — id nomen vetus indidit error —
Non operis parvi fuerat pariterque decoris. D At reliquam per Cinisiumrex duxerat ipse.
Hoc rex evertens, mansit tribus ipse diebus Transcensis igitur horrendis Alpitius, instar
In castris iuxla positis, tum continuato TurbinisAusoniaeduplex exercitusarva
Aestatis fervore diu, caeloque sereno Irruerat, late regnum vaslans opulentum.
Ardebant agri, nec in ipsis foutibushumur lamque metus cunctos Francorum perculil ingens.
Ullus erat, multo squalebant d pulvere rivi. Nam Desiderium,primo qui bella parabat,
Iamqtie fatigabat graviter regalia castra Se fruslra Carolo sperans obsistere posse,
Aucta calore sitis, sed vis dedit.omnipotcntis, Congressu necdum facto, terrore fugavit,
Cui placuit * fani subversioitista profani, Et clattsumTicino, cui nunc est Papia nomen,
Ut mediantedie subito per concavasicci ' Regius admotisexercitus undiquecastris
a Ex Einhai*diVita Carpli, cap; 7. d Manusqualebanll.-
11Reinecciusetheibmtz., inliqbitqntOsterlingi. 0 Cui plactih 2. Antiquamlectionem divinarenon
c Factura similiscod. Reiiiecciiconjecttira,factura
amplius licet.
timulque columna, rejecla, Leibhilius sola vocaliu- i.f\.,ltilo.
lorum transposiliouelocuinsanavit.
689 ANNAL. DE GESTIS B. CAROLl MAGNILIBRl V. — VITA CAROLl. —LIB. I. 690
Obsedit, variisque modis per plurima lefflptans A Quos experlus erat fidei vel foederis omnis
Tempnris hiberni spatio molimina tolo, Immemores, nunquam sub pace quiescere velle.
Non urbis poterat muros irruropere ferro. Hinc slatuit, requies illis ut nulla darelur,,
Anno 774. Indict. 11. Donec gentili ritu cultuque reliclo,
Tales Italicis dum res agerenlur in horis », Christicole fierent, aut delerentur in aevum
Saxones sibi contiguos invadere fines 0 pietas benedicta Dei, quae vult, genns orirae
Ausi Francorum, pagum qui dicitur Hassi Huroanum fieri salvum, quia noverat tiuius
Praedanlur, flammisque sinral populantur el armis. Non aliter gentis molliri pectofa posse,
Quos animavit ad hoc longinqua profectio regis, Discerel ut cervix refleclere dura rigoi*em
Credenles ulciseendi sibi tunc fore tempus Ingenitum, miiique iugo se subdere ChristK
Damna, prius pef eum que roaxima suslinuere. Ob hoe doctorem talem fideique magislfum,
Qui tamen usque Ioeum qui Fridestilar vocitalur Scilicet insiguem Carolum donavit eisdem,
Progressi, quandam eupierunt tradere flammis Qui fiello premeret, quos non ratione domaret,
Ecclesiam, quam sacravit Bonifacius iltic Sicque vel invitos salvari cogeret ipsos.
Martir et anlisles Cbristo dilectus in aevum.. Hoc inspiratum cordi divinilus eius '.-•
Hoc frustra nisos facinus complere nefandum, B Ulile censiliura cemitantur strenua facla.
Invasit subito terror divinitus ingens, Quippe duces pinnisque siroul delecta iuventus
Atque fuga turpi trepidos repedare coegit Ad Duriam vicum prcperant: ham rege iubente
Ad patriam, quos non lrastes, non arma fugarunt.. Illic cenvenlus populi generalis halielur.
At rex, dispositis legionibus ad Ticinensum b Atque dehinc grandi transmisse flumine Rheno, -
Obsidioneiugi populum belloque premendum, Saxonum.CaroJus fines IiostUiterintrat.••
Orandi causa Roine loca sancta petivit. Ac priino Sigiburg castellum coepit, et inde
Illic supplicibus volis ex corde peractis, Eresburg petiit, quam captam diximus urfiem.
Ad Ticinum rediit, que iam certamine longo Sed ne praesidio Francis fore posset, eandein
Fessa repugnandi vires amiserat omnes. Indigene destruxerunl: hanc denique rursus
Dedita luni Francis haec urbs clarissima, cunctis Munivil, posuitque suas illic legiones; - - ;
Exemplo fuerat reliquis; nam protinus omnes Inde gradu celeri Wisuram pervenit ad amneni.
Tradiderant Carolo sese concordifcr urbes Cui iuxta montern qui Brunes-berg vocitatur,
Eiusdem regni, quod iam sibi iure suhactBni Obvia magna fuit cupiens obsistere turba,
Disposuit, quanlum poluit pro leinpore tali Ne fluvium transiret, et fioc conamine casso.
Ad sedes eleiiim cupiens remeare paternas, *" Fugit enifflprimo statim certamine pulsa,
Accelerabat iter, secum ducens memoralura Innumerosque die ferrum prostraverat illo, •
Italiae regem, noviter quem coeperat armis. Inde movens Carolus regiones venit ad illas,
Hic humanarum yideas ludibria rerum, Quas Osterliudic retinent, seditque locatis •
Quam vario cursu vitae rota volvitur huitis : Ad fluvium castris, qui riuf.c Ovaccravocatur.
Hesterno Desiderius diademale regni Tunc illi quidam, qui.de primorifius eius
Floruit, en hodie est pauper, captivus et exul. - Gentis erat, supplex occurrit noroine Hessi,
Filius illius, coguomine dictus Adalgis, Partis et illius pariter plefis obvia tola
CumLangotiardis in eo spes ampla maneret, Venerat, obsidibusque datis quos iusserat ipse,
Difiidensrebus palriae, se conlulit inde Se sei'vare fidem regi per maxima spondent
Ad Constanlinum, Grecorum sceptra regentem; Iuramenla. Quibus cunctis hoc prdine gestis,
A quo patritius praeclaro munere factus, In pagum rediit, quem dicunt nomine Bukki.
Hoc in honorc suae permansit ad ultima vitae.. Ulic occurrere duces simul Angariorum
Rex autem Carolus veniens, dum cognilus eius Cum populo, siffliUquemodo regalibus pmiies ,:
Veloxadventus nec dum Saxouibus esset, U Dum parent iussis, iuramenlisque fideles
Fecerat, ut triplex exercilus in regiones Se fore confirmant, reditum parat ilico yictor.
IUorummissus, niullis affligeret ipsos Interea iuxta Wisufam dimissa manebat
Cedibus ac praedis, Joca denique plurima vastans Pars exercituum regis, locus ipse vocatur
Uinc est cum spoliis victor regressus opimis Hlidbeki, quo castris idem sedere Jocatis.
Anno 775. Indict. 12. Sed male securos res prospera.fecerat illos,
Rex hiemis tempus ducens iu Carisiaco, Qua rex usus erat^.cum cunctis hostibus esset
Noininequo quedam regalis viUa vocatur, Terrori, iam tunc audente resistere nullo.
IllucFrancorum proceres totumque senatum Hinc erat in.caslris cautela remissior illis,
Convocat,ac multum tractans de rebus agendis, Ut possent nimia Saxonum fraude noceri.
Et variis, quibus indiguit res publica, curis,. Sol summo coeli pronus vergebat afi axe,
Inprimishoc consilium perhibeturinisse, Et vesperlinas iam tendere coepil ad horas;
Ut iugiter bellum Saxonibus ingereretur,. Tunc ul equis quidam deferrent pabula longe,
Jd est oris. « R., Osterlingi.
1 Tieinensumgenil. plur.; Reinec. Ticinensem
691 POET/E SAXONIS 682
De castris prius egressi pariier redifrrunt. , Hic i*umorCaroH"cum primum venit ad aures»
His se Saxonum quoddam permiscuit agnien, Convenlum procerum fieri praecoepit in urbe
Fingentum semet sotios animoque fideles. Wormacia, slatuitque moras imiectere nullas,
Tum s.equisque novo blande sotiafiat amleo^ Quin lueret tanti sceleris gens perfida pocnas.
ilcstis qup saevus laiuit sub nemine teclus. Efgo suis exercitibus rex undique lectis,
Adtiibjtumque fidem verbis fallacibus auget Conatus celer hostiles praevertilur omnes^
Obsequiuin; cuncti simul in commune laboranl, Temptavere quibus primo defendere sese.
Pars subvectat onus.viridis simuj utraque foeiii. Nam fonles adiens, ubi Lyppia nascitur amnis,
Sic introgressi Francoruin casli*adolosi, Repperit ex ipsa numerosas gente catervas
Quod vi non poterant, egerunt arte; sed olim IUic coljeetas, humiles veniamque precaptes,.
E.stdiotum«Dolus an virtus, quis inhoste requirat?» Quod non servassent anno promissa priori.
Depressos somnOFrancos instanter adorti Cum vero Carolus clemens ignosceret illis,'
Saxones, cae.iem nimiam feeere feroces, Complures, domino se Christo credere velle
Donec discusso tandem torpore soporis, Spoadentes simulacrorumque relinquere cultos,
Quidam correptis obstare viriliter armis Purgari iussit sacri baptismalis unda,
Co.eperurit,pugnaque de lrinc utcunque remota, 3 Servaiideque ilerum Ddei promissa recepit
Scilicet ex pacto, quod tanc angu&tiatalia Obsidibus iirmata datis, quibus ipse volebaU
Piclabat, hostes celeri rediere recursu. Eresbui*giterum firmat munimine forti,
His rex auditis illuc properare salegit, Et iuxla fluvium quem Lyppia diximus ante
Atque satis velox fugientuni terga secutusi Castellum condens aliud, complevit utrumque
Prostravit multos auctores criminis huius. M*litibuslectis; tum Gallica rursus ad arva
Hinc ad Weslfalhos. veuit, slatimque receptis Regrediens^ hiemis tempus transegit in aula^
Obsidibus, qups. tradiderant, abscesserat inde: N.omenHeristajli dederat cui barbara liugua.
Ac suscepit cvans. redeunlem Francia regem.. Anno 777. Indict.. 14.
Anno 776. Indict. 15. Aspiranle novi placido. cum tempore veris
Ctimque dpmum rediens'princeps iter acceleraret, lloirida iam transisset fiiems, rex Novipmagum *
Comperit AuSoniis in partibus esse lirannum, Advenjeiis, celebravit ibi soUempniapaschae.
No iiine Hrcdgauditm, nuva qui mplimina temptans, Tum quia Saxones suspectos d semper habebat,
Neo, quem rex illi dederat, contentus honore, Haud dubitans, illos pro liberlate tenenda
ItaUae Iatum voluil sibi subdere regnum. Artibus acturos variis quodcumque valerent,
Quippe ducem comitemque Foroiulensibus ipsum C Et nisi continui premerentur pondere belli,
Conslituit Carolus, primp cttni cjara triumpho. Foedera rupiuros, secum condicta frequenter,
De Langobardis victor vexilla revexit. Rursus in illorum patriam fortissima ducit
Huic nimis ingratus dono male sollicitabat Agmina : conventum placiti generalis liatiere.
Urbibus ex mullis, populps, ac fecit ut ad so Cum ducibus se velle suis denunciat illic.
Deficerent, iustc Caroli spretp dominatu. Tanto concilio locus est electus agendo,
Hos ut compri.meretraatus, nil ipse moratus, Quem Pathalbrunnon vocitant, quo non liatiet ips-st.
Strenua quam eeleri raptim vocat agmina iussti, Gens alium naturali plus nobilitale
Cuffl quibus Italiam properans, meriioque lyrannuih lnsiguem, qui praecipuae redimitus abundat
Interitu plectens, urbes servare receptas Fontibus et nilidis et pluribus, el trahit jnde
Fraiicoruin comites, quos ipse locabal in illis, Barbaricae nomen linguae sermone vetustuni.
lussit, et iit venit, velox sio inde recessit. Tunc ibi villa fuit tantuni, nunc ponlificalis
Vix Alpinarum nivium iuga proxima caelo Ecclesiae constructa rtitet cJarissima sedes..
Illi transgresso tristis fuit obvia fama, Qtto Cafolus veniens, collectos repperit omnes
Eresburg referens tirtiem, quam coeperat olim Paene duces, populumque simul, totumque senatum
" Saxonum, nisi quod quidam Widokindus alinde
Militibusque suis mandaverat ipse tuendam,
Saxones expuguatam eoepisse, suumque Aufngil, regem veritus; nam conscius idem
Expulsum fore piaesidium violenter ab illis. Audacis sibiniel facti multique rcatus,
Tum.Sigiburg a aliud multo eonamine castrum Sifridum petiit Danorum sceplra regentem.
Oppugnare quidem studuit, hec vincere quivit Porro duces illic alii cum plebe gregati«
Gens eadem, cupiens ab ea regis Jegiones Suppliciter cuncti veniam pacemque petentes,
Pellere; sed pugnae populus Saxonicus histans, Paruerant r^i sub tali conditioiie,
A tergo circumvenlus fuit atque fugatus, Ut cuncla scelerum dimissa mole priorura,
piterius b positis siriiul erumpentibus, alque Si post auderenl eius violare statuta,
Incautes pjaga facile sternentibus ampla. Libertate simul prisca patriaque carerent.

a Siburg cod., Sigeburg Rein. Emendavi Sigiburg Glossa, Niumagan.


ex Annalibus Einh, et versuanni 775, Ac primo Sigi- d Glossa, dubios.
burg, elc. e R., gregata.
b R., intemis.
mn ANi-UL. DE GESTIS B. CAROLl MAGNILIBRLV. —- VITA CAROLI. — LIB. I. 694
Querura lum Chrislo se credere velle profcssa yjkIiifeslo Rheni petierunt agmine littis.
Magna salutiferum suscepit turba lavacrum. Quem transire taroen nuUa ralione valentes,,
Sed simulala fides versuto pfodiit ore, Francorum terras in eadem parle iacentes.
Quod nolum multis fecere sequenlia gesta. Qua venere nimis ^astare ferociter ausi^
Tunc Sarracenus quidam pervenerat illuc, A muris urbis, quae dicla Diutia nunc est,
Nomine qui patrio diclus fuit Ibinalarbi. Doncc peri-enias ubi Rhenus confluit idem,"
Hic cum non paucis sociis ac civibus, ipsum Litoribusque ferens fontes MusellaLiei b, -
Qui comitabantur, fines regionis Hiberae Cunctas quas polerant villas invadere, flammis
Linquentem, Carolo se dedidit, ac simul urfies, TradiJerant, ipsis eliam non ira pepercit
Rex Sarracenus quibus hunc praefecerat olim. Aecclesiis, nec erat hominum caedis modus ullus.
Ofi hoc Saxonum tandem regione relicta, Non aliquod sexus, aetatis, condicionis
Gallica regua pelit; posl haec Aquitania regem , Ullius furof innnilis discrimen agebat,
Insignem Carolum tenet ad paschalia festa. Omnia sed ferrum vel edax consumserat ignis.
Anno 778. Indict. 15. Hinc non praedandi sludio, sed ut ullio quaedam
Hortatu Sarraceni cum se memorali In Francos fieret, lioc eos gessisse probatur.
B Hoc rex Hispanis didicit regressus ab horis.
Hispanas m*besquasdam sibi subdere posse
Haud frustra speraret, eo sua maxima coepit Tunc orientales.Francos nec non Alamannos
Agmina per celsos Wasconum ducere montes. Ohvia ferre iubet slatim Saxonibus arma.
Qui cum prima Pyrenei iuga iam superasset, Quos cum iam patriam redeuntes insequcrenlur,
Ad Pompelonem,quod fertur nohile castrum In Baddanfeldun — sic est locus illevbcalus —
Esse Navarrorum, veniens id coeperat armis; ;Ab*ernamiuxta fluviura coustanter in ipsos
Traiciensque vado famosum flumen Hiberum, Irruerant, nutuque Dei quem crimina laiila
Cesaris Augusti quandam de nomine diclam In populo commissa suo dampnare decebat,
Urbem praecipuam ierris penelravil in illis. Saxones tanta ceciderunt strage perempti,'
Acceptis tamen obsidibus, quos Ibinalarbi Ut de praegrandi superessent agmiue pauci. ,
lam dictus pariterque sua de gente fideles Anno 779. Indict. 1.
Mluslresque viri dederanl, sic iude recessit.
Ac Pompelonem rediens, deiecerat eius Vere novo Carolus causa poscenie peragra»s
Galloruni quondam lerras, ad Wirciniacum °
Ad terram muros, fieret ne forte rebellis.
Accessit vicum, quo ttmc occurrit eidem
Cumque Pyrenei regressus ad inlima sallus, C Dux Spoletanus, Hildibrandus yocitatus.
MUitecum lasso caUes transcenderet artos
Insidias eius summo sub verlice monlis Qui preciosa ferens insigni munera regi,
Ad sua cum magno satis dimissus fionore.
Tendere Wascones ausi, nova praelia temptant.
At rex intenle medilans invadere terras
Deniquc postremos populi regalis adorli,
Blissilibus primo sternunt ex coliibus allis, Saxonum, citius Rhenum traiecerat amncm.
Et Francos, quamvis armis animisque priores, Cui se spe vana gens ipsa resistere posse
Confidens, pariter sumptis occurrerat armis,
Impar fecit et angustus Jocus iuferiores.
Rex iam praecessit, tardumque remanserat agmcn. In quodain collecta loco Bocholt vocitato.
Cura vehendarum quod rerum praepediebat. Sed cum coepissent acie confligere, statim
Fit pavor hinc exercitibus, subitoque lumultu Terga dedit, numero Francorum terrila grandi.
Turbanlur, victrix latronum turba nefanda Accepit tunc Weslfalos in deditionem.
Progressusque dehinc, Wisuram pervenit ad amneni,
Ingentem rapuit praedam, pluresque necavil.
Namque palalini quidam cecidere ministri, Atque dies aliquot mansit stacione Jocala.
Commendata quibus.regalis copia gazae, Angarios sed et Ostfalhos ad se venientes
Predones illos spoliis ditavit opimis. " Proroissam firmare fidem, qua semet eidem
His gestis, hostes vasti per deyia saltus Subiectos fore spondebant, animoque fideles,
Fugerunt, celerant », fuerant quibus ardua inontis Obsidibusque datis sacramerttisqjie coegit.
. A His gestisrex Wormaciam remeavit ad urfiem.
Afidita silvarum vallis Joca nota profunde
Quos fuga dilapsos investigabilis et nox Anno 780, Indkt.V.
Instans eripuit, sequeretur ut ultio nuUa, Inde iriovens oporluno sua tempore castfa,
Ac facinus lantum quoniam permansit inultum, Saxonum rursus properaverat in regionem.
Tfistia regali subduxit nubila menti, Eresburg primo peliit, post haec ubi fbntes
Prospera quam fecere prius complura serenam. Lyppia flumen habet, perplurima dispesiturus
Aptum praeterea se tempus hafiere putantes In caslris aliquet fertur mansisse dietius.
Saxones ulciscendi quam plurima dampna Hinc erientis iter sumens, ad flumen Ovaccrum
A Francis illata sibi, quia rex eral abseqs, Venit, et eiusdem gentisquain maxima turba
» Rein. emendavit Accelerant «*• * .
fugam.
b Liei sive lyaei, id est,Bacchi, vini. Rein., Mo- R.tWerciniacnm.
d Hunc veraiui R. priinum sequentis anni legit.
tella Liaei.
695 POETJE SAXONTS liqfi
IUuc praecepto parens occurrerat, atque. A Pelri, qui snmme praeclarus aposlolusextat,,
Credere se Christo simulansbaptisrtia recepit. Ipsius Romae decrevit limina sancla
Indeque festinus pergens, ibi castra locavit, Querere, vota preeesqiie Deo persolvere curans.
Albia qua grandis fluviusmiscetur et Ora «v Atque citus properans, assumpta coniuge secum
b
Nam res Saxonumvoluit cohjponere, nec non Et natis, urbem pervenerat ad Ticiiiensem,
Sclavorura, medius quos Albia dividit anmis. In qua natalis Doroinifestum eelebraviti
Citra Saxones deguut, in litore vero
Sclavorum pagana manet gens ulteriori. Hic igitur statui primae cum finedecadls
Disposilis sane rebus pro tempore cunctis, Annorum Caroli, poslquam rex coeperal esse
Ad sedes tandem studuit remeare paternas. Francorum solus, primum finire libellum,
Tum quia praecipuo semper flagrabal amore Viribus ut parvis requies solatia praeslet.
» 1, qra; % hords;R., Hora. b Cod., rex. R. emendavitres.

ANNALIUM m GESTIS CAROLI MAGNI


LIBER PBIMUSEXPLICIT.INCIPIT SEGUKDUS.

Octonis decics septiiigeii.lisqueperaclfs B Ut conarentur, multosque vocavit in arm»


Annis, est genitus postquam de virgine Christus,. E populo, fecitque novum consurgere bellum.
Hic pi'jmus sequitur, Carolus quo rex pius arces Gens quoque Sclavorum Sorabi cognominedicfc»
Romanas adiit, Donijnoducente secundo. Audacter sumtis subito praeruperat armis
Tunc Adrianus eum»iamdudimicommemoratus Vicinassibi Saxonum terras popuJandp
Presul appslolicus, cum niagno laelus lionore Atque Thuringorum fecundcs frugibus agres^
Suscepit, populusque simul Romanus ad ipsum, Qui medias Serabi terras eamposqueiacentes
Ut defensoremlitiertatisque datorem, Lihabitant inter fluvios: hinc volvitur amnis,
Unanimis concurrit ovans, gratesque rependens. Qui Sala nomeii habet, fluit Albia lalior inde.
Jllic cum praeseus forel ad sollenipniapaschae, Ast ubi SclavorumCarolo suntcognita gesta,
J?cnte salutifero Pippinum nomine natiini Protintts illorum reprimendos censuit ausus
Atiluil ipsius praesul veneratiilisideiu a, Arcendosquesui regni de finibas hostes.
Unde patalinis ad se tribus ipse vocatis
(Desunl hic versustriginta uut sexaginta.) Principibus, quorum fuerat camerarius unus
Anno 782. Indict. k. Rcgis Adalgisus,Geilo c stabuli comes alter
Exoriens aeslas utii prinium gramine pulcro C *
Vestieral terras, poteratque exercitus aple Ductoresexercituum fore iussit eosdein,
Educi, quoniam molles animalibus herbae Quosorientali Francorum de regione
Dultia praebuerant florenlis pabula foeni, CoUectoscontra Sclavospraeceperat ire,
Innu.meris fultiis populis et milite claro, Nec non Saxohes, sibi quos parere iubebat,
Saxonura rursus rex inelitus in regioneii> Auxiliofieri ducibus mandaverat ipsis.
Veni.t, et ad fontes fluviicui Lyppia riomen, Sed cufn Iegali per eoruni dheere terras
' Conventum fieri
procerum iussil gencralem.. Agmina coepissent—nam sic invadereSclavos
Illic disponens complura negecia regni, Traraite debuerant recto—fit protinus ipsis
Danorum rcgis Sigifridi nomine misses, Cognita iara dictae grandis defectio genlis.
Et quos lugurgus paritei*queCaganus ad ipsum,: Gb hoc iter coeplum liectunt, primo cupientes
Hunorum misere duces,pro pace petenda, Saxones, numero freti, prosternei'e bello.
Audjit b, absolvitque datis prudenter eisdem Quod nimjs incaute coeplum pariterque supertie,
Responsis. Posthaec Rhenum traieceratamnemj Francbrum misera fuerat cum clade peraclum.
Gallica seque dehinc rex magnus in arva recepit. Namque duces ubi compererant, qued se Widukindus
Intereapalriae quoudamWidukindus ab oris Ad pugnam multa stipatusplebe parasset,
Qui fuerat profugus Normanorumquepetivil Et iuxta mentem Suntal sua caslra lecasset,
Auxilium, rediens vana spe spllicitabat IIIuc infeslis properarunt itico signis,
Saxones, inittim cum Francis rumpere foedua Ad praedam pocius quampugnani semet ituros
a Hic in codice immediate sequuntur qua3hatien- dam deesse videntur, LEIBN.
tur infVasubanno785 : Gioria certabat, etc.,usque b Leibn., adiit.
ad ilia: Salvavil mundum, voto celebraveratalmo. c Coil., Gilo. Auctoritate Annal. Einhardi jam R.
Posthaec sequuntur ista : Exoriens mstas ubi vri- Geilo legil.
mum, etc. Sed dcscriptoris vitio Iiac transpositio d Hic versum, qui Woradi,comilis palatini, nomen
facta, cui Reineccius medica manu adfuit, et res exhiberet, deesse, ex tribus proxime antecedentibus
geslas ad normam annalium suo ordini restiluit, nti ctEinliafdi Airaalibuspatet; in codicelacuna nuUa.
jiiciropressje sunl. Poeta;lamen nostio hoc Icco qux-
697 ANNAL. DE GESTIS B. CAROLI MAGM LffiRJ V. — VITA CAROLl. — LIB. U. 698
Speranles, ipsam patriam fex ipse quotannis A Aegros vulneribus multos itii forte receplos;
Cum prius inpugnans vires exhauserita eius: Sed subito hovus ex Francis exefcitus illi
Immemoresmorum gentis simul ingeniique, Advenil, cunctisque suis legionibus auctis,:
Quod tanto variaplus nililur arte doloque, Ad debellandos studuit pfoperare rebelles.
Quo premitur tiellis, etvicta quiescere nescit; Qua dux egfegie prudens dum cuncta parasset,
Vindictae rediviva parans conamina semper. Virtulem, sicut solet, est fortuna secuta.
Ergo palatinis ducibus properaniibus ad se, Saxones iterum caesi longeque fugati,
Saxones,-atie longo satis ordine structa, Abductus capiivorum numerus fuit ingens.
Pro caslris occurrerunt; itii protinus alrox Inde plagas orientales rex victor adivit, -
Coriseriturfundens ingentem pugna cfuorem, Offlnia quani late ferro populatus et igni,
Francorumquetnici proceres sunt cede necati, Donec ad fluViumqui dicitur Albia venit.
InterfectusAdalgisus pariter quoque Geillo, Post haec ad patriam, rediit; tunc est sociata
Regis legati, praeclari quattuer iUic Regali ihalamo coniunx Faslrada vocata,
Extincti comites, tum viginti venerandis Filia Radolphi comitis, sata germine claro.
Nobilibusqueviris aliis ac clade peremptis. Hibernas iii Erislalli lum duxerat horas,
At reliquus bello pepulus consumplus in illo, B Atque dies, quibus hunc nascens moriensque re-
Censeri numerc nequid, altuhi denique mentem [demptor ;
Qui vicinus eral fugiens paucissima turffla Salvavitmundum, voto celebraverat afino. .'
Expetiit, silvisquefatens evaseral hcsteiu. Anno 784. Indict. 6.
Nuncius haec tristis nafraverat chitiia regi; Relliqnias belli tandem fortissimus heros
Ule suis exercitibus festinus in unum Consummare volens, tanto quod tempore gestum -
Cellectis, statim Saxenica venit harena. Saxonum cuin gente fuit, numerosa virornm
Quem cum primeres eiusdem gentis adissent, Milia leclornm lerris induxit eoi'um.
Illud se certe npn cnmmisisse probantes* Ac primtim Rheni transgressus <?fluminis undam,
Et rex auctofes facti perquireret, una Vaslabat pagos Westvalorum regionis, .
Esse reum clamanf Widukindum criminis tiuius, * Venit et ad Wisuram, locus est utii dictus Uculbi.
Et quos hortatu proprio sitii consotiavit. Inde Thuringorum per agrositer aegeral atque i
Nec potuit tradi, quia rursus contuJerat se Saxonum campos, quos Albia.vel Sala tangunt ..'.
Ad Norlhmannorum patriam posf praelia gesta. Amnes vicini, lustranS villas il)i plures
Tradita sunl sane reliquorum bis duo leto Tradiderat flammis, donec pervenit ad illum,
Milia quingentique viri, qui tam grave belltaai C Qui veleri locus esl Scannigi nomine diclus.
Illius contra Francos gessere suasu. Hinc in Warmatiam rediens se conlulil urbem.
Hosque die cunctoSrex decollaverat una Filius interea regis, qui par genitori ,
Iuxta Alaram fluvium, locus idem Feriti vocatur. •« Indole mentiserat, lum nomine dictus eodem,
Hac ibi vindicta regum clarissimus acta, Cum patriis exercilibus quos ipse regefia' >.
Ad propriam rediit villamTheodone Vocatamh. In Westvalorum-pago cognomine Dreini, .-•
'
Eiusdem populi lurbas ad beUaparalas
Offendens; slatim cerlamine vicitequestri,
Aiuio783. Indict. S. - . '. Viclor .et ad patrem iam dicta venit in urbe.
Qui valida comitante manu Saxonica statim
(Desunlhic versus tiginli sex aut septcmi) Arvapetens, iuxla fluvium consederat * Ambram, -
Gloria, certabat, sibi ne consueta periret. Est ubi castellum quod, Skideronfiurg vocitatur.
Alter iamnullam statuens sperare salulem, In castris ibidem votis sollempnibus actis • . -;
In ferfum priscapro libertate ruebat Natalis Dnmini, prpcessit ad hostia Warnae,
Sed tandem Carolus divino raunere victor, Qua
K fluit in Wisurara. Nec iam fuit iilla facultas
,7)
Caesisinnumerisreliquos exindefugavit. Longius adtioream sicut cupiebat eundi.
Transierantque dies pauci, cum rursus eedem Temporis obstabat simul asperitas' hiemafis,
Comperit inpopulo repetitum surgere beilum. Atque iugis pluviae cui'susveliementer inundans; --'
Scilicet in Westfalhorum regione gregatis Ob hoc in Eresburg residens se contulit urbem.
Pluribus in ripa fluvii, Hasa nomine, rursus Anno 785. Indict. "7.
Audebant anjmi plus quam virtutis habentes, ;
Cumque dies reliquos brumalis frigoris illie
Qui victi totiens, atie confligere aperla c. lpse manere suum decrevisset comitalum,
Pergere rex ad quos meditans sociosque recensens, Accersivil eo propriam cum coniuge prolem. *
Repperit in pugna plures cecidisse priori, Cum quibus, uf decuit, fido firmoque relicto-
a R. et L,, exhauserat, babet : scilket pluribus... gregalis... rursus acie
* Postbunc versum desunt duo tresve alii, quitius se confligerc audebant, qui iotiens vicii (eranl) alie :
ultima Annalium Einbardi sententia exprinierelur. supplevi, aliud alii judicent.
c Confligereliabenles1 (2, habenlis) ex versu ante- aperia igitur
d Trans cod., iranscendens Reineccii, transgressus
cedenti repetitum; Leibnitii coineclurani vellentcon- conjectiira mea.
struclionis causa non admitti posse ci-edo, quce ila e 1, considerat. ..
c»Q POET.-E SAXONIS 70«
Praesidio, iuvenes aniniis ac viribus, acres A Detinuit, quibus ia terris lmc usque moratur,
Assumpsit secum, lataeque vagalus in omnes Indiciutn paljiae solo dans nomine priscae.
IUius regionis agros, sed et oppida quaeque, Haec a principibus Francorum gens superata,
Cuncta simul flammis, spoliis ac cede feroci , Solvere vectigal quarovis invita solebat.
Miscuerat, cupiens animos quos sepe rebelles Cum temptarel eo dominorum lempore iussa
Expertus fuerat, lali prosternere clade. Spernere, directus multis cum milibus illuc
Haec lugubris hiems illi funestaque genti Dux Audulfuseani celeri virtule repressit^
Cum tandem finita forel, vernalis et aura Et salis edomuit populi fera corda retielfis.
Iocundum spirans drnaret floritius arva, Tum regjs regum Chrisli pietale iuvante,
Publicus in Padarbrunnon conventus habetur. Disposito Carolus regno, placidaque per orbem
Quo rex insignis sollempni mere peracte, Undique pace data, statuit Romam proficisci,.
In pagum quendam, vccitala quem barbara lingua Nec non Italiae reliquam sibi subdere partein^..
Berdangn, celeri sluduil se tramite ferre. Cuius eral victum capul et pars max.ima, capto-.
Tunc ibi cempereral Widekindum iam mempratum Iam Desiderio, Langobardisque subaclis.
Abbpneraqiiesimul, qui demaioribus eius Ducalus Beneventanae tantum regionis
Gentis erant, memcres scelerum-latitare stierum JJ Non illi subiectus erat, cui praefuil illo
Finibus in patiiis, quns sepserat adborealem Tempore dux Aragisus. Enm tunc aggredieidi
Albia lata plagam iuxta confinia terrae Accensus sludio, parlesquc piofcetus in iilas,
Danorum, primp raittens de civibus ipsis Accelerabat iier, quem non tardtre valebal
Legalos, ortatur eps, qup flectere tandem Vel glacialis hiems sofitis iam mensibus inslans,
Colla sitii, fiJeique suae se credei*evellent, Yel via terribiles visu scandenda per Alpes
Cemmissi veniam, necnen el praemia spendens, Montibus in sumriiis, ubi leclae nubibus alris
Censcia sed magni dubitarunt corda reatus Ac uive perpetua rupes ad sidera surgunt,
His de promissis, donec fifmata salutis Transcensis quibus Italicas intraverat urfies,
Spes est obsidibus missis quos expelierunt. Ex quibus est quedam Fforentia nomine dicla,
Quos ut AmuJwinusquidam vernaculus aulae In qua virginei partus florem veneratus,
Ipsius adduxil, properarunt protinus ambo Cbristi sanclificum supplex celebraverat h.orlum.
Ad regein, iam tunc fuerat qui fbrte reversus Inde cilo Romam cursu pcnetrare sategil.
Ad villam propriam que dicilur Attiniacus. Quo cum suscepti traclans moliraina belli
Hic idem proceres' sacri Laptismatis unda Parvura transigeret tempus, cupicns Aragisus
' C Htinc auro
Perfusi, tandem regi mansere.fideles, quem non potuit depellere ferro,
Ipsaque gens aliquot requieverat inde per ani:os. Per natum misit proprium quam maxima dona,
Interea qtiidam coniuravere maligni, Suppliciter pacem rogitans. Sed rex sibi longe
Ut dirum facinus sceleralo corde palrarent, De rebus ceplis aliter ratus esse gerendum,
Vel ferro regem, vel qualibet arle necando. Qua prebet latos Campania fertilis agros,
Criminis incentor Hardradus tunc comes huius llluc progressus, Capua consedit in urbe,
Exliterat, sed ut indicio delata fideli Gesturtis statim bellum, nisi dux memoralus
Faclio seva fuit, statim sedata quievit, Prudenti sibiraet facto bene consuluisset.
Ingens valde foret licel et nimis acriter orta. Nam primo firma se clausit in urbe Salerno
Auctores eius privari lumine quosdara, Tura natos utrosque SUPS,quorum vocitatus
ExiUo reliquos dampnari iusserat ipse Rumoldtis maior fuerat, Grimoldus et alter>
Rex summe prudens, cuius clementia niilli Missis legalis regi contradidit, ac se
Reddiderat dignara tanto pro crimine pocnam. Ipsius imperiis subiectum mente fideli
Mansurum populumque suum promiserat omnem.
Anno 786, Indicl. 8. Talibus oblatis, Caroli requieverat ardor,
D Precipuaeque Deum metuens, ne christicolarum
Jlagni decreto Caroli sacrique senatus Sanguinis effusi posthacc reus ipse. maneret,
Missus in occiduas exercitus exiit horas, Abslinuit bello*non iam curans lalitanlem
Subdere Brettones, gentem lunc forte rebellem. Expugnare ducem, nec non et filius ipsi
Jnsttla cuius erat fecunda Britannia dudum Concessus maior, minor est detentus, ut obses
Patria; naroque illic habitabat tempore inulto, Esset apud regem; Beneventanus quoque cunctus
Cumque novas Angli sedes sibi quaerere vellent, Dedere se populus non distulit, obsidibusque
Saxenesque Simul hanc invasere feroces, Undenis pro pace datis, hoc dedilionis
Expulsi statiro veteres cessere coloni: Confirnians foedus, per sacramenta spopondit,
Maxima pars quorum fugiens mare ti*ansiit, atque Ut Francis, rerum dominis b, serviret in aevum.
Gallia qua fines habet exlremos, ibi tandem Timc Romara regressus ovans, ibi pectore laeto
Fluctibus oceani que proxima viderat arva Maxima pascalis celebravit gaudia fesli.
• Yox omissa, secirada manu in fine versus ad-
1- 282.
h.ExVirgilii^En.1,
dita.
•rni ANWL. DE GESTIS B. CAROLI MAGNlLIBRI V. - VITA CAROLI. - LIB. II. 702
Anno 787. Indict. 9. •A Perpeluam sgoiidere fiderhseu subditioiiem.
Adhuc Roraulea dum rex mansisset in urbe, Preterea fegi duodenus traditur obses c.
Tassilo legbios Adrianum misit ad almum Regressusque dehinc, liiberno tempore toto -
Mansit in Ingulenheim, sedestibi regia fulget.
Pontificem, quorum fuit Arrtus episcopus unus,
Abbas aller erat Hunricus nomine dictus, Anno 788. Indki. 10.
Obnixe rogitans, idein mediaior ul esset Cum rex in villa fieri iussisset eadem
Inter se et Carolum pacis fideique sequester «. Converttumprocefum sollempni more suorum,
Hoc antistes apostolicus ratus esse decorum, Cum reliquis etiam fuit illic Tassilo praeserts.
Ut Petri de sede sacra concordia pacis Quem proprius quondam populus, cui praefuit ipse,
Reslaurata daret ducitius populisque quielem, Criminibus magnis maieslatisque reatu
Inslanter regem petiit deponere cunctas Accusans, regis merito commoverat iram,
Corde simultales. Ad que cum mente benigna Obiciens primo, quod foedere dedilionis
Annueret, ducis a!) missis inquirere coepit, Neglecto, quo subiectum seu pectore fiduiri
Pactio quo praesens esset firmanda lenore. Se fore iuravit, donis crebroque rogatu
Legati nihil iniunctum de re sitii tali, Insligans Hunos, Francis ita feceral hostes,
Sed domino responsa suo, quae rex daret et quae B * Ut vellent sumptis vastare ferociter armis
Praesul apostolicus, tanlum referenda fatentur. Illorum fines Carolumque lacessere bello.
Quapropter tamquam fallacia,fraudeque plena Eius ut hoc faceret Leutberga suaserat Uxor,
Papa saeralus eos sprevit mandata ferentes, Quae Desideriiftierat quia filia regis,
Damnandbs etiam statuens anathemate diro, Post patris exilium Francis inimica manebat,
Promissae dudum fidei si rumpere foedus Foemineique gerens odii sub pectore flammas,
Temptarent, quod cum Carolo pepigefe volentes. Mittere iam populos in suiuma pericula pravi
Sicque relinquenles iufecta negolia pacis, Consilio studuit, non curatis, sanguine quanto
Ad patriam rediere suam. Rex, his quoque gestis, Humani generis fuso, quot utrimque perirent
Francorum laetus remeaverat in regionem, Milia, duni tanlum Francis inferre labores
Conciliumquedehinc procerum generale suorum Bellofum satagetis nec nPh dispendia rerum,
Intra Wormaciae muros collegit, et illic Ulcisci pairem tali ralicne A*alerel.
Decrevit, certo^quo disceret experimento, Praeterea diclis seu factis pluribus illi
Utruinnara sibimet memoratus Tassilo vellet Obiectis, quibus indicie clarebat aperte,
Iuratam servare fidem subiectus et esse. Qued viulata fidcs esset, quod foedere spreto
Unde suo populos regno perduxit ad ompes Tassilo molitus fuerit contraria regi,
Forlia castra nimis, lernis in parlibus ipsa lpse nilul liorum Vel coeperat inliciari
Disponens, Baioarii quo tanta paverent Vel poterat, sed convictus noxae, capilali
Agmina; nam terrore magis, quam sanguine fuso Dampnatur poena. Merilo sic evenil illi,
Christicolae voluit plebis superare tumorem. Consilium quisquis fuerit mulietiresecutus.
Pippinus, regis natus, cum milite multo At regis pietas datapnatum protinus illtim
Jtalicis iUucfullus legionibus ibat, Absolvit, retrahens ipso de Jimine mprtis,
Perque Tredentinam sua duxerat agmina vallem. Et factum monachum servare monasteriaie
Ast orientalis quos liaec in proelia misit Propositurii iussit. Iuvenis quoque natus ab illo,
Francia, Saxones etiam tum signa sequentes Nomeu habens Theodo, geniloris facta <*secutus»
Regia, sic iussi, quendam Pheringa vocalum Contemplativae susceperat otia vitae.
Arniati peliere locum, prope litora magni At vero Huni, studiis gens aspera belli,
Danubii, prisco qui nomine dieilur Hisler. P)*aefatopromissa dttci cemplere studentes,
Ipse super Lecchum, certus qui terminus amnis Instructis exercitibus coepere duobus
Est inter Baioarios nec non Alamannos, p Francoruni regni fines invadere quosdam.
Urbis ad Augustae confraia caslra locavit. Ilaliae partes unum penetraverat agmen,
Slipatusque manu valida, cum Norica regna, Quaque Foro nomen dederas clarissime Iulii
Tassilo quae lenuit, ferro prosternere vellet, Urbis ad eiusdem confinia venerat lioslis.
Undique dux idem circumsessum i*fofe sese Invasit Baioarios exercitus alter,
Conspiciens,supplex adut vestigia regis, Sed frustra : totus quoniam conatus inanis
Devotisvitam precibus veniamque precalus. Js fueral, victique loco ceduntur utroque. .-
Qni quia natura fuerat milissimus, itli, His quoque lemporibus Grecorum nobile rexit v,
Quem penitus viclum vidit humilemque, pepercit. Imperium Conslantinus, qui splendidus orlu
Foedera prisca lamen rursus Baioariorum Debitus augustis patribus successerat heres.
Firmantur, populo per sacramenta coaclo Qui iam preterito missis oraverat anno
• Sequester.Glossa, grieduuard.
•>Circumsessum.Glossa, bisetenne, proditiimis insimulatum fuisse reperias; si facta re-
* Obses.Glossa, gisl. tinere' velis» eo vitse clericalis electionem intelligi
d An fata? Certe nusquam Thcodonem quoque eportet.
7!'o PGET.dESAXONIS 704
Legatis, ut se generum dignantis habere A Nec poluit tolerare diu hoc inclilus arclios,
Susciperet natam Caroli sibi consociandam Sed populis sccum variis legioneque mulla
Foedere coniugii: sed spes frustrala pelentum Assumpta, gentem studuit penetrare procaeem.
More leves solito Grecos commovit in iram. Cui per Saxonum terras iter istud agenli
Hinc dedit augusto pariter sua curia tale Albia traiciendus erat lalissimus amnis.
Consilium, penitus quo non pateretur inullum, Illic immensum, posilis inliltore castris,
Quod rex contempsit Carolus praestare petitos Est opus aggressus, celeri quod fine peregit-
Virginis amplexus illi, cui summa potestas Nam gemino stravit quam maxima ponle fluenta,
Mprlajem yix esse parem permitteret ulltim. Etcaput ipsius vallo munivit utrumque,
Ob boc praefecto, cui procurare Sicanas Imponens el praesidium, ne foiie regresso
Officiumfueral regiones, npmine diclo Quis prohibere viam super alto flumine stratam,
Thecdprp, iunclis ducibus quoque pluribus illi, Lignorum implafragili compage, valeret.
HPCppus edictc. mandaveral imperiali, Exin Willorum h lerras iuvaserat amne
Ut sibi conliguas vastaret protinus oras Transmisso, quas cum ferro vastaret et igni,
Regni Franccrum, sic incenliva fflpveri Barbaricum subito.domuit terrore turaorem.
Disppnens belli generalis suscipiendi. B Denique Francorura multis ubi caslra referta
Sed cum primeres Grai sibi iussa secuti, Conspiciunt populis Wilti, fbrtissiina quamvis
Hesperiuin litus fprti cum classe petissent Gens foret et numero pollens, certamina fieili
Ul Beneventane villas regionis et urbcs Omnimodis fugiens se dedidit ilico regi,
Depepularentur ferrp flamniaque-veracij Inprimis rex Dragaivili, quem nobile clarum
Occurrere duces Caroli, quibus ilia lueri Prae reliquis fecit genus et maturior aetas.
Cura fuit loca, praecipue Grimoldus, in ipso Namque propinquaret cum rex iUiusad urbem,
Dux anno factus patre pro defunclo Aragiso, Obvius ipse suo pariler processeral omni
Nec non Spoleti rector cum milite multo Cum populo, Caroli sese tradens dicioni.
Hildibrandus ad hqc bellum properabat agendura. - Sic quoque cum ducibus gens et primoribus illa
Cumque novos hostes opibus numeroque poienlos ; Cuncta suis servituram se mente fideli
Ignotos lingua celeb.risiam fama referrel Francortim dominis dans iuramenta spopondit.
Adventasse, maris traiecto gurgite vasto, Tum rex obsidibtts quos iusserat ipse receptis,
UrbUjusltalicis ex pluribus arma suasit Et simul hoc populo tali ratione subaclo,
Obvia ferre viros coniunctis viribus omnes Tramite quo venit memoratum rursus ad amnem
Ut sitii consulerenl praedonibus inde repulsis. C Felici cursu rediit, cunctiique reduclis
Quo raolu prorsus concussa Calabria tola Per ponlem propriis legionibus, ipse reversus
Vix umquam fertttr similes speclata tumullus », Worraatia tenipus hiemis transegil in urbe.
In qua conseritur pugne certamen ulrimque. Anno 790. Indicl. 12.
lngenti sludio sumit pars iusta tropheuin. IKc modoMusa novam Caroli deprome quietem.
Cedit Actiiva cohors, Danaum dant terga phalanges, Est hic primus enim poslquam regnaverat annus,
Grecorum quoniam semper gens strenua lingua, Quo non cum propriis foret Jn longinquaprofeclus
Pigra mariu, lanlum facilis solel esse movendis, Milititius, sen diversosut slernerel hosles,
Sed bene tractandis haud exlat idonea bellis. . Aut aliis quoque pro causis ac rebus agendis.
Victbres igitur Caroli rediere fideles, Cui cum Wormaiiae tandem residere liceret,
Hostibusinnumeris caesis; praeda quoque multa IUicHuuorum missos audivit, ad iUos
Et caplivorum turfia sua castra replenles, Ipse suos etiam misit: nam inaxima causa
Absque gravi dampno magnum cepere triumpbuiu. Hos inler populos litem commovitalrocem,
Tum Baioariara se contulit in regionem Dum quo regnorum confinia cerla suorum
Rex Carolus, cunctisque suis curo finibus ipsam * Esse loco veleri detierent iure staluta,
Disponens commendavit rectoribus aptis. •'' Ingenli studio disceptarelur utrimque.
Et rediens in Aquisgrani, quam condidit ipse Haec et origo fuil belli, qnod posteriori
Aulam magnificam^sibimet gratissima festa Tempore cum Hunis Franci gessisseprobantur.
Natalis Domini, sanctum quoque pascha peregit. Sed rex nec spatium lorpere per olia parvum
Anno 789. Indict. 11. Dignalus, semper sed strenuus indole mentis,
Gens est Slavorum Wilti cognominedicta, Est aggressus iter Moinumnavale per amnem,
Proxima iiloritius que possidet arva supreriiis, Ascenditque per hunc, donec prope moenia veiiil
Iungit ubi oceano proprios Germania fines. Magnapalalinae sedis, Salt nomine dicta,
Haec Francis inimica nimis cum tempore multo Nascenti vicina Salae; nam fluminis buius
Esset, eis vel subiectos vel foedere iunctos RiMisadhuc modicus haec ipsa palatia cing\t,
Sclavorum populos sibimet regibne propinquos Vix raucum per saxa ciens resonantia murmur.
Insectans odiis, bello quoque sepe premebat. Disposilis ibi rebus, aqua redeundo secunda
" ,1, Simiies speclatu muitus. 2, simites suspecta petita, veram lectionem restituisse mihi videor.
iutnultus. Ego nonnisi ultima vocis specta syllaba re- t R., multorum.
"05 ANNAL. DE GESTIS B. CAROLI MAGNILIBRI V. - VITA CAROLI. — LIB. III. 706
Wormatiam petiit, qua cum per lempora tirumae A Fipnderent silvae, pcssent et sele serene, '
Mansisset, sutiite regales funditus aedes Et coelo, de diversis regionibus aple
Hlic censlruclas noctu consumpseral ignis. Ad bellum gentes variae populique vocari.
Ipse redemploris nali passique sacrala Namqiienovum rursus voluil certamen inire,
Festa gerens ibidem veris transegerat ortum, Atque Iabore gravi modicam mutare uuietem.
Expectans veslila foret dum gramine tellus,

ANNALIUM DE GESTIS CAROLI MAGNI


LIBER SECUNDUS
EX.r-LICIT.INCIT-ITTERTIUS.

Aurea siderei transcendere cornua Tauri Protinus edicto producitur imperiali


Fulgenlesque polo iam sol intrare Laconas Ex cunctis ingens populis exercilus illi
Coeperat, et gelidis breviatae noctibus uriibrae, SubieGtis,et cunclarum validissima rerum
Auraque prcductae spalie iucunda diei, Copia, quas lanti belli instrumenta gerendi
Florenti semper studiis animoque vigenti . Poscebant, vigiU cura studipque paratur.
Dant gratum Carolo tempus, quo viribus uti Sed numerosa nimis quoniamproduxerat ex hoc
Posset et ad fiellum proprias educere turmas. Agmina,per partes eadem seiunxerat, ac sic
Qui post annorum centena voluminacursu Pannoniam, gens Hunorum quam seva tenebat,
Septeno transacta, decem quoque circiter annis Tramile dislantem-lengppenetrare sategit.
Emensis novies, postquam Deus est homo natiis, .- Tunc unam pppuli partem comili Theodrico
Hoc fuit aggressus Hunos certamine primu. Atque Magenfrido, ducibus hoc tempore primis,
Nec sibi cunctandum ralus est, quin redderet illis Committens, aquilonales per fluminishoras
Quam meruere vicem, veteris hcc deriique causae ' Danubii praecepit eos iter accelerare.
Poscebant odii. a Nam gens dum floruit illa, Ipse per australis tendebat litoris agros,
Innumeris dominans aUis, quas subdidit armis, Milibusinnumeris stipatus et agmine forti.
Tum Francis infefre malura persepe solebant. 4 . - In medio fluvius cunclis alimeqta vehebat
'
Sic veteres memorare solent, quod funditus olim Agminibus, regis speciosa classe replelus,
Hlorum terras immani eaede furentes Q*QuamBaioariis fuit ingens cura tueri.
Vastarint, dederiritquevoracibus omnia flammis Ipsos in ratibus descendere quippe secunda .
Oppida, rura, domos,urbes, coenofiia,-villas Iussit aqua. Sic ad fluvium rex venit Anesum,
Nam furor hoslUisvoluit nec parcere sacris Qui medius Baioarios seiungit et Hunos.
Aedibus, et regno vix Unaremansit in illo Hunc iuxta positis perprata virentia castris,
Mettenses intra niuros constructa decenter • Communi voto ternis statuere diebus
Ecclesia Stephani, martyr qui primus habetur Suppliciler celebrare preces, ac pectore toto
Denique continuis Francos compluribusannis Auxilium regis regum deposcere Christi,
Sic impugnabant Huni, rex donec eorum Ut coeptis pius annueret, quo cuncla darentur
Altila, multorum totiens victor populorum, Prospera, lot populis in tam longinqua profectis,
Feminea, b periit dextra sub tartara trusus. Mttnitissigno fidei, contraque nefandos
Namque ferunt,. quod eum vino somnoquegravalum, Genliles felix fieret certamen agendum.
Cum nnx omnigenis animantifiusalta quietem Atque dehinc molis memoratae proclia caslris
Suggereret *, coepiis crudelibus effera^cohiuiix, Intulerat genti, cuius munimina statim
Ducensinsomnesodiis stimulantibus umbras, Pulsis pfaesidUs deslruxcrat, ex quibus tintim
Horrendo regem regina peremerit ausu. D Non operis paryi Cambus.praeterfluit amnis,
Ulta necem proprii tamen esthec crimine patris. Atque super dictum Cumberg munitio montem
Hec res Huncrum trisli velut eraine Japsa, Altera pregrandi fuerat circuindata vallo.
Post rediit retro, nec prosperilate priori Destructis utrisque tamen cum robore forti,
Sunt posthaec usi. Prius oppressere profan Aequatisque solo, ferro vastabatetigni __.
Christicolasd Francos antiqui tempoTisaem, Hosliles late terras, ad ostia donec ...
Castigante Deocaros sUiimore benigno. Perveniens-Arrabonis, qua fertur, in undas
Ergo.patrum cladisnota mansit inusla uepotum DanubU,lassis ibidem statione iocata
Pccloribus, servans irae monimenta yetuste. Militibuspafvum dederat requiescere tempus.
Tum nova praeterea de causis orta simultas Sic ubi Pannoniae fuerat pars maxima Iatae
lam dictis, animuriiCaroli commovit, ut illos . Diviliis spoliata suis ac tradila flammis,
Fi'ancorum totis cum viribus aggrederetur. Iiicolumemvictor populum rex inde reduxit,
» Ex GregoriiTuron.Hist. EccL 11,6. J .' c Suggererel. Glossa, scunde.
h PoetaAlboini et Altilsenecem confundit. Cf, Jor- d Francos Attilce teinpore paganos, et Hunos ab
danis Hist. Golh., c. 19. Avarihus diyersos fuisse, iriter oinnes constat.
707 POET.JSSAXONTS 708
Cui fuit hostilis haec tota profectip piane A Quodcontra saevosoiim susceperat Hunos-.
Prospei*a,res in ea nec conligit ufla tiioleste, Hinc et natalem Dohiini celebraverat illicj
Excepto quodtantaJues eiuslegionisi -.. Ipsius el merilo clarissima fesla triumpho,
Quam rex dtixit, aequos morbo consumpsit atroci» Quo pariter vicit mortem mortisque ministrum.
Ut declmam partem vix de tot milibus huius Anno795. Indkt. 15.
Experterii cladis tradant potuisse reduci.
Rex autem veniens Reginum, quam Reganesburg . Cum rex ad coeptum statuissel conficiehdum
Nunc vocitant, itiidemnatalis gaudia Christi Belli certamen Hunos invadere rrirsus,
Cordeque sacratum celebravit pascha fideli» Comperit exiinctas, Theodricus duxlegipnes
Anno 792. Indicl. U. Quas per Fresonum pagum Hriustri vocilatum
Celsa Pyrenaei supra iuga condiia montis Ducetiat: nam Saxonum periere dolosis
Urbs est Orgellis, praesul cui nomine Felix Insidiis, captae Wisuraepropelitora pulchrae.
Prefuit. Hic haeresim molitus condere pravam, Dissimulans igitur tanti infortunia darapni.
Dogmata tradehat fidei cohtfaria sanctae, Intermisit iter, quo disponebat adire
Aflirmans, Christus dominus qtiia corpore sumpto PannoniaSj et cum Hunis commillere pugnam.
Esthomo dignatus fieri, non proprius ex lioc, 4 B Interea suasefe sibi, qui nota fei*ebant.
Sed quod adoptivus sit Filitisofflnipotentis. Talia, quod fluviosinter, Radantia quorum
RespbnsumqueToletano dedit hoc Helipando Unus habet nomen, sed et Alcmonadicitur alter,
Ponlifice, de fe taiita consultusab ipso, Si fieret tantus fossa tellure paratus
Atque suum scriplis defendere dogma libellis> Alveus, inductis ambos dum tangeret amnes
Omni quo potuit sludio cura\ it et arte. Gurgitibus, posset puppesut ferre natantes,
Hinc ad calholici deduclusprincipisaiilam — In Rhenum de Danubioceler effieerelur,
Idem Regino a nam tum hieroabatin urbe — . Et facilis cursus ratibus. Radanlia namque
• Se Moino,Motiiusc Rheno miscere
A multis ibi presulibus synodoquefrequenli probatur;
Est auditus, et errorem docuisse nefandum Alcmona Danutiii ratiidis Ulabitur undis.
Conviclus, posttiaec Adriano mittitur almo, Consilium credens igitur sibi danlibus istud,
Sedis apostolicae fuithoc qui tempore praesul. <- Jpse locum princeps operi quem crediditaptum
Quo praesente, Pblri correcius in aede heati, E^peliit tanlo, multis quoque milibus illuc
Ponlificum coram sancto celebrique senatu, Conductis bperatorum, simul oronia poene
Darnpnavit Felix prius infeliciter a se Aulumni studio consumpsit teropora casso.
**At tamen in
Ortam perfidiae seclam, meruitque reverli longum passus duo milia ducta
Adpropriae rursus retinendum sedis honorem. Fossa fuit, pedibus tercentum lata patebat,
At Baioaricis aestivum tempus in horis Sed non perfectum polerat consistere prorsus
Dum rex duxisset, suprema pericula poene Hoc opus, assiduus quoniam nimis offuit imber_,
Incurrit, nisi quod pietas divina resistens Et nafuralis lerram dissoluerat bumor,
Ausibus hhnianis, saevas everterat iras. Egeslumque fuit quanlum sudore diurno,
Horror inest animis tales recolenlibus ausus, Rursus humi lanlura rediit sub nocte relapsa.
Quod fuerit rutilum Francorum tam prOpe himen Cumquelutum semper madidis incresceret arvi.s,
Extinctum, facinus vel concepissemalignos Alveuset tirmo constaret litore nusquam,
Tantum mente viros. Carolum nam tradere morti Ima petens.inmensa palusper lubrica fluxit,
Omnimodissaiagunt: hinc coniuratio fertur Ac densumscrobibus caenum subsedit in altis.
Inter Francorum proceres crudeliter acta. Cum lameri in coepto persisteret ipse labore,
Precipue regis materno b sanguine crel.us, Hunc tristi tandem fama reuocante reliquit,
Sed plus nequitia morum, quam degenerOrlu, Est totius enim subito defectio gentis
Auctorem sceleris demens se prebuit Jmius, U Saxonumi ursus beflum narrala mouenbs.
Non tafflen hoc odium regem meruisse, vel ipse Preterea Sarraceni permaxima damna
Hoslis iure queri poterat, regina sed atrox, Intulerant, quedam regni confiniafcrro
Ac saevum gestans animi Fastrada lumorem. Vaslantes, ducibusFrancorum deniqtte caesis,
Insidiatores partim suspenderal illos Cum spoliislaetoque nimis rediere trophaeo.
Informis leti laqueus, natoque pepercit Tum rex aduersis commotustalibus, inde
Rex tantum propriP, tpnsumque monasteriali Ad Francos rediit, natalis gaudia Christi
Proposito purgare scelus iussit medilalum. DeuotteCaelebransMoiniprope clara fluenta,
In Baioatica vero regione mofalus, Qua Jocusinsignis Kiliani martyris ahni
Jnstabat princeps navalem condere ponlem, Nomineseu nieritis fulgel: sanctum quoque pascha
Quiper Danubiunibello pfodessel agendo, Esl in Franconoford magno veneralus honore.
11Regino. Glossa, id esl Reinesburg.
h Cod. materno. Leibnitius: « an legendum na- rente: prwcipue regis cretus, degenermaierno san-
c Rein.,ptus
tivo? intejligil enim PippinUm, Caroli filium naltifa- guine','sed nequiliqrnorum quam ortu.
Itlic se Mcenohic.
lera. i -"*-
Sed vox bene se habet, cbnstriiclione"ita cuf-
7ftQ ANNAL. DE GESTIS B. CAROLI MAGNILIBRI V. - VITA CAROLI. — LfB. III. 710
Anno '94. IridicV.1-. A\Atque rebellandi spacium fbrlissimus arclios,
Sed rursum terram pppulans hoslUiler ipsam,
Dira venenifere conatus semina seclae, Eius in extremo tandem prope limite castris
Quae Felix infelici male sparserat ausu, Gonsedit positis, vicus qua nobilis extat,
Vellere de sacro Domini radicitus agrc, NomineBardonwich dictus, quc iusserat ad se
Calhnlicus princeps, synodum celebrare vocatos Pergere Sclavprum prnceres sibi foedere iunctos.
Undique pontifices iam dictam fecitad aulam". Iilic adventum quoi'um dum forle maneret
Necnon affuerat Stephanus cum Theophilacto:' Operiens, ex his extinctum comperit unum.
Nam fuit antistes sedis legatus uterque Rex Abodrilorura fuit is, cognomineWitzuh,
Romane, quos papa sacer mitlens Adrianus, Iussus et ut fuerat, regem dum vellet adire,
Rite suam servare vicem mandaverat illic. Incidit insidias, Hli quas ante parafunt
f unc igituf cuncti cum decreto generali Saxones, quoniara Fraucis novere fidelem.
Hanc condemnarunt haeresim, scriptusquo libelliis Btnc irae slimulis animo commotus amaris,
Est illamcontra, quem confirmaverat ille Eiusdem regionis agros villasque feroci
Pontificum coelus, simul et subscripserat omnis. Quam lale ferro populari iussit el igni.
Annis praelerea synodum non pluribus ante E Tunc ex Hunorura quidam primoribus illuc,
B
Conslautinopolicelebrari fecit in urbe Tudun habens nomen, venit per longa viarum,
Grccorum princeps, qui Coiistanlinus babebat Velle fatebatur regi qui subdere sese,
Nomen, et eiusdem genetrix Herena vocata, Et Chrislo domino devota credere mente.
El condixerunt, ut septima seu g-*neralis HincinAquasgrani Carolus remeaverat aulam,
Appellarelur; sed eam non nomine tali Ac memorata prius supplex ibi festa peregil.
Dignam concilium paritef cognoveral istud, Anno796. Indicl, 3.
Utque supervacuam spernendam censuil isle.
Tuncibi regalis Faslrada migraveratuxor Sedis aposlolicaesublimis cttlmine praesnl
Ilac ex luce, diem tandem sortita supremum. Hoc Adrianus ab hac vila decesserat anno.
Cuius in Albani speciosa martyris aede, Post quem sorlitus stiinmum Leo ponlificatiim,
luncla Mogontiacae fulget quae moenibus urbis, Confestimclaves, quibUsest confessio sancli.
Cum magno fecit sepellri corpus honore. *- Conservata Petri, vexiilaque miseral urbis
Atque dehinc Carolus cunctis hoc ordine gestis, Romuleae Carolo pariterque decenlia dona.
Foediffagis rursum Saxonibus inlulil arma, Admonuitquepiis preeibus, quo miuefe vcJJet
Ac geminis exercitibusdecreverat ipsos. < Ex propriis aliquos primoribus, ac sibi plebem
Q
Jnstructis terrore simul ferroque domare, Subdere Romanarn, servandae foedei'acogehs
Ut cilo gens bellis succumberet una duobus, Hanc fidei sacramentis promitlere magnis.
Ex quibus liaud qnum paenitus sufferre valeret. Missus adhoc Angilbertus, qui corpore sancli
Regis ab australi properabant agmina parte, Richarii clare decoratam rexerat abbas
Saxonum miseras lale vastantia terras; Ecclesiam, pariler regalia delulit illue,
Filius ipsius Carolus traiecerat undas Devole sancto misilquae munera Petro.
Rheni, quem comilabatur delecta iuvenlus, Nam spoliata fuit Hunorum regia, Hiingum
Invadensex occidua regione rebelles. Quam vocitant. Hanc duxErichus hoc ceperal annb,
Quos statim terror merito pervaserat ingens: Mullimodoseliam regi devexerat inde
Et magni quamvis campi per plana Sinotbfeld Thesauros, aevo quos collegere vetusto
Collecli, pugnaque forent certare parali, Innumeris crebro spoliatis gentibus Huni.
Hoc animi cecidere metu, nec spes erat illis Ex quibus est Romamtunc maxima copia missa, •
Ulla resistendi Francis, quos tot populorum De reliquo summos proceres aulaeque ministros
Agminibusfultos vinci non posse videbant. Multumlarga manus ditavit principis omnes.
Protinus omissosese certamine bclli D His gestis iterum rex Saxonum regiones
Subiciunt regi, iuramentisquoque firmant Invadens lale vastaverat, atque reversus
Obsidibusquedatis haec foedera dedilionis. Victor Aquisgrani brumali tempore mansit.
Ipse regressus Aquasgrani — sic regia sedes At dux Italiae Pippinus, regia proles,
lnclita nomen habet, nec non vocitatur Aqtiensis —' Adiunctis Baioaricis legionibus illi,
lllic more suo celebravit tempora sancla, Hunis inlulerat bellum, sic patre iubente.
In quibus est unUa Deo substantia nostra, - Cum quibuseventu certamina prospera^laeto
Morsque redemptoris raundum reparaverat omnem. Trans fluvium Tizan gessil, cunCtisquefugatis
Hostibus, a Francis Hunorum regia tota
Anno 795. Indict. 2. Est aequata solo, quam Hringum diximus anie.
Cuninimium susp:cla forel gens facta rebeliis Cuius poeiie gazae gentis tunc fundilus onines, .
Saxonumtotiens, crebro quoque foedere riipw* Magnus.erat quarura numerus, cunctaequq priorua'
Sub iusta regis ditione quiescere noleijs, Diripiuntur opes regum, quas depopulantes
Hand uUumrespirandi dare censuit illi. , _.;-. Plures in variis.sacfas regibnibusaedes, : , , ..
"rn POETi<ESAXOXIS 7«
Temporibus mullis male congessisse feruntur. j\JPrefatoque loco sanclissima festa peregit,
Tunc quibus ablatis, tam clari iure triumphi In quibus indutus pfocessit corpofe Christus,
Ad patrem victor memorata venit in aula Et posuit carnem moriens, sumpsitque resurgens.
Anno 798. Indich 5.
Pippinus, regni cui thesauros spoliati
Aitulit, exuviasque ducum, vexillaque capta. Veris in initio facinus commiserat alrox
Cumquo iam dictus Tudun quoque veneral illuc, Saxonum populus quidam, quos claiidil ab austro
Promissisque fidem propriis adhibere sategit, Albia seiunctim positos aquilonis ad axcm,
Cum tolo comiluin numero baptisma suorum Nos Northalbingpspatrip sermene vecamus.
Percipiens etiam per sacramenta spopondit, Nam prc iustitia legali more gerenda
Se fore subiectum Francis fidumqueper aevum. Cum rex legatos illuclransmiiteret, ipsos
Sed postquam rediit, mulans promissa fidemque, Irapia foedifrageiugulavit factio genlis-.
Perfidiae luerat parvo post tempore ppenas. Cumque Godescalcus, regis legatus et ipse,
At rex sollempni voto celebraverat Ulic Ante dies missus paucos ad regna tenenlem
Tempora, quae Chrislus nascens moriensque sa- Danorum, Sigifridus eral cui nomen, in ipso
[cravil. Tempore regrediens foret interCeptus ab Hunis,
Anno 797. Indicl. i, Auctores huius fueranl :
JJ qui seditionis,
Cumpulchro renitens ortu claresceret aestas. Pertulerat morlem pariter pro crimine nullo.
Ad regera Sarracenus cognomine Zalus His rex comniotus Wisuram properavit ad aroncm,
Adveniens, a se pervasam reddidil urbem, Inque loco quem Munda vocant sua castra .locavit,
Barzinona cui nomen : nam limite structa Atque necis legatorum iuslissimus ultor,
Conslat in Hispano, vario cogenleque casu In iiesertores irae laxavit hatienas,
Nunc Sarracenis fueral, nunc subdita Francis, Vastari late sparsis legionibus illam
Perque ducem tahdem mefflPrattim reddila, qui se Precipiens terram, Tum saevus ubique furebat
Spenle sua pariter Carolo permisit et iirbem, Miles, ubique cruor rivis madefecerat arva,
Francorum subiecta fuit poslhaec ditioiii. Omnibus atque locis increverat liorrida clades,
Inde suum gnatum, Hludowicum nomine, regem Vulnera, mors, luctus, clamor, fuga, flamma , 'r'*-,
Tunc Aquitanorum, direxit ad obsidionem [pinae,
Oscae nomen habet sic urbs Hispanica quedam. Omnia complebant, donec compescuit altis
Ipseque more suo rursum Saxonibus arma Albia gurgitibus procedere longius arma.
. Intulit, auderent duras ne forte leyare At Northalbingi missos inpune peremptos
Cervices iterum, quorum vaslaverat omnes (_;A se cernentes Caroli — nam regia castra
Extremos etiam lines, quos Altiia elaudit, Haud traiecerunt fluvium —superaddere magnos
Et qua diffusemisceul se gurgile salsis Disponunt ausus, Abodritos denique, Francis
Fluctifius, cceani Wisurae praeclara fluenia. Qui tunc subiecti fuerant ac foedere iuncli,
Cumque rediret Aqtiisgrani, devotus adivit Nisibus ex lotis coepere lacescere bello.
Regis Abinmage Maurorum filius illum, Ast illis Abodritorum dux nomine Thasco,
Abdellecui nomen erat, quem rex ibi clemens ; Comperto tali motu, tulit obvia signa,
Cum suscipisset, collegerat inde senatunv, Consertaque loco pugna, quem Suentana dicuntj
Et quo conficeret tandem Saxonica beUa Quattuor hoslilis proslravit milia coetus,
Consilium prudens iniit, quo tempore loto Ac viclos fecit nimia cum clade reverli.
Instantis brumae regione maneretin ipsa. Cumqtie regressus Aquisgrani rex esset in aula,
Ergo suo secum comilatu protinus omni Constantinopoli missos suscepit ati urbe
Assumplo, Wisurae posilis in litore castris Legatos, Augusta suis pro rebus ad ipsum
Sedit, Heristellique locnm iussit vocitari, Quos misit Herena, preces ac dona ferentes
Haclenus hoc et habet nomen, terramque per ipsam Nam Constantinus fuerat qui natus ab illa,
Adduclos secum populos diviserat, atque D Cum foret inmensa morum gravis improbitate,
Indigenas licet invilos dare compulit ipsis A Grecis regni deiectus culmine, magnas
Hibernas sedes simul et stipendia cunctis. Nequitiae dederat privatus lumine poenas.
Huc ex Italia venit Pippinus ad ipsum; Unus erat missus Michael, et presbiter alter
Hispanis etiara rediens Hludowicus ab horis. Theophiliis, quibus est tandem poscentibus actiini,
Hunorum quoque Iegati, nee non Hadefonsi, Ut magna regis pietate Sisinnius, oliffl "
Asluriaej*egis, quam maxima dona ferentes, In bello captus, patriam dimissus abiret.
Ex tam longinquis Carolum terris adierunt. Is germanus erat praefate praesulis urbis;
Hinc est in regnum propriura dimissus uterque Que capul imperii Grecorum nobile fulget.
Regalis natus : misit quoque cum Hludowico His quoque dimissis, Hadefonsi regis ab horis
Abdellam, qui posl patriam deductus, et illis Hispanis venere viri, qui munei'a magno
Est commissus, ad hoc quos tuuc elegerat ipse, Attulerant Carolo, renovantes foedus avitum,
Et quorum fidei se credere non dubitavit. Semper amicitia reges quod iunxerat ipsos;
Rex autem residens in Saxonum regione, Magna quibus dederat suscepfis dona fienigne.
713 ANNAL. DE GESTIS B. CAROLI MAGMLIB. V. — VITA CAROLI.— LIB. III. 714
Ac patriara tali laetos dimisit honore. _\ Amisstimfetipit visumpariterque loquelani :
Insule invase Baleares esse ferunlur Seu quia festinans tortpr trepidansque nefandis,
Hoc ahno, quafum Maibricadicitur una, Dum concurrentes metuit non talia lurbas
Alfera nomenhabet sermone MinoricapriscOi Passuras, sed velle suum defendere papam;
Has etenim Mauri devastavere pyrale. Non quantum veluil crudelia facta peregil.:
At rex praefata tqmpuseelebrayit in aulaj , Seu, quod credendum riiagis est, antiqua redenir.
Quo nasci voluit coeli terraeqne creator, . __. -._. [ptor
Et quo mors mbrlisfuit infernumque mom.ofdit, Per meritum magni renOvansroiracUIaPetfi,
Reddidit et nQfiisvitam de mprte resurgensi Sanari successoi*emdohavefat eius.
Haec Winigisusiit ad Caroji dux detulit aures,
Anrio 799. Indict. 6. Admonitus pi*obitateyiri summeque eolendo v
0 quam tfiste nefas mertalia pectcf a crefiro Ordinqsedis appslplicae, rex iussit, ut ad se
Concipiunt,quam praecipiti summersa profundo Glcrificc presul.deductus fionore veniret. • .
Nequitiae, dum nori leges, non iufa verentur, Egit iter tamen ipse suum, decrevit ut ante,
Horrifieosnimium caeci lafiuntur in actus. Saxonumterras adiens,,ibidemque locatis
Testis fiic est annus, quo res indigna relatu . g Ad Padarbrunnon c riiultocum milite castris,
Crimine Rcmuleafflsaevo maculaverat ufbeih; Opperiebatur non parvo tempere summi
Nam sacer antistes, mundo venerabilis omni, Praesulis adventum. Carolus qqoque, regia pfples.,. .
Civibus apropriis poenas Leo sumpsit.atroces. A patre missus ad eiusderaconfinia gentis,
Credidimus tormenta quidem cessasse piorum, Perrexit lato.qua profluit Albia cursu, , . ,
lamdudum saevis tortoribus igne gehenne Disponendaforeni dum forte negolia quacdam .
Damnatis, quos imperii duni sceptra fenentes Cum Willis et Abodritis, ac suscipiendi
Fecerat elatps inmensa polenlia secli. Saxonesaliqui,qui se deparlibus illis
Marlyribus cesis implerunt sanguine Romam lam delegeruiit fidei committere fegis.
Nuoc irt pace novi scelefatis ausibus orti a Haec satis egregie peragens dum cuncta,moralus.
Carnificesibidem, longe licet inferiores Iunior.esset in his Carolus, spectatque reversum
Iure potestatis, simili sed inenle feroces, Durh videat haturo patrio rex magnus amore,
Temporibus tanlum scelus admisere modernis, Venit apostolicus, terrarurri poene supremas
Indicto cum iustitio, se puldica vota lam penetrans horas. Illi yia tanla peracta
Cumprecibussolvens plebs castigare fidelis Visa breVisfubfat, quia compensaverai Omnes
Deberet, pariterque suos purgare reatusi G Intuitu Caroli quos pertulit ante labores, . .,
Tum celebrare volens Christi mystefia cunctis A quo cunctorum solamina digna malofUijj
Pro sibi commissis,sollempni more sacerdos Dandasifii merito spc certa cfedidit olim. ...,."
Vectus equo, Lateranensi processit ab aula, s Namqueprbpinquantem cutn primuni novefai, ilii
Ad tua Laurenti pergens sacra limina martyr, Otiviusipse ioco de caslroruni memprato ;.
Qua dectis ecclesiaeleclus modo ferfeus hugel, Stipalus ffluitis populorummilifiusifiat.
-Virtutismonimentatuae clarissima praebens, Ponlificemque vicein Petfi, cui claudere cpelos
Quod superimpositusprunis contempseris ignes, Et resefare licet verbo, sedemquelenenteiia
Corporis ardescensGhristi magis intus arabre. Suscepit cum magnificoreverenterhonore.
Sed neque tale fuum meritum sedare furores Curaque dies aliquol laetos ibi duceret, idem
Hostiles potuit, quin ad tua dum properaret Insinuans praesul sua quaequenegotia regi,
Antistes sumiriussuffragiasancta petenda, IUiusfacilem cognovit ad oroniamentera
Insidias1illi simul et tormenta pararent. Concedenda,pie voluit quajcumque praecai-i ,
Cumcelerafet iter, tnrba vallatus iniqua, Lidereducendumdignepriraoritius illuin
Crudelesquemantis tolerans, amiserat ipsum Francorumcommendavit, qui iussa replentes ,,,;
Effossisoculis lumen, linguamquoque torlor P Ingressi paiiler Romara sua restituerunt
Praecidit, nudumque dehinc liquere iacentem Omniaponlifici rursum,'qu'o iura regendae
Seminecemqueforis, foedatum sanguine mullo, Sedis aposiolicaeiuslbsque lenerethonores.
Inque monasleriumposthaec deduclus Herasmi Et post discessum papae rex duxit eodem .'.-,,
Martyris — auctoresfaCtisic nerape iubebant — Tempora pauca loco, snbito cum trislis ad jllum
Curandi specie fuerat servatus.in ipso. Nunciusinteritum procerum mbftemque duqriim
Donec cognoscerisWingisus b fes ita gestas, Detulit, irtsighesfecit quos fnaxima virtus.'
Dux Spoletanus,Romamiestinus adivit, Unus erat Baioariae comes, isqUevocatiis " '
Noctequesublalo per murum praesule sacfo, (Eeroldus,qui ciim populumdefendere Chfisti'
In sua cumiustis deduxit honorlbus ipsuhi. Coriatus, fiellosaevis ofisisteret Hunis,. . '.
Qjiim|sef>nte Deo transactd tempqfe paucP, •> ~?{JF.inivit'vitam,fragilerh,suriipsitquepeferinemi''*'"''
* R. Orci. Inlerpunctionerri Reinecciandm libc \ R., Winigistii.
loco Vitiosam,punctp posl.Romom sublato, altero: c R., Paderbrunnqn,, ,, ..' ,. :> '-' .
posl feroces.ppsito, cbrrexi. ''. ... :, "' "" ' '""" " """
"'' : ""'
PATROL.XCIX. 23"
713 POET.E SAXONIS ' 7Ji5
italici vero fuerat dux limilis alter, j\ Iam tunc Francorum nimium gens ncxia regno.'
Nomenhabens EricJius, qui post bene plurima gesta Inque monasterio, sancti qUomemfira quiescunt
Praelia, post crebro sumptos ex hostte tfiumphbs, Richarii, celebravit oVanssollempnia paschae.
OppugnareLiburnorura contenderat urbem Tramile tum cepto properans pervenit ad urbem
Tharsaticam, civesqueloti quem robore sefflper Turonicam, Marline tuam sanclissime lumbam,
IhVictumnovere, dolis ac fraude necarurit. Qui confessor apostolica virtute choruscus
At Carolus, quantum tempus permiserat illud, Effulges, adiit quaerens suflfagia supplex.
Saxonum relius certo moderamine cunctis Coniugishicillum trislis valitudo morari
Dispositis, in Aquisgraiii se contulit attlam. Compulit: extremas ibi vitae clauserat hPfas,
Ad quem Wido comes, cui Brettorium regioties Mpribuset vitae meriio laudabilis omni,
Commissae fuerant, gentis quam sepe rebellis Cui nomen Liudgardis erat. Tum funere digne
Detulit arma ducum, proprio quae noroine quisque IUic curato, lumulique deeore per.acle,
Inscripto dederat: signum fore deditionis Ipse Mogpnliacumfediit, primisque sucrum
Hoc statuere suae, Francis servire coacti. Undique celleclis, itii conventum generalem
Nam sociis comesille suis cum pluribus ipsarn Fecerat Augusti circa primordia mensis.
Hoc anno penitus terram lustraverat omnem, B Tunc el in Italiam roullis iter aggrediendum
Corda domans belli terrore ferocia grandi. Condixil populis, illuc quos pergere secum
Et iaffl perpetuo Bretlones iure subacti Decrevit, quod dislulerat non tempore longo.;
Parerent Fraiicis, si non promissa hdemque Agmine deleclo sed eb comifante profeclus,
Perfida fallacis mulassent pectora plebis. Moeriiafamosae petiit praeclaia Ravennae.
Turic quoque Sarracenus, Azan cognominedictus, Crimquedies esset septcm non amplius illic,
Direxit Caroloclaves cui praefuit urbis Pippinum regem gentis cum milite mullo
Oscae — sic illani vbcitavit barbara lingua — In Benevenlanae direxerat oppida lerrae,
Magnaque dona simul mitlens, hanc tradere sese Ipseque Romanas ibat devotusad arces.
Promisil, si tempus ad hoc contingerct apturii. Obviushuic ad NomentumLeo papa sactatus
Tikic Hierosolimamonachus directus ab urtic, Venerat, et gaudens niultum vCneransquerecepil,
Inmenso iiimium spacio terraeque marisque Quem defensorem solum sitii senseral olim.
Transcurso, regi munus precibsius omfti Dulcifius alloquiis ibi tunc epulisque peractis,
Auro detulerat, mittente pio patriarcha Anlistes summus regem praecessit ad urbem.
Pignefa sancta loci, Christus quo carne sepullus Postera cumque dies celebris, feslivaquepraetieo*
Morte resurrexit victa, quo gaudia mundo Gaudia Romanis, qua suscipiendus ab illis
Angblus haec caeli missus narravit ab arce. Rex tanlus fueral, sblis fulgesceret ortu,
Rex quoqtienalalem Dominicelebravit in aula Ppntifices cletumque suum ccllegerat omnem
Iam dicta, monachtimque dehine reroeare volenterii Papa. Quibus secum snfflptis, ad limina niagnae
Absolvit, cohiitemque simul coniunxerat illi Basilice Petri qui summus apostolus extat
Zachariam, regalis erat qui presbyler aulae. Venit, et in gradibus templi stipante sacrato
Pef quem magna locis misit donaria sanctis, Conslitit ipse choro : Carolum sic adveriientem
« Alque viris inopem vitam ducentibus illie, Suscepit, laudum modulamina dulcia cantans,
Et mala perpessis mundi sub nomine Chrisli. Atque Deo graies ex toto corde rependens,
Anno 800. Indict. 7. Quod moderatorem defensoremque dedisset
Martia cura medios explessent tempora cursus, Eeclesiae talem, cui non ea noverat aetas
Phebus et inilium mundi totius et anni Morlalem similem, vel sic virtule valentem,
Arietis aetherii gradiens in signa toriaret, Omnebonum vel devota sic mente volentem.
Florigerum rediit hiemis vef aspera pellens, Tantus honor, lalis Francorum gloria regem
Frondibus exornans silvas, et prata virenti MagnaqueRomanae comitantur gaudia plebis,
Gramine, dans avibus voces, augmenta diebus, AecclesiamPetri puro cum peciore magni
Tum decus egregium mundi, lux clara moderni Intraret, fusis lacrimis humilique precalu
Temporis, ex aula Carolus progressus Aquensi, Implorans tanii suffragia sancta palroni.
Oceartililtis, nomen cui Gallicus extat, Iain quoque solstrtii glacialis tempore crescens
Lustrabat, classemque marj perfecit in ipso, Asperilas brumae landem cogebat, ut illic
Infestuni quod Nortfimannifecerepyrale i>. Militibushiberna quies optata daretur.
« ExEinJL;Sjta,c. 27.
b Pyr-ale^^s^mhmeri;Ma^m Bremensi, c. 212, ascomanni.

INGIPIT MBELLUS IIII ANNALIUM DE GESTIS CAROLI MAGNI


IMPERATORIS.
Festa dies caelis, eadem celebefrima terris, . Pbst ocliiigentos ex qtio prqcesserat annqs, '!
Virginei partus Christiaue refulserat ortus, Tectus servilis Dominusvelamine foiroacj.
717 ANNAL. DE GESTIS B. CAROLI MAGNlLIB. V. — VITA CAROLI. — LIB. IV. 718
Et iam natalis tanti cumulaverat omnem - j\ Aut dum quae tenui squalebantpulvere vela,
Laeticiam Roma Caroli praesentia regis. Exagitan.tfamuliceriatiin disculientes, , -,
Hic, cum missarum saero sollempriiaritu Haud aliler mtiros omnes tremuisse videres.
lncipieada forent, magnam processit in aulaffl:, Hic tamen Italiam lerror specialiter omnem:
Quae corpus mundo venerartdum conlinet omni Perculerat, cuius plures subyerterat urbes', • -
Petri, cui clave.sGhristus dedit ipse polorum; • Aviilsosqueruit niontes radicifius imis. .;- -
Eius et ante sacrqs artuscum mente fideti, Tum Romae cecidere.trabes venerafiilisaedis,
Effusis precibus, sese rcx inde levaret, Pigneribuspropriis quam Paulus apostolus ornat>
Gallia nec tantae fuit aut Germania cladis.
Ipsius imposuil capiti Leo papa coronam.
Conclamat pariter populus, sacra personal aeaes Immunis, circa Rbenum loca denique molu
Plurima teriifico nimium concussa fuerunt. _.
Ingenti iubilo, voi fertur ad aelhera plebisj
Remanae sic cpncprdi simtil pre canentis : Audiri quoque mugitus e montibus allis,
• Et tetri sonitus reddi variique boatus,
Augusto Carolo magno, pacemqne ferenti,
Imperii uierilo Romani sceplra tenenti, MoTbornmquelues fieri permaxima coepil.
Gloria, prosperitas, regnum^ pax, vila, triumpfiusl At Spoletanis Gai'olusregressus afi oris,
Post laudeSigitur dictas, et summos eundeffl '-' Ad Ticinum rediit, cui nunc es.t Papia nomcn
" llalie
Praesul adoravit, sicut mos debilus olimi linquens fines Augustus, Aquensem
Principibus fuit antiquis, ac nomine dempto Expetiil sedem, mansitque quietus tioe anno,
Palricii, quo dictus erat prius, inde Voeari Perque sui partes regni direxerat omnes i>
Augustus memit pius, ifflperii quoque princeps. Legatos, aequo legum moderamine mandans
Tempore paucerum post haec abeunle dierum, lusticias facere et varias componereliles,
Ipse suumCarolus praeceperal ante tribunal Reddereius chile bpnis, terrere roatignos :
Duci, iudiciumquevircs legale sutiire, Divinas mundique pias ex ordinc Jeges
Per ques praeierito fuerat tet cladibusanrio Tiinc exerceri mandaverat el renovari.
AffectussacerantisteS, legemquesecundum Anno802. htdkl. 9.
Romanammaiestatis cogente realu, Hoc de lorigiuquiselephans regionitiusanno ..
Dampnavitpoena merito cunctos capitali, Primitus adductus, mira spectacula regno
Sed Ucelindignis, interveniente benigno Francorum; dederat Persarum denique princeps,
Praesule, concessit vilam, tamen esset inullum Hunc Aaron : idem, fuerat cui subdilus Indis <
JMelanium scelus, exilio relegaverat omnes. Exceptis oriens lotus, curaverat ullro . . . ,
Festaque transegit postquam paschalia Rome, j, Eius amicitiae se foedere iungere :Jirmo;.
Egressus Spoleianamperrexit in urtiem. • Ac dignum duxit pfe cunctis regibusipsum
Auguslus vero quo lempore manserat illic, Temporis illius solum, eui munera larga
ApriUs horam curo nox extreiha secundam • Praecipui causa iransmiltere vellet tipnpris,.
Obscuramniraium tenebris involveret alris, Nam gemmas, aurum, vestes etafomata crebro,
Ingenti subilo tellus exlerrita molu Ac reliquas orientis opes dire*teratilli,
Contremuit, sonilusque graves nimis et metuendos Ascribique locum sanctum Hierosolimorum
Ediderat, stabilcm cui sustulit ira quielem Concessit propriae Caroli semper dicioni.
Caeleslis, grandi sub mole latentia mundi '* Anno 805. Iridict. 10.
Inlima concutiensinjpulsu viscera diro. Nobilistiie annus Ibrtgl certamina belli
Cumqueprocellosuspenetrasset » tui*bocavernas • Tandem Saxoneshilef Francosque peracti
Occultas, ac venarum loca tecta sub alto Firmo perpeluae conclusit foedere pacis.
Terrarum gremio, nec, qua prorumperet inde" Augustuspius ad sedem Sal_ nomine diclani
Vis venli, patulos usquam reperiret liialus, Venerat: hueomni Saxonum hobilitate
Quassatis-fluctus quosdam generavit in arvis. Collecta, simul tias pacis Jeges inieruht,
Iamque domi maior quam gurgite terror in ullb D Ut lcto penitus cultu rituque relicto
Naufragii fuerat, tremulo sua culmine quisque Gentili, quem daembnica prius arte colebant
Dum fugeret subilam minitantia tecta ruinam. Dccepii,post Iiaec fidei se subdere vellent
Moeniacuncla siuiul tetro sonuere tumultu, Catholicae, ChrisloqueDeo servire per aevurai
Pendula crispanli stridunt ut lintea-flatu, At vero censum Francoruni regibus ulluiii'['"''
Cod., penetranset; facile emendatu; R. eonfra : Carolus enim an. 80-1e Saxonia Coloniamet Aqua.s»-
turbo penetransque. graiii rediens, Salz palatiumilinere suo liori attigil.
h Ex Einhardi Vita Caroli, cap. 29, sed el ex alio Sec quod unum hic affeTriposset, cbdicis Metlensis
fonte, exempligratia, Annalibus Lauresharaenslbus iuscriptio capitularis ad Sals (Baluz. Capitularia, ed.
ad 802, fluxerint. Chiniac, 1.1, p. -415,II, 1063.) In quarto anno ad
c Ex Einh. Vita Caroli, cap. 16. Saiz contrarium evincere sufficit,cuhi Einhardi A'n»
d Totarerum anno 805 gestarum narratio,poeta . naiium auctoritatem hoc ajvo jnaximam et iriter
teste, fluxit ex Einhardi Vita Garolic. 7, qui tamen scriptnres quasi unicam esse,.nemcneseiat-'Etrcri
de pace nonnisi post translationem Saxonum conve- ansam praetiuerit, qued poeta aliam pacem, cum im-
nisse auctor esl, qu« cuiti anno 804 conligerit, Sa- peratore scilicet Ccnstantiuppolitano,anno 803 SaU
xonioepacationem ad hunc demura anhum refeni, conclusam esse, in AnnalibusEinhardi legit,-
nec eo quo noster tradit loco perfcctam csse, palet _,
" 720
7143 POET/E SAXONIS .
Solvere nec penitus debefent atque tribulum, iA Munera, digna simul danti seu suscipienti,
Cunctorum.pariter statuifsenlentia' concofs, Hic cuin pontilicura clarissimus, illeque regum ,
Sed lantum deeimas divina lege stalutas Temporis illius, nullcdiibitante fuissent.
Offerrent, ac pfesulifius parere studerent,: His gestis, propriam praesul remeavit ad urbem,
Ipsorumque simul clero, qui dogmata sacra, Seque viri seiunxerunt ifii corpore solo,,, .,. .
Quiquefidem Domino placitam vitamque doceret. Menlisamorepio.iuucti sine fine manentes..
Tum stiti iudicibus », quos rexinponeral ipsis, Annb 805. Jjidj-f. 12.
Legatisque i suiSj permissi legibus riti ". Natio Sclavorum studio satis aspera belJi,
Saxones patriis el liberlalis honore. Quos Behemos vocitant, in selevitateprocacl
Hoc suntpostremb sociali foedere Frantis, lrritans Fraiicos, Caroli coramoverat iram.
Ut gens et populusfieret concorditer urius, Quos contra missus roultis ctim milibus eitis
Ac semper regi parens aequaliter uni. Natus et aequivocus, bellufflviTtufesagaci
Si tamen tioc dutiiuin cuiquam fortasse Videtur, Commisit, celeri victor qriod fine perejgit.
De vita scriplum Caroli legat ipse tibellum,» Anno 806. Indict. 13.
Quem Francos inler clarus veraxqiie relator
Ac summe prudens, Einhardus nomine, scripsit. ' Cum piusAugustus Domini munimine fulfus^
B
Hac igitur pacis sub conditionefideles Legitimo cunclos tanli moderamine fines
Se Carolp , natisque suis, stirpique nepetum lmperii servans, placidam daret undique pacem ,
Ipsius, iuraVerunt per saeela futuros. Sollerti medilabatur.depeUerecausas
Quos per ler denos et tres tam duriter annos Mente simultatuni, populo quas posse fideli
Linquere protracti penitus conamina belli Tempore discidium yidit generare futuro.
Plus regis pietas et munificentiafecit, _ Undesuos inler natos ne gignere posset
' Post aliquam litem patrii divisio regni,
Quam lerror. Nam se qtiisquis commiserat eius
Certas ipse"dedit parles ut cuique volebat.
Egregiae fidei, rilus spernendoprofanos, c Italico regi Baioariam simul ohinera
Httnc opibus ditans ornabat honpribus amplis.
Cppia paupefibus Saxpnibus agnita primum Pippino addiderat; nec non Burgiihdia, quantum
Tune fuerat rerum, quas Gallia fert opulenta, Parle sub extrema celsasinteriacet Alpes,
PraeSia praestiterat cum rex cumpluribus illic, Cum paucis Alamannorum quoque finibusilli
Ex quibus actiperent preciosae tegmina vestis, Tradilur. Al Carolo reliquos dorians AlaraaBnos,
Saxones ac Fresones subiecil eideni,
Argenti cumolos, dulcisque fluenla Liei. C Cui simul ex magna fertur data Gajlia parle,
His ij_])iprimofes donis illexerat, omnes >
Oceani donec vaslis concluditur undis.
Subiectos sitiimet reliqties obtriverat arinis ,
Ilunc in Francorura sibimet succedere regnnm
Et mullis experta modis iunottiit eitis
Tani dulcis pielas qurimformidabilis ira, Disposuit, si non aliter Domino placuisset.
Subicitur vcro sceptris Burgundiapaene -
Praefatum slatuere fide servare perenni
Tota pii regis Hludowici,iure tenentis
Foedus, et ultcrius nori idmutasse protiantur. Post haec imperium, nec non Aquitania cuncta, -
Anno 80.. Iridict. 11. Quae commissapriuSfueral, nunc tradilur illi ..
Praesul aposlolicusRoma perrexil ati urbe, In regnum;proprium, stabili dicione regendum.
Augusti Leo flagranti deduCiusamore, - ; Hincomnes obleslalus, multumqueprecatus,
Aecclesiaequoque pro causis, quibus imperiali Admonuit.servafe fidem, nec spernere paeem,
Esse videbal opiis munimine, rursusadire Ne proprio quisquam transgresso limile, causas
Francofurii terras satagens per longa viarum. Rixarum bellique.daret, fusique cruoris. .:
Ilicubi terribiles.primum iran.scenderat Alpes, Christicojae pletiis meritoreus esset in aevum, :
Adventasse yirum tanlum rumore yolucri Sed facerent inter sese, quo firma maneret",.
Indice compererat statim prope Gallia tota, ..; Debila fraternos socians concoTdiamentes. ,
Protinus hoc etiara laetus-cognovit, et i.lli Ipse dehirie princeps in sede manel)atAquensi,
Otivius Auguslus Remensem yenil ad ufbeni, Nec post militipe solilos exercuit ,usus, >
Susceptumque .satisdiguo veneratus lionore Aut aliquos ivilbellumgeslurus in hosles. -
Duxerat ad sedem, cui noraen Carisiacus. .. Nam nec opusTuerat, nec eum permiserat aelasj
Natalis Domim festis jbi rite peractis, Iam quibus exsaciatus erat, renovare labores,
Sedis Aquensis abliiiic petierunt moenia pulchrae, Cui gravis inrepens, et per momenta senectus
Glorificeque simul celebralo tempore sancto, Singula succrescens, faceret decrescerevires.
Quo stella monstrante Magicpgnoscere veri Anno807. Indict. 14.
In ferris riati meruerunt luminis ortum,
Colloquibque dehinc, pro quo praesul veneraiidus Rex Sarracenae genlis nimium truculentae,
Venefat, explelo, rex inclitus obtulit illi Atque gravis lale mundo terraquemarique, ;:
. « Judkibus. Id-est comitibus.' •' e Ex Charta divisionisimpcrii.
1 Leqatis'. Missisdominicis. ...:'.''-
721 ANNAL. DE GESTIS B. CAROLl MAGNILIBRI V. — VITA CAROLI. — LIB. IV. 722
Munenbus famen Auguslum' veneratur opimis, A AntwMO. Indict, 2. ..
Transmittens etiam quoddam mirabile donum Pippinus rex Italiae, lttx inclita quondam
Denique tunc, inter tenloria qualibet arte Francorum, nilido laetum cttm duceret aevum, -.
Facta dedit mahis cunctis et pulcrius unum.- Flore vigens simul aetatis mentisque decore,
Fama solet vetefum quicquam si dicere veruin , Cui praeclara fuit virlus, cui gloria summa,
Mirandum, collecta forent ubi carbasa tanta, Omnia fallacis pariter eui prospera mundi
Autquibus orla seges Uni tam ferlilis agris, , Tune aderant, morbo vitam finivit acerbo.
Materies operi quae posset idouea tanto Immalurus liuic obitus iocundaque vita
Affore : non honiinum tantam nisi milia molem Extilii, unde suo nimium de funere patri
Erigerent. Spacium campi concluserat amplum Omnibus. et Francis gemiium luclumque reliquit.
Textilis excelsis paries herendo columnis, Annq 811. lndkt. 3.
Nec summi culmeh tecti superare volalu Rursus ut oninipotens caros sibi sepe flagellis •
Viribus impulsae magnis potuere sagiftae, Erudit, aeternae det ut illis gaudia vjlae,
Intus erant mulli generis habitacula pulchra, Aiiguslo vis iudicii veneranda superni ;
Quilibet egrediens ut non haee esse putaret Omnem praeleriti Iuctum geminaverat anni,
Yela movenda loco, sed moenia nobilis aulae. " Ipsius assumens alium de eorpore natiim,
Interea Northmannorum dux, Alfdeni dictus, Morlalisque iabens vitae finire lumujtus. t
Augusto magna sesecomilantecaterva Hicpatris equivocusfuerat, nec nomiiie solo,
Subdidit, atqne fidem studuit lirmare perennem. Indole sed mentis claia probitaleque morum, . ,
Anno 808. Indict. 15. Omnimodaque patrera virtutum dote referret,
Si rectore frui meruisset Francia tali.
Sunt Sclavi quidam Lini cognomine dicti; Hcc qqcque Bernharde regnum ccncesserat anno
Hos contra, genitore suo miltente, profectus Italicum p.ius Augustus; nam filius idem
Iunior esl Carolus, cujus non Albia lata
Pippini meritc patri successerat heres.
Praepediebat iter, sed Francorum legiones, . Anno 812. lndkt. •_.-
Fluminis eiusdem traiecto gurgite, laetis • Maxima lenginquis terrafiim venit ab heris
Auspiciis usus, memoralos duxit in hostes, Greccrum de principibus legatin missa.
Signaque gaudenli retuiit vietricia palri. A quibus Augustus pacem doriare rogatus,
Anno 809. Indicl. 1. Jure piis precibus, multum quas novit utrique
Undique praesentispax laetificaverat anni Proficuas regno, consehserat ilico clefrieris,
Gunctos imperii fines, sed tristia quaedain Foedus et iriter se fidei pacisque tenendae
Multis contigerant terris : nam sevior onmi lurando parles firmarunl protinus ambae, -
Hoste nefanda lues pecudum genus omne peremit. Anno 813. Indict. 5. ''"' >-
Nam cum pastores agerent armenta gregesque lam gravis Augusto morbus simulatque senecliis
Mane foras Jaetos in prata virentia, sero. Corpore sustulerant solitum marcente vigorem ;
Aegra domum rediit vix pars paucissima, dirae Curarumque, quibus res publica tanta regerida
Signa gerens pestis macie mortisque propinquae. Ac seryanda fuit, non se sufferre valere
M, maior numerus campi per plana iacebat, Immodicum pondus, placidae sed sola quietts
Qua dulces animas virides efflavit ad herbas. '
Otia, supremo Jafientis tempore vilae
lamque cadaveribus foetebant pascua stratis, Vidit amanda sibi, quo procurare migranti
Extraclis etiam, praesepia quaeque kbore Hinc animae requiem propriae veniamque studcret.
Purgari multo polerant, tum qui moriluruin Unde duces ac primores sollempniter omnes
Cernentes animal magis id prosternefe ferro Atque magistralus ad concilium generale
Eligereiit, slatim stfilans e vuluere tabo Undique coUegit,natoque suo Hludowico
Prodiderat toto concretum corpore virus. _ Cunctorum cum consilio ius omne regendi
Noricus ista sinus fertur specialiter esse Tradidit imperii, successoremque paterni
Perpessus cum viejnis regionibus illi. Imposito designavit diademate regni,
Praeterea steriles hoc factae tempore vites, Consortemque sui factum totius honoris
Impenso sibimet nuUa mercede labori Augustum pariter vocitari iusseral ipsum.
Respondent, spes est.avidi frustrata coloni, Quod cum magnifico satis accepere favoi*e
Dum vineta carere suo pubenlia foetu Consilium cuncti, cum prorsus id ulile regno
Conspicit, et vane silvescit inutilis arborv Multimodis intellegerent. Hinc aucta refulsit • .
Palmite diffusonullas dum pampinus uvas Maiestas Caroli, concordia facla fuluris ..
Contegit, et fructu vacua stat vinea lala. Hinc est temporibus, cum tot caput extitil unum,
Parlibus inmultis regni sic onriinetristi Unanimi populis monstratum mente sequendum. ,
Bachica non solito perierunt pocula damno. Hinc metus externis incussus gentibus ingens.
Tempore nimirum tanto licet ante , per orbem, Nilsperare deditCaroli dempftepropinqua. ,v
Augusto, luctum, terris abeunle, futurum Quo minui posset stattts et rectissiraus ordo
lam ostendebat casus tristissimus iste. Rcgni Francorum, cuius non ante reliquid
72") POET.E SAXONIS 724
Tam clarus pririceps regimeii, quam sumpsit id A Sic morum probitas, animi sicmaxima virtus,
[alter, Sic pictas CaroUcunctorum mentibus herens,
Quem nierito patri similem virtute putarent, Tune perspecla magis fuerat, cum principe tali
Aquo non dubiunij qitin armis regna subaeta Sese cernebant carituros esse per aevum.
Cuticta simul miti regeret moderante Sophia. Multorumque graves sapientum peetora curae
Ut quondam magnus pariter rex alque propheta, Mordebant, in deterius iam iaraque limentum
Qui lyrico modulante melo caelestia doctus Lapsuras res Francorum, mullas quoque clades,
Carmina divino comptetus pangere flatu, Post obitum tanti venturas priucipis esse.
Nunc cytfiaris David digitos fidibusque canoris, Ul sub fine cadit cum longior umbra diei,
Nunc capulis aptai-emanus armisque solebat, Et sol oeeani properans se tinguere fluctu
Ihrfumeras poslquam gentes hostesque triumphis Pergit in cubilum, tegit et ferrugine vultum
Subdiderat propriis, meritis maturus et annis, Lucigenum, mixlo maculis pallore nigellis,
Se vivenle, suus iussit quo filius omni Signa procellose dat noclis abinde sequentis,
Haebrei Salombn regni frueretur honore. Quamvissuceedens, dum tramile fertur eodem,
Sic Caroliisnoster solitus tractare vicissim Ortie valet pleno snblustrem reddere Iuna.
Proelia, daemonicosetiam subvertere cultus, B Haud aliter tum prudentes sensere futuras
Catholicamfirmare fidem, damnareque sectas Bellorum tetopestates, meritoque gemendas:
Perversas^ ut doctrinae coetestis ubique Regni Francorum Carolo moriente ruinas.
Cordae concordes in Christi Jaudesonarent, Solvitur interea populi eonvenlus, et inde
Magnificetiellisfegnum nimis amplificatum Qui fuerant proceres redituri tramite longo
Prudenti nato pacemque reliquit amanti, Ad sedes proprias, sibimet iam conicientes,
Quique labore patris tiona conquisita quietus Cari conspectum domini » hunc esse supremum^
Sumeret, exercens divini dogmata cultus. ( Interni gemitus dederant animique dolentis
Haec ila dttm fierent, passim permixta videres Pallenti signum facie meroreque pressa.
Gaudia tristiliae. Nam res ex ordine gesta Composiloplures vultu, dum fingere laelos
Et i*ationepia, muJtiscum iure placeret, Se cupiunt, quo suspectum reperiret in illis
Amplius angebant cunelos tamen intus amari Nil novus auguslus, tamen et i-idere volentum
Mestitiae stimuli, quod carni detiitus omrii Ora madentlacrimis falsa inter gaudia veris.
Ex oculis carum Carolum rapturus adesset Non aulam tunc more suo complebat Aquensera
Terminus. Id valetudo simul cogebat et aetas. Laetitiae sonus, auditur vox musica nusquam,
Ulque solet fieri, quotiens ammittitur ulla *CAUoquitur socium vix saltem murmure trisli
Res bona, tunc melius cogit dolor ipse videri, Quisque suum, prodens tacitus quid pectore gestet,
Ipsius titilitas qualis preciumquefuisset; Cum dolor imponit gemebunda silenlia niultis.
« Hiatum toUendumesse non liquet.

ANNALIUM DE GESTIS GAROLI MAGNI


LIBER QUAnTCSEXPLICIT; INCIPIT QUINTUSDE VITA ||T OBITUEJUSDEM.

' Vivere cum Christo, iure lifiet canere.


Pangite iam Jacerae carmen Iugubre Camene,
Dignusenim multis aniius hic est lacrimis. Maleriemtantam nimis audax fiarbara tuigua
Ecce qualer dewistemisque prioribus annis, Ingenii tenuis viribus aggreditur;
Quid nisi prosperitas dicta fuit Caroli ? D Sed me magnus araor, praesenlis caiminis auctor,
Annua cum vatiis ipsius gesta triumphis Ignartim fandi non reticere sinit.
Tum placuit laeto connumerare stilo. Denique sum Carolo semper Jlagrantis amoris,
At modo lugentes ofiilum nos adnionet ordo Stim quoque perpetui debitor obseqnii;
El tempus tanti commemorare viri. Is gentem nostram fidei cognoscere lucem
Hic veri plangunt elegi, nil fingere mestum Fecerat, abiectis perfidiae tenebris.
Est opus, affectusres habet ipsa suos. Quambellando diu, quam mulla pericula passus,
Quis recolens, qualis fuerit, modo deforeterris Quam sudore gravi, quam studio vigili ?
Tale decus nimirim non gefflat et doleat ? Poene recordantur populi hoc hactenus omnes
Sed quia res consolatur haec sola fideles, Europae, tanti participes operis.
Caros a forte suos mors quibuSabslulerit, Nempe sui vires vegni collegerat omnes,
Pro iustis ut eos feliciter actibus esse Ut nos demoniciscultibusabstraheret.
Coufidant regni participes superi : Denique barbariem quisnam moUireferocem
Idcirco meritum, pro quo modo credimus illum - Posset adhorlantis dogmatis alloquio?
» Rein. et Leibn., curut
72-5 ANNAL. DE'GESTIS B. CARGLI MA6NI LIBllI V. — VITA CAROLI. — LIB. V. 726
Ob fioc per Carolum clemens Deiisest operatus, A Cui dedit, aelherea caeli demissusab arce,
Id quod tunc aliter non potuit fieri. Flammantes linguas Spiritus^briinipOtens.
Usus eniro gemina, Saxonum Saxea corda, 0 quam multofum purgatas sorde reatus
Arte, suadebaf subdefe se Domino, Mentes ardentes fecit amore tuo.'
Nunc terrens bello, nunc donis alliciendo, ' Ordinis ejusdeffl nec non viftutis honore
HUcmagnanimus, hic quoque munificus. Et studio plureS posi fuerant sinjiles,
Nec prius abstiterat, SaxOnia quam simul omnis Qui simul exemplis animas et dogmate sacro
Idola proiciens facta fidelis erat. Multas caelesti reddiderant patriae.
Quas igitur grales iUimoda possunius omnes, Qnid memorem, qiianti prO te lorfflenia riecemque
Vel quas quisque suo solvere pre modulh ? Passi, lucfali hinc alios fuerint?
Si qua meam scripturarum sclntillula mentem Hcs animtis constans,. illos hiiracula visa
Artis, et iUuslrat si qua scientiola, Credere haec danti commonuere tibi. '
Nonne datiit iuste Carolo praeconia Jaudum Miiie modis tua magna, Deus, clementia gentes '
Per quem nancisci tale bonum iherui ? Salvat per sanctos egregiosque virbs..
Nostri non solum fidei documenta paretites, Nec reges facis expei'tes fore muneris huius, , '
Sed penitus cunctos nescierant apices ; " B Bum per eos ani.mascorrigis atque doces ;
Per Carolum nuper notiisest huius honeslas, Temporibus Carolus rex, te donante, modernis
Ac parilef vilae spes data pei*petuae. Quam multis summae causa salutis erat ?
Credendl pulchre moderandis moribus aptus,
Ergo tibi primum dignas nos. dicere laudes Et rautare pie perfida corda potens.
Da Deus, omnimodi fons et origo boni";
Munerisinde tui quamcunique retexere partem » Cuius nunc insigne genus si pandere conef,
Nos in eo, nostri dux animi, tribue, Compellor regum scribere catalogum.
Qtiem pie Chrisle tuo multorum more saluti ; Sed non est opus : excelsum quia non genus illi,
Prospiciens, talem praesliteras fieri. Sed summogeneri addidit ipse decus. . . :
Nim nostrae miserans naturae cenditionem, Be claris genitus fulsit praeclaricr, atque '
Serpentis postquam fraus vitiavit eam, Patribus invietis fortipr enituit. i.
Contuleras hominum generi solacia crebra Est qupque iamnotum, vulgaria carmina magnis
Per cjaros homines atque tibiplacitos, Laudibus eius avos et proavos celebrant t
Efficiensfoftes, per quos fragiles regerentur .-. Pippinos, Carolos, Hludowicoset Theodricos,:
Doctos,qui reUquosinslruerenl stolidos. G Et Carlomannos Hlothariosque canunt. •
Ut lux illorumlehebras depellerel horumr At Tamen hic quantq plus feeerit omnibus illis,
Errantes revocans, restiluensque viae,., Dicel praesenlis sermo sequens operis. ;/; i
Stantes ut erigerent lapsos, miserisque piorum Unum commemorem, tanto de gefmine pafem •
Virtus exemplo esset el auxilio. Quem sanctuni Chrisli praedicat aecelesia, -
Et lales semper dederas ab origine mundi, Scilicet Arnulfum, Francorum qui fuit oliiii
Apti salvandis qui fuerant aliis. Frinceps, ac presul post satis egregius.
Inprimis patriarcharum sacer ordo, deinde Ductus amore Dei qui spreverat. onjnia mundi,
Legifer, et vatum missus ad hoccborus est. Quae mulcent. oculos, queque trahuntaninios,
Nec non in variis imitabile gentibus olim: Malens divinas mundi quam tradere leges, "
Exemplar iusti, te quoque teste, dabant. Esse Dei famulus quam populi doniinus.;
Sed quis per seiTOSservis fe cortsuluisse Nunc cvat in caelis, praebens miracula lerris,
Mirelur; donum sit licet eximium ? Sublifflis meriti signa deccra sui, ,
Cum per te mundi dominus plus egeris, immo Indeque iioslrorum .totam seriem dominorum,.
Sis passus minimis maxima pro famulis. Stirpein nempe suam, protegit.atque fovet. ;
Pro quitius iniuslis iustus, pro sontibus insons, . D Prae cunctis igitar tibi cura nepotitius una,
In mortem propriam tradideras animam. Quaesumus, Arnulfus sit tuus omonimus,
Tanta redemptor erat nostrae tibi cura salutis. Fac ut regnanti Christus sit previus auctpr,
Perdita ne fiefet prorsus imago tui. Quo nimis ipsius indiget aecclesia;
Unde tibi Jaudes modulentur cuncta creata, Qui modo iustificus rex est, defensor et unus
Atquegenu flectaiit inferus, arva, poli. Inter tot clades, nunc quibus alterituf..
Nam neipie dumcomplevit opus.tua gratia,. taii- Ex illo nobis igitur tam prihcipe sancto 1
, [tuni, Haclenus est donjinans inclifa progenies,
Cessavit, sine qua deperil omnis homo ; . In quam descendit sancti fienedictio Iacofi.,
Sed post haec eadem Iucrandis emnibus extat Quam Iudae pandens ipse fulura dedit,,
Cura per electps gentibus exhibjta. ; . Ut non deficeret de germine.sceptrjgereius,
Oris apostolici terram sonus ivit in omnem, ' Sed fofet iride manens longa ducuni series.
Verba per extremas intonuere plagas, Sic electa Deo mansil iam tempore longo
» Ex Einhardi Vita Caroli, cap. 2. _,.
'
727 POET/E SAXOiNTS 728
Haec slirps m regno, atque diu nianeal, A Corporis et tiafiitus, que fuerint referam.
De qua non quisquam forfem pietateque plenuin. Que quicumque sciet ianj non mirabitur, illi
Miretur regera prqgenilum Carolum. Cur sic contigerinf omnia. laeta foris.
Cnius ut exterior yiftus roburque parentes, Nam quod scire decet hominis meminisseque cun-
Sic satis ornabal religionis amor, [clos,
Et qup, niaior eis provenit gloria mundi, Hic quoque lectorem commoneam breViter.
Mens liumilis tanto plus fuit ante D.eum. Audialhoc omnis rector, vel praemia gestis
Sed Ji.uicjiaturae quicquid fiene praesfifit ortus ° Pro Jaudabilibus quisquis habere cupit :
Hoc exercitio auxerat assiduo, Inlerius radix operuro latet ex;teriorum,
Intenlus, semper refius constanter agendis, Meiis moresqne viri facta palam generant.
Et disponendis consilio stafiiU. Qui solet esse domi constans prudensque decenter^
Unde nec in bellis quisquam felicior illo, Perficif is.crefirp facla decora foris.
Tempofe nec pacis pjus moderatus erat; Intra se viliis dominans, ratioheque pollcns
Et quod suscepit fl.orenset nofiile regnuih, Exlericra sibi nulla necere sinit,
Re.ddiderat dqplo Jatius et melius.. • Forliter in cunclis facienti seu pacienti
" Pro meritis animi
Sicqjp suos, Iicet. inVictos,vicisse parentes, gleria prpveniet;
Noscitur, hac multo re magis egregius. At cui mens tnrpet, mores neque cerrigit in se,
Nam pjures uiuis tpfras populosque subegit, Klum iure manet dedecus exlerius
Quam totus. regum'yicerit ordo prior.' Sicregnum terret cunctes extrinsecus hnstes,
Regnabant inter Rhenum Ligeremque priores, In se qupd pacem iusticiamque tenet*;
A,dboream fuerat terminus oceanus, At centra si qucd scelus et disccrdia foedat,
Australemque daba.nl Balearica lUora finem>, Raptores avidos clade^sua faciat.
Alpes,et fectae perpetuis. nivibus, Ergo domi Carolum ratioiiis iura secutum
Et Ffancos orientales, nec non Alamannos, Est comitata foris gloria magna satis.
Ac Baioarios iam tenuere prius; Assuescens poluit virtulibus exuperare,
Fresones etiam, simul et rexere Thorjjiges : Ferreque consilio cuncta pericla sua.
Et regnum Caroli hoc habuere patres. Et quia iuslicia pacatum reddidit intus,
PJppino patre defuncto, cum fratre regebatb Extemis regnum cladibus eripuit.
id CarolomannP, sorte fruente sua. Artibus ipse quidem cunclis instructus bonestis &,
*
Atque simultales illum rixasque moventem C
Harum doctores magnifice coluit.
IJic semper multum pertiilerat paciens, A sene Jevita quodam cognomine Petro
Ut mirum multis. fuerit, quod viderit ira Curavit primo discere grammaticam.
CprofflPtumcausis nenip licet gravibus... Artis rethpricae, seu cui dialectica.nomen,
Anpis. sic geminis decesserat ille peractis, Sumpsit ab Alquini-dogmale noticiam.
Et i'egnum seli iure datur Carelp. Hic etiam levita gradu multumque peritus,
Quod primo victis Aquitanis.gentibus auxit«v Ex Anglis veniens Sa_,ofuit genere.
Wasconumque simul subiciens populum. Aquo precipue studuit lotam rationem
Etiuga euiicta Pyrenei superavit, Hiberum El legem cursus noscere siderei e.
Donec ad fluvium tenderet imperium. In cattsis iudex iustissimus, audiit ipsas
Ilaticasque dehinc regiones subdidit omnes, Sepius,'et finem litibus imposuit.;
Dicefe quas certo quis valeat numero? In sei'mone satis dulcis, facundus, abundans,
In longum decies centenis milibus atque Nec patrio tantum claruit eloquio,
Amplius, ut ferlur, tenditur Italia. Sed solituslingua sepe est orare lalina,
Tum, quibiis est ex non modiea Germania parto Nec graece prorsus nescius extiterat;
"
Subdita, Saxoties addidit imperio. Inlellexit eam. melius, quam proprietates
Ex hac in Jatum duplo plus denique Francis, IUiusposset voce sonare sua.
In longum partem pene parem renitenf. Legerat assiduae Scriptui*aedicta sacrate,
Pannonias ietiam viGtorsubiecit utrasque Quosque libros saneti composuere Patres;
His ciim vicinis ufbibus innumeris. Quos Augiislinus caeli de civibus almis
Arva Liburnorum, vel que vocitantur ab Histrcs Scripsit, amanter eos crebrius. audierat.
Nec non Dalmatiam subdidit et-Daeiam. - Scribere temptabat: nam circumferre solebat"
Sclavorum populos censum sibi solvere feci.t Secuni cum parvis'codicibus tabulas,
PJures, quam quisquain dinumerare queat, Ac ponens ipsas ad cervicalia lecti
Gesserjt ista quibus bellis, signando priores Regalis, numquam fecit abesse sibi :
Quattuor annales iam relulere libri. Inler lot curas, tantique negotia regni,
Nunc studium, mores, ususque domesficus, euis Rex exercueral his animum studiis.
» Cf. Einhardi Yitam Caroli, cap. 15. * Cf. Einhard. ihid., c. 25 , et in sequentibus
h Cf. ibid., cap. 18. usque ad finem libri-passim.
<=Cf. ilrid., c. IS. c Cod., Sidereos; Rein. emeiidatio retinenda.
729 ANNAL, DE GESTIS B. -CAROLlMAGNJLIBRI V- — VITA CAROLI. — LIB. V. , 750
Cuius utingenium multum resplenduit acre A Fecerat Ignarum desidiae poeriitus;
Sic omnis molus optiiha temperies, Vix iUi glatialis hiemps auferre valebat .
Non umquam nimiuni lae.tus, non valde remissus, Usus castrenses gestaque militiae.
Non multum tristis atque severus erat.'; Praeterea solitus fuil exercere venatum,
Non leriis hominum vitiis, non turtiidus ira. Qua tunc arte magis nemo.peritus eral; k .
Pleciebat iusia cum ratione reos. Et naturali fontes ferVore cajentes
Quod terrore magis fieri quam itiprte voletiat, IUi praeslabant grata lavacra riimjs.
Ni cum dita rei cogerel impietas. Unde locum sedis sibimet delegit Aquensig,
O qualis probitas, quam constantissimus ordo Plurima quo manat copia tah» aquae, . '
In cunclis eius moribus enituit! Balnea q^uamulto co^ens jucunda deCore., •
Fortis in adversis rebus, cautusque secuiidis, Annis ^'tremis niansit ibi iugiter..
Perpetuae leniiit sobrietatis iter. ACsecum fecit natos proceresque Javari, ,:
Tanlum cum natos sibi Pippmum Garoteoque \ Quodque sui.custos corppris agmen erat. ..-.
Mors aufe.ri-ef,ob lioc.ip-S nimis doluit. Eiusdero nam cpffljnpditasspetiosa lavacri
Nec hoa Rhuoltrudis, reliquis quae filia natu Centenes honiines plusque valet capere..
Maior erat, flevit valde.geniens obilum, B Corpore fobusto fuit ipse decehter et amploy
Ilanc et Grecorum luxermit ditia regna, Incessu firmus, vivjdus atque agilis,
Quod non.hac tali digna forent. domina. Egregie procerus, et hoc moderamine iuslb,.
Sppnsa fuit Cehslantini nam, sceptra regenljs. k Septem namque suis longus erat pedibus. '- '
lUius.semper ncbilis imperii. Ipse rotundus apex capitis, cervix et obesa;
Inclita Cpnstanlinopolis de germhje jiostri Naris plus. paulo quain mediocris erat •
Late fulgentesoculj, facies quoquelaeta, '
Oplabat Carpli nobUiorfieri,
Taaluin contigerant haec infortunia regi, Et vox clara satis, pulcraque canities.
In his quae genuit pignora clara satis. Usus vestitu patrio, seinper peregrinuin
Tum coBcertabat constantia cum pietate, Respueral, quamvis pulcher et ipse fbfet.
In Carolo virtus utfaque non modica.' Bjs .tantum Romae, sumhiis rogiiantibus ipsum "
Haepcasus omnes iussit telerare decenter, Praesuljbus, longausus erat tunica;
laaque.dilectae commonuit sobolis;. Tunc eliam cjamidis speciosae-surapsitamictum,
Jsta magnanimus fulsit virtute, sed iUa Moreque Romano tegminafactapedum;
Non minus ardebat plenus aroorepio. Regalisliabitus tantum gestabat honorem,
Quocirca yicitpietas in morte suprum, * Cum celebraretur vaide : r
sacrataidieSj "
Et regem largasceinpulit ad lacrimas. Aut quotiens aderanl missi riiandata fefeiiles
Nec.non Rpmaiii morlem sibi flevit araici Ex longe positis gentibus et dticibus,
Pontificis, nomen huic Adrianus erat, Tunc auro textamnectebat fjbula Vestcm
Nam velut in reliquis rebus, sic oplimus eius Aurea, comebat gemmapedes varia;
Laudalur merilo mos in amicitiis; Dislinctum viridi gessit diadema smaragdo,
Adfflittebateas caute, sed firmiter immo Steljalus radiis iaspidisensis erat.
Ex se servavit feedere perpetue. Distabatqueparum reliquis in veste diebus''-"'
Unde decus regni factiset nemen amicis ': A solito procerum vel populi habitu. :
Auxerat externis regibus et pcpulis. vFelici seroper valitiidine laetus ad annos r' '•'''*
Ex qhitius unus erat Hadeforisusnomine dictus, Supraemos yitae poerie stiae fuefat, -
Qui rex Asturiae GaUiciaeqtiefuit,: Nam sef vavit eam victu sumens moderato,
Qui *dur4Jegatos et munera mitteret illi, Solum quodsensit essesalubre sibi.
'
Mandabat dici se proprium Caroli. ,. Si tamen adversum leviter quicquam patefetiii,
&cotlorumreges ipsum dominufflvoeitabarit, _ Quod iam crescenti contigerat sehio,
Ac se subiectos ipsius et famulos Non admittebat medicos, sibi nempe perosos,
Hoc apices ab eis missi testahtur ad-illum, . Plus arbitratu cuncta suo faciens. *
Qiiorum claret amor maximus alloquio, Cum reliquis vitiis specialiter oderat illud,
Persarum princeps illi devinctus amore Quo vertunt mentis pocula multa statum ;
Precipuo fuerat, nomen habens Aaron. Hinc vjnum parce potum quoque sumpserat bmnem,
Gratiacui Caroli prae cunctis regibus atque - Atque cibis paulo aegrius abstinuit.
llio principibus-tempore cara fuit: Nara vix ferre suum poterat ieiunia Ccrpus,•
Augustis cum Grecofum poscentibus ultro Quae sibi ncrinumqUamnoxia questus eraf.
Dignatus pactum pacis inire fuit. Cum nuinero solitus hominum convivia graridi,
Unde suos ad eum legatos mittere crebro ' Sed tantum feslis praecipuis, agere.
Guravere'Leo, Nicifor-us,Michahel: Porro quaterna iugem praebebant fefcula eaenam,
'
Transgredimur moetas, dum designamus ainieos, • Praeter venantum que labor attulerat,
Monstrandusmagis est ipse stilo Cafolus. - Assam qui verubus longis irtferre solebant,-
Hic se venatu nec non equitando frequentcr Illi gratus erat plus aliis cibus hic.
731 PO.ET.E SAXOMS. .75»
Caenanti Jector recitans nondefuit umquara, J\ Aetas.cui vidit nostra parem minime.
Perque vices aliquod audiit acroama : Quorum multiplicem si quis describere laudem
Res antiquofum gestas regumque piorum Curabit, longum lexet opus nimium.
Ipse legi sibimet fecerat assidue. Ad quae marmoreas praeslabat Roma columna*,
Indulgereparuffl somno permiserat illum Quasdam praecipuas pulcra Ravenna dedit,.
Mens semper magnis dedila consiliis, De tam Ipnginquapoluit regione potestas.
Et res magnificas iugiter meditatio volvens. Illius ornatum Francia ferre tibi.
Reddiderat curis multimodis yigiiem. Preterea Rheni constravit ponte fluenta,.
Ob hocnocte qualer ferturvel sepius, omni Commpda dans urbi tanta Mpgontiace.
Somno depulso, meinbra levasse toro. Est ibidem latus"quingeiitis passibus anmis,
0 quanlum curis respublica crevefal illis, Ut pondus tanti scire queas operis.
Quam couservatum floruit imperium ' Quodque niagis stupeas, firmaverat ordine recto
Nam bene previdit, nec qua ratione pateret Colles ingentes fluctibus in mediis;
In regnum variis hostibus ititroilus. Sfjpposuit basibus haec fundamenta locandis,
Gallica praestruxit nec non Germanica classe Et supra celsam slruxerat inde viani.
Litora, qua fluvios sustipit pceanus, B Hoc opus exlrerriis illius poene sub annis
Atque quod Europam pelagus.sehingit ab austris, Consnmpsit stibito flamma vorax poenitus..
Et dirimit terras gurgitibus media, Quod reparare volens, fieret quo saxeus illic
Qua rapidos ex Gallorum regionibus amnes Pons, ubi consiructus ligneus ante fuit,
Autcapit exmagnaeparlibusllaliae, Pro dolor est obitu praeventus, opusque remansit
Hostia seu portus, positis stationibus, omnes Hoc imperfectum, sic quoque semper erit.
Fecit inaccessoshostibus omnimodis. Virtutis menimenta manent tamen eiusin aevum,.
Hinc nec eo Mauri quicquam viveute nocebant, In vaslis stantes gurgitibus tumuU..
Nec Norlhmannorum tunc metus ullus erat, Gcngestae saxis etenim teliureque meles
Ni Centumcellae — sic urbs Hetrusca vocatur — Parent elalis flumine veriicibus,
Quod tunc a Mauris depopulata fuit, Aggeribusque pari spacio dislaulibus ordo
Et quoiNortfimannis vastantibus, insula quaedam Metitur lali terga decens.pelagi.
Parvula Fresenum dampna tulit gravia. Condidit et Dominoperplurima templa dicanda...
Ye tibj, vae tali modo defensore carenti Exornans eadem sumptibus ex propiiis..
Frantia, quam variis cladibus opprimeris? Neglectu dilapsa prius vel tempore longo
Gentibus ecce pates populantibus undiquc saevis, In regno reparans cuncta suo noviter.
Et quondam felix nunc nimis es misera ; Religionis enim sanctae sludiosus amator,.
Quippe tuis hilares exultant fletibus tiostes, Sectatorque fuit catholicae fidei.
Ditanturque tuis ass-iduespoliis, Tempore namque suo hereses extinxerat ortas,.
Milia cesorum captivaque turba tuorum Quod iam praemissis diximus ante libris.
Amplior est n,uinero, quam sit harena maris. Aecclesiamcerlis intraverat impiger horis,
Nam Carplomoriente, tuum decus et honor ommis Fundens devolas nocte dieque preces,
Ex illo sensim fugit et interiit. Eius et offlneministerium cum vestibus atque-
Nunc tamen Arnulfo merilo-sub principe gaudes, Vasis ornatu camposuit nimio.
Qui similis taiito-morjbus est abavo, Yerus quippe Dei cultor praeponere sancto.
Denique magnanimus, clemens,' promptusque laboris Eius nil umquam servilio voluit.
Pervigili lapsum corrigit imperitim, Namregnum terrestre lenens, caeleslis amora-
Francorumque hiovet veteri virtutelacerlos, Plus mtillo flagrans extitit et cupidus.
Atque vocat resides rursus in armaviros. Quodsibi, prae cunctis clemens, et largus egenis*
Sed mples jfflmensa, diu quae cerruit ante, _ Curavit donis assiduis. emere.
Ncn restaurari se subile palitur. Nemo peregrinos illo plus ferlur amasse,
Illi det vitam, qui virtutem dedit amplam, Nemo pari cura suscipiebal eos :
Et magne hebis causa salutis erit. In quo paene modum pietas excesserat eius,
Ves que de Carolo restant dicenda, Canienae, Si quid in hoc nimium quisque potest facer«,
Slrictim veloci carmine concinite. Cum non regali solum foret advena turba
Cum fueril regnotam clarus in amplificando, Aulae, sed toto iam gravis imperio,
Inlenlus fiellis conlinuis auimo, Ipse pius compeusabal dispendia reruni,
Ornatus operum varios tamen, et decus ingens Mercedis laeto perpetis intuitu.
Fecerat, et yisu moenia pulcra nimis; Hac invitati fama cum partibus orbis
Ex quibus inprimis merito laudatur Aquensis De cunctis ad eum confluerent inopes,
Sedis mirifice condila basilica, Non tamen in proprio satis exereere putafiat
Quam.pie Christe tibi sanctaeque tuae genetrici Regno gratuite largitiohis opus,
Ad laudem studuit perpetuam facere. Sed per legatos mittebat ad extera regna
Jiigylemhem dictus locus esl, ubi condidit aulam, Cliristieolis crebro munera pauperibus;
755 ANNAL. DE GESTIS B. CAROLI MAGNILlBRl V. — VITA CAROLL — LIB. V. 75-
Quos Aegyptus Alexandrique ex nomine dicta A Quem rimabatuf mente satis vigiji.
Urbs inopes habuit, iuvil eos opifius. Sidereos orltis, cursijs, ojjitusque notabat,
Africa munificurn Cartagoque senserat illiim, Nulluseum punCtus zodiaci latuit.
Est experta satis largiiluum Syria. Et ventis bis sex totidem quoque niensibus ipse
Ad HierosoUmamseu cetera quae loca Christi Francorum lingua nomina composuit.
Gestis corporeis sanctificata manent, llli namque pfius menses dixere lalinis
Saepius indiguis donahda fidelibus auri Et partim linguae iipininibiisprbpriae;
Misit et argenti pondera non modica. Yentprum verp prpferre vpcabula tantum
Trans mare gentiles posilps solum sifii reges Ncrant elequio quattuor ante siio.
Ad hoc firmata iunxit amicitia, Nonnevidens quantum"sudarit in arlibus istis,
Quatinus illorum, qui sub dilione fideles Proelia vix ab eo quaelibet acta putes ?
Essent, perciperenf inde refrigerium. Rursus si numeres eiusdem bella, triumplios,
Praeque locis sauctisaliis, specialitereius . Armis lot regna subdita, lotpopulos,
Menli Rornanae sedis inhaesit amor; Olia mireris, quandp yel pafva legendi,
Nam sanctum venerans Petrum, qui claviger extat" Yel quid discendi contigerit spacium ?
Caeli, quique chori primns apostolici, ,r Cum operis differs htiius finire laljorem,
Eius ad aecclesiam donaria maxima sepe . •DumCaroli trepidas dicere mens obitum,
Mittens, ihesauros cpntujit innumeros, . Sit licet hoc nobis mestum, sit tr.iste, sed prdp
Alque sui magis in tPtP nil tenippre regni Exigit, idque nifiil nes reticere iuvat.
Curavit, riiaius nert Jiabuit studium, Quin potius dulces lacrimae Jugenlibus esse,
Quam sedes Romana suo munimine fulla, ' Atque sui gemitus ipsa querela solet.
Ut veleri pollens nobiljtate foret. Ipsius ut regni Hludovicusfilius heres
Et tamen ipse quater taniuni perveneral illo, Et consors faclus, palre iubente, fuit —
Yota precesque pia solvere mente voiens, . Namque hunc Augustum sumplo diademate dici,
Ultimus adventus hac causa contigit eius, . Utregeret secum iusserat imperium —
Quod turbatus erat tunc stalus ecclesiae, Ipse dehiiic morbo parifer defessus et aevo,
Scilicet eiectb simul et tormenla Leone Alterius vitae tendit ad introilum.
Praesule perpesso civibus a propriis. Venatum tamcn ex aula perrexit Aquensi,
Hoc quasi naufragio suprema pericula passum. . Autumni lapse temppre iam medie.~ ,
Vexatumqueloti sedicionestaluin, Hinc in praedictam rediens se cpntuiit aulam,
Ad portura placidae statuit revocare quietis, . .:C Disponens in*ep tunc biemare lccp,
Ulic per totam poene manens liiemem. . ; At mensis veniens lani de nomine dictus .
Tunc ibidem culmen susceperat imperiale, Acribus hiinc sutiilpfebribus inplicuit.
Ordine quo quarto diximus anfe libro. Abstinuilque ciliis, statjm sic pellere merfios
Quodtamen invilus papa cogente recepit, Yel saltim levius ferre suos solilus. .
Et mullis populi Romulei precibus. Sed dolor accedens lateris, iam tempus adesse
Qui si corisiliunipraescisset praesulis ante, Eius decessus fecefal^haud duJrium: . -
Tunc se sufitraheret prorsus ab aecclesia, Cumque dies senos decuinberet, inde secutus
Denique sic multis coraro iuraverat ipse, . . Septimus huic vUae ultimus extiterat,
Quamyis illa dies valde fpret celebris. In quo perceplo venerando cofpore Christi,
Videris fioGUJitantum cur displicuisset, s Adiungi meruit civitius aetliefeis.
Qnodmos esl aliis fegibus appelere. In lemplo silus"est, ibidem quod condidit ipse,
Ipse decem posthaec et ternes circiter annos : . _ Quali cuni luctunemo referre yalet.: '
Augustolaelus vixit in imperio. Post oetingentos Chrisli nascentis ab orlu
In quibnsantiquas leges correxit, in ipsis Hic annus quarlus extitit et decimus;
Uniri mandansdissona que fuerant. " Ipse die quinta deeesserat ante Kalendas
Addidit his etiamnoviter quae congrua duxit, Mensis, quo Numa rex Februa constituit.
Pauca quidem numero valde sed utilia, Multa propinquantis fuerant praesagia finis,
Cunclorumquesui regni leges populorum Atque rei lantae congrua prodigia.
CoUegit,plures inde libros faciens. Denique defectus solis luneque frequenter
Nec non quae veterum depromunt proeUa regum, Annis cbntinuis contigit ante tribus.
Barbara mandavit carmina litterulis. ••- Septenis ater colpr est in sole diebus
Coepit et ingenii tolis cum viribus aciis Yisus lucigenam commaculans faciem;
In linguam propriam vertere grammaticam. Porlicus immensae molis collapsa, repente
Ardua phylosophisetiam res haec foret, artem Aulae iam dictae omne decus minuit;
Ad hanc sermonem cogere barbaricum. Quemque decem Rbeni pontem construxerat annis,
Talibus a studiis non regni maxima cura, Horis consumpsit flamma tribus poehitus :
Non aetas gravior tum revocavit eum. Nam nisi quae labens fluvius siibtraxerat igni,
(_ompotusannalis fuerat notissimus ilU, Astula nec saJtem parva superfuerat.
' "' ''" "' ''
755 POETJE SAXoM :r^-~C 738
Ipseque Danorum conira regem Godeffidiuu A DesiriemifariMsibrias yetefutii.
Ultima'disporiensb'eUasenex agere Nbh t)ecii, nbn Scipiadae, non ipse Camillus, ;
Ifiat p.erpatriam cuin lnilite nqsli'a_rij Non Catb, rion Caesar iriaior eo fuefat;
'
Exiil et castri; eXoriente.die, \ Non Pompeius.tiuic merito, vel gens Fal)ioi*uiu
_t»mtum palienti spargebat luce serenuin Praeiertur, pariter morlua pro patria,
Aera sol superis partibus appropians. Terrea forsan iis fuerit par glbria, sed nunc
Cernitur a cunctis subilo delapsa ruisse Caelestis Carolus,culmen.bonoris habet,
De coelo species sideris ignivomi, HJicDavilicae poUetvirtutis honore
Yibratamque facem longo traxisSe volatu, Cum Cbnslantino atque Th.eodosio;
Dohec in laevam decidit ipsa plagam. _ lllic anliquuni gaudet quod vicerit bostem.
Hoc admirantem sonipes, quo.veclus abibat, Eripiens multos ipsiris a laqueis,
Elisitcasu praecipiti gravitef; IUic congaudent iUi salvata per ipsum
Denique regalis clamidls fiinc fifiula rupta, Munere Christe tuo milia spirituum.
Disruptusque.simul fialteus est gladii, , Quis numeret, quantas animas, dum credere fccit,
Excussumque manu leluffl, quod forte gerefiaf, Saxcnum populos, reddiderit Domino?
Invitus longuin iecerat in spaciuffl, B Quol nuiic aecclesiae fulgent, ubi fana colefiarit
Preterea tremof hoc aulae praedixit Aquensis, Antiqui, quot stint structa moriasteria ?
Terrificaris cunctos motibus insolitis, - Quot lattdes iri eis, vel qtiot,fibi vota fideles '
Idque domus regis crepitu iaquearia, crebro Reddunt, lof Garolo praeinia, Christe^dahis;
Taclaque signabat fujmirieIiasijica, ludiciique dies cum venerit ultima fflagni,
Jn qua per gyrum Jucens epygramina canetiat, ' Qua reddes omni quod meruil homini,
Aedem quis tantam condiderit JJbmino, Q qriam Jaetus erit, sibimet cominissa talenta
Idcirco Caroius princeps ibi commemoratus Praesenlans grandi multiplicata lucro ?
Extremi Versus in serie fuer.at; Nujlus apbstolicis lunc iure pfopinquior iUo,
Sed quibus est scriplum, PRINCEPS, mirabiie dictu, Ut res ipsa docet, caetibus esse valet.
Sponte sua poenitus dispereunt apices, Nam cum ludaico proCesserit agmine Peirus
Deletique sui vestigia nuljareiiriquurit, Slipatus, cuius dogmate credideral,
Mensibtishaud mtiltis ipsius"ahle obitum. Paujus toliusque a, licbtsi dicere, muridi
Quodquia vis qiiaedam cuhctis incognita fecit, Gentes salvatas duxerit ore suo :
Tristiciam multis oinehhoe intulerat. . Andreas populos poSt se producet Achivbs,
Iure more doluit sighis exterfitus orbis ^ •" Iohanries Asiae proferet aecclesias :
Hunc, cui pbst sjmijem non Jiabiturus erat,,'*' Matheus Aettiiopes niveos tiaptismafe factos,
Sed nec in anfiquls dtieibus seu regibus iljo Jndorum Thoinas ducet ad aslra greges:
Omnifflodisquisquam clafior.eniluit: ... Tum Caroluih gaudens Saxonum turma sequetur,
Romani multis dticibus ffluliisque sub ahriis. IIU perpetuae glpria laeticlae.
Itaiiae populosyix sibi subdiderant, 0 utinam vel cuncterum sequar ullimus lioruin",
"'
Unus hic in spacioperpauci leraporis omncm Qui nnstri salvi de pepulb.jfiierint!
Subiecit victor, disposuitdominus; 0 si Christe velis heedum trarisferre sinistrum,
Adde tot Europae populos, quos ipse sitbegit,: Me pius ut dexlris cchsbcies ovibus,
QuorufflRomani nbmina nesciefant: ";'": Quo non mortalis psallam tibi carminis odas,
Ob hqc mirificos Carbli qui legeris actiis,''-.'. Sed laudetii valeam dicere perpetuam ! Am.eu.
« Cod., iotius; que metri causa adjeci; Leibnilius tkiiat forlasse legendum esse existimaverat, <
757 S. SIMPER. I, ABB. MURBACENS.'REGULARIASTATUTA. 7,38

AimO DOMINIDCCCIX.

'.
''SAKGTCf-iSiaieEBTUS
ABBAS MURBACENSIS.

'
NOTITIA HISTORICA IN SANCTUM SIMPERTUM.
{Ex Fabricio,Bibiiolh.med.et hif. Latinil-tis.)

Sindpertus vel Simpertus, abbas Murbacensis et episcopus. Expurtgurit eum ex serie abbalum Murbacen-*
siurii Gabr. Bucelinus etCar. le Cointe Ahnal. Francofum; restiluit autem illuin Mabillonius.
De episcopatu ejus nonomhia huC usque fuerunt clara. MabillPnittssedem ip<-iignotam dicit; Auctores
Hisioriselilteraria. Gallise, tom. IV, p. 562, eum episcqpumAuguslanum an. 809 mortuum dicunt. Melius
Eccardus Rerum Francicarum xxv, 46, 47, ex variis docunienlis ipsum Ratisbotiensem, et am 791' defun-
Ctumesse, asserit.
Ejus Epislolam Encyclicam- admodum brevem edidit Mabillonius, Annal. p. 418, cui accedit alia
salutatoria. Repiaria statuta monasterii MurbacensiStedLit Bern. Pez. lomo II Tbesauri Anecdotpruffl
noTrssimr, p. 72.

SANCTI SIDIPERTI

REGIMRIA STATPTA MONASTERII MUfiBACENSlS.

(ApudPeriuiiyThesaurus Auecd.nov., t. II.)

In nomine Domini amen. Noverint universi pra> l destiharurit.venerabilem et egregiuffl virum fratrcni
sens publicum instrumentum, infra scriptorum re- Joannem Naburg sacrse thedlogiaeprofessorem ei de-
gularium statutorum et cajremoriiarum tempore crelofum doclorem, monachum praidicti m6nasl6rii
sancli Simperti episcopi Augustensis ac abbatis mo- et prseposilufflecclesia?.beatai Virginis in Murbaeo,
nasterii Murbacensis proniulgatorum pariter et ob- qui ob sancti Simperti et abbatis honorificeritiam
servalprum transumptum seu transcriptum conti- adiit monasteriufflsancti Udalrici in Augusta Ordirtis
nens, inspecturi, quod. anno a Nativitate Dofflini ejusdem, et, ut idem asserebat, quod lajta inibi hu-
Incarnalionis millesimo .qiiingentesiriio, indictione militatis fronte fuefit stisceplus. Inter colloquenduni
terlia, die priuia mensis Maii, hora ipsius diei oc- abbas sancti Uldalrici et nonnulli alii Palres regulari
laya vel quasi ante meridiem,.in loco capitulari mo- pollentes institutione sancti Simperti"(ut decei) debi-
nasterii Murbacensis, serenissimo principe et doroino lum honorificentiai cultum ampliare cupientes, pfa,-
domino Maximiliano Rpmanorum rege fejiriter re- iibato doctori ac monabho humiliter siippUcaruhi,
gnante, in mei nptarii publici testiuraque infra scri- quatenus regularia, inslituta tempore sancti Simperti
plerum, ad hec specialiter vccatorum et rogatptum, custodita, et ab eodem pfomulgala transumi et tfans-
prajsentia persenaliler constituti reverendi, honqra- ferri faceret, et ab abbate Murbacensi fieri impelra-
biles ac retigiosi vifi domini Wallhems de "VyUtspergBfet.
' atibas, Leontiafdus de Reicheristain dfecanus,et capi' Uride praedicti reverendi, honorabiles ac religiosi
tulum, seu conyehtiisecclbsix, seu mohasteriiimpe-. "yiri domini abbas, decanus et cpnventus antedicli
rialis saricti Lebdegarii in Murbaco, ad Rohiahairi monasterii Murbacehsis piis ajipuere votis et yeritatl
Ecclesiairi riuUo medio. perlinentis, ordinis sancli nPn deesse, et magnificumvitaeac famce decus san-
Benedicti Basiliensis dieecesis, proposuerriht et ve- cti Siraperti Dei intuitu, qui gloripsus est in sanctis
ruin'esseasseruerunt,quodannoindictionis,utsupra;, "suis, propagare ctipientes.statuta, cajfemonias san-
die prima inensis AJirilis, propter evidenles.et ur- cti Simperti, illibatam vitam piarum'aurium a.difica-
'
gentes necessitales dicti monasterii Murbacerisis, tionem docentes, in una vetusta rbtula seu charta
nec nou ob prseceptum regale abbati praefatofactum pergamena exarata, certa, sana, integra, illxsa, in
"ad dietam sacfi
imperii principibus in Augusla prx- nullis characteribus rasa aut caduca, tunc irtlhino-
"fixam, micisteriaiium ipsius monasterii certa scieri- tario subscripto ostenderunt, prsesentarurit atque
tia et Cxpressa volunlale accedente ad Augustani "dederurit, meque in prsescntia testitiiri subscriptorum
*,* S; S_MP_iSfl ABBAflSIMURBACENSIS 74Q
in aliqua meditatione lectionis
dctiita -tiffl jnstantia requisierunt, quatenus abfialj.jA-prselerfflittatur, qui
et cpnventui sancti Udalrici in Augusta*ubi sanctus - divinae tempore ordinato occupatus nort sit, veftii
rotu- ut scholastici, postquam" psalmi, cantieaj
Siropertus lumtilatus esse dignescituri eamdem tran- graliaj memeria.
lam regularium slatuterum et cseremoniarum et hymni cemmendata fuerint, regula ppst
scribere et in puUficam.formam, redigere velleffl3>in fegute textum cpminitii, interim vero historiam di-
finem, ut eisdenS eopiis aulheriticjs,tahquam foiulse, vinae ahctoritatisiel •exppsllbresejusj nec neh et cpl-
originaii cbram quibuscunque personis cujuscunque Jationes Patrum et vitas eprum Iegendo, magistris
stalussive [Cod>,status sui] pr__emineiitiavexslite- eorum audienlifius percurrant. Postquam vero in
rint, slettir et credatur. istis probabiliter educali fuerinl, ad artem litlera-
Quam quidem rolulam sive ctiartaffl pergamenarri tufoe et spiritales se transferant flofes. Qui vefp de
Vetusta liltera exaratarri recepimas, vidi ac de verbb . liabilu ssecularicpnyersi nbtitia Jitterarum indigent,
ad verbum transumpsi, transcripsi, et copiari, debita post earum cognitionem oralionem Dominicam et
cum collalione per me cum eisdenl facta, feci, nihil- symbolum, et sic deinceps pcenitentium psalmps,
addilo vel mutato quod facli mutet substantiam aut ppst hoecreliquos , usque dum vita et virtiis suppetit,
yariet inteUeclum, ipsamque chartam sive rolulam discere non desinant.
de B Tertio, nt oroiies oflicitimsancli Benedicti faciant.
regularia slatula sancti Simperli coniinentem
ad verbum satis alta, clara et inlelligibili voce Quod: capitulum illis observandum convenit, qui
yerbo
testibus astantibus perlegi, tenorem, qui sequiiur hactenus Romanoe J_ccJesiseofflcio sub monachico
conlinentem. habitu degentes usi sunt. Nos vero, qui ab ipsis pene
cunabulis a majofibus noslris eruditi in eadem dis-
tieauiaria decreta a sancta synodo in Ftancia jussu
CafoliMaqni patrkii et regis Romanotum celebrala, posilione vixifflus, quidqiiid menli occurrit, qubd
ad memorimnverboet scripio praseniibus frulribus negiigentia praetermisil, emendalio supplere debebil,
monaslerii Murbacensis patefacla per Simperium id est, smnes horoe canoniceetam ad "noclurnasvi-
abbatem ejusdem loci et episcopi Auguslensis,cui
synodo interfuit personaliter... - ..... ... .* , ..giliqs, fluain. ad, diurnas horas excepto complelorio
> tefniineritufi Hebdomadarii legentes in
Ad memoriam vestram, ttaires charissiiiii, revo* ••iiiitiphonis
refeciorio lectiones per singulas horas canonieas
care scripto ;decreyimus ea. quaeverbis el capitulis,
; irnictiiqiie tempori eotigrtientes,;ih ecclesia recitant,
qua. ibi digesta stint; qtiasi recapilulafionemfacieiites ordinem memorioecommendent. Simililer
et necessilalis in eis commoda requisi- qnas per
possibilitatis sestivo ex prophetis ad noctur-
vimus, quia quoedam ibi secuiidum aucloritatem. et.eas, quse tempore
vero usu et consuetudine has decantandoe sunt, pronuntiationes iu choro per
reguloe, qua^dam prolata,,
tres horas canonicas, id est, ad nocturnos, malulinis
sunt, qtt_3consueiudo, si aliquo vitio corrupta non '
et vespertiriis conveniibus sine inlermissione fiant.
fuerit, pro lege regulari inculpate retineri poterit.
Primo enim capitulo denuntialum est, ut, cum Psahni ordinafe absque ulla feslinatione divisionibus
abbales ad propria loca remeassent, regulam per in versibus cuslodiiis psaUantur, orationes quse a
sacerdete recitaritiir, usque ad divisipnem versuurii
singula discutientes relegerent et adimplerent, quod ab eedem sacerdote
a nobis In discussione verborurii juxta modulum in- dicantur, ac deinde subsequen-
tia "congregatio respondeat. Quinquagesiinus siue
telligentia} nostra, actuin est. Illa vero adimpletio confusione
non in spalio temporis sicut illa interpretatie, sed in alicujus proeeipitationischofis alterrian-
cursu totius vitae nostrx ponenda est duobus modis, tibus dicatur : Kyrie eleyson in ordine suo simul
aut adimplendo, Domino adjuvante, sppnsipnem ne- staudo ofdinate decanierit. Ea vero quoe iri regulari
stram; aut si peccatis sttrripientibus proevaricatcres distributione psalmorum de usu Romahse Ecclesise
sanctse regula, existimus, emendandc regularibus a_dita sunt, et iti quibusdam coeriobifs iij usu non
;discipUnis. habenlur, adhuc notiis relinenda censuimus, donec
Secunde, ul, qui ppssunt, regulam memoriter di- consullu melioTufflaut dimittantur, aut tenendum
scerent.Ubi jungendum putavimus, ut, cum ex corde j. ; certiora reddanlur.
recitahda dicitur, a dictaloribiis ordinalis dislantibus Quai*tp, ut abbates communes esse debeant ejus
inlerpretetur. Quosdam vero tolam per ordinem me- monachis in manducando, in bibendo, in dprmiendo,
nioriaicommendare jussimus, qui descripti in nostro seu in coeteris quibuslibet causis. In hoc quippe ne-
catalogo conlinentur, quorum numerus usque ad tri- gotio uti regularipolestatevolo, cui non prsejqdicat
ginta sex excrescit. Quibusdam vero capitula decem alicujus novse constitutionis censura. Sive enim
ex eadem regula denominata discenda injunximns, communi victu, seu in absfinentia singulari, quilibet
qui simili modq descripti noscuntur, nisi forte seta- rumore vulgi respergi poterit, quod et exeriiplo Sal-
tis aut yisus impedimentum ad discendum obstiterit: vatbris e.t ejus proecursoris faclum dignoscifur. Nos
saliim hcec clauso codice ex corde possunt proferre. vero sicut in conventu fralrum infirmitales cprporis
Quivero nec ex integro nec ex parle isla percur- noslri exposuimus, non in tantum oblemperando
rere. nequierint, audiendos sententise singulorum guloe,illecebris, quantuni consulendo necessitatibiis
penetrent et ments reppnant,, in quo se participes corporis, sic viclum nostrum Dominomoderante dis-
caiteris, siopere andita probaverint, esse. non dubi- ponere cupifflus.,ut et sustineat ad utijia, et non
tent. Utii etiam addendura esl, ut nullus fratrum noceat ad adversa.
'~ '
7*1 Jr.EGULA.R_ASTAfUTA. 749
Quinto, ut -ratres in cbqitjna, in pistrinq, et cse-.A nullateiius fieri potest propter notidam locorum, in
teris offlciis artiuni propriis manibus laborent, et quihus proesunt. Interim vero aclpres tioni prqvidendi
yestimenla sua lavent: in lavatione vestium anliqua sunt, qui prsedicta loca in posterum proyideant.
consuetudo teneatur, ut, qui per se, possunt, faciant 5 Undecimo i ut ponia et lactutse, .Jnisi.cum alius
qui vero senio aut infirmitate deficiunt, cufa pfre- Cibus sumitur, nori icomedantur»quod statim adr
positi ab aliis adjuti eorum necessitas expleatur. trt, impletiiffl est.
calceamentis vero et vestimentis consueiidis adhuc Dupdetiihq vere capitule s ut tefflpus plilebetpmia.
qrdinatio nostra tehealur, ita ut qui per se hoc fa- eertum non te.rminelur : nisi xjuando riecessitas ex-
cere potuerint, faciant: guibu.s verp.causa impossi- poscit, concedaturi Ubi jungepdum est, ut, qui fan-
bilitalis supra descripta pbstiterit, cura pra.positi et tummodo pliiebotpmantur, quad.ragesimaji cijjb.re-
camerafii eorum necessiias sustentetur, ne ati aliis Cfeentur : qui vero pptionem pro ceriis aut denqffli-
intus fcrisve solatio eis ad hoc quserendi necessiias riatis passionibus. biberiht, esu volatilium repareh-
incumbat. Interirii vero, quo tioec laliter geruntur, fuf. Et ideo volatilia, quse de eurfis nost.is veiiire
inslruendLsunt fullones, sartores, sulores non forin- annuo tempore solifi'fuerant, adhoc reserventur:
secus sicut hactenus, sed intrinsecus, qui ista fra- .. quse yero ex aclo. [Cod..-exacle] cen.suab jjominibii-
Iribus necessitatem habenlibtis faciant, quoe inducioeB noslris venerant, pensandum qualiter in fratrum ne_
usque Kalendas Septemfii*esproximas dandse sunl. cessaria utilius vertanfur.
ln coquinapdi vero el pistrinandi arle in commune Terlio decimo : ut mandalum post ccenam fiat,
ab omnibus adjuvetur, tam a septemanariis quara.a quod et antea similiter fecimus.
reliquis omnibus, quibus solatio sint novilii et pul- Quarto decimo : Qiiod de numerb vestiinentofuhi
santes nostrj ad hoc deputali, donec in supradiclo seu calceamentorum dictura est, el de datiqne uncii
spatio tempofis fralres ad hoc eligantuf, qui lioc et sapone, sicut hacienus a nobis observatum est,
annuis teinpofibus excursis vicissira expleant, coete- adhuc inantea tenealur : uf iridigentibus veslimenla
rorura omnium solalio, sicut hactenus, adjuti. . prsebeantur, veteribus in prsesenti redditis : quse
Sexto, de modo vigiliarum observando, sicut ih vero superabundant priori re.ddantur propter paupe-
illo capilulare continetur, suDucit nobis, id est, ut res consblandos. Coriura verb confectum fratribus
opus vigiliafum semper cum die finiatur, nisi forte detiif ad annum sicut ante, usque duin sutores
inaturius contingat surgere, ubi r.ecesse est qt im- nutriariluf. Tunc calceame.ntaprsebeaijlur, sicut in
becillitas corporum somno refocilletur. synodo definilum est. Radendi vero usus, qui.meriia
- Seplimo,,ut a volalilibus pmni tempere afi pmnibus quadragesima solefiat fieri, in sabbaium saiicli Pa-
'-,
afislinealur, excepta causa infirmitatis, liret hoc rer schee differatur.
gulse auctorilas non interdicat, sed quasi in artiilrio Sexto decimo vero et decimo seplimo. capitulo
edendi aul abslineudi dereUnqual. Decreverunt in nihil addendum est, quia sicut ante a nobis ofiser-
prsefata synodosancti Patres quia optioni nostfa. re- Vatum esl, sic inantea observabilur.
lictum es.f; religiosioris y-ilaesumere disciplinam, Decimo bctavb capilulo in quq carcer talis JJeri
suoque oraeceplofirma*i'erunf;ut a lali edulio mona- jubetur,,ut fpcus in eo fieri possit.; iste quem hacte-
cfii abslinonlia; freno omni tempere cohiberentur, ri_s babuimus sufliciat, usque dum plus necessaria
.excepta catisa necessitatis suprascripta. sedificia, quoe igne consumpta sunt, restaurenlur..
Octavo et nono capitulis, in quibus layatio J)e- Decimo nono capitulo de Alleluia decaulaliona
dum in Quadragesima et Ccena Dofflinidescribitur, sicut in eadera synodo definitum est, RoiiianoeEc-
facjli ordine poterit observari, si abbas pfsesens fue- clesise cbncorditer ut in Septuage:iina dimitlalur.
rit: ,si non, prsepositus, qui in vice ejus est, sicut "Vicesimo capitulo de susceplione iiovitiorum,
.lopum, ita pfficiumcompleat. sicul regula docet, ita agatuf. Tonsura verp eerum
-Decimo: ut abbates frequenter villas rion circum- et mutatip vestimenterum poslquam. prqmissionem
eant nisi causa necessitatis, nec fratribus. illas cuslo- ifj suam firmaverint agatur. De sacerdoiiLus vero vel
diendas commiltant: ubi nostrae visitationis j-aritas sctiolasticis suscipiendis proeceplum synodi rioij tia-
utinam noceat. Nam frequentationis circumitio inter tieraus, et ideo susceplio eorum regularis, quantuiri
-viUasideo punquam fit a nobis, quia aliud. imperli- possibili.tas sinit, habeatur, usque dum.decretum
mentum npslrse pccnpatipnis ncs fatigat, dum inter manifestius inde audiatur.
curas episcepalus et palatinas ordihatinnes nulla ad . Vic.esimoprimo capittilo usus balnei iuterdictus
.proridendas possessiones nostras nobis licentia sup- cmnipp est, excepto quibus necessilas infirmitatis
petiti Sed Deu* est testis, qui conscius esl ccrdis, insistit. Unde nos considerantes infirmorum imbe-
qiied in terrenis occupalionibus non sponte, sed,invi- eillitates usque ad: initium Quadfagesima.. scaphas
tus infiaBreo,qui quandoque a tributis Coesaris nos fialneum conGedimus. Interinj yero fiant.jcopoe fial-
absolvat, qiiibus obnoxii sumus, ut securius., qupe nearioeabundanter praepqsili et celleRariiprdinafion.e
Dei sunt, quandpque npfiis.agere.liceat. Fratres verc, factse, in quibus: fj*alressingiliatim, et npn ;cpnimu-
qui in divefsis ministeriis.foris occupati fuerant,. tae- . niter, .cum..,necessitas exposcif,,Jjesedicti.one ,8nle
dio Augusto, cum mutatio facienda erit, sive dq cel- percepta, lavare possint, invicem sim solatia proefieur-
lis seu de vfllis ad ccenobium redeant, quod ante libtis sine accessu-exlraneorum. In hac diJatiorie
743 S. SIMPERTI ABBATIS MURBACENSIS - 7U
non prsevajicaleres syncdi, quod absit, simus, sed \ Ofiviantessibi juniores a prioribusiisque ad genu
induciis ractisy usque diini riecessitas profcufetur, ut deflexionemcorpora humiliahdo petuht fienedictip- .
illicituhi cautius afferattir. rieni; Cum ih domum quamlibet inlf'averirit,;ufilcoh-
Yicesiiho secundd capitulb.ih quO prsetiprtuf ut Verilus fratrum esse debet, genuflexo et supplice
ajibas ad poftahi ciifaitiospiiibus noti cPnviveti qupd dextefiipeliintbenediclionem postulandb. tn saluta^
ribs ih usu riuriquam nabuihltis. Jri atiditbrib verb, tionefiospittim similiter et geriuileclunt, etdextferarii*
ubi abbas legere solet et cum fratribus et cum lio- leiralenus dimilturit.
spiiibu- vicissim seu comfflunilei colloquiurii tiabere Curii tempus legeridiestj nunquam sine leclorivo'
solituS esti corriedere cuin hospitibus valde farb usi suo residere kudent, sed .inguli singulos hatientes
sumus. Queni tisum, nisi cerlius interdiCatuf, lia- leciiohem shaffl in eis mefflores [Cod., shani meis
fiere volumus. Qui locus in conlinlo clausiri et januse Biemofis] cbhihiehdahti qiii quoquomOdba hobis
monaslefii situs est, ita tit fratres sine. impedimento etiam facli fiantj a- nobis ordihandtifflest. Jiarandi
hospituril, et hospites sinB fratribUs ad coUoquium . hsus apud eos penilus ndn tiabetur, <iuodevahgelicum
recipere possit. nMndaturii euni omnibus Ctiristiahis intefdicat i
Vieesirao tertio capitulo: ut liospititius, quit.us ° qtianto magis his qui euro tiOrtiiheClifistiano etiam
iiceritia Jritrandi est in refectorium, digne admini- sseculoabfenunliaverunt;
stretur : abba vefo cohteritus sit cibb frafrum, quod Usum Latinilatispdtius ijuahi fusticiiatis; quiin-
facile observabitur, ut et abbati digne adminislre- tef eos scbplastici sunt, seijuuntur. In tali etiam
tur et hospitibus. Fraires etiam in adventu fratrum cpiifabulatinnenotitiaScripturarum aliqubtiens magis^
aliquatenus congaudeant et abslinentiae frena rela- quam leclione penetratur, et dictandi ustis discltuf,
ient. et ad discendum sensiis acuitur.
Vieesimo quaf to et quinto capitulis, quse de le- Haecet alia similia his, quoementi non odcurfunt;
ctoris cibo et ministrorum refectione descripia surtt, ih supradictorum ccenbbitarum convefsatioriibus
statim observata surtl. coniperta fiabemus, ad quorum exempla infomiandoS
TJItima vero dtio capitula, quoe de prohibitione per universa regni sui ccehobia monachbs decrevit
osculi femiharum et ut monacbi nudi non verbe- imperiali censufa, ul uno modo ea, quse ex auctori-
rentur, istitis inodi iisus apudnos nunquam fult, nec tate regulaeiseti ilia, quce ex consueiudinum adinveni
Dbmino adjuvahte inaritea erit. De compatratibne tiorie agunturj in usu habeaiiluri Unde necessariuni
Ct commatratione omnirio caveafur, ne ab ulfb hio- feorj si veslfae placet diieclioni, utin his antepi'a>
nachorum aliqua bccasicne praesumatur, quia in ve- moniti certameh habeaiis/inhis bmhitius insfrtii,'Ut"
rilate non expedit animabus eerum, el omhino alie- ". bonis et tioneslls mofibus exctiltitiori taniufflcofam
num est a proposito eoruiii. Hactenus explicitis ca- Deo laudabiles, sed eliam coram tiominibus... possit
pltulis, quaepfoxime iii sua synPdp gesta suht, ,et a ad hutniiitatem et gratiarum actionem caeterosrevo-
ribfiis recapitulatis, supersunt aliqua, qtioeillascfiola care. Intefim providendi sunt unus aut duo, qui in
monachorum in usu habet juXta quortim exempla unumquodUbet ex his co3nofiiis riiittantur ad specti^
hbs informaridi sumus. landani vilato et habilum illofurti, qui nos iriomriibusV
Dtias etehim silentii regulas custodiunt, unam in quibus forlasse" titubamus, cerfiofes reddant, qui
'nocturuani, alteram .diurnarii. Illa ctim riocturna a et UUsboni exempli forfflasint ad quos intraverihi?,
collatione vesperliriali usque ad versum capituli et nobis sine zizaniis niixlum triticum reponendurt
'pfeirahiluf: illa vero diuriia a versu capituli usque iri liorfea Teportant.
ad supradictam vesperlinam celiatiPiiem. In illo ' Super quifius omnibus et singhlis dtim fevefendi,
"enint nocturnali silenlic penifuS loqueridi liccntia lionorabiles ac religiosi riri dori)ini Waltfierus de
inlerdicfa est : in diurnali vero cum aller aUeruffl VViltspergabtias,Leotiardusde Rfeichenstaindecanus;,
appellaverii, sive juniOr a seniefe aliquid requisierit, capitulum seu conventus imperialis monasterii Mtif'-
sileriter absque uUe strepitu vecis et liumiiis fii cen- n bacensissibiametitpubliCo notario subscriptouiiUm
fafijilaiio, paricis valde et fationabilibus vefbis, nui- vefplura publicuffl seu publica fieri petiertint tot,
laque eis auf simulstandi aut consederidiaut cbam- quot fuerint necessaria, irislrumehtum Tel inslru-
fiulandi sinituf mora, exeepto discendi aift icoope- menta. , ,
fartdi gfalia", sed ^efflper aut irt lectiPrie aUt in Acta sunt hsec anno, indlclione, die, mense dicti
opere manuum onines hPras diurnas corisuraarit. MaxiriiiliaiiiRomanofum regis tempore, Ibco^effiofa
Intervallunjj (Jtiodirtlef opus Deiet lipram fefectie- quibris stipra,proesentibus ibidem honorabili domirio,
nis cpntigerit, aut erando aut legendo trahsigunt, et discrelis viris Joanne Ortt pfesbylero capellarib
excepto si adnecessitalem naluroe quis ife debeat. Mufbacensi, et Ricfiardo Muling atque Joanne de
Ubicunque gloria sanctse Trinitatis sive in oralorio Wertheini ejusdem loti incblis laicis lilteratis Basi-
sive in quolibet lOcoinsonuefit, si stantes sunt, props Jiensis dioecesis, testibus ad prseinissavocatis specia-
usque ad humum pfosternuntuf usqrie' duni sancta liter et rogatis.
Trinitas perdicalur. Si vero sederint, ab fiumo sur- Et Cgo"Wilhelmusde Hohenfiem, etc, laicus cori-
gentes gloriain resurgendo et iticlinando deferum jugatus, Constantiensis doclor publicus sacra impe-
SanctoeTrinitali. riali auctoritatc notarius, quia dictae rotula. pefga-
745 SANCTUSLUDGERUS.— NOTITLAHISTORICA. 746
mlneae vetusta. seu chartse Statutorum ac csere- A subscnpsi, pubhcavi, et m hanc puhticam tormam
moniarum regularium tempore sancti Simperti redegi, signoque et nomine meis solitis el consuetis
usitatorum, praesentalioni, receplioni, requisitiohi, signavi rogatus pariler et requisitus in fidem et testi-
transumptioni ac auscultationi omnibusque alijs et monium omnium et singulorum. Atlamen ut veritas
singulis praemissis, dum, sicut praemittitur, fierent magis elucescat, et fides plena adhifieatur, reveren
et agerentur, una cum prsenominatis testibus prae- dus semper ac colendus domnus Waliherus ssepedi
sens interfui, eaque omnia et singula sic fieri vidi et ctoisabbas Murbacensispraesenspublicumtransumpti
audivi. Idcirco prasens pubUcumtransumpti instru- instrumentum sigilU ipsius appensione communiri
menlum per me fideliter scriplum exinde confeci, fecit ac jussit.

S. SIMPERTI EPISTOLA ENCYCLICA.

(ApndMabilloniam,Aualect.,p. 418.)

Reverentissimaematrifamiliaeill. Sindbertus, dono B migi*avit(utcredimus) ad Christum, qua exre obnixe


Dei vocalus episcopusatque abba de monastenOMor- obsecramus almilatem vestram, ut pro ipsius anima
bacj in Dominoa.lernam salulem. sic jubemini (sic) agere de psalmis seu missis atque
De csetero comperiat melfiflua charitas vestra eo vigiliis,ceu ingens bonitas vestraconsuevit. Optamus
quod frater vester nomine ille vel ille, de hac luce vos bene valere.

UUSDEM INDICULUS AD EPISCOPUM.


'.'•
(Mabill.,ibid.)

Bomiuo reverentissimo episcopoiU. Sindbertus, rio Morbac, una cum ffatribus, a.ternam in Christo
gratia Dei vocatus episcopusalque abba de monaste- C jesu Dominonostro salutem, etc, ut supra.

ANNODOMINIDCCCIX.

SANCTUS LUDGERUS
MIMIGARDEFORDENSIS
EPISCOPUS.

NOTITIA HISTORICA IN SANCTUM LUDGERUM.


(ApudMabiU.,Act, Ord.S. Bened.,ssec.iv.)

1. Liudgerusseu Ludgerus, aliis Luidgerus, Luidige- ribus conflala est, typis vulgavit Surius in prima sui
rusve, primus Mimigardefordensis, nunc Monaste- operis editione (jiam Browerianam loco ejus substi-
riensis, Ecclesieeepiscopus apud Weslphalos seu oc- tuerunt lertii edilores collectionisSurianae). Quarta
cidentales Saxones, qui Frisiis et Francis Ripuariis Q rhythn.ica est,amonachisWerthinensifius in modum
finitiim sunt, a muliis scriptoribus celebralus est. lilanisejussuBeniardi abbatisconditasub annum H 40,
Priraus (ut puto) Altfridus, Liudgeri post Gerfridum partim in Martio Bollandiano edita. Browerus addit
successor, is qui anno 849 vivere desiit, de Vita aliam ab Ufiingomonacho compositamsub iiiitiumsse-
sancti Patris Liudgeri aliquid agressus est scribere, culi x, quaeforsan non alia est quam metricum Liud-
c quatenus tam veneranda iUius exempla multis ad gerielogiumaBollandianisitidemvulgatum,qui etiam
sedificationem proficerent >-, nefas putans « tanli aliam recentioris auctoris se legisse teslanlur. Pri-
viri latere virlutes ». Quse prologi ejus verba satis mam ex his el secundamhic exliiberevisum est, tum
indicant, neminemante eum id praestitisse. Altfridi quia utraque auctoris est fere sequalis , tum quia
iucubralio duobus libris coutenta, in Martio Rollan- Broweriana nonnulla continet quae in Altfridia-
diano edita priraum est cum eruditis coniijjentariis. na non legunlur. Primos Vitae Liudgeriansescrip-
Idem argumenlum duobus itidem libris retractavit tores Werlhinensis litaniseconditorail fuisse «Otbel-
anonymus monachusWerlhinensis, quaedamsubiude grimum discipulumejus, Allfridum Monasteriensem
admiscensnonnihil ab Allfridi narratione discrepan- episcopum, el Dfliugumccenobitaiu.Wertbiiiensem.»
tia : cujus aucloris scriptionem ex Fuldensibusmem- Othelgrimo tanquam primario auctori tribuisse vide-
branis eruit ChristopborusRrowerus, qui Olhelgri- tur secundamVitam, quae tamen paulo serius edita
mum Liudgerisociumejus conditoremesse existima- est quam Othelgrimiaelas ferat.
vit. Yeruro auclor ejus Vitaescribebat post anuuro 2. Prajler hos auctores alii non pauci de eo agunt,
864, ut patet ex lib. n, cap. 26. Tertiam Vitam bi- Dithmarus Merseburgensis episcopus in Chronico,
rris etiam libeUisconstanlem, quae ex duobus prio- Joannes a Leidis iu Chronjco Pelgico, Joannes Beka
PAXBOL.XCIX. 2S.
717 S. LUDGERUSMIMIGARDEFORDENSIS EPISCOPUS. 748
in episcopis Ultrajectinis, Cincinnius in Iibello sin- A fuisse ordinis nostri, aut saltem canonicos regulae
gulari, ,et alii recentiQres', prceter Joaniiem Tfilhe- nosi.foesei*vanlesdemonstravi ad Vitam-sanetiGfe-
miiim, Wioneiri, et alios e nostris. gbfiicjafifiatisTrajectensis in sseculi tertii parte H,
3. Liudgeri sahctitatem stalim ab ipsitis obilu tni- tutaEfioraci sufi Alcuino praeceptoreeruditus, post-
racuta'Vaiia ueclararunt. Stiper ejus tumulum exlra ea.t Patri Gregorio et caeteristanto iutic dighior ef
Wer.iti.ens.effl, basilicani posilum Hildegrimusipsius acceptior, qilaOto fuit et ihonasticis tefuditionibus
frater, Haijjerstadensisepiscopus, oratoriuhi erexit, iUustfior.-» Denique Gasinum profectus, ibi sesqui-
quod;JJild-fialdus' ColoniensisafcliiepisCopusdedi- duobus;annis mansit s.ulj,TJieodemaro abbate con-
cavit in Jionoretii sancli Stephani, tesle Valafrido saiiguineosuo. Islic mouasticasvestes eum accepisse
Strabo, .c.ujughiversus in.e.cclesia nionastefii quod pulo : sed poslea episcopusfactus cUcuIlamdepOsuit,
Rura vocatur: et riohtitinquamesu carnium vescebattif-,(quia regu-
lae solemnem professionemnon fecerat), relento ta-
HoctemflumStephaui celebratur honore dicalum, nien cilicio, quod monachisnostris fere in perpetuo
CiiniJacobonostrifratre simulDomini: usu tuni erat. - -
QuorunvsubprecibusChristipietateWofei. receptis 5. Quo in facto tria pbservanda sunt: unum,
, Snmmiadipiscamui* pujnera iirga
• Hildigrimstruxit, HadaMdiisepiscopusa.chi monacfios qui ad "episcOpalliniptoniovebantur, mo-
Sanctificavit: honorcertus ulrumquemanet. nasticas vestes, adeoque cucullam relinuisse ; qua
Werthineiises sub de re exstat canon ullimus concilii Romani sub
Pestumejus diem feriari coeperunl Adriano papa secundo, seu octavoesynodi prohiben-
medium soeculura nonum, tum circiihipttsiliaccolse, D tis, i ne moiiachi ad episcopalum assumpti mona-
ex
ut constat Vitse secundoe lib. n, cap. 8 et 9. De- slicum habitum deponant.» Et Eugenium
mum tempore AdalwigiWerlhinensis abbatis circiter lium semper « cum cuculla » ..decubuisse papam ter-
leginaus
annumpomini 1075 saucti Liudgeri corpus ex crypta in Vita sancti.Bernardi abbatis Claj'aeyalleijsis. Alte-
oiatoriisaiiCti Stephani inrittjofemWerthihensis mo- rum observalu diguiim est, eosderii"riiohacbosepi-
nastefii fiasilicam translatum est, ubipone summam scopos etiam a carnibus abstinuisse, uti in monaste-
cfiori afam in pretioso loculo,requiescit, elatum su- rio. Huc spectat id quod scribit Pardulus Laudunen-
per duas insignes marmoreas columnas,.ut inihi lit- sis episcopus ad Hincmaruni Rhemorum ponlificem
leris testatus est R. P. Gregorius piior Werlliinen- ex monacho Dionysiano: cui ex morbo convalescen-
sis, qui-et addit, Ulustrissimum Christopfiorum'Ber- ti vetat t-a lardo sive quadrupedibusabstinere,donec
uardum Monasteriensemepiscopumnuper a Werlhi- sanitas confirnietur : et sic ad siccos et misei'ostar-
jiensibus aegre impetrasse duas particuias ex corpo- 'dioresqtie moaastieos cibos redeatur. > Poslremum
re sacro, nempe ossa duo de spina dorsi et de digito. - observa nonnullos per ea tempora vestes monasli-
JLiudgerumcelebrant Martyrologia, Romanum, Be- cas s.uscepisse,ac diu eas intra et extra monasterium
jnedictinum,et alia fere omnia recentiora. De 6oita retinuisse , nulla facta soleranis voti professione.
legitur iii Saxonico Chronico nis.« Anno 809 sanctus ejus rei posteriori aevonobis exhibet Wa-
Liuderus ad superna migravit, qui efferaegenti Sa- Exemplum Casimiri ducis Evinacensis filius, quiin Di-
xoMfflcutii fratre suo Hildegrimo Halberstadensi dislaus,. vionensi sancti Benigiii mohasterio « per aliquot
episcopojuguni Christi itppqsuit.. Ergo Saxonuravere
el sancti Willehaduset Ans- annosut conversus mansit, nulla reguiari promissio-
dicendus apostolus, uti ue emissa, > testante Clemente papa V in epistola
cfiamus.^n^quodaiii firevMi-Ohieotiionasterii Uticen- _p
^1
« J ad ipsum scripta, quoeexstat in Spicilegii lonio VII:
sis Liudgerus Caroli Magnicapellanus appellatur. quanquam. in synodo Aquisgranensianni 817 stalu-
. 4. An Liudgerus fuerit monachus, qusestioiiem . tum est, cap. 54, ut novitius « uec tondeatur, nec
movet post AlbertumCrantzium Browerus, dein socii vestimenta
Bollandiani. .Crantziusirioriacfiumfui-serioiiprobat, ' promitlat. Jpristina imniulet, priusquamobedientiam
Nani susceptioae hafiitus_A7oti reum fieri
lum quod cai*rilum.esufrioh ribslitiuerit, Jjiudgei*us, persuasio fuit vetertini, etiam aetatem.
tum quod fiabitum monasticum deposuerit. Browerus Quo fif ut Liudgerum volis ahte-Liudgeri se obstrinxisse certo
liuc iliclinat ut monacbus fuerit. Bollandjani ahmt credef.em,jiisi merevocaret Altfridi scriptoris gravis
merito a Benedictinis coli virum saiictiini', etiam si auctoritas.
Iial)itum moiiasticuninon gestasset, ut certe-gesta- tria constraxit monastei*ia: unum
vit, c cum ila ordinem ipsorum dile*s.eril ""t5rT_mdgei*us
exornarit- clericoruni?
; duos anrios et sub regula eanonica -Chrislofamulan-
' que, et in primMo«oi'uin-coMiofiio
dimidiuminter monachosmonacfiusbabitarit. > Ante tium, . exAltfridi lib. i, riuni; 20, sftuin Mimigar-
fios onines « quidam (ait Paulus •Langius Joannis defordse, quse urbs ab ipso monasterio dicla est
Monasierium, sseculo xt , unde et Monasteriensis
Trithemii discipulus in Chronico Citizensi) qui epi- episcopus dictus ; alleruni Werlhinsead Ruram fiu-
tomen ex-gejstiS-epis.copQfum. MonasterieiisisEcele- vium
sise nuper congessit, divum-Litidgerum,priroum dic- inducatu apudWesiphatos;tertiumprope Helihenstadium
i nexordio libelli futilibus Brtiriswicensi : utfumque inonaejiorumor-
tsepraesulem EccJesiae,.stii
ostendere;nititur -argutiis, nostri non fuisse ordinis ditiis sancti Benedicti.
7. ex
monacfium.Sed.incassum, inquit, inficiari desiderat, V seu Primum his conditum videtur Wei*tfiinense
constat. J Werdinense, a pi'3_terlabenteUuvioRura noitien
quod irrefragafiiliter gestum Sed tamen
ratio quam aiferl Paulus, nempe quod . eo oevopas- etiafflsortihmi ; situm in saltu Wideburg, adjacens
sim Ecclesiaruniantislites e coenobiiseligebantur, s dioecesiColoniensi.Locum sibi divinitus indic3lum
rem non satis probat. Corttroversiamdirimit Altfri- repurgavit Liudgerus, et monachisnostris concessum
dus in vitaj sequentis lib. i, num. 27:, ita sciibens: ipse sibi elegit in vivenlis secessum et mortui sepul-
t Cucullum, eo quod promissioneui observationis turam. Ecclesiam ih honoreni Salvatoris et fieatae
monachorum regulaenon fecerat, portare desivit : Mariae, quorum reliquias/ de sanguine scilicet Chri-
cilieii tamen indumeiitum, quod magis abscondi sti Doffliniet de lacte Deiparae,ab.Adrianopapa ob-
dedicavit. Ojloartno jacla sint monasterii
poluit, usque ad .finemvitsesuse ad carnem gesta- tinuerat,
vit. Carnium esus certis temporibus non renuit. » fundamenta colligimustum ex VitoeSuriause lib. i,
Idem fere tradunt Werthinenses in liiythfflica sua cap. _8, ubi Liudgerus locum a Deosibi ad hoc des-
Litania. • . tinatum didicisse memoi*atuf,et adiisse t annis fer-
me novem ante datum sibi episcopalum, > ac pi*o-
SatictoconsiliocumGliisliabito, itide anno Christi 793 ; turiiex litteris el instrumeh-
Petniiserunteumconversarisecum, tis mohaslerii, qiia, soeii BollancUatiiaccurate itiye-
Cucullamsumere,nohlanien promHlere
Observationem ejus.regularem. stigarUtit.Pfirtia dotiatio (ju* « Liudgero pfesbytefo
adfeliquias sanctiSalvaloriset sanctaeMarjse»facfa
ftem sic hafiere exislimo, Liudgerus «ip Trajecto legitur, est Ajnulrici cujusdam, c acia ahnO17 iegr
uionasterio tonsui*ani,"jaccepil; ubi nionacfios lum ui domni religiosissimi regis CarJi, xvu Kal. Apri-
U9 VITA S. GREGORIIABBATIS-— OBSERVATIONES PR_EV__E. 7S0
Jis, » idestanno Chrisli 795. Anno vero insequenti A prologo suo.Tlijatbaldum Liudgeri t presl.yterum >
alia invenitur TheganbajdiLiudgero afifiati, uti et laudat, quero auclor BrowerianusWertbinensis coe-.
plures alise,inscripta : quod argumento est jam tum nobii monachum fuisse salis innuit in Jib. n, cap..
monachos quosdam eq in locoexstitisse, et Liudge- 27. Dq trium, fiorum monasteriorum conditioneita
rum ipsis praefuisse.Monasteriumposlea dictum est canunt in rfiytfimicaLitania Werthinenses.
sancti Salvatoris et sancti Liudger.iofi ceiebritatem _Fundavitinsiipertria locaparitefi, ;-
viri sancti ibidem sepulti. Hinc Werthinenses Yitas Numerolocornm,quoe.tpopulornm.
Surianoeauctores ih pfologo, etiam Altfridi, dicun- Werthinam,Helmenstadmonachisfmidaverat
tur. i Fratres in coenofiiosancti Saivatofjset sancti De proprietatevel heredilale:
Liudgeri degentes; i quse verfia perperam de tra- , Et episcopjum diptutnMonasteriuni.
jectensi sancti SalVatoris monasterio Jacobus Ge- Et infra alia etiam condidisse fertiir., ... ;..
rardus Vossius interpretalus est in lib. de Historicis Condiditantiquaetiamclauslricula•
Latinis. Hactenus subsislit islud coenobiunj sub Istic conversorum,illioconversarunL
Bursfeldensicongregalione. 10. Ex fiis qusehactenus dicta sunt, jiiiidgeri vilae
8. Subsistit eliaiii Helmenstadiense in ducatu series sic ordinari potest. Is sub annum "CJirisli,758
Brunsvricehsi, a cohditofe suo sancti Liudgefi di- Gregorioabbali TrajectensiComtoissusafi eoque ton-
ctum,vulgo Sant-Ludigaris cloosler,quodLiudgerus sus ; postea in A.ngliamtrajecit ad scholam Alcuini
t in palerna ha_reditate> construxit, veluti receplum post mortem Egberti Eboracensis archiepiscopi,qu3_
quemdam, in quo.idenlidem ex prsedicationis labo- anno 766 contigit. Tum diaconus factus, Tfajecfum
re fatigalus sese r.ecreabat.Hujus mohasterii memi- g reverlit. Defiincin Angliamiterum reversUscirciter
nit Dilmarus Merseburgensis episcoptis in Chronici annum 772, post biennium rediit ad Gregoriuhi ab-
Jibro iVi Exstat apud Henricum Meibomiumpost balem, qui aniio fere 776 decessit. Eodem arino AJ-
Witichindi Annales dipiomaquqddam OltonisMagni JiricusIniQciini Gregorii stiffeetusordinatur episco-
imperaloris, quo nonnujlas deciinas monachis ejus pus ; Liudgerus' sacerdos, qui Frisiis verfitfmDei
loci concedit rogatu Bernafdi episcopi Halversta- praedicavitper aimos fere septem. Ann6':78._;soe-
densis, iti cujus dioecesi afibatia consistit, medio viente Wiiichindi in Christianos procelIa_;Liudge-
Brunswigaminteret Magdeburdumitinere, in subur- rus adit Romam, et inipetratis ab Adriano papjj reli •
fiio Helmenstadii. quiis Casinum secedit, ibi moratusannos duos.et di-
9. Locusubi hune Mohasterium (Munstej*)urfis midiuin. Anno '787 ad Frisiorum conversibrieriide-
episcopalissita est, olim dictus est Mimigerneford, stinatus a CaroJoMagno, locurii opportiirtuhi quse-
Mimigarfteford,et Mimigarnevord. Istic lerecta per rit coiidendoriionasterio, cujus fundameritaWef-
CarolumMagnumepiscopalissedes, cui prhrius prje- thiiiaejecit sufi'ainjurii 795. Episcopus fafetusanrio
fectus est Litidgerus.Id faclum anno S0_i,uti socii 802, decessit vii Kal. Aprilis anni 809, seeundum
Bollandianideducunt ex variis monumentis, in qui- calculumrecentioreni, id esf sub fiiiemanrii ptsece-
bus Liudgerusafibas nominatur usque ad ajinum 53 dentis secundiiiii yetereiii. .
Caroli Magni, qui in annujji Christi 801 incidit. Ee- li.'Ad scfipta ejus qtiod atlinet, composjiitlifirum
«
clesiam eo in loco condidit vif sanctus, et inona- de Vila veherabilitimejus doctoi*unT, Gregrifiiicili-
sleritim sub fegula canonica Chrisfo ramrilaritium,> cet et Albficj : qtio iti libro t primordia' safictiBo^
ut scrifiit Altfridusin lib. i num. 20.-AI»eo monaste- nifacii adveritusatque ordinationis, quaefiierant ih
rio nomensaeculoxet celebrilaslocoaccessit, Mistam G alio epusculoae Vita Bonifacii pr_-lermissa^pul'chro
fuisse istic ex canoniciset monachis congregationerii sermohe cOnsciipsit,>inqtiit Allfridus Inlib. iivrtum.
principio exslitisse existimb : "et clericos quidem 6. Praeter eijffliibeJJuffl,analiquid scripttirii' reli-
t habilu canonico>usos, « regula vikisse-moriastica,> querit, iriceflujn;: riajii a epistola de canpiiizaiione'
uli factuniBremseAdamusreferl, verisinii.lliniuniest. (quaroyocarii) sahctl Suidberti, et alia ld.genjis,
Porro monachos etiam autsolos, aut certe canonicis Litidgefo altribiila; spuriaesse.proJjatumestiuElo-
perititetos ab initio fuisse colligo' nori tantum ex gio-sancti Suidberti iii sseculiiii parte 1. Caetefum"
propensaLiudgeri in nostros voluniate,"i5edetiamex Lludgerus, i etsl bnities linguas liOij iiosset;'Theo-
teslimonio Altfridi, qui Hildradum lBonachum et tiscam famenel Laliham (ne plures dicamus), i'd est
diaconumnostrum, id est MimigariiefordensisEc- bafbafam etRohianam, non ignoravit, n:iit legitur
clesiaediacerium vocat in Jifi. ii, cap. 12. Idem in iu Vifa Suriana.
o Frustra fianc epistolam apud Surium,' in Actis cse med. et iiif. Lat. tom. IV, pag 277. Incomperta
Sancloruni, tom. I Martii, pag. 81, exquisivimus,et ergo elngnota hofiis femansit. EDIT. ' ''
alibi ubi exstantemillam indicatFabrieius, Bibiiolhe-

ViTA SANGTI GREGORIl' ;

ABBATISEt RECTORISECGLESI_1_
TRAJECTENSISAD RHENUM,

AUCTOEE" S." LUDGEBO


MIMIGARDEFORDENSI EPISCOPO, IPSIUS Gp&ORII DlSCIPULO.
{ExMabill.,ibid:i

OBSERVATIONES PR_EVI_3_. D ejus aoctorum, Gregoni scilicet ef Alljfici, aperte


probatur. Sed et priroordia sancti Bqnj_&i,cii a-sventus,
1. Yitam sancli Gregerii abbatis , .admini.strafons. atque ordinationisquasfuefatit jri aliq^opiisculo(sci
Ecclesia.Trajeclensis[Utrecfit]ad Rhenum^a sancto Jicet sancfiWillifialdi)prastermissa.puicfifosernione
LudgeroepiscopoMimigardeferd-nsiipsius discipulo ipse conscripsit. J Quseoninia sancuis Ludgei*usex-
scriplam fuisse, dncet inprimis Altfridus episcopus sequitur in suJjjecto librp," quero Clinstopfibfus
irisahcti Lu3geri Actis : « Erat saiictus Ludgerius, Browerus anno i619 vulgavit rioXafioiiiliiisqtie iilu-
iiiquit, in Scripturissacris non mediqcriter eruditus, . stravit : ctijus libri aliquot fragnieiita jam ediderat
sicul in libro afi eo composilode Vita.*-yencrafiiliuni Nicolaus Serarius in Historiaj Sloguiilihselifi. iv.
7Sd S. LUDGERUSMIMIGARDEFORDENSIS EPISCrtPliK. •,*»
S. Gregorii gesla perstringunt Joannes de Beka et A.monita Gregorio , quem « charuni collegam et
Willelmus Heda in Historia Trajectensi, et Joannes prseceptorempium > vocat: th his, « ut in hac tem-
Gerbrandus in ChroniciBelgici lib. vi. porali potestaie et terrestn ditione, qua auctore
2. Gregorium mpnachum ac monachorumPatrem Deo , inquit, jam nunc uteris, Dominicaesententiae
seu abbalem fuisse argumenta non paucapersu&dent, semper memor sis, sonantis : Regnum meumnon
tametsi in subjectis ipsiusAclis nulla nionasticaepro- est de hoc mundo, » etc.
fessionis mentio flat. Quippe is adolescensrudis et
litterarum expers sancto Bonifacioadhsesit, inslitu- PROLOGUS AUCTORIS.
tusque videlur in monasticis rebus, sive in comi- i. Sacrarum Scriplurarum prseceplismonemur ,
tatu Bonifacii et sociorum monachorum, sive in ut diligamusDominum ex toto corde, diligamuset
coenobioOrdorfensi, quod primum sanctus Boni-
iacius aedificassedicitur; sive in Frilislariensi. Nam proximum tanquam nos ipsos : et ut illos proximos
in monasteriis ab ipso condilis pueros fuisse educa- nostros veraciter arbitremur, qui spiritalibus magis
tos, patet ex epistola 17, in qua jubet ut post mor- intenli sunt quam carnalibus , atque ad eorum se
tem Wigberti abbalis Fritislariensis « Wigberlus
presbyter et Megingordusdiaconus magistri sint in- promissa usque in diem novissimum piis operibus
fanliun). » Cerle Gregorius in Ecclesia Trajectensi prseparare non cessant: quos non carnalis genera-
abbas et Pater fuit monachoruin, quos ipse insti- tio extollit inaniler, sed spiritalis regeneratio fru-
tuebat informabatque. Sic enim auclor libri de Vila clificare facit et
sancli Liudgeri apud Browerum cap. 6. Gregorius proficere. Charitas ista quamvis
Ludgerum i paterna in monachorum monaslerio omnibus domesticis catholicsefidei qua?per dilectio-
sollicitudine erudiisse t fertur. Quo spectat etiam nem operatur , maxime tamen sanctis Patribus et
illud Altfridi iu eadem Vita : « Illi (parentes scilicet noslris exhibenda est, sicut sanctus Apo-
commendaverunt eumviro venerabiliGre- prsepositis
Liudgeri)
gorio, discipuloet successori sancti Bonifacii mar- stolus adhortatur dicens : Rogo vos, fralres, ut no-
tyris Dominonutriendum : qui libenter eum suscepit, verilis eos qui laboranl inter vos, et prwsunlvobisin
et comperla sagacilate pueri sludiose illum erudie- Dominoet monent vos, ut habealis illos abundantius
bat. Crevit itaque Ludgerus proficiens in timore
Domini: et deposito sseculari habitu (notanda hwc in charitate propleropus illorum, pacem habete cum
verba) in Trajecto monaslerio lotum se coniulit ad eis (I Thess.v). Quseest ista notitia qua praeposilos
sludium arlis spiritalis. Unde Patri Gregorio et cae- noslros plus cseteris nosse prsecipimur, nisi ut eis
teris lanto dignior et acceptior, quanlo fuit et mo- et viventibusdebitum honorem
nasticis eruditionibus illnslrior, » quas tamen Ca- et obsequiumsiucera
sini necdum vivente Gregorio didicerat, sed in intenlione impendamus; et eorum pia et profutura
cocnobio Trajectensi. Et quidem monachosin Tra- exemplapost obitum illoriimnon solum a memoria
jectensi Ecclesia a sanclo Villibrordo instituta pri-
mum exslitisse, dubiiare nos non sinunt antiqua nostra nunquam recedant, sed ea etiam ad aliorum
principum Francorum inslrumenta in gratiam ejus- aedificationemindesinentersermonibusrepetereet di-
dem Ecclesise,a Joanne de Beka et WillelmoHeda n latare noncessemus?quatenus id veraciter fieri valeat
relata : quse licet in nonnullis interpolata, suspecta quod idem
sane iis in locis esse non debent, in quibus mona- Aposlolus alio loco de ipsis spiritalibus
chorum EcclesiseTrajectensis fit menlio; siquidem Palribus nostris hortatur et dicit: Quorumintuentes
jam a multis sseculis monachi cesserunt canonicis , exilum conversalionis, imitaminifidem(Hebr. xm) ;
a quibus ea ih gratiam Monachorumsubornata fuisse ut in prsesenti mortalitate vestigia illorum et
non licet. Dubitat nihilominusBrowerus , qui
suspicari
« num simile quid fuerit in Ecclesia Trajectensi , exempla et mente retinemus et aclu, in futura im-
quale de sancto AnscharioBremensiepiscopolegitur, mortalilate, secundumEvangeliidiclum(Matth. xxv),
qui Bremse congregationem sanctorum virorum in- Domini noslri simul cum eis mereamur
stituil : qui, ul Adamus memorise prodidit, hahitu gaudium intrare. Ad' illud pervenientes, dum largiente gra-
quidem usi canonico, regula vivebant monastica,
getiere quodam miscellaneo medioque. t Verum tuita gratia Christi intraverimus felicilatem peren-
Adamus Bremensis canonicus clericos Bremenses nem, nemo tollet a nobis in sempiternum : quoniam
nusquam monachos(quodde Trajectensibusdicilur),
sed « canonicos » appellat. Certe Joannes a Leidis ad illud in inilio, pio Conditoris proposito condili
° Chronici Belgici lib. iv, cap. &,referens diploma sumus, et post lapsum primi hominis in mortem,
',„ih
Caroli Magni pro Ecclesia Trajeclensi, exprimit Redemptoris nostri misericordi visilatione ad idem
utrumque nomen monachorumet canonicorum.
3. CseterumGregoriusnunquam episcopusaut ar- revocati, ad quod perventuri in die novissintsene-
, chiepiseopusfuit, contra quam scriptores Trajecten- D cessitatis , si certissima spe in diehus morlalitalis
ses Joannes de Beka et Willelmus Heda seniiunt; hujus, et hortamenta sequimur spirilualiumPalrum,
sed presbyter dunlaxat el abbas. Quippe sanctus et seroper nobis maxima gaudendi causa sit
ipse
Ludgerus in Vita sequenti,« nuin. 20,elGregorium Deus.
morbo exlremo eorreptum, abbatem prsecepio- Igitur quoniam ut dixi clare testimoniissanclae
rem » suum vocat. Consentiunt Allfridus aliique Scripturse, spiritalibus Patribus honorem merito
scriplores in Aclis sancti Ludgeri.«Nonenim fuerat, impendendum, et post psecepta Dominica eorum
, inquit Altfridus, idem Gregorius ad gradum episco-
palem ordinatus , sed presbyterii perseveravit in jussis nihil prseferendum; paucis jam aperire cu-
gradu. »Et Anonymusapud Browerum:« Coinmen- rabo , ob cujus reverenliam et dignammemoriam,
daverunt Liutigerumcuitlam Gregoriograndiumme- hanc praefatiunculampramiserim, pauca de innu-
ritorum viro, qui diScipulus simulque successor meris benefaclis
sancti martyris Bonifacii, Trajectensi sedi presbyler ejus donante gralia Christi et me-
episcopi vice prsefuit. » Huca spectat Lulli Mogon- ritis ipsius suffragantibusscribere incipiens.
tiacensis episcopi epistola , inscripta Gregorio ,
1NC1PIT VITA.
«duplicipresbyteratus abbatisquehonore decorato,» f
inquaLullus, tamelsi«setatejunior , » egregia dat 2. Est enim mihi»sermoiste de domno Gregorio
&Hanc epistolam videsis inter opera Lulli Mogunliacensis,Palrologisetom. XCVI,cel. 82i,
— VITA S. GREGORHABBATlS.
7S5 754
abbate et prseceptore meo ab infantia: qui de nobili J&athletam Dei peregrinum et egentem, gratulabunda
stirpe Francorum a progenitus, nobilitate morum suscepit eum in nospitiumsuum,impIensDominicam
et sapienlfce documentis nobilitatem sseculiornavit adhortationem : Hospes eram, et collegistis me
ac superavit. Quam utique spiritualem nobilitalem (Matth. xxv). Cumqtte ille sacer sanctus viator Bo-
et prudentiam assecutus est a sancto martyre Boni- nifacius secundum solitum morem suum missarum
facio archiepiscopo et magistro suo : qui in diebus mysteria peregisset, utpropemodum omni die agere
nobilissimi principis Francorum regis Carli de Bri- consuevit, sederunt ad mensam, ipse scilicet et an-
tannia et gente Anglorum clarissimum quoddam cilla Dei Addula abbatissa cum familia sua. Ccepe-
sidus Franciam veniens, sub regibus Carlmanno runt autem ad ipsum sanctum convivium plus quam
et Pippino ejusdem regis Carli gloriosissimis filiis , epulas , solatium sanctse Scripturse expetere, quo
quasi sol rutilans in sanctitate, expandit radios vir- fieret fides audientium accensa, spesque et charitas
tutis suse et praedicalionis , omniaque prope.rcgna renovata in Deum, qui vult omnes bomines salvos
vivens in corpore largissimis dapibus doctrinse suse fieri, et ad agnitionem veritatis venire. Tunc quse-
reficiens.et fidemelioravit et vita. Atque post trans- situs esl leetor , et juxta Dei voluntatem inventus
ilum suum de hoc mundo per sanctum martyrium, est electus puer Gregorius , qui per idem tempus
eadem Francorum regna per electa grana discipulo- B nuper a schola et palatio reversus, sub Iaico adhuc
rum suorum, in exemplum Dominiciseminis fructi- habitu quasi quarlum decimum aut decimum quin-
ficare fecil, el proficere usque in hodiernum diem. tum agens setatis annum , Dei instinctu venit ad
Inter quos heatus Gregorius columna EcclesiseDei aviam suam, id est ad matrem patris sui Albrici su-
inventus est: qui in diebus religiosissimi regis Pip- pradictam abbatissam Deum timentem Addulam :
pini succedens magistro , genti Fresonum missus datusque est ei liber. Qui, accepta benedictione ,
est prsediealor : cui magistro et Bonifacio marlyri coepitlegere , et juxta modum setalis susebene per-
beatus Gregorius hoc modo adhaerere coepit et di- legere. Intelligens vero magister sagacem mentem
scipulatum ejus subire. pueri honamque indolem, ccepit eum consummata
3. Cum ipse electus Dei Bonifacius martyr post lectione his verbis moderate laudare et dicere: Bene
tredecim b annos peractsein Fresonia prsedicationis, legis, fili, si intelligis quse legis. Ipse autem adhuc
quibus in,australi parle Iaci Almari ° pauper evangc- temporis sapiens ut parvulus, et loquensut parvulus,
licus et propemodum solilarius sanclam sessionem se scire professus ,est quse legebat. Dic mihi, inquit,
suam tribus in locis peregisset, quorum vocabula quomodointelligis quselegis? Ipse vero repetebat ab
locorumsunt hsec: Primus vocatur Wyrda a, in ripa exordio lectionem suam , volens legere sicut prius.
DuviiRheni, ubi septem annis habiiavit. Secnndus C Prseceptor autem sanclus dislulit eum paululum, et
vocatur Attingohemjuxta amnem Fehta • , ubi ha- dixit: Non ita, fili, qusero ut dicas mihi Iectionem
bitavit annis tribus : quo in loco primum ccepit ha- tuam, sed secundum proprietatem linguse tuse , et
bere discipulum nomine Gembertum. Tertius locus secundum naturalem parentum tuorum loquelam
appellatur Felisa , qui propior erat gentibus et pa- edissere mihi quse legis. Hac ille ratione convictus,
ganis, ubi tribus similiter annis mansit. Post hos , confessus est quia non posset facere. Sanctus vero
inquam, tredecim annos dum admonitus a Deo ad ait Bonifacius : Vis, fili, ut ego tibi dicam ? Volo ,
Hassos et Turingeos orientales regiones Francorum inquit. Tunc beatus Bonifacius : Repete, ait, ab
iter agere ccepisset lucrandorum Deo populorum exordio lectionem tuam, et discrete lege. Quod dum
causa, pervenit ad Palatiolum f monaslerium virgi- faceret, exorsus est sanctus magister, et clara voce
num prope Treveris civitatem, in ripa fluminisMo- ccepitprsedicare el matri et omni familise.
sellse , cui tunc prseerat abbatissa nomine Addula , 4. Quseprsedicatioex quo fonte processerit, claret
religiosa valde et timens Deum. Quaecum vidisset in conversione Gregorii ingeniosi pueri et sagacis ,
* Trevirum fuisse aiunt. Patrem habuit Albericum, Frisios hodiernos, in quem Rheni alveus orienlalis
infra num. 3 niemoratum, qui in testamento Adelse|C cum Isala apud Campenamurbem influit, quem la-
abbatisssePalalioli superius ad annum 754 relato cum accolsemare Australe appellant.
(Patrologice tom. LXXXVII), ipsius Adelsefilius di- d Werda oppidum, nunc Caesarisinsula, ad Rhe-
citur; Adela vero filia Dagobertiregis, Austrasiorum num, medio itinere inler Coloniam et Wasaliam ,
scilicet, uti Henschenius interpretalur. Certe Ad- reliquiis sancti Suidberli episcopidecoratum, distin-
dula hic num. 3 Albrici mater , Gregorii avia appel- guendum a Vorda oppidoBatavorum ad Rhenum
latur. Porro apud Willelmum Hedam.in Historia itidem situm.
Trajectensi Gregorius matrem habuisse fertur san- « Fehta amnis non procul Vollenhovio oppido
ctam Wastradem, in ecclesia Suslerensi dicecesis influit in Flevum lacum , qui Frisios a Batavis di-
Leodicensishumatam , cujus festum celebratur xu rimit.
Ealend. Augusti. De Gregorii fratribus infra num. f In prselaudato testamento Adela dicilur acce-
13. locumPalatiolum a Pippino majore domus per-
h Nisi hos annos computes a prima sancli Boni- pisse
mutatione facta , ibique condidisse monasterium in
facii profectione in Frisiam, hic numerus constare honorem sanctseMarioevirginis et apostolorum Petri
non polerit; siquidem in secunda profectione per et.Pauli, in quo « monacharumcoetum disciplina et
tres annos duntaxat moratus est in Frisia Bonifacius, regula sancli Benedicti vivenlium aggregavit. »Iste
antequam in Turingiam se conferret, ut constat ex locus ab urbe <listans passuum circiter tria millia
ipsius Actis. in septentrionem, nunc mcenibus auclus, canoni-
c Hoe est. sinus maris Germanici inter Batavoset corum collegio cessit.
75S S. LUDGERUS MIMGARDEFORDENSISEPISCOPUS. 7SG
quia non.ah huniana facundia, quse frequenter ad Al liihil erat in causa : sed hoc fecit artifex summus,
tempus deludit, sed ex Spiritus sancti gratia, se- unus atque idem spiritus Dei; qui omnia operatur in
cundum promissum Evangelii, in moduni fiuminis omnibus, dividens singulisproutATiIt.
aquaj vivae de ventre fluxit doctoris (Joan. yn): et S. Tunc eiecli Dei iter desideratum per%e'ntes
cor prudens ac docile pueri Gregorii tanta virtute et venerunt Thuringiam- Porro ad ^ugmentum boni
velocitate penetravit, ut ad unam incogniti eatenus sui, et ad comprobandam mentis ebrum constantiam
magislri exhortationem et prsedicationem obliviseer et longanimitatem, iri tanta paupertate invenerunt
retur et parentum et patrise : ipsaque bora , dum populum illuhi, ut vix ibi lillus haberet unde viveret,
complesset. magister sanctus prsedicationem suam, nisi de loiigihquoparum quid colligeret,' ut ad mo-
nolens ab eo.ullra disjungi, ivit ad aviani suam praa- dicum ;teni|)iis sustentaret' penuriam suam! Nam
dictam.abbatissam venerabilem Addulam, dicens, tota illa regio, in confinio paganorum rebellium po-
se vejle cum homine pergere, et ad discendos divinos sila, illo tempore inbensa erat et hostili manu vas-
libros discipulatum.ejus subire. At ipsa, carnali af- tata. Qua; tamen penuria neqiiaquam terrere po-
fectu constricta, illico repulit eum; et omnimodis terat mMstros Christi, ut ob' id subterfugerent,
hoc fieri posse renuit, quia utique non nosset homi- quo liiinus annuntiarent eis omne consilium Dei :.
nem, neque quoiret. Sed sicut scriptum est : Aquw B5 sed juxta exemplum apostolicuiii (/ Cor. iv) ccepe-
multm^nonpotuerunt exstinguere charitatem (Cant. Timt laborare maiiibus suis quse opus erant sibi et
et eis qui cum illis erant, atque cum illo
YUI); puer Gregorius in proposito suo permansit, populo in ten-
dixit ad Addulam aviam suam .- Sinon vis mihi dare tationibus suis iirmiter permanere, et circumquaque
ambu- prsedicando invitare ad coelestia regna. In his
equum ut equitare possim cum eo, pedibus ergo
lando absque dubio vadam.Cum illo. Sic ergo alter- sludiis perseverantes , secundum formam primitivse
cando de ignoto itinere diutius disceptabant ad invi- Ecclesise erat eis cor imum et anima una (Act. iv);
cem : sed tandem prsevaluit eharitas electi pueri etaugebat Deiis qiibticiieniulliplici numero, qui salvi
Gregorii, et, ut dignum erat, carnalem amorem vicit fierent in idipsum.
dilectio spiritalis. Videns ergo famula Dei Addiila , 6. Tunc fama sancti magistri et futuri inartyris
quia prudens eratTemina, animum inflexibilempueri,«
Bbnifacii coepit dilatari per omnia orientalia regna
dedit ilii pueros et equos, et dimisit eum ire cum Francorum. Coepit quoque et electus adolescens
sancto magistro in opiis quod conipleverutit simul Gregofius in discipulatu ejus proficere setate et
lector sapieflfui, et in tantuin amabilis fieri magistro , ut
usque ad sanetUni martyrium ejus. Intelligis,
Gre- _, qiiasi unicum' filium eUiii diligeret, jain, adjutorem
pius et prudens, quem secutus sit 'electus puer
in
gorhts in lioc facto, ut inconsultis parentibus omni- Melem ilium habens omni opere bonb. Hic autem
resis- tantUsprofectus electorum Dei non est initiatus per
btisque propinquis, et ipsa quss prsesens erat
tente avia, tam subito mutaretur. Idem enim spiritus opuleiitiam et muhdarias delicias, neque per securi-
in
yldetur mihi in hoctunc opera'riT>uerd,qui aposto- tatem et prosperitatem vitse mortalis, sed fame,
los Christi fetdispehsatores ffiysteriorum Dei ad illud et huditate, et laboribus multis. Ih quibus omnibus
inflammavit ut ad unam vofiem DbmM , relictis re- et opere manuum vivere cogebantur, etnonnunquam
tibuset patre, sequerentui' Redemptorem. Conteraplis vicinam paganoium persecutionem ob metuni mortis
reliclis ciim populo simui in civitatem fugere, ibique in arto
igitur parehtibus et patria, omnibusque retro
quse carrialiter blandiri poterant menti adoleSCentis, pane et angustiis per dies plures habitare , donec
secundunf Psahnistoe (Psal. xvi) dictum heatus puer collecta multitudine suas cives manu validiore eos
Gregorius propter verha labibram Dei secutus esi iterum effugarent. Hoc ergo cerlamen quoniam per
- vias duras. Duruih naffique eral et vaide asperuia , imiumeros vicos inter paganos et Christianos gerc-
ut qui in patris domo multum diviiis in jocis et 'de- batur, idcirco iiiac et inde niagna pars regionum il-
liciis.erat nutritus,, .unum peregriiium et.pauperem laruin redacta erat in soliludinem. In tam forti
homiuem sequerelur,nescieiisquo iret; et in.tantum n autem etpericulosa in diebus illis decertatione , in
ei obediret, ut offiries alios koinmeS et potentes sas- tanla pugna et perlurbalione dimicantium populo-
culi et proprips parentes tanqtiam surdus non audi- rum, electus paslor Bonifacius nunquam cessare
ret, dummodo illius prseceplis obsecundarelur iii om- potuit a custodia et instructione gregis sui : verum
nibus. Quanta eiiim auctoritas lucebat jam tunc in tanlo fuit constantior et paralior pro ovibus suis
futuro martyre Bonifacio , sestimare quis pbterit, aiiimam suam ponere , quanto rabiem luporum fre-
fi-
quse corpueri tam subita immutalione iocitayit ? aut quentius yidit et atrocius imminere. Simiiiter et
quis ardor charitatis ad obediendum ignoto magistro delis discipulus ejus Gregorius adjutor infatigabilis
mehlem juyenis inflanimavit, ut siibito oblitus sui., in opere Dei ciim magistro permansit in custbdia et
secutus sit Cbristi pauperem", omnis mundanse sub- educatione gregis €hris!i, factus secundus pasfor.
stantiae.inopem ? Non hocfecitamor auri etargenti, 7. Eo usque autem hsec ita gerebantur, donec per
non cupido prsediorum et superba jactanlia, quoriim gratiam Christi triumpharet Christiana manus , e{
' » id contigit anno Cbristi 722 , cum Bonifacius, . cimum prsetervecto , qui proinde anno Chrisli 708
dimlsso' in Frisia Willihrordo, a.d Hassos et Thurin-' natus est. :-
gos se converlit, Gregorio jamaiinuni quarlum de-
7S7 VITA S. GREGORHABBATIS. .755
pax plena Dei Ecclesiis redderetur. Et erant magis \. niagis.trp,in omni operum virtuteet decore sapientise
ac magis crescentes ac proficientes in qpere Domini, diyinse,s,ecundumfprmam niftgistri^ aquo ciidicerat.
sicut inproesentiarumcernituf , consideranlibus re- Et s^icjn his p.innibus, secundupi P§a}mist8edictum
giones itlas. Sed quid nos miseri, pigri et inertes , (Ps,«/. Lxxxm), qui electis«DeiJegeni.dpditinvirlute
in pace EcclesiseDei djcturi sumus, qui non gregis pperum, dedit et benediclionem in mulliplicatione
lucra, sed coinmoda npslra semper quserentes , ..yix , et profectu discipulprum,; ,et sic ibant"de virtute in
unquam iri custodia ovium; conlra rabiem. luporum yirtjjtem, quotidig i^mglius proficientes .et trescen-
vel unumlatfatum minimi sefmonis emitlimus? qui, tes in pmniippere bpjap," : - .v^Tfri'
sicut dixi, in pace Ecclesisepigri sumus etsomnp- .9. Interea, dum haic-ita geruntuf ab electis Dei
lenti iri custodia gregis, in lucris yefo carnalibus Bonifaciq et discipulis; ejus,' successerunt in regno
nimiuhi sirenUi et pervigiles. Isli autem.de qujb.us patri Carolo religiosi filii Carlmannus et Pippinus,
loquimur , iii tanta perlurbatiorie et belloruiii certa- palre debitum uniyersoe cfirnis persolverite et trans-
mine, nori solum' in sui intima et casta custqdia eunle de hoc mundo. Tjcmc-piifilii patri succedentes
mundis cordibus permanserunt, sed etiam in lucro i» regnum, quia eis undique per gratiam Christi
gregis et discipulbrumdocumentis tanta benedictione major.quies erat Jargita bellorum quani-fuissetpatri,
Dei djiatati sunt, et propria vigilantia per Dei adju- P.coeperunt in regno suo, inspirarite Deo, religionis"
lorium hiultiplicati. ojficia inlentius quffirere et meliorare. Ccepit et hoc
§. Tunc priores et prudentibres Francorum,qui audire beatus Bonifaciusfuturus martyret discipuli
electum Dei martyreni Bonifacium ejusquediscipulqs ejus, cceperuntque frequentius approximare palatio
venerabilem Gregoriumet socios ejus iri tanta virluie quam fecissent, .et loqui cum regibus,; et"prsedicare
operum et fortitudine constantioenpsse et inlelligere secundum datam sibi a Deo gratiam populum Dei in
potuerunt, coeperunt eis et sua offerre diligentius ipso palatip. Et- in tantam gratiam yenerunt apiid
de die in diem, et laudem tante, beatitudinis et reges.supradictos et omriempppuluhiFrancorurn, ut
unitatis apud regeffi Francorum seniorem Carlum omnes una voce dicerent et coricordarent, beatum
noii celare. Cqepilqueet ipse rex yirum.Dei Bomfa- JBonifacium dignissimum esse episcopatu et omni
cium velle yidere, jussitque eum yeniye ad se. Qui Lonore, exceplis illis.pseudo-doctoribus* et adula-
cum venisset, pon statim in initip honore sibi cpn- toribus, • quos superius dixi :;qui et eum ihtefficere
digno receptus est a rege, sed sic cpmpetenter dir aliquando molili suht; sed non dimisit ehm ©oini-
latus : quia fuerant quidam pseudb-doetoreset adur pus protector ejus venire in malevolas nianus ePruin,
latpres, qui famam sancli viri et discipulprum cjus „ donec annuntiaret, secuhdum dictum Psalmislse
obfuscare.et impedire cpnati sunt apud regem a..Ve? (Psed. LXX),brachiumet pbtentiam Dei gehefatioiii
rumtamen ex illo die ..crevit anior et hpnpr hominis quoe veiitura erat. Igitur ipM soli coeperunt contra-
Dei et discipuloruni ejus.apud omnes, quj fidemillo- dicere et eum blasphemare quantum potuerunt, at-
rum et yitam,stire et investigare intejciusdesidera- que affirmare, hon esse eum dignum episcopatu,
bant: et juxla dictum Evangelii, justificata est sa- quod peregrinus erat. In tantum erant tunCsanioris
pientia a filiis suis (Luc. vn). Redierunt electi Dei consilii laiei quam clerici; videhtes sapieiiiiariiDei
iterum.,ad sua , et in cpeptooperft sine ulla hsesita- et gratiam esse in hoffiine illo, ut quo ampliusper-
tione permaneutes in Thuringis et in Hassis, ,ubi yersissimi illi, hon oico-episcopi, qtiibuS homen
tunc temporis maxime ppus erat doctrina illorum illud •datum ,est immeritOj;eiim^yiluperare -eoriati
ob vicinilatem paganoruni et indoctam plebem. Ibi- sunt,itanto.ampliUs diligereturab"omnibus;re'Plattdi-
que coeperunt ab offerentibus propter. amorem Dei bus efferretur, quoadttsquein-certameri Vghiferitco-
et salutem animarum suarum modica loca territo- raniiregibus et coram universo; senatu p&puliFrari-
riaque suscipere , et in eis ecclesias construere, et, corum. Sed quid opus est •'dicerc -de: illa discepta-
in hoc quoque opere , sicut et in prpedicationesua , lione quambabueruht. tun;e ad invicefli,''rilli.scl!icet
cum benedictione Dei niultum proficere : de quibus Uperversisstoi,-quos hominare'holb, ex Unayparie; et
locis est unus in Thuringia-, nomine Erpesford , et sanctiis Bonifaciusex altera'cum'disciphiis^his' Gre-
alius in Hassis, Frideshlar, cum cseteris;npiinulljsj. gorio et sociis ejus; dum corifusi-,'etrsfefutati'ab
quqs.initiaverunt electi Dei, et exeohiere cultu.di- omni senatu et ab ipsis' regilius, iude ;discedefent
vino,;.Tunc creverunl loca,divitiis, creyitque nimie- adversarii, et sasietiis:Bohifaciusfuturu¥ -Sfarlyf-ad-
rus discipmorum; ac virlule operum proficiebat. boc perveniret, ut absque ullius contradictione^ una
Creyit^etiam beatus adolescens Gregorius cum.suo, omiiium voce eligeretur iii ejiiscqpatus subjihiis.si-
"a
Et tariienCafoluhi Tiiditeiri favisse.Bonifacio,et, litteris tribuendum est.
eum.hiGpnspectuni admisisse ^cphstat ex epistola J>Fortean Cleniente et Aldebertb, pessimisTIi&3fe-
ipsips Carpii, quae est inter, Bonifacianas 52, epi-. licis, de quibus in Aclis sancti Uonifacii, hisi qubol
scopis, djjcibus, comitibus, yicariis, domesticis,. auctor etiam episcopos notat infra ; an''Virgilium?
aliisque regni Francorum oplimatibus directa cum. quem Bonifacius apud Zacliafiam accnsayit ihvasi
hoc exordio: « Cognoscatisqualiler apostolicus vir episcopatus, ex lib. 11Othloni,.cap. 9, et Cleniens'se
iii ChristbPater Bouifacius episcopus ad nos venit,.. episcbpum venditabat, ibid/tfaif/"k. Huc speclat'con-.
et npbis suggessitquod sub nostro. mundeburgio,vel: cilium Romanum ibideffi-,:et Suessiohense • in qu©-
deferisiPiiee'umrecipere 'deLerpmus,».e.tc, quod la-- Aldebertus et Clemens darimati anuo 744, , —
men etiam comniendatitiisGregofiipapoead Carolum
759 S. LUDGERUS MIMIGARDEFORDENSISEPISCOPUS. ffin
mum gradum, et Maguntia metropolitana Ecclesia A et sanctum corpus ejus martyrizatum in eodem sus-
ei daretur a regibus providenda et regenda <*.Ex eo cipere : et in tantum provehere et glorificare eum-
die quanlum claruerit sapientia ipsius omni regno dem locum, ut ante obitum suum de hoc mundo,
Francorum, quantasque synodos cum religiosis re- quadringentorum circiter monachorum, exceptis
gihus ad correctionem populi postea inslituisset, non pulsantibus d et aliis minoribus personis, quorum
in isto opusculo modo dicendum est, dum in modum numerus multiplex erat valde in ipso monasteno,
solis effulserit in templo Dei, ac proedicalione sua et posito juxta fluvium Fulda, Pater exstiterit et prse-
exemplis omnes nebulas eftugarit infidelilatis et hse- ceptor. Duo autem ex illis electis Dei, Wigbertus et
reticoe pravitatis: quoniam et ista omnia in libello Burghardus, ante magistrum migrarunta sseculo.Sed
de passione ipslus scripto plene et lucide manife- non sunt illi absque palma eleclionis suse, dum ad
slantur. regna coelestia magistrum prsecedere meruerunt, et
10. Ad hsec autem universa non modice adjulus in regionibus suis pro sanetis Dei habentur et colun-
est ab electis discipulis suis, post magistrum claris- tur ab omnibus qui vitam illorum et virtutem cum
simis proedicatoribus et columnis EcclesioeDei: quo- Deo nosse potuerunt. Cernis, o lector intelligens et
rum unusquisque civitatem ct regionem suam, sicut diligens, quanta charismata in uno homine fuerint;
Lucifer mane oriens, illuminavit exeinplis. Et do- B et quid pauper ille, qui solilarius dudum in Freso-
ctrina sua beatus Gregorius Trajectum [Utrecht], nioe partibus fuerat, per tempus ostensionis susefe-
antiquam civitatem, et vicum famosum Dorsladbcum cerit ad fructum Ecclesise Dei. Non autem ipse hsec
illa irradiavit parte Fresonise, quse tunc temporis per.se potuit, sed secundum Apostolum, gratia Dei
Chrislianitatis nomine censebatur. Idem usque in cum eo fecit hwc universa et stabilivit (I Cor. xv).
ripam occidentalem fluminis quod dicitur Lagbeki, Igitur quia paululum propter communem laudem
ubi confinium erat Christianorum Fresonum ac pa- discipulorum sancti magislri Bonifacii a proposito
ganorum, cunctis diebus Pippini regis. Lullus Ma- itinere narralionis elapsus sum, nunc iterum ad id
guntiam metropolitanam civitatem cum maxima redeam unde digressus sum.
parte Christianorum Fresonum, qui in parochia ur- 11. Tunc bealus Bonifacius martyr futurus, lu-
bi.s illius constiterunt, incoluit. Megingodus, venera- bentibus religiosis regibus, cum conseusu omnis
bilis pater et paslor gregis sibi commissi, civitatem senatus populi Francorum, missus est Romam ordi-
Virzeburg cum suis adjacentiis in sua sorte sale nandus in episeopalus gradum ad Gregorium papam
sapientise et doctrinoe' suoe condivit et custodivit. tertium e a primo : ibique ei nomen suum modo om-
Willibaldus, electus Dei anlistes, episcopatura quod nibus notum et divulgatum, simul cum benediclione
nuncupatur in Hehstedi c, in parte proxima nobis et gradu episcopatus, ob facundiam linguse et gra-
Baguariorum; idem in Nordgoe simili modo, utpius tiam labiorum a Deo sibi donalam, inditum est ab
Pater a fundamentis illud erigens melioravit et custo- apostolico pontifice Bonifacius, qui antea Winfridi
divit. Necnon et germanus prsedicti Willibaldi, no- vocabulo censebatur. Sicque sanctus vir, et gradu
mine Winnibaldus, presbyter, magislro meo beato decoratus et nomine, coram omni clero et familia
Gregorio valde charus, et ipse locum et regionem beati Petri principis apostolorum et coram ipso Gre-
suam sancte et feliciter illustravit: qui post obitum gorio papa prostravit se, et oravit, ut propter Deum
suum quid vivens fecerit, magis miraculis ostendil. et amorem sancti Petri ihidem Hlicoin ipsa ecclesia
Sturmi vero venerabilis abbas, unus ex numero illo cum supplici devolione pro se flecleret genua omnis
electorum Dei, quantum profecerit in eremo sua clerus qui prsesens aderat, et unanimiter omnes ora-
post marlyrium sancti magistri, Bocauna silva in rent Dominum, beatumque Petrum intercessorem
testimonio est: quse prius omnimodis inculta erat invitaret et auxiliatorem orationis suoe, ut bono fine
ac desertum, nunc autem ab oriente usque ad occi- et Deo placabili lerminare mereretur et concludere
dentem, septentrione usque ad meridiem, ecclesiis dies suos. Qui etiam omnes, inspirante Deo, unani-
Dei et electis palmitibus monachorum repleta est. _ miter cum summa devolione lncliaantes se coram
Qui etiam Sturmi abbas hoc meruit privilegium a reliquiis beati Petri principis apostolorum, comple
Deo et sancto magistro prse condiscipulis suis, ut verunt petitionem ejus, sacra oratione et pastoris et
ipsum locum quem magister sanctus elegit ad sepul- gregis fusa ad Deum. Qua3oratio cum sanctis meri-
turam corpori suo, possidere mereretur et Mtiare, tis ipsius conveniens quantum valuerit apud Deum
a Id factum esse anno 74S aut insequenti, pro- dicti. Quanquam Adelardus abbas Corbeiensis cleri-
bavimus in Vita sancti Bonifacii, ad lib. n Olhfoni, cos canonicos monasterii pulsantes vocat in Staluto-
cap. 7. rum lib. i, cap. 3.
b Nunc oppidum situm ad Rheni ripam, eo in e Hic duplex menda. Neque enim Bonifacius a
loco ubi e veteri Rheno profluit Lecca, liic Lagbeki Gregorio lertio, sed ab ejus decessore cognomiue
dictus. Beech enim vel Bach, Teutonicis flumen, ordinatus est episcopus; neque primum in episeo-
prsenomen Leccaro vel Leggam admitlit, ut recte pali ordinatione nomen accepit Bonifacius : quod
Browerus monet. ulrumque es sancti BonifacMActis conslat. Certe
c Alii Eicstat appellant. Lege Acta sancti Willi- alia qusedam facta prseposlere narrat auctor, ut refu-
baldi et aliorum hic nominatorum suis locis. tatio pseudo-sacerdotum, supra num. 9, quaelonge
d Id est novitiis. Lege Haeftenum in lib. iv, post Bonifaciiordinationem facta esl.
tract. 1, disquisid i» ih Regukm sancti Bemv
761 VITA S. GREGORIIABBATIS. 762
omnipotentem, lestatnr sanctum martyrium ejus \ operebono; docentes et instruentes in via Dei, qua
peractum in diebus senectutis, etiam tunc nimiseim- ipsi ibant, non solum populum et prOceresFranco-
becillitalis corporis sui, dum in decrepila setate po- rum : sed etiam ipsos reges religi-»sobs-atesapientioe
situs, vivere in boc mundo non valeret diutius. Ecce divinse non mediocriter oondierunt. Et &c in con-
quomodo sapiens architectus et electus Dei pontifex sensu et unanimitate regum, et cuncti populi per
Bonifacius, non super fluidam arenam humani con- omne regnum Francorum coeperunt quotidie magis
silii et superboecontumacise, sed super tulissimam magisque detrimenta fieri diabolo, et incrementa
petram divini consilii el apostolicoehumilitatis oedi- EcclesioeDei; hoereticoepravilates non apparere, et
ficavit domum suam. Et idcirco, dum venirent flu- catholica fides in omnibus rutilare, ac religio munda
mina humanseadversitatis ac perturbationis, flarent- et immaculata longe lateque clarescere.
que venti diabolicoe tentationis et callidilalis, et 13. Sed quia adhuc usque communiter et mixtim,
impingerent in domum ejus, non potuerunl eam nunc de sancto magislro et martyre Bonifacio, nunc
movere : quia secundum Domini dictum, fundata debeato Gregorio electo discipulo ejus, modica quae
erat super firmam petram, quoepelra erat Chrislus. polui-ex magnis, de sancta eorum conversatione ob
Noster modo intercessor et certissimus palronus. D utililatem audientium et exemplum futurorum litte-
apud Deum consideravit perpendens, in quanto peri- D ris commendare curavi; deinceps specialiter beati
oulo et miseria, humana consliluta sit infirmitas. Gregorii facta et virtules, et saluliferaeproedicationis
Non in semetipso posuit fiduciam suam, juxta mo- documenta, quibus erudiri licet indignus, et inter-
rem superborum partis adversse: sed ad humilita- esse merui ab infanlia, paucis aperire non negligam.
tem aposlolicam et filiorum Dei reeurrit, in largita- Et primo, dignum et memorabile tipus ab eo evan-
tem divinoemisericordise et devotam supplicationem gelice peractum, inlimandum existimo, quod de re-
EcclesiseDei solidavit spem suam. Sic enim et apo- missione et indulgenlia inimicorum mirabili chari-
stoli Chrisli, eorumque suecessores et cohoeredes in tate et posteris profuturo exemplo implevil. Fuerunt
regno Dei, in omni labore et tribulatione sua, ora- ei fratres nobiles et eximii d.e patre generati, el de
tione EcclesiseDeisine intermissione adjuli, omnia matre ejus nati alii fralres, et tempore et viribus
potuerunt implere quoe eis prsecepta erant a Do- secundum sseculi dignitatem minores : quibus ne-
mino. Eia prsesules et proedicatores populi Dei, eo- cesse erat in obsequio esse majorum. Factum est
dem honore et pari gradu in hoc sseculo decorali, aiitem, ut aliqui ex majoribus fratribus honorati a
aspicite et intelligile, et assumite exemplum justi rege, mitterenlur in longinquiora regna Galliarum;
hominis : ul cum vocati a Deo et electi ab Ecclesia _ illuc et subsequi, et inhoerere necesse erat juniori-
Dei, non muneribus obcsecati, ad gradum episcopa- bus. Dum vero post spatium temporis peracli, et
tus et ad regimen sanctum accesseritis, juxta formam parentes visitare placerel et palriam; accepla licen-
ejus vos instiluere, fructumque afferre valeatis per- tia a senioribus suis, duo uterini fratres proccepioris
mansurum in vitam seternara mei Gregorii coaperunt ire,' et propositam car
12. Et in illo quoque itinere, dum sanclus mar- pere viam, ut ad Franciam, id est naturale solum,
lyr Bonifacius Romse, sicut superius diclum est, pervenire potuissent. Qui dum irent in via, juvenili
sacro gradu sublimatus est, beatus Gregorius proe- audacia amplius securi quam oporteret, in quadam
ceptor meus, electo magistro infatigabilis comes silva latronum crudeli manu circumdali el occisi
permansit; intrans, et egrediens, et pergens ad im- sunt. Quod slatim tam lugubre nuntium dominos
perium ejus, sicut semper solebat in omni opere eorum celari non potuit, qui in illis diebus principa-
bono. Et non solum in hoc eodem itinere, merilun tum non modicum ipsis in locis habuerunt. Quodut
humililatis et obedientise suse peregit, ut dignum audierunt, miseruht circumquaque satellites suos,
est juniores subdi senioribus et majoribus suis in qui eosdem latrones.et carnifices exquirerenl el com-
omnibus; sed etiam plura volumina sanctarum Scri- prehenderenl. Qui et inventi et compreliensi, et Ji-
pturarum, largiente Domino, illic acquisivit, el se- Q gati statim adducli sunt. Et licet digni haberentur
cum inde ad profeclum.propTium discipulorumque omni poena, et crudelissima morte interfici; tamen
suorum non modico labore advexit domuni. Sed et ob reverentiam et amorem fralris eorum domni Gre-
pueros duos cum consensu magistri in discipulatum gorii, cogilabant, ut eum aliquid in hoc consolaren-
suum, Marchelmura a videlicet et Marcuvinum de lur post mortem charorum, si ipsos homicidas et in-
gente Anglorum, secum iride adduxit. De quorum terfectores eorum ad ejus dominium et prsesentiam
seniore Marchelmo religiosissimo et sancto viro, pervenire facerent, ut ad salisfactionem el mitiga-
ut dignum est, donante Deo, suo loco aliquid plenius lionem doloris sui, qua]i vellet morte ipse eos inter -
dicam. Tunc felix comitalus, magister videlicet fici juberet. Quod el fecerunt; duos ex illis praesen-
sanclus et discipuli ejus elecli, et propriis meritis tari jubentes, carnaliter duntaxat cogitantes secun-
et intercessioneomnis cleri ac familioesancti.Petri dum slultam sapientiam sseculi hujus, quse inimicis
commendati Deo et sanctis ejus, reversi sunt do- pie parcere non novit. Ipse vero, ut erat vir spirita-
mnm, crescentes-et proficientes ex illo die in omni lis, doctus a DominoJesu Christo et sancto Evange-
a Hic est Marchelmus sancti Suidberti episcopi comes ac discipulus, cui spuria de sancto Suidberto
commenla tribuuntur sub nomine Marcellini;
763 S. LUDGERUS MIMIGARDEtORDEJNSIS.EPISCOPUS. ,754
lie ejus, in quo didicerat scriptum : Diligite inimicos t\. Deo ei datum fuisse, qui ejusdem electi viri et yitse
vestros; benefacite hisjjui oderunt vos,_ut.silis filii meritumpensare volu&rit,,et, pretiosissimum sapien-
Patrisveslri qui inccelis est (Malth. y), spiritaliter Use ejus thesaurum investigare. Proplerea et boe
eos et gratanter suscepit; cogitans; utrinque, etde ,digiium esse mqmoria videtur, qualiter discipulos
sua salute sempiterna, et de fratrum interfectorum suqs simul cum.eis communi yita conversandOj ut
absolutipriq : exeinploque posteris profuturp, et jussit pater filios educarit ef,dilexerit, singuhsoue tanto
eos absolvi, et balneari, vestihus. indui mundis, •£!(,- cjharitatis glutino jungeretur , ut apostolicum illud
que cibis refici. Tunc ad se ductis prsecepit dicens : sanctum et prseclartim teslimonium non tantum ex
Ite in pace; et cavete, ut non ulterius tale malum o^reproferret ad.oedificatioiiemaudienlium, sed opere
perpetrelis, ne deterius vobis aliquid conlingat. Et et yeritate ,ad iniitandum cunctis ostenderet, quod
jussit in paee deduci, admonens palerna charitate, de vocatioue et electione Gmniumgentium a B. Petro
ut a caeteris propinquis suis caute se cuslpdireiit, apostolo dictum constat: Quomodo in omni gente,qui
Quid nos modici et iufirnii ad heecdicturi sumus, qui timet Deum, et operafyr justitiam., acceplus est illi
nec minimi verbi lsesiouem absque ultione, ubi fa- (Acl. x). Non enim ex una qualibet gente ejus erant
cultas suppetit, ferre valemus ? Dum de perfectis discipuli cpngregati, sed ex. omnium vicinarum na^
talia cognoscimus, pensemus, ubi nostra infirmitas;'B tionum florihus adunati; ,et: tanta familiaritaje et
prostrata jaceat, quse nunquam tale aliquid vej mansuetudine Iseliliaque spiritali illuminati sunt, ut
mente concepit: ut flere magis libeat, quam aliquid luce clarius daretur agnoscij quia de uno patre spiri-
dicere. Forsitan obtinebunt nobis veniani lacrymse talietde matre omnium charitate generati;sunt et
apud pium judipem Deum, qui in meritis fiduciam coadunati. Quidam enim eorum eraut de nobili stirpe
habere non pqssumus. Francorum, quidam et de religiosa genteAriglorum;
14. Sed et bpc silentio minime tegendum est, quod quidam vero et de novella Dei plantatione diehus
Marchelmo yenerabili viro narrante didici, "cujus nostris incboata Fresonum et Saxonuffi; quidam
superius memoriam feci: quia post martyrium san- autem et de Baguariis, et Suevis, vel de qnacunque
cti magistri, a quo per graliam Christi et meritum nalione et gente misisset eos Deus : quorum ffiimmus
sanctitatis ejus omnes confhaes nationes illuminatae ego sum,modicus et infirmus alumnus. Quibus omni-
sunt, ipse quoque B. Gregorius a Stephano aposto- bus undecunque, quasi ad unum ovile colleclis,-pius
licse sedis prsesule et ab illustri et religioso rege Pater etpastorGregpriuset spirilalianutrimenlado-
Pippiao suscepit auctqritatem seminandi verbum ctriiiarum et eloquiorum Dei, et corporalia almenta
Dei in Fresonia: inqua primus sanctus Willibrordus, eadem devotioiie procuravit et donavit: etita inspi-
G
cognomento archiepiscopus, in conversione gentis ralus a Deo exarsit iu amore et instilutione discipu-
illius initia\*it rudimenta Christianoe fidei cum disci- lorum, ut nullus pene prseteriret dies, quo non
pulis suis. Deinde senescente eo in opere Dei, et primo. mane paterna sollicitudihe corisedens, singu-
stabilito «pisGOpatuin lpco qui nuncupatur Traje-r lis quibusque venientibus; prout quisque quoesivit,
ctum et alio upmine Wiltaburg, et migrante ad Do- poculum vitse propinaret, et irrigaref eloquio Dei.
minum de hac luce, successit sanctus Bonifacius , ifi.Ipsorum quoque discipulorum ejusplurimi tam
idem archiepiscopus et martyr, quemoculis meis nobiles erant, tantoque prsediti ingenio et doctrina
ipse vidi candidum canitie ef deprepitum senectute, Dei, ut ad arcem episcopatus c et merilo vocareii-
plenum virtutibus et vitoe merilis. Quo tempore in tur, etvenirent; plurimi verb eorum, eequaliter edo-
ejus discipulatu, sicut superius memoravi, B. Grego- cti et disciplinali, etsi 11011tanto gradu sublimaii
rius prseceptor meusab ineunte selate fuerat enutri- sunt, meritis tamen non erant exigui, sed scientia et
tus, cui et successit a pius boeres ejusdem gentis charitate Dei eximii. Operocpretium et clignum esse
Fresonum paslor et prsedicator ordinatils a Domino videtur, ut quoquo modo valeam, singulorum testi-
ei a principibus supradictis EcclesioeDei. Eademque monia, suis in locis, et signa charitatis non abscon-
charitate, sicut el fidei firmitate, qua prsedecessores dam. Interim lamen de B. Gregorio, quoacoeperam,
sui, sanctus videlicet Willibrordus: arcbiepiscopus pauca de multis, adprofeclum audieniiuni proferre
et confessor et .Bonifacius martyr atque archiepi- conabor : quoniam peccati reus esse perlimesco, si
scopus, larga et melliflua eruditione populum irra- de cognitis, et tam profuturis bonis, vel extrema
diavit simul cum chorepiscopo et adjutore suo Aln- qusedam narrare non incipiani.
berto i>,qui de Britannia et gente Anglorum venie- 17. Erat enim vir ille venerabilis, secundum Sa-
bat, magnis vitse meritis pollens : et eadem bene- pientise dictum, qui post aurum nOn abiit, nec spe-
volentia juxta vires Domino studuft animarum hicra ravit in thesauris peciinise : ideo stabrlita sunt bona
acquirere. illius in Deo , et eieemosynas ejus divulgat Ecclesia
1S. Quod eUam et in discipuloruiti multiplici be- sanctorum. Noverat utique scriptum ; et opere novc-
ncdictione ditatus est B. Gregorius, nemo dubitat a rat et veritate, non sermone casso : quia radis eit

a Non tamen ordinatus episcopus, ut patet tum-es f rajeclensium cura,


plura leges in Actis sancti Lud-
Actis S. Bonifacii, tum ex Observaiionibus prseviis geri, infra.
ad hanc VitanW ; ^ >.,,., '-' >'-'Idehitestatur Altfridus
b De Aluberto Gregprii ciiorepiscepp in commissa jium. in.Viia sancti Ludgeri,
8,' quos inter numerandus ipse Ludgerus.
763 VITA S. GREGQRH'ABBATIS. - 76fi
omnium tnalomm cupiditas (I Tim. vi);. et idcirco A sedulo in ccelesti prsedicatione sua Iioc usus est pra-
eam quasiimmaiie prsecipitium et inferni foveam ex. culo et hortamento,vir.tutum. . ,,.- *
hofruit, et prsecavebat m omnibus. Sicut enim cu- 18. Et quoniam superius, uno qperis testimonio,
pidi pecuriTarum, ef avari qui animam suaffi vena- quod tam religiosevir Dei,Gregorius secundum Do-
lem habent,'timent ne prodant et perdaht lucra ter- minicam oralionem de remissione implevit, multa bo-
rena; sicmeMt vlf ille sanclus, ne forle abscon- norum operum insignia demonstrantur-j.libet et illud
derido ea et custodiendbperderet coelestia. Et idcirco referfe, qualiter fecit in quotidiana cpnversatipne
quotiescunque aiiri et argenti in potestatem ejus ali- sua de onmibus obtrectatpribus suis,: qui ei aliquando
quid devenerat, statim expendere curavitetpaupe- derogabaril propriis vitiisinstigati: qualiter eos non
ribus distfibiiefe ',' ut vif evangelichs secuiidurii quasi pro detractoribus exhorruit et odivit., sed
Evarigelii maridatum faceret et thesaurizaret sibi qiiasi amicoset adjutores semper amavit et adiit; et
thesauros in coslo, ubi nec aerugo nec thiea demoli- seciindum Psalmistaj dictum (Psul. xxxvn), tan-
lur, etfures noneffbdiunt nec furaritiir (Matth. vi). . quam surdus eos non audiens, et quasi mutus non
Et quoniani totam spem suam tam firmiter et expe- aperiens os suum, benigne cum eisdeni conversatus
dite collocavit ih ccelestibus, nihil eum nocere potuit est, nihilque eis nOgavit,quse amicis impendere de-
nec irretire, quod de terrenis et caducis delectabile B buit. Unde hoc ei, nisi gratia superna largiente, prse
esse yidebatur iu mundo. 0 viriim venerabilem et munditia mentis egregise venire potuitj quod tan-
electum, mansuetum et pium, coelestibus semper in- quarii parvulus tam obliviosus irijuriarum, tam tenax
tentum, et de caducis et terrenis minus cufantem : virtutum fieri valuit ? Sagitta eriini sermonis Domini
quod et hatiitu monslrabat et actu ! Nullurn in eo lo- hontantum ejus" Corporis aufes tetigit, sed etiam
cum invenit superstitio vestium et ciborum, non cordis aures veraciter penetravit, et illuminavit:
jactantia, et detractio : sed urio eodemque sequali ubi iri Evangelio, pamilo ad se vocafdj adhuc rudes
cum coeteris vestimento et yictu semper contentus apostolos suos, et cum ipsis simul bmne hominum
erat: et ex hac lihguae et vitse munditia foris inno- genus viam regni ccelorum qualiter iritrare debeant
tuit, quantse puritatis dilectione cor ejus interius admonuit, dicens : Amen dico vobis, nisi conversifne-
plenum erat. Ex simplici vero yestimeritorum iisu rilis et efficiaminisicut parvuli, nbii iritmbitis iti reg-r
atque ciborum, mbnstravit exemploauditoribus suis, nunicoslorum (Mattli. xvm). Hoc ergo eteum falni-
quod sernione docuit ex prseceptis.Dei et sanctorum liaribus et cum extrarieis iion seffibl eiercuif, sed
ejus. Nam legerat scriptum bealo Petro apostolo ad- assidue, nisi ubi districtio discipliiiaeet cbffectioni-
monente : Non in veste pretiosa (I Petr. m): et co- nis inter subjectos aliud exigebat. Sed dUnivir iste
1
apostolo ejus Paulo adhortante didicerat, quoniam C tam bumilis et paliens, pro amore divinb tam con-
esca et potus non est regtium Dei; sed justitia, pax, lemptibilia et Suse personse indigiia 'ef ferre voluit
gaudiiimque in Spirilu sancto. (Rom. xiy). De potu secluanimiter, el potuit; evenit lioc, quod in diebus
vero ejus quid dicam? in cjuo ei tantum erat tempe- ejus pene omnibus qui eum iibverant"iricogniium
ramentum, ut vix unquain, secundum Apostoli di- noii erat : quia pene omnes hi qui tanto viro hono-
ctum, niouico yino utetur (1 Tim. v), quod non esset rem debitum impendere rioliierunt, iiltione divina
aqua mixtum. Et nqn tantum in semetipso hoc percussi sunt, et ad cogriitionemsui, licet cOactiet
adimplevit apostolicum dictum; sed et omnes, sibi ihviti, reducli ut palam daretur ihtelligi scife voleri-
subjectos veiiementer semper admonuit, ut nunquam tibus, quia sub diviaa cuslodia fortiter intus prbte-
ebrietatis, malum incurrerent, sed velut inferni fo- gebatur, quamvis interdum anle oculos hominum
veam prsecaverent atque vilarent. Et de vitiorum superborum ferre viderefur indigna opprobria. Sed
qmnium destructione virtutumque oedificationein s.ua qui boc attendere voluerit etimitari, nori niediocrilef
prsedicatione propheticum illud frequenter proferre ei proficietad introitum regni coelestis:, duni oiimes,
solebal: Posui te ut evellas et deslruas, et disperdas qui eamdem viam praecesserunt, talia paterentur,
et dissipes, et wdifices et plantes (Jerem. i) ;'.volens secundum dictum et formam apostolorum, qui ibant
auditores suos omnes dictum hoc intelligere, quia "flagellati a conspectu consilii gaudeiites et dicentes, .
nunquam virlutum decor et bonorum operum sedi- quia per multas tribulationes oportet nos inlrare in
ficium surgit, nisi vitiorum labes et immunditia de- regnum coelorum(Act. v). '
.
struatur. Sed.et apostolicum illud gloriosum el omni 19. Verum quia inter virtutes ffiaximas opiis elee-
lauae dignum testimonium , propter incitamentum mosynarum ab ipso Domino et Redemplore nostro
charitatis Dei e.tproximi atque desiderium regui cce- est ordinatum, et omnes Scripturse sanctse Nqvi
leslis, fre,quentissime in conclusione proedicationis Testamenti et Veteris hoc opus salutlferum laudarit
susesolebat aptare: Quod oculushon vidil, nec aiiris et glorifieant; de largiflua eleemosynarum datione
audivit, neque in cor hominis ascendit qumprcepara- B. Gregorii ad memoriam posteritatis et jmitationis
vi( Deus diligenlibusse (I Cor. n). Sciens igilur prse- exemplum pauca sunt proferenda. Floruit enim vir
dicalor pius his duobus teslimoniis, prophelico scili- ille virtutibus aliis multis, sed niaxime in eleemo-
cet et sapostolico, intentis anditoribus multum con- synanim sacra purificatione fuit seinper intentus, in
ferri per cbarisma absconditum Spiritus sancti, quod tantum ut niliil sibi auri, nihil argenti' prseler Ec-
et prophetam implevit et apostolum; et idcirco tam clesia3'necessaria ministeria unqiiam feservare vo->
76"' S. LUDGERUS. VITA S. GREGORUABBATIS. 76S
luisset. Sed et de alia snbstantia sua,eadem benigni-' k fectum proprium et subditorum suorum , et loqui
tate largus habebatur et dilatatus, pauperibusque quaead sedificationempertinebant. Quodutique agere
Christi seffiper proficuus et pius : nihilque sibi ex non est oblitus; sed sicut semper solebat, tradere
ea, excepto victu quotidiano et veslilu simplici, vo- non destitit auditoribus suis. libros divinse legis et
Iuit reservare, ponens spem suam totam magis in monita salulis seternae. Nam et condiscipulismelio-
tremendi examinatione judicii, quam in prsesenlilo- ribusque meis in eadem raolestia plures tradidit
cupletatione thesaurorum et divitiarum mundi. Ideo- libros ; et mihi modico Ludgero librum sancli Augu-
que tam faeile pro amore Gbristi omnia largiri po- stini tradidit, quem Enchiridiqn, id esl Manuale, ipse
tuit quae habebat, ex cujus ore et exemplb eadem nuncupavit
didicerat quae faciebat: Quod superest vobis date 21. Hsecita agendo beatus homo Gregorius, a pro-
eleemosynam; et ecce omnia munda sunt vobis (Luc. fectu spiritualium successionumin ipsa oegritudine
xi). Consideravit eadem fide et charitate sanctos Pa- sua nunquam desinendo, auxit per singulos dies
tres in Veteri Testamenlo a Deo donatos, eadem spe sanaementis sapientia, licet imbecilh corpore, quod
remunerationis sempilernse de eleemosynarum ope-* sibi suisque ad ingressum regni coelesliset gaudium
ribus fructuosis semper fuisse sollicitos. Unde et in proficerel .sempiternum. Tertio tandem anno in-
psalmo sanctus Propheta pro bealitudinis testimonio choatoeoegritudinis,quasi auri more quodper ignem
hujus operis devotionemposuit. dicens : Beatus qui transiil, corporis fatigatione purgatus ad id pervenit,
intelligit super egehum et pauperem: in die mala Ube- ut nbicunque opus erat, inter discipulorum manur
rabitsum Dominus (Psal. XL).Sed et alius propheta portare necesse esset. Et nec tunc quidem vir vene-
de eodem opere sancto laudabiliter canit et dicit: rabilis ab opere Dei nnquam cessavit: sed aut divi-
Sicut aqua exstinguit ignem, ita eleemosynaexslinguit nos libros legere coram se, aut pro eadem mentis
peccalum (Eccle. m). Dominus quoque ipso pro hoc suae exercitatione ad coslestia psalmos cantare assi-
opere in die tremendo sanctos suos gratia sua el be- due fecit: sicque ad exlrema perducto imbecilla
nedictione sempiterna effert et extollit dicens: Ve- membra corporis, qusejam tunc leclo semper susten»
nite, benedictiPatris mei, percipileregnum quod vobis tare necesse erat, candida facta sunt ac nitida ad
paratum est ab origine mundi : quia esurivi, et dedi- instar lactis vel lanae alboe, ut innotesceret videnii-
stis mihi manducare ; sitivi, et dedislis mihi bibere; bus in quanta mundilia spiritus intus haberetur co-
nudus fui, el operuistisme, etc. (Matth. xxv). Talia ram oculis Dei. Tunc cceperunt conqueri et contri-
B. Gregorius de utroque Testamento, in quibus do- stari qui ibidem adfuerunt utriusque sexus necessarii
ctissitnus erat, intelligendo et penetrando proecepta p amici, tam de ejus transitu citius imminente, quam
et divinam Scripturam, legem vertit in opera: et de tardatione electi filii ejus Albrici, in quo totius
non auditor obliviosus factus, sed factor operis, in domus a spes magna incubuit: qui tunc temporis in
legeDei sempererat. Eia milites Christi, auditeet ltalia erat regali servitio occupatus ; et nemini no-
intelligite, et assumite exempla Patris hujus rectis- tum quando esset venlurus. Haecaudiens Pater Deo
sima et praeclara, ut vobis eliam adhuc in corpore dilectus Gregorius, coepit eondolere rncerentibus, de
vjventibus, et intuentibus ac diligentibus ea, inde seipso securus, et de filio sollicitus : et consolatus
crescat gratia Dei, largiens vulnerum nostrorum re- eos coepit, sicut frequenter sanus corpore ante sole-
media, unde itli creverunt tantarum virtutum orna- bat inter comniunia colloquia, propheticum illud prb-
menta. ferre ac dicere : Nolite timere, nori transibo, inquit,
20. Talibus successibus et vitaemeritis beatus ab- antequam ipse veniat. Quod quam veraciler spiritu
bas meus et proeceptor Gregorius, dum semper in praenosceret, rei probavit eventus. Nam triduo vel
melius crescendo proflceret, et prope jam ad septua- quatriduo ante transitum ejus, venit diu optalus et
ginta annorum aetatemtam charus Deo quam cunctis electus filius ejusAlbricusinopinate, cunctis nescien-
hominibus perveniret; adfuit dies , in qua militem tibus, excepto Patre spiritali, qui ejus adventum
suum Dominusadhuc meliorandosubvehere vellet ad jj longe ante praedixit.
sublimiora, et remunerationis ei prsemialargiri, quse 22. Tunc continuos illos tres dies aut quatuor in
meritis ejus debebantur et operibus fructuosis. Ta- communinlilitate et tolius familise salubri negotio
ctus itaque est ea moleslia corporali in sinislro la- dum ducerent, sano sensu quoecunquedesiderabant
tere, quam paralysin medici vocant: et crescente invicem conferentes; venit ei dies extremus morta-
eademmolestiaet ingravescenteper dies singulos, se- litatis hujus, ad ingressum regni et perpetuoesaluli
cundum Scripturae testimonium, flagellavit Deus praedesiinatus. Circumsteterunt eum discipuli ejus,
filium suum in hac peregrinatione (Hebr. XH), quem desiderantes adhuc quamvis infirmum Patrem diu-
e vicino erat recepturus ad palriam coelestiumman- tius secum habere, et de eo optando dicere ad iuvi-
sionum; tribus enim annis ante obitum suum, arre- cem : Non morilur hodie, non moritur hodie. Ipse
ptus esl illa infirmitate. Sed erat languor talis, ut in yero, viribus assumptis,quibus valuit: Hodie, inquit,
primis vix ambulare posset, vel manu deduci ad pro- volo licentiam habere. JEt his diclis, jussit se ante
~
"Nempe stirpis acgefteris sui, ex quo prodiit Ludgeri constat, ubiAlbricus Gregorii nepot dici-
Albricusin commissa Trajectensium: cura posl Gre- .. tur. -. ,;:;, .......•
gorium successor, at eniscopus, ut ex Aclis sancli
769 AD S. LUDGERI SCRIPTA APPENDIX. — ACTA S. LUDGERI. 770
oratorium sancti Salvatoris a discipulis portari, et j^ Dominum perrexit «; cui tanto tempore sincera.
ostium aperiri: ibique oratione facta et commu- mente servivit, proeslante eodem Dominonostro Jesu
nione sacri corporis et sanguinis Doniini accepta, Christo, qui cum Patre et Spiritu sancto yivit et
aspiciens ad aliare, mente ccelestibus intentus, ad regoatDeus per omnia sseculasaeculorum. Amen.
a Anno scijicet oetalis 73 (nam septuagenarius pa- ccenobionobilium virginurii Benedictinarum dicece-
ralysi correptus, trihus annis superstes vixit ex num. sis Leodicensis. Repugnal Joannes de Beka in Albe-
20), Christi vero 781. Siquidem annum quintum de- rico, quem in sede sacra S. Salvatoris (quse lum pri-
cimum agens, Bonifacio adhaerere coepit anno 722 ex maria erat Trajecti ecclesia ex dictis m Observatio-
nolatis num. 4. Diem signat Moianus inAdditionibus uibus ad Vitam S. Willibrordi) Gregorio consepultum
ad Usuardum vm Kalend. Seplemb. ln Aiinalibus fuisse affirmat, Sane in oratorio S. Salvatoris extre-
Leodicensibusa WilleimoHeda citatis sepultusdicitur mum spiritum reddidisse perhibetur supra. >,
Gregorius cum malre sancla Wastrade in Susterensi

APPENDIX.

ACTA SEU VITA SANCTI LUDGERI


AUCTORE ALTFRIDO EPISCOPO MONASTERIENSI.

(ApudLeibnitz,Script. rerum Brunswic.)

INDEX CAPITUM. torium in exemplis Patrum. Exempla etiam et aclus


sancti Ludgeri ideo plene comprehendere nequeo,
De persecutioneVursingi.
De expulsioueejus. quia non ea visu, sed auditudidici, illis ottestanlibus,
QuouiodoBadbodtentavltrevocareillum. qui ab infantia illum noverant, Hildigrimo sciliul
De obilu Pinpiui.
Deobiiu Vursingi. episcopo fratre ejus, et Gerfrido episcopo nepote ejut,
, De nalivitateLiafhurge. (J sed el sanclimoniali femina Herburga germana ejus,
QuomodoLiafburgede periculomorliserepfa sit. nec non et venerabilibus ejus presbyteris Aluberto ,
De nativitateS. Ludgeri.
De industriaejus. et Thialbaldo. Virtutibus igitur mullis atque
De adveutuAluberii, et qualiter una cum iudgero Atingo
trans mare rediil. signis, quaeper illum Dominus^operatus est^ per ne-
QuomodoiterumS. Ludgerns Iransmarinapeliit. gligenliam proetermissis, ea sola huic libello inscribi
QuomodoS. Ludgerusad patriam rediit.
DrfadventuS. Liafuvini. feci, quoeuna vohiscum aut visu deprehendi, aut
De obiluS. Lialuvini. facta certe cognovi.
S.
Quomodo Ludgerus in Fresia idola destruxit.
De ordinalione-Aibriciet S. Ludgeri.
Quaiuer S. Ludgero guberaacula plebium revelata INCIPIT VITA.
sint.
QualilerS.Ludgerusin Effresiadocuisset. 2. Vitam sancti Ludgeri scripturus, ratum duxi
Versus Joseph ad S. Lud.... [Cmtera [hujus indicis altius ut quibus in hoc saeculosit pa-
desunt.) repetendam,
" rentibus
editus, evolvam. Fuit in diebus Radbodi
regis Fredsonum vir quidam nobilis in ea gente Vur-
PROLOGUS AUGTORIS. singus nomine, cbgnomento Ado; qui quamvis fi-
1. Altffidus Dei gratia episcopus dilectis fratribus dem sanctse Trinitatis nondum sciret, erat tamen
et monachis in ccenobioS. Salvatoris et S. Patris D adjutor pauperum, defensor oppressorum, in judicio
Ludgeri Domino servientibus in Christo. quoque justus. Et quia gens illa eo tempore in er-
Pelitioni vestraeidcirco consensum prsebui, quia rore infidelitatis erat excaecata, multi multa injusta
charilati vestraenihil denegarepotui. Postulastis igitur a rege et ab ejus ministris sunt perpessi. Alios enim
crebris precibus, ut de Vita S. Patris Ludgeri ali- rex idem insidiando neeaverat, et haereditates eorum
quid scribere studerem , quatenus tam veneranda possidebat, et nihilominus sibi hsereditates eorum
illius exempla multis ad aedificationem proflcerent. vindicabat. Sed vir prsefatus se minfme subtrahens,
Ad quod studiosum opus peragendum , quamvis im- quominus veritatem coram rege et ejus principibus
parem me esse, et scientia et docirina debilem sci- defenderet, nullius personam in judicando juste , et
rem , tamen charitate cogente ad illud scribendum amplectendo veritatem respiciebat. Qua de re con-
animum appuli, quia nefas putabam tanti viri latere tigit, ut magnas a rege crudeli insidias pateretur, ita
virtutes. Cum beati Gregorii ad indagationem sacri ut juberet illum callide interfici, et facultates suas
verbi sonus dicat: Sunt nonnulli, quos ad amorem tolli. Quod lethale consilium illi continuo unus ex
coelestis patriaeplus exempla quam prsedicamenta consibariis regis nuntiare curavit, eo quod a plu-
incendunt. Fit vero plerumque animo duplex adju- ribus diligeretur.
• -• 772
771 ^D g. XUDGERl SCRIPTAAPPENDIX.
3. 'TuncVursingtt&uha citm'conjiige1baAdalgarda jj^ mini conjugio copulatsesunt, vivente patre, habuit-
et filib uno, queni' habebat, Nbtbgrimo nomiiie, et que progenies illa magnam familiaritalem cum san-
cuiu pauCisdomeslicissuis bcculle fugiens ad ducem cto Willibrprdo, uec non et cum sancto Bdnifacio,
FraricbfUra,"nbmin'e'Grimoliluni a pefvenit. Qui be- qui post eum partibus illis doctor serenus illuxil,
nigne ab eodem ducesusceptus, habitavit in regione quoadusquepro fideGhristi martyrio coronatus, spi-
Francorum et imbutus fide catholica baptisnii con- ritum reddidit in pago, cui nomen Aslrache,, in loco
seciitus est gratiam, una cuni cohjuge stia et filio ac qui Doccingavocatur, sicut et deillo scripla testan-
domo reliqua. Posl praefali yero ducis obitum singuli tur.
duces Francoruffi venerabilem Vursingum honora- Post obitum vero patris Thiatgriraus filius junior
tum beneficiisretinuerunt secuni, uxor vero ejus in meniorati Vursingi duxit uxorem, nomine Liafburch
peregrinatione ejus alterum sibi genuit filium nomine (Hafburch), filiam cujusdam Nothradi et AdeJburgse;
Tbiaigfiriiumret "filias novem, et defuncta obiit in quoevidelicet Adelburch pridem duos suos germanos
pace, nec non et sex filiaeejus in virginitate subtra- fratres sancto commendaverat Willibrordo, de quo
ctsesunt. Pater igitur filiosduos cum filiabus tribusj* siiperius diximus, Domino nutriendos; quorum ma-
quaj remanserant, cum llraore DomM nulriens, ser- . jor Wullibrat, minor autem Thyatbrat vocabatur:
vavit castitatem suam reliquum tempus vitoesuae. ]B qui etiam primi onmium genlis Fresonum clericatus
4. His lta geslis, rex lladbodus infirmari coepit oflicium acceperunt. Hbfum prior in levitarum obiit
infirmitate,"qua et morluus est, et sex ahnis coriti- gradu, junior non pervenit ad gradum, sed ita in ju-
nuis ante diem morlis suae paulatim traxit dol.o- ventute de hac iuce migrabat.
rem, coepitque regnum ejus deficcre, regnum 6. MemorataLiafburch, cum nata essel, habebat
quoque Francorum augmentando proficere. In- aviam gentilem, niatrem videlicet patris sui abre-
firmatus autem misit ad virum memoratum Vur- nuntiantem omnino fidei catholicae: quae non nomi-
singum, postulans ut ad se rediret recepturus haere- nai.da cum furore d conversa, eo quod praenominata
ditatem suam, insuper et alia multa se daturum ei conjux filias taritum genuisset,.*! fiiium viventem
spopondit, si pacem secum tenere voMsset. Sed vir non haberet, misit lictores, qui reparent eamdem
catholicus precibus ejus non acquievit. Iterum aute?n fiiiam tunc natam de sinu matris, et necarent prius-
Radbodus misit ad eum pogtulans , ut si ipse venire qnara lac sugeret matris, quia sic mos erat pagano-
noluisset, saltem fiiiumrsuum ad se milteret, et ju- rHm, ut si filiumaut filiam necare voluissent,absque
ravit se ei dalurum quidquid sibi promiserat. Igitur cibo terreno necarentur. Lictores autenij sicut illis '
Vursingus precibus victus misit ad eum filium suurn fuerat imperatum, rapuerunt eam et deduxerunt eam
juniorem, quem ille benigne suscipiens fecit honori- "I et portavit illam unum mancipium ad.situlam aqua
fice habitare secum, et restituit ei baereditatem pa- plenam, cupiens eam in ipsam aquahi mefgere, ut
tris.Jpse tamen paler cum seniore filio et filiahus finiret vitam. Sed miro Omnipolentis dono actum
habitavit in regione Francorum usque ad obituK est, ut puella, quse necdum suxerat ubera matris,
regis h.. . extensis brachiis suis utraque manu apprehenderet
Conligit autem Pippinum ducem Francorum de marginem situlse, renitens iie mergeretur. Hanc ergo
hac luce migrasse, et filium ejus Caroium regno po- forlitudinem tenerrimse puellse ex divina credinius
tiri.pat.ris, qui multas gentes sceptris adjecit Fr.an- actam praedestinatione, eo quod ex ea duo episcopi
cbrum, inter quas etiam cum triumphi gloria Fre- fuisseiit oriulidi, sanctus videlicet Ludgerus et Hil-
siam, exstincto Radbodo, patemo addit imperio, in digrimus. In hac ergo colluctatione mirabili juxta
qua lupc gente sanclus Wiljibrordus positus est prse- misericorflis Dei dispositionem supervenit vicina
dicator, sedesque episcopalisin Trajecto castello de- mulier, et misericordia mota eripuit puellam de manu
Iegata est, sicut in libello de Vita ipsius Willibrordi praefati maneipii, cucurritque cum ea ad donium
-
scriptum legitur, Dedit igitur Carolus memorato suam, et claudens post se ostium, pervenit ad cubi-
VursiqgobeiieficiumJIJconfinio Fresouiim, ,etdirexit culum in quo erat mel, et misit ex nielle illo in os
eum ad patriam suam causa fidei roborandse. Qui juyenculse, quae stalim sorbuit illud. Venerunt in-
veniens, accepla.Jisereditalepropria, habitavit in loco terea prsedicti carnilices jussa dominae sua; exple-
qui dicitur S.uabsnac juxta Trajectum, et coepitesse turi: dominabatur enim illa furibunda in tota domo
adjutor saneti Willibrordi cum filiis et propinquis filii sui. Mulier autem qute infantem rapuit, occur-
suis, in xjuiiiuscunquepotuerat. Diiigebat eum san- rens lictoribus dixit, mel comedisse puellam, et si-
ctus Wiljibrordus yalde, eo quod esset vir bonus et mul ostendit illis eam adhuc labia sua lingentem, et
plenus fide et acceptal)ijisuniversae plebi et castita- propter hoc illicitum erat juxta morem gentilium
tem.servans. necare illaro. Tunc lictores dimiserunt illarii, et mu-
5. Npthgrimus igilur fijius ,ejus sepior d.uxituxor lier quoeeam rapuerat, ecculte nutrivit eam miltendo
rem fidelem similiter, et filisetres cuni timore Do- lac-per cornu in os ejus. Mater quoque occulte misit
* flie Griiiioldus dux erat Pippini, majorisdonrus Suahsna , adaolantibus hoc Aniwerpiensibus Pa-
filius, et obiit anuo.71i. tribus.'
h Qui coiiligit anno 719. A Ar)tw<jrp.et Benedict., in furorcm.
c lii rhylhmica Vita S«-c/isi!»dicitur;hims.BiuJic.
775 , ACTA S. LUDGERl. 774
ad eanl nutrlcem puellae afferentem quse necessaria A Q. Venit interea vir quidam ^le terra Angloram
fueratitj quoadusque praefata illa ferox mulfer vitam Alubret ,c,nomine ad abbatem Gregorium, cupiens"
finiret: et tune demum accepil .niater filiam suam Dommo copperante plebi partis illius in doctrina
nulriendam. Sed de his ista sufficiant. ,, prodesse (erant enim rudes in fide), quem abbas
7. Nunc ctiam quia de sancto Ludgero loqui in- Gregorius libenter suscepit, et conqjerto quod esset
cboavimus, libuit de eo verum a replicare sermonem; vir bonus.et doctus, suasit ut jsibi ejiscogus, fieret:
Cum venisset autem Thiatgrimus, pater ejus, de quo- non.enim fuerat idem. Gregorius,ad graduin episco-
dam itihere-, et ffiater ejus prsegnaris esset, vicinaque pajem ordinatus, sed presbyterii .perseveravit in
partui gestans in otero eumdem futurum episeopum, gradii. Vir igitur^pmdens, ad haec: ,Ut scjas, inquit,
audito quod vir ejus veniret, immoderate gaudens me cunvlicentia et consilio episcppi.mei huc trans-
propefavit ad eum, et offensopede corruit, inlravit- mearc, mitte jnecum fratres fideles .ad.terram de qua
que paliisper iatus ejus, et ablata est mortua^ ,jfa egressus sum,ad episcopum.meum, ut ab-eo prdiner
ut ntiHus putaret eain vel vitae prsesenti restituen- egp et illi, tali mpdo consensumpraebep, Qupd abbas
dam, vel :filium iraeffi gestavit in utero,; sed ,mise- Gregorius libenter audiens, direxit eurn et cum ep
rante diviua clemenlia revixit spiritus ejus, etbene Ludgerum aliumque fratrem fortiorem oetate, Sigi-
fuerat curata; in puero quoque post paucos dies edito " bodum nomine, ad episcopum, ,de qup Alubertus
nulla Isesiohis macula apparuit. Baptizatus autem dixerat:.qui eumdem Alubertum prdinavit episco-
accepit vocabulum Ludgerus. Qui stalim ut anibu- pum, Sigibodum presbyterum, Ludgerum .djaconum,
lare et loqui polerat, coepit colligere pelliculas e.t et manserunt illic anno uno. Alcuinus ''.etLimiljo in
cortices afborum i>•, quibus ad luminaria uti sole- loco tunc magister eraf, qui postea tempprjbus Ca-
mus, et quidquidtale invenire ppterat, ludenlibusque roli Turpnis ."^et i.n Francia magisterium .exeixuit.
pueris aliis, ipse cohsuit sibi de "ipsis colleclionilbus Cui statim Ludgerus hauriens spiritalia dogmata c...
quasi ttbelios. Cumque invenisset sibiliquoremiM- post an.niyero circulum revertent.es,Cfuimissierant,
tabatur scriplofes, et- afferebat nutrici •suae"quasi Domino gubernante, venerunt adabbalem Grego-
utiles libros^custodiendos :-Et cum ei quis diceret, rium, quj .benigne.suscipiens eos, gavisqs est valde
Quid fecisti hodie? dixit seper tolum diem aut com- inadventu eorum, et mansit cum eo Alubertus, cpl-
ponere libros aut scribere-,-autfetiamlegerei Cumque Jaborans in opere Domini. , .-. .
iterum interrogaretur, Quis te docuit? Responditi 10. S. Ludgerus igitur cupiens se.saturare prse-
Deus-ffie dpeuit. Meditabatur autem in tenera aetale libati dulcedine favif, petiit ab abbate Gregorio. lir
• centiam redeundi
^uod postea devotus implevit. adjiiagistrum Alcuinum, quod Jlle
8. Post, li&e etiaffi auctus majori gralia', rogavit moleste ferens, fieri retinuit;. noluit tapj.en contri-
parentes suos ut se alicui viro Dei cbmmitterei.t .stari petentem, sed blandis sermonibus ,co3pitCPHI-
erudiendum. At illi, cum essent benigni, glorificave- pescere eum. Cumque cerneret se nulljs pjijectipnir
runt* Beum, videnles intentionenp juvehis, commen- bus illum a sua int.entione revocare posse, accersito
daveruntque eum viro venerabili Gregorio "-discipulo patre illius postulayit, ut conaretur revpcare eum a
tet suecessori saneti Bonifacii marlyris,-Domino nu- coeptoitiiiere, sed studiosus levita instanter in suo
iriendum, qui iibenter euffi suscepit, et comperta voto permansit. Tuuc parentes ejusdem Ludgeri et
"sagaeilalemieri, studiose illuiu erudiebat. Crevit Gregprius, quandove precibus eyicti, dii;exerunt euin
itaque Ludgerus proficicns intimore Dek, etdeposito ad prsefatum magi|lrum Ebpraicae fiiyitaljs Anglo-
sseeuiarihabitu jn Triecto (Tiiajecto) monasterio se pni, praebentes quoe illi opus erant jn. yia :,quem
conlulitM sludium arlis spifitualis. Erant autem ia magister illustris Alcuinus cum magiip suspepit gau-
iila schola Gregorii et alii condiseipuli nobiles et dio. Susceptus itaque Ludgerus, ,erat coijsupto more
prudentes,e quibus alii episcopi postea-exstiterunt, omnibus charus, eo quod esset ornalus moribus bo-
alii in-minoribus gradibus 'doclores eeclesiarum; nis, et studiis sanctis, et mansit ibi .annis tribus et
apud quos idem Ludgerus in magno habebatur affe- i. mensibus sex, proficiens in dpctrinae.studip. Cupie-
ctu, eb mrod esset yir mirse raansuetudinis, vultu J»at .enim:ibidem diutius in sanctp man,el'e studip;
nilari, non tamen facilis in risu, et in omnibus. acti- .spd non fuit concessa facultas : nain jpgredientibus
bus prudentiam cum temperantia ampleetens. Erat ciyibus illis ad bellum contra inimicos suos, coutigit
enini assiduus meditator divinoe Scriplurae, et ejus nt per rixam interficerptur fijhis, cujusdani..xomitis
prsecipue quae ad laudem Dei, et ad doctrinam per- jpsius provinciae a Frespnp quodam,,negoliatore, et
tinebat catliolicam,pro quibus a venerabiii magistro, idcirep Fresones festinaverunt egred), de, xegione
velut unicus fiiius, diligebatur. Anglprum, timeiites iram prppinqupruni inlprfecti
a Antwerp. et Bened-, iterum- e SuppJe' ex Antwerp, e't "Benbd.J sittuto ""junge-
b Papyrum appellabant veteres. MABILL. "_ laiur. '' "'' •" ' ''"" ''
c Bened., Aluberlh. Ms. Budic, quod Aritwerp. f In Suria'naLudgeriVitaaIiaratioaffertuf,iiempe
laudabant, Adelbertus. quod Ludgerus, lum diaconus, cum coram Gregorio
d Antwerp. et Bened., Caroli junioris in Turbni- Evangelium legeris in quodaffi yferbb offendisset,
bus. Per juniorem autem €arblum hic inteBigituf emendatus a Gregorip, statuit reverti ad sclrolam
Carolus Magnus, habita- ratione Caroli Martelh avi Alcuinij indignum se putansdiaconii gradu, qui uon
illius. posset emendale legere.
775 AD S. LUDGERISCRIPTA APPENDIX 776
juvenis. Tunc Alcuinus necessitate compulsusdirexit: A dicenstNunc quia frater meus dilectissimuses, peto
Ludgerum, et cum eo diaconemsuum nomine.PutuI, ut desiderium meum impleas; locus enim in quo
cum praefatis negoliatoribus a, timens ne amorei sanclus Domini, Liafuvinus presbyter, quem nosti,
discendi aliam regionis illius civitatem adiret, et proi in opere Domini usque ad mortera persistendo labo-
ultione prsedicti juvenis aliquas paleretur insidias. ravit, ubi sacrum ejus corpus sepultura legitur, in
Dicebat enim se polius velle mori quam ut filius suus solitudinem est redactus; quamobrem peto ut eum
dilectus quidquam pateretur lelhalis mali. Directus; restaurare studeas, et super corpus sancti ecelesiam
itaque Ludgerus, prospero cursu pervenit ad patriami resedifices.
suam bene instruclus, habens copiam librorum, U. Dei igitur famulus Ludgerus magistri jussis
eratque patri Gregorio et caeleristanlo tunc dignior obtemperans qua&sivitin loco proenominato corpus
et acceptior, quanlo fuit et in monasticis eruditioni- sancfi et non invenit, sed tamen intra spalium loci
bus illustrior. Diaconusvero, qui venerat cum eo, ubi illud esse putabat, ecepit construere ecclesiam.
juxta dispositionemAlcuini perrexit Romam, iterum Cumque posuisset bases, el parietes conaretur eri-
reversurus, qui etiam postea cum Alcuinovenit in gere, apparuit ei sacerdos Domini Liafuvinus in
Galliam in ordine presbyterii. somniis, diceus : Frater dilectissime Ludgere, bene
11. Cum talia gerebantur, venit quidam presbyter B fecisti restaurando Dei templum jamdudum delelum
sanctus et doctus, de genere Anglorum, nomine Lia- a gentilihus, sed et corpus meum quod quaesistiin-
fuvinus, ad abbatem Gregorium, dicens sibi a Domino venies sub australi, quem erexisti,pariete humalum.
terribililer trina admonitione fuisse preeceptum, ut Ludgerus igitur mane Domini laudibus expletis inve-
in confinioFrancorum atque Saxonumsecus fluvium nit corpus sancti in loeo sibi in visione preedicto, et
Isla plebi in doctrina prodesse deberet, rogavilque collecta multitudine fecit transvehi hases ejusdem
ut ad locum illum se perduci juberet et ad fluvium aedificiiin partem australem, et ita iufra ecclesiam
sibi a Domino prsenominatum. Tunc Gregorius, eo collegit sepulcrum viri Dei. Perfecta itaque est ipsa
quod locus idera ad parochiam suam perlineret, be- ecclesia et consecrala, quae nunquara deinceps a
nigne eum illic dirigere statuit, agens gralias pastori gentilibus fuerat conlaminala. Sed in loco illo. per
summo, eo quod visitaret plebem suam. Misit etiam servum suum Liafuvinum Dominus mulias virtutes
cum eo et Marchelmuin servum Dei de genere An- operalur usque in hodiernum diem, ubi est etiam
glorum, et a sancto Willibrordo episcopo a pueritia nunc coenobium canonicorum Domino farnulan-
sanctis instructum moribus, ut eum praeponeretpo- tium.
pulo. Susceptus ergo presbyter Liafuvinus a matrona 15. Post haec misit Albricus Ludgerum et cum eo
quadam nomine Averhilda, caeterisque fidelibus se- alios servos Dei ut destruerent fana deorum, el va-
minabat documentasahilis, et rigabat prata mentium. rias culturas idolorum in gente Fresonum. At illi
Fecerunt autem ei oratorium in Occidenlali parte jussa complentesattulerunt magnum thesaurum eumc
prsefati fluminis, in loco qui Hulpa vocalur. quem in delubris invenerant, ex quo Carolus impe-
12. Post hoec etiam aedificaveruntei ecclesiamin rator duas partes accepit, tertiam vero partem ad
litlore orientali ejusdem fluminis, iu loco cujus voca- usus suos Albricum recipere proecepit.
bulum est Daventre, cumque ad eam populus ob viri Albricus autem cum in Colonia gradum accepisset
sancti doctrinam conflueret, Saxones qui eo lempore episcopalem, fecit et Ludgerum secum presbyterii
paganis fuscabantur ritibus, in furorem conversi percipere gradura, et constituit eum doclorem eccle-
.collectb exercilu effugaverunt Christianos ab illis sioein pago, cui nomen Ostrache (id est, Ostergau),
locis, et ecclesiam combusserunt igni. Tunc vir Dei in loco ubi sanctus Bonifacius martyrio est corona-
Liafuvihus reversus ad abbatem Gregorium praeslo- tus. Divisitqueidem Albricus aiinum in distributio-
labatuf consolalionema Domino. Sedato igitur tu- nes quatuor, ita ut in Trajecto monasterio prae cae- .
liiultu reversisque proedonibusin sua, vir Dei resedi- teris prsepositis ipse in tempore vernali in doctrinae
ficavit ecclesiam quse fuerat combusta; et more so- , sludio et sanctse conversationis proeesset fratribus
lito non cessabat documentasalutis impendere gregi, nienses tres, deinde posl eum in sestate Adalger
quoadusque pastori summo dilectam redderet ani- presbyter in vice sua menses tres, post hunc Ludge-
mam, et defunctus in eadem ecclesia esl sepul- rus presbyter menses tres, deinde in hienie Thiat-
tus. • brat presbyler menses tres.
13. Post S. Liafuvini obitum Iterum impii Saxo- 16. Ludgerus igitur in ordine vicis suse nocturnis
nes vastaverunt locum ilium, et succenderunl eccle- temporibus post psalmodiamet orationes, quas sem-
siam, corpusque ejus per tres dies qusesiverunt, nec per amaverat, in solario ecclesioesancti Salvaloris,
invenire poluerunt. Sed et abbas Gregorius migravit quam sanctus Willibrordus coufluxerat, membra
ad Dominum h, et suscepit curam pastoralera Albri- quieti dare consueverat, ubi u nocle quadam vene-
cus nepos ejus, qui venerabilem Ludgerum cum ma- rabilis abbas Gregoriusper visionemapparuil dicensr
gno diligebat affectu, atque eum ita allocutus est, Frater Ludgere,sequere me; quem dum ipse seque-
a Antwerp. etBened.: « direxit Ludgerum cum i>Gregorium abbatem anno 776 decessisse demon-
proefatis negotiaionoiis, misit etiam cum eo et dia- slrarunt Palres Antweipienses.
conum suum, nomine Putul, timens, > etc. c Antwerp. et Bened., ei.
77? ACTAS. LUDGERI. 77$
telur, ascenditin eminentiorem locum, jactavitque A \ Ultima cespilibus istis vesttgialinquens.
coram eo particulatim quasi membranas et vesti- Suadeo qusepropter curvato poplite supplex,
menlorum partes, et dixit: Collige ex eis acervos. Tu quicumque legis, terris his oscula fige.
Cumquecongregassetex eis tres tumulos, dixit ei: Spes tibi magna fiat [Forte, fiet] lacrymas ascen-
Dislribueista bene in opere Domini et ego tibi satis . -
[dere ccelum
dabo; et signavit eum signaculo crucis et abscessit. Hinc potuisse tuas fultas palronibus c istis.
Cumque mane facto retulisset somnium prceposito Sic maiieta ille cruor cuncto preliosior auro,
monasterii Haldoni nonrine et custodi ecclesioesan- Membraquecceleslirore hic perfusa quiescunt.
ctitate praeditoMarchelmo,cujus superius memoriam Adjuvathinc Paulus doclor, Bonifacius'inde,
feci: confestimMarchelmusad haec ea quseprobavit Haecillis quando constat simul aula dicata.
rei eventus, exorsus est, dicens : Tres tumuli, quos 18. Cumque vir Dei Ludgerus in eaderii regione
congregasli,trium sunt gubernaculaplebium, quibus annis fere septem in doctrinaestudio persisteret,
adhuc pastorali regimine te oportet preeesse. At ille consurrexit radix sceleris Wutukint dux Saxonum
dixit: Utinam in loco mihi credito aliquem Domino eatenus gentilium, evertitFresOnesaviaDei combus-
fructum perficiam. Hic etiam Ludgerus, qualiter in sitque ecclesias et expulit Dei famulos ct usque ad
gente Fresonum oplatum evangelizandi exercuisset B F'eo fluviumfecit FresonesChfisli fidem relinquere,
oflicium,et semina vitse supernoegraliae rore irri- et immolare idolis juxta morcra erroris prislini.
gante,. in agris multorum cordium ad ejus proedica- Sed et Albricus episcopus in ipsa perversa comino-
tionem uberrime pullulassent, testes sunt usque ho- lione migravit ad Dominum. Tunc Ludgerus neces-
die populi regionis iliius, quod ad veritatis agnitio- sitate compulsus deseruit partes illas, et disposita
nemaprisco revocaviterrore; testes quoqueecclesise, turba discipulorum,duos ex eis sectim assumens,
quas per loca singulaconslruxit; testes et famulan- Hildigrimum scilicet germanum ejus, et GerberVum,
lium Deo congregationes,quas aliquibus coadunavit qui cognominabatur Castus, perrexit Romam c, et
in locis. inde progrediens pervenit ad monasterium S. Bene-
17. Cui etiam testimoniumperhibuit quidam Al- dicti in regno Benevenlino, et illie in sancta conver-
cuini discipulus a versibus heroicis talia mandans • salione consistens didicit regulam ejusdem sancti
Frater amore Dei cognato dulcior omni Patris Benedicti. Erat enim cupiens hoereditatesua
Et consanguineismerito preliosior ipsis. coenobiumconslruere monachorum,quod ita postea
Dominoopitulante concessumest in loco qui voca-
Ludger amate mihi, Christi te gratia salvet:
Vive tuoegentis Fresonum clara columna, /C tur Vuerthina.
Presbyter occiduis laudabilis orbis in oris, 19. Post duos igitur annos et menses sex reversus
Doctus, in eloquioprudens, et meute profundus; est ad patriam suam, et pervenit ejus fama ad aures
Ipse gradum meritis ornas, et moribus almis. gloriosi principis Caroli, qui constituit eum doclo-
Et puer, en, senibus humili de corde minislras: rem in gente Fresonum ab orientali parte fluminis
Et gerinanus agis cunctis aequalibussevo: Labeki f super pagos quinquequorum hsecsunt vo-
Atque parens pueris fitae documenta rependis. cabula 6 : Hugmerchi, Hunusga, Fuulga, Emisga,
In melius crescendo, mei memor esto, sacerdos, Fedirga et unam insulam,quaediciturBant.Ipse vero
In precibusque tuis commendesqusesoTonanti curasolerti,doctrinaeDominigregisibi tradito fluenta
His brevibus vatem, qui te laudavit in odis; ministrare studuit, fana destruere, et omnes erroris
Cui teretis baculi pro tali carmine donum pristini abluere sordes. Curavit quoque ulterius
Munificustribuas. Fors hoecmercedula vati doctrinaederivare flumina,et consilioab imperatore
Concordatmodieo.Felix sine fine valeto. accepto transfretavit in eonfinio Fresonum atque
Hic h Pater egregius meritis Bonifaciusalmis Danorum ad quamdam insulam quae a nomine.Dei
Cum sociis pariter fundebat sanguinis undam, sui falsi Fosete, Foseleslant t est appellata. Cui
Inclyta martyrii sumenles stemmata sacri. ] cum navigandoappropinquassent,lenens inmanu sua
j)
Terra beata nimis sanctorum sanguine dives, crucem, et ad.Dominum preces cum laudibus fun-
Transvolathinc victor miles ad praemiacceli, dens, viderunt, qui in ea navi erant, caliginem te-
a Ex indice capitum patet Josephum quemdam, c TnclinanteLatinitate etiam saepediaconibus di-
esseauctoremhorum versuum. Et Surius quoque no- cunt, pro diaconie.
tat in ms. codice legi: VersusJoseph. Cerle Joseph ' d Al. hic pro manet forle manat.
inter Alcuini discipuloscomputalur, ut palet ex iisi c Factum hoc est circa annum 783.
qusesaec.iv Benediclino,parte i, in Elogio Alcuinij f Vulgo, ut Corn. Kempiusin descript. Frisioel. 1,
pag. 180, in mediumafferuntur. c. 6, dictus de Lauwers,aliis Lavica.
b In editionibus VitaeS. Ludgeri, quas Antwer- s In edd. Antwerp. et Bened.vocanlur hi pagi
Hugmerlhi,Hunulga, Fivilga, Etnilga, Fedirilga.
pienses et Benedictiui procurarunt, versus sequen- h Antwerpiensibus htec insula videlur illa fuisse
tes a prioribus dislinguuntur, et ante versum : Hic quam Tacitus Caslum Nemus^
vocavit, licet ibi non
paler egregius,etc., talem lilulum positum invenere: Foseti dei, sed Hertx deoememinerit, et credibilius
VersusAlcuinide ecclesiaLuilgeri. Qui etiara titulusi ab eo intelligi. Adamus Bremensis, 1 ly
praeponidebere videtur. Nam prius carmen Josephi1 sitRugiam
finilur in verbis: Felix sine fine valeto.Et novum in- Hist. Foseteslant eamdem esse dicit cum Fdrria
in verbis: Hic insula, i quoein ostio fluminisAlbiae longo recessu
cipit paler egregius,etc. latet, al>asHelligelantappellata, id est, terra sanctau
PATROL.XCIX 25
77§ AD S. LUDGERl SCRlPTA APPENDIX. 780
nebrosam de eadem Jiavi egredientem, qua rece- A desse, erutisque idololatriaespiriis Wfbum Dei dili-
denle, magna in ea serenitas perstilit. TunC vir iDei genter per loca singula serere, ecclesias construere,
ait: Videtis, qualiter per misericordiam Dei effuga- et per eas singulos ordinare pfesbyieros, quos verbi
tus est inimicus, qui prius caligine occupaverat in- Dei cooperatores sibi ipsi nutriverat. Gupiebat igi-
sulam hanc. Pervenientes autem ad eamdem insu- tur in ccepto evangelizandi opere multis subvenire
lam, dextruxerunt omnia ejusdem Fosetis fana, quae gentibus; sed tamen pontificalemgraduffi humiliter
illic iiiere construcla, etpro eis Christi fabricaverunt declinare : idcirco suos frequenter petiit alumnos,
ecclesias. Cumque habitatores terrae illius fideChri- ut aliquis ex eis pro eo episcopalemsusciperet ordi-
sti imimeret, baptizavit eos cum invocatione sanctae nem. Cui cum Hildibaldus episcopuspersuaderet, ut •
Trinitatis, in fonle, qui ibi ebulliebat, in quo S. Wil- episcopus ordinari debuisset; illud apostolicum ei
librordus prius homines. baptizayerat, a-quo etiam respondit, dicens : Oportet episcopumirreprehensi-
fonte nemo prius haurire aquam nisi tacens praesu- bilemesse.At ille, ut erat humihs, et viro Dei ami-
mebat. Cujusdam eliam eorum principis filium Lan- cissimus, cum gemitu dixit : Hoc in se mimme
dricum nomine accepit a fonle, quem sacris litteris fuisse complelum. Tandem consensu omnium siipe-
ihibutum ordinavit presbyterum, qui multis sannis ratus, et magisDei dispositione coactus, acquie^it,
genti Fresonum in doctrinse prsefuit studio. Tunc B ne plurimorum consilio, imo Dei voluntati con-
iterum operante maligno ab orientalibus Fresonibus toarius esse viderelur.
nox infidelitatis magme fuerat exorta, cujus Maluinno 21. Accepto itaque, sacro ordine pontificali cum
(Malumno)et Eilrat a fuere principes, et combusloe omnisagacitate et modestia gregi Saxonico sibi cre-
sunt ecclesipe servique Dei repulsi; sed radiante dito documenta salutis uberrime ministravit, quo-
sole juslitioe effugatsesunt tenebroeradiantis erroris, adusque Dominolargiente ad perfectam illos perdu-
ita ut post anni circulum S. Ludgerus cum suis pri- ceret fidem. Illis etiam quinque pagellis, quos ii/
sca consuetudine fiducialiter plebi illi pabula fidei Fresia ad agnitionem verae et individuseTrinilalis
ininistrare non. desisteret, et Domino ppitulante in de gentilitate perduxerat .(eoquodprius non habe-
ea, quam tunc receperanl, perseverabant fide. rent episcopum) simili modo pontificali praeerat re-
20. Interea per dispositionein misericordis Dei gimirie. Sed et successores ejus ulraque loca pro una
Saxones conyersi sunt ad Dominum, et rex Carolus habuerunt parochia, dedilque ei rex Karolus ut
eumdem virum Dei Ludgerum pastorem in orientali in regno Ffancorum in pago Brachante (Bracbanle),
- c
parte Saxonum constituit, cujus parochiae sedes est in loco qui Locus vocatur monasterium sanc.tiPe-
principalis * in loco Mimigernefor(Infra: Miniger- tri gubernandum cum omnibus adjacenlibus suis,
neford), ubi Domino ipse honestum construxit mo- 'J ecclesiis et villulis. Tunc adimpletum est somnii.m
nasterium sub regula canonica Dominofamulantium. quod ei vir Dei Marchelmus prius fuerat interprela-
Itaque more sblitocuffioinni aviditate et sollicitudine tus de collectione trium lumulorum, significanlium
rudibus Saxonum populis studebat in doctrina pro- trium gubernacula populorum.
a Antwerpiens. ef Benedictini : cujus mali Huno lum estMimigerneford, •»eic! Id hodie est Miirister.
etCilrac, etc. c Alii codd. Lotus, Lotusa. VulgoLeuse, flannonioe
i> Antwerpiens. et Benedictihi : « Sedes est prin- oppidum ihter Athum et tornacum.
cipalis in pago Sudergoe, in loco cujus vocabu

LIBER SECUNDUS,

1. Quamvis praeponendum sit ministerium eyan- pere, acceptaqueab eo hujus rei sponsione,jussit ut
gelicseproedicalionis, et multorum illuminalio cor- U die crastina veniret ad se. Crastina vero equitanti
dium operalionibus miraculorum, ostensionibusque viro Dei obvius factus est idem caecus: accepto ergo
Signorum, ad honorem tamen largientis Domini stylo Dei famulus per frenum ejus caballo, et duxil eum
ailigari fecimus, quae ab eodem sancto viro facta a. turba seorsum et confitenti peccala sua poeniten-
recolimus. tiam indixit. Deinde signum sanctoe crucis oculis
Cum evangelizandi gratia in FreSia ad qu.amdam ejus imposuit, et tenens manum suam cpram eo,
villamnomine Helewirtpervenisset, matrona qusedara interrogavit si aliquid videret ? Ipse Yerocum ma-
Mensuit nomine excepit illum in domum suam, et gnogaudiodixit, se manum illius videre posse; at
ecce illo discumbente cum discipulis suis oblatus est ille, Age, inquit, omnipotenti Deo gratias. Sermoci-
caecus,vocabulo Bernlef, qui a vicinis suis vajde dili- nantibus quoque eis de fide catholica pervenerunt ad
gebalur, eo quod esset affabilis,et antiquorum aclus villam nomine Vuerlhen .[Al., Werfhem, Wersheim,
et regum cerlaffiina bene noverat psallendo pro- Imerfliem], et interrogavit : si ipsam videre po-
mere; sed per tvienniuin continua csecitatepercus- tuisset? Ille vero statim-ipso vocabulo iibmihavit
sus est, ita ut nullum sibi lumen vel extreffise.vi- eam et arbOreset quseque ejus aedificiase bepe pbsse
sionis remaneret. Quem dum vultu hilari esset in- cohspicere professus est. Ait autem ille.-;Omnipo-
tuitus, interrogayit si poenitentiam a se vellet acci- tenti Deo age gratias, qui te illuminayit. Cumque
«JAJ - ACTA S. LUDGERI 782
yenissent ad vUlamWiScuuirt {AL, Usquurd, Vus- /i, videbo. Hujus ergo yaliclnii veritas ejusdem sbroris
cuurdis, Vosgurd, Wuscurdus] nomine, ubi orato- suaenoslrisque est probata temporibus.
rium erat constructum, fecit eum secum orare et Nam omnibus diebus quibus idem Dei famulus in
Deo gratias agere. constrinxilque eum sacramento, hoc seculo vixerat, pax fuit undique Iseta, ut nullus
ut anle diem obitus sui nulli, qualiter illuminatus putaret his regionibus aliquam perturbalionem a
fuerit, indicaret. Complevit ille viri Dei prseceptum, Norlhmannis evenire posse; sed post obitum ejus
et per dies aliquos caecitatem simulando ducatu a gente severissima [Antwerp.et Bened., saevjssima]
alieno utebatur; sed posl obilum ejus, qualiter illu- Norlhmannorum innuroerabilia pene annis singulis
minalus fuerit, asseruit. perpessi sumus mala, Nam concremataesunt eccle-
2. In secunda igilur expulsione servorum Dei a siae; monasteria destructa; deserta ab habitatoribus
Fresia, de qua superius jam diximus, jussit sanctus prsedia. in tanlum, ut peccalis exigentibus regiones
vir Ludgerus eumdem Benilevum (eo quod diligere- maritimae,quas prius multitudo tenebat hominum,
lur a mullis) per singulorum domos discurrere, et pene sint in solitudinem redactoe.Sed solem justi-
persuasis matronis, morituros illorum infantulos tise, qui pro nostris peccatis elongatus abscessit, re-
baptizare, benedicla simpliciter aqua in nomine Do- versurum speramus, et juxta prsesagiumviri Dei pa-
mini intinctosvel superfusos cum invocalione sanctaeB cem ecclesise redituram.
Trinilatis. At ilie jussis ejus libenter obediens ba- k. Venit quoque idem vir Dei in loco, qui vocatur
ptizavit in ipsa perturbatione infantes decem et Bilurbike [Anl. etBened., Billurbeki] ad ecclesiam,
oclo, qui omnes nuper, ut baptizati fuerant, defuncfi et ecce mulier qusedam,quoeillicito erat eonnuhio
sunt, exceptis duobus quos beatus Ludgerus, re- suo copulata yiro, ejus volens mitigare terrorem,
deunte pace, cum sancta chrismatis unclione coofir- misit illi mel qUasi pro benedictionc; at ille tale
mavit. Ipse verp Bernlef ubicunque virum Dei repe- munus accipere despiciendorenuit. Quidam lamen
risset, didicit ab eo Psalmos, et in ea, quam recepe- juvenes ex discipulis ejus illud mel concupiscentes
rat illuminatione permansit, quoadusque senex, et acceperunt, et in ecclesia retro altare occulte po-
plenus dierum obiret in pace. Quem dum morientem suerunt, cumque vir Dei ad idem altare missam ce-
uxor sua flendo interrogaret, qualiter post eum vi- lebraturus, accederet, et os ad preces aperuisset,
vere potuisset, respondit dicens : Si ego a Domino confestim yas testeum, in quo illud inobedienliae
aliquid impetrare potero, post meum obitum npn mel habebatur, minutatim crepuit,et dispersum est
longo tempore in hoc sseculoeris victura. Dumque wel qubd colligentes projecerunt foras. Non cessavit
sana et ineojumis hanc ejus responsionem audisset, autem miles Christi quominus illud illicitum de-
die quinto decimomoriendo subsecuta est. 'C strueret conjugium, sed et yirum ipsum,
qui illud
5. Alio quoque tempore dum esset beatus Ludge- perpetrare ausus est, exterminavit a patna.
rus secus mare, in loco qui vocatur Werdina, ubi S. Cum igilur in Fresia docendi gratia ad eccle-
ipse sibi in hseredilate paternaj construxit eccle- siam.suam venisset, juxla fluviumLade petiit illius
siam, terribile yidit somnium, quod narrans Her- loci piscatores, qui ei pisces afferre solebant, ut ali-
burgae sorofi suae dixit : Vidi per somnium quasi quem sturionem comprehensum afferrent. At illi di-
solem fugientem supra mare a partibus Aquilonis, xerunt longe esse praeleritumtempus, quo tales pi-
el nubes lelerrimas sequentes, qui fugiens ac defi- sces comprehendi poterant (erat enim in proximo
ciens pertransiyit nos, ita ut elongatus a nobisvideri lempus hiemis). Quibus ille laeto vultu ait: lte,
non posset, el caligines quae erant secutoe,obtinue- filii, facite quaedixi; potens est Deus orani tempore
runt omnia loca hsec maritima. Post multum vero servis suis desiderata proestare. Ipsi vero precibus
temporis, reversus est sol minor et pallidior, quaat viri Dei coacti coeperunt more solito rete per aquas
fuisset prius, effugavilquecaligines trans mare. Et trahere, et, ecce, subito elevatis oculis, viderunt
haecdicens, uberlim faciem suam irrigavit lacrymis. avem magnam descendentem de coelocoram se, et
Quem dum flentem soror sua conspicerel, flevit et dum intente in illam oculorum figerent aciem, dixit
ipsa, dicens : Quid sibi vult hoc sompnium? Cui ifSe unus ad allerum : Vere similitudinem habet piscis.
respondit: Venluraasunt a Northmannis perseculio- Mirantibus itaque eis ac pavore perterritis cecidit
nes magnse,et inslantia bella, vastationesque ina- ipsa piscis effigies sive avis coram ipsis in aquam,
mensae,ita ut haec delecfabilia loca marilima pecca- cumque ad ipsum locum pervenissent, intravit in
lis exigentibuspene inhabitabilia remaneant. Dehide illorum rete piscis mirae magnitudinis, quem sturio-
poslbaec, favente Deo, reddita erit pax ecclesise, et nem a vocant, quem vir Dei desiderabat. At illi
severissima plaga quae regionibus his incubuerat, comprebensum illum attulerunt viro Dei, naTrantes
infra ipsos Northmannos retorquebitur. At illa cum miracula, quse fuerunt gesta. Quibus ille, Agamus,
gemitu dixit: 0 utinam dignetur me Dominusau- inquit, omnipotenti Deo gralias, qui dat escani orani
ferre de hoc saeculo, priusquam superveniant. Cui carni. Commonuit etiam eos, ne hoc idem pro cu-
ille : Non ita eri.t, inquit, sed in diebus tuis haec jusquam sanctitate vel meritis actum uarrare prae-
erunt; ego yero pestem illam in hoc corpore non sumerent.
a Vu%o Sibr. Antiquis Saxonibus, ut hodie Septentrionalibus, stor maghutti significat, et Anglis florfi est
abundaritia.
783 AD S. LUDGERI SCRIPTA APPENDIX. 784
6. Erat S. Ludgerus in Scripturis sacris non me- iA nuncupato Billurbike, ubi infirmatus ipse corpore,
diocriler eruditus, sicut in libro ab eo composito de ut supra retulimus, sed fervore charitatis validus de-
Vita venerabilium ejus doctorum Gregorii scilicel et votemissarumultima celebravit solemnia; ubi eliam
Albrici aperle probatur; sed et primordia S. Boni- ipsa subsequenti nocle assistentibus discipulis dile-
facii adventus alque ordinationis, quoe fuerant in ctam Domino reddidit animam. In ipsa igitur exitus
alio opusculo proetermissa, pulchro sermOne ipse sui hora clementiaesuaeDominus dignafus est oslen-
conscripsil. Discipulis etiam suis mane diebus singu- dere signum. Nam Gerfridus presbyter nepos ejus et
lis tradere per se lecliones non neglexit, et quicquid successor cum nocte eadem una cum fratribus, gra-
in sacris Codicibus faciendum invenit, illud instan- tia visitandi, ad illum festinus properasset, et paulu-
tissime studuit observare et docere. Caverat ergo, ne lum adhuc itineris remaneret, viderunt ante se lumen
sibi aliquando nomen faceret inane, et idcirco secun- magnum, quasi ignem in sublime ascendere, ac cun-
dum Apostolum omnia mensurate facere concupivit. clas tetrse noctis illius effugassetenebras. Et per hoc
Cucullam, eo quod promissionem observationis mo- statim indicium intelligentes sancti ac venerabilis
nachorum non fecerat, portare desivit, cilicii tamen viri obitum, quod reliquum erat vise, cum magna
indumenlum, quod magis abscondi potuit, ad carnem velocitate peregerunt, jamque eum defunctum inve-
usque ad finem vitse suaehabuit. Carnis esum certis B ', nerunt, et sabtiliter requirentes, agnoverunt quod
temporibus non renuit; satiatum lamen illum cibo "eodemmomento veri luminis assiduus speculator et
yelpotu, discipulorum ejus nemo unquam vidit; sed amator migravit ad Dominum,quo eis fuit per lumen
cum ad se more solito paupercs ac divites pransuros ostensum.
invitasset, dulcia aelernaevitae illorum cordibus in- 8. "Igilur discipuli non immemores, qualiter'idem
fundere documenta non cessavit, ita ut plus spiritna- saeerdos Domini disposuerat adhuc vivens, ut in loco
libus, quam carnalibus deliciis satiati remearent. nuncupato Werlhina, uhi in hsereditate propria ob
Erat ilaque pater egenorum et despeclor sui : et se- habitaculum monachorum in honore S. Salvatoris,
cundum Apostolum, sic se omnibus coaptare cura- sanctaeDei genitricis, sanctique aposlolorum princi-
vit, ut onmibus prodesse potuisset. Fuit aulem cu- pis Petri ipse construxit ecclesiam, ejus sepeliretur
piens anxie, gratia docendi, Northmannos adire, sed corpus. Sed cum ad hoc agendum, populus illius
rex Carolus nullatenus assensum prsebuit. sancta recolens merita, vehementer resislerel, inito
7. Cumque omnipotens Deus perennem merce- consilio ad monasterium ab eo constructum voeabulo
dem reddere suis piis studiis decrevisset, anteobitum Mimigerneford, de quo jam superius diximus, per-
suum aliquanlo tempore corporis molestia depressus duxerunt illud; atque in ecclesia sanctae Marisein-
est. In infirmitate tamen positus consuelo more san- '" humatum reliquerunt, donec venerabilis episcopus
ctis semper actibus intentissime mentem occupavit, ecclesiae Cadolonensis, Hildigrimus nomine, germa-
aut in leclionibus sacris audiendo, aut in Psalrais ca- nus ejusdem-viri Dei atque eruditus ab eo, ageret
nendo, vel etiani in aliis quibuslibet rebus spiritua- cum glorioso rege Carolo, ut ejus imperio, imo Dei
libus agendo'; ne unquam a superna contemplalione consilio, in loco, ubi ipse vivus decreverat, sanctum
dissoluta mens tepesceret, et pene diebus singulis illius cbnderetur corpus, extra ecclesiam in parte
missarum sacramenta quamvis aegrotus corpore, in- orientis, ut jusserat ipse : iion enim erat unquam
fatigatus tamen animo celebravit. Ipso vero die Do- consentiens, ut in ecclesia sua consecrata sepeliretur
minico, cum in subsequenti nocte de hoc mundo esset corpus humanum. Defunctus est itaque anno dorai-
iturus ad Dominum, quasi valefaciens creditis sibi nicse incarnationis octingentesimo nono, septima
omnibus in duabus suis ecclesiis publice praedicavit, Kalendas Aprilis, et tricesimo secundo die sui sancli
mane scilicet iu loco, qui dicitur Coasfelt, canenle obitus, hoc est, sexto KalendasMaii mirifiee fragrans
presbytero missam, et circa horam tertiam in loco in eodem loco sepultus est.

LIBER TERTIUS.

1. Divina igitur donante clementia, ut vivus ante D proprio vocavit, dicens : Irmenger, vigilas? Qui cuni
desideravit profuisse multis, sic etiam post ejus obi- se vigilare dicerel; tetigit faciem ejus dicens: Sicuti
tum sancta illius nierita suffragari non cessant, qui- reliquse hoc in loco color dissimilis apparuerit, dic
busdam longe manentibus, quibusdam etiam ad illius Dindoni domino tuo, ut te faciat venire ad ecclesiam
sepulcrum meantibus, aliis vero illic manentibus, meam in Werthina, quam ibidem Dominofabricavi,
vel inde domum redeunlibus; ex:quibus ea, quse ad ubi etiam corpus meum sepultura tegitur, et ibi Do-
memoriam veniunt, intMamus. mino largienle lumen oculorum recipies. Qui cum
. Fuit quidam in pago Nortgo Irmingerus nomine, taliter fuisset admonitus, narravit domino suo quale
qul eidem sancto Ludgefo in juventute serviebat, cui a sancto viro mandatum acceperat, et simul, quod
contigit, ut lumen oculorum amitteret, et tredecim faciei ejus imposnerat signum, ostendit, quod erat
annis continuis in caecitate permansil. Cui nocte qua- juxta verbuni Dei viri dissimile cuti reliquaeomnibus
damsanctus Virpervisionemapparuit, et cum nomine diebus vitsesuse. Tunc dominus suus una.cum con?
7SS AOTA S. LUDGERI. - -" ' 786
juge sua ad eumdem locum gratulabundus pergens, A baculi per dies plurimos. Cumque pater illius Sigi-
secum ipsum Irmingerum duxit. Contigit etiam, ut bertus nomine, jam tunc monachustractare ecepisset,
Gerfridum episcopum S. Ludgeri nepotem et sucees- si aliqua medicorum curatione contractio nervorum
sorem una cum fratribus et monachis invenirent ibi, ejus relaxari potuisset; ecce sacerdos Domini Ludge-
rus eidem scholastico in veste sacerdotali cidafim in
quibus cumgesta narrarent, fecerunt eumdem Irmin-
gerum -in prsefata ecclesia ea nocte jacere, in qua capite geslans, per visionem apparuit, dicens : Vide,
• cum orasset et vigilasset, continuo per Dei gratiam ne pro eo, quod pateris, carnalem alicubi medicinain
'
lumen oculorum recepit secundum verba viri Dei. In quaerere praesumas; quia si hoc feceris, nullain ipsius
eadem noctecirca gallorumcantum, ante sepulcrum medicaminis curationem recipies, et similiter pro
viri Dei mulier qusedam paralytica repente sanitati levitateacpuerili mobilitateincrepaviteum et absces-
sit. Maneautem facto, narravit quse viderat: et cum
corporis festituta est, et abiitincolumis,magnificans
Deum, qui per servum suum tam subilo eam curare die eodem peractisvesperlinis laudibus domum infir-
dignatus est. morum, in qua ei priore nocte vir sanctus per visio-
2. lnpago Suderge [Al., Sudergoe] matrona quse- iiem apparuit, intrasset, cernentibus fratribus, qui
dam nomine Sigiburch colonum habuit Reinoldum illic aderant ex templo ad terram corruit, et erecta
noniine, cujus uxor longa segritudine depressa jace- B est ejus tibia sine dolore, audiebaturqiie sonitus ner-
bat, ac pene corporalem desperata salutem. Cum igi- vorum in poplite, ac si illic sarmenta sicca frange-
lur nocte quadam inter segra suspiria paululum rentur, et surrexit continuo sanus, nihil sentiens de-
membra defessa labereritur in somnum, vidit per bilitatis prislinae, sed exultans una cum fralribus
somnium quemdam assistenlem et dicentem sibi: referebat Deo laudes. Ipse vero deinceps juxta ver-
Loquere cum Ludgero episcopo. At illa, ut postea bum viri Dei vitam suam cautius corrigere stu-
narrare solebat, nec graviter dormiens, nec perfecte duit. :
vigilans, vidit illum stantem ad orientem conversum : 5. Puella qusedam nomine Modswith luffien ami-
cumqueeum alloqui nbn praesumeret, ille verso vultu serat oculorum, et sine lumine duodenos mensesper-
ad eam mquit: Probavi patientiam tuam, patientiam mansit, ut nec extremse frui valeret visionis. Pater
habeto et Dominus curabit te. Completaergo visione vero et mater audientes famam sancti Ludgeri, quanta
lantum vigorem accepit corpus ejus, ut pene ab ea per eum faceret Dominus ad consolationem infirman-
lollerelur memoria prioris molestiae; et facto mane tium, peracto ilinereperduxerunl eam ad supradiclam
loeta surrexit, narrans ordinem suse restaurationis. ecclesiam, in qua accepta licentia una cum csecafilia
Vir autem ejus et filii cum familia congaudentes be- ante sepulcrumegregiiconfessoris in oratione trans-
nedixerunt Deum. At illa deinceps S. Ludgeri con- " egere noctem : mane autem facto dixit se puella jam
sueverat cum gratiarum actione visitare sepulcrum, proprias videre posse manus : et sic largiente Domi-
cui etiam posthoec revelatum est quod sacro non no Iumen paulatim crescere coepit, ut antequam do-
esset abluta baptismate, et ejusdem revelalionis veri- muni rediisset, clare videre potuisset, atque in ea
tate comperta baptismrsuscepit gratiam. donum, quod caret figmento, tota permansit aetale.
5. Alius quidam Berthricus nomine in eodempago 6. Alia quoque puella a dcemonio muto vexala
colonus Igonis nostri presbyteri, et alumni S. Lud- perducta est ad meraoratam ecclesiam, quam mox ut
geri, filiam habuit adolescenlulam paralysi dolori- ingressa fuit, statim ab ea spiritus immundus absces-
busque destitutam. Qui cum famam sancti audisset, sit, et locuta est, quse fuerat muta; interrogavilque
spe puelloesanitatis accensus arrepto itinere ad sa- matrem suam; quomodo illuc adveniret? Et dixit se
crum illius sepulcrum perducere eam festinavit. Qui- famCmpali. Cui cum mater miserabilem passiouem
bus illuc pergentibus, dixit illa fratri suo, qui eam suam ex ordine retulisset, prostravit se ante sepul-
ante se equitando in sago ferebat, nullum se in cor- crum athletoe Dei, gratias agens Domino Salvatori,
pore sensisse dolorem. Acdeinde subjunxit: Deponite qui per servum suum de tam crudeli eam contami-
me et siniteabire; quod cum fecissent, stetitilla sario j. natione liberare dignatus est; et accepta pcenitentia
corpore et ambulabat; et exiliens cucurrit, gaude- pro actis suis abiit incolumis.
batque vehementer in ambulando.Illi vero hsecviden- 7. Contigit igitur juvenem quemdam, Heliduvin
tes glorificaverunt Deum, pervenientesque ad locum nomine, paralysin incurrere, et diebus multis, desti-
praefatum, narraverunt miracula quee gesta erant in tuto omnium membrorum offlcio, lecto incumbere,
via, simul oslendentes illam nullam laesionishaben- cujus tibia sinistra contracta adhoesitfemori, et bra-
tem maculam. Completaque oratione ac gratiarum chium dextrum simililer contractum abriguit. Ceetera
actione cum gaudio redierunt ad propria. vero membra, ut proediximus, sibi inutilia remane-
i. Cuidamnostro diacono monacho accidit Hildi- bant, sed et cum emissione miserabilis soni, indicis
rado nomine, dum adhuc in eodem monasterio viri doloris, foras efferri solebat. Cumque diu haec pate-
Dei scholastieus esset, ut in longa aegritudine con- retur, die quadam sororem suam, quae proe cseteris
tractis nervis popliteque curvato, ejus tibia jungere- ejus conpatiebatur doloribus, affatus est dicens :
tur femori, et post longam faligationem sanato cor- Audivi de sancto Ludgero, qualiter per illum Deus

pore reliquo ipsa tibia, ut fuerat, curvata remansit. infirmantibus sanitates prsestare dignatus est, in
Utebatur enim pro ea in ambulando sustentatione loco, ubi sancta ejus membra tumulata quiescunt t
787 AD R. TTTnfitfRISr.HTR.TA
— APPENIiTY
,—-—- ; -rdo
iwu
fac eliam me foras ferri, ef-cpntra viam qgae ducit Arunt contfaviaffi quae dueit ad
ecclesiam, in qua
illuc, ppni, ul mC:vpveam illi seryilurum, si ejus idem DomM sacerdos eorpore pausat, devoverunt-
meritis samitatem,mihi Dpminus donare dignatus que se illum ad illud sacrUm sepidcrum cum obla-
fuerit.Qupd cum factum fuisset, stalimin ipsa nocte tionibus adducturos. Hac itaque sponsione facta
prsestante diyina gratia, quieyit dolor ejus, restituta ingressi sunt domum, et ecce subito puer ille ter-
sunt ei omnia corppris oflicia, praeter unam tibiam, sit oculum dexlrum, el aperto eo statim videre
po-
quae ita permansit, ut erat contracta. Peracta igitur tuit; tersit alterum _ et sMiliter eo rcserato accepit
gratiarum actipne rogayit dominum suum, ut ad visum, exdamansque cum gaudio dixit se clare
memoratum se lpcum perduci juberet. Dissimulante posse videre. Quo agnito parentes ejus cum familia
autem illp, is quemnecessitaS regebat-,baculo regenle immenso repleti sunt gaudio, et benedixerunt Detiro,
debile latus corporis, pervenit ad sepulcrum prseno- qui per servum suum tam subito sanitatem puero
minatum. Peractis ergp, ibi noctibus quinque super- praestare dignatus est. Sed et prpmissa complentes
venit solemnitas. ejusdem S. Ludgeri. Cumque in ea ad memoratam ecclesiam perduxerunt eum, et cum
porticu, quse est ante basilicoe januam, infra quam voto gratulationis designaverunt illum nulla signa
sanctisacerdotis sepulerum susceptum est, ipsa nocte laesionisin oculis habentem.
membra sopori dedisset, ei per visum, idem vir Dei B 11. Offerebatur autempuellaqusedam, quam longa
comitatus magno lumine atque clericorum obsequio, aegritudocontinuusque dolor paralyticam fecerant,
apparuit, tetigitque membra illius, et abscessit, eo in quse etiam brachiis continue caput.constringere con-
sopore relicto. Qui, dum signa ad nocturnas yigilias sueverat, cui maximus incubuerat dojor, ita ut de
expergefactus.audisset, surrexit sanus, et oblitus cerebi;o sonus.quasi sibilus potuisset audiri. Cumque
bacuji, priorisque debilitatis, intravit cum aliis in in crypta nova necdum peracta ad sepulcrum Lud -
lempluffi laetus el incolumis.Oratione autem facta ad gfiri Deum rogatura deppneretur, mira omriipotentis
cor rediens narrayit omnia quse circa se fuerant Dei gralia, surrexit cpnlinup. curata ab omni debii^
gesta, et peracta celebratione operis Domini egressus tate corporis, et benedicens Deum abiit incoiumis.
est, baculunique suum in. ingressu ejusdem basilicse 12. Contigit cuidam viro de Saxonia in loco, qui
in loco, ubi fuerat sanatus, infixit pro signo curatio- dicitur Vuerlhina [Ant. el Ben., Werina], ut per
nis,nec immemor voti priorisredemit.se alemporali tentalionem fieret surdus, ita ut numim omnino so-
dominp sup, et votmn servitulis, implevit. nmn auribus caperet. Qui cum diu fundilus officio
8. Quaedamaulem femina ad eumdem locum de earerel aurium, tandem spe recuperationis ductus,
Saxonia csecaperducta est. Cumque coram sepujcr» pervenit ad sepulcrum Dei famuli Ludgeri; cumque
Dei famuli, missarum soleffinia agerentuT, in hora G signa ad noclurnas vigilias sonarent, subito apertae
evangelicaelectionisrepentelumen accepit, etperacta sunt aures ejus, et dixit se aperte sonum cloccarum
gratiaruffi actione incolumisad propria rediit. audire posse, monachosque psallentes. Et ita conti-
9. Quidam juvenis in Fresia nomine Osbrat, a nuo percepta restauratibne auditus, rediit dpmum
daemoniomuto vexatus, per singulas ecclesias a pa- magnificans Deum.
tre suo deductus est, ut curari potuisset. Sed cum 15. Aliquando etiam ipsam ecclesiam, infra quam
in nulla earum curari potuisset, tandem pater ejus sepulcrum ejusdem Deifamuli receptum est,nocturno
coelitus inspiratus peraclo longo itiner.e perduxit tempore cblumna lucis obtiriendoprotexit, et ad coe-
eum ad memoratam ecclesiaffi, et accepta licentia a lum usque porrecta foris excubantibus conspicua
custodibus ante sepulcrum sacerdotis Christi Lud- Stabat; sed et cloeeafum illic sonitus frequenter au-
geri nocturno teffipore in of alipne persistens, habebat diebalur, bumana non tarigerite manu, sed agehte
secum eumdem filiuni sensu et voce carentem. Cui pptius cognitione Deitatis arccana.
per miserfcbrdiam Dei dijeffioneexpulso integra sa- ii.' Gsecusquidam a ad sepulcrum Dei famuli Lud-
nitas fuerat coricessaloquelseet sensus. Sed et vicina geri perductus est, ubi dum prostratus ofasset, fe-
ejusdem Osberti, quse erat paralytica, ad eamdem * pente a Domino lumen recepit.
ecclesiam perducta est, et aecepta continuo pleria 15. Alius quidam caecus nomine. RiehbBrtus, ad
restauratione propriis gressibus remeavit ad pa- idem sanctum sepulcrum adductus est, sed illic cele-
triam, gratias agens salvanti Domino,.qui per ser- riter Domittomiserante illuminatus, et Deo gfatias
vum suum ejus corpus cunctorUm membrorum of- ageris, sanus ad propria rediit.
ficio destitutum tara velocilerjeslaurare dignatus est- 16. Monachusnoster nomine Adalvardusaffifmare
10. Igitur in pago Borathra colonus quidam Follit solet rem, quse eo tempore gesta est, quo custodia
(AnZ. et Ben., Folcbad) nomirie, filium habuit ejusdem ecclesiae S. Ludgeri sibi credita fuerat.
csecum nomine GerbaldUm, qui dum per multa Narrat quod quodam tempore, die advesperascente,
sacra loca deductus, nullam medelam susciperet, cum ad eamdem ecclesiam lumen, quod illic semper
pio domino insligante demum S. Ludgeri fama ardere solebat, restauratufus accedefet, juxta ipsius
ad memoriamvenit; continub parentes illius pueri ecclesiaeangulum, ubi interius lectulus ejus pbsitus
spe gaudentes, duxerurit eum foras-, et statue- ftierat, antiquum Hostemstaritem asoexit, cujusvisib'
"Antwerp. et Be^nd.,. Cmcus qnidam nomine Eiluioldde. loco qui vocaturAmaloh. Browerus.autem in.
mafgine,^nofathun.c.ibcum.vulgpAlmeloyAici.
ACTA S. LUDGERI, 790
789
mo- A qui eumdem sanctum Ludgerum incorpore viderant,
nigerrima ac teterrima fuit. Quo viso prsefalus Romse iiiyenti
nachus signum sanctae crucis sibi imposuit, et, ut et sancta ejus studia bene noverant,
viam illuc eundi, et lo.cum venerandi
asserit, interritus contra eumdem daemonemaspi- sunt; qui cum
Cum autem lanlam fiduciam ejusdem sepulcri ipsi juveni intimassent; peracto itinere ad
ciens diu stetit.
S. Ludgeri eo tempore, quo
monachi diabolus cerneret, talem ac tantuni sonum memoratum sepulcrum
excitavit, ut paries ecclesise et leclulus ejus, qui illic monachi malutinas laudes Domino celebrabant,
interius locatus fuerat, minutatim confringi videre- ferrura quod dextrum brachium cinxerat, repente
tur. Quo faclo idem monacbus clamavit dicens : dissiliens, longius Domini virtute projectum est.
Sancte Ludgere, adjuva. Cumque nomen yiri Dei 19. a Mulier quaedamdebilis erat, cujus brachium
invocando nominasset, annuenle Domino idem dia- dextrum infirmilate agente inflexibile fuit; manu
Jiolns repente constrictus, et in partem occidentalem verp curvata persistente ungues palmse illius fortiter
abstractus est, atque cum qua violentia traheretur, imprimebantur. Qusedum diu haecpateretur, memo-
garriendo, et Mserabiles voces emittendo monstravit. rati viri Dei fama ad mentem ejus pervenit, cumque
Monachus vero ille lumen, quod illic paulo ante spe sanitatis ducta ad sepulcrum ejus properasset,
reliquit, invenit, et lectum suum et omne illud aedi- priusquam eo pervenisset, in ipso itinere plenam
ficium sanum consistere vidit, et adhuc vocem dae- B corporis sanitatem ei Dominus pro sancli viri meri-
monis in parle occidentali garrienlis audivit. tis repente tribuit. Quse tamen peracto itinere ad
17. Mulier qusedam cum multo tempore membro- idem sepulcrum cum oblationibus sana exultans, et
rum officiodestituta, miserabiliumque vocum suspi- salvatorem laudans pervenit, et ita incolumis ad pro-
Tia emittens lecto incumberet, quandoque ad memo- pria rediit.
ratum sepnlcrum viri Dei Ludgeri cum magno gaudio 20. Cobbonis venerabilis comjtis colonus quidam
et labore allata est. Ubi dum Deo favente celeriter adolescentem iilium Warmundum nomine habuit,
prislinam membrorum sanitatem reciperet, gratula- quem malignus spiritus invasit^ et tam vehementer
bunda et exultans Deumque laudans, propriis gres- vexare ccepit, ut ad desperationem vita ejus per-
sibus ad sua reversa est. ducta esset. Cujus mater heec dominaesuse videlicet
18. Igitur instigante maligno,juvenis quidam, no- uxori Cobbonis sollicite per nuntium indicare stu-
. mine Adam, llenrieum fratrem suum per rixam duit. Illa vero confestim mandavit ei dicens : Si
interfecit,etprohac causa, judicante Jona episcopo, adhuc filius vivit, fac eum celeriter efferri, et statue
flagellatusatque m carcerem trusus est, in quo etiam illum contra viam quse ducit ad sepulcrum S. Lud-
uno anno jacuit, deinde circumdatis brachiis ferro _ geri, et credo quod pro ejusdem famuli Dei merifjs
et corpore medio, indicto forlissimo jejunio discal- sanandus sit. Gum ergo mater pro eodem semiviyo
ceatus, et sine lineo indumento in exsilium missus puero juxta proeceptum dorainsesuoevota perageret;
est. continuo in eodem loco, et in eodem momento, dse-
Quarfo vero exsilii sui anno ante sepulcrum Ger- moneexpulso,plenam sanitatem accepit. Deinde se-
thrudis ferrum de sinistro ejus brachio cecidit; cundum sponsionis votum, ad memoratum viri Dei
deinde post anni circulum in Roma in ipsa crypla . sepulcrum sanus a matre perductus est, sanusque
S. Petri ferrum , quo prsecinctus erat, nihilominus rediit h.
cecidit. Cum autem iterum Romam peteret, contigit, 21. Verum Ludgerus quamvis cuncta hujusmodi
ut iufirmiiate valida illic deprimeretur, cumque in opera occultare vellet, non tamen hse Deo revelante
ipsa «griiudine vita ejus desperata fuisset, quidam usquequaque effecit. Villa est in Saxonia in pago
in specie sacerdotali per visum apparuit ei, dicens : Suderge, Alnac nuncupata. Ad hanc dum parochias
Surge, vade et sepulcrum S. Ludgeri quondam epi- suas circuiens veniret, die quadam sedente eo ad
scopi Saxonum Fresonumque perquire, e.lillic do- mensam, audiebatur foris clamare pauper, anxie
mino. miserante pro meritis suis sanitatem recipies. obsecrans, ut episcopus caecumhomineffi respicere
Qua visione expleta cOnfestim de infirmitate, qua n dignaretur. Festinavit diaconus, cujus id erat officii,
deprimebatur, absolutus est, adhuc tamen ferruni putans unum esse de pauperibus, qui stipem petierit,
brachium ejus dextrum ut prius fortiter strinxit, et sumensque panem et cibum porrexit ijli. Renuit ifje
ita consumpta carne nervisque ipsum.etiam os eod.em accipere, aliud sibi dicens esse necessarium. Defe-
ferro tam valide praecinctum est, ut omnes ejusdem rebatur potus. Ille, nec hoc se velle respondit, nec
dexterse digiti praeter pollicem et indicem debiles ac propter stipem petendam se venisse, sed ut ante
rigidi permanerent. Erat enim memoratus miser ju- episcopum intromitteretur, ut coeco homini sub-
venis, etideo ad augmentum doloris sui carnes ejus et veniret.
ossa in tempore vinculorum suorum creverunt..Cum- At diaconus, non intellecto quod postulaverit, di-
que mane somnium retulisset, ibidem statim multi, misso illo in domum regressus est. Porro ille foris re-
a Antwerpiens. et Benedictini: In Ripuariisjuxla Ludgeri, quam edidere Antwerpienses*etBenedictini.
ingressum silvmHamarilhi, villa nomine Budica con- Quoeautem in nostro exemplari sequuntur, aut con-'
stttuta est, in qua mulier quwdatn, etc. tinuatoris , aut ipsius Allfridi, ea habentur etiam
b Antwerpiens. et Benpdict.: sanusque rediit, atque iisdem ferme verbis in anonymi cosetanei Frisonis
in.ea, quam acceperat, sanitale, Domino largiente, Actis a Browero editis ex ms. Fuldensi.
femtansit. Atque in his verbis desinit Vita sancti c Cincinnius hi Tit., c. 24, Alen vpcat.
791 AD S. LUDGERI SCRIPTA APPENDK. 7M
lictus cum iteralofliu vociferaretur, tandem circum- A pefmitlerent. Factum esthoc. Discessit anlistes, et
spiciens Ludgerus : Quare, inquil ad diaconum, tam homo in patibulo est suspensus. At vero yesperc il-
diu dissimulare vis, quod audis? et respondit: Detuli lius diei, cum episcopus ilineris sex ab eo loco mil-
illi cibum potumque; sed ille nihil horum curat. liaria peregisset, manens inviUa quaevocaturAschan-
Nummum, ait, da ei; quod cum fecisset,:et hihilo- dorp, en veniens homo ille, quem paulo ante sus-
minus sperneretur, jussit eum episcopus ad se intro- penderant, ad pedes episcopi corruit. Mirantibus ac
duci. Dum introduclus esset, ait illi, Quid est, frater, sciscitantibus cunctis, quomodode eogereretur, rem
quod habes; quidest quodexpetis? Ille respondit: taliter pandit: Cum ego , inquiens, episcopo inde
Fac ut videam, rogo, propfer amorem Dei. Videas, digresso , sursum in patibuluni traherer, videbam
inquit Ludgerus, propter amorem Dei.' Et mirum in duos viros a lalere episcopi equitantes aliquandiu
modum, cumhoc non imperando dixerit, sed lantum cum eo per iter loqui, dehinc post paululum alter
miratus petitionem, similia verba responderit; statim festine regrediens, nescio quid mihi pendenli suppo-
ille vidit, jussusque accedere ad mensam laetior co- suit, super quod firmiter stans non sentiebam cru-
medit et bibit abiitque in viam suam. ciatum; donec dispersis hiis qui me suspenderant,
22. Ferebant autem veracissimi viri de discipulis et ad occasum vergente sole, me idem ipsi depone-
ejus, quod quodam tempore, dum ad comitatum B ret. Depositum jussit iter vestrum quantocius sequi
pergens, per provineiales, qui Hassi dicuntur, iter el pro concessa vita sancto Antistiti gratias agere,
ageret, per orationes ejus homo moftuus revixerit. quam mM ipse dum a fatuis contemneretur, a Do-
Qui scilicet propter furtum caballorum Widekindi mino impetravit, addiditque se nullo pacto scire;
ducis Saxonumahuic morti adjudicatus fuit, ut in qualiler ipse post virum Dei tantum vioe spatium in
campo ad slipitem ligatus, jactatis in eiim sudibus moraento percurrerit.-Ferunt et alia mulla miranda
acutis et lapidibus necaretur. Quod dum factum venerabiles viri de discipulis ejus a beato Ludgero
fuisset, corpus exanime in campo relictum est. Venit gesta vel dicta, quae cuncta ponere immoderatioris
autem Ludgerus secus locum, et compertb quod fortasse proUxitatis videretur.
Ghrislianus fuerit, miltens ad Wilikindum, penetra- 24. Prseterea monasterium quod in honore sancta-
vit ad humandum corpus. Dehinc discerpta totius rum reliquiarum, quas ab apostolico acceperat, olim
corporis membra pallio colligi jussit, et inferri in construere decrevit, ubi posset construi, agnita
tentorium suum, donec humando corpori sepulcrum maritimarum regionum desolatiorie, soUicite requi-
pararetur. Dum ad hoc ventum esset, ut elatura de rebat. Duo autem loca construendis nionasteriis apta
tentorio , in fossam ponerent, astante episcopo; videbantur, unus ih Witmundi b juxta fluvium Isla,
Efferte, inquit, eum ex tumulo, nam illi spiritus inest. C alter qui Ad Cruces dicitur secus fluvium Arnapa c;
Qui dum elevatus esset, respirare ccepit, et ileram sed divinseprsescientiaevoluntatemsuperhiis demon-
illatus in tentorium oblato potu refocillabalur, et strari sibi devolis jejuniis et orationibus deposcebat.
ligari jussit anlisles vulnera ejus , et in brevi tem- Unde cum ad locum, quemjuxta amnem Arnapa
pore convaluit. Stat adhuc in eo loco lapidea crux eum elegisse diximus, hiemis tempore veniret, cru-
in monumentum miraculi hujus ab incolis erecla : cem ligneam in eo loco jussit erigi, et ipse solus
et ex nomine ejus dein viri, quia Buddo vocabatur, coram cruce in nive maxima duri frigoris et longoe
campus ille Buddonuelt usque. hodie nominatur. noctis prolixas usque ad lucem in oratione prolraxit
23. Oppidum est in Saxonia notum plurimis Mep- vigilias. Proinde divina revelatione monasterium ibi
pea nominatum, in cujus vicinia, dum anlistes san- esse non posse, cognovit; sed locum in quodam
ctus Fresiam pergens veniret, aspexit non longe a saltu juxta fluvium rura fundando monaslerio a Deo
via , vulgi concilium die dominica congregatum. Di- fore prsescitum. Quapropler dum suse vise comilibus
verlit illuc volens cognoscere quoe causa hujusmodi quoedivinitus cognoverat, referret, ad promissum a
conventiculi existeret tali dib,'viditqueiri colle,'quem Deo locum properavit, et cum possessoreejus locutus
circunivallaverant rei cuidam suspendium prseparari; locum illum data terra alia eomparayit. Post hoecTiu-
accedensque propius affatus est eosblande, postulans D tem, cum occupationibus variis liberior factus tem-
sibi concedi hominem, aut si necesse esset eum iri- pus huic vacationi aptum invenire potuit, assumptis
lerftei, JiOc eo die nequaquam facerent, magis ipsi secum, quos huic operi necessarios scivit, ad ipsum
ad ecclesiam missas audire convenirent. Cumque ni- denuo locum profectus est.
hil horum a ruslicis impetrare posset, contumeliosis 25. Erat M sarculum d quoddam arborum opacitate,
insuper verbis clerico insultantes, quia ad ejus paro- et silvarum densitate undique conclusum, ibi fixis
chiam locus ille non pertinebat, vix obtinere potuit, tentoriis mane primo arbores diruere et Jocummo-
ut parumper cum homine de pcenilentia se loqui nendis oedificiisexpurgare, si qua facultas daretur,
a Ergp in fihibus Hassorum in loco quodam Buden- d Surius vertit: nemus. Antwerpienses suspican-
feld Widekindus possessiones habuit._ tur sartulum esse scribendum, ut sit diminuthTima
b Locus hodieque nolusintabulis, intervallounius sart Teutonica voce, Germanissuperioribus hart pro-
leucaeab urbe Sutphaniensi. . nuntiata; qua significetur non simpliciter silya, sed
c Vulgo llic fluyius Erfftet Erpe dicitur", variaque silvaprae fruticum densitate pene timpervia; qualis^
Julise oppida alluil et Rheno immergitur Coloniam hic locus describitur. ,
inler ct Doesburgum.
7QT ACTA S. LUDGERI. 79-4
disponebant. Quod lamen illis fieri omnino impossi- Acundum voluntatem meam locutus benevolenliam,
bile videbatur : unde et bealum virum a sua inten- quam solum homo potest, tuam ostendis; caeterum
tione penitus revocare studentes, dixerunt incre- effectus in Dei potestate est constitutus. Illud sane
dibile prorsus videri illum locum unquam habita- te nosse volo, quod tamen vivo me aliis te publicare
bilem fieri posse, quoniam arborum densitale et nolo, in hoc loco me diem judicii expectaturum, et
ramorum obductione ccelum quoque ipsum abscon- me hic, ubi nunc redeo, monumentum habilurum.
deretur. At ille spem suam in Domino ponens ; quae Ita clericus arborem quandiu ibi stetit diligenter
hominibus, inquit, impossibilia sunl, Deo possibilia observavit; sed cum postea in usum ecclesise quo
sunt. Itaque nocte ingruenle cum temperius ad vigi- ad occidentalem ejus partem construebalur, praecisa
lias nocturnales surrexissent, post peractum officiuin isset, lapidem in eo loco nullo alio sciente pro signo
se cubitum denuo receperunt; cumque jam omnes nfodit, qui ibidem cum postea sepulcrum sanclo fode-
dormire putaret, tacite surrexit et tentorium egres retur, effossus est.
sus paululum orationis gratia secessit : sed quia 27. In angusliis positus vel sollicitus in majoribus
quidam ex ejus contubernio clericus nomine Thiat- rebus tractandis hoc statim exordium sumere moris
bat eadem hora vigilavit, ipsum confeslim foras habuit, sacerdos missas celebrare monuit, religiosis
exeuntem secutus est, quod mpx vir Dei cognovit, et " viris vel feminis jej.unia mandavit, invitavil paupe-
paulisper quasi pro horse inspectione substitit, deinde res et egenos, et sic in omnibus gressibus ejus se
tabernaculurii ingressus rursus exiit. Sed eumdera Domino commendavit. Omnem censum, qui in haere-
clericus, quem diximus, secutus est. Ita secunda ditate propria vel in episcopio colligebatur, mox dis-
quoque vice oratione ejus intercepta clericum stra- tribuere studuit, nihil omnino pracler solum necessa-
tum suum repelere, nec antelucem surgere proecepit. rium usum super angustioribus [F., auguslioribus]
Ipsequoque, ut ejus curiositalem eluderet, se cubi- oedificiisvelaMiiliosisministeriis curans. Quapropter
tura recepit. Cumque aliquandiu exspectaret, et ne- cum a quibusdam regis principibus quasi stirpator
miiieni vigilare suspicaretur, tertio surrexit, et episcopii criminaretur, et qui nullas oedificiorumho-
egressus sub quadam arbore se in orationem dedit; nestates nec ipsis ecclesiis congruos metallorum or-
verum cum memoratus clericus contra auctoritatis natus prsevidere scierit, gloriosissimus imperator ad
praeceptum,sequi non auderet et omnino, quid agere ejus audientiam invitavit. Unde dum veniens mansio-
vellet, explorare inlenderet, papilione juxta lectum nem apud palatium accepisset, mane prirno ad eum
suum levala, in oratione positum vidit : erat enira imperator cubiculario misso, ad suum jussit venire
nox luna et stellis admodura clara. Etcum diutissime colloquium. Forte lunc antistes, dum consuetudina-
orasset, et se per spiritum a Deo auditum cogno- riis ex more psalmis et orationibus instaret, dixit
visset, tentorium, cunctis, utputabat, ignorantibus, cubiculario, ut proecederet, se mox divino peracto
repetivit. Mutata illico quoelunc erat cceli serenitas, officiosecuturum. Dum secundo et tertio nunliis ve-
obscurala astra, et ventis hinc inde surgentibus nientibus ille ab incospto non moverelur opere, oc-
tempeslas nimia subsecuta est. Cadebant annosa cir- . casionem se accusatores ejus invenisse lsetati ex hoc
cumquaque arbusla, et cum magno licet omnium ti- ipsius facto criminalionem cumulabant. Yerum dum
more ipsa elementa famulo Dei militabant. Nam cum completis psalmodiis ante imperatorem venisset,
diluculo exsurfexissent, videbant silvam hinc inde dixit imperator : Quare nostrummandalumsicdiffi-
erutam fundando monasterio locum satis amplum cile accepisti, episcope, ut tol accersitus nuutiis
dedisse; et arbores passim jacentes sufficientem stalim venire despiceres ? Quia, inquit Ludgerus,
lignorum ad aedificationemcopiam praebuisse. Unde et tibi, o rex, et cunctis hominibus Deum proepo-
S. Ludgerus cum die jam clara suos reliquo operi nendum arbitrabar : hoc enim mihi praecepisti, cu-
instare horlaretur, eos percunctari gratulabundus ram episcopalem commiltens; idcirco a tuis licet
coepit: anne adhuc coelumse ex illo loco crederent vocatus nunliisomnipotentis servitium intermittere
conspecturos ? JJ inconveniens judicavi: at mox divino peracto servi-
26. Mane ex arboribus, quris illic corruisse dixi- tio paratior ad regis imperium veni. Quod respon-
mus, una solumnon diruta remansit, sub qua eadem sum ejus imperalor optimus verieralus, Gratias,
nocte vir Dei oravit, sub hac sellula, jam hice clara, ait, habeto, episcope, quiatalemte modoinvenio,
posila, suos ad operandum hortabalur. Ibi quidam qualein antea eestimajiam.Fuerunt autem aliqui qui
adeum ex ejus clericis nomineOdilgrimus ex itinere, facla bonilalis tuae malivole apud me interpretati
quo directus fuerat, venit; quem inter mutua quae sunt, sed hos deinceps minus gratos habebo, et nul-
habuerunt colloquia, ipse interrogavit quid sibi . liusverba super tua criminatione meullerius spondeo
de illo loco videretur ? utrumnam eum monacho- accepturum.
rum coUegio congruum arbitraretur ? At ille vul- 28. Porro quia sanctorum ofliciorum incidit men-
tum ejus clariorem solito videns : In vestra, inquit, lio, narrant quod, dum ad opus diurnum (divinum)
facie video, hoc opus sine Dei voluntate inchoalum staret vir Dei, ineffabiliter timorala intentione fixa-
non esse, locum jam olim electum a Deo opportunis- que mente manserit. Aliquandodum in itinere esset,
simum divino servilio futurum. Qua responsione lectu illi ad vicinum focum struebatur, unde dum
ipse deleclalus, Gratias, inquit, liabe, quoniam se- uoclu stans juxta lectum matulinas laudes cumcle-
793 AD'S. LUDGERI SCRIPTA APPENDIX. 7Bfi
licis cantaret, et teclis cinere prunis fumus evapo- \. dorum, quibus in yariis necessilatibus succurrit.
rans illi iiifaciem exhalavil; ille quasi nihil sentiens Proinde non ut mortuum plangimus , sed ut viven-
inmotus menfe et corpore stabat: at unus ey clericis tem subsidiosuarum precumnpbissubvenire oramus.
auferrehoc volens incommodum curyato genu car- 0 vere beatum et pnini laude dignissimum, angelis,
bones 'delegit et insufflans sopitos suscitat ignes. prophetis, aposiolis, martyribus, confessoribus, vir-
Mane autem yocans clericum distincte (Forte, distri- ginibus non immerilo comparandum : angeli mun-
cle) sciscitatus est; quare hujus nientis fuerit, ut ditia et cpelestium contemplatione; prophetis futu-
sacris hymnis dimissis se magis incuryaverit ad con- rorum notitia; apostolispasloralis curse successione
struendum focum? Et poenilentiam aliquot dierum el prsedicalionis imitalione; martyribus carnis casti-
sibi indicens, docui.t cjericos, du.riiad opus divinum gatipne et martyrii desiderio; confessoribus divini
assisterent, omnes occurrentes cogitalus amovendos, nominis coram regibus et principibus confessione ;
et quantum humani cordis fugacilas patilur, nihil virginibus corporis simul et •mentis castitate. Quis
aliud cogitandum. ejus sanctitatem non veneretur l Quis miraculorum
29. a Igitur de sanctp transitu beatissimi viri operationem non obstupescat? Quis ejus humilita-
hon tam nobis dolendum quaffi gaudendum esse vi- tem in signis occultandis non miretur? Majora surit
demus. Gratias enim agere debemus , quod talem B illa, quam ut digtie ea nostrae linguaeariditas valeat
hostris teraporibus virum concessit, qui et prioribus explicare. Neceget iile noslri sermonis prseconio,
sanctis aequandus, et bujus setatis hominibus incom- qui tantis apud morlales prodigiis clarus ; qui tan-
parabiiis, et posteris imitandus exstitit. Gratias tum i-riter angelos et omnium sanctorum choros in
"enimagere debemus, quod nos eumex pastore patro- coelo est glorificatus : ubi nunc Christo conjunclus
hum haberC fecit. Nam quamyis Omnes sanctos nos pro nobis ejus servis , suisque servitoribus apud
patronos habere confidamus , ipsum tamen speciali ipsum intercedat, qui cum Patre et Spiritu sancto
licet nos (Forte, nos licet) indignos patrocinio tueri vivitet regnat Deus per omnia sseculorumsaecula.
hon absurde speramus. Quantum autem apud Deum Amen,
ejus patrocinia valeant; testantur sanilates morbi-
a Quaehoc in capite ad finem usque exstant, in nuUo exemplari impresso de vita aut miracuUs S.
Ludgeri hactenus habentur.

EXCERPTUM EX LITANIIS RHYTHMICIS


VITAMSANCTILDDGERICONTINENTIBBS, WERTHINJ3SCRIPTIS,
De monasteriiin Helmstat fundatione a sanclo Ludgerofacta.
(ApudLeibnitz,ibid.)
EX LITANIAI. C Ubi dum degeret, et commissa regeret;
Fundavit insuper tria loca pariter Et prosperilatem babuisse ffatrem
Numerolocorum, quo et pppulorum Ludgerum cenieret, ul gentes converteret, ~
Werthinam, Helmensladmonachis fundaverat, Quos de paganismo acquisivit Christo;
De proprietate vei hsereditate, Et ipse monitus nimirum divinitus,
Et episcopium dietum monasterium, elc. Ad Northuringensem se committil gentem,
Usus auxilio fratris et hospitio,
EX LITANIAH. Manentis ih loco Helmenstadvocato ?
Ita ut plurimis studeret discipulis Ubi sanctissima.ordiiiantes semina
Onini semper mane lectionem dare. Evangeliorum, in Northuringorum
Quos et erucliensipse et instituens, Jecerunt pectora, donec Dei gralia,
Per honeslos niores duxit ad boriores. Fecit ibi fructum Coslosusque ductum.
De quibus plurimi facti sunt episcopi; Est episcopium adhuc teslimonium,
Suus sicul primus fraler Hildegriinus : Quo incepit sedem HUdegrimusidem,
Qui in Ecclesia dudum fuit aliqua, Qui quamvis Werthinaesit conditus corpore,
Catalauneqsi proesul,sub Rhemensi : Haluerstadis tamen sit patronus. Amen.

CHARTULARIUM WERTHINENSE.
(ApudLeibhilz,ibid.)
' IN NOMlNE SANCTJE TRINITATIS INCIPITLIBERCHAR- D quse nuncupatur Fislacu (Fislack), id est Hovam
TARCM CAMBI*; FOLCBERTUM INWIDUBERGE. illam quae dicitur Alfgedine-Hova,cum omni inte-
C.ONTRA,
gritale, sive in silva, seu in pascuis et perviis et in
1. Notumfiericupioomnibustamproesenlibusquam 'y aquarum usu et decursibus : haecomnia a supradi-
futuris, qualiler ego Ludgerus presbyter aliquantu-- cto nobili Franco Theganbaldoego Ludgerus presliy-
lam particulam haereditatis dato pretio a Thegan- ter comparavi, et aliqnantos annos possedi, et in ea
baJdp ingenuo et nobili hpmine comparavi in yilla elaboravi, quod pplm. Nunc aulem eamdem Hovam
""
797 CHARTULARIUM WERTHINENSE. 793
in terra araloria, quicquid in ea unquam aratum A i cupato Diapanbeci,sive Weritliina, quorum nomina
fuit, der'i Foleberto contra illum Rothum, quod di- infra tenentur. Notavi diero, locum, tempus, quo
citur Wlduberg inter duos rivulos, id est inter Dia- scripsi. Ego Thiatbaldus humilis presbyter rogatus
panbeci, et aiiurii ab occidente usque in flumenRu- scripsi et subscripsi.
lam: excepto, quod ego Ludgerns dominationem, SignumHludvvini,qui hanc tradilionem dominante
quae ad illam Hovaffirespexit, mihi retinui, seu in manu peregit, propriaque sublus firraavit. .
silva, sive in aquis et pastu, vel in comprebensione Signum Reginberti. Sig. Thialbaldi. Sig. Thiat-
cura omni integritale juri meoreservavi, et in ea ra- bori. Sig. Frrthuradi. Sig. Frithubaldi. Sig. Frit-
lione accepi Rhotum illum a Folcberto vicino in hubrandi. Sig. Reginbaldi.Sig. Theganradi.
Cambiacontra terram aratoriam. Hovaesupradictse, Traditio Oodlwlmiad Willimundutn.
ut eum jure haereditario in perpetuumppssidere de-
beam, et ad seternosususEcclesiaeDei et servienlium 3. Dum unusquisque in prsesenti soeculoconver-
ejus redigere : aut quicquid exinde ulile esse deere- salur, cogitare debet et perpendere, qualiter sibi vi-
vero, liberam et Drmissiinambabeam potestalem ab tam acquirat el remuneratioiieni sempiternam post
omnibus, sive vivens facere, sive post obiiummeum, mortem. Idcirco egp Oodhelmus, fiiius quondam
tantum ad usum fructiferum pertinenlem et profi- Oodwerci, pro remedio animsemeoe,et pro OQierna
cientem. Siquis yero, quodfuturum esse non credo, retributione tradidi partem hseredilaljs mese, quee
ego ipse, quod absit, aut aliquis de haeredibus vel mihi jure hoereditario legibus contigit, id est tres
pro hoeredibusmeis, seu qualibet opposita persona, Hovas in tribus locis, quorum nomina locornm haec
quaecontra hanc chartam Cambiaeinjuslo conamihe B sunt: Hova una Okimiiin pago Isloi, allera in Man-
venire tentaverit aut eam infringere voluerit, impri- heri, illa Selihova in pago Northuvanti, terlia in
mitus iram Dei coelestis incurrat, et a sanclorum Hasungun in eodem pago. Hoc quod modo denomi-
angelorum societate separetur, et ab ingressu om- navi, tradidi iri reUquias sancti Salvatoris, quse in
nium ecclesiarumalienusexistat, quoadusquese cor- Withmundis constitutse surit, et in manus Ludgeri
rexerit a nefaria praesumptione.Et insuper a fisco presbyteri, traditumque in perpetuum esse volo , et
mulctatus auri libras duas, argenli pondus decem nullis unquam temporibus ulterius immutari, sed ad
coactus exsolvat; et sic quidem quod repetit, evin- perpetuos usus ejusdem ecclesioecustodesIiaacomnia
dicare non valeat,- sed firnia et immutabilis haec possideant cum integritate illibata : lantum ut diebus
C-ambiain sempilernumperraaneat,stipulationesub- vitoe nostrae ego el conjux mea dilecla Theodlinda
nixa. Acta est autem publice anno21 gloriosiatque res istas in beneficio ejusdemecclesisesub usu fru-
religiosi secundi regis Caroli, xvi Kalendas Martii in ctifero habere valeamus, id est, utper singulosannos
Ioco qui dicitur Diapanbeeiin Ripa-Rura coram te- solidum ununi- ad luminaria ecclesioein Natali Do-
stibus ac manum mittenlimis, quorum nomina sub- mini donare debeamus. Post nostrum vero discessum
tus adnolantur. Notavi tempus, diem, locum, quo de hac vila in dominalionem supradictae ecclesise
haec acta sunt. Ego Thiatbaldus humilis presbyter res ipssemelioratoeperveniant cuin omni inlegritate:
rogatus scripsi et subscripsi. ejusdem ecclesiajlegitimi procuralores ad utilitatem
Signum Folcberti, qui hanc chartam fieri rogavit ejus quicquid exinde facere voluerint, liberam et fir-
ct propria manu firmavit. Signurn Regenberthi. Si- missimam ab omnibus babeant potestatem. Si quis
gnum Alfdagi.Signum Bonno. Sig. Fridubaldi. Sig. p< vero, quod fulurum esse non credo, ego ipse, quod
Hlnduwini. Sig. Giffudi. Sig. Borngeri. Sig. Hildi- absit, aut aliquis de haeredibusvel pro hseredibus
radi. Sig. Borbini. Sig. Luidrici. Sig. Walafridi. meis conlra hanc traditionem venire tentaverit, aut
Tradilio Hludwiniad Weretliinas. eam infringere voluerit, insligatus a diabolo, irnpri-
mitus iram Dei coeleslisincurrat, et a sanctorum
2, Notumfieri cupioomnibustamprsesenlibusquam angelorumsocietate separelui',et ab ingressu omnium
fuluris, quomodo ego in Deinomine Hludwinus,fi- ecClesiarumalienus existat, donec se emendeta prae-
lius quondam Thiatheri, pro remedio animsemeoeet sumplione nefanda. Et insuper in Dominicum auri
pro oeternaretributione tradidi omnem partem hae- libras duas, argenti pondus x, coactus exsolvat, et
reditalis mesein loco nuncupato Werelhinum, ad re- sic quidem quod repetit, evindicare non valeat; sed
liquias &.Salvatoris, et venerabili viro Ludgero ab- firma et immutabilis haoctraditio in sempiternum-
bati, qui Ipsas reliquias semper secum gestare solet, permaneat slipulatione subnixa. Acta est autem pu-
id est, inter duos rivulos, qui surgunt in monle, in blice in loco ipso, qui dicitur Wilmundi anno 21 re-
flumen Ruram vadunt : unus vocalur Diapanbeci; gni religiosissimiregis Caroli sub die v Idus Junii.
alter vero in Orientali parte, id est, absque nominis Notavi diem, tempus, locum, qho haec scripla sunt.
appeilatione, de terra araloria usque in ilumen Ru- Ego Thiatbaldus, humilis presbyler rogalus scripsi
ram, tradilumque in perpetirum esse volo, et nullis et subscripsi.
temporibus immulatum. Sed ipse venerabilis abbas Sigmim Oodbelmi, qui hanc traditionis chartam
Ludgerus hanc traditionem, quse dudum comprehen- fieri rogavit et propria roanu firmavit. Signum Hil-
sio mea esse dignoscitur, simul cum illa terra, quae digni. Sig. Meginulfi.Sig. Ludgeri. Sig. Meginungi.
ibidem jam cullaesse videtur, totum et ad integrum " Sig. Gerwini. Sig. Marcrici. Sig. Thathumeri. Sig.
perennibus temporibus teneat, possideat, ad usus Gerhardi.
EcclesiseDei, liberamqueet firniissimam polestatem Traditio Immw.
habeat a me et ab omnibus hoeredibus meis, quic-
quid exindefacerevoluerit, et in cujuscunquemanus i. Notum fieri cupio offinibus^tam praesentibus
mittere decreverit, dum adhue ille advixerit, qui quam futuris, qualiter ego Imma tradidi partem hse-
posl obitum suum illud excolat, «t adutilitatem ec- reditatis meae ad ecclesiam sancli Salvatoris, quae
clesiaeDei redigat. Si quis vero, quod futurum esse conslrucla est in pago Ripariorum, in loco qui dici-
non credo; ego ipse, quod absit, vel aliquis de hae- tur Werlhina, super fluvioRura, hoc est, quod tra-
redibus meis, aut ulla adposita"persona,tpise contra didi in pago Sutrachi, in villa, quae dicilur Aldgre-
hanc traditionemvenire conaverit, imprimitus iram poshem, terram xx animaliumet dimidiam unius, et
Dei ccelestisincurrat, el a consortio omnium eccle- in alia villa lerram xv animalium, qusevocatur Kom-
Siarum analhematizelur; et insuper in Dominicum pingwerva in ipso supradicto pago: 'et-in lerlia villa
auri libras v, argenli pondus x, coacius exsolvat. Et XIIanimaliuriilerram, quaevocalur Inwostarburon
sic quidem, quod rerjetit, evindicare non valeat; in pago Westrachi, traditumque in perpeluum esse
sed firma et immulabilis traditio baec in sempiter- volo, et promptissimavoluntale confirmo, et trans-
num permaneat, stirpulationesubnixa. Acla est au- tuli de mea potestate in illorum potestatem, ut post
tem publice anno 21 regni religiosissimiregis CaroU, hunc diem habeant licentiam habendi, possidendi,
Xy.Kal.Feb. corarjj manum missoribusin laco nun- commutandi, et quicquid exinde facere voluermt,U-
799 AD S. LUDGERI SCRIPTA APPENDIX. 800
beram et firmissimam habeant ab omnibus potesta- A\ quam futuris, qualiter ego Ludgerus, filius quondaro.
tera. Si quis vero, quod futurum esse non credo, si Hrodgeri, pro remedio animae meae, et pro aeterna
fuerit in postmoduin ego ipse aut aliquis de haeredi- retributione tradidi ad reliquias sancti Salvatoris et
bus meis seu ulla oppositapersona, qui contra hanc sanctaeMariaesemper virginis et in manus Ludgeri
traditionem a me factam yenire voluerit, aut .eam presbyteri, qui easdem reliquias procurabat, porlio-
infringere et immutare tentaverit, imprimitus iram nem haereditatis meae, id est, omne quod jure hsere-
Dei omnipotenlisincurrat, et a liminibus sanclorum ditario legibus obvenit in villa, quse dicitur Bidnin-
efficiatur extraneus, praesensquetraditio firma per- gahemi, et in alia, quaenuncupatur Thornspye, in
maneat stipulatione subnixa. Acta est in Werthina terra aratoria, seu in pratis, et in pascuis, et in om-
monasterio xiv Kal. Septembr. anno 6 regni domini riem communionem mecum in silvam, quse dicitur
Ludovici regis, indictione 8. Ego Thiathardus humilis Huistarbant, excepta una parlicula, in illa prata,
diaconus rogatus scripsi et subscripsi. quae dicilur Blidgeryngmad, quam mihi reservavi
Signum Immae,qui boc tradidil, et propria manu pro necessitatibus meis. Cseteraautem omnia tradidi
firmavit. Isti sunt "visoreset auditores: ad reliquias superius denominatas et in manus jam
Signum Reniberti. Signum Erpolfi. Sig. Aldhardi. dicti presbyteri cum omni integritale in villulis, qui-
Sig. Wichardi. Sig. Snclgeri. Sig. Erbaldi. Sig. Iti. bus ante dixi, sive in terra araloria, seu in pratis et
Sig. Sigiwardi. Sig. Heio. pascuis, vel piscationibus, et aquarum decursibus,
Tradiii Henrici juxtdMuram. perviis communis, quoead illas villas altinent. El haec
omnia tradita in perpeluum esse volo, nullisque un-
5. Dum unusquisque in proesenti saeculo conver- jj ] quam temporibus ulterius iminutari, sedad perpetuos
satur, cogitare debel et providere' quomodo animam usus EcclesiaeDei isla omnia jure hsereditario jam
suam salvare possit, et seternum sibi refrigerium in- memoralus presbyter Ludgerus possideat. Si quis
venire post temporalem et mortalem vitam mundi vero instigalus a diabolo, ego ipse, quod absit, aut
hujus. Hoc ergo Henricus perpendens in animo meo, aliquis de haeredibus vel pro-haeredibus meis, seu
et frequenti meditatione revolvens tradidi pro reme-. quselibet extranea persona contra hane tradiiionem
dio animse meae etpro seterna retributione ad reli- venire lentaverit, aut eam fixa et proposita intenlione
quias sancti Salvatoris et sanctaeMariaesemper vir- infringereetdecreverit, imprimilus iram Dei coelestis
ginis, et in manus Ludgeri presbyteri, qui easdem incurrat, a sanctorum angelorum societate sepa-
reliquias procuravit, particulamhoeredilaiisetproprii relur, atque a liminibus ommum ecclesiarum.alienus
laboris mei, id est lotam comprehensionemin silva, existat, donec se emendet a nefaria proesumptione^.
quoedicitur Hoissi in aquilonali ripa fluvii Rurae, Et sic quidem, quod repetit, evindicare non valeat,
quam ibi dudum comprehendi inter monlem et ipsum sed firma et immutabilishaectraditio in sempilernum
fluyium,communionemqueiii eamdem silvam, Simili permaneat cum stipulatione subnixa. Acla est autem
modo tradidi et piscalionem in Rura cum pascuis, publice in loco , qui dicitur Adosumnis (Rocroort)
perviis, aquarumque decursibus, quae illuc altinent, annosub 28 regni domini nostri religiosissimi regis Ca-
et in ipso loco excoli possunt et perfici. Hsec omnia roli, die Kalendarum, vm Idus Junias CPrainle-
tradidi ad reliquias superius nominatas, et iu manus stibus et manumissoribus, quorum nomina subtus
ejus jam dicli presbyleri, traditaque in perpetuum notantur. Et ut hoc testamentum traditionis firmius
esse volo, et pernulla temporum curricula ulterius (n" habeatur in perpetuum, nolavi diem, tempus, locum,
immutari, sed ad perpetuos usus Ecclesiae Dei in in quo boecfacla sunt. Ego Thialbaldus ' bumiUspres-
eleemosynam meam ista omnia superius nominatus byter rogatus scripsi et subscripsi.
presbyter Ludgerusjure haereditario possideat, ha- Signum Ludgeri, qui hanc tradilionem in elee-
beat, colat et fruclificet, et cuicunquedisposuerit,et mosynam suam peregit, et propria manu subtus fir-
utile esse perspexerit, post obilum suum commen- mavit.
dare et tradere, liberam et firraissimam a me et ab Signum Bernsuidoe consentientis. Sig. Gerwali.
omnibus habeat potestatem. Si quis vero insligatus Sig. Welfrici. Sig, Bago. Sig. Hrodberti. Sig. Wig-
a diabolo, quod tamenfuturum essenon credo, ego baldi. Sig. Rorhlrici. Sig. Fefingeri. Sig. Wilbaldi.
ipse, quod absit, aut aliquis de haeredibusvel pro Sig. Helmrici. Sig. Luidherthi. Sig. Meginbaldi.Sig.
baeredibusmeis, seu quaelibetexlranea persona con- Bernhardi. Sig. Hiddoni. Sig. Hrafaugrimi. Sig. We-
tra hanc traditionem venire tentaverit, aut eam in- ringeri. Sig. Folcradi. Sig. Raadgeri.
fringere pfoposueril fixaet deliberata intentione, im- Traditio Folchardi k Reginaldi et
primitus iram Dei ccelestisincurrat, et a sanctorum Gerhardi,, etc, in
. Wilhmundi.
angelorum societate separelur, et ab ingressu om- 7. Notum fieri desideramus omnibus, lam praesen-
nium ecclesiarum alienus existat, donec se emendet
a praesumptionenefanda. Et insuper in Dominicum tibus quam futuris, quaUler hos haeredeset eompar-
auri libras duas, argenti poridusx,coactussolvat.Et ticipes et consanguinei, his nominibus Reginaldus,
sic quidem, quod repelit, evmdicare non valeat, sed Folchardus, Gerhardus, Wifel et Helmberthus tradi-
firma et immutabilis haec tfaditio in sempiternum , dimus agrum haereditarii juris nostri in Withmundi
permaneat cum stipulatione subnixa. Acta est autem D Ludgero presbytero et abbati ad construendam in eo
publice anno regni domini noslri religiosissimi regis ecelesiam in aquilonali lalere agri illius, quem a
Caroli, vi Kal. Martias, in villa quae dicitur Hlopan- AVrachariocomile tradente ipse Ludgerus suscepit:
heldi, coram testibus et manummissoribus, quorum tradilumque in perpeluum esse volumus et nullis
nomina subtus notantur. Et ut hoc traditionis testa- unquam temporibus immutari, sed ad perpetuos usus
nientum firmius perseveret in seternum, notavi tem- et ad ulilitatem EcclesiaeDei supra diclus preSbyter
pus, diem, locuin, in quo factum est. Ego Thiatbal- liberam et firmissimam a nobis et ab omnibus ha-
dus humilis presbyter rogatus scripsi et subscripsi. beat potestatem, quicquid exinde vivcns agere vo-
Signum Henrici, qui hanc traditionem perfecit et luerit, aut cuicunque post obitum sUumtradere de-
propria manu firmavit. Signum Hrialthrudae conjugis creverit ad colendum et fructificandum in Ecclesia
ejus consentienlis et confirffiantis. Sig. JSserici, filii Dei. Si quis vero, quod futurum esse non credimus,
ipsius eadem facienlis. Sig. Berngeri subtus firman- nos ipsi, quod absit, aut aliquis de haeredibus, vel
tis. Sig. Aluberli, clerici. Sig. Hluduwiridi.Sig. The- pro haeredibus nostris contra hanc traditionem ve-
gembaldi. &ie. Guntfridi. Sig. Oodfinni. Sig. Hildi- nire lentaverit, aut eam infringere voluerit instigatus
berti. Sig. Wimberti. Sig. Cassi diaconi. Sig. Raa- a diabolo,imprimitus iram Dei coeleslisincurrat, et a
fridi. Sig. Landberti. sancloruni angelorum socielate separetur, et ab in-
Traditio Ludgeri. gressu omnium ecclesiarum alienus existat, donec
se emendet a praesuffiptionenefanda. Et insuper in
6. Notum fieri cupio omuibus, tam prxsentibusi Dominicum auri iibras duas, argenti pondus decem,
gOl CHARTULARIUMWERTHINENSE. 802
coactus exsolvat, el sic quidem, quod repetit, evin- A £ quondam Hrodgeri, et egb Hiddo, filius quondam
dicare non valeat; sed firma et inimutabilis haectra- Herewini, tradidimus partem propriae hsereditatis
ditio in sempiternum permaneat, stipulatione sub- nostrae Ludgero episcopo,pro remedio animsenoslrae
nixa. Acia est autem publice in loco ipso, qui dici- et pro seterna retributione in villa, quae dicitur
tur Withmundi, anno tricesimo secundo regni reli- Thornspic (Dornspiclc)in his duobus locis, id est in
giosissimi regisCarolisubdie xm Octobr.Notavi diem, Quarsingseli et in Borugtanseotan, quicquid ibi ha-
locum, tempus, quo hsec scripta sunt. Ego Thiat- buimus, aut per jus hsereditatis, aut per compreheri-
baidus humilis presbyter rogalus scripsi et sub- sionem, aut per aliam quamcunque acquisitionem,
scripsi. omnia hoec ad inlegram ipsi Ludgero episcopo in
Isti sunt visores el auditores : eleemosynam nostram tradidimus, traditamque in
Signum Folchardi, Gerhardi, Wifel et Helmberti, peipetuum esse volumus, et nullis unquam tempo-
qui hanc tradilionem perfecerunt et propriis mani- ribus immutari, sed ad perpetuos usus suos et ulili-
bus Urmaverunt. Sig. Hildigeri. Sig.-Oodhelmi. Sig. tatem EcclesioeDei, quicquid exinde facere voluerit,
Meginungi. Sig. Walfridi. Sig. Werinberti. Sig. Hrod- liberam et firmissimam a nobis et ab omnibus ha-
befti. Sig. Ludgeri. Sig. Werinhardi. Sig. Engil- beat potestatem. Acla est autem publice cum stipu-
berti. latione subnixa in villa, quse dicitur Bidingahem
ft anno
Traditio Hrodulfi in Englandi. ff 37 regni gloriosissimiimperatoris Carli, ix Ka-
ff
* lendas Maias coram testibus ac manumittentibus,,
8. Nolum fieri desidero omnibus, et praesentihus quorum nomina subtus notantur. Et ut firmior bsec
el fuluris, qualiter ego Hrodulfus, filius quondam . tradilio in sempiternum perseveret, notavi diem, lo-
Wibaldi, tradidi ad reliquias sancli Salvatoris etJB cum, in quo haecscripta sunt. Ego Thiatbaldus pres-
. sarictoeMariaesemper virginis, el in manus Ludgeri byler rogalus scripsi et subscripsi.
abbalis, parliculam hoereditalis meoe in pago Folum Signum Ludgeri, qui banc traditionem dominante
in
(Velow) villa, quoe dicilur Englandi, id est curtile manu perfecit el subtus notavit.
unum et duodecimam partem in silvam quoe dicitur Signum Hiddoni simililer tradentis et subtus fir-
et
Braclog, cum pascuis plena dominatione, quaejure mantis. Sig. Marcbardi. Sig: Baiori. Sig. Holmerici.
legali ad illud curtile perlinere compertum est. Haec; Sig. Hengilbaldi. Sig. Luidberti. Sig. Wilbaldi. Sig.
omnia tradidi in eleemosynam meas ad reliquias su- Folcradi. Sig.Hegingeri. Sig. Lodoci. Sig. Gerberli.
perius memoralas, et in manus jam dicli abbatis, Sig. Thiatbaldi.
traditaque in perpetuum esse volo, et per nulla tem- Traditio Eforwini et parentum ejus.
poruni curricula, ulterius immutari, sed ad perpe-
tuos usus Ecclesiae Dei ipse abbas Ludgerus quic- 11. Dum unusquisque in praesenti saeculo conver-
quid exinde facere voluerit, liberam et firmissimam satur, et hanc mortalem vitam habere videtur in
a me et ab omnibus habeat potestatem, stipulationei corpore, cogitare debet et praevidere, qualiter sibi
subnixa. Acta est autem publice in loco, qui dicitur in futura essentia, et in perpetua mansione reme-
Wigtniundi, ad ecclesiam sancli Salvatoris anno 53; dium aliquod et salutem aninise suae acquirere possit
regni domini nostri religiosissimi regis Caroli, vu in coelestibus.Idcirco placuit nobis cohaeredibus et
Kal. Seplemb. Coram testibus ac manumissori- comparticipibus in uno patrimonio his nominibus, Er-
bus, quorum nomina sublus notantur. Et ut hoc tra-• furwino, Hildirado et Irminevino, Ludgero presbytero
ditionis testamentum firmius perseveraret in eeterr iC postulante tradere ad reliquias sancti Salvaloris,
num, notavi tempus, diem, locum, quo scriptum est. quas ipse Ludgerus semper secum geslat, et in ma-
Ego Thialbaldus presbyter rogatus scripsi et sub- tatis nus ejusdem presbyteri aliqu.amparticulam baeredi-
scripsi. nostrae in eleemosynam nostram, quod et feei-
Signum Hrodulfi, qtii banc traditionem dominante5 mus hoc modo : Tradidimus in propria haeredilale
et dominatione noslra in silva, quse-dicitur Hoissi,
manu perfecil et subtus firmavil.
Signum Hildigeri. Sig. Ludgeri. Sig. Eurwini. Sig.. "comprehensionem illam, quam ipse Ludgerus ibi
Ludgeri. Sig. Meginberti. Sig. Engilberli. Sig Ood- desideravit, et Hildiradus in nostro nomine compre-
Iielmi. Sig. Germundi. hendit siniul cum eo, et consignavit ad reliquias su-
* Traditio pradictas sancti Salvaloris, et in manus ejusdem
Hirpingi. presbyteri sMili modo tradidimus, et dominationem
9. Nolum fieri cupio omnibus, tam prsesentibus,, aliquam in eamderiisilvam superius adjacentem. Haec
quam futuris, quomodo ego Hirpingus filius quon-- comprehensio, qu^m tradidimus juxta illas compre-
dam N... accepto pretio a Ludgero abbate, vendidii hensiones, contigua est et cohaerensa summo usque
ei vineam unam in villa, quaenuncupatur Bacheim,, ad finem, quas Henricus et Hluduwinus ad easdem
quae eliam villa in ripa consistit fluviali, quoediciturr reliquias et ipsi Ludgero ante annos aliquos tradide-
Melenbach (Melemprope Bonnam) et eamdem ipsii runt. Ista est traditio, quam in eleemosynam no-
fifmiter contradidi, traditamque in perpeluum essee stram tradidimus, traditamque in perpetuum esse
volo, et nullis unquam temporibus immutari; sed adI voluraus et nunquam ulterius Mmutari; sed ad per-
perpeluos usus suos et Ecclesite Dei ppst obitumi j\ petuos usus ecclesioeDei ipse presbyter, qui eam su-
suum liberam et firmissimam a me et ab omnibus3 scepit, liberam et firmissimam a nobis et ab omni-
habeat polestatem, quicquid exinde facere voluerit,, bus habeat potestatem, quicquid exinde facere vo-
stipulatione subnixa. Acta est autem publice in Sa- luerit ad fructum EcclesiaeDei. Acta est auleni pu-
xonia, ubi tunc temporis fuimus in hoste, in loco,, Wice cum stipulatione subnixa in loco ipso, qui
qui nuncupalur Minmithum (Minden) anno 50 regnii dicitur Diapanbeci, anno tricesimosecundo regni glo-
domni rellgiosissimi regis Carli, xuii Kal. Augustii riosissimi regis Carli, sub die xv Kal. Octobr. No-
coram testibus ac manumissoribus, quorum no- lavi diem, locum, tempus, quo lisec scripta sunt.
mina sublus notantur. Et ut hoc testamentum fir-- Ego Thiatbaldus presbyter rogatus scripsi et sub-
mius habeatur, notavi diem, tempus, locum, quo» scripsi.
scripium est. Ego Thiatbaldus presbyter rogatuss Isli sunt visores et auditores:
et
scripsi subscripsi. Sigrium Evurwini, qui banc traditionem fieri ro-
Signum Hirpingi, qui hanc traditionem fecit, ett gavit, et propria manu firmavit. .-
propriamauufirmavit. Signum Hildibrandi. Sig.Bern- Signum Irminwini. Sig. Heribaldi. Sig. Hildiradi.
geri. Sig. Hugbaldi. Sig. Gundholdi. Sig. Berngeri.. Sig. Anoloni. Sig. Efurhardi. Sig. Thiatfridi.
Sig. Wanberti. Sig. Hathubaldi. Tradilio Amulrici Ad-Crucemjuxta Arnapa.
Trudilio Ludgeri et Hiddoni. 12. Dum unusquisque in preesenti saeculoconver-
10. Notum fieri desideramus oinnibus, tam prse- satur, cogitare debet et proevidere quomodoanimam
sentibus quam futuris, quomodoego Ludgerus, filius s suam salvare possit et oeternumsibi refrigerium in-
803 - AD S. LUDGERI SCRIPTA APPENDIX. m
venire posl temporaiem et mortalem vitam mundi A -uiris, qualiter ego Hiddo, filius quondam Heriwini,
hujus. Hoc ego Amulricus perpendens in animo meo pro remedio animae mese et pro remedio eonjugis
et frequenti meditatione revolvens tradidi pro reme- meaeMadaigardaepartem haereditatis nostrse tradidi-
dio animos meoeet pro eeterna retributione ad reli- mus Ludgero episcopo in his locis : primo in Quar-
quias sancti Salvatoris et sanctaa M.arieesemper vir- singsoli : et in Bertanscolam et in Bochurssi et in
ginis, et in manus Ludgeri presbyteri, qui easdem Tolgud in Quarsingsoli totum quod ibi habuimus in
reliquias procurabat, particulam haereditatis mese, comprebensione nostra et in Bertanscotam totum : et
id est, ipsum locum, qui dicilur Ad-Crucem, cum inBochurssi dimidium.quod ibi habuimus, et in Tol-
pratis, qui ibi jacent in ripa fluvii Arnapi, ubi quon- gud lertiam partem de nostro. Hajcomnia tradidimus
dam avus meus Irminfridus casam habebal cum duo- traditaque in perpeluum esse volumus, et iniliis un-
bus agris, qui separaii sunt non longe ab eodem loco, o quam temporibus immutari; sed ad perpetuos usus
dominaiionemque in silvam, quse dicitur Sitrath, EcclesiaeDei et suaeutilitatis ipse Ludgerus episcopus
cum pascuis, perviis, aquis, piscationibus, quee in potestaiem habeat, quidquid exinde facere voluerit,
ipso loco excoli possuut et perfici. Haec omnia tra- liberam et firmissimam a nobis et ab onmibus habeat
didi ad reliquias superius nominatas, et in manus potestatem in perpetuum. Acta esl autem publice
jam dicii presbyteri, traditaque in perpetuum esse cum slipulatione subnixa haactraditio anno 59 regni
volo, et per nulla temporum currieula ulterius-im- domini imperatoris religiosissimi Carli, vn Idus Oc-
muiari; sed ad perpetuos usus EcclesieeDei in elee- tobris, in villa quaedicitur Bidningahem, coram testi-
ffiosyuammeam ista omnia superius nominatus pres- bus ac manumittenlibus, quorum nomina subtus
byter Ludgerus possideat, habeat, colat et fructifi- jg adnotantur. Et ut firmior habealur hoec tradilio in
cet: el cuicunque disposuerit et ulili esse perspe- perpetuum, notayi diem, locum, tempus, quo peractaN
xerit, post obitum suum commendare et tradere, li- est el scripla. Ego Thiatbaldus presbyter rogatus
beram ct firmissimam a me et ab onmibus habeat scripsi et subscripsi.
potestaleni jure hsereditario. Acla est aulem publice Signum Hiddoni, qui hanc traditionem dominanle
cum slipulatione subnixa anno 27 regni domini noslri manu peregit et subtus firmavit.
religiosissimi regis Caroli, xvn Kal. Aprilis, in viUa Signiim Ludgeri. Sig. Beratheri. Sig. Marchardi.
quss dicilur Hrodberhlinga-Hova coram testibus ac Sig. Liudberti. Sig. Wiibaldi. Sig. Folcberti. Sig. Fol-
manumissoribus, quorum nomina sublus notan- cradi. Sig. Gerberti. Sig. Holmrici. Sig. Hildiwardi.
tur. Et ut hoc tradilionis testamentum firmius per- . Traditio Wolfi.
severet in oeternum, notavi tempus, diem, locum,
quo scriptum est. Ego Thiatbaldus presbyter rogatus 1B. Nolum cupio omnibus, tam prsesentibus quam
scripsi et subscripsi. futuris, qualiter ego Wolf et frater meus Reinbrat,
Signum Amulrici, qui hanc tradilionem perfecit nec non et sorores meaeOsbirin et Meinbirin tradi-
et propria manu firmavit. Signum Helmberli. Sig. dimus parlem haereditatis nostrae, hoc est, quod tra-
Goduberlhi Sig. Folcberti. Sig. Hrundulfi. Sig. Eo- didimus, ad Saginandum porcos xx et octo jornales
rici. Sig. Hiidifridi. Sig. Duodoni. Sig. Fridurici. Sig. interculta terra et inculta cum oinnibus adjacentiis.
Alfgeri. Sig. Guntberti. Tradidimus enim haecpro remedio anitoarum nostra-
Traditio Theganbaldi. rum et matris nostrae ad ecclesiam Salvaloris, quae
p Construcla est in loco, qui dicitur Werlhina, in pago
"
13. Notum fieri desidero omnibus tam praesentibus Riporum, super fiuvio Rura. Et ptopria manu fir-
quam futuris, qualiter ego Theganbaldus, lilius quon- mainus, et prsssens traditio firma permaneat. Acla in
dam Hrodbaldi tradidi partem heeredilatis meoeLud- Werithina monasterio anno 20 regni domini Hludu-
gero abbati in villa, quse dicitur Fislacu juxta ri- wici imperatoris, indictionis 1.
pam fluvii Rurae,id est, illam Hovam inlegramdecur- Alfa- Signum Wolfi, qui hoc tradidit. Signum Meinbirin
ting-Hova cum pascuis et perviis et aquarum sororis ejus. Sig. Osbirin sororis ejus. .Sig."Regin-
sibus, et Seara in silva juxla formam Hovse plense. berti, fratris ejus, qui hoc similiter tradidit. Sig.-
Ifac omriia tradidi, sicut superius dixi, in eleenio- Gundhardi. Sig. Heribaldi. Sig. Bonnoni. Sig. Irmin-
synam meam et conjugis meae Regintrudse Ludgero nothi. Sig. Berharii. Sig. Hildibaldi. Ego Hrodbaidus
abbati, traditamque in perpetuum esse volo, et nul.lis humilis presbyter rogatus scripsi et subscripsi.
unquam teinporibus immutari, sed ad perpetuos usus Tradilio Fridrici et Hildibert, et Alipercl in Ripo.
suos et fructum Ecclesise Dei ipse Ludgerus abba
eamdem Hovam superius noMnalam cum omni in- bus16. Notum fieri cupimus omnibus, tam praeseiiii-
tegritate possideat jure hoereditario, el quicquid ex- quam futuris, quomodo nos Frithuric et Hildi-
inde facere voluerit, liberam et firmissimam a me et bert et Altprect tradidimus pro remedio animarnm
ad reliquias sancti Salvaloris et sanctae
ab omnibus habeat poiestatem. Acta est autem pu- nostrarum
blice cum slipulatione subnixa anno 28 regni domini Mariaeet Petri, ques sunt conlocalsein pago Ripoa-
nostri religiosissimi regis Carli, n Kal. April., in riorum in loco nuncupante Werilhina super fluvio
in perpetuum esse volumus et
ioco qui dicitur Ad-Crucem, in pago Nivansheim, in Rura, traditumque voluntate confirmavimus. Hoc.... res
ripa tluvii Arnapa. Et confirmata est per manum Q promplissima
nostras in pago supra .memoraio in uno loco, ubi
Berngeri nepotis mei, cui ego ipse poteslatem dedi
ad hoc, iii villa ipsa superius denominata, id est, in Frithuric et Hildibert fratres communi consilio tra-
diderunlin fine, qusepertinet adHrotberctinga-IIova,
Fisclacu, ubi eadem Hova jacet, coram leslibus ac terra aratoria, jornales m. Habet exterminatione de
manumissoribus, quorum nomina subtus notan- ambos latos terra fiscalis, de uno fronte lerra Hiidi
tur. Et ut hoc tradiiionis teslamentum firmius per- de alio vero fronte lerra S. Pelri. In alio loco
severet in sempiternum, notavi lempus, diem, lo- grM, tradiderunt ipsi supra memorati fratres in fine, quoe
cum, quo scripium est. Ego Thialbaldus presbyter pertinet ad Weldi terra aratoria, jornales m. Habent
rogatus scripsi et subscripsi. exterminatione de ambos latos et uno fronte terra
Signum Berngeri, qui hoc testamentum accepta Friduric : de alio fronle terra Doduninfra ista exler-
potestate a Theganbaldo et perfecit et propria manu minalione. Quod nos cum communi consiluxlradidi-
firmavit. mus, post hunc diem ad ipsas reliquias proficiat in
Signum Hrodrici. Sig. Hildiradi. Sig Reginberti. augmentuin,
Sig. Bernhardi. Sig. Berwini. Sig. Hlotwini. Sig. Si quis vero, quod fleri non credimus, si fuerit in
Waldmari. Sig. Eforvuini. Sig. Bennoni. Sig. Alfnan-
di, Sig. Herebaldi. postmodum, nos ipsi aul aliquis de haeredibusnostris,
qui contra hanc donam venire conaverit aut eam
Traditio Hiddoni, et conjugis ejus Madalgardw. infrangere teritaverit, inferat yobis uria cum socio
•14.Notum sit oiimibus, tsan praesentibus quam fu- flsco auri lib. i, argeiiti pond. v, coactus exsolvat, ct
808 CHARTULARIUMWERTHlNENSE. 806
quod repelii, evindicare non valeat, sed preesens do-- A Heec sunt nomina teslium, qui hoc viderant et
natio isia firma permaneat slipalatione subnixa. Ac- audierant:
tum Ad-Crucem, ubi conscripla est sub die viii Kal. Signum Abborii,qui hanc traditionem fieri rogavit,
Jiiliiannovimperante domino Hludowico Mperatore.• et propria manu firniavit. Sig. Adelhardi comitis
Isli sunt visores et auditores : Sig. Reginbaldi comitis. Sig. Odwaccar comitis. Sig.
Signum Altbert, et Frideric, et Hildibert, qui hancB Hrodsteu. Sig. Alfger, Sig. Hucbercti. Sig. Fredu-
traditionem fieri et firmare rogaverunt. Signum Er-- ward. Sig. Meginhardi. Sig. Briotgeri. Sig. Gorrici.
canfrid. Sig. Alfger. Sig. Gerwini. Sig. Widrad. Sig. Ego Reginharius ap si indignus presbyter rogatus
Hildimar. Sig. Hludubret. Sig. Heriulf. Sig. Ausgor. scripsi et subscripsi.
Sig. Hildigrim episcopi. Sig. Hirminger. Sig. Ausger.
Ego Adalgerus diaconus rogatus scripsi et subscripsi. Traditio Folcradm.
Venditio Fridurici. 20. Nolum fieri cupio omnibus, tam prsesentibus
17. In Christo tratri Hildegrimepiscopoemptori ego) quam fuluris, qualiter ego Folcrada, germana soror
Friduric venditor. Constat me tibi vendidisse, et ilax quondam Hemmingi exactoris, tradidi agrum unum
vendidi res meas proprias, quoe sunt in pago Niven-. jure hoeredilario "Ludgero abbati, acceplo pretio
hem in villa Hrodbeninga-Hova super fluvio Gilibe-. aestimationis competentis, juxta Arnapa, prope man-
chi, id est duos jornales de terra, et habent de uno) siouilem, quod dicitur Ad-Crucem : traditumque in
latus terra S. Andreee : de alio latus terra ipsius3 perpetuum esse volo, et nullis uriquam temporibus
eraptoris. De uno fronte terra Friduric:de alio vero, ulterius immutari, sed ad perpetuos usus Ecclesise
fronte aqua. Tradidi tibi perpetualiter ad possiden-. B Dei praedictus abbas jure haereditario possideat eum-
dum, et accepi a te pretio, sicut inter nos placuitt dem agrum, et fructificare faciat diebus vilse suae:
alque convenit, hoc est, solidos vi, ita ut post hunc;» et quicunque commendare yoluerit et tradere ad pos-
diem habendi, lenendi, vendendi, vel quicquid exiiide sidendum posl obitum suum, liberam et firmissimam
faeere volueris, Iiberam et firmissimam in omnibusj a me et ab omnibus babeat potestalem. Si quis vero,
habeas potestatem. Acta est autem publice cum sti-. quod futurum esse non credo, ego ipse, quod absit*
pulatione subnixa in loco, qui dicitur Ad-Crucem, aut aliquis de heeredibusmeis contra lianc traditio-
ubi conscripta est sub die vm Kal. Maii anno k regni nem venire tentaverit et eam infrangere decreverit,
domini Hludowici imperatoris. . ab ingressu omnium ecclesiarum alienus existat, et
Isti sunt visores et auditores : '
5' in Dominicum quinque libras exsolvat argenti, et ita
Signum Friduric, qui hanc tradilionem-fieri roga-. quiescat absque operis effectu. Traditione hac firmiT-
vit. Sig. Hildibert, qui revestivit. Sig. Grimaldvicarii. ter permansura cum stipulatione subnixa. Acta est
Sig. Dado. Sig. Heriulf. Sig. Widrad. Sig. Benno. publice in loco ipso, qui dicitur Ad Grucem, eoram
Sig. Heridac. Sig. Hagor, Sig. Adolric. Sic Brun, testibus ac manuraissoribus, quorum nomina sub-
Sig. Hodilard. Ego Adalgerus diacOnusrogatus scripsi tus notantur.
el subscripsi. & Signum Folcradae, quae hoc teslamentum fieri ro-
Tradi.lio Hrotslein comilis. I% gavit et propria
g. manu firmavit.
Signum Heinrici. Sig. O.odbald.Sig. Winibrpht. Sig.
18. Notum fieri cupio omnibus, tam praesentibus Wilheri. Sig. Godobrot. Sig.Folcbret. Sig. Alfger.
quam futuris, qualiter ego Hrolsten tradidi partem Q Sig. Luidbret.
haereditatis meaead ecclesiam sancti Salyatoris quae
constructaostin pago Ripariorum, in loco qui dicitur Traditio Ewruiini in Witi.
Werthina, super fluvio Rurse, hoe est, quod tradidi 21. Notum fieri cupio omnibus,tam preesentibus
unum mancipium juris m'ei, nomine Hildisu.it, tradi-
quam futuris qualiter ego Ewrwinus tradidi partem
tumque esse in perpetuum volo, et ut preesens tradi- heereditatis
tio ista omni tempore firma permaneat, stipulatione est conslructa meoead ecciesiam sancti Salvatoris, qua;
subnixa. Acta in Werthina monaslerio, scripta xi Wirithina, inpagoRuricgoa, in loco, qui dicitur
Kal. Febr. anno 1 regni domM Hludowici imperato- duas super fliivio Rurae, hoc est, iquodtradidi
de terra in Witti pro remedio animae
ris, indictione 5. Ego Hildiwardus canceUarjusscri-r jneae,jornales et pro seterna retributione ita tradita, tradi-
psi et subscripsi. in perpetuum esse volo, et promptissima vo-
Haecsunt nomina testium, qui haec viderant et tumque
audierant : Signum Hrotsteni, qui hoc tradidit. Sig. luntate confirmo, stipulatione subnixa. Acta in We-
rithina monasterio xy Kal. Julii anno 4 regni do-
Meginhardi. Sig. Wolfi. Sig. Gunthardi. Sig. Helm- mM Hlolharii regis, indictione.7.
.brati. Sig. Woldrici. Sig. Werinraari.. Haecsunt nomina testium, qui hoc viderant et
Tradilio Abboniin Lopanheldi. audierant.
19. Notum fieri cupio omriibus, tam prsesentibus Sig. Evurwini, qui hoc tradidit in Witli jornales
quam futuris, qualiter ego Abbo, tilius quondam Ger- baldi. duas. Sig. Helmbralti. Sig. Frithubaldi. Sig, Thiat-
rardi tradidi hoereditatemmeam ad ecclesiaui sancti Sig. Hrodbfalti. Sig. Wefhardi. Sig. Lothradi.
Salvatoris, quse est constructa in pago Riporam, in p] Sig. Athulini. Sig. Landrardi. Ego Thiathardus dia-
loco, qui dicitur Werithina super fluvio Rura, hoc conus rogatus scripsi et subscripsi.
cst, duos mansosin proefatopago, in villa nuncupante Traditio Erponi in Meinthirine.
in Lopanheldi, super ripam praefati fluminis tam in
terris, quam in silvis, seu iri pratis, pascuis, aquis, 22. Notum fieri cupio omnibus, tam preesentibus
aquarumve decursibus, et cum omnibus adjacenliis, quam futuris, qualiter ego Erpo tradidi partem bee-
ct mancipia, his nominibus : Wiva, Sigifrid, Radgis, reditatis mese ad ecclesiam S. Stephani, quae est
Rattruut, Frithuric, traditumque in perpetuum esse constructa in pago Ruricgoa in loco Wirithina super
volo, et promptissima voluntate confirmo. Et accepi fluvio Rurae. Hoc est, quod tradidi jornales duas de
ad custodes ipsius praefatae ecclesise pretium sicut jterrain Meinlhinne (Meinterde) pro remedio animae
inter nos placuit atque convenit, hoc est libras xxiv meae, traditnmque in perpetuum esse volo, -,et pro-
et transtuli de mea potestate in iUorum, ut post Fria manu firmavi: praesensque traditio firma per-
hunc diem habeant Iicentiam habendi, tenendi, pos- maneat stipulatione subnixa. Acta in Wirithina mp-
sidendi, commutandi, vel quicquid exinde facere vo- nasterio n Id. Nbveffibr.anno &^regni doffiini Hlo-
luerint, liberam et firmissimam in omnibus habeant tharii regis, indictione 6.
potestalem, stipulationesubnixa. Actum in Werilhina Signum Erponi, qui hoc tradidit. Sig. MeinhardL
monasterio ubi conscripta est sub.die Non. Kal. No- Sig. Wolfi. Sig. Thiiitradi. Sig. Gerbaldi. Sig.Helm-
vembr. anno 21 imperante domino HMjdowJcoimpe- bratli. Sig. Thiatbaldi. Sig. Fritbulbakii. Ego llda-
jatore. thardus diaconus rogatus scripsi et subscripsi.
fcm AD S. LUDGERI SCRIPTA APPENDIX. 868
Tradhio Rildiradi in Wenaswalda. d\ episcopo in concambio terrae susein villa, quse dici-
23. Notum fieri omnibus, tam praesentibus, quam tur Hesingi, in pago Riporum super fluvio Rura, id
fuluris, qualiter ego Hildiradus filius quondam... pro est dimidium mansum cum pratis, pascuis, aquis,
remedio animaemeaeetprohaereditate comprehendi, a aquarumve decursibus, mobilibus el immobilibus,
rivulo, qui dicitur Burgbeki (Bornebeck)usque ad praesidiis, peculiis.Frithuardo E contra dedit Gerfridus episco-
illum rivulum, qui in occidentali parte Widubergi pus supra scriplo dimidium mansum, id
est terram tantum in pago Bortergo, in villa, quae
(Wynberg) decurrit, ad reliquias sancli Salvatoris et dicitur Castorp. Et contra
sanctae Mariae seraper virginis, et cum omni integri- pascua el silvas, quas de-
tale usque in ripam Ruree, >exceptailla particula, dit Frilhuardus , dedil Gerfridus episcopus xx fur-
in pago Dreginni, iu villa quoedicitur Werina.
quam Foecbertus in proximo angulo inter Ruram et langas Unde inter se epistolas uno lenore conscriptas fieri
Widubergam olim stirpare inchoavit. Hanc ergo de- et
nominatam comprehensionem cum tota integritate suoadfirmare rogaverunt, ut unusquisque quod a pare
tradidi in eleemosynam meam ad reliquias superius accepit, boc habeat, teneat atque possideat, et
dictas, et in potestatem Liudgeri abbatis, traditam- quicquid exinde facere voluerit, liberam ac firmissi-
mam in omnibus habeat polestatem adfaciendi. Et
que in perpetuum esse volo, -et per nulla temporum si aliquis de haeredibus nostris hanc concambiam in-
curricula ulierius immutari, sed ad perpetuos usus
Ecclesiee Dei prsedictus abba Ludgerus quicquid ex- frangere vohierit, inde ante conspectum Dei in die
inde facere voluerit, jure haereditario liberam et fir- judicii reddat rationem, et in hoc saeculo componat
missimam a me et ab omnibus habeat potestatem. Si C libras de auro cocto, et ducenti de argento. Actum
in loco, qui nuncupatur Billarheci, sub die vm Kal.
quis vero insligatus a diabolo, quod lameirfuturum g Decembr.,
esse non credo, ego ipse, quod absit, aut aliquis de no 21. regnante Hludowico imperatore, an-
haeredibus vel pro haeredibus meis seu quselibet ex
persona contra hanc venire tentaverit aut eam in- gavit Signum Frithuardi, qui hanc tradilionem fieri ro-
et propria manu firmavit.
frangere voluerit fixa et deliberata iulentione, im-
primis iram Dei coslestis incurrat, et a sanctorum Bovoni. Signum Reginhardi. Sig. Walgeri. Sig. Bruni. Sig.
angelorum societate separetur, si se cito non correxe- baldi. Sig. Berningi. Sig. Reginfridi. Sig. Hildi-
rit a sua pessima prsesumplione : et insuper,in Domi- Sig. Hericoni. Sig. Egoni. Ego Regiharius in-
nicum auri libras duas, argenti pondtis x coactus dignus presbyter scripsi et subscripsi.
exsolvat, et sic quidem quod repetit, evindicare non Traditio Helmbratti.
valeat, sed firma et immutabilis hsec traditio in
sempiternum permaneat cum stipulatione subnixa. 26. Notum fieri cupio omnibus, tam praesentibus
Acta est autem publice in loco, qui dicilur Diapah-
beci in ripa Rurse, ad reliquias sancti Salvatoris et quam futuris, qualiter ego Helmbrahtus, filius quon-
dam Reginberti, pro remedio animoefilii mei nomine
sanctee Mariae,anno 33 regni domini nostri religio- Eedbrati,
sissimi regis Carli, Kal. Maias, coram lestibus ac siam sanctitradidi partem heeredilatis meae ad eccle-
manumissoribus, quorum nomina subtus notantur. Riporum, inSalvatoris, quae constructa est in pago
Et ut hoc teslamentum firmius perseveret in aeter- Rura, hoc est,loco qui tradidi dicitur Werilhina super fluvio
nura, nolavit tempus, diem, locuni, quo scriptum praefato, in villa, quod jornalem unum in pago
dicitur Hernatscet (Hern-
est. li scheide) super ripamquae preefati fluminis , tam in terris
Signum Hildiradi, qui hane traditionem dominante quam in silvis. Traditum esse in perpetuum volo, et
manu, perfecit, subtusque firmavit. voluntate confirmo, in ea vero ratione,
Signumlleribaldi. Sig. Frithurici. Sig. Hiklibratti. promptissima
ut post hunc diem haheatis licentiam habendi, te-
Sig. Brunhardi. Sig. Aro. Sig. Sewardi. Ego Thiat-
baldus presbyter rogatus scripsi et subscripsi. nendi, possidendi, commutandi, vel quicquid exinde
facere volueritis, liberam ac firmissimam in omni-
Traditio Sigihard. bns habeatis potestatem, stipulatione subnixa. Actum
24. Notum fieri desidero omnibus, tam prsesenti- in Weritbina monasterio, ubi conscripta est, sub die
bus quam futuris, qualiter ego Sigihard tradidi par- x Kal. Nbvembr., regnante domino Hludowico impe-
ticulam haeredilatis meae, quod conjacet in villa ratore, indictione 1.
Fisclaco, in pago Ruricgao, hoc est, de terra plenum js Ego Thanebaldus subdiaconus seripsi et suh-
jormal [vel jornal] tradidi ad reliquias sancti Salva- scripsi.
toris, quse collocataesunt in loco qui dicitur Wer- Signum Helmbrahti, quihanc chartulam fieri ro-
thina, in pago Ruricgoa, in ducalo Ripoariorum, ubi t.gavit etBonnoni.propria manu firmavit.
Hildigrimus et Gerfridus episcopi reciores praeesse baldi. Sig. Sig. Berngeri Sig. Nunn:. Sig. Ger-
videntur. Hoc tradidi pro remedio animaemeaeet pro Sig. Thiatbaldi. Sig. Reinbaldi.
eeterna bona retributione, in ea vero, ut a die prae- TraditioWolfinHestralescelhe.
sente rectores ipsius ecclesiaehabeant, teneant atque
possideant; et quicquid exinde facere voluerint, li- " 27. Notum fieri cupio omnibus, tam proesentibus
beram in omnibus habeant potestatem, ad faciendi, quam futuris qualiter ego Wolf tradidi partem hae-
quicquid elegerint, stipulatione subnixa. Acta est reditatis meoepro reraedio animaemeae ad ecclesiam
aulem die III Id. Septemb. anno 6, regnante domino sancli Salvatoris et S. Patris Ludgeri, quae con-
nostro Hludowico gloriosissimo rege ac impera- structa est in pago Riporum, in loco, qui dicitur
tore. Werlhina, super fluvio Rura?, hoc est, quod tradidi
Signum Sigihard, qui hanc traditionem fieri, et quicquid habui in viUa quai dicitur in Hestratescethe
firmare rogavit. Sig. Reginbrat. J5ig. Hrodhard. S.ig. (Hetterschede) cum appenditiis suis, id est, terris,
Ohtric. Sig. Bonno. Sig. Erkinger. Sig. Erimbrot» silvis, pascuis, aquis, aquarumve decursibus, et
Sig. Alfric. Sig. Odbold. Sig. Alvold. traditum esse in perpetuum volo, et ut praesens tra-
Ego Liudberthus diaconus scripsi et subscripsi. ditio isla omni tempore firma permaneat, stipulatione
subnixa. Acta est in Werithiua monaslerio, scripta-
Charta de comcambia Gerfridi episcopiet Frithuardi
in Hesangi et Castorp, seuin Werina. que xv Kal. Septembris, anno Dominicae incarna-
lionis 848, indictione 4, anno 5 Hludowici impera-
25. Nihil sibi quispiam cernitur innuendo, quic- loris.
quid de contra reeipitur in augmentis, ideoque pla- Ego Liudbaldus cancellarius rogatus scripsi et sub-
euit alque convenit inter Gorfredo episcopo et Fri- scripsi. Isti sunt yisores et auditores :
thuardo, ut terras eorum, ubi loci eveniant, inter se: Signum*WoIf,qui hoc tradidit, et propria manu
commulare deberent, quod ita et fecerunt. Ergo do- firmavit.
nat memoratus Frithuardus supra scripto Gerfrido Sig. Megenhardi, avocati nostri. Sig. Raduni. Sig,
809 CHARTULARIUMWERTHINENSE, 8W
Salanoldi. Sig. Bornuni. Sig. Frithubaldi. Sig. Hrot- '' A
: Bunnengdo(Bonna)inyilla Melenchen(Melheiin).Et
berti. Sig. Nunhi. Sig. Heribaldi. Sig. Athulini. ipse cortilus habet in longitudinepedes 120 et in la-
Traditio Oddag. titudiue pedes56, ethic habet exlerminalionesdeuhb
fronle via CabaUaricia,et de alib fronte Rigo; et de
28. Notumfieri cupio omnibus, tam prsesentibus uno latusipsius haeredes.Elaccepinius a leprelium,
quam futuris, qualiter ego-Oddag, fiiius quondam sicut M^ernosplacuit atque convenit, hocsurit sol.
Othilrici, tradidi partem hsereditalis meeead eccle- 20, ita ut post hunc dieffiipsas res "habeas jure Iia-
siam sancti Salvatoris, queeest constructa in pago behdi, lenendi, dandi, et quidquid exindefacere yo-
Riporum,in loco qui dicitur We.rilhina, super fluvio lueris, Iiberam et firmissimam in offinibus*habeas
Rura, hoc est, jornales. 10 in preefalopago, in viUa potestatem, stipulatione subnixa.Actum adRura,
nuncupante Menithinin(Mynters)super ripam prse- ante basilicam sancli Salvatoris, ubi conscripta fuit
fali fiuminis, tam in terris, quam in silvis , seu in suji die xv Kal. Novembr., anno 12 imperii donini
pratis, pascuis, aquis, aquarumve decursibus et cum Cafoli, gloriosissimi imperatoris. - • .
omnibus adjacentus : traditumque in perpetuum esse , Signum Gunduineet Adolbald.,qui hanc veUditio-
volo, et promptissima yoluntate confirmo. Et accepi nem fieri et firmare rogaverunt. Sig. Ashret. Sig;
a custodibus ipsius prsefalaeecclesisepretium, sicut Reginald, Sig. Reginbald. Sig. Radbald. Sig. Eu-,
inter nos placuit alque convenit, hoc est, solidos 22. roin. Sig. Hrauinger. Sig. Thiatfrid. Sig. Ludgis.
Et transtufi de mea potestate inillorum, ut post hanc Sig. Rodald.
diemhabeant licenliam tenehdi, possidendi, commu- Ego Amalbertus diacbnus rogatus scripsi et sub-
tandi, vel quidquid exinde facere voluerint, liberam .
ac firmissimam in omnibus habeanl potestatem, sti- B ' scripsi.
' •
pulatione subriixa. Aclum inWerithina monasterio,- Traditio Heinrici in Witi.
ubi conscripla est sub diepridie Kal. Novembr.anno 32. Notum fieri cupio omnibus, tam prsesenlibus
23 imperante domino Hludowico Mperatore, indi- quam futuris, qualiter ego Heinric, filius quondam
ctione 15. Berngeri, tradidi partem haereditatismeaepro remer
, Isti sunt visores et auditores : ; dio animaemeaead reliquias sancti Salvatoris, quaeesi
SigriumOddag,'qui haric traditionem fieri rogavhv cbnstructa in pago Riporum, in loco qui dicitur.
et propria manu firmavij. Werithinasuper fluyioRurae,in supra memoratopago,
Signum Adaluni. Sig. Erpo. Sig. Gunlhard. Sig. in villa qtiae dicitur Witi (Ovete) ad 15 pprcos pa-
Hrodbrat. Sig. Theatbald. Sig. Reginbald. Sig. Heri-. stionem : traditumque in perpetuum esseyolo,et
bal. Sig. Gerbald. Sig. Lantrat. . promptissima volunfate confirmo, stipulatione sub-
> Ego Thanebaldus monachus scripsi et subscripsi. nixa. Actum in Weritina monasterio, ubi conscripta
Traditio Meginhardi et Wolf, in silva Wili. est sub <liev Kal. Novembr.anno 21 domho Hludo-
wico imper. ...
29. Notum fieri cupimus tam praesentibusquam Heinrici, qui hanc traditionem fieri roga-
futuris, quaUter ego Meginhard et Wolf tradidimus vitSignum et propria mauu firmavit. ;..•..•
partemhaereditaiisnostrae ad ecclesiam sancti Sal-
valoris quaeest constructa in pago Riporum, in loco Thealbaldi. Sig.. Herffialdi. Sig. Ulfridi. Sig.-Lotradi. Sig.v
Sig. Herponi. Sig. Wolfoni. Sig. Regin-
qui dicitur Werithina, hoc est quod tradidimus 10 baldi. Sig. Gerbaldi. •-_
porcorum pascuam in silva Witi, pro remedio animae i
C Ego Reginharius presbyter scripsi et subscripsi.
in
noslrae, tradituinque perpetuum esse voluffius, et
propriis manmus nostris firmavimus, praesensque» VenditioErpm et Helmfridi.
tradilio firma permaneat, slipulatione subnixa. Acta
in Werilhina monasterio III N. Kal. Decembr. anno, 53. Heec sunt testimonia, quaehoc vlderunt, qubd '
2 regni domni Hlotharii regis, indictione 5. Erpa tradidit Hildigrimepiscopoin duo loca jornales
. Sig. Meginhardiet Wolfi, qui hoc tradiderunt, in 4, in finihus"Menelhinno,de unb IatUsterra:Adalric
Witi. Sig. Raduni. Sig. Frithubaldi. Sig. Ego Thia- infantes : de alio latus vallis, de tertip vefo latus ipsa:
thardus subdiaconus scripsi et subscripsi. vallis, et in ipso loco revestiyit per maiius Alfnant, •
i De Holtseara in Witi. Flodoin, Reginbert, Fridubpld, Brunhard';- Hocci»,
Focco,Ecco,Wido, Alfgod,etirialiolocosiiperfluvibJ
30. Brevis commemoraliode iUa pastione, quod Rura dimidio jornaie : et ipse Alfnant fecit ista ve-
nos habemus de ambas partes Rura. in Hosi, et in stitura, et ipsa terra jacet in illo loco, ubi iUpporcus
Wagnoswald.Tmprimisin Hosi Heinricus dpnavit ad anteriore anno. Hoecsunt.testMonia, qusehoc vide-
9 porcos. De Hrolinga(Ratirigen)WilUbald et neplis runl, qUod Helmfrid tradidit. Hildigrim episcopo
illius vendiderunt ad 60 porcos. Aluric vendiilit no- unum campum in finibus;.Menilhiniie,.fehet ipse
bis hsereditatem suara inLapanheldi (Lopenhelt),ibf caffipusplus mihus ihter terram arabiieffi ,et silvani',''
pertinet ad 80 porcbs. Gerfrid habet in ipsa ViUaad jornales 6 aut 7 adjunget jfe uno latiis Hoca terra; .•
50 porcos. Alfnant tradidit nobis ad 20 porcos. De de alio latus ipsius hseredes :.'de.uho fronte Gerrig;
MenedinnaGerala Vendidit riobis ad 15 porcos. De terra, et de alio frpnle rivolps. Et in ipso Ibco reve-'
Witi Evurwini tradidit pro saluteanimae suaead 20 Dstivit . per manus Eccon, Alfnant, Flpdoin, Regin-"
porcos. De jpsavilla Evuco et Hildjrad et illorum' brat, Frithubold, Brunhard, \ Erpa, Hbcca, Fbcc°>
cohairedestradiderunt ad 30porcos. Othilulf in Hra-' Eccb; Wido,'AUgod.
tuga (Ratingen)tradidit nobis pastum 10 porcorum., Traditio Theodoldiel Thrudgerii'
Ad illam terram perlinef, quam in Witi coriiparavi-' '
mus a Meinhardo,'qiii sOroremHuntiohis in corijugio- 34. Notum fieri cupimus omnibus, tam prsesenti-
habuit, pastum ad 25 porcos. Ab Eribaldo compara- busquam futuris, qualiter egb Thebdold et.frater
vimus ad pastnm 30 porcorum in Wagnoswaldiha-. meus Thrudgef, filii quondam.Wiggeri, tradidimus.'
bemusin Fisclacu de uno manso quidquid ibi perti- partem haeredilatisnostroepro remedio anihiae.mar'"
net, et de alio mansotertiam parlera. Et in ipsa villa tris npstrae, nbmine Ricburg, ad reliquias sancti".
tradidit Hrodhardus ad 5 porcos. Hludowinusad 5 Salvatoris, quae siint cpnstructa in pagb Ruriggo, in
porcos. In ipsa villa Huntio donavit ad 5 porcos. loco qui dlcitUr Werithina, super fl.uvio.Rufae, in^
Thiatbold ef Thruthger tradiderunt in Witi ad 20i supra menibratp pagp,.in"villa, quse dicitur tviliad'
porcos pastiones. 20 porcos pasfionem': traditumque. in perpeluuni.'
Tradilio Gunduini et Adelboldi. essevolumus,etproffiplissiniavohiiitateconfirmamus,''
stipnlatione subnixa. Aclum in Werithina monasie-
31. In Ghristo fratri Hildigrim episcopo emplori rib, ubi conscripla est sub die xv Kal. Novemb.";
Gundvinus et Adelboldusvenditores. Consfat rios tibii anno25domniHludowiciimperatoris,indictipnel3.
vendidisse, quod ita et fecimus, cortilo uno in pagpi . . ...Theodoldiet
Signum Thrutbgefi, qui hanc lra-«
,.
PATaoL. XCIX. ;'_. gg- -;,-:.
811 AD S. LUDGERI SCRIPTA APPENDIX. 812
diliPneni fleri rogaverunf el oropria manu firmave- 4 turum esse non credo, egp ipse, qupd absit, aut-ali-
riiht.
' quis de haeredibus riieis, seu quaelibetextranea per-
Sig. Meginhardi. Sjg. Wplf; §ig. Theatradi, Sig. sona contra hanc traditidiieih venire temptaverit,
Hrodberti, Sjg. Heimb&riLSig, Hildibaldj. Sig,: H£r auteam infringere voluerit fixa et deliberata hilen-
ribakfi, • .,'.,. ..., tione, Mprimis ifam Dei coelestis ineuriat, et a
Egp Thiatgerus hidignus subdiacpims scfipsi rbr sanctorum Angelorum societate separetur, si se cito
gatus et subscfipsi. npn correxerit a sua pessima preesuriipiione. Et in-
TradUio Meginhard in Oviti paslione ad 20 porcos. supef in Dominicumauri libras duas, argenti pon-
dus 10, coactus exsolvat, et sie quidem, quod repe-
35. Notum fieri cupib omnibus, tam priesentibus tit, evindicare non valeat; sed firma et immutabilis
qUam futuris, qualiter rios Megihhard et Gunthard haectraditio in sempiternum permarieat cum stipula-
pro remedio ariimarum nPstrarum ad ecclesiata tione subnixa.
sancti Salvatoris, quae est constructa in pago Ripo- Acta est autem publice annp 27 regni dOmni
rum, in Ioco,fqui dicitur Werithiiia siiper fluvio nostri religiosissiini fegis Carli xiin KaL Aprilis,
Rufae tradidimus, hoc estparteni hsereditatis noslrae in villa quae dicitiir Hrodbertiiiga Hova coram testi-
in super niemorato pago, in villa nuiicupante... bus ac mariumissoribusj qnbrum nomina subtus
tuitf ad 20 in
porcorum paslibriem tradiluitique per- notantur. Et ut boc traditionis lestaffieniuni firmius
petuum esse volumus et promptissima yoluntate perseveret in aeternum, notavi tempus, dieffi, ibcum,
confirmamus, stipulatiorie subnixa. scriptum est.
Actum in Werithina monasterio, ubi conscripta n quo Signum AmuWci, qui hanc traditionem perfeeit,
est sub die ui Kal. Septembr.j indictipne 14.. Tradi- et propria manu firmavit.. Signum Godoberti. Sig.
tio,
" quam tradjiierunt. Meginiiard et Gunlhard. iEorici. Sig. Frithurici. Sig. Folcberti. Sig. Hildi-
Sighum-Megihhafd. Sig- Guhlhafd,, Sig, Humbald. Mdi. Sig. Alfgefi. Sig. Helmberti. Sig. Hruodulfi:
Sig:. Hiiidblf. Slg. Gfiniwafd, Sig. Regi.nbald. Sig. Sig. Duodeni. Sig. Gundberti.
Salubald. Sig. Hrpdgef. Sig, Efcb,hger,.Sig. Regin- Thiatbaldus liumilis presbyter rogatUsscripsi
mar. Sig. Werhiffiar. Sig. thiafbald. Sig. Fritbu- et Ego subscripsi.
baid. ''''."
diaconus rpgatiis et sub- Tradilio Eric et Ermenfridde Arnapa.
Egp Regiriharius
" scripsi
cripsi. .' ,38. Nptum fieri cupimus tam praesenlibus quam
Tradiiio Meginhdrdi et Gunihardi de Witi. futufis, quomodo nos Eric et Ermenfrid tradidimus
Hildigrim episcopo duas partes de illa foresie, quae
-36. Notuni fieri cupimus omiiibus, tam praesenti- est superfluvio Arnapa, in ioco qui yoeatur Ad Cru-
bus quam futuris, qualiler nos Meginhard Gunthard cem, quidquid ad illas duas partes adspicit, loium et
et
tradidimus ad ecclesiam sancti Salvatoris pro re- ad integrum donamus et tradidimus perpetualiter ad
medio animarum nostrarum, ^queeest cbnstructa in possidendum. Si quis vero, quod fieri noii crediriius ;
pago Ruruegao, in loco qui dicilur Werilhina; super sifuerint in postmodum nos ipsi, aut aliquis de haa-
fluvio Rura, hoc est partem haereditatis nbstrae in redibus nostris, qui contra hanc tradiliorierii venire
supra memorato pago in villa nuncupante Wita ad voluerit aut eaffi infringere
temptaverit; inferat
20 pprcorum pastionem, traditumque in perpeluum vobis una cum sooibfiscOaurilibras 2, argenti pbh-
essevolumus, et promptissima voluntafe conflrma- fj dus 5 coactus exsolvat; et proesenstraditio ista omrii
mus, ut omni tempore firma permaneat cum stipu- tempore firma permaneat stipulatione subriixa.
latione subnixa. Aclum est autem ad Rurairi ante basilicam sanctl
Actum in Werithina mpnasterio, ubi conscripta Salvatoris/ubi scripta fuit anno m imperii dbmni
e^tsub. die v Id.Npyemb., indictione 14. nostri Hludowici imperatoris. HsecsUrittestiffipnia,
Sig. Meginhard. Sig. Gunthard. Sig. Hunbald.
Hindolf; Grimuard. qui boe viderunt, quod Erie ef Ermenfrid tradidefunt
Sig. fieginbrat, .Sig. Sig. Sig. pro 30 solidis duas parles de illa forestfead Afrii-'
Halabald. Sig. Herodiger, Si^ -Erconger- Sig. Re- pam, qui AmuMc: fuit, et Theadradari; cuiri ipsa"
gihhiar, Sig. Wefinroar, Sig. Theathald. Sig. Fri- Theadrada antea tertiam parlem et quintam traditam
thubaid. Sig., Regiobald. , . habuit.
Egb Reginbarius *iaconiis rogatus scripsi et sub- Signum Giiniloind. Sig. Hildibert. Sig. Erchenger.
scripsi. Sig. Eilbold: Sig.Odwiri.Sig. Reginher. Sig. Eyurwiiii.
- Traditio Amulfici Ad Griicemin ripfrArriapa. Et isli sunt, qui viileriint, qribd Hildibertrevestivit
'
37. Dum uhusquisque ili pfaesenfi ssepiiloconyer- iri vico ijlbrum de ipsa silva : Grimbld vicafius,
situr, cbgifafe delet et pfaeVidefequpmpap animam Hrodger; Fridefic, Hefulf, Widrad, Landbefi.
Egp Amulbertus aiacpriiis rogatUs scfipsi et sub-
sttam salyare pbssit,, et aetefrium sibl. fefrigerium
irivenife ppst teiflp.bralemet.ihbrtaiem vitaffi mundi scfipsi.
hujii^. H§c egp ej Amulricus perperiilens iri, animo Tradilib Relmbrat.
irieo p ffequeriti meditaiiorie' revblyeiis tfadidi pro 59,,Isti sunt testes qui viderunt et audivermit
reriieaib ariMea riiesb, et prp eetefria reir|butibne ad D traditioriem ,..quam ;tradidit flelmbrat pro remedio
reiibiuias Saricti Salvatoris et sanctae Mariaesemper animaepatiis sui et pro sepulturaejusiiiKal. Julias,
Virginis, et in manus Ludgeri presbyleri, qui easdem regnante Hiudowieo iniperatore, 13 annis, hoc esl,
reliquias procurabat, pafticulam haerediiatis meae, de terra jornalem nnuin,
id est, ipsum locum, gjii dicitur Ad Crucem, cum . Signura Heimbrat, qui hanc traditionem fieri ro-
pfatis , 'ijui. ibj adjacerit ia fupa fluvii Arnaipai, ubi gavit et prppria manu firmavit.
qnbtidani' aviis riieus irminfjfidiis caisairi liabebat, Signum Hrodbrat. Sig. Theobald. Sig. Heribern.-
cfirii-duobus agfis, cjui separati sunt ribn lorige ab Sig. Hildibald. Sig. Herico.. Sig. Cot.
eoprii lbco, Hbc.traaidi ad :reUquias superiris nomi- Ego LiudbalduscanceUarius rogatns scripsi et sub-
natas jarii dicti presbyteri traditumque in perpe- scripsi.
tuiim esse vblo, etpef nuUa temporum curriciila ul- Traditip Erpi, filii Aldrici.
tefius in)mutafi; sedad perpetuos usus-ecc]esiseDei 40. Notum fieri cupio pmiiibus, tam praeseniibus
Ii| elfeerriosynaihmeam oirinia ista superius nomiria- quam futuris, qualiter ego Erp filius quondam Al-
tUs"presbytef Ludgeriis possidehat, habeat, colat et drici, tradidi partem haereditatis meae ad ecciesi.im
iructificjet: bt cuicUmquedlsposuerit, et utUe esse sanctiinSalvatoris, quaecohstrUctaest in pago Ripario-
pefspexefit, pbst pbitum suuniineet commendare et tra- rum, loco qui dicitur Werilhina super fluvio Ruroe;
defe: iiberam et firpiissiinSm a ab pranibus ha- hoc est, quod tradidi unum bivangin sallu Waneswalde
beatpbtestaterii jure haerMitario. inter duOflumina, id est, Podrebeci el Farnthrapa
^Si quis vefb instigatus a diaJiolb, qubd tamen fu- cum bmnibus appendiciissuis, id est, terris, silvis,
815 CHAB.TULARIUM WERTHINENSE. 814
pascuis, aquis aquafumve decursibtts : et traditurii ANuhni, Wlfrid : istam investiluraffi per Flodbini
esse in perpetuum volo; et.ut proesenstraditib ista manus.
otnni tempore firma perffianeat stipulatione subnixa. Haec sunt testimOnia, qui hoc viderunt, trabd
Acla in WerilbiBa monasterio, scriptaque xvi Kal. Flpdbinus donavit illam. comprenensioriem super
Novembr,-arino 24 regni dbiririi Hludowici impera- Hbsepe rivulo Hildigfimo episcopo. De Uno latus
toris, indiclione 15. terra Gririiward : de alio vero latus comprehehsio
Ego Hrodaldus cancellarius scrjpsi et subscripsi. BerinOnis. De uno fronte mous : et de alib fronte
Signum Erpi, qui tradidit istud. comprehensioipsius episcopi.
Haec sunt nomina testium, qui hoc viderunt et Signum Berenger. yicarii. Sig. Asold, Albnand,
audiverttnt et manibus "propriisfirmaverunt. Benno, Regimbrat, Frithubbld, Frithubrat, Grim-
•Signum Hramriingi. Sig. Wrachardi. Sig. Oslenw ward, Odfin, Wigfrid, Engilbert, Erp, Occo.
Sig. Herodardi. Sig. Heriscalci. Sig, Heddilorii. Tradilio Sneuburgmin Fislaca.
Sig. Luthugis: Sig. Waliconi. Sig. Evardagi. .44. Notum fieri cupip omnibus, tam praeseritibus
Venditio Gunlhardiel Athilwini. qriam.futuris, quaiiter ego Sriebburg, filia qiibridam
. 41. In Christo.Patri Altfrido gratia Dei episcopo, Bernliafdi, tradidi parlem hoereditatisriiesead eccle-
emptori; egb GMthairdet Athilwin venditores. Con- siam sancti Salvatoris, quoe constructa' est in pago
stat nos tibi vendidisse, et ita vendidimus, id est, Riporiim, in locb qui dicitur Werfhina, superfluvib
compreherisionem rioslram in silva, quae vbcatur Rura, hoc est, qupd tradidi jornales iquiiiquein Joco
SViterowald; quato conipreiiensionem bomines tui qui dicitur Tottonthorra, in villa quaeSicitur Fislaca,
una nobisctim circuierunt, et novis signis obfirma- B in pago Riporuni; tfaditamque in perpetuum ess.e
yeruit; el accepimus a te prelium pro ea, sicut.intef vplo, et promplissinia voluntate confirmb, ut post
nos convenit, hoc est, libras 5 in ea ratione, ut post hiinc diem cuslbdes ipsius ecclesiselicentiam ha-
hunc diem ipsa compreherisioad proprium vestrum beant teriendi, possidendi, conimutandi, vel quidquid
monasteriurii pertirieat, quod vbcalur Werthina; et exinde facere voliierint; liberani ac firmissiniam in
quidquid ex ea facefe volueiis ,' ab hac die llberam omnibus habeant potestatem cum slipulatione sub-
et firmissimam habeas potestatem. Si quis vero; nixa. Actum in Werilhina monasterio, pbi con-
quod Derl nori crediriiUs, hanc venditioriiscartulam scripta est n Kal. ApriUs anno 25 regrianle domno
irifririgere teffiptaverit, iram Dei incurrat, et a li- iiliidowico imperalore.
Mnibus sanctOruffialiemis exisfat, et hsec venditio ^ Ego: Reginharius indignus presbyter scripsi et
firma permaneat stipulatione subnixa. Acta in We- subscripsi. Signum Thiatradi, Friihubaidi, Jirpdberli,
rithiha mbnaslerio, teftib decimo Kal. Augusti anrio Heiinberti, Gunthardi, Theolbaidi, Reginbaldi, Heri-
incarnationis Domiriicae848, regnante Hludowico baldi.
juniore anno 9, indictipne 11, feria sexta. Trqdilip Wtdrad.
Isti surit testes, qui lioc audierunt et viderunt. 45. In Christo fratri Hildigrim episcopo, emptori,
,Ego Liudiiaidus, humilis.levita rogatus scripsi et ego Widrad venditof. Conslat me tibi vendidisse, et
subscrlpsi. SigriumGunfhardi, et Alhilwini, qui hanc ita verididi res ineas proprias, quee sunt iri pago
tfaditionem fieri rpgaverunt. Sig. Bernhafii. Sig.
Meirihafui. Sig. .Heribratii. Sig. Reinhafdi. Sig. Niveiiseffi-,in finem Weide jornales 4 et habeiit de
Rernwinii Sig. Hfbdger. Sig. Nunnoni. Sig. Irmuni- _ambos latusde terra Frilhurie. De uno frorite terra
C.Lantbert: alio fronte verp terra ipsitis emptbre,
fridi, Sig. Erkingeri, Sig. Iielmfridi. tradidi tibi perpetualiter ad possidendum : et accepi
Xraditio Huntionis. a te pretium, sicut mter nos placuii; atquecoiiveriit;
42. Notum fieri cupio omnUms, tam praesentibus hoc est, solidos 6 ita ut post hunc dierii haberidi, ie-
quam futuris, qualiter ego Huntio, filius quondam nendi, vendendi, et quidquid exinde facere vblueris,
Egilbernij tradidi res ffieas ad ecclesiarii sancti Sal- liberam et firmissimam in omnibus habeas pblesta-
vatoris, quaeest constructa in pago Ruriggo, in lOco teffi slipulalione subnixa. Actuffi in loco qui dicilur
qui dicitur Werihina, super fluvioRura. Hoc jornale Ad Crucem, ubi conscripla est, sub die ix Kal.
urio de terra in villa nuncupante Wisi, «t cum eo Maii, anrio4 regni domni Hludbwici imperatoris.
medietalem de sUva, quidquidmihi in ipsa villa jure Signum Widrad; qui hanc tradiiionem fieri r<>ga-
paterno advenit : traditumque in perpetuum esse vit. Sjgnum Grimald vicarii. Sigf Dbdb. Sig. Frithu-
vblo et promptissMa voluntate conlirffio, ut post rie. Sig. Hildibert. Sig. Odilhard. Sig. HeriuU. Sig.
hunc diem cuslodes ipsius ecclesiaehabeant Jicen- Benno. Ego Adalgerusrogalus scfipsi ef siibscripsi.
tiaffi tenendi, haberidij possidendi, cbmmutandij yel Tradilio Ludgeri in Suiftarbant, seu in Seuwald et
quidquid exinde facefe vblueririt, liberam et firmis- in Berelsi.
siriiaitiin omuibus habeant potestatem stipulatione 46. Nbtum fieri oriiriibusdesidero;tampraesentibus
subnixa. Actum in Werthina riionasterio, ubi cori-
scripta est sub die IVEal. Junii, anrto 7, imperarite' qiiaiin futuris, qiiombdo e|b Ludgertis, filius qttori-
domnoHludowico impefatore. dam Hfodgeri, tradidi amico meo Ludgefo pfesby-
Ego Adalgerus diacontts rogatus scripsi et sub- «terb, **butioneprp remedio aniniae nieae, et prbaeterria relri-
dimidietatemhsereditalis meae,qiisemihi jiire
scripsi. ,.'.: paterno, et lege hsereditaria in Befilsi, ef irifra ter-
. Signum Huntib, qui hanc traditibnem fiefietfif-
mafe rogavif. Sigrium Aluric. Sig. Alfnariil. Sig. mirios qui illuc attihent, id est, ab Emese adusque
iri locum contigil. S.ed et dimidietalem
Reginliald,Sig. Uiilf. Sig. Reginbrat. Sig. Thebdbald. ei tradidi supradictum
haefeditatis inCae:eadein rSiipne iri silva
Sig. .Regirimar.Sig.Benhb. Sig. Helmbrat. quse dicitur Seuwald, sive Suifterbant, exceptis
Tradilio Flodoini et Regimbrat. agris, qiii inibi ante exlirpali surit a patfibus, aui ab
'45. Haecsunt testiinonia, qtti hoc viderunt, quod i hpmiriibus nostris. Cseteram .aiit.eiri diiriiaietaterii
Regiribrat tradidit in Muleriegia-de sUva et de terra ipsi Ludgero presbytefb tfadidi.ih tefritprip jairi
quidquid ibidem habuit, Hildigriirioepiscopb. dictp, et in silya superius nominata crim riiririi,inte-
SignumBerengar. vicaf. Sig. Asold. Sig."Albmand. gritate, traditamque in perpetuiiriiessbvbio^elpriljis
Sig. Benno. Sig. Frilhubold. Sig. Frithubeft. Sig. uhqriam teiriporibus Mmutari; sed ipse Luclgefus
Grimward. Sig. Odfini. Sig. Flodoini. Sig. Wigfrid. presbyfer heec omriia possideat jure haereditano, et
Sig.Engihjert.Sig.Occo. cuicunque voluerif pbst bbitum sutirii ad utilitatem
Per Frithubold manus islam investituram. animarum nostrarum jure haereditafip comriiendat
Haec sunt testinionia, qui videruht de eo quod stipulatiorie subnixa. Acta est autem pubiice liaec
Flodoinus revestivit. Signum Herbold, Regembrat, tfaditioanno regni reUgiosissimifesis Caroli 25,, xi
Autfirii, Himebold, Riegrim, Ftadbert, Fridubold," Kali Aprilis iti villa qrioediciliir Bidlriirigeliusunico-
8IS AD S. LUDGERI SCRIPTA APPENDIX. 816
ram testibus ac manumissoribus, quorum nomina \j autem publice cum stipulatione subnixa anno 37
sublus notantur. regni domni nostri religiosissimi regis Garolij^ni
Signum Ludgeri, qui hanc tradUionem perfecit, Id. Octbbris, in villaquae dicitur Brunnum, coramJ
et propria manu firmavit. Signum Bernsuide. Sig. testibus ac manumissoribus, quorum nomina sribtas
Wilfrici presbyteri. Sig. Fledradi, Folclebi. Sig. nolantur. Et ut hoc traditionis testimonium firmius
Thiadulfi. Sig. Wendilbaldi. . Sig. Wigbaldi. Sig. perseveret in seternum, notavi tempus, diem, locum,
Wilbaldi. Sig. Isinbaldi. Sig. Racddegi. Sic Regin- quo scriptum est.
hardi. Sig. Hildigrim diaconi. Signum Wracharii, qui hanc traditionem propria
manu perfecit sublusque firmavit.
Traditio Oodhelmi. Signum Meginhardi filii ejus consentientis. Sig.
47. Nolum fieri cupio omnibus, tam preesentibus Bernhardi. Sig. Gerwaldi. Sig. Liudgeri. Sig. Frod-
Oodbelmus, filius quon- geri. Sig. Heligberti. Sig. Liudgeri. Sig. Irminlevi.
quam futuris, quomodo egoanimee meaeet pro aeterna Sig. Gelo. Sig. Efurgeri. Sig. Ledovi. Sig. Hildi-
dam... tradidi pro remedio
retributione tertiam partem haereditatis meaead reli- baldi. Tradilio Gisluin in Welloe,
quias sancti Salvatoris, coeterorumque sanctorum,
quae a Ludgero abbate in Wilhmundi constitutae 49. Notum fieri cupio omnibus, lam praesentibus
sunt, tradilamque in perpetuum esse volo, el nun- quam futuris, quod ego Gisluinus tradidi partem hae-
quam ulterius immutari : in ea vero ratione taraen, redilalis meae ad ecclesiam sancti Salvatoris, quae
ut quandiu vixero in praesenti mortalitate, ad me conslructa est in pago Biporuui, in loco Werthina
pertineat pars illa justo servitio ad augendum, non ad B.super
] fluvio Rurae, hoc est, quod tradidi urium jor-
minuendum, post obitum vero meum de hac vita nalem pro remedio animse meae, et pro remedio
cum omni integritate in jus transeat supradictarum animae Athalwini in Welloe (Veluwe), prsesensque
reliquiarum et servorum Dei, ,qui eas legitime custo- tradilio firma permaneat, traditumque in perpeluura
dire feperientur. Haecautem pars tertia heereditatis esse volo siipulatione subnixa. Acta est autem in
meee tribus in Iocis consistit : in pago Hisloi, in Werithina monasterio xn Kal. Februar., aimo 8,
villa quae nuncupatur Ocarini hova una, quam pro- indictione 9.
serviunl liti mei : in pago vero Noftliluianti, in villa Signum Gisluni, qui hoc tradidit. Sig. Wilfi. Sig.
quae dicitur Huleri Hova altera. Et in eodem pago Meginhardi. Sig. Widradi. Sig. Thiatbaldi. Sig.
nova lertia, in villa quee nuncupatur Manheri. Et Helmbratti. Sig. Laudradi. Sig. Erponi. Sig. Athal-
sexta pars hoveequartoe in villa quaeappellatur Hren- bodo.
tieri; quae etiam sexta particula hovee illius me vi- Ego Thiathardus aiaconus scripsi et subscripsi.
vente in usus vergit jam dictarum reliquiarum, cum Charla de iila Foreste de Arnapa.
lUis comprehensionibus in silva, quee notae sunt,
iuxta Hislam. Haec omnia trado, atque transfundo 50. Notum fieri cupio omnibus, tam preesentibus
ad memoratas reliquias, et ad usus servorum Dei, quam fuiuris, quomodo nos Eric et Erminfrid cogi-
qui easdem reliquias sanctas procurare juslo viden- tamus pro Dei tiraoris intuitum, vel pro anMae no-
tur,'ut crim omnibus ad se perlinentibus illuc respi- strse remedium, seu retributionem eelernam, per
ciant et deserviant in sempilernum, sicut dictura hanc donationem donamus ad reliquias sancti Sal-
est superius, et decretum cum omni integritate. p^/ vatoris seu Hildigrim episcopo, duas partes de iUa
Acta est autem publice cum slipulaiione subnixa in foreste, quae est super fluvio Arnapa in pago Nive-
loco qui nuncupatur Withmundi, anno 29 regni,,' nen, quidquid pater noster Amalricus nobis dimisit
domni reiigiosi regis Carli, ni Kal. Julii, coram te- in hoereditalem : et in aliis duobus locis terra ara-
stibus ac manumissoribus, quorum nomina subtus toria : unum ante illam portam orienlalem : alterum
notantur. Et ut hoc testamentum firmius, notavi prope de ipla foreste; et inter iUa duo ioca habent
diem, tempus, locura, quo scriptum est. jornales 10 totura, et ad integrum donamus et tra-
Signum Oodhelmi,qui haric' tradilionem perfecit, didiraus perpetualiter ad possidendum. Et ut prae-
et subtus firniavit. , sens. donatio isla omni tempore firma permaneat.
Signum Hildigari. Sig. Bernhardi, Sig. Hildiberti. Acia est autem publice cum stipulalione subnixa.
Sig. Judoni. Sig. Buloni. Sig. Meginlevi. Sig. Bern- anno 3 imperii doinni nostri Hludowici gloriosissimi
heri. Sig. Meginberti. Sig. Germundi. imperatoris.
Egb Hildigrimus indignus diaconus subscripsi. Signum Eric, qui hanc traditionem fieri rogavit et
Egb abba presbyler subscripsi. propria manu lirmavit.
Signum Erminfrid eadem facientis. Sig. Oodric,
TradUioWracharii in Suiftarbant, seu in Seuwald. filii Eric. Sig. Frideric. Sig. Egimbert. Sig. Alde-
bert. Sig. Landbert. Sig. Ilildibert. Sig. Winibert.
48. Notum fieri cupio omnibus, tam praesentibus Sig.Oodoni. Sig. Doduni. Sig.Adbold. Sig. Albrad.
quam futuris, quomodo ego Wracharius, filius quon-
daffi Brunhari, tradidi Ludgero presbytero pro re- Sig. Albdag, Sig. Widrat. Sig. Fidubert.
medio animae meaeterranr proprii juris mei in pago.| Ego AmaUierlpresbyterscripsi et subscripsi.
Hislose,in villa quaedicilur Witlinnmdi, id esi, totam Traditio Badoni.
lerrarii illam quam Landulfus lltus trieus incoiebat, et; 51. Notum fieri desidero omnibus, tam proesenli-
proserviebat: et unum agrum, quem Hildigerus inge- bus quaffi futuris, qualiter ego Bado, filius quondam
nUus homo in ffieobeneficiO ante babuit, cum omni- Widuc, tradidi unam hovam pro remedio animeefra-
bus quae ad ipsam. lerram respiciunt, id est, silvis, tris mei, nomine Odi, et pro aeterna retributione ad
pratis, pascuis, perviis, aquis, aquarumve decursibus, monasterium, quod constructum est in honore sancti
piscationibus, exceplo uno curlili iri eadem viUa, ini Salvatoris in loco, qui dicitur Wyrdina, in pago Ri-
cujus compensationem agruiri Ulum tradidi, quemi poruni juxta flumen Ruree. Tradidi eam supradictam
supefius dixi. Heecoffinia. tradidi pro eeterna relri- in villa quae dicitur Porricbeci (Pyrebeke) in- pago
butione superius nominato presbytero Ludgero cumi Borolra cum omni integritate, id est, terris, silvis,
omni integritate,' traditaque in perpetuum esse volo, pratis et cum omnibus adjacentiis, quae ad eamdem
et nullis temporibus ulterius immutari; sed ad per- hovam pertinent. Ila eam tradidi, tradiiamque in
peluos usus ecelesieeDei supradictus presbyter eam- perpetuum ' esse volo, et nullis unquarn temporibus
dem terram proprio jure possideat, colat et fructUI- immutari, sed ad perpeluos usus ejusdem &,clesise
care faciat in eleemosynam noslram; et cuicunques superius nominataecustodes quidquid exinde facere
eam commendare yoluerit, et utile nobis fieri pro- voluerint, liberam ac firmissimam a me et ab orn-
spexerit post obitum suum, liberam et firmissimami nibus babeant potestatem. Acta est autem publice .
a me et ab omnibus habeal potestateni. Acla est; cuni stipulatione subnixa. Anno 7 gloriosi alquere-,
817 '; CHARTULARIUMWERTHINENSE. 818
ligiosissMi Mperatoris et regis Hludowici.IdusApri- A }. Gislberli, tradidi Ludgero presbytero contra prelium
lis, coram lestibus ac manumittentibus , quoruffi ejusparliculam hoereditatismese, id est in Hrotber-
nomina subtus notantm'. Notavi diem, lempus, lo- tinga hpva unum modicumcurtile cum agris"5 , in
cum, quo haec scripta sunt. eaderiivilla, etcumWaterscapis, perviis, communiis
Signum Badoni, quihanc traditionem fieri rogavit, pascuis, et dedi ei polestatem habere in silvam quee
et propria manu firmavit. Signum Hrodin. Sig. dicitur Sitroth, el in aliam silvam, quaedicitufHuvil.
Occing. Sig. Holca. Sig. Wracheri. Sig. Osbern. Haecomnia ego Sigiwinus tradidi superius nominalo
Sig. Rhadori. Sig. Heribaldi. Sig. Bavoni. Sig. presbytero Ludgero secundum legem: tradilaque in
Wedrad. Sig. Wlf-Hravan. Sig. Egbrat. Sig. Suto- perpetuum esse voio, et nullis unquam temporibus
ris comitis. immutari, sed a me et omnibus habeat potestatem
EgoWerinhardusindignuspresbyter rogatus scripsi jure hoereditario,quicquid exinde facere yoluerit, et
et subscripsi. cuicunque voluerit post obilum suum dqnare: Acta
Commutaliode terra Sancti Salvatoris et Duadungi. est autem publice cum stipulatione subnixa, in villa
52.Nihilsibi quispiamcerniturMnuando, quidquid quae dicitur Widugises Hova, anno tricesimo quinlo:
domni nostri gloriosi regis Carli, n Kal. Julii
econtra recipiturin augmentis.Ideoqueplacuit atque regni testibus ac manumissoribus, quorum no-
convenit inter Meinhardumadvocatum sancli Salva- coram
loris de Werthina monasterio, nec non et hominem mina subtus adnotantur.
Notavi diera, lempus, locum, quo heecscripta sunt.
nomineThiadungum,ut terras eorumubilocusoppor-
tunus eveniebat, inter se commutare deberent, quod .» Signum Sigiwini, qui hoc lestairienlum fierirogavit,
et propria manu firmavit. Sig. Hildifridi. Sig. Theod-;
ita et fecerunt. Ergo donavit meraoratus Meinhardus 1 berti.
Sig. Raadheri. Sig. Meginhardi. Sig. Fol-
suprascriptoTbiadungoinconcambio, interra sancti cheri. Sig. Wigberli. Sig. Boldheri. Sig.Notrici.
Saivatoris in GiffridingHovum, jornales 8 et libram
unam cum 5 solidis. SMiliter ei contra deditme- Ego Werjnbardus piesbyter rogatus scripsi etsub-
moratus Thiadungussupra scripto Meinbardoln con- scripsi. Traditio Radaldi.
cambio terram suam, quidquid ibidemhabuit juxta
stirpem sancli Salvatoris super fluviumHosapa. Unde ad55. Tradidi ego Raadald in abbas eleemosynammeam
inter se duas episfolasuno tenoreconscriptas fieriet ecclesiam, quam Ludgerus in Wilhmundi
adfirmare rogaverunt, ut unusquisque, quod a palre collocavit, omnem partem modiceehaereditatismeae,
suo aecepit, hoc habeat, teneat atque possideat, vel id est, et in Holmissi,ol in Wilhmundi, quidquid ibi
quidquid ex eo facere voluerit, liberara ac firmis- habere visus sum tam in terra, quam in silva , cum
simam in omnibushabeat potestalem ad faciendum. omni integrilate tradidi ad supra dictam ecclesiam;
Actum in loco qui dicilur Wertina, sub die 8 Idus, -traditumque in perpeluum esse volo, et nunquam ul-
Maii, regnante domno Hlulhario, anno 1, indi-[ terius imuwtari.
ctione4. Signum Meginungi. Sig. Walda. Sig. Gerbaldi,
Ego Thiathardus indignus subdiaconus rogatus. Sig.Bosuc. Sig.Werbert. Sig.Atalgot. Sig.Alfgrim.
scripsi et subscripsi. Sig. Frithuwardi presbyteri.
Signum Thiadungi et Wracardi, qui hoc tradide-• Traditio Folcberti. -
runt juxta Hosapa. Sig. Meinhardiadvocati nostri. 36. Notum fieri cupio omnUiustaffi praesentibus
Sig, Benno. Sig, Ganthardi. Sig; Genic. Bern- ' |
heri. Sig. Wlfeni. Sig. Helmbrat. Sig. Sig. C futuris, qualiter ego. Folcbrat aliquantulam
Irminfrid. quam particulam haereditatis data terra juris meiinvilla
Sig. Lolrad. Sig. Wolfridi. Sig. Nithardi. quae dicitur BUici, a Theganbaldoingenuo et nobili
Prwstaria [Heltnbaldi. hominecomparaviin villa, quaenuncupalurFisclacu,
53. Dum omnibus vicinis suisnon habetur incogni- id esl Rolhuni illum, quod dicilur Widuberg. Hoc
tum, qualiter Helmbaldusfilius Heribaldi tradidit adI Rothum a supra dicto Nobili Franco Theganbaldo
reliquias sancti Salvatoris, et ih maiius Ludgeri ab- ego Folcbrat comparavi, et aliquantos annos pos-
batisin eleemosynamsuamcomprehensionemillam, sedi, et in eo laboravi quod polui.' Nunc autem
quam ipse Helmbaldusin propria haereditate et in[ eumdem Rothum in terra aratona, quidquid in eo
conimunioneproximorum suorum,.proprio labore ett unquam aratum fuit dedi Ludgerb presbytero, cum
adjutorio amieorum suorum legibus comprehenditett omniintegritate contra lerram aratoriam illius hovee,
stiipavit, id esl, in loco, qui dicitur Widapa, in villat quee dicituf Alfgeding-Hovee.In ea ratione accepi
Salchem. Et postea postulavit, ut dimidiam ipsamL hovam iilam a.Ludgero presbytero vicino mep in
comprehensiorieminbeneficiumacciperedeberet die- cambia contra terram araloriam Rolhi supra dicti,
bus vitaesuaeet filii sui sub usu fructifero, id esl, des ut eam jure hsereditarioin perpetuum possidere de-
medio solidb per singulos annos ad Pesga Dominiad[ bebam, et ad proprios usus heerediiatisredigere, aut
supra dietas reliquias, quaein eodem loco ponendse > quidquid exindeutile -esse decrevero, liberam et fir-
sunt ad Juminacomparanda. Ita et feci ego modicus5 missimamhabeam potestatfemab omnibus, sive vi-
abbasLudgerus: proestitiei dimidiam comprehensio-. vens facere, sive post obitum meum tantum ad usum
nemiUaminea ralione, ut diebus vitee suoe et filii' [ D fructiferumpertinentemetproficientem. Si quis vero,
sui melioratifiant: res ipsse, quae ad earadem com- quod futurum esse noncredo, egoipse, quod absit,
prehensionem respiciunt, absque.uUadistractiorie ett aut aliquis de haeredibus etpro haeredibusmeis seu
contradictione post obitum ipsorura ad supra di- queelibetopposila persona, qui contra hanc.cartam
clas reliquias melioratae revertantur, et in usum( Cambiifi injusto conamine venire tentaverit, aut
sefvorum Dei, qui easdem reliquias procurare, Deo, eam inftingere voluerit, imprimitus iram Dei ccelestis
largiente, et custodire mererilur in poslerum. Aclat hicurrat, etaba sanctorum angelorum societate ^e-
est autem haecpreestaria publice in loeo ipso, quiI paretur, et ingrCssuoranium ecclesiarum alierius
dicitur Widapa, sub die 8 Idus Maii anno tricesimo, ' existat, quoadusque se correxerit a nefaria prae-
tertio gloriosi regis Carli. Ego LudgeruSabbas sub-. sumptione, et insuper a fiscomulctalus auri libras
scripsi. duas, argenti pondus decem coactus exsolvat, et
SignumGerusalempresbyteri.Sig. Hardgeri clerici. sic sed
quidem , quod sepetit, evindicare non valeat,
Sig.Wigericlerici. Sig. Guntberti clerici. Sig.Bocco| firma etimmutabilis haeccambia in sempiternum
cleridi. Sig. Gerfrid clerici. permaneat, stipulatione subnixa.
Ego Wanibertuselericus subscripsi. Acta est autem publice, an. 31 gloriosi atque re-
Tradilio Sigiwlniin Hrolberlinga-Hova. figiosi secundi regis Carli, xvi Kal. Martii, in loco
dicitur Diapanbeci, in ripa Burae,coram testibus
54. Notum fieri desidero tam prsesentibus quami qui ac manumittentibus, quorum nomina sublus adno-
etiariifuturis, qualiter ego Sigiwinus, filius quondami tantur.
819 AD S. LUDGERISCBJPTAAPPENDIX.— CHART. WERTHIN, 820
Notavi tempus, diem, locum, quo hoec acta sunt. ____. mam a me et ab omnibushabeat potestatem."Actaest
Signum Ludgeri prPsbytefi: is eam chartam fieri ro- autem publice cum stipulatione sribnixain lbco qui
gavit et propria manu firmayit. dicitur A*dCrucem, anno tricesimo leftio regni re-
Signum Berngeri. Sig. Alfdagi. Sig. HUdiradi. ligiosissimiregis Carli, sub die vi Nonas Maii. No-
Sig. Berwini. Sig. Gisfridi. Sig; Benno. Sig. Liu- lavi diem, tempus, locum, quo haec scripla surit.
drici. Sig. Walafridi. Signum Belloni, qui haiic traditipnem perfecil, et
Traditio Theodgrimi diaconi. propria manu Srmavit.
57. Notum fieri desidero omnibus, tam preesenti- Folchefi, Signum Landberti. Sig. Horulfi. Sig. Erlulfi. Sig.
Sig... Sig. Hrotulfi. Sig. Fplcbefli. Sig.
busquamfuturis, qualiteregoTheodgrim,filius quon- Miloni.
danl Aldgrini, tradidi omneni hsereditatem meam, Et ego Thiatbald presbyter scripsi el subscripsi.
quam Ricfridus mihi tradidit, pro reinedio ariimoe
nieee, et seterna retributionc ad monasierium Traditio Andgeri in Volutn,
pro
quod constructum est in honorem sancti Salvaloris, 59. Notum .cupio fieri omnibus, lam praesenti-
iiilbco qui dicitur Werthina, in pago Riporumjuxta bus quain futuris, qualiter ego Andger per manus
fluvium Rura, ubi Hildigrimus episcopiis proeesse Wblfhramusi tertiam parteffi haefeditalismeae yen-
videtur. Tradidi eam supra dictam in."villa queedi- didi et pauperibus erogavi, reliquas duas parles tfa-
citur Arlo, in pago Tbreant, cum omnf integritate, didi ad ecclesiamsancti Salvaloris, quoeest constru-
hoc est riiia ecelesia, inlerris, in mancipiis, in do- cta ih pago Riporuin, in loco qui dicitur Wef-
mibus, in ee'dificiis,siivis, aquis, aquarunive decur- B thina super fluvio Rura, iri ea ratione, ut uxor mea
sibus, totum et iritegrum trado atque transfirmo : ita medielatera habeat omnibus diebus vitee suee illiris
eam tradidi, fraditamque in perpetuum esse volo, et haereditatis, qiiod ad praenoffiinatamecclesiam tra-
nullisunquam temporibus Mffiutari, sed ad perpe- didi in precaria, hpc est tertiam paftem hoereditatis
tuos usus ejusdem ecclesieesuperius riominatoeCu- meae, et post obitum suum ad prsedictani ecclesiam
stodes quidquid exinde facere voluerinl, liberam pro remedib animse ffieae, traditumque in perpe-
et firmissimam a me et ab-briinibris habeant pote- tuum esse volo, pfeesensque traditio firma perma-
statem. :'.'.' neat in oeternum. Acta in Wefthina monasterio vn
Acta est autetn publice-cum stipulatione subnixa, Idus Januarii, aMo '5 regrii domni Hlotharii regis,
anno 7 gloriosi atque relfgiosi regis et iraperatoris indictione 7,
Hludowici, xiv Kal. Juli%Facta est autem heec tra- Egp Thiathardus diacorius rogatus scripsi et sub-
ditio in loco, qui dicitur Mimigernaford, cpram te- scripsi. Signum Andgeri, qui hoc tradidit. Sig.
stibus ac manumittentibus-quorum nomina subtus Wolfhramni. Sig. Folcberti. Sig. Meginhardi. Sig.
adnotantur. , Aldeberti. Sig. Wolf. Sig. Thealradi. Sig. Sigibal-
Notavi diem, tempus, locum,'qup hsec scripta di. Sig.Gerbaldi. Sig."Frithubaldi. Sig. Reginbaldi.
sunt. Sig. Romheri. Sig. Waldheri. Sig. Meinradi.
SignumTheodgrMi, quihanctraditionemfieri vo- Tradilio Willeburg.
et
gavit, propria manu firmavit. 60. In Christo fratri Hildigrim episcopo emplori
Signum Liudolli. Sig. Aldgeri. Sig. Aldberti. Sig. ego Willebufg veriditrix. Constat me tibi vendidisse,
Adoni. Sig. Adaldung. Sig. Eburgeri. Sig. Folc- et ita vendidi
bratl Sig. Erpulf. Sig. Thancheru' Sig. Theaili. P villa proprietaiis meoein pago Ruroegawa,iu
Sig. Osgeri. Sig. Bavoni. Sig. Hiidold. Sig'.Egilhafd. terra quae'Vocatur' Menitbima,id est in terra arabili,
et silva,'jornales 6, et accepi a teiireiio,. sicut
Sig. Waldric. Sig. Marcward.'Sig: ! Marcrad.
' Sig. inter nosplacuif atque convenit, tantum ita ut post
Vab, Sig. Herimod. .'
hunc diem jam dictas res jure habendi, lenendi, dan-
Ego Werinhard presbyter scripsiet siibscripsi. di, vendendi, vel quicquid exinde facere volueris,
Traditio Bettoniin Holthkim. liberam et firmissiraani iriomnibushabeas potesta-
58. Notum fieri desiderp omnibus, tam proesenlir tem. Actuiriest auteffi publice cum stipulatione sub-
bus quam fuluris, qualiter ego Reltb, filius qupndam riis», iri villa quaedicitur Werithina,ad Ipcuffi
N . .. tf adidi particulam haeredilatisriieaeLudgero super fluyio Rura, tibi levata, fuit, et ante lestes
abbati acceptb pretip juxta consensum amborum, in seu manuinissofes sub die6... imperante domno no-
pago Nivariheirainvilla, qusedicitur Holtheim, id est, stro Carploiinpef.
curtile, cum adjacentiis, uno rodo et modico prato, Sigillum Willeburg, quae hanc traditionem fieri
ex rinojornali in terra arabili cum cseterisomnibus, rpgavit.
quae ad ipsum curtile, legaliter respiciunt, hoc est, 61. Traditio BringerL — 62. Irpingi prope Rhe-
pascuis, perriis, risibus aquarum, dominationemque hum. — 63. Wcrdilbury. —^ 64. Afferi presbyleri.
in silvas ad supra dictam villani pertinentes cum — 65. Fridubergw de Mellingi.— 66. VendilioGe-
paslu plenissimojuxta niodulumcurtilis ipsius. Hsec rum el LebivardeArnapa. — 67, Vend. Friddricde
prania superius detioffiinataiego Betto cum omni in- Artiapa. — 6,8. Trad. Sigibaldi el. ejus uxoris. in
tegritate tradidi Ludgerb abbati traditamque in per- riHoangi. — 69- Tr. Rumfrid.de pagqRiguario. —
petuum esse volb et riiillis uriquamtemporibus ulte- • '70,. Trad. Heribrathi. — 71. Ewrwiiiict Ricwiniin
rius immritari, sed ad pefpetuos iisus eCciesiaeDei Vuiti. —72. Trad. Radbertu —73. trad. Rravan-
qttidquid exhide facere voluerit, liberairiet firMssi- ger de Bunnagao.
ANNODOMINIpceciy,

•VLGUINI
DISGIPULUS.

SfQTFTIi HiSTOMGi W JQSEPHEMv


Act. SS. qrd, S. Ben.) .
(Ex MsbiflQnio,

De Jpseppp seu Jpsejphoquaedamin Jibris ediliset '*"'A uum esset ipse Joseb, quera Garbli^sMa^nus aliGui
ms. bbsefvafl, qiiie iiuc adducbre tiori pliosirmpttto! riibnasteiio pfaeficefevblebiait,rit iegiiiius lri epistbja
Josephum santtri, 6sse diclt Afcuinus in epistola oid Theoilemafi abbatis ad Cafoium regem : ari verb
Colcum (epist. 5); at in epistola 175, dileclo filio Jpsues abbas mohasterii sancli Viricehtii ad Vultur
Joseppo inscripta, de adversa ipsius valeludine con- num, at nulla.tenus dubito quin ipse sit Josephus
dolet; et iri epistola 180 Remigium episcopum db- qui, jubente Aicuino, compendip redegil Coriiriieri-
secrat ttt oretprb aniffia Jbseppi discipuli sui i qui tafia sancti Hiefbnytai in Isaiarii pfoplielairi. At haec
proinde ante proeceptorem obiit. Dubitavi aliquando Josephi lucubratio hacterius igftOtaa.
» Altatiien MabUIbtiiusiri Actis sancforuni ordiriis" vefsus descripsit preemisspssubjurictosquecpmperi-
S. Beriedicti, hum. 12 Elogii beafi AlCuini, quosdaffi dio Commentarioruhi S. Hieroriymiin isaiam. EDIT.

CABMES JOSEPHI AB SANCTBM MDGERIIM.

(Cdrmen hoc videsis in Actis seu Vitasdncti Ludgeri, hujusce vbluminis col. 777.)

VERSUS JOSEPHI
REATI HTERONYMIIN ISAIAMPRJEMISSI SUBJUNCTIQUE.
EPITOMLESUJl COMMENTARIORUM
(ApudMabill.,ibid.)

thitio Epiibmesi B Albine, jussisti, devotus excerpsi. Ita enii» mihi


IsaiaebfeviBus, lectof hiyStefia verbis" praeclpiebas, ut iri cririctis pefriecessaflurii taniiim
Pandere quis poterit tractans et cuncta yolutans ?. sensuni et flebraicee veritatis tramitem sequens,
Sanctus Hieronymus longis tracfatibus usUs; tanqiiam iiibrurii iriterpretum et tractatuum in-
Exposuit sapiens magnis ambagibus illum. certa et confusa declinarem vestigia. Duabus autem
Cujus ab immensis tentabo excerpefe' iibris, catisis, ut feof, hefecita fieri voluisti, ut vel fastidio-
Quaebreviter valeant sensum nudare prophetae. sis repidisque lectoribus longos libros legendi labor
Sic placet Albino talem nos ferre laborem. levaretur; vel ingeniosis ef ardentis animihominibus
In fine ejusdem Epitomes.. promptior breviorque queerendoeyefitatis via redde-
Hieronymus monuit postreM in fronfe libelli, retur. Si quis auteni quasi breyipra, et pb id pbscu-
Ut cuicunque foret verborum lpngior ipse riora, despiciat (saepiusenim bfeyitateiri' cpmitafuf
Textus in Isaiam, Ubrps excerperet omnes, obscuritas), ad fontem ttnde iiaec hausMus erecta
Et brevibus vastos verbis constringere seusus. cervice currat; et cui rivulus iste rio*risuflicit, de-
Sic idcirco,tuis parens, charissime, jussis, , siiper ripis suis inundante fiuniirie [satiafi] pbtest.
Heec, Albine, tibi strictim coUecta dicavi. Tu autem, dilecte magister., in. ripsifi labpris yicem
Hsec utinam nostri memqrem te saepe rependant. C tusenobis benedictioriis et oratipnis gf.atiamcommu-.
Hsec, PateraMe, legens, prp nobis sedulus ores, nices: ut npstri Redemptpris ejemenliairi puisaiites,
Saepius ac dicas : Domirius cprisefvet Ioseph. pro ejus muita in multos Mseficbrdia in no'bis qiior.
Hae!cTqtibque verbai tibi jtbtp deCPrde fependam." que opus nianuuni suarum respicieris ripn flespiciat;
Chare magistef, ave; Domiriiiste saivet iibique. sed superatis saeculi hujus tentatibtiriih Srictibus
sic : ruptisquenostrorum [peccatprrimi retiaculis, rips ad
(Deinde pergit jqsephus, prosaico sermone)
in Isaiam de Iaci- imperturbatae vitaepofturii pefdiicat'cleriiensDoriiinus
Hsecbrevi*prout potui, sermone
Jesus.
riJpsoHierpriymitractatu, sicut, diiectissiine magisibr
ANNODOMIKIDCCCIX.

FAEMJLFUS
SANDIONVSIANUS
ABBAS.

NOTITIA HISTORIGA IN EARDULFUM


(Ex Gallia Chriitiana,tom. Vn.)

Fardulfus genere Longobardus, capla Papia m \ daciam comprimendamevocatiundique confluxerant,


Franciam abductus a Carolo Magno, eidem charus contigit accidisse. Hic sacra beatorum martyrum
effectus est, ob detectam Pippini ejus filii ex Himil- pignora secum ferri jussus fuerat, et custodes cleri-
trude concubiriaconjurationem : quare monasterium cos,qui secum proficiscebantur, uti eis vicissim
sancti Dionysii, Maginario abbate mortuo, ei Carolus succedentibus debita exhiberetur religio, delegave-
regendum commisit; cui Fardulfus ut se vicissim rat. » Fuil etiam Fardulfus e numero missorum do-
gratum exhiberet, aedem monasterio adheerentem, minicorum, quibus Carolus Magnusvarias regni pro-
instar velerum regni palaliorum oedificari curavit, vincias assignavit perlustrandas, utleges tam eccle-
in qua princeps, dum eo veniret, cum suis hospita- siasticas, quam civiles negleclas observari curarent,
retur.id ipse testatur Fardulfus versibus, quos Ches- jusque dicerent ac de singulis ad ipsum referrent.
nius refert tomo II Hist. Script. Franc, pag. 645, Idem anno 797,-tricesimo Caroli, xm Kal. Januarii
ubi et legere est B. Joanni Bapt. oratorium ab ipso Theudaldum comitem, Giselamsororem Caroli Magni
exslrucium solvendi voti causa, quod inilio exsiUi 799, et Nevelongum nobilem Hasbanium 805, bene-
sui se vovisse idem Fardulfus ait sequentibus versi- ficos expertus est (Prob. Hist. S. Dion., n. 64, 65 et
bus. Eumdem laudat Alcuinus (carm. 117) ob cibo- 66). Mortuus creditur Fardulfus anno sequenli 806,
rium ab eo factum in cede Dionysiana. Fardulfum B die 22 decembris. Ipsius epitaphium, quale sequitur,
ascitum a Carolo comitem in expeditionibus bellicis e manuscripto codice bibliotheceeeminentissimicar-
Saxonum adnotavit manuscriptum vetus Sandiony- dinalis Ottobonieruit noster Felibianus, et Historiee
sianum his verbis : « Carolus Magnus, cum bellum Sandionysianoeattexit.
adversus Saxones mirabili industria administraret Eeclesiaecultor, largusmiseratoregenum
sui praesentia , Fardulfum B. Dionysiiabbalem inler Fardulfusfuerat, hocjacet in tuinulo:
In hac;edeDei tolliqui nomineclaro
alios, qui ad ferendum et
pondus preelii, gentis au- jElernismeruitlaudihusac precibus.

FARDULFI GARMINA.
(ApudD. Bouqaft., Recueildes Eisl., tom. V.)

I. Hanc benefactori construxit providus aedem,


Versus S. Dionysii mdibusinscripti. In qua cum famulis gaudeat ipse suis.
Culmina cernenti lectori littera prome; Q Ipse suis servis, fidei quos viucula nectunt,
Leetitiampririceps praebeat armipotens.
Fardulfus Carolo condidit ista suo.
More tamen veterum consurgere jussit avorum
Quemquondam, propriee fuerat dum sceptra secutus
CulMna, prsefulgentregis honore domus :
Gentis, in adversas fata tulere vias. Ut quolies regni preeclara palatia lustrat,
Attamen hic fidei dominis servavit honorem,
Fardulfi famuli sit memor ille sui.
His regni quamvis ultima meta foret.
Tandem rectoris Caroli felicibus armis II.
Cessit, et in melius fors sibi cessit iter. Alii Fardulfi vermis.
Huic quoque dum a fidei salvaret munera regi, Hanc tibi, preecursor Domini, Fardulfus opiinam
Rex sibi praecelsusplurima dona dedit. Condidit ornatam divinis cultmus aulam,
Inter quse sancti Dionysi rectbr ut aulae Vota tibi reddens, supplex quaevoverat olM,
Fieret indulsit pacificus Carolus. Exsilii primum ccepit dum nosse laborem.
a Quod de sua in Carolura fide commemorat, ad etdisertis verbis in Chronico testalur Einhardhus
Pippini nostri conjurationem conferendum esl, quam anno 792. SIRMO.NDDS. — Obiit Fardulfus anno 806
a Fardulfo detectum, et DionysianiAnnales indicant, aut insequente.
825 * S. ANGILBERTUSCENTUL. ABBAS.— NOTITIAHISTORICA. 826
Annuit his Carolus dictis pulcherrimus heros, A Nomen amicitisecrescat ubique suae,
Quem placidum voluit vestris sibi reddere Christus Crescat el audaci assi^uum sub pectore votum,
Promeritis famulum, magnis et honoribus auxit. Quod sibi longoevumaddet in orbe diem.
Nunc sibi solvendi voti est concessa potestas. Addit et setiernamperpraemia plurima palmam,
in. Quam sibi perpetuus servet in arce Deus.
Alii ejusdem versus.
Nunc igitur nobis dum cessa est copia fandi,

ANNOnOMIJIIDCCCIX.

DAGULFUS*

NOTTTIA HrSTORIGA IN DAGULFDM.


(Ex Fabricio, Bibliotn. med. et inf. Lat.)

Dagulfusmanu sua scripsit Pssdterium aureis exa-; B num tantummodo exhibet, .sed et cantica biblica, In
ratum lilteris, quod Carolus MagnusAdriano I pon- principio vero queedamhabet generalia de psalmis,
tifici munus obtulit; Dagulfus autem Carolo Magno ut de eorum origine et prophetia. An isla auctorem
dicavit hoc oetodecasticho, quod in codice illo, bi- habeant Dagulfumplane ignoro. Insuper legitur ibi-
bliothecseCesareaeillalo obvium vulgavit Lambecius dem sub nomine S. Hieronymi expositio illa fidei
tom. H,p.266. calholicae, quam inter apocrypha S. Hieronymi de-
* Codexille, quemLambecioindicaDteFabriciushic dit clar. Vallarsius in editione s»a operum Hiero-
profert, mihioUmdum bibliolhecamVindobonensem, nymianorum, tom. I.
inviserem inspectus ac perlusfratus, non Psalte-

DAGULFI OCTODECASTIGHON.

Carolo Magno Psalterium suum aureis lilteris exaratum nuncupal.


Aurea Davidicosen pingit Uttera cantus, G Quod fuerat studio pervigilanle viri.
Ornare docuit tam bene tale melos. Aurea progenies fulvo lucidior auro,
Aurea verba sonant, promittunt aurea regna, Carle, jubar nostrum, plebis et altus amor.
- Mansurumquecanunt et sine fine bonum. Rex pie, dux sapiens, virtute insignis et armis,
Haecmerito tabulis cultim decorantur eburnis, Quem decet omne decens, quidquid in orbe placet.
Quas mire exsculpsif ingeniosa manus. Exigui famuli Dagulfi sume laborem
Illic Psalterii prima oslentatur origo, Dignanter docto mitis et ore lege.
Et rex doctiloquaxipse canere choro. Sic tua per multos decorentur sceptra triumphos,
Utque decus rediit, sublafis sentibus, olim Davidicoet demum consociare choro.

ANNODOMINIDCCXIV.

S. ANGILBERTUS
CENTULENSISABBAS.

NOTITIA HISTORICA IN SANGTUM ANGILBERJUM.


(ApudHabill.,Act.ord. S. Ben.)

1. Elogii hujus ratio, scriptores Vitmsancli D eaque simul comparare, ut ejus veritas historiaecla-
Angilberli. rius elucescat. Quaecum brevi observationum adno-
1. Etsi beati AngiUiertires gestas e tenebris obli- tationumve spatio comprehendi commodenon pos-
vionis eruere conati sint auctores duo veteres, neu- sint, satius putavi ea redigere in Elogium histori-
tertamen id plene et absolute asseculus est. Et quia cum, quod instar commentarii hic appono.
rnulta sunt apud eos vel omissa, vel obscura, vel 2. Auctores duo sunt praecipuiqui de sancti An-
dubia, yisum est operae pretium hic in antecessum gilberti Vita scripsere : unus Hariulfus, monachus
prajmittere antiauorum de Anciiberto teslimonia. primum Cenlulensis, dein abbas Aldenborgensister-
' ''
827 'S. ANGILBERTUSABBAS CENTULENM 828
lius, ut lego in ipsius epitaphio ms. Is Chrbnicon A Angilberto: <Fuil liic Vir Orttis Coin tempore hitid
Centulensis abbatiae libris quatuor edidit sub finem ignoise faMlise. Madhelgaudusautem, RichardriS;iet
seeculi xi, egregium sane bonae aniiquitaUs monu- hie, ex una prpgeriie fuere, et apud MagriuinCarbr
mentuni. Exstai iri Spiciiegli tbm"6'IV!TotiiS ejus li- lutii meritp magni habebaritUr.t Is mihi videtur esse
bef securidUsest de MgilbertbMjbaie; cujtis trarisla- Madelgatidus,qui utia ciitii Magenardb episcbpo iriis-
tiones. duas describit iri libris tertio etquartp.'Aller sus anno secundo Caroli'Magni designatus est« in
Vilae scriptof est (ut puto) Anschefus abbas Centu- Cenomanico, Hpxonensi [L-.Hoxbniensi],» aliisque
lensis : eujus auotoris lucubrationem Joannes Bol- adjacentibus Neuslrif pagis. Richardus. yero coffies,
iandus mutilam vulgavit in suo Februario cum prae- qui uria eiini WillfeberfbRbtliomagerisiariri. 795, in
claris commentarii§, eam, identidera:laudanssub librp de Vite.Ludoriei.-Aflgusti. 3Ex~quibus;cofljeet1ira
ribriiine Haf ittlfi, ribii tairi sua quaffi Parili Petavii et est Angilbertum origine Neustrasium fuisse. Huic
Guillelmi Peirati conjeclura. Ego vero p.olius An- nomen, ut dixi, adscititium fuit Homerus, quo no-
scbero tribuendam censeo. En conjectureemese.Veri mine eum passim laudat Alcuinus, Theodulfus, et si
simile non est, Hariulfum bis scripsisse Vitam san- qui alii. Eodem vocabulo GrimoaldumLudovici Au-
cti Angilberti. Anscherus eo tempore de "miraciilis gusti4caTpeJlaririm ;ai(ifecitWalafridus Strabus in car-
viri sancti edidit libros tres, qui posteribfi VitiseIri -Mtiequbd aptid Heriricum Canisium exstat in tomi
codicibus mss. subjiciuntur. Libri de miracuUs Ra- VI pag. 622.
duifo Rhemorum arcliiepiscopo dicati sunt, liber de S. Eumdem in aula Caroli educalum fuisse legi-
vita alteri cuipiam, quem majestatis nomine com- mus in quadam Adriani papae epistola ad Carolum
pellat: quod de pontiflce Romanp iiuerpretor. Au-; g pro synodo Nicseuasecunda, seu pro imaginibus, in
clor siquidem ipsum interrogat Vqualiter AngUbertus «qrialaudatpontifex « Engilbertiim, qui pene, inquit,
« debeat tractari: utrum, velut haclenus gestum ab ipsis infantiae rudimentis in palatio vestro enu-
est, inler mortuos fideles memoria iilius teneatiir, tritus est. J Anscherus scribit Angilberlum in aula
an juxla Scripturam dicentem : Memoria justoruhi Pippini regis « palatinis atque regalibus negotiis
cum laudibus, anniversaria dies ejus in numero '-.implicatum » degisse. Maliffiin auia Garoli, ut "sikis
sanctorum solemniter celebretur. Et ut vestra, in- Adriani verba innuuiit. Neque eniin Pippino. re-
quii, pfudenlia rion ignoret, quaiiler isdem vir in gnante Angimertus ejus erat aetatis'] qui palaiina
nac vila positus Domini prseceptis se mancipaverit, tractare negoiia posset. Certe Alcuiritis eum solet
de gestis Francqrum et diversis opusculis chronica- filium appeflare, non aliam Oli causatii quaffi quod
furii cbijigentes actus ejus, vestree majestati offeri^ lOngesenior ipso erat; quod secus foresi, si Pippitii
ntiis :.-ui.per heec.noveritis, .qupuiam rion inaniter, principatu jam vir et tractaridis reipublicoe riegbtiis
quin potius pro nierito miracuiis a Domino declara- idoneus fuisset ARgilbeftus.-
tur.j Hsec ergo scripta sunt tum, curii AngilbertUs III. Connubiumcum
miraeula patrabat. Id vero fieri cceptum est anuo -- Berta, an post susceplum sacer-
iHO, anclore Anschero in libro deipsismiracttlisr dolium,quitiberi.'
quem hujus auctoris fetum esse constat. Angilberti - -,,•6. Rertam Caroli Majgni\it filiam, Angilberli amore
canonizationem (quam vocant) bbtuiefe'vbluit Ari-' "captaffipefsiiasisse patfi, sibi cum eo nubere Ii-
scherus : ob id librum de miraculis obtulit Rhemensi. ,.coret, idqueobtinuisse leglturin Angilberti posteriori
archiepiscopo, librum de vita summo pontifici, queiri p• Vita. Joarinis Bollandi aninium mire distraxit hic
majestatis nomine compellai:; ad quem ejusmodi rie-. lpcus.Videbat hbmo^perspicacissimus^ejusmodicon-
gotia de canonizatione sanctorum jam referri coepe- jugii nullam apud veteres fieri mentionem ante Ha-
raut, consultuet permissu metropqlitani et episcopi , riulfi aetatem,qui vixit postannps abAngilberto tre-
perficienda, uti appafet ex historia de relevatibne centos. Bertam Caroli filiam terlip loco, id est post
corporis sancti Bertini abbatisin soEculitertiiparlei. Pippinum et Rotrudem, geiiitam ex Hildegafde, quoe
Denique si Anscherus abbas librum de miraculis Rhe- non nisi anno 772 despoiisala CarOlP est, vix fuisse
mensi archiepiscopo per se obtulit, non alium sine nubilem ante aiiiium 792, quoAngilbertusjamCentu-
dubib auclbrerii adllibuit ed libruni de vita cbffipb- leemonacliuserat. Videbat,inquam, Angilberfumpas-
riendum, qui papaeofferendus erat. Adde qubd Ha- sim laudari ab Alcuinb, rioririiinquariietiariiaijAdria-
riulfus majori cum deleclu et judicio scribit, quaffi no papa et Eginhardo, iffie et a Garolo rege': hec
is qui alterius Vitee cpnditor est, quem Ansclierum usquam tamen Caroli generMinappeUarLAdheec, Ca-
in consequ.entibiigappellabb. Pree ilariulfo et An- rplum, testeEginhardo inipsius Vita, adeofiliassuas
schero ffieritio erat de' gestis Arigilberti iri vettisto adamasse, « ut nullain earum ctiiquam, aut suorum,
libro de abbatibus Ceniulensis monasterii riunc de- aut exterorum, nuptum darevoluefit: sedbffinesse-
perdito, quem Gervinus
. abbas Gorzieeinvenit, teste cuni usque ad obiluin suum in domo sua retinueritj
Harinlfo. diceus se earum cbntubernio carere rion posse; ac
5.. Praeter hos auctores, Joannes de CapeUaCentu^ propter hoc, licet alias felix, adversaefortunae mali-
lensis monachus in Chronico Centulensi, quod « Eu- gnitatem expertus sit : quod tamen ita dissimulavit,
stachii abbatis permissipne anno Domini millesMpin acside iisnunquam alicujus pr.pbri suspicio vel fa-
quadringentesimo uonagesimojsecttndp» composriit; "riia exortaftiisset. > Atqui exrtijlverso Nithardum,
agit etiam de sancto Angilbeftb ; riti e^PSulus Pefa- Ctiifidem negare riefas, testafi 3e Angilberto, quod
vius in Syntagmatede Nithardo, Guillelmus-Pyeiratus., «:ex ejusdem magni regis filia Berchtasefratremque
de Capella regum Francise, cap. 50; Menafdus rio- suuin Harriidum genuerit. > Haec,inquam, adverte-
ster, in Observationum ad Martyrologium lUi. ii; bat BbUandus, eaque modeste urget, professus se
Jacobus Malbrancus, in.lib. n de-Morinisj et Igna- nolle traditionem Centnlensium cpnvfcllgre,aut san-
tius Josephus',uri lm.; ri historiae'Abbaviilanae. cti Ahgiiberti Vifam fetritareVriequeveroquidfcedum
de regia virgine, deque illustri palatino ac saeerdote
II. Angilberti nomen duplex, parenles et patria , suspicari : sed tantum ea quae animo scrupulum
educatio. movebant exppnere. Sane haec magnam, habent
A- AngUbertus;seu ArigMlbertus, Efigilbertusve, diffictiltaterii."Nariitit caefera disliriiulem qriaefaifcile
adscititio noffiine Homerns, rclato' apud Fraricbs pa- solvi possunt; Eginhardi testiirionium, viri grayis ac
latinoruni genere exortos est;- Ipsiris genus iUustfe testis rerum oculati, yix conimbde explicari pbtest,
probarit; tuni sifigularis fainiliaritas euflf Garblo Ma- nisi dicaisCaroluffi, sinori quani aliciii Suorririi filiam
gno, tum copula cumBerta ipsius Gaioli filia, tum suani nttptum locarit, passuni esse tit in domurii
deniqfie.praeclara reipublicae fiiuuera quaj gessit. sponsi migraret, sed eam secum retinuisse, aut
lgnota utriusque parenlis nomiria: idque splurii' rib- AngiUiertumfuisse non solemni, sed secreto <fum"Berta"
bis deajiis ejus propinquis superest; qubdSithafdus; matrimonio cpnitinctTira.Omne^rieniriiiHicitee'
e|us filiusscriplum reliquit in Historiae lib, iv, ubi de copulaesuspicionem diluere videtur Angilberti per-
829 . NQTITIAHISTORICA, 830
petua et constans cum Carolo necessitudo et fami- Abanteac sequente Berta uxore Gentulam sese rece-
liaritas, incorrupta ejus fama et existimatio apud • perat cotajugatus.At quid hac de ' re' sentieridiim sit,
omnes, insignes legationes Romam, alieequepreeclaree in sequenti capite explicabo;
dignitates ipsi concessae.Siquidemvix inanimumin- 8. Quid liberorum tulerit' ex conjuge Angilbertus,
ducere quis polest. Carblum, virum prudentem _ae tradit Nithardus utriusque filitts iri Histofisfe.iib. IV
sapientem, ut filiae.probfurii «Ussimulare potuerit, agensde Angilberto, « qui ex ejtisdeffi",hiqtiit, ffiagni
lanturiihonoris et amicilieecpntujisse homini, qui fa- regis filia, nomine BerClita, Harfflidriffifralfeirimeum
miliaesuaeistam labem irituiissef. Denique si ipsius et me Nithardum getiuit; » queealiaqrieNilhardi ver-
Eginhardi uxor imma fuit Carpli filia, Carolp pro- ba referunlur ab Anschero abbate, pbstefibrisAngil-
bante dncta/uii multa certe persuadent, quis miretur berti Viteescriplore. Sunt qui piaediclis du&brisAn-
riullam de Angilberli cum Rerta connubio fierimeii- gilberti filiistertium adjungarit Hardujtiuin,' qtii aliis
tiorieffi,ab Egmhardo, qui .ne uxorem quideni suam tion inimerito idem fuisse"videtiir etiffitfafnido,- qui
inter fdias Caroli recensuiU Fabula, inquis, chrono- dictus sit Harduinus vitio librariortttir.
graphi Latireshamensis. Et tamen Lotharium, Ludo- IV. Dignitates ante monachalum,secessus.in monaste-
yici Atigusti filium, nepotetnsuum non obseure vocat riumi dubiumde Berlw vita religiosa,
' Eginhardus, cttm ait in epistbla 3.4,ad Lotharium : 9. Quas dignitates in attla gesserit Arigilbertus sse-
«.Quapropter admonendumcensui neptitatem tuam, cularrs opportunutti fuerit hoc loco explicare. «Pri-
ut per priidentiam vobis a Deo concessam caveatis Mcerium palatii» Pippirii regis fuisse constat ex
perieuluni vestrum. » Si Lotbarius Eginhardinepps, Alcuini epistola 144, et (si Hariulfo et Ansch,erbcre-
ergo propter uxofem, quse proinde Caroli filia fue- g1 dMus)"etiam « maritimaeFraneiae ducem, »Non as-
rit. Et tamen, utdixi, Eginhardus uxorem suam Im- .sentior Petavio et Bollando, qui Alciiini eplstolam,
ffiam (sic eam ipse vocat in litteris suis) nusquam noti de Pippino Italiae rege Caroli Magni filio, sed de
inler CaroUfllias recenset. Quid mirum si Angilberti Pippino rege ipsius Caroli patre inlerpretandam pti-
cum Berla connubium, qui ipse suum, praetermisit? tant: tuffi quia regndnte Pippino Alcuinus riondurii
Neque vero buc offici.untreliqua dubia a Bollando feruleesubductus erat, qui norinisi Egherto Ebora-
proppsita. Rotrudis Caroli tiiia natu major Constan- censi pbntifice mortuo (nibrtutts autem est aririb 766,
lino Graecoruitiimperatori desponsata est anno .781, xiv Kal. DeCembris,id est rion integro bierinio ante
ut in velerrimis Francorum AnnaUbusIegitur. Quid- Pippiiium) scholis Eboracensibus preefectusest; tum
ni Berta ipsam proxime sequens Angilberto despon- quia si tempore Pippini regis Angilbefttis ad primam
saripbtuitaliquo.tp.ostan>iis?CerteHildegardisutrius- palatii dignitateni ffialurus exstillsset,' "sepibr aiit
que malef Carplo nupserat ante anrium 770. At certe noii inferiof aetate fuisset Alcuitio, qtii - tamen
quo anno, inquis, Berla nupsit AngUberto?Existimo eum filium in eaepistola etinaliisypcat; tum derii-
id factum vix ante annum 787, quo fere anno cum que quia haecepistola directa videtui Angilberto. in
Caroius junior, Caroli Magnifilius, OffaeMerciprum Italia existenti, ut pote cui pbftitoreni litierarum
regis fiUamin conjugium postnlaret, non acquievit (scilicet Fblradum pfesbyterum;-''dequp etiaffi epir
Offa, « nisi Berta filia Carbli Magni suo filio nuptui stola sequens) Romam profioisceriteffi ' cbnimendat,
traderetuf', i ut in Chrdhici Fpritanellensis cap. 1S per quem sanctpruffi reliijuias sibi transmitti rpgat.
in editis Jfegimus.Etsi vero Bertam Offaenegavil Ca- Epistoloehtijus iriscriptio et exbrditfrii faie est:«Fide-
rtilris, liine tamen argumenluta capib, eam necduiti n li auiico et VerierabiliAtigelbertpliririiiiisiev.ItaAlbi^-
AngUbertocopulataffi fuisse, aut saltem Offani id mis salutetii.'Meffibrcoridictajiriter riosfaffiicitiaehas
ignorasse;POstremo in epistola Adriani ad Caroliuti litteras vobis dirigere pfeesumpsi,deprecatig ut be-
Magrium, non decuit forsan Angilbertum regis geiie- nigne harum portitoreta litterarumi suseip'efe digne-
ruffi dici, propterea quod inaequaliseraf cbnditionis. mini, et peregriiiationis iUitts viisdpmiririiriPipjJihffiri
Et-Alcuini eplstolae ad Angilbertum, aut .nondiiiri regem subvenire depiecerairii. » Etiiiffa : «insupeif,
uxorato, aul-iam riionacboetabbatidirectaesurit.Heec
' cliarissiriie frater,' devptissime deflagitput ijoria dujT
ut in lubrico locp. cissiriia et niihi ffiulturii riecessiiria,';idestsaiictofuro
7. Aliud nPbis!uegbtium facessit posterioris Vitae reiiquias, riiiHivel aliqiioisiraiiSffiitferecriies. i Tutii
scriptor, cum ait Angilbertumjam sacefdptem Ber- in fine. «'Floreas, fili, yirtutiiiii cprpriis;». etc. Deni-
tam duxisse in toatrimonium. Verum hujus auctoris que in titulo epistblae: 'Ad:Angei.beftujnPrimjceriurn
seritentia tariti non est,'utin ea excutierida longum palalii Pippini regis. Affiiciiiahoeciriter Alctiinum
furiem trahamus. Ctiitienim inaudita sit heec res, et Aligilberiurii, nbri nisl pbst Alcuini iri Gailiani
sacriscatioriibusrepugtians, «t a nemine noniiisipost adyentuffi « cbridicta » fuisse yidetur. Arcuiriuriibis
anrips trecentbs scripla, imo ab Hariulfo prioris Vitae miriimum in Gallia ffiansisse dicemtis inierius in ip-
cbnditore graviori tum prsetermissa; eequum est ab sitis Vita a riimifuffiab oiririb780 in aliqriot ajrinps,qrii-
feanota"vindicare ?Caroluin, qui canonum studipsis- bus Cairoloadhsesit; et ab anno 795iri f eliqririiriaetatis^
simus eraf, utpatet tum ex ipsius ad Leonempapam Prima vice in aula faniiliaritaferii et ariiicitiariicori-
littefis, qtiibus enmad^sefvanaoscanonesbbrtatiir; traxit cUniArigilbertb,quem CafoluS Pippiiii iiUi sui
tum ex epistola ad Offarri'Anglbrttriif egem, cui pres- _anno 781 regis in Italiacororiatipfjffiiceriuiripalatii,'
byterum Scottum, propterea quod violataequadrage- " hoc est primritii ebrisiliafiuffi,cbnstituit.;Hpcofficium
simalisabstinentise reus dicebafur, judicandum re- gessit per ^riribsal!Ojiot:sucCessbrdarasAdalliardus,J
mittit, i"-ut" ibi,-inquit, judicetiir, rinde exslitit. Nam postea COrbeieriSisabbas. Angilbbfluni iri Italia fuis-
ibi quoque sanelffiDei EccleSiaepufitas in morUius, se, Albuiniiih yCrb in Gailia, eo teffippre qub Carplris;
et firmitasin fide, et bpnestes in cpriversatione se- in expeditibiie SaxoriicaoccupatUsefaf, patet ex Ai?v
cundiim canbriicam sanctiotiem oliservari debebit, cttini epislola ad Dafficetato:, iri qua liaecyerba:« Ego''
uf sit titia, perfecta et immaeuiata Cpjttmba.»Quan- perie quasi brbattis filiis rematieo ilpmi. Damoeta
to minus tulisset sacefdotem ad ritiptias conyplarel Saxoiliamj HoitiefUs'Itaiiani, Carididus Britanniani'
qttod ne qtildem Greecis;ririquaffi post susceptum recessit. » Cujus rei grafia in Saxoriiairi prpfectus
gradumlicuiti Atqui vldere mihi yideor causam ob esset Daffioeta,,mdicant superibra yefba :, « Valde :
quam prsedictftsauctor ffi erroreiri inipegit. Legebat spllicittis srim de itiriefe prbfectibriis tuoein hps.tem, ' «
Angperttim Garoli capellanuiti fuisse, Nop putavit quia plurinia sblent iri taiibtis everiire. pericuia re-
haric dignitateiri ipsi coricessam post .'moriachatum, bus. » Et iri firie Deulnprecafrir ut Dayid « ffilectuni
qui status removet homines a ssecuii riegotiis, et suuni et vos offines victqres crim gaudib ijeducat in
praecipueAngilbertum, qui regiae copulee ceetefisve pafriam. » David Carplus, Magrius, flpnierus.; Angil-
palatii honoribus nuntium reMserat. Judicavit ergo bertus, DaffibefaRicolfus' intelligendUs.est. Ricolfiis '
Atigilbertumfuisse capellanum, ac proinde sace.rdo- pori'0'adhuc ftini diricontiseroit,iiecd.uniafcbiepiscp-
tetri, ante confractnm matrMpnium. Siquidem pro- pus Moguntinusyiiuoin muriefe;Luiip Micce|sit sub)'
Patrolo^iae tomum CH.
",.-.'»;Y«Ie
$31 S. ANGILBERTUSABBASCENTULENSIS. 852
iineni anm*787. Expeditiohaeccontigit anno 792, aut A. monaslerio sancli Richarn apud sanctam Mariam
jlterutro duorum sequentium, -quibus €arolus in acciperet velum capitis more monialium; et ut ab
Saxoniamcum exercitu conlendii. Ergo eo teinpore ipso dehiceps aleretur victu eleemosynariohumiliter
Angilbertus, non in GaUia,sed in Italia mprabatur, postulavit: quod ut ille audivit, consensit. Ipsa a suis
in aula videiicetPippini regis. adducta ad hasilicamsanctae Mariae,ut ipsa petierat
' 10. Preetereaab « maritimae Francioe dux » ajipella- jam dictum habitum suscepit. Cum vero in ipsa die
tur Angilbertus Hariulfoet Anschero, qui nomine reverterefur, etc. Et in lib. n, cap. 4, de contracta
« Francioemaritimee_>pagum Bononiensemaliosque quae,recepla sanitate, « usque hodie, > inquit au-
•OceanoBritannico adjacenlesintelligunt. Interpola- ctor saecuii noni, «visitat orationes [Forle, orato-
tor Vitoesancti Richarii « ducatum marilimaeFran- rium] frequenter illius, ferens velum capitis inslar
tiae a fluvioScalda usque ad Sequanam » prolendit. monialium. » Quibus in locis tria observanda:
Anscherus addil, Danos per id tempus elfusos in nempe mulieres illas castitatem vovisse, velum sus-
illam oram divinitus subactosac internecionedeletos cepisse mstar sanclimonialium; et plerasquevixisse
ab Angilberlo fuisse, voto ab eo facto,« sestatim in aedibussuis privatis , ut feminas devotas quibus
posl victoriam vestem monaslicamindttturum. » De HerardusTuronensisepiscopusin capitul.37 vetatne
hac Dauorum impressionesilent veteres FrancorunT velum rejiciant, « licet in domibus propriis vestes
Annales: el si quidem vera esl haecAngilberti victo- mutarint. » Ejusmodi ferainae aliquaudo etiam dege-
ria, contigit post ipsios ex ltalia^reditumcirciter an- bant in palaliis regum, qualis erat Hundrudis Angli-
num 787, quo Bertaejam copulatuserat. cana matrona , ad quam Alcuinus epistolam 89 in-
11. Deinde circiter annum 790 secessit in mona- j , scribit in hunc modum : Deo devotm feminmHun-
sterium Centulense,ubi post solitam probalionem drudw; quam nionet, « ut in palatio regis regularis
. monachus factus est sub Symphoriano abbate. Du- vitoedevolio in ipsius videatur conversatione. » Hinc
plicem hujus secessus causam affertAnscherus, mor- fit ut mirum non sit quod etiamsi Berta eam vitae
bum et vicloriam de Danis. Hujus secessus hortato- formam Centulaeprofessa sit, in palatium lamen pa-
res duos babuit Angilbertus , Alcuinumscilicet et tris aliquando redierit. At mirum, si cum religioso
Adalhardum abbatem Corbeiensem, uti fidem facit velo ssecularespompas retinere poluerit. Et tamen in
Alcuinus ipse in epistola ad Antonium, quod alterum poematequodara de Caroli Magniadventu ad Leonem
Adalhardi nomen erat. Yidebal AlcuinusHomerum papam, quodAlcuinotribuitur, detoto regis comitalu
seu Angilbertum speclaculisthealricis deleclari, do- agens auctor, ita de Berta canit post Rhodrudem:
luilque id ab discipulosuo committi conlra severita- ProximaBerta inler, multissoeiatapuellis,
tem Christianae pietatis. Angilbertumhac de re cor- Vocevirile, animo,habiiu,vulluquecorusco
ripuit: cunctabundumrursus ab Adalhardocommo- Os, mor.es,oculos;imitanliapectorapalris
neri postulat. Alcuiniverba haecsuntin epistola 107 : Ferl; cajiutauralodiadematecingituralmum:
« Vereor ne Homerusirascatur contra chartam pro- Aurea se niveiscommiscentQiacapillis.
Lactea quippeferunt pretiosamcol!amurinam:
hibentem spectacula et diabolica figmenla,quae om- Ornaturveslisvariisprntiosalapillis,
nes sanctae Scripturseprohibent, in tantum, ut Iege- Ordinegemmarumnumerosaluce coruscat.
bam sanclum dicere Augustinum: Nescit homo qui Bracteachrysolitisornanturtegminagv.mmis.
histnones, et mimos, et sallatores introducit in do- Haeclonge absunt a religiosae feminaehabitu; cum
mum suam, quam magna eos immundorumsequitur pro velo diadema, pro modestis devotaevestibus to-
iurba spirltuum. Sed absitutin domoChristianadia- 'rj tus mundus muliebris, qualis regiam prolem dece-
boliis babeat potestatem. Olim tibi de his scripsi, bat, Bertse tribualur. Intererat etiam huic pompse
optans salulemcharissimi filii toto cordis affectu, vo- Gisia seuGisala, lerlia Caroli filia, tametsiJam erat
lens per te fieri, quod per nie non posse fieri agno- sanctimonialis; at ipsius ornatum longe ahum de-
vi. Tuus vero affectus, fili charissime, congaudeatin scribit idem poeta his aliisque versibus.
servitio Dei et in salute fraterna: ut tibi ex profectu Gisalapostistassequitur,candorecoruscans,
aliorummerces aecrescat merilorum. » Hinc intelli- Virgineocomiiatachoro: micataurea proles.
giriius,quaepiprum hominum eo tempore mens fue- Tectamelocineofulgescitfeminaaniictu:
Tit de theatricis iUisspectaculis, quaene quidem in Molliapurpureisrutiiantvelaminafllis.
homine curiali ferre poleranl. Homerusvero Alcuini En sanctimonialis virgineus comilatus,
et Adalhardi piis monitionibuscessit, et nuntium his velamina seu velum, insignia, « purpureis filis » rutilans, ta-
pompis ac sseculoremisit. Confernum. 29 infra. metsi « flammeum> quondamsponsarumerat. NuUa
12. An Berta cum marito Centulam se receperit, istic mentio diadematis aurei, lapiUorum, gemma-
sicuti tradit Anscherus, inquirendum hoc loco est. rumve, aut bracleorum indumentorum : quibus Berta
Audiendus Anscherus in Vitae cap. 4 : « Sic nempe ornala fuisse perhibetur. Porro id accidit sub finem
Angilbertus a rege digrediens Centulam revertitur : anni oclingentesimi, cum fere ante decenniumAn-
et contemptopompossedignitatis fastigio,primo om- Centulam se recepisset. Huc etiam trahi
nium sponsam suam nobilissimamBeftam, sacro ve- gilbertus versus Theodulfi Aurelianensis episcopi ad
lamine conseCratam,loco congruenti intra idem coe- _ posseut Carolumin lib. carmine 1, ribi similifere modo
nobiumCentulensecomposuit,sacris vigiliis et devo- " Bertam describilm,anno 796. An vero haecdevotseac
tis jej"uniis divinisque canticis cum mullo fervore reclusae feminae competere possint, aliis aestiman-
insisterilem ; quoperacto, in coatumonachorumAn- dum relinquo. Eginhardus in Vita Caroli auctor est,
gilbertus solb prosternitur, et perlusus lacrymis ex- quatuor tantum ejus liberos, Carolum scilicet, Pip-
orat humililer ut sacraeconversalionishabitumacci- pinum et Rotrudem, ante patrem decessisse: super-
pere mereretur, etc. > BreviusJoannes de Capellain vixitproinde.Berta, cujus obitus in NecrologioDio-
GhronicoCentulensi:« Sanctus Angilberlus ex con- et Argenlogilensi ascrhbitur his verbis:
sensu uxoris suaeet Caroli Magnifactus est religio- nysiano « v Idus Martn Berta filia Caroli
sus in ccenobioCentulensi : et Berta ejus uxor mo- dedit superiorem curlem. » Forsanimperatoris, post patris
quae
obi-
nialis etreclttSa in eodem monaslerio. » Hariulfus tum Centulamsecessit, cum CaroUfiliseob sinistram
de Bertsesecessu silet. Sane sanctimonialesfeminas famam e palatio exire jussae sunt a LudovicoAugu-
velo-iu adjunctis monasterio acdibus(quod sto, qui eas «incessanter,» teste Nithardo, « ad sua.
<suscepto
in aliis monasteriis passim aevoillo frequentatum) monasteria abire
aut certe in privatis vixisse constat ex libro primb praecepit. >
de miraculis sancsi Richarii abbatis , cap. 16, ubi V. Sacerdotium,abbalialemunus, legationes.
agjtnr de«quadam femina conjugata oculorumlumine 13. An sacerdos fuerit Angilbertus dubium esse
privata, quaedeprecataest virum suum ut eam re- potest. Etsi enim « ministrum capeUee» regiaeipsum
Iinqueret, licenliamque daret velum suo capiti im- vocat Adrianus papa, non lainen continuo sacerriofii
ponere, afflrmans se per visionem roonilam, ut in gradu insignilus dicendus est, siveAdriani epistolam
833 NOTITIAHISTORICA. ,. 854
de archicapeUano, sive de secundi ordinis capellano A proteclse potentioe exaltationem. lnter quae edidit
interpreteris. Testis ea de re Hincmarusabbatisin opusculo nobis capitulare adversus synodumquaepro sacrarum
.14 de ordine palatii ex libro Adalhardi Cor- imaginum erectione in Nicaeaacta est. Unde pro ve-
beiensis ; nam in islius opusculi cap. 14, agens de stra melliflua regali dilectione per unumquodque ca-
apocrisiario, heecinler alia effatur: « Aliquaudoper pitulum responsum reddidimus. > Ex quibus patet
episcopcs, aliquando vero per Et diaconos apostohca se- quo in loco-*apudCarolum Magnumfuerit venerabi-
des hoc oflicib fungebatur... in his Cisalpinis re- lis abbas : cui Romam abeunti Alcuinusnomine suo
gionibus, postquam Ludovicus preedicatione beati commendatorias ad Adrianum papam dedit litteras,
Remigii ad Cbrislum conversus... exstilit, persuc- quae sspudChesnium ordine 63 habentur. De tertia
cessiones regum sancli episcopi ex suis seuibus et legatioue ila scribit Eginhardus : « Anno796 Roraae,-
tempore competenti palatium visitanles, vicissim AUrianodeftincto", Leo ponlificatumsuscepil, et mox
hanc administrationem disposuerunt. A lempore per .legalos suos claves confessionissaricti Petri ac
vero Pippini et Caroli interdum per presbyteros, in- vexillum Romaneeurbis cum aliis muneribus regi-
terdum per episcopos regia volunlale atque episco- misit: rogavitque ut aliquem de suis optimalibus
paliconsensu; [inlerdum] per diaconos vel presby- Romam mitteret, qui populum Romanum ad suam
teros magis quam per episcopos hoc oflicium cxte- fidem atque subjectionem per sacramenta firmaret.-
cutnra exstitit. Apocrisiarius autem, • uti ipse in Missusest ad hoc Engilbertus abbas monasterii san-
eapite 16 subdit, is erat, « quem nostrates capella- trum cti Richarii; per quem etiam tunc ad sanctum Pe-
num velpalatii custodemappellant>: qui«omneiu cle- magnam partem thesauri, quem Ericus dux
rum palatii sub cura et dispositione sua regebat. > an Forojuliensis spoliata Hunorum regia, quae Ringus
Nou ergo ex capeUanidignnale recte inferas, Angil- vocatur, eodem anno de Pannonia regi delulerat,
bertum fuisse sacerdotem; siquidem eo lenipofe misit.^i Idem legitur in aliis Annalibus Francorum.
quidam capeUani erant Soiumdiaconi. Neque eiiam Quid praeter ea Romam proficiscenliin mandatis
»
de-
id colligi ex abbatiali dignitale potest: nainelPa- deril Carolus, exponit Alcuini epislola ipsius Ca-
schasius Radbertus Corbeiensis abbas, et plures alu roli nomine Homeroauriculario jiorrecla, in qua haec
abjiates, sacerdotalis ordinis expertes erant. Denique veriia : « Divina regente misericordia iterum et pro-
in Alcuini epistolis, ubi frequens Angiiberli mentio, spere le adducente ad domnum aposlolicum Patrem
presbyler nusquam appellatur; quam tainen appella- nostrum, admbneas eum diligenter de omni hone-
lionem Alcuinus in primis exprimere solet. Atque ut stale vitae suee, et preecipue de sanctorum observa-
sacerdos fuerit vir sanctus,'non tamen ad eum gra- lione canonum, de pia sanctaeDei Ecclesiaeguberna-
dum promotus fuisse dicendus est ante monaslicam tione, secundum opportunitalem collationis inler
professionem, quidquid in contrarium dlcat Ansche- vos et animi illius convenientiam. » Ut vir fuerit
rus, ratus forsan (quod verum non esil Capellanum maxime disertus, doclus sapiensque necesse est, cui
regis nuUumfuisse, nisi sacerdolem. talia mandata a sapientissimo rege ad suprenmni
14. Symphorianoabbatemortuo, Arigilbertuscom- Ecclesiaepastorem perferenda committerentur. Ca-
munibus monachorum votis, probanle Carolo rege, rolus insuper in epistola 84, ad Leonem papara, «An-
dignitatem iniit. Id faclum puto anno 793, terlio fere gilberlum, inquit, manualem veslrae familiaritatis
anno ab ingressu monasterii. Argumentum sumo ex vestrae direximus sanctitati: quem prius, sicut pro-
eo quod in ea iegalione quani anno 792 aggressus misimus per religiosos viros Campolum et Anasta-
est Romam, ut Felicem Orgellitanum episcopumC sium, beatissimo Palri nostro, preedecessori-vestro
haereseosRatisponaeconvictum deduceret « ad prse- dirigere curavimus... illique orania injunximus, quse
sentiam Adriani papee, » nondum abbas appeUalur, vel nobis voluntaria, vel vobis necessaria esse vide-
sed nudo nomineAngilbertus ; anno vero 794 in alia banlur : ut ex conlationemutua conferatis, quidquid
legalione ad ipsum Adrianum in causa septimeesy- ad exaltationem sanctaeDei Ecclesiae, vel ad stabi-
nodi, eura Adrianus Engilbertum abbatem vocat. litalem honoris vestri, vel natnciatus noslri firmi-
15. Quippe tres lego illustris viri legaliones Roma- tatem necessarium inteUigeretur. > Non poterat cui-
nas, quas omnesexsecutus est jam monachus. Prima quam contingere honorificenlior provincia. Eidem
in causa Felicis auno 792, ut jam dictum est. Anna- etiam Alcuinus in manus dedit epistolam 92 ad dul-
ies LoiseUaniad eum annum : « Haeresis Feliciana cissimum filium Romerum pro reliquiis sanclorum,
primum audita, el in Reganesburgprimo condemnata tum epistolas 72 et 73 ad Leonem papam et ad Pati-
est; quera Angilberlus ad praesentiam Adriani apo- linum Forojuliensem patriarcham : in quibus AngU-
stoUciadduxit. > Ila Vita Caroli auctore incerlo, et bertum charissimum filium vocat. De hac legatione
alia auctore monacho Ecolismensi: quibus lolidem interprelandus est locus TheodulfiAurelianensis epi-
verbis concordat Regino in Chronico. Secunda lega- scopi in lib. m, carmine i, ad Carolum, in quo de
tio contigit anno 794, quo Carolus habito Franco- recens allatis Hunnorumgazis, deque illius geutis ad
furti coneilio libros quatuor adversus seplimam sy- Chrisli fidem nupera conversione agens, haechabet
nodum de colendis imaginibus editos ad Adrianum de Angilberto absente a curia ob legalionem.
papam Msil per Angilbertum , per quem Adrianus Dulcemeloscaneremlibi, ni absens,dulcisHomere,
Carolo rescripsit epistolam haecverba continentem: D Esses: sed quoniames, bincmea mnsatacet.
« Praetereadireclum a veslra clementissimaprsecelsa VI. Officiaet dignitates palatinwpost monachatum.
regali polentia suscepimus fidelem famiUarem ve- 16. Quas dignilates ante monachatuffisusfinuerit
slrum, videlicel Engilbertum abbatem et ministrum Angilbertus, superius dictum est: ntinc quas gesserit
capellae,quipene ab ipsis infantiaerudiraentis in pa- monachus abbasque explicandum. Auricularius et
latio vestro enutritus est, et in omnibus consiliisve- manualis dicitur a Caroloin epistolisniodo relatis, et
stris receptus : ut ideo sicut a vobis in oinni fami- Minister capellw regioe,et in omnibusCaroli consiliis
liaritate recipitur, ita eta nobis reciperetur, etcon- receptusab Aiiriano.Silentiariusdenique abAnschero.
decenter honoraretur. Unde pro nimio amore quein 17. Auriculariimentio nulla in libro de ordine pa-
erga vestram meUifluam gerimus regalem exeellen- latii, cujus fragmentum ex Adalhardo Corbeiensi
tiam, sicut misisiis , cum nimio amore dulcedinis abbate Hincmarus fefertin opusculo 14. Hanc digni-
eximise eum suscipientes, prout voluit, et qualiter tatem fuisseputo ex numero illprum consiliariorum,
voluit, cum magna faMliaritate nobis enarrantem qui « familiariter tam de slatu fegni, quam de spe--
aure piacabili el benigna eum suscepimus, et qttasi ciali cujuslibet persona >, cum rege secreto tracta-
vestra corporali excellenlia nobis narrante, nostrum bant, teste Hincmaro in ejusdem opusculi cap. 31,
ei patiemius credidimus consilium, ad profectum quales mpdo consiliarios et secretarios regni appel-
sancloe nostraeRomanaeEcclesise, et vestree a Deo lamus. Sic ab intimis secretis et consiliisCaroloerat
» lnter Epist. Caroji M., Patroloqim vol. XCVIII,col. 909 eoist. 9.
835 S ANGILBERTUSARRAS CENTULENSIS. 836
Angilbertus, cui in aurem secreta,praecipuecommit-, A quasAngilberlusfrequenteshabuil. Denique, utquod
lebanlur, unde forsan-dictus Auricularius. hac de re sentio tandem exponam, existimo archi-
-18. Quia vero, uti Hiucmaruseo loco tradit, inter capellani dignitatem per id tempus divisam in"diias
ej"usmodiconsiliariosheecerat lex, « ut quidqiiid iu- fuisse, in honorariam scilicet ad legafionesoberin-
ter, se locufi Mssent, nullus sine consensu ipsorum das, et m ordinariam ad regendum clerum palatii ef
cuilibet domesticosup* vel cuicunque alteri prodere negotia ecclesiastica tractanda ; et priorerii quideiti'
debuisset; » hinc S.ileniiarii potuerunt diei, quod coiicessamAngUberlo, HildeboldoarchiepiscopoCo-
nomen ab Anscherp tributum Angilbertoest. Quan- loniensi posleriorem : ut scilicet semper prseseris
quam veri siniile est,Anscherum. primum, nulla for- esset qui causas ageret, qui palatinos clericos rege-
san auctorilate, id tribuisse AngUbertoex Mitatiorie ret, qui benediceret cibos regiae mensse, nam id offi-
Grascorum, apud quos siletitiarii dignitas magno in cii archicapellano tribuit Theodulfus Aurelianensis
prelio est. Qua de re legenda esl viri mulligena episcopus in Iib. m, carmine 1, his versibus :
eruditione praedili Caroii Fresnii adnotatio in histp- Adsitpraesulovansanimovulluquebeniguo,
riam Joannis. Ginnami, ubi observat silentium et Ora beala fereris,et pia cordagerens.
sUentiarium, Groecistnlhnm, pro dissertatione seu Qiiemsineerafides,quem tanluscuiminisordo,
c.ollatione,iffiPelpro collaljonis loco sumi apud ple- Pecluset innocuumrex tibi, Cliriste,dicat.
Stet benedicturusregis potumquecibumque.
rosque scriptorum (quale est illud vulgati Anaslasii Sumerequin etiamrex velit,ille volet.
in Stephano j»apa III « in silenlio Leati Pelri apo-
stoli, » ut habetur in variis leclionibiiseditionis re- n Sane etremorari
Angilramnum et Hildeboldum in palatio
gioe,ubi silenliutn videtur esse quod alias secreta- cilii assidue volebat Cafolus, ut constat ex con-
rjiiin eccJesiaedicitur), et silentiariorum dignilatem Francofurtensis canorieS6.«Dixitetiam dominus
acleoillustrem fuisse, ut in concilio Chalcedonensi, rex in eadem synodo, se a sede apostolica, Adrianp
actione 1, e«uf-«o--wTKTwv epitheton iis tribuatur ; poiilifice, licenliam habttisse, ul Angilraffinuni ar-
et Damasus papa in epistola ad Acholium tesletur, chiepiscopum in suo palatio assidue haberel propler
nihil addi posse « ad merilum ruslici, cum habeat ulilitales ecclesiasticas. Deprecatus est eaindem sy-
praerogativamoflicii sui, quod silenliarius esset Gra- nodum, ul eo modosicut Angilramnumhabuerat, "ila
tjani.Aogusti, > Yerum, ut dixi, haecdignitalis ap- etiam Hildebolduffihabere debuisset. » Sic ergo res
pellatio maxirae usitata apud Grsecos, ex quorum ecclesiasiicas in palatio curabat post Angilramnum
imitatione Anscherus eam trib.uisse AngUberto vi- HilSebbldus, legaliones Angilbertus, utei-quearphi-
detur: quo noMne ipsara auricularii seu supremi capellanus ; ille ordinarius, hic bonprarius. Haemeae
eonsiliarii dignitatem hic significaii putp. conjecturse, quas eruditoruffi hominum seslimationi
19. «.Manuensisfamiliariiatis » LeoniscumCarolo subjicio.
rege dicitur in epistola Caroli ad Leonem. Secreta- VII. Monasterii Cenlulensis instauratio, diplomata,
rius scilicet seu ab epistolis, quas Romanis pontifici- census.
hus aliisque summatibusCarolus scribebat. Huc per-
tinet Alcuini ad Carolum epigramma 184. 21. An moriasterium Centulense plus debeafRi-
Chaiio conditori, quam Angilberlo inslauratori et
Adnos quippfetuus famulusveniebafHomerus, ainplificatori suo, vix statui potest. Quanium decoris
Niiutialselaferens,David,al) ore luo. _ etornamenti hic loco addiderit, arguuientb sunfin-
Et in line: « struiiienluni el carmina ab ipso hac de re condita,
: Huiiciterum qu33 ex Hariuiib et Anschero infra exhffiebo.Nanitres
pueriim veSlra pietate remisi, eo in loco erectaebasilicse, ad quas per triangulare
Serviatiil vobiscarmine,corde, manu. claustrum seu dormitorium iter corilinuumerat: in
Caveiamen pules eum sumnium cancellariuni fuisse, quffius Acaemetarummore perpetua jugisque psal-
nulia.enim diplpmala ejus nomine subsignata etre- jnOdia (Laudemperennem vocant) celebrabalur. In
cogniia legunfur, Anscherus in yitoe posterioriscap. liis arae inullee, reliquiarum sacrarum et ornamen-
7 nolat Gehtuiaeah Angilberto reposita fuisse «in- lorura immensa siipellex: quse offinia vel contuii'.
strumenta regii notarii aurea, « quibus Angilbertus Augilbertus, vel Carolb dbnanie promeruit. Monasle-
procul.dubio quondam usus fueral. « rii novam fabricam aggressus videlur ab anno 793,
. 20. Denique teste Adriano, papa, minisler ca- quo creatus est abbas. Ecclesiee majoris dedicalio
pellee»regiae.efat, id es,t primas.eapellanorum seu post tertiam legaiipnem ex Ilalia an.no(ut conjectbf)
archicapellanus,. jil.Anscherus interpretalur, et post octingentesimo primo est facla per episcopos duo-
euni GuiileMus Peiratus , Paulus Petavius, et San- decim ; translata sanciorum Richarii, Caidoci., et
CtaMarthani. Archicapellanumfuisse negant Bollan- Fricorii, alio nomine Adriani, corpora in pretiosas
diani, rati eum fuisse unum de capellanis regiis, Ihecas,, quas versibiis exornavit. Denique ne quid
pon..prinium: tum quia nusquam hoc nomine app.el- suaein Richarium devotioni deesset, ejus Vi(am per
latur ab Aicuinb et aliis., tum quia in archicapellani Alcuirium elegantiori stylb expolifi curavit, preeci-
dignilate Fuiradb Dipnysianoabbali successit Angil- D pieaie Carolo Augusto, qui « Pasciia arini 800 apuii
rarrinus Meiensisepiscopus, AngilramnpHildeboldus sanctuni Ricbariiirii celeliravit, i teste Eginhardo iri
Cplpriiensisaritistes, utconstaiexlliacmari ppusculo Annalibus. flsec oninia tum propensa inDeumpie-
14,qui fiildeboidus eam dignitatCm retinuit post tate, lum eximibadversus sancium Richarium studio
riibfteffi Arigilberti; Ex testimonib Hincmari nib.il aggressus exseculusque est.
certinti Cbnficipotest. NorieriimHincmari consilirim 22,25. Post baecvjr sariclusobtinuit a Carolo Ma
Fuitut accufatttm archicapellanorum indicem exhi- gno ut monasterimii Foresterise [Forestmonstier],
beret, sed tantuiri rit exempla qiiaedani proporieret construciuni ep in ioco, ubi sanctus Ricliarius.su-
ebrtiiri qtii teri^ppfePippini, Caroli et Ludovici, boC pfenibs vitaedies absplverat, a Ceritulerisiavulsum,
hiunere defrincti efarit. Hrincvero indicem non esse denuo ipsi perpetuo subdefetiir, uti discimusex ms.
absplutrimetaccuratum ex eo inlelligitur quod Hiric- fragmento, quod Hariulfi chronograjihi exemplari
marus scribit in cap,- 14, hanc dignitatem aliquando cum Carpli diplomate subjectum estiji hunc modum:
per diaconos regriaritibttsPippirio et Carolo admini- « Postquam igitiir memofabilis Angilbertus cum
stratam fuisse: nec tameri in exeffiplis.capite se- summa cordis ailigeritia iocurii fesiruxit, et non so-
queiili allatis ullum diacbmini profert. El certe si lum interiora, sed ejus etiam extefiora magno de-
iriihisler capellaeregiae friit AngilberlUs, ut constat core ornavii, et cuni jam rite peractis omnibus in
ex Adriani epistola, nbti uprim de inferiori brdine, loci reaedificationeIabprare desiisset, accessit ad
sed summum fiiisse adffiddum probabile est; tum domnumCarolum Maguumregem, elpeliitut cellaiti
qiiia apud Carohini regeffi maximo in lionore fuit, Forestensem, quani sanclus Riciiarius prinius inha-
fum quia ad eam dignitatem pertinebant legationes, bitarat et sedificaveral,quatiique multis et magnis
837 ; NOTITIA HISTORIGA. 83.8
miraculorum signis pb ejusdem sancti merita Domi-,A trecpntps, flatones.[Cap., flannps seu tarlas].in Li-
nus iUusirabat, stia r%ia atictbfitate ad abbatem 'laniis uriuffiqubdquefriginta. Curarihiriiarririiitipbr-
Centuloe pefpetim perlmere firmaret. Et iUe qui ticii sancti Miehaelis deservit eleemosynis fratrurii,
multo iriajora dileclissMo viro et pro suasanctitate valens per anuUm quingenlos spUdos*Sepultura paii-
jam venerando praestare promptissimus existebat, perum et advenarum in NoyayiUa ih saricto Albitib
hoc quoque ejus postulatunv Ubenlissime iiidulsit. feddit per anriunicentum solidos adpbftam nblii-
Nec sola-cbncessione Simplici Contentus, regium litiiri, ad faciendam inde eieemosytiatii.Eie<3mosyna
scriptum, inde fieri jussit ad poslefbriirri notitiam abbatis per unuffiqriemque diem quiiique sblidos :
servandttiri; qriod nostris archivis adifue.inlegrum pauperes quolidiani trecenli, viduaecentum quinqua-
seryalur.,» ( Hanc chartam yide Patrologik tom. ginta, clerici sexaginla. Mansorum unusquisque per
XCVII, col. 986.) . :;;'..• annum solvit sextarium unum frumeriii, sirnililer
24. Anno Christi octingentesimp Carolus, teste avense ununl, et fabse unuffi. De niaiiiriibniis per
Egiiihafdo cum aliis,« sanctum Pascha aptid sanctum annum vigihti libras. Jndicium fofensiuril sexaginta
Richafium celebravit. Inde iterum per littus itiaris ocio lihras per anrium. Iteni ibjdem ylcus negptian-
agens, Rothomagum civitaleffiyenit; ibique, Sequana tium omni annb pallium iiriuriivalens ceutumsolidos.
amrie tfansmisso, Tiironos ad ,'sancium Mariinum Vicus fabroium cuncta persolvit ferramenta : yalet
iiratibriis causa "profectus est. Moraius ibi dies.aii- per annuiri libras tres. Vicus sciitarionirii Omhiavo-
quffipropter adversam Liulgardce conjugis valetudi- iuminum indumenta tribuit, conficit, consuit: valet
iieiti, qiiaeibidem et deiiincia et humaia est, inde triginla solidos. Vicus sellariorum cunctas abbati et
pfef Auretianos ac Parisios Aquisgrani reyersus est. g fratribus ibi degentibus oiison.iatsellas. Vicus pislo-
Et riiense.Augustp incji.oattteMoguntiacum veniens, rum centuffi panes per liebdom.adam.Vicus seryien-
getieralem cotiveriiuniibidem habuit, et itefin Ila- lium peromnia liber est. Vicus sutorum cuncta fa-
liam indixif, Sub finem anni profcctus Rpmam. » niuloruiji et coquorum calceaffierita tribuit. Vicus
feunfemAngilberius Rpinarii cbffiilatu.sest, ut scribit lanistarum oihni arinb qumdecim sextaribs sagiriiinis
Pelavius',.ei a Leone papa Ul.priyllegio Obtinuit, ut persolvit. "Vicusfullorium curicta fratribiis filtra ad-
tpiius Centulaevillse(Petavii yerba refero) curam ec- miuisjtrat. Vieus pellificum cuijctas fratribus pelles
ciesiasticani solusjiaberef abbas: uec quidquam epi- conficRetconsuit. Vicus vinitprum sexdecim.sexta-
§copusAitibianicaesedis.de ecclesiis aut efericis ejus- rios, uni, uniiroque.olei persolvit per hebdomadam.
dem loci cbnsiituere ppsset. Idque « suggestipne » Vicus cauponum isiiaquaque die triginla. sextarios
(Privilegii verba isla sunl, teste Pelaviq) « fralfis et cervisiae. Vicus militum centum-et d.ecem, unusquis-
cbepiscpjri riostri Anibianensium anllstitis Jesse, si- que semper equum, scutum, gladium, lanceam, coe-
feiilqub AngUberliabbalis: quam qnidem iapracsen- leraque arma exhibet. Capeila nobiUum solvit oirini
tia gloriosi atque excellenlissimi filii nostri Caroli anno libras diiOdeciffithuris' et thyriiiairiafis. Capelloe
(queiriauctore Deoin defensioneni et proveclum san- populi vulgaris quatuor, uriaqueequesolvit centum
ctaeuriiyersalisEcclesiaein Augustura hodie sacravi- iibras cerse, incensi tres. Oblatio ad sepulcrum san-
niris) tipbis iritimarunt, >-etc., fitque ibidem mentio cti Richarii valet omni hebdomada marcas ducentas,
Gentrilensismbnasterii, « iiupeT,,inquit, resiaurati» aut trecentas libras, preeter alia donaria. » ;
el iri liobilerii.statuni reducti* Ilsec Petayius, qui iri 26. Hactenus egregjuin .antiquitatis.monuffientum,
'niargine hjec addit: Quod privilpgium Zacharias dia- 'J „ quod hic fecuuere.visuni est in graiiam nostrorum.
cbrilis regionafius, et sanctvc atque .apostolicoeRo- Preeter ea Joannes de CapeUa recenset centum et
nisnae EccJesiaebibUothecarius, VIHEal. Januarii, duas villas « per modum advocationis » ad idenfmo-
itidici. 9scripsit, fecpgnovit et subscripsit. QusePe- nasterium pertinenteS in redditibus et prbventibus,
tavli vefbis huc .refero, quod ejusmodi pfivile^ium prseter « ceiiitim et septemdecM viUas sett oppida
Mhl vldefe'nbn licuefit. Errpr esi, Joannis de C<i- non declaratoi, per totideffi milites pbssessa per ffio-
peUa,,existimanlis ep die et anno « privilegium mi- dum feodi a dicta ecclesia: ex quibus unrisquisque
troe, saridalioruni, annuii et aliorum poniificaliuni », te&ebatur sefvire doniino abbati et coriverituiiti ar-
elmni"Arigillieiio ejusque successpribus cpncessum niis et solemniter, et maxime" facere stagiuin suis
fiiisse, Npnclumenim iUpaeybcjiismodi priyilegia ab- sririijilibusin festis Nativitatis Domini, Paschae;Pett-
Jatibus" cpricedebanturj qua de re alias Dep dante tecostes, et s.OlemnitatUm "beati Bicharii, ctiffi suis
fusius agani. Certe si usus sandaliorum et aJiorum familiaribus, et toties quolies efarif reqiiisiti;« Hbdie
pbritiflcaliumornameritorum penes Centuiensein ab- quOqnesubsistit tion sine aliqtib pristifise dignitatis
batem fuisset ^sectiloxi, fruslra Leo papa nonus Ger- spiendpre nibnasterium sub cprigregatlone nostra,
yinb abbaiii Roiriam accito « sandalia obtulisset, ju • subsistit et oppiduffi CenMa: sed tttruffique multuffi
beris.ut jiis Gerviriustiteretur ; » neque « vener.abilis ab aritiquo staiu defecit. •
abbas eai ornamenta ex humilitate recusasse. > dice-
flafiulfum In Chronici lib. iv, cap, 27. VIII. Angilberli reliqua facta, scripta per ipsum
riturapud
' et ad ipswn.
25.'Quantus fuefit eq teroppre census monasterii
Centulensis, .declarat flerici ppst Angilbertum ab- 27. De reliquis Angilberti gestis id solum novimus,
liatis «,descriptib de thesarirp et rebus seu vassailis D:quod Caroli Magni testairienfo aririo 811 cbndito
saricti Richarii. » Heecmagria ex parte habefur apud subscripsit post episcopos et abbates Fridbgisuffi et
Hafiiiifiiiri iu ijb. in, cap. 3. Sed tameri. dub pree- Adalongum Engilbertus. .,.
terffiisit Hariulfris, nempe eriumerationem villarum 28. Ad ipsius scripla qupd attinet, etsi eum roulta
a inon?isteriopenderitiuni, qtias Joannes de.Capella scfip&isse veri siffiile sif, nihil" iamen de eo nobiis
riscehset;et proventuiti ,ex bjipido Centula, pujus rgiicturii esl preeter iristruriienlum ab ipsc cbifecj,um
pr.pven.fussummamex iris. codice et Joanne BoUando de iiistaufatioiie mbriasterii sui, et pfaeter vefsiis
huc feiierb,........', quosdam turii superiris relatos, ium infefius referen-
,'« In ;jpsaj Ceritula habentur. mansiones hoMnum dOs, tum eos quos exhibet Aridreas Ciiesriius in fli-
seecriJafiumdub miljia <juirig:enia.Unaquoequeper- storiae FrancbrUin tonib H, pag. 646, .'.,_]
solyit: deriarios duodecim, pulios quatuof, ova tri- 29. Ad euni scriptae exstant Alcuirii, quaedariiepi-
girifa. Servitiuni domirii alibatis et fratriim seinper slolae,cum Alcuini, lum Caroli Magniriomirie,riempe
deberit,ribicuriquenecessefuerit. Molendinaqualuor: 27, 42, 83 et 92.:Laudatur iri epistoiis 1S„ 60, 63,
uride redditur aiinona jpermixtasexcenti modii [Joan. 65, 72, 73, 84, et 93 ; item iri poemafiis 184, 201,..
de Capella, cxx modia bladi], porcos.octo, auccas 221, 222 et 270, et iir praefatione ad sancfi Richarii
[BdlL,,yaccas] duodeciiri.De mercato per hebdoma- Yilara. Thepdulfus item Aufelianensis episcopus car-
dairi XLsblidos, de commeatu*per hebdomadam vi- nieri edidit ad Atigilbertum, qtibd est Ubri tertii ter-
giriti solidbs. Sunt ibiclib.ana tredecim, quoereddunt tium, de quo Jacolii Sirmondi judicium tale est:
uh'timqtibu<jiieper anrium deeem solidos, et panes : « Refertumest totimihocThepdalfi caritiehriomiriuni
859 ,, S. ANGILBERTUSABBAS CENTULENSIS. 840
rib iisifortasse qui audiebant, in-A ' Arigiibertusoyansjamfecitamore palerno•""
mutationibus, qriae" '
teHigipoterant; riuiic inextricabilesvideritur. >Itive- Sariptorum, pariterjjerpeiufque Dei,
hitur eo in loco Triebdulfus in poetam quemdam, Nbnparcensopibuspfopriis: nam quidquidhabebat', '
Ecclesiie larga jam pietate dedit..
qriem Arigilbertus meriseesuae participem faciebat, Et tn, serve Dei,'veniens... indevialor "
liominem qui iri bonas jtiusas importune se inferens, Bta;clocapercurre piilchra monasterii,
"eas comniaculabat, et .peritioribus quibtisque silen- . JJcclesiasqiieDei devotopectoreChristi,
lium impbnebaf. Carmeri incipit ab his Versibus: Cernedecosvariumper pietalis4)pus.,, .. "
- Semper in ore tup Chrislodic maximelaudes,
Quidcycfiifaciunt, resonantduhitalia corvi•', . possesunmfamulum.
» Et riraliameis? Taliaqiiivoiuii
1 teclisstrepitant«;armina Dicqtie : Tuose*vo requiemtla, Christesupernam
Niincfallaxsimulathominisreapica loqnelam: Nomioequifecit haecspecio^atuo.
Despiciensvolucres,ferculasacra sedet. Vosque-Dei[fanriiii]pro iJloinlerceditesemper
Pslttacus.eEvariasimilatur voce camoenas, Ut famulumservet Clirismsubique suum.
Cdmmacufans miisas, valis Homere, tiias. Det veniamscelerum, ajternamtribualquesalutem.
Mergulus aiqueNiger Ligeripiscator in undis,
1 Brigenses silvasnunchabilaresblet. *" Istud epitaphium si ab Alcuino post moftem (ut^r
Poetam hunc-passiin Corritinet Corvinianuma riigro Alcuinus. detur)AngiU)erticonditum est, Aigilberto superVixit
Eplorevbcat, .contra quem Scptlum quemdam infen- 32. DupUceni AngUberti corporis transiationem
iuroita inducit: coirimemoratitHariulfus et Anscherus : Unam a Rib-
Scotuilnsaecinctusgladiote spectaiaculo, -jj bpdone abbate anno ab ipsius ohifu octavb et vige-
Perforetut pecuis,Gorviniane,tuiim. J simofactam; aliam
•** Gervirium itldem
Noiitimet hic per ' abbatem-
corvos,volucri
- Si niodoDamcetam nec parcere.tTilH, saeculoxi. .
speret abesse procul. 35. Quo tempbre Angilbertus inter sanctos relafus
Nonpius est Scottus nosler, DamceLa poeta.
Venitur in luclumludusab ore procax. sit, qtiove primurii ejus memoria In diviriis oifieiis
-celebrari-coeperitjiriquirendum. Utrumque contigisse
Damoetaiste non aliiis est quam Ricolfus seu Ricul- puto anno 1110, quando Arischerus abbas- ejus fei
fus, Theodulfo iterum laudatus in Hbsm carmine,' . gratia PaSchali summo pontifici-libfum de Angilbeftf.
alionoffiine. Macarius xlictus, tum palatinus diacp- vila, Radulfo"Rhemorum archiepiscopoalterum-de
uus, dein arehiepiscopus MbgunliniispostLullum, is ejus miraculis obtulit, ut eum in sarictorum canonem
ad; quem exslat Alcuini epigrariima 258, cujus hi referrent, etiestlvo cultu honorari praecipereiit.-Sane
versus: hanc fttisse Anscheri nientem describendis ArigiUjerti
"Haectihi, Macari,devovlmunera,pastor : gestis, palet ex fragmento praefationis in librum ab
Cum Christoelsanclis tu sine finevale. se composituffi de ejus Yita : ubi ait hoc ideo se fe-
Sis meuiorAlbini, memorette gralia Chrisli: cisse,..ut sciret, « qualiter hic jusfitiae cultor debeat
Et lu, Nigremeus, candidusestoDei. tractari: utrum, veluf hactenus gestum est, iritef
mortuos fidelesmemoria illiusteneatur, anjuxtaScri-
Etinfra: . .-".'; plttram dicentem, Memoriagustoruin cum laudibus,
, Ut tibi mandavi,Bergensesinstrue nostros, anniversaria dies ejusin numero sanclorum sblemm-
Et tecumdiscatquitibi perplaceat. ter celebretur. » Ergo hactenus, id est iisque a"dtem-
C pus Anscherij.Angilberti memoria inter moriuos fide-
"Ex his veri simile fit Nigrum, hunc esse ipsummet les fusis
Corvum seu jCprvinianumjquerii Theodulfus insecta- Geryinusj>ro ipsb •sjiffragiishabita est, uti praeceperat
tur: qui aptid 'Brigensesseu Bergenses.tum degebat, obitum ej"us postinventuhiejuscorpus:namanteadiem
non recolebanjt Genlulenses, ' qui ipsum
in aiilam identidem irrepensetinmeiisamAngilberti, igribrabant, ex Hariulfb.
qui forsan adhuc saecularis erat, et ludicris rebus 34.: Post Ulud eonsehsu•'«t iJecfetp\(ut
nimium addictus, extiictis supra nuni. H.. An forle puto) Paschalis teffipus, H, celebrati mni sancti An-
Niger et Cbrvinianus iste Scottuserat.CJemens Scot- papee
Carolus docetidi gratia in Francia reti- gilberti obilus, itidemque' ejris":trarislatioriis festi
ttis.?quem dies.: In VetUstoiridice quse'« ad Ceri--
noisse....dicitur 5n lib. i -Motiachi Sancti GaUerisis. tulam proprie.pertinent,solemnitatum, > scripto ante~ annbs qua-
Gseterumriialiriihoc loco legertiBergenses, uti apud dringentos, has de saricto Angilbertb invenio: «"ni
Aiculriuni, quain Brigenses apud Theodrilfum: quo Kal. Martii depositio sancti AngUberti abbatis.'et
npffiine; si non fallor j inteUiguntur Bergenses nio-, fundatoris; > naffi iustaurator, fundator. alter.« Nd>-
iiaehi coenobil sancti.Pefriiri pago Mosao ad Roram nis Novenibris translatio prima saricfi
Arigilbertial)-'
uriviurii,Mosaeaqtiis semiscentemadRtiEeemondam; batis^: » ea' niffiirum quaeper Ribbbdpnem abbateBi
quod coenobiumBerg appellatur aprid Browerum in factai est, cujus meMriit"Nitbardus iti Historiaelib.
Annalium Treyirerisium libi viii, ubi Lolharius' rex iv. De alia, cujus atictor Geryirius, nuUa mentio in
hunclocum HungeroTrajecti inferioris episcopodo- praedictoindice soiemriitatuffii - "."* ' . ,""
nasse perhibetur. anno regni fertio. Cpnjecturarum 35. Quis Angilberti abbatis successor fuefit, lis
satlSj.et foftasse jilusquahi. satis. T
D estiriter auctpres. Hariujfus ei substituif Nithar-
IX. Ejus obituset sepultiira, trahslationes_Canonixatio, duffifiliuffi, « quemde rbgis fiiia.BeftasUsceperat. »
festa el reliquim, successores. Id falstim esse Paulus Petaviiis In Syntagmate Ni-
SO.Obiit vir sarictus anno 814, xn Kal. Martii, thardi dembristrat hoc afgumento, quod Mihardus
diebus,22 post Garolura' Magnum. Morfi proximus, annoapatris obitu tfigesitoo,"id est, anrib 844, quo;
« mrilta usus htimilitate, > itiquit Hariulfus,.« cujus Historiam «uam composuit, nondum seeculo hun-
persevefans fiierat conseryator,pfaecepit utante fp- lium remiserat. Hbc "efiam argumento Petayius re-
res ieffipli turiiulafeiur: Locus autein ijpsiussepul- fellit scriptorera secundaeVitaeAnscher.um,;qtii Ni-
turoeita aditui eeciesiaeproxiffius est, ut a nemitie tMrduffi stibjicit Ribbodoni abbaiti annb praedicto
hasilica ingredi possit, qiii tibn sanetam corpofis ejus eyivis 'erepto : cui Ludovicum sttfficit,' Ludoyico '
, fuffibatiicalcaret.'> ,, Nitbardttm,- uti etim dpcuit hsec tiptatiuncula mar-
3i. ;yaria ejris'epitaphia referuntuf': tffiurii refert: gini codicis Hariulli ab antiqub descfipla : « Ppst
Hariulfus quatuor vefsibus cpnstans, qui t in gyrb; doniriuffiLudovicum praefectus dicitur dbmnusNi-"
sepulturae'ejus > le1gebantur'; aliud Anscherus,;quod bat thardus. Efquoniain tum persecutio gravis insiste-
« aereumepitaphiuni > Vpcat, hocest in lamina eerea paganorum, etiam maritimae [Franciae] comita-
inscriptum ; tertium Jego apud Alcttinum, quod est bello luffi suscepit. > Denique Petavius Nitbardutii'conjicit;'
poema H6: peremptum fuisse anno 853, com Dani Sttevi-;
Omniaauaecernis summorenovatadecore, que, quos Theotisci Norlman, id est AqiiilbnareS,
Interius templuuiexteriusve sacrum, appeUaut, suie habitationis •flnibusegressi, jam pe^
841 DE RESTAURATIONEMON. CENTUL. 842
vigmti annos omnem oram maritimam incendiis, ra- A honorabilis vir Patribus
posteritati consulens, catalogum
pinis omnique crudelitatis genere afficerent. Erit rhythmicum de sancti hujus loci, non qui-
forsan qui dubitet an Nithardus Centulensis mona- dem omnes designans, sed tantummodo iUosmemo-
sterii abbas fuerit, eo quod in quodam rhythmo, rans quorum nomina vel chartae, vel quaelibe.tpitta-
quem Angebramnus abbas Centulensis de abbatibus eiola insinuare videbantur, vel etiam Yita sancti
antecessoribus suis annis centum ante Hariulfum Richarii specialiter notificabat. (Quw sequuntur in
eondidit, oMssus sit Nithardus. Audi Hariulfum in editis desunt.) Scripsit autem in hunc modum.
lib. rv, cap. 17, agentem de Angelramno : «Is ipse
Queeeccurrunt memoriae — Licet non sint in ordine,
Centulensis coenobii — Abbatum scribo noMna. "
Proe omnibus egregius — Pastor nosterRicharius, ,-'
In hac vUlaprogenitus, — Primus in albo ponitur.
Ocioaldus sequitur. — Angelbertus magnificus.
Guitmarusvir sanclissimus. — Helisachar et Aldricus.
i Quibus Hericus additur — Hludoguicus et regius, . t
Herbertus, Symphorianus — Ruodulfus, Karlomannus.
> Cum Guelfone et Hedenoldo, — Gerbertus et Fulchericus
' Post Ingelardum igitur — Angelramnus adscribitur
Sancti imitator ordinis — Et studiosus litteris.
Heecquidem honorabilis Angelramnus. > Hic ca- B nus Nithardus, domnusque Ribbodo, Helgaudusquo-
talogus etsi accuratus non sit, dubitandi taroen fun- que et Coschinus; duo prima in codice a Gorzia
damentum preebet de Nithardi abbatiali dignitate. delato, terlium autem in membranis nostri gymnasii
"Verumhuic dubitationi occurrit Hariulfus in lib. iv, reperla sunt. Nam de domno Coschino plura apud
cap. 17, ubi post piura ita concludit: « Heec igitur Gemeticum coenobium scripta tenentur, ex quibus
abbatum nomina, quaein domni Angelramni scripto comprobatur isdem vir tam nostri, quani iUiusab-
Mnus, in nostro vero plenius habentur, id est dom- bas fuisselqci. >

DE RESTAURATIONE MONASTERH

CENTULENSIS.
(ApudMabill.,ibid.)

Ego AngUbertus considerans ac diligentissima in- hujus fidei rationem in omnipotentis Dei noMne
G
vestigatione et mentis affeetu pertractans, quaUter tres ecclesias principales, cum membris ad se per-
una cum consensu fratrum meorum et omnium fide- tinentibus, in hoc sancto loco, Domino cooperante,
lium sanctae Ecclesiae caeterorumque bonorum ho- et praedicto domino Augusto juvante, fundare st-*-
minum, hunc sanctum locum, mihi licet indigno ab duimus : quarum major et prima est in honore sar>
omnipotente Deo, et excellentissimo dominomeo Ca- cti Salvatoris et sancti Richarii; alia in honore san-
rolo serenissimo Auguslo a ad gubernandum com- ctae genitricis semperque virginis Mariseet sancto-
Mssum, auxiliante Domino in melius reeedificare rum apostolorum ; tertia vero in claustro fratrum
voluissem; ut monachi et caeleri famuli Undemcon- . in honore sancti Benedicti abbatis et reliquorum
sistentes, vel etiam successores nostri, qui per di- sanctorum regularium abbatum; quse etiam mirifico
versa'temporum spatia successuri erunt, Deo mili- ordine dedicatse sunt a venerabilibus duodecim san-
tare pro me et pro praedicto domino meo ejusdem ctis episcopis, quorum nomina ob venerationem et
Dei elementiam attentius valeant implorare, quate- memoriam illorum huic opusculo adneclenda esse
nus UUsfacta nostra ad perpetuam consolationem, judicavimus. Hi sunt Megimhardus Rodomensis Ec-
nobisque, qui pro Dei amore laboravimus, iUis oran- clesiae sedis venerabilis archiepiscopus, Georgius b,
tibus ad mercedem proficiant sempiternam ; secun- j) Absalon, Gerfridus, Pleon, Hildiguardus, Theodoi-
dum quod ratio permisit, et possibilitas nostra ad- nus, YdeMarus [Leg. Hidelmarus], Renedictus, et
ministravit, non tamen quantum voluimus, sed Kellanus praeclarissMi episcopi: Joannes vero et
quantum occurrimus, sicut in sequenthbus declara- Passivus sanctae Dei Romanae Ecclesiae legali, prse-
lur, laborare curavimus. sules nobilissimi. Nam altare sancti Salvatoris, in
Quia igitur omnis plebs fidelium sanctissimam at- quo positsesunt reliquiae ejus et sanctorum Innocen-
que inseparabilem Trinitatem confiteri, venerariet tium, qui pro eo passi sunt; et altare sancti Richa-
mente colere, firmiterque credere debet, secundum " rii, in quo sunt reliquiee sanctse.genitricis Mariseet
a Hinc patet instrumentum islud confectumab Gerfridus is mihi videtur, quem laudat Al-
gavensis
Angilberto fuisse post annum octingentesimum, quo cuinus in carmine 50, ubi episcopus in ecclesia qua-
exeunte Carolus Augustus dictus coronatusque est dam beatae Mariae sacra fuisse memoratur, forsan
Romaein Natali Domiui. in Laudunensi: cujus sedis episcoporum series ac
\ Ex his episcopis, praeter Megimhardum, mihi tempus regiminis, eorum scilicet qui octavo ac nono
tantum certo noti sunt Pleon Noviomagensis, Theo- seeculo vixerunt, corrigi debet ex duabus Hincmari
doinus Taruennensis, Hildiguardus seu Hildoardus Rhemensis epistolis, quoe in Labbeanae editionis
Atrebatensis et Camaracensis. Ex aliis nescio an Conciliorum lomo YIHrecens vulgataesunt.
Georgius fuerit Ambianensis, et Benedictus Ande-
-
PATROJL.XCIX. ''.: 27
845. S. ANGiLBERTUS ABBAS CENTULENSIS, 844
mino oOoperante quae ;iactenus eonspiciuntur con-
ejusdem sancti Rlcharii; aitare saricti Pelri, in quo A
fcliquiae ejus et sancli Pauli sanetjque Clementis ; structa, siculi cernuntur, pmnia a fupdamentis stu-
altare sancfi Jpannis Baptistee, in quo reliqui?eejus, duimus reaedificare, et.ut habitalores iliius ineo
et Zacharise patris ipsius; altare sancti Slephani, missar-umsolemnia Iroquentare, et omnipolenti Do-
in quo reliflUieeejus et Simeonis, qui Dpminumin mino deleclentur deservire, ipsp ii^juyanle^ murp
ulnas suseepit; altare sancti Quintini, in quo reU- cprayinms firMter ambire.
quioeejus et sanctorum Crispitii et Crispiniani: al- Duffi«nim preescriptas «cclesias prudenti consUio
lare sanctee Crucis, in quo reliqttiaeligni ipsius ; al- in honore Domi.ninoslri jesu Christi, suaeque glo-
tare sancli Dionysii, in quo reliquiee ejus, Rusfici et riosee geuitricis, et omnium sanctorum ejus, sicut
Eleutherii; altare sancti Mauricii, in quo reJiquiee sujira scriptum est, fundatas perspiceremus, magno
ejus, Exsuperii et Candidi; •altaresancti Laurentii, desiderio nimioque amoris ardore sumus accensi,
in quo reliquiae ejus, Sebastiani et Yaleriani; et ut secu.ndurapossibilitatem postram, eodem Domino
altare sancti Martini, in qup rgliquipeej'us, etiReme- miserante, partem reliquiarum iUorum sanctorum
dii, Vedasti, Medardi, Gualarici, Lupi, Servatii, ad ornandas easdem" sanctas Dei ecclesias adipisci
Germani atque Eligii. In ecclesia vero sancti Bene- mereremur. Quapropter totis viribus totaque men-
dicti altare dpsius, in quo sunt reliquiae ejus, et An- D ] lis intentione labprare cpnteiidimus, qualiter per ap-
tonii et Coluffibani; altare sancti Hieronymi, in quo xilium omnipotentis Dei et adjutorium gloriosi do-
sunt reliquise ejus, Ephrem et iEquilii a; etaltare mini mei raagni imperatoris de diversis partibus to-
sancti Gregorii, in quo reliquise ejus, Eusebii et Isi- lius Christianilatis, quanlas et quales yel unfle alla-
dori; ab eisdem jam diclis eleclissimis viris condi- tas recondere in hoc sancto Ipco valuissemus, prout
die in consequentibus patet: id est in primis de sancta
gne ac diligentissime cum ingenti gaudio sub
Kalendarum Januarii fuerunt DoMno consecrala. In Romana Ecclesia, largientebonae meinoriae Adriano
ecclesia etenim beatse Marise virginis altare ipsius, summo pontilice, et post eum veneraliiU Leone papa
in quo reconditse sunt reiiquise ejus et sanctse Feli- Romano ; de Constantinopoli, vel Hierosolymisper
citatis, Perpetuae, Agathae, Agnetis, Luciae, Caeci- legatos illuc a doMno meo directos, ad nos usque
tiae, Anastasiae, Geretrudis, et Petronillae; altare delatas; deinde de ItaUa, Germania, Burgundia
sancti Pauli, in quo reliquiae ejus, Barnabse et Ti- atque GaUia a sanctissimis Patribus, patiiarcbis
molhei; altare sancti Thomse, in quo reliquise ejus, videlicet, archiepiscopis, necnon episcopis atque ab-
Arnbrosii ,et Splpieii; ftjtare ;Sancti PhiUppi, in quo balibus nobis direetas, seu etiam de sacro palatio,
relipise ejus,, SUvestri et teotiis;;altare sanctiAn- „ quee per tempora ab anlerioribus regibus, et postea
dreae, in quo .reUquiee ejus, Georgii et Alexandri;' a jam dicto domino nostro maxime sunt congregatse,
altare sancti Jacpbi, in qup reliquise ejus, Xysti et per ejus eleemosynam de omnibus partem habere,
1
ApoUinaris; altare beati Joannis Eyangelistae, in atque in hoc sancto loco condigne recondere me-
quo reliquiae ejus, Liniet Gleti; altare sanctiBar- ruinuis. Sed de his de quibus certi fuimus, et a prae-
tholpmaei, in flup reliquieeejus, Ignatii etPolycarpi; dictis sanctissimis viris breves recepimus, onmium
allare sancti Simoros, in quo reliquiae ejus,,Cosmse! illarum nomina in hoc opusculo inserere non negle-
etDamiani; aJtaresanctiMatthaei,inqupreliquiaeejus, ximus : quatenus a nobis et a cunctis successoribus
'
MarcietLucae,;altare saucti Thaddaei,inquo reliquiae nostris, qui per tempora in hunc sanctum locum
Jacobi fratris' successuri sunt, et hoc nosse
ejus, Nazarii et "Vitalis; altare sancti yoluerint, magis no-
Pomini,:in quo reUqniae ejps, Geryasu et Prolasii; ' men Domininostri Jesu Christi per quem nobis haec,
altare sancti M,althiae,ip qup reliquieeejus, HiJarii1 licet indignis, et caetera bona largita sunt, pef om-
et Augustini; gexto Idus Septeinbris in ejus sacra- nia et in omnibus semper glorificarelur, qui est be-
tissima Nativitate a veuerabilibus episcppis, Georgio* nedictus in seecula. De ceeteris vero reUquiis. de
videlicet, Absaloue, Pleone, etGerfrido honore di- quibus incerta sunt nobis nomina, ab eisdem san-
'
gnissinio sunt dedicata. Sed et altare beali archan- ip clis Patribus receptis, minime scripsimus : csetera-
geli Gabrielis, quod est situm in porta meridiana,> rum autem, sicut decrevimus, nomina isto ordine
octavo Kalendas Aprilis in Annuntiatione sancfee 1 notari curavMus. Primum reliquias Domini et Sal-
Mariae; MiGhaelis vero quod est in porta occiden- vatoris nostri, et ejus gloriosaegenitricis, et sancto-
tali, ocfavo Kalendas Octobris ali Hildegualdo vene- rum apostolorum, et ceeterorum martyrum; poslea
ra])ili,episcppo; Raphaelis autem, quod est in porta1 confessorum, necnon autem sanctarum virginum
septentrionali, secundp Nonas Septembris in honore8 atque continentittm subsecuti sumus.
ipsoruni archangelorum, omnium"Virtutumccelorum,> De ligno Domini, de veste ejus, de sandaUsejus,
a Jesse b religiosp episcppo oplime sunt cpnsecrata. de praesepe ejus, de spongia ej'us, de Jordane ubi
Reliqua yero moenia ipsius monasterii eodem Do~ baptizatus est: de pelra ubi secjit, quando quinque
a Joannes de Capella habet, ossa sancti Hiero- qui vi ldus Septenibris ejusdem (ut videtur) anni
nytni et de sancto Vttlfrano. '• ecclesise bealae Slarise dedicationi pra^sens fuerat,
h h erat Ambianensis episcopus, qui Caroli Bla- sit idem cum Gregorio episcopo Ambianensi, Jessei
gni coronationi Romae factae interfuit in Natali Do- decessqre.
raini anno 800, ac proinde incertum an Georgius,»
84S DE RESTAURATIONEMON.CENTUL. 846
miUiahominum pavit; de paue unde distribuit di- J\ Asterii, Simpliciani, Faxidi, Astogii, Gislarii, Spe-
scipulis suis; de templo Domini; de candela quae rali, Roberti, Galemeri, Qsqualdi [Forte, Os-
m nativitate ejus accensa est; de monte Oliveti ubi waldi].
oravit; de mensa ejus ; de monte ubi transfigura- Felicitatis, Perpetuoe, Agathee,Eugeniee, Theclae,
tus est; de columna ubi flageUatus est, de ligami- Cseciliae,Petromllae, Euphemiee,Faustse, Eufrasise,
uibus unde ligatus .est; de petra unde crucem ad- Aldegundis, Columbse,Feliculoe,atque Scholasticae.
scendit; de clavis unde crucifixus est; de loco Huc usque de certis sanctorum reiiquiis, de quibus
Calvarise; de buccella ubi fel et acetum mistuni a sanctis Patribus, qui eas nobis largiti sunt, no-
fuit; de petra super quam sanguis de latere ejus mina certa recepimus, separatim martyres vel con-
stiilavit; de sepulcro Domini; de lapide revoltttp fessores descripsMus. Deincepsautem dislincte alio-
ab oslio monumenti; necnon et de sepulcro Inno- rum sanctorum nomina, sive martyrum vel confes-
centium, qui pro eo passi sunt; de monte Horeb, sorum, quia non invenimus, minime scripsimus.
de lignis trium tabernaculorum. His ita, sicut paulo superius scriptum est, ho-
De lacte sancteeMariae, de capiUis ejus, de veste norifice decenlerque reconditis, in nomine sauctse
ejus, de paUioejus. De barba sancti Petri, de san- Trinitatis cum multa diligentia paravimus capsam
daUis ejus, de casula ejus, et de mensa ejus. De »> majorem auro et gemmis ornatam, in qua posui-
mensa sancti Pauli, de orario ejus, de cippoin quo mus partem supra scriptarum reliquiarUm, quam
missus fuit. De cruce sancti Andreee. De manna cum ipsis obyenerationem illortim sauctorum, quo-
sancti Joanuls evangelistae.De reliquiis apostolorum rum reliquiaein ea recondi videntur, subtus cryptam
Jacobi, Philippi, Thomae,Barlholomati,Matthsei,Si- ° sancti Salvatoris ponere studuiinus, nam caetero-
monis, Thaddaei, Matthiae,BarnabaeelTimothei. De rum sanctorum reliquias, quae supra leguntur ascri-
ossibus Zachariaepatris sancti Joannis Baplistae.Re- pt33, per alias tredecim capsas minores auro argen-
liquiaebeati Simeonis, qui Dominumin ulnas susce- toque vel gemmis pretiosis honestissime paratas,
pit. De capUlisbeati Joannis Baptistae,de sanguine quas a saepedictisvenerabiUbusPatribus cum eisdem
ejus, de veste ejus. reliquiis, donante Domino, adipisci meruimus divi-
De coslis sancti Stephani, de lapide unde lapida- dere, atque super trabem quamin arcu i coram
tus est; de craticula sancti Laurentii. Digitus san- allare beati Richarii statuimus, ponere curavimus:
cti ApoUinaris; de spongia sancti Sympboriani, et qualiter in omnibus sicut dignumest, laus Dei et ve-
de veste matris ejus. Reliquiae sancti Pancratii, Vi- neratio omnium sanetorum ejus, in hoc sanctb loco
gUii, Sisinnii, Martyrii, Pamphili, sanclorum Gensi- _ semper adoretur, colatur, atque veneretur.
norum, Fabiani, Valerii, Pergentini, Cosmee,Da- Cumquepraescriptorumsanctorum veneratloni al-
miani, Anaslasii, Georgii, Alexandri, Cassiani, Ma- taria ordiriata atque de eorum reliquiis venerabi-
gni, Vitalis, Nazarii, Naboris, Celsi, Gervasii, Pro- Uter, sut supra legitur, a nostra parvilate essent or-
tasu, Innocentis, Laurentii, Tiburlii, Valeriani, nata; diligenti cura tractare coepimus,qualiter ea
Hippolyti, Christophori, Felicis, Mauricii, Candidi, ad laudem et gloriam Domini noslri Jestt Christi,
Exsuperii, Victoris, Innocentii, Benigni, DiOnysii, ob venerationem sanctorum onmium, in quorum
Rustici, Eleutherii, Gornelii, Leodegarii, Sixti, Fir- houore sunt consecrata, de donis Dei et largitate
mM, Saturnini, Quintini, Valentini, Marcelli, Lu- magni dominimei ejusque nobilissimae prolis, vel
ciani, Crispini, Crispiniani, et de ossibus quadra- reliquorum bonorum hbminum liberorurii, mihi ab
ginta marlyrum, et de sanguine aliorum multorum. illis collatis, opere fabrili in auro, argento et gem-
Sancti Hilarii, Martini, Germani, Medardi, Au- mis ornare etiam, et ubi loca converiientia existe-
doeni, Eligii, Amandi, Lupi, Aventini, Sulpicii, Re- rent, desuper ciboria ponere potuissemu.s, sicut,
medu, MaurUionis, Albini, Servatii, Hieronymi, prout eodem Domino cooperanle valuimus, facere
^Equitii, Ephrem, Gregorii, Auguslini, Leonis, Sil- studuimus, id sunt, in ecclesia sancti Salvatoris,
veslri, Felicis, Isidori, Donali, Benedicti, Columba- j) ; sanctique Richarii, altaria fabrieata undecim, ci-
ni, Isaac, Vincentii, Anlonii, Paulini, Fortnnati, boria ° duo, lectoria auro, argento et marmori-
SimpUciani,Gualarici, Vedasti. Reliquiaeex corpo- bus parata duo. In ecclesia sanctae Dei genitricis
ribus sanclorum, quaecondiditPaulinus papa [id est, Mariee et sanctorum apostolorum altaria fabricata
episcopus seu patriarcha Aquileiensis]. Reliquiae tredecim; ciborium untini, etlectorium optime pa-
sancti Megimboldi,Prasci, Eugenii, Fronti, Fidelis, ratum unum. In ecclesia sancti Benedicti altaria
a Vocabatur haeccapsa sanclmPritnm testeJoanne aureas et argenteas, i quas Angilberfus super unyiji
de capella, qtii agens de Ilugone.de Chevineourt ab- allare argenteum dedicaium iu honbre beatee Mariae
bate trigesinio terlio : Isle Hugo de Chevincourt, posuerit.
inquit, visilavitferelrutji, guod dicitnus sanctm Pri- o Quid sit ciborium, fuse exposui in 'proefatipjie
liim, id est pritnitivmfundalionis Ecclesimmilitan- saeciuisecundi, num. 47, furrita scilicet eedicula
tis, quia in eodemrequiescunlquamplurima coipora quatuoi octove columnis inriixa, altofibus e't san-
sanctorum,Petri, Pauli, Joannis Baplislw, et aliorum ctorum tuffiulis iniponi solita. Carolus Magnus in
confessoruniet sanctarum virginum. Sic etiam dicta capitulari anni 789 praecipit ut super altaria te-
est Prima. .Cprbeiensis monasterii
' in Vita saneti ... cuaria fiant aut laquearia. Nuttc ciborium dicitttr
Adelhafdi. .,* xiSoroffseu pyxis in qua Chrisli Doniiiii cprptts' as-
b Joariries de Capella numerat tredecim ...•
capsas z servatur
847 S. ANGILBERTIABBATISCENTULENSIS MS
parata tria. In ecclesiis vero sanctorum angelorum A ganter dispositis, atque ex diversis praescriptisreli-
Gabrielis, Michaelis, et Raphaelis altaria tria, quse quiis supradictorum sanctorum ornatis ecclesiis,
siraul fiunt altaria triginta; et ciboria tria, et lecto- diligenti menlis affectu tractare coepimus, quaUter
ria tria. Nam de aUis vasis et supellectilibus ha- Domino donante ad hoc pervenire valuissemus, ut
bentur in eisdem ecclesiis auro argentoqueparatee sicut in aedificiismarmoreis et in caeteris ornamen-
septemdecim; coroneeaureae duce; lampades argen- lis oculis honeste clarescunt humanis, ita etiam in
teee sex; cuprinae auro argentoque decorataeduode- Dei laudibus, in -doclriiiisdiversis et canticis spiri-
cim ; poma aurea tria; calices aurei cum patenis tualibus Christo omnipotenti placere valeamus. Qua-
duo; calix unus aureus magnus cum imaginibus si- propter trecentos monachos in hoc sancto loco re-
mul etpatena ; alii calices argentei cum suis pale- gularitervicturos auxiliante Deo constituimus : op- '
nis duodecim ; offertoria argentea decem. Ad caput tantes et ordinantes, ut si non plus, islius numeri
sancli Richarii tabula auro et argento parata una; congregatio in perpetuum habealur. Centum etiam
ostia majora auro et argento parata duo, alia minora pueros scholis erudiendos sub eodem habitu et victu
dub; alia ostiola similiter parata duo; balteum au- 0 statuimus, qui fratribus per tres choros divisis
reum unum; atramenlarium optimum argenteum in auxilium psalleudi et canendi intersint: ita ut
auro paratum unum; cultellus auro et margaritis B chorus sancti Salvatoris centenos monachos cum
paratus unus; codex eburneus auro argenlo et mar- quatuor et triginta pueris habeat; chorus sancti Ri-
garitis optime paratus unus. Punga a auro parata charii cenlenos monachos, tresque et triginta pue-
una; incensaria argentea auro parata quatuor. Ha- ros j"ugiler babeal; chorus psallens ante sanctam
nappi argeirfri superaurali tredecim; concha ar- passionem centenos monachos, triginta tribus adjun-
gentea major cura imaginibus argenteis una; bocu- ctis pueris similiter habeat. Ea autem ratione ipsi
laris [Vidgo bocar, lagenw genus] argenteus unus; chori tres in divinis laudibus personabunt, ut om-
urcei argentei cum aquamanilibus suis duo ; canna nes horas canonicas in commune sMul onines de-
argentea una, eburnea una; situlae argenteae dua3; cantent. Quibus iecenler expletis, uniuscujusque
clavis aurea una ; scilla argentea una; coroneecum chori pars lertia ecclesiam exeat, et corporeis ne-
luminibus tredecim; coluranoe ante altare sancti Ri- cessitatibus vel aliis utilitatibus ad tempus inserviat,
charii auro et argenlo paratee sex; trabes minores certo temporis spalio interveniente ad divinaelaudis
cuin arcubus suis argento paratoe tres; cloccaria [id munia celebranda denuo redeunles. In unoquoque
est, campanilia] auro parata tria; cloccee[campa- eliam choro id jugiter observetur, ut sacerdotum
nuleesew tintinnabula] optimee quindecim cum ea- aclevitarumreliquorumque sacrorum ordinum aequa-
rum circulis b quindecim ; skilloe tres imagines " lis numerus teneatur. Cantorum nihilominus et le-
aeneeesex, eburnea una; candelabra auro parata ctorum eequali mensura divisio ordinetur, qualiter
duo; ostia auro parata septem. Insuper donavimus chorus a choro invicem non gravetur. Quin imo
ibi paUia optima sepluaginta octo; cappas ducen- omnes unanimes sacrificium laudis Domino omni-
las; dalmaticas viginti quatuor sericas; albas Ro- potenti pro salute gloriosi Dominimei Augusti Ca-
manas cum amictis suis auro paratas sex; albas roli, proque regni ejus slabililate, continua devo-
lineas ducentas sexaginta; casulas de paUio triginta, tione jugiter exhibeant. Matulinali etenim seu ve-
de purpura decem, de storace sex, depisce unam, spertinali ofiicio consummato, mox omnes chori
de platta quindecim, de cendato quinque. Stolas ordinabiliter se ante sanctam passionem congre-
auro paratas quinque, fanones [manipulos] de pal- gent, decem tantum psalmistis unicuique choro re-
lio auro paratos decem; cussinos de paUioquinque, manentibus : et sic per portam sancti Gabrielis. ac
saga de pallio quinque. per salam[Vulgo salle, aulam] domni abbatis am-
De libris, Evangelium auro scriptum cum tabulis bulando, per occidentalem claustri regionem can-
argenteis auro et lapidibus pretiosis mirifice para- lando veniant ad sanctam Mariam : ubi oratione
tum unum; aliud Evangeliumplenarium unum. De pro temporis ratione deposita, remeando veniant ad
aliis libris voluminaducenta. sanctum Benedictum in orientali parte claustri si-
Insuper etiam plurima ornamenta in fabricaturis, tum ; inde per gradus arcuum intrent ad sanctum
et diversis ulilitalibus, in plumbo, vitro, marmore, Mauricium ; sicque intrantes sancti Richarii basili-
seu caetera instrumenta queelongum fuit enumerare, cam, restituantur suis choris.
prolixiusque scribere : quoetamen tunc temporis ap- IUudetiam observari preecipua devotione manda-
pretiala sunt a fidelibus Dei et sancti Richarii, qui mus, ut nulla dies proetereat absque sacrarum mis-
vobiscum in Dei servitio laboranles exstiterant, beee sarum decantatione, videlicet ut si non plus, vel
omnia valere potuisse libras quindecim millia vel eo triginta a fratribus diversorum chororum per diver-
amplius. sa altaria missaequotidie agantur, exceptis illis dua-
His et aliis, prout donante Dominovaluimus, ele- bus de conventu, quae mane et meridie solemnis-
a Id est pera, sacculus. Audoenus in libro i de Adrevaldus in libro De miraculis sancti Benedicti,
Vita sancti Eligii cap. 10 : c Quotiens brachile au- cap. 26.
reum, pungamquoque auro gemmisque comptam sibv. c Pueros oblatoseodem habitu iisdemque cibis usos
subripuit, tantum ut miseris succurreret. » ex aliis.
h ArMllas campanarum funibus pendentes vocat fuisse constat tum ex hoc loco, tum
849 CARMINA. 850
sime celebrantur, in quibus quotidie memoria san- A qui in sublimitate sunl constituti, Salvalori Deono-
clissimi papee Adriani, el gloriosi domini mei Au- stro obsecrationum vel orationum gratias jugiter
gusti CaroU, conjugis el prolis ej'us teneatur : qua- persolvamus.
liter juxta verbum Apostoli pro regibus et omnibus

STATUTA QILEDAM RUBRICA.


(ApudMabill.,ibid.)

... Qua vero majestate ac reverentia divina ibidem egrederentur. Et primo quidem per portam sancti
officia celebrarentur, nos docet unum et alterum Michaelis procedebat is qui vas aquaebenedictaefe-
specimen, quod hoc loco exhibere juvat ex veteri rebat, deinde tres alii totidem thuribula gestantes:
codice, olim Petavianee, tum serenissimae reginae tum cruces septem, quas sequebatur capsa maj'or
Sueciee,nunc bibliothecaeOttobonianae.In eo codice basilicsesancti Salvatoris, media inter tres hinc inde
Angilbertus abbas ordinasse dicitur, ut in die;B sacerdotes, qui minores capsas geslabant. Postea
sanctissimoPaschae et in Nativitate Domini fratres subsequebantur septeno quique numero diaconi,
et caeteri omnes qui in ecclesiaSalvatoris ad missam subdiaconi, acolythi, exoreistee,lectores et osliarii;
conveniebant, in eadem ecclesia communionemper- ac deinde reliqui monachi septeni et septeni, ne, si
ciperent. Dum vero fratres et reliqui clerici ab illo bini vel terni incessissent, milliarii spatium imple-
sacerdote, qui ipsa die missam cantasset, communi- vissent. Hos omnes dein subsequebantur pueri se-
cabantur, ut alii duo sacerdotes cum duobus diaco- ptem cum totidem flammulis seu teedis,et post eos
nis totidemque subdiaconis, unus viros, alter mulie- viri nobiles septeni et septeni, a preepositovei de-
res ibidem communicaret, ut clerus et populus simul cano electi: quibus nobiliores femineeeodem ordine
communieatibenedictionem, ac completionemmissee succedebant. Post hos omnes procedebant septem
simul possent audire : quo facto, duo illi sacerdotes, cruces forensium ecclesiarum, quas sequebantur
unus ad unum ostium, alter ad alterum, pueros ex pueri et puellee cantandi peritee, queeorationem Do-
ambulatoriis seu porticibus superioribus descenden- minicam, symbolum, aliaque similia concinebant,
tes communicabant; ac deinde uterque cum suis deinde honorabilioresviri ac femineeex illis ecclesiis;
Mnistris ad extreraum stantes, forte altaris, gra- extremo loco promiscua turba infirmprum ac senum
dum, communicabanteos, qui ad preedictaloca com- C septeno ritu itidem pedibus incedentium : qui autem
municaturi non occurrissent, quod ut rite fieret,' prae infirmitatenon poterant, equitando subsequeban-
idem abbas ordinaverat, ut in duobus illis festis lur. His ita ordinatis, procedebatur per mediummo-
quatuor sacerdotes, totidemque diaconi ac subdia- nasterii, dein per publicam viam, et perportam me-
coni sacerdotisolemnemmissamcelebranli adessent. ridianam, murum gyrando, revertebantur per portam
Heecdeprimo ritu. septentrionalem. In his vero majoribus litaniis, post
Alter est de majoribus litaniis, ad quas solemnius antiphonas, psalmos, aliaqueid genus, cantabantur
faciendas cruces et processiones vicinarum septem tria symbola, apostolorum, Constantinopolitanum,
ecclesiarum ad sanctum Richarium convenire debe- et sancli Athanasii; deinde oratio Dominica; et post
bant. Cum eo venissent, omnes simul consistebant litaniam generalera, fratres cum schola puerorum
ad paradisum sive atrium ecclesiae coram sancta litanias concinebant, primo Gallicam, secundo Itali-
nativitate, atque oratione facta, ibidem ordinate cam, tertio Romanam : quibus poslremo succedebat
persistebant, divisishinc inde viris a septentrione, canticum Te Deum laudamus, et postea missa so-
feminis a. meridie, praestolantes, dum fralres cum lemnis ad sanctum Salvatorem.
schola, id est pueris, de ecclesia sancti Richarii

SANCTI ANGILBERTI CARMINA.

i. D Semper honoris [F., honorus] ero magno pietatis


Angilbertusabbas ad SS. Richarium et Elegiuma. [amore,
Devotusvere cultor ubique tui [AL, tuus].
(AuudFroben.opp.B. Alcuini.)
Tu prior in gremium mundi de fluctibus almum
Servulus ecce tuus, Richarius inclyte pastor, Dante tuura Christo me miserum tuleras.
Haectibi construxit parvula tecta, Pater.
a In editioneQuercetaniCLXXVn; exstat quoque nomenHomeri meruerit: igitur nulla ratio suppetit
editum a MabillonioAct. SS. saec.iv, part. I, in Vita ob quam hoc carmen eidem non ascribatur qui in illo
S. Angilberti, p. 101. Angilbertus in arte poetica loquitur.
haud hospes fuit, ut fortassis propterea ab Alcuino
851 S. ANGILBERTIABBATlS CENTULENSIS CARMINA. 852
Nutristi et.tenerum a sacro de lacte salutis A Nam quanlum tardas studuisli fingere moras,
Os fragile instituens cantibus egregiis. Sollicilus palrio corde nitebat amor.
Te quapropter amo totis, Pater optime, volis, Longius el quantum diludtint gaudia mentem,
Exoptans ut me tu quoque semper ames. Fortius absenlis prolis Mago places.
Peffice qtiod de me eoepisti mente benigna, Hoe germanus agit Carolus, proesentiapalris
Atque tuum famulum redde lilo Doffiino. , Cafpitur egregii fratiis amore sui.
Tu quoque virtutum meritis mihi, sancte sacerdos Moratur, causasque morandi se perimatur
Elegius, precibus auxiliare tuis. Callibus ambiguas difficilesquevias.
Tu modo magna potes coelesti in sede per illum, Suspirie surgunt, missosque incassal eunles,
Te bona qui in terris plurima posse dedit. Segnitiem putans quidquid abesse potest.
0 Patres sancti, o clarissima luffiina mundi, Quem Chiodowih, quamvis coderii teiieaiur amofe,
Spes vitae et veniae, vos mihi certa salus, Solatur, ffalris initius acta ferens.
Ante pedes yestros lacrymis perfusug amaris Parce, inquit, gerffiane, tuis desiste quereri.
Hic jaciens [jaceo], vitee crimiria plango meae. Adveniel noster, credo, sodalis ariior.
Soepiuset feriens nimium rea pectora pugnis, r Namque egp proesentis caperem durii preetiiiaribctis,
Et peccata pio confiteor Domino. * B Adstelit Cgfegiifratris iiriago mei.
Vos mihi nunc misero mites estote Patroni; Meqtieper amplexiis et piurima gaudia lusit.
Crimiiiibus veniam poscite, quaeso,meis, Dixit abscedens : Prbspera euncta gerb.
Magna reor vobis reslat latts, gloria, riierces : Et cito pra3charis obtutibus adfbre veslris
. Servulus ut vesler in nece non pereat, Me scitOj etCarblo hseerefef acta ffieb.
Quisque legat titulum, dicat, precor, Augilberto; Naffinbii coffipletitur ciesceiitis cortiua lunoe
Pauperis ac miseri, Christe; memenXOttti, Quam sibi te Sbciboscrila fida dabb.
Sit benedieta domus hoecper te, Christe, preeaniur, jaffi donante Deo riori somiiia cerriiinus ultfb,
Ut yeniant servis hic tuadona tuis. Somrii sed frriclus Angilbertus ego.
u- ' Naiti te Lirigbtiicisaitiplectbf vicibr iri aTvis
Cdrnieh imcripiuni deintus turris sancti Richardi iti Vix passus verbis miscefe verba ipiis.
Ceniuiensimonasterib. Te patrius vexabat affibr, ffie torfet uterqiie,
OffittipbtensDoniinus, qui celsa vel iffia guberrias, Ipsiiis assiduus, nrifib tuus altus arilor.'
Majestate pbleris, seriipef, ubique Deris. Exspectate diu, Spatitim da quoesoprecanti,
Respiee db solio, sanctoriirii gloria, siimriio, Ut paticis verbis plurima verba feres.
AUxiliumquetttis, Rex borie, da fanitilis. Sis felix, solitus nostrum renovare dolorem.
PriricipibuS pacem, subjectis adde saluiem . Nam cito discedens vuhiera nostra novas.
• Hostis Sit tecum qui cuncta regit praecelsa vel iiria, -
pelle minas, et fera bella preme
Haeequoque quae slatui iulgeritia criimina templi Ducat incolumem per vada, perque viani.
Ahgilbefttts ego, S^irittibi graia Deo. Ut te suscipiat gremius venerande parentis,
Augusto bt Carolo, cttjus virtute peregi, Christi defensus tegmine sanus eas.
Coricede iffiperii gaudia magna tui. Si vos conjunetos defensio diva per annos
Qiiisquis et hic sumnias precibus pulsaverit aures, Protegal a cunctis munere macte malis.
Effectuffitfibttas semper habefe Deus. 0 cur non merui regis tunc cernere vultus,
III. Cum te complectens oseula pura daret.
Carmen in mvimento ecclesimsancli Richardi Cuni Carolus sitiens et Chludwih anxius heros
. depicliim. , Ancipitem risum vix sibi corda tegunt.
Hoc pavimentum huffiilis abbas componere feci Quid Chrodthrudis agat, quid Berta et regia fari
Angilbertus ego, ductus amore Dei: Exspectans poterit, gaudia tauta ferens?
Ut mihi post obilum sanclam donare quietem ptJuid Gis [F., Gisla] et Teodrada siffiui crini prole
Dignetur Christus, vita salusque mea. [retractanl,
IV. Ceeteraregali quas luus agit amor.
Carmen ad Pippinum. Quid Gisla egregii sponsa praepulchra Tonanlis
(Ex Duchesnio,Script.reram Francic.) Quid Luilgardis ovans Regis amore luat.
Jamque ades Hisperiis Pippinus rector ab oris, Quid Hildibaldus preecellens ordine vatis,
Ut cumules Caroli gaudia magna patris. Quidve duces, comites, quid puer, atque senes.
Nam velut Epis consurgit Phoebus ab astris, Cunctos alius amor sacratis legibus urit,
Gentibus Occiduis sic decus ipse nites. Vultibus et vestris lumina fixa tenent.
Exspectate diu saltem nunc adfore gaudent HaecmanOantpatri el germanis gaudia pacis,
Alpibus e gelidis te pater atque genus. Heecmaneant Francis festa beala bonis.
Principe cum tanlo plebs, clerus, ara, sacerdos, Hoc firmet Chrislus regnum doininatbr ab astris,
Adventusvestri gandia raagna metunt. Ut vigeat prblis polleat ipse pater.
a Tenerum. Quod non intelligendum est habita doctrinee coeleslis principio fovenda est, uli Paulus
ratio aetatis, sed vitae spiritualis, quoe sacro lacle Corinthiis loquilur. MAB.
853 LEIDRADlLIBER DE SACRAMENTORAPTISMI 854
Te Carolus germanus affiet, tu diUgeamantem : A Huic Angilnertus tretus pietate magistra ,
Vos Chludwib geffiinoriectite amore pio. Et tumttlo carffiencondidit et fumulum.
Ipse repensabit vbbis dilectus amorem, VI.
Sic parifer proprium discite amare patrem. Epitaphium Fricori seu Adriam.
V. (ApudMabill.,ibid.)
Epitaphium sancti ChaidoCi confessbris. Corpore terreno qui cerriitttf esse sepulttas
(ApudMabill.,Act. SS. ord. S. Beiied.) Gaudia pro meritis eoelicalaetus habet.
Molesub hae tegitur Chaidoeus jure sacerdos: Iste fttit Fricortts Chaidoco corisociatus,
Scotia quem genuit, Gallica terra tegit. Qriem sibi coticessum Cenfula gaudet ovans.
Hic Domini Christi gaudens praecepta secutus , Hic virtufe valens despexitprospera mundi,
Contempsitpatrias mente beatus opes. Et modoviventi gloria ffiagnapatet.
Hinc sibi concrevil centeni copia fructus, QuatidoDeo placuit cceloruni regna petivit,
Et melit eetherei preemlalarga soli. Nunc Angilberti carmine fulget. Amen.

ANNODOliSI DCCCXVI.

LEI0RADUS
LUGDUNENSISEPISCOPOS.

NOTITIA HISTORICA IN LEIDRADUM.


(Ex Gallaiid.,Bibiiolh.'vet.Patrol., tom.XIII.)

Leidradusnatiorie Noricus(B),CaroliMagnipertie- B ffiuniret.Initio imperii Ludoviciin Suessionense mo-


cessarius, ut quidam sibi velle videntur, etiam biblip- nasteriuffi se recepit, in cujus locum Agobardus
thecarius. Sedem Lugdunensempost HilduinumAdo- suffectus est (e). Haec invenire lieet in Agobardo
nis nepoterii(6) obtitiuit ab anno 799 ad 813. Intra Baluzianseedilionis. Superant ex operibus ejuS, hber
hoc tempus delata sunt Lugdiiiium, ef in niajori ec- de Sacramento baptismi cum epistola de eadem re
clesia coUocataossa beati Cypriani, et capita sariCfO- ad Mperatorem, quee in Analectis siiis publicavit
rum martyrum Pantaleonis, et Sperati ScUlitani(c). MabilloniuSja quo et rios accepimus. Praeterea epi-
Mttltaseedificavilecclesias, ffionasteria erexit, can- stolaeduoe, queeleguntur ad calcem AgObardiBalu-
tnm ifl Lugdttnerisiecclesia restauravit, aliaque prae- ziani. Utramque ex illo nos recudendam curayimus.
stitit boni ac diligentis pastoris Oflicia, quaitivis Vix in monaslerio Suessionensi annum explevit Lei-
adversa corppris valeludine. (d) Jussu Garoli Hispa- drsdus, ibique vita est fhfibtus.
niaffi repefiit, ut adversus Felicis doctrinam populos
(q) Thepd. Aurelian., Pareenes. adjudices. (d) Confer ej'usepist. i, infra.
ti>)Ugp in Chron. (e) Ado et Ugo, loc. cit.
(c) Ado, Martyr., xvm Kal. Octobr.

LEIDRADI

LIBER DE SACRAMENTO BAPTISMI


AD CAROLUMMAGNUMIMPERATOREM.

Domino Christianissimo et gloriosissimo Carolo C ingenii angustat, et magnitudb rei ita opprimit, ut
imperaiori, felicissimo,augusto. ante ruendum sit quam levartdum. Sed qttia ille jus-
Preecipere a nobis dignati estis, ut aut per nostra sit qui nec falli potest tefgiversatione, nec cdhtemni
scripta aut per nos ipsos cognoscatis, qualiter nps et silentio, aggrediendum est PpUs,et j'uxta faculfateffi
suffraganeinostri doceamus et instruamus sacerdo- virium exponendum quod ih regetterationis sacra-
tes Dei, et plebem nobis commissamde baptismi sa- menlo percipimus tenenduto. Quidquidautem Secus
cramento, et cseteris qusecirca baptismum celebran- quam deeet a nobis proferluf, nOnest causa fferiieri-
tur. Deinde si in hoc quod praedicamus, nosipsos tatis, sed timiditatis : quia ei resporidbiriusad cujus
custodiamus, Quseomnia sicut difficttiasunt et ardu» interrogationem l.acere non audbmtts.Illi scienliam
ad cognoscendum, ila quoque perplexa ef laciniosa nostram offerimus qui magis sblet dOCerequam re-
a:l innoteseendum: prajcipue hobis, quos et tenuitas prehendere, cujus reprehensio vita est saluberrima,
a Imb et caetCrisprsesttlibus. ut patet ex epistpla ad Odilbertum, apud Mabil. Annal. loffi. I, pag. 21,
855 LEIDRADI LUGDUNENSISEPISCOPI 856
ut magis quisque ex ea erudialur quam confundatur; Ai habentes, el sterilis non est iti eis. Micheas de gratia
cujus eruditio ad sermonis sui consortium cunctos baptismi vaticinatur : Miserebitur nostri, detnerget
clementer invitat, injuste nullum deterret. Vestrae iniquitates nostras, et projiciet in profundum maris
ergo constantissimaemodestiae freti favore, in quan- omnia peccata nostra (Mich. vn, 19). Ezechiel ait:
tum attingere de his rebus possumus; licetparum Tollam vos quippe de gentibus, et congregabo vos de
digne possimus dicere; exponimusquod nobis jussura universis terris, et effundam super. vos aquam mun-
fuisse a vobis adverlimus, maxime verbis sanctorum dam, et mundabiminiab omnibus iniquitatibus vestris
Patrum ex diversis opusculis sumptis. Et pruisquam (Ezech. xxxvi, 24, 23). Ipse Salvator post baptisma
ad caetera veniamus, libet pauca de his quaeab exor- et sanctificalas suo lavacro aquas Jordanis, primum
dio mundi ad polentiam baptismi pertinenlia praefi- signum ex aquis facit; et qui ab aquis coeperat fini-
gurata sunt, ponere, et nativitalis secundae, imo in vit in aquis. Latus percutitur lancea, etbaptismi pa-
Christo primee, digerere sacramenta, ac deinceps de ritcr atque martyrii sacramenta funduntur. Post resur-
coeteris rebus tractare : maxime quia dicitis vos rectionem suam mittit discipulos in mundum univer-
velle cognoscere qualiter doceamus et instruamus sum, et dicit eis : Ite, docete omnes gentes, baptizan-
jilebem et sacerdotes. tes eosin nomine Patris, et Filii, et Spirilus sancli. Et
CAPUT PRIMUM. I8 iterum : Qui credidefit et baplizatus fuerit, salvus
De significationibussacri baptismalis. erit.
Igitur rudis mundus, necdum sole rutilante, nec Ex illo ergo tempore coeperunt apostoli docere et
pallente luna, nec astris micantibus, incompositam baptizare; gentes autem credere et baptizari. Ergo
et invisibilem materiam abyssorum magnitudine, et qui baptizandus est, prius docetur ut credat, id est
deformibus tenebris opprimebat. Solus Spiritus Dei instruatur fide : hoc est enim catechumenum esse, id
in aurigae modum super aquas ferebatur, et naiscen- est instructum. Catechizare est inslruere. Sic filii
tem mundum in figura baptismi parturiebat. Inter Israel antequam ad mare Rubrum venirent, inslructi
coslum et terram medium exstruitur firmamentum, . sunt a Moyse de agni immolatione et ejus sanguine.
et juxta Hebraici sermonis etymologiam, ccelum, id Unde est ut is, cui per sacerdotem, quasi per Moy-
est Samaim, ex aquis sortitur vocabulum, et aqum sem, Deus primum loquitur, catechumenus, id est
qum super cmles sunt in laudes Domini separantur. audiens, nominetur. Nam catechumenum, et instru-
Unde e*in Ezechiel crystaUum super cherubim vide- ctum et audientem dicunt interpretari. Exorcizantur
tur extensum, id est compactae et densiores aquoe. primum, deinde salem accipiunt et unguntur. Exor-
Primum de aquis quod vivat egreditur, et pennatos cizare Graecedicitur, Latine autem adjurare vel in-
fideles de terra ad coelumlevat. Fabricatur homo, et *C crepare. Per peccatum enim in prMo homine lapsi
inler manus' Dei aquarum sacramenta versantur. suraus, et in mortis haereditatem omnes devenMus.
Plantatur paradisus in Eden, et unus fons in qua- Impleti sumus limoribus et erroribus merito peccati,
tuor principia dividitur, qui postea secundum visio- cum quo nascimur. Ideo et parvM exsuffJantur et
nem Ezechielis prophetee egrediens de templo, et exorcizantur, ut peUatur ab eis diaboli potestas M-
contra solis ortum vadens, amaras aquas mortuas- mica, quaedecepit hominem, ut possideret homines.
que vivificat. Peccat mundus, et sine aquarum dilu- Non ergo Dei creatura in infantibus exorcizatur, vel
vio non purgatur : statimque columba Spiritus sancti exsufflatur : sed ille, sub quo omnes cum peccato na-
expulso alite teterrimo, ita ad Noe, quasi ad Chri- scuntur. Est enim princeps peccatorum. Exorcismus
stum in Jordanem devolat, et ramo refectionis ac lu- autem est sermo increpationis et adjuratioriis contra
minis pacem orbis annuntiat. Pharao cum exercitu immundum spiritum pro a energumenis sive catechu-
suo nolens populum Dominiexire de jSSgypto,in typo menis factus, per quem ab illis diaboUnequissima vis
baptismatis suffocatur; et in psalmis de interfectione et inveterata malilia, vel violata incursio expulsa
illius scribitur : Tu confirmasli in virtute tua mare, fugatur. Hoc enim significavit lunaticus ille, quem
contrivisti capita draconumin aquis (Psal. LXXIH,13). .^. increpavit Dominus Jesus, et exiit ab illo daemonium.
Unde et reguli et scorpiones arentia quaequesectan- Potestas ergo diaboli exorcizatur et insufflatur in eis,
tur : in ara mutatur sacramentum crucis, et ixs. ut ei renuntient; atque erepti a potestate tenebra-
palmae apostolorum dulcoratis legis gurgitibus irri- rum, in regnum Domini sui per sacramentum bapti-
gantur. Abraham et Isaac puteos fodiunt; repugnant smatis transferantur.
allophyli, et Bersabeaecivitas juramenti, regnumque Sal aulem in ministerio catechumenis dandus a
Salomonis nomen sumit a fontibus. Rebecca inveni- Patribus ideo est institutus, ut ejus guslu condimen-
tur ad puteum, Rachel propter aquas supplantatoris tum sapientieepercipiant, neque desipiant a sapore
osculo salutatur, Moyses filias sacerdotis Madian Christi; ne sint fatui, et retro respiciant, sicut uxor
aperto puteo ab injuria vindicat. Vox Domini super Lot, quaeversa est in statuam salis; ut ejus signo
aquas. Dominussuper aquas multas. Dominusdiluvium condirentur hi qui per fidem mundo et actibus desi-
inhabitare facit. Dentes ejus sicut grex detonsarum deriisque ejus renuntiant; ut affectionesprislinse non
ovium, qum ascenderunt de lavacro, omnes gemellos recordentur, neque ad seeculiUlecebras revertantur.
a Hinc patet quid sit collala exorcistis potestas in menos. Confer Berardum in Cann. 11, 15, 2o, dist.
wrum ordinatione imponendi manus super energtt-" 25, patt. I, o 15, § 4.
857 LIRER DE SACRAMENTOBAPTISMI. 858
Unde legis mandalum est, ut omne sacrificium salis A.et para aurem tuam verbis prudentim (Eccli. n, 2).
adjectione condiretur, dicente legislatore : Nec aufe- Ergo sanctificatio aurium significat, ut omnes extra
res sal fmderis de sacrificio Domini. Propter quod et disciplinam sermones, quasi doctrinae Christi oblo-
Dominus in EvangeUoait: Omnis victima sale salie- quentes, aversenlur fideles ac fugiant, seque ad sola
tur. Et in alio loco : Habete in vobis salem, et .pacem Dei verba audienda convertant: quia auditum suum
.habete inter vos. JEstimant namque quidam, quod Christi eloquiis consecrarunt. Nares quoque similis ta-
etiam apud quosdam gentilium antiqua erat consue- ctusanctificantur, ut hi quiad baptismumveniunt, ad-
tudo, ut qui fideUtatem regibus promittebant, salem moneanturtantimysterii sacramentum usque admor-
adjuralum vel consecratum in praesentiam eorumdem tem inviolatum atque integrum custodire: ut quandiu
regum quibus fidem promittebant, comederent. Unde spiritum vitee bujus naribus suis attrahunt, a Christi
in libro Esdree scriptum est quod principes Samari- Domini nostri cultura et servitio non recedant. Unde
tanorum regi Persarum, cum de accusalione Judaeo- et Job vir sanctus loquitur : Donec superest halitus in
rum scriberent, dixerint: Memoressumus salis quod me, et spiritus Dei in naribus meis, non loquentur la-
in patatio comedimus(I Esdr. iv, 14). bia mea iniquilatem, nec lingua mea loquelur menda-
Diflert sane inter a catechumenos et competentes. cium. Sed adhuc subtilior inteUectus in hac narium
Catechumeni itaque sunt, qui primum de gentilitale R sanclificatione signatur. nie enim tactus ad odora-
veniunt, et habentes voluntatem credendi in Christo tum fideles provocat spiritalem, ut non corporis sed
audiunt verbum fidei, sed nondum appellantur fide- mentis sensibus Christum ineeslimabilisuavitate sen-
les. Competentes autem sunt, quijampost doctrinam lire possint, et dicere ei : Post te in odorem unguen-
fidei, post continentiam vitae, gratiam Christi jierci- lorum tuorum curremus (Canl. i, 3).- Hunc odorem
pere festinant. Ideoque appeUantur competentes, id commendat Apostolus Christianis, cum dicit : Deo
est gratiam Christi petentes. IUi petunt et accipiunt, autem gratias, qui triumphal nos in Christo Jesu, el
catechizantur et iustruun.tur instructione sacramen- odorem notitim sum manifeslat per nos in omni loco,
torum : istis salutare symbolum traditur, quasi eom- quia Christi bonus odor sumusDeo. Debent ergo fide-
monitorium fidei, et sanctae confessionis indicium, les ita vivere, ut suavissimus ad Deum odor ex eorum
quo instructi agnoscant, quales jam ad gratiam Cbri- vitaesanctitate conscendat.
sti exhibere se debeant. Haec lota actio, quse super Unguntur etiam nunc catechumeni in pectore et
catechumenis et competentibus celebratur, a quibus- inter scapulas oleo exorcizato, cuni abrenuntiant Sa-
dam scrutinium nominalur, non ob aliud, ut puta- tanae et operibus ac pompis ejus. Quod ideo fieri ar-
mus, nisi a scrutando, juxta illud Psalmistae : Scru- _ bitramur, ut habitaculum cordis ante et retro signe-
tam corda et renes Deus. Eo quod ibi scrutarentur lur, quo signo diabolus auctor perfidiae pellalur, et
- corda credentium et dubitantium a sacerdotibus, ut Christus largitor fidei et charitatis ingrediatur. "Nam
inteUigerent quis ad baptismum jam rite admittere- cor hominis est sedes erroris et vitiorum cum a dia-
tur, qui adhuc differretur. Juxla hoc et Dominus in bolo possidetur : et ipsum efficitur habitaculum fi-
EvangeUo ait : Scrulamini Scrivturus. dei, spei et charitatis cum a Christo defenditur et
CAPUT II. iUustratur. Sicut enim scriptum est: De corde exeunt
De tactu narium et auriutn : ob quam causatn secun- cogitationesmalm, adulieria, fornicaliones, homicidia.
dum tradilionem ecclesiasticamab omnibus catholi- Et: Diliges DominumDeum tuum ex tolo corde. Bene
cis Christi sacerdotibus fiat. ergo in abrenuntiatione diaboli unguntur corda cate-
h-itroitusfidei et totius sancteedoctrinoead animum chumenorum, ut recedat ab eis cum omnibus operi-
per aures admittitur, et de auditu intellectus exori- bus et pompis ejus.
tur. Neque enM potest aliquis fidei sacramenta co- CAPUT III.
gnoscere, nisi audiat preedicantem, affirmante beato De abrenuntiatione Salanm : vel qum sint opera ejus
Apostolo qui dicit: Fides ex auditu; auditus autem et pompw.
per verbum Dei. Recte ergo ejus sensus organa san- " Abrenuntiatio est abdicatio et repudiatio. Et cum
ctificantur, sine quo fides ad animum non potest dicimus : Abrenuntias Satanm ? quid aliud dicimus,
pervenire. Sciendum tamen quod de hac re in diver- nisi, Resistis diabolo ? sicut Aposlolus ait : Resistite
sis regionibus diversus teneatur usus. Alii namque- diabolo et fugiet a vobis, ul sequatur; Appropin-
oleo sancto tangunt catechumenorum aures et nares; quate Deo, et appropinquabit vobis. Resistendum est
alii vero sputo; alii absque sputo et oleo; alii etiam autem diabolo, spernenda sunt opera ejus, abdicandee
os tangunt oleo, ad. exemplum Dominicum. Unde pompoe,ut non inveniat unde dominetur nobis, sed
scriptum est in Evangelio de surdo et muto : Misit excludatur de cordibus catechumenorum, ut mundc-
digi.os suos in auriculas ejus. Sed sive tactu olei, tur domus conscientiee; mundetur autem domus, ut
sive aUter, ideo sanctificantur aures, ut venturi ad Christus introiens eam, mundam inveniat. In hac
baptismum ab omni malo et turpi verbo aures suas professione abrenuntiationis, non hominibus sed Deo
impollutas custodiant, sicut scriptum est: Sepi aures et angelis ejus conscribenlibus dicitur : Abrenuntio.
suas spinis, et noli audire linguam nequam (Eccli. Abrenuntiandum est non solurn vocibus, sed etiam
_xvin, 28). Et rursus : Da in disciplinam cor tuum, moribus, non tantum sono linguse, sed et actu yitae
* Confer Jesse Ambian. epistolam.
ow LEIDRADI LUrJDUNENSISEPISCOPI 86«
Postquam autem hoino renuntiando diabolo exclusit, A.unum Deum invisibilem, unius essentiaeet potestats
pessimum invasoreiti-, introducat optimum possesso- ac sempiternitatis : ita ut, singulis personarum pro-
rerii. prietate servata, nec substantialiter Trinitas dividi,
Differt auteffi intef epera et pompas. Opera enim nec personaliter debeat omnino confuudi. Patrem
diaboli sutit ritus profanus qui idoUs exhibebatur; quoque confiteri ingenitum, Filium genitum, Spiri-
deinde homicidium, ftirtum, rapina, fraus, perjti- tum autem sanctum nec genitum nec ingenitum, sed
rium, adulterium, inimicitiae, discordise, irae, rixte, ex Patre el Filio procederitem. Filinm a Patre na-
disserisiones,:et caetera hujusmodi. Ad pompam vero scendo procedere, Spiritum vero sattctuffi proce-
diaboli perthierit spectacula, insana gaudia, invere- dendo non nasci. Ipsuffi quoque FiUum ex virgine
cundus lepor, variseque pestes lividorum sensuum. sirie peccato hominem Suscepisse, ut quem sola boni-
Sic eiiim antiquos Patres novimus praedicasse fideli- tate creaverat, spottte lapsum misericorditer repara-
bus de poffipis diaboli fugiendis : s Diabolus specta- ret. Quem veraciter cruCiiixuffi, el fertia die resur-
culorum insaniam, studiorum ac turpium voluptatum rexisse, et euffi eadeffi ipsa carne glorificata ascen-
ffittscipulaffiquare proponit ? nisi ut his delectationi- disse ad coelumcredimus. In qua Carne ad judicium
btts eapiat, quos amiserat. Fugite, dilectissimi, spe- vivorum et mbTtubruniexspectatur venturUs.Ef quod
ctacula , fiigite eaveas turpissimas diaboU, ne vos B ! in divina humanaque substaritia UnaffiChristi gesta-
viticula tetieatit maligni. Affiator est quispiam circi? verit personaffi : quam npri gembiavif utriusque sub-
Qttid delectat circo aurigas videie certantes ? populos stantise integritate, sicut non confttndit geminam
insana furia arihelaittes 1 qttemlibetpreeeedentem ad- substanliam personee unitate.
vefsaiii stil riquum frangenteta? Ista est omnis dele- Post incarnalionem et passioneni atqub resurre-
ctatio, clamafe. Quia Vicit in theatris. Labes morum ctionem Christi, sequitur, in Syffibolo commendatio
est discere turpia, audire inhonesta. Choras iUe et sanctm Ecclesim cathoiicm. Quia demonstratus est
cantio jlantomimi illicit auditum, sed expugnat sa- Deus, demonstretur et templum ipsius, quod est Ec-
ntim affectuiri. • Pbmpae diaboli sunt quaeque illicita clesia, sancta, una, vera, catholica, contra omnes
desideria quae turpant, non qiiee exornant animam; heereses pugnans, ntinquam expugnata. Haeresesom-
ut sunt desideria carnis, desideria oculorum, ambi- ues de illa exierunf, tanquam sarffienta irititilia de
tioneS saectili.Ad coricupiscentiafficarnis pertinent, Vite proecisa : ipsa auteffi manet in radice sua, in
illecebree, volttptates; ad coricupisceiitiaffiOCiiIorum, vite sua, in Charitate sua, et pbrtoe inferi fipti vincent
nugacitas spectaculofttm; ad ambilionem saeculi in- eam.
sana superbia : ubi est fumns inflatus, ut homo po- Credimus remissionem peccalorum. Sine ista fide
situs. in aliqua potestate, liominem se esse non agno- C si quis ad baptismum accedit, ipse contra se januain
scat, cuni de homitie judicat. Qui vult ergo yincere indulgenliae claudit. Omnia prorsus delicta delet san-
tria ista, vincat quae sunt in ffiundb : et per hsec Ctum baptisma et originalia et propria, facta, cogi-
illura vincit etiam, qui stiadendo per superbiam de- tata, cognita, incognita, omnia dimitturitur. Innovat
cepit fritiricJtiin. hominem qui fecit omnia; donat delicta, qui non
CAPUT IV. quaerit merita; prsevenit gratia etiam ipsam infan-
De Symbolo. tiam, ut sifit liberi per Christum, qtii in Adam a
Symbolum Greece, Latine vero interpretatur ihdi- diabolo tenebantur ante captivi. Propter omnia pec-
cium, Vel Collatio; hbc est, Qttod plures in unum cata baptismus invenlus est. Propter levia, sine qui-
conferunt. Id enim fecerunt apostoli in his sermoni- bus esse non possumus, Oratio dominica inventa est.
bus, in unum conferendo unusqttisque quod sensit. Semel abluimur baptismate, quotidie abluMur ora-
Indicium autem vel slgnum idcirco dicilur, quia in lione. Propter scelera autem, aut aliqua facta imma-
ilto tempore multi simulabant se esse apostolos Chri- nia, id est peccata criminalia, agenda est poenitentia
sti, nominantes quidem Chrislum, sed no» eum vera ab his qui ea commiserunt, pro quibus necesse est,
fide nunliantes. idcirco posuerunt symbolum , indi- . ut a Christi corpore separentur. Ergo tribus modis
cium per quod agriosceretur is qui Christum vere' u^ dimittuntur peccata in ecclesia : in baptismate, in
secundum apostolicas regulas preedicaret. Discessuri oratione, in humilitale majore poenitentise. Tamen
enim apostoli ad evangelizandum in gentibus, hoc Deus non dimittit peccata, nisi baptizatis.
sibi preedicationis signum vel indicium posuerunt. Credimus etiam resurrectionem carnis; quaeprse-
Continet autem confessionem Trinitatis et unitatem cessit in Christo, ut boc etiam speret corpus, quod
Ecclesise, et omnem Christiani dogmalis confessio- praeeessit in capite. Omnis spes fidei nostraehaecest,
nem. Quod symbolum fidei nostrae non reliquerunt quoniam resuscitabimur. Resurgent boni, resurgent
apostoli scriptum atramento in charta, sed in tabu- mali: sed boni ut sempiterna beatiludine fruantur;
lis cordis carnalibus. mali, ut perpetuo igne puniantur.
CAPUT V. Credimus vitam wlernam, in qua incorrupti aequa-
De credulitate. les erunt angeUs Dei, ut vivant cum ipsis in eeterna
Post apostolicum symbolum certissima fides, quam vita, in unam immortalitatem ac sempilernam pa-
magistri Ecclesiarum tradiderunt, haecest scilicet, triam, in qua patria vita nostra aelerna ipse Christus
Ut profiteatur Patrem et Filium et Spiritum sanctum erit. Quid sit atitem illud bonum quod promisit Deus
861 LIBER DE SACRAMENTOBAPTlSMi. 862
sanctis suis, quis explicet verbis? Facilius taraeri.A sto, per ipsum renascimiir, ut pufifieati Vivificemur.
possumus dicere, in illa vita eeterna quid ibi non sit, Fbns istb origo est bmniurii glbriafufii: fbris iste si-
guam quid ibi sit. Non esl ibi mors, non luctus, non militttdo esf fotitis eeterrii. Aqua illa' fibti sblUnisor-
lassitudo, non infirmitas, non fames; nulla sifis, desiavat, sed et atiiffiama peccatls liberat.
nuUi aestus, nulla corruptio , nulla indigerilia, nulla Sanctificatttf heeeper cbnse"cratibniem verbi. Tolle
moestitia, nulla tristitia. Dehis igifur quibus catechtt- ati'teiiiverbttrii,ef quidest aqua, riisi aqtia? c «Acce-
menos interrogamus quarido baptizanfur, sic credi- dit verbuni ad elementuffi,' ef fit Sacraffiefitum. i
nius, et sic eis post baptismuffi preedicaffius. VifttiS veriii pbr aquani mtindat fibs- Ait enim Apo-
CAPUT VI. stolus : Accedamusad Deuhivefo cbfdeiri plenitudine
De baptismO. fidei, aspersi corde d cbnsbieittia iiiala, et abluli cor-
Baptismus Greece, Latine tinctio iriterpretatui. piis aqua riiunda.
Quae idcirco tinctio dicitur, quia ibi noitio spifitu Scieridumautem quod bidb et usus baptizandi diver^
gratise in melius immutatur, et longe aliud quam siS temporibusaliteratque aliterfttit; taVriehtlndsek-
erat efflcitur. Prius enim foedieramus deformitate per fides, unum baptisina. Aliter baptiztivit Joannes,
peccatorum: in ipsa tirictione reddimur pulchfi de- ... alifer ipse DoffiinttS, aliter apbstoUafile paSsionem
albatione virtutum. Per baptismum restaurafur cor- " Saivatoris, et aritequani ex latefe ejtts sataguiset
pus [Forte spiritus] hominis ad priorem statuffi pri- riqua fluerent, aliter postquaffi dictuffiest illis : Ite,
mi illius hominisante peccaium; sed non ita, ttt se- docete omnes gentei, bapthahtes eos iri riomihe Pa-
curus post bapfismum yivat. Nam ad agones produ- tris, et Filii, et Spiritus sancti. Apostolus quoque
citur contra diabolum vitioriini principem dimicatu- bapiizatos dicit palfes, qui ali MgytfWpfbfecti sunt:
rus in arena bujus muridi; ubi spectaculum facti Nbib eriimvos ignOrafe, ffattes ,' ijtibhidmfatres rta-
sumus Imic mundo et angelis et hominibus (I Cor. sifi bmriesstib riube fuefuiil, et bniiies riidfe trdnsie-
iv, 9). Utramque enM partem, Christi scilicet et riint, et omnesin Moyse bdplixdii surit in riubeet iii
diaboli, infinita populi miiltitudo speclat luctantem. mafi. Et fe Vera egressi de iEgyptb dueuritur in
Duae sunt namque pactiones credenlium. Prima rtiariu fofti et brachib excelso, et veriientes ad niare
pactio est, in qua renuntiavit diabolo ei poriipisej'us, Rtibfum aritecedit Moyses famtilus Dei pbrtafts vir-
et universaeconversalioni illius; secunda jpactio est, gam quaffi a Doffiinoaceeperai: pefctftif aquas, et
in qua se profitetur credere in Deum Pairem omni- siatirii' cogitttr fltictus iti cumulum , et titida'in se-
potentem, et in Jesuni Christum Filium ejus, ei in nietipsa repressa curvattir: soliditaterii recipit li-
Spiritum sanctum. Sed non est ilii finis victoriee.iijqtiof, et Sbltiitimaris arescit in jittlvefe. lrigressi
Has pactiones fidelesin curiam proferunt angelicaffi sunt alii salvandi, alii puniendi Unum elementum
nomina profitentium : iti libro excipiunt vitae, noti aquarum, auctore totiiis Creaturaejubenle, judicavit
a quolibet homine, sed a supefiore cdelitus poiesta- utrosque, separavit pios ab impiis. Moyses figuram
te. Jam deinde tirones Dei ei milites Chrisfi arima habtiit DominiChrisii: in VifgaagnoscMus crucerii;
sacrameniorum suscipiunt, ut pugfiam gerarit advef- ftiafe Rubfuni accipimtis baptismuffi Chfisti san-
sus diaboium. Sed foftissimum tounimehtum eorum guine prirjitiratum; regeffi JEgypliorttm populosque
ipse est Christus, quem in baptismo induertint, sicrit ejtis, auctoreffi peccatorutii diabblum ctim bmriibus
ait Apostolus : Qui in Christo baptizati estis, Chri- ministris ejtts. Sed bapfismus Iriiago mbrlis Ciiristi
slutn induistis. Qui vult vincere manu, fortis invenia- est et sepulturee, sicut Apostbffis festatur : Ah igno-
lur in bono opere : figat pedes, non nutefit veStigia, ralis, fratfeSj quoniain quiciinque bdptizati sumusin
ut possit implere victoriani. Christb Jesit, ih morle ipsius baptizdii sumiis? Con-
tlnde et drio surit geriera baptismi. Primum ba- sepulli enim humusciimillo pbr baplismuhiifi m&fte,
plisffiam, quo sordes peccatOrum per regeiierafioriis iii qiibmbdbfesiirrexil a hxoftuis per ijlofitim Palfis,
lavaerum abiiiuhtur : secuudum, quo quis sarigiiirie iid et rios iii hovitatevitte ambtilehius, Si eniriicom-
suo per martyrium haptizatur. Quo bapiismo Chii- Ij j plahtaii fdcti siimiis simililudiriimoiiis ejus, simul el
slus baptizatus est; ttt et in hoc, sicttt et in csete- fesurfeciionis erimus : hoc scientes, quia veius noster
ris, formam credetitibus daret, sicut ait Apostolus ; homo sitnul crucifixus est, ut desltUatut corpuspeC-
Chrislus passus est pro nobis reiinquens vobis exem- cati, ut ultra non serviamus peccato. Qui enim mor-
plum. De hoc igitiir baptiSmo ipse DoMnus ait : ttius est, justificatus est a peccaio. Si autehi riiortiti
Baptisino habeo baptizari. Et quomodo cbarCtor, sumus cum Christo credimus quia sitnul eliam vive-
usquedumperficiatur (Luc. xii, 50) ! Filiis Zebedaei: rituscunt Christ».
Potestis bibere calicem , quem ego bibiturus sum, et Quidam enim senserunt, tritiam fieri nteisionem
baptismoquo ego baptizbr, bapiizari (Marc. x, 38) ? propter Trinitatis venerationeffi : quidam antem
Baptismus atitem aquseesi, quae tempore passioriis propter triduanoesepulttireesacramehtum. Sed beatus
de latere Christi profluxit: huliumque aliud elemen- Gregorius papa b cuidam se interroganti de trina
lum est, quod in hoC ffiurido purget cuncta, quod el simpla mersione, Sic respondit: c De triha vero
yivifieet*Miyefsa. ideocjue cuiti baptizamur ifi Cbri- mersione baptismatis nihil fesponderi veritts potest;
a Seiiieiitia S. AtigustiriiTract. txxx in Joati. h Erat is Leander Ilispalensis, ad quem est epist.
i, lib, i.
«65 LEIDRADlLUGDUNENSISEPISCOPI 86*;
quam ipsi sensistis; quia in una fide nihil oflicio A . ticum nuUalenus polest dici serapiternum, quia ve-
sanctae Ecclesiae consuetudo diversa. Nos autem niente veritate figura cessavit. De hoc unguento
quod tertio mergimus, triduanse sepulturse sacra- quod in sacerdotium proficit sempiternum , et Psal-
menta signamus : ut dum lerlio ab aquis infans edu- mista ait: Sicul unguenlum in capile quod descendit
citur, resurrectiotriduani leniporis exprimatur. Quod in barbam, barbam Aaron. Hujus ergo unelionis quae
si quis forte etiam pro summae Trinitalis veneralio- in Chrislo veraciter completa est, et in membris
ne acslimet; neque ad hoc aliquid obsistil baplizando ejus quolidie impletur, figura exslitit unctio illa, de
semel in aquis mergere : quia dnm in tribus subsi- qua in Veteri Testamento legimus ila : Tulit autem
stenliis una substantia est, reprehensibile esse nul- Samuel tenliculam olei , el effudil super caput ejus,
laleilus polcst, infantem in baplismale vel ter vel id est Saulis, et deosculatus ait : Ecce! unxit te Do-
semel mergere; quando et in tribus mersionibus minus super hmrediiatemsuam in principetn. El ile-
personarum trinitas, et in una potest divinitatis sin- rum : Tulit igilur Samuel cornu olei, el unxit eum,
gularitas.iesignari. » Sed quamvis in morte Chrisli id est, David, in medio fralrum eius, et direclus esl
secundumAposlolumbaptizamur, si prselermissaqua- spiritus Domini in David a die illa et in reliquum
libet Trinitatis persona baplismus detur in regene- (l Reg. xvi, 15). In quibus quoque verbis noiandum
rationis solemnitate, nihil agitur; nisi lota Trinitas B est quod,pobt unclionem, imo per unctionem. diriga-
invocelur. Quia nomjisi in uno nomine Palris, et lur spiritus Domini in David, sicut in Ecclesia credi-
Filii, et Spiritus sancti baptismi sanclificatur offi- mus per cbrismalis unclionem et manus impositionem
cium dari Spiritum sanctum. Nam sicut in baplismo pec-
Baptismus autem non est hominis, sed Christi. catorum remissio datur, ila per unclionein sanctifi-
Ideoque nihil inlerest baereticus an iidelis baptizet; catio Spirilus adhibetur. Et hoc quod dicium est de
quia sacramentum lam sanclum est, ut nec homicida prislina disciplina, qun ungi in sacerdolium et in
ministranle pollualur. Habct quidem baplisuium regnum solebant, quaedum carnaliter fit, spiritaliter
Chrisli hsereticus; sed quia extra unitalem fidei est, proficit: quomodo et in ipsa baptismi gratia, visi-
nihil illi prodest. At ubi ingressus fuil, stalM ba- bilis quidem actus quod in aquam mergimur, sed
plismum quod haberet foris ad perniciem, incipit spirilalis effectus quod deliclis mundamur. Propler
illijam prodesse ad salutem. Quia sic habent ba- quod et sacramenta dicuntur, quia sub tegumeiito
plismum haerelici, quomodo desertor habet chara- corporalium rerum virtus divina secretius salutem
ctcrem : et tamen si deserlor ipse correclus incipiat eorumdem sacramenlorum operelur. Quod autem
militare, non ei audet quisquam characterem mu- _ presbyteris licet capita baptizatorum chrismale un-
lare. gcre, quod tanien ab episcopo fuerit consecralum;
CAPUT vn. non tamen fronteni signare, quod solis debetur epi-
De sacra unclione. scopis cum tradunt Spiritum paraclitura, heeccausa
Post lavacrum ungimur, ut Christi nomine cen- est: nam Iicet sint et presbyleri sacerdoles, ponti-
seamur. Chrisma enim unctio interprelatur, sicul et ficatus tamen apicem non habent. Hoc autem solis
Christus , unctus; qua unclione eflicimur genus re- pontificibus deberi, non solum consueludo ecclesia-
gium. In Veleri namque TeslamentO non solum re- slica demonstrat, verum etiam Actuum apostolorum
gcs et sacerdotes ungebantur, sed etiam tabernacu- lectio , quoe asserit, Petrum et Joannem apostolos
lum teslimonii, quod Dominopraecipienle instilutum Samariam fuisse directos, qui jam baptizatis trade-
est, sacra unctione sanctificalum esl, dicente Domi- rent Spiritum sanctum. De quibus eliam dicitur :
no ad Moysem : Circumdabis alrium tentoriis el in- Oraverunt pro illis ut aceiperenl Spiritum sanctum.
gressum ejus, et assumplo unctionis oleounges laber- Ex quo ostendilur quia Spirilum sanctum accipere
naculum cum vasis suis ut sanclificentur; altare ho- possumus, dare non possumus; sed ut detur Domi-
locausti, et omnia vasa ejus, labrum cum basi sua, num invocamus. Et propterea fit manus impositio,
omnia unclionis oleo consecrabis, ut sint sancta san- j) ut per orationem et benedictionem advccatus invite-
clorum. Non solum altare, verum etiam orania vasa tur Spiritus sanctus : et tunc ille Paraclilus, post
oleo consecrantur, quia omnia niembra ecclesieeper muiida, benedicla et wucta corpora, libens a Patre
chrisma Cbrisliani efficiuntur. Sacerdotes quoque, descendit.
id est Aaron et filii ejus, in typo baptismi antea Quoeri autem a quibusdam solet, cum fons ba-
aqua lavantur, et poslea unguntur, sicut Dominus plismalis sine Spirilu sancto nullatenus sanctificelur,
ad Moysem ail : Applicabis Aaron et filios ejus ad neque sine eo peccatorum remissio donetur, cur ne-
fores tabetnaculi testimonii. el lotos aqua indues san- cesse esl poslea fieri manuum impositionem? Sed
ctis veslibus, ut ministrenl mihi, et unctio eorum in sciendum mullis modis dari Spiritum sanctum, non
sacerdolium proficiat sempiternum (Exod. xi., 13). solum in baptismo, sed etiam post baptismum. Nam
In quibus verbis notandum valde est quod unclio illa etiam ipsis aposlolis credimus in baplismo donatum
typica in sacerdotium proficiat sempilernum , quod Spiritum sanctum, ut remitterenlur eorum peccata,
est Christi et Eeclesiee. Nam sacerdotium illud Levi- siveper originem tracla», sive volunlale perpetrata.
° Non erant cum peccalo originali aposloli quan- datum Spiritum , qui omnes
genus peccatorum re-
do baptizati sunt. Sensus ergo est, talem fuisse eis miltere posset.
865 LIBER DE SACRAMENTOBAPTISMI. 866
Iterum post resurrectionem Domini, adhuc ipso Do- A impletur in nobis quod dicitur: Ponite cidarim mun-
mino in terra consistente, acceperunt Spirilum san- dam super caput ejus, et induerunt eum vestibus. Ut
ctum, ut haberent potestatem vel diMttere vel deti- audiamus : Fuislis aliquando tenebrm, nunc autem
nere aliorum peccata. Sicut scriptum est : Accipite lux in Domino. Qui per baptismum tenebras .^Egy-
Spirilum sanctum. Quorutn dimiseritis peccata, di- ptiorum evadit, et corpus Christi efficitur, merilo
miltentur; et quorum detinueritis, detenta erunt. Ter- vestimentis albis induitur; quiaetcaro Christi mundo
tio acceperunt Spiritum sanctum jam Domino in Unteo involuta sepulta est. Qui cum Christo surgit a
ccelo sedente, ut haberent dona diversa in eodem morteper transitum sacri fontis, merito albis indui-
Spiritu; id est, gratiam sanitatum, operationem vir- tur : quia et testes resurrectionis illius sancti angeli
tutum, propheliam, discretionem spiriluum, genera in albis apparuerunt vestibus.
linguarum, inlerpretationem sermonum. Non solum Albaeautem vestes baptizatorum tres significatio-
autem ad'heec sublimia dona percipienda, sed etiam nes gestant. Unam de prseterito, quse facta est per
ad omne opus bonum credimus dari Spiritum san- innovationem baptismatis. Aliam de preesenti, quee
ctum. Quicunque enitn, ait Apostolus, Spiritu Dei fit per candorem virtutum, sicut scriptum est: Omni
aguntur, hi filii sunt Dei. Ergo in baplismo fit re- tempore sint vestimenta tua candida. De quibus ite-
missio peccatorum, in impositione manuum confe- B rum dicitur : Beatus qui vigilat et custodit vestimenta
runtar dona virtutum , sicut Petrus apostolus ait: sua,ne nudus ambulet. Tertiam de fuluro, queespe-
Baptizetur quisque vestrum in nomine Domini nostri ratur in seterna vita per claritatem immorlalitatis.
Jesu Chrisli in remissionem peccalorum ut accipiatis Unde Joannes apostolus vidisse se dicit innumerabi-
donumSpiritus sancti (Act. n, 38). Nam queesit difle- les stantes ante thronum in conspectu Agni amictos
rentia baptismi et chrismatis, beatus Augustinus ex- stolis albis, et interrogari ab uno de senioribus : Hi
ponit, dicens : c Quando exorcizanturinfantes, velut qui amicti sunt stolis albis, qui sunt et unde venerunl?
frumentum moluntur; quando baptizantur, consper- et ab eo audisse : Hi sunt qui venerunt de tribulatione
guntur; quando chrismantur, coquuntur.» Pulchra magna et laveruntsiolassuasinsanguine agni. Propter
comparatio ! Dum moluntur per exorcismum, a po- has igitur dealbationes renatorum, dicuntur per Pro-
testate diaboli eruantur; dum consperguntur per phetam fiUiSion candidiores lacte, rubicundioresebo-
baptismum, a peccatorum sordibus emundentur; repretioso (Thren.,i\, 7). Et Dominus angeloLaodi-
dum per chrisma coquuntur, sancti Spiritus gratia ciaescribi j'ubet per Joannem : Suadeo tibi emere a
iUustrentur et confirmentur. me aurum ignitum, probatum, ui locuples fias, et ve-
CAPUT VHI. stimentis albis induaris (Apoc. m, 18). Viginti qua-
De vestimenlisalbis. G tuor quoque seniores sedere dicuntur super thronos
Baptizati aMs induuntur vestibus, ut ipso etiam viginti quatuor circumamicti vestimentis albis, et in
habitu exterioris hominis demonstrent innovationem capitibus eorum coronaeaureae. Et omnibus in com-
et emundationem inlerioris. Qui enim de potestate mune victoribus promittitur: Qui vicerit, sic vestietur
tenebrarum transfertur in regnum lucis et claritafe, vestimenlis albis.
consequenter utitur vestimenlis albis ad exemplum CAPUT IX.
Jesu rion soium filu Josedech, sed et Jesu Filii Dei. De corpore Dominico ac sanguine.
Nam in Jesu fiUoJosedech preefiguralum est quod IB Oportet renovatos per baptismum mensseDomini-
Jesu FiUo Dei erat Mplendum. Ait ergo propheta cse applicari, ut sumentes panem qui cor hominis
Zacharias : EtJesus eratindutus veslibus sordidis,et confirmat,et vinum quod Imlificat, dicere possint cura
stabat ante facietnangeli. Qui respondit et ait ad eos Psalmista : Super aquam refectionis eduxit me, ani-
qui stabant coram se, dicens: Auferte vestimenla sor- mam meam ibi convertit. Et post paululum: Parasli
dida ab eo. Et dixit ad eum : Ecce absluli a te iniqui- in conspeclu meo mensam adversus eos qui tribulant
tatem tuam; et indui te mutatoriis, et dixi: Ponite , me. Qui enim dixit: Nisi quis renatus fuerit ex aqua
cidarim mundam super caput ejus. Et induerunt euni et Spirilu sancto, non intrabit in regnum cmlorutn;
vestibus(Zach. m, &, 5). Queelicet in Domino Jesu D dixit: Nisi manducaveritis carnem meam, et biberitis
Christo ex parte impleta sunt, magis tamen in mem- sanguinem meum, non habebitisvilam in vobis. Om-
bris ejus quotidie implentur. Erat quidem aliquo mo- nis ista sententia tenet, ut sine corpore et sanguine
do et Dominusindutus veslibus sordidis, quia cum filii hominis vitam habere non possint. Dicit iterum
. non fecissetpeccatum, pro nobis peccatum factus est, D.oMnus : Panis quem ego dedero, caro mea est pro
et ipse infirmitales nostras portavit, et pro nobisdoluit. smculi vita. Swculi vila noinine homines significantur,
Tamen quia in illo nulla fuit iniquitas quee auferre- qui nascendo in hoc sseculumveniunt: ac per hoc
tur, sed vulneratus est propter iniquitates nostras; pro hominum vita.caro Christi data est, quam nisi
sordida vestimenta.auferuntur a nobis , cum nostra manducaverint, non habebunt vitam oeternam. Bea-
peccata delentur, ut resurgentes in eo, audiamus post tus namque Augustinus in quodam loco a ait: c Optime
baptisma: Ecce indui te mutatoriis. Et iUud quod in Punici christiani baptismum ipsum nihil aliud quam
Cantico dicitur canticorum. Quw est ista, quwjiscen- salutem; et sacramentura corporis Cbristi nihil aliud
dit dealbata? El postquam in capite ungimur, quasi quam vitam vocant. Unde? nisi ex antiqua, ut sesli-
" Expos. inchoat. Epist. ad Rcm., num. 13.
86f LEIDRADILUGDUNENSISEPISCOPI 868
tfio, et apostolica traditione^qua EcclesieeChristum jA CAPUT X.
jnsitum tenent, per baptismum et parlicipationem De infanlibus velhis quipro se responderenonpossunt.
mensse dominicse, non solum ad regnum Dei, sed Consuetudo Ecclesiee riabet, et doctores tradunt,
nec ad salutem et vitam eeternam posse pervenire. ut omnino eisdem sacramenli verbis in infantibus
Hoc enim et Scriptura testatur. Nam quid aliud te- qttibus et in inaj"oribusbaptismi mysteria celebre-
nent qui baptismum nomine salutis appellant, nisi mus. Hinc est enim quod sacerdos eadem sacramenta
quod dictum est: Salvos nos fecit per lavacrum re- agens, non unum pro altero interrogat, id est majo-
generationis ? Quid aliud eliam qui saeramentum reni pro parvo, utrum abrenuntiet diabolo, aul cre-
mensae-Dominicaevilam vocant, nisi quod dietum dat in Deum : sed ipsum quem baptizaturus est in-
est: Panis quem ego dedero, earo mea est pro saeculi terrogat, dicendo : Abrenuncias? aut, Credis? Is vero
vita?'Idem Domirius in Evangelio: Caro enim mea, qui euin suscipit, non quasi unus pro altero respon-
inquit, vere est cibus, et sanguis meus vere est potus. det ac dicit, Abfenuntiat, aut Credit: sed Abrenun-
a Gum enim cibo et potu id appelant homines, ut tio, aut, Credo. Elhaeccausa est, ut
parvuli et pceni-
non esuriant neque siliant; hoc veraeiter non prae- tentes possint dici et fideles. Unde quibusdam heec
stat, nisi iste cibus et potus, qui eos a quibus sumi- neganlibus, ita a Patribus invenitur responsum : Si
tttr iffiuiortales et incorruptibiles facit; ita tamen, si B prqplerea poenitentes dicendi non sunt, quia sensum
anle omnia hi qui sumunt impleant illud quod sequl- poeiiitendi non habent; nec fideles dicendi sunt,
tur : Qui tnanducat meam carnem et bibit meum san- quia similiter sensum credendi non habent. Si au"
guinem, in me manet et ego in itlo. Nam hoc est tem jjropterea recte fideles vocantur quoniani fidem
veraciter manducare illam escam , et illuffi bibere per verba gestantium quodammodo profiteniur, cur
potum, in Christo scilicet manere, et illum manen- non prius etiam poenitentes habentur, cum per eo-
tefli itt se habere. Ac per hoc qui non ffianet in rumdera verba gestantium, diabolo et huic saeculo
Christo, et in quo non manet Christus, procul dubio renuntiare monstrantur? Totum noc in spe fit vi
nec manducat ejus carnem, nec bibit ejus sangui- sacramenti et divinae gratiae, quam Dominus donavit
neffi, » etiamsi tantae rei sacramentum ad judicium Ecclesiae, cum baptizantur, propter yirtutem ceie-
sibi manducet et bibat. Alind est enira sacramenlum, brationemque tanti sacramenti, quamvis suo corde
aliud virtus saeramenli. Salus autem et vita aeterna atque ore non agant, quod ad credendum confiten-
non est exterius in sacramento; nam hoc etiam infl- dumque pertineat. Tamen in numero credentium
deles sumere possunt; sed interius sumi non po- computantur. Plerisque accidit, ut calholico animo
test in virlute sacramenli, quee non sumitur nisi a'b et corde ab unitate pacis non alienato, aliqua neees-
his qui veraciter sunt pii el fideles, et imitatoresDei G sitate mortis urgente, in aliquem heerelicum irriie-
sicul filii charissimi, et ambutant in dilectione, sicut rent, et ab eo Christi baptismuiu sine illius
perversi-
et Christus dilexit nos. tate pereiperent, et sive defuncti sive libefati, ne-
Hunc panem qui vitam tribuit mundo, significavit quaquam apud eos manerent, ad quos nunquam
illud manna quo aliti sunt filii Israel in deserto, et corde transierant. Unde hoc fieri potest, ut quod
de quo Dominus ait Judseis : Palres vestri tnanduca- unus perniciose tradit, alter salubriter accipiat ? nisi
verunt in deserlo fnanna, et mottui sunt (Joan. vi, quia secundum fidem accipientium sacramentum
59).-Cum ergo perspicuum sit quod Dominus non de aceeptum judicatur, non secundum fidem dantis- Et
morte corporis loqueretur, qua et nos morimur, qui propter haiic causam fit ut hi qui surdi aut muti nati
panem de coelo descendentem manducaviraus, sed sunt, aut catholicorum aut in hoereticorum numero
de morte animae, cur dicitur quod qui manducave- reperiantur. Et cum Apostolus dicat: Quomodocre-
runt nianna mortui sunt? Nunquid et Moyses et dent nisi audierint? Et iterum : EV^rofides ex auditu;
caeteri sancti qui ibi fuerunt, mortui sunt? Sed miro lamen modo, sive sint surdi, sive muti, sivein-
illos dicit mortuos qui sacramentum sine virtute fantes, per eorda et ora offerentium et suscipientium
sacramenti perceperunt. Quod aulem interius sit numero aggregantur fidelium.
virtus sacramenti, quav invisibiliter praestat ablu- D CAPUT XI.
tionem, sanctificalionem et vitam, sieut aqua ba- De disciplina vivendiel docendi.
ptisffiatis, unctio chrismatis, et corpus ac sattguis De hoc autem quod queeritur a nobis, ut similiter
Domini, nuUus utique ignorat fidelium. Unde in- dicamus, si in hoc quod preedicamus nos ipsos custo-
telligitur quod et illis antiquis Patribus qui bapti- diamus; nos hactenus nescivimus et adhuc nescimus,
zati dieuntur in nube et in mari, sic datuni est sal- utrum possit homo suam profiteri custodiam, quani
vari, mundari et sanctificari in virlute sacraffiento- habet erga divina mandata. Nam cum quolidie vitee
rum. Propter quod nullus esse securus debet dei continenliam consequi conemur, et quoiidie aut pbli-
perceptione sacramentorum, nisi Virtutem invisibi- vione, aut subreptione, aut infirmitate, aut quod
liter teneat et custodiat. Haee igitur omnia ideo tali pejus est, voluntate peccemus; quomodo possumus
modo dicimus, quia nisi sumtts exponere, quomodo pfofiteri ea, queevolentes, quandb neque ea, quaeno-
plebem doceamus nobis commissam. lentes agimus, intelligimus? sicut scriptum est:
Delicta quis intelligit? Nam etsi dictura est: Deus,
a August., Lract. xxvi m Joann
80$ LIBER J)E SACRAMBNIf)BAPTlsMl. 870
vitam meam enuntiavi libi, nos putamus quod de cri- A dicamus : Non me demergqt tempestfisftqux, tieque
minibus id possumus facere, non de aliis actibus absorbeat me profundum, neque urgeat super rtie pu-
nostris, sicut scriptum est: Dixi, confiteboradversum teus as suum. Exaudi me, Domine, qumiqm benigna
me injustitiam meam Domino, quaUler nos in his est misericordia tua : secundum multitudinemmiserz-
quae praedicamus cuslodiamus, qui quolidie pecca- tionum luarum respicein me. Igilur sicut supradictus
mus: et sic peccatum Mquitas est, cpnfirmanfe Appstplus docet: Qui non diligit fratres, manet in
Apostolo qui ait: Omnisqui facit peccalum, et iniqui- morte. Quae est autem dilectio, qua fratres debemus
(utetn facit, et peccalumest iniquitas. Ergo iniquila- diligero, ipse post pauca ostendit dicens : In hoc co-
tem operamur; et si Mquilatem operamur, iu viis gnovimuscharitatetp.Dei; ,g_u,oniam Mlepro nobis ani-
\ Domifiinon ambulamus, dicentePsalmista: Non enim mam suam pfisuit, ef nos ,debemuspxp ftairibus dni-
qui iniquitatfinipperanlur, in viis ejus anibulavetunt. mqs ponere. Et .iterum : Nfin jdiligapiusp,erjignec lin-
Cum Jiaecergo jta sint, quid de custodia mandato- gua, sed opere et veritate. Sed quia liaiic tam summam
rum, id est .qualiter nos in his quoeprsedicainus, dUectipnem impler* iipn pps.sumus,et nen ita dili-
custodianuis, dicere melius possumus,,nisi illud quod gendo fralres roanemus in .mprte; timpre perlerriti
idem Psalmista ait: U.imam dirigantur viw mew ad clamamus ad pninipfifentem: _A.dhte.sit pavimento ani-
custodiendas juslificationes tuas! Quis enim implere **mameq; ysivificqmesecunduni verbumtuum. Et, Do-
potest quodnobis,proecipitur: Diligesptoximum tuum mine si vis, potes tne salvarc
sicut teipsum "•el iterum, Diligite inimicos vestros? Suntetenim jn diyinis proeceptis adliuc.sublimio-
nisi cujus Dominusdilalaverit per infusionem sancti ra etdiffieilipra ad implendum mandala : sed si pro-
Spiritus cpr in eharitate, ut ei possit dicere : Viam ptereaquia nos ea implere non possumus, aliis non
m&ndatorumtuomm cucurri, cumdilatares cor meum. praedicayeriraus, duplex ut putamus malum erit.
TerrjJriUter valde Dominus in Evangelio proponit Neque enim nos ambigere oportet esse in plebe cui
mpdum humilitatis et simplicitatis, dicendo: Nisi preelati sumus, aliquos vasa divineemisericordiee ef-
conversi fuerilis, et efficiaminisicut parvuli, non in- fectos, in quibus ostendat Deus divitias bonitalis
Irabilis in regnum cmlor.um.Juxta quem modum et suoe; qui solet etiam de sterquilinio proferre pree-
Apostobis prsecipit; Nolite pueri efficisensibus, sed claras margaritas ornamento superneecivitatis aptan-
matitiaparvuli estote.Sed quis ad tantam innocentioe das, pro quibus taceri non debent Scripluree. Sciunt
perfectionem pervenire polest, nisi ,is quem tanta enim doctores nullam esse in hominibus conditio-
Dei gratuita benignitas praevenerit, ut ex intimis nera, nullum ordinem, iiullam setatem, nullum in-
visceribus dicere possit: Dilexi quoniam exaudivit „ genium, unde non pereant, et unde non salventur
Dominusvocemorationis mem, quia inclinavit aurem in vitara. Et hoc ex judicio justitiae, et graluita mi-
suam mihi. Et post pauca : Gustodiens parvulos Do- sericordia Dei hunc humiliantis et hunc exaltantis,
minus; humiliatus sum et liberavitme. Ac deinde se- quia calix in manu ejus vini meri plenus misto, ei
curus: Convertere, inquit, anima mea, in requiem inclinat ex hoc in illud. Et propterea debent proedi-
luam: Dicunt ecclesiastici doctofes, speculum animae cari Scripturee, debet sonare Evangelium, debent
esse mandata divina, ul unaqueequefidelissima im eo annuntiari et terrores comminalionum, et blandi-
se inluens, deprehendat in semetipsa vel foeditatem menta consolationum. Quia in plebe ecclesiastica
viliorum , vel pulchritudinem virtutura. Et idcirco eKsistunt et duricordes, quibus utilia sunt tonitrua
PsalMsta ait :Tunc non confnndar, cum perspexero et grando sermonum Dei, quae primum percutiant
in omnibus mandalis iuis. Subaudilur, si direxeris et poslea irrigent. Existunt et miles, quibus tantum-
vias meas ad cuslodiendas justificationes tuas. Sed i«odo lenis et placidus sermo verbi divini expediat.
quis nostrum absque hac confusione cantare potest: Sic enim in hoc mundo yivimus, ut semper solliciti
DomineDominus noster si feci istud, si est iniquitas in Deo idicere non cessemus : Sitlvit in te anima mea;
manibus meis, si reddidi telribuenlibus mihi mala, quam mullipliciter libi caro mea! in terta deserla, et
decidammerito ab inimicismeis inanis? •v invia et inaquosa. Vascula enim sunt animeenostree.
Dehac igitur confusione nos Dominus ad gaucKun» Ergo levanda sunt ad Deum a nobis petentibus et
vult levari cum dicit: Beati estis cum maledixerint qucerenlibus, et dicendum : Anima mea sicut terra
vobishomines,et persecuti vos fuerint, et dixerinl om- sine aqua tibi.
ne malum adversum vos mentientes,propter me : gau- Ecce hsec juxta exiguitatem sensus nostri ad in-
dete et exsultate. Et in alio lpco : Orate pro perse- lerrogata respondimus breviter, significantes quo-
quentibus el calumniantibus vos, ut silis filii Patris modo plebem noslram doceamus, et' ea quee doce-
vestri, qui in cmlis est. Quicunque hoc ex medullis mus, qualiter nos ipsi custodiamus. Nunc autem
cordis Mplere potuerit, iUe non cohfundetur, cutii maximas vobis referimus gratias, constanlissime et
perspexeritin omnibusmandatis Dei tanquam in spe- gioriosissiine imperalpr, semper felix, pptime, au-
culo. Joannes namque apostolus ait: Qui dicit se guste, qui nos pia yestra sollicitudine tanquam dor-
nosse Deiim, et mandata ejus non custodit, mendax mientes excitatis, et torporem menlis nostraeexcu-
est. Et iterum: Qui dicil se in ipsomanere, debet sic- titis, et ad sanctum exercitiura provocalis, quasi
ul ille ambulavit, sic et ipse ambulare. Sed ad hsec cum propheta sanctae dicentes Ecclesiae, prp cujus
, quid aliud nobis agendum est, nisi ut ingemiscentes defensione vos DoMnus Jesus Christus conservare
S71 LEIDRADI LUGDUNENSISEPISCOPI 87%
transierendo de regno ad re-
dignatur : Excutere de pulvere, consurge, sede Jeru- A perducere dignetur,
salem; ad cujtis fastigiumiu sempiterna gloriapar- gnum, Rex regum et Dominus dominantiurn.. / .
ticipandum, vos, ut potecharissimum membrum ejus,

LEIDRADI EPISTOLJE.

EPISTOLA PRIMA. scholas lectorum, non soltim qui officiorum lectioni-


a ADCAROLU» MA.GNUM IMPERATOKEM. bus exercentur, sed etiam in divinorum librorum
Summo Carolo imperatori Leidradus episcopus meditationespiritaUs intelligentiaefructus consequan-
Lugdunensis salutem. ; lur; ex quibus nonnulli de libro Evangeliorum sen-
Dominenoster, constans et sacer imperator, supplico sum spiritalem etiam ex parte adipisci possunt.
clementiaecelsitudinis vestree, ut hanc brevem sug- Plerique vero Ubrum prophetarum secundum spirila-
'
gestiunculam meam vultu serenissMo audiatis : qua- B lem intelligentiam adepti sunt. Similiter libros Salo-
tenus quae hic inserta sunt, piissimae prudenliae monis, vel libros Psalmorum, atque etiam Job. In
vestrae nota fieri queant, et intentio meaeposlulatio- libris quoque conscribendis, in eadem Ecclesia, in
nis ab ingenua clementia vestra reminiscatur. Olim quantum potui, elaboravi. Similiterveslimenta sacer-
me exiguissimum famulorum vestrorum ad regimen dolum vel ministeria procuravi.
Ecclesioe Lugdunensis destinare voluistis, cum ego De restauratione etiam ecclesiarum, in quantum
huic officio impar existerem et indignus. Sed vos, valui, nOn cessavi; ita ut ejusdem civitatis maxMam
qui non attenditis hominum merita, sed vestram so- ecclesiam,-quaeest in honorem sancti Joannis Bapti-
litam clementiam, egistis de me sicut ineffabili pie- stee, a novo operuerim, et macerias ex parte erexe-
tali vestrseplac.uit,nuUoexistente merito meo; meque rim. Similiter ecclesicesancti Stephani tegumenlum
admonere dignati estis, ut ego solliciludinis curam de novo inslauravi. Ecclesiam quoque sancti Nicetii
gererem, et ut negligentieequeein preedicta Ecclesia de novo etiam eedificavi. Similiter ecclesiam sanctee
perpetratee noscebantur, emendarentur et perpetran- Mariae.Preeter monasteriorum restaurationes, domus
doevitarentur. Erat enim dicta Ecelesia niullis in qrioqueepiscopales, inter quas unam restauravi, quee
rebus destituta interius exleriusque, tam in officiis jam pene destructa erat, quam operui. AUamquoque
quam in eedificiiset coeterisecclesiasticis ministeriis. Q domum cum solario sedificavi,etduplicavi; et hauc
Ego humillimus servulus yester, poslquamibidemper- propter vos paravi; ut si in illis partibus vester esset
veni, quoecum Dei adjutorio etvestro peregi-audite. adventus, in ea suscipi possetis. Claustrum quoque
Quoniam, ut inspeclor conscienliarum Dominusom- clericorum construxi, in quo omnes nunc sub uno
nipotens mihi teslis est, non lali intentione ea vobis conclavi manere noscunlur. In eadem civitate alias
patefacio quse diclurus sum, ut proplerea in rebus restauravi ecclesias : unam quidem in honorem san-
augeri merear; neque aliud tale in cogitatione mea ctse Eulalioe,ubi Mt monasterium puellarum, m ho-
composji, ut acquisitionis mihi occasio sit, nec stig- norem sancti Georgii, quam de novo operui, et ex
gero, quoniam quolidie exitum a rebus humanis parte macerias ejus a fundamenlis erexi. Alia quoque
sispicor, propter infirmitatem meam, et incessanter domus in honorem sancti Pauli de novo operta est.
de morte suspectus sum. Et ideo luee suggero, ut Monasterium quoque puellarum in honorem sancti
cum benignissimis auribus Vestris prsesentatafuerint, Petri dedicatum, ubi corpus sancti Anneniundi
et clementer inspecta, si qua bene et secundum vo- martyris humaMn est, quod ipse sanctus marlyr
lunlatem vestram gessi, post meum discessum non et episcopus instituit, ego a fundamentis tam ec-
deficiant, aut pereant. clesiam quam domum restauravi,'ubi nunc sancti-
Denique poslquam, secundum jussionem vestram, D moniales numero triginta duee, secundum institutio-
ssepedictamEcclesiam suscepi, juxta vires parvitatis nem regularem viventes, habilare videntur. Et mo-
meae omni industria egi, ut clericos officialespotuis- nasterium regale insulee Barbaree (situm in medip
sem sicut jam Deo favente ex magna parte mihi ha- Araris fluvii, quod antiquitus est dedicatum in hono-
bere videor. Et ideo officiovesirae pietatisplacuit ut remsancti Andreeeapostoli et omnium apostolorum,
ad petitionem meam Mhi concederetis redditus qui nunc autem in honorem sancti Martini recens vide-
ab antiquo fuerant de Lugdunensi Ecclesia : per tur esse fundatum jussu domni Caroli imperatoris,
quam, Deo juvante, et mercede vestra annuente, in qui Mdem preefecit dominura Benedictumabbatem,
Lugdunensi Ecclesia est ordo psallendi instauratus, cum quo simul direxit ibi suos codices) ita restau-
ut juxta vires nostras secundum riium sacri Palatii ravi,'ut tecta de novo fuerint, et aliqua de maceriis
omni ex parte agi videatur quidquid ad divinum per- a fundamentis erecta; ubi nunc monachi secundum
solvendumofficium ordo exposcit. Nam habeo scho- regularem disciplinam numero nonaginta habitare
las cantorum, ex quibus plerique ila sunt eruditi, ut videnlur. Cui etiam abbati tradidimus poteslatem
alios eliam erudire possint. Prseter haecvero habeo ligandi et solvendi uti habuerunt preedecessoressui,
a Ex Baluzio prima.
873 EPISTOL^. 874
scilicet Ambrosius, Maximinus, Licinius, clarissimi A II. Vestram itaque sapientissimam admonitionem
viri, qui ipsum locum rexerunt : qubs Eucherius, omni amore amplexati, valde admirali.sumus pro-
Lupus, atque Genesius, cseteriqueepiscopi Lugdu- funditatemveslroesanctoecorisiderationis. Iriter haec
nenses, ubi ipsi deerant, aut non poterant adesse, igitur, cum ingenioli ribstri pfoepediente tardilate
mittebant cognituros utrum catholica fides recte cre- non satis advertere potuissemus, utrum ista vestra
deretur, ne fraus haeretica pullularet. QuibusilUs in laudabilis admonitio responsionem a nobis vellet
tantum erat coramissa cura, ut si Ecclesia Lugdu- an tantummodo nostram nobis imperitiam cogno-
nehsis viduaretttr proprio patrono, ipsi in cunctis scendam commendare : hac ambiguitate suspensi
adessent rectores, et consolatores,quousqueEcclesia nullum probabilius consilium, ut nobis tamen visum
a Dominodignissimoillustraretur paslore. Nossimi- est, reperire potuimus, quarii ut ea quae per vos
liter posteris illorum hanc potestatem tradidimus. cognovimus non legitime a nobis fuisse resporisa
Insuper jussimus fieri decreta priscorum regum prius, juxta pusillitatem sensus nostri, in quantum
Franciae, ut quemadmodum ipsi statuerunt moni- videbatur explicaremus; ac deinceps his litteris se-
menta emendi et augendi locum in omnibus rebus, renissimaeclementiaevestrae indicareirius, quae du-
quas ad preesenshabere videntur, vel in futuro, Deo bilatio, vel potius qnaenecessitas nos arctayerat a<T
auxiliante, acquirere poterunt, sine uUa querimonia " scribendum ea quaeih prioribus responsionibus no-
per saeculapossideant. stris mmus fuisse per vos cognovimus.Deinde glorio-
a EPISTOLA U. sissimo conspectui vestro desfinatis, si secundunf
h ITEMAJDCAROLUM IMPERATOREM. jussionem vestram fecimus aut non, ecce adsunt
Domino gloriosissimoet vere piissimo imperatori, in conspectu gloriaevestree,et ea qusein prioribus
etinGhristovictori, actriumphatori invictissimo.sem- minus fuerunt, et quare nunc ea scrlbere et trans-
per augusto, Leidradus, licet indignus, divina tamen mittere ausi, imo coacti sumus. Quod si ea aliquate-
dispensationeet vestra miseratione LugdunensisEc- nus vestree voluntati convenientia judicatis', secun
clesiaeepiscopus. dum indeficientemthesaurum bonilatis vestreeid fa-
- L Christianissima et admirabilis reUgio vestra, citis. Sin autem vana et minus utilia, sicut forsitan
atqiie in Deumardentissima fides divina inspiratiorie sunt,-nos novimuset confitemurmultitudinemidpro-
attacta, et piissima sollicitudinepermota, jussit nu- raereri iroperitieenostree, qui vestram voluntatem ef
per aUquidnos de sacramentis nostrce renovationis tenoreffi servitutis nostrae minus advertere possu-
ad vestras sagacissimasinquisitibnes respondere. Ad mus. Quanquametsi-adVertamus,'nequaquamsimul
quas nos nihil .eondignuffiinteUeximus, nisi quod „ idonei ad respondendum vestreetam sublimissimeeet
nec respondere facUitatis,nec dissMulare facultatis iriimitabili investigationi, taroen oraraus, Ut vos non
nosfrae esse.perspeximus. Tandem licet ad neutrum lateat, quoe nos causa compulerit ad seribendum de
idonei, juxla exiguitatem tamen ingenioU, fidei no- his quse,vestra nos clementiaet paterna sollicitudine
straerationemconfidentervobis, juxta quod sentimus, admonente, cognovimus minuS fuisse in prioribus
- • ; • '>
patefecimus, prudentissimoutique, juslissimo ac illis responsionibns.
.piissimo dictorumjudici. Vos autem consueta boni- B3. Dominusnoster Jesus Christus, cujus egressio
tate, auditis responsionibusnostris, quas nos absque U summo cmli, postquam processit ianquam sponsus
.reprehensioneutique dicere non potuimus, juxta be- de thalamo suo, insignitus humilitate et infirmitate
•nignitatemvestram, qua cunctos mortales anteitis, substantiaenostrae, bellum gesturus adversum prin-
tanquam vobis placitas laudare dignati estis. Nec cipem hujus mundi, ac mundum debellaturus Do-
.tamen hiter haecnegastis nobis aflluentissimameru- minus fortis et potens, Dominuspotensin prwtio fu-
ditionemvestram, quominusjudicaretis, quodin his, turis militibus suis, fugientibus mundi ac principis
ad quae vps avidius audienda parabatis,. nostra M- ejus dominatum, initia pactionis et expeditionis
peritia minime satisfecerit. Tunc demum non tam exponens,imo proponens ait: Qui norirenunliaverit
imperiali quam paterna admonitioneinnotescereno- U omnibusqum possidet, non potest esse meus discipu-
bis dignati estis, minus nos dixisse de abrenuntia- lus. Quodquidam audiens, ait illi : Sequar te,Do-
tione diaboU, et earum quaeejus sunt rerum, quam mine; sed primumpermitte mihi renunliare his qui
vestra pietas optabat. Intelleximus itaque post ve- domi sunt. Sancta vero mater ttniversalis Ecclesia
stram benignissimamadmonilionem, quia de operi- non aliter suscipit in gremium ad se convertentes,
bus et pompis diaboli multipUcius respondendum nisi prius abrenuntient diaboloet omnibus arigeUs
erat, quam de ceeterisrebus : quoniam per eas cu- ejus, operibus quoque alque universis pompis ejug;
piditates, et per cupiditates scandala mundi crebre- IV. Discernendasunt igitur heee duo; quid inter
scunt quotidie, et quod pejus est, inter Ecclesiae se differant renuntiare , et abrenunltare.' Quorum
rectores, et reipublicae administratores discordiae differentia in eo vel maxime apparet, quod renuntia-
. oriuntur; etquod adhuc horum estpessMum,:inter musrebus licitis, abrenunliamusautem illicitis : re-
doctores et auditoresodia se interserunt, inimicitiae nuntiarous affectionibus,abrenuntiamus autem illece-
concitanlur, detractiones agitantur. bris: renunliamus parentibus, abrenuntiamus autenj
Hoec censeri debet quasi alterapars superioris b ExAnalectis Mabil.
libelUde Baptismo.
PATROt. XCIX. 28
875 LEIDRADILUGDUNENSISEPISCOPl 876
diabolo. Renuntiat ergo omnibus quse possidet, qui \. in hpmine, defectus potius fuit quidam ali o.pe,re_ D.ei
sic tenet ea quoe mundi siint, ut tamen per ea non adsuaopera, quam opus illius. Et ideo niala ppera;
teneatur a niundb : habet rem temporalem in usum, quieisecundum se, non secundum Deum : ut eorum
aeternam in desiderio; et exclusa cupiditate raundi, operum tanquam frucluum inaloruro ypluntas ipsa
divina in eo charitas augetur atque perficitur. Efgo es.setvelut arbor maia.
qtii Deumvult possidere renuritiat mundo;nonau- VIL Apostolus qupque ait : Radix omnium niabr
tem reiiunliat mundo, qui terrenis facultatibus ex rum est cupiditus (I Tim. vi, 10). Soliicite itaque
delectatione succumbit. Quicunqueergo volunt esse considerare debemus quare initium peccali dicatur
discipuli Christi, prae ampre iUius omnia quae in superbia : radix omniummalo.ruin e$t cupiditas. An
inundp sunt, etiamsi habeant, fastidiunt, ut sin.tha- forte sermonem propheticum Paulus apostplus, ut
bentes,tanauam npn habentes:_et discunt n.on su- solet, exposuit; quandoquidem siye initium oninis
perbe sapere, neque sapere.in it}certo dipifarum, sed peccati, siye radix omnium malorum dicatur, imum
in Deo vivo qui prsestat nobis pmnia : sicque facul- idemque significat?Porro cupiditasatque superbia hi
tales terrenas ad sustentationem possident, ut tamen fantum unum estmalum, ut nec superbia sine ciir
etiam ex eis Dep servianf, cujus seterna bpna desi- piditate, nec sine superbia possit inveniri cupiditas.
derant. Et quia in divinis litteris cmjiditas, repre- $ Qnandoquidem et diabolus in quo lenet superbia
hendilur, non facujtas; spllicita mente perpendunt, principatum, propriae polestatis ac perditionis. hu-
yt ea quae habent npn habeant aflipre possidendi, manaecupidus fuit : et ipse homo per appetitum ar-
sed necessitate yivendi. Ea. auteni quibus abrenun- boris interdictoe, acdivinae similitudinis affectatione
^iandum est, riuUo npbis pacto .haberi cpncedun-: morbosaecupiditaiisostendit affectuni. Et de djabolo
tur, quia nullo modo haberi pos.sunt cum Peo quidem,,quod malo su.perbi[aececiderit,,nul!us qui
sed ex toto corde abrenuntiandum dialiolo, operibus anibigat. De primis'tamen.honiinibus diligenti consi-
ac pompis ejus, ut nulla nobis cum illis cpmmunio deratlone invenitur, quia itt occulto priu.s mali esse
reUnquatur,ne eoram aclione rjirsqs.cogamiir inejus coeperunt, ut in apertam inobedienliam laterentui'^
mun- Non enim ad malum opus perven.irelur, nisi praeceS-
regnum dilabi, cujus invidia mors int.ravit in.
dum, qui erat homicida ab inilio, incentor niali, cpl- sisset voluntas mala. Porrp malae voluntatis initiun^
lator peccati. quod potuit es.se, nisi superbia? Quid est autem su-
V. Contulit namque primp homM fenus peccati, perbia, nisi peryersae eelsitudinis appetitus? Per-
quotidianas abilloexacturus usuras. Creditor malus versa euim est celsitudo, deserto eo cui debet ani-
fecit sibi usuris olmoxium genus hunranum, cui mi- ' mus inhserere principio, sibi quodamffiodofieri atque
ser debitor solvit peccando npn spjum ea quee illo esse principium. Hoc fit cmn sibi animus placet:
instigante didicit, verum.etiain adinyentiones pro- sibi vero placet, cum ab illo bono immutabili deficit,
prias, quas ad cumulum scelerum aijdidit. Et idcirco <jnodei magis placere debuit, quam ipse sibi. Spon-
cum per graliam illius, qui ex usuris et iniquilate re- taneus autem est iUe defectus : quoniam si volun-
demit animas nostras, eruimur de• pqleslate, mali tas in amore superioris immutahilis boni, a quo ii-
creditoris, ac per hoc inipro.biexactoris; abrenun- lustrabatur ut videret, et aceendebatur ut aniaret,
tiandum est illi, ac denuntiandum nihil nos ei deinr stabilis permaneret; non inde ad sibi placendum
ceps debere,- averteretur, et ex hoc tenebresceret, aut frigesceret,
VI. Quaesit autem origo et initium operum atque ut vel illa crederet verum dixisse serpentem, vel ille
pomparum diaboli, Scriptura raanifestissime docet, Dei mandato uxbris proeponent voluntatera, puta-
quae ait: Initium omnis peccali superbia (Eccli. x, retque se venialiter transgressorem. esse prsecepti,
15). Quid apertius, quid probabilius dici potest? si vitse suoesociam non desereret etiam in societate
Initium, inquit, non alicujus, sed omnispeccati su- peccati. Nonergo malum opuS facfuffiest, id estUlai
perbia: ut evidenterostenderet quod ipsa sit omnium transgressio, ut cibo.prohibito vescerentur; nisi ab
peccatorum causa. Quoniam non solum peccatum Q eis qui j'am mali eratit. Patet ergo mahifestissime
est ipsa, sedetiam nullum peccatum fieri poluit, po- »011solum in diabolo, verum etiam in primis hoM-
test aut poterit sine ipsa : et ideo initinm dicitur tiibtis, malum superbise praecessisse in abdito, ut
Oriiriispeccali, quia ipsa praecessitin diabolo, et per sequeretur hoc malum quod perpetratumestin apef-
ipsam subversus est homo. Non enim ederet de ligno to. Verumest enira quod scriptum est : Ante ruinam
prohibito, nisi concupisceret; nec concupisset nisi exaltatur cor (Prov. xvi, 18), etante gloriam huM-
tentatus; nec tentaretur, nisi desertus; nec dcsere- Iiatur (Lwc.xiv,il).Prorsus ruina quaefit in occulto,
retur a Deo, nisi prius ipse desereret; nec desereret proeceditruinam quee fit in manifesto, duffiiUaruina
Dettm, nisi superbiret, et similitudinemDei damna- esse non putatur. Quis enim exaltationem ruinam
biliter appetisset. Fecit itaque Deus, sicut scriptum putat, cum jam ibi sit defectus, quo est relicfus
est, homirietnreclutn (Eccli. vn , 50), ac per hoc excelsus? Quis auterri ruinam esse non videat,
voluntatis bonae.Non enim reclus esset, bonam non quando fit mandati evidens atque iridubitata traris--
habens voluntatem. Bona igitur voluntas opus est gressio? r
Dei, cum ea quippe ab illo (actus est hpmo. Mala VIII. Quam priniorum hominum transgressipnem,
vero voluntas, quoniam omnia opera mala prsecessit si in sua quasi membra singula diyidamus, QO]I
877 , EPISTQL^. ;,, , 878
absurde credunlur etiam cseteralbi adimssa peccata. A J causa lniroicoinunicus, vel adipiscendiahcujiis extra
Primp superbia es.t. iilic, quia homo in-sua polius commpdi,sicut latro viatpri; vel evitani}i,.maU,sic-
esse quam in Dei potestate dilexit. Deinde- avaritia, .ut; ei qui timetur; vej inyidendo , sicut feliciori
quia plas quam i.Ui sufficere debuit, appetivit; et miserior, aut. in aliquo prosperatu ejus qiiemi sibi
sacrilegium,; quia non credidit; et homiGidium, eequari.timet, aut aequalenidolet; vel sola voluntate
quia se praccipiiavitin mortem; etfornicatip spirila- alieni mali, sicut spectatores gladiatorum, aut jrri-
lls, quia inlegritas mentis humanse serpenlina sua- gores, aut i.llusoresquorumlibet, qui Imtantur cum
s.ionecorrupla est; et furtuni, quia ei.busprohibilus male fecerint, et exsultant in rebus pessimis, dis-
usurpatus est; et si quid aliud in hoc uno, admisso ruptis liinilUiushuniana? societatis. Nihil enim est
diligenti consideratione inveniri potest. Hoc igitur infelicius felicitate peccantium, qua pcenalis nutritur
primum creaturae rationaljs roalum secuta sunf, impunitas et mala yoluntas.,vel ttt hostis interior ro-
ignoranfia rerum agendarum et concupiseentia boretur,
aoxiarum, quibus coniites subinferuntur error et XI. Offiniaquoque quse: clemulcent sensus, corpp-
dolor:: quseduo niala quando imminentia sentiun- ris, et per eos irrumpunt ad vastandam m.entem,
tur, fugitantis ea anirai HIQIUS vocalur metus. Porro Ut ei liceat per latam et. spafiosam viam quae du-
animus cum adipis.citurconcupita, quamvis perni-;iB cil.ad raortem,,ingredi^corporales queerens carpere
ciosa veJLinania, qupniam id errore non sentit.; vel -. yoluplates. Velut.cuni tlieatrprum moles exstruuri-
delectalione mprbida vincilur, vel etiani vana lee- tur, et effpdiuotur fuiidameota yirtutuin : cum gjp-
tilia ven.tilatur. Ex hisjnorborum non ubertatis. sed riosa esl. effusipnis,insania, et. ojiera MseriGordise
indigent.ise,tanquam fontibus omnis. miseria;naturae deridentur; cum ex. his quae diyjtibus abundant,
ratioualis emanat in » quibus jacet, vel etiam volvi- lttxuriafttur liistriones, et nec.essariavix babent pau-
tur, et de malis,in mala preecipitatur. peres. Per quinque sensus corporis nietropolis et
IX. Ecce arbor oialse voluntalis, quoe superbise arx mentis capitur, aspeciu scilicet, auditu, gustu,
oritur seMne, et in cupiditatis cOnvalescitradice, odoratu et lactu. Si circensibus quispiam clelectetur;
quales multiplicat fruetus!. Ideoque si voluriiuscon- si athletarum certamine, si nioliilitate hjstrionum, si
summare noslri certaminis cursum, caveamus in formis mulierum, si splendore gemmarum, yestium,
priMs capiditatem aique superbiam, nonduo raala, metaUorum,«t ceeleris.Jiujusmpdi,per oculoriim fe-
sed unum, a quo trahilur oninis mali actus initium. aestras animseest capla libertas.
Nam sine superbia, queeppssunt saltim inchpari pec- .XII. Rursuin auditu,; si variprprganorum cantu et
cala, cum dicatur inilium omnis, peccati superbia? vo.cum,flexionibus d.elMtur,,et carmjne poetarum et
Aut sine cupidilale omnium malorum radice, quav'^1 cPffiflediarum,ffiiraorumqueurbanitatibuset.stco.phis,
possunt fieri mah, cum sine radice aut nuUa.depu- et quidquidper aures,-intrpieus. virilitatem mentis
tentur aut morlua? Deinde si quodlibet peccatum effeminat. Odoris auteffi suaviiale, et diversa thy-
perpetrare nuUus polest, nisi propriae delectationi , niiam.atum,et amoroum,.et peregrifiifijurispelUeula,
consenliat,gupdcupiditatis est proprium, e.t Dei prae- Hjuoftdissolutis-etamoribus conyenjt.; T.acSusautem
cepta contemnat, quod, est superbiee malum.: quo- , alierioruffi'corporum, et feminarum ardentior appe-
modprionexcupiditate, qumradix malorum.omnium; , titus vitinus in faroaest [F-or.te,vitium infame est];.
etex superbia, quse.-iniiium omnis.peccati dicitur, XJU. Igitur cum per has. perias quasi quidam pe.r-
procedit omne peccatum^Omnia igitur mala, quee lurbationuui cunei ad arcem nostroe mentis intraye-
per sembiarium superlriaede radicg oriuntur cupidi-• rint, ubi erit lib.ertas? ubi fortitudo ej';us?ubi de Deo
tatis, iri his duobuseomplectunlur,,iclest operibu&et cogitatjo?. Maximecum-tactus depiugat sU)iotiam
pompis, Neque inveniri pptest uJIunipeccatum,quod[ praeteritasyoluptates, et recordatione vitiorum;cpgat
non in aliquo horum atoumeretur. Et idcirco fide- animam pati,. et quodammodo exercere quod non
libus ad emundationembaptismi accedentibus in his: agit. Peccata namque,, (juoead lasciviam pertinere
pronuntianlur abrenuntianda. '|v noscuntur, commemorat lsaias propheta ex voce
X, Et;quia de operibus diaboli faeilis inteUigenlia Domini comminantis, dicendo.:.Pro co\quod elevatm
est, dicendum prius quoe niala ad jiompas.diaboli sunt fiiiw;Simi, et ambulaveruritextento collo.,et nu-
perfinere npscanlur : omnia videlieet quee de lasci- tibus oculorumibaniel plaudebant,ambidabant inpe-
via atque luxuria oriuntur, aliqua vero quee de libi- dibuissuis, composilogradu incedebant; decalvabit
dine. Nam-sunt multse varieequeUbidines, quarumi Domitius verticemfiliarum-Sion_ et Dominus-crinem
nonnuUee,habenl etiam vocabula propria, queedam i earum nudabit. In die Ulaauferet Dominusornamen-
vero npn habent. Quis enM facile dixerit quid vo- tum calceameritorumet tunulas, et torques,et monilia,
celuT:libido dominandi? Est igitur libido ulciscendi,, et artnillas, et mitras; discriihinalia, et periscelides,
quae ira dicilur; est libido habendi pecuniam, quae i %et murmnulas,et otfactoriola, et inaures, et annulos,
avarilia est; est libido quomodocunque vincendi,, et gemmasin fronte pendentes(Isa: m, ifi). Qu83
f1133pervicacia; est libido gloriandi, quaejaclantiai omnia propter superbum supercilium et impudicos
jDuncupatur»; Libidp.estnocendi, sive per contjime- ac luxuriosos actus hommuffi dieuntur, qui difftisi
liam, sive perinjuriam; et utruinque vei ulciscendii per omnia desideria, eorpus ducunt iiripurum. Ifem
a S. August. in Enchiiv
879 LEIDRADILUGDUNENSISEPISCOPI 880
Isaias pompis lascivorum comminatur dicens: Inge- A jEgypto, adsparso cubili myrrha, et aloe, et cinna-
muerunt omnesquitwtabantur corde, cessavitgaudium momo. Haecet alia hujusmodi de pompis scripta re-
tympanorum,quievitsonitus tmiantium, conticuit dul- periuntur.
cedo citharw cum cantico, non bibentvinum : amara XVH. De ceeterisvero vitiis, sive sint spiritalia,
erit potio bibentibusillam, attrita est civitasvanitatis ut hsereses, schismata, jactantia, invidia, animosi-
(Isa. xxiv, 7-10). tas, elatio, odium; sive sint corporalia, id est quae
XIV. Nomenautem pompaeinvenitur etiairi in di- non solo animo sed corpore perpetrantnr; ut est
vinis lilteris, sicut est iUud in psalmo xxxix, juxta aviditas, ebrietas, intemperanlia fornicatio, adnlte-
hebraicam tamen translationem: Beatus vir qui posuit rium: ecclesiasticidoctores dicunt, quod de septein
Dominum confidentiamsuam, et non est aversus ad principalibus vitiis procedant, id estdeinanigloria,"
superbias pompasquemendacii. Quod alia translatio invidia, ira, tristitia.avaritia, ventris ingluvie, atque
de Greecoita expressit : Beatus vir cujus est nomen luxuria. Quaevitia habent matrem et reginam su-
Domini spes ejus, et non respexit in vonitates et in- perbiam, cuiquasi duces cum suisexercitibusobse-
sanias falsas. Ubi ulique et ipsa vana oblectamenta quuntur. Haecseptem vitia significata per illas gen-
corporalium sensuum significat. In Amos quoque tes, quas voluit Dominus deleri per filios Israel,
B
propheta, ubi ait: Vm qui opulenti estis in Sion, et Etheeos videlicet et Gergessseos,et Amorrhaeos,et
confidhis in monte Samariw optimates, capila popu- Chananeeos, et Phereseeos, et Evaeos,et Gebusseos.
lorum, ingredientespompaticedomumIsrael; qui se- Et reveramultas et varias per alios atque alios reges
parati estis in diemalo,etapptopinquatissotioiniquita- et populos Dominus aut transtulit aut vastavit atque
lis; qui dotmitisin leclis eburneis, etlascivitisinstratis delevit. Has autem gentes idcirco per filios Israel
ves'tris; qui comedilis agnum de grege, et vitulum voluit exstingui, ut significaretin septenario numero
de armcntis; qui cantatis ad vocem psalterii sicut heecvilia ab electis suis vincenda atque calcanda.
David. Putaverunt se habere vasa cantici biberites Hincet Samsonseptemfunesquibus ligatus pulaba-
in phialis vinum , et oplimo unguento delibnti, et tur disrupit, ut in septenario numero significarentur
nihil patiebantur super contritionem Joseph (Amos haecvitia, etper heecvitia omnia peccata generis hu-
vi, 1-6). mani, qufflDomiuusnoster Jesus Christus pertuUt in
XV. Pompaediaboli faciunt hominem lascivumet corpore suo super lignum, ut illius vulnere sanaren-
vanum, per quee eflicitur a bono mutabilis, mali te- tur alque disrumperentur in nobis, et consequenter
nax, in verbo gravis, in animo turpis, ubique fallax, illi dicamus : Dirupisti vincula mea; libi sacrificabo
leetus ad prospera, fragilis ad adversa, inflatus ad _ hostiam laudis. Nam quia his septem superbiae vi-
obsequia, anxius ad opprobria, immoderatus ad gau- tns nos captos doluit, idcirco Rederoptor noster ad
dia, facilis ad huinana, difficilisad honesla. Desi- spiritale Iiberationis praeliumSpirituseptiformis gra-
derio'comparandec opinionis incensus, eis operibus tieeplenus venit.
quibus emiturfavorhumanus inservit, et morum bona • XVIII. Sed habent contra nos haec singula exerci-
contemnit, tantumque eum ardor humanaelaudis in- tum suum. De cenodoxia, id est inani gloria, inobe-
flammat, ut laboriosa opera queepopulus admiratur, dientia, jactantia, hypocrisis, contenliones, pertina-
et quibus fama diffunditur, sine labore suscipiat, ut ciae,discordiee,etnovitatumpraesumptionesoriuntur.
foris ubi potest magnus splendeat, cum inlus ubi so- De invidia, odium,susurratio, detractio, exsultatio rii
lus Deus videt, squaleat. adversis proximi, afBictioautem in prosperis nasci-
XVI. Sunt etiam quorum vitam lingua turpis in- tur. De ira, rixae,tumormentis, contumeliae,clamor,
flammat, qui inverecundos sermones aut proferunt indignatio, blasphemiaeproferuntur. De trislitia,
libenter, aut audiunt. Hoc loquuntur quod diligunt, malitia, rancor, pusillanimitas, desperatio, torpor
et delectabiliter audiunt quod assiduis cogitationibus circa.preecepta,vagatio mentis erga illicita nascitur.
volvunt, el turpem conscientiam manifestant. Tales De avarilia, proditio, fraus, fallacia, perjurium, in-
enim Scriptura introducit, queeait : Dixcrunt enitn Dquietudo, violentia, et contra misericordiamobdura-
apud se cogitantesnon recte. Et post aliqua : Venite tio cordis oriuntur. De ventris ingluvie, inepta lde-
ergo et fruamur bonis quw sunt, et utamur ereatura titia, scurrilitas, immundilia, mulliloquium, hebe-
tanquam injuventute celeriter, vinopretiosoet unguen- tudo sensus circa intelUgentiampropagatur. Delu-
lis nos impleamus, et non prmtereat nos flos tempo- xuria, csecitasmentis, inconsideratio, inconstantia,
ris. Coronemusnos rosis antequammarcescant: nul- proecipitatio, amor sui, odium Dei, affectuspreesen-
lum pralum sit, quod non pertranseal luxuria nostra. tis saeculi, horror autem vel desperatio futuri gene-
Nemo vestrum sit exsorsiuxuriw nostrm : ubique re- rantur. Ex quibus videlicet septem, duo sunt car-
linquamussigna tmtitiw,quoniam hwcest pars nostra nalia, id est ventris ingluvies et luxuria : quinque "
et hwc sors (Sap. u, 1 seq.). Horum illecebram sub autem spiritalia. Sed unuroquodque eorum tanta
specie mulieris adulteroeet Salomon ostendit, de qua sibi cognationejungitur, ut nonnisi unum de altero
dicit quod vecordi juveni occurrat ornalu meri- proferatur. Prima namque inanis gloria gignit u>
tricio, preeparata ad capiendas animas, garrula et vidiam: quia dum vani nominis potentiam appe-
vaga, quietis impatiens; quoe dicit se habere in- tit, ne quis hanc alius adipisci valeat, labescit.
textuni funibus lectura, stratum tapelibus pictis ex Sic quoque de invidia generatur ira, tristitiaau-
884 EPISTQLJE. 882
tem ab avaritia derivatur. De duobus vero quee j\ verum etiam praepommtur nobis a Deo potestates,
carnalia sunt, cunctis Uquet, de ventris ingluvie quibus subditi esse debemus,non solum propter iram,
luxuriam nasci. Quia dum unum inordinate re- sed et propter conscientiam. Qui propter ista emen-
ficitur, alterum procul dubio ad contumelias exci- danda promulgantleges, decernunt jusla, proponunt
tatur. supplicia, vincula, torturas, flagella,exsilia, amputa-
XIX. Alii autem, maxime sanctiPatres jEgyptii, tiones membrorum, amissiones rerjim, diversi ge-
octo dixerunt esse principalia vitia, et prMa posue- neris mortes; et auferri non possunt de mundo.
runt ea quaehic carnalia dicta sunt, idest gastrimar- Propter ista ecclesiasticus vigor, correptio, excom-
giam, quod sonatventris ingluviem,et fornicationem, municatio, de Ecclesia exclusio, leges poenitentise,
quodhicgeneraU nomineluxuria nominatur. Tertium anathematizatio; et auferri non possunt de ecclesia.
philargyriam, id est amorem pecuniae, quod nos Constiluuntur judices, insistunt officia, mittrihtur
avaritiam nominaraus. Quartum iram, quintum tri- ultores, ut hsec corrigantttr : et ad cumulum mise-
stitiam, sextum acediam, id est anxietatem seutae-' riarum, quibns mortalis vita exslat plenissima, ubi
dium cordis, quod nostri iiiconstanliam vel vagatita- statuta j'ustitia, nequitia condemnari et innocentia
tem nomiuare solent. Septimum cenodoxiam, quod absolvi putalur, ignorantia fallente plerumque econ-
nos inanem gloriam dicimus. Octavum superbiam. •" trario agitur, ut malitiavictfix redeat, et innocentia
PraeterMserunt vero invidiam, maximum superbise puniatur.
prolem ac comitem; addiderunt aulem acediam," XXI. Hoecprohibitio et eruditio contra eas cum
quod doctores Ecclesiee inter principalia vitia non quibus nascimur lenebras vigilant, et contra hos
posuerunt, sed magis Hludde tristitia, sive luxuria impetus opponunlur ; plenae tamen etiam ipsaela-
nasci dixerunt: quia et revera quasi proprium vide- borumet dolorum. Nam quid sibi volunt multi-
tur esse monachorum. Nam generaliler in cunctis modaeformidines, quee cohibendis etiam parvulo-
fidelibusmulto minus malum videtur esse, quam in- rum vanitalibus adhibentur ? quid paedagogi? quid
vidia: quia et in divinis litleris majori delestatione magistri ? quid ferulae? quid Hora [Forte, lora]?
notatum invenitur invidia, quam vagatio mentis. quidvirgoe? quid diseiplina illa, qua Scriptufa san-
Ultimumposuerunt superbiam, quod alii causam et cta dicit dilecti .filii latera esse tutidenda, ne cre-
originem omnium vitiorum esse dixerunt. Et revera' scat indomitus, domariquejam durus aut vix possit,
perspicuum est non de inani gloria superbiaro, sed aut fortasse nec possit? Quid agittir his pirais om-
de superbia inanem gloriam generari. Pari autem nibus, nisiut debelletur imperilia, et prava cupidi-
contentu utrique dupiici ea divisione distinxerunf, tas infrerietur, cum quibus malis in hoc seeculum
id est carnalia et spiritalia, cum tamen Apostolussi- ^1venimus? • :
mul omnia opera carnis manifesta esse dixerit. Om- XXn. Quot et quaritis poenisaliis genns agitetttr
nium quoque viliorum efficientiamquadripartitam humanum , queenon ad malitiam e,t nequitiaffi ini-
esse dicunt. Nam queedam nonnisi actu corporis quorum, sed ad conditionempertinent miseriamque
consummari possunt, ut ventris ingluvies et forni- communera,quis ullo sermone digerit, quisulla co-
catio: quaedamvero sine ulla corporis aetione com- gilatione comprehendil? Quanlus est metus a de-
pleutur, ut superbia et cenodoxia: quaedam autem ceptionibus et mendaciis hominum, a suspicionibus
commotionis suae causas extrinsecus exeipiunt, ut falsis? Quanla pulamiis esse, quam misera, quam
avaritia et ira: aUa yero intestinis motibus excitan- dolenda? Quandoquidemhijudicant, qui conscientias
tur, ut acedia atque tristitia. eorumdequibus judicant cernere nequeunt, et cum
XX. Haecet multa hujusmodivitia, quee dividun- qais quaerifur utrum sit nocens cruciatur, etinno-
tur in operibus et pompis diaboli, qui est auctor et cens luit pro incerto scelere certissimas pcenas; non
princeps peccatorumquibus in baplismo abrenuntia-: quodillud cominisissedetegittir,sedquodnoncommi-
vMus, et quodpejus est, ad ea iterum revertentes, sissenescitur. Ac per hoc ignorantia judicis plerum-
earum inquinamentissordidamur et oneribus depri- _. que esl calamitas innocentis; et quod-est.:intolera-
mimur, ut merito dicamus: Sicut onus grave gra- bilius magisque plangendum, rigandumque, si fieri
vatm sunt super me. Putruerunt et cbrruptm sunt potest fontibus lacrymarum;. cum propterea judex
cicatricesmema facie insipienlim mCm. Miseriisaf- torqueat accusafum, ne occidat nesciens.innocen-
ftictus sum usquein finem. Quorum corruptione di- tem, fit per ignorantieemiseriam, ut et tortum et in-
laniamur, et sicut sani gaudemus. Propter ista.com- nocentem occidat, quem ne innoeentem, occideret.
minatur nobis Deus judex justus, fortis et patiens, torserat. Quia plerumque hi qui arguuntur,- vi do-
nisi convertamur,poenas seternas, ubi vermisnoster loris superali, de se -falsa confessietiam puniuntur
non moritur, et ignis non exslinguitur. Propter ista innocentes, et utrum innocenlem an nocentem judex .
atterimur et affligimurflageUistemporalibus in rebus occiderit, nescit. Verum estquod.ait Scriptura:
humanis, beUis, captivitatibus, pestilentiis , fame, Terilatioest vita hominis super lerram. Et: Propter
aegritudine. Propter sta incommoditasaerum, sicci- iniquitalem corripuisti hominem,et tabescete fecisti
tas, exundanlia pluviarnm, inclementia frigoris, ve- sicut araneam animam ejus. Oriuntur inter.Ecdesiee
hementia ardoris, defectio adjumentorura. Propter reclores et reipublicee administratores innumerae
quae non sohun ccelitus corripimur et castigamur, contenliones, et instigante superbia, cupidilate at-
883 LEIDRADILUGD. EPISC. EPISTOLJE. 8H4
que invidia e,t clausis oculis zelamur et belligera-JA quaerit. Hoc autem hellum nuiMjuam, Ullumessetj si
musad inyiceraproximi quibus ...... Nernini quid- natura humana per liberum arbitrium in reclitu»
quam debeatis, nisi utinviceindUigatis.JZttot actanta dine, in qua facta est, perstilisset. Nunc vero quaa
mala npbis imminenlia consentimus, quibus esse pacem felix cum Deo habere noluit, secum pugnat
nondebebatadversus catnemet sanguinem colluctaliq, infelix, et cum sit hoc melius est tamen quam
sed advetsus principes et polestales , adversus mundi prjora vitae hujus. Melius eonuigitur quippe fcum
redores lenebrarumharutn, adversus spiritalia nequi- vitiis, quam cum sine ulla conflictione .domiuantur.
iiw in cmlestibus.Indicta sunt nobis innumera bella Melius est, inquam, belium cura spe pacis eeternee,
principis et potestalis aeris hujus , qui operalur in quam sine uUa liberalionis cogitatione captivitas.
Mips difiidentiw, soevitadversum nos lolis viribus. CupimuB quidem etiam bello carere, et ad capes-
XXIII. Terrores etiara divinae comminationis in- sendam ordinatissiniam jiacem, ubi firmissima sta-
tonant super nos. Seyeritas legum et districtio re- bilitate potiorilms inferiora subdantur, igne divini
gum vigilant ad coer-cendosnos, et nihil horum at- amoris succendimur; sed si, quod absit, illius tanta
tendimus, nisi ut invicem mordeamus et comedamus, boni spes nuUa esset, ^malledebuimusin hujus cofi-
ut ab invicetn consumamur. Heu, proh dolor! Tam flictionis molestia remanere, quam viliis in nos do-
securi pergimus ad tenebras exteriores, quasi ibi B ' minationem, non eis resistendo, permittere.
nobis cubicula exstruantur, cubilia sternantur, deli- XXVI. Suscipiendum est igitur bellum contra
cioe preeparentur, miiiistri procurentur, thesauri vitia, et gerendum acriler, ne ad damnabilia pec-
congerantur, ornamenta mulfiplicentur, cum Scrip- cala perducant. Et siquidem nondum victoriarum
tura dicat: Qugdcutiquepolest manus tua facere,in- consuetudiiie roborata sunt, facrlius vinctintur et
stanleroperarc: quia nec opus, tiecraiio, riecsapientia, cedunt: si autein vincere atque imperare consueve--
necscientia erutil apud infer.os,quo tu properas. Unde runt, laboriosa difficultate superantur. Haecest au-
nobis tamimpudens superbia,,importuna cupidilas, in- tem in fide Christi. Nam si lex jubens adsit, el spi-
frunita lascivia? nisi quia ad ea quibus in baptismo ritus j'uvans desit; per ipsam prohibitionem deside-
abrenuntiavimus, imprudenter revertimur; et conlin- rio crescente peccati atque vincente, etiam reatus
gitJiobis res veri proverbii: Canis reversus ad vomi- proevaricalionis accedat. Nonnuiiquaffi satie aper-
tnm suurp,.elsus lota in volutabro luti. Onde bella tissima Vitia aliis viliis vincuntur occultis, Mse
et lites, ait Apostolus, in vobis? Nonne hinc: ex putantur esse virlutes, in quibus regnat superbia et
cgncupiscentiis vestris, quw militant in membris quaedam sibi placendi altiludo ruinosa. Sed tunc
vestris? . victa vitia deputanda sunt, cum Dei amore vincun-
XXIV. Manifestum est ergo, omnem contenlio- C tur; quem uisi Deus ipse non donat, nec aUter
nem inter nos ex cupiditate oriri: quoniam non est donat, nisi per mediatoremDei el Itominum hominem
tale bonum quod hic amaffius, ut nullas angustias Cliristum Jesum, qui factus est parliceps mortali-
faciat amatoribus suis. Ideo plerumque dividimur tatis nostrae, ut nos participes faceret divinitatis
litigando, mortiferas aut certe mortaies victorias suee.
requirendo, et cum quis •vicerit superbus extollitur. EPISTOLA m.
Si yero condilionem cogitans casusque cominuiies, AD SOIIOREM.
magis quaeaccidere possunt adversis angitur , quam Charissimeeac suspicientissimoein Christo sanctae
eis quae provenerint secundis rebus iriflatur. Res sorori Leidradus licet indignus Lugdunensis Ecclesiae
enim quaelibet terrena simui a mullis jiossideri non episcopus in Domino Jesu Christo sempiternam sa-
potest; quia si unus possidet, ab ejus possessione lutem.
alter excluditur. Res autem divinoe,quas Deus jubet Cognoscere dignelur prudentia almitatis tuoenos
ut amemus, sicamultis possidentur, ut nuili cre- juxta iionum donanlis Dei viribus corporis aliquan-
scente numero posSidenliuni,aliquid minuatur. Nullo tisper praevalere; et secundum quod, si inceita sa-
enim mbdo fit minor, accedente seu permanente lus propter suspectos casus vitee hujus babet, de
consorte possessio bonitatis; iffio possessio bbnitas, salute nostra gralias Deo debere. Deinde securiduffi
quamtanto latius, quanto concordius individua so- vires animi memores nos esse in orationibuS nostris
ciorum possidet charitas. Non habebit istam posses- pro salute vestra temporali et eeterna. Vos quoque,
sionem, qui eam noluerit habere communeni: et si bene valetis, et in orationibus vestris, juxta quod
: tarito eam
reperiet ampliorem, quanto ibi amplius de vobis confidimus, memofes noslri eslis, Mriien-
potuerit affiare consortem. Quia ergo ista quaeamafe sas Deoreferinius gratias, eo quod secunilum quod
debemus inordinate amamus, ideo bella el lites ex desideramus esse vos constat. Npvi autem animum
concupiscentiis nosiris oriuntur in nobis. vbstrum n.uper vehementi dolore perculsum, post
XXV. Sed sciendum nobis est, omnibus modisi mortem filii, postea fratris. Et utique tanti solatii
non posse nos ad -regnuin pacis oelerfiaetransire, privatio nullo modo nos potesl sine gravi dolore
nisi hib 'catn pacem tenuerimus, quam belli bujus, affici; quoniam de quorum vita gaudemus, conse-
iri quo caro concupiscit adversus spiritum, et spiri- quenter de eorum morte dolemus ; et tanto riiajtire
tus adversus cartieni, multis et variis certaminibus> tristitia cor nostrum preMt cuj'uscunque inbrs,
« Ex Baluzio secunda.
885 AMALARIUS.— NQTITIA HISTORIGA., 886
qiianto majore leetitia sublevabat vita. Neque enim JA-alii mox in hanc luceni effusi; et deinceps non inve-
jura naturae penitus oxstinguere possumus, ne do- nitur qrii numerelur dies aut annus, in quo non
leaffius; sed fbrsitatitonsilib ffieliore leriire, ttt tole- ffiors occurretis iritercipiat yitam ejris qtti adhuc
remus; rie forte contingat ut dum amoris sequax vivefe vellet, seqtie viVere putaret. Cu'mhae.cigilur
animus pro proxMo dolet ut blandus, judicns divi- ita sint, diligenti consideratione mutatur, quotidia-
nis ieflieiaturinfensus. Mulla ^eriimdiscretione opus nas Deo debemus graies exsolvere, quia dedit quod
est, tit in httjushibui dariinisiriter Deuni Itidicantein vixiffitis; quanditt viximus, non dolere de hoc quod
et proximurii morientem aequitatis teporem npn re- moriinur, ullra qubd nunquam accepimus ut vive-
Unquamus; quatenus et justissimo judici ingrati non remtis. Quis,.rogo, non moritur? Si Salvator, dator
existamus, et mortuo proximo compassipnisdoloreni salutis et vitae, morluus est, quis tam slultus est ut
juxla mensuram exhibeamus. Audiendttffi omnino semper velit vivere, dum riovit pro nobis mortetii
est consiUuffibeati PauU apostoli dicentis t:iVo7o<a'u- gustasse? Vita -nascimur sequales,COaequalitermo-
tem i>osJfraires.conlristari de..dormientibus, id ,est, rimur omnes. Diyersa est merces ppst morteni,,
morientibus, sicut et cwteri qui spetn non habent mors lamen omnibus una. Ploramus et gemimus,
resurrectionis. Aliud est enim infidelerii^rifideliiei ,'Jsed jprbjlessetid invicem non valemus. Luctus adest
flere mortuum, quasi ex toto perditum, quem non g bculis, et nuilus fructus operis : quia non revelatur,
speret esse victurum; aliud est fidelem fideliter' cuni pjangimus. Srirda^-etdura est mprs : nec audit,
mortuuin hiterriti cbndblere, qtiem npri dubifaf esse"'. neC cpndblef. Nulla pbtestas atixiliari sibl potest.
resurrecturum. Et quanquam, ut superius dictum Figulus ille qui omnes de una terra plasmavit, no-
esl, fieri non possit ut ejus nobis nbti';sit ffiofs Vit quale et qtiaiido vas frangat. Nullum tamen illi
amara, cujus dulcis est vita, et hinc sit luctus hu- perit; quia qui fecit de pulvcre, de pulvere reficiet,
mani et affectuosi cordis, quasi vulnus, aut uleus; Adjussionem Omnipotentisnemo potest esse rebellis.
recte tamen huic sanando adhibentur officiosaecon- " Qui adhuc vivit, consideret unde possit prodesse
solaliones : est etiim quod sanetur : et quanto est; mortuo. Quia et qui mortuus est, non eget infru-
Mifiibruta melibr, ianto in eo cititis facilitisque sa-• • ctuoso luctu, sed fructuoso suffragio. Jam sufficiat
netur. Cum igitur d.e charissimorum mortiius, iria- proeterita daffina plorasse. Demus operam, futuram
xime quorum sunt ;humanaesocielati offlciaaiecessa- riobis.riiQrleriiJevigare. Quod vilari fion potest, non
ria, nunc mitius, iitiuc asperitis affligatur vita mbr- valde timendum est. Ea yero fimenda sunt mala
tajitim; taffien jeisqribs tfiiigimtisjristius cbrigratu- qtise et viventes vitare possumus et post morteffi
lamur, cuin rooriuntur, quam toleramus, cum afidei stint mala. Nam ffiors, quee in se mala est, malis
vel bohis mbribus labuntuf. Quia tentatio est vitai C propterea mala est,, quia per eam ad pejora trans-
huriiana super ierfam. jEt: Vm rhuridodb scandalis. ettnt: bonis vero bona est, quia per eam ad meliora
Ef cummors eorum noscontristat, ipsa iterum con transeunt. Nemb sibi vivit, et tiemo sibi riioritur.
soletur; quia earueruiit -ffialis,quibus in hac Vitat Si vivimiis, Domino vivimus : si morimur, Domino
borii homines vel :cbni'eritiitur,vel depravaritur, vel| morimur. Christus mortuus est, et resurrexit, ut et
in utroque pei'iclitarilu'r,.Cred.equia, utmihi vide-,., ffiortuorum et vivorum dominetur. Ergo cogita-
tur, ex altera -parteomni morienti congratulandumt fiorie, locutione, bperatione ea studeamtts, per quoe
est; ne forte si vixisset, pej'0r bbiisSet. Sed quia idI iUiplaceamus, cuj'uspotestas est.male viventes dam-
hoMnibtts suaderi tion pbtest, iUud subtiliter cori- nare, et bene morientes glorificare; quique tribuit
siderandnm est, quod cum omnes roortales et mori- ffiale vivenfibus per emendationeto berie mori, nun-
turi nascamur, alii irioriuntur in uteris roatruin,, quam tribuit bene morientibus male vivere.

ANNO.DOMINI
DCCGXVc

tREVHlENSlS ARCHIEPISCOPUS.

NOTITIA HISTQRICA IN AMALARIUM.


(Ex FabriciO,Bibliotli.med.et irif.Lat.) . ,

cAmalariusFortunatus,monachus Benedictinus, et P AhOtiymtitnMellicensem, cap. 71 de Scriptbribus


ab anno Chrisii 810 archiepiscppus Treyirensis, qui ecclesiasticis, diserte ellam facit AlberiCus !mbpa-
missus a Carolo Magnoin Saxoniam anno 811 ec- chus Tritim Fontium in Chronico ad annum 810,
-cJesiamHamburgensem in honorem beatse Virginis page 155 : c "Wascoabbas Mediolaci fuil archiepi-
cbnsecravit, triennio post exstinctus. Vitam ejus scbpus Treverensis, et post eum Amalarius Fortuna-
;scripsit Cpnstantinus Caetanus edilanl Rpmae1612, tris cardinalis , quilibruffi Offlcioitim ecclesiastico-
i") qui librrim de diviriis Ofticiisnori Metensi, sed , ruin composuit. Sed libri de Officiisad Ludovicuffi
TiuibAmalario tribttenduni contenilit, quod praetef Pitimglorioslssimrim^uteumcompellat.imperatprem,
887 AMALARilTREVIRENSIS ARCHIEPISC. *&t
scripti sunt post annum 819 (a), cuffi Amalario A ciis ecclesiasticis, quod in editionibus desideratur,
Trevireusi j'ato defunctosuccessisset Hetlius.'Confer sednotatur in indice capitum. VideB. Ittigium de
quse Sirmondus ad Caelanum , apud Labbeum de Bibliothecis Patrum, p. 215. Amalarioautem Trer
S. E. tom. 1, pag. 692 seq., et tom. IV Operum verensi Epistolam de Cseremoniisbaptismi ad.CaTo-
Sirmondi, p. 643 seq. Epistolse quoque sex , quas lum Magnum sub Alcuini nomine a -Canisio tom. VI
vulgav.it Dacherius tom. VII Spicilegii, p. 164, et Antiquar. Lect., pag. 566, et tom. Hedilionis novae,
tom. III editionis novoe,pag. 330, quarumque ultima pag. 543, atque inter Alcuini Opera,p. 1151, vulga-
esl deObservationeQuadragesimae,non Trevirensem, tam vindicat codex Petavianus, teste Sirmondonotis
sed eumdem, qui de ofDciisscripsit, Amalariumha- ad Theodufii Aurelianensis librum de Ordine ba-
bent auctorem. Et priores quidera, quae de nomine ptismi, tom. II Operum,pag. 943.
Jesu traclant, sunl ullimum caput libri tertii de Offl-
(a) NequeMetensem,nequeTrevirensemepiscopum, tendil Blondellus, quem videsis libro de Episcopis,
sed teriium queradam Amalariura fuisse, qui circa 80. EclogaeAmalarii abbatis editsesunt a Ma-
anniim 827 de Officiisecclesiasticis scripserit, con- Eag.
illoniotom. II Musei Ilalici, pag. 549, 550.

AMALARII

EPISTOIA AD CAROMM MAGNUM IMPERATOREM.

DE J0&B&MONIIS BAPTISMI.

(ApudFroben.,Opp.B. Alcului.)

MONITDM PR^EVIDM. B serle Amalarius appellatur Treforum seu Trevirorum


Celeberrimus scriplor Henricus Canisius, tom. VI episcopus. hic
Antiq- Lect., typis primo vulgavitex cod. ms. bi- lione Igitur j'am absque ulla de vero auclore baesita-
bliotbecse"WeingarlensisEpislolam de Cseremoniis iUam de CseremonUsbaptismi epistolam, quae
baptismi ad Carolum imp. Aug. nomine auctoris de- apud Quercetanum Alcuino fuit supposita, sub no-
stitutam, quam tamen isAlcuini noslriesse suspica- mine Amalarii laudati Trevirorum archiepiscopi vul-
batur, tum propter dicendi genus Alcuini non absi- gamus. Operae vero pretium duximus, ut simul illi
in prsefatocodice Tigurino per mo-
riiile; tumpropler illum, ad quem hsecEpistolamissa adjungantur,quae
dum unius fasciculi, ab Amalarioad Petrum Nonan-
est, qui sibi videbatur fuisse Carolus Magnus, Alcui- tulee abbatem, suum quondam in Iegatione Constan-
num hujusmodi quaestionibus exercere solitus. Judi-
ciura hoc seu conjecturam Canisii secutus cl. Quer- tinopolitana sociura directi, connexa habentur. Ex
cetanus, ab eodem hanc epistolam muluavit, et inter quibus animadvertent viri eruditi, Amalarium epi-
Trevirensem alia qusedamscripsisse, et alle-
Opera Alcuini pag. 1151el seqq. edi curavit. Verum scopumexposuisse,
ulriusque Scriptoris errorem detexit celeberrimus gorice queead divinumoffieiumseu litur-
rerum anliquarum scrutalor Jac. Sirmondus, post- giam ecclesiasticam pertinent, nimirum t de consen-
tientia » convenientia, ut interpretator, € in lolo
quain is ex cod. Petaviano didicit, auctorem illius nostro, »seu ut scribit in epistola ad Petrum abbatem,
epistoloenominari Amalarium episcopum, quem non c officio, quod agilur in missa sivein psallendo, sive
alium esse recte judicabat quam Amalarium Trevi- in
rensera archiepiscopum, qui eo tempore quo quse- stris situ, sive in qualiiate, sive in quantitate, cum no-
authenlicis, quos omnis Ecclesia colit.>Et:« de
stiones illaede baptismi cseremoniis, quibus in hac Q nocturnalibus officiiset de aliis quoe in die agun-
epistola respondelur, a Carolo imp. ad omnes regni tur; >et < de CcenaDomini etParasceve eiSabbalo
sui archiepiscopos per epistolam encyclicam, missae sancto. >
fuere, hoc est, anno Qirciter 812, illam. cathedram Amalarii,Quoe causaesse potuit confusionisutriusque
tenebat. Quam stiam senlentiam Sirmondus ex ipso Trevirensis nirairum episcopi, el Melensis
in unum, ob ulriusque idem nomen,
illius responsoriaeepistolsecontextu roboravit, in cu- diaconi, studium. Nolim vero hic Ulain de uno vel
jus fine scriptor se episcopumprofitetur his verbis : idemque
« Dixisti, serenissMe imperator, velle vos scire duobusAmalariis resuscitare controversiam, quam
confecisse videtur V. C. Jac. Sirmondus in
qualiter nos et suffraganeinostri doceremus populum optime
de sacrameuto haplismi. > Cum igittir Alcuirius nbn erudita epistpla opinioni D. Caetani opposila, quee
fuerit episcopus vel archiepiscopus, habens sub se exstat tom. IV Operum ejusdem Sirmondi, edit.
Venet. 1728, pag. 461. Suspicor nihilominusAmala-
episcopos suffraganeos; et septem saltem annis ante rium allerum Metensemplura e scriptis prioribus co-
scriptam Caroliimp. encyclicam in vivis esse desie- gnominissui muluasse etin sua transtulisse:
rit, nemo non eruditorum calculo Sirmondi de au- ifiulla etiam episcopi
clore hujus epislolsesubscripsiti.' , quaead Aroalarium Trevirensem per-
Verura hisce ratiocinus deinceps non indigebimus; tinent in capitulis libri de divinis Officiis,pariter Al-
cuino suppositi, contineri. Suspicionem movet quod
postquam heecde Ceeremoniishaptismi epistola, una utrobique Coeremoniae divini Officii,ut plurimum per
eum encyclicaCaroli Magniad Araalarium Treviren-
sem episcopumnominatira directa; siraul et altera, rationes myslicas exponantur, qua methodose usum
ejusdem imperatoris ad illam Amalarii responsoria U fuisse Amalarius Trevirensis profiletur in sua ad Pe-
ac laudatoria, detecta fuit in cod. ms. Tigurino oclin- trum abbatem epistola. Verum ista eousque relin-
genlorum annorum, et mecum communicata ab eru- forte quere oportet, donecexaliis codicibus adhucdum
dilissimo D. Martino Gerbert, celeberrimi monasterii alicubi delitescentibus major bis tenebris lux
S. Blasii in Silva Hercinia tunc asceta mullis labo- effulgeat.
ribus litterariis claro, nunc ejusdem ob preeclaras Caeterummulta de Amalario hoc nostro , inquit
suas dotes insignis illius abbatiaepreesuleet S. R. I. Pagius ad annum 814, n 51, commentitia circum-
principe. In jlla enini Caroli epistola responsoria di- feruntur; saltem multa adhucdum dcejus diguitate.
889 EPISTv DE CiEREMONIISBAPTISMI. 890
seu auctoritate melropolitica, de anno adepti epi- A plebem sibi commissam de baptismi sacramento.
scopatus, de die et anno obitus in obscuro lalenf. Hanc epistolam excipiet responsoria Amalarii ad -
Illud ex Aclis illius temporis cerlum est, quod anno singula interrogata de variis baptismi Caeremoniis,
813, incipiente verna temperie cum Petro Nonantu- quoeilla ipsa epistola est quam Canisius Alcuirio
iano abbate in Orienlem a Carolo Aug. pro pace cum falsa, ut diximus, conieclura attribuit. Huic adjun-
Michaele Mp. •confirmandadireclus fuerit, prout ex gimus Besponsoriam Caroli Magniposl lectara prio-
concordi narratione Annalistarura conlemporaneo- rem ad Anialariura missani, pariter hucrisque inco-
rum, et ffiaximeex epistola Caroli ad Michaelem gnitam, in qua imperator promplam ihdustriam
imp. nuper detecta conslat. Cerlo insuper asseri sanamque doclrinam Amalarii laudat, et illum ad
posse pronuntiat Pagius loc. cit. et anno 811, n. 10, majora horlatur.
quod idem AmalariusTrevirensis.TransalbianamSa- I. ., ..
xoniam erudierit, illuc in hunc fineraanno 811 missus
a Carolo Magno. « EPISTOLA VENERABILISABBATISPETRI.
. Initium episcopatus Amalarti Browerus in annum Domino et venerabili et mihi cum summo aniofe
810 reponit; illusirissimus D. ab Honlheim, tom. I
Hist. Trevir., pag. 163, not., exislimat, ex prsacepto nomiuando Amalario preesuli almo, Petrus indigrius
Ludovici Pti de anno 834, apud Lindenborgium abba, in Domino salutem. -
Script. SeptenlrionaL pag. 155, edit. receut., appa- Notum sit venerabili almitati tuse quia propitiante
rere, illum jam anno 809 archiepiscopum fuisse. De n Deo sani
anno obitus Amalarii siiniliter nihil certi habemus. sumus; et sedulo in precibus existentibus
Maseniusquidem in adnolat. 16 ad Annales Trevi [Forte, exislimus] pro tua tuorumque sospitate: et
renses Broweri morlem ejus consignat anno 814, humili prece tuam beatitudinem
deposcimiis ut pro
laudatque probalissimos « Annales Trevirortim, quos nobis
anteannOstrecentosBalduiriuS archiepiscopus exar- apttd Deum inteicessof existas. Et obsecramus
chivo principali magna cura colligijussit. » Cui sen- tuam amabilem et inviolabilem charitateiri, ut iUuni
tentioeaccedit Mabilloniuslibro xvn Annal. Bened., Expositionis codicem, quem dictante Spiritu sancto
num. 26, nec contradicit Pagius ad hunc annum corde tuo in itinere maris
n. 31. Sunt tamen qui credunt, iUum Amalarium , exposuisti, nobis dirigcre
qui anno 825 cum Haltigario episcopo Cameracensi digneris, ad augmentum et statum sanctae Ecclesire
acta concilii Parisiensis in causa iraaginum ad Ludo- nostree; ut qui legerint, et sedificati fuerint, pro le,
vicum imp. detulil, fuisse episcopum Trevirensem; beatissime Domino preces fundant. Iterum
atque adeo hunc vitam usque ad illum annmri 825 obsecro de pastor,
produxisse. (D.Bouquet,tom. VI Script. Rer. Gallic, illa Expositione, quam ipse de Fide et
341, not.) Verum huic opinioni obslat quod Scrutinio seu Baplisma, imperante pise memoriae
pag. ante
jam illum annum, nimirum anno saltem 816 domno Carolo,
veI817 sedem Trevirensemienuer.it Amalarii.succes- exposuisti, ut pariter dirigas. Haec
sor Hetti,proutpatet exhujusepistolaadFrothariuni nostra postulatio [Forte, hac... postulatione] impleta
TuUensemepiscopum, quam inse D. Bouquet ibidem magnam te apud Deum mercedem inveriiri credas,"'
pag. 595 exhibet, scriptamque'censet anno 817, quo f, et pro te plures oratores, et me indignos fratresque
Bernardus rex Italieecontra LudovicumPium turbas nostros in omnibus
ciere molitus est. Videetiam aliam epistolam ejus- servientes, quidquid nobis tua
dem ad eumdem ibidem pag. 397, ad annum 819 ab veneranda almitas jusserit; et nobis de sanitate tua
ipso D. Bouquetio consignatam. Nos MaSenii cal- qui [Forle, quid] nuntiare digneris.
culo adhaeremus, donec meliora prodeant in lucem.
Quod metropolilicam auctoritatem Amalarii Tre- H.
virensis concernil, ipse in fine epistolae de Caeremo- RESPONSORIAAMALARH
niis baptisrai iroperatori ffiodeste insinuat, nullam
sibi hucusque datam fuisse polestatem in suffraga- ADPB^CEDENTEM EPISTOLAM PETRIABBATIS.
neos episcopos; ad quod imperator respondet, ut sic- Desiderantissiraoet reverentissirao ac sanctissimo,
ut hactenus Ceesaream ordinationem et disposilio-
nem de ea re exspeCtavit,ita ulterius eamdem exspe- igitur et merito laudando Patri et fratri Petro gran-
ctet, donec ad illius veniat colloquium. Ex' quibus doevo, venerabili abbati [in] monasterio"Nonantulee,
colligo metropolilicam auctorilatem Trevirensis epi- Amalarius exiguus in Dominoperennem saltitem.
scopi eo lerapore ex quibus causis , nescio , fuisse
turbatam. Certe episcopi aliquot Metenses, Chrodo- Nuperrime suscepi a vestra sanctitaie directam
gangus, Angilramus et Drogo , archiepiscopali ho- epistolam, plenam charitate et humilitate, in qua
nore et ipsi gavisi sunl. Fortassis tunc agebatur de inter alia conlinebalur, ut meum, non tantura
transferenda metropolitica dignitate Treveris Metas?
Verum de hoc alii curent. Nobis sulficit, nonnulla D meum, sed et vestrum, quamvis parvtim opuscu-
suggessisse, quae eruditorum Trevirensium majore lum, qnod inter eequoreas coffiminatiotiescudimus,
inquisitione digna censuimus. vestraecelsitudini scriberem : in quo si quid dignura,
Igitur quaehic cum eruditis communicamus, se- si qnid honestum, si quid rationale reperitur, non
quenli ordine exhibemus. Primo loco collocamus
Epistolam Petri abbalis monasterii Nonantulee ad meee nempe doctrinee, sed vestris inerifo sanctis
Amalarium hactenus inedilam , qua ilagitat ad se precibus deputantur; Unde oro, sanctissime Pater,
mitti Exposilioniscodicem in itinere maris, nimirum quidquid in eo, lemerifate mea faciente ac stulta
temporelegationisConstantinopolitanae,compositum;
el Exposiiionera de Fide et Scrutinio seu Baptismo. praesumptione, irrationabiliter scriptura estj per ve-
Hanc sequitur epistola Amalarii ad priorem respon- stram prudenliam correptionem habere. iriereatur,
soria, designans charlas ad Pelrum mittendas. Ex et nos indulgentiam apud omnes doctores. Scripsi
his prsecipua est, quam subjungimu?, interrogatio
Caroli imp. scire volentis qualiter ipse Amalarius et enim quidquid niihi videbatur justum et honestum,
suffraganei sui doceant et instruant sacerdoles et non eo animo ceu valuerim omnem' reclitudinem
a Scripta est heecepistola post reditum Amalarii Anselmo, qui obiit v Non. Martii 803. (Mabill., lib.
et Petri e Constantinopolitana legatione, anno 814, xxvii Annal. Benedict., num. 22.) Petrus yero diem
post obitum Caroli imp. Petrus in abbatia successit ullimum clausit anno 821. (Mabil., Iib. 29, num 15.)
8917 AMALABJITREVTRllNSrSABJGHlEPiSC. 892
prsesumptibperis indagare, sed tit tafigerem meOiti- J\4eqtiestrati stiffitts,aliqua itiquireie de NveiutnaWbus
ceplo titfoS \Fofte, vlrbs] industrios, qtii faCillime officiis et de aliis qum in die agunlur; et de Cceria
pbssent rei veritateiri dilucidare ejus, quam vehe- Domini et Parasceve et Sabbato sancio. Ad quod si
menter desiderabaffi. vestraeoratipries meme perdttxerinl, eredo meis mo-
"Sfcripsi, ut rioslis, qtiod illos arbitrabar imitari tibus adesse et adfuturam fore ffiisericordiamDo-
qui ,in choro stant et cantant inlrante episcopo in mini. Valele in Christo!
ecclesiami ut postea ;sequehti opere demonstrabitur, ni.
qum conscientia [Forte, consenlieiilia] esset [in] toto ' «
nostro officio,quod agitut inmissa, sive in psallendo, INTERROGATIOCAROLI 1MPERATORIS.
sive in siiu, "sivein iquaiitisle,siveih quarititatecum In nomine Palris, et Filii, et Spiritussancti. Caro-
nosttis authenticis, quos otnnis Ecclesia colil; repu- Ius serenissimus Augustus a Deo corohalus, Magntis,
tans apud me.nihil stalutum esse in-Ecclesia, neque pacificus iiiiperalor, Romanum gubernans imperium,
anfe anticos [antiquos] Patres, neque apud recen- qui et per misericordiam Dei rex Fraricorufii el
tiores.quod ralione careat. ,Si enim gentiles argu- Longobardorum, Amalarib venerabili episcopo,aeter-
mentantur [Forte, argutantur] ludos aliquos suos naffi in Domiriosalutem.
allegorice ,p.roroere (sicut aleatores, qui perhibent ]B Ssepiustecum, imo et cum cseleris collegis [Pez.
tribus.tesseris.s.uis tria tempora significarj,,,preesens, addit tuis] familiare colloqtiiuffi,de utilitate sanctoe
preeteritum et ifutiirum; et vias eprum senario nu- Dei Ecclesise habere voluissemtts, si absque molestia
mero distinguunt, propter sex oetates hominum, cprporali id efficipoluisset. Sed quamvis sanclitatem
qrianto magis Christianam industiiam ac rationem tuam in divinis rebus tota interilione vigilare noii
[Ms., orationem] sibi aDeo concessamliullo modp ignoremus, omiltere tamen nOn possumus, quin
excederet frustra aliquid statuere? Non ideo exem- tuam devotionem, sancto incitante Spiritu, nostris
plum de gentilibus posui, Ut eos imitemur; sed Si apicibus compellemus atque commonearaus, ut ma-
illi hoc vel illud argumentantur [Forte, argutantur] gis ac magis in sanela Dei Ecclesia studiose ac vi-
rationis, quanto magis totum, quod rationis est, gilanti cura laborare studeas in praedicationesancla
Chrisiianus sequi debet, qui summserationi Deo se et doctrina salutari; qualenus per tuam devolissi-
sponsorem facit. Non ideo Dominusvillicum iniqui- mam solertiam Verbum vitoeaeterneecrescat et cur-
tatis laudatum esse dicit, ut i.llum imilaremur, sed rat, et ffitiltiplicelur numerus populi Chrisliani in
si ille ex yilU.ca.luiniquitatis prudenter sibi in fiitu- laudeffie't gloriam .Salvaloris nostri Dei.
rum providit, quanto magis oportet Cbristianum.ex Nosse namque [AL, itaque] per tua scripta, aut
juslis censibus acquirere, qui eum recipient in( C per le ipsum volumus, qualiter tu et suffraganei tui
eeterna tabernacuja ? Rogo, Pater, ut non ad pubUcas doceatis el instruatis sacerdOlesDei [et] plebeffivobis
aures libellus nosler mittatur, ne inlret in dentes commissam de baptismi sacramenlo, id est, cur
oblrectatorum, neque cachinnis superborum per au- primo irifans catechuminus eflicitur; vel quid sit
ras resultans de humiUimadoctrina paupertatis no- catechumirius?Deinde per ordinem omnia qtieeaguh-
stroe. Quoniam tibn ffie proefero magislrum de hac tur. De scrutinio, quid sit scrutinium? Et de symbolo,
scriptione, sed discipulum inqUireritemqttod diligo quid [AL, quee] sit ej'us interpretalio, secundum La-
scjre. tinos? De creduUtate, quomodo credendum sit iri
Addit etiam sanclitas yestra in epislola commemo- Deum Patrera omnipotentem, et in Jesum Christuro
rata scedas, qnas legisli missas ad domnum Garo- Filium ejus natum et passum; et in Spirilum san-
lum imperatorem a nostra parvitale, de Scrulinio ctuffi, saiictam Eeelesiam catholicam, et caetera quoe
et Baplisterio, praedicto operi innectere, quod noti sequuntttr in eodem symbolo? De abrenuntialione
distuli, preeponens.illud,quoniaffi anlea quisquis ca- Satanee etdeomnibus operibus ejus alque poropis,
techizatur. et bapti.zaturquam perveniet ad sacros quid sit abreiiunliatio, vel quee opera diaboli et
ordines.Addidie.tiam et ipsas epistolas, quas glorio- ." pompee? Cur exsufflatur [AL, irisufffatur], et cttr ex-
sissimus imperator memoratus misit nobis; in ririma" orcizatur? Cur catechuminus-accipit salem? Quare
nos excilans ad id faciendum, in secunda preebens tangantur nares, pectus ungatur oleo? Cur scapulae
aucloritatem operi facto. Similiterque vos precor, ut [JIJTs.,spaduloe]signenttir [AL, scapulae lavantur] ?
npn pigeat dUeclipnem yestram perlegere ea quae Quare pectus et scapulae linfentur? Cur ajbis indui-
modo addimtiSjetille non legit, ut sicut ea quaeipse lur vestMentis? Gur sacro chrismale caput perungi-
legit, sic ethaecquae ypbis leguutur, ex vestra sancta lur, et toystico tegitur velamirie, vel corporeStsan-
aucloritate corrigantur, quaecorrigenda sunt, et fir- guine Dominico corifirmatur?
mentur, quaefirmanda sunt. Mihique libuit vestram Heecomnia subtili indagine perscripta nobis,. sicut
epistblam operi yobis specialiter directo praeponere diximus, ntinliare satage : vel si ita teneas et.proe-
cum-versibus quibusdam -marinis. Vos enim meum dices, aut si in hoc quod praedicas, teipsum cttsto-
nulfuni lafere volo- Pertractavi, poslquam corpore dias. Bene valete [AL,vale] et pra pro nobis.
-» Haecest epistbja sflb eodeffitenore ad alios qtto- zium, Mabillonium, Martene, Pezium. Ex quibus
uqe regrii archiepisebpos anno circiter 812 missa; lecliories variantes hausimus. Vide vero Pagiuffi ad
-
•restant quoque aUquorum resporislones apud Balu- annum 812, num. 12et 15.
893 EPIST. M CMtEMONffS BAPtlSMI: 894
IV. Afiderii tetiere per bpera charitalis. "Et sictit ''Augus^i-
RESPONSIO AMALARIIEPISCOPI. nus ait in libro de Fide etOperibus (Cap. f?, ntiih.
Gloriosissimo et exceileritissimo Augusto, a Deb 49): t. Sic catecJiizandoseos qtfi baptisffiumpetunl,
coronalo, Garolo serehissiftio, Vita saiusque perpe- ut nori solum audiant atque sriscipiarit qttid cfedere,
tua. Verum etfaffi qualiter debeant vivere : sic pVoriiitli
Domine mi Cbristianissime Mperator. Mislstis sA fidelibus vitaiti oeterham, ttt riori etiarii per fideiti
servulum vestrum inquisiliones, secMdum vesifaffi fiiOrtuarii, qusesifte bperibuS salvare rioii potest, tid
Msericordiaro, de saero baplismate,per ofdinem in- eairi se quisque posse pervenire arbitretuf,' sed per
terrogantes cur unaqtieequeres agatur in baptisieiib illam fidem gratiee, qu:e per diiectibriemoperafur. i
ut in scrutiuio : sicut itt omnibus Christi exemplum De qua iristnictione, si quis Vult, satfs rej^ferire
sequiMtii, sic et in isto; qui ad libc intefrogavit potest in Augustinb de catechizandis rttiiibiis. Bii-
Philippuffi,ut doceret, dicens : TJndeememus-panes, per parvulos orationeffi faciarit _\Ms.,faciffiris], ut
ut manducenthi'(Joaii.\i, 5)? Tamen, Ut Evatigelista ccecitas cordis in eis depellalttr, dirririipantur iaqtiel
ait •:Ipse enim sciebatquid esset faciutks: Quatiquam Satanse, quibus fueraat Colligati, et idotiei efficiari-
idonCusnon sim vestrae interrogalioni respoiidere, tur per ittCreffienla et ministrationeni nieffibroruni
tamen inobedientem me non opoitet esse, quifi om- B ea cognoscere queedirnittenda sutit, et qtiee teiierida.
nibus Sensibusetinteileetti ffieovestris sanctis jussio- De scrjilinio.
nibus obtemperein. Ideoqueqtiod eoiijieere posstimus
In scrutinio quippe facimus signtiffl crucis super
.[AL, potuinius], scripsinius de his rebus qtise vestra in Romano Ordine,
domifiatio interrOgavit, et qubd iii prbriiptu inveni- putros, sicut invenimus scriptum
admira-
muS in diclis sanctorum Patrum, iliuc 'ffiagis aciem et genuflexionem et adjurationem [Edit.,
Tiomiriicaiffi
mentis direximus ex 'his quae adffionitiorii vestree fioiietn]; et docemus orationem palrinos
yidebamus. NbS vefo si- et riiatririas, tit et ipsi similiter faciarit, qttos sttsCe-
cbngrua quanquam igriari surit a saCfo baptismate. 'Sitailllef docemus
mus, noti cessamtts pro vobis et vestra misericordia, piUri in nbstra lirigua .yeftitur,
exercetis in oftines Dei Deo synsbolum, qtibd signum
quaffi cultoiMS,grafias Vel cbgriitio.QuandOdividebariltir aposloli per'totum
agere, et stabilitatem atque sapieritiaro MprCcari brbetii
pfieaicatibfiis eausa, dederunt illud [sigritim]
vestro regMini; quarum interrogatiOnuto prima
heec consistit : Cur infans catechumenus flatante pradicatibnis, Ut si quis taiia cbtifitefetuf qu'alia ibi
' dicuntuj', cognitiOnerii daret S'e a Christi apostolis
baptismum? , sive a successofibtiseoruffi diQicisse.
De cuiecliumenis
Sciffius enim, excelientissiffie iffiperator, omnes G CM»'in fronte faciamus signum.
hoMnes stib peecati jugo teneri ab ipsb ariiculo na- .Sedes vereciuidieein fronte solet esse. Siquidem
livitatis ejus, usqtie kd sectttidaiti tiafivitatem; et Judeei in fronte erubescunt credere iu Ultim quem
veridicaffi esse sentetitiaffi' Psalffiistee, qui inquit, norunt crucifixum,. ut Paulus apostolus ait c Noi,
Ecceehim in iniquiiaiibus Cdncepiussum, etin pec- aulem prmdicamus Ghristutn crncifixum iudwis qui'.
calis concepitmeiiiatei mea (Psal. i, 7). Et hoc est dem scandatum, genlibus autem stultiiiam (J G'ot. i;,
propter inobedietttiam priM hbminis et ejus frans- 23). Sed inos credimus per Crucifixum salvari, de
gressionem, a quP dueimus briginem carnalem : et cujus noniine Judaei erubescunt, >cujus nos nomine
non posse nos refbrmari ad imaginem ejus qui nos credimus muniri; atqueideo ihfronte signumcrucis
creavit, nisi per salutare baptisnia, quod nondum facimtis, ubi sedes verecundiae<<est,sicut jaffi dixi-
" ""
accepiffius; neque patet aditus regni cceloruin, nisi mus>
renascainflr ex uqua et Spirilu sanclo (Joan. ni, 5). Quali signo signemus nos. :•.
SuffiusetiM ante "baptisnia in tenebris ignorantioe; Et nonalio signo sigriamUsribs, riisi sigriocrttcis';
ih desideriis carriis ambularites, facimus ea quoenon quia Doffiinus in came nattts vexilluffi cfucis, quo
conveniunt: yivinius securidum veterem lipminem,- a
Tjsuoruffi frontes signaret, affereus, tit destrUefbt
qui corruffipitur secutidumdesideria erroris. Ideoque mortis imperiuffi; etpef tale sigriuni fecogftoseat
qtii desiderat secutidtiffinovurii homineniTreformari, contraria polestaS; priricipatum se pcrdefe 1A'istis,
necesse est ut inslruattir a dpctbfibus Ecclesise, quos Deus vocavit adigratiam baptlsirii. illud sigriuiti
quaUs ante baptisttum sit; qualis post baptismum faciuntin frotttUitts«oruffi presbytefi, acolythi, pa-
futttrus per Dei gratiam, tit de tenebrispeccatoruni in trini et matririse. Scribitur in 'a3dific3.tiorietempli,
lucemVeritatis conyerfafuf; relicfo nomine falsoruro qtiam vidit Ezechiel specialiter esse feriesiras obii-
debrum cblat unttffl Detthi vivumet veruni. Et post- quasin thalamis et in frontibus eorum, qui erahiih-
quamhoecpercepita cathbiicb doctore,,Catechumenus tra portamundique per eircuilum (E'zeCh."XL\"it).
dicituf, [id est] instrucius sive auditor, Quod sicexpotiit beatus Gregoritis-(Lib.iii'ft 'Ezech.,
Non possumus cognoscere veritatem, antequam homil. 5, num. Ifl) : « Nbiaridurii vefb, Iflquieris,
sciamus quid sit falsiun. Igitur oporlet nos docere quod intra portam uhdique per circuittirii feriestrss
iUuffi, a quo recesserit peccarido, et in quo errore obliquse esse memorantur. Non ettim coritemplatio-
perinarieat: et postea in qnem pporteat credere, et nis;gratia siimMs datur, et miniffiisnofi datulf, sed
Edit., sacrum fronte, absque sensu; Canis., smrum froniem:
895 AMALARUTREVIRENSISARCHIEPISC. 896
saepe [hanc] summi, saepeminimi, saepius remoti, A nobis omnia necessaria. Et dimitte nobis debitano-
aliquando etiam conjugalipercipiunt. > stra, sicut et nos dimiltimus debitoribusnostris.:Quo-
Cur seplies scrutinium agatur. tidie peccaraus, et ideo necesse est nobis dicere
Scrutinium fit antePascha septies; septenario .quotidie : Dimittenobisdebita nostra, sicut et nos di-
enim numero seepe universitas designatur; sicut mittimus debitoribus nostris. Te donante, Deus,
Joannes scribit septem Ecclesiis (Apoc. i, 4) quae molle sit cor nostrum, ut cito ignoscamus, et tu
sunt in Asia. Per has enim seplem Ecclesias omni ignoscas. Et ne nos inducasin tentationem.Ne per-
Ecclesiaescribit. Septies perscrutantur [id est, per- miltas nos a diabolo ita tentari, ul superemur. Sed
fecte perscrutantur], si ea fixa menle leneant, quae libera nos a maio, id est, a peccatis quaegessimus.
audierunt a magistro; et quodammodo quasi tene- De symbolo.
bree fugantur a.catechumeno, ut in profeclu scruli- Symbolumautem sic : Credoin Deum Patrem om-
nii illuminentur ipsi catechumeni; unde et in scru- nipotentem. In Dominumvivum et verum, Patrem
tinio acolythisplurium minislerium impendilur, qui eeternuniaeterni geniti. Omnipotentem,qui et pecca-
accensoressunt luminum. Et ideo aulumavimus nos loribus reddet supplicia secundum sua merita, et
in priore oratione dicere : Omnem cwcitalemcordis justis proemia.Creatoremcmliet terrm, id est, spiri-
ab eo expelle; et in ista, quae posita [Ms., quae po- B tuaUscreaturse et corporalis. El in Jesum Chrislum
Filium ejus. In Salvatorem, Unctum. Filium ejus
stea] dicitur in scrulinio, mternam ac juslissimam Dominumnostrum]. Quia solus nos redemit
pietatem tuatn, dicimus : Ut digneris evs illuminare [Uhicum
lumine intetligentimtum. pretioso sanguine suo, qui per Isaiara dixit: Torcu-
lar calcavi solus et de gentibus non est vir mecum
De genuflexione.
(Isa. Lxm, 5). Natum in tempore novissimo, ex Ma-
Genuflexionempro his facimus, sicut Slephanus ria virgine. Passum pro nostra salute sub Pontio Pi-
fecit, qui nondumbaptizali erant, inquiens : Domine lato; id est, sub prseside Pilato, qui de Ponti insula
mi, ne slatuas illis hoc peccatum (Act. vn, 59), quia fuil. Crucifixus, in cruce suspensus. Mortuus, cor-
nesciunt quid faciunt. Similiter pro istis oramus, ut porali morte; et sepultuscorjiore triduo. Descenditad
Deus illis non imputet quod tandiu erraverunt et inferna, anima tantura. Tertia die resurrexil a mor-
jacuerunt in peccalis, sed secundum magnam mise- tuis; corpore resurrexit inorte destructa. Ascendit
ricordiam suam eos ad baptismi gratiam perducat. ad cmlos,apostolis videntibus, in forma qua venturus
De oratione Dominica. est ad judicium. Ascendit ad ccelos, qui nunquam
Oratibnem Dominicam sic docemus : Dominus defuit coelastibussedibus. Sedel ad dexlramDei om-
docuit discipulos hanc orationem, ne superflua pe- C nipotentis,id est, regnat in regno Patris sui, in quo
terent, et ea quse ad eorum salutem non pertinent. nihil sinistrum manet et manebit. Inde venturusju-
Septem petitiones sunt in hac oratione Dominica. dicare vivoset mortuos. Eam formam quam Judeei
Tres pertinent ad seternitatem, quatuor ad necessa- , crucifixerunt, impiis et justis demonstraturus; justis
ria nostra hujus temporis, quae in islo mundo [Ms., vero eam formam tanlum quam Judaeiincreduli non
modo] continentur. Pater noster qui es in cmlis, cognoverunt. Judicare vivos et mortuos, juslos et
sanctificeturnomen tuum. Te Patrem Deum invoca- peccatores, unumquemque secundum facta ejus.
mtts, qui voluisti nos facere tibi filios adoplivos, et Credo in Spiritum sanclum, qui aliquo modo [Jlfs.,
in aniinabus justis sedem vis habere, ut sanctitas aliquando] donumDei dicitur, el amor Palris et Fi-
nominis lui, queeapud te est, maneat in nostro pe- lii, sive communicatio; in quo donofit remissio om-
ctore. Adveniat regnum tuum. Deficiat quotidie re- nium peccatbrum. Ideoque qui blasphemaveritin Spi-
gffiimdiaboli, crescatque tuum.Vel illo modo, sicuti ritum sanctum, non remittetur ei, nequein hocsmcu-
claffiant in Apocalypsi: Usquequo,Domine, sanctus lo, neque in futuro (Matlh. xn, 32; Marc. nr,
29).
et verus rion judicas et vhidicassanguinem noslrum Sanctam Ecclesiatn catholicam_,universalem congre-
de hisqui habitant in terra (Apoc. vi, 10)? Quod ita gationemjustorura, et unifateni fidei credimus esse.
expositum videmus in libro domni Bedee(Beda in D Sanctorumcommunionem,in vinculo pacis unilatem
cap. \i Apoc.) ; t Non hoc odio inimicoruffi, pro Spiritus servare credo. Remissionem peccatorum,
quibus in hoc saeculo rogaverunt, orant; sed amore quse, sicut diximus, fit in dono Spiritus sancti. Car-
sequitalis, quo ipsi Judici, ut prope positi, concor- nis resurrectionem; septimam sabbati credo j'ustos
dant, diem judicii, quo peccati regnum destruatur, recipere absolutos a corppre terreno, et erunt in
et resurrectionem exstinctorum corporum advenire magno gaudio secundum
uniuscujusquemansionem;
precantur. Nam et nos in preesenti, cum pro inimi- atque exspectare octayum diem, in quo corpora sua
cis orare jubemur, dicimus tamen Domino orantes : recipiant
inlegra atque perfecta : irapii ad suppli-
Adveniatregnum tuum. >Fiat voluntas lua, sicut in cium, justi ad vitam aetcrnam
cmlo et in lerra. Per coelumspiritualem creaturam bitatione ita [Vere et absque du-
credimus].
intelligimus; per lerram, corporalem. Ita fiat, Deus De exorcizatione.
Pater, vpluntas tua, ut ea queeanimo cogilamus bo- Exorcizatur, id est, adjuralur, sive increpatur
na, perficere valeamus opere per corpus. Panem diabolus, sub quo sunt omnes qui cum peccato
nostrum qugtidianumda nobis hodie. Semper quan- nascuntur, ut recedat a Dei creatura
[Edit., a Dei
diu nos sumus in hoc saeculo, dignare ministrare natura].
897 EPIST. DE &EREMONHSBAPTISMI. 898
De exsufflatwne. A renuntient, id est, contradicant Satanae contrariae
Exsufilatur itaque, quia tali dignus est ignominia potestati, et omnibus operibus ejus et omnibus pom-
desertor antiquus. pis ejus. Dicimus illi: Contradic Satanoe , cum pro-
De sale. pheta David: Obliviscere populnm iuum et domum
In ipso scrutinio benediclum salem ori imponimus patris tui (Psal. XLIV,11). Postea et omnibus operi-
DOStprimam orationem, qua dicitur : Omnipotens busejus, quae sunt fornicatio, idolorum servitus,
sempiterne Deus, respicere dignare super hunc famu- veneficia , homicidia , ebrietates, comessationes et
lum luum, quem ad rudimenta fidei vocare dignatus his similia. Quaequamvis ad carnis voluptates per-
es, et reliqua. Ut postquam instructus fuerit a ma- tineant, tamen opera sunt Satanee, qubrum suasor
gistro ecclesiastico, recognoscat verba sria condita et investigalor est occultus. Haecsunt quae regnant
debere esse sale sapientiae,'sicut Paulus aposlolus in diabolo sine carne : superbia, invidia, inimicitiee,
scribit ad Colossenses : Sermovesterin gratiasale sit: contentiones, aemulationes, irae, rixoe, dissensiones,
conditus, ut sciatis, quomodo oporteat vos unicuiquei secteeet reliqua. Quamvis ea Apostolus (Galat. v,
respondere(Col. IV, 6). 19 seq.) opera carnis dicat, tamen sine carne regnaut
Quomodofial novissimum scrutinium. in diabolo; et sunt quodam modo opera carnis, quia
Et illud scruliniuin finitur sabbato ante Pascha. B - suntopera bominis : et homo vivendo secunduni
Ipso die facimus septiroum scrutinium, sicut in Ro- semetipsum, hoc est secundum hominem, factus
mano Ordine iuvenimus scriptum, et legimus super est similis diabolo, quia et ille secundum seipsum
iUos: Nec te latet Salanas. vivere voluit. Haecopera Satanae dicimus , quorurii
De taclu narium et aurium. aliquorum suasor et instigator est, aliquorum caput
Post hanc lectionem tangMus eorum aures et na- et origo. Novissime : et omnibus pompisejus, quae
res, et dicimus eis : Ephela, in odorem suavitatis. sunt inanis jactantia, homines terreni, canora mU-
Nares tangMus, ut admoneantur, quandiu spiritum sica, in quibus ssepe solvitur et mollitur Christianus
huj'nsvitae trahunt, semper in his perseverent, quae vigor; spectacula turpia vel superflua, et reliqtia.
jam didicerunt el adhuc discunt ab orecatholicoruii Deinde perscrutamur patrinos et matrinas, sipossurit
virbrum; et ideo sputo presbytefi tanguntur. Simi- cantareDominicam.orationem et symbolum, sicut
liter dicimus de auribtts, quasi dicat presbyter : fi- preemonuimus: acposteaper ordinem, sicutin Ro-
dem, quam ab isto ore didicisli, et quoe per aures mano Ordine scriptum est, sacrum officium peragi-
ihlravit ad animam, quandiu spiritum vitae lmjus mus, usque ad sacratissimuffi opus baptismatis.
naribus trahis, seniper tenere memento, ut dicere
'
(J Recapitulatio.
possis cum Paulo apostolo : Christi bonus odor su- - Is qui baptizandus est jam catechumenus, id est,
mus (II Cor. n ,15). Et iterum dicat auribus : Aures
istae, Deo miserante, semper apertae sint ad intelli- bastructus [F. deest esse dehet], ut recognoscat er-
genda verba disciplince Dei; ut dicere possit: In rorem pristinum et inteUigat lucem veritatis. Acce- >
obauditu auris obedivitibi (Psal. xvn, 45). pit salem sapientise, ut turpiloquia declinaret. Adju-
- De unclione scapulm el pectoris. ratus est diabolus, qui fuit in illo, cum signo crucis,
Postea tangimus de oleo sancto scapulas et pe- ut recedat a Dei famulo : et inde fit geriuflexio ad
ctus, et dicimuseis : Abrenuntias Satanm? et caelera Deum, ut Deus iUum expellat a suo vocato. Orare
quae sequuntur. Per oleum namque misericordiam pro semetipso jam doctus est in oratione Dominica.
Dei novimus signari. [Quos autenrper oleam, nisi Quomodo credere opOrteat, jam audivit in symbolo.
misericordes accipimus], quia Graece eleos [eXsof],' Admonitus est per sputum presbyteri, ut quandiu
Latine misericordia interpretatur. In scapulis, sive spiritum vitoe hujus naribus trahit, fidem , quam
in humeris fortitudinem brachii terreni hominis po1 audivit per aures, teneat. Post auditam fidem ungi-
nimus. Brachia operantur et manus, quaein brachiis tur inter scapulas et pectus, ut Dei misericofdia
positaesunt; et ideo autumaffius per scapulas desi- cogitationes bonae ef opera corroborentuf in ed, et
gnari fortia opera hominum; et per pectus, ubi Drecedat ab omni malo, quod ad membra Satanae
quodammodoconsistit cubiculum cogitationum, vo- perlinet; et faciatbonum; et confiteatur se credere
lumus designari bonas cogitatiories. Oleo. sancto, id in Deum Patrem omnipotentem, et in Jesum Chri-
est misericordia Dei, unguntttr, ut sciant semper de- stum Filium ejus, natum ex Patre ante omnia sae-
precari misericordiam Dei, ut dirigat corda et opera cula; factum ex muliere in tempore npvissimo : et
eorum in charitate Dei et patientia Christi, ut reco- inSpiritum sanctum, et reliqua. Sicqrie cbnjungitur
gnoscant se non aliter bonum operari posse, neque [F. deest Ecclesiae]sacro fbnte baptismatis.
veUe, nisi per misericordiam Dei. De unctione capitis.
De abrenuntiatione. Post hoc salutare lavacrum linitur caput ejus
Interrogamus iUos quos ante instruximus in fide, sacro chrismate, unde sacerdbtes et reges unctos
et quos postea scrutati sumus , si adhuc perraansis- esse novimus in Veteri Testamento. Ut inleUigat
sent in his quee primilus didicerunt; el si se caecos baptizatus regale ac sacerdotale ministerium se ac-
cognovissent, et modo prosperasse ad lumen, eo quod cepisse, quia illius corpori adunatus est, qui Rex
perfecte, id est seplics, illos scrutati sumus : si ab- gummus et Sacerdos est verus : et regnum sperar«
899 AMALABIITREVIRENSIS ARCHIEPISC. EPIST. DE C^REM. BAPT. 900
debet perpetuum, et bostias immaculatae conversa-1A Potest fieri ut qui alieno peccato sunt Ugali, aUena
lionis Deo semjier offerre. professione solvantur.
De tegumentg cqpitis. Hoec,piissime Mpefator, causa obedientiae postii-
Tegitur jjpstea lintep. Et boc de Veteri Testa- mus, quia dignum est yestrse voluntati omnibns viri-
nienlo assuniptum est,; sic enirn scriplum est ih bus obedire. Tamen in omnibus his quse diximus
Expdo : Fitios quoqueiUius,sc,iliceikaron, applicabis parati sumus auribtis inclinatis a doctoribus [Ms., a
ci indues lunicis lineis, citigesque,balteo , Aaroti scilir doctoribus inclytis] cprrigi et emendari, De noslra
cet et liberos ejus , et impones.eis milram (Exod. credulitate hsec dicimus et"recepimus , quod Isaias
ixix, 8, 9). Jam percepta gratia. sacri baptismatis dixit : Verbum abbreviatum faciel Dominus super
tiori fecoiifidat vjribus suis, sed semper deprecetur texram (Rom. ix, 28). Crediffius unum Deum yivuffi
ut protectus sif coelesti.auxilip.ProlectioiiemDoniini et verum semper esse immutabilem, tamen niutabi-
p.reeclaramvolumus intelligere per Jinteuro quo caput lia operantein, nunquam esse sine sua sapientia, hoc
tegitur. , , est, sine Filio suo; neque sine ejus voluntate, boc
'
. Deindumento.. est, sine Spiritu sancto. Deus Pater in hona voluntate
.Albis iiuMttir yestiineii.tis, ut scjat se inyiolatum sua omnia creavit per sapientiam. CredMus tres
cpfpus possidere, et charilate Spiritu. sancti illuslra- B persoiias Patris et Filii et Spiritus sancti, et recepi-
tum cor se habere : sive recognoscat se justitiam et mus versus Sedulii:
nuptiajein vesfem habere. Per veslimenta enim NOQquia, qui sunimvis Paler est, el Filiushic est.. ,
Sed quia, qiiodsummusPater esl, et Filiusliocest.
«pera justitiee intelliguiitur, unde dicitur eis : S.ac_er-
dpfespjd^atitjt-rjuslitia (Psal. cxxxi, 9)- Filium solum assumpsiss.ecarnem huro.anam, ut vi-
D.e cotifitmationecorporis et satiguinis. sibilis foret jiominibiis; hunc baptizatum, quia ppor-
febat nps baptizari; bunc mortuum corpore munda,
Corififmatur-postea eorpore et sangriine Domini, ut nos morereinur peccatis; htinc resurrexisse a
Ut sciat pbr talia mysteria diabolum exprilsum ab mortuis, ut nos
speraremus resurrectioneui; hunc
ejuscorde, ac Ghristuffi inhabitafe ita ut eonfiden- venturum ip npvissirop judicio , quando segregabit
ter-dieamus : Omnes, qui in Cliristo baplizali eslis , pves ab heedis et
, postea solos malps in Merno, hoc
Gkristww induislis (Gai. iii, 27). est, iti pqehis viclurps; justps soJos in regno Dei
De parvulis nbn ioquentibus a peate fegnaturos. Heecest., justissime imperator ,
"Quamvis parvuli per eetalem non possint intelli- n.pstra cfeduUtas, haec est spes fjirroa,hunc Deum
gere ipsam cbnversioriem ad Deum alque bredulita- _ ainamtts, quem ardentius amare desideramus.
tem , credimus tamen eos ad Dominum converti,T h Dixistis, serenissime impefator , veUevos scire
prppter conversipnis saeraffi.entum, et fidem habere qualiter nos et suffraganei nostri doceremus populum
propter fidei saorameutum, sicut legimus iu Augu- Dei de baptismi sacramento. Haecprout potuimus ,
gtini epistpla ad Bpnifaciumepiseopum , de parvulis .proelibayimus..S.uffraganeiisest noinen medieesigni-
requirentem, ubi dicif: < Ipsa responsio adcelebra- ficationis; ideo nescimus quaje fixum-ei apppnere
tjjonempertingt sacramenti, sicut de ipso [baptisnio] debeamus, ut, presbyleroruro, aut abbatuni, aut dia-
iApostoJus:, Cotfsepitl0.,,. inquit, sumus cum Christo cpjiorum, et cseterorum graduum inferiorum. Si
pe$ bapt,ismumitimortejni (Rom._yi., 4). Non autem forte episcoporum nomen, qui aUquando vestree
aif, sepulturam.significavimus, sed pforsus ait: conr civitati subjecti erant, addere debemus, pro ut hoc
seputyisuinus,.Sacraffientum ergo tantee rei nonnisi npn iniputet dominus servo suo, quia usque in pree-
ejusdeni rei ypcabujp nuncupavit. Itaque parvulum sens, teinpus non siim ausus ea attingere, quoe nobis
etsi npnduro fides illa, quoein eredentium voluntate injuncta non sunt; sed paratus sum omnium Christi
epnsistit, jam tamen ipsitis fidei sacramentum fide- .servorum vestigia sequi. Et si forte p.resbyterprum;
lem facit. Nam siciit credere respondetur, ita etiam supradiclum ordinem docuimus illos et admonuiuius,
^delis vocatur-; non rem; ipsam meate aMuendo, 'j) ut ssepe doceant pppuhim. Dej., yana hujus muadi
rei sacramentHm percipiendo. Cum autem relinquere et vera coslestja petere. Ex hoc, unde me
" sed ipsius
se homo sapere coeperit, non illud sacramentum .cogit vesfra jussio responjl.ere : si in hoc, quqd prw?
repe.tet, sed inteUiget, ejusque voluntati consona ' dicq,, mt,,ipswri custodiflni,ila respondeo : Oculiinei
ejus voluntate coaptabitur. Hoc quandiu non potest, semper adrDfitninmi, quo.niamipse evellel de laqueo
valebit sacraffienlum ad ejus tutelam adversus con- pedes meos (Psal_._xny,15;). Sciat, domine.M , san-
t|arias pptestates:; et tanttun. •valebitj ut si ante ctissinia gubernatift yeslra, nulli me preedicare, ut
majoris usum [AL, ante majoris asum eetatis, vel peccet. Et tamfiii reoolo sententiam beati Jacobi, ubi
a rationis usu] ex hac vita emigraverit, per ipsum ait: In muliis enitn gffendimus omnes(Jac_,_m, 2).
sacramentum, commendante Ecclesise charitate, ab Cum summus Christi Ip.queretur apostolus,proemisit,
i& cbrideriiriatibtieqiiae p'ef unuffi homiriein iiitravit in muttis , et subjurixit,' omnes; ut tanto cautius se
ifi mufidiiiti; 'Christiarib'adjutorio libefetuf: >Htic- itiiperfecti quoque'iri ibqueiiidb,vel agerido cifcttm-
usque Atigustinus de Jiarvubs non loquentibus. spiciant, quanto cerlius cognoverint, qaiariec pef-
t Vide quee di.ximusin. Mbmto praeyip.
11n cod. $, Gajli Tilulus : De pamdu non ' ' iiitetli- r
geritibus ei iuhcfiderii haoentious,
901 THEODORUSARCHffiP. GANTUAR>— PJKNITENTIALE. -- EPIST. DEDICATORIA. . 9)02
fecii quidem b,oni, et qui Spj.ritussanctigratia duce A referimus, rnaxime quia cum ipsa perlegerein prae-
incedunt, hujus vilee viam •sine offensione peceati sentia nostia fecissemus, catholica et otnni laude
aUcujus transilire ullateriuspossent, alqueidebdoce- digna inveriiffius.EtJipc, qubdnbblsobedien^fuisti,
mus sic : Si cotifiteqniurpec.caM.ngsira.,..0_elisei et ripstris jussionib.us a<^ej»?*l-cur^lir^f»tiam
iuslus est, ul remittat ngbis peccata.nostra (JJgan. i, agiffius. Quamvis enim;tuam sanctitatem in spiri-
9); quia sine peccato in hac vita esse npri possu- tualibuset Christianis docfritiis, sollicitatiresse non
mus. Prima salufis spes est confessip, nec qjn^mie se ignOfamus, adhuc te monemifs,eTex|iortariiuf,,' ut
justum putet et ante pculps D,eierigat eervijcem; magis ac magis in Ghristiana: dpctrifi.a e! prspdica-
dehide, dUectio, quia charitas Dei operil muliitudi- tiorie saricta offines qiii sub fudregimine consistunt
nerii
' peccatorwii
' (I Petr.
!: iv,: 8).
: .et ad tujani dkecesim' pertirient ,"Mbriere non grave-
-"" -. % , : ., '.'. ;ris. a De episcopis sufffaganeis ad;Ecclesiam Trefo-
RESPONSORLACAROLI MAGNI - rtim [Ita rris. locOTKevirorum], in qtia Domirio an-
. Afi PKiEeEDESTBM "EPISTOLAM. riuente te praesulem esse; vpJtinius/,'sicut'anteiitis
Iri nbroiribPatris, et JFiiii, et Spiritus sancjL Ga-, . i^,,iiacte,ntis5nostraffipr^inatMieiri§1: dipositipiiem
solus serenissiffiusAugustuS;,a Deo coronatus,; ma-r- atque jussionem exspectasti,- voiumtis j/tit interiffi ,
gnus pacificus imperafor, Romanuffi gtibernans im- " ' qupd:ad nostrtim veniens [vettefis] cbUbqUiufri, ita
jerium, qtiiet per Mseficqrd.iam Del rex Ffancqrum iexspecfes. G.seterisyero gfad&(ri^
et L^ngobardprjim, Amalarip.venerabiii episcopo, in diacohifeus,e.tpmni cierp, vel plehi tuaelibi cpmmissae
, D.ominosalutem. inter [intra] tuam paroehiarii'CoffimorantUittscuffi
Scripta nobis lua sanctitate directa, grata sus- omni devotiorie pfeedicare et dbcefe Viariivefitatis
xepMus - 4extera~- -pro quo -tibi 4audes et gratias - -stiideaSrBene vale-et ora pro^nobisr -— •
a Hinc j'am patet clausulam illam epislolgsriperibrllirguoe
• -~ - incipit: Dixistis, serenissime imperator, vere
<
ad illam pertinere, de quo dubitabat Canisius.

TIIEOBCIRUi
ARCHffiPlSp. GANTUARIENSIS«.

THEODOM PdllTENTIlLB
emnibus quae reperiri potuerunt ejusdem capitulis: adauctum $ per c,aBjones,s.ele,ctG'§ ex
antiquissima canotmm CoIIectione ms. nee non per plura ex variis Bflenitentialibus
' hkctenus iuedifis
exteerpta expositum ; prseeiatis eeclesiasticffi;
•'.-• disciplinse
i; Monumeritis,
'.''•'• '
qu« ^pptinajs/codM
JACOBIJSPETIT
'""' "'"'' primits in" tueem edidit; cum piuribus conciliorum eanonibus< cotttulii\;\ dis-
''sertationibuietndMsillmtravit^"' -'•-,,

CLAMSSIMODOCTISSHIOeTO¥IBQ ,
OMNICSI BENEFICENTISSIMO ,
- VETEBTJM CpDICIIMlilANTJSCBIPTORUM INDAGATOBI GURIOSISSiaiO ET FELICISSIMO,
ECCLESDEGAI-LICAIM^! JURIS SE.U,LIBERTATJ(S STUDI0.SISSJ.-MO,.,:
ANTOMO VYON DOMINO D'HEROU¥AL!
Tantum tibi debeo, yir clarissime, quantum persolvere nunquam pftssiipa.§e4 ea sunt beneficia ijiua, qua-
' lia olitii laudabat Romanus orator, ut ingentti sit animi, cui ffiultuni4eb.e.lur4eideni p^fiinumvelle; debere.
Certum quoqrie illud est quod ait poela :.
Neutiquamofficiumliberiesse hominispnto,
Ghittis nihil promereat,fostulare id graiiaeappouisibi,
itaqriecum abhinc aliqtiot annis aiiimadverlefem, yir clarissiffie, plerosqtte libro;s nostrorum temporuta
prsestantissimospubUca ftia beneflCeritiaadoriiari; cumqrie sicut lectiteis, ita et Uberalitatis essem particeps,
metiquoaaffimodpsoivereiiomih ' " ' Terura
'' qtiid de roeo' referre posseffi
" ? sequine'
' debuissem
' - ihud
- j^efe '•"""""
^omici corisUittm?
:•''' "'.''"'
Quoniamidfieriquod\is nonpotest, velisid quodpossis.
» Tlfeodo.russsecriiov"nad flnem vergente floruit: enim, licet a'nobis undequaque jam dju requisi-
"non igitur,:sefturi;dum'ordinem cbronologicum, hic tuS„ in manus nostras yen,it1ibef sancti arcliiepi-
Wlocussuus. SediMokcat indulferislector; serius scopi. EMT.
$03 THEODORIARCHIEP. CANTUARIENSIS M
Imo arixio debitori siMlis, cui si facultas, voluntas tamen non deest, undique munus conquisivi nonm-
djgnum quod tibi ofleiretur. Secunda tandem ardori meo favens fortuna Pcenitentiale Theodori archuv
piscopi.Cantuariensis a Palribus et conciliis tantopere laudatum in manns meas adduxit. Quam diligenter
conquisitum sit a viris doctissimis lioc insigne ecclesiasliese disciplinsemonumentum , ipsi aperte declarant.
Antonius Augustinus illustrissiraus doctissimusqne archiepiscopus Tarracoiiensis testatur in prsefationead
Posnitentiale Romanum se nunquam Jegisse Theodori Pcenitentiale, sed in Rurchardi Wormaciensis et
Ivonis Carnotensis collectionibus fragmenta quaedam invenisse. Joannes Morinus, vir summae eruditionis,
declarat in appendice Iibrorum de Pcenitentia , neminem legisse qui se illud vidisse profiteretur prseter
Henricum Spelmannum conciliorum Anglieanorum collectorem , qui testalur manuscriptum conservari jn
bibliotheea S. Renedicti Cantabrigiensisy e quo solos exscripsit titulos capitulorum. Postremo Lucas Ache-
. xius, vir maximse doctrinse, pietatis et auctoritatis, quem propter suorum amicorura diligentiam vix quid-
quam latere pptest, etiam apud Anglos non amplius reperiri, ex litteris quas accepit, affirmat. Nunc vero
quod tandiu expelittim est, in dtiobns codicibtis mss. bibliotheeseThuanse feliciter repertum cui offerrem,
Vir clarissime, nisi tibi veterum codicum mss. iridagatori curiosissimo, felieissimo atque benefieentissMo »
Prseterea tanta est apud omnes doelrinse tuse fama, ac solerlisein dijudicandis veris a falsis codicibus
ffiss. utvel tuum nomen magnumadjiciat pondus tot praeclaris ecclesiasticsedisciplinsemonumentis Theodori
PoMlentiali adjurictis, quse ex innumeris schedis tuis et quamplurimis celeberrimarum, GalHseecclesia-
rum charlulis mecum a te large munificeque communicatis selecta sub tuis auspiciis In lucem prodire
debent. Mihi denique conducit dissertationes meas, notas atque observationes, a le benigne suscipi. Eteriiin
maxima qua quoslibet veritatis amatores complecteris benevolentia primis conatibus meis multum ignoscet.
Si igifur in omnibus veritatem non atligerim, saltem veritatis amorem, quo me nosti flagrare, non spernes:
si forsan ingrati infaustique tibi videantur conatus mei, spero nihilominus non fore tibi injucundum grati
aninii testimonittm , cum scias velim, vir clarissime, quandiu in me vivet veterum ecclesiasticsedisciplirise
moiiumeiitoruni, et EcclesiaeGaUicansejuris seu Ubertatis memoria, nulla nnquam oblivione posse deleri
tuofiim beneficiorum magnificenliam.

PMFATIO.

Ex tot ac tantis ecclesiasticse discipliriae monu- A rum Mercatorem, seu peccatorem laudatos esse
mentis quse nostris lemporibus in lucein |prodemit, ostendimus. Ex quo licet colligere hunc Isidorum
vix ullum est conquisitum studiosiiis , magisqiie a non esse Hispaleiisem , qui obiit anno 636. Etenim
viris doclissimis expetitum, quam PcenitentialeTheo- Theodorus post hunc annum, scilicet anno 680,
dori archiepiscopi Cantuariensis. Omnium quippe floruit.
quae in Occidente exstiterunt Pcenitentialium anti- Sed cum Poenitentiale Theodori quamplurimos
quissimum est et celeberrimum; ad cujus mstar ve- sive Grsecorum sive Romanorum ritus complectatur:
nerabilis Redse Poenitentiale, Romanum , Egberti non mirum si nonnulli quarumdam Ecclesiarum usus
Eborsicensis ,,csetera denique compositasttnt. Absit in eo insoliti reperiantur, aut alii, quos Patres ob
igjtur ut inter vulgares Ubellos pcenitentiales reji- plurimorum infirmitatem ex maxiroa indulgentia
ciatur, quos synodi examinandos esse decreverunt: tolerabiliores esse voluerunt. Ne quis autem iis abu-
ut pote, sicut loquMtttr Patres conc. Cabilon. n, tatur, saltem paucis in praefationeanimadvertemus,
cap. 38 : Quotum sunt certi errores, incerti auctores. quid de illis sentiendum sit.
Etenim auctor est nolissimus Theodorus ille natus Nunc ergo monitus sit lector, morem de iterum
Tharso Cilicise,monachussanctissimus, quiobeximiae baptizandis iis, quos presbyter fornicans, si hoc com-
yiftutis et eruditionis famam a Vitaliano papa an- pertum fuerit, baptizavil, omnino insolitum videri
trstes EcclesiaeCantuariensis ordinatus est, ut tesla- debere post damnatum Donatistarum schisma; ad
tur Beda, lib. iv ecclesiast. Histor. gentis Anglorum, quod defendendum cum tali consuetudine abuteren-
c. i et 2. Hic primus archiepiscopus fuit, cui tota tur, sapientissime censuit Ecclesia eam esse abro-
Anglorum Ecciesia manus dare consensit. Hic pln- o gandam.
ribus conciliis ad ecclesiarum institutionem praefuit, Deittde observet Mbendi licentiam post divortium
ritum celebrandi Paschatis canonicum stabilivit, fornicationis causa , absentiae diuturnioris, captivi-
rectumque vivendi ordinem non solum inEcclesia , tatis, aut cujuslibet rei, ex magna quorumdam Ec-
sed etiam in pluribus aliis constituit, apud Redam clesiserectorum indulgentia ortam esse, de qua ita
lib.iv, cap. 2 et 5. Unde apud offines habebatur, loquitur Origenes tom. XIV Comm. in Matth. , edit.
teste.eqdem lib. y, cap. 8 : Huet. t. I, p. 363 : "H§)]Se napa yeyOKfifieva xai rivss
Princeps pontiflcum,felix summusquesacerdos.
TMVYrjovnivavTVJ?'EzzXvxrtKS e-ivhpc-j/mTIVK,&aic
fwvroffTOO avSpb;, yupi.zlaButyvvcdxoi,
irccpaTaysypinjji-
Nihil yero ampliorem laudem majoremque Theo- fXEVaV KOIOVVZZ; \i\tV.BtU, T. X.*OUfUJV
JJ.BV iv 5 X. 7I'«VTlj
doro coriciliayit auctoritatem, quam ipsius Pceniten- «Wywf,-ilr.bgyup Tijvo-vpLKepifop&v TKUTHV awyY.pimi
tiale. omnibus Ecclesiis propositum velut exemplar •^tipbvoivsniTpiveaBKinupa T« «IT'b\py_ft;vEVojioveTn-
id
tofius doctrinse ac disciplinae ecclesiasticse prsestan- p.kva.xoiiysypupp.iyix., est, jam verocontra Scriptu-
tissimum; cum juxta synodorum decreta id prae- rm legem muiieri viventeviro nubere quidam Ecclesim
sertiffi roandatum esset episcopis, ut inquirerent a rectores permiserant, agentes contraid qugd scriplum
sacerdotibus suis, an Pcenitenliale Theodori studiose est, inquo sic habetur, etc; non omninotamen sine
refert Regino , ratione, hmc enim contra legem initio latam et scri-
legerent atque intelligererit, sicut105.
lib. ii de Eccles. Discipl., inquisit. Quamobrem plam, ad vitanda pejora, alieno arbilrio morem ge-
vix ullum ex Patribus, ullumve concilium reperias , rentes eos permisisseverisimileest.
ab.ipsis Patribus et conciliis frequentius commen- C dePorro neminem nioveat quod Theodorus dixerit
datum. Quod planum fiet siipsum Pcenitentiale eon- muliere post votum nupta, inpotestate esse viri, iit
tuleris cum auctorum ecclesiasticorum testimoniis vota sua impleal, an non.' Hoc enim inteUigi potest
et pluribus conciliorum canonibus; quos ex Pceni- seeundum anliquaffi distinctionem pueUse velataeef
teritiaUdeproffiptos, posteasub titulo Patrum, san- nondum velatse ab Innocentio I inductam in ep. ad
cibruhi,ei synodorum , nec non veterumpontifiCum Victricium cap. 12 et 13, et in canonibus Romanof
Jldmanbrum, a recentioribus auctoribus post Isido- runi ad Gallos episcopos sic relatam cap. 1: <Qtl»-
003 PlL-EFATiO. »0«
ritur dc virginibus veiatis, et mulato pvoposilo,quid A plane eraendat. Alterum, quod nibil exterrium alie-
exinde judicatum sil. Si virgo velala jam Christo , nurave imraisceatur. Necobjiciendum in hisexem-
quse iiilegritalem publico lestimonio professa a sa- plaribus Theodorum citari, cum se ipse Citare soleat
cerdote, prece effusa, benediclionisvelamen accepil; Tlieodorus. Ita in capilulis a rev. ac doctissimo D.
sive incestufficoffimisit, seu volens crimen prole- Luca Acherio edilis lom. IX Spicileg., cap. 12,
gere adultero mariti nomen imposuit, lollens meni- Theodorus dicit: nos vero per misericordiam, etc.
bra Christi, faciens membra meretricis , ut quse Simililer in concilio Heruofordiensi apud Bedam
sponsa Christi fuerat conjnx hominis diceretur. > lib. Hist. iv, cap. 5, et apud Burcbardum lib. xvi,
Et capite 2 : « Puella quoe nondura velata est, sed cap. 39; prceterea eo loci res postulabat, ut quai a
proposuerat sic raaneve, licet non sit in Cbristo ve- se decreta erant, ab.aliorum decretis distingueret.
fata, tamen quia proposuit et in conjugio velata noii Denique ulerque codex ms. Poenitenlialis Theodori
est, furlivaanupliaeappellantur. » nitide exaratus est. Ouodviri in codicibus ms*;.diju-
Postremo usum de non comedendis avibus et arii- dicandisexercitatissimianliquitatis arguroenlum esse
raalibus, si in relibus strangutcntur, vel si oppresserit pronuntiant.
accipiter, in mplius esse cotiimutalum sanctus Au- Quoniam capitula Tlieodori aut ad ipsius Poeni-
gustinus teslalur his verbis,: lib. xxxn conlra Faus- tentiale pertirient, aut iUud multum illustrant, nec
tum Manichoeuni, cap. 13 « At ubi Ecclesia gen- nisi"iu variis libris sparsa inveniuntur; studui ea
lium talis effecta est, utin ea nullus Israelita car- colligere, quoad fieri poluit, sive quse jam sunt
nalis appareat, quis jam aut turdos vel minutiores edita , sive quse nondum edita sunt. Porro nondum
aviculas non attingal , nisi quarum sanguis effusus g in lucem prodiit amplissima capitulorum Theodori
est ? i Quandoquidemigilur Ecclesia Anglovumad . collectio, quam a se optime descriptam benevolc
fidem Christi nuper conversa nondum sic inslituta mecum comraunicavit ex Flandria rediens Nicolaus
erat, ut in ea nuUusIsraelila carnalis appareret.: in- Favier ulriusque juvis et ecclesiastici et civilisperi-
finnilatis ratio hunc adhue exigebat morem, quem tissunus in senatu Parisiensi advocatus,rer.um polis-
etiam post sanctum AugustinumPatres concilii Au- simum antiquarum studiosus, qui celeberrimarum
relianensis u anathemitis poena observandum prae- Flandviseecclesiarum et nionasteviorumbiblioihecas
ceperunt can. 20 : «Ab Ecclesisecoetibusarceantur. diligeriler perscrutatus, lectissimos velui apis uber-
SMiliter et qui bestiarum morsibus exstincta Vel rimi prati flores decerpsit.
quolibet morbo aut casu sufiocata vescunlur. » Quicunque observaturus est qiiaedamesse capitula
En consuetudines,dispensalionisgratia olim per- modo sub Theodori nomine, modo sub aliorum Pa-
. niissoe, quas non amplius tolerat Ecclesia. Si quis trum aut conciliorumtitulo, nonspeciali,sed generali
posthac Ecclesiaecalholicsedefinitionibus Theodovi laudata, his-adhibeat censuram quam B. Petrus
auclorilatem velit oppoiiCre,ad tanti archiepiscopi Damiahus protulit in cap. 12 optiscull quodJnscribi-
defensionemaudiat quod olim sanctus Auguslinus tur Gomorrhianus. Alia sunt Theodori capitula verbi
m lauaem beali Cypriani in causa non absimiii dice- gratia, de numero testium adversus cleiicos, quai
bat lib. i de Baptismo contra DOnatistascap. 30 : vulgo sub nomine Sj'lveslri papseab Isidoro Merca-
« Sed ne videar devitandseprobationis causa ista in tore conficta esse dicuniur: sed ea ab auctoribus
iaudera beatissiini marlyris dicere, etc. Hujus aucto- ecclesiasticis ante lsidori tempora et paulo post
rilatera imperitis objiciunt, ut se quasi recte facere p*-"Theodorum descripta fuisse animadverlimus. In iis-
ostendant, nimirum miseri, el nisi se corrigant a se- dera capitulis plura leguntur de redeniplioiijbuspoe-
metipsis omnino damnati, qui noc in lanto viro nitentiarum, quoeetsi a Reginone et caeteriscanonum
aiigutit imitari. » collectoribus sub nomine Theodori roulium com-
Priusquaffiad capitula Theodori veniam, quorura mendateefuerint, supposit* tamen et vituperabiles
plura forsan ad Pcenitenlialepertinenl, fatendum est J. Morinovidentur. Yerum, elsi non negemus quoe-
id quod ex duobus antiquis codicibus mss. biblio- dam fuisse addita, viro doCtiSsimonOh omnino as-
thecaeThuanse proferimus (in quorum uno conjun- sentimur.
cuim esl cum codicecanonum et constitulorum sedis . _His capitulis alia suhjicimus collecta ex variis lo-
apostolicoe,et in altero cum aliis canonum collectio- cis. Primum locum tenent decem capitula Patribus
nibus) a nobis vocari ipsummet Poenitentiale, non concilii Herudfordiaeoblata a Thebdoro prsesidente.
quasi integrum referat librum Pcenitentialera , sed Unum ex his pessime est corruplum adyeisus epi-
quia nihil eorum quaeprsecipuasunt, omittere vide- scoporum dignilalem, cujus genuinum sensum au-
tur. Sic Pcenitenliale ab Halilgario e scrinio Eccle- ctoritate Egberti Eboracensis, atque optiffioruiii
sise Romanaedescriptum potitur titulo Pcenilettlialis codicum mss. reslituimus, una cura notis quse
Romani, etsi quamplurima in eo desiderentur capi- - indicant fontes ex uuibus ista capitula desumi p"o-
lula, quaeab antiqais auctoribus sub titulo Poeniten- tuerunt.
tialis Romani laudata sunt. Simili quoque ratione Alia edidit rev; et doctissimns D. L,ucas Acherius
nominalur PcenitenlialeEgberli Eboracensis, licet tom. IX. Spicileg., ubi codicibusmss. jirocul dubio
non aliud sit quam compendium el qttidem brevissi- oblilteratis usus, multa nonnisi iinperfecta et manca
mtim ingentis operis quod in bibliotheca Oxoniensi " exhibere poluil, quantalibet a viro exercitatissimo
servatur in quatuor libros distinctuitt, in quibus in- adhibita fuerit diligentia. Plura in Pcenilentiali plcpe
nuirierade siugulispeccalis judicia continenlur, sicut perfecteque relata sunt, quibus ideo qmissis, frag-
post Dalseum,HenricuroSpelnianuum testatur i. Mo- ffienta quaein eo desunt sola exhibemus.
rinus in appendicelibr. de Pcenilentia. Cseterasiint fragmenta ex eanonibus, ex Poeni-
Itaque ut meara de Uis exeraplaribus sententiam tenlialibus, ex canonum colleclovibus, et ex qui-
paucis aperiam , cum viris dociissMis existimo ip- busdam codicibusmss.) quibusomnibus,ne quidquam
sumniel in iis exhiberi Poenitentiale, sed quod rniil- PcenitenliaUTheodori deesse yideatur, addimus tilu-
lis rebus vulgaribus omissisad disciplinaffisive Grse- ios capitum libri Poenitentialis; quos solos ex cod.
corum sive Romanorum proponendam pncclaro or- ms.bibliotliecaeS. BenedictiCantabrigiensisHenricns
dine dispositumest: adeoul nullum exstet antiquius Spelman exscripsit tom. I Conc. Anglic.
monumentum, in quo rilus potissimum Groecoruin ,. Porro haec fragmenta nullus legat, nisi, quj S.
perdifliciles dilucidiusdeclarentur, cujus monumenli Pauli fuerit munilussententia: Omnia auiem probate,
antiquitatem tria praesertimprobant. Primum est, quod bonumest tenete. Etenim plura referuiit Theo-
duorum codicum mss. accurata lectio, quse licel doro falso ascripta, ea nimirura quaePelrus Damiani
paululum varia sit, sicut notavimus, cum pluribus ut apocryphos canones, ut nsenias sacris canonibus
tamen testimoniis ab antiquis aucloribus prolatis .admistas, seu ut:spuria canonum vitulamina.abunde
nbique fere consentiens, multa a posterioribus, refellit in capitibus 10, II, 12, etc, opusculi;quod
nempe a canonum collectovibus, niniium depravala, inscribitur Gombrrhianus. Ubi diserte probat nequo
PATBOL.XCIX. 29
933 DE TiiEOD. POENIT.REC. ET VET. TESTIMONIA. 808
ThcoJori essc, neque ad canones conciliorum ullo A rttm; aliler, liic; aliler titulantur illic. Et dum unum .
modo jiertinere bis scilicet verbis : « Hoecautem de habere non merenlur auclorem,omnem perdunt sine
qtiibus loquimur, spuria cationumvitulamina eta sa- dubio auctorilatem. Quse enim sub tot mcertis ati-
cris conciliisrioscunlur exclusa, et a decretis Patrum ctoribus nulant, nullum certa auctovilate confir-
omnino probanlur extranea. Sequitur ergo ut nequa- mant.» Quseomnia, et alia hujusmodi Patrum edictis
quam inter canones habeantur, qusenec decretalibus decrelalibus et sacris canonibus opposiia , longe
Patruffi edictis, nec a sacris videntur prodire conci- abesse a duobus nostris exemplavibus Pcenitentialis
Jiis. Quidquid enim inter species non annumeratur, Theodori, in nolis noslvis satis superque proba-
a genere procul dubio alienum esse decernitur. Quod virr.us.
si nomen aucloris inquiritur, certum non valet dici, Ad exponendam ecclesiaslicani disciplinam quoein
«juia non poteral in vaviis codicibus uniformiter in- supevioribus monumentjs proposita est, exhibemus
Veniri. Alibi enim scribitur-, Theodorusdicii; alibi, proeclara alia monumenla ex inullis codicibus m.^s.
Pamitentialis Romanus dicit, alibi Canones aposiolo- selecla, de quibus suo prsefamur loco.

DE PffiNITEWTIALI TIIEODOSI
VETERUM ET RECENTIORUM SCRIPTORUM TESTIMONiA.

Ex-vencrabilisBedm presbijleri canonibus de Retne- B Ex Reginonis libro i de ccdesiasticis Disciplinis-


diis peccaloruin, cap. 1. Interrog. 95.
Deinde sancli Palves et sanctus Paphnutius: Si liabeat Poenitentiale Romanum, vel a Theo-
dvinde canones sanctovum Patvum, deinde alii at- doro episcopo, aut a venerabili presbytero Beda
Augustinus, el Gvegovius, editum.
que alii, ut Hieronymus, etoinnium
et Theodoius. Ex quovum isla descvipsimus Noia viri'doclissimi Joan. Monni, lib. iv Pcemt.^
diclis el sentenliis veraciter, ut salvi sint om- cap. 18.
ues, elc. Juuebantiir enim ubique presbylevi antiquas poi-
a bento III editum ex nitentise fovnnilas diligentev obsevvare. ldeo intra
Ex-cerpttiin Gregorio papa colleclionem suam inseruit Poenilentiale ex Ttuo-
Patrum dictis canonumqtte sententiis. In pnvfa- dori et BedoePocnitentialibus
tione. , composilura.
Ex Burckardo, lib. xix, cap. 8.
Quapropier.ex mullis allegoriavum flovibus, etde Nunc ergo, o fratres, qui voluerit sacerdotis no-
magnorum tvactatibus pvolalisque sermonibus, Pa- meu habere in primis propler Deum cogitet, ut
tvuin diclis canonumque sentenliis, id est, Isidovi, discat ea quss ei necessaria sint, antequam manus
Augustini, Gvegorii, Bedse, Gelasii, lnnocentii, episcopicapul ejns tangal : idest, Psalterium, etc.;
Thcodori, Cassiani, Egberti, vel cseterorum, adopus ad hscc autem suuin Poeniteniialem,qui et secun-
consacGrdotumnostrorum ex corpove, atque insi- dum canonum auctorilatem, et juxla sententias
niiil colligeva hunc libellum Pajnitentialem sludui- C trium-Poenitentialium,Theodori episcopi, et Roma-
mus. Et mevito Pceaitentialis dicitur, eoquod sit norum pontificum, et Bedae,ordinetur a.
poeniieritioeconveniens. Rhenanusin argumentoiibri de Pomitentia,apud Ter-
Exepistola Rabani'•ad Uumbcrlum episcopum,lom. tullianutn.
VI Operum Rubani, p. 165. PoeiiilentiariumTheodoriimitati suntBetanuspres-
Similiier cl iu Theodori archiepiscopi gentis AII- -byter, inRabanus, et alii veteres, quoniro lucubra-
tiones simili argumento psssim exslanl in anli-
fjlorum capitulis, quoe de necessariis conscripsit quis -bibliothecis, non penitus indignsequ;e leganlur,
rebus, invenimus quqd in tertia propinquitale car- ab iis
nis secundum Gnocos liceat nubeve, in quinta se- prseserlim qui sunt curiosi Chiistianoevelu-
cunduin Romanos. Qni tamen conjugia in levtia stalis indagatores. ' illuslnssimus
pvOpinquitale facla non solverent, si antea ab inscien- Aiitonhis Auguslimts archieptscopus
tibus compacia fuissent, sequaliterque conjunge- Tarraconensis. In pnvfaiione ad Pmnitenliale Ro-
relur vir in malrinionio his qui sibi consanguinei manum.
sunt, et uxoris SULBconsanguineis post morlem Poenitenliales libri tres commemovantuv, Theo-
uxoris. Hunc aulem Theodorum' Tiiarso Cilicisena- dori Cantuariensis archiepiscopi, el Bedoepresliy-
tuni Viteliianus papa Romee episcopumovdinaus, ad teri, et quod Poenitentiale Romanum vocalur. Fuit
Bvitanniam. misit. Unde tam Oiientalium quam autem Theodorns natione Gvoecusa Viialiano papa
etiam OccidenlaliumEcclesiavum consueludinibus missus in Britanniam irisiilain, in qua tuni alia mul-
pleniter instvuctus fuerat. Nec eum aliqua lateve D ta, lum has posnilentiairegi"lasconstituit. Hunc non
potueriint, quse in obsefvationibus legitimiscum Groeei longo intervallo Beda secutus est, qui etiam Roma-
vel Roinanieo tempove habuevunt, maxime in nuin librum vidisse dicitur, et ex eo Theodori li-
ulfaque iingua pevfecte instvuctus esset, etc. Igi- brum auxisse, aliis etiam aliunde" acceptis. Hos li-
tur quia a mea parvitate voluisti, quid sentirem de bros faleor me nunquam legisse, sed tanlum in
liac re, tibi rescribi, proplev fvagilitatein proesentis Biirchardi Wormaciensis, el ivonis Carnotensis col-
teiriporis reov hoc quod TheoJorus episcopus inter Jeclionibus fraginenta o^uadameorum invenisse.
Gregorium et Isidovum medius incCdenSin suis Joonnes Morinns in lib. vn de Pwnitent,, cap. I.
Dapiluiis defiiiivit magis sequendum, ulquinlage- num. 15.
neralione jam licitum connubium fiat: quia nos.
lcx divina huic contvadicit, nec etiam saactorum Theodorus Groecuserat monacbiis Tharsi Cilicise
Patruffi dicta hoc prohibent. natus, quem eniscopum ordinavil Vitalianus papa
.. * Hic recensere possem quam jilurima ex Theodon niientiali collata roira recensebo. Vemam lgitur ad
Pcenifcntiali lesiimonja deprompia; et a plevisque judicia aliqiiot scfiplorum recentiorum, sed doclissi-
conciliis, Poenitentialibus, alque ab omnibuseano- movuai
num collectoribus la'idata. Sed ea-cuni 'ipsometPoe-
909 ISDEX VET. MONUM.QU,£ 1N ED. D. PETIT CONTINENTUR, . OIQ
arino Chrisli 668. Et in Brilanniam misit, ad quairi A , tentialem pvobanfes, sed etiam alios instar illius
pervenit anno .ordinationis suaesecundo. Canluarise commodioreset ampliores componentes.: nihii <juo-
sedit aririos 21, menses 3, dies 26, ut scribit Beda qtie ffiirum, si ctincilia syriodalesqtieconvenlus sin-
Historise Anglorum lib. IV, c. 1 et 11. Obiit autem guiis anriis post sseculumseptimum celebrati, severe
arino690. itaque inlra illud lempus, Tbeodorus suum semper constituerjmt ut singuii presbytevi Theodori
Poenilentiale composuit, in quo sigillatim unicuique Pcenitentialem pvoe manibus haberent, ut ex illius
peccato pocniienlias iinposuit, confessionisque et prasscripto peccantibus poenitentiasimpbnerent.
absolutionis ritus descripsit. Omnium librorumpoe-
nitentialium apud Latinos prinius iile laudatur, cu- ... . In appendicelib.de.Pmnitenlia.
jtts postea iniilalione mnlli compositi sutit, quos Istorum libellorum Poenitenrialium in Occidente
inter laudatissimi fuerunt Roraanus et qui Bedeeno- tres fuerunt celeberrimi. Omnium primus est Theo-
men tulit, etc. dori Canluariensis archiepiscopi. Huric proximese-
Ibid., num. 16. quitur Bedse PoenitentiaIis'qtii inscribitur'de Reme-
Itaque innovationis quoe in Ecclesia Latina facta diis peccatorum. Citari tamen solel ab aritiquis sub
est, quamque describere hoc lcco propositum est, litulo Posnitenlialis. Revera enim est iiber jiosni-
: naffi libri pcenitenliales remedia peccato-
origo el occasio prima fuit Theodori Poenitentialis tentialis
ille iiber Groecorumimilalione composilus, et annis rura polissimum cqmplectuntur. Teriius. est Poeni-
Romanus. Hi sunt Posnitenliales antiquis-
viginti quinque aut paulo minus ante septingentesi- teritialis
mum in Anglia editus, et paulo post per universam simf ab omnibus canonum collecloribus etpierisque
Ecclesiam Latinam divulgatus et celebratus. Divul- n conciliiscelebrati et laudati; ab iisque sxpius jus-
sum est ut posnilentise peccatis secutidumistorum
gationem lam promplam el festinam nemo, opinor, Poenitentialium definiliones imponerenlur. Poeni-
inifabiiur, qui difiereniiara Poeniteritialis a cario- tentialis iile Thcodori
num Colleclione,et quasdata alias lum Poenitentia- tantopere celebratus nonduin
libus, tum dataj hypolhesi connexas circumstantias est edilus, plurima ex eo referunlur. a Burchardo,
«UUgenterconsidefabit, etc. Ivone, Gratiano et Reginonis collectione.manuscri-
mim.il. pta. Nemiiiem mihi legere contigil hactenus qui
Ibid., TheodoriPceniteniialem se vidisse profiterelur, pfoe-
;_Hine facile judicabit Ieclor quam opporturia et ter Henricum Spelman, €onciliorum An^licanorum
comnioda fuer.it.siugulis sacerdotibus npva.illa poe- eollectorem, qui teslalur mantiscriptum conservari
nitenlialium UbeUovum conscripiio. Sic enim uni- in celebri bibliotheca S. Benedicli Cantabrigiensis,
cuique presbytero erat in promptu jndiciilus velut e quo lantum exscripsit litulos capilulorum. Plurimi
ip labella efiigiatus, secundum quera singulis pecca- sane sunt tilttli qui prse se feruni malefiam propo-
tis. erant poenitentiaj assignandoe; quomodo juxta- sixo noslro eonvenieniissimam et utilissimam, et
varias pevsonavum conditiones, oetates, incotii- dignissimi, tam propter materiam quam propter an-
mbdilates. movbos, evaul temperandte, commulan- tiquilatem qui ab aiiquo publici juris fiant. Operoe
doe, redimendoe. Qtiapropler , nihil. mirum est si pretium tamen es.set scripturoe characterem consi-
Theodori archiepiscopi, viri suo sseculodoclissimi, derare, an antiquus, an recenlior, deinde quse exeo
atque propter auciorilatem suinmi pontificis, a quo ab anliquis jeferuntur, comparare. Nam, ut ssepe
consecratus, et in Angliam iriissus fuerat omnilius „ ffionuimus, addi plerumque solent ejusmodi libris
acceptissimi liber Poeiiiteiilialis brevi lempore uni-' " nonnulla usui tempovis'quo describuntur accoirimo-
Versumfere Occidentempervasit, illumque imitati data.
sint multi alii episcopi; non tantum ipsius Poeni-

;
INDEK'.
VETERUM ECCLESIASTICiE DISCIPLINiE

MONUMENTORUM ;'-'
a editionis D. PETIT coniinenixtr-.
Quw in duobus voluminibus

Alia Capitulacollecta ex Fragmerilts-.


m PRIMO VOLUMINE,
. Fragmenla ex Capitulis a rev. ac doclissimo D,
PmtiUentialeTlieodori saiictissimiet doctissimi af- " Luca Acherio edilis in tom. IX Spicileg "'•''
chiepiscoptGanluariensis , quod ex dtiobus Velustis- - .'
simis codicibus' mss. bibliothecoeThuanoe describi Ffagmenta ex canonibus.
permisit Josephus Quesnel , hujus bibliothecoe 1. Fragriienta ex Canonibtisa Garsia LqaisacpJ-
«eleberrimoe cuslos vigilanlissMus alque eruditis- ieclis stib litulo Cohciliorumtolelanbrttm.
simus. 2. Ex Excerptionibus Egberti Eboracerisis archi-
GapitulaTheodori.Ex antiquo msi optiffie descri- episcopi.
pta mecum communicavit NicolausFaVier utriusque 3..Ex venerab^ Beda?canonibtts .ad remedia pec-
juris ecclesiastici et civilisperilissiinus in senatu Pa- caiorum.
risiensi advocatus. 4. Ex capituiis seleclis canbnttm Hibernensium,
Capitula Palribus concilii Herudfordim oblaia a quse vir doctissirnus R. Lucas Aciierius " edidit in
Tlieoaoroprmsidettie.Collata cum tribtis codicibus Spicileg. tom. IX» .• ,
mss., quorum duo sunt bibliolhecseThuanoe,tertium
toihi suppeditavitvir doclissimus Chifllelius, societa- Fragmenta ex libris PmnheniiaUbiis,.
tis Jesu presbyler. i i Ex Pcenitentiali Roffiano.
» Non mtegram nunc D. Petil editionem recude- cimi soeculi monumenla melius lo.cum liabebunt.
mus; roulla enim in ea ordini chronologicodero- Satis esl, sl cuique- cel.atiquod propriutn •est exhi-'
ganl quaj intev ecclesiastica decimi vel eliam unde- bemus. EDIT.
911 INDEX VETERUM MONUMENTOROM 011
2. Ex Pcenitentiall Rabani Mauri archiepiscopi A_Excerpta cx Summis antiquioribus mss. Codd. msi.
,'.- bibl. Victorinm.
Moguntinensis.
i. Ex tractatu de Pcenitentia quem continet sun>
Frqgmenta ex collecloribuscanonum. Pelri Cantoris Parisiensis.
' i. Ex duobus libris Reginonis de ecclesiasticis Di- ma2. Ex summa magislri Prsepositivi, caricellarii
sCiplinis, quos vir eruditissimus Stephanus Baluzius Parisiensis , viri suo tempore inler scholaslicos
aidiidem vetusiissimi codicis accurate emendavit. summi.
2. Ex Burchardo. 3. Ex summa magistri Roberti de Chorcon illus-
, 3.ExIvone. trissimi cardinalis et legali apostolici.
4. Ex Gvatiano. APPEKDIX.
'5.' Ex aliquot codicibus mss.
'. Tiluli capitum libri Posnilenlialis, quos solos ex Excerpta ex Poenitenliali magislri Joannis de Det».
codice ms. bifcliothecseS. Benedicti Cantabrigiensis
Heriricus Spelman descripsit in Conc. Angl. . IN SECUNDO VOLUMINE.
PR^CLARA
Excerpla ex pluribus codicibus mss. in quibus disci-
plina in superioribus monumentis proposita expo- ECCLESIASTICE DISCIPLIN.E
•'nilur.
MONUMENTA,
Excevpta de univevsali ecclesiastica disciplina,quoe I3
]ii Poenitenliali Theodovi ipsiusque capitulisms. prouo- Quibus superior disciplina confirmatur ct
niluv. Ex vetustissima canonum Collcctione co- illustratur.
dicis Herovalliani. Selecta ex innumeris scheiiis viri clarissimi An-
Excerpta dc rebtis prmcipuis qumtraclantur.in Pmniteniiati tonii Vyon domini d'Herouval, et ex quaniplurimis
Theodori ipsiusque capilulis Galliseecclesiarum ac monasteriorum chartulariis ;
quoe, duobus aut tvibus exceplis , omnia ipse Iibera-
I. De benediclionibus el consecraiionibusad usum lissime mecum communicavit. De quo sufiiciatsemel
Ecclesim Angiicanm.Ex anliquissimo codice ms. bi- lectorem monuisse, ne hujus viri beneficentissimi
bliolbecoe metropolitanoe Rothomagensis a viro eru- nomen soepiusrepetatur.
dito Philastrio mecum communicato. CAPUT PRIMUMa.
:% De sacris vestibus.Ex duobus codicibus ffiss.Pce-
nitenlialis magislri Roberti de Flamesbure canonici DECOKSTRCCTIONE ET COKSECKATIONE ECCtESIARUM.^-
S, Yictoris et Poenitentiarii , quos mihi suppedita- DEINSTITUTIONE CAPELLARliH, ET DONATIOSE PIUE-
, rnnt bihliothecse S. VicloriselCholetaeovum. BENDARUM.
,:5. Pluvaexcerpla de peccatis et pcenitentia. 1. Charta concessionis oralorii conslruendi ctti-,
• -Excerpt. i. Exoplimo ms. congregationis oratorii dam fideli nomine Frodar factoeab Ale.vandro eccie-
Parisiensis , quod mecum communicavit vir doctis- sioeYiennensis episcopo , in qua exponitur prima
•sMus Paschasius Quesnel ejusdem congregationis instilutio consecrationis ecclesiarum : et quibus ra-
presbyter. „ lionibus moti sunt episcopi ut concederent bonis
l
: Excerpt. 2. Ex anliquo codice ms. bibliothecae " laicis ecclesias construere. (Ex chartulario ecclesioe
monaciiomm S. Augustini magni conventus Pari- Viennensis.)
siensis. 2. Charla saneti Stephani Lugdunensis Ecclesiae,
Excerpt. 5. Ex veteri breviario ms. ad usum quoe fui.t scripta tenipore sancli Bernardi archiepi-
chofi monasterii montis Gassini accuratissirae de- scopi Viennensis, qui fuit ante sanctum Adonem , ct
scriptum, et liberalissime mecum communicalum a fuit conlemporaneus Agobardi archiepiscopiEcclesiae
viro doctissimo Paschasio Quesnel congregationis Lugdunensis. Quod non liceal ecclesiam acdiflcare
Oratorii D."N. J. C. presbytero , cujus eruditissimse sine permissu archiepiscopi. (Ex chartulario ecclcsise
ad hoc insigne ecclesiasticoedisciplinoemonumentum Lugdunensis.)
oliservationes subjiciuntur. 3. Charta de monasterio saneti Petri de Clara-
ex Pmnileriiialibus mss. de peccatorum Yalle, in qua declaratuv, ad donationes vite faciendas
Excerpta pro sedificandiset consecrandis ecclesiis, consensum
confessione et pcenitenlia. episcopi atque auctorilalem necessario requiri. (Ex
1. Ex Poehiteniiali magistri Bartholomsei Oxo- cliartulario monasterii Concheiisis.)
niensis episcopi, quod mecum communicavit vir di- 4. Judicium Iatmn de ecclesia inconsulto loci epi-
ligentissimus, humanissimus, clarissimusque biblio- sCopo a raonachis sancti Praejecti eonstrucla , quam
thecse Victorinoeprsefectus, Carolus Tonelerius. idcirco episcopus ul propriam vindicavit, et eccle-
2. Ex Poenilentiali Petri Pictaviensis canonici sise Cluriiacensi ad usus monachorum coriivadidit.
saiicti Victoris. (Ex chavlulario monasterii sancti Proejecli.)
3. Ex traclatu anonymo desacramento poenileritioe,D 5. Charta concessionis basilicas construendae in
qui est qnoque biblioihecoeVictorinoe. villa quoe vocalur Blaneda, et ejusdem ecclesisede-
. i. ExPcenitentiali magistri Roberti de Flamesbure, dicandoe; ex qua lieet colligcre qusecunque ad con-
canonici sancti Vicloris, el Poenitentiarii, qnod mihi structioncm et dedicationem ecclesiarum perlineiit,
suppeditarunt codices ross. bibliothecarum S. Yicto- . permissio episcopi, dos collala , solemnis dedicatio,
riset CholetaeOrtim. et jus episcopi in ecclesiam consecraiam; (Ex char-
5. Ex codice ros. bibliothecse regise Nayarroe sub tulario de honoribus S. Juliaiio collalis in coniitatu
'titulo formularii Poenitentialis, qriem niecum com- Brivateiisi.)
municavit eruditissimus Ludovicus de Vyon d'He- 6. Aulhenticum abbatis et conyenlus S. Dionvsii
rottvaiAntonii fiiius, Vir erudilissimus, et licentiatus de ecclesia NovoeYillse, in quo declarant episcopum
'theologus. Parisiensem ipsis benigne concessisse ut eccle-
6. Ex libro ms. bibl. Victorinoe cujus lilulus sic siara sediflcarenl: et de jure episcopi in ecclesiam
inscribitur : lncipit lib. qui Gorrector vocaiur, et sedilicatam. (Ex chartulario ecclesioe Parisiensis re-
m_edicus,qui correclignescorporum et animarum -me- ferunt schedae V. ci. Antonii.Vyon domini d'He-
dicinas continet. rouval.)
Yiclorinse.a diversis 7. Expositio moralis dedicationis ecclesioe, ex an-
._ 7:-Exiibro Posnitentiali bibl.
lihris poeniletitialibus;desumpto. tiquo eodiee de lienedictionibus et consecrationibm
» Hoc caput referlur a'dcap. 1 Pcenitentialij Theodtffi
„,, OUJE IN ED. D. PETIT CONTINENTUR. .814
ad usum Ecclesise Anglicanse a viro erudito Phi- A } 2. Slatulum Paschalis II pro exstirpandis prayis
lastrio bibliothecaeecclesiae metropqlitanae Rotho- consuetudinibus el observandis canonibus. ( Ex eo-
roagensisbibliolhecario. „ facta dem ras. privilegiorum ecclesioeCarnotensis.)
8. Charta donalionis episcopi Lemovicensis 3. Statntum Gaufridi episcopi Carnotensis,,contra
in synodoplena; in qua declaratur quoe sint neces- simoniacam pravitafem, a Calixfo II confirmatum,
saria ad capeliamjuxta canones consecrandam et qui addiiallerum statulum de obedientia et reveren-
constituendam. -(ExChartulario mouasterii Bellilo- lia canoiiicorum erga episcopum Carnotensem. (Ex
ccnsis.) codice ms. privileg. ecclesioeCarnotensis.)
9. Palronatus capellanisede Lemigniato ad episco- 4. Stalutum Honorii II de fructibus prsebendarum
pam pertinet: et de juramenlo quod capellanus per a canonicis percipiendis qui absenles dicitiotiile-
sed praesentes; "quandiu cum episcppo pro
episcopmninstitutus praeslare tenetur ad jus parq- bent,
chialis iu omnibus conservandum. (Ex chartulanq ecclesioeservilio commoraniur. (Ex chartulario ec-
ccclcsiscMclticnsis.) clesiseMeldensis.)
10. De capella comitis apud Tretiacum, quam epi- 5. Staluium Innocentii II, ul decedentibus episco-
scopus construi coneedit, salvo jure raatris ecciesiae. . pis-nulli liceat episcopalem doniu.m invadere :. et
(Ex eodem chartulario.) ut servi ecclesioetanquam liberi ad tesiimonia ad-
i\. Donatio capellaniae de Troiaco , ex assensu mittantur. (Ex codice ms. privilegioruin ecclesia»
-
episcopi fundatsead ipsurapertinet. (Ex eodem char- Carnotensis.) 6. Stalulum episcopi Meldensis et capituli pro
tulario.)
12. Donatioduarum praebendarumin ccclesia de „"| residentia, a Lucio II conOrmatum.(Ex chartulario ,
Oisseriaco de voluntate Meldensisepiscopi fundala- ecclesiaeMeldensis.)
rum ad ipsum pertinet. (Ex eodem charlulario.) 7. Statutum Alexandri III. Quod nullus terieat
13. De quodam oratorio cum licenlia episcopi parochiam nisi resideat, (Ex chartulario ecclesia»
erecto in domo dorainoede Plesselo Placili, salvo in Meldensis.)
onmibusjure parochiali. (Ex eodem charlulario.) 8. Statutum Alexandri III de reddilibus matuti-
14. Quodpatronatus capellanisefundatoead altare narum ; quod nulli duo concedanlur honores, nec
bealse MaviseMagiialenoein perpetuum est episcopi. personis alibi commorantibuc. (Ex codicems. pri-
(Ex eoriemchartulario.) vilegiovum ecclesiseCavnolensis. De eodem statuto,
15. Tenor litterse per quam fuit inslitutus dqmi- ex NecvologioecclesioeCarnotensis.)
nus Simon magister domus sancti Lazari: ubi de- 9. Stalutum Alexandri III. Ne quis absquc aucto-
claramr provisionem et ordinationem plenojuve ad ritate et assensu episcopi et cnpitiili, eccle.siaiti,ca-
episcopumperlioere. (Ex chartulario ecclesioe Pa- pellam, oratorium velcoemeleriumconstruereaudeatj
risiensis.) nec alicui liceat parochianos excommunicatos vel
16. Lilteraeepiscopi Parisiensis, per quas Sanson interdictos quolibet modo recipere. (Ex eodeni ras.
de Cristolio presbyter institutus fuit magister lepro- privilegiorum ecclesioeCarnotensis.)
sorum S. Lazari. (Ex eodem chartulario.) 10. Statulum Alexandri III de beneficiis : Ut qui
17. Institutio capelloebeatse Bachinse in ecc.esia altario non deservit, ejus non debet beneficiisparti-
de Chora et capellani perlinet ad dominura episco- cipare. (Ex cod. ms. privileg. ecelesioeCarnotensis.)
- 11. Slatutum Alexandri 111de bona dispensalione
pum. (Ex chartulario ecclesioeLingonensis.)
18. Institulio duarum capellaruin ab episcopo C proebendaliumproveiituum: de Ibrinsecisel deimmu-
facta, salvisin offinibusjuribus ecclesiaeparochialis. nitate thelonei. (Ex cod. ms. privileg. '"'•
ecclesiseCar-
(Ex chariularioecclesioeLingonensis.) nolensis.)
19. Capellade petra sicca est de institulionedo- . 12. Guillclmi Senonensis archiepiscopi constitu»
mini episcopi : et pro praesentatione debetur homa- lio, cujus mentio fit in statuto proecedenti. (Ex eo-
gium dominoepiscopo. (Ex eodera charlulario.) dem codice.)
20. Littera de altaribus fundalis , in ecclesia S. 13. Statulum Alexandri III et Lucii 111, ut nulli
Peiri Tornodorensis per capilulum conferendis , exi concedantur honoves, nisi bis qui residenliam pro-
collalioneet concessionedominiepiscopi. (Exeodemi miserint : et ne quis de aliena dioecesi in canoni-
chartulario.) cum ecclesioeaut plebanum presbyterum admiltatur,
21. Littera Innocenlu n super prsesentatione re- nisi a proprio fuerit episcopo absolutus. *(Ex eoderit
ctoris ecclesiseGrandis Castri. (Ex chartulario ec- codice.) .
clesioeTolosanae.) 14. Statutum Lucii III pro juramento personarum
22. Indulgentia Clementis UI super libera dona- super residentia. (Ex eodem cod.) -
_ 15. Statutum Urbani III pro conflrmatione anti-
tione proebendarumeeelesiseParisiensis, quaeab an-
tiquoad episcopumpertinel, nullo obstante privilegio} quarum et rationabilium consuetudiiium. (Ex eb-
iinpetrato. (Ex charlulis ecclesise Parisiensis.) dem cod.)
16. Statutum Urbani III, ne domus de claustro
CAPIIT SECUNDUM». laicis locentur. (Ex eodera codice.) ,
DE STATUTIS ECCLESIARUM. p 17. Stalutum de praebendis, qupd conlineturin
privilegio abbatis, et convenlusS- Vicioris. (f.x
ARTICUI.US FRIBXUS. chartulis eccles. Parisiensis.). . . - ,
Statuta ecclesiarum prsestantissima exm- 18. Slatulum quod conlinetur, ut dicitur, inpri-
bentur. vilegio S. Genovefoe:privilegiumest Ciementis papse
III. (Ex cliartulis Eceles. Parisierisis.) , :.„r
19, Slatutum Ccelestini 111,ul riullus canonicus
Statuta selectaex statutis ecclesimMaurinensis, qum 3 trahatur ad judiciimi sseculare, nisi ratiorie ;'feodi.
mecumcommunicatasunt a Nicolao Favier in se- (Ex cod. ms. privileg. ecclesise '
natu Parisiensi advocato. Carnolensis.)
20..St-alutum ex piivilegiis •Lucii II,' EugeniiHI,
II. ClemeniisHI, et CcelestiniIII desumptum, deliber-
Statuta summorum pontificumet aliorum, etc. tate supellecliiium decedentis episcopi a Christia-
1. Statutum Paschalis II de non alienandis Eccle- cles. nissimo rege Ludovico coricessa. (Ex chartulisec-
sisepossessionibus: et ne quisquam bona decedentis Pavisiensis.) . , ; . .,.
s 21. Statutum Innocentii HI.de proebenda hospitali
episcopisubtrahat. (Ex ejusdeniepistola ad Hugonem i S. Marise in Saxia ad opus infirmorumet
in
Gratianopolitanum,quselegitur chartulario^ccle- ab episcopoCarnotensi pialiberalitate concessa. paupemrii
ftiazGratianopolitaiise.) - Crtd.nl<5.Hrivilplff •ppptpfi!'»
P .sirnAlonclc 1 ".. (Ex
» Hoccaput refertur ad '•
singula fere capita PoeiiitenfiaHsel ad plura ipsiuscapitula,
Si3 1NDEXVETERLII MQNUMENTORUM 91C
22. Stattitum Regiualdi Carnotensis eplscopi, de A ARTICULUS SECUNDUS.
rccipiendis fructibus pvsebendarum facta legitima
residentia : et ut quod qiisesilumpvo meritis et la- De statutis Ecclesiee servandis jurameuta
borefatalilas non aufeval, (Ex eodL-mcod,) episcoporum, clericorum, abbatum et ino-
. 23. Statulade jure presiiyteri cuvati in sua jiaro- nacliorum.
chia, sine cuj'usconsensuet niandatoabbas et prior al. Forma juramenti episcopi Lingonensisin pri-
conventus de Nongento nihil prsestare possunt. (Ex ino advenlu. (Ex chartulario eeelesiicLingoncnsis.)
charla pacis inlef Galterum et conveiilum abbaiem 2. Jniamenium episcooiParisiensis.(Exchartulario
de NongenlO, et Gobertum curatum parochioede -ecclesiic Parisiensis.)
Nongentoet de CaslvoCociaci, qttain meeufficorii- 3. Fovina juramenli proelatorum. (Ex cod. ms,
tiiunicavif vir antiquitalis et j"uvispublici studio- magistvi Cavolide ia Roque DecmremoniisRomanis.)
sissimus D. de Tvechi pvocuvatorisgeneralis sub- 4. Juramentum quod episcopus Carnotensis in
Stilutus. suo jucundo adventufacit apud sanclum Marlinum
24. Slatula de reshlentia carionicorum ecclesiae in ValleCarnotensi, iii capiiulo monaslerii dicti loci,
sancti MarcelliParisiensis. (Ex chartulario ecclesise ap.tequamad matricem ecclesiamdeferatur, ad peti-
Parisiensis.) tionem decani et capituli Carnolensis seu cerlorum
. 25. SiatutaPetriMeldeiisisepiscopi de residenlia, canonicorumCavaotensiumdictum juvamentum no-
ab Innocentio IV coufirmata, non obstaritibus qui- mine dictorum decani el capiluli iievi petentiuni.
buslibet privilegiis et consueludinibus. (Ex chartu- (Ex coi. ms. ecclesioeCarnotensis Dejuramenlis.)
lavio ecclesiosMeldensis.) 5. Copia duorum instvumentovumsuper dictoju-
•*
26. Slatutum avchiepiscopiViennensis, ut corpus ramento confectorum, ;
defuncli, qui extra suaffi parochiam eligit sepul- 6. Scquitur copia alterius instrumenli prsecedenti
turam, ad suam parochialem ecclesiam primilns similis.
portetur, excepta calhedrali ccciesia. (Ex chartula- licam 7. Conflrmatio dicti juramenti per sedem aposto-
rio. Bcclesise. Yiennensis.) facta et etiam appvobata.(Ex cod. ms. Deju-
27. Statuta ecclesiaslica de Judeeis. (Ex schedis ratnenlh, et altevoDe privilegiisEcclesimCarnotensis.)
viri clavissimiAntqnii Vyon domini d'Herouval.) 8. Litteree episcopi Andegavensis, de j'uranienlo
28. Staluta decasibus episcopo reservatis. (Ex seu sacramento fldeiitatis, quod regi prosstare tene-
chartulis ecclesiaeParisiensis.^ tur : et de privilegiis qusepvopievipsumjuvamenlum
confevuntur. (Ex regesto de comilalu Andegavensi.)
III. 9. Conflvmaiiopvivilegiorum, quse episcopisa re-
Statula principumel reguinpro bonoecclesiarum. gibus pvopter ipsorum juramentum collala sunt-
(Ex eodem cod. ras.)
1.. Statiilum•comitum Henriei cognoffiento Ste^ 10. Juvamentum quod decanus Cavnolensisdebet
et
pliani, Yiilelm!, Theol)a!:ii,Odonis, Slephani de fiicere ratione decanatus Carnotensis. (Ex cod. m.s.
jibertate domorura et reruin- episcopalium in morte De juramenlis.)
Episcopi. (Ex codice' ms. privilegiovum
- -
Ecclesioe 11. Juramentum quod cantor, subdecanus, succen-
Carnotensis,) tor, et camerarius ecclesioe Cavnolensis, tenetur
- 2. Statutum Philippi I, quo proecedensconflrma- facere ralione canlorios, subdecanatus, succentorise,
tuv. (Exeodem codice.) - - iZ et camevarioesuse, (Ex eodem codice.)
3. Siatulum LudoviciVI, cognomento Crassi, ut 12. Dejuvamento cantovispvoresidenlia.(Ex char--
ejus diplomata teslantur, seu m vulgodicitur, Gros- lulario ecclesiseMeldensis.)
si, de seryis ecclesiaeCarnotensis contra omnes ad 15. De juramento succentoris pro residenlia. (Ex
teslimonium admiliendis. (Ex eodem codice.) charta institutionis succentorioe in eodem chartu-
4. Statutum LudovioiYII, cognomineJunioris, de lario.)
immunitaie domorum episcopaliumpost decessum 14. Juramentum archidiaconi in ecclesia Carrio-
episcoporum Calalaunensium. (Ex cod. ms. yiri cla^ tensi ralione archidiaconatus, (Ex codice ms. Dej;u-
iissimi Antonii Yyon domini cTHerouval,qui com- ramentis.)
pleetiiur varias et egvegias chartas episcoporura 15. Juramenlum archidiaconi de non cxigenda
aique;abbatum.) pecunia pro pvocuratione- (Ex cliartulario ecclesise
5. Statuta -Philippi vegis Fvancorum qui Audax Meldensis.)
diclus est, pro bono regimirie ecclesioeGarnolensis, 16. Juramentum archidiaconi de demanda non
selecla ex compositione facla inter dominos comi- amplius facienda (Ex eod.enicharlulario,)
lem Carnotensem, et decanum el capilulumecclesioe 17. De Juraniento officialis,quod statuta et jura
Carnotensis. (Ex codice ms, De Juramenlis Eccle- episcqpi fideliter observabit. (Ex eodein chartu-
sim Carnotensis.) lario.)
6. Statuta Philippi Pulchri regis Francorum, pro 18. Juramentum prsepositorumin ecclesiaCarno-
bono ecclesiarum proyinciasNarbonensis. (Ex rege- lensi ralione preeposiluvoe.(Ex cod. ras. De Jura-
sto Cameroe
" ' Gomputovumab aniio 1502ad annum p. u tnenlis.)
1303. 19, De juvainento quod rectores ecclesiarum ca-
':"7. Joannis vegis statuta et ovdinalionesde Judseis, piluli preeslarit,quando admiltuutur ad cuvam. (Ex
Cameree sic : De cod. ms. De Jurameniis*)
"(Exregeslo Computorum Iiiscripto 20. Juvamenlum canonicorum, de juvamentojiri-
tempore regis Joannis in. Viagio Avenionensianno mo. (Ex codice ms. De px&bendis et digniiatibusec-
1^62 et anno 1565.) clesiw Carnotensis.) . :^
8. Slalutum Caroli V, cognomentoSapientis, in 2f. Forma juramenli pvimi, quod Jacitmt cano-
gratiam et fayorem capiluli Rhemensis, quolibel nici Cavnotenses in pvima cveatione sua adcaput
staluto. coiilravio non obslanle. (Ex regesto Cameroe beatseAnnse. (Ex cod. ms. ecclesioeCarnolensisDe
lCQuiputoruraab anno 1362 usque ad aroiuui 1363.) Juxamenlis.) -
• 9." Supplicationes factse, seu Henrici regis,,etc, 22. Fovma juvamenli secundi facli in capitulo.
siatuta, summo pontifici per ambasiialoies domini (Ex eodem cod. et ex necrologio ecclesioe Cavuo-
regis pfoposila proelbono ecclesiarum, ut a sede ap.o- terisis, et ex allevocodice ms. De dignitatibus eccle-
stolica probenlur cohfirmenlur, una cumrespon- sim Carnotensis.)
siqnibus sumira ponlilicis. (Ex memoriali Camerae 25, Jiivamentuffi quod facit canonicus comilis
CQiiiputorumsignato i. folio 15.) Carnotensis. (Ex eodemcodice De dignalibus, elc.)
» CapH.71 in tituhcap.Poenit. Theod, Cod.Ribl, S . Denedicli Cantabrig., etc.
817 QfJiE 1N ED. D. PETIT CONTINENTUR. 018
21. Juramentum quod preestare tenelur quilibet A , cum regem Francovani, in qua declavat quot mal.i
canonicus Boloniensis in sua prima receptione. (Ex oviantur, ex eo quod canoues non serventur, for-
chartulario eccles. Roloniensis a D. Favier raecum mamque praiscvibit, qua vex uli jiotesl j'uxta staluia
communicalo.) et juva Ecclesise Gallicansead ScvibendumPaulo 11.
25. Forma jurariienti quod prsestare tenetur ca- (Ex schedis viri cl. Antonii Vyon domini dTIevou-
nonicus qui de novo recipilur per procurationem. val.) . .
26. Juraraentum quod capellanus in propria per- 6. HenviciU diplomata, in quibus ostenditur
sona comparens iu sua prima receptione procslare littevas apostolicas, bullas, seu pvovisiones noii
teuetur. probavineque vecipi, nisi quoecum canombuset dB-
"27. Juramentuni quod preestare tenetur capella- cvetis sanctie.sedis convenianl, nec non cum pvivi-
nus per procuralorem. (Ex eodem chartulario.) . legiis, juiibus et libevlalibus Ecclcsiee Gallicanee.
28. De juramenlo quod debent facere manumit- (Ex apogvaphovaviorunidiplomalumllenvici li, eic,
tendi acl lonsuram clericalem. (Ex codice ins. eccle- cujus mihi copia n fecil vir rerum pulclivavumet
siaeCarnotensis De Jurumentis,) antiquavum jnquisitov curiosissimus Carolus Coesar
29. Jurarneniuni quod debet reddere quilibet ab- Baudelotin senatu Parisiensi advocatus.)
bos dioecesisMorinensis matrici ecclesise.(Ex char- &RTICULUS QUARTUS.
tulario ecclesise Movineusis a D, Favier mecum
coniniuiiicato.) Epistolee summorum pontificum, in quibus
50. Juramentum abbatis ordinis Cisterciensis, de declarant sua statuta, suas auctoritatis lit-
obedienlia et reverenlia a sanclis patvibus consti- B teras, privilegiaque &b ipsis concessa,
tuta, quam episcopo reddeve tenetur. (Ex chartulis contra canonum decreta et jura ecclesia-
eccles. Parisiensis,) rum nunquam opponi posse; concilia in
51. Juramenlum abbatis et conventus beatse Ma- quibus hss constilutiones, ha^cque privile-
rise de Cagia Mckl.de obedientia et reveventia quam
gia abroganfur,
episcopo pvoraiserunt super correctione seu refor- 1, Epistoles Urbani II, una cum conciiiis in qui-
uiatione oicli mouasterii. (Ex chariulario Eccles,
Meldensis.) rius ipsius privilegia per subrepiionein corilra jura,
52. Charla de j 'ramenlo, quod vicavius abbatis ecclesiaslica exlovla rescindunmv, ipso quiiicm ju-
Bellilocensis ipsi abbali deiset pvsestavede statutis bente, hoc ovdine dispositoaab llugone Gratiano-
servandis. (Ex chartulario nionasterii Bellilocensis.) politano episcopo. (Ex chartulario ecclesiaeGvatia-
55. Jiivamentumquod facere lenenutv in capitulo nopolitanse.)
fratres condonati domus Dei el eleemosynoeCarno- 2. Paschalis II mandatum, quo quoestiode pago
tensis in eorum receplMie. (Ex codice ms. eccle-- Salmovacensiinter Guidonem Viennenseniet Hugo-
sioeCarnoiensisDe Juramentis.) nem Grannopolitanum episcopos per multos annos
3i. Excerplum de jurameiilo ad sancta Evange- et in mullis conciliis ventilala divimituv, non ob-
Ua praestiloa procuvalove Evemitarum S. AugustM stantibus supvadiclis pvivilegiis. (Ex chavtulario
conventus Parisiensis : quod donalio domus dicta ecclesioeY.ieiiiiensis.)
la Motle sitaprope pontem de Laligniaco ipsis facla, 5. Epistola Callisti papoe III ad archiepiscopum
fiel nulla, irvita, el cassa, si ab oflicio pieialis, pro- { Tuvoneiisem, in qua ei significat slatuta suade citar
pter quod institula esl, defecerinl. (Ex ipsa cbarta C tione pvocuvatoviset generaljs Caroli Fvancorum re-,
donationis ejusdem domus,. quam mecum commu- gis, utpotcjuribus pvivilegiis EcclesieeGalUcariiae'
nicavit D. de Trechi procuratoris generalis substi- conlraria, nullius raomenli et rolioris esse debere.
lulus integerrimus,) (Ex autherilico S'iricl. Antonii Yyon domini d'Hc-
55. Chavlae antiquse de oblatione flliorum a pa- rouval.)
rentibus facta monasteriis ; ubi menlio iit de juva- 4. Epistola Joannis archiepiscopi Turonensis ad
inento quod olim pvaestabantparenles, ut lilii sui GuiUermum episcopum Nanneteiiseni, de exsecu-
ia monasteriis Deo consecrati sancta inslilula ser- tione supi-adictoe seiitentioe, qua summus pontifex
varenf. (Ex cliarlulario monasterii Bellilocensis.) suas constitutiones el ordinaliones, ul pote pvivile-
ARTICULUS TERTIUS. giis Ecclesiee Gallicanee contvarias, revocavit. (Ex
schedis viri cl. Antonii Vyon domiiiidllerouval.)
Quod non licet episcopis neque aliis con-
stitutiones rectas et priyilegia ecclesiis ARTICULUS QUINTUS.
rite concessa contemnere. — Quot mala Sententiee a summis pontificibus, episcopis
oriantur , ex eo quod statuta non serveh- et regibus, et a curiaparlamentiParisien^
tur, juxta qua? tantum obedientia exigi sis, latee adversus quoslibet statutorunt
potest. ecciesiasticorum violatores.
1. Epistola Paschalis H ad L. Vivariensem epi- I.
scripum, ut conslituliones rectas de donatione eccle- **
sise beali Andeoli fratvibus S. Rufli ab ipso factas Senteniimab episcopiset summis pontificibusprolatm.
non infringal. (Ex charlulario eccles. S. Ruffl.) 1. Sentenlia ab episcopis in synodo Parisierisi
2. MandatumR. Albanensis episcopi, aposlolicse lata, de ecclesia de Orengi, quaemonachis de Longo .
seilis legati ad L. Vivariensem episcopum directum, Ponte adjudicatur, contra usurpationem monacho-
ul ipsius conslilutio de donatione inconvulsa per- runi de Gyvisi. (Ex charlulario monasterii S. Ma-
maneat. (Ex.eodemchartulario.) riee de Longo Ponle dicecesisParisiensis.)
5. Epistola Ccelesiini III ad decanum et cajiitii- 2. Paschalis II sentenlia, in rerum episcopi de-
lnni Carnotense, in qua significal nulli licere privi- funct', seu juris ecclesiastici sacrilegos pervasores.
legia ecclesiisraiionabililer concessa,id est, r te et (Ex cod. nis. privileg. ecdesise Carnolensis.)
juxta canones, statuta ac libertates EcclesioeGalli- 5. Ivonis Carnotensis sententia, in praeposilos
canse, infringere. (Ex cod. ms. de privilegiis eccle- exaclores. (Ex eodem codice.)
sioeCarnoleusis.) i. Sententia Ivonis Carnotensis episcopi, rie ec-
4. Charla de ecclesia de Rignhago ; in qtta de- clesia Hienyilla de parochia Puteacensi, et ejusec-
claratur mandato Petri Rulhenensisepiscopi, vectam clesise juvibus, conlra monachos majoris monaste-
eonstitiitionemde donalione ccclesioede Rignha*go '. rii, pro monachis sancii Mavlinide Campis. (F,x-
monachis Cohchensibus facta iiifvingi rion .posse... chartuiario sancti Mariini de Campis.)
(Ex chartnlario mpiiasteviiConchacensi.s.)' 3. Excoffiffiunicalio,iri qua fuit sariclus Thend»
5. Epistola. . : '. . domini Lexoviensisad;Ludovi- baldus Viennensisarcliiepiscopus, et Is^avniisGratia-
819 INDEX YETERUMMONUMENTORUM 920
nopolitanus episcopus, facla ODmjuslam pqssessio- A / 1- Plura judicia insignia curiseparlamentiiiiepi-
nem bonorum ecclesise. (Ex chartulario ecclesiae seopum Conslanliensem cardinalem, qui temereMosi
Gralianopolitanse.) dam excommunicando, lataque judicia contemrieiido;
6.'Excommunicalio a Mainardo archiepiscopo Se- statuta, jura et libevtates EcclesiaeGallicanseviola-
nonensi et Imberto Parisiorum episcopo propter verat, a Ludovico XI conflrmata contra quaslibetap-
facta, quee pellationes. (Ex aulogiapliQquod«pertinet ad \irum
coritemptuiu auctoritalis ecciesiasticseabsoiutio
non mirius lerribilis videri debet, quani in- ciarissim. Antonium Vyon dominum d'Herouval.i
solita. (Ex charlniario eccles. Parisiensis.)
7. De causa inler Resbacenses el sanctee Fidis CAPUT TERTIUM.
' Conchensis ecclesiseraonachos, pro ecclesia Colurn- DE AUCTOPJTATE EPISCOPORUM ET DE
baviensi, in pluvibus conciliis et apud Lugdunen- OBEDIENTIA SIVE CLEIUCORUM SIYE
sem archiepiscopum Romanoesedis legatum diu ven-
tilata; tandemque in synodo definita adversus mo- MONACHORUM
naehos Resbacenses, qui ecclesiam Columbariensem &RTICULUS PRIBIUS,
contva canones et statuta ecclesiastica invaserant,
(Ex charlulavio eccles. Conchensis.) Puo^ica monumenta de obedientia et reve-
8. lndulgeiitia Lucii III conlra presbyleros con-r rentia, quam sive clerici et regulares, sive
cubinas habentes, qui remedio appellationis abute- monachi et abbates debent reddere epi-
bantur contva canonum decreta el staluta ecclesla- scopis, et quam solemnem in synodis ipsi
stica. (Ex chartulis eccles. Parlsiensis.) i
B promiserunt.
9. Lucii III senientia, in sacrilegos juris eccle-
siastici pervasores, quibus omne aufertur appella- 1. Charta S. Martini de obedientia quam canonici
tionis remediuin. (Ex cod, ms. privileg. ecclesioe regulares suo episcopo proraiserunt, (Ex charlulario
Cavnotensis.) ecclesioeGratianopoiitanse.)
10. Lucii III et Urbani III judicia in raptores, qui 2. Charla de obedieutia et subjeclione, quam Ivo-
remedio appslSationisabutebantur contva'staluta ec- ni episcopo Carnotensi, et ejus successoribus debent
clesiastica. (Ex codice ras, pvivileg. ecclesioeCarno- reddere monachi de Bello-Loco, quibus subhaC tan-
tensis.) tum conditioneIvo perraisit monasterium consl.ruere
11. fndijlgentia Clementis III contra Senonensem et consecrare. (Ex cod. iris. privileg. ecciesioeCar-
areiiie.|)iscopum,qui statuta ecclesiaslica violaveiat, notensis.)
(Ex chavlulis ecclesioePavisiensis.) 3. Cbarta, qua Racbodus Noviomensisepiscopus,
' 12. Sentenfia excommunicationis a Ccelestino III altare deCapi ecclesise S. Pelri Cluniacensis couce-
lata adyersus privilegiorum et libertatum ecclesiee dit, in qua declavatur episcopi auctoritas in niona-
Carnptensis violatores : cujus exseculionem raandat chos ecclesiarum pvx-positoset in abbates. (Ex char-
archie.'iiscopo,.,.. et arcbidiacono Senonensi- (Ex tufarioCharla S. Martini de Campis.)
cod. ms privileg. eccles. Carnotensis,) 4. sancti Donali de obedienlia quam cano-
13. Sententia avchiepiscopi Senonensis contra co- nici regulares S. Donati tenenlur promitlere Nantel-
mitissani Blesensem, a CoelestinoIII confirmata, pro mo Utcensis ecclesiaepraposito, s?ivo privilegioapo-
iuendis juribus et libevlatibus ecclesieeCarnotensis, stoliceesedis, et salva seffiper obedientia et reveren-
fEx cod. ms. nrivileg. ecclesise Carnotensis.) ' tia, siijijectione et poteslate Gvatianopolitaniepiscopi
C
II. tam in spivilualibus quam in lemporalibus. (Ex char-
tuiario ecclesiaeGratianopolitanea.)
Begum diplomata, prwcepla, seu sententim pro oplima 5. Charta de Chignino de ohedienlia quam qui sse-
ecclesiarum disciplina, adversus quoslibet statuto- culo abrenunliarunt, debent veddeveepiscopis, tan-
rum ecclesiasticorumviolatores, quam canonici pvoprio episcopo. (Ex chartulario ec-
\. Preeceptum Ludovici Pii, de reformatione mo- clesiseGratianopolitanee.)
iiachofum ecclesiseSi. Dionysii in synodo facta, (Ex 6. Charla de obeilientia et fidcUtatequam Theobal-
chartulario S- Dionysii emendatum proferunt schedee dus canonicus S. Genovefoepnesentibus sacrosanctis
viri cl. Antonii Vyon domini d'Herouval, tom. "VU, Evangeiiis, et in verbo sacerdotis promisit episcopo
conc. ult. edit. p. 1674.) Parisiensi, cui prsesentatus est ad curam animarum
2. De proeceploseu senteplia Ludovici Bosonis fi- parochise de Monle suscipiendam. (Ex charlulis ec-
lii, pro confirmalione legilimse et in synodo factoeS, clesieeParisiensis.)
Apollinari restiluiionis Villoe-Novee,quse comemptis 7. Deobedientiacanonicaeldebita quam abbatissa
omnibus ecclesiarum statutis ac jurihus, ablata fue- Favensis monasterii promittit episcopo Meldensi, a
v»\. Heecest ciiavtula, in qua fuit laudatov Alexander quo benedicilur juxla slatutum conventus Suessio-
Viennensis arehiepiscopus, et Isaac Gratianopolita- nensis. (Ex veteri charta Farensis monasterii, quam
nus episcopus. (Ex chaitulario ecclesise Gratiano- a viro evudito descvibi fecit, et ad me misil Joanna
poiitame.) de Plas hujus florenlissimi monasterii abbatissa illu-
3. PKeceplum Ludovici VI, cognomento Crassi, de D ; strissima, cujus singularis est pietas, miraque cha-
aucloritate ser.feniioaexcommunicationis proferendoe ritas erga offiues circurajacentis regionis pauperes,
in eos qui servorum ecclesiasticorum tesiimoiiiu.ro ^deo utpauperum mater appelhri soleal.)
adversus lioniines llbeios aucloritale regia conces- 8. De qbedienlia canonica et subjeclione quam
siiitt holunt admiitere. (Ex fastorali roinore eccles. fratves SarictoeTrinitatis," qui sunt in Domo Dei,
B. Mar. Parisiens.) Meid. episcopo et successoribus tenentur repromit-
i. ProeceplumLudoyiciVI, cognomento Crassi, ut tere. (Ex chartulavio ecclesiseMeldensis.)
iransgressot' regalis decreti de testimonip servorum 9. Charla roaxime notanda de auctoriiate et dili-
ecciesiaslicorum recipiendo excommimicationi subja- gentia archiepiscopi Yiennensis ecclesiee ad veslau-
ceat. (Ex chavtuJaiiQS, Marfini de Cainpis.) randam ecclesiarum et roonastevioviimdisciplinam;
5. Prseceptuni Ludovici Vil, cognomine Junioris, de privilegio a Patribus concilji yiennensis dalo; de
quo confiiniauir senlenlia ab episcopo Parisiensi pro- electioue canonica praepositi; de quibusdam monilis
lata, contra eos qui libertatem domus ejiiscopi deiun-r adversus simoniam; et de statut'S Patrum servanois.
cti infringunt. (Ex Pastorali B, Mav. Paiis.) (Ex chartulario de honoribus S. Juliano collaiis in
6. CoristitutionesCavoliVI, ex jussu CavoliVII pu- comitatu Brivatensi.)
blicatoe adversus quosdam clericos, qui liltejis apo- 1Q. Charta qua Dalmaliiis abbas commendat rao-
stolicis abutentes jura Ecclesise Gallicanaeviolabant. nasleria Stephano episcop.o, ut pote provisori et do-
(Ex Authentico yifi cl, Anloriii Vyon domim d'Hcr mino ipsorura, ut regulse(irmiias integra pennaneaU
rouval.J (Ex coJem chartuiario^
921 QU£ 1N ED. D. PETIT CONTINENTUR. . S2i
11. MandatumAlexandri papeeTH, qttod si con- A ecclesiseepiscopaii debetuf. (Ex chartulavio ecclesise
ventus non concordat in eleclione abbatis, ad episco-• S.Ruffi.)
pum perlineal in abbalem confirmare illum, in quemi 11. Confirmatio ejusdem donationis, salvo jure
niajor et sauior pars consenserit. (Ex chartularioi episcopali et censu, (Ex eodero charlulario.)
ecclesiaeMeldensis.) _ 12. Ecclesia Ordinatensis cum permissu et conces-
si
12. Quod capiiulum inler se discordat, episcopus> siorie episcopi Bellicensisdonata ecclesise S. Rufli;
potesl cognoscerede catisa. (Ex eodem chartulario.)I ita tamen ut priOr episcopo canonicam spondeat re-
ARTICULUS SRCUNDUS. verentiam et obedienliam. (Ex eodem chartulario. V
15. Aulhenticum super transaclione facta cuni
Privilegia monasteriis a summis pontificibus . priore S. Martini de Terra, quoedicitur Alnelum, in
concessa, salva semper, qua9 episcopo de- quo declavaluvdontim nulla stare ralione nisi Pari-
betur, canonica reverentia. siensis episcopi auctorilate firmetur. (Ex chartulis
ecclesioeParis.) .
.1. Privileginm ab Urbano II monasterio S. Nicolai: ii. Indulgenlia Lucii III ne feoda Parisiensis epi-
concessum, salya episcopi Andegavensis canonicai scopi sine consensu ipsius obiigari possirit, vel Vendi;
reverentia. (Ex regesto de comilatu Andegavensi.) (Ex iisdem chartnlis.)
2. Privilegium ab Urbario II ecclesieeS. Rufficon- 15. Authenlicum Willelmi Senonensis archiepi-
cessum, salva in omnibus Avenionensis episcopi ca- scopi super redditibus decanatus Parisiensis dum
iionica reverentia. (Ex chartulario ecclesieeS. Ruffi.)' vacat. Ex qno patet episcojjumproecipuuinesse bo-
3. Priviiegium Calixli papoe II de obedienlia el B novum ecclesiee dispensatorera. (Ex iisdem char-;
reverentia quam omnes clerici el abbates episcopo tulis.)
tanquam merabva capiti adhaerenliaexhibere tenen- 16. Confirmalio Clementis III super, jure episcopi
tur. (Es cuartulis ecdes. Paris. el ex Pastorali mi- in redditibus decanatus. (Ex iisdem charlulis.) .
uore.) 17. Littera, quoe significat magistrum et fralres
i. Privilegium ab Innocentio III abbati S. Ruffl Mormenlinon posse de manu sua amovere aliquam
concessum, salva sedis apostolicse auctoritate, et domum, nisi de vohmtate episcopi, qui est secundum
dicecesanorumepiscoporumservata canonicavatione. canones primus bonorum ecclesiarum dispensator.
(Ex chavtularioeccles. S, Ruffi.) (Ex chartulario ecclesise Lingonensis.)
AKTICUX.U8 TERTIUS. ARTICUI.US QUARTUS.
Li!tcra3 de non eligendo abbate ahsque li-
Donationes ecclesiis et monasteriis factae , centia episcopi, cujus est quoque electuui
cum consiho et assensu episcopi, et salva confirmare et benedicere.
sernper reverentia, ques episcopali sedi I. Liitera abbaiioeresignatseab abbate Molismensi
debetur. in manu domini episcopi, sicul moris est : et "qiiod
1. Altare villae,queedicitur Orceacus, ectlesisc B. ab eodem episcopo pt)stulan:'a sit liecnlia eligendi
MariaeLongi-Ponlis donatum a Gaufrido Parisiornm allerum abbatem. (Ex chavtulario ecclesioeLingo-
episcopo, salva in omnibusecclesiasticeesubjectionis nensis.) -'.;.".y
ipsi debila reverenlia, et salvis in omnibus ejus j'uri- G( 2. Supplicatioepisco|)o facta de eli^endo abbale in
bus. (Ex"cliarlularioB. MariaeLongi-Pontis.) monaslerio S. Pelri Melugdunensis.(Ex eodefficliar-
2. Aliare situm in villa, quoe dicitur Bondufltim, tulavio.)
eccles. B. MarioedeLongo-Ponte donatum, salvis in 5. Supplicatio episcopo facta, ut electus in.abba-
omnibus juribus epscopi, et obedienlia quseipsi de- fem S. Michaelis Toviiodovensisab ipso confivmetur.'
betur. (Ex eodem chartulario.) (Ex eodem charlulario.)
3. Ecclesia de Bains cum consilio et auctorilate i. Supplicatio episcopo factade abbale monastefii
Pontii episcopi donala Sanclo Salvatori. (Ex charlu- Molisniensis. (Ex eodem chartulario.)
lario monasterii Conchensis.) 5. Supplicatioepiscopofacta de abbate S. Sfephani
4. Ecclesieesanctse Fidei de Caslelleto et sancli Divionensis. (Ex eodem chartulariQ.) :
Victorisiib HugoneLugduneusi archiepiscopodonatse, 6. Supplicatio Cagiensium, pro conflrmando ef
ecclesisesanclaeFidis de Conchis, salva semper obe- benedicendo ' electo. (Ex chavtulario ecclesiae Mei-
dierilia quee episcopo et archipresbytevis exhibenda densis.) . "
.est: (Ex eodem chartulavio.) 7. Qualiter commiserint se Cagienses voluntati
5. Ecclesia beatse MarioeVirginis intra muros Bi- episcopi, super provisione abbatis 111eorum nioria-
sul.luni fundata ecclesioeS, Rulfi donatur cum con- sterio facienda. (Ex eodem chartulario.)
silio et assensudominiBerengaviipnesulis Gevunden- 8. Supplicatio nionachorunide benedictione abba^
sis. (Ex chavtulavioecclesieeS. Rufii.) tis de Cagia per episcopum Meldensem,cui debitatii
6. Eadem ecclesia reddituv et donalur praefatee obedieniiam et subjectionem declarant.(Ex eodem
ccclesiseS. Rufficum favore pontificuli el canonicali jj. chartulario.)
Gevundensissedis. (Ex eodem chavtulavio.) 9. De benedictione abbatis.S. Faronis per episco
7. Eadem donatio a Raynmndo episcopo Gerun- pum Meldensem.(Ex eodem chartulario.)
densi confirmatur,salvaveveventiaet obedienlia, quee 10. De abbate S. Faronis post altevius resignatio-r
episcopali sedi deiietuv. (Ex chavtulavio S. Ruffl.) . iiem. (Ex eodem chariulario.) '••':"'
8. EcclesiaS. AndeoliecclesioeS. Ruffi iri plena- II. Supplicatio episcopo facta de eligendo abbatp
ria synodo donala, hac scilice.t conditione, tit prior nionasterii Reomensis. (Ex chartulario eccles.;Lini-
non mulelur, nisi cum consilio episcopi Vivariensis: gonensis.)
et si quae ovla fuevit conlvovevsia, ipsius epitcopi 12. Supplicatio episcopo facta, ul electio pvioris
communisquecapituli canoiiicatevminetur sententia. VallisCaulum ab ipso confirmetur. (Ex eodem.chai>
(Ex eodein chartulario.) tulavio.)
9. Confirmaliodonationis ecclesiarum S. Mavlini 13. Supplicatioepiscopo facta de abbate motiaste-
Viennensis, S. Nicelii, etc, ecclesise S. Ruffl cum rii S. Pelri Melugdunensis.(Ex eodem charlulario.)
quolibet jure ab archiepiscopo Viennensifacta, salva li. Supplicatio capiluli S. Machuti de Barro epir
obedientia et reverentra, quae debetuf sacrosanctse scopo facta, ut ipsi parcat, quod decanum elegerit
matri ecclesioeepiscopali. (Ex chartulario eccles. aljsque illius liceniia. (Ex eodem chaitulaiio.). ;
Viennensis.) 15. Qualiler conventus de Nealplia veteri nmitia-
10. Conflrmalio ecclesioe de Tauliriiaco ecclesiee vevit capitulo movlem sui abbalis, et licentiara petiit
S Rufll dona'oe,salva reverenlia et obedientia, qure cligcndi aliuni. (Ex rh.ivtulario eccles; Carjiotensis.,)
m INDEX VEIERUM MONUMENTORUM 924
16. Procuvatio de Nealpha yeleri ad.praesentandumA , 13. Authenticum capiluli Parisiensis supcr eadem
capltulo electuin dicli loci, ttl confirmetur et acei- procuratione.
;piat munus benedielionisab episcopo. (Exeodem 14. Privilegium de procuratione archidiacoai et
chaftulaiio.) j'iirisdictione episcopi in Scalensem ecclesiam. (Ex
17. Eleclio abbatis de Nealpha veteri, prius pelita iisdem chavtulis.)
eligendi licentia, ul moris est : et qiiod confivmetur 15. Epislola Innocenlii HI de j'uve procuralionis
per capilulum Carnotense, et accipiat munus bene- episcopi, quod proescribinon potest. (Ex iisdem char-
diclionis ab episcopo. (Ex eodem chartulario.) tulis.)
18. Concessio a Guillelmo episcopo Lingonensi 16. Liflera Gapituli Tovnodovcnsis,quod lenetur
facta magno priori claustvali et omnibus ac singulis j'urave episcopis Lingon. canonice intraniibus sub-
priovibus et csetevismonachis monasterii Molsmen- j'ectionem et obedieutiam; et nulla posse privilegia
sis, eligendi abbatem secundum canonicas sanctio- iinpelrare, nec uti impelralis. (Ex cnartulario ecole-
nes. (Ex chartulavio ecclesioeLingonensis.) sise Lingonensis.)
17. Confirmatio staluti totius capituli, quod p;ior
ARTICUX.US QUINTUS. Fvatrum Proedicatovumteneluv faceve juvamentum
capitulo Cavftotensi, quod nec pev se nec per alium
De jure institutionis, destitutionis, oorreetio- possit privilegium vel indulgenlias contra jura el Ii-
. nis, reformationis , visitationis et procu- bertales ecelesioeMpelrare, neque impetratis vel im-
rationis, quod episcopi habent in mona- pelrandis uti. (Ex charlulavio ecclesiseCavnotensis.)
steria, non obstante quolibet privilegio , Q i 18. Quod quicunque est priov Fratrum Preedica-
sive impetrato sive impetrando. torum debet juvare in capiiulo, se servatuvum intev-
dicla ecclesiic, neque uti posse conlva dictam eccie-
1. Unio hospilalis de Brochone faota eeclesiaesive siara privilesiis.
monaslerio S. Slephani Divionensis : et jus inslilu- 19. Littera pvioris FvatvumPvoedicaiovuniinFrari-*
tionis, deslitutioniSjCorrectionis, reformalionis, visl- cia, qttod prior et fratres conventus Prsedicatorum
tationis, et procurationis, quod episcopus habet su- Caruot. lenentur sevvare inlerdictuta : et quod
pev eadem domo, quoe renunliare de'uel snb voto factum erat per eos, confirmatur per eumdem. (Ex
religioiiis cuilibet privilegio sive impetralo, sive im- eodem charlulario.)
petrando. (Exdiarttilavio ecclesioeLingonensis.) 20. Liltera jurisdictionis qnam habet dominus,
2. Charta de jure inslitulionis, deslitutionis, pro- episcopus Lingonensis in hospitali deMormento, in,
curalionis, covveclionis, etc, quod episcopus Abvin- capite, membris et in persouis ibidem commoranli-
cavum plene vetinuit in, monasterium S. Michaelis, btts; et quod non possit hosjiitalis domus aliquas
abbatem et 12 Canonicos. (Ex libro Pontiflcalieccle- indulgentias vel privjlegia impeivave, vel uti ali-
sioeAbriucarum,qui servatuvin bibliotheca S. Yicto- quatenus impetvatre.-(Ex chavtulavio ecclesiee Lin-
ris.). gonensis.)
5. Charta compositionis ititer episcopum Eduen- 21. Litleva juvisdictionis et covveclionisquam ha-
sem siye.Augustodunensem, etmonachosCluniacen- bet dominus episcopus in monaslerium de Pelungevo.
ses, iri qua declaratur jurisdiclio episcopi Augusto- (Ex eodem chartulario.)
dimeiisis in presbyteros ecclesiarum Cluniaceiisium. 22. Littera subjecliOnis et reveventiee hospilalis
(Extabulario prioratus S. PetridePavedo.) < de Norges erga episcopum Lingonensem; et quod
C
i. Chavla qtia Galo Pavisiorum episcopus monaste- non liceat ullam impetrare exemplionem, neque im-
rium S. Eligii, monachis propter vitoeinfamis turpi- petrala uti. (Ex eodem chavlulavio.)
ludinenv ej'ectis, ecclesise beati Petri Fossalensis 25. Quod prior domus sancti Lazari Meldensisipsi
concedil. Unde patet jus deslitutionis, cpvreclionis, episcopo et successoribus lenelur canon.icain obe-.
reforniationis,elc.,quod episcopus habet inmonaste- dientiam repromitteve; et de jure covreclionis, visi-
fia. (Ex PastQrali minore ecclesieeB. MavisePavi-. tationis, etc, quodepiscopushabet in eamdem domura..
.siensis",). - (Ex chavtulario ecclesiosMeldensis.)
. S. Stejihanus episcopus Parisiensis idem monasle- 24. Unio hospitalis Chilicasti facta ecclesise seu
rium, ex petitione Innocentii papae, etc, ecclesiae monasterio S. Siephani Divione.nsis;ei jus institutio-
- S- Petri Fossatensis concedit, salvo in omnibus jure nis, destitutionis el corvectionis, quod habet in eo-
SHO,etc (Ex eodem Pastovali.) dem episcopus, pvopter curam animarum, proquihus
6. Comppsitio ab Hugone Autissiodorensi episcopo reddiluvus est Deo ralionem, Undedomus hospitalis,
et GaufvidoCatalaunensi facla ex praicepto InnOcen- sicut monastevium, teneluv venunliave sub voto veli-
lii II-intev ecclesiam Meidetisemet Farense monaste- gionis cuilibet privilegio sive impelrato sive impe-
rium; in qua obsevvaniur jura episcopi in sncerdo- trando. (Ex chartulario eccles. Lingonensis.)
tem Farensis monasterii, et aliquot abbalissoeprivi- 23. Litlera jurisdictionis episcopi Lingonensis, ad
legia, (Ex charlis aulbenticis Farensis monasterii quem perlinel instilutio, destitutio el covrectio prib-
describi fecitJoanna de Plas illustrissima abbatissa.) ris. monasterii de Mormento; ita ut inonaslerium
7. Coroposilio supradicta a ManasseMeldensiepi- D supradictum renuntiare debeat quibuslibet privilegiis
scopo comprobatur. (Ex iisdem charlis aulhenlicis.) sive induliis, sive indulgendis. (E.x eodem chavtu-
. 8. Eadem corapositio ab Iiinocentio II et Lncioll lario.)
corifirmatur. (Ex iisdem chartis authenticis.)' ARTICUI.US SSXTUS.
D_. Prima inslitutio succentoris, in qua fit menlio
de jure instituiionis et destilutionis, qnod episcopus Litteras quibus declaratur, pro negotiis cor-
Iiabet in succentorem perinde ac in" canlovem. (Ex 1'ectionis expensas aja episcopis de bonis
chavtulavio ecclesiseMeldensis.) monasterii fteri debere; et nemiai iicere
. ID. Autjienticum supcv tvansaclione facta intev monachos coutra auctoritatem episcopp-
episcopuni Mattvitiuni et abbatem Columbensem supev rum defendere.
ecclesia S. Gevmani in Leia : in quo pluva notantur
;, dej"ure episcopi in abbaiem et monasteriuin. (Ex 1. Litteva.quod episcopus pvonegotiis covrectio-
: chartulis ecclesioeParisiensis.) nis monasterii Besuensis promovendis , expensas de
, M. De jure procurationis quod episcopus habel in bonis ipsius monaslerii faciat et administvet. (Ex
domum sanctoeCelinioe,j"uxta tanien illud Evangeli- chavtulavio ecclesioeLiiigonensis.)
cum : Qui non laborat hon tnanducel. (Ex chaVtulario 2. Liltera vegia, qua mandatur duci Rurgundioe,
ecclesise Meldensis.) '.'... ue abbatem et conventum Besuensem manu teneat,
; 12. De procuralione episcopi in ecclesia S, Exn- yeldefendat contra episcopuffi. (Ex eodem charlu-
perii de Corboilo; (Ex chartulis ecclcsiseParisiensis.) lavioj-
923 QUyE 1N ED. D. PETIT CONTINEiSTUR. _ 926
3. Charta de Nojarelo , qua monachi tenenlur A l ordirialionesecclesiarum impedierites",et pro aiicto-
episcopo reddere decimam, quse eis injuste fueral :rilate episc-opi:(Ex iisdem chartulis.)
data et : in qua Guilisius de Veracen "polliceftir se: . 13'. Exsecutio sentenlise Innocentii in pro auclori-
nunquanvforeadjvildfeitiriioriachisCoiitraepiscopum.
' '"tate episcopi MeldensisTatee.coiitra decanumet ar-
(Ex chartulario ecclesiaeGratianopolilanse.) chidiaconos , et compositio juxta hanc senlentiam
ARTICULUS SEPTIBIUB. facta. (Ex chartulario ecclesiseMeidensis.)
14. Diffinitivasenlenlia data contra ecclesiam de
Litterae , quee docent, quomodo irrita fit ab- Calaab Ainbianensi et Tornacensi episcopis el aliis
batis appellatio ad sedem apostolicam con- judicibus, pro aucloritate
tra auGtoritatem episcopi. episcopi. (Ex iisdem char-
tulis.)
1. Littera regia directa summo pontifici de j'nsti- 15. Sententia a Ccelestino III lata pro auctorilate
tia et jurisdiclione temporali monaslevii et Villae episcopi in ecclesiam Calensein , et quidem contra
Besuensis, quoepertinet immediate ad episcopum pvivilegium ab ipso antea-concessum. (Ex ciiavlulis
Lingonensem : undeprovsns irvita fit abbatis appel- ecclesisePavisiensis.) - ,
lalioad sedem apostolicam. (Ex chavtulavioecclesioe 16. Sententia a Willelmocanonico Meldensiet PCr
Lingonensis.) . tro canonico Jotrensi lata pro auctoritale episcopi
2. Liltera abbalis et couventus, in qua inter cse- contra"abbatissam et conventuin de Jotro. (Ex char-
tera declarant se ad aliam non posse appellare tulario ecclesise Meldensis.)
quam ad episcopieuriam. (Ex eodem chartulario.) - 17. Sententia a Petro Morinensi episcopo S,
3. Littera regia super prsedictis. (Ex eodemchar- B I Audomari decano lata de observandis sententiis
tulario.) episcopi a capitulo. (Ex eodem chavtulario.)
ARTICUI.BS OCTAVUS. 18. Epistola Rairiaudi SancliFaronis, AlberliBeatae
Mariaein Cagia, et Joannis CamerseFonlis abbatuin*
Judicia lata pro auctoritate episcopi,: et epi- (De eodem.)
stola?, qu£e exsecutionem decterant. 19. Epistola Guilielmi Senonensis aichiepiscopi.
' '
1. Senlenlia ab Innocentio II lata pro episcopo (De eodem.)
Meldensiin clevicoset laicos viUseResbacensis, sub- 20. Senientia a Petro Meldensi episcopo lata
lato appellationis diffugio. (Ex chavtulavio ecelesise adversus capitulum de sua jurisdicliohe in pvesby-
Meldensis.) terum de Gievves. (Ex chartulario ecclesise Mel-
2. Epislola Hugonis Senonensis archiepiscopi de densis.)
obeilientia et subjeclione, quam abbas monastevii 2i. Sententia a Gvegovio IX Iata adversus roa-
-. Resbacensis episcopo Meldensi proinisil, post sen- gislratum et fvatves domus LepvosovumS. Laza.ri
lentiam ab Alexandro III latam. (Ex eodem char- Meldens., qui obedientiam et vevevenliam stto
" '"tiilario.) • episcopo exhibere denegabant. (Ex eodem chartu-
3. Epistola Baldovini Noviomensis episcopi. (De lario.)
eodem.) 22. De eodem. .
i. Epistola Pelri episcopi, et Hugonis decani 23. Sententia projuvibusepiscopaUbus lata adver-
Parisiensis, de exseeutione senlentiae liinocentii III sus abbatissam et conventummonaslerii Fare-Mona-
pro auctoritate episcopi in abbalem et monasterium pi sterii ordinis sancti Benedicti, ac clevumel p.opulum
Resbacense. loci ejusdem MelderiSiSdioecesis.(Ex chartulario ec-
S. Senlenlia ab Innocenlio II lata contra pres- clesise Meldensis.)
byterum de Jotro, qui audito episcopi riiaridato.in 24. Epistolse Innocentii IV.prp eadeffi sententia
vocem appellationis proruperat. (Ex chartulis eccle- confirmanda. (Ex eodem ciiartulavio.)
sise Meldensis.) 25. Sententia"lata de. eleclione magistri domus
,6. Senlentia ab Innocenlio H lata pro auctoritate S. Lazari prope Parisius, quse ad episcopum pevli-
episcopi adversus abbatissam, clerum et populum riet sicul et confivmalio. (Ex chartulis ecclesisePa-
Jotreum, sublato appellationis diffugio. (Ex eodein risiensis.)
, charMario.) 26. Sentenlia excommunicalionis ab episcoj>o
: 7. Epistola AVillehniRhemorum archiepiscopi de Meldensilata in ministvum magnee Domus-DeiMel-
horiore et vevevenjia, et de onini juve, quod Eusia- densis , el sovores quse visilalionem episcopi recti-
chia abbatissa ecclesiaiJotvensis proinisit semper se sabant, quam demom juramento pvius pvaestituto
exhibituram episcopo Meldensi. (Ex eodero cbarlu- receperunt. (Ex tharlulario ecclesiai Meldensis.) .;
lario.) 27. Jiirisdiclio episcopi Meldonsis in archidiaco-
8- Privilegiuro Eugenii III contra archidiaconos nos Philijipi Senoncnsis archicpiscopi auctoritate
Parisiensps, pro aucioritate episcopi. (Ex chartulis riietropoiitana comprobata, litterisque Philippi et
- ecclesiaeParisiensis.) Joaimis fegum Francorum conlirinala. (Ex regesto
9. Priviiegium Adriani IV conlra architliaconos ni- Camerse Compulovum,in quo conlinentuv litterse
„ Joanhis regls Francorum per anrios 1351, 1352,
bil aliud conlinens, quam quod in proscedenliprivile-. 1)
gio Eugenii continetur. J553.
10. Privilegium Alexandri ffl in eumoem niodumf •' 28.' Seritencede Requeste contve iabbe dc S. Mk
contra archidiaconos; etne archidiaconi presbytevos : chel de Tonnerre el les prieurs dependaris d'icelle
sibi subditos liimia fvequentiahospitiovum grayent. touchant la Visitation' ». (Ex charlulario eccles. Lin-
(Ex iisdem «havtulis.j gonensis.) -
11. Privilcgium ClemenlisIIIconlra arcliidiaconos, ARTICUZ.US HOHU8,
idem conlinens quod privilegiuni Alexandri. (Ex iis-- Conclusioadversus priyilegia, qusc roqnaClioSnon
..- dem ciiartulis.) lantum ab episcoporuinvigilantia, sed 'etiara a regia
.--• --"12;-PvivilegiumCleraeniisUIcontraarchidiaconos; jioteslale eximunt. " ":
• Sic legitur iii charliilario.
* &&
92« THEODORIARCHIEP. CANTUARIENSIS .

THEODORI
SANCTISSIMIAC DOCTISSIMIARCHIEPISCOPlCANTUARIENSIS

FOENITENTIALE' a.

CAPUT PRIMUM. i vult. k Presbytero soli liceat missas lacere, et popu-


A
De ecclesia, vel de iis qum intus geruntur. lum benedicere in parascCve, et crucem sanctificare.
fc In ecclesia ubi mortuorum cadavera infidelium 1 Presbyter decimas dare non cogitur. m Presbytero
non licet peccatum episcopi prodere, quia super eum
gepeliuntur, sacrificare [Al., sanctificare] non licet: n
sed si apta yidelurad consecrandum, inde evulsa, et est. Sacrificium non est accipiendum de manu sa>
rasis vel lotis lignis ejus resedificetur. Si heec conse- cerdotis, quioblationes vel lectiones secundumritum
crata prius fuit, missas in ea celebrare licet, si reli- implere non potest. Presbyter si responsoria cantat
ibi sunt.« SivcTopaganus, sicmundare, in missa, vel queecunque° cappam suam non tollat,
giosi sepulti
et j'actare foras melius est. Gradus non debemus fa- sed evangelium legens super humeros ponat. Presby-
cere ante altare , ubi d reliquise sanctofum veneran- ter fornicans, si postquam coniperlum fuerit, bapti-
dse sunt. Si potest [AL add. fieri] , candela ardeat zaverit, iterum baptizenlur 1111 quos baplizavit. v Si
ibi per singulas noctes; si autem paupertas loci non quis presbyter ordinatus deprehendit se non esse
sinit, non noceteis. e Incensum Domini incendatur baptizalum, baptizetnr et ordinetur ilerunii et omnes
in natali sanctorum pro reverentia diei, quia ipsi sic- quos prius baptizavit. i Diacones cum Graecis non
ut lilia dederunt odorem suavitatis, et asperserunt frangant panem sanctum, nec collectionem dicant4
Ecclesiaro Domini, sicut incenso aspergilur priffii- B I vel Dominns vo-.nscum,vel completam. r Non licet
tus juxla altare [Al., incensum aspergit ecclesiavn]. diacono, laico pmnitentiam dare; sed episcopi aut
* Laicus non debet in ecclesiis lectionera recitave, presbyteri dare debent. Diaconi possunt baptizare,
cec AUeluiadic.eve : sed psalmos tanturo, aut re- et cibum et potum benedicere, non panem dare.
Skaiiiter monachi et clerici possunt benedicere
sponsoria sine Alleluia. Aquam benedictam asper-
cibum.
gant, quoties voluerint, qui habilant in eis. e Et
quando quis consecrat aquam, primum oralionem CAPUTin.
faciat. De ordinatione diversorum.
CAPUT II »In «rdinatione episcopi debet missa cantan ab
Detribus gradibus Ecclesim principalibus ipso episcopo ordinante. In ordinatione pveshyjeri
Episcopo h lieet in campo confirmare, si necesse sive diaconi oportet episcopum missos celebvave
sit; similiter et presbytero agere, si diaconus vel sicut Gvspcisolent in etectione abbatis agere vel
presbyter ipse [Al. add. vel] calicem et oblationem abbatissee. In monachi vero ordinatione abbas debet
manibus tenuerit. > Episcopus non debet abbatem raissas agere, ettres oralionessuper caput
ejus com-
cogere ad synodum ire, nisi etiam aliqua rationa- plere : et sepfera dies velet caput suum cuculla sua,
bilis causa sit. Episcopus dispenset causas paupe- <; ^ et septima die abbas tollat velamen suum. Sicut in
ruin usque ad quinquaginta solidos :. rex vero, si baptismo presbyter solet infantibus auferre, ita et
plus est. abbas debet monacho, quia secnndum baplisma est
i Episcopus et abbas hominem seelerali [Al. sce-; juxta judicium Patrum, in
quo omnia peccala dimit-
leratum] servum jiossunt habere , si pretium redi- tuntur. Presbyter potest abbatissam consecrare cuin
mendi non habet. Eoiscooo licet votum solvere. si missse ceiebratione. * ln abbafis vero ordinaliona
* Vide observatioues et notas fusioves ad calcem 1 Burch. 1. VIII,c. 73, ex conc. Turonensi, c. 2.
voluminis*. i Conc. Auvel. m, c. 15; Aurel. iv, c. 30.
i> Theod. cap. 68, ex tom. IXSpicileg. R. et cl. D. k Theodor. cap. 49, t. IX Spicil.
L.u.ctcAchevii; Cavoli Magni Capit. lib. v, c. 49; i Cao. 24.
Buvch. 1. m, c. 58; Ivo p. m, c. 43; Grat. deCon- » Cap. 120. C. M. Capilul. 1. v, c. Si.
secralione, dist. 1, c. Ecclesiam, ex toncilio Agvip- n Ivo p. n, cap. 44, ex decretis Fabiani
pinensi. c. 10. pa-
c Burch. lib. m, cap. 15 ; Ivo p. ui, c. 15, de psa,
° AI. cap. Theod. 110.
Consecrat., dist. I, c. 27, ex coaoilio Aurelia- P C. M. Capilul. 1. vi, c. 95; Burch. 1. iv, c. 100,
mensi, c. 5.
d Hic incipit capit.25 in cajip. Theodori edilis tom. ex dictis S. Isidori cpiscopi; Ivo p. l, c. 268, ex conc.
IX.Spicileg. ajmd Coinpendium, cap. 5.
|
D i Theod. cap. 5, t, IX Spicileg.
e Al. in cap. Theod. 27. r
' C. M. Capit. 1. v, c. 49; cap. 156 Heraldi Turo- c. Theod. cap. 45; Regino 1.1 de Eccles. Discipl.,
295, ex Poenit. Romano; Bureh. lib. xix, c. 110.
nensis; Burch. lib. vm, c. 87; Ivo p. vn, c. 109, ex s Theod. cap. 1, lom. TX Spicileg.; Burchard.
concilio Moguntino,c. 9et 18. 1. i, c. 225; Ivo p. v, c-358, ex dictis Theodori
* Conc. Nannet. c. 4; lib. i deEccl. Discip., avch.
Burch. Regin. 1 Tbeod cap. 5, t. IX
cap. 105; lib. xviu m argumento Spicileg.; Ordo Roman. es
h Burch. 1, iv, c. 68, cx conc/Rhemensi, c. 10. Thcodoro, lit, Ordinitlioabbatis.
929 POENITENTIALE. 930
episcopus debel missam agere, ct eum benedicere _\ turas : et cura positi fueiintin septilcris, funditur
inclinalo capiie, cumduobus vel tribus testibus de pro eis oratio. Denique humo vel petra operiuntur.
fratribus su.is, et doriet ei baculum et pedules. San- Prima et tertia et nona, nec non trigesima die pro
ctoemonialesvero basilicas sibi commissas.semper eis missa agatur. Exinde post annum, si voluefint,
debent consecrare. Grajcisimulbenedicunt viduam, servetur. i Misssevcro sseculariummortuoriim tres
et virginem, et utramque semper habent consecrave. in anno, lertia die, et nona, et trigesima; quia sur-
Abbatem eljgunt. Romani non velant viduam. «.Se- rexit Dominus lertia die, et nona hora spiritum
cundum Groecos pvesbytero licet virginem sacro emisil, et triginta diebus Moysera planxerunt iilii
velamineconsecrare, et reconciliare poenitenlem, et Israel. In missa quoque monacliorum per sin^ulas
facere oleum exorcizatum , et infirmis chrisma, si septimanas nomina recilare mos est. Pro defuncto
necesseest. Secundum Romanosnon licet, nisi epi- monacho niissa agatur die sepulturocejus, et terlia
scopo soli. die : postea, quantum volueril abhas : pro laico
CAPUTIV. bono terlia dievelseplima; [Al. add., postjejuiiium:
De baptismatisconfirmatione. pro poenilentetrigesimadie] et pvopinquosejus opor-
In baptisraate dimittuntur non conjunctiones mu-' let jejuuare sepiem diebus, et oblationem offerre ad
lierum, quia filii qui ante baptismum, sic et poste- " altare, sicut in Jesu filii Sirach legitur : et pro Saul
riorum fiunt. Si vero non putatur esse uxor, [Al. fitii Israel jejunaverunt, poslea, quandiu voluerint
udd. ergo], nec filiiante generati pro filiis habentur, presbyteri. k Multi dicunt non licere^pro infantibus
nec inter se fratres vocare, vel hoereditatisconsorles missas facere ante septem annos. Sed licet l Diony-
fieri possunt. Si quis gentilis eleemosynain fecerit, sius Areopagila dicat blasphemiam Deo facere, qui
[Al. add. el abslinentiam haberet, etc.] et alia bona, missasofiiertpro malo homine : mAuguslinus laffien
quse enumerare non possumus, roroquid ea in ba- dicit pro omnibus Christianis hoc esse faciendum,
ptisroo perdidit? Non bonum aliquod perdit, sed quia hoc ve! eis proficit aut offerenlibus,aut peten-
roalura ahluit. Hoc b Innocentius papa de calechu- libus. Et non est licituro missas cclebrare presbyte-
riieno gesta pro exemplo ponens affirmavit. c Gre- JO, vel diacono, cui non licet, vel qui nonvult coin-
gorius Nazianzenusdicit secundurobaplismum esse munionem accipere.
lacrymarum. NuIIum perfectum credimus in bapli- CAPUT VI.
sino. Confirmationem episcopi non disputamus;
d tamen in Nicoenasynodo fuit chrisraa conslilutuin. De abbatibus, et monachis, vel monasieriis.
* Pannos chrismalos iterum super alium baptizatum "Abbaspotesl pro humilitate cum permissione epi-
imponi non es' absurdum. * In catechumenoeet ba- scopi locum suum derelinquere; tamen fralres
ptismale et confirmationeunus potest esse paler, si eligant sibi abbatero de ipsis, si habent; sin autero,
neCessesit: non est tamen consuetudo. Per singula de extraneis. ° Nec episcopnsdebet violenter vetine-
singuli suscipiunt. s Non licel alium suscipere, qui re abbateni in loco suo. Congregatio debel sibi eli-
noii es' baplizatus. Viro autem licet feminam/susci- gere abbalem post ejus mortem, aul eo vivenle, si
pere in baptisrao, similiter et ferainoevirum susci- discesserit vel peccaveril. lpse non potest aliquciu
pere. h Nonlicet baplizatis cnm catechumenisman- ordinare de suis propinquis, neque alienis, nec alrom
ducafe [AL add., neque osculumeis dare], quanto abbatemdare sine voluntate fratrum. P Si vero pcc-
magisgenlilibus. caverit abbas, episcopo uon licet lollere possessio-
CAPUTV. nem monasterii, quamvis peccaverit abbas : sed
- De missa defunctofum et mortuorum. mittat eum in aliud moiiaslcrium in potestate alfe-
' Secundum RomanamEcclesiam mos est mona- rius abbatis. Non iicet abbati, neque episcopo ter-
chos velreligiosos defunctosin ecclesiam portare, et ram ecclesiseconverlere ad aliam, quamvis amboe
cura chrismate ungere pectora, ibique pro eis missas in potestate ejus sinl. i Si mutare vult terram eccie-
celebrare; deinde cura canlatione portare ad sepul- rj sioe,faciat cum consilioepiscopi, el -ffatrumsuorum

« Theod. capit. 20, t. IX Spicileg. 1 Hierarch. Eccles. cap. 7; Theod, cap. 56, t. IX
b Innocent. papa I :in epist, 2, cap. 6; episl. i, Spicileg.; resp. 3 Greg. III, ep. 1, ad Bonifacium;
cap. 2; epist. 22, cap. 2; ep. 25; cap. 6. Burch. 1. m, c. 65; Ivo p. m, c. 67, ex dictis Dio-
c Greg. Naz. in orat. 39. nvsii Areopagitse.
ATheod. caji. 4. m S. Aug. Enchirid. cap. 10, el lib. de cura pro
« Burch. 1. iv, cap. 94, ex concil. Beluac, c. 8. mortuis gerenda, cap. 4; Amalariuslib. iv, .c. 42;
t Buvch.1. iv, c. 26, ex concil. Mogunt., c. 2; de consecralione dist. 1, visum, ex conc. Cabi-
Ivo p. i, c. 218, ex decvelisHygini papoe,cap. 10, lon. II, c. 59.
de consecrat,, dist. 4, in calechismo. E Burcb. 1. viii, c. 80, ex conc. Mogunt., cap. 18.
s Burch. 1. iv, c. 28, ex conc. Mognr.t., c. 2; ">Theod. cap. 46, t. IX Soicileg; V. Pcenil. cmh
Ivo p. i, c. 220, de Consecral., disl, 4, c. in ba- cap. collatum.
ptismo. . P V. epist. Agalhonis pp. ad Ethelredum regem
k Theod. cap. 86, t. IX Spicileg.; C. M. Capitul. ^lerciorum et Theodorum arch. Cap. Theod.. 47,
1. vi, c. 92; Burch. 1. iv, c. 95. t. IX Spicileg; Burch. 1. VIII, c, . 87, ex conc. Mo-
i Theod. cap. 90, t. IX Spicileg. gunt., c. 10.
i Cap. 19 Theod., t. IX Spicileg. i Theod. cap. 48. \. Pmnit. cum capp. 'Tlieod*m
* Tteod. cap. 09, t. IX Spicileg. Spicil. ed. collatum. Burch. 1. m, c. 28. - '•
951 TIIEODORIARCHIEP. CANTUARIENSIS 932
[Al:, cum consensu amboruni], [Al. add., si quis vult jA cunt, ipsos infirmos visitari debeve [.4/. add. et csa-
nionasteriuni sutiffi in alitun loctim ponere] et di- levos infirmos], sictit Doriiinttspreecipi:t(il/aHA. xxv,
.miittatin priorem locum presbyterum ad miriisteria 45). Groecicarnes morticinorum non dant porcis;
ecclesise. Non licet viris feminas habere raonachas, pelles tamen ad calceamenta, et lanam, et cornua
neqtie feminis viros, tamen non destruamus illud, accipere licet non ad aliquod sanctum [AL, vel coria
quod consuetudo est in hac terva. a Monacho non et calceamenta licent, et lana et cornua accipi, nori
licet votum vovere sine consensu abbalis : Sin mi- in aliquo sancto]. Lavacrumcapitis [Al. add. Potest
nus, frangendumest. Abbas si habuerit monachum, esse] ia Dominicajet in t lixivia pedes lavare licetr
quem elegit [Al. add., dignum debet dare, si necesse sed consuetudo Romanoruffinon est beec lavatio
est. Puevo non licet etiam nubere, prolato ante mo pedum,
nachi voto. Si quis monachus, quem elegerit, etc.] CAPUTIX,
congregatio, ut ordinel eum in gradu presbylerii, DePascha communicalioneScotorum el Britonum, qufin
non debet dimittere priorem conversalionemsuam. et lonsura calholicmnonsunt [Al., catlwHci'
Si aulera postea inventus fuerit ut superbus, vel nonsunt] adunatiEcclesitVi
i Quiovdinati sunt Scolovumvel Britonum episco-
otiosus [AL, vitiosus], et in meliori gradu priovem ,
vilam quseral; deponalur : et in uitimuni locum B ; pi qui in Pascha vcl tonsura calholicoenonsuntadu-
constitutus satisfactione emendet. In poteslale et nati Ecclesiee,ilevum a calholico episcopo roanus
liberlate monaslerii est susceptioinlirmorum in mO- imposilione confirmentur. [Al. add. Similiter et ec-.
nasterio. ln libertate quoque monaslerii estb lavandi clesioKqueenbipsis episcopis ordinantur, aquaexor-;
cizata aspergantur, et aliqua collectione confirriienr.
pedes laicorum; nisi in coenaDomihi non coguntur.
•* Nec.libertas monasterii est poeriilenliam seeculari- tur.] Licentiam quoque non habemuseis poscentibus
bus d judicare, quia-propvieclericorum est. chrisma vel eiichavistiam dare, nisi ante confessi
fuerinlveUe nobiscum esse in unilate Ecclesise"," Et
CAPUT'VII.
De ri.u tiiulierum in ecclesia, vel motlasterw. qui exeorumsimililevgente, vel quicunque de bapfis-
• Mulieresnon velenl altare decorporali: nec obla- roo suo dubitaveril, baptizetur.
tiones siiper altare, neque caliceni jionanl: iieque CAPUTX.
stent inter ordinatos in ecclesia : neque in convivio Devexalisa diabolo, et de iis qui se occidunt.
sedeantinter sacerdotes. Mulieri non est licilum ali- Si homo vexatus esl a diabolo, et nescit aliquid
cui poenitenliam dave, quia in canone nulli licitwn nisi ubique discurrere, el occidit semelipsum qua-
est, nisi solis sacerdolibus. Mulierespossunt sub ni- (r cunque causa, k prodest ul oveiuv pro eo, si anle
gro velamine [Al. add. ut Basilius judicavit] sacri- religiosus erat : si pro desperalione, autpro timore
ficium accipere, aKquo,aut pro causis igriotissDeo relinquamushoc j'u-
t Mulier potest oblaliones faeere secundum Groe- dicium,et non ausi sumns ovare pro illo. Qui se occi-
cos, non secundumRomanos. derit propvia voluritaie,l missas pro eo facere notili-
CAPUT VIII. cet, sed tanlum oraveel eleemosynaslavgivi."1Si quis
De moribiisGrmcorumet Rbmanbrunt, subita lentatiorie niente sua exciderit, vel pev insa-
In Dominica Greeciet Romariinon navigant, nec fciamSeipsumoccidevit,quidampvo eomissasfaciunt.
cquitant : non panem faciunt, rieque in curru per* CAPUTXI.
gunt, nisi ad ecclesiam lantum : nec balneant se. De qumstionibusconjiigiorum.
Groeciliori scribunt publice ; tamen pro riecessiiate " Qui in matvimoniosunt, tves noctes abslineant
seofsiim in domo scfibunt. Groeciel Romani dant se a communione,
antequam comriiunicent. Yivabs-
servis suis vestinienla, s et laborant sive Dominico tineat se ab uxove sua dies antepascha,
monachiservosnon quadragiiita
dic. Groecorum habent: Monacbi et in octavas Paschae : inde ait Apostolus, ut
usque
Roirianorum habent".In illa die ante nataie Domini Vacetisorationi Cor. Vn,
(I 5).
hora noria expleta missa, id est vigilia Dominimatt- 1 ° Muliertribus mensibusabstineat se a viro suo
ducant Romani: Groeci vero dicta vespere missa ante partum et post lempiis purgatio-
i>cmnant. De peste moftalitatis Grseciel Romani di- quoeconcepit,
nis, hoc est quadraginla diebus et noclibus, P sive
. n Burch.l, yiii, c. 42; Ivo p.vn, c. 52, causa 20, Hibevnensium ex lib, rcollect.,
q. b4, ex dictis Basilii, Monacho. cap. 6, a R. et cl,
D, Luca Acherioedit. in Spicileg. tom. IX,
Theod. cap. 58, t. IX Spicileg k Halilgar. 1. iy, c. 6; Raban, Poenitent.1, m, cap.
« Gonc. Tolet. xvn, c. 5; ConventusAquisgranen*
wissub LudovicoIV, c. 25, 6; Regino 1. -n de Eccl. Discijd., c. 92, ex coric,
d V. Theod. cap. 43, t. IX Spicileg. Brach., c. 15; v. c. Brach. i, c, 16; Burch, lib. xix,
c Burch. l.yili, c.84, ex conc. Rhemensi, praasen^ c. 130; 1. vn, c, 584.
I Rab. Poenit,
le Ludovicoimper., cap. 5. l.ln, cap. 6.
f Theod. cap. 28, t. IX Spicileg, mTheod. cap. 64, t. IX Spicileg,
IIBedade Remediis peccatorumcap. 10; Regind 1.
*_.Cap. 8, t. IX Spicileg.; lib. i Capilul., c. 81; i, c. 528, 529; Burch. 1. v, c. 22, ex conc. EUber.,
Regin, 1. i deEccl. Disciplin., c. 572, ex Capp. Ca- c. 5. -
roli Magni; Buvch.lib. n, cap. 82. 0 Pcenitent. Egberti Eborac. arch.
11Theod. cap. 25, t. IX Spicileg.
r-Burch. 1. xix c. 141, ex Theodoro;Ivo' p. xv, '
i.Ah.in cap. Theod. 29. c, 150, 151,
i Y. Bed..in notis et capitula selecta canonUrii
*35 POENITENTIALE, 934
masculum et femiuam genuevit. Mulieri quoque ii- A 16). ^ Si quis dimiseril gentilem uxorem post bap-
cet per omnia ante communicare, quando debet pa- tisnium, in potestate ejus erit eam haKer.e:yel non
rere. a Si cujus uxor fofnicata fueritilicetdimittere habere : simili modo si quis eorum bsptizatus erit,
eainel aliam accipere; boc est, si virdimiserit uxo- alter genlilis, sicut AjiostOlusdicitm-: Infidelis aulem
'reni suam propleri'oniicalionem,siprimafuevituxov, si discedii, discedat (I Cor, vn, 15). Ergo cnjus uxpv
iicitum est ut aliam accipiatuxovem : illa vcro sivo- infidelis et gentilis-,et non potest convevti, demute-
luevit pmniteve sna peccata post duos annos, alium tur [AL, dimittatur]. Si mulier discesseril a viro suo
accipiat virum. b Muiieri non Iicet viruffi dimittere, despicieriseura,et noIens'reverli,et recoriciliari viro,
licet sit fornicator [Al. add. nisi forle pro monasle- post quinque arinos n cum consensu episcopi aliaffi
rio] . Basilius lioc judicavit. Legitimura conjugiura accipCre liceat uxorem : si in captivitaie per Viiridu-
non licet separare sine conseiisu amborum, c potest cta redimi nonpolesli post annum aiteram aceipere,
tamen alter altevi licenliam dave accedeve ad servi- Itcm si in captivitate ductus ftierit vir ejus, qninque
tutem Dei in monasterio, d et sibinubere, si in priffio ainios exspectet: simililer auiem el mulier, si lalia
conjugio erat secundum Groecos; et tamen non est contigerint. Si igitur altersm duxevit uxorera, ° pvio-
canonicum;: sin tamen in.secundo evat, non licet rem de captivilate feversam accipiat, postericu^m
terllo e vivenleviro veluxore. Marilus si. ipse seip> B dimiltat: similiter auteffi illa, sicut Superius diximus,
suroin furto aut fornicatione servum facit, vel quo- si.talia contigerint, faciai. Si cujus uxoremr.hoslis
cunque peccato, muliersiprius nonhabuitGMjugium. absluleritj et ipse eam adipiscinon potesl,Iicetaliam
Jiabet potestatem post annum alterura accipere vi- tollere; melius esl sic faceve, quam fovnicari. S:i
rum. Diaebni autem relictse non lieel [AL, Bigamo iferum post lioccuxof illa yencvit ad eum, non debet
autem non Ucet]. Muliere morlua, licet vivo f post recipi [AL, add. ab eo], si aliam habet: sed il-Iatoi- ,
mensem alteram accipere : mortuo viro post annum lat aliura virum, si unura arite habtierit. Eadenrsen-
licet mulieri altevum toUere virum. Mulier si adulte- tenlia [Al. add., slat] de sefvistrausniarinis. P In
ra est, et vir ejus non vult babitare cum ea, si tertia propinquitate carnis licel nubere secundum
vult illa monasterhimintrare, quartam pavtem suse Groecos,sicut in lege scriptum est; in quirita securi-
heereditatis obtincat : si non vult, nihil habeat. dum Romanos, tamen in lertia non solvunl,- si post
Quaecunqne mulier adulterium pevpetraverit, in [AL,postquaro] factum fuevit. Ergo iri quinta gene-
potestate viri est, si velit reconciliari mulieri adul- _ratione'conjungantur. In.quavta si inyenti fuerint,
lerse. Sireconciliala in clero, non proficit "vindi- non separantur. In lertia tanien"propiiiquitate non
cta illius, ad propfium virum periinet. Yir et mu- r licet uxorem alterius accipere post obilum ej'Us.
Der in matrimonio si ille voluerit et illa noluerit, 1 jEqualitef vir conj'ungitur in matrimonio his qui
vel ille inlirroatus B seu. illa infirmata; tamea om- sibi consanguinei sunl, etuxoris sua; consanguineis
nino cura cnnsensu araborum separentur, Mulier11 post morleffi uxoris. Duo quoque fratres duas soro-
queevovit post mortem viri ejtis, lioti accipiat alte- res possinl habere : r el pater fiiiusipie, matrem et
rum: et mofluoillo,proevaricatrix si accipiat aliura, 'filiam. Marilus qui cum uxore sua dormierit, lavet
i iterumque nupta cum eo poenitentiamola-si implere se antequam iritret in ecclesiara.s Maritus non debet
vuit vola sua, in potestate viri ejuS ulruro impleat, uxorem suam nudam videre. Si quis nuptias habet
an non. Ergo unam licentiam dedit i Theodorus, quoe vel matrimonia non licita, lamen licitura esl escairi,
oonfessa esl vptum post undecim annos nubere cum quam habent, manducare, quia Prbjiheta dixit:
illo viro. El si quis iri ssecularihabitu volum voverit Domini esl terra et plenitudo ejus. * Si \ir et mulier
sine consensu episcopi, k ipse episcopus habel pole- conjunxerinl se in matrimonio, et postisa dixerit mu-
statem mutare sententiam ejus si vult. Legitimum lier de viro suo nou pos.se[Al. add., nufcerecriiriep];
conjugium sequaliter licet in die et nocte, sicut scri- Si quis poterit probare quod vemm sil, accipiat
ptum est: Tuus est dies, et tua esl nox(:Psal. LXXIII, aliuffi yirum. u Puellara desponsalam non licet pa-
» Theod. cap. 116, t. IX Spicileg.; concil. Com- D mTheod.
c, C. M. cap. 45, t. IX Spicileg.; IJurchavd. I.
pend. 8 ; Capitul. v, 1. c. 19; coticil. Tri- ix, c. 60.
buriense temporc Formosi papoe,c. 41- n Excerpt. Egb. Ebor. c. 122, canon Dicit; Re-
b Basiliusin epist. ad AmphUochirim,c. 9: concil. 1. II de EecI.DiscipI,, c. 124; Burch. 1. ix, c. 54.
c. 16. gino0
Comp., Excevpt. Egb. Ebov., c. 125, canon Dicit
c Capitul. C. M. 1. vi, c. 206. P Theod. cap. 84, t. IX Spicileg.; Eabanus?in
,d Theod. cap. 15, t. IX Spicil.; Excerpt. Ergberti epist, ad Humberlum epise.; Regino 1. ,ri de EccL
£borac.,c. 118,excan. African,; conc.; Comp, c. 13; 'Disclpl., cap. 200, ex epistola Rabaiii.
Regino l.iide Eccl. c.
Diseipl., 107, exdicfis Hieion. i Rahanus in epist. ad Kumbeftnm cpiscopuffi;
C<;apitiil.-C. M.l.vi,c. 316. '• .
f Excerpt. Egb. RegiriO1. n de Eccies. Discipl., cap. 200, ex ep^Ra-
Ebbr.,c. 116, Synodus dixit. bani, catisa q. 5, ex Fabiano.
* Theod. cap. 76, t. IX Spiciieg. ; Capitul. 1. vi, 1 Theod. 55,
cap.'75, Y. Poenit. cunfcap. et cattoa*
c.206.. collalum,
hPo3tiit.Rom., tit. 8. s;Theod. t.IX Spicileg
i Distinct, 24, c. Si vir. cap.
l Conc, Venrief. c. 17 ; Raban. \ ad
. ep. Heribald.,
i Theod. cap. 12, t. IX Spicileg. Yide notas. c. 29; Regino i. n, c. 32, 242, ex ep. Rabani lib.'vi*
iG.M.Capitul..l. 50.
1 Theod. cap. 15, v,e. t: IX Spicileg.; Burch41, jx, cap. 55^ Burcjh. 1. ix, c. 40,41 ; Tvo p. vin,,c. 70.
" Theod. cap. 102 ; 1. vi, cap, 91, C..M,; .BtirclN
c. 59, ex decreto Euiych. pp. 1. ix, 6. 40; Ivop.'vn,c. 40. v-"
935 THEODORIARCHIEP.CANTUARIENSIS 9:6
rentibus dare alii viro, nisi illa omnino resistal; ta- A pulo]; preelerea quadraginla ante Nalale Dominj,et
roeu ad monasteriumlicet ire, si voluerit. IUaautem post Pentecosten quadraginta dies [Add., noctet].
desponsata si non vult habitare cnm eo viro cui est De promissione sua laici non debent facere moram,
desponsata, a reddatur ei pecunia quam dedit, et quia mors non tardat. BServo Dei nullalenus licet
tertia pars addatur ; sin autem illa nolueril, perdat pugnare, mullorum licet sit consilio servorum Dei.
h Infans pro infante potest dari ad monasterium Deo,
pecuniam quampro illa dedit. Puella aulem tredecim
arinorum sui corporis polestatem habet. b Puer us- quamvis alium vovisset: taraen melius est votum
que ad quindecim annos sit in potestate patris sui. implere; similiter pecora i sequali pretio possunt
Tunc seipsttm potest monachum facere. Puella vero mulari, si necesse sit. Rex si alterius regis lerram
sexdecim vel septemdcciffi annorum , in potestate habet, potest donare pro anima sua. Inventio in via
parenlum. Posl autem hanc aetatem palri non licet tollenda est, i si inventus fuerit possessor, reddatur
filiam suam contra ejus voluntatem in matrimonium ei. Tributum ecclesioesit sicut est consuetudo pro-
dare. vincioe,id est, ne lanlum paupevesin decimis aut in
CAPUT XII. aliquibus rebus vim patiantuv, Decimasnon est legi-
De serris"ei ancillis. timum dave nisi, paupevibuset peregrinis. Pro reve-
Pater filium necessilale coactus potestatem habet B rentia regenerationis in albis Pentecostes oranduro
tradere in servilium sejitem annos; deinde sine vo- est, in quinquagesimaoratur. Oratio polest sub ve-
luntate filii Hcentiamtradendi non habel. Homotre- lamine esse,""cum necessitas cogit. Qui pro hornine
deciimannorum seipsum potest facere servum. Non roovtuoj'ejunat, seipsum adjuvat. De morluo aulera
licel homini servo tollere pecuniara,quam ipse acqui- Dei solius est notilia. ^ Ijifirmislicet omni hora ei-
sivit. c Si servum et anciUamdominus amborum in buin' el potum sumere, quando desiderant vel pos-
matriraonium conjunxit, poslea liberato servo vel suut, si opporlune possunt.
anciila, si non polesl redimi quse in servilio est, li-
CAPUT XIV
bero licet ingenuam conjungere. d Si quis liber an-
cillam in malvimonioacceperit, non habeal licentiam De recoriciliationei
dimiltere, si ante cum consensu amborum conjuncli Romani reconciliant hominem intra absideia;
. sunt. Si proegnantemquis libcrara comparat, e liber Grseci nolunt. Reconcilialio poenitentium in cceria
est ex ea generatus. Qui ancillam proegnantemmu- Domini tantum est ab episcopo,et consunimata poe-
lierem liberal, quem generat est servus. nitentia. l Si vero episcopn diflicilesit, presbytero
CAPUT XIII. - potest necessitalis causa prsebere potestatem, utim-
De diversis quwslionibuSi C pleat. Reconciliatioinhacprovincia non est, quiaet
1 Jejunia legitima tria sunt in anno [AL, pro po- .
puJilicapoenitentianon est.
» Capitul. C. M. 1. Vi, c. 25. 8 Theod. cap. 59 ; t. IX Spicileg,
bTheod. capit. 86,, 116, 118, t., IX Spici.eg. ; b Cap. 42. Yide notas.
conc. Tolet. x, c. 6 ; Excerpt. Egb. Eborac, c. 90, 1 Tbeod. cap. 22, t. IX Spicileg.; Bttrch. 1, vm,
91 ; 1. l Capit., c. 46 et c. 115 ; Regin. 1. n, c. 177 ; c. 6.
Burch. 1. 8, c. 18. i V. Aug. serm. dc verbis Apost. c. 6.
c Theod. cap. 71, t. IX Spicileg.; Excerpl. Egb. t Burcri. 1. xvm, c, 20; lvo p, 15, c, 42; ex
Ebor. c. 124, canon Dicit. Burch, L.ix, c. 19. cong".M og. c. 20.
d Ex conc. Matiscensi,Capilul. 1. vi, c. 94. 1 Halitg. in pvsefat.Pcenit. Rom.; Rcgino 1.1 de
• Al. cap. Theod. 74, t. IX Spicil.
f Theod. cap. I„9, t. IX Spicileg.; 1.yi Canilul., Eccl. Discipl., cap. 296, constituliones Edmundi
avch. Cantuariensis, c. 12.
C. 184.

CAPITULA THEODORI

CAPITULUMPRIMUM. D generis pisceffi, et legutaina , et olera, et poma, r.


PozniletXliaillius anni unins, qui in pane et aqtta je- vult, comedat, et cervisiam bibat; et in diebus.Do-
junandus est, isto ordine observaridebet. minicis, et in Natali DoMni illos quatuor dies; et in
» Poenitentia illins anni unius, qui in pane et aqtia Epiphanii unuffi diem; el in pascha, usque-ad ocla-
jejunandusesl, talis esse debet in unaquaquehebdo- vum diem; et in AscensioneDomini, et Pentecostes,
mada. Tres dies, id est feriam quintam et sabba- quatuor dies; b et in feslo sancti JoannisRaplistse,
tum, a vino, medone, mellita et cervisia, a carne et et saiictoeMarise, et sanclorumduodeciraApostolo-
sagiraine, a caseo el ovis, et ab omni pingui pisce rum, et sancti Michaelis, et sancli Remigii, el Om-
se abstineat. Manducet autem minutos pisciculos, nium Sanclorum, et sancli Martini, et in illius sancli
si habere potest. Si habere non potest, tantum nnius festivitale, qui in illo episcopatucelebrishabetur.
? Antiquus liber Poeriitent.Andegavensis,cap. De b ConciliumTriburiense sub Formoso papa, cap.
remediovxnitentis. 56-58.
937 PGENITENTIALE.— CAPITULA. 95»'
In his supradictis diebus faciat charitatem cum iA ptuaginta psalmos per ordinem decantet, et paupe-
ceeterisChristianis, id est, utatur eodem cibo etpotu rem pascat, et eo die excepioviriocarne et sagimi-
qup iUi, sed taffien ebrielatem et ventris ingluviem ne, sumat quidquid velit. Qui in ecclesia genua
semper in omnibus caveat. centies flexerit, id est, si centies venisimpetierit, si
lste annus secundus est ab illo anno, qui pane et Ueri potest, in ecclesiafiat: hoc juslissimum est. Si
aqtia jejunandus est. Et post illum jej'unandusest, autem fieri non potest, secrete in loeo convenienti
qui etiam dandus est illis qui viros ecclesiasticos hoc faciat. Si sic fecerit, eo die excepto vino et
occidunt, et in consuetudine habent sodomilicum carne et sagimine, sumat quodplacet. Qui psalmos
sceius , et qui in consuetudinehabent contra natu- non novit, unum dieffi,quemin pane et aqua poeni-
ram peccare, et in ecclesiishomicidia sponte com- tefe debet, dives denarijs tribus, pauper uno denario
miltunt, et ecclesiasincendunt, et in ecclesiis adul- redimat. Et eo die excepto vino, carne et sagimine
teria cominittunt, et qui alia hujusmodiperpetra- sumat quod placeat. Alio modo, quidam dicunt vi-
runt. ginti palroatas valere pro uno die.
Pcenitentia istius anni talis esse debet: utduos CAPITULUMIV.
dies, id est, secundamferiam et quartam in unaqua- De redemptione'uniushebdomadm, quam in pane et
que hebdomada jejunet ad vesperam; et lunc refi- 3 1 aqua jejunare debet.
ciatursicco cibo, id est, depane et leguminibus sic- Pro una hebdomada, quam in pane et aqua je-
cis sed coclis, aul pomis, aut oleribus crudis; unum jtitiare debet, trecentos psalmos genibus flexis in
eligat e£ his tribus, et ulalur, et cervisiam bibat sed ecclesia decantet. Si aulem hoc facere non polest,
sobrie. Et terliuffi diem, id est, sextam feriam in tria psalteria in ecclesia vel in loco convenientiin-
pane et aqua observet, et tres quadragesimasjeju- tente decantet; etpostquam psallerit, exceptovino,
netante NataleDominiunam, secundam ante Pascha, carne et sagimine, sumat quidquid velit.
tertiam ante missam sancti Joannis. El in his tribiis c Pro uno mense, quem in pane et aqua poenitere
quadragesimisjejunet duos dies ad nonam in hebdo- debet, psalmos mille. duceritos flexis genibus decan-
mada, ef de sicco cibo comedat, ut supra notaturo tet; et omni die si velit, et si abslinere non yult,
est; et sextam feriam jejunet et in pane et aqua, et reficiat se ad sextam horam, nisi [feria] quarla,
in Dominicisdiebus, et in Natali Domini, et in Pen- sextajejunet adnonam; et a carne et sagimine et
tecoste qnatuor illos dies; et in Epiphania unum vino totum mensem se abstineat. Alium aulem ci •
diem, etinPascha usque ad septimum diem , et in bum, postquam psalmos supradictos decantaverit,
AscensioneDomitti,et in missa sancli Joannis Bapti- sumat. Isto ordine totus ille annus redimendus est.
stse^et sanctseMarise,et duodecim apostolorum, et C i CAPITULUMY.
saneti Michaelis,et sancti Remigii, et OmniumSan- Deillis qui jejunare non possunt, el nesciunt, quomo-
do pmnitentiamunius anni, quem jejunare debent,
clorum, et sancti Martini, et in illius sancti festivi- in pane et aqua redimerepossinl.
tate, qui in iUoepiseopatu celebris habetur. Et in d Qui vero psalmss non novit, et iejunare non
his supradictis diebus faciat charitalem cum ceeteris potest, prouno anno
quem inpane et aqua j'ejunare
Christianis, sed lamen ebrietatem et ventris disten- debet, det pauperibus in eleemosynamviginti duos
tionem semper in omnibus caveat. [viginti sex] solidos, et omnes sextas ferias jeju-
CAPITULUMII. net itt pane et aqua, et tres quadragesimas, id est,
De illis qui jejunare nonpossunt, et adimplerequod quadraginta dies ante Pascha, quadraginta dies ante
in Pmnitentiatiscriptum est.
a Qui jejunare potest, et implere quod in Poeniten- festivitatem sancti Joannis Raptistee: et si ante fesli-
tiali scriptum est, bonumest, el Deo gratias referal. vitatem aliquidremanserit,postea adimpleat. Etquar
dies ante NataleDomini.In istis tribus qua-
Qui aulem non potest, ei per misericordiamDei con- draginta ori suo prseparatur in cibo, vel
siliumdamus tale, ut nec sibi, nec alicui necesse sit dragesimis quidquid
in potu , vel cujuscunquegeneris sit, illud eestimet
desperare vel perire.
n quantiprelii sit, vel esse pogsit; et medietatemiUJus
CAPITULUMIII.
Pe redemptioneillius aiini, quemin parieet dqua, prelii distribuat in.eleemosynampauperibns, et assi-
ejunare debel. due oret et rogeiDominum, ut oratio ejus et elec-
Primo die quem inpane et aqua jejtinare debet, mosynse ejus apud DeumacceptabUessint.
qniriquagintapsaMos in ecclesia, si fieri potest, de- CAPITULUMVI.
caritetflexis geriibus; sin autem, in loco convenienti De redemptioneunius anni, quempceniteredebel in
eadem faciat, el unum pauperem pascaf, et eo die .. -pane et aqua. • ,<>
excepto vino, carne et sagimine, - sumaf quidquid e Item qui jejunare non potest, et observare quod
veUt. Si autem talis est, qui tandiu in genibus in Poenitentialiscripfum est, faclat lioc quod sanctus
jacere nori. possit, faciat antem sic in ecclesia, si Bonifaciuspapa constituit pro uno die, quem iri pane
fieri possit. Sic autem in uno locostando intenle se- et aqua pcenitere debet. Rogel presbylerum ttt mis-
» Bedsecanones ad remedia peccatorum, d Regino, 1. ii, c. 441; Burch., 1. xix, c. 20
cap. 14,
Dediversiscausis;
» Regino, 1. n, c.Regino, I. n, c. 444.' e Pcenitent. Rom., lit. 9, cap. 28; Burchard. Jib.
440; Burch., 1. ix, c. 18. xix, c. 21; Ivo, p»xv, c. 201; ex Theoijoro.
1. c.
«Jlegino, n, 439; Rurch.; I. xix, c. 19.
PATHOI,.XCIX, 30
$39 THEODORIARCHIEP. CANTUARIENSlS , Sffi :
sani cahtet pfri eo , nisi sirit crimina capitalia, ijuse A CAPITULUMt.
'
deberit. Et tuhc * De ahhbrum. /
cotifessa piius lavaii cttiti lacfyffiis redemptioneseptem
ipse adsit, et audiat. Et deVoteipse offerat propriis Iteffi alio modo duodecim triduanse siiigulse
matiibtis panem et vinum mahibus sacerdotis; et cum psalteriis tribus Mpletis, et cum palffiatistre-
interite respondeat, quantum sapit, ad salutationes cenlis per singula psalteria excusatit unius anni
et exhortationes sacerdotis : et huiriiliter Dominum posnitentiain. Et viginti quatuor biduaneesimiiitef
deprecelui, ut oblatio quam ipse et preshyler pro cum psalteriis Mpleiis , et cum palmatis trecenfis
se et pro peccatis suis-Deo obtulerat, Deus omnipo- per singula psallefia excusant duos annos,c Septua-
tetis 'misericofditer per aiigelum sriuiri suscipere ginla quinque psalriii cum palffiatis trecentis excu-
santbiduanam. Centum psalmi cuffipalmatistrecentis
digtieltif; eteo die excepto viuo, carrie et sagimine,
cotoedat quidqttid vtilt, et sic fedimat reliquos dies excusatit Iriduaftam. Centuin viginti missse specia-
anrii. les singulee cttm tf ibus psalteriis, ef cuffitrecentis
CAPITULUMVII. palmalis excusant annum. Centum solidi dati in
De iis qui jejunarehon possurit, et habent unde redi- eleeinosynain annum excusant.
iitefe possirit. CAPITULUM Xi.
a Si quis forle rioti potest jejunare, et habuevit B De pxnitenlibus.
utide fedimere possit, si dives fuerit, pro septem a Ut in capite jejunii omnes publice poenitentes in
hebdomadibus det solidos vigiriii. Si nott habtiefit civitate veniant anle fores ecclesieenudis pedUius,et,
uTidetantum dafe possit, det decem solidos. Si au" cilicio induti episcopo suo se repreesentent. In ca-
teffi inultum pauper fueril, det solidOstreS. Nemi- pite QuadrageSimeeomnes poenitenles, qui publicam
nem coiitufbet, quOdjussimus dare sOlidOsvigiriti, suscipiunt aut susceperunt poenitentiam, ante fores.
aut minus, quia facilius est iUi, si dives fuerit, dafe ecclesisese reprsesenlent episcopo sacco induli, vul-
soiidos viginti, qtiaffipaUpefi tres. Sed attendat tibus in "terram prostratis, reos se esse ipso habitti
untisqttisque ctii dafe debeal, sive pf6 federhplione et vuitu proclamantes. Rii adesse.debent archipre-,
«iaptiyoftita, sive siiper saftcttim allafe, seti Dei ser- sbyteri parochiarum, id est, presbyteri poenitentium
vls, aut pattperibtis iri eleeffiosyuaffi. qui eorum conversationem diligenter inspicere de-
CAPITULUMvin. bent, et secundum modum culpse poenilentiamper
De iis qui non possunladimplerequod in Pmnitentiali preefixosgradus injungant. Post hoec in ecclesiam
scfiplum est. eos introducat, et cuni omni clero seplero poeni-;,
i>Qui non possunt sic agere poenitentiani, ritsu- . tentiales psalmos in terram prostralus cum lacry-
perius diximus, faciat sic. Si tres annos conlinuos C mis pro eorum absolutione decantet. Tunc resur-
jejunare debet, etjejunare non potest, sic redimere gens ab oralione, juxta quod canones jubent, manus
potest. Primo anno eroget solidosvigintijsex] inelee- eis imponat, aquani benedictam super eos spargat,
mosynam. Secundo anno eroget w>lidosviginli,etter- cinefem prius mittat. Deinde cilicio capita eorum.
tio anno octodecim solidos, hoc est, solidos sexa-; cooperiat, et currigeniitu et crebrjs suspiriis eis de-.
dare nuntiet, quod sicut Adam projectus est de paradiso,-
ginta quatuor. Potentes autem homines plus
debent, quia cui plus committitur, plus ab eo exige- ita et ipsi pro peccatis ab ecclesia abjiciuntnr. JPost
tur; qui illicita committunt, etiam a lieitis absti- hoecjubeat minislris, tit eos extfa januam ecclesiae
nere debent, et cofpus debent affligerejejuniis, vigi- expellanl. Cierus vero prosequilur eos ctim respon-
liis , et crebris oralionibus. Cafo enim laetatrahit sorio : In sudore vulius lui, etc. Ut videntes san-
ad culpam, aftlicta autem reducit ad veniam. ctam Ecclesiam pro facinoribus suis Iremefaelain"
CAPITULUMIX. atque commotain, non parvipendant pcenitentiam;
De iis qui jejuriare hori possurit, riec habent tiride re- ln sacra autem Dominicosnarursus ab eorum pre^.
dimere possint. sbyteris ecclesiseluminibus reprsesenfentur.
Qui jejunare non potest, et non habet unde redi- n CAPITULUMXH.
mat, et psalmos novit, pro uno die, quem pane in et De admonitioneprincipalium viliorum, et 'eorum
aqua jejunare debet, tribus vicibus Beali immaculali speciebus.
e Nunc tibi octo pvincipaUapeccata expUcabo.Si
nsque ad Dominurncontribularer decanlet; et sex-
ties Misereremei Deus, et septuagies prosternat se in in illis te percussum, tactum, vulnevatum sentis,'
terram, et per singulas genuflexiones Pater noster vide ne mihi celes, id est, superbiami vanamgloriam,
decanlet. Qui autem psalmos nescit, pro uno die invidiam, iram, trisliliam, avaritiam, venlris inglu-
queminpaneet aqua jejunare debet, cenlies pro- viem, luxuriam. Ex quibus si le culpabilem reco*;
sternat se in terram, et per singulas genuflexiones gnoscis.poenitentiamsuscipe.Nam ex his omriia vilia*
Paler nbster decantet. oriuntur. f De superbia, quse inilium omnis peccati'
<ifcoeriitRonr., tit-. 9, c. 29; Halitgaf.; Regino, 'd Regirio,l. i, c. 291; ex conc. Agathensi; Biifcn.
1. n, c. 438; Burch., 1. xixs c. 22; Ivo, p. xy, c. 202. Ub. xix, c. 56. , , ..:' "
b Pjcenit.Rom., tit.9, cap. 30; Regiho', i, fi, cap. e Regino, Ub. i. de Eccles. Discip.j cap. 300 ;cg?.
445; Bufcii.,.1".xix, c. 23;-Iyo, p'. xv, c, 203. . pilulare Theodultt c, 31;. Bufch., lib. xix=>ci <L
c ista. a tiulib attliquo auctore ecblesiastico citaft- * Vide S. Greg.j 1. xxxi Moral., cap. Vt-n.r.^-l -
tur ex theodoro.
m ¥oMtEMiki!k — ciPlfuLA. m
estetfegitia bntuitinimklofurii,nascitiif inobedieritia, J\ iriierr. Uride cbnfessus Sfuisti, vis poeniteniiam
pfeesuitiptlb, et peftinacia, coriterifiories, lisefeses, suscipere, et illambene ctistodire, et omnes adin-
"affb^gaiitiri! De irividia uascilurodium, siistiffatio , yeritibiiesdiabbliabreriiiriliafe,et sarictamTrinitatem
detfactio, eisultatio iri advefsis proxiffii, afflictioiri credere. — Resp. Yblo.
prbsperis. De vaha glbfia, jactoiritia, afroganlia, Ttiiic pfbsternaf se pcenifensiri tefram,et ciiin \i-
indignatio, discordia, inanis glofise cupido et nypb- crymis dicat: Et irihis et iri aiiis vitiis quibuscurique
crisis. De ira oriuntuf fixse, tttftiof mentis, contu- humana fragilitas contra Dominumetcreatorem suuni
meliae,claffiof, iridigriatio,pisesuiripiio,blasphemlse, aut cbgitandb, aut Ibqueridb,atit bpefatiao, aut de-
saoguinis effusio,homicidia, ulciscendi cupiditas, iectatidb, aut concupiscendo peccafe pbtest, in
irijuriarum riieinoria.De tristitia nascitur malitia, oiriiiibusirie peccsisseet retiiri iri cbnspectu Dei su-
rancor animi, pusillanimitas, amarituclo,desperatio, pef bnities hbriiiries esse cogtioscoet confiteor. Hu-
tbrpbr, vagatio mentis, ssepe etiam et proesentjs iriililer etiaro *e>Sacerdos Dei, exposco ut iriter-
vitae maxima delectatio. De avaritia oriunlur invi- cedas pfo roe et peccalis meis ad Dominuni et
dise, furla, lalrocinia, iiomicidia, mendacia , perr creatoferii riostrum, quaterius de his et de bmrii-
juria, rapinie, itiqtiietudo, violentise, injusta ju- ,.: bus sceleribus riieisveniariiet iridulgentiainconsequi
dicia", cbnlemptus vefitatis , futurae beatitudinis " merear.
bbUvid,obdurafio cbidis. De veriffis irigiriviepropaT biUTio.
gatur inepta Isetitia, sciiffilitas, levitas, variiio1 Tiiricsacefdos dicat: Misefeatuf tibi Ciifistits Fi-
quium, immundifia ebfpbfis \ iristabililas mentis, lius Dei; dbnet tibi Detisvetairi pomiteriiiaffifacefei
ebriefasj libido, liebettidosetiSus.DeItixrifia gettefsf- fidem rectam, spem certairi; 'charitatem perfectam,
tur caecitasmeniis, iriconsideratio,iriconstanlia,ocu- Veram humilitatem et saplenliairi, sobfietatefri et
Ibfurii vel totius corpbfis pfsecipitatio, ambf im- tblefanliaffi,boriuriifineffiet pefseversintiamboriam.
nibdefatus sui, bdiuriimaridafbrum Dei, affectus Indulgeat tibi Deus omnia peccata ttia preetefita,
pfseseritissseculi,hdffbf et desperatlo fiitiifi. praesenlia, et futura a. lllttffiirietfe Spiritus sanctus,
XJII. serisuriittiuffidirigat, aniinam ttiam salvet; cbgita-
:;".'.-..,-, CAHTULUM
3)e vifiiiiibus,quibus eadeihvitia superan possunt; tiones sanctas tibi inspiret, ad vltam aeternam te
''" '_ el de eohclusionepmnitehiim. perducat.
Efgb si ^uperbus ftiisti nsqtte tiibdb, httmilia le- Deinde sacerdos ctim poeriitentese prbsternat in
ipsuiriin CbnspefctuDei. Si Vanairiglbfiam dilexisti, tefra, et decaritethos psalmos : Mtserefemei Deus,
cbgitaie pfbpter tfansitofiain Iaudeffiaeternam per- . usqtie ad omnesiniquitates measdele. Renedicanima
das ffiefcedem.SI invidioefubigo te htic tisqtie fcbn-C mea Dominum usque ad renovabitur. Sdlvutn fac
sumpsit -, qubd est peccatum ffiaximuffi et stipet servuiniuum, Domine.Mitlatauxiliuih tibi de sancto.
oiririia detestabile, quia diabolb cbmparatur itividus, CuslodiatDominuste ab omrii malo, etc,
"quipriino hbmiriiiiividitdatttffi qubdipseper stiani H. . * OMTIO.
culpaitt pefdidefat, age pbeniteritiaffi,et prbfeetiiiri ? Christus Filius Dei vivi perseverare te in bonis
alibfiim, futiffi deputa. Si tristilia te supefat, pa- operibus faciat cunclis diebusvitse tuae, et perducat
tjeriiiarii et iongariimitaterrimeditafe. Si avafitise in vitam aeternam. Amen.
iribrbus te graVat,cogita qttod radix est bmriiuiti OIUTIO,
irialbfuni, et idoibiatfiai coitiparaluf: et ideo lai* Deus cuj'us indulgenlia nemo non Mliget, me-
guro leesse oportet. Siira te vexat, quse instuitorum mento famuli tui, qui lubrica terreni corporis fragi-
sinu requiescit dominari debes animo tuo, et hanc a litate nudatus est, quaesumus,da veniam confitenti,
te menlis tranquiUitate fuga. Si ventris ingluvieste parce supplici, ut qui suis peccatis accusaluf, tua
ad deyorandum protrahit, sobrietatem sectare. Si miseratione salvetur.
iiriuria, castitatem vove. ORATIO.
Postquam de liis factis confessus fuit, tunc dicat Domine sancle Pater omnipotens, aeterne Deus,
sacerdos: Recogriosciste esse culpabilem de omni- qui per Jesum Christum Filium tuum Dominumno-
bus peccatis iriis, quse post bapiismuro sciendovel slrum vulnera nostva cuvare dignatus es, te suppli-
riescieridbfecofdafis, iti verbo aut in opere, aut ces rogamus et petimus, ut precibus nostris aurerii
ebgitatione contfa riiaridatuin Dei egisse? — Resp. tueepietatis inclinare digheris, qui etiam remittis
Facio. omnia crimina, et peccata universa condonas ; des-
Ihierf, Pfomittis tiede prseteritis culpis emendare, que huic faraulo tuo, Domine,pro peccatis veniam,
. et oitines adinventiones diaboli abrennnliare ? — pro moevove leetitiam, pro morte vitam, et de tua
Resp. Promitto; tiiiseficordiaconfidens perveriife ffiefeatuf iid Vitam
Ititerr. Habesildem corifessamet peccata confessa eeternam.
Deo et sacerdoti suo, ut remitlantur tUii peccala ORATIO.
tua?Credisihric?— Resp. Credb. Omnipbtenset misericors Deus, qfli pecc'at8rlSt
Interr. Habes in voluntate tua, quod egisti cbif- indulgentiam in confessione sceleris posuisti, sucf-
tra mairidata Dei hbc eineridafe?— Resp. Habeo. curre lapso, miserere confessi,ut quem delicloflntl
"«Vide Regin. ibidem; Burch., 1. xix, c. 7.
945 THEODORlARCHIEP.*CANTUARIENS1S 944
catena constringit, magnitudo luse pietatis absojvat. A dunt, mox occidantur et projiciantur, et caeteraca"
ORATIO. ro mariducetur. Si autem tardatur occisio, non co-
Omnipotens sempiterne Deus, confitenti huic fa- medantur. Si autem cadavera laceraverint mortuo-
niulo lub N. pro lua. pietate peccata relaxa, ut non rum, macerentur, et post anni circulum comedantur.
plus ei noceat conscientiaereatus ad poenam,quam Si autem porci oceiderint hominem, statim interfi-
indulgentia tuse pietalis ad veniam. ciantur et sepeliantur.
ORATIO. CAPITULUMXVIII.
Precor, DoMne, clementise et misericordisetuae De illis qui carnem morticinam, vel itnmundam come-
derint.
majeslatem, ut faraulo tuo N. peccata et facinora • e
sua confitenli debitam relaxationem et veniam prae- Qui manducat cartiem immundam, aut morlici-
stare digueris, et preeteritorum criminnm culpas in- nam, aut dilaceratam a bestiis, quadraghita dies
Si autem necessitalefamis contingat, multo
dulgeas. Qui humeris tuis ovem perditam reduxisti, posniteat.
levius est.
qui publicani precibus et confessioneplaoatus es, tu
CAPITULUMXIX.
etiam, Domine, huic famulo tuo placalus esse di-
gneris. Tu hujus precibus benignus aspira, ut in Def illis qui sanguine, vel alio immundo potluuntur.
confessioneplacabilis permaneat. Fletus ej'uset pe- B Qui sanguine, vel quocunqueimmundopollnituf,
titio perpetuam clementiam luam celeriter exorent, si nescit qui manducat, leve est. Si autem scit, poe-
sanctisque altaribus restitutus spei rursus aeternaeac niteat juxta modum pollutionis.
ccelesti glorisemancipetur. Qui vivis et regnas, etc. CAPITULUMXX.
ORATIO. De illis qui comedunt,aut bibuntimmundisanimalibut
Deus omnipolens sit adjutor et protector tuus, et taclum vclintinctum.
g Qui comedit, vel bibit intinclum a familiari be-
proesletindulgentiamdepeccatis tuispraeteritis, prae-
sentibus, et a futuris. stia, idest, cane, etc.,et seit, cenlum psalmos can-
CAPITULUMXIV. let. Si nescit, duos dies jejunet, vel si redimere vo-
Ut nullus episcopus,vel presbyler alterius pmnitentem luerit, quinquaginta psalmos cantet. Qui dederil ii-
sine lilteris sui episcopisuscipiat. quorcra in quo mus vel mustela mortui inventi sunt,
Curandum est vero maxime, et omni cautela pro- si laicus est, septem dies poeniteat. Si in coenobiis
videndum, ne quis fratrum, coepiscoporunique no- contigit, trecentos psaMos eantet. Qui postea no-
strorum, aut eliam presbyterorum in alterius eivi- verit, quod lalem polum biberit, centiim quinqua-
tate vel dioeccsi pcenitentem, vel sub manu positum ginta cantet. Si quis comederit semicocluni inscius,
sacerdotis, aut eum qui reconciliatum se dixerit esse, "*tres dies poeniteat, vel psalterium cantet; sciens au-
sine episcopivel presbyteii testimonio et Iitteris, ad tem, septem dies poeniteat. Pro furlo modicoviginti
cujus pertinel parochia, suscipiat. dies poeniteat. Puer qui est annofttm decem aliqnod
CAPITULUMXV. furtum faciens, septem dies poeniteat. Si quis tinxe-
De illis qui animalia a besliis dilucerata, et laqueis rit manum in aliquo cibo liquido et non idoneama-
slrangulala comedunt. aut in
1 Animalia, quaea lupis seu a canibus lacerantur, nu, centum palmatis emundetur. Si in farina,
aliquo sicco cibo, aut in pulte, aut in lacte coagulalo
non sunt comedenda : nec corvus, nec capreus, si
mus vel mustela inveniuntur mortui, quod in eir-
mortui inventi fuerint; nisi forte ab homine adhuc cuitu totum projicietur foras; quod reUctum
sed ejus est,
yiva occidanlur prius, porcis et canibus dentur. est, manducetur.
Avesvero et animalia ceetera, si in retibus stran-
CAPITULUMXXI
gulentur, non sunt comedenda; nec si oppresserit
accipiter, el si sic mortua inveniuiitur: quia in Ac- De illis qui diu reticent peccata sua.
libus aposlolorum preecipilur abslinere a fornica- k Sciendumvero est, quantum quisbpere moratur
tione, a sanguinc, et suffocalo,et idololatria. in peccatis, tanto magis agendaest poenitentia.
CAPITULUMXVI. ' CAPITULUMXXII.
De apibus,si hominesocciderinl. De iltis qui atiquemin ira percusserunt.
" Apes, si hominem occidunt, ipsse quoque fesli- 1 Si quis aliquem per iram percusserit, et sangui-
nentur (iccidi,roel tamen manducetur. nem effuderit, si laicus est, viginti dies poaniteat;
CAPITULUMXVII. clericus, triginta. Illi autem, qui gradum habent,
De porciset gallinis, si sanguinemhominumcotnedunt. ampliuspali debenl: diaconussex menses,presbyter
d"Si porci vel gallinje sanguinem hominis come- unum
annum, episcopusduos annos et sex menses.
a Regino, 1. i de Eccl. Disc, cap. 300 ;rBurch., I. e Theod., cap. 83; Bedaecan. De diversiscausis,
xix,'c. 17.
b Greg. UI Judicia c. 29; Bedoecan. De diversis cap. 14 ; Reg. 1. H, c. 399 ; Rurch., 1. xix, c. 88 ;
14. Ivo, p. xv, c. 100, ex Poenitent. Theod.
causis, cap. Antiquum Pcenitent. Rom. ab Halit- f Burch., 1. xix, c. 90 ; Ivo, p. xv, c. 102.
c. 1.
gario exscriptum, 10; Rufch., xix, 85; Ivo, c. 6 Bedse canones ad remedia peccat., c. 14, De ttt-
c.
p. exv, 97, ex Pcenilent. Theod. versiscausis.
Burch., 1. xix, c. 86; Ivo, p. xiv, c. 98, exPceni- h Reginb, 1. n, c. 136; Burch., I. ix, c. 68.
tent. Theod. » Regino, 1. n, c.435.
d Burch., 1. xix, c. 88; Ivo, p. xv, c. 99.
945 POENITENTIALE.— CAPITULA 94S
'
CAPITULUMXXIU. A autem preesumpseril ante teriipus praefinitumeccle-
De illis qui Iruncdtiones membrorum fecerunt. siam intrare, tot dies in pane et aqua poeniteat,
» Qui per rixam ictu debilem vel deformem homi- quot ecclesia carere debuerat. Qtii autem. concu-
nemfecerit, reddat impensas medico, h et medium buerit cum ea ex his diebus, decem dies iri pane et
'
annum poeniteat. Si non babuerit unde reddat, an- aqua poeniteat..
num unum peeniteat. Si laicus per dolum sanguinem CAPITULUMXXIX.
effuderit, reddat illi tantum quantum nocuit. Et si De illis qui libidinoseobtrectaveriht puellam, aut mu-
non habet unde reddat, solvat in opere proximi sui, ,. lierem.
1 Si quis obtrectaverit puelloe,aut mulieris pectus,
quandiu ille infirmus. Et postea quadraginta dies in
vel turpitudinem earum, si clericus est, quinque
pane et aqua poeniteat.
dies; si laicus, tres diespoeniteat. Monachus, vel sa-
CAPITULUMXXIV.
De eodem. -cerdos a niinisterio divino suspensi, si quid tale fe-
Qui ictumproximo dederit, et nonnocuerit, tres cerint, viginti dies poeniteant. Scriptum est enim,
dies in pane et arnia poeniteat. Si clericus, annum, vel neque teligeris, neque obtreclaverisHrpitudinem femi-.
diMdium. Si quis alicui quodlibet membrum volun- narum.
tate sua truncaverit, tres annos poenileat in pane et "B CAPITULUMXXX.
De illis qui cum mulieribus in balnco se laverint.
aqua. Parvuli se invicem perculientes, tres dies. Si 8 Si quis in balneo se lavare preesumpserit cum
vero adolescentes, viginti dies poeniteant.
CAPITULUMXXV. mulieribus, tres dies poeniteat, et ulterius non pras-
De illis qui ad feriendum homiriem surrexerint, vo- sumat.
lenlesettm occidere, et non potuerunt. CAPITULUMXXXI.
Qui ad feriendum hominem surrexerit, volens Ut nullus alius prmsumat pmnitentiam dare, vel con-
eum occidere, tfes septimanas poeniteat. Si clericus fessionemaudire, quam episcopusvel presbyler.
h Sicut enim sacrificium offerre non. debent, nisi
fuerit, sex menses. Qtiod si vulneraverit, quadra-
ginta dies. Si clericus clericum, annum totum : sed episcopi, vel presbyteri, quibiis claves regni coelestis
et pecuniam oro modo vulneris, cui inflixit, tribuat. traditse sunt, sic ncc poenitenliumjudicia" alii usur-
CAPITULUMXXVI. pare debent. Si autem necessitas evenerit, ut pre-
De illis qui sibiipsis mortem inferurit. sbyler non fuerit preesens, diaconus suscipiat poeni-
Placuil, ut qui sibi ipsis voluntariam per ferrum, tentem ad communionem sanctam.
aut venenum, aut per preecipitium, aut per suspen- CAPITULUMXXXII.
dium, vel quolibet roodo inferunt morlem, nulla in p De tetnporibus quibus se continere debenl conjugali.
oblatione pro illis commemoralio fiat, neque cum 1 In tribus quadragesimis anni, et in die Domi-
psalmis ad sepulturam deducantur eorum cadavera. nico, et quarta feria et sexta conjugati se continere
Mullienim hoc sibi jus usurpant per ignorantiam ; debent; nec illis diebus copulari, quandiu gravato
simililer et de his placttit fieri, qui pro suis scele- fuerit uxor, id est, a quo die filius in utero motum
ribus puniuntur. Quictinque se propria volunlate, fecerit usque ad partnm, a parlu post triginta tres
aut in aqua jactaverit, aut coUum ligaverit, aut de dies, si filius; si aulem filia, post quinquaginla sex.
arbore praecipi.taverit, aut ferro percusserit, aut CAPITULUMXXXIII.
cuilibet voluntarisese morti tradiderit, islius oblatio De femina qumsponle filium suum occiderit.
non recipiatur. i Si mater filium sponte occiderit, quindecim
CAPITULUMXXVII. [decem] annos poeniteat, et nunquam mutet, nisi Do-
Ut feminmmenstruatm non offerant. minica die. Mulier autem paupercula, sifecerit, pro
<*Mulieres menstruo tempore non offerant, nec difficultate nutriendi, sex annos poeniteat.
sancUemoniales, nec laicae; si praesumpserint, tres CAPITULUMXXXIV.
hebdomadas poeniteant. Deillis qui parenlum honoremnon servant.
D k Si quisinhonoraveritpatrem aut matrem, tres
CAPITULUMXXVIII.
De illis feminis, qua ante mundum sanguinem eccle- annos .poenileat. Quod si manum levaverit, aut ci
siam intrant, el qum nupserinl his diebus. percussionem inlulerit, septem annos poeniteat.
« Mulier quse intrat ecclesiam ante mundum san- CAPITULUMXXXV.
guinem post partum : si masculum genuerit, triginta De illis qui die Dgminiconupserint. _-)
tres dies; si feminam, quinquaginta sex. Si quse 1 Si quis die Dominico nupserit, petat a Domino
- a Regino, 1. n, c. 54, ex Pcenitentiali. s Poenit. Rom., tit. 3, c. 28; Burch., lib. xvi, c.
i>Impensas in medicos tribuat, et maculae pre- 138; Ivo, p. xv, c. 148.
fium et opus ejus, donec sanetur, reslituat, et dimi' h Halilgarius in preefat.Pmnit; Regino,1.1, c. 296;
diuin annum, elc. • Burch. 1. xix, c. 153, 154.
<=Conc. Rracharense n, c. 16 ; Halitgarius, 1. iv, 1 Regino, 1. i, c. 328, ex concilio Helibernensi;
c. 6 ; Regino, ex concilio Bracbar., cap. 15; Burch., Burch., c. 19, c. 155. Videcap. Poenit. Th. De qucc-
1. x-ix,c. 130. stionibus conjugiorum, et notas.
d Vide Poenitent. Th., cap. De qumst. conjugiorum. i Regino, 1.1, c. 300; lib. H, c. 66, 67.
e Vide ad hoc caput notas. k Pcenit. Rom. tit. 4, c. 11,12.
t Regino, 1. ii, c. 251; Hureh., 1, xvn, c. 42. ,<--,
1 Concilium, apud Theodonisvillam can. 4.
947 THEODORI ARCHIEP. GANfUARIENSIS 948
indulgeffiiam.,,et quatiior dies poeniteat. Si principi- A
J bitur. Subdiaconus.,aeoiytus, exprcista, lector, ostia-
bus placuerif, aliisque suis fidelUms, rogemus. ut•" irius, nisi, sicttt scriptiim est, in septem testibns non
cojiaudetur et subscribatur. Et cpllaudattim est, et condemnabitur. Testes autein sLae aliqua sint rofa-
subscriplum esttam a principe, quam a caeteris om iffiia, uxpres et filios habenles., et oronino Christum
nibus. praedicantes.
CAPITULUMXXXVI. GAPITULUM XL.
De illo qui p.resbyterumgcciderit. De fugitivisclericis.
Qui presbyterum pccideril, duodecim annorum e Ut unusquisqtie episcopus in sua parochia dili-
ei poenile.n.tiasecundum canones imponatur, eliamsi genter presbyleros, yel clericos inquirat quinam sint.
negayeril. Si iiberest, sepluaginta dies jejunet. Si Et si aiiquem fugitivum invenerit, ad smjm episcp-
autem servus, super duodeciro vomeres feryentes se pum redire faci.at.
. expurget. Conviclus noxa ad ultimum yilee tempus CAPITULUMXLI.
careat cingulo militipe, et absque spe conjugii De his qui suspenduntur in pqtibulo
CAPITULUMXXXVIL f Quses.ituniest ab aliquUiusfratribjis, de his qui
De eodem. ,"' in patibulo suspenduntur pro suis scelermus, post
J>Qui sacerdotem voluntarie occiderit, carnemjion confessioneni Dep peractam, ulrum cadavera iUorum
comedat, et vinum non bibat, cunctis diebus vitaesuae ad ecclesiam deferenda sint, et oblationes pro eis
jejunet usque ad vesperam exceplis diebus feslis; bffevendee,et missse celebrandse, an non? Quibus re-
atque arma non sumat, equum non ascendal; eccle- spondemus : Si omnibus d.epeccatis suis puram con-
siam per quinque annos ingrediatur, nondum vero fessionem agentibus, et digne poenitenlibus commu-
communicetjSed inter audienl.es. Cum autero duo- nio in fine secunduin canonicum jussum danda est,
decimi anni Ctirsus fmitus eril, comniunieandi ei cur non eis qui pro peccatis suis pcenam extremam
licentia concedatur, ef equitandi tribtiatur remissio. persolTOnt, et confitentur, vel confiteri desiderant?
Maneat autem in reliquis observationibus tres dies Scriptum est enim : Non judicabit Dominus bis in
per hebdomadam, ut perfectius purgari mereatur. idipsum. Nam ipse Dominus ail : In quacunque die
CAPITULUMXXXVIU. conversus fuerit peccator, peccqta ejus ngn repula-
Ne presbyteri sine consensu episcoporum,per ecclesias buntur ei. Et iterum : Nolo mortem peccatoris, sed ul
constituantur, vel ab eis rscipiantur. cofivertajLuret vivat. ? Salutem ergo homini adimit,
c Quicunque presbyler ecclesiam per pretium ade quisquis mortis lempore ei pcenilenliani denegayit.
ptus fuerit, omnino deponalur : CUffieam contra ec- ,C CAPITULUMXLII.
clesiasticee regulae disciplinam habere dignoscitur. De furibus et rqptoribus.
Qui alium presbyterum legitime ad ecclesiam ordina- k De furibus et raptoribus placet ut, si in ipsa
tum-per pecuniam expulerit, eamque sibi totaUter praeda occiduntur, pro eis minime orandum sit. Si
vendicaverit; quod vilium late diffusum summo slu- yphierati in desperalionem prolapsi fuerint, et de
dio emendandum esl. Itenique interdicendum est cle- pravitatibus suis se poenituerint, et si supervixerinf,
rieis sive laicis, ne quis quamlibet ecclesiam presby- Deo et sacerdoti se emeiidaturos repromiserint,
.tero dare praesumat sine licentia et conserisu stti communionem eis impendere non negamus.
episcopi. CAPITULUMXLm.
CAPITULUMXXXIX. De homicidiis non sponte commissis.
Qugt testibusclerici devinci debeant. 1 De homicidiis non sponte commissis,
quali poeni-
<iPresbyter non adversus episcopum, n»n diaconus tentise submittantur ii qtii fecerunt, in
episcopi sen-
adversus presbyterum, non subdiaconus adversus tentia maneat. Postquam viderit iUonim dignam poe-
diaconum, non acolytus adversus subdiaconum, non nitentiam, clementius erga illos agat. Si quis filiuni
exorcista adversus acolytum, non leclor adversus suum non sponte occidit, juxta homicidia rion sponte
exorcistam, non ostiarius adversus lectorem det ac- D commissa paMteal.
eusationem aliquam. Et non condemnabitur praesul, CAPITULUMXLIY.
nisi in triginta duo; neque summus judicabitur a De continenlia sacerdolis.
quoquam, quoniam scriptum est, non est discipulus Episcopus, aut presbyter, aut diaconus qui in
super magistrum. Presbyter autem in cardine consti- fornicatione, aut perjurio, aul furto lapstis est, de-
tutus, nisi in quadraginta et qualuor testibus damna- ponatur, non tamen communione pfivetur. Diclt
a Conc Mogunt. subRab. c. 24; Regino, Iib. xx, Citant Egb. Eb. cap. 142,1. v, Capiful. c. 159C. M.
c. 43; Burch. I. vi, c. 7. e Ex decreli Leonis I c 39; Regino, I. i, c 421.
k Conc.Wormac.jfc. 26; Concil. Triburiense, c. 5; f Coric. Mogunt. sub Rab., c. 27; Regino, 1. n, c
1. c. 42; Burch:, i. vi, c. 8.
c Coiic. ii,Turon.
Regino,
m, c. 15; Conc. Mogunt. subi
93; Rurch. 1. xi, c 76.
B Coelesliiuis, in epist. 2 ad episcopos prpvincise
iRab., c. 1-2; Rab.' ep.
'" ad Herib., C. 19; Regino, Vieiroensis et Narbonensis, cap. 2.
1.1,6.338. '[ i>Concil. Triburiens., c. 31 ; Regino, 1.1, c. 94;
d Yide concil. Roni: vulgo diclunin, sub Silyestro, Burch.,
' i lib. xi, c 59.
cap. 1H. Supposita VideriturHiticni^fp,:etC-»istius Th., c. 111; Poenit. Roni. tit. l,c. i, exPoenit.
concilii capita pee IsiHprus stik cbll^etioriiinseruit: Th.; Conc Tribnriense, cap. 53.
S49 POipTENTULE.--CAPITULA. 950
enim Scriptura : ?. Nqn vin^icabit Dominusbis in id-. A,modum vitiosas constat esse. Nempe inde detrahun-
ipsum. tur homjnes a sacrificio, sicut quondam, fllius HeU
GAPITULUMXLV peccatitibus rebelles hinc inde contrarii exjstentes
De episcqpis vel clericis. exemplis pravis quolidie pejores facti sunt. Qui au-
i>Lex cpntinentiaeeadem est allaris-miiiistvis, quse lem de prsedictis viris per occultam confessioiiem
episcppis, aut presbyteris, qui cum essent laici, sive peccata a se absconse commissa coram oculis Dei,
lectpres, licite et uxores ducere, et filios prpcreare prsesenle efiam sacerdote qui eis indicturus estpqeni-
potueruot. Sed cum ad preedictospervenerint gradus, lentiam, confitenttir et semelipsos graviter deliquisse
qoepit eis non Iicere quod licuit. Unde et de carnali accusant, si veraciter poeniluerint, et se per j'ejunia
flt spifitale connubium. Oportet eos nec dimjttere et eleemosynas, vigiliasque, atque sacras oration.es
uxores, et quasi non habeant, sic habere,,qiio. salya cum lacrymis ptirgave certaveririt, his etiam b gradu
sit charitas connubioruro, ef cesset operatio nu- servato, spesveniae de misericordia Dei promittenda
pliarum. est, qui omnes Jjibffiines'vult salvos fieri, et ad agni-
CAPITULUMXLYL tioneffi veritalis pervenire, rieque vult mprtem pec-
. De crimine perpetrato in atrio ecclesim. catoris, sed ut convertatur et.yiyat.
Si in atrio ecclesiaequisUbet injuriaverit aliquem B CAPITULUML.
presbyterum, vel ibidem aliquod sacrilegiumperpe- De illo qui per ebrietatem tel voracitatem Euchari-
. trayerit, altari et Domino ° componatur. stiam evomuerit.
1 Si quis per ebrietatem vel yoracitatem Euchari-
CAPITULTJMXLYH.
De ingenuo fideli accusato. stiaffi evomuevit, quadraginta dies poeniteat; si sit
-. . Scelere si quis ingenuus fidelis notatur, liceal ei clericus, vel nionachus seu diaconus; presbyter, se-
cum juraraento se expurgare. Quod si quilibet inge- ' ptuagintadies; episcopus nonaginta. Si pfo infirmi-
•nuus gravi infamia publicetur, ut eum populus su- tatis causa evomuerit, septem dies poeniteat.
-perjuravit criminosum haberi, si se excttsare volue- CAHTULUM LI,
rit, § ferro se examinet. Si aliquid de calice sacri sanguinis siillaverit.
..•"- CAPITULUMXLVUL Si Vero per negligentiam de calibe aliquid stilla-
De conjugatis qui riubere non possunt. verit iri terram, tabula Tadetur. Si nott fuerit tabula
e Quod autem interrogasti de his qui matrimonio fit non conctilcetur, locus conradettir, et in igne con-
juneti sunt, et nubere non ppssunt;, si ille aliaro, vel sumetur, et cinis intra altare recondetur, et sacerdos
illa alinro ducere possit, quUmsscriptum est: Vir et quadraginta dieS-pbeniteat. Si super altare i stilla-
.tiiulier.si se conjunxerint, et postea mulier de viro di- C yerit caUx, sorbeat minister stillam, et tres dies pos-
txerit, f qugd non possifcoire cum ea, sipotest prabare riiteat; si usquead tertiam,npyem.dies; si.usquead
per justum judicium, quoalverum est, accipiat alirim. quartam, quindecim dies, Et Iintearoiua quaetetige-
Item ::Si quis.acceperituxgrern.,ethabeat ipsatn aliquo runt stillam tribiis minister ajiluat yicibuSjcalice
tempgre, et ipsa femina dicit quodnon coisset cum eo, subtus posito, et aqiia abjtttionis sumatur, etjuxta
et ille vir dicit quod fecit invita; de viro constat, quia . altare recondatur.
vir est caput mulieris. CAPITULUMLU,,
CAPITULUMXLIX. De illo qui evomit sacrificiurn, et a canibus consu-
' De ordinatis, siante, vel ... mitur.'..-.'
post ordinalipnemin crimi-
nqlibus peccqtis deprehensifiierint. k Qui evojnuerit sacrificium, et a canibus consti-
Js j)e his ergo visum est tiobis conscribi qui sacros mAtur, ailnum rinum poeniteat. Sin aulem,, quadrja-
ordines habent, et ante, vel post ordirialionem Cpn- ginta dies poeniteat. Siin die quando conimunicave
taminatos capitalibus criminibus se profitenhir. In rit, sacrificium evomu.erit, si ante mediam npctem,
quibus, ut mihi videtur, heec distantia esse debet, ut tres superpositiones faciat; sipbsTmediam Aocteni, -
sr deprebensi vel capti ftieririt publice in perjuvio, duas; si post matutinas, imam.-- -.
furlo, aut fornicalione, et ceeteris hnjusmodj crimi- P» GAr^yLUMlLiiit f. '.:'j-
nibusrsecundum canonumsacrorum inst.itutaagradu De eodem.
proprio deponantur, quod scandaluhi sii populo Dei 1 Si verb sacrificium evoraueritj quadraginta dies
personas tales- super se positas habere, quas uitra poeriiteat. Si iflfirmilatis causa, septem dies. Si in
a Gan. sub nomiue apost., c 34; Basil., c. 3, f Yide supra cap. 11 veteris c.od. Pcenit. De qum-
epist..
.,caDon.;ad'AmphHochium; Burch., I. xvn, c. 59." stioriibus corijugiorum. Gonc Compend; c. VJ'.
1 "Exdecreiis Leonis I, cap. 17; Rabanus, in e. Pcenit. Rabani c. 1; Burch., lib, xix, c. i5.0;;:ex
epist.
ad Heribaldum, cap. 11; Regino, 1. i, c. 96. concilio Uerdensi, in qup, tamen non ' Jegifur,hjc, ca-
c Concil. Triburiense, c 4 et 6; Regino, I. n, c rion. Ivo, p. vi, c. 400.' .
37;Burch., I.ni,cl95. h Yide ep. Isidori Hispalensis ad Massonemepisco-
. 4 Rab. Poenit., 1. m, eap. 6, ex Poenit. Theod. De pum. .:.
hac probatione vide egregiuni exemplum apud Ai- * Regino, lib. i.de Eccl., Disc, cap. 149; Burch.,
• moinum, I. v De gestis Francorum, cap. 34; Regino, lib. v, c 46.
lib. xi, c. 43; ex concUio Mogunciacensi cap. 24; i Yide Judicia Gregorii III, c. 28.
i Burch., lib.vi, c 7. k Ivo, p, ii, c. 57.
• Yide epist. Rabani ad Herib., c. 1 Poenit, Rbm., tit. 3, c. 8; Burch., lib. v, c. 49;
29; Reg., lib.
Ii, c. 242, citat ex ep. Rabani. Ivo, p. II, c. 58.
9S1 fHEODORI ARCHIEP. GANTUARIENSIS 952
ignem projecit, centuni psalmos cantet. Si vero canes jA buratur: et cinis, ut supra, recondatur, et sacerdos
lambuerint talem vomitum, centiim dies qui evomit viginti dies poeniteat.
pceniteat. CAPITULUMLVH.
CAPITULUMLIY. De eadem re.
De Eucharistia inveterata per quinquaginta dies. Si quis Eucharistiam negligentiaecausa perdiderit,
nOmne sacriflcium sordida vetuslate perditum, unum annum poeniteat, vel tres quadragesimas, seu
igne comburendum est, et cinis juxta altare sepe- quadraginta dies. Si sacrificium in lerra perdiderit,
liendus. negligenlisecausa, quadraginta psalmos cantet. Qui
CAPITULUMLY- neglexerit sacrificium, ut vermes in eo sint, et e co-
De illis qui non benecustodierint corpus et sanguinetn lorem non habeat saporemque, viginli vel triginta vel
Domini. quadraginta dies poeniteat.
h Qui non bene custodierit sacrificium, et mus vel CAPITULUMLYUI.
Ut _
aliquod animal aliud comcderit illud, quadraginta nullus injustas mensuras, et pondera injusta, lucrt
causa dare prmsumat.
dies poeniteat. Qui autem perdiderit illud in ecclesia, f Ut mensuraeet pondera justa fiant, sicut in di-
aut pars ej'us cecidefit, et non iriventa fuerit, viginti
vinis legibus sancitum est;'ergo statuimus ab omui-
dies poeniteat. Profundens aliquid super altare de B
bus hoe observandum. Et si quis justas mensuras et
calice, quando offertur, sex dies poeniteat; aut si
justa pondera lucri causa mutare prsesumpserit,'in
abundantius, septera dies poeniteat. Qui autem per-
fundit calicem, dum solemnitas missse celebratur, pane et aqua viginti dies poeniteat.
CAPITCLUMLIX.
quadraginta dies poeniteat. Et qui acceperit saerifi- De matre
cium- pollutus nocturno tempore, septem poeniteat, quminfantem suum juxta ignem posuerit, et
sua negligenliamortuus est.
Diaconusobliviscensoblationem offerre, donec offera- 8 Mater, si j'uxta focum infantem suum posuerif.
tur linteamen, quandorecitantur nomina pausantium, homo aquam in caldarium miserit, et ebullita aqua
similiter poeniteat. Qui negligentiam erga sacrificium infans superfusus mortuus fuerit, pro
negligentia
fecerit, ut vermibus consumptum ad nihilum deve- mater poeniteat: et Ulehomo securus sit.
nerit, c tres quadragesimas in pane et aqua poeni- CAPITULUMLX,
teat. Si integrum inventum fuerit, in eo vermis com- De viris ordinatis, quorum peccata occulta sunt.
tmratur, et cinis sub altari condatur. k De viris ordinatis, quorum peccata occulta nec
CAPITULUMLYI. manifeste ab aliquo argui possuut, si salub.riler
De eadem re. C compuncti pro peccatis confessionem episcopo sive
d Si ceciderit sacrificium de manibus offerentis presbytero occulte faciunt* bonum roihi videlur ut
'
terratenus, etnon inveniatur, omne quodcunque in- secundum id quod decretura fuerit ab episcopo vel
:' fentum fuerit in loco in quo ceciderit, comburatur; presbytero, poenitentiam agant non tepide, nec tarde,
etcinis, tit supra, abseondatur; et cui aeciderat, ille sed ferventeret sollicite; acsicse veniam peccatorum
medium annum poeniteat. Si vero sacrificium inven- a Domino percepturos, et gradum se retenturos con-
lum fuerit, locus scopis mundetuv, ut supra, com- fidant..
a Ivo, p. ii, c. 59; ex concilio Arelatensi in, f Capitulare Aquisgranense, c 74; conc. Arelat.
C 5. c. 14; conc Turon. c. 45.
fc Ivo p. ii, c. 60; de Consecrat. dist, 2, c Qui vi,8 Conc. Triburiense ni,tempore Formosi
' papae,
bene non. c. 37.
c Gregorii III Judicia, c. 28. t Pcenit. Rab., c. 1. Vid. Isidor. Hispal., ep. ad
d Ivo, p. ii, c 60. . Massonem episc.
• Gregorii III Judicia, c 28.

CAPITULA PATRIBUS CONCILII HERUDFORDLE OBLATA


A THEODORO PRiESIDENTEj
Collata cum tribus codicibus mss, Historice Anglorum Ven. Bedce.

Quibus, inquit Theodoms, statim protulijeumdera I) servemus Dominica post decMam quartam lunant
librum canonum, et ex eodem libro decem capitula, • primi mensis.
quae per loca notaveram: quia maxime nobis ne- II. De episcopts
eessaria sciebam, illis coram ostendi, et ut haec di-
ligentius ab omnibus susciperentur, rogavi. h Ut nullus episcoporum parochiam alterius inva-
I. De Pascha dat, sed contentus sit gubernatione creditae sihi
a Ut sanctum diem Paschae in commune omnes plebis.
a Conc.Arel. i, c 1; decretum conc. NicaM.
* Euseb., lib.mdeVita Apud deSyriodis; Theodoret.,1. i Hist.,c. 8; Vid, can. sub
Constantini, cap. 18;Athanas., noMne apbst. 7. .....-'
b Conc Anlioch., c. 3
«KS POENITENTIALE.—'CAPITULA. 954
-' HI. -Demonasleriis. A bilionem: omnes agnoscant tempus et ordinem coni
a Ut quseque monasteria Deo conseerata nuUi epi- secrationis suse.
scoporum liceat ea in aliquo inquietare, nec quid- IX. De episcoporumnumero.
b In commune tractatum est ut plures episcopi
qnam de eorum rebus violenter abstrahere.
IV. De monachis. crescente numero fideliumaugerentur; sed de hac re
i>Ut monachi c non migrent de loco ad locum, hoc ad prsesens silemus.
est, de raonasterio adinonasterium, nisi per dimis- X. De conjugio. . .
sionem proprii abbatis, sed in ea permaneant obe- » Pro conjugiis, ut nulli liceat nisi legitimum ha-
dientia, quam tempore suae conversionis promise- bere connubium. Nullus incestum faciat. NuUuscon-
runt. jugem propriam, nisi, ut sanctum Evangelium docet,
V. De clericis. fornicafionis causarelinquat. Quod si quisquam pro-
d Ut nuUus clericorum relinquens propfium epi- priam expulerit conjugem Iegitimo sibi matrimonio
scopfim, passim quolibet discurrat: neque aUcubi conjunctam, si Chrislianus esse recte voluerit, nulli
veniens absque commendatitiis Utteris sui proesulis altevi copulelur; sed ita permaneat, aut proprise re-
et noluit concilietur uxori. ; '
suscipiatur. Quod si semel susceptus est,
invitatus redire, et susceptor, et is qui susceptus B- . His ilaque capitulis, ut persequitur Theodorus; io
est excommunicationi subjacebit. commune tractatis ac diflinitis, ut nullum deinceps
VI.De episcopiset clericis peregrinis. ab aliquo nostrum orialur contentionis scandaliam,
e Ut episcopi atque clerici peregrini conlenti sint aut alia proe aliis divulgarentur, placuit ut quaeque
diffinila sunt, unusquisque noslrum manus propvisa
hospitalitatis munere oblato, nullique eorum liceat
subscriptione confirmaret. Quam sentenliam diflini-
uUumofficium sacerdotale absque permissu episcopi tioni.sTitillo notario scribendam
dictayi, Actura in
in cujus parochia esse cognoscitur, agere mense et indictione suprascriptis. Quisquis igilur
VII. De synodis. contra hanc sententiaro juxta decrela canonwn,
f Ut bis in anno synodus congregetur: sed quia nostra etiam consensione ac subscriptione manus
diversaecausae impediunt, placuit oranibus in com- nostrse confirmatam quoquo modo venire eamque
muue, ut Kaleudis Augusti in loco qui appellalur Clo- infringere lentaverit, noverit se ab omni officio sa-
feshootli semelin anno congregetur. cerdotali et nostra societate separandum. Divina vos
VUI.De episcoporumprimatu. gralia in nnitate sanctaeEcclesipssucevivenles custo-
s Ut nullus episcopbrum se preeferat alteri per am- diat incolumes.
p
a Conc Ilerd., c 3. * c. 5;cod. Eccles. Afric.,c 71; cone. Toletanumi,'«,'
h Concil. Chalced., c. 4; conc Andegavense, c 8; 12; conc Andegavense, c 1; conc Epaonense, c.
conc Yeneticum, c 6; conc. Agathense, c 27, 38; 6; conc Yalent., c 5; conc. Tolet. n, c. 2.
conc Aurel. i, c 19; conc Turon. n, c. 15. e Synbdus S. Patricii, c 30. Citat. CapituL I. vi,
~ c Hic
Vulgolegitur in edilis Ut ephcopi monachi. c. 86.
Quod rectius abest a duobus codicibus optimis bi- f Conc. Nicsenum, c 5, et pluves alii eanones ex
bliolheeaeThuanae, et ab altero antiquissimo quem conc. Nicseno.
vir doctissimusChiffletiusS. J. mecum communica- e Concil. Milevit. n, c 13,14; in integro codice
vit, atque etiam ab excerptis Egberti Ebor. arch. cap. Ecclesiae Africanae, c. 86; ex conc. Afric, c, 53;
66, ubi sic : Theodorus dicit: Monachi non migrent conc Carth., n, 19, sub Aurelio episcopo; conc. Aga-
de loco,elc. Etenim alioquin, hoc capilulum cura thense, c 23.
nullo canone cujusquam synodi praecedentis consen- t Conc Carth. n, c 5. ,
tiret. i Conc Milevit., c. 17; Innocent. I ep. ad Exu-
d Conc. Arelat. i, c. 21; conc. Nicaenum, c 15, perium episcopum, c. 6. — Cilat. lib. vi CapituL,
16; conc. Anliochenum, c. 3; conc Laodic, c 41, c.87.
42; can. suh nomine apost. 14; conc. Carlh. iv,

ALIA CAPITULA COLLECTA EX FRAGMENTIS.


Fragmenta ex capitulis a rev. D. Luca Acherio editis in Spicilegii tomo IX*

Eic prwtermittuntur oum supra notata sunt ad Pamitentiale Theodori.

CAP.VI. EXCA.P.VII.
« Qui bis baplizati sunt ignorantes, non indigent h Qui operantur in die Dominico, Graeci
prima
pcenitentia, nisi quod Secundum canones non pos- vice arguunt, secunda toUunt aliquid, tertia vice
sunt ordinari, fiisi pro magna necessitate. Qui vero tertiam partem de rebus, et vapulant, vel septem
non ignorant, quasi iterum Christum crucifixerunt, diebus poeniteant.
pceniteant septem annis, quarta feria, et sexla feria, EXCAP.IX.
et tribus quadragesimis. Ecclesiam licet ponere in alio.loco si necesse sit,
a Rurch., I. iv, c. 51; Ivo, p. i, c. 145;JGr. de b Vid. notas ad Pojnif. Th., de opere quod inter-
Cons.,dist. 4, c Quibus. dicitur.
' 956
9J5 THEOPQRI ARCHIEP, CANTUARIENSIS
et tunc debet iterum sacrificari, nec tantum sancta £A CAP.XLI. :'
aquaaspergi. h Sacerdos tangendo mulierem CoinquinatuSi 40
CAP.XII. diebus poeniteat.
Graeciomni Dominica die communicant, sive cle- EXCAP.XLIV.
sive laiei, et qui tribus Dominicis non commu- Maritusnon debet uxorem suam nttdam.vid,ere.;
. CAP.L.
nicaverint, excommunicentur. Romani sMUiter com- i Qui acceperit sacrificiunx post cibum, seplem
municant qui volunt, qui autem noluerint, non ex-
communicentur. a Poenitentes vero secundum cano- diebus in judicio episcQpornro»
nes noo debent communicare ante consummationem PAP. LI.
i Qui occjderit mpnachum vel clericum arma re-.
ptenitentiee. Theodorus dicit: Nos vero per miseri-
et Domino serviat, vel septem annis pge.r
cbrdiam post annum vel sex menses licentiam da- linquat, niteat.
mns. Una pcenitentia est viduaeet puellae; majorem CAP.LII.
meruit, quae virum habet, si fornicationis crimen k Qui episcopuiri vel presbyterum occiderit, regi
commiserit. dimittendus est ad judicium.
CAP.xrv CAP.LIII.
b Rigamus poeniteat primo anno, quarta feria et' ^=- ' i Si laicus alterum odii meditatione occideril, si
sexta feria; et itt quadragesimis tribus abstineatse a rion vult arma relinquere , pteniteat septem annis
carnibus, et separetur, sinecarne; si per iram subitam, tribus annis.;si
CAP.xvi. autem casu vel eventu, uno anno.
Inprimo conj"ugiodebet presbyter missam agere, GAP.LIY.
et benedicere ambos : et poslea abstineant se ab ec- m Pecunia ecclesiee fnrata, siye;raptar, reddatut
clesia triginta diebus; quibus peraclis poenifeant 15 quadruplum; populari, dupljciter
diebus, et vacent orationi, et poslea communicent CAR.LV.
cum oblatione. Si quis fornicaverit cum yirgme, uno anno pde-
CAP.XVII. niteat: Si cum maritata , tribus annis; unum mte-
Ingenuus cum ingenua conjungi debet. grunij drios alips 40 dies poeniteat.
CAP.XVIII CAP.LVH.
' Si quis maritus votum Dominohabet virginilatis n Mulier quae se fornicationis amore ad alteram
adjungitur uxori, postea non dimittat uxoreffi, sed conjunxerit, septem annis pceniteat. Sic et alia quae
pceniteat tribus annis. Yota stulta frangenda sunt et Q ° semen viri sui, miscens cibo, ut inde plus ejus
importabilia. Mulier non debet vovere sine licentia aaaoreffi suscipiat.
yiri sui; sed si yoverit, dimitti potest. CAP.LVIII.
CAP.xxxi. Saqrata virgo fornieans, septem annis poeniteat.
d Animalia coitu hominibus commixta occidantur, CAP.LIX.
p Qui hpmicidium vel furtum commiserit, et non
et caines canibus projiciantur; et ubi dubium est,
non comedenda. composuit illis quibus nocuit, qtiando confesstia
fuerit episcopis vel presbylero peccala sua,debet
CAP.XXXII, illis aut propria reddere , vel comppnere; si vero
^lnuno altari duas facere missas, conceditur : nen habuerit subslantiaro unde componere potest,.
et ille qui prius manducare probatur, ad osculum vel nescierit quibus rioeuit, poenitentia plus augetur..
non permittitur. CAP.LX.
CAP.xxxiv. <iQui cibum imniolatum comederit, deinde con-
Infantes monasterii qnatuordecim annis carnem fessus fuerit, sacerdos considecet persQnam,-in:qua
manducant. aetate contigit; et ita auctoritas sacerdotalis circa
CAP.XXXV. jj infirmum moderetur. CAP.LXI.-
f Confessio Deo soli, si necesse est, agi Ucet.
r Mulier quae sobolem necaverit, septem annis
CAP-XL.
* Qui cum sorore fornicatur, quatuordecim annisi pGeniteat,
" ' "
CAP.LXII. ;
poeniteat. Laicus si de monasterio 'monachorum furtim dis-
a Yid. Excerpt. EgbertiEbor., c. 39. i Reda, de Remed. peccat., c 15; C. M. Capitul.
1 Yid. conc Neocaesar., c. 7; conc. Laod., c. 1;I lib. vi, c. 9; Grat. 17, q. 4, c. Qui.
S. Rasil. ep> ad Affiphib., c. 4. k Vid. Greg. IH Judicia, c. 1.
« Pcenit. Rom., tit. 8,, cap. 11; Grat. dist. 27, e,„, * Red., de Remed, peccal., c. 15.
: Si vir ai Reda, de.Rem. pecc,c 2.
d Capitul. lib. vi, c. 206. 11Poenit. Rom. tit. 3, c 15; Red. de Remed.
e Prior pars ex Poenit. Theod., cod. S. Germ. Rurch. lib. xvn, c 27; lvo, p. 9^.0. 85,
f Ivo, p. XHI,c 135; Rurch., lib. xix, Q. 146. pecc;
0 Burch. lib. xix, c 91.
B Poenit. Rom., tit. 3, c. 30. - p C. M. .Capitul.lib. ni, c 20,
aCap. 22et27. 3'Capitul. 68, lib. v.
1 Ivo, p. n, c. 45, ex Eutyehiano. f Pcenit. Rom., tit. 1, c. 26.
957 POENITENTIALE, "^- CAPITULACOLLECTAEX FRAGM. 958
cesserit, aut intret nionasterium Domino servire , ' A CAP.xciv.
aut humanum subeat a. , 8 Si quis episcopus vel presbyter fracta oblalione
""'''. CAP.LXV. non communicaverit, dicat ratiOnabilem causam ;
i Qui per jussionem domini sui occiderit homi- sin aliud, deponatur.
nem, dies 40 jejunet. CAP.xcv.
CAP.LXVI. k Omnes fideles qui ingrediuntur ecclesiam ac
Ante natalem Domini nostri Jesu Christi, Graeci "sanctam oblationem non prsesurount, nec percipiunt-
sera et Lalini nona hora missas celebrant. sacrificium , cum convenit privari commuriione^
CAP.LXX. CAP.xcvi,
Qui pecuniam in praedamduxerit, tertiam. partem Episcopus non exeat ad aliam parochiam, et suMi
eroget, et 40 dies jejunet. relinquat; nisi episcopusmullorum jndicio et maxime
CAP.LXXIII. supphcalione perficiat i.
c Qui dMiserit uxorem suam alteri conjungens, CAP.xcvn.
septem annis poeniteat. i Eunuchus si per insidias homMim faetus est,
CAP,LXXV vel si in persecutibne ejus amputata sunt virilia, vel
Patri et flliomatrem et flliara licet iri matrimonio B si ita factus estnatus, et est dignus, efflciaturepisco-
' pus. Si quis amputaverit sibimetipsisVirUia,omnino
habere.
CAP,LXXVII. rion potest esse clericus. Si quis post gradum ampu-
d MuUersponte pefdens partum suum , si ante 40 taverit virilia, omnino damnetur. Si quis semetipsum
dies conceptionis,annumunumpoenileat,si veropost, absciderit, tfibus aroriscommunioneprivetur.
' CAP.xcix.
tfes annos poeniteat. k Nullus per pecuniam obtineat gradum: sin vero,
EX CAP.LXXX.
Similiter quae ab ipsis supradictis consecratur , Ct ipse, et ordinator ejus omnibus modis a cbtiimu-
exoreizata et niorie projicientur.
aqua asperganlur, aliqua collectione CAP.ci.
confirmentur.
CAP.LXXXVIII. Qui carnes immundas manducavennt, et olera
quse cum came coquuntur, cessare oportet a mi-
Presbyter si viam ambulaverit, el occurrens tiiu- :nfeterio.
Uer rogans eum fifiumsuum infirmumbaptizari, ipse CAP.cvi.
pro itineris sui festinatione neglexerit; quicunque 1 Episcopus, presbyter , diacon.usconfileri deKfil
etiam praesumpserit in proyincia sua propria, aut /j pjeccalumsuuni. ConfessioDeo soli, si necesse egt
"aliena, vel ubicunque inventa fuerit qui coinmenda- agi licet.
' CAP.CVII.
tum sibi infirmum non vMt baptizare, et sic sine
. baptismo morietur , deponalur. SMUiter autem si ^Dseraonium suslinenti licetpetras etolera habert
jbominemocciderit, aut fornicationein fecerit, depo- sine incanlatione.
CAP.CVIII.
natur. n Perj'ures tribus annis poeniteant. Sodomita3se-
CAP.xci.
. *.Qui duxerit viduam in uxorem sibi velpost ba- ptera annis; molles uno airoo.
ptismum, sive ante baptismum, non polest esse CAP.cxiv.
0 Stando orandum pro reverentia Dei.
presbyter.
CAP.xcn. EXCAP.DLTIMO.
f Noncommunicet yir cum uxore sua_,adultefa , p Basilius judicavit puevis licentiam nubere ante
similiter et uxor cum adultero viro non ineat pacero sexdecim annos, si abslmere non potuerint, quara-
-«ommunicationis. vis monachi fuissent.
a Deesthic aliquid; snppleri potest ex Capitul.61, » Proficiat. \id. concil. Antioch., c. 3.
lib. iv. '''-.
b PoMt. RomT,tit. 1, c 17. j).; i Canon. sub
• " nomine
" " ap., ; ' c""21,
''"" 22,
'"" 23,24 ; conc
Nic, c 1.
t Pcenitent. Rom., tit. c
5, 20.' k_Can. sub nomine ap. 30.
a Deda, de Remed. pecc, c 3. 1 Gregorii III Jridicia, c. 30.
e Egb. Excerp. 31. m Ivb, p. xi, c 75, ex dicfis Hieronymi.
f Summaesto, si quis 32, q. 1, ex Theod. Poenit. . ° Poenit. Rbm., tit. 2, c. 4>" ••-•
6 Can.sub noraine ap. 9. 0 Yid. Tert., de Corona mil., c 9, et lib. de Orat.
h Can. siib nom. apost-, e. 14; concil. Anlioch., P Yid. Reg., interrog.
C. 2; coiici!.Bfachafense ii, c. 83. " : 7, et< adinter. 15, in regulis
fusius disputatis.

FRAGMENTA EX CANONIBUS.
I. gasti, hoc est, de illa femina, quoemenstruum san-
Ex carionibusa Garsia Loaisa collectis sub titulo guinem suum immiscuit cibb vel potui, et dedit
ConciliorutnToietanorutn. viro suo ut comederet, et de illa qucesemen viri sui
• CAP.XVII.— a De his etiam super quibus.interroj in potu
bibit, et de ea quse testam hominis combus_--
» Regino, 1. n, c 362; Bu.rch., lib. xix, c. 132,
QKO THEODORIARCHIEP. CANTUARIENSIS 960
sit igni, et viro suo dedit pro infirmitate vitanda , 1i grent deloco ad locum; sed m ea permaneant obe-
quali pcenitentia sint pleclendae : ut nobis videtur , dientia, quam tempore suse conversionis proMse-
tali sententia sunt feriendae, sicut magi et arioli, quia runl.
magicam artem exercuisse noscuntur. Nam de his HI.
qui magicam artem exercuisse noscuntur, et augu- Ex Ven. Bedm canonibusad remedia peccatorum.
ria attendunt, et divinationes observant, Theodori Ex CAP. VIII. Theodorus dixit. Monachus fa-
d
archiepiscopi genlis Anglorum conslitutiones habe- ciens fornicalionem, et non inveniens, annum
mus, in quibus scriptum est. a Qui immolat daemo- unum poenileat et dimidium. Ilem monachus faciens
jiiis in minimis, unum annum poeniteat. Qui vero in cum puella, sex annos poenileat.
magnis, decem annis pceniteat. Rabanus eadem citat IV.
ex constitutionibus Theodori, sed qum itjlegra sic re- Ex capilulis selectis canonum Hibcrnensium, qum
prmsentat in epislola ad Heribaldum. R, D. Lucas Acheriusedidit in Spicileg. tom. IX.
Theodori avchiepiscopi gentis Anglorum consti- LIB. LII, CAP.14. — De morticinis suibus, <etde
tutiones habemus, in quibus scriptum est : Qui im- animalibus sanguinem humanum sumentibus, et de
molat dsemoniisin minimis unum annum poenileat.! carnibus comestisa lupis ; de piscibus et strangulatis
Qui vero in magnis, decem annos poeniteat. h Mulier animalibus ; de comeslisab accipitre, et de equo.—
si qua ponit filiam suam supra tectum vel in fovna- Tlwodorusepiscopusdicit: "Grsecicarnem morticinam
cem pro sanitate febris, septem annos poeniteat. non dant porcis suis. e Pelles vero morlicinorum ad
« Qui ardere fecit grana ubi morluus est homo pro calceamenta et lanam et cornua licent accipi; sed
sanitate viventium et domus , quinque annos poeni- non in sanctum aliquid. Tamen si casu porci come-
teat. Si roulier incantaliones vel divinaliones fecerit, dant carnem niorlicinorum, aut sanguinem hominis,
unura annum veltres quadragesimas vel quadraginta non abjiciendos credimus; nec gaUinas aequali
dies juxta qualitatem culpaepoenileat. Vide quoque Tiiodo. Animalia quae a lupis, sive canibus consu-
Rab. lib. in de pmnilenliumsatisfaclione, cap. 48. muntur, non comedenda, nisi porcis projiciantur et
II- canibus ; nec cervus, nec aper, si mortui inventi
: Ex
excerptionibus Egberti Eboracensis archiepiscopi. fuerint; pisces autem licent, "qui alterius naturae
CAP. LVI. —- Theodorus dicit: Statutum ut sine sunt. Aves et animalia csetera, si in retibus slran-
auctoritate vel consensu episcoporum presbyteri in gulentur, non sunt comedenda. Paulus enim ait:
quibuslibet ecclesiis non conslituantur, nec iade ex- Abstinetevos a suffocato sanguine, et ab idololatria
pellantur, et si quis hoc facere lentaverit, synodali £( (Act. xxi,.25). Similiter ab accipitre mortua. Equmn
sententia feriatur. non prohibent: tamen consueludo non est come-
CAP. LXVI. Theodorus dicit. Monachi non mi- dere.
» Regino, lib. n, c 360, 361; Burch., lib. x, c 13. d Qumrens, in Poenit. anliquo Andeg., et in cod.
11Bedaecan. ad retnedia peccalorutn, c 11. ms. viri cl. Ant. domini d'eHrouval.
c Regino, Iib. n, cap. 557; Burch., lib. x, cap. 24. e Ivo, p. xrv, c. 97, ex Poenit. Th.

FRAGMENTA EX LIBRIS POENITENTIALIBUS.

I. TIT. iii CAP.xxiv. De his qui fornicati sunt sicut


Sodomitm.
EX POENITENTIALIROMANO.
(Ex PcenilentialiTheodori.)
•TIT. I, CAP." x. De illis qui pro vindicta parentum ho- c Si quis fornicatus fuerit, sicut SodoMtaefece-
micidiumcommitluht.
runt, si episcopus, viginti quinque annos poeniteat:
(Ex Poenitent. Theodori.) D quinque ex his in pane et aqua, ex omni offlciode-
a Quipro vindicta fratris , aut aliorum parentum ponatur, peregrinando finiat dies vitae suae. Presby-
hominem occiderit, itapoenileatut homicidia sponle ter quindecim annos poeniteat, quinque ex his in
commissa : cum ipsa Yeritas dicat: Mihi vindiclam, pane et aqua, superiori senlentia deponatur. Diaco-
el egb retribuam. nus et monachus duodecim annos, tres in pane et
Atisel.: Si autem senex.,
TIT. H, CAP.iv. De illis qui se scienler perjuravennt. aqua, et deponatur. Addit.
aut seger fuerit, carceribus tenebrosis reclusus poe-
(Ex PcenitentiaU Theodori.) niteat omnibus diebus vilae suse.
fcSi quis suspicalur quod ad perjurium ducatur, TIT. ni, CAP.xxv. De eo qui fomicari vult, et
et tameii ex consensu jurat, quadraginta dies poeni- nqn polest.
d Si quis concupiscensfornicari, et non potuerit,
teat, et septem sequentes annos, et. nunquam sit
sirie gravi poenitentia. aut mulier non susceperit eum, si episcopus, septem
" Regino, 1. n, c 23; Burch., lib. vi, c. 32, Ivo, c. 526 ; fiurch., 1. xn, c. 11; Ivo, p. LXII,c. 68.
» Ansel., lib. xi, c 97.
p. bx, c 16. a Ansel., 1.xi, c 129.
Rab., in ep. ad Heribald., c. 18; Regino, lib. n,
o«< PfiENlTENTlALE. — CAPITULA COLLECTAEX FRAGM. 962
annos poeniteat; presbyter, quinque; diaconus vel A A nistri juxta ordineiri judicio sacerdotis poeniteaflt.
monachus, tres : ex his unum in pane et aqua ; cle- Laici velut vota non habentes, si inebriantur, ar-
rici vel laici, duos annos poeniteant. :. guantur a sacerdote, quod ebriosi regnum Dei non
CAP. XXIX.Quatiter pmnilere debeat qum lenocinium possidebunt, et interilus sit ebrietas, et compellat
operatur. cos poenitere. Qui cogit hominem ut inebrietur, hu-
TIIE0D0RUS. maiiitalis gratia acerrime corripialnr, et septem
a Exercuisti lenocinium, aut in teipsa, aut in aliis, dies poeniteat. Si per contemptum, triginta dies.
ita dico, uttuo meretrieio more tuis amatoribus NuUus Christianus aliuin plus bibere cogat, quam
corpus tuum ad tractandum, et ad sordidattdum, naturse sufliciat. Quod si fecerit, juxta id qnod in
pro pretio tradidisti: seu, quod crudelius aut peri- Pcenitentiali habelur, poenileat.
culosius, alienum corpus, filise dico vel neptis, et TIT. vn. CAP.xxx. De itlis qui Christiana mamipia
alicujus Christianaeamatoribus vendidisti, vel con- captivaverint.
cessisfi, vel internuntia fuisti vel consiliata es, ut (Ex Poenitentiali Theodori.)
11Si quis quemcunque hominem quolibet ingenio
stuprum aliquod tali modoperpetraretur, duos annos
pbaniteasper legitimas ferias. Tamen in concilio Eli- captivaverit, aut transmiSerit, tres annos pceni-
bertano b praecipitur, ul illa quee hsecperpetraverit, B * teat.
~
nisi in flne, accipiat communionem. >^ CAJP.XXXI.De adminislratione xenodochii.
TIT. IV,'CAP.'iv. De furto per necessitalem perpe- -i ' (Ex Poeiiitentiali Theodori.)
trato. 1 Si quis xenodochia pauperum administrat, vel
TttEODORUS. decimas poptili susceperit, et exinde vel suis saecu-
c Si quis per necessitatem furatus fuerit cibaria, laribus lucris sectandum aliquid subtraxerit, quasi
vel vestem,.aut pecus per famem, auf per nuditatem, rerura invasor reus damnum restituat, et sub cano-
poeniteat hebdomadas tres. Si reddiderit, non coga- nico judicio reformetur, et agat jioetiitentiam tres
tur jej'unare. annos. Scriplum est enim: Talem Dominiis dispen-
CAP.v. De furto capilali. salorem quserit, qui sibi de suis nihil usurpet.
d Si quis furtum capitale commiserit, id est, TIT. viii, CAP.xi. Nubentes post votutn non sunt ab
quadrupedia tulerit vel casas eflfegerit, seplem an- invicemseparandi.
nos poeniteat, et quod.furatum est, reddat. Si quis THEODOHUS.
autem de minoribus semel, aut bis furlum fecerit, Si yir votum i virginitatis habens adjungitur
reddat quod tulit, et anno nno poeniteat. Addunt Re- uxori, postea non dimiltat uxorem, sed tribus annis
gino et Rurch.: vel si quis sepulcrum violaverit, G poeniteat.
septem annos poeniteat, tres ex his in pane et II.
aqua. EX POENITENTIALIRABANIMAURI.
CAP.XI. Quodut sacrilegusjudicandusesl qui patrem ARCniEPISCOPI MOGUNTINENSIS.
vel matrem expulerit. LIB. III, CAP.vi. De pmnitentiislaicorum.
THEODORUS. Ilem in poenilentia, quam Theodorus archiepisco-
e Si quis patrem vel matrem expulerit, impius et pus Britannise cum cseteris
episcopis constituit, ita
sacrilegus judicandus est. Poeniteat autem aequali continetur : Si homo vexatus est a diabolo, et nescit
tempore, quandiu in impietate illa exstiterit. aliquid nisi ubique discurrere, et occidit semetipsum
CAP.XII. De eadem re. quacunque causa, prodest ut oretur pro eo, si ante
THEODORUS. religiosus erat; si pro desperalione, aut pro timore
i Maledixistipatri vel matrituae, velflageUaslieos, aliquo, aut pro causis incognitis, Deo
relinqnimus
vel in aliqub dehonestasti, quadraginta dies in pane hoc judicium, et non ausi sumus pro eo orare, qui
et aqua cum septein sequentibus annis poeniteas, semetipsum occiderit propria sua voluntate. Missas
q.uiaDomiiiusdixit: Qui maledixerit palri suo, vel ' pro eo facere non licet,' sed lantura orare, et elee-
niatri, mortemoriatur. Dmosynas largiri, si quis Christianus subita tenta-
TIT. v, CAP.in. De crapula et ebrielale. lione menle sua exciderit, vel per insaniam semet-
TIIEODOB.US. ipsum occiderit, quidam pro eo missas faciunt.
gSacerdos quisUbet,si inebrialur per ignorantiam, Itera in eodem libro : Si quis pro ultione propinqui
Septem dies pceniteat in pane et aqua. Si per negli- horainem oceiderit, poeuileat sicut homicida septem
geriliam, quindeciin dies ; si per contemplum, qua- vel decem annos ; si tamen reddere vult propinquis
draginta dies. Diacbnus, vel monachus secundum or- pecuniam aestimalionis levior erit pcenitenfia ejus,
dinem, ut scriptum est, seu et reliqui clerici ut mi- id est, diroidio spatio. Qui occiderit hommem pro
« I. xix, c. 278. f Burch., 1. xix, c 270.
r k Burch., « Burch.,1. xiv, cap. 8 ; Ivo, p. xin, c 76
Conc. Eliberit., c. 12.
' e Burch., 1. xi, c 58 ; Ivo, p. xin, c. 4; Ansel., t Burch., 1. v, c. 49 ; Ivo, xv, c 149.
lib. xi, c. 109. i i Burch., 1. v, c 139 ; Ivo, p.p. xv, c 149.
d Poenit. Rom. ab Halitg. exscriptum e scrinio ec- i Apud Grat. (Decr. p. i, dist. 27, c.
clesiaeRom.; Regitio,1. n, cap. 268;Burch.,lib. xi, simplex, sed abest vox ista ab omnibus 5) additur,
cod. mss.,
c. 59 , et infra 27, q. 1, c Si quis votum, eliam ab impres-
Ansel.,lib^xi, c. 112. sis, ut aniriiadvertunt correct. Grat.
963 THEoboRI ARCHiEP. CAMuAR]fiN5l§ 964
vMlicta fralris, fribus annis poeniteat. In alio loco A bus se abstineat ab Eeclesia, et qui becidefit hoM-
decem annos dicilur poeniteat; homicida autem de- nem in publico beJlo, quadragirita dlebtts pteriiteat;
cem vel septem annos. Si laicus alterum occiderit si per iram,. tres arinbs ; si causa, tirio aMo ; 6i
odii meditatiMe, si non vultarraa relinquere, poe- pef pbptiluin vel pei arteffi aliquani; sepierii annos,
nitenliam septem annorum, sinecame et vino tres aut plus ; si per rixam, decem annos poeniteat. Si
annos. Si quis occideril monachum vel clericum, quis maleficio suo aliquem perdiderit, quinquean-
arlera relinquat, et Deo serviat, et seplem airoos nos poeniteat, duos ex his Iri paiie et aqtia. SI quis
pcenileat, quod in judicio episcopi est. Qui presby- per amorem verieflciissit, et riemirieriipefdidefit, si
terum occiderit, duodecim annorum ei pcenitentia clericus esf, unum annttiri poeriiteat m pane et aqua;
secundum canones imponatur ; aut si negaverit, si si sacerdos quinque, duo ex his iri parie et aqua. Si
liber est, cum duodecim juret. Si autem servus per diaconus tresarinos, unuffi ex his iri parie et aiqua,
duodecim vomeres ferventes se purget, convictus et laicus dimidiuin anrium .poeriiteat: riiaxiriie* si pef
noxa; usque ad ultimumvitse tempus militiae cingu- Tioc mulieris partiirri quisque decepefit, tres ariribs
lttm deponat, et uxorem amittat. Qui per jussionem unusquisque superaugeat iri parie et aqua, rie nbirii-
Domini sui occiderithominem, quadraginta dies poe- • cidu reus sit.
niteat, et qui occiderit hominem, quadraginta die- B

'
- . FRAGMENTA

EX COLLEGTORIBUS CANONUM.

lionem veritatis venire, quijaon vis morteffi^peCca-


torum, sed ut converfarituf et vivarit, suscipe oralio-
EX LIBRIS II REGINONIS
rieiri riieam, qttaffi fundb arite corispectufficlementise
DE ECCLESIASTIGIS DISCIPLINIS a.
ttiae pfb famulis e't famulabus fuis qui ad poeriiteri-
DE SUSCIPIENDACONFESSIONE. tiairi venerunt, ut des illis spifilum cotiipuiictlbnis,
ffix Theodori archiepiscopi yel Redae presbyteri. tit fesipiscarit a diaboli laqueis, a quq astficti te-
Poenitenliali.) G nerittir, et ad te per cbridigriam satisfactibtierii re-
LIB. i, CAP.ccxcvi. b Episcopi vel presbyteri, Vertantuf per eumdem Domirium.
quando fldelium recipiurit confessiones, humiliare Yidens aulerii iUe qui ad pceriitentlam veriit sacer-
se debent,eicuiti tristiliae gemitu lacrymisque orare, dotem tristem et lacrymantem pro suis facinovibus,
non solum prb suis delictis, sed etiam pro fratris magis ipsb fimbfe Dei perculsus airiplius fristeffif et
casu. Ait enim Apostolus : Quis infirmatur, et ego exhorrescat peccata sua e.
non ihfirmor (II Cor. x) ?
Uride supra. ORDO AD DANDAMPOENITENTIAM.
CAP,CCXCVIII. C Cum ergo venerit aliquis ad sa- "Uridesupra.
cef (fbtem conflteri peccata sua, mandet ei sacerdps CAP.ccc.f Post hcec iriteffbga euni blande lerii-
ui, exspectet ltiodicum, donec intret ecclesiaro, aut terque. Cvedis in Deurii Patrerii et Filium et Spiri-
cubiculuffi suum ad orationem. Si autem non esl lo- tum sanctum? Resp. Credb. — Credis quod istaetres
cus aptus ad hoc dicat hanc orationem in corde persoriae tintis Deus sit? Resp. Credb. —• Cfedis
suo. qtiod ifl ipsa ista carne, in qna ntiiic es, in ijpsj fe-
ORATIO. stirgefe habes in die judicii e£ recipefe sive"bbtium
GAP.CCXCIX. * Domine Deiis omnipotens, propi- D sive malum quod gessisfi? Credo. — Yis diinittere
iius estb mihi peccatori, ut condigrie tibi possim illis peccata qui in te peccaverurit, Doriiino dicenle:
gfatias agere, qtii ffie indignum propler tuam mise- Si noh femiseriits hbininibus peccata eorum, nec
ficbfdiam riiiriistrum fecisti officii sacerdotalis, et patervester dimittet vbbis peccata vestra (Matlh. vi),
fiie exigutimhriMlemque mediatorem constituisli ad Resp. Yolo. — Ef fequire ab eo diligenter si est
bfaniitim ef intercedendum ad Dpminum nostrum iticestuosus, atit stio seriibri irifidelis. Et si non vult
JijsMi' CHristum Eilium fuuiri pfo peccantibus et ad iricestuni dimittefe, nptt pbtes ei dare poeniteiitiaM
pffitiifeStiaffi feveftentibus. Ideoque dominator Do- Si aufeffi vuil, potes. His praemissis, pcenitentem al-
mirie, qui' bmries hoMries Vis salybs fieri et ad agni- ibqui affectuose debet sacefdos his vefbis :
a Hos.vir eruditissimus Raiuzius ad fidemvetuslis- tem, magis peccata sua exnorrescit,
magis .sceiera
simi codicis accuf ale emettdavit, sua pertimescit. Post haec charilative sacerdos eum
b Haligt., in tifaef.I. vi.; Rtirch., 1. xix, c. 2. suscipiat, humilifer ettm sedere faciat secttm, blande
? Halitjj., ibid,; Biifch., I. xix, c. 2. eum hujusmodi sermonibus attrahaf : Fratef, nori
% flalitgaf., ibid. ; Burch. , ibid. c. 3. erubescas coufitefi peccata tua. > _ ._......
_^.Hicloctis sic se habet. in vetefi codice ms. mo- f Rurch.^mid.YideUbrtimanfiquumPosriifentialeiiri
ISasWrli Rivipulierisis : < Yidens aiiterii, ille frater, Andegavensem editum a J. Morino, in appendice iib.
q.ui ad poenitentiam venit, hanc sacerdbtis liumilita- de Poenit.
985 POENITENTIALE.^'GAPlTULA COLLECtA EX FRAGM. 9T56*
Frater, noli efubescerepeccata tua confiteri; Naffi A fecisti, arinos septera. Pro iriodicbfurtb viginti idies>
et ego peccator sum, et fortassis pejora quam tu pueri decem dies.
feceris habeo facta. Haecidcifco adinoneo, quia usi- Fecisti adulterium cttriiuxore aliena vel despbn-
tattim generis huffianivitium est, ut beatus Grego- sata, vel virgineffi corrupisti, sive cum sanctimoniali
rius dicit (Lib. xxn Moral.-, c. 9); el labehdo pecca- vel Deo dicala, vel crim absoluta femina; id est, sine
lum committere, et commissum confllendo lion ffiarito, vel cttm ancilla propria. Si mcechatus es
proderie,sed negandodefendere, atque convictum de- cum alterius uxore aut cum sanctimoniali, septem- _
fendendo roultiplicare. Et qui diabolo instigante ne- annos poeniteas. Si cum virgirie, dtiosannbs. Si ciim
fanda crimina perpetrare tion metuimus, hsec eadem vidua, aiiiium unuffi. Si tuaffi tixbiem dimisistii
quaeOpere absqtie iUaverecttndia perfecimus, eodem et allerius jutixisli, septeiri anhos poetiiteas. Si
suadenle saltem verbis confiteri erubescimus, et cum vacanle femina, tves quadragesiffiaset legitiffias
coram"honiine* quisimiUs nosiri est; eisdem fortasse ferias. Si Cuiti prbpria ancilla; qtiadfagirita dies
passionibus subjacet, co.nfunditur dicere, quod co- poeriitere debes.
ram Domino qui omnia inspicit, absque Mo mentis Nupsisli ctirn uxore tua vel ancilla retro. Si fecis-
rubore committere formidavimusdetestanda aclione. . li. quadraginla dies debes poetiitefe.

Sponte efgq fateamtir quod nullo cogente comnwsi- Nupsisti "cuiri tixofe tua quadraginta dies atit#
mus. Si vero nos nbstra seelera celavevMus, abillo partum, quadraginta dies debes p^behitefe.
manifestabMiur qui et accusator a est peccati et Ntipsisti iri die Domlnico, tres dies poenitere
iricentof. Ipse enim hic nos ut peceemus instigat: debes.
ipseciimpeccaverimus, accusat. Si ergo itthacyita Fecisti raptuffi de vifgine vel vidua, tfes antios
praeyeniamuseum et ipsi sceleris iostri accusatoies posnitere debes.
simttSjttequitias diaboli inMici nostri et acctisatoris Fecisti fornicationem, sicut Sodotiiilse feceftiit,
effugiemus, Paukf leste; -qui ait: Si iiosnietipsosju- cum pecoribus, aut cum niatre, vel sorore,:quinde'cini'
dictrethus, hbn utique dijudicaremur (I Cor. n). annos vel duodecim poenitere debes.
Vidensautem eum sacerdos verecundanteffi, rtif- Coiiiquinatus es cum Uxorettia in quadragesima;
Stis jifbsequattir : Fbrtasse, chafissime, ffbu bffinia Si hoc fecisti, annum unum poenitere debes, aut
quaegessisli rid memofiaffinibdb venitint. Ego te in- viginti sex soUdos in eleemosynairi dare. Si per
tervogabo. Tu cave tie diabolosuaderile aliquid celare ebrietatem evetiilj quadraginta dies poeriiteas.
pfaesuffias';— Et tunc euffi per bfdinem interroget. Iloc etiam caveri debet, ut viginti dies atife Na:-
Fecisli iiomicidium aut casu, autvolens, aut pro ^ tale Domini, et Pentecoslem et omrii die Dbmiriica
viridicta pafenium, aut jubente Domino luo, aut in et post concejitionem manifestataffivir contineat sb
. ab ueof e.
publicb bello. Si voluntarie fecisti, septem annsis Dixisti falsuro testimonium pro Cupiditate aut
poenitere debes, si nolens aut casu, quinque annos.
Si pro vindicta parentis, unum annum, et sequenti- nesciens, annuffiuiiuin poeniteas.
bus duobus annis tres quadragesiinas et legitimas - Truncasti ullum membrutti, tres arinos poeniteas.
fefiasf. Si in bellb, quadraginta dies. Si liber es, et Odisli£fratreffi tuum. Quaridiu in ipsb odio fuisti,
tanditi pfleiiiteasiri pane et aqua.
jubente dbmino servum occidisti, annum unum, in
duobus alus annis tres quadragesimas et legitimas Detraxisti ullum horoinem ad sCniorem vel a'ct
ferias. Si servus dignus est morte, quadraginla dies pares propter irividiam, quadragirita dies poenifbas.1
Violasti in furto sejiulcrum, ahrios dtibs poeriiteas.
pceuiteat.
. Fecisti truncationes manuum aut pedum, aut Coriligit libi ulla negligeritia de sacflflcib DohiitiL;
dies jioeniteas.
oculos hominis eruisti, aut vulnerasti hominem.: centuro quadraginta
Consuluisli magos, aut aruspices, attt iricatitofes,
Pro truncatione annum unuin poanitere debes; pro
aut sorlilegos, vel vota quae ab arbofes vel ad fon-
vulnere, quadraginta dies poeniteas. n tes flunt vovisti, annos tres poeniteas
Fecisli perjuriuin aut pro cupiditate saectili, aut
Tulisli aliquid pecuriiae de ecclesia. Aiif ihqua-
coaclusetpro necessitate, aut pervicacia, autparen- reslitue_ attt tves anriOs poeniteas.
tum, aut nesciens, aui ajios in perjurium induxisti druplum
scienter. Si sciens pejerasti, et alios in perjurium . Perdidisti aliquem per injustam delaturam, tres
induxisti, septem annos poenitere debes. Si nesciens, ariiibs poeniteas. , ...
annum et tres quadragesimas. Duxisti aut transmisisti aUquem in captivitatem,
Fecisii furtum, aui sacrUegium, aut infracturas, tres annos poeniteas,
vel rapinaro, tollens quod tuum non erat. Si domos Editio Helmmstadiensis itu habei : Duxisti atit
per noctem infregisti et quadrupedia tulisti vel for- transmisisti ullum hominem Chrisliantim'in captivi-
tiorem causam valentem solidis quadraginla, annum latem,- tres annos. Rurchardus in libfb xti pduto fi£-
unum poenilere debes et pretium reddere. Si non sius, et cum aliquo discrimine. Duxisli,' aut tratismi-
feddis, aMbs dubs poetiileas. Si majorerii [majus] sisti, vel vendidisti aliquero honiinem in captivita-
fecisti furtum, tres annos poenitere debes.-Et sissepc tem, nisipro pace communi. Si fecisti 1 rbdtic eum,
aCodexRivipiuT.,a«ctor.YideRuric, lib. n, ep. 12.
967 - THEODORI ARCHIEP, CANTUARIENSIS 968
sipoteris. Sin autem, duos annos per legitMas fe- A_.De temporibus quibus se continere debent. conjugaii
rias poeniteas. ab uxoribus.
Cremasti domum aut aream alterius, tres annos (Ex Pcenilentiali eodem.)
poeniteas. CAP. cccxxix. Uxoratus contineat se quadragiuta
; Fecisti vomitum per ebrietatem, quindecim dies dies ante Pascha et Pentecosten, seu ante Natale
poeniteas. Si per cohterttioiiem, quadraginta. Si Domini, et oranem Dominicam noctem, et quartam
nesciens, sex dies poenileas. et sexlam feriam, et a conceptione manifestata
Editio Helmmstadiensis : Fecisti vomitum per usque post nalam sobolem. Uxor post natam sobo-
ebrietatem, 15 dies pcenileas. Siper contenlionem, lem abstineat se ab Ecclesia, si fllius est, dies tri-
40. Si uesciens, 7 dies poeniteas. Similiter si san- ginta; si filia, dies quadraginta. Mulier se abstineat
. guinem coinederis. a viro tres menses ante partum, et post partum
_ "Manducasti morticina aut dilacerata a bestiis, quadraginta dies. Qui autem nupserit his diebus,
quadraginta dies poeniteas. Similiter si sanguinem viginti dies poeniteat.
comederis. De eadem re.
Bibisti de liquore in quo mus vel mustela mortua CAP.CCCXXX. a Qui in quadragesima ante Pascha
itivenfa fuerit, quadraginta dies poeniteas. *B cognoverit uxorem suam et noluerit abstinere ab
Contempsisti indictum jejunium in Ecclesia vel ea, unoanno poenileat [Edil. Helmmst. annos 15 pce-
decreta seniorum, quadraginta dies poeniteas. Si in niteat], aut pretium suum, videlicet viginti sex soli^
qtiadragesima tinum annum. dos ad ecclesiam trUiuat, aut pauperibus dividat. Si
Oppressisti infantem tuum, quinque annos aut per ebrietatem et sine consuetudine acciderit, qua-
tres poenitere debes. draginta dies pceniteat.
Bibisli uUum maleficium, id est berbas, vel alias Quod ante communionem abstinere debel a conjuge.
causas, utnonpotuissesinfanteshabefe, autalio da- CAP. cccxxxi. b Oronis homo ante sacram COm-
nasli, aut hominem" per mortiferam potionem occi- munionem a propria uxore abslinere debet 7, aut 5,
dere voluisti, aul alraffi hoc facere docuisti, aut de aut 3 dies.
semiiie Viri gustasti ut in amorem tuum exardesce- EX LIB. II REGINONIS DEECCLESIASTICIS niSCIPLINlS.
ret, aut clirisroa bibisti aut ad subyertendum Dei Qui per faidam\homineiriocciderit. ",_,
jtidiciura alteri dedisti, etc. Si quid hujusmodi ope- i(Ex Poenitentiali quo supra.)
ratus es, septem annos pcenileas. CAP. xxm. c Qui pro vindicta fratris ant aliorum
Necasli voluntarie partus tuos, decem annos poe- . paarentum occiderit hominem, annum unum pceni-
niteas, Et si filium vel filiam occidisti, duodecim. " teatd et sequentibus duobus tres quadragesimas ob-
Et si utero arite conceptum, unum annum. Si post servet et legitimas ferias, id est, secundam, quartam
cbnceptum, tres annos. Si luus infans per tuamne- et sextam feriam.
giigentiam sine baptismo mortuus rest, annum unum De eadetn re.
pbeniteas, et nusquam sis sine aliqna poenitenlia. (Ex eodem.)
Fecisti aliquid vel dixisti in quocunque opere CAP.XXIV.Qui per iram et rixaffi et ebrietatem
qtibd irichoas jier sorlilegam vel magicam artem, an- subitb hominem occiderit, quatuor annos pce-
num unum poeniteas. liteat.
Misisti filium tuum siiper tectum aut super forna- Deeademre.
'
cem pfo aliqua sanitate, vel inceiidisti graaa ubi (Ex eodem.)
mprlUtts homo fuerat, qumque annos poeniteas. CAP.xxv. Si quis liber, jubente domino suo, ser-
Cantasti carmina diabblica super.mortuos, yiginli vum occiderit, quadragiiila dies pceniteat. Et si quis
diesficeriitbas. liber, jubente domino suo, hominem innocentem oc-
'
Jtirixisti te' mulieri tempore menstruo, quadra- ciderit, annum unum pceniteat, et in dubbris aliis
ginfa dies pceniteas. , , _ annis tres quadragesimas observet et legitimas ferias.
Niipsisfi cum rixore tua, postquam peperit, ante- Si atiquis ordinatns homicidiumfecerit.
qtiam quadraginta dies adimplerentur, triginta dies (Ex Pcenitentiali quo supra.)
poeniteas. CAP. XLVI.8 Si quis episcopus aut aliquis ordi-
Coffimuiiicasti de sacriflcio Domini, et non prius riattis homicidiuffi fecerit, decem Mnbs*poeriiteat,*
abstinuisti ab uxoris amplexu, quinque aul septera tres ex his in pane et aqua.
diebus, dies viginti poeniteas. Si quis consenseritvel consiiiatusfueritut homoj»jt«r-
Operatus es aliquid in Dominica die, septem dies . . - ficiatur. -
pcettiteas. ]--'S_fvj*:ij. (Ex eodem.)
Detraxisti vel maledixisti aliquem causa invidiae, CAP. XLVH.f Siquis ad horiiieidium faciendum
septeffi dies pceniteas. Vide.supraqumsequuntur. > consenserit et cbnsilium dederit, et factum fuerit,
a Btirch., 1. xix, c. 76. buam. i Idem habet Pcenitentiale Romanum ex Tb&h
b Burch,, 1.1, c 22.
c Burch., 1. vi, c. 32. dorb. Vide supra. ,, .-,'_,
• Halitgar./lib. vi,c. i. '
d <Ita pceniteat, ut bomicidia f Halitg., ibid.
sponte commissa,
eum ipsa Yeritas dicat: Mihivindictam, et ego relri-
969 POENITENTIALE.— CAPITULACOLLECTAEX FRAGM. m
septero annos pceniteat. Si vero non fuerit-factum, A iS»uxoratus ancillam propriam tenucrit.
tres annos poiniteat CAP. cxxxv. Si uxovatus ancillain propviam . lc-
Si quis consanguineumsuum occiderit aut seniorem: nuerit, annum unum pceniteat, vel in alio anno trcs
(Ex eodeffi.) quadvagesimas et legiliinas ferias, et trihus mensi-
CAP.XLVIII.Si quis pvoximum et consanguineum bus prius se a sua contineat conjuge. Ancilla vero,
suuro occiderit, decem annos poeniteat. Similiter si vim passa est, quadraginta dies; si consentiens
si quis seniorem et dominum suum dolo trucida- fuer-ii,tres in anno quadragesiroas et legitimas ferias
verit. pceniteat.
De hts qnt pro nihiloducunt homicidiumin bello Si laicus cum laica femhmformcaius fuerit.
perpetralum. (Ex eodem.)
(Ex Poenilenliali quo supra.) CAP. cxxxvi. n Si laicus cum laica (emina, id est,
CAP.LI. Si quis hominem in bello publico occi- uterque absolulus a lege conjugii, tres anhospoeni-
deril, quadraginla dies posniteat. teal; el quanto soepius et negligenlius ea peccala
De clerico qui proximnm suum occidit. commiserunt, lanto magis ei tempus addatur et mo-
(Ex eodem.) dus pcenitenlise.
CAP.LII. Si clericus homicidium feceril et proxi- " De fornicationediversarum personarum.
mum suum occiderit odii medilalione, exsul septem (Ex Poenitentiali Romanob, Theodovi episcopi, ct
aiinis pceniteat. Bedsepresbyteri.)
De parricidisi CAP. CCXLVI. Adolesccnssi cum virgine peccave-
(Ex eodero.) rit, annum pconiteat. Si semel et fortuito casu, le-
CAP..LIH. Si qnis hoc crimen perpetraveril, qui- yigelur ei poenitentia, et taiilum usque ad annum
dam jtidicaverunt ut seplem annis pceniteat, vel plenum poeniteat. Si infva triginta annos adolescens
quatuordecim poeniieiitiam egisset; quidam usque fornjcationein faciat, tres quadvagesimas et legiti-
ad finem vitse, sicut Cain , qui similia perpetra- mas ferias. Si propter lioc peccatum servitio hu-
verit. r.iano addicti sunlj quadraginta dies poeniteant. Si
De remina ctijus filius per negligentiam obierit non uxoralus cura virgine fovnicatus fuerit, duos annos
baptizatus. pceniteat, ita pvinium omnium, ut a sua se couli-
(ExPoenitenliali quo supra, cap. 17.) neati Si ei consensevit, uxovi eliani addatuv raodus
CAP.LXII. Paviens femina, cujus fllius per negti- poeiiitenlise.Si laicus curalaica fornicatus fuerit, tres
gentiam non baplizatus obierit, annum unttm posni- r' annos poenlteat; el quanlo saepius,tanlo magis lem-
leat, et nunquara sit sine aliqua pcenilenlia. Si a«- pus addatur. Laicus nvaculansse cum ancilla Dei,
tem per negligentiam sacerdotis, require in primo duos aimos pccniteat. Si geniievit ex ea (iliura, an-
iibello cap. 129. nps tres poenileat. Si sine conjugio est, tres qua-
Si qua mutier partuni snum excusseftti dragesimas et legitimas ferias. Si canonici sunt et
(Ex Poenitentialieoiiem.) fornicantur, annum unimi; si ffequenter duos. Qui
CAP.LXVI.Si qua mulier parlum suum anle qua- in gradu est, annos tres pceniteat., Monachus sine
draginta' dies in utcro sponte perdiderit, annum gradu, vel canonicus gradum habens, si cum puefa
unum pcenileal. Si vero post quadraginla dies eum laica fornicati sunt, annos tres pcenileant. Si cum
orciderit, tres annos poeniteal. Si vero postquam sanclimoniali, annos septem posniteant. Monachi
animatus fuerit, enro perdidevit, quasi bomicida cum gradu forniciitionem facientes, septem annos
pceniteat. Sed dislat multum ulrum paupevciilapro pceniieant. Si raoiiachus laicam duxerit, tres annos
diflicullate nutriendi, aut forniearia causa sit, et pro pceuileat, iila duos et legiiimas fevias. Si usque ad
sui sceleris celandi faciat causa. generalionem fllii, qualuor annos poenileat. Si occl-
De femina qum virum per maleficiuminterfitit. derit, septem annos pceniieat. Si episcopus fornica-
(Ex eodem Pcenitentiali, cap. 15.) r. lus fuerit, oclo annos pceniteat. Alii judicaverunt
CAP.LXXXII. Mulier, si aliquos inlerimit arte ma- duodecim annorum pcenilenliam. Postannum ter-
leflca, id est per poculum attt pev aliquaro artem, tium levius poeniteat. Presbyter cum puclla forni-
seplem annis pbenileat. Si paupercula fuerit, quatuor cans, annos quatuoret Ires quadragesimas in anno,
annis pcenileat. et ferias quartam et sextam in jiane et aqua. « Si.
Quid si unus absoiutus et alter copulatus adulteruli cum ancilla Dei fornicatus fuevit, septem annos pce-
fuerint. nileat. Episcopiis, presbyter, el diaconus, si in fbr-
(Ex Poenitentiali unde supra.) nicstione, pevjurio, etc d.
CAP.cxxxiv. Si quis, vacans uxore, polluit se cum Item de inceslis.
allcrius uxore, amiis duobus pamiteat. Similiter de CAP.CCXLVII. Si adolescens sovorem suam duxe^
feroinisobservanduro. fii, quiiique annos pceniteat; Si raatrera, septccn
« Buveh., 1. ix, c 68.
k ldem est quod supra habet inquisitio 65, his
c Burch., 1. xvn» c. 39. . .. . '
d Ul supra in prima collectionecapitulorum Tht-u»
verbis: t Poenitentiale Romanum vei a Theodoro dori.
«piscopo, aut a ven. presbvtevo Beda editnm.»
PATROL.XCIX. 31
«71 THEODORlARCHIEP. CANTUARIENSIS 972
annos.Et quandiu tixerit, nunquam sit sine conti- A , tves menses poeniteat. Qui pev tuvpiloquiumpolini-
nenlia [poenitentia]. tur, septem dies pceniteat. Presbyler si osculatus
Item alii. fuerit feminam per immundum desiderium , viginti
Qui cum malre fornicatus fuerit, quindecimannos dies pcenileat. Si inquinalus fuerit, quadraginta
pcenileal. Qui cum filia vel sovovefofnicatus fuerit, dies pcenileat. Qui in ecclesia per somnumpolluitur,
ab onini carne se abstineal, et quindeciffiannos poe- tres dies poeniieal. Qui in somnis voluntate pol-
nileat. Si mater cum filiosuo parvulo fornicata fue- lutus est, surgat, et cantet septem psalmospceniien-
rit, tres annos abstineat se a carne, et diera unura liales, et dies triginta. Qui peccare voluerit in som-
in unaquaque hebdomada jejunet usque ad ve- nis, el non fuerit poilutus, triginta quatuor psalmos
sperani. cantel.
Item. De fundendosemen.
habet malrem el duas sorores, uxorem CAP.CCLH.d Clericus si semen fuderit nou tan-
Qui filiam,
dies pcenileat. Si langit cum mauu,
patris et fratris, patruelis aut avunculi, neptem aut gendo, septem
consobrinam, aul qui in prima, secunda, vcl tertia viginti dies. Si diaconus, triginla dies. Si pvesbyter,
generatione juncti sunt, istis volumus indicare ut hebdomadas quatuor. Presbyter, si semen fuderit
separentur. Et propler novellam plantalionem Ec- B per cogitatiop.em,septem dies pceniteat. Monachus
clesiae, ut septcm annos agant pcenilentiam, tves similitcv. Qui voluntarie semen fudit in ecclesia, si
pviuios annos, tres dies in hebdoraada, id est, feria clericusest, qualuovdecim;simonachus aul diaconus,
secunda, et quarla, et sexta, qoadraginta dies ante triginta dies; si prcsbyter, quadvaginta; si episco-
Pascha, viginti ante missam sancti Joannis, viginli pus, quinquaginta dies pceniteat.
ante Natale Domini.Quatuovvero reliquos annos, fe- Dequadrupedumfornicalione-.
ria quarta et sexta, et quatuordecim nocles anle CAP.CCLIII. eQuicumpecu-.Iepeccat,annum unum.
riiissam sancti Joannis el alias anle Natale Do- Quidamjudicant annos decem, quidam septem,qui-
mini. Si se redimere vult, donet unum denarium aut dam qualuor, quidam centum dies. Si quis cle-
pretium unius denarii pro uno die. Si pauper est, ricus cum quadrupede fornicatus fuevit , annos
<!onetdimidium denavium. duos , subdiaconus tves , diaconus et monachus
De sordidalione puerorum. quinque, pvesiiyievseptem, episcopus decem pce-
' CAP. CCXLVHI. Puevi se manibus invicem coin- nileat.
De Sodomitis.
quinantes, quadraginla dies pceniteant, majores vevo r Quifovnicavevit,sicut Sotlomitse,qui-
cc-nlum dtes. Pueri se inler femora sordidantes, CAP.CCLIV.
cenlum dies pceniteant, majoves tres quadragesimas G dam j'udicavevuntdecemannos, quidam scptem, alii
et legitimas fevias. Parvulus a maj'ore oppressus, ununi. Pueri centum dies. Aliijudicaverunt, si
in consuetudirie est, laicus annos quinque, clericus
seplem dies pcenileat. Si cousenserit, viginti dies.
Puev voluntavie se polluens, triginla dies, juvenis septem, subdiaconus et moiiachus oclo,* diaconus
vero quadraginla dies pceniteat. decem, pvesbyier duodecim, episcopustredecim pce-
De menstruisabslinendis,etc. niteat.
• CAP. ccxi.ix. Qui cum muliere menstruala ABHINCDE FURTOET RAPINA.
nupse-
fit, quadvaginla dies poeniteat. Si cjuis cum uxove (ExPcenitentialiunde supva.)
sua relro nupserit, quadraginta dies pceniteal. Si in CAP.CCLXV.Qui cuphiitale capius fuvturo fece-
terga nupsevit, tvcs annos , quia sodomiticumscelus ril, quod abstulerit reddat. et annos quinque pce-
cst. Viri inter femora fovnicanles, aniium unum pce- niteal.
niieant. Si in levga, tvcs annos. Si pueri sunt, duos De eademre.
annos pcenheanl. (Ex eodem.)
De mulierum fornicalione. CAP.CCLXVJI. Qui saepefurtum fecerit, septem an-
CAP. CCL.a Muliev quocunquc molimine aut in nospoeniteat.
D Unde supra.
seipsa aut cum alteva fornicans, tres annos pceni- CAP.CCLXVIII. Si quis sepulcrum violaverit, se-
teal
plem annos poeniteat, tres ex his in pane et aqua.
Unde supra. De eadeinre.'
b Si sanctimonialiscumalia sanctimoniali
per ali- (Ex eodem Poenitentiali.)
quod machinamenluui fornicatur, septem annos pce- CAP.CCLXXV. Si aliquis de minislerio ecclesiae-quo-
riiteat. libet inodo aliquid furalus fuerit, septera annos pcc--
De illecebrosoamplexu. nileat.
CAP.CCLI.CQui per illecebrosos amplexus feminse De perjurto.)
vel per osculum polluitur, triginta dies pcenileat. (Ex eodem Pcenitentiali.)
Qui teligerit invereeunde carnem ejusdemfeminse, CAP. CCCXXIV. S Quicunque sciens pevjnraverit
R Bnrch., 1. xvn, c 27, ex Pcenitenliali Theodori d Burch., 1. XVII,c 43.
tantum. e Burch., 1. XVII,c 32.
b Burcb., lib. xvn, c. 28, ex Pcenit. Tbeod. f Burch., I. xvn, c 3&,
c Burch.,1. vn, c. 42. s Euvch., 1. xn, c. 8.
675 POENITENTLALE.— CAPITULA COLLECTAEX FRAGM. ¥li
tum a beslia domestica, id est, a cane vel caio, daos
sepleni annos pocniieat, et post haeccomnmnionem.A
accipiat. dies pceniteat.
Ex Pomiteniiali ut stipra. De liqnore.
CAP.cccxxv. Si quis pevjuraverit, ultra ad sacra- (Es eodein.)
mentum non admittatur, CAP.CCCLXXII. tSi quis dederil alicui Iiquorem ali-
Tie eadeni re. quem in quo mus vel mustela mortui sunl, si laictis
(Ex eodem.) cst, septcm dies pceniteat. Si aulera in ccenobio
CAP.cccxxvi. » Si qnis suspicatur quod ad peiju- sunt, ducentos psalmps cantent. Qui jioslea no-
rium inducitur, et tamen ex consensu jurat, duos vevit quod laleni potuin bibit. unum psaUeriiim
annos poeniteat K canlet.
Unde supra. De sanguine.
CAP. CCCXXVH. « Si quis perjuvaveril per cupidi- (Ex eodem.)
: CAP.CCCLXXIII,
tatero, omnes res suas vendat, et pauperibus dis- Si quis sariguinemalicuj'usariima-
tribuat, et monasterium ingressus jugi pcenitentiae lis manducavevit, quadraginla dies pcenileal.
se subdat. Item ut riullussanguihemcomedat.
- Unde suprUi B CAP.CCCLXXIV. Admonendisiml fideles, n( nulhr,
CAP.c.ccxxvni. Si quis perjurium fecerit, laici prsesumat sanguinem raanducare. Namin principio,
annos tres, clerici quinque, subdiaconi sex, diaConi quando homini licenlia data est a Deo carnem inan-
octo, presbyteri decem, episcopi duodecim atiiios ducandi, sanguinem interdictum legiriius. Ail enim
poeniteant. Doraiiinsad Noe et fllios ejtis: Omne quod move.tur
De incantatoribus, maleficis, et sortilegis. et vivit, erit vobis in cibutn, excep.oquod earnem cutri
(Ex Poenitenlialiquo supra.) sanguine non comcdetis. Sangtiinem eniin animarutri
d vestrarum requiram de tnatm cunctaruin bestiarum et
CAP.ccciv. Qui nocturna sacrificia daeinoniiin
de mariu hominis. (Gen. IX, 3-5). Quod rion solum
celebraverint, vel incantalionibus daemones invoca-
in lege veteri ssepissimeinhibetur, verum etiam iri
verint, capite punianlur. novo testamento ajiosloli primitivse Ecclesiaeex gen-
CAP.CCCLVI. Qui auguriis vel divinationibus in-
libus sub magna deliberalione scribunl ut abstineant
serviunt, quinque annos pcenileant. Immissores
se acontaminationibussiinulacvoruin et fornicatione,
teropeslatum seplem annos pcenilearit. et suffocatis, et sanguine. Quod exponens Hierony-
CAP.CCCLVH. Mulier si divinaliones vel incanla- mus
vel dicit: « Juxta litteram », inquit, hsec praecepta
liones diaboUcasfecevit, annum unnm poeniteat, conveuiunt omni Cliristiano, ut morticinum non co-
tres quadragesimas, vel quadraginla dies secundum
delicti. medat, tam de avibus quam de pecoribus, quorum
qualitatem
CAP.CCCLVHI. o Auguria, vel sortes quse dicun- nequaquam sauguis effiisus.est. Qusenecessario ob-
servanda de Jevusaiem missa epistola
tur false sanctorum, vel divinationes, qui eas obser- monet. apostolorum
Elcaptumabeslia, quia et ipsum simililer
vaverit, vel quarumcunque Scriplurarum, vel vota suffocatum est. i Et
voverit vel persolveril ad arborem , vel ad lapi- candocum sanguine, id esl, nbn mandu-
rem ad ecclesiam sanguine. Si ergo de gentili vila venien-
dem, vel ad quamlibet excepto tibus pro ipsis fidei ruditoenlis et inveterata cou-
omnes excommunicenlur. Si ad pcenilenliam vene- suetudine
laici unum et dimidium oce- gentilitatis hcec, quasi sibi ad salutetii
rint, clerici annos tres
suSTicereni,scripta sur.t, quis transgressor hse.cpar-
iiiteanL
yipendat? Simul et hoc cbnsiderandum, quod idolo-
De morticinis. latviseet fornicalioni suffocatum cl sanguis aequipa-
(Ex Poenilentiali quo supra.) rantur. Unde omnibus airountietur quanlum piacu-
CAP.CCCLXIX. t Qui raanducat cavnem immundam, lura sit sanguinem comedere, quod idoUset fornica-
aut movticiuum, aut dilaceralum a bestia, quadra- D lioni coinparatur. Si qriishsecDbminicaet apostolica
ginta dies pcenileal.. Si quis necessitale famis co- prascepta violaverit, a comraunioneccclesiastica sus-
genle manducavit, multo levius poeiiitcal. pendatur, usque digne pceniteat.
CAP.CCCLXX. Qui fraudatum, raptum, vel fura- De V.quorein quo nins ceciderit.
lum sciens raanducat, si pauper est, septem dies; si (Ex Pcenitenliali quo supra.)
potens, quadraginta dies pceniteat. Infivmi vevo, si CAP.ccccxxxiv. Mus si ceciderit in liquorem, tol-
sciunt, quindecim dies pcenileaiit. latur inde, el aspergatur aqua benedicta, et suma-
CAP.CCCLXXI. B Qui comedit et bibil contamina- lur. Si vero mortua fuerilinvenla, ab;iciaturtotus
R Rurch.,.. XII,c 1. i> Bnrcli., 1. xix, c 106.
* 60 diespoeniteat,et sequentcs annos, et nuiiquam i i Etjuxtalilteram, omni generi electo, regali et
sit sine gravi pcenitenlia. sacerdotali, qnod propvie ad Chvislianos referlur,
c Buvch., 1. xu, c 3.
d Burch., 1. x, c 31. qui uncti sunt oleo spirilali, de quo scriptiun est:
Unxit te Deus tuus oteoexsullationis prmparlicipibns
« Burch., 1. x, c. 9. tuis: haecpvaecepta,etc.
f Burch., 1. xix, c 88. i S. Hieronymusin Ezechielem,cap. 45.
s Burch., 1. xix,c 106.
973 THEODORIARCHIEP. CANTUARIENSIS . 976
illc liqnor. Qnod si multum esl de liquore, puvge--\ De episcopoqui sccundum natttram fernicatus [uerit
tur ille liquor, el aspergalur aqua sancla, et suma- et de atiis.
tur, si necesse esl. Si in farina, aut in lacte coa- (Ex Poenitenliali Theodori.)
gulalo, aut in melle mus niovliia invenitur, quod LIB. xvn, CAP.xxxix. Si quis pontifex fornicalio-
Jji circuitu ejus esl foras projiciatur, reliquum su- nem fecerit naturalem, synodus judicavil ul decera
niatur. annos pceniteat, et mukis laciymis et eleemosynis
.Si quis-sepulcmmviolaverit, et cmtera. veniam a Domino petat. Presbytev non proelatomo-
(Unde supva.) nachi voto cum puella vel mevetrice peccans, annos
'CAP.ccccxxxv. Si quis sepulcvumviolavevit, se- tres etin tvibusquadvagesimissecundam, etquavlam
pteroannos poeniteat, tres in pane et aqua. Si quis et sextam feviani, et sabbato seniper de sicco cibo
liguturas fecerit, quod delestabile cst, tres annos pceniteat. Si cum ancilla Deiaul masculo, plus adda-
poenileat, unum ex his in pane et aqua. Si quis nian- lur jejunium, id est septem annos, si in consuetudine
«IncaVeritmorlicinum aut idolis immolalum, jejunet est. Similiter diaconi, si monachi non sunt, duos
hebdomadas duodecira. Si qms quodlibet membrura annos, sicut eliam monachi qui sine gradu sunt. Si
sibi voluntarie truncavevit, tves aimos pceniteat, cliaconimonachi suiit, septem annos; monachi cum
unumex his in pane et aqua. Si quis usurasunde- B gradu, seplem annos poeniteant. Item episcopus, si
cunque exegerit, simililerpoeiiiieat. Si quispervio- sine volo monachi cum puella vel roeretrice pecca-
lentiam aut quolibet ingenio malo ordine res alienr.s verit decem annos pceniteal. Clericus curo tali piu lla
invaserit aut tulerit, similiter pcenileat. Si quis ali- sine volo monachi, si fornicatus fuerit, unum annum
quem hominem malo ordinevendiderit, similiter pce- pjeniteat; si frequenler, duos annos. Si cum cano-
nileat. Si quis arearo aut domum allerius volunta- nica, duos annos; si frequenler, tves annos.. Si ge-
ric igne cremaverit, siraililer pceniteat. Siquisjier nucrit ex ea filium, quatuov annos : alii dicunt,
iram aliquem percusserit, et sanguinem fuderit, aut septem. Theodorus dixit : Monachus fornicalionem
dcbieiri fecerit, quadraginta dies pceniteat in pancet faciens, Septem annos pceniteat.
aqua. Ul quotiescunquealiquis ad pmnitentiam accesscrit,
Si atiquis excommunicalusmortuusfueril. et orationibus cum eo commuriicarcde-
jejuniis,
'
(Undesupra.) beut.
CAP.CCCCXXXVI. Si aliquis excommunicatusfuerit Pcenitentiali Theodori.)
(Ex
mortuus, qui jamsit confessus, et non occurrit venire
ad saccrdotem , sed praeoccupavit eum mors in LIB. xix, CAP.XXXIII.R Quoliescunque Chvisti&ni
domo aut in via, facianl pro eo parentes ejus obla- C ad pcenitentiam accedunt, jej'unia injnngimus; ct
lionem ad altare, et dent redeniptionem pro ca- nos communicare cum eis debemus in jejunio, unam
ptivis "». aut duas seplimanas, autquanlum possumus;'iit non
n. dicatur nobis, quod saccvdolibus Jud;corum dicUira
EX BURCHARDO, estaDomino: Vm vobis legisperitis, qui aggravalis
supra relata sunt. homiries,et imponitissuper humeros eorutn onera gra-
Capitulisomissis quce via el itriportabilia; ipsi autem uno digito vestronon
De illis qui in codicibus futura requirunt.
Pcenilentiali tangitis sarcinas ipsas. Nemo enim jiotest sublevare
(Ex Theodori.) cadentem sub pondeve, nisi inclinavevii ut porrigat
Lm. x, CAP.xxvi. bInlabulis vel codicibussortc fu-
ei raanum; neqtie ullus medicorum vulneva iiiflrman-
lura non sunt requirenda; el ut nullus in Psalte-
tium potest curave, nisi fcetovibuspailieeps fuerit;
rio , vel in Evangelio, vel in aliis rebns sortiri
ita quoquc nullus sacerdotum vel ponlifex peccalo-
prassumat, nec divinationes aliquas in aliquihus re- rura vulnera curare
bus observare. Quod sifeceril, quadraginta dies pce- potest, aut animabus peccala
riiteat. auferre, nisi praeslanle sollicitudine, et oratione la-
De illis qui»"«lingua lascivi fuerint. crymarum. Necesseest ergo, fvatres cliarissimi, vos
D sollicitosesse pvopeccantibus, qui sunuis alterulrum
(Ex Pcenilentiali Theodori.)
membra. Iieoque et nos si viderimus aliquem iu
CAP".LVi. Si quis lascivus in lingua fuerit, tridua-
na pccnitentia cxpietur* peecatis jacentem, festinemus cum ad pcenitentiam
dederis
De iltisqui fejcra-nlse in manu-ephcopi,aut in cruce per nostrara doctrinam vocar.'. Et quolies
consecrata, aut non consecraia. consilium peccanti, simul quoque da iili pceniten-
(Ex Pocniteiitiali Theodori.) tiam statim, quantum debeal jejunare aut eleemosy-
LIB. xn, CAP.v. Qui pejerat se in manu episcopi, nis redimeve peccala : ne forte obliviscavisquse tibi
aut in cruce consecrata, tres annosposniteat. Si vero jamdixit, el iterum necesse sit libi intervogare; et
in cruce non consecrala, annum unurii pcenilcat. forsitan erubeseet ilerum peccata sua conflteri, et
Qui.autem seductus fuerit et ignorans se pejeraveiil, invenietur jam amplius judicari.
et postea cognoscit, wes ([uadragesiroaspoeniteat.
"
*{jdher4,qiuesequunlur de eo qui juratus fuerit per rum Theodori.
i>lvo, p; xi, c. 52,
hccesiitatem, et de redemptionispretio (Burch.l. xi, « Ivo, p. xv, c 56.
t.rM);suvra relata sunt in orimacolteetionecapUuio-
977 POENTTENTIALE.— CAPITULACOLLECTAEX FRAGM. 978
De illis qui eibum immunda manu laclum comede-A . IY.
rint, vel si canis aul aliquod animal immundum EX GRATIANO..
cibum leligeril.
(Ex Poenilentbli Theodori.) Quapmna sit feriendus qui necessHatccoactus per*
CAP.LXXXIX. Qnod si casu quis immunda manu jurat.
cibum tangit, vel si canis, rousve, aut animal immun- (Ex Pcenitentiali Theodori.)
duni sanguinerahominis edit,. non nocet; el qui pro Causa XXII,q. 5, c. 3. Si quis coactus pro vita re-
necessitate farais manducat animai quod inimundum dimenda, veVproqualibet causa, vel necessilate per-
videtur, velavemvelbesliam, misericorditerpceniteat. jurat: quia plus corpus quam animam dilexit/tfes
De illis qui reticuerint peccatum fratris quod est ad quadragesimas poeniteat. Alii vero juclicarif ires
mortem. annos,unum ex his in pane et aqua.
(Ex PcenitentialiTheodori.) Qui adulte.rmdebitum reddit, tribus annis pasntteqt.
Qui reticuerit deliclum fratris quod esl usque ad
mortem, neque eumeorripuerit juxla rcgulam evan- (Ex Pceniteniiali Theodori.) ....:
gelicam, primo inter se el ipsum solura, deinde inter €ausa xxxn,.q. i, c. 7. Si quis uxorem suarii scit
aiios, 'deinde ad ecclesiam culpam rcferensvsi ne- R adulteram, et non vult dimittere eam, seclin matri-
cesse fuerit, et quanto tempore fuit lanto pceniteaL. monio haberc, tribus anuis pceniteat, et quaridiu
'''
De itlis qui ad--confessionemveniunt, necesseest ut poenitet b, abstineat se ab illa.
primutnde livore invidimel avaritiat interrogenlur. Snfficitiila coiifessioquai primttmDeo, deindesacer*
dtii offerlur.
CAP.CXLIV. Sane quia de livore invidiae,et de iva>
ncc non et de avaritia ut superins digeslumest, Unde Theodorus.Canluariensis ait in Poenitentiali
oriunlur homicidia, recle ut avbitror censuimus de suo : Quidam Deo solummodo confiteri debere pec-
cata dicunt, ut Groeci. Quidairi vevo sacerdotibus
ipso vilio primum qualiler sacerdotali judicio cano-
uice penilus,sit corvigendum osteiideve : ac deinde confitenda esse percensent, ut tota fere sancta Ec-
secundumordinemvitiorum ita remediura subsequa- clesia. Quod utrumque non sine magno fvuctu fit
Ecclesiam : ita duntaxat, tit Deo qui
tur, quo facilius undecunque pcenitcrispurgari vo- intra sanclam
feierit. sine diiatione in singulis capitulis invenialur. remissor estpeccalorum, peccata nostra confiieamur,
el hoc perfeclorum est, ut cum David dicamus': De-
III.. liclum meum cognitumtibi feci el injustiliam meam
EX IVONE. non abscondi.Dixi: Confileor adversum me injusti-
De illis qui per amorem veneficifiunt. P tiam meam, et tu retnisisli impietatem peccati mei.
(Ex PuMteuliuli Theodori.) Sed tamen Apostoli institutio nobis sequenda est;
P. xv, cap. cxvi. Si quis per amorem veneficusfit, ul coiifiteamuralterutrum peccata noslra, et.oremus
et neminemperdiderit : si clcricus est, unum annum
pro invicem, ut salvemuf. Confessioilaque quac soli
pccniteat in paue et aqua; si subdiaconus, duo ; si Deo fit, quod estjustorum purgat peccata «: Ea vefo
diaconus tres, unum ex his in pane et aqua; si laicus quae sacerdoli iit, docet qualiler ipsa purgantur pec-
et dimidium annum pceniteat, maxime si. per hoc cala. Deus namque salulis etsanctitatis auctor ct
mulieris parlum deceperit quisque tres annos unus- largitor plerumque hanc proebetsuaepoenilenliaeme-
quisque superaugeat in pane el aqua, ne homicidii dieinam invisibili administratione, plerumque niedi-
rcus sit a. corum ojierationed. . ,r ,.,
. * Coeterasupvanotala sunt. Cabilonensin, can. 33. Quaenam vero fuerit disci-
k Ih plerisque vetustis est, et quandiu illa pcenitet, plina in ecclcsia Theodori salis superquetieclarant
«t notant corr. Gjrat,,. . , iisecullima verba veteris codicis de Poaiiite.niiaji;i
c B.urch.eliam, et Ivo caput hoc citant ex Theo- Reconciliatioideo in hac provincia"non esi, quia et
doro.. Ul Grmci,haecverba iteraque illa : Ut tota fere publica pmnitenlia ngn est. Unde licet judicare qtiid
sancta Ecclesia; et illa : Et hoc perfectorumest, et senlienduni sit de plurjbuScapitulis qusb Theodoro
illa_: Quod est justorum, absunt, quemadmodunia tribminluv. CORRECT. GRAT.
capitularibus adjeciis can. 58 ita etiam a concilio D d Csetera supra relata sunt. ,,.... ...,.-.,

FRAGMENTA EX QUIBUSDAM CODICIBUS MANUSCRIPTIS,

I. fessio, non tamen imponenda est. illis poenitentise


Ex Poeniteniiali raagistri Bartholomei Oxoniensis quaniitas, sed innotescenda, et cum amicbfrimofa-
episcopi, cujus apographum mecum communica- tionibus et eleemosynarumsludiis pondus stiblevan-
vit D. ToneleviusbibliolhecaeS. Yictoris modeva-
tor vigilantissimus. dum, si forle migraverint,. ne obligati a cbmmtinib-
De infirmis m periculo mgrlis constitutis. ne alieni vel consortio vtnise fiant. A -quopeficulb si
(Ex PoenjleiUialiTheodori.) divinitus erepti corivaluerint, posnitentiaemodum a
CAP.XLVHI. Ab infirmis in periculo morlis.posilis suo confessore impositum diligenter observenf. Et
per presbyleros pura inquirenda est peccatorum son- ideo sccundum canonicaffiauctorilaleriii rreillis ja"'
979 TIIEODORIARCHIEP. CANTUARIENSIS 980
nua pietalis ciausa videatur, orationibus et consola- A cum puella, tvibus annis pceniteat Si cum sancti-
tionibus ecclesiasticis sacva cura unctione olei ani- moiiiali,.septem annis pceniteal. Laicus maculansse
roati, secundum staluta sanetorum Patvum commu- cum ancilla Dei, duobus. Si genuevit ex ea fllium,
nione vialici refiGiantur.a Si autem peccatum mortale tribus annis. Si sine concubitu, tribus quadragesi-
fuerit sed occultum, innolescenda eis pcenitentia mis. Cniidamquadraginta dies judicant.
quse imjioneretur, si peccatum publicum esset; sed
nuUa sunt Mponenda quaeobservari absque peccati III.
publicatione non possunt, quale est extra ecclesiam EX COLI.ECTIONECANONUM, QU.-ESERYATUR
pceiiitere, et similia quae nonnisi laicis el publice IN BIBLIOTHECAS. VICTORIS.
peccantihus sunt injungenda, Ex lioc vero intelliganl CAP.COXTRA SIMONIAM.
ad quid leneantur ex merito, vel quanlum eis parca-
tur, eo quod per secrelam confessionemfacti sunt (Ex Theodoro.)
ipsorum primi accusaloves; et ut pvo erubescentia Ul nullus ordinatus de ministeriis Ecclesimaliquid
quam sustinerenl in publica pcenilentia, abundanlio- vendereprmsuntat,
rem cordis contritionem et devolionem, cum chari- Si quis presbyter, aut diaeonus inventus fuerit de
tatis operibus recompensent. ^ ministeviisEcclesise aliquid venundasse, quia sacvi-
II. legiura commisit, placuit eum in ovdinalioneEccle-
Ex inlerrogationibus ad confessionemdandam, quae siaenoii habevi. Judiciotameii episcopidimittenduro
. subjfciuntur antiquissimae canonuni Collectioui
codicisviri claiissiuii AnloriUYionisriominiIlevo- cst, sive sit dignus, sive indignus, in suo recipi
vallii. gradu.
b
Theodbrusdixit: Monachus fornieationemfacicus
..«* Hucusque Rurch. lib. xvni, c, 14. pcenit. i, Andeg. eJ.it J. Moiino in appeudice 1. de
Yide canones Bedsead remedia peccaiovuin.Lib. Pcenit.

TITULI CAPITDM

L!BKI ! (ENITENTIALIS THEODORI


Quos Henricus Spelman edidil in Concil. Anglican. tom. 1.

Habelur, inquit, in celebri bibliolhecasancti Be- C xxv. De adulterio.


nedicli Cantabrigensis,libeViste PcenitentialisTheo- xxvi. Deincestuosis.
dori arcliiepiscopi Dorobernise; sed cum prolixior xxvn. Dehomicidiis.
sit quam ut commode hic inseratur, nec. facile xxvin. De falso teslimoiiioet meudacio.
concedatur venia transcribendi totum codicem , xsix. De furto el incendio et sepulcrorum viola-
nos capitula solummodovel potius capitulorum fasti- loribus.
gia adnectemus. xxx. De perjurio.
i. De initio crealurae. xxxi. De rapina et de usnra; et qui hospites non
II. Praeceplalegalia. recipit et mandata evangelica non implet.
III. Dogmata evangelica secundumMattliDeum, XXXII.De ebrietale et vomitu.
iv. SecundumMavcum. XXXIII.De idololatria etsacrilegio; et qui angelos
v. SecuiidumLucaro. colunt, et maleficos, ariolos, venelicos,sorlilegos ,
vi. SecundtiniJoannera, divinos et vola reddentes, nisi ad ecclesiara Dei; et
vii. Qualiter apud Orienialesprovincias Germanise in Kalendas Januavias, in cevvuloet in velula vadit,
alque Saxoniaepvo divevsis criminibus posnitentioe et matliematicoset emissovestempastatum.
observatur modus. xxxiv. De sodoroilis, et raollibus, et immundis
*
VIH.De temjierantia pcenitenrium, n^ pollutionibus.
ix. De diversis homicidiis. xxxv. De maledictioneet detraclionc
x. Item de pcenitenlia. xxxvi. De conroiuiiionehserelicoruni.
xi. De pcenitentibiisril a presbytevis non rcconci- xxxvn. De discretione ciborum niundiset immun-
lientur , nisi praecipienteepiscopo ex concilioAfvi» dis.
cano. xxxvm. De his qui ecclesiaslica jejunia absque
xn. liem ex conciiio Carthaginensi de eadem re. neccssiialedissolvunt: etde his qui venationes exer-
xin. De capitalibus criniinibiis. cent.
xiv. Incipiunt capitula de vitiis. xxxix. De oliositate , el verbositate , et somno-
xv. De inani gloria. lentia.
xvi. De invidia. XL.De inobedientia et blaspbemia.
XVII.Deira. XLI.De cogilationibusmaUs.
xviii. Detrislitia saeculi. XLII,Deverbo otioso.
xrx. De avarilia. . XLHI.De cuviositale.
xx. Deventris ingluvie. XLIV.De baptismo reiterato, et de opcre die Do-
xxi.'De luxuria. minico, et qui die Dominicojejunant.
, xxii. De fornicationelaicorum. XLV.De negligentiaEucharistiae.
xxui. De observatione conjugatovum. XL-VI.De negligentianovi ac sanclificatipanis.sive
xxiv. De fornicaiione clericorum sive sanctiino- de aliis cvealuvis.
nialimn. XLVIJ. De recouciliationepcenilenlium.
CSI POENITENTIALECOLLATUMCUMALIIS CAP/ET CAN. 982
XLVUI.De coramunioneJudseovurovel gentilium. A LXIV.Si episeopus a metropolifano admonitus pro
XLIX.De pvesbytevisqui morientibus pceniteutiam synodo, vel ovdinatione episcopali venive distulerit.
clenegant, et qui infirmos non baptizarit. Ex concilio.Agalhensi.
L. Quod Gvsecisingulis Domitiiciscommunicent. LXV.De ordinatione archiepiscopi.
LI. De commemovationedeftinctorum, velde missa LXVI.De eleclione indignorum canon sanctoru.m.
pro eis. Et cur tertius, septimus, vel trigesimus an- LXVII.Ilem ex concilio Chalcedonensi titulo.se-
niversarius dies celebretuv. cundo, quod non debeant officia ecclesiastica
- per
LII. De ritu mulierum in ecclesia. pecunias ordinavi.
LIII. De ecclesia in qua movtuorum cadaveva fi- Lxvni. Item de elapsis gvaduum.
delium sive infidelium sepeliuntur. LXIX.De accusationibus et excusationibus.
LIV.De reliquiis sanctorum, vel ritu sacerdotum, LXX.Gvegovius Joanni defensori qualiter de epi-
et diaconorum, laicorumque in ecclesia. scopo Januario observandum sit, sive de aliis epi-'
LV.Quodnulli sit ultima poeuilentia deneganda. scopis injuste condemnatis.
LVI.De his qui morientibus pcenilentiam dene- LXXI.De jfiramentis episcoporum.
gant. LXXH.De vexalione episcojiovum.
LVII.De pcenitentiarum diversitate. LXXIH.Depastove et praedicatove.
LVHI.De reconciliatione. Item de eadera re. LXXIV.Yerba Ezechielis pvopheta:.
LIX.De clericis sive de ecclesiaslicis ovdinibus. LXXV.Ilem de pastore.
LX.De diversitate ordinum. I.XXVI.De episcopis et presbyteris.
LXI.De electione sacerdotalium ordinum. g LXXVII. De quotidianis operibus episcopovum.
, LXII.Item de electione. Gregovius dicit. LXXVIII.Augustinus Aurelianensis cpiscopusdi-
LXIII.Iteni canoues sanctorum de eleclione epi- cit.
scoporum.

CAPITULA QUJEDAM
A. JR. ac doctissimo D. Luca JJacherio edita Spicil. tomo IX, cum Pomilentiali Theodori
collala et emendata.

In capilulis Theodori legilur cap. vm. Laborant In cap, XLVIII. Et dinnltat in pviore loco presbyte-
exceplo Dominico die. In PmnUetuiali: Et laborant rum. In Pmnit. El dimiltal in priorem locuin.
sive Dominicodie. Vide notas. J?i cap. LXXIV.Si praegnantem mulierein compar
In cnp. XIII.In terlia provicinitale provinciaeear- rat aliquis pvius liberam, libev est; qui genevatus
nis , secundum Graecos licet nubere. In Pmnit. In est, servus. In Pmnit. Siprsegnanlem mulierem quis
terlia propinquilate carnis. comparal, liber est ex ea generatus. Vide notas:
In eodem capituto : In terlia provincia non Ucet In cap. LXXVI.Ille infirmatus, si illa iiifivmata ,
uxorem alterius post obilura ejus habere. In Pomit. oranino consensu ambovum sepavenlui'. In PmnU.
In terlia lainen propiuquitate non licet. Yel ille infirmatus , seu illa infivroala, tamen liisi
In cap. xix. Et propinquis ejus oportet j'ejunave cum conseiisu ambovum non separcntur.
quinta die. In Pmnit. Et propinquos ejus oportet je- In cap. LXXXIX.Episcopus ct abbas hoffiiiiero
junare septem diebus. sceleratum servum possunt habere. In Pcenil. Homi-
In cap. XXIII.Simililer et pecora, si necesse est , nem scelerali sevvuin possunt habere. .
pro eo aequali. In Pmnit. Similiter pecora sequali In cap. xc. Ibique missas pro eis celebrare; deinde
pretio possunt mutari, si necesse sit. cum cantatione ad sepulturas. InPcenil. Deiudecuin
In cap. xxv. In Coena vero Domini incenditur in cantatione portare ad sepulturas.
Natale sanctorum pro reverentia diei. In Pmnit. In cap. cu. Desponsalampuellam non Ucet paren-
Incensura Domini incendatur in Natali sanctorura tibus tradere alicui, nisi illa omnino resistat; tamen
pro reverentia diei. ad monasterium licet. In.Pmnit. Puellam desponsa-
In cap. xxix. In illa die ante Natale Domiui,etc, TJtam non Iicet parentibus dare alii viro, nisi illa om-
manducant Romani; Graeei diclo vespere missara nino resistat: tamen ad roonasteriura licet ire , si
cantant. In Pmnit. Manducanl Romani; Graeci vero voluerit.
dicta vespere missa coenant. In cap. cx. QiirEvangeliura tantura legit, CCLPAM
In cap. XLII. Clericis nullatenns pugnare licet, super humerum poriit, non sicin caeterisiectioriibus.
nisi in multitudine aut consilio servorum Dei. In In Pmnit. Prcsbyter si responsoria Canlat in missa ,
Pmnit. Multorum licet sit consilio servoruin Dei. CAPPAM suam non toilat, sed evangeliuriiiegens sti-
Vide notas. per humeros ponat. • «
In cap. XLVI.Nec episcopus debet violeuter in Sic capitula qum vix intelligipglerani, ope velerutix
loco. JJI Pmnit. Nec episcopus debet violenter reli- codicumPmnit. ita emendantur , ui ex eis verus ae
nere abbatem in loco suo. cerlus sensus nunc facile deprehendatur. :'
983 THEODORIARCHIEP. CANTUARD3NSIS »84

PCENITENTIALE NOSTRUM
€uin quibusdam capitulis et canonibus ex' ipso Poenitentiali Theodori excerptis collatum,
unde colliguntur non solum variae lectiones , sed etiam auctoritates maximi momenti,
quibus ipsius Pcenitentialis veritas et. auctoritas comprobantur.

CAPUT I POENITENTIALIS, A ex concil. apud Compend. c. 5, addit quod habet vet.


.In ecclesia ubi mortuorum cadavera infidelium cod. Pmnit.: Et omnes quos prius baptizavit.
Non licet diacono , laico pcenilenliam dare. Sed
sepeliuntur, sacrificare non licet. Aliter cx capitulis
a R. D. Luca Acherio edilis., habet cap.. LXVIII: In episcopi aut presbyteri dare debent. Cap. XLIII.Non
ecclesia sanctificata nulli mortui sepejiuntur, Si au- licet diacono aUcuijudicare pcenilentiam, sed episco-
tem ibi mortui, antequam fuerit sanctificata, sepulli pisaut presbyteris. Ad marg. ponitur emendandi cau-
sunt, non sanclificetur. sa: indicere. JJoc latnen vocabulo.Judicare pceniten-
Sed si apta videlur adconsecrandum, indeevulsaet l\Aia,alibiuliturThe0dorusincap_.de Abbat.NecMber-.
rasis vel lotis lignis ejusresedificetur.Sihaecconsecra- tas monasterii esl pcenitentiani saecularibusjudicare.
ta prius fuit, missas in ea celebrare Iicet, si religiosi Et post Theod.conc. Germanicum i, c. 2 : E.t unusr
ihi sepulti sunt, Alias ex egdem capitulo supra no- quisque praefectus uiium preshytevum qui hominibus
tato : Si inde mutata fuerit in allero loco, vel laven- peccata confitentibus judicare et indicare pceniten-
tur tabulae, quaecunque etiam ecclesia mutata fueril liam possit. Concil. Vermeriense, c. 1 : Sed pceni-
in aUo loco, itevum sanctificetur; si vero in ipso teritiain ejus judicamus. Regino, l, i, de Eccl. discip,.,
loco, el ei mutata fuevit, aqua aspergetur sancta, c. 95-.Sic nec pcenitentiumjudicia alii usurpare de-
Sed exconcilio AgrippincnsiRurchardus, Ivo el Gra- "* bent. Quod repetilur a Burch. lib. xix, c. 155. Atque
tianus, ut legitur in Pmnilentiali, referunt his paucis hoc idem habet antiquissimus codex ordinis Romani
inutatis : Burch,, lib. in, o. 58, es concilio Agrippi- in bibliotheca abbatis Constantini Gmtani, ex quo V.
nensi, c. 25*: inde evulsis corporibus et rasis parie- C. I: Morinushmcverba citata retulit lib. IV Po?nit.,
tUnis , etc Grat. Decret. iu p., dist. 50, c. 28 : et cap. 18,
rasis parietibus vel tignis ejus loci. CAP. III POENIT.'
Si vero paganus, sic mundare et jactare foras In ordinatione episcopi debet missa cantari ab
melius est. Al. cap. xxxvi: Gentiles mortui de locis ipso episcopo ovdinante. Cap. Theod. i : In ovdina-
sauclorum ejiciendi sunt. Burch., lib. III ,- c. 15 ; tione episcopi, vel pvesbyteri, sive diaconi vel sub-
Ivo, p. m,c. 15; Grat., Decrei, III p., d. 1, c. 27, ex «Kacotiioportet episcopum missam agere. Burch., L
concilio Aurelianerisi c. 3 : Ecclesiam, in qua paga- i, c. 225; Ji>o,p. iv, c. 558, exdictis Theod. Arch.:
nus sepultus est, non liceal consecvare, neque roissas In ordinatione episcopi, ipse qui ordinat missaro ce-
in ea celebrare , sed jactari foras , el mundari lebvare debet, et qui ordinatur simililer.
oportet. CAP. IV POENIT.
Laicus non debet in ecelesiis lectionera, nec aile-
aut sine 6 Nuliam perfectum credimus hj baplismo, conftr-
luia dicere, sed psalmos tantum responsoria malionem episcopi non disputamus; tamen in Ni-
alleluia. In cap. xxvn transponuntur verba, Apud
csena synodo fuit chrisma conslilutuin. Cap. iv :
Rurch. vero L vm, c. 87 ; Ivo, p. III , c. 105, eodem
cilanlur ex NuUumperfectum credimus in baptisino sine confir-
erdine quo jucent in Pmnit. leguntur, ac
matioiie episcopi: tamen non desperamus,
concil. Mggunt. c, 18. Pannos chrisraatos iterum super alMn bapliza-
CAP. II POENIT. tum imponi non est absurdum. Rurch., I. iv, c. ?i,
Episcopo licet in canipo,oonfirinare, si necesse sit. ex conciL.apud Bellovacum,c. 8 : Si quis voluerU
Burch., tib. iv, c. 68, ex concilio Rhemensi, c. 10 : chrismafis, pani.ium iterum liuive, et super aliuiu
Episeopo liceal in campo, si necesse sit^ confirmare. baptizatum mitleve, non est absurdum, Gr. decret.,
Episcopus lion debet abbatem cogere ad synodura ii p., d. i, c- 121 : Chvismate pannum.
ir.e, nisi etia.m,aJiqua rationabilis causa sit. Burch,, In catechumenae et baplismate et confirmalione
/, viu, c._75, ex concilig.Turonensi,.c- %.'• Epjscopus unus potest esse paler, si necesse sit. Non est ta-
non debet abbatem cogere ad synoduroire nis.ialiijua mcn consuetudo. Per singula singuli suscipiunt.
ralionabilis causa consistat. Rurch., I. iv, c. 21, ex conc, Mogunt..: In catechu-
Si quis presbyter ordinatus depreheudit se noni D menae et in baptismo et in confirmalione nnus pater
esse baplizaturo.. baptizetur et ordinetur iterum, et, potest fieri, si necessitas cogit. Non est tamen cou-
orones qucis prius baptizavit. Cap. LXVII: Qnicunque! suetudo Romana. Sed per singula singuli susci-
dubilat de baptismo, iteruni baptizetur, Burch.,lib. piunt,
IV, e.-li; Ivg, p, L,C. 268; Gr, decret. n p„c.i,q.i, Non licet aimm suscipere qui non est baptizatus.
e. 9 : Si presbyter ordinatus deprehenderit se non Burch., I. iv, c. 26, ex concil. Mogunt., c. 2 : ln ba-
csse bajilizatum, baplizetur et ordinetur iterum. Ivo plismo vel in chvisraaie non potesl alium suscipere
983 POENITENTIALECOLLATUMCUMALHS CAP. ET CAN. 986
in filium, qui non esl baplizalus vel confirmatus..A accipere novum cohjugium, sed puerum vel puel-
Idem apud Ivo, p. i, c. 220. lam. Vide excerp. Egberti Eborac. arch., c. 118.
Nonlicet baptizatis cum catechuraenis manducare: Item canon Africanensis. Legitiraum igitur conju-
quanto magis gentilibus. Burch., I. iv, c. 95 : Cate- gium non licet sepavavi sine ' consettsu amborum :
churoeni manducare non debent cum baptizatis, polesf tamen alter alteri cum consilio episcopi' li-
neque osculvuueis dare, quanto minus ' gentilis. cenliam dare ad sevvilulein Dei accedere. Quidam
GAP. V POENIT. etiam dicunt: Sive vir sive mulier ex consensu re-
Sed licet Dionysius Areopagita dicat blasphe- ligionemceperil, licet alterum accipere novum con-
miam Deo facere, qui missas offert pro malo ho- jugiuin, sed puellam velpuerum, si continens esse
mine, Augustinus tamen dicit pvo omnibus Christia- non poterit quod non laudo. Idem addil Theodorus
nis hoc esse faciendum, quia hoc yel eis proficit aut aliis verbis : Et tamen non est canonicura. Quicun-
offevenlUiusaut pelentibus, Cap. LVI: Blasphemias que attente perlegerit Hieronymum,et canones conc.
Domino agit, qui missas Domino offert pro malo Afric, nondifjitebiturhmc citala ex Hieronymoet ca-
hqmine. Augustinus dicit omnibus Chrislianis esse none conc. Afric. ad Theodorum polius perlinere.
faciendum quod vel ei proficit, aut offerenti, aut vi- Muliere mortua licet viro posl mensem alterum
ventes consoletur. Burch. el Iva legeruntquod esl in B accipere. Movtuovivo post annum licet mtilieri alr
vet. cod, Pmn., Iiis tanlum mulalis: quia vel eis pro- tevum tolleve virum. Excerpl. Egb. Ebor., c. 116.
ficit aut ofleientibus, aut pelentibus proderit. Apud Synodus dixit: Mulievemovtua licet vivo posfmen-
Burch. I. III, c, 65, et apud Ivo., I, m, c. 67 : quia sem accipere alteram ; posl. annum vero licet mu-
vel eis proficit, aut offerentibus proderit. lieri accipeve alterum virum
CAP. YI POENIT. Si mulier discesserit a vivo suo despiciens eum, et
Monacho non licet votum vovere sine consensu nolens reverti et reconciliavi viro, post quinque aiir
abbalis, sin minus, fvangendum est. Burch., I. vm, nos cum consensu episcopialiam acciperc liceat uxo-
c. 9; JDO,p. vn, c. 32; el Grat. Decrel., n p., caus. rem. Excerpt. Eborac. archiep.,c. 122. Canon dicit :
20, q. i, c. 2, ex diclis Basilii: Monacho, elc Si Si mulier discesserit a viro suo, etc, postquitique
autem voverii, frangendum erit. ' vel septem annos, cum consensu episcopi ipse aliani
CAP. YII POENIT. accipiat uxorem, si coutinensesse non poterit, etpoe-
Mulieresnon velenl altare de corporali, nec obla- nileat tres annos, vel etiam quandiu vixerit; quia
tiones super altare, neque calicem ponant; neque juxta sentenliam Domini, moechuscomprobatur
stent inler ordinatos in ecclesia; neque in cpnvivio Si in capliviiale per vim ducta redirai non potest,
" post annum alterum accipere. Item si in captivitate
sedeantintersacerdotes. Burcli.,L viji.e. Si,excon-
cilioBJiernensiprwsenleLudovicoimper., c. 5: Fentina ductus fuerit vir ejus, quinque annos eXspectet. Si-
nondel pcenilentiam,nec corporalecum oblatione, nec militer autem et mulier, si talia conligerint. Excerpt.
calicem super altare ponat, nec inler ordinatos stel Egb. Eborac. arch., c. 122. Canoh dicit: Si cujus
in ecclesia, nec sedeat inter sacerdotes in convivio, uxor in captivitalem ducta fueril, et ca rediitii ribti
CAP. VIII POENIT. polerit, posl annum septiriium alteram accipiat. Et
si poslea propria, id est prior mulicr de captivifate
Graecicarnes morticinorum non danlporcis. Pel-
reversa fuerit, accipiat eam, posierioremque dimitr
les tauieii ad calceamenta et lanam et corriua acci- tat. Similiter aufem et illa, sicut suoeriiis dixinitisi
pere licet, nonad aliquid sancturo. Capil. x : Graci si viro lalia
autem morlicinam non dant porcis suis. PeUesvero contigerint, faciat.
Duo quoque fratres duas sorores in conjugio pos-
lnorticinorumadcalceamenta, etc, licenl accipi: sed sunt
habere; et pater filiusque, riialrem et filiam.
noii, etc.
CAP. XI P6ENIT. Cap. LXXV : Patri et filio matrem et filiairi licet iri
Muliertribus meusibus abslineal sea viro suo quse raatrimoniohaberei
concepit ante partum, et post lempus purgationis, Q Si vir et mulier eoiijunxerint se in matrimbnlo^ et
hoc est, quadraginla diebus et noctibus sive mas- postea dixerit mulier de viro suo non posse; si qiiis
culum el feminam genuerit. Cap. xxi: Mulieresmen- poterit probare quod veriuu sit, accijtial alium viruM
struo tempore non intrent eccleslam, neque commu- Rhaban., in ep.ad Heribaldum,cap. 29: Non cutnau-
nicentnec sanclaemonialesneclaicae. Si praesumant, clorilate, sed de quorumdath statuiis respondemusyih
trUius hebdomadibus pceniteant quse intrant eccle- quibus scriptum est.' Yir et mulier si se conjunxerint
siam ante mundum sanguinem post parlum, id est, matvimonio, el postea dixevit roulier de viro qiibd
40 diebus. non possit ei nubere, si polest probare per justuni
Legilimunt conjugium non Iicet separare sine con- judicium quod verum sil, accipiat aliura. Regino,
scnsu amborum : polesl lamen altevallevi licentiam lib. xi, c. 242 : quod nou possit coire cura ca. Addit
dare accedevead sevvitutem Dei in monasterio, et -Burch., I. ix, c. iO : Si aulem ille aliafn accepefit
sibi nubere, si inprimo conjugio evatsecundum Grae- sepavcntuv. Ivo, p. vm, c. 79 : Accipiat alium : eo
cos. Regino, lib, n de Eccl, disc, c. 107, ex dictis quodjuxla Aposloluranoa potuitilli reddere vir suiis
Hieronymi. Additur quinium, quando sive vir, sive debitum. ' .
mulier ex consensu religionem ceperil, licet alteri PueSlam desponsalam non licct parcritibtis daro
S87 THEODORIARCHIEP. CANTUARiENSlS FOEMTENTIALECOLLATUM,ETC. 9SS
i
alii viro.-nisi illa omnino resislat; lamen ad roona- A ctione vet. cod. Pmnit. quam rectam esse confirmant
stevium licet ire si voluerit. IUa autem desponsata, excerptionesEgberli Eborac, cap. 12i, Canondicit ;
si non vult habitare cmn eo viro cui est desponsata, Si sevvumet 3ncillam dominus amborum in matri-
ei pecunia quam dedit, et tevlia pavs addatur. monio conjunxerit, postea li.bevatoservo vel ancilla,
Cap. LXXXI: Desponsala mulier viro; deinde non si non potest redimi qui in servilio est, libero licet,
vult habitare' cum ea, reddat pecuniam quse ipsi da- sicut quibusdam placet, ingenuam conjungere; sed
tur; et tertiam partem substantise addat. Priora tamen juxla sententiam Domini moechus proba-
verba ut in vet. cod. Pmnit. teguntur apud Burch., tur.
lib. VIII,exceplis his verbis.qum desunt: nisi iUa om- CAP. XIII DE POENIT.
oino resistat. Jejunio legitima tria sunl in anno: quadvaginla
CAP. XII POENIT. ante Natale Domini, et post Pentecosten quadraginta
Si servum et ancillara dominus amborum in raa- dies. Cap. 109 : Jejunia legitima sunt tria in quadrat
triiuonium coujunxit, poslea liberato servo vel an- gesimis.
cilla, si non potest redimi quaein servilio est, libero Infirmis licet omni hora cibum et polnm sumere,
licet ingenuam conjungere. Cap. LXXI: Si servus sit, r, desiderant vel possunt, si opporlune possuut.
quando
et ancilla domini servum illuin liberum non vult Burch., I. xvm, c. 20, ex concil. Mogunt. c. 2G: ln-
cuiii illa nubere, dimitte accipere, si illa non polue- firmis licel omni hora cibuni potumque sumere,
ril ad eum. Qum verba nimium depravata ad genui- quotiescmique desiderant.
aum et aperlum sensum restiiuuntur prmcedenlilc-

POENITENTIALETHEODORl
Collatum cum quibusdam testimoniis, quae ex eo deprompta latidantuv sub nominihus suppositis Hy-
gini papse, Fabiani, etc Alque hsec teotimonia cevto ac vero auclori Theodoro restituunlur.

Cum apud omnes viros doclos constet quaevulgo et alter gentflis, et sequi non vult, sicut dicit Apo-
laudantur ab aucloribus rccenlioribus sub nomini- xtoISs : Infidelis si discedit, discedat. Istud quoque
bus Hygini papae,Fabiani, Euiychiani, etc, esse sup- esl Theodori qui hmc subjungit: Simili modo, si quis
posita, et variis hincinde excevplis lestimoniis con- eorum baplizatus est, alter gentilis, etc.
texta; sufflcit ea quse pevtinent ad Theodorum, ipsi £ Decret., n p., caus. 55, q. 2, c. 3 : Afflriesin quinta
ut vero ac certo auctovi restituere, sicut jam plura generatione copulari possunt: in quarta si fuerint
aliis palvibus a vivis doctissimis restituta sunt. inventi, nori separentur. Iiem Fabianus papa : De
Grat. Decret., n p., caus. 27, q. 2, c. 27. Despon- propinquis qui ad aflinitatem per virum et uxoreni
satae puellae non prohibentur monaslcrium eligere. veriiunt, defuncta uxore vel viro, et quinla genera-
Probatur itidem auctorilate Eusebii papae dicentis : tione conjungantuv in quarta,si invenli fuerint, iion
Desponsatam puellam non licet parentibus alii viro separcnlur. In tevtia vero propinquitate non licel
tvadere : licet lamen illi monasterium eligere. Ilttid uxorem altevius accipere posl obitum ejus. ^Equaliler
esl desumptumex Pmnit. Tlieod., in quwstionibuscon- vir conjungaliir in matriinonio eis quos sibi consan-
jugiorum, ubi sic : Puellam desponsatam non licet guineoasunl, et uxovis suse consanguineis post mor-
parentibus, ctc. tem suae uxoris. Eadetn paulo post cilat sub nomine
Decret., n p., caus. 28, q. 1, c. 2 : ">In fidelis po- Julii papse in eadem caus. et qumst:, c 15. Sed ista
testate sit, post baptismum uxorem recipere, quam perlinent ad Theodorum qui sic in quwst. conjug.: In
ante dimiserat. Ex decreto Eulychiani papo?: Si quis tevlia pvopinquilate carnis licet nubere secundum
gentilisgentileni uxovem dimisevit ante bapiismum, Graecos,sicut in lege scriptum est; in quinta secun-
post baptismum in potestate ej'us evit eam habeve, D dum Romanos, tamen in tertia non solvunt, si posl
vel non habere. Hoc pertinet ad Theodorum qui ita faclum fuerit. Ergo in quinta generatione conjun-
in qua-slionibus conjug.: Si quis dimiserit geniilem gantur. Et sic de cmteris.
uxovem, etc £x quibus omnibus patet maximae auctorilatis
Apud Grat. sequitur c. 5 : Fidelis infidelerodisce- esse Poenitentiale Theoclovi,alque oplimum codiceni
denteni sequi non cogituv. Idem Eutychianus papa : ms. quo usi sumus.
Simili modo, si unus ex conjfigalis baptizatus est,
o Burch., 1. ix, c 59, 60.
989 CANONES SELECTI EX VET. CAN. COLLECT. — PRiEFATIO. 990

CANOINTES SELECTI
EX ANTIQUISSLMACODICIS HEROYALLIANICANONUMCOLLECTIONE.
DE

DOCTRINA ET DISCIPLIM
ECCLESIASTICA,
QVM m STJPERIORIBCS
MONUMENTIS
PROPOSITAEST.

PR.EFATIO.

Ad exponendam ecclesiasticam disciplinam quoe in superioribus monumentis proponitur, aptissiiria est


cauonuin collectio, quam una cum pluribus aniiquis codicibus mss. de thesauvo suo liberaliier mihi suppe^
ditavit vir clarissimus Anlonius Yion dominus dHeiouval. Quoecunqueenim ex ea selegimus aperle decla-
raht varios ritus qui in Pcenitentiali Theodori ac ipsius capilulis leguntur, etiam qui videntur maxiffiesin-
gulares, cum Palrum teslMoniis et antiquis ulviusque Ecclesise, tum Ovientalistum Oecidenlalis, canonibus
omnino consenlire.
Hujus vero collectionis, quaedivisa est in 92 titulos et quam subsequitur liber Pcenitentialis, apographrim
tantum se.vidisse lestatur Joannes Morinus in appendice lib. de Pcenitentia his vevhis : t Tres codices An-
degavenses citamus, qui Pceniteutiales libelli non abs re dici possunt, etc. Primus Pceniienlialis ex illis tri-
bus quos exhibBmus repevitur in fine antiquae Colleclionis canonum, Cnjus apographum tarituin vidimuset
tiabemus: divisa est in 92 titulos. Conciliovumcanones, pontiflcum decveta et Palvum sententiseex quibus
compilata est, omnia suntantiqua. » Cum vir doctissimus illud solummodo generatim acobiler dixcvit, nos
quaecunquein hac collectione praecipua sunt colligentes, ipsius antiquitatem atque excellentiam quibusdam
argumeiitis validissimis demonstrabimus.
I. Collectio canonum codicis HerovaUiani nuUisfcedala est Pseudo-Isidori epistolis. Unde cuique erudito
facile est intelligere non solum Gvatiani, Ivonis , Burchardi collectionibus, sed etiam Reginonis, imb et Isi-
doriana collectione antiquiorum esse; cum falsis istius collectionis mercibus cselevaecollecliones subsequen-
tes eo luvpius defovmatae sint, quo ad posteviora teiripora deveniunt. Ssd quod ad Poenitenliale Theodori
notavimus, nempe Isidovianaecollectionis auctorem non esse Isidorum Hispalensem, illud idem confivmat
anliqua collectio canonum codicis HerOvalliani; quod licet epislolas quasdam Isidori Hispalensis integras
referat, nusquam tamen Isidorianaecollectionis epistolarum meminerit. Pevpevamigituv Hincmavus, et qui
hujus auctovitalem sequuntuv, hanc collectionemIsidoro Hispalensi episcopo tvibuunt; quae tvibuenda est
Pseudo-Isidovo, quam ab Hispania in Gallias allalara Riculfus Moguntinus episcopus primum evulgavit, ut
ipsius Hincmari auctoritale in epistola adversus Hincmaruin Laudunensem episcopum diserte probat Chri-
slophorus Juslellus in prsefaiionede veteri codice canonum Ecclesiae universse, ejusque auctoritate.
II. Non solum nullis foedata est epistolis a Pseudo-Isidoro confictis colleclio canonum codicis Herovalliani,
veiiim etiam genuinas, quse postmodum innumeiis mendis ei intevpollationibus. covruptse sunl, inlegras
alque illcesas exhibet. Cujus rei baecuna ratio esse potest summa antiquitas. Ne autem hoc gratis proferri
videatur, observandum est ad emendandas D. Gregorii epistolas etsi Pelvus Gussanvillaeus quam pluvimis
codicibusmss. usus fuerit, quia tamen admodum rari sunt vetustissiini, mulla superfuisse quse absque .ullius
codicis ms. auclorilate, sed sola ingenii perspicacitate Gvegorii non esse recle pronunliavit: atque hsee
eadem, duobus lantum exceptis quorum ralionem reddimus, abesse ab epistolis Gregorii in collectione co-
dicis HerovaUiani relalis, a qua absunt qusecunqne el a Gregorio I et a cjeieris pontilicibus Romauis sunt
aliena. Unde quasdam loquendi formulas posterioribus temporibus usitatas ista collectio vetustissima nore
admiltit. Yerbi gratia, cum sicEcclesia descvibitur : ECCLESIA. CATHOLICA , APOSTOLICAET RoMANAj.ubicun-
que hoc Vocabulum,ROMANA, in
legitur epistolis pontificum Romanorum quarti et quinli saeculi,illud abest
ab iisdem epistolis in collectione codicis Herovallianicitatis : verum non quoedamvevba aut quasdam lineas,
sed multa absona pev paginas integvas epislolis ponlificum Romanovum addita fuisse ex eadem collectioiie
clare oslendimus. Prseterea collectio codicis Herovaliiani quosdam libvossub nominibus suppositis ab aucto-
ribus posleriorum temporum licet antiquovum laudatos, cevlis ac genuinis auclovibus vindicat. Verbi gratia^
lUiri de Yita contemplativa ab auctovibus noni sseculi vulgo Pvospevo tributi, in hac collectione Juliano.
Pomerio certo ac vero juxta Isidovum Hispalensem auctori recte ascribuntur. Quse omnia manifestissima
probant collectionemcodicis Herovaliiani antiquissimam esse atque prsestantissimam.
IH. Collecliocodicis Hevovallianiutitur canonum Gvcecoruminterpretatione antiquissiraa, videlicet cano-
num Nicoenorum inlerpretatione Ruuniana , quse polius sensum quam ipsa verba breviter sentenlioseque
profert, eodem fere modo quo citanlur in anliquis canottibus synodorum EcclesineGallicanse. Sic canon 1
Nicaenussummatim referlur a Patvibus synodi Arelatensis n, can. 7. Ita canon 2 Nicaenusin eadem synodb
Avelatehsi, can. i. Canon 3 Nicsenusineadem synodoArel., can. 3.Canon i Nicsenusin eadem synodo Arel,.
can. 5. Canon Nicsemis9 in eadem synodo Arelal., can. 10, ubi cum interpretalione Ruflni adeo convenit,'
ut licet Graecum,Isidorus et Dionysius dicant tres annos, synodus Arelatensis legat, quinque annos, ex iisdcm
prorsus verbis inlerprelalionis Rufinianae.Quocirca miravisubit quod viv doctus Christophorus Justellus ut
probet, in proefationede veteri codice Ecclesioeunivevsae,canones Nicaenoset aiios in synodis antiquis Ec-
clesioeGallicanaecitavi solere ex interpretatione quoereperitur apudIsidorum Mercatorem,lectoremremiltatad
synodum Arelatensera u, quoeinterpretationem Rufinianamubique adeo amplectilur, ut nec ipsius errata omit-
tat. Quodvir eruditissimus JacobusSirmondus animadvertit in notis ad canonem 15 ejusdem synodi his verbis:
«Hic vero canon lotus est ex canone 18 Nicseno: nouut synodus ipsa legitur, sedutaRufino interpretatusest
canon 20,etc At synodus Nicoena,ut Graecasuniexemjilaiia,non pvohibet di;iconisne proesentibusjiresliyte-
ris eucharisliam dividant,scd nepresbyleris ipsis porrigant. i Et in notis ad can. 16 : t Et hoc rursuni edilio-
991 CANONESSELECTI EX YET. CAN. COLLECT. 992
nis est Ruflniansecan. 21 : Et Paulianistm, qui sunt Pholiniani, rebapti&entur.Nicoenaenim synodus de Pho-
tinianis, qui exorti nondum erant, statuere non poluit: solos vero Paulianistas commemorat canone 19,unde
hic exeerplus est.» Canonumaliorum conciliovumeamdem soepiusadhibel interpretationem canonum concilii
Nicaeni interpretationi RufiniaiioeSimilem,'-quaepassim legitur in conciliis Yalentino,Rhegensi, Andegavensi,
Turonico I, Agatbensi, Epaoriensi et aliis, atque apud Gregorium Turonensem, scilicet de canonibus qtii
ttinc temporis quasi apostolici habeventur. Non diflitenduinest vetevem interpvelationero, quoehabcturin
colleclione Isidori ab antiquis synodis EcclesioeGallicanoeadiiibitam fuisse, necnon Dionysianam: quibus in
locis observamus ab hujusmodi inlerpretatione vetustissimam collectioneincodicis Herovalliani cum anliquis
EcclesioeGallicanaecanonibus consentientem parum differve. Ex quibus duo colligeve licet, primum hanc
vetuslissimam colleclioneraad usum Ecclesioe Gallicanaecoraposilam fuisse : deiude quoquomodoaccijiiatur
promiscuus ille varianim inlevpretationum usus quem usurpat collectio canonuin codicis Herovalliani, eam
saltem temporibus Caroli Magni anteriorem esse, cui cum exemplav Dionysianumdelatum essel ab Adviano
papa I, deinceps Dionysiana illa Gvoecorumcanonura pevpeluo usa esl Ecclesia Gallicana sicque factum ut
in Ecclesia Lalina canontim ecclesiasticorum non modo sensus idem, sed eadem eliam pene ubique vox fuc-
rit; quemadmodum id perspicue demonstvavuntviri clarissimi ClivistophorusJustellus in prsefatione clc.ve-
leri codice canonum Ecclesiaeunivevsoe,Jacobus Sivmondus in pvajfatione ad Concilia anliqua Galliae,et
nuper vir doclissimusPaschasius Quesnelin egregia hac de re dissertatione, quaeexslat lom. II Operum sancti
Leonis.
IV. Detitulo canonum Afvicanorum el de numero sive aera saepius consenlit colleclio codicis Heroval-
liani cum canonum codice ms. Barberino, qui in Conciliis ulliniseeditionis et a pluribus viris doclis-
simis ut antiquissimiis laudalur.
V. Poslremo omnia esse antiqua in hac colleclione declarat index canonum et alter episcoporum qui
canones subteriirmaverunt: qui omnes lempovibusCavoli Magni supeviovessunt.
Ne vero quippiam extvaneum aut iuutile pvofevvevideamur, pluribus omissis, ut declaval index capl-
mm collectionis codicis Hevovalliani, ea tanlum ex hac colleciioiieselegimus quae et ad disciplinam Pce-
ailenlialis Theodovi exponendam pertinent, et quoe quidem maxime obsevvanda sunt, tum propter va-
rios numeros, quorum quidam indicant, multos canones in editis desiderari,*lum quidein ob ipsos ca-
iiones qui in editis desiderantur, lura denique proplev Varias leotiones quilius nova Gonciliorura editio
.Uuslratur. Iu quibus colligendis sicut et in caeterisvebus notaridis, tibi certum sit, lecror , si non po-
luerim pvimas liabeve sapientiae, secundas salteni me habiturum modestiaepavtes; ut cum vivo sapienlis-
simo modestissimoque Augusliiio loquav, qui ita de suis opevilus in pvologoRetractalionum ; t Neque
enim quisquam , nisi impvudens, ideo quia mea evvala veprcliendome repvehendece audebit. Sed si dicit
non ea debuisse a me dici quaeposlea mihi etiam displicevent, vcvum diciLet mecum facit: eorum quippe
r.-prehcnsor est quornm et ego. Neqne eniin ea reprehendere deberem, si dicere debuissem. Sed qui primas
non potuit habere sapientioe,secundas habeat partes modestiae.»

CAPUT PRIMUM. IA tur, ab omni populo voce clara decamelur; quo et


»E FBE CATHOLICA ET SVMBOLO. fides verum testimonium [manifestum] habeat, et ad
Canon Augustoduncnsis,xra i. Chrisli corpus et sanguinem proelibandum pectora
fide puriflcata assumantur [accedant].
Si a quis presbyter, diaconus, [Vulg, arfd.,siib- populorum
CAPUT HI.
diaconus] vel clericus Symbolum b apostoloriucnet
tidcm sancli Athanasii non recensuerit, ab episcopo Senlentia papm Leonis s de apocrypha scriptura. .
condemnetur. Curandum ergo est, et saeerdolaU diligentia ma-
Canon Toletanus, e mra 2, xime providendum, ut falsi [Vulg.^falsali] codices
Pro reverentia sanclissimoefidei,et ad corroboran- et a sincera veritate discordesin nullo usu lectionis
das liominum invalidas mentes d , sancla consliluit habeantur, quia habent semina falsitatum. Non so-
synoius, ut per omnes ecclesias Hispaniae,Gallioe, lum autem haec u interdieenda suril, sed eliam peni-
• vel Gallitiae,secimdura formam Orienlaimm eccle- lus auferenda alque ighibus concremanda; quia
siarum, Symbolum f editum inConstanlinopQlia 150 quamvis sint in illis quaedam quoevideantur habere
episcopis sanctis omnibus diebus Dominlcis recite- speciempietatis, nunquara taraen vacuasuntvcnenis :
tur [prsedicetur],priusmiam oratio Dominica dica- el pet fabularum illecebrashoc latenter operantur, ut
» Hic canon in ultima ConcUiovumeditione aliis B d Yulg. add. : Censultu piissitni et glorisissimido-
canonibus concilii Auguslodunensisvelut appendice mini noslri Reccaredisregis.
snbjicitur. Yelustissima tamen colleclio codicis He- e Gatliw, vocabulumhoc deest in ed. At utvtim-
rovalliani confirmat id quod refertur ex alteva colle- que requivituv vocabulum et Galliie et Gallaeciae:
ctione canonuni e bibliotheca S, BenigniDivionensis, Gnlliaequidem scilicet Narbonensis ex patev dunta-
atqne ex alijs in quibus citatuv, appellaiuvque pri- xat; Galloecice vero propler Suevos adlidera conver-
mus canon Augustodunensis. sos V. N. ad m. Conc. ult. ed.
b In ult. Conc. ed. al. sic legitur: Syinbolum, f Al. : CoticiliiConslaniinopoiitani,hoc est , cen-
quod inspiranle siinclo Spiritu aposloli tradiderunt. tum quinquagintaepiscoporumsymbolumfidei, recite-
Quod addiluin esse videtur exposilionis causa juxta tur, ubi ista verba , omnibusdiebus Dominicis, de-
Ruflni opinionem, quaemajorum auclorilale probarii sunt in ed.
non poiest; niaxime si illi niajores, de quibus loqui- 6 Epislola Leonis papsead Turibiura Asturicen-
tur in praefationead hoc symboluro,iiitelligaiiturpa- sem episcopum, cap. 15.
tres qui coricilium Nicoenum prxcesserunt. Nullusi i>In ed. hcccita explicantur : i Apocryphaeaulem
enim hac eadem formula usus esl, licet ssepiuspa- . scviptunc, quae sub nominibus aposlolorum roulla-
tres Justinus, Irenaeus, Tertullianus, Origenes, eic, , riim habent seininarium falsitalum , BOIIsolum in-
tuiridem sensum protulerint, sed ubique aliis vcrbis . terdicemioe,clc. >
Conc. Tolctan. m, cap. 2.
£>S3 CANONESSELECTI EX VET. CAN. COLLECT. 9.91
niirabiliurii » narrationum seducti quique admira-, A CONTINUATIO DEC.BETAl.IS.
tione, laqueis cujuscunque erroris implicentur. Unde Item opuscnla h sancli Cypriani raavlyris Cartha-
si quis episcoporum apocrypha haberi [per domos] ginensis. Opuscula beati Gregorii Nazianzeni. Opus-
non prohibuerit, vcl eos libros qui ab hserelicis •>vi- cula sancii Basilii Cappadoceni. Opuscula sancti
tiati sunt in ecclesia permiserit legi, hsereticum se Jonnnis Constantinopolitani. Opuscula beati Theo»
noverit judicandum; quoiiiamqui alios ab ervovetion piiili Alexandvini. Opuscula sancti Athanasii Alexaa-
revocat, seipsum evvare demonstvat. c Tvactalus au- dvini. Opuscula sancli Hilarii Pictaviensis. Opuscula
tero sancti Hieronymi Ambrosii,el Auguslini, et coe- sancli Augiistini Hipponiensis Opuscula Prosperi.
teroruin sanctorum Patrum, exposilionesque Novi ac OpusciilabeDtiLeonispapoe. i Opusculaatque tvacta-
Yeteris Testamenti quoea nomirialissimis doctoruin tus omniuroPalrum orihodoxorum, qui innulloasan-
orthodoxorum Patribus factee sunt, prout ordo po- cta EcclesiaRomana deviartint i. Item decretales epi-
scit, in ecclesia legantur. slolas, quas beatissimi papoediversis lemporibus de
CAPUT IY. uvbe Roma pvo diversoruraconsultatione k dederunt,
d DECRETALIS venerabiliter suscipiendas decernimus.Geslasanclo-
DERECIPIENDIS ETNONRECIPIENDIS rum
LIBRIS. mariyvuin,qusc' raivabiiibuscruciatibuseltrium-
Hmc scripta sunt a e Gelasiopapa cum LXXepiscopisP phis irradiant, et a catholicis viris conscriptae sunt,
erudilis. omnimodisveneramur.n1Ea vero quaeab baerelicisvel
Post propheticas, et evangelicas, atqne apostolicas idiotis compositsevel adulteratsesunt, nullatenus reci-
Scripturas, quibusEcclesia cathdlica per gratiamDei piantur, quaein ipsis eorum dictis ab ecclesia.sticisvi-
fuhdata est,f has suscipi eadem ecclesia non prohi- ris sine mora deprehendi possunt. n Vitas Patruro,
bet. i sanctam synodura Niccenam, g et Constanli- Pauli, Antonii, Hilarionis, et omnium eremitavum
nopolitanam, et Ephesinam primara , et Chalcedo- quas vir beatissimus Hieronymus descripsit, vel alii
nensem quseest quarta synodus. ovthodoxi Palres, cum oroni honore suscipimus.
a Edit.,Jlft'niii/Jumnarralioneseductos,etc.,invol- h In altera coll. cod. Her. alio ordine vecensentur
vant. hoc modo : « Opuscula B. Athanasii S. Basilii, etc.
h Edit., < Vel sub canonicorum nomine eos codi- Joannis Gonst., eic Cecilii Cypviani, 'elc Gvegorii
ces in ecclcsia permiseril legi, qui Priscilliani adnl- Nazanensis, etc. Theojihili Alex., etc. HilaviiPicta-
terinasimiemendalionecorrupti. > Rectiushabetcoll. viensis, elc. Ambrosii Medioian,, etc Augusiini Hip-
cod. Hev. cum S. Leo generaliter loquatur de libris pone Regiensis, etc. Jevonymi pres':yteri. Pvosperi
ab haereticisquibuslibel depravalis. vivi religiosissinii, etc. Iterii cpist. B."Leonis papic,
« Qusesequntur in edit. desunt. clc i.
d In.allera coileclione cod. Her. Jiic est litulus : Q i Add. altera collectio cod. Her. eadern' feve
i In Chrisli nomineincipiuntdecreta de recipiendiset legunluv in ed. ; t Iiem epislolam beati Leonis popoa quss
non recipiendislibris, quaescriptasunt aGelasiopapa ad Flavianuni Constaiitinopolitanum episcopuin de-
cum sepluaginta eruditissimis viris episcopis. » slinatam: cujus texlura quispiam si usquead unum
« Quidam codices mss. tribuunl Hovsmidoe.Ve- iota disputavevit, et non eamio omnibus venerabiliter
rum cum velustissimis et optimis codicibus mss. receperit, anathema sit. »
utraque collectiocod. HevovalI.vascvibitGelasio, sub j In Ed., qui in nullo a sanctm Romanm Ecclesid'
cnjus quoque nomine eadera decveta laudat Nico- consoriio deviarunl. Post hoecverha isla reduiidant:
laus I in cpistola 42 ad omnes Galliseepiscopos. « Nec.abejus fidevel proedicationesejurictfsunt, sed
1 Hic in ed. plura fere pevpaginam inlegram in- ipsius communionis per graliara Dei usque in ulj,i-
terjecta sunt, quae ad rera nullomodo pertinent. riiumdiemyilsfesuoe
k
fueve pavlicip?s. »
Quorsum enim tot ac lanta de primatu Eccli>sis;, et Altera coll. cod. Her. leg., consoiatiohe.
quidem conlra hserelicos, cura agalur quoestiode re- 1 Altera coll.^cod. Hev.: multiplicibus tormento-
cipiendiset non recipiendis libris? Prselerea nonne runl crucintibusel mirabilibus confessionumtriumphis
iilaesunta re prorsus aliena, quae inierponunlur his irradiant. Post baecin ed. seqtiuntuv vevbaquaenuUo,
verbis: « Illud eliam inlimandum pulamus, qnod modo intev se cohaevent: « Quis ita esse calliolico-
quamvis uiiiversse per orbem catholicoe Ecclesioe rum dubitct, el majora eos in agonilms fuisse per-
unus tlialamus Chrisli sil, sancta laii;eii Roraana , pessos, nec suis viiibus, sed giratia Dei et adjulorio
Catholica el Apostolica Ecclesia nuliis syuodicis n" universa tolerasse? Sed idto secundum. antiquam
conslilutis caeteris ccclesiis pvoelalaest, sed Evan- consuetudinem singulari cautela in sancta Romana
gelica voce Domini et Salvalovis noslvi primatum Ecclesia non leguntur. » Mirumquanta in his verbis
ohlinuit. » Eadem vevba Silvestvo papse in pvoefa- appareat contradiclio. Gelasius censet primurn le-
tione Nicoeniconcilii falso quoqtie ascribuntura qui- genda esse gesta saiictoruin raaftyrum : deinde illud
busdam auctoribus, ul ab /Enea Parisiensi episcopo idem confirmat ijisoruni elogiis. Ex quibus concludi-
Hbr.adversusGraecos,quaesl.6.Yid..tom.YHSpicileg. tur, ideosecundum anliquani consueiudinem singu-
L. Ach. Et sic de caeteris iisque ad isla verba : has lari caulela in sancta Romana Ecclesia non legi. Hacc
suscipi. Quod quidem_.indicat in suis nolis Binius.: igitur inepta vevbovumconslnictio prorsus rcpugnat
« Hocdecretum,inquit, exstat dislinct. 13, can. 15. genuiriosehsiii,^juem plane perfecteque, ac paucis-
Lectio ejus ab originali lanlopere discrepat, ul satis simis vevbisexulbet optima collectiocod. Her.
cerlo stalui non possit quaesil vera et pura Gelasii, m Ab his alia sequuntur in ed. quae cum ad ea-
nec magnopere mivandum sit, si nonnulla sint quae dem quaestipva dicta sunt exponenda, adjecta fue-
difflcultalemfaciunt. rint, idcirco absunt a coll. accuratissima. .
« In ed. Notatuvquspnam fuevil harumee synodo- n Ined.,^ omtiium eremitarum, quas tamen vir
riim convocandarumcausa; quo tempore, et advev- beatissimusscripsil Hieronymus,cumomnihonore.sus-
sus quos haeveticoshabitse sint, et quis ftievitepisco- cipitnus; ffiale oniittuntur ista vevba prorsas neces-
porum numerus. Quoeomnia cura absint a vetustis- saria : vel alii orthodoxi Patres. Paucorura enim
siraa canonumcolleciionecod. Her. verisimile est ex- eremilavum Yitas desCripsitHieronymus.
plicationisgratia posihac adj'nneta fuisse.
895 CANONES SELECTI EX YET. CAN. COLLECT. 9S6
CONTlNUATlO DEC.RETAL1S. A semel per tertiam hebdomadam festi paschalis : se-
Actus beati Silvestri papaea pro anliquo usu mul- cundo xv die mensis Octobvisper singulos annos ce-
tae imitantur el veneranlur Ecclesioe.Scripluvas '>ti lebrentur.
inventione sanctse crucis, et oe invenlione capitii CanotiAurelianensis,i mra 1.
Joannis Baplistae c Nonnullieas catbolici lcgunt. Sei Quod si intra biennium, divinitus [Ad,, tempo-
cum hsec ad calholicovummanus adverievint, beat rum] tranquillitate concessa, adffionitis comprOviii-
Pauli pvoccedatsententia, Omniaautem probatc,quoc cialibus a raetropolitano synodus indicla non fuerit,
bonum est tenete. DeRufino qui pluvima (In ed. add metropolitanus ipse pro evocationis tarditate anno
expositio) edidit, S. Hieronymus eum in aliquibus integro missas facere non praesumat. Quod si evo-
de arbitrii libertate nolavil; illa sentimus, quaeprae- cali nulla coipovali infirmitale detenti adesse neglexe-
dictum Hieronymumsenlive cognovimus : et non so- rint [sua abusione despexerinl], simili sententiaesub-
lum de-Rufino, sed etiam de omnibus quos ipse (Hi( jacebunt. k In synodali convenlu pvimumdefiniriquse
quoque ut sttpva) zelo Dei et fidei religione rcpre Dei sunt, poslmodum humana.
hendit. Canon Aurasicorum, i a.'va28.
Canon Carthagineiisis,d mra 24. Ut nullus conventus synodalis [Deesl synodalis
6 Liceat etiam legere passiones martvrum, cnm in "
editis] sine allerius conventus denuntiatione sol-
anniversarii dies eorum celebrantur. vatur.
CAPUT V. Canon mArvernensisi.
tT PERSINGCLOS ANNOS SVNODCS BISFIAT: ET QUA- Quoties sancta synodus congvegatuv,nullus episco-
LITERDENUNTIETUR.
f Canon Nicmni concilii. porum alia n gerere audeal, quani ea quse ad emen-
dationem vilae,et severitatem reguloe vel animsere-
* Per singulosannos, in singulis provinciis, [Add.
medium pevlinent, finianlur °.
secundo] ab omnibus episcopis bis concilia agi de-
bere : et a comprovincialibusde hujuscemodi nego- EX CAPITE YI.
tiis judicari; ut si forte ab uno inique gestum est, a QUALES ADSACROS OKDINES VENIRE NONTOSSUNT.
cseteris emendetur : si recte, ab omnibus conflr- Cunon Nicwnus, mra 1,
melur.
Canon Chalcedonensis,tt mra 20. P Ne quis ex his, qui semetipsos impatientia libi-
» Utper singulas provincias, episcopovumconcilis dinis absciderunl, venial ad clerum.
« In ed. add. expositio quae fovsan in mavg. lan- e Hic canon vulgo subjungitur in ed. velut appendix
tum erat scripla. G ad can. 44, conc. Carlbag. m; sed collectio antiqua
i>In ed. istaescriptuvoevocantur novellmrelationes. cod. Her. conllvmatid quod jam a vivis doctis nota-
In altera collect. cod. Her., religionesnovellmde in- tura est, in cevtis conciliovum Iihris dici Carthag.
venlionemicisJ)omim'c(E,quarum scilicet nullomodo concilii capitulum vigesimumquarlum.
meminil Eosebius : licel ex relationibus dubiis paulo f Canon 5 conc. Nic. ex interpreiatione Rufini.
emersis auctores vem diversimoderelulerini. g Isle canon interprelalionisesiRnfini lib. n eccles.
post
« Porro. de invenlione capitis Joannis Baptistoe Hislorise cap. 6; cujus canonis eaindem intevpreta
legitur in operibus S. Cypviani tvactalus, quem qui- tionem adhibet concilium Regense can. 8. Unde col-
cunque legevit non esse Cypvianistatim atque falebi- ligi debet colleclioniscod. Her, antiquitas, sicut in
tuv. Yide in hanc rem Prospevum in Chvonico,au- proefationeostendimus.
ctofem Chronici Alexandrini, Marcellinnm comitem h Can. 19 in aliis interp. conc Chalcedon. nec
in Chronico. Sed inler caeterosSozomenumlib. vn, Dionys. nec Isid.
1 Singularis est illa inlevpretalio, si speclenlur
catp. 21, una cum notis viri cl. H. Yalesii, el mira-
beris, ut ipse admonet, tantam scriptorum discre- vulg. et DionysiiExiguiet Isidori intevpret. a quibns
pantiam. De coeleris quaesupersunt in decretali tria muitum diiferl. Similis vero est interpvelalioni ca-
tantum animadvertam : 1° Ubicunque in editisdici- nonum conc. Nic. quam Rufinus dedit, id est, quae
tur Ecclesia Calholica, Apostolica et Romana, hoc sensum jioliusquam ipsa vevba reprsesentat. Porro
VocabulumRomana abesse ab antiquissima canonura his et similibus interpretationibus uleianiur concilia
collectione. 2° Librum qui in ed. vocatur apocryph. Gallicana, ante tempora Caroli Magni, quibus inter-
sub titulo Canonum apostolorum in utvaque col- D pretatio Dionysianaapud GaUosrecepta est.
lectione inter apocryplias scripluras non recensevi, i Conc. Auvel. m, c. 7.
sicut in cod. vivi cl. Justelli. Nec suo tempore vcceri- lcIn synodali. Et coeteva desideraniuvin edilis.
situra ftiisse ita testatuv Hincniavus Opusc. c. 24 : Yevumpvo his subslituuntuv alia quae ila habentur :
'«Sed et beatus Gelasius in catalogo, qui libvi ab « Qui tamen et hanc excusaiioneni sibi noveril esse
Ecclesia recipiantur, de his apostolovumCanonibus sublatam, si absentiam suam divisione sortis cvedi-
tacuit, sed nec inler apocrypha eos misit. »5° Neque devintexcusandam. » Sed cum viv cl. J. Sivmondus
opuscula Tevtulliani inter apocvypha rejici: rectius qui in alios canones minimam vevbovumdiscrepan-
sane quam in edilis, cum Hieroiiymus, cujusjudicia tiam diligenlissime nolavit, nihil ad hunc animad-
mire laudantur a Gelasio, de ipsis ita scripsevit in vertevit, liquet istam collectionem anUquissimamab
catalogo scviptovum ecclesiasticovum. « Yidi ego ipso non fuisse examinatam.
quemdara Paulum Concordioe,quod oppidum llaliae 1 Conc. Auvasicani i can. 29.
est, senem qui se beati Cypriani jam gvandis setatis mConcil. celeb. anno Chvisti803 titulus docet.
riotarium, cum ipse admodumessetadolescensRomoe » In ed., aliquam prius causatn suggerereaudeat.
Vidisse diceret, referreque sibi solilum, nunquam 0 Fianl. Leg. Ivo,p. vin, cap. 168.
Cyprianum absque Tertulliani leclione unani diem r Ea est Rufini intevpvetalio, quaea cseterissua
praeterisse:ac sibicrebro dicere: Damagislrum, Ter- brevitate diserepat: qua eadem uti solebant synodi
tullianum videlicet significans. > Gallicanoe.Unde synodusArelatensis n, can. 7, Inmc
d Conc. Carlh. m, c. 47. canonem sirailiter refert ex magna svnodoNicssna.
m CANONESSELECTI EX VET. CAN. COLLECT. 998
Mra 2. j| latur. Qui tamen si periculosam infirmitalem ' iu-
"
Ut neque nuper assumptus ex gentilitate a, ac- currerlnt, viaticum [Ed., viatica communio] illis
non negetur.
cepto baptisroo,antequam cautius examinetur, cleri-
cus fiatb. Scriptum in epistola Zozimi papm, mra 7-.
Canon Cmsariensis, c mra 8. Qui aliam quam yirginero, sive post baptisinum
Si cuj"usuxor adulleriuin commisit, iste ad mi- sive ante baptismum, duxit uxorem, non admittatur
nisterium ecclesiasticum penitus admitti non de- ad clcrum..In baptismo l enim crimina dimittuntur,
bet. non acceptoeuxovis consortium relaxatur.
Canon Epaunensisd, mra 26 e. JEra 8.
Ne laicus, nisi religione proemissa, clevicus ordi- Satis enim absurdiim est uxorem ante baptismum
netur. acceplam, post baptismum non imputavi: cum riec
Canon Aurelianensis f, mra6. tamcn in secundis roipliis etiain post baptismum
8 Omnimodisobservetur, ne ullus ex laicis ante faclis a sacerdote benedictio tribualur 111.
annualem conversionem, vel aetatem legiliraam, id Canon n Arelaiensis 5 °.
est, 25 annorum diaconus, et 50 presbyter ordine- B De his quos .clericatu alligare [AL, clericalui aUi-
tur : ita ut h ipsi qui ordinandi sunt clerici, regulare gari] ipsa vitse gratia suggerit, si forte internupta et
cuslodiant studium, ne aut duarum uxorum vir, aut dnplicata malrimonia inciderint, non ultra subdia-
renuploe maritus, aut pcenitentiam professus,, aut conatum ecclesiasticas capiant dignitates. Quod si
semi [semus iri ed.; alias, senius] corpore, vel qui facti forsitan sunt, ab ecclesiaslico removeantur of-
publice aliquando arreptus est, ad supvadictosgra- ficio.
dus promoveatur. Quod si sciens episcopus contra P Canon apostolorum:
haec statula agendum esse crediderit, is qui ordina- Si quis ancillsese niiscuerif, non polest accedere
tus est i privetur ofllcio : et iUe episcopus pro ordi- ad cos ordines
qui cognominantur in clero.
natibnis temeritate sex mensibus a celebrandis offi-
ciis sequestretur. Quod si missas inlra slatutum tem- Neocmsariensls, cap. 12.
pus facere proesumpserit, per annum inlegrum ab =iSi quis in segriludine fuerit baptizatus, pfesby-
omniura fratrum charitate privetur. De quorum pro- ter ordinari non debet. Non enim fides illius est vo-
rootionibus si quis clericus aut civis testis exstite- lunlaria, sed ex necessilale : nisi forte raritas homi
rit i anno uno [Ed., anno integro] communioiiepel- num cogat, aut pro ejus borio studio et fide.

Devita vel conversaiione gentili. C rem, Iicet laicus, duxit uxorem, sive anle
b Eadem cum brevilale exhibet hunc canonem sive post baptisinum, non admittatur baptismum, ad cleruro,
synodus n Arelat. can. 1. Quare licet minus accu- quia eodem vitio viietur exclusus. Iri baplismo
ratsevideanturhujusmodi interpretationes nontamen enim, > coeleraut supra. El ex cap. 6, post alia :
sunt contemnendoe, imo magna cum veneratione « Salis enim absurdum est, aliquem credere uxorem
suscipiendae sunt: quippe cum propter suani ve- ante baptisnmm acceptam, posl baptismuni non
tuslatem ab antiquis conciliisGallicauisauctoritatem computari: curo beneuictio quoe per sacerdotem sti-
accipiant. per nubeiues imponituv, non mateviam delinquendi
« Neocmsariensis.Prkca intevp. nec Dionys. nec dedisse, sed fovmam tenuisse legis a Deo antiquitus
Isidovi. insliluioedocealuv. »
d Epaonensis conciliic. 37. - B Hic canon desumplus est ex concilio Arausican?,
Hsc-Himerusab ed. tam diversus indicat diver- can. 25, sicutplures alii.
-__,£.
sum quoque esse aliovura canonumordinem. Quod ° V. cl. 3. Sivmondus in hunc locum obsevvat, in
vir cl. J. Sirmondus in aliis conciliis saepiusobser- vetusta collectione cod. Pithceani dici canonem 45
vat, et maxime observanduin esse docet, ut alia ma- concilii Avelatensis n.
joris momenli detegantur. p Huic canoni non inscvibituv numerus, et deest
* Concil. Aurel. m, c 7. in ed., nisi quis maluerit eum referve ad can. 18; qui
B In ed. expositionis causa quaedamadduntur. ita ex intevpvetatione Dionysii: « Si quis viduam
h In ed. : De ipsis quoque qui ordinandi sunt cte-.« aut ejectam acceperil, aut meretvicem, aut ancil-
^* lam , vel aliquam de iis quoe publicis
rici, regutari custodiatur studio. spectaculis
1 Suscepiojuxta anleriorescanones privelur, etc mancipanlur, non potest esse episcopus, autpresby-
ter, autdiaconus, aut ex eovum numevoqui ministerio
i Hic in ed. aliqua inserta sunt. sacro desevviunt. » Sed si is ipse est canon, manife-
k V. cL.J. Sirmondus : Qui tamen si pericutosam. stum est sicut ex cseterisaliis, Dionysianamintevpre-
Ita Lugdunensis et collectiones antiquae; at Pithcea- ialionera colleclorivixfuissenotam; acpvoindeCavoli
nus el Rhemensis ut vulgati: Qui si iii infirmitalem Magnitempovapvoecedeve,cuicum ejusexemplarobla-
deciderint. tum fuissetab Adriano papaI, deincepsDionysianailla
1 Exepislola Innocentiil adVictriciumepiscopum Grcecoruminterpretaflone perpetuo usi sunt Galli:.
Rothoinag., cap. 5 et 6. sicut de conciliis Gallicanis, sub Ludovico Pio impe-
n Qusecitantur ex epistola Zosimi, non amplius le- ratore, caeterisquesubspmientibus observat vir do-
ctissimus Christophorus"lustellus in praefatione de
guntur. Quocirca licet conjicere hanc epistolam, cujus vetere codice Canoiium Ecclesiaeuniversae, ejusque
fragmenlum refert collecliocod. IL, desiderari : nisi auclorilate.
quis forsan dixerit ista pertinere ad epistolas Inno-
ceniii I, ac pvaesenimepist. ad Yiclviciumepiscojium i Prisca interp. nec Dionys.nec Isidori.
Rothoroagensem,ubi sic cap. 5 : « Ut si quis mulie-
959 CANONES SELECTI EX VEf. CAN. COLLECT; 1000
Cflnon* Romanorum, mra 5 b. JK suis libertatem consequi minime potuerunt, ad fasti-
• Hos proeterea qui soecularemadepti polestatein , giuffi sacerdolii» provehi non audeant [Erfrf.,prove-
lnrjus [Ed., jus] sseculi exercuerunt negotia, immu- huntur]. Et quoffiodose probare posse Deo credun-
nes a peccato jesse non posse perspicuum est, Dum lur, qui dotoinis suis necdum probavi [Edd., se pro-
enim gladius exeritur, aiit judicium [Ed. add., con- bare] potuerunt? Duplex ilaque in hac parle realus
fertilr] injustum, auttormenta exercentur [Eti. add., est, quod et sacrum ministerium cOnsortii vilitate
pro necessitate causarura], aul ssecularibus se [Edd., polluitur, et dominorum i jura solvuntur. Ab his ila-
curam] exhiberit voluptatibus. \Edd. add., Propter que, tratres, omnes vestrae provincise abstineanl sa-
haec omnia] Hi tales multura sibi praestant, si epi- cerdotes; k sed et ab aliis, qui oviginali aut aliqua
scopatum non affectent. sed d agentes pcenitenliam conditione obligati sunt 1, njsi forte eorum petitio
mereantur certo tempore [Edd. add., impleto] alta- [Al. add. aut voluntas] accesserit, qui aliquid sihi
ribus sociari. in eOsvindicant potestatis. Debet enim esse ab aliis
Canoii Aurasicorum, mra 24 «> immunis, qui divinse militise fuerit aggregandus.
n
De idonels et probatioribus viris f si forle incide- m Et cum unicuique constilerit natahs hbnestas et
rint duplicata ffiatriraonia, non ullra subdiaconatum morum , esse debet sacri altaris minislerio so-
ecclesiasticas capiant dignitates. J ciandus.
B
^ Canon faurinensis. In ° epistola liinocentii papm, cap. %
Catechuraenus qui ante baptismura uxorem duxit,
Neque qui post baptisrouro causas egerunt aut ad*
et post bap:ismum aliam, ad gradum venire nou po-
ministraverunt, neque ex curialibus, neque qui post test. Quod si
sacerdolium quis objicial quod in baplismo cum
baplismuin coronati fuerurit, vel quod criminibus omnibus et hoc sit absolutum : inteiro-
dicitur substinuerunt, nec qui ediliones publicas ce-
modis oronibus caveatui ne ex his ad or- getur si hoc in baptismo abluitur quod peccatura non
lebrarunt, est, dum ducere uxorem Dominus permisit, etiam
dinero ecclesiaslicum aliquis provehatur. Salomone testanle qui -all: ADeo paraturviro uxor,
b
In epistola Leonis papm< et maritus uxori. Et si tres habuerit in veleri bomi-
Nec eos passim ad ordinem sacrum quis admittat ne, erit ei quaein baptismo est quarla. Quis , oro,
[Edd., admittuntnr passim], quibus nulla nataliusa, islud non dicat contva Aposloli sententiam , qui ait:
nulla morum dignitas suffragatur : el qui a dominis Unius uxoris virum P?
« Yir cl. J, Sirmondus : «In.codice Fossatensi di- i Add. iri ed. ijuantum ad illicilm usurpationis te-
citur: Synodus Romanorum ad.Gallos episcop.s et „ merilaiein pertinet,
'
epistola Synodi, quia epistolsem morem scripta est. C k Edd. : Et non iantum ab his, sed ab illis eliam.
In antiquissima vevo colleclioue codicis Pithceani Apud Gral., dist. 54, c 31 :.Sed etiam ab aliis origi-
Canones Romanorum siiripliciter appi-llantur. Sic iri nariis vel qui alicui condilioni.
quibusdam codex Pithceanus-consenlit cura codice 1 Add. in ed. : Volumns temperari.
Herovalliano , in quibusdam vero aliis dissentire _ mAdd. in ,ed. : Ul a castris dominicis, quibus ejut
ex iis quoej'am supra cilata surit, dignosci potest. » ascribilur, nullis necessitatis vinculis abstra—
b Qui vulgo inscribitur canon 10 vocatur 5 in coll. nomen haluf.
cod. H. ac similiter in codice Fossatensi, ut tesialur n Et cum unicuique et caetera id ed.desiderantur,
vir cl. J. Sirmondus. In ed. c 10 Can. Rora. qui
subjiciuntur epislolis Innocentii in ult. Conc. ed. quamvis omnino requirantur ad sensum complendum,
...c Constat antiquissimos esse hos canones. Sed quo cum initio dixenl ad ordinem Sacruin eos non esse
nulla nalalium, nulla morum
tempore et a quo conditi sint, non exploratum esse admittendos, quibus Sic optima collect. Cod. H.
indicat caput 70 coll. cod. IL, ubi catalogus episco- dignitas suffragatur.
porum qui supradictos canones confecerunt aut con- quoe sujieiflua sunt non admittit, nec quoenecessa-
fifraarunl, nuilum istorum auclorem recenset.Yir cl. ria0 sunt omitt.it.
J; Sirmondus pulat non inanem fortasse opinionem Episl. Innoceut. I ad episcopos Macedonise,
esse , si quis lnnocentium I hovum auctorera fuisse cap. 11..
conjiciat. Verum -si non Innoceritii, saltem cujusdam p Tot add. in ediiis, tamque diversus ordo verbo-.
est synodi ROmanoe,cjuoedecreta Innocentii attende- rum , ut uisi omnia exhibeantur, quanta sil discre-
rit. Eteriim canon supracitatus convenit cum cap. 40 D panlia, perspici non possit. Sic igitur ista in ed, le-
ep. Innocentii ad Yictricium. Canon I. C. R. cum guntur : < Deinde ponitur, non dici oportere biga-
cap. 12; ejusdem epistoloe canoii .2 cum cap. 13. mum, eiim qui cateehnroenuShabuerii atque amise-
Quod idem de quibusdam aliis dici potest. rit uxorein, si post baptistiium fuerit aliam sortitus,
d Quaedamalia inserta sunt itt ed. eamque priraam videri, quae novo horoini copulata
e Conc Arausicani, c. 15. sit: illud conjugium, per baptismi sacramen-
f Edd. add.: « Quos clericatui alligari ipsa vitse tum, quia cum caeteris criminibus sit ablutum. Quod cum
gra^a suggerit.» Yide supra canonem 45 conc Are- deunautique dicitur, certe si tres habuerit, in ve-
Fat. ii. tere positus homine, uxores, erit ei, qusepost baptis-
: * Hic canon in edd. desiderattir. riium quarta est, sic iiiterpretantibus priitia : vir-
h Epist. Leonis I ad episcopps per Campaniam et ginis seque uomen accipiet, quae quarlo ducta est
Picenuffi. loco. Quis (oro)istud non videat Contra Apostoli esse
> Add. in ed. : tanquam servilis vilitas hunc hono- prseceptum, qui ait: unius uxoris virum oporterefieri
rem jure capiat. Ulud superfluum est quod ahtiquis- sacerdotem? Sed objicitur quod in baptisino tolum,
sima collectio cod. Her. adroittere nec[iiit. Prseterea, quidquid in velere homine gestum est, sit solutum.
jure, deest in epistolis S. Leonis novae.edit., in se- Dicitemihi, cumpace vestra loquor, crimina lantum
cuuda coll. cari. cod. Her. et alns cod. mss., quo ta- diraittuntur. in baptismo., an et illa qiiae secuiiduro
men"subiatovocabulo,
" ex his verbis yix ullus sensus legis praccepta ac Dei instituta complentur? Usorera
eUcipotest. . ducere, crimen est, an.non est crimen ? Si criraen est
jOOl CANONES.SELECTI EX VET, CAN; COLLECT- 1002,
CAPUT IV.-».- A. CAPUT VIIIK , ,. ,
Interrogo. Qui filios, cum esset calechumenus, . Nostra vero lex est,qu.i (Edil. vur.) ab haereticjs
suscepit, non essenl illius filii, sicut et illi quos pdst baptizati sunt, per inanus impositionem liceritiam
bapiismum generavit *>?Aut ipsi priores filii et se- tantum tribuere communicandi, nec (Edd. var,) „la-
quentes erunt fratres? An et hsee baptismus delet, et men in clericatus honorem vel. exiguum subrogari:
i atvero qui a,catholica ad; hseresim transierunt,
regerieratio spiritalis filiorum et palrum nomina abs-
lulisse credatur c? Quod cum ita scntire absurduin (Edd: alia add.) nonnisi per publicam poenitentiam
sit; quoe,maluni, haecratio estabsque ulla auctori- suscipi.
tate inter peecata matrimonia deputari, quselex pree- • .'•', CAPUTXIi. , '\ . ..." '."'-."
' - . Qui (Edi. alia add.) de calhoiica ,ad hseresiin
cipit,
" 'et Deusjubgitd \
CAPUT V<=. transierunt, nunquam t hoterunt ad cierurii admilti,
Quod si quis catechumenus •virlulibus studuefit'; quorum commissumnonriisi longa pojnitentia polerit
f auferetur efper baptisnium, qudd ante baptisirium aboleri..
fideliter gessit? Corneln orationes et eleemosyhsejter . ,. . Canqn Africanorum i, mra\i% •*.
Ciericiis invidens fratrum profectibus, dpriec in
baptismum ablata}stmr? Nani quia quod peccalum
hon est, solviinter peccata non debet, erit iniegrum g vitio est, non promoveatur. '
jEra&^ .-'-'-.
restimafe abolefi hOn possC priofis iromen uxoris,
f i:m non dimissunf sit pro peccatb. Seditionarios, (Edd. var.) usrirarios , Injuriarum
- CAPUT VI [EM- IH].- suafuaa ordinandos
" " ultbres, nuuquam
•" "• jEraSi < " " clericps. " ' ' ,r
DEEOQUIABHiERETICIS FUERiTPHDINAtUSi
Ab hsefelicis ofdiriatum., vulneratum pef illam Ex poenitentibus, quamvis bonus, nunqiiam ordi*
tnanus impositionem dicimus habere caput: et post rielur cleriCus. Si per' igrioranliam episcOpi factiim
sine cicatrice esse fuerit, deponatur P. :••.•-.= -
medicinsesanitatem,{Edd. var.)
nonposse: etubi poeniterilia necessaria, illic ofdi- CAPUT VII.
nationis locum haberenon posse; quiaquod rion ha-1 QUAi.ES VELQDALITEII ADSACROS ORDiNES ACCEbAiJiT
' ' ,'
t»uit hsereticus, habere non potuit; (Edd. alia add.) ET UBIORDISESTUB; -
•sed damnationem quam hahuit, per pravae manus Jn ephtolaiSymmachi papmadCccsanwmeplscopum.
impositionem dedit.Et cum particepsfoctussit (Eddx T In electione episcopi, decretiim sive (Edd. vdr.
i)or.)Ldamnalioriis,quomodo honorem debeat eccle- hic et infra) visitatoris prsDsentiamriemo cpnfiteatur,
siaslicum accipere, invenire n'0n possunbi>ed s dici^ cujus testimonium ciericorum et civium potest una-
lur vera ac justa legitimi sacerdotis benedictio, quod 'C nimitas declarare. Hortamur itaqUe;ut pro caiholicse
(Edd.var.) auferat omnevitium quod a vitioso fue- religionis intuilij, et Ecclesiarum pacej hoecutiiversi
ralinuslum. -- fideliler ac devola mente custodiant: quia npn est
CAPUT VII [EDD.IV], -
dubium praevaricatpres interdictofum talium juxla
Ergd si ila est, applicentur ad (Eddi var.) ordi-1 venerandos canones pfoprioe comiriUniOnissubife ja»
hem sacrilegi, adiilteti, atque Omniumcriminum rei-. cturam. Haectamen ad omniuiti episcoporqm Voiu-
(Edd. alia ddd.) Et nullus sit pcenitentiselocus, quia mus venire notitiam. ',
polestprsestare ordinalio quod longa satisfactio pr?e- • . . . » Canon Nicamus, mrd '11.
stare consuevit. - . *Sanesi communiomnium consensu rationahiliier

ergo proefatavenia dixerim,_eritauctor in culpa, qui iexpfsecepit, el Deus junxit. » Hucusque ve"rbacol-
ut crimina commitlerent, inparadiso, cumipse eos leclionis suiflciat cum editiSw.comparasse. Elenim
jungeret, benedixit. Si vero non est crimen, quia tanta apparet varietas, ut de cseteris quse sequuntur,
qiiod Deus junxit, nefas sit crimen appellari, et Salo- singula fere verba necesse esset describere. Si igitur
mon addidit: Etenim a Deo ptcepdrdtuf viro uxor : loca in quibus exstat yarietas indicentur, ea cutn ed;
quomodo creditur inter crimina esse dimissum, quod studiosus lector ipsemet facile comparabit.
auctore Deo legitur consummatum? > Quoquompdo U * In ed. non distinguilur a proecedenii. '"' '
accipiaturistuddiscrimen, hoctamenexpedit nolasse, "} ttic et infra plura add.
ut.compertum sit qua rafiorie ante coliectionem Isi- 8'Hic incipit cap. 4 in edd; -
dorianam reeeplam epistolse'ponlif. Roman. lege^ •.':BJnedd. npri.disiinguitur-a prsecedenli. -,.
-reritur in vetutissimis GallicanseEcclesise collectio- i Hic incipit cap. 5 in edd.
nibus. ) In edd. non disiinguiliif a prajcedenli.
"""'«In ed. rion distinguitur a prsecedenti. fc ln edd. Varia .per modum-iriterfogationis di?
* ALin ed.: i Quaeroet sollicitus qusero, si una ea- cuntur.
demque sit uxor ejus, qui ante catechumenus, postea 1 Concil. iv Cartli. ifi vulg.; sed in Gemblac. coe.
sit.fidelis, illiosque ex ea, cuiti'esset catechumerius, nob. codice,et S. Bavonisin Gandavo, Slatuta Eccle~
' • Al.: t aUtrum
'"Susceperit, c postea alios,. cumfidelis. »-
sint appeljandi fratres, ata non
sice qntiqtoa.Cod. Barb. add. Orienth.
m In vulg. c. 54, iit in cod. Barb. et Palat. 42."
haheant postea, defuncto patre, exciscundsehseredi- » In vulg. 67, iri cod. Bafb. etPal.'5S.
tatis.consortium, quibus filiorum npmeri regeneraiid 0 In Tulg. 67, in cod. Barb. et Pal.' 84.
spiritalis creditur abstulisse? »"'' P Batio subjicitur in edd. . ' " '
d Al.: i Quodcum ita sentire atque judicare ab- i Epist. 5, cap. 6.. V
surdum est, quoe, malum, ratio est, lioc defendi, et 1 In edd: desideranturhoec, prioraverba. ;r -
Vacua^magisppinioriejaciari, quam aliqua auctoritjte ." Ex interpr. Buf. c. 7; Dionys.et Isid. c. 6.
"roborari; cum rionpossitinter peccata dejmlari auod * Pfisca interp. nec Dioriys. nec Isid;
PATHOL.XCIX, •;" 32 ''
10i>3 CANONESSELECTI EX VET. CAN. COLLECT 4004
habilo, el secun.IuinEcclesiasticam regulam faclum A Canon » Africanus, cera i 1.
decfetuin dud aliqui aiit tres coritradixerint: illa ob-
tineat senieritia, in "qiiaplures1numero fuerint sa- Qui episcopus ordinandus est, ante examinetur, si
cerdotes. natura prudens est, si docibilis, si moribus tempera-
'' ; Canoh'!Canhaginemis,tBrabK tus,, si vila caslus, si sobrius, si semper sui negotii
vacans [suis negotiis cavens], si hominibus aflabilis
Etillud statuendum «st, ut quaudo ad eligendum
[si jiumili.s, si si lilleratus, si in lege Do-
episcbjnim"cdnvenefimus, si qua contradictio fiierit mini.instructus,affabilis],; si in Scripturaium sensibus cautus,
oborla, (Nonnulla add. in edd.) non proesumant ad si in
ecclesiasticis exercitalus. Et ante
purgandum eum qui ordin.andusest tres: sed postu- omnia,dogmatibus si fidei documenta verbis simplicibusasserat,
leritur super [Edd. add. supef] tres, unus vel duo :
et in eadefeiEcclesia (Edd., plebe] cui prdiriandusest, id est Patrem, Filium et Spiriium sanctum unum
discutiarilur primo personoe contradicentium : po- Deum esse confirmans, totamque in Trinitate [ Iri-
stremo etiam illa quseobjiciuntur, pertractentur; et nitatis] deitatem coessentialem, el consubstanlialem,
cum purgatus fuerit sub conspectupiebis, ordinetur. efcoseternalem, et coomnipolentem praedicans: si
singulas unamquamque [singularem quamque] per-
GanonArelatensis, ccra21 b. sofiam in Trinitate plenum Deum, et totas tres per-
g
In ordinatione (Var, edd.) episcopi bic ordo ser- sonas unum Deum k : si incarnalionem divinam non
vetur, ut primo loco venalitate vel ambitione sub- in Palre neque in Spiritu sancio factam, sed in Fiiio
mola, tres episcopi [ab episcopis] nominentur, de tantum [In edd. add. credal] ; ut qui erat in divini-
quibus clerici vel cives erga unum eligendi habeant tate DeiPatris Filius, ipse fieret in humanitale [Edd.,
potestatem. hpmine, rectius Goll.] hominis matris filius, Deus
Canon Aurelianensis2 c, cera 5. verus ex Patre, et homo verus ex matre, carnem
Episcopus iri civitate, in qua per decrelum eligi- ex matris visceribus habens et animam ralipna-
tur, ordinelur: (Var. edd.) et in ecclesia cui prse- bilem; simul in eo ambse naturse, id est fiomo et
futurus esl consecretur. Si vero necessitas hoc im- Deus, unas Filius, unus Christus, unus Dominus,
plere non patilur, (Nonmdla add. in edd.) aul in proe- omnium quoesunl et auctor et Dominus et creator
senlia melropolilani, aut cum ejus auctoritate inlra cum Patre et Spiritu sancto : qui passus sit vera
provinciam omnino a comprovincialibusordinetur. passione carnis el mortuus [vera corporis sui morte],
Cation apostolorum,wra 21. vera carnis sueeresurrectione, et vera
&Eunuchus per.invidiam, vel in persecutione fa- resurrexitque
animseresumptione, in quaVeniet judicare vivos et
ctus, yel si sic iiatus est, si dignus est, efliciatur epi- C mortuos. Quoerendum^st etiam ab eo, si Noviet Ve-
scopusl teris Testameniij id est legis et prophetarum etapo^
CanonNiccenus,\cerai.' stolorum, unum eumdemque cre;'af auclorem et
"' * a totius
Ut episcopus, si fieri potest, prbvincise Deum. Si diabolus non
Si vero hbCTdifficile non mi- per condilionem, sed per ar-
episcopis.pfdihetur. est, bitrium factus sit malus. Quaerendumetiam ab eo si
ut
niis [quam] a tribus: ita lameri metropolitani epi- credat hujus quam gestamus, el non alierius carnis
scopi vel prsesenlia, auetoritas [vel proesenlia yel au- resurrectionem : si credat judicium futurum, et re-
ctoritas] habeaiur. Absque eo ordinationein irriiam cepturos singulos pro his quae in carne gesserunt,
yolumus
""' ' ' " ;' ' voluerunl].
[esse ' Mra 7. '•' vel pcenam vel gloriam : si nuptias non prohibel
Et ctftera, cum quibus omnino conve-
* Si forte in ordinando episcopp duo vel tres dis- [improbet].
niunt ed. l,
seniiarit [pro aliqua conlenlione], reliquorum aucto-
ritas, et prsecipue metropolitani cum coelerisfirmior CsmonAwelianensis, ccra 4 m.
iiabeatur. n Melropolitanus omnibus, si fieri potest, praesen-
, CanonX Laodicensis, ccrd 12. tibus comprovincialibus episcopis ordinetur; ita ut
t Ut episcopi metropolitanorurii judicio, et eorum D ipsi metropolilano ° privilegium ordinandi maneat
de ipso, queih ordinalionis consuetudo requirit. Ipse
episcoporum qui-circa sunt, prpvehantiir ad ecclesia-
sticam potestatem'; hi videlicet qui plurimo tempore, tainen metropolitanus a comproyincialibusepiscopis,
tam in yerbfl.fidei quam rectse,cotiversalionis exem- •sicut decreta sedis apostolicse continent, cum con-
fuerint. sensu clericorum et civium eligatur : quia sequuni
plo, probati

., « Gonc, Carthag., c. 40. 1 Iti edd. desiderantur verba tolas .. . Deiim.


•.•"•*Goric.Arelat. ii, c. 54. . ,' 1 Ex his sicut ex aliis perspicuum fu, Pairum
« Cpnc. Aurel. iv; in edd. c.,5. Airicanorum decreta, seu slatuta Ecclesioeanliqua,
a Nori estDionys.iriterpfei... rionfuisse inierpolata; sed exceptis tantiim quibus-
* Interp. RufiriiiVid. syriolum Arel.:t. n, c".5. daim vafiis lectioriibus, quoe quidein sensum" niillo
t InterpJRuf. modp mutarit, integra permansisse.
* Laodiceni, c. 12. » Concilii m Aurelian.., c. 5. -
l>Non mulluro differtab interpr. Dioriys. " Quoed.in.ed. prseceduritexpositionis causa add.
i Statut. Eccl. antiq. Vide supra. b 'Melropolitahiameiropolitanis. Pith. et Lugd. ul
i In cod. B&rb. primuni hoc caput furigitur vice vulgaii. 'a mclrppolitano. Vid. notas>y. cl. J. Sif-
praifationis sequentium cap. "mbridi.
1005 CANONES SELECTI EX VET. CAN.COLLECT. 4006
est, sicut ipsa sedes apostolica dixit, ul qui omnibusi A ejus leneant. Ccelera prcciermiuimus, a quibus non
praeponendus est, ab omnibus eligalur. discrepant edila prceter distinciionem numerorum,
Canon a Aurelianensis4, cera 9. quam nullam hic habet coll. cod. Her.
Vt viventeepiscopoalter non ordinelur episcopUs,^- f Canon Africanorum cera. 10.
Nullus vivente episcopo alius supponatur [Nulli vi- Ut episcopus absque consilio presbyterorum [cle-
venli ep. superponatur], aut superordinefur episco- ricorum] suorum, clericos non ordinct, ita ut ciyium
pus, nisi forte iri ejus loco quem capitalis culpa de-, conniyentiam et lestimonia acquirat [quoerat] E.
jecerit. JEra. 15.
In epistola h Zozimi papce- h Ut in sacerdotibus ordinandis eliain oelas requi-
Haec in singulis gradibus observanda sunt tem- ratur. .
pora. Si ab infautia eeclesiaslicis (Deest) mysteriis Canon Aurelianensis^cera 55.
vel ministeriis nomen dederit, inter lectores usque Placuit in ordinatione episcopi hunc ordinem
in xx oetatissuaeanrium conlinuata observatione per- custodiri, ut in primp loco venalitate vel ambitio-
duret. Si majore oetatejam [major jam et grftndaevus] ne submola, tres ab episcopis hominentur, de quibus
accesserit, ila ut post baptismum stalim se divinse clerici vel cives erga unum eligeridi habeant pote-
militisedesideret mancipari, sic [sive] inter lectores B statem.
vel exorcislas quinquennio teneatur : et exinde aco- Canon Chalcedonensis, mra 12.
-lythus vel subdiaconus quatuor anrios slet [Ed, om. ) Ut nequaquam in duos meiropolitanos proviucia
stet]: et sic ad diaconatus benedictionem, si mere^ dividatur.
tur, accedat. In quo ordine quinque annos si incul- CAPUT VIII.
pate se gesserit; (Qucedamadd. medd.) suffragan- KE IN UNACIVITATE DUOSINTEPISCOPI , ET DEVI-
CABIIS EPISCOPORUM.
tibns merilis [stipendiis] per tot gradus propriaefidei
Ganon Niccenus, cerp.10.
documentis, presbyterii sacerdotium poterit [Edd. k Ne in una ciyitate duo sint episcopi.
om. poterit] promereri. De quo loco, si illwm exa- Canon Aurelianensis, cera 18.
ctior vita ad bonos mores perduxerit, summum pon- 1 Vicarii episcoporum, quos Groeci
tificatum sperare debet: hac tamen lege servata, ut chorepiscopos
dicunt, constituti sunt ad exemplum LXXseniorum.
neque bigamus, neque pcenitens [Al. add., neque Sed tanquam sacefdotes
viduoemaritus] ad hos gradus possit admitti. Sane, studium in propter sollicitudinem et
pauperes offerarit, et bonorabiles fianlm.
ut «liam defensores Ecclesise, qui ex laieis fuerint,
CAPUT IX
supradicta observalione teneantur, si meruerii.t esse "
in ordine clericatus. DI!ORDINANDO EPISCOPO INTRAMENSES TRES.
Canon Chalcedonensis, ceraVS.
c CAPUTOBDiKATIOKIS MINISTERIPRUM OFFICIALIUM n Placuit sanctse
ECCLESIJE. synodo, intra tres menses ordi-
De ordinatione episcopi, presbyteri et reliquorum nationes episcoporum celebrari.
cjraduunu CAPUT X.
d Episcopus cum ordinatur, duo episcopi teneant tE ORDINATIS EPISCOPIS, NECRECEf TIS.
0 Si quis episcopus non susceperit oflicium, et
Evangeliorum librum super cervicem ejus, et unus
fundat super eum [uno super eum fundente] bene- curam pOpuli sibi commissi, communiorieprivetur,
dictionem : reliqui omnes qui adsunt, manibus suis usquequo consentiat obedire. Simililerpresbyter, vel
caput ejus tangant. e Presbyter cum ordinatur, epi- diaconus, Si vero pro malitia populi receplus non
scopo euin benedicente, et manum super caput ejus fuerit, ipse quidem rtianeat episcopus. Clerici vero
tenente, [etiam] omnes-presbyleri qui praesenles civilatis communione priventur, eo quod eruditores
sunt, manus suas juxta manum episcopi super caput inobedienlis populi non fuerunt.
* Conc. Aurel. v, c. 12. synofl. Gall. et Rv.finiinlerp. ,
b Ep. Zozimi papoe ad Hesyebium Salonitanum I). k Ex inlerp. Rufini, qua sintili de aliis concil. Ec-
episcopum, cap. 3. clesia Gall. utebatur.
« In cod. Barb. ante Slatuta Eccl. antiq. c. 90, 1 Desideratur in edd.
tanquam sequentium canonum titulus prsefigitur : ">Iste cahon in conciliis Aurelian. desideratur,
Recapilulatio ordinaiionis officialiumEcclesice. dcsumplusque esse videlur ex concilio Neoca:sarien-
a Est can. 90 in cod. Barb., et conc iv Garlh., si, can. 15, cujus interprelatio, quse legilur apud
c 1. lsidorum Mercatorem , verbis preecedentibus multo
e Can. 91 in c. Barb. el conc. iv Garthag., c. 2, similior est quam Dionysiana. Sic igitur ex inter-
et sic cseteri can. distinguuntur. pretatione Isidori : t Vicarii autem episcoporum,
f Slalut. Eccl. antiq., sive conc. iv Carth., c. 22. quos Greeci chorepiscopos vocant, consliluli sunt
Sed in cod. Barb. c. 10. quidem ad exemplum sepiuaginta seniorum; sed
8 Add. in nova ed. Conc. hoc loco quse desunt in tanquam consacerdotales propter sollicitudinem et
codice Teleriano sicutin coll. cod. H. studium quod iu pauperes agunt, offerant et honc-
h Hic canonin Stat. Eccl antiq. sive in conc. IV rabiles irabeantur. »
Carth. desideratur. Vide conc. iu Carth., c. 4. D Interpr. Dionys.
4 Desideratur in conc. Aurel. Sed vide conc. Arel. 0 Nec auclor nec numerus inscribilur. Vide con
H, c. 54, et supra citatum. oera 51. cilium Antioch., c. 17, 18; Can. sub nomine apo-
i Sic olim Gallic. Ecclcsia canones Graecorum stol., c. 55. Prisca interpret.. -••;
summalim interpretabalur. Quod licet observare in
1007 CANONESSELECTl EX VET. CAN COLLECT. 1003
CAPUT XI. A EXCAPITEXIV.
DEEPISCOPO INVITOORDINATO. DEPRESBVTERIS QDIDIVERSIS ECCLESIiS MIXISTRANT :
ET QUODNONOPORTETCLERICUM QUEMQUAM IN
Canon Aurasicorum, cera 20 n. DUASCIVITATES MINISTRARE : NECABBATEM, PLUIU
ut duo MONASTERIA HABERE.
(Qumdam add. in edd.) Sicubi contigcrit,
acloribus Canon Chalcedonensis,cera 10.
episcopi unum episcopum invitum faciant, RNon liceat eJericum conscribi simul duabus ec-
damnalis : •>unus eorum ecclesise ipsius qui vim
si tamen vita clesiis, et in qua in inilio ordinalus est, et ad quam
passus est, subslituatur; respondel,
quasi ad potiorem , inanis glorioe cupidita-
et alter in alterius dejecti loco [Edd. add. nihilomi- profugit te : hoc autem facientes revocari debere ad Eccle-
nus] ordinetur.
siam, in qua prius ordinati sunt, et ibi tantummodo
CAPUT xn. minislrare. Si vero tanquam translatus est ex alia
QIIOD NOKOPORTEAT ABSOLUTE ORDIKARE QUESIQUAM. in aliam ecclesiam , prioris ecclesioe, vel marlyrum
Canon Clialccdonensis,cera 6. qui sub ea sunt, aut ptochiorum, aut synodochio-
rum febus in nullo commnnicet. Eosvero qui ausi
«Ne.,quis ordinetur in gradu ecclesiaslico, nisi _
ex his quse prohibita sunt, perpetrare, a
specialiter litulus ecclesiee, ubi serviturus est, pro- fuerinl,
nunlietur. Qui vero absolute ordinatus fuerit, decre- proprio gradu procidendos.
Vit sancia synodus irritam habere hujuscemodi ma- Canon Agathensis,cera^ZH[can. 58]
nus impositionem., et non posse ministrare ad ordi- Abbatibus quoque divisas [singulis diversas] cel-
riantis injuriam. las, aut plura monasteria habere non licet, nisi
CAPUT XHI. tamen [ tantum ] propter incursum hostilem [hostili-
DESERVO AUTLIBERTO ORDIKATO. tatis] intra muros receptacula collocare.
CAPUT XV.
Canon Aurelianensis1, cera 5 ^. UTDEUNOLOCO ADALIUM NONTRANSEAT EPISCOPUS,
Si episcopus (Var. in edd.) servum [Edd. add. VELCLERICUS SINE JUSSIONE EPiSCOPI.
h Canon Africanus, cera H.
absenle aut] nesciente domino et episcopo sciente
quodservus esset, diaconum (Var. edd.) aut presby- Ut nequaquam episcopus de loco ignobili ad no-
terum ordinaverit, ipso in clericatus officioperma- bilem per ambitionem trauseat, el ne quisquam in-
e
riente, episcopus eum duplici satisfaclione com- ferioris ordinis clericus. Sane si id utilitas Ecclesioe
penset. Si vero episcopus eum servum nescierit, fiendum poposcit, (Qucedamadd. in edd.) per sen-
illi qui lestimonium perhibent, et eum supplicave- -, tenliam synodi fial [Edd. in proesentiasynodi trans-
rint ordinari, [simili] redhibitione teneantur [ob- feratar], et in loco ejus alius episcopus (Var. edd.)
npxii]. subrogetur. Inferiores (Add. aliqua in edd.) gradus,
Canon Aurelianensis,{ 4, cera5. concessionesui episcopipossunt ad has [alias] eccle-
Si vero (Add. aliqua in edd.) libertunl ordinave- sias transmigrare.
rit absque ejus voluntate, cujus liberlus factus est, Canon Arelatensis, cera > 55 i.
Si quis soecularium,amore religionis, se ad quem-
ille qui ordinatus est a domino revocetur : ordinator
vero ejus [et ille qui collalor est ordinis], si sciens cunque sacerdolum crediderit conferendum,ipse sibi
fecisse probatur, sex mensibusmissam[Edd., tantum] eum, quem erudiendi gralia susceperit, vindicabit.
facere non proesumat. Si vero sseculariumservus Canon Niccenus,cera 16.
ei ho- k Ut ne de civilate inferiore ad majorem ecclesiam
in
(Add. edd.) est, benediclione conservata,
neslo ordine (Var. edd.) domino suoimpendat obse- quis ambiat, sive episcopus, sive alius [Edd., etiam]
clericus.
quium. Quod si dominus [soecularis]ejus ita volue-
rit eum inclinare, ut sacro ordini inferat [inferre JEra 17.
Ut ne quis clericus, qui derelicta ecclesia sua, nul-
videatur] injuriam, duos servos, secundum (Var. exislente causa probabili yagatur [el oberrat] per
edd.) antiquos canones^ episcopusqui eum ordina- p.la
alias ecclesias, suscipiatur in communioiiem.
yit, [domino sseculari restituat] pro eo exsolvat et JEra 18.
enm ad -ecclesiam suam revocandi habeal potesta- 1 Ut nemo eum, qui ad alium pertinet,
tem. subripiens,
in sua ecclesia ordinet clericum absque consensu il-
lius ad quem pertinet.
* Conc. Arausicani i, c. 21. e
* Conlrarium legitur in edd. his verbis : « Unius lectioDupli satisfactioneCorbeiensis, Tilianus et col-
S. Benigni. Vide notas v. cl. J. Sirmondi.
eorum Ecclesioeipse qui vim passus est substitua- f Conc. Aurel. v, c. 6.
lur. » At leciioni coll. cod. Her. favet Ivo, p. v, c. 6 Prisca interpr. nec Dionys. nec Isid.
'481,-qui hunccanonem sie legit. « Deabjeclioneejus, h Concil.iv Carth., c. 27," seu potius Statuta Eo-
quem duo praesumpserint ordinare episcopi, in no- clesioeantiqua. In cod. Barb. c. 11.
stiis provinciis placuit de prsesumptoribus, ut sicubi 1 ConC.Arel. n, c. 54.
contigeritduosepiscopos.elc. » Idera apudGratian., ; i De hoc concilioiste nnroerus maxime observan-
-dist. 64. « De abjectione, » etc. dus est. Vide notas v. cl. J. Sirmondi.
« Prisca interp. nec Dionvs. nec Isid. * Ex interp. Rur.
d Conc. Aurel. i, c. 8. 1 Ex ead. interp.
1009 CANONESSELECTI EX VET. CAN. COLLECT. 1010
Canon Epaunensis, cera 55 *. A Canon Hipponiensis, cerafli.
Ut episcopus ille qui plures habet clericos, alteri - Ne intervenlor [Edd., jntercessor] episcopns in
episcopounum, 3: neeesse est, largiatur ordinandum. cathedra, (Var. edd.) ubi interventor est, sedeat:
CanonrAnliofihenus,cera 21. (Add. aliq. in edd.) sed dare Operamoportet, ut intra
h Episcopus ab aiia parochia nequaquam ihigfet annum episcopus populo detur. Quod si negleclum
ad aliam, nec sponte sua prorsus insiliens, nec vi fuerit, anno exempto interventor ille discedat, (muU
coactus a populis, nec ab episcopis necessilate com- tum var. edd.) et alius inlerventor populo tribuatur,
pulsus.*Maneatin Ecclesia, quamprimitus a Deosor- qui ei episcopumprovideat.
tilus est. Canon Regensis, k ccra....1-.
Canon Chalcedonensls,cera8. (In edd. can. 7.) m Si episcopus alium episcopum
« Clerici qui proeficiunturptochiis, vel qui ordi- veneril sepelire,.usque. ad seplimanam defunctili-
nantur monasteriis et basilicis, sub episcopi secun- ceat ejus exsequias celebrare ; aliler, nisi per man-?
dum traditkmes Patrum potestale permaneant: nec datura metropolitani. Ne quis episcoporum ad eccle-
per contiimaciam ab episcopo suo dissiliant. Qui siam, quoesuum amiseritsacerdotem, accedat, ne a
vero audire renuerint hujuscemodiformam, si cleri- " plebe decipiatur.
ci sunt, canonum correptionibus subjacebunt; si Canon Arelatensisn, ccra 20,
aulem laiei vel monachi fuerint, coramunione pri- Presbyteri vel diaconi [de presbyteris vel diaconis],
ventur. qui loca sua, in quibus ordinali sunt, [solent dimil-
--•'' Mra 20. tere et ad alia loca se transferunt] absque.jussione
d Clericosinecclesia ministranles, si in alterius (Desid. in edd.) epis.copisui dimiserint, deponantufl
civitatis ecclesia statuti fuerint, oportet contentos CAPUTXVI.
esse, in quibus ab inilio miiiistrare debuerunt; ex- »E PEREC.RINIS EPISCOPIS, VELCLERICIS, SEUAD
eeptis illis-qui, proprias amitlentes prdvincias , ex COMiTATUM PERGENTIBUS. .
necessitale ad aliam ecclesiam transierunt. Si quis 0 Coson Aurelianensis, cera19.
-
autemepiscopusposthancdefinilionemsusceperit cle- Peregrinis episcopis, cum in urbe veniunt, piacuit
ricum ad alium episcopum pertinentem, placuit, et locum dare^ ut pfferant. ...
susceptum et suscipientem communione privari, do- P Canon Niccenus,cerct10. .. ,
iiec is qui raigraverat, revertatuf. <!Episcopus qui in canali constitutus est, cum
Canon Aurelianensis; cera 2. progredientem episcopumyiderit, inquirattransitum
• Minislri in quibuscunque Iocis ordinati fuerint, ejus, causasque videat, quo tendat agnoscat. Et si
ia ipsis perseverentf. per ambilionempergit, neque in litteris ejus sub»cr.ir
Mra 20. bat, neque in communioneeum recipial.
s Quod si ad alium locum se transferre voluerint, Mra 19 f.
* » Liceat episcopum accedere ad posscssiones.suas,
deponanlur.
Canon Niccenus,cera21 K ul disponat fructum laboris sui. Et si per tres liebdo-
Si episcopus de civitate sua ambitionis causa ad madas morari necesse est, in suis potius ecclesiis
aliam migraverit, nec laica ei communioconcedatur. moretur: aut.si qua proxima est civitas, tamen ne
Mra 22. . : sine ecclesia videatur diem facere Dominicam[Supp.
• Ut episcopus ad aliara provinciam, in qua sunt illuc accedal]. Ita tamen ad possessionemepiscopus
episcopi, non transeat, nisi forle a fralribus invitetur. accedat, ut neque res domesticseper absenliam eju»
a In ed. numerus non proetergreditur can. 40; 34.» Itaque veterem lectionem confirmat antiquissi-
unde iste canon et alii desiderantur. ma canonum collectio cod. Her., quoe ubique cum
b Parumdiffertabir.terp. Dionys. veieribus cod. consentit.
c Interp. nec Dionys. nec Isid. 1 jEra sivenumerus legi non poituV
d Parum differl ab interp. Dionys. m Yarie idem canon legiturin ed., his scilicetver-
• Iste canon in coric.Aurel. ed. desideratur. t> bis :«hsec autem oraniaexsequiarumtempore, usque
f Eadem verba citantur ex Arelatensi concilio, in ad septimam defuncti diem aget. Exin se ecclesioe
libris decretorum ex Gandavo habitis, et vetustis referens, mandatum melropolilani simul cum omni-
" s monasterii S. Bavonis.
cod. bus sanctis episcopis opperietur. Nec quisquara ad
Ex conc.Arelal. 1, c. 21. ecclesiam, quse suinmurnamiserat sacerdotera, nisi
h Canon est 1 conc. Sardicensis; cur ita citetur melropolitani litteris invitatus, accedat; rie a plebe
videproefationemy. cl. Jusielli de veteri codicecano- decipiatur et vim pati voluisse videatur. * Si nostra
num Ecclesiseuniversse. collectio a J. Sirmondo fuisset examinata, tanlam in
VCanonest 111conc. Sardicensis.Prisca interpret. eodem canone discrepanliamprOfectonon omisisset
nec Dionys.,nec Isidori. vir diligentissiirius, qui in alios canoiies minimas
i Tribus locis hic canon legitur: in conc. Carth. varielates observavit.
v, c. 8; conc. vulgodiclo Africano, c. 41, et in codice ' nConc. Arel. 1, c. 21.
Eccl. Afric. c. 74. 0 Ex concilioArelat. 1, c. 19.
k Vir cl. J. Sirmondus in suis notis ad hOcconci- P Conc. Sard., c. 11, in interp. Dionys.etlsid.; sed
lium : « Regense,inquit, in veteribus libris, non Re- jn Gr. c. 20.
giense. In quibusdam, synodus habita in civitate. Sic '.. 1 Prisca interp. nec Dionys.nec Isid.
et Faustus, qui episcopiisRegiensis dici yrilgo solet, f Conc. Sardic, c. 12 ih Grscc.; c. 15 in iriterp,
ab antiquis scriptoribus Regensis nuncupatur, et ter- Dionvs et Isid.
rilorium Regensea Gre^orio Tiironensi Iib. IV, cap. "» Prisca.interpret. nec Dionys, nec Isid.
1011 CANONESSELECTI EX.YET. CAN. COLLECT. 1012
dclrimenlum sustineant; et ne frequenler veniendo A , poslmodum vel ipsi de se aliquid criininosum con-
ad civitatem alterius, suspicionemjactaniioevel am- iessi sunl, vel ab aliis revicti [id] abjiciantur.
bilionis incurrat. Canon Epaunensis, cera 19.
CAPUT XVH. Abbas si in culpa reperiatur [aut fraude], et inno-
»EFORMATIS PEREGRINORUM, ETCLERICIS SINELITTERIS centem se asserens ab episcopo suo accipcre nolue-
AMBULANTIBUS. rit successoreni, ad metropolilan.ijudicium dedu-
Canqn Antiochenus,cera 8, catur.
« Nullum peregrinorum absque formata suscipi Mra. 22.
k Si diaconus aut (Var. edd.)
oportet. presbyter crimen
Mra 9 [can. 8]. capitale commiserit, deposiais [ab officii honore],
Neque presbyteros ad regiones longinquas canoni- ih monasterio retrudatur, ibi lantummodo, quandiu
cas epistolas dare, nisi ad episcoposfinitimossimpli- vixerit communionesumenda.
Oesepistolas mittere. Canon Aurelianensis,cera 6 t.
* Mra 10, Si diaconusaut presbyter crimen capilale conjtrii-
Yicariis vero episcoporum forniatas facere liceat. serit, simul et oflicioet communione privelur..
Canon Chalcedonensis,cera 11. B Mra 8 ».
c Omnes inopes vel indigentessubsidium cum pro- {Add. in edd.) Si quis clericus adulterasse aut
batioiie petant aposlolicum, vel cum pacificis eccle- confessusvel revictus fuerit, deposilus ab officioet
siasticis tantummodo proficiscantur, et non commen- communioneconcessa, [in monaslerio] toto tempore
datitiis, quia commendatitisehoneslioribus personis. viloesuoeretrudatur.
Canon Laodicensis, cera 28. [can. 41], Mra 9 n
d Non oportet ministros altaris, vel etiam laicum Si quis elericus furtum aut falsitatem commiserit,
sine canonicislitteris , id est formata, aliquo pro- quia capitalia sunt [ipsa crimina], communionecon-
ficisci. cessa, ab ordine degradetur.
Canon Chalcedonensis,cera 15. Mra 2 °.
e Peregrinos clericos in aliam civitalem prseter Nullusclericoruma subdiacono,et supra, (In edd.
commendatitiasIitteras sni epkcopi, nusgsam pent- add. quccdam) cum uxore quam ante (Var. edd.)
ius miiuslrare debcre. habuit misceatur. Quod si fecerit, laica communione
Canon Agathensis,cera26 [can. 38]. concessa [contentus], (Add. qucedam in edd.) ab
Clerici vel, etiam monachi, [Edd. om- monachi] officiodeponatur. Quod si sciens (Var. edd.) episco-
sine commendatiliis lilleris sui episcopilicentiam pus suus taliter egisse, et eum poslea ad oflicium
(Var. edd.) nonpatiantur evagandi. f Quod si eos admisefit, tribus mensibuscum poenilentia[ad agen-
verborum correclio non emendaverit, eliam verbeil- dam pcenitentiam] sit a suo officiosequeslratus.
bus coefceantur [slatuimuscoerceri]. Mra 7 i>,
Canqn Epaumnsis, ceraS %. Clerici [Edd. add, qui cum uxores non habe-
'
Preshytero vei diacono, sine antislitis sui ^ litteris rent] benedictione suscepta si conjugia credide-
•ambulanli, communionemnullus impeodat, rint eligenda, qui volenles absque ulla reclama-
C.anonAurelianensis, csra 18, tiOne in selale legitima fuerunt ordinaii, cum
Clericos inaliorumcivitatibus vel terriloriiscom- ipsis.mulieribus [quas aceeperint] communione pel-
mofan,tes, ad nullum cl.ericatushonorem absque sui lantur. Quod si invilus aut reciamans fueril ordi-
eonsen.suepiscopi debent promoveri i. natus., deponatur ab officio, sed non communione
CAPUT XVUI. peliatur. Episcopus qui invitum aut reclamanlem
ordinaverit [prsesumpseritordinare], annuali poeni-
fiUALITER VELPROQUIBUSLIBET CULPIS QUISQUE DEGRA^
DETIJR. tenticesubditus missas facere non proesumat.
Canan Nyccenus,cera11, ]
I) Mra 1/1.
i Et si forte indiscrete ad sacerdotium provecti, De his qui in aliena dicecesiclericos ordinant,—
n Prisca intern. nec Dionys.nec Isid. scriplo atque consensudebeant promoveri, J Ila quo-
i> Non dislinguilur a prseced. in edd. que in conc. Aurel. v, c. 5 : « Ut nuilus clerictim
« Pfisca interp. nec Dionys.nec Isid. seu lectorem alienum, sine s:ii cessione ponlificis
d Prisca iqterp. necDionys. nec Isid. vel promovere,vel sibi quibusltbet conditionibusau-
e Prisca interp. nec Diouys. nec Isid. deat vindicare. »
f Vide conc. Veneticum i, c. 5, 6, i Interp. Rufini. Vid. epist. 6 Joannis papseII.
8 Conc. Epaon, c. 6. k Vid. lilulos canonum GaLlicanorumpost epist.
h Var. edd. Sed vide concil. Aurel. m, c. 15, ubi Joannis papeeII.
iste canon perinde citatur ut legiiur in coll. 1 Conc. Aurel. i, c. 9. Vid. tilulos canontimGalli^
t Iste canon pertinet ad concilium Aurelianense canorum, dist. 81, ex conc. Arelat. i, c. 11.
m, c. 15, aut ad v conc,, c. 5, ubi idem sensus re- mConc. Aurel. m, c. 8, Vid. eosd. litules.
1'ertur paucis verbis mutatis. Sic vero in concilio i Ejusdem coric. m, c. 8.
Aurel,, c. 15, habetur ; « Dehis vero clericis qui ° Ejusd. conc, c. 2.
sub qualibet occasioneaut condilione in aliorum ci- p Ejusd. conc. m, c. 7. .
vitaiihus vel lerritoriis crediderint immorandum, i E'usd. conc. Aurcl. ui, c. 15.
ue ad ullum clericatus bonorem absqliesui episoopi
1C:3 CANONES SELECTI EX VET- CAN. COLLECT. 101 i
Episcopus a si in alterius dioeeesi alienos clericos A Canon Apostolorum,a'ra 50 J.
ordinaverit, yel altaria consecraveril, remstis his k Si quis episcopus sseculipotestate usus, et per
quos ordinavit, altaris lamen consecratione mauente, hanc, ecclesiam oblineat, deponatur : et segregen-
transgressor cano.ium annum a missarum celebra- lur omnes illi quicommunicant.
lione cessabit. Mra45. .
Canon Ccesqrietisis,cera 1. Clericus ebrietate serviens, aut desinat, aut de-
De presbyteris fornicanlibus. — b Presbyler qui ponatur.
uxorem duxerit, deponatur. Si fomicatus fuerit, aut Canon Maticcnsis' 1.
adulteriuni commiserit, ab ecclesia abjiciatur inter Si [Item decernimusut nullus, etc.] presbyter
laicos ad poenitentiamagendam. conferlus cibo, aut crapulatus vino, sacrificia con-
Canon Ancyrilanus, <sra20. treclare, aut missas facere [privatis feslisque die •
* Si quis adulterium commiserit, vn annis poeni- bus concelebrare] preesumpseril, (Var. el aliqadd.
tentia completis, presbyteri vel diaconi in laicorum in ed.) juxta canones Africaiios dignilalem amitlat
communione reddantuf. honoris.
Canon Valentinensis,cera 5 d. . Canon aposlolorum, cera 40 m..
(Quwdam add. in edd. Diaconus (Var. edd.) presr " Episeopus, presbyter, diaconus, aleoe,hoc est tabulis,
byter, vel episcopus si mortali crimine dixerint aut ebrietati serviens, autdesinat, autcerle damnetur.
se esse pollulos, deponanlur [a supradiclis ordina- Canon Niccenus, cefa 18 n„. .
'Monibus submoveantur], (Var, edd.) sive veree con- 0 Clerici fenerantes, et qui centesimas exigunt
fessionis, vel mendacii. Neque enim absolvi in his vel usuras ex quolibet negolip, dejiciantur de clero.
polest, (Deest in edd.) si in seipsos dixerinl, quod Canon Apostolorum, a?ra.,. P.
dictum in ali.ospuniretur, cum omnis qui sibi fuerit Episcopus, presbyler, diaconus ne unquam sse-
morlis causa, major homicida sit. culares curas assumant. Sin aliter, deponanlur.
Canon Africanus, cera 44 e. Canon Ccesariensis,ccra 8 [ca«. 9].
Ciericus maledicus, maximeque in sacerdotibus, °. Si quis presbyter confessus fuerit, quod ante or-
cogatur ad postularidam veniam. Si noluerit, degra- dinationem suam corporali peccato lapsus est, non
delur, necunquam ad oflicium absque satisfactione quidem offerat, maneat tamen in aliis ofliciis prp-
revocetur. pter utilitatem ejus.
Mra 45 f.
Epistola Hormisdcc papce pcr universas provin-
Clerictisqui adulaliouibus et proditionibus vagari n cias r.
deprehenditur, ab officio deponatur [degradelur]. Sis quis diaconus , vel presbyter, post.acceptam
Mra 84 s. benediclionem leriticam cum uxore sua incontinens
inyenitur, ah officio abjiciatiir. Ecce manifestissime
Si poenitentem sciens episcopus ordinaverit, ambo constat quod secuDdum* titulos antiquorura Patrum
dsgradentur et ordinator et ordinatus [A/., eliam [sancto Spiritu suggerente conscriplos] a sancto
ad>episcopatus sui ordinandi duntaxat potestale pri- Joanne
papa transmissos, et cccxvm episcoporum
vctur]. sententias , canones Gallicani continere videritur,
Mra 85t.
clericj in. adulierium depre.hensi, et aut ipsi
Similiter [Simili sententioe subjacebit] si episco- quod
confessi, aut ab aliis revicti ad honorem redire non
pus sciens ordinaverit [clericum] eum qui viduam,
possunt. Etquia fortassenon desunt, quibuspro uimia
aut repudialam, aut secundam habuit uxorem.
pielatesuprascripla,sanclorumPalrum severitasmi-
Canon Arelatensis, cera 7 ». nime placeat, sciant se et cccxvm episcoporum u, et
Siepiscopus alterius elericum sine consensu'[epis- qui reliquos canones constituerunt, vel statuerqnt,
tola] sui episcopi(Quced. add. in edd.) ordiriaverit, •sententias reprehendere vel danmare. Sed fortasse
ordinatus deponalur, et ordinator tribus mensibus l) major est in illis pietas quam in supradiclis cccxvm
communioneprivelur. episcppis, major in illis misericordia quam in sanclo
a Edd. : « in dicecesesalienas ad alienos clericos 1 Concil. Matisconensisn, c. 5.
ordinandos, vel cousecranda altaria irruere non de- m 41 \n Gr., c. 42 apud Dionys. Paululum differt
bet: quod si fecerit. » Coeteraut in coll. itb interp. Dionys.
5>Prisca inlerp. nec Dionys. nec Isid. n C.'19inlerp. Rufini....
c Prisca interp. nec Dionys. nec Isid. 0 Sing. interp.
dConc. Valeminic. 4. Vid. titulos CarionuraGalli- p Can. 6 inCreeco, cafi. 7interpr. DiOnys. '
canorum ep. Joannis n subjectos. . a Interp. nec Diohys, nec lsid.
eCone. Carth. nomineiViC, 57, seu potiusStatut. r Hic iitulus posterius videtur scriptus in cod. ms.
Eccl. antiq.; in cod. Batb. c. 44. sit, ut ipsamet demoristrat epistola, pefpe-
f Idera estnum. in cod. Barb.; conc. Carlh. Quidquid ram tribuilur Hormisdoe. .
iv, c. 56. ' s Coric. Araus. i, e. 25; conc. Aureliancnse v,
s Id. num. in cod. Barb.; eonc. Carth. i.v4c. 68. C.4. . . :-'.•,
h Id. n. in cod. B.; conc. IVCartlv,c. 69. ' Var. in.edd. et ap. Grat. dist, .50.
1 Conc. Arel. v, c. 7. . u Add. iri ed. : « Prsecept.a.et sancti papoe auclo-
i C. 19in Gr., c. 51 apud Dionys. ritatem,etillofumpontificumqui. etc. »
k Inlerp. non Dionys.
'•"1-015 CANONESSELECTI EX VET. CAN. COLLECT. 1016
[aposlolieo] Joanne papa, riiajor charitas quara ini A i.nhpc periculo mitlere omninp non aiideo : quia nec
reliquis sanctis sacerdotibus qui heec exempla veiI talia sunt merita mea, ut aliorum peccata in me
femedia [hoc pro exemplovel rem.edio]ecclesiarumi excipere proesumam : nec lanlam eloquenliam ha-
suis definitionibusdeliberavefunt? Et ideo attt pronoi beo, ut anle tribunal Christi contra tantos ac tales
[plena] voluhtate proeceptis illorum consentiant, sanctos sacerdoles, qui canones statuerunl, causas
(Var. edd.) aut Pmnibus illis conlfarios se et inimi- dicere possim. Videat unusquisque, qui aliter senlire
cos esse cognoscant. Quoeest juslitiae inimica beni- vel observare disponit, qualiter possit in die judi-
gnitas, palpare criminosos, et vulftera eorum usque cii reddere ralionem. Ego in quantum vires digna-
in diem judiciiincurataservare? Quod si eos duris- tur dare Deus, volo eorum prseceptionibus obedire
siriiampcenitentiam per plures annos agere videre- [studere]; quia cum illis non rixas, sedpacem.et
mus, sic n et idipsum et saluti eorum consulere, qualemcunquepartem habere desidero. El hoc dili-
' tit et canonum deberemusstatuta servare. Cum vero
genier altendendum est, ut illi [Quod si secundum
in aliquibusnec compunctiohumilitatis,nec instantia quod scriptum est, illi, etc.] clerici qui ad uxores
orandi vel plangendi appareat, nec bealum Bavid proprias redeunt, ad inlegrum ab officio suspendan-
imilentur, qui dixit : Lavabo per singulas nocles tur. Et sic etiam digami et internuptarum mariti,
lectttm meum, lacrymis meis slralum meum rijabu. " qui ulique rem licitam faciunt, clerici tamen ordi-
Et illtid : Cinerem sicul panem viunducabam, el nari non possunt, et si ordinati fuerint, dejiciantar,
potum meumcum fldn nuscebam,nec eos jejnniis vel de quibus etiani sanclus Faustus in epistola sua
leclionib'^ vacare videamus; possumus agnosce- dixit: « Perdit gratiam consecrali, qui adhuc ofii-
c
fe, si ad honorem pristinum redirent, cum quanta cium vult excitare [exerccre] mariti. i Cum ha;e
negligentia, et cum quanto tepore [torpore], etini- a tanlis ac talibus viris staluta sint, qua conscientia
mica aniraoesecuritate permanerenl, credentes quod quisquam dicere poterit, quod ille qui adtdterium
sic eis non acla digne pcenkentia dimiserit Deus, commiserit, iterum ad honorem redire possit? Quod
qnomodoet sacerdoles indulsisse videntur. Vere di- si aliquis dicat : Ergo negas misericordiam Dei, qui
co, quia ilii ipsi quibus cum periculosa et falsa mi- disit : Nolo morleni peccatorh, sed ut convertaturet
sericordia indulgere videmur, cum anle tribunal vival. Et illud : Nunquid qui cadit, non adjiciet ut
"Chrisli pro tantis peccatis damnandi advenerint, resurgat? Et peccator in quacunque die conversus
conira nos ipsos causas dicturi sunt, dicentes : quod fuerii, omnes iniquitates ejus oblivioni tradenlur.
«um asperitatem linguoeeorum expavimuSjaul falsa (Var.) Ad hanc objeclionemlibera voce respondere
blandimenta et periculosas adulationes libenter acce- p et possnraus et debemus.-'Absita nobis, ut de islis
•pimus, nos eos, (Var. ap. Grat.) dum illis inuliliter sentehiiis videamur vel leviter dubitare. Definitis-
'
indulgeremus in peccatispermanere, aut ipsa peccata shne enim crediraus quod is qui usque ad finem
-etiam augere permiseriraus , non recordantes illud vitoesusepcenitentiam digne egerit, non solum in-
'
quod in Veleri Testamento scriptum est, quia uno dulgentiam accipiet, sed etiam ad vitam seternam
peccante contm omnesira Dei desaevieth. 0 pietas ! [prsemiaoeterna]perveniet. Propter regulam tamen
' o inisericordia!
unrparcere, et omnes (Var.) exem- ecclesiasiicam, et propter aniiquorum Patriim statu-
plo malo in discrimen adducere. Non ita suadet ta, quse absit a nobis ut aut reprehendere aut discu-
S. (Var.) Cyprianus (Lib. de Lapsis) dicens : « Qui tere audeamus, cun) credamus[eum quem credimus]
peccantem verbis adulanlibus palpat, peccandi fomi- ad vitam seternam postperactampcenitentiam venire,
tem subministrat, nec premit [reprimit] delieta, sed ad honorem clericalus secundumtanlorum Patrum
fovet. i Et iterum? s Iiriperitus est medicus qui anle proeceptanoviraus non dehere reverti; in tantum ut
dejectaro putredinem superducit vulnefi cicatricem in canonibus scriptum sit:a « Ne ullus unquam cleri-
(Multum var. in edd.). "i.El ideo diligenter perpen- cus pcenilens ordinelur. » Et si ille qui ultro plit
dite, si aut potest, aut debet fieri, ut tanlorum ac pmiientiam, quamviseara perfecte agat, non potest
taliuni, quos supra memoravimus,sacerdotum cano- D episcopus aut presbyler ordinari, ita ut eliamsi per
nes contcmnentes, aliter quam illi statuerunt, ob- ignoranliam ordinatus fuerit; dejiciatur : ille qui
servare vel agere proesumamus; proecipuecum si invitus ad pcenitentiam agenJam in monasterium
illorum ccpxvni episcoporum; qui per omnes Ec- mitlitur (.«et utique-quid aliud, quam pcenitens, di-
clesias concilia fieri (Var.) statuerunt, tam sancta cendusest?), qua 'conscientia ad sacerdolium re-
decreta neglexerimus, nonsolum iljos despiciemus dire permittitur? Nemo mihi aKa quoclibet contra
(Add.qucediin edd.) sed.etAfrieauos [ponlifices], et auctorilat.em.scdis apostolicx, vel contra cccxvm
omnesreliquos,.quiipsisordinantibusper totummun- episcoporum proecepta,vel reliquorum canonum sla-
idumprp ecclesiastica disciplina aliquid statuerunt, tula objiciat: quia quidquid contra illorumdefinitio-
cum peccato animosnostrse contemnemus. Ego me nem, in quibus Spiri.turasanctum.esseIoculum credi-
» Hic locus varie et in ed. apud. G.rat. iegitur. impleomariti oflicium,non impleoconlinentiSiiVid.
b Ruc usque Grat. not. ad Pcen.Theod.
c Hiefonymus lib. i adversusJovinianum:« Quan- d Conc. Rom. sub Hilaro pp., can. 5; conc.
diu impleomariti officium,non impleo Christiani. i Agalhens., can. 45,-
Et in apologiapro Ubris adversus Jovin. : t Quando c Locus in ed. corrnptus.
'
4017 GANONESSELECTI EX VET. CAN. COLLECT 1018
mus, dictum fuerit,-recipere non solum temerarium, A certse necessitatis exoritur, [poscentem baptismum]
sed etiam periculosum esse non diibito. Valde enim liceat baptizare.
,' ' Mra 22 s." -
metuo et contremisco illam damnationem , quam
Heli ssicerdos propler slultam indulgentiam acci- Si clericus [Quis clericorum circa se] districlio-
*
pere meruit^qui pro eo quod filios suos negligenter" "nem[aut tractationem] sui episcppi pulat injustam,
casligavil, et eos nec csederc necJ excommunicare (Add. qucedam..in edd.) recurrat ad synoduin.
voluit, ipsi filii uno die occisi sunt, et xxx millia de Canon Epaunensh, cera 28.
populo interfecta sunt. Et arcta testamenti capta Si episcopus ante damriati absolutionem obierit
est, et ipse relro eadens fractis cervicibus mortuus [obitu rapiatur], correctum aut poenitentem succes-
esl, et nomen ipsius de libro vitoc deletum est et sori licebit absolvere,
e contra Pbinees, qui pro eo quod zelo Dei commo- Canon Arelalensis, cera &K
tus duos adulteros [pariter] interfecit, totum popu- Ut presbyter, presfiyterum [Edd. om..presbyte-
lum de Dei (Var.) ira liberavit. Nec hoc ideo dieo, rum], diaconum, aut subdiaconum de ordine depo-
ut sicut ille fecit, etiam nunc per mortem corporis nere nescio suo episcopo non proesumat. Qiiod si
sacerdoles Domiui debeant vindicare; sed quia me- fecerit, ille in officiovel cofttmunione recipiatur, et
liusest,utunusquisqueparvo leihporeinhocmundo B ille anno integro communione (Var. et qiiced. add.)
[donec vivit verecundiam et] confusioneiri susli- e't officiopf ivetur. MraWK
neat,'quam poslea ad supplicia scterna perveniat-.
efmultum ei utilius est propter aliorum exemplum, (Qucedam var. et add. in edd.) A communione
non solum a cleficorura, sed etiam a to-
quandiu vivit, remotus ab honore poenitentiamagat, suspensos,
et remedium sibi in die uecessitatis acquirat. Qui- tius populi colloquio et cohvictu placuit excludi
. Canoti apostolorum, cera 9 i.
cunque parvitali mese in hac eausa voluerit esse
tmerosus, aliud resporisum ei non dare 'delibefo; Episcopus, presbyter, aut diaconus si pro crimi-
nisi quod supradicti canones coritinere videntiir a. nibus damnali fuerint, minime" cominunione pri-
ventur.
h
In ephtola' Siricji papce ad Cenesium episcopum, , Canon Nicainus, cera 26 k., " "•.•
cera 13. "
1 Degradatus episcopus si appellare voluerit, et
c Presbyter qui dicjt se nescire, si episcopus /uit
confngerit ad episcopum RomaneeEcclesioe, et ipse
qui eum ofdinavil, et aliquahto tempore missas fe^- pro eo rescripserit episcopisqui in finitiraa proyiricia
cit, et postea dimisso olficio uxorera duxit, hunc sunt, ipsi diligenter omnia inquirant, et juxta fidem
pseudopresbyterumquis ambigat esse detesJabilem? ,Q yeritatis definiant. Quod si' episcopus Romanus pro
Pro quo omninp abjieiendus est, el in monaslerio accusato presbyterum de latere suo miserit; habeat
ad pcenitentiam omni tempore yitse suse fetru- ejus aucloritatem a quo missus est.
'' -
dendus. t .' . . ,DE INTERDICTIS.
CAPUT XIX. Canon ApostOlorum,cera 28 m.
DEEXPULSO ABECCLESIA, ET DEEXCOMMUMCATO VEL Si quis depositus pro certis criminibus ausus fuc-
. - DAMNATO ABOFFICIO. rit attrectare ministerium sibi interdictum, ab eccle-
Canon Anlibchensh, ara 2. , , "
gia abjicialur
d
Quicunque ex clero deprehensus fuerit excom- Canpn AntiochenshjCera....
municalis communicare, iste prive.tur communione, w n Si quis deposilus de clero prsesumpserit gradum
Canon Aurelianensis,cera3 e. sjbi interdictum,tam;ipsum, quam ei communicaiir
de tes; qui ejus cpghoverunt sentenliam, ab Ecclesia
Si quis [ab] episcopo, vel Ecclesisevelde proprio abjici oportet. .....-.
jure crediderit aliquid repetendum, si nihil convicii Canon Arelalensh, cera 16. •
aut criminalionis objecerit, eum pro soia. conven- Qui pro delicto suo a communione separantur,
lionea comniunione [Ecclesise] non lioeat submor;D [placuit ut] in quibus locis fuerinl exclusi,,ih eisdetti
veri
[epdem loco] communionem consequaritur.
Mra 9 f. ; CAPUT xx: ''_:"'.
Si diaconus aut presbyler, pro reaiu suo se ab DKORDINE ECCLBSIASTICO ET.OFFICIO MISS^.
altaris communionesub pcenilentis professione subr Canon Epqunensh, ccra 27..'.""'
moverit; si [sic quoque] alii defuerint, et causa ,Ad celebranda divina oflicia ordinem quem nletro*
» Nihil amplius habere cod. Corbeiensemet Pilh., f Ejusdem conc, c. 12.
caeteravero ex unico Rhemensi descripta esse ariim- e Conc. Aurel. m, c. 20.
advertitv. cl. J. Sirraondus. L Cpnc. AreJ. v, c. 4,
t Hsec epistola desideratur. ""»Conc. Arelat. n, c. 49.
* Vide epistolam ad Himerium, n qua sensus, i C. 25 iriterp. Dioriys., aqua discrepai.haed
non ipsa verba deprehenduntur. Sed Stephanus pap. interp. ..
11,'in resp. ad variacorisulta Brit. monachortim, k Concil. Sardicensis c. 5 iuxia Gr.
cap. 10 •ex epist. Siricii refert, ut legituf in hac 1 Intefp. nec Dionys. nec Isid.
coll. - • . m C. 29 inlerp. Dionys,, a qua differl ista interp.
d Interpret. nec Dionys. nec" Isid, • ' n Interp. nec Dionys. nec Isid
• Coiic.Aurel. i, c. 6. » '"> c:
1019 CANONESSELECTI EX VET. CAN. COLLECT. 1020
a sit necessaria judieanda [indicenda],
politani tenent, pvovincialeseorum observare de-Ak.npn debeo, pax
bent. per quam conslet populum ad omnia quee in myste-
Ephtola Innocentii papce aa K Decenlium ephcopum riis agunlur atque in Ecclesja eelebrantur, precbuisse
Capuanum consensum, ac finita esse pacis concludentis signa-
Si instituta ecclesiastica, ut sunt a beatis apostolis culo deraonstrenlur. (Cap. 2.) De nominibus vero
tradita, integra vellent servare sacerdotes Domini, recilandis, anlequam pacem [preces] sacerdos atque
nulla diversitas, nulla varietas in ipsis ordinibus eorum oblaliones, quorum nomina recitanda sunt,
ac consecrationibus haberetur. Sed quod [dum] sua oralione commendet, quam superfluumsit, ipse
unusquisque, non quod traditum est, sed quod slbi per tuam prudenliam recognoscis : ut, cujus hostiam
visum fuerit,^hoc sestimat esse tenendum; inde di- necdum Dep offeras, ejus nomen anle insinues,'
versa in diversis locis [vel ecclesiis] teneri [aut cele- (Var.) cum illi incognitum nibil sit. Prius (Var.)
brari] videantur : (Var. edd.) hinc fit scandalum enim oblationes sttnt commendandee,ac tunc eorum
populis, qui dum nesciunt tradiliones antiquas hu- nomina quorum sunt, edicenda, ut inter sacra myste-
mana prsesumptionecorruptas, putant sibi auteccle- ria nominentur, non inter alia queeante proemitlimus,
sias non convenire, aut apostolos vel apostolicos ut ipsis mysleriis viam futuris precibus aperiamus.
viros conlraria sensisse [aut ab.apostolis vel aposto- IB (Cap. 3.) De consignandisvero infanlibus manifestum
licisviris contrarietatem inductam]. Quisergo [enim] est, non ab alio quam ab episcopo fieri licere. Nam
nesciat [aul non adverlat] id quod a principe aposlo- presbyteri, licet sint secundi [Deest secundi] sacer-
iorum Pelro tradilum est, et hoc nunc usque custo- dotes, ponlificatus tamen apicera non habent. Ho^
ditur, ab omnibus dehere servari, neo superduei aut autem pontificium solis debelur episcopis [Heecau-
inlroduci aliquid quod (Var.) ejus auctoritatem non tem pontificibussolis deberi], ut cansignent, vel
habeat, c prsesertim cum sit manifestum, per omneni paracletum Spirilum tradant. (Var.) Non solura con-
Italiam, Gallias,'Hispanias, Africam, atque Siciliam suetudo ecelesiastica hoc demonstrat, verum etiam
et insulas interjacenles, nullum instituisse ecclesias, illa lectio apostolorum quse asserit Pelrum et Joan-
nisi. eos quos venerabilis apostolus Petrus aut ejus nem esse directos, qui tantum [jam] baptizatis tra-i
successores constituerunt sacerdoles ? Aut legant, si dant Spiritum sanctum. Nam presbyteris, seu extra
in his provinciis alius d episcopusinveniturdocuisse? episcopum, seu prsesente episcopo, cum baplizant
Et (Var.) cum nunquam invenient, oporiet eos hoc \Edd. om. cum baplizant], chrismate ungere (Var.)
seqtii quod Ecclesia Roraana custodit, ex qua eos Kcet baptizatos, sed quoi ab episcopo fuerit conse-
principium accepisse non dubiuroest: ne dum pere- cratum: non tamen frontem ex eodem oleo signare,
*
griuis assertionibus student, caput instituiienum quod solis debetur episcopis, cum tradunt Spiritum
videantur amittere [ omittere ]. Ssepe dilectionem paracletum. Yerba vero dicere non possum, nemagis
tuam ad urbem venisse, ac nobiscum (Var.) ad ec- prodere providear, quam consolationi [ad consulla-
clesiam convenisse non dubium est, et quem morem tionem] respondere.
vel in consecrandis mysteriis, vel in cscteris agendis Canon Nicccnus,cera 19 B.
[arcanis] teneat, cognovisse.e Quod sufficerearbi- h Hi qui offerendi sacrificium potestatem habent,
trarer ad informationem ecclesise tusevel reforma- corpus Christi porrigant. Maneant diaconi in sua
tionera, nisi prsedecessores tui minus aliquid-aut mensura, et accipianl eucharistiam secundum ordi-
aliter tenuerint sacerdotes. Yel certe sunt aliqui, qui nem post presbyteros. Quod si quis non vult esse
aliter quam Romana Ecclesia observat, hsec obser- subjectus, cesset esse diaconus. Quod si non fuerit
vanda dicant. Quorum nos notiliam non haberemus, preesensepiscopus aut presbyter, tunc diaconi dent
nisi de aliquibus nos consulendos esse dixis'ses. eucharistiam iu populum,
Quibus idcirco respondemus, non quod le aliquid Canon Carthaginensh, ccra59 *
ignorare credamus; sed ut majori auctorilate vel eu-
tuos instituas, vel si qui a Romanis [RomanseEccle- " Ut diaconus, preesenteepiscopo[presbytero],
institutionibus aut aut in- charistiam [corporis Christi] popuio, (Var.) si ne-
gise] errant, commoneas,
dicare non difleras; ut scire valeamus qui sint qui cesse sit, jussus eroget.
aut novitates inducunl, aut alterius Ecclesise quam Mra 6 i.
Romanse existimant consiieludines(Var.) esse ser- Chrismalis consecratio [confeciio] et reconciliatio
vandas.f Pacem igitur asseris ante confectamysteria pcenitentium absque periculo mortis [Edd. om. abs.
quosdam populis imperare, vel sibi inter se [Deest per. m.], (Var.) vel consecratio virginum a presby-
se] sacerdotestradere: cum post omnia, quoeaperire teris non fiat.
Fere omnes cod. sic legunl: quidam vero com- iste ita depravatus legitur in ed. ut nullomodo intel-
provinciales.Yid.not. v. cl. J. Sirmondi. ligi1 possit.
h Al., Innocentius Decentioepiscopo... Eugubino. Hic incipit in ed. cap. 1.
c Queedainin edd. add. superflua. s In G. ISet-interpret. Dionys.; Ruf. 20; Isid. 14.
d Male in ed., alius apostolorum, cum non loqua- h Singularis interpret.
tur de apostolis, sed de iis quos successores aposto- 5 Statula Eccl. antiqua in cod. Barb. 18 ; conc.
lorum constituerunt sacerdotes. Cartb. iv, c. 58.
• Ab his usque ad illa verba: Quibusidcirco, locus i Conc.Carth. n, c. 3; in cod. Eccles, African.c,6.
1021 CANONES SELECTI EX VET. CAN. COLLECT. 10.22
a De reconciliationepceniienliumnon .fienda a pres- ,A ponantur, riisiclericos cujuscunque parcechisevicinos
byterh. -—Presbyteri et diaconi prseter episcopum esse contingat, qui sacris pignoribus [cineribus]
nihil prsetentent. Nam Domini populus ipsi commis- psallendi frequentia famulenlur. i Quod si illi defue-
sus esl, et pro animabus eorum ipse reddilurus est rint,non ante proprie [proprii] clerici [In edd.
rationem. deest clerici] ordinenlur, quam eis competens victus
Canon Carthaginensh, cera 2 b. et vestitus substantia deputetur.
Nemo in pfecibus vel Patrem pro Filio, vel Filium CAPUTXXII.
pro Patre nominet. Et cum altari assistunt [assisti- ALTARIA NONSACRANDA NISl LAPIDEA.
tur], semper ad Patrem dirigatur oralio. Canon Epaunensh, cera 25 [can. 26].
Mra 3 e. Altaria nisi lapidea chrismalis i unctione non sa-
Quieunque preces sibi aliunde (Var.) scribil, non crentur.
eis utalur, nisi prius eas eum slructioribus [instru- CAPUT XXIII.
fralribus cohtulerit. DE BAPTISMO.
clioribus] Canon Maticensis, cera3 k.
d Ganon Malicensh de oblatione populi o/ferenda,
cera 6 Relatione quorumdam comperimus quosdam[Edd.
(Qucedamadd. in edd.) DecernihMJS,ut omnibus' g bm. quosdam] Christianos non observare legitimum
dlebus Dominicis, [altaris] sacra oblatio ab omnibus baptisma, qui pene per singulos dies ac (Var.) nata-
viris et mulieribus offeralur tam panis quam vini: litia martyrum filios suos baptizant, ita ut vix duo
ut per has oblaliones[inimdlaliones], (Quccdamadd. vel tres reperianturin sancto Pascha,quiperaquam
in edd.) peccatorum fascibus careant, et cum Abel et Spiritum sanctum regeuerentur. Idcirco censui-
vel cseterisjustis [oflerentibus] mereantur esse con- mus ut ex hpe lenipore nullus permittatur talia per-
sortes. Omnesautem qui (Var.) definitionemnostram petrare, proeter illos quos infirmitas nimia, aut dies
per inobedientiam evacuare conlendunt, anathemale extremus compellit [Add., filiis suis baptismum per-
percellantur. cipere]. Ideoque prcesentibus adinonitionibus a suis
Mra 8 e. erroribus vel ignorantia revocali, omnes omnino a
(In edd. qua>damprcecedunt.) Reliquise sacrificio- die quadragesima cum infantibus suis ad eeclesiam
rum, quse post missas [post peractam missam]. in observare prsecipimus, ut impositionem roanuum
sacrario supersederint; quarta et sexta feria inno- certis diebus adepti, et sacri olei licpjore peruncli,
centibus [innocentes ab illo cujus interest ad eccle- legitimi diei feslivitate fruantur, et sacro baplismate
giam addueantur] indicatur jejuuium [et indicto eis regenerentur; quo possint, si vita comes fuerit, el
jejunip], e.tconspersas vino easdem reliquias omnes g honoribus sacerdolalibus fungi, et singularis celebra-
accipiaut. tione festivitatis [celebrationis solemnitate frui].
Canon Aurelianensis % cera 14 f. Canon Laodicensh, cera 45,
1 Quod non oportet quemquam ad baptisma posl
(In. edd. qucedam prceced.) Missarum celebritas
[celebratio] (Mullum var. edd.) in proecipuis festivi- duas quadragesimoe hebdomadas admitti
tatibus, hora lertia inchoetur ; quo facilius ipso of- Mrq 46.
ficio expedito, g horis competentibus alia oflicia per- mQuod oporteat eos qui ad baptisma veniunt, fidem
solvantur. discere, et quinta feria hebdomadaVmajoris episco-
Canon apostolorum,cera 5i-n. po aut presbylero memoriter reddere.
Qui non perseverant in oratione. nec sanclam Mrail.
comraunionem percipiunt, velut inquieludines Ec- P Oportet eos qui in iegritudine percipiunt bapti»
clesioecommoyentescommunione priventur. smum, fidem perdiscere, et scire cujus miineris par-
Ganon Agalhensis, cera 44. ticipes facti sunt.
Benedictionem super plebem in ecclesia dare, Canon Africanus, cera 25 °.
[furidere], aut pcenitenlemin ecclesia benedicere pres- Baptizandi nomen suum dent, et diu sub [Ed. otn.
bylero non licel [penitus non licebit] © sub] abstinentia vini et carnium, ac manus imposi-.
CAPUT XXI. tione crebro examinali percipiant baptismum.
DE REL10.UHS SANCTORUM ET 0RAT0RIIS. Mrat&v.
Canon Epaunensis, cera 26 [can. 25]. Neophyti aliquandiu,et [Edd. om. ei] alautioribus
Sanclorum reliquiae in oraloriis villaribus non epulis et spectaculis et conjugibus abslineant.
a Superioris canonis ratio, quse in ed. desideratur. i Lugdunensis, unguine, quomodo et apud Iyonem,
^Conc. Garlhaginensis m, c. 25. p. kin, cap. 50. Yide not. v. cl. J. Sirm.
c Jn ed. distinguilur a prsecedenti. Conc. Matiscon. n, c. 3.
d ConC.Matisconensis li, c. 4. 1 Paululum differt ab interp, Dionys.
e Ejusd. conc. c. 6. m Interpret. nec Dipnys. nec Isid.
I Aurel. III, c 14. « n Interp. nec Dionys. nec Isid.
8 Fusiusexpon. in edd. 0 Statuta Ecci. antiqua; in cod. Barb. c. 23;.
II Can. 9 in Grscco, c. 10 iriterp. Dionys., a qua conc. Carthag. iv, c. 84. , ,
paululum differt ista interp. P Stal. Eccl. arit.; in cdd.Barh. c. 24; cCafth.
1 De appendice ista, quoenon exstatrapud Bufch. iv, C. 86.
et Ivonem, Vid. nol. v. cl. J. Sirm.
1023 CANONESSELECTI EX VET. CAN. COLLfXT. 1024
Mra 41 ». >& necessitate cum vase aut cum raanibus aqua in no-
Mulier baptizare non prsesumat. mine sanctse Trinilatis baptizaveril, firmiter per-
Canon Aurasicorum, cera^,h. manebit, proeserlimcum necessitas hoc exposcatn.
Nulluni minislrorum, qui baptizandi recepit offi- Mra 16.
cium, sine chrismate usquam debere progredi, quia De presbyteroqui ignorat oralionem Dominicam.
inter nos placuit c semcl chrismari. De eo autem qui — ° Presbyler qui orationem Dorainicamnon tenet,
in baplismate necessilate faciente (Var.) sine chri- nec symbolum,neque psalmos, si episcopus fuit qu.i
smate fuerit, in confirmatione sacerdos eum com- -eumbenedixit, hic primum omniumdignilatem,quam
moneat d. illiciteproesumpsit, amiitat: et sub dislricla pceni-
Canon Neoccesariensh, cera 6. tentia orani tempore .vilsesueein monaslerio degat.
e Proegnantes,si necesse sit, oporlet baptizari. Ni- Infantes vero, quos in sancta Trinitale baptizavit,
hil autem in hoc sacramento commune est illi, qui baplizali permaneant.
editur : quia voluntas et liberum arbitrium in con- Mra 17.
fessione declaratur. P Qui vero ita baptizant, ut dicant: In nomiue
Canon aposlolorum,cera48 f. Palris mergo, in nomine Filii mergo, et Spirittis
BSi quis juxla praceptuin Domininon baptizaverit •** .1 sancti mergo. Hi qui ita sunt baptizati, etsi rustice,
in nomine Patris, et Filii, et Spirilus sancti, sed in lamen in nomine sancteeTrinitatis baptizati sunt
tribus sine inilio principiis, aut in tribus filiis, aut DEITERATO BAPTISMO.
in tribus paracletis, deponalur. Mra 24.
MraWK (Desideralur in edd.) Qui ad iteratum baptismum
t Si quis non trinam mersionem unius mysterii suscipiendum, vel metu coacti, vel errore decepti
celebrat, deponatur. sunt, et non se extra calholicoe fidei sacramentum
Canon Aurastcorum, cera 11 i. egisse cognoscunt, non socielatis noslrse, nisi per
Subito obtumescens [proutstatus ejus est] bapti- manus impositionem episcopi, communionem reci-
zari aut peenitentiamaccipere potest; si voluntatis piant, tempora vero episcopi conslituente judicio,
prseterilse testimonia (Var. et add. in edd.) justa prout conversorum animos viderit vel perspexerit
fuerint. esse devotos, habentes etiam seniles oelates,inluitus
Mra 12 [can. 13]. et periculorum segritudines.In quibus si quis ita gra-
Amentibus quoecunquepietalis sunt, conferanlur viter urgelur, ut de salute ejus desperetur, commu-
[conferenda]. _ nionis gratia subvenialur.
Jn ephtda sancti Siricii papce, cera 14. ' Canon' apostolorum, ceraiG.
k Presbyier qui in vino baptizat proxima neces- r Si quis eum qui recte bapiizalus est, sciens re-
silate, ut eeger non periclitetur, pro tali re nulla ei haptizaverit, deponatur.
culpa ascribatur. Si vero aqua aderat, el necessitas CAPUT XXV.
talis non i-rgebat, hic^communioneprivetur, et poe- DE CONFIRMATIONE : ET PRANDIA IN ECCLESIA NOH
nitentise subraittatur. Infans vero ille, si in sancta FIANT: ETQUOD DIEDOMINICO GENU NOKFLECTATUR.
Trinitale baptizaliis est, in eo baptismopermaneat'. Jn ephtola I Innocenlii papce.
Mra 15. TLiber [Verum et illa lectio] Acluum apostolorum
m Si infantem in periculo constitutum proxima asserit Petrum et Joannem esse difectos, qui lan-

n Stat, Eccl. ant.; in cod. Barb: c. 41; conc, clitantem infantem baptizavit, nulla ei exinde ascri-
Carth. IV,c. 100. bitur culpa. Infantes sic permaneanl in ipso bapti-
n V. cl. Fronto Ducseus: « In codice Tiliano hic smo. Nam si aqua adfuii proesens,ille presbyter ex-^
canon secundus esl: primus aulem qui sequilur. > communicetur, et pcenitentiee submittatur, quia
c V. cl. J. Sirm. : « semelchrhmari; vulgaii codi- contra canonum sententiaih agere preesumpsit. >
ces, el-Gratianus, aliiqtie collectores, semel in bapti- Recte ad marginem Conc. novseedit. notatur ista
smate chrhmari. Et vero certuin. est de baptismate D ] verba : Infantes sic permaneant in ipso baptismo,
agi. Sed cum hsecverba in antiquis exemplaribus esse glossema aut e margine in textum a librario te-
non sint, et glossema sapianl, religio fuit ea retine- mere intrusum, aut ex proximis canonibus per in-
re. >Ex quo patet ubique cum antiquis exemplaribus curiam.translatum. Quare hic locus emendari debet
consentire collectionem cod. Herovall. lectione accuratissima cod. Herovalliaui.
d Apiid Burch. et Ivon. : in confirmalione sacer- m Desid. in ed. ep. Siric.
dotis perficietur. " Eadem sic leguntur in eisdem responsis Sle-
« Interp. nec Dionys. nec Isid. phani II, cap. 12 : « Si licet per necessilalem cum
f. In Gr. 48. concha, aut cum manibus, infarili in infirmitate po-
s Can. 49 in interp. Dionys.; a qua discrepal. silo aquam super caput fundere, et sic baptizare. Hoc
n In Gr. 49. baptisma, si in nomine sanctee Triniialis peractum
1 Interpret. Dionys., a quo discrepat; fuerit, ftrmiter permanebit: proesertim cum neces-
i C. 12 conc. Aurasicani. sitas hocexposcal. >
k Desideratur in ed. ep. Siricii. 0 Desid. in ed; ep. Sir. Vid. Resp. Sieph. papse II,
1 Eadem paucis verbis mutalis citaiitur exepistola cap. 15.
Sificii adepiseopuniHimeriumTafraconensem aSie- .pDesider. in ed. ep. Siric. Resp. Sleph. papse U,
phano papallin suis advariacoiisultaBrit. mpnacho- cap. 14.
rum responsiscap. 11, hocmodo : « Si iii vino quis, <iInterp. non Dionys.
propterea quod aquara non inveriiebat,omnino peri- - r Cap. 5. Vide supra.
1023 CANONESSELECTI EX YET. CAN. COLLECT. 1026
tum [jam] baptizalis Spiritum darent. Nam presby- ,^ Canon Maticensis, w 2 '.
teris, seri extra episcopum, sive prsesente episcopo Pascha itaque nostrum, in quo suramiisSacerdos
cum [Edd. om. cum] baptizant, chrismate ungere ac Pontifex pro nostris delictis Immolatus est [Al.
licet, sed quod ab episeopo fuerit consecratum, non add. nullam habens obnoxietatem peccati], debe-
tamen frontem ex eodem [oleo] signare, quod solis mus oranes feslive [festivissime] colere, etseduloe
.debetur episcopis, cum tradunt Spiritum paracle- observalionis sinceritate in omnibus venerari: ut.in
tum. illis sanctissimis septein diebus, nullus servile opus
Canon Aurasicorum, tera 2 fl._ audeat facere; sed omnes [simul] coadunati, hym-
Cura chrismalis ipsius nonnisi una benedictio est, nis paschalibus indulgentes (Var.) perseveranler
non proejudicansquidquam, sed utb non necessaria noslrse prxsentise devolionem quotidianis sacrificiis
habeatur repetita chrismatio. oslentemus, laudantes creatorera ac regeneratorem
... . Canon Arelatensh, cera 26 c. noslrum vespere, mane et meridie.
Heereticum[Hoereticos]in mortis discrimine co»- Canon Malicensh, cera 1 i.
stiluium, si catholicus esse desiderat, et[si] episco- k Custodiie diem Dominicum,qui hos denuo pe-
-pus desit, a presbylero cum chrismatis benedictione " perit, et a peccatis omnibus liberavit. Nullus no-
consignariplacuit. strum [vestrum] litium fomitibus vacet, nullus cau-
Canon Epaunensh, cera 16. sarum actiones exerceat, nemo sibi talem necessita-
]Add. in edd.: presbyteros propler salutem aii- tem exhibeat, quse jugum cervicibtis juvencorum
mafum quam in ctinctis optamus.] Desperatis et imponere cogat. Estote omnes in hymnis et laudi*
decumbeatibus haereticis, si conversionem subi- bus Dei, animp, corporeque intenti
tam petant, a presbyiero [Var. edd.] Chrismate Canon Aurelianensis, cera 21 t.
permittimus subveniri. Quod omnes conversi, si sani Quia persuasum est [populis] die Dominico cum
sunt, ab episcoponoverint expetendum. caballis, et bubus, autvehiculis itinera agi non de-
d Pceniientibus aulem chrismalis unctio infundi bere: neque ullam rem ad victum prseparare, vel ad
non potest, quia genus est sacramenli. Nam quibus nitorem domus vel hominis pertineniem ullatenus
reliqua sacramenta negantur, quomodo hoc " " genus exercere, (quse res magis ad Judaicam quam ad
[unum]putatur posseet credi [concedi]? Christianam observantiam pertinet [pertinere pro-
CanonLaodicensh, cera28. batur]) id statuimus ut die Dominico, quod ante
De prandiis ecclesiarum. — e In ecclesia prandaa fieri licuit, liceat. De opere lamen rurali, id est ara-
fieri non debere. >' . r, ta m vinea, sectione, excussione, exarto, vel sepe
f Canon Niccenus, cera20. censuimus abstinendum; quo facilius ad ecclesiam
*In die Dominico, et in diebus Pentecostes, ut venientes, orationis gratioevacent. Qupd si inventus
omnia in universis loeis consonanter ohservenftsr, fuerit quis in operibus supra scriplis, quseinterdicta
placuit sanclo concilio stantes Dominovota persol- sunt, [se] exercere; qualiter emendari debeat non
vere. in Laici districlione, sed in sacerdotis castigalione
'
CAPUT XXVI. consistat.
»E PASCHA, ETDIEDOMINICO, ET RELIQUIS FESTIVITA- Canon Aurelianensh de missce exsvectatione,
TIBOS. cera 24 n. . • • .
Canon Arelatensh, cera 1.
Cum ad celebrandas missas [in Dei nomine] con-
(V.ar. edd.) Cerisuimus igitur Pascha Domini, venit
tolum orbem uno die observari. populus, non anle discedat quam -misssecom-
per pleanlur [missoe solemnitas compleatur]. Et ubi epi-
Canon Aureiianensis, cera22 K ° fuerit, beiiediotionera ac.cipiant sacerdotis.
Ut niilli civium (Var.) Pascha, Nalale Domini, scopus
vel Quinquagesimsesolemnitates in villa liceat cele- Mfa 28 P
-brare-j-Bisiqucai ihfirmilas probabitur tenuisse. n Episcopus si infirmitate npn fuerit impeditiis, ec-
» In vulgalisl, sed in codiceTiliano et omnibus 1 Concil.Aurel. ,III, c. 28.
.anliquis,
'b 2. . m Mult.var. Vid. not. v. cl. J. Sirmondi.
Isia lectio hujus canonis, de qua acris admo- . n Conc. Aurel. i, c. 26.
dum agitata fuit inler eruditos viros contentio, con- 0 Yir cl. J. Sirmondus :.« Librorum pmnlum
firmat veriorem esse sententiam v. cl. ac doctis: consensu expuncta est negatio, quoe.in yulgaiis erat,
simi J, Sirmondi, cujus vide notas poslhumas. . M raanetque nunc etiam apud Gratianum, Si ephcopus
c Conc. Arausic. I , c. 1; conc. Arelat. n, c. 26. non fueril, pro quo Burcliardus lib. m, cap. 29, et
d InnocentiiI ep. ad Recentium, cap. 8. Ivo part. III, cap. 34, legunt, Si ephcopusdefuerit.
e Interpr. nec Dionys. neclsid. Error inde nalus, quia sacerdotem hoc locodiversunl
f Hic canori omittitur a Rtifino, et desideratur esse putarunt ab episcopo, cum idem sit. > Quodvir
in cod. Eccl. Rom. Vide not. v. cl. Sirm. ad hunc doctissimus animadverlit, id quoque.mahifestissime
codicem. • * declaratur canone prorsus similiconcilii-Aurelianen-
8 Interp. nec Dionys. nec Isid. sis in, can. 29 : « De missis nullus laicorum antc
n Conc. Aurel. l, c. 25. discedat, quam Dominica dicatuf oratio; et si epi-
fi Conc. Matisconensisn , c. 3. scopusproesensfuerit, ejus-benedictio exspectetnr. i
Concil. Maliseohensis.n, c. 1. r Conc. Aurel. i, c. 31.
k Multa preecedunlin cari.
1027 CANONES SELECTl EX VET. CAN. COLLECT. 1028
clesioe cui proximus fuerit, die Dominico deesse non t i DEJEJUNIO FERI^:SEXT^;
(Var:) licebit. Jn decrelali Jnnocenlii papce, cera 3 i.
CandriAfricahus, cera 77». Sabbato jejunandum esse, ratio evidenlissima de^
Qui Dorainico die studiose jejunat, non credalur monstral. Nam (Add.el var. inedd.) si resurrectionem
catholicusi - Domini noslri Jesu Ghristi, per. singulos circulos
JEra 78 K hebdomadarum, ipsius diei imagine frequentamus,
Paschae solemnitas uno die et lempore cele- et sexta feria jejunatur [jejunamus] propter passip*
branda. nem Domini, sabbatum praelermittere non debemus,
CAPUT XXVII. quod inter trislitiam et lsetitiara illius temporis vi-
DE JEJUNIOQUADRA-GESIMJS VELLETANiA. detur inclusum. Nam utique conslat, biduo isto vel
Canon Aurelianensis , cera 21 c. apostolos, (Deesi) vel majores in mcerore fuisse :
etin tantum eo,sjejunasse, ut nec sacramenta
[Edd. add.: Id a sacerdotibus omnibtis decretum (Var.)
celebrarent.
est.']vAntePaschse solemnitatem non quinquagesima, penitus
sed quadragesiraa teneatur. CAPUT XXIX.
DEHOCQUOD OFFERTUR ADALTARE, VELQUOD OFFER-
Cqnon Agalhensh, rnra 12. TURADDOMUM SACERDOTIS : VELDEOBLATIONE.
diebus ;fj
Placuit ut omnes ecclesise filii, excepiis k Canon Malicensh, cera4.
- in
Dominieis, Quadragesima, [etiam die sabbato] (Multa prceced.in edd.) OmnibusDominicisdiebus
sacerdotali ordinalione et districlioriis commina- pblatio (Var.) tam panis quam vini ab omnibus viris
<tiohe jejunent. ac mulieribus in Ecclesia offeratur. Qui vero per
Canon Mdlicensh, ccra9. inobedientiamhoccontempsit anathema sit[evacuare
De canone legeudo a missa sancti Marlini, usque cpntendunt... sint].
ad Natale Domini d. El a missa sancti Marlini, usque Canon Gangensh de oblatipnibus diebus Dominich',
ad Natale Domini feria n el iv et vi sabbali (Var. ccra 8 r.
edd. hic et infra) jejuneht: et sacrificia quadragesi- m Si quis oblaiiones, fruclus vel primilias eccle-
rriali debeant prdine eelebrari. In quibus diebus ca^ sisedebiias voluerit extra ecclesiam accipere vel dare
nones legeridos [speciali definilione] sanximus pro sihe coriscientia episcopi, ahathema sit.
ignoranlia populi corrigenda. Canon Hipponiensis,ccrac)SD.
Canon Aurelianensh^ cera24 e. Nep amplius de primiiivis in altare [sacrificiis] of-
[Rogationes, id est] Letanias ante Ascensionem feratur, quam de uvis et frumenlis. (Mult, var. in
Domini, ab omnibus.ecclesiis placuit celebfari, ila. d edd.) Alia omnia ad domura sacerdotis deferanlur
iit praemissum triduanum jejunium in Dominicoe ad benedicendum.
ascehsionis die [festivitate] solvatur. Per quod tri- CAPUT XXX.
duum servi vel ancillse ab omni servitio laxentur, DECOMMUNIONE, ETUTPOPULUS MISSAS PERSPECTET.
quo magis plebs universa conveniat, et quadragesi- Canqn Antiochensh, cera 2.
malibus cibis ulantur [quo triduo omiies absliueant]. 0 Omnes qui ingrediuritur ecclesiam, nec commu-
Mra 25 f. nicant in oratione cum populo, sed pro qtiadam in-
Clerici vero qui ad hoc opus sanctum venire com- temperantia sese a perceptione sanctoe communio-
tempserinl, vel adesse: ecclesiasticam (Add. et var.) nis avertunt: tandiu de ccclesia removeantur quan-
suscipiarit disciplinam. - diu per confessionem ac pcenitentiam indulgentiam
8 Canoh-Lugdunensh, cera 6. consequanlur.
In prhria hebdomada novi mensis, hoc est ante Canon Agathensh, cera 14 [can. 18].
diein Dominicunr, qui primus in ipso mense iliuxerit, De communionescecularium.—Sseculares vero, qui
litanioe, sicut ante AscensionemDomini, [sancti Pa- Nalale Domini, Pascha, Pentecostem non coramuni-
tres fieri decreverunt, deinceps] ab omnibus Eccle- caverint, inler calholicos non habeantur [catholici
siis [seu parochiis] celebrentur. D non credanlur].
t Canqn Gangensis, cera19. Canon Mattcensis, cera6 P.
t Si quis eorum, qui continenlisestudere possunt, Nullus presbyler confertus cibo, aut crapulatus
absque necessilate corporea tradita in comroune je- vino, sacrificia contrectare, aut missas facere [prf-
junia, et ab omni Ecclesia custodita superbiendo dis- vatis festisquediebus concelebrare] prsesumat.(Var. et
solvil, anathema sil. add.inedd.) Quod si prsesumpserit, amittalhonorem.
-«.Gbnc. Carthag. iv, c. 64; sea potius juxta Sta- 1 Interp. nec Dionys. nee Isid.
tula Eccl. antiqua in cod. Barb. c. 77. ) Ep. Inn. I, ad Decentium, cap. 4.
b Conc. Carthag. IV, c. 64; sed potius juxta Sla- k Coric. Malisconensisi, c. 4.
tata Eccl, antiqua ip cod. Barb. c. 78. • 1 Conc. Gangrensis c. 7.
,.c Concil. Aurel. i,-c. 24. m Interp. n£c Dionys. nec Isid.
: d Edd. om. De canone,.... JDqmini. n Conc. ni Carth. c. 24, in integro cod. Eccl.
. «Conc. Aurel. i, c. 27. . ... Afr. c.37. .
,f Conc. Aurel. l, c, 28. 0 Inlerp. nec Dionys. nec Isird.
B Conc.'Lugd. anno Chfisti 567 celebratum. p Concil. Matisconen.n.
n Coric. Gangrens.
1029 CANONES SELECTI EX VET. CAN. COLLECT. 1030
Canon Laodicensis, cera 13 a. A rari; quandiu aut redire possit, aut injuria ejus
k Solis autem minislerio deditis, ad altare ingredi, remedium acceperit, etiam larga benevolenlia et hu-
et ibidem communicarelicebit. manitas exhibenda est ei.
Mra 44. Cahon Malicensh, ceraU m.
c Mulieresad altare ihgredi non oportet. (Multaprceced.in edd.) Hospitalitate (Var.) recon-
Mra 57 d. ciliari si quis nostium non admonuerit, aut exemplo
Non oporlet in domibus oblationes a sacerdotibus [exemplum]exhortationis suee,aut ipse se prius ope-
consecrari. rari rion [opere non] comprobaverit, indignationem
Canoh Niccenus,cera 14 e. procul dubio incurrit Domini majestatis. Prsedicetur
Generaliter autem cuilibet in exitu posito poscenti hoc juxta (Var.) possibilitatem nosiroe mediocritalis
communionemtribui ab episcopo probahiliter ex ob- in auribus omnium Cbrislianorura.
latione decebit, CAPUT XXXIII.
CAPUT XXXI. Canon Maticensh, ccra12 n.
DEPRdiDICATlONE. (Multa prccced. in edd.) Decernimus ut mos anti*
Canon Arelatensis, ccra2 f. quus a fidelibus reparetur, et decimas ecclesiasticis
Hoc etiam pro aedificatione omnium ecclesiarum, B famulantibuscseremoniispopulus omnis inferat. Quas
ei. prourilitate totiris populi placuit, ut non solum in sacerdotes, aut in pauperum usum, aut in captivo-
civitatibus, sed etiam in oranibus parcecbiis verbum rum redemptionemprorogantes, suis orationibus po-
faciendi daremus presbyteris potestatem : ita ut si pulo pacem ac salutem impetrent. Si quis autem
presbyter pro infirmitate non potuerit proedicare, contumax nostris statulis saluberrimis fuerit, a ihem-
sanctorum Patrum homilioea diacono reciientur. Si bris Ecclesise [Edd. add. omni tempore] separetur.
enim digni sunt diaconi, quod Christus in Evangelio 0 CAPDT XXXIV.
lociitus est, legere; quare indigni videantur sancto- DEVIDUIS,PUPILLIS ET PAUPERIBUS , 1NF1RMIS ET
CARCERARIIS, ET DELEPKOSIS.
fum expositionespublice recitare?
Canon Africanus, cera 50 &. Pauperes et senes ecclesioeplus cseleris honoran-
dos. p Vidueequae corpore debiles sunt, suroplu ec-
Sacerdote in ecclesia verbum faciente, qui egres-
clesioe,cujus viduae sunt, sustententur.
sus de auditorio fuerit, excommunicetur. Mra 58 i.
Mra 53 K Ad reatum episcopi vel presbyteri pertinet, qui
Qui die solemni preetermisso ecclesiaeconvenlu ad
parcechiseprseest, si suslenlanda; vitoe causa adole-
spectacula vadit, excommunicetur. _ Q scentiores vidusevel sanclimonialesclericorum fami-
Mra 54 i. liaritatibus subjiciantur.
Mulief, quamvis docta et sancta, viros in conventu Mra 19 r .
docere non proesumat Eorum qui pauperes opprimunl, dona a sacerdotU
Mra 38 ). bus refutanda.
Laicus, proesentibusclericis, nisi ipsis jubentibus,' Canon Maticensh, cera7 s.
docere non proesumat. Decernimus ut judices non prius viduas et pupil-
CAPUT XXXII. los conveniant, nisi [quaro] episcopo nuiitiaverint cu-
DEHOSPITALITATE. jus sub velamine degunt. Quod si episcopus pfeesens
CanonAfricanus, cera 56 k. non fuerit, archidiacohovel presbytero cuidam [Edd.
Episcopivel presbyteri, si causa visitandx ecclesioe om. cuidam] denuntietur, ut parilef [sedentes] cau-
alterius episcopi(Var.) veniant, in gradu suo susci- sas eorum comrauni deliberatione terminent [causis
piantur: et tam ad verbum faciendum quara ad obla- eorum terminos figant] ita jusie ac recte, ut deinceps
tionem consecrandam invitentnr. de talibus antedictoepersonse non quassenlur *. Quod
Canon Nicccnus,cera 20 l. si is qui judex est, aut impetitor eis injuriam ges-
Si aliquis vim perpessus est, et inique expulsus, et' D serit, aut definitionem lanti concilii trahsgressus
venerit ad aliam civilatem, non prohibeatur immo- fuerit, a communione suspendatur.

» Conc. Laodiceni c. 19. 1 Conc. Sard. c. 17; in Gr., c. 21 in interp. Dio-


b Paululumdiffertab interp. Dionys. nys. etlsid., a quibus differt hoecinterp.
c Interpret. nec Dionys. nec Isid. m Conc.Matiscon. ii, c. 11.
d C. 58. Interpret. nec Dionys. nec Isid. n Ejusdem conc. c. 5.
e Idem num. in interpret. Buf., a qua discrepat hoc 0 Slatuta Eccl. antiqua; in cpd. Barb. c. 32; conc.
loeb sicut et a Dionys. et Isid. Carlh. iv, c. 85.
.f Vide aliquid hujus canonis antiqui jn concilio P In cod. Barb. c. 56; conc. Carlh. iv, c. 101*
Arelatensi vi, c. 10. i Stat. Eccl. ant. c. 68; conc. iv Carth., 102.
g In cod. Barb. Statut. Eccles. anliq., c. 51; con- r ln cod. Barb. 69; conc. iv Carth.,«. 94.
cil. Carthag. iv, c. 24. <= s Conc. Maiiscon. n, c. 12.
n Stat. Ecd. antiq., c. 55; conc. Carthag.rv, c. 88. ' V. cl. J. Sirmondus : « Divion., non quassentur;
1 Stat. Ecd. ant., c. 57 ; conc. Carthag. IV,c. 99. Andegav., non causentur, > Ex quo liquel collectio-
i Stat. Eed. ant., c. 58 ; conc. iv Carth., c. 98. nem vidit J. Sirmondus, aliam
k Stat. Ecd; ant.; in cod. Barb. 56; conc. Carlh. esse Andegavensemquam
a nostra, de qua J. Morinus locuius est.Vid. rio-
IV, c. 35. Siram proefationem. ;) f. .
1031 CANONESSELECTI EX VET. CAN. COLLEGT; 1032
Canon Aurelianensh, cera 12 «. A ritate [dignijatis sueeauctoritatemj fideiet vitee me-
Episcopi (Var.) pauperibus vel infirmis, qui debi- ritis quoerat.
Iitate faciente non possunt»suis manibus laborare, Mra 15 i,
victum et vestitum, inquanlum possibilitas est [ha- Ufepiscopus rebus Ecclesiee,tanquam comirienda-
buerit], largiantuf. tis, non tanquam propriis utatur.
Canon Lugdunensh, cera6 b. CAPUT XXXVI.
Placuit [eliam universo concilio] ut uniuseujusque DEREBUS QUAS SACERDOS SUISCLERICIS. DEDIT.
ciyitatis leprosis, qui inlra lerrilorium civitatis ipsius Canon Liigdunensis,cera5 i.
sunt [nascunlur aut videntur consistere], ab episcopp (Quced.in edd. prceced.)Res. vel quascunque mu-
Ecclesise ipsius alimenta et veslitus (Var.) sufficien- nificentias, quas clericis autservientibus suajEcclesiee
ter administrentur;. ut illis per alias civitates va- [sive de rebus Ecclesisein usum, aut de propriis in
gandi licentia denegetur. (Seq. desid. in edd.) Ut proprietatem] (Var.) sacerdos dederit, subsequentes
episcopus gubernet nationem viduarum, et pupillo- pontifices non auferant [nullatenus auferre preesu-
tum, ac peregrinorum non per seipsum, sed per ar- mant]. Si quid tamen culpseexsliterit, pro qualitate
chidiaconemvel per archipresbyterum agat.. personarum, vel regula canonum proecedenlium,in
Canon Aurelianensis, cera17.c. B persona habeatur, non in facultale districtio.
Hi qui [pro quibuscunqueculpis] in carceribus de- CAPUT XXXYli.
putantur, ab archidiacono seu prseposito ecclesiee DEREBUS QU.-EECCLESIIS DANTUR.
k Canon Aurelianensh, cera5.
singulis diebus Dominicis requirantur, ut necessitas
vinctorum secundum prseceptum divinum misericor- Si quseoblationesin quibuslibetrebus atque corpo-
diter sublevetur; atque a pDntificed instituta fideli ribus collatoefuerint, basilicis in civitatibus conslitu-
et diligenti persona, quoenecessaria sunt provideat: tis, ad potestatem episcopi redigantur : el inejus sit
ut compelens yictus de domo ecclesisetribuatur. arbitrio quod ad reparationem ecclesioeaut otser-
Mra 20 e. vantium ibi substantiam deputatur. De facuitatibus
Hoc (Add. et var. in edd.) per Pmriia provideatiir, vero parochiarum vel basilicarura in pagis [civita-
Ut non his desit misericordia [misericordise cura], tum] constitulis, (Deest)per omnia singulorum loco-
quos per durara infirmilatemintolerabilisConstringit rum consuetudo servelur.
inopia. Canon Agalhensh, cera6.
CAPUT XXXV. Pentifices vero [quibus in summo sacerdotiocon-
D.UALITER RESECCLESI.C EPISCOPUS DISPENSET VELRE- stitutis], cum ab extraneis duntaxat aliquid, aut cum
GAT: ET DEHISQtT^E lN ALtARIDANTUR '. ET BEG ecclesia, aut sequestratini, aut dimittitur, aut dona«
BASILICIS PERPAROECDIAS tur (quia hoc ille qui ddnat, pro redemptione animoe
Canon Aurelianensh, cera10 f. n6n pro cOminodosacefdotis offert [probatiir offer-
De his quoein altario [oblalione fidelium] confe- re]), non quasi suiim proprium, sed quasi dimissunl
runtur medietatem sibi episcopusvindicet, et medie- ecclesiseiiiler facultates ecclesisecomputabunt. Quia
latem (Var.) cierus accipiat secundum gradum unius- justum est ut sicut sacerdotes habent quod ecclesioe
cujitsquedispensandam, prsediis de omni commodi- donalum [dimissum] est, ita et ecclesia habeat quod
late in episcoporumpoteslate durantibus. relinquitur sacerdoti.
' Canon Epauncnsis, cera 14.
Mra 11 s.
De liis qusein parochiis, in terris, vineis, manci- Quisquis Clericus aliquid demunificentiaece4e5i£e
piis, atque peculiis (Var.) qusecunquefideles obtule- cui servierat adeptus, et ad summum sacerdolium
rint, anliquorum canonum statuta serventur, ut alterius civitatis [est aul] fuerit ordinatus, quod dono
Omhisiin episcopipotestate consislant. De his tamen accepit, reddat: quod usuvel proprieiale secundura
habuisse [emisse] pos>
qusein altario accesserint, tertia fideliter [episcopis] instrumenti seriem probatur
deferatur. _. sideat.
D CAPUT XXXYIIl.
Mra 14.
Omnes basilicse quoe per diversa constructse sunt. DEREEUS ECCLESI^S ABSTRACTIS ET CONTRADICflS.
loca [vel quotidie construuntur, placuit, secundum Canon Africanus, cera50 l.
priofura canohura regulam] in ejus episcppi, in cujus Irrita erit episcopi vel donatio, vel venditio, vel
territorio sitse sunt, potestate consistant. commutatip ecclesiasticeerei absque conventu [cfjii-
Canon Africanus, cera4 K niventia] et subscriptione clericorum.
Ut episcopus vilem supellectilem, et mensam, ac Mra 86 m. .
victuni pauperem habeat, et dignitatem suam aucto- Qui ohlationes defunctorum negant ecclesiis, aut
a Conc.Aurel. i, c. 16. b In cod. Barb., c 4,; con^il. Carthag., rv, c. lS.
n Conc. Lugdun. III. • . i Incod. Barb., 15; conc. Carlhag. iv, c. 31. '„
c Conc. Aurel. v, c. 20. • i Concil. Lugdunensis ih
d Var.- in cod. Lugdunensi. Yid. not. v. cl. J.Sirm. k Conc. Aurel. m.
e Ejusd. conc. c. 21, •''. 1 In cod. Barb., c 50; conc. Carlhag., c. 32;,
f Coric.Aurel. i,c. 14. mIn cod. Barb., c. 86; conc rv Carlhag., c. 95*
* Ejusd. conc, c 15.
,033 CANONESSELECTl EX VET. CAN. COLLECT. 1034'
jum difficultatereddunt, lanquam egentiuin necato- i k Canon Epamensis, cera 7 [Can. 8].
.es excommunicentur. Presbyterdunidioecesim tenet, de his quse eriie-
Canon Aurelianensh, cera 26 «. fit, aut ecclesioenomine scripturam faciat, aut ab
Abbatibus,presbyteris cseterisqueminislris, de re- ejus quam tenet [lenuit] ecclesia; ordinalione di-
ous ecclesiasticis vel sacro ministerio b deputatis, scedat. '"
vel alienarevel obligareabsquesubscriptiorieepiscopi Mra 17.
sui non liceat. Quodquicunqueprsesumpserit,degra- Si eplscopuspcf teslaraenluiri de rebus ecclesioe
detur communipne concessa , et quod temere afie- [conditotestamentoaliquid de ecclesiaslicijurispro-
oatum [preesumptum]est, ordinatione episcopi revo- prietale] delegaverit, aliter non valebit, nisi tantuui
cetur. [vel] de juris proprii facultate suppleverit.
. ^ral3c. Mra 18.
Rebus ecclesisequibuscunque modis alienatis di- Clerici qui etiam sine precatoriis quibuslibet,diu-
spendio ecclesiee[instrumenlis inutiliter in dispen- turnilate [qualibet diuturnitate temporis] res de ,ec-
dium eeclesiaeobligata nosciintur], si intra tricenna- clesioe remuneratione possederint [cum auctoritate
ria tempora repetitiosuppetil[quseacta sunt], suffra- dominigloriosissimiprincipis,nostri],in jus proprie-.
gante justitia per publicum[aut electorum]judicium ]' tarium prsescriptione temporis non vocentur, dum-.
revoeentur. Quodsi is, quires (Var.) Eeclesisetenet, modopateat res ecclesieefuisse.
adfflonitusjudicium declinaverit, quousque ad dis- Ganon Agathensh, cera 4. -
cussionem veniat, aut res ecclesisereslituat, com- Nullus [clerici etiam, vel sseculares qui] oblalio-
munione privetur. nes parenlum, aut donatas, aut testamenlis relictas,
: Mra 25d. aut quod.ipse donavit[retinere perstilerinl], auferat
Si quis res ecclesise debitas, Srelproprias [sacer- [ecclesiis vel monasteriis crediderint aufereudum].
dotishorrendsecupiditatisinslinclu] occupaverit, vel Qui fecerint (Add. et var.) quoadusque ea reddant,
retinuerit (Mulla add. et var. in edd. passim) aut per ab ecclesia excludantur.
hociajudicium eleclorum veriife distulerit, usquead • Mra c. 32. [Gan. 5'5].
reslitutas ipsas res communione priveluf. Similitef
ille [similisetiamhis... relinuerint...prsesumpserint] Episcopus qui filios aul nepotes non habet (V«r.),
non alium quam ecclesiam relinquat hseredem.Qupd
qui oblationesdefunctorumjuste [legaliter] dimissas de ecclesia absque ipsius causa distraxit [si quid
retinueril vel assignare proesumpserit. Simili etiam
de ecclesianon in ecclesisecausa aut necessitateprse-
sententisesubjacebit ille qui hocquod [pro devolione
-. sumpsit], irritum habeatur. Qui yero ttlios habet, ct
sua] ecclesise dedit, revocare proesumpserit. J
de bonis qusereliqiiit, ab hseredibusejus indemnitiC
Canon Lugdunensh, cera e 2.
tes ecclesise consolentur [indemnitatfous ec^liesiaa
. Id convenit inviolabiliter observari, ut testamenta
consulalur], ^«rf '':
clerici seu iriferiorisordi-
quoe [episcopi, presbyteri, Canon apostolorum, cera e 38. \ " !
nis clefici] propria voluntate confecerint, vel dona^
liones, aut quoecunqueinslrumenta , omni [propria Omniumiiegotiorum ecclesiasticorumjuraXepisco-
volunlate confeceririt,et alia quceadd.] possibilitale pus habeal, et eavelul Deo coritemplaritedispenset:
[stabilitate] subsistant. Id prsecipuestatuenles, ut si nec liceat aliquid ex his preesumere, aut parentibus
quorumcunque[religiosorura]voluntas, aut necessi- propriis condonare»Quodsinauperes sunt, tanquam
tate, aut simplicitale, a legum soeculariumordine pauperibus subministret-,ne parentum occasione •
ec-
discrepaverit [visafuitdiscrepare], voluntas tamen clesise deprsedentur. b
defunclorumdebeat inconcussamanere. (Quced.add. In ephtola Symmachipapce. .
in edd.) De quibus rebus si quisaliquid alienare proe- Possessionesecclesioe[quas unusquisque ecclesiae
sumpserit, usque ad restitutionem [usque ad emen- proprio dedit aut reliqiiit arbitrio] episcopi (Var.)
dationis suse, vel restitutionis tempus] rei oblatoe alienare quibuslibet titulisaut contractibus non proe-
a consorlio eodesiastico et pmnium Chrislianorum 1?sumant[velsubquocunque argumento non patimur]:
[convivio]habeatur extransus [alienus]. nisi forsitan cleficis (Var.)>qriorum meritis aut mo-
CanonAurelianensi$> cera f 19. nasterii,-religionis intuitu, aul in peregrinos he-
cessitas largiri suaserit. Sic tamen lioecipsa non per-
Qui pro devotionesua [oblationisstudio] in campis, sed donec vixerint, leneant.
vel vineis aliquid, etiara sine scriplo [absque sciri- petuo,
GanoiiAncyritanui,cera16.
ptura] probalur dedisse[contulisse]; si ipsemet(Add.
et var.) vel quilibet ea alienaverit, quoadusqueta- 1Si reSecclesisepreshyter vendiderit, rescisso con-
lia pcrvasa [Edit. ult. male , pefversa] restiluerit, tractu ad jus ecclesiasticum revocentur. In judicio
communioneprivelur. aulem episcopi er.it, si pretiuro debeat recipere em-
n Conc. Anrel. m, c. 25. f Coric Aurei. iv.
b Deest. Vid. not. v. cl. J. Sirm. g Can. 39 interp. Dionys. a qua paululum differt.
c Ejusd. conc c 12. h Ad Coesariumepisc. A-relatensemcap. 1.'
d Ejusd. conc. c, 22. '
«. » Inlerp. nec Dionys. nec Isid.
* Conc. Lugd. n, c. 11.
PATROL.XCIX, 33
1035 CANONES SELECTI EX YET. CAN. COLLECT. 1036
ptor; quia soepe contingit distraclarum redditus \ Canon Carthaginensis, cera5-'.
ampliore summa pro acpepto prelio reddidisse. Clerici qui aliquidcomparant nominesuo, tanquam
Canon Agathensh , cera 6. rerum Dominicarum invasores teneantur [invasionis
Quidquid per fideicommissum dimittitur ecclesioe crimine teneantur obnoxii], nisi in ecclesia sua ea-
[aut sacerdotis nomine aul ecclesise] aut custodi, dem intulerint [Admoniti ecclesise eadem ipsa con-
inler facullates ecclesieenon computabilur [ecclesia tulerint]. Si autem [ipsis proprie aliquid liberalilate
compulare aut retinere non poterit]. alicujus, vel successione cognationis] ex propria suc-
Mra 7. cessione eis aliquid obvenerit, faciant exihde quod
Casellas vero, vel mancipia [mancipiola eeclesiae], eorum proposito cpngruit. Quod si a suo proposito
exorbitaverint, honore ecclesiaslico in-
(Mult. add. el Yar. el in ceeteris quse sequuntur) [retrorsum]
aut vasa ministerii ecclesisenullo modo possunt alie- digni, tanquam reprobi judicenlur.
nare. Quod si necessitas compellit certa pro utili- CAPUT XXXIX.
tate ecclesise, ut aliquid distrahatur, apud duos vel »E CAUSANTIBUS ET JUDICIBUS.
tres provinciales episcopos causa necessitatis com- Canoji Africanus, wra 3 f.
pTobetur, ut ab ipsis venditio roboretur; aliter, non
valebit.. fj Ut episcopus nullius causam audiat absque pree-
senlia clericorum suorum, quia irrita erit senteniia
Canon Aurelianensh, cera 15 a.
nisi clericorum praesentia confirmelur.
Si clericus ant laicus sub potenlum palrocinio episcopi, Mra 10 e
[nomine] res ecclesiee[ad jus ecclesise perlinenles] Ut episcopus accusatores fratrura exconMriunicet.
contempto pontifice petierit vel possederh.{petere Et si emendaverint
seu possidere preesurnpserit], [primum] admoneatur vitium, recipiantur ad commu-
nionem, et non ad clerum.
queeabsttilit civiliter reformafe. (Qucedam.add.) Si Mta 50 n
contempsefit (Var.) a liminibus ecclesiseCoercealur, Catholicus qui causam suam [sive justam sive in>
donec ea cum satisfactione reslituat.
In ephtola Siricii papce, ccra 2. justam] ad judicium alterius fidei judicis provocat,
» Si per simplicem episcopum res ecdesice amrs- excommunicetur.
Mra&%K
sae fuerint, successori ejus suggeretrdi aditus non
el senlentiam canonum ecclesiee prse- Quserendumin judido, cujusnam sit salionis, cd-
negetur; juxla fidei is quiaccusat, et qui accusatur. Falsus ac-
ludicium nullo tempore fiat, quia una est tolo orbe jus
cusator extra Ecclesiam fiat, donec pcenitendo se
diffusa.
G emehdet.
CanonMilituensis, cera 15. Mra 52 i.
c Si quis munuscula cujuscunque qualibet scri- Caveanl judices ecclesise, ne absenle eo cujus
piura collata ecclesise,fraudaverit, invaserit, reti- causa ventilatur, sententiam proferant; quia irrita
nuerit, subrepserit, et a sacerdote commonitus sta- erit, irao et causam in synodo profecto dabult.
tim collata non reddiderit, cummunione pellatur. Mra 55 k.
Canon Agathensis, wrd 26. Episcopus (Var.) dissidentes homines, ad pacera
Si clericus [quis de clericis] documenta, quibus magis quam ad judicium cohortetur.
ecclesiam possederit [ecclesiae-possessio firmatufj, Canon Chaicedonensh,m-a 4 [Can. 9].
1 Non oportet clericos habentes invicera adver-
(Var.) supprcsserit, negaverit, autadversariis tradi-
derit, quidquid per abstinentiam [absentiam] docu- sum se negolia relinquere proprium episcopum, et
mentorum daninum ecclesise illatum fueritj de pro- ad ssecularia judicia convolare : sed magis apud sy-
priis facultatibus reddat, et communione privelur. noduin judicentur.
Is etiam, qui in damno ecclesiseinstrumenta sollici- DECLERICIS QUIAD SJECULARE JUDICIUM CONVOLANT.'
taverit [impie sollicitalis traditofibus], vel suscepe- Canon Agathensis,cera 51 [Can. 52]
rit, pari sententia feriatur. - Clericus ne quemquam pressumatapud ssecularem
Canon Auretiantmsh, <Era55 d. judicem, episcopo non pefmittcnte, pulsare: si pul-
Quisquis agellum ecclesisea sacerdote ceperit pos- satus fiierit, respondeat, non proponat : nec audeat
sidendum [in die vitaesusepro quacunque miserieor- crirainale negotium ad sseculare judiciumperferre
dia a sacerdote, cui potestas est], quodcunque ibi- [in judicio sseculariproponere], Si quis. seeeularium
dera profecerit, alienandi nullam habeat polestatera : per calumniam ecclesiam aut clericum fatigayerit
uec [sibi] parentes ipsius aiiquid exinde rex ea re [fatigare tenlaverit, et yictns fuerit], ab. ecclesise
aestiment vindicandum. liminibus, et a commuhione [calholicorum] arcealur
* Conc. Aurel. iv,c.2o. -. : * In cod. Barb. c. 17 ; coi:c. iv Carth. c. 55.:
b Desideratur in ed. bTn cod. Barb. c 50 ; conc. iv Carth. c 87.
c Vide concilium Arvevnenense, c 14. i In cod. Barb. c. 55; conc iv Carih. c. 96.
d Conc. Aurel. iv, c 24. i In cod. Barb. c 55; conc iv Carlh. c 51.
« Conc ni Carthag. c. 49. k In cod. Barb. c. 54 ; Conc iv Carth. c. 26.
f Stat. Eccl. antia. in cod. Barb. c. 14; conc..Tv 1 interp. nec Dionys. nec Isid.
Carth. c. 22.
iftrt r.ANONT.SRFJ.KCTIEX VET. CAN. COLLECT. 1038
usque ad dlgnam pcenitentiam [nisi digne pceni-.A ipsi dirimaut qusestiories, el firmuro probctur judi-
luerit]. cium.
Vanon Aurelianensts, cera35 °. Mra 14 [Can, 15].
Clericus [cujuslibet gradus] sine pontificissui per- 1 Qui ab omnibus episcopls comprovincialibus
missu, nullum ad seeculare judicium procsumat at- consonam recepit sententiam, ab aliisiilterius judi«-
trahere : neque laico [inconsulto sacerdote] liceat cari non poteril, nisi episcopum Romanae Ecclesiae.
clericum in ssecularejudicium exhibere. appeilaverit, ut renovelur examen.
Canon Maiicensh, cera 10 b. Canon Carlhaginenshj ccra 2 m
Et -neclericus inscio episcopo de ecclesia abstra- Quisquis episcoporum accusatur, ad primatem
batur, aut injuriam aliquain patialur : sed si quis pxovincise ipsius causaro deferat accusator, nec a.
adversus clericos aliquid habuerit, in notiliam epi- communionesuspendatur, cui crimen intenditur, nisi
scopi producat, et ipse justitia prseeunte discutiat ad causam dicendam.felectorum judicium die s!a-
causas. tuta] primalis litteris convocatus minime occurrerit,
Mra 22 c, hoc esl inter [infra] spaliura mensis ex die qua eum
Neque (Var.) judex clericum absque causa crimi- litteras accepisse consliteril. Quod si [aliquas] veras
nali, hoc est, homicidio; furto aut maleficio, ad judi^ B causas necessilatis probaverit (Add.et var.), pro
cium pertrahat, Quod si fecefit, quandiu episcopo _ quibus non occurrerit, inlra alium raensem causse
[loei illius] visum fuerit: ab ecclesia [ecclesieelirai- suoedicendae[integram] habeat facultatem; veruur
nibus] arceatur, et communione privetur. post mensem secundum tandiu rion communicet, do-
Mrai8&> nec purgetur. Sl autem nec ad concilium anniver-
Qui innocentes e ad principes vel ad judices accu-' sariuro (Var.) occrirrerit,4it vel ibi causse suaeter-.
sant, si clericus [honoratior] est, degradetur [ab of- minentur, ipse in se damnationis senlentiam dixissei
ficii sui ordine regradetur] i si vero Iaicus, commu- judiceiur. Tempore sane quo non communicat, nec.
nione privetur. in sua plebe |eccles!a vel parcecia] communicet, Acr:
Canon Garthagtnensis,cera 12. cusalor autem ejus, si hunquam diebus dicendce
f Si inter episcopos de rebus terrenis contentio causoedefuerit, a communione ripn removeatur. Si
orla fuerit, inter anni spatium per epistolas fratrum vero aliquando defuerit, [siibtrahens se] restitula
commoniti aut inter se aut in praesentia electorum (Var.) communione episcopo,. ipse removealur [a
negolium sanare festinent. Qriod qui distuleril, do» communione accusator]; ita tamen, ut ipsi doneluf
nec ipsa causatio abrogetur, a charilale fralrtimha- [ipsi non adimalur] facultas causee peragenda;, si se
beatur extraneus.- Cad diem occurrere (Var.) voluisse, sed non potuisse
In epislold Sirich papce, cera 52. probaverit. (Mult. var. etquccdamadd.) Ad accusan-
De rebus ecclesise orta conlenlio ad metropolita- dum lamen vel arguendum ne quis admiltatur, nisi
num deducatur. Nihil liceat ante principem ulla ra- qui proprias causas, non tamen ecclesiasticas diccre,
tione^uspendi, sed-episcoporumjudicio terminelur. voluerit. n Sipresbyter autdiaconusfuerintaccusali,,
CAPUT XL. adjuncto sibi ex vicinis locis [cum proprio episcopo],
DEEPISCOPO, VELCLERICIS ACCUSATIS ET ACCUSATO- legitimo numero collegaruni [quos ab eodem accu-
RIBUSEORUM. sati pelierint,] in presbyteri nomine sex, in diaconi
Canon Niccenus, cera 14 &. tres episcopi ipsorum causas discutiant, eadem die-
b Si episcopusjudicatus fuerit in alia causa, et riim vel dilalionum, et a communione remotionum,
et discussione personarum, inter accusatores et eos,
ipse voluerit, renovetur concilium : et scribatur ab
fofma servata. Reliquorum [clerico- .
episcopis qui causam examinaverunt Romano CDi- qui accusanlur,
scopo, et ut inse 'udicaverit impleatur. rum] autem causas solus etiam episcopus loei co-
Mra3 ». ''. gnoscat et finiat.
i- Alius vefo episcopus in loco ejus, qrii Romanum Mra 79.
Si episcopus clerico vel laico crimen injunxerit,
episcopum appellavit, non ordinetuf ante examina-
tionis causam. deducatur ad probationem. .
Canon Antiochenics,cera 16 [Can. 14]. Canon Hipponiensh, cera67V
. k Si contigeril ut episcopus de criminali causa ac- Clerici (Qucedamadd.)' accusati pro crimine, si
cusetur, et diverssesententiee conlra euro apud epi^ innocenliam suam voluerint asserere, intra annum
scopos proferantur; placuit metropolitanum alterius1 excommunicationishoc faciant. Si verOintra"annum
provinciaerevocari, etaliquot cum eo euiscopos; ut causam suam non purgaverint [purgare cont mqse-
»
" b Conc Aurel. m, c. 32. > Conc Sard.c. 4.
Conc. Matiscon. c. et n c. 10.
e Conc; Matisc. i, ci, 7. 7, i Var. apud Dionys. et Isid.
k Interp. nec Diohys. nec Isid.
d Ejusd. conc. c. 18. 1 Interp. nec Dioriys. nec Isid.
c Var. Videnot. viri cl. J. Sirmondi. mConc lii Carthag. c 7; cod. can. Ecd. Afric.
f Vid. conc. iv Carlh. c. 59.
6 Conc Sardicens. c 5. C 19. v. :. :
..; n Conc. inCarth. cod. can. c. 20. .
b Yar. apud Dionys. el Isid. 0 Conc. Carth. v, c.8;
c. 12; conc Africanum, c. 46.
1039 CANONESSELECTt EX VET. CAN. CGLLECT. 1040
riht], nulla eorum vox (Deest) de hac causa nostea .1 . ' Mra&G''.
[penitus] audiatur. Qui frequenter liligal, et ad accusandum [causan-
. CanonCarihaginensh,cerala. dura] facilis est, ejus testiraonium nemo absque
, Si quis episcoporum vel dericorum (Qucedamadd. grandi exaniinalione [examine] fecipiat.
el var.), relicto ecclesiasticb judicio, publicis se ptir- Mra 8.
gare voluerit judiciis, eliamsi pro illo fuerit prolata f Qui majoribus sceleribus irrelitiis esl, vocem ad-
senlentia, locum suum amittat; hoc in criminali versum majorem nalu non habeat accusandi.
causa. In-titulis vero perdat quod evicit, ut [cui enim In epislola e Silveslri pdpce.
ad eligendps judices] undique-ECclesiee( Var.) pateat Silvester papa in gremio synodi constitutus dixit:
auctoritas. Ipse se indignum fraterno consoflio judi- Presbyter adversus episcopum, diaconus adversus
caty qui de universali Ecclesia male sentiendo, de presbyterum, vel alii inferiores ordines adversus su-
s-aecularijudicio poscit auxilium; cum Apostoluspiv periores non dent accusationem. (Paululum var.) Et
vatorum Ghrislianorum causas ad Ecclesiam deferri nori damnelur sumraus proesidnisi a 72 testibus; noii
[atque ibi determinari] proecipiat. (Can. 10.) Si a daranetur presbyter nisi a 45 testibus; diaconus car-
quibuscunque judicibus ecclesiasticis, ubi est major dine constitutus urbis Roitise non damnetur nisi in
causa, fuerit provocatum, non eis obsit, quorum "56 teslibus; subdiaconus vel alii minores ordinesnon
fuerit soluta-sentenlia; si convinci non potuerint, • damnentur, nisi in 7 testimonia.
vel iniraico animo judicasse, vel aliqua cupiditatis Canon Chalcedonensh, cera32.
gratia [vel aliqna cupidilale vel gralia] depravati. b Clericos aut laicos accusantes episcopos vel cle-
Sane si ex consensu partium judices electi fuerint, ricos, passim et sine probatione ad accusalionem re-
etiamsi hic minus habealur [etiam a pauciore nu- cipi non debere, nisi prius discutiatur existimalionis
mero, quam constitutum est, non liceat provocari], dpinio. i Placuit, ut semper in accusatione clerico-
recte ad accusationem non admiltitur qui excommu- ruiu fides et vila blasphemantium perscrutetur. Nam
nicatus est. fideles omnes actus hominis debel proecedere, quia
MralK dubius in fide infidelis. Nec eis omnino est creden-
Libef li non admittantur, ut dominos suos accusent, dum qui aut veritatis fidem ignorant, aut non recle
necomnes quos ad accusanda crimina publicse leges conversalionis ducunt, quoniam tales facile et. indif-
non admittunt, et omnes etiam quos infamis macula ferenter lacerant et criminantur recte pieque vi-
aspersit, id est [histriones] turpitudinibus subjecti ventes. t
[subjectaepersonse]; nec hseretici, sive pagani, aut ti_ Mra 55. ]
Judsei. Sed lamen (Var.) in causis propriis omnibus i Ut nullus judex tieque presbyterum, uequedia-
permittitur accusare, eliam illis quibus aliunde de- conum veiclericum, ac juniores ecclesioesine con-
negatur accusandi faeultas. (Can. 3.) Quotiescunque scienlia ponlificis per se distringat, aul damnare
clericis [ab accusatoribus] multa objiciuntur crimina, praesumat. Quod si fecerit, ab ecclesia cuPirro-:
et uiium [et unum ex his de quo prius egerit], quod gare iujuriam dignoscitur , tandiu sit sequeslra-
primum accusatores prcposuerint, probare non po- lus, quandiu reatus sui temeritatera corrigat et
tuerint, ad ceelera nullatenus [jam non] admittantur. emendet.
Testes autem illi non recipianlur, qui ad accusatio- CAPUT XLI.
nem admitti prohibenlur [nec ad accusationem prse-
de sua ad- DECLERIC1S USURARUS, ET EBRIOSIS, ET FIDEJUSSORI-
cepli sunl]; nec ii quos accusator domo . BUS: CONTRA CONVIVIA, VELCANTICA TURPIA,ET
testimonium adduxerit, neque (Var.) itli qui irifra ALIAPI.URA IIISSIMILIA.
arinos quatuordecira sunl". ' Ganon Niccenus, ccra 19.
. Mra 5 c. k Et ne quis dericus usuras accipiat, aut frumenti
Accusatus vcl accusaloiysi in eo lOco (Var.) ubi
vel vini ampliationem, [quod solet] in noyo dalura
causa agitatur, metuit aliquam vim [temerarise mul- "
locum sibi non sit sexcuplum vel duplum recipi. Quod si fecerit, lan-
tiuidinis],' eligat proximum, quo
difficile lestes producere; et"ibi causa finiatur. quain turpis lucri reum abjicienduni.
Mra 50 d. Canon Arelalensh, cera 19 K
Catholicus qui causam suam [Add., sive juslam Ministros [De ministris] qui feneiaht, placuit
sive injuslam] ad judicium judicis [alterius fideil non justa forraam divinitus datam a coramunione abs-
catholici provocat, excommunicelur. lineri.

* Conc Carth. ni, c. 2; cod. can. c 15. arch. in excerpt. 142, et in cod, ms. capilulorum
t> Conc Cartb, vn, c 2; conc Afric c. 96; cod. Titeodori. Vid.supra. Capjtul. 1. v, c 159, etin c 1
Eccl. Afric e. 119. Adriani 1, Ingelrarano dalis, cap. 72. Yid.Hincmarura.
c Cod. can. Eccles. African. c. 50. h Paululura differt ab inleipret. Diopys.
'
d Id. in cod. Barb. Conc. iv Carthag. c 87. > Csetera desunt. .
« Id. iri cod. Barb. Cohc iv Caflh. c. 58. i Yide conc Arel. v, c 14.
1 Vid. Cap. Adrianil Ingelramno dala cap. 17pau- k lnterpret. Ruf.
luhmi var. ...'••'' 1 Conc. Arel. i, c. 12. .
s' HiClocus eitatur quooue ab Egberto Eboracensi
»9ii CANONES SELECTI EX VET. GAN. COLLECT ,1042
*GanonCcesariensi$,cera9, ,A - Mra -79 l
h Nullusclerieorum amplius recipiat, quam quodi Clericus, quamvis verbo Dei cruditus {Var. edd.)
«Minraendayerit,sive pecuniara sive quamlibct spe- artificio suo victum quserat. . ;
ciem. Mra 70 m.
Canon Sardicensis, cera 18. Clericus hsereticorum et schisniaticorum convivia
c Clerici feneranles et qui centesimas exigunl- et sodaliiates
deyitet.
vel usuras ex quolibet negolio, dejiciantur ex clero. CAPUT XLH.
Canon Areiafensh, cera 14 d. UT CLERICINON NF.GL1GANT OFFICIUM SUUM , ETNON
Si quis clerieus pecuniam dederit ad usuram, aul; . SINTCONDUCTORES, ET CONTUMACES, ET A SJECCLA-
conductor alieneerei fuerit [voluerit esse], aut turpis* ' RIBCSABSTINEANT. . .-"-.„-
lucri gratia genus aliquod negotiationis excrcuerit,
etofficio et communione privelur [depositus a com- a Nulli liceat episcopo, yel clericorum, neque mo-
munipne alienus fialj. nachorum possessiones conducere, aul riegotiis soe-
Canon Agathensh, cera 59 e. cularibus se miscere. Propter pupillorum, si forle
Clericum quem ebriosum fuisse constiterit, ul- leges imponant, inexcusabilemcuram, aut civitatis
ordo pandit [palitur], aut xxx dies a communione B episcopus ecclesiasticarum rerum sollicitudinemha-
(Var. edd.) suspendatur, aut corporali subdatur sup- bere praecipjat,aut orphanorum et viduarum, quaesine
plicio, ullo provisore sunt: elpropter liraoremDoniini causa
Canon Laodicensh, ccra24. ' deposcat.
f Presbyteros, monacbos, vel contineiites non opor- CanonAureliatiensis, ccra 13 °. ...-,
tet ingredi tabernas. P Episcopus, presbyter, vel diaconusad tutelaecu-
'
Mram%. ram non implicentur.
Non oportet sacerdotes vel dericos, ex collalis vel Canon Africanus, cera 27 ?.
comessationibus convivia celebrare: hoc autem nec Nullus clericorum, vel alia quaecunquepersona al-
laicis potest congruere. terius eujusque ecclesiseres aut petat, aut preesmnat
Canon Agathensh, cera59. accipere. Quod si fecerit, tandiu habeatur commu-
. Presbyteri vel [diacones vel subdiacones, vel de- niorie suspensus quousque res resiituantur suae ec-
inceps] cseteriminislri, quibus licentia non est uxo- clesise.
res habere, aliorum [alienorum] convivia nuptiarura Mra 11 r.
evitent (Quced.add. inedd.), ne auditus aut visus Glericus per plateas ei andronas {Var. edd.), sine
sacris mystefiis deputatus polluatur turpium spe- G cerla necessitate sui officiinon ambulet.
ctaculorum, atque verborum amlagibus [conla- Mm 9K
gione]. Clericus victum et vestitum sibi artificiolo vel agri-
Canon Ccesariensis, cera7. •cultura, absque ofliciisui duntaxal^etrimento prae-
h Presbyteros saeculariumnuptiarum conviviis in- paret. . ,
teresse non debere: maxime cum competat secundis
nupliis pccnitenliam tribuere. * Clericus qui non pro emendo aliquid in nundinis
Canon Africanorum cera75 l. vel inforo deambulat, ab ofiicio degradetur.
Clericum scurrilem, et verbis turpibus jocuiarem, ^m25"-.
ab officiorelrahendura. Clericus qui absque corpusculi insequalilale vigiliis
Mra 74 ). deesl, stipendio privetur.
Clericura per creaturas jurantem acerrime jur- MraW.
gandum; si nerseveraverit in judicio, exeouimuni- Clericum in tentationibus ab officiosuo declinan-
candum. tem, vel negligentius agentem ab officio removen-
Mra 75 k.
D dum.
Clericum inter epulas cantantem, supradicta sen- Canon Carlhaginensis, cera "1 ^.
tentia [ supradiclce sentenliee severilate] coercen- Clericum inter tentationes ofliciosuo incubantem,
dum. graflibus sublimandura.
a Desideralur in ed.. 1 In cod. Barb. id., conc iv Cartb. c. 51.
b Yid. conc.Carlh. ni,.can. 16. m' In cod. Barb. 80; conc IVCarth. c 70.
c Vid. conc. Nicaen.,c 18, ex prisca n Conc. Chalced. c 5. Interp. paululum differt ab
interpretatione
quaelegitur apud Isidorum Mercat.
d Conc Arelat. iiilerp. Dionys.
xt. 0 Conc. Aurel. iv, e. 13.
e C. 41. Queedamprsecedunt in edd. P Fusius in ed.-
f Interp. nec Dionys. nec Isid. i V. conc v Aurelianens. c 14,
s Can. 55 interp. Dionys., a qua differt, sicut ab • r In cod. Barb. c 28 ; conc iv Carth. c. 48,
lsid. * In cod. Barb. c 52; conc IVCarlh. c. 29.
h Interp. nec Dionys. nec lsid. * In cod. Barb. c. 29; concil. IVCarthag. c. 48.
i Stat.Eccl. antiq.,c. 73; conc iv Carth. c. 60. u in cod. Barb. c. 55 ; conc lV-Carth. c.49.; <
} Statut. Eccles. anliq. Incod.Barb". c.74* coucil v Conc iv Carthag. can. 50.
iv Carthag. c 61. 1 Id. in cod. Barb, conc. iv Carth. c 42.
k Id in cod Barb.. conc. iv Carth..c C2.
1045 CANONES SELECTl EX VET. CAN. COLLECT. 1044
Canon Agathensis, cera 8. A h In qiiibus commonitionibus metropolitanus a
[{tem placuit ul] Clericus, si relictoofficiosuo prc • comprovincialibus, comprovinciales a metropolitano
pler districlionem, ad saecularem[judicem] confugc cum reliquis comprovincialibus distringanlur.
rit, et [is ad quem confugerit] iUe solalium ei defen Ganon Epaunensh, cera 32.
sionis impenderit, cum eodem a communione E< Relictara presbyteri sive diaconi quicunque [Re-
clesiaepellatur. iicta, etc, si cuicunque] renupserit, [ealenus] cura
» Canon Malicensh, cera 10. eadera ab Ecclesia pellatur : donec a conjunctione
Utordines ecclesiastici [presbyteri, diaconi, ve illicita separentur.
quolibet ordine clerici] b ita episcopo suo devotion Canon Aurelianensh, cera 9 J. i
obedientieesubjaceant, ut non alibi dies feriatos, nis i Presbyteri vel diaconi relicta, si se -cuicunque
in ejus ohsequio, liceat tenere. Et quihoc facere di conjunxerit, pari excQmmunicationepiectatur.
slulerit degradetur. Canon Apostolorum,cera6.
Mra 11. Ut episcopus, presbyter, vel diaconus, uxorem
Omnes clerici [Episcopi presbyteri, vel univers propriam nequaquam sub obtenlu religionis abjiciat:
honoratiores clerici ] qui sublimi sapientise digni et si rejecerit, excommunicetur; si perseveraverit,
tale sublimanlur, actibus omnino renuntient sseculi " dejiciatur.
«jtc sacrb electi ministerio. repudient carnale coii- CAPUT XLIV.
sortium. . DEEPISCOPIS, VELREGULIS ET VESTIBUSi
CAPUT XLIIL CLERICORUM,
EORUM, ETC.
BTN.ON HAWTET CLERICUS CUM EXTRANEIS MULIERIBUS
ET DEREL1CTA SACERDOTIS. Canon Africanus, cera 1 .
Canon Nicmnus, cera3 Ut episcopus npn longe ab ecclesia hospiliolum
"1Ne quis episcoporum, vel cseterorumclericorum, habeat,
cum mulieribus hahitet (Edd. var.. et add,) praetei Mta 2 m.
tnatrem, vel si quse sunt hujusceraodiperspnoe Ut episcopus m ecclesia, in consessu presbytero-
Canon Afrieanorum, ccra 27 e. rum' sublimior sedeat: intra domum vero, collegam
Clericus cum. extraneis mulieribus non habilet. se presbyterorum esse cognosca',
Canon Arelalensh, cera 4.
Mra 5 n,
Nullus episcopus, vel presbyter, aut diaconus, ad
cellarii secrelura intromittat feminam [puellam, vel Ut episcopus nullam rei familiaris curam ad se
yel Q revocet: sed ut lectioni et oralioni, verbo Dei (Var.
i.ng;enuam aricillam].
Ganon Agalhensh, cera 11, edd.) et proedicationitanlummodo vacet,
Feminas [ancillas vel libertas] a cellario, vel se- Mra & °.
creto •ministerio, vel ab ea mansipne in qua clericus Ut episcopus vilem supellectilem et meusam (Var.
roanet, placuit remo.veri, edd.) habeat, et victum pauperem : et dignitatis suse
Canon Maticensh, cera 4 f, auctoritaleui fidei [fide 1 et vitee merilis acquirat
Ut nulla mulier in cubiculum episcopi absque duo- [quserat].
bus presbyteris, aut certe diaconibus [diaconis], in^ Mra 5 P,
gredi permitlatur. Ut episcopus.genliUumlibros non legat, hoerelico-
CflnpnAurtelianensh, cera4 s rum autem pro necessitate et tempore [AL, tempo-
Statuhnus ut ne quis antistitum clericorumque ris.OJB.et].
omnium licentiam habeat intra domum suam ullam Mra 6 9,
rnuUerem habere, proeter eas quas. superiores cano- Ut episcopus milionem testamentorum npn susci-
nes elpquuntur. Si quis clericorum suspectionem piat,
[suspicionem] adversam, obtrectationera de muliere Mra 7
quacunque [fortassis] in,currerit: stalim (Quced. in D Ut episcopus gubernationem viduarum, et pupil-
edd. add.) eam abjiciat [si cerle extranea et sui juris iorum, ac peregrinorum, non per se, sed per archi-
esl] : et ita eam omnibus condilionibus studeat^evi- presbylerum vel archidiaconum agat.
tare, ut infamia quseexcitata est abrogelur. Qui vero Mra 8 E.
hoecnon vitayerit, pro inobedientia sua triennii ex- Ut episcopus (Var. edd.) nec provocatus pro rebus
conira.unicalionemulctelur. transitoriis litiget,
* Cone. Matisoonens.i, c 10. k Paululum differt ab interp. Dionys.
1 Yar. edd. Vide nolas viricl. I. Sirmondi.. i Idem in cod. Barb.; conc iv Carth. c. 14.
c Var. edd. Vide notasejusdem. m Id. in cod. B.arb., conc IVCarth. c 34.
d Interp. Rufini. n Id. in cod. Barb.; conc. iv Carth, c, 20.
e Id. in cod. Barb.; conc iv Carlh. c. 46. 0 Id. in c B.; conc iv Carlh. c-15.
f Concil. Matiscon. i, c 5. P Id. in c. B.; conc iv Carth. c. 16.
8 Conc. Aurel. m, c 4. i Id incod. Barb.; conc iv Carth. c 18.
n Yar. edd. Vide not. cl.SirmondL 1 id. in cod. Barb.; conc iv Carlh. c 17.
> Conc Aurel. i, c 15. » ld in cod. B. • conc iv Carth. c 19.
i Qutcdara Yar. et add. in edd.
,1043 CANONES SELECTI EX YET. CAN. COLLECT. ,104«
Mm 12 a. -'.•) A In epistola Caslestinipapce, b cera l.
... Ut episcopus quolibet loco sedens; stare presbyte- Nulli sacerdotnm suos lieeat canonesiignorare,
•ros non patiatur. nec quidquam facere quod Patrum possit regulis
. Canon Niccenus, cera 36 b. Obviare."(Add. in edd.)
« Siepiscopus, quod esse nondebet, fuerit ira- Canon Agaihensis, cap.10.
cundus, et commotus adversus clericum suum, cito Nullus clericorum, extranearum mulierum [extra-
aut aspere eum de Ecclesia exterminare voluerit; nese mulieri] familiaritate jungalur pro [qualibet
habeat poteslatem ille clericus, ut finitimos episco- cpnsolatione et] quacunque causa.
pos inlerpellet: ut causaejus diligenter tractetuf et Canon Aurelianensis, cap. 13 i.
negotium disculiatur : ut aut probetur, aut emende- Servis eeclesiseet sacerdotum proedas el captivi-
tureras senlentia. tates exercere non liceat. (Add. et var. in edd.) Sed
Canon Vasensh'i. justum est, ut eorum domini redeinptionis prsebeant
'
suffragium. _ <
Si episcopus tantum alicujus scelera novit [alieni Canon Laodicensh, cera 10 i.
sceleris cbnscius], (Add. etvar.in edd.) secretis cor- k Non est populis concedendum electionem facere
replionibus eumcorrigal. Quod si castigalus perlina- B . eorum quiaitaris ministerio sunt applicandi. (Catt.
ciof fuerit, et se communioni [publicae]ingesserit; 15.) Non liceat prseter canonicos psaltes, qui in piil-
etiamsi episcopus in redarguendo illum quem reura pituin ascendunt et de codice legunt, alium queroli-
jfudicat,probalionibus deficiat: indemnatus licet, ab bet psallere. (Can. 25.) Non oportet ministros pa^
his qui nihil sciunt secedere ad lempus pro perspna nem dare, nec calicem benedicere.
juajofis auctoritatis jubeatur, iilo, quandiu probare '
Mra 21[Gan. U].
episcopus nihil potest, in communione omnium, ' Non opbrtet clericos spectaculis inleresse : sed
prseterquam ejus qui eum reum judicat, perroa- antequam themelici "ingrediaritur, surgere eos et
nente. abire. .••'.-•••
e
Canon Aurelianensh 2, cera 36. Canonapostoiorum,cera'2,&m.
Si episcopus ad clerum alterius Ecclesise de facul- n Clericus semetipsum ..abscidens omnino dam-
tatibus suse Ecclesisedonaverit, non valebit. netar.
Canon Chalcedonensh, cera23 [Can. 26]. Mra 26 °.
f Placult, omnemEcciesiam babentem episcopum, Laicus semetipsum abscidens, annos HI coramu-
et ceconomumhabere de sup clero dispensantem Ec- nione privelur.
clesieeres secundum ordinationem sui episcopi, ut' C .'.'. . .... ........ "".
,ne sine testimonio sit dispensatio Ecclesiae : Si epi- . P Clericis lanlum, et lectoribus, atquecantoribus
scopus hsee neglexerit habere, subjacere eum divinis iiceat habere uxores,
institutis. Cahon 42.
. Canon Romanorum, cera 5 s. i Subdiaconi, lectores, vel cantores ebrietati ser-
Paschae temporibus presbyleri et diaconi, per pa- vientes, aut desinant, aut communione privcntur;
rochias dare remissionem (Edd., raale, repromissio- similiter et laici.
»em) peccatorum, et ministerium implere consue- r Canon Carthaginensh, cera%. ;- ;
runt. Eliam praesenleepiscopoin fonlem descendere. Lectores usque ad annos puberlatis leganl. Dein--
Sed episcopi (Edd. var., non recte) nomini facti ceps autem, hisi aut custodita pudicitia, aul uxores
summa concedilur. Reliquis vero temporibus (Add, duxerinl,, legere non sinantur. Clericorurii autem
el var. in edd.), in necessitate segritudinis licet pres- nomen etiam lectores retinebunt...
bytero per salutaris aquae gratiam dare indulgen- Canon Laodicensh, cera 12'.
tiam peccatorum :.cum et munus ipsi iieet causa * Solis ministris altaris liceat ingredi ad allare, et
emundalionis offerre. Diaconibus vero nulla iicentia ibidera communicare. . .
invenitur concessa, Sed quod semel forte.-contigit D Can6nArelatensis,ceralc>»..
usurpari, pro necessitate [per necessitatem] dicitur Si clericum de quacunque ope [de quolibet cor-
excusatum (Var. edd-), ne postea securitate sit com- pore] venientem (Qucedam add. in edd.) aliquis pu-
missum. blicis aclionibus appiicare praesumpserit, eta sacer-
* Id in c, B.; conc iv Carlh. c. 34; k Interp. nec Dioriys. nec Isid. : -
B Conc. Sard. c 17. 1 Interp. riec Dionys. nec Isid.
c Lectio riec Dionys. nec Isid. m In gr. c 22; Dionys. c 25.
d Conc i Valens. c, 8. n Inlerp. non Dionys
e Vide conc iv Aurel. c. 36, in
referri videtur. - quo iste Canoh -°-"G.23 in Gr.; 24 interp. Dioriys.
f Interp, nec Dionys.nec Isid,- p In Graecocan. 25, interpr. Dionys. can. .27, j
s Can. 7. Vide supra. tfua differt.
h Epist. Ccel. I ad 1. Ihterp, hon Dionys,
episcopos Apulise et .Calabrise, r Yid. Similem canonem paiiloiriifa/
cap. 1. 6 Conc. Laod.:c 19.
1 Conc. Aurel. iv c. 25, 4 Interpr. nec Dionys. nec Isid.
' Conc. Laodic c. 15.. o Concil. Aurelian. iv.
1047 CANONES SELECTI fiX VET. CAN. COLLECT. 1048
dote commonitus (Var. edd.) non emendayerit, A ria, nisi qusead religionem deceant, induere prsesu-
cogtipscat se pacem Ecclesise non hahere. mat. Quodsipost hanc definitionem clericus, aut
Ganon Carthaginensh, cera 16 a, cum indecenti veste, aul cum armis inveiitus fuerit
[Piacuit ut] Lectores, cum ad annos pubertatjs [a seniore ita coerceatur, ut], 50 dierum iuclusioue
° modici panis edulio die-
pervenermt, cogantur aut uxpfes ducere, aut conti- detentus, aqna tanlum et
nentiam profiieri. bus singulis sustentetur.
Carion Hipponensh, cera 9b Canoti Laodicensis, cera20.
Ut clerici de judicii sui cognitione (Var. edd.) v Ut diaconus jussus a presbytero sedeat: simili-
non cogantur in publico dicere testimonium, nec ad ter autem et diaconibushonor exhibeatur, et subse-
testlmonium dicendum ecclesiastici cujuslibet per- quentibus gradibus.
Mra 21,
«ona pulsetur. i Quod non oporteat subdiaconos, et reliquos in-
Canon Lugdmensh, cera 19 c
fra ordines, Dominica vasa conlingere,
Ad locum examinationis reorum nullus cierico-
Mra 22.
rum accedat neque intersit. Quod si adfuerit defrau- * Quod non oporteat, nisi subdiaconos uti orario,
datus honestiori stola, illis gregibus examinatorum B
et ostium derelipquere,
spcietur quos divinis prsetulerit mysleriis.
Canon Agathensh, cera 55 d, Mra^25.
Omnes cierici qui ad operandum validi sunt [vali- Quod non oporteat lectores, et cantores, orariis
uti.
diores sunt], arthleiola et litteras discant. Canon Ccesariensh, cera 14
Mra58e. s Diaconi 7 esse debent, quamvis magna sit civi-
Ut diaconus, praesente presbytero, eucharisliam
necessitas tas, secundum regulam Actuum apostolorum.
corporis Chrisli populo, si cogit, jussus Canon Nicccnus, cera 20.
f
eroget. Ut diaconus quolibet loco jubente presby- * Et ne diaconi presbyleris praeferantur, neque
terp sedeat^ sedeant in consessu presbyterorum, aut illis proesen-
Mra 60 s
tibus Eucharistiam dividant, sed [illis agentibus] so-
-Ut diaconus tempore taT)tum.oblationisetlectionis lummodo ministrenl, Si vero presbyler nullus sit in
alba ulatur. prasenti, lunc denium eliam ipsis licere. Aliter [di-
Mra 61 n. yidere] vero agentes, abjici debent [jubentl.
Ut cSaconusIn conventu presbyterorum interro- CAPUT XLV.
gatus loquatur. Q DE VENATIONIBUS ET HOSPITALITATE.
Canon Laodicensis, cera25. Ganonu Maticensh, cem 15.
* Quod non oporteat subdiaconos panem dare, vel Volumus igitur episcopalem domum, qux ob hoc
calieem benedicere- inslituta est, ut siue personarum acceplione omnes
MraW: in hospitalitate recipiat, canes non haheat; ne forte
) Quodhi qui hon sunt ab episcopo ordinati, exor- qui in eis miseriarum suarum levamen habere coufi-
cizare non possunt. dunt, infeslorum canrim morsibus lanientur (Add. et
Canon Africanus, mra 25 k. var.). Custodienda est igitur episcopalis habitatio
Clericus nec comam nutriat, nec ' barbam. hymnis, non latratibus; operibus bonis, non mor-
sibus venenosis. Ubi igitur Dei est assiduitas canti-
Ciericus professionem suain etiam habitu et in- ienae, monstrum est et dedecoris nota, canes ibi et
cessu probet: et ideo nec (Var. edd\) veslium, nec accipitres habitare.
calceamentorum decorem quserat, Ganon Epaunehsh, cera 7 v.
Canon Agathensis, cera20. Episcopis, presbyteris, diaconibus, canes ad ve-
Clerici qui comam nutriunt, inviti tondantur [ab nandum et accipitres habere non liceat. Si [Quod si
arcbidiacono, etiamsi noluerint, inviti detondeantur]. i\ quis talium personarum in hac fuerit volunlate de-
Yestimenta, vel calceamenta, nisi quse ad (Edd. om. tectus, si episcopus esl} episcopus hoec prsesumpse-
ad) religionem deeeant, eis babere non liceat. rit, tribus mensibus coitimunione se suspendat;
Canon Maticensis, cera5 n. presbyter, duobus abstineat; uno, diaconus ab omni
Ut nullus clericus. sagum aut vestimenta. sajcula- oflicioet communione cessabit.
Conc Gartn. m, c, 19-; co.d, can. c, 16. Vide k Conc. iv C.arth. c 44.
supra. i Var. edd. Yid. not. in ult. ed. Conc
b Conc. Carth. v, c 1. m Id. cod. Barb,; eonc iv Garth. c 45.,
V. Conc. Matiscon. n, c 19.. n Conc. Matiscori.i.
d Id. in cod. Barb. Stat.Eccles.; concij, iv Car- 0 Var. Yid. not. viri c-J-J,- Sirmondi,
thag. c, 55. P Interp. nec Dionys. nec Isid.
« Id cod. B.; concil. Carthag. c. 58. <iNec Dionys. nec Isid,
f C. R. c. 50; concil. IV Carthag. c 39. r Nec Dionys. nec Isid.
* Id. cpd. Barb.; conc iv Carthag. c 41. s Interp, nec Dionys. neclsid,
* Id. cod. Barb.; conc. ir Carthag._c, 1. * Interp. Rufini.
' Eadein interp. Dionys. " Conc Matiscon. n,
T Conc. Epaunens. c. 4.
iinterp. nec.Dionys.iiec Isid.
1049 CANONES SELECTi EX VET. CAN. COLLECT. *rtsn
CAPUT XLVI. A qualitatem ordinis sui, (Add.) ab archidiacono civi-
CTPECCANTES FIDELES NONLICEAT PASSIM VERBERARI.tatis coerceantur secundum ecclesiasticam discipli-
Canon apostolorum, cera 28 a. nam. Si vero de agendo oflicioecclesieea quibuslibet
Episcopum,presbyterum, diaeonem, percutientes [ab agentibus potentum, vel ab ipsis rei dominis] in
passim fideles aut infideles, et per hujusmodi.... vo- aliquo (Add. etvar.) prohibeantur, auctores nequitise
lentes timeri, dejici ab officio praecipimus, quia usque ad emendationem communioneprivenlur.
nusquam hdc nobis Dominusdocuit Canon Toletanus, mra 15 e.
CAPUT XLYIJ. Si servus fisci [Qui ex servis fiscalibus] (Var. et
DEPAROCHIIS ET ORATORllS CONSTRUENDIS .
add.) ecclesiam aedificaverii, eamque [de sua pau
Canon Toletanus, cera 29 b.
perlate] dotaverit, hoc procuret episcopus orece sua,
Qui ecclesiamsedificaveritcontra canonum slatuta, auctorilate [regia] principis confirmari.
et non eam ab episcopolegilime petierit cOnsecrari,
eidein CAPUT XLYIII.
(Mult. var.) aut deslruat, aut dotem, quam DENATALITIIS MARTVRUM.
ecclesise fecerat, censeat ad episcopi ordinalionem
tale factum in et in Canon f Laodicensh, cera 22
pertinere. Quod [et praeteritum] R
praesenti displieel, et in futuro prohibeatur; sed om- Non oportet in quadragesima martyrum natalitia
nia (Add.) ad episcopi ordihationem [et potestalem] celebrare : sed eorurii in Sabbato et in Dominica
pertineant. tantum memoriam fieri.
Mra 7 [Can. 20 CAPUT XLIX.
Ne episcopi vero parcechias affligant. (Mult. var.) DEFICTISMARTVRIBUS ET LOCISQUJEINANITER
Audiant scriplura : Forma eslotegregi, neque domi- , VENERANTUR.
nantes in clero. Ideoque, excepto quod veterum in-
stitutiones a parcechiisjubent habere episcopos, alia E Non concedendumcoemeteria, vel quoemartyria
[qusehuc usque preesumplasunt] omnia denegentur; dicuritur heereticorum, nec orationis gratia intrare.
hoc est, neque in angariis (Var.) presbyter aut dia- Si
qui fecerit, incommunicabilem factura in pceni
conus fatigetur [fatigent indiclionibus],-ne videantur tentiam
usque ad aliquod tempus redigi : et si se
in Ecclesia Deiepiscopi exaotores poliusquamponti- errasse confessus fuerit, suscipi eum oportere.
fices nominari. Hi vero clerici lam locales quam
: Mraid [Can. 55].
dicecesani, qui se ab episcopo gravari cognoverint,
b Qui relinquit ecclesiam Dei, et vadit ad angulos
querelas suas ad metropolitanum deferant [deferre n
non differant]. Qui metropolitanus (Add. et var.) hu- orare vel congregationesvfacere, quee omnia inter-
jusraodi prsesumptioneracoerceat. dicta sunt, qui huic idololatrisevacat, arialhema sit.
Canon Toletams, cera 4, Mra 21 [Can. 54].
Si episcopus unam de parcechiis [de parochitanis i Non oporiet Chrislianum, relictis martyribus
ecclesiis] mpnasterium dedicare voluerit (Add. et abire ad falsos martyres : hi enim alieni a Deo sunt,
var.), habeat licentiam : et res (Mult. var.) quas de el anathemate pcrcellantur.
Ecelesia ibidem pro stipendio mpnachorum iriona Mra 22 1. <-. ' :'
charumve dederit, perpetuo ibi maneant : hoc est
Illi qui apostalant, et huriquam ad ecclesiara ve-
rationabiliter dare niunt [reproesentant], nec pceniteiniariiquseruut, et
Canon Aurasicorum, cera 8 c. postea in infirmitale (Var.) pefunt communionenT,
Si episcopus [in alienae civitalis terrilorio] in eis non daridamante dignampceniteniiam.
fundp ecclesisesuse, et in alterius episcopi parochia Canon.Epaunensis, cera 52.
ecclesiam aedificarevoluerit [disponit], non prohi-
bealur : (Add. et vax.) dedicatione vero illi pmnimo- Basilicashsereticorum (Add.) sanctis.usibus appli-
dis reservata episcopo, in cujus territorio ecdesia P cari despicimus; [sane] tamen quas illiper vioienliam
assurgit. Episcopus vero (Var.) qui eedificavitipse, noslris tulerunt, possumus revocare.
ibidem clericos suos ordinet; vel si ordinati jam Canon Hipponiensis,cera82 k.
snnt, ipse eos habeat, Omnis tamen ecclesiseipsius Altaria, quaeper agros et vineas [vias] tauquam me-
gubernalio ad illum episcopum pertinebit, in cujus raorioe marlyrum conduntur [constituuntur], {Add.)
territorio sita est [ecclesia surrexit]. ab episcopis,qui locis eisdeni preesunt,[sifieripotes ]
• Canon Aurelianensh, cera 26 d. . evertantur. Si autem hoc propter motus populares
Si quaeparcechisein potentum domibus constitutse non sinitur, plebs tamen admoneatur, ne illa frequen-
sunl (Mult. var.), clerici qui ibidem sunt, secundum lent loca. (Add.) Et omninonulla meriioriamariyrum
» In Gr. c. 26, c. 28. Interp. Dionys. B Conc Laod. c 9. Interp. nec Dionys. nec Isid.
1 Conc Toletan. m, c. 19. , b Interp. nec Dionys. nec Isid.. .
c Conc. Arausic i, c 10. > Interp. nec Dionys. nec Isid.
d COBCAurel. iv. i Conc Arelat. i, c 22, , •
« Conc. Tolet. m. k Gonc Cartb. v, c 14; conc. Afric.x.
f Conc Laodic. c. 51. Non diffcrl ab. Isid. ihtcrp.
1051 CANONES SELECTl EX YET. CAN. COLLECT. 1052
[probabiliter] acceptetur; nisi ubi corpus aut aliquse A potestale consistant. Et si quid contra [extra] regu-
reliqui.sesunt, (Var.) ibi auctore hoc alicujus habita- lam fecerint, ab episcopis corripiantur, qui semel
tionis vel passionis fidehssima origine tradatur. Nam in anno, in locum ubi episcopus elegerit, accepta
quee per somnia et per inanes quasi revelationes voeatione conveniant. Monachi autem abbatibus
hominum constituuntur allaria, haecomni modo pra- orani se obedienlia b et devolione subjiciant.Quod
hibentur [reprobentur]. si quis per contumaciam exsliterit non devotus, aut
. CAPUT L. per aliqua loca evagari, aiit peculiare habere prae-
DESORTIBUS ET AUGURIIS. sumpserit, omnia quaa acquisierit abbatibus aufe-
Canon Arelalensis, cera 24 ". rantur, secundum regulam monasterio profutura.
Ipsi autem qui fuerinl pervagali, ubicunque inventi
Qui faculas accendunt, aut arbores aut saxa vel
fuerint, cum auxilio tanquam fugaces suh.
fontes venerantur, si hoc (Var.) episcopus loci illius custodia revocentur, episcopi Et reum se ilie abbas futuruiu
eruere neglexerit, sacrilegii reum se esse cognoscat. esse
Dominus autem ordinator rei ipsius, si admonitus cognoscat. qui [in] hujusmodi personas non re-
jgulari animadversione distrinxerit, vel qui monar
emendare noluerit, communione privetur. chum susceperit alienum,
Canon Africanorum, cera 74 b. JJ Canon Ghalcedonensis,cera 4._
Auguriis, vel incan)-ationibus servienlem, a con- i Monachos vero per unamquamque provinciara
veutu ecclesieeseparandum. aut civilatem subjectos esse episcopo : etquietero,.
Canon Agathensh, cera 40 [Can. 42]. diligere; el intenlos esse tantummodo jejunio et
in locis, in quibus renuntia.
Si quis sortes, quas sanctorum vocant, (Var.) ha- oralioni; permanenles
verunt saeculo; nec ecclesiasticis neque ssecularibus.
buerit, vel divinationis scientiam profiteatur, aut
fulura negotiis communicare, vel in aliquo esse molestos^
quarumeunque scripturarum inspeclione pro- : nisi forle eis prse
mittat: quicunque [clericus vel laicus deteetus fuerit] propria monasteria deserentes
civi.
haec consulere vel docere prsesumpserit, ab ecclesia cipiatur propter opus necessarium ab episcopo
habeatur extraneus. latis. Nullum vero monasterio servum obtentu mo«.
nachi propter sui domini conscientiam recipi. Trans.
Canon Aurelianensh, cera 26 c.
gredientem vero hanc definitionem nostram excom,
Si quis divinationes vel auguria crediderit obser- municatum esse .decrevimus, ne nomen Domiui
vanda, vel sortes, quas menliuntur fuisse sanctorum, blasphemetur. Yerumtamen episcopum conveni»
(Add.) cum his qui eis crediderint ab Ecclesiaecom- competenter monasteriorum providenliam gerere.
niunione pellatur. C Canon Agathensh, cera 19 [Can. 27].
Canon Ancyrilanus, cera24 d. Monasteriumvero novuni, nisi episcopopermittenle
fundare nemo prsesumat..
Qui auguria vel auspicia, aut divinaliones quasl&et [aut probante] incipere aut officium
aut domos suas confessi Monachi autem vagantes ad clericatus, nisi
observant, lustrant, quki-
eis teslimonium alibas suus dederit, neque in civita.
quennio pcenitenliamagant.
CAPUT LI. libus, neque in parochiis ordinenHir. Monachimj.
vero, nisi abbatis sui permissu [aut voluntate], ad
DECLERICIS, MONACHIS VELABBATIBUS. allerum monaslerium migrantem nullus abbas susci-
e Qui semel in clero deputati sunt, aut monacho- pere aut refinere praesumat: sed ubicunque fuerit,
abbati suo auctoritate canonum revocetur. Si neces^
rura vitam expelierunt, statuimus ut neque ad rnili-
se fuerit ad officium clericatus [clerieum de mona-,
tiam neque ad aliquam dignilatem venire prsesumaut
cbis ordinari], cum consensu et voluntale abbatis
mundanam : aut hsectentantes et non agentes pceni-
monachum proesumat episcopus. (Can. 28.) Mona-
tentiam, quominus redeanl ad hoc quod propter Do-
steria puellarum, longius a monasteriis monacho-
minum primitus elegerunt, anathematizentur. rum collocentur propler insidias diaboli, vel oblre-
Canon Aurelianensh, cera 9 f. D ctaliones [obloculiones]homiautii.
Hi qui suscepta pcenitentia religione suae profes- Mra 38.
sionis obliti ad sajcularia relabuntur, a communione Servandum quoque de monachis, ne eis per [ad]
et omnium catbolicorum conviyio separentur [pla- solitarias cellulas liceat a congregatione discedere ;
cuit, etc, suspendi]. (Var.) Si vero post interdictun nisi forte probalis post emeritos labores, aut infir-
cum co quis preesumpseritmanducare, et ipse com- mitatis necessitale, asperior ab abbatibus regulare-
inunione privetur. mittatur. (Add. et var.) Tamen intra eadem septa
Mra 15 «. monaslerti, sub abbatis potestate separatas habere
Abbates pro hurailitate religionis in episcoporum cellulas permittantur.
a Conc Arel. n, c. 25. e Conc Chalced. c 7. Interp. nec Dionys. ncc
b Stat. Ecd. incod. Barb. c. 85; Conc. iv Carlb. Isid. Yide conc Andegav. c. 7.
c. 89. f Conc Aurel. i, c 11.
0 Conc.Aurel. i, c 50. 6 Ejusd. conc. c 19.
d Id. in Gr. c 23, in n Var. Vide not. cl. J. Sirmondi.
interp. Dionys. et Isid. a qui- » Paululum differt ab interpret. Dionys
bus isla discrepat.
1055 CANONES SELECTI EX YET. CAN. COLLECT. 1054
Canon Aurelianensh, cera 18 a. A (Add.. ei var.) Qriod si verborum increpationibus
Monachputi orario, [in monasterio] vel b ciangaii non emendaverint, verberibus coerceantur. ,.
habere non liceat. InephtolaSiriciipapceS.
Canon Arelatensh, cera 2 c. Moriachos quoque, quos morum gravitas et vita
Ut monasteria et monacborum disciplina ad euh i sancta [el vitee ac fidei institutio sancta] commen-
pertiheant episcopum in cujus sunt territorio con- dat, clericorum officiis-aggregari et optamus et vo-
stituta. luraus ; ita ut (Var.) si qui intra tricesimum seta-
Canon Chatcedonensts,cera 24; tis annum sunt, per gradus singulos crescenli tem-
«>Quae semel dedicata sunt monasteria consilici pore promoveantur ordinibus singulis : et sic ad
episcoporum, maneant perpetuo monasteria : et res; diaconatus vel presbyteri ordines [insignia] maturi
queead eapertinenl loea monasteriis reservare bpor- [maturoe setatis consecratione] perveniant, ne saltu
tet, nec posse ullra fieri saecularia habitacula. Qu! ad episcopatus culmen ascendant, nisi (Var.) sin-
vero hoc fieri permiseiint, canonum sentenliis sub- gulis gradibus et ordo et tempora fueririt custo*
jacebunt. dita.
Canon Auguslodunensis, cera 1. In epistola Innocentii papceb, cera 11.
« Abbatibus, vel monachis peculiares res habere B Mdnachi (Add. et iiar.) ad clericatus ordinem per-
non liceat; et monachi ab abbate victuin et vesti- «renientes, non debent a priori proposito deviare :
tum consuetum accipiant. et quod diu servaverunt, in meliori gradu posili
Mra8. amittere non debent. Qui ante baptismum corru-
Ut monachi abbati suo, vel proposito sint obe- ptiis fuit, si post baptismum hubat, [Add. et var.]
dientes. nullo modo pdtest ad clericalum admitti.
Mra t>. In synodo Niccenai.
Ut in civitatibus errari non inveniantur, (Var.) Si quis in monasterio nutritus usque ad sumraum
nisi casu pro humilitate rtiittantur : et tunc cum Jh> sludium, et postmodum discesserit, nisi" revertatur^
teris abbatis sui ad archidiaconum dirigantur. desertoris discrimiiie damnetur. Si quis suseeperit
Mra 5 [Can. 10]. monachum aliehum, ambo exconimunicandi sunt.
Ut compalres nullus ihotiacborum audeat habere ; i Puer usque ad 12 arinos sit in potestate patris.
uec familiaritatem extranearum mulierum. Et qui Tunc et deihceps polest semetipsum monachura
inventus fuerit, severius corrigatur. facere. (Cap. 15.) Infans pro infante polest dari in
Mra 10. monasterio, quamvis alium vovisset: tamen melius
Ut mulieribus m monasterium virorum nullalenus C est votum implere, ne reus ih- voto inveniaris. E'
liceat ingredi. Slatuimus, ut nullus monachum alte- quod semel egressum est de Iabiis tuis observa, Sic-
rius absquepermissu abbatis sui preesumat retinere; iil pfonnisisti Domino Deo tuo.
sed cum inventus fuerit vagans, ad cellain propriasa CAPUT Ln.
revocetur, ibi juxta culpara meriti coercendus. . DE DEOSACRATIS PUELLIS,ET MONASTERIIS EARUM.'
Mra 15. Canon Africanus, eera 58 k.
De abbatibus vero, vel monachis, ila observare Vir qui rcligiosis feminis praeponendus est, ab
conveuit ut quidquid canonicus ordo, et regula san- episcopo loci probetur.
cti Benedicti edocet, custodire [et iinplere et] in Canon Aurelianensis, cera 6 •.
onmibus debeant. Si enim hoecomnia legitime fue- Ctepiscopus curam gerat de puellarum mona-
ririt (Var.) custodita ab abbatibus vel monachis in steriis [quee in sua dvitate constituta sunt]: npc
monasteriis omnibus, et numerus monachorum Deb abbatissoealiquid Iiceat conlra regulam facere, ,
propitio augebitur, et mundus omnis per eorum Canon Agathensh, cera9 [Can. 19].
orationes assiduas omnibus malis cafebit contagiis, Sanclimoniales quamvis vita probatse [quamlibet
f Si quis aulem hoec,quse a nobis propitid Deo in- vita eorum et mores
probati sint] ante anhuni aeta»
slitula sunt, tenlaverit aliqua transgressione cassare, " tis sueeXLnon velentur.
si abbas est, annis tribus communio ei suspendatur; Canon Epaunensts, cera 20.
si preepositus, annis duobus ; si monachus, autver- [Episcopo, presbytero, el diacono vel caeteris cle-
beretur, aut communione, et mensee parlicipatione ricis.] Viris ad feminas, horis prseterilis, id est,
tribus annis privetur. meridianis vel vespertinis, prohibemus ^accessum,
Canon Agalhensh, cera36 [Can. 38]. Quaetamen, si causa fuerit, ut ab episcopo videari-^
Monachis [clericis], sine commendalitiis iitteris. tur, cum lestimonio presbyterorum et clericorum
episcopi, velabbatis sui licentia non pateat evagandi. videantur.
a Conc. Aurel. i, c. 20. s Ad Himerium Tarracon. cap. 15.
b Var. Vide nol. cl. J. Sirm. . b Ad Yiclricium episcooura Rolnomagenseir,
c Concil.Arel. v, c 2. 10.
d Interpret. nec Dionys. nec Isid., cap. i Yide conc. Nicaen.H, c 2!.
e Add. etvar. J Vide Yet. cod. poenitent. Theod. cap. 11.
f Mult. add. et var. De his canonibus vide not. k Id. in cod. Barb. 59. Conc TvCarth. c. 97.
viri cl. i. Sirmondi. 1 Conc.-Arelat. v. c 5.
1055- CANONES SELECTI EX VET. CAN. COLLECT. {036
. . Mra 55. [Can 58] • A Canon Carthaginensh, cera 68 K
Monaslena puellarum tionnisi probatse vitoe, a selar Ad reatum episcopi vel presbyteri pertinebit qui
tisque provectee ad.quascunque earura, necessitates paroechieeprseest, si sustentandi [sustenjtandoevitse
fa- praesenlis] victus causa, adolescentiores viduee vel
[vel ministrationes] permiliantur intrare. Ad
•ciendasvero missas, quiingressifuerint, exaelo.mi- sanctimoniales clericorum familiaritali subiiciantur.
nisterio statim exeant feslinanter. Alias autem, nec Canon Aurasicorum, cera 26 i.
clericus nec monachus juvenis, [ullum] ad puella- Viduitatis servandeeprofessione (Add. et var.) co-
rum congregationes habeat accessum, nisi aut [pa- ram episcopo in secretario habita, ab episcopo vesle
terna] roaterna, aut germana necessitudo probelur viduali induta, velut professionis desertricem merilo
admiltere. damnandam.
Canon Maticensh, cera 2 b Canon Aurelianensis i iv, cera 16 [Can. 19].
Ut nullus (Qucedamadd.) clericus neque laicus, in Puellee quce sua propria volunlate monasteriura
nionasteriis puellarum, nisi probatoe vitoeet oetalis expelunt, seu a parenlibus ibidem offeruntur, anno
vel repa- uno in ipsa quaintraverunt veste permaneant, In bis
provectoe, (Var.) pro quacunque utilitale
ratione, habilare aut secretas colloculiones habere vero monasteriis, ubi non perpetuo tenentur inclusse,
aut in oratorio B triennio (Add.) permaneant.
prsesumal: nec,c intra salutatorium
ratrare permittantur, Canon Carthaginensh, cera 5 K
Mra 11 [Can. 12]. Yirgines sacroecum parentum custodia pnvantur^
Decrevimus, ut.si qusepuella yoluntarie autrogan- episcopi vel presbyteri [ubi episcopus absens est]
libus [parentibus] suis religionemprofessa, yel bene- providentise gravioribus feminis comraendentup_.ut
dictionem fuerit consecuta, et poslea ad conjugium simul habitantes invicem se custodiant.
vel illecebras sseculi (Add.) transierit, usque in exitu Canon Romanorum, cera 1
cum eo (Var.) cui se miseuil communione privetur. Puella nec dum velata, (Var.) sed tamen si propo-
Qupd si poenitentia ducti se sequestraverint, quandiu suerit sic manere, si nupserit, hse furtivse nuptiss
episcopo yisum fuerit, coramunipne [a communionis appellantur (Add.) His pcenitentise agendee tempus
gratia] suspendantur; et si eegritudinis periculum constiluendum est.
non ne^etur.
(Add. et var.) incurrerint, viaticum eis Canon Arelatensts, cera 26 m.
. , Canon Chatcedonensis, cera 16. , Puella quoese voyit Deo, (Add.) si post xv [viginri
d Yirgo quoese Deo consecravil; si nuplialia jura et quinque] annos selatis ad nuplias transierit, cuni
contraxerit, excoinmunicetur. ipso cui se alligaverit, communione privetuf.
, ' Canon Aurelianensis, cera 18. , In ephtola Symmachi pance n.
8 Tam puelloe,quam viduoe,quse iri domibus pro- Viduas, (I'ar.) quoe religioso proposito diuturna
cum his qui observalione permanserint, ad nuptias transire npn
priis commutalis vestibus convertuntur,
conjugio copulantur uscpe ad sequestrationem et paftmur. Similiter virgines nubere prohibemus,
pcenitentiam ecclesiaeconimunioriepriventur, quamyis annis plurimis in monasteriis reetatem]per-
Mra 19 f. egisse constiteiit.
Si quis virgini consecratoe, [vej devotse, id est re- Canon, Lugdunensis, cera 12 °.
ligionem professee] seu in proposilo sub devotione Puellse quee convenientia [conniventia] parenhira
vivenlium inferre prsesumpserit, usque ad extre- se volunlarie in monasterio dedicaverint, (Quccd.
mum [exitum] "communione pellatur. Si rapta cum add.) et se postea ex ipso monasterio (Add. et var.)
raptofe [habitare] consenserit, (Va'r.) similiter ex- subtraxerint, quousque ibidem se reslituant, com-
cdmrauriicetur. Quae forma et de pcenitenlibus ae raunione priveutur; yiaticum tamen illis non ne-
viduis in proposito manentibus [sub districtione ec- getiir.
clesiastica] servetur. Quod si quis sacefdos [sciens] Canon Epaunensis, cera 16 [Can. 21]
hujusmodi- personis communicaverit, annum inte- JJ- Yiduarum consecrationem, quas diaconas voeant,
gruin pacem Ecclesisenon habeat. p penitus abrogamus. Solam eis pcenitentieebenedi-
Canon Ancyrilanus, cera 19. ctionem, si converti cupiunt, imponendam,
8 Quod quidem virginitatem pollicitam proevari-
CAPUT LIII.
cantes inter digamos qui secundas nuptias transie-
DERAPTIS.
runt habitare debebunt. Virgines autem puellas, quse
Canon Chalcedonensh, cera 27.
tanquam sorores cum viris habitare volunt, ab eo-
rum consortio prohibemus. q Decrevit sancta synodus, ut qui rapiunt raulie-
* Yar. Yide not. viri cl. J. Sirm. i Conc Aurel. v.
b Conc Malisc i, c 2. k Conc. Afric c 2. Cod. can. Eccl. Afric c 44
c Var. extra. Videnot. viri cl. J. Sirmondi i C. 2. Vid. Innocent. I ep. ad Yictricium, c. 13.
m Conc Arel. n, c 52.
, d Jnterp. nec Dionys. nec Isid. n Ad Csesariumcpisc Arel. cap. 5.
« Vid. Conc Aurel. n, c 17.
f Conc Aurel. m, c 16. . . 0 Conc. Lugd. III, c. 3.
g Inlefp. nec.Dionys. nec Isid. p Ab omni regione noslra. Al. religione. Vid. not.
n Id. in cod. Barb. Conc. Carth. iy, c 102, viri cl. J. Sirm.
» Conc. Auras. i, c 27. . - i Inter. nec Dionys. nec isid.
1057 CANONES SELECTI EX VET. CAN..COLLECT. 1058
res, si clericisunt, decidant gradu proprio; si vero A \. Canon Neocccsariensis,cera 2.
laici, analhemalizenlur. > Muliersi duobus fratribus nupserit, abjiciatur
Cunon Ancyritanus, cera 12. usque ad mortem. Verumlamen ad exitura si promi-
Desponsatas puellas et ab aliis raptas, placuit serit, quod facta incolumis hujus conjunctionis yin-
erui, et his reddi a quibus fuerant desponsatse: culum solvat, fructum pcenilentiseconsequalur. Quod
etiamsi eas contigerit a raptoribus florem pudoris si defecerit mulier in talibus nuptiis , difficilis efit
amisisse. pcenitenlia in vita permanenti. ,'
n epistola Sirkti papcea, cera 4. Canon Agathensis, ajj'al9 [Can. 25]
Desponsatam ne alius accipiat, (Add. el var.) mo- Qui conjugale consorlium , (Quced. add.) nullas
dis omnibus inhibemus, quia nec benedici possunt, causas discidii probabiliter proponentes, dimise-
et iuslar sacrilegii est conjunctio sine benedictione runt, ul illicita vel aliena appetant; si antequara
sacerdotali. apud episcoposprovincise discidii causas dixerint, et
Canon Aurelianensh, cefa 11. uxores antequam in judicio damnentur abjecerint, a
Si ad ecclesiasn raplor cum rapta confugerit, communione sanctse Ecclesiaeet a sancto populo
eliamsi feminam ipsam violenliam perlulisse conti- i excludantur.
gerii, stalira liberetur de poteslate raploris: et ra- <Q
__{ Canon Aurelianensh k, cera 12.
!
ptor, mortis vel pcenarum impunitate concessa , ad . Si quis relictam fratris sororem, uxoris privi*
serviendi condilionera subjeclus, aut redimendi se gnam, id est, filiastram, consobrinam , sobrinamve
[liberam] habeat potestatem. Si vero (Var.) rapta relictam, id estpatrui atque avunculi carnali conta-
patrem habet, ei [potestali patris] excusata redda- gione raaculaverit, aposlolicaeinstitutionis sententia
lur. feriatur: et quandiuin tanto versatur scelere, Cliri-
Mra1\%h. sliano ccetuet cointounionesanctoe privetur Ecde*
Mancipiaquae sub specie conjugii ad ecclesiam sioe.
[ecclesiaesepta] confugerint, a dominis accepta fide Canon Epaunensh, cera 16 m.
excusationis, sub reparationis [separationis] prorais- Incestis conjunclionibus nihil prorsus venioe re-
sione reddantur (Mult. add. el var.) libertale dorai- servari, nisi eas (Var.) adullerii separatione sanave-
norucn, si eos postea voluerinl sociare. rint. (Quced.add.) Si quis reliclam fratfis quaeperie
CAPUT LIV. prius soror exstiterat, carnaliter [carnali conjun-
-DEINCESTIS. ADULTERIS, VELQUiUXORES SUAS ctione] yiolaverit: si quis fralris (Var.) germanam,
DIMITTUNT. si quis germanam uxoris, si quis novercam, si quis
Canon Aurelianensh, cera11 c. _„ consobrinam, si quis relictam avuriculiaut patrui, vel
Qui conjuges suas in adulterio deprehendunt, et privignam, vel concubitu polluerit. (Add.) Sane qui-
dtion prohibentur nubere,quantum polesiconsilium bus conjunctioillicita interdicitur, habeblint [irieuridi]
eisdetur, ne aUas uxores viventibus illis accipiant melioris conjugii libertatera. n Si quis depropria co-
licet adulteris. gnatione, vel, quamcognalushabuit, duxerk, uxorem
In ephlola Jnnocentii papce e, cera6. anatheroa sit.
Qui, uxore vivente (Var.) quamvis dissociata aliam Item Gregorius in libro Pastorum °. <
duxerit, mcechatur, el adulter est, f iste comiim- p Ineestum commitlit, qui se consanguinese suoe
nione privelur cum ea quam accepit: simililer pa- vcl quam consanguineus habuit, infra affinilalis
reuteseorum, qui talibus consenserunt. lineam conjungit. Nullus enim fidelium usque ad af-
Canon Agathensh g, cera 17. finitatis lineam, id est, usque in septimam progeniem
Si mulier virO"derelicto discedere yoluerit nu- consanguineam suam ducat uxorem, vel eam quscv
plias condemnando, analhema sit. aliquo modo incesti macula polluatur. Naiti incesii,
o Ad Himerium Tarraconensem. Theodorus in suo Pcsnitentiali.
b Conc iv Cailh. c. 24. c Ep. Innoc. I ad Exupeiium episcopum Tolosa-
c Conc Arel. i, c. 10. .n num.
d Hanc negativam particulam, quoe desideraiur " t Mult. var. et add. Yid. R. V. Steph. II ad inter,
in editis, reele quidem supplet codes.Herovallianus. monach. Bril. •
Nara si prohibentur nubere , cur postea. consilium 8 Desideraiur inconcil. Agathensi.
datur non nubendi? < Ubi consilium datur, inquil, b Sed vide conc Gangrense c. 14, paucis mulatis.
Hieronymuslib. i adversus Jovinianum , offerentis ' Paululum differt ab iiilerp, Dionys.
arbitrium est; ubi prseceptum,necessitas est servien- j Add., pro eo quod fidem et corijugia maculani.
lis. Prseceptura,inquit, Domini non habeo , consi- k Yid.Conc Aurel. n,c 10; conc Aurel. in,c 10.
lium autem do, tanquam misericordiam consecuius t Mult. Yar. nam. sensus tantum, non verba de-
a Domino. » Et Augustinus : « Aliud est consiliura, prehenduniur.
aliud proeeeptum.Consiliumdatur ut virginilas con- »>Conc Epeaun. c 50.
servetur, ete. Preeceptum vero datur ut juslitia cu- 11Vide couc. Agfuh. c 61.
slodialur, etc. Consilium qui Hbehter audierit et fe- 0 Yide Gieg. Mag.i epist. 52 ad Felicem episco-
cerit, majorem habebil gloriam. Proecepturaqui.non pum lib. xn; ExeCrpl. Egbert. Eisorac. c 157 , et
impleverit, nisi pcenilenlia subvenerit, eyadere; poj- Isaac Lingon. episcopi canones ' litul. iv, de incestis
nara non poterit. > Atqui Patres hujus concilii cele- cap. 19. • , , .
berrirai riullam pcenamihfligunt, consilium tanium p Pliira ad. in ep. Greg. ad Fcl. ep. quse.desuntjii'
dant. Ergo dicunl Patres rem non prohitilam esse ,' clialis testiinoriiisab auctoribus, sicul in coMect.cb:d;.
attara deinceos cum plufibus aliis Patfibus perniisit Her.
10S9 CANONES SELECTI EX VET. CAN. COLLECT, 50f i
quandiu in scelere manent, non fidelium Christiano- jVIn ephtola Leonis papm ad Rusticum, mra 10 [c 6]-
rum, sed tantum aut gentilium , aut cathecumeno- Ancillam oportet a toro abjicere, et uxorem inge-
rum, vel energumenorum locum teneant. Et si a ne- nuam [certoeingenuitati^] accipere. Hoc non dupli-
fandissimo scelere se segregare, alque ad publicam catio conjugii est, sed profeclus honestatis.
pcenitentiamredirenoluerint, inter eos habeantur Ibid. cap. 2.
6 Si paler autmater proprium afiliura sacro bap-
qui spiritu periclitanlur immundo; vel etiam inter
eos, de quibus ipsa veritas dicit: Si Ecclesiam non tismo susceperit, hi omnino a conjugio separentur.
audierit, sit libi sicul ethnicus et publicanus. lbid. cap. 5.
Canon Ancyritanus, cera 6. n Si quis vir aut mulier filiastrum ant filiastram
« Qui cum pecudibus coitu misti sunt, aut more a sacro fonte exceperit, aut ad conlirmationem te-
pecudnm incesta cum consanguineis commiserunt, nuerit: tales omnimodo a conjugio disjungi.
aut curo masculis concubuerunf qui ante 20 annos Ibid. cap. 4.
i Si quis in captivitatem ductus ancillam ibidero
setatis suae lale crimen admiserint, 15 annis in pce-
nitenlia exactis , orationi tantum incipiant paftici- acceperit uxorem, et postmodum ad proprium rever-
pare. Post haec quinquennio in coirimunionesimpli- sus ingenuam ducat: etiterum in pr;iedictolocoubi
ci perdurantes, post 20 annos cum oblatiofie ad com^ B ancillamhabuitducatur, et invenerit ipsam ancillam
munionem suscipiantur. Discutiatur el vita eonim, alium virumhabentem : huiclicebit alii seconjungerr.
qualis fuit in pcenitentia , et ita lianc humaniialem mulieri, defuncta lamen illa ingenua, quam postea
consequantur. Qui vero perseverantius hoc crimine acceperat.
abusi sunt, 20 annis pcenitentiam solam suscipianl. Ibid. cap. 6.
i Si ex conjugio unusquilibet graviter infirmetur,
Qui vero post 20 annorum setatem, vel etiam uxores
habentes in hoc crimen inciderint, 51 annis pcenitcn- ut non possit ab illo debitum persolvi, ob hoc nun-
tia acta ad communionem tanlum admittantur : in quam licebit eos dividi.
In ephlola Innocenlii papcead Exuperium ephcopum
qua comraunione quinquennio perdnranles, plenara Totosanum, cap. 6.
communioneni cum oblatione recipiant. Quod si et k Qui inlerveniente repudio eliam pro adulierio
uxores habentes, el post 50 annos eetatisin hoc pro- dimissa alii se
sunt ad exitum tantum copulaverit, eos inutraque parteadul-
lapsi crimen, communicent. teros esse manifestum est secundum illud : Qui di-
Hos, qui sicut muta vixerunt animalia, qui el se et miserit uxorem suam, et duxerit aliam, mmchatur. Si-
alios hujusraodi peccato contaminaverunt, inter eos
militer, qui dimhsam duxeril, mmchatur : et idco ta-
orare debent, qui tempestale jaclantur, qui a nobis Jes
C oranes communione privandos.
energumeni intelliguniur. Ibid. Cap. 10.
Mra 19. * Si unus ex conjugio filium aut filiam alterius de
b Qui adullerium commiserint, 7 annos oportet
sacro fonte susceperit, aut ad chrisma tenuerit, vel
perfectiooem consequi secundum pristinos gradus. ad Christianilatis
MraW. mysterium : anibo el uxor et vli
c Mulieres queefornicantur, et partus suos necant, compatres existunt parenlibus infanlis, quia vir el
vel conceptos excutiunt, usque ad exitum ab Eccle- mulier caro una effecti sunt.
ad
sia removeantur secundum pristinos gradus. Htima- In ephtola Siricii papm 12.Genesium episcopumcap*
nius autem nunc definimus, ut 10 arinis pcenitenlia mSi sanus vir Ieprosam duxerituxorem, aut post-
eis tribuatur. modum ei supervenerit lepra, sep ;rentur, ne concep-
Mra 24, ii filii lepramaculentur. Fas namque est, ut munduo
° Si quis sponsam habens, sorori ejus intulerit ad mundam
jungatur.
et
vitium, postea uxorem dtixerit eam quam despon- In ephtola Leonis papm. ad Nicetium ephcopum D,
saverat, et illa quse vitium pertulerit laqueo se pere- cap; 1.
merit : oranes qui facti hiijus consilii sunt 10 annis jj Cura per bellicam cladem dividantur conjugia,
in pcenitentia rediganlur. (Midt. var.) et mulieres quee remgnserint viris suis
Canon Aurelianensis e, cera2. destitutae, aut interemptos ptitenl, aut nunquam re-
Si quse mulieres fuerint in adulterio cum clericis versuros : et [sollicitudine] solitudirie cogente ad
deprehensoe, clericis districtione adhibita f etiara et aliquod conjugium transierunt: et illi qui putaban-.
mulieribus, et a civitaiibus ipssemulieres expellan- tur perisse, revertantur; (Add.) tunc remolis malis
tur. qusehosliiitas inluiit, unicuiouc quodiegitiraehabuit
«. Inlerp. nec Dionys. nec Isid. Leonis I.
b Nee Dionys. nec Isid b Capitul. 1. v, c. 5.
c Nec Dionys. nec Isid i Yid. R. Steph. II, cap. 3.
d Paululum'differt ab Isid. J Vid. R. Steph. II, cap. 2.
e Concil. Aurel. iv, c 29. interp, k Mult.var. in ed, Yid. potius. R. Sleph. II, cap. 5.
f Hsecdesunt, sed alia add. et var. - 1 Desideratur.
g Ista et qusesequuntur in ed. desiderantur. Vide ™Yid. R. Steph. II, cap. 9, ex epist. Siricii papsead
lamen Responsa Stephani papaeII ad consulta Brita- limerium episcopum.
niacensium monachorum, cap. 4 ex eadem epistola n Ad Nicetam episcopum Aquileiensem.
1061 CANONESSELECTI EX VET. CAN. COLLECT. , 1062
reformetur (Cap. 2.) Nec tamen culpabilis judicetur A cipibus post baptismuni poscere mortem [vel sangui-
iile, [et tanquam alieni juris pervasor] qui perso- nem]alicujusde reatu. Quamrem principes nunquam
naiu ejus mariti, qui jara non esse aeslimabitur, as- sine cogitatione [cognitione] concedunt, sed ad judi-
surapsit. * Si vero aliqusemulieres malunt cum vi- ces crimina ipsa semper remittunt, ut causa cognita
ris hic cohaerere, quam ad legitimum redire conju- (Var.) judicetur. Quee cum [qusesitori]secure fuerit
gium, merito sunt damnandse; ita ut coramunione delegata, aut absolutio aut damnatio pro negoliiqua-
privenlur, quia ipseeoslendunlur, non pro necessi- lilate proferatur : et dum legum in improbos exerce-
tate, sed pro incontinentia sua hoc fecisse, et non tur auctoritas, eritdislortor [dictalor] immunis.
eis placuisse, quod haec remissip potuit expiare. CAPUT LYI.
._ ET ETHOMICIDIS : ET DECAP-
Redeant ergo ad suum rectum voluntaria redinte- DEFALSARIIS, PERJURIS,
TIVITATE ETDISCORDIA.
gratipne conjugium absque ullo opprobrio : quia
sicut hsemulieres quae reverti ad viros suos nolurii, Canon Aurelianensh, mra 15 f.
irapise sunt habendae, ita illee quae in affectum ex Qui falso accusant fratres suos, [placuit, etc.]
Deo.initumredeunt, merito laudabiles judicandoe. usque ad exitum non communicent.
In ephtola Jnnocentii papm. Ca«oa Maticensh Bmra 17.
b Sicut mulieres, si convictse fuerint adulterasse, B Sl quis alios ad falsuro testimonium vel perju-
vel [quacunque corruplionel
judicio sacerdotali communioneprivantur : similiter- riuni (Var.) attraxerit,
et viri, si detectifuerintadulterium commisisse, om- sollicitaverit, ipse quidem neque ad exitum coiri-
nimodis a communionesubmovendos esse decerni- inunicet: et illi (Add et var.) qui eum seculi sunt,
mus. . ab omni sunt testimonioprolMbendi, et infaniia no-
CAPUTLV. . tabuntur
DEREVERTENTIBUS ADS.ECULA POSTDEPOSITUM MILI- Canon Agatliensis, mra 56. [Can. 57].
TLECINGULUM : ET DEHIS QUIPOSTBAPTISMUM AD- Homicidaset falsos testeshcommunione privandos
MINISTRAVERUNT. usque ad pcenitentiam et satisfactionem.
Canon Nicmnus,mra 18 c. Canon Lugdunensh i, mra 3.
d Si qui.ppst depositum mililise cingulum,ad pro- i Si quis honiinem in captivitatem duxerit, aut
prium vomitum revertuntur, ut pecunias ad usuram iransiniserit, usquequo eum in loco suo revocaverit,
darent et abirent rursus ad militiam, 10 annis sirit coiiiraunione privetur.
inter pcenilentes,postprimumtriennium quo fuerunt Canon Ancyritanus, mrall.
itiler audienles. Hoc prsecipueobservetur, ut animus k Si quis voluntarie homicidium fecerit, subinit-
eorum et fructus pcenilenlist observetur. Et quicun- tat se ad pcenitentiam, et ad exilum tantuoi coin-
que in lacrymis et operibus bonis perseverantes, et municet.
bonum opus cum veritate demonstrant; cum post Mra 22 '-.
teinpus statutum oratipni cceperint communicare, m Qui vero casu homicidium fecerit, post 7 an^
licet episcopumhumanius aliquid circa eos agere. norum pcenitentiam communicet secundum gradus
Si qui vero indifferenter habuerint lapsum suum, constitutos. Hsecvero humanior definitio, quinquen-
et sufficeresibi quod ecclesiam inlraverunt arbitran- nii temporis spatio continetur.
lur, isti omnia tempora statuta.compleburit. Canon Epaunensh, mra 24:[Can, 24]
Ephtola Jnnocenlii papm ad Exuperium ephcopum Si quis servura propritim sine conscientia judicis
[Cap. 3]. occiderit, biennii temporis excommunicalione ple-
e Qui post baptismuiri administraverunt, et lor- ctatur
[effusionem sanguinis expiabil].
menta exercuerunt, aut etiam capitalem sententiam Canon Arelatensis n mra 53.
prolulerunt; de his nihil legimus a majoribus defi- Si quis famulorum, [cujuslibet conditionis aut ge-
nilum. Memineruntenim a Deo potestates has fuisse neris] quasi ad exacerbandam domini distridipnem,
concessas, et propter vindiclam noixiorum gladium se [diabolico repletus furp.re]percusserit, (Add, et
fuisse permissum et Dei rainistrum vindicem in hu- *'- var.) nequidquam ad dominum sceleris alieni perli
jusmodinatum. De his ita ut hactenus servatum est sic nebit injuria.
habemus, ne aut disciplinam evertere, aut contra au- Jn epi.stolapapm Leonis °,
ctoritatem Dorainivenire videaraur. Ipsis ajulemin f a- Caplivi, qui immplatitiis cibisluerint polluti, (var.
lipne reddenda gesta sua omnia servabuntur, (Ca;i.5.) etadd.) pcenilentisesatisfactione purgentur; queencn
Hoc etiamseiscitarevoluisti, (Add.) utsiliceat aprin- , tam temporis longiludine, quam cordis contritione
» Ptufa add. et hiclncipit cap 4. Coetera quoese- 1 Conc Lugdun. II, c. 5.
quunturmult. var.Yid, Resp. Stephari. II, cap. 19. ,: i Mult. vaf. etadd.:''"' -•^l
b Vid. ep. Inn. I ad Exuperium. cap. 4, ubi rault. k Interpret. nec Dionys.:nec Isid. Yid. conc Epau-
add. etvar. nens. c. 51.
c C. 12 in Gr. c 11 in interp, et Isid. 1 Interp. Isid. non distinguit. a prsecedenti. Sed
d Paululumdifferl interp. Isid. Dionys.
e Quaedamadd. Gr. et Dionys.
f Coiic Arelat. i, c 14. «"Interp. neC Dionys. nec Isid.
" Cohc. Arel. n.
g Conc Maliscon.i. 0 Ad Nicelam episcop. Aquileiensero.
h Var. Yide conc Venet. c. I.
1065 CANONESSELECTI EX YET. CAN. COLLECT. iOGJ
'
pensanda est, sive hoc fames exlorserit; sive terror 1A Canon Epaunensh, mra 8.
(Add.). Mancipiainonachis data ab abbate non liceat raa-
Canon Africanorum,cera 47 ». numilti. Injuslura pulaihus, ut monachis ruralia
Dissidentes episcopos, si non timor Dei, synodus opera [quotidianum rurale opUsl facienlibus, servi
reconciliet. eorum libertalis otio polianttir.
Mra 48 b Canon Agalhensh, mta 6 [Can. 7].
Discordantes clericos, episcopus vel ratione, vel Quos de servis ecclesise (Vat. etadd.) episeopus
potestate ad concordiam tfahat inobedientes : syno- libertati dederit, a successoribusplacuit custodiri
dus per audaciam [audientiam] damnet. cum hoc quod eis mahumissofin libertale contulerit.
Mra -49 c. Quod tamen jubemus 20 splidbrtim [numerumet] rao-
Oblationesdissidentium fratrum,. neque in sacra- dum in terris, vel virieis, vel hospitiolo tenere, non
rio neque in gazophilaciorecipianlur. . amplius; (Add. et vat.) quia minusculas res aut ec-
Canon Arelatensis, mra 80 d. clesioe minus utiles, peregrinis vel dericis, salvo
Hi qui publicis ihter se odiis exardescuni, ab ec- jufe ecdesise, irt usum preestari permitlimus.
clesia removeantur [ab ecclesiasticis conventibus CanonAutelianenshw, i mra 52.
B Gineres (Var. etadd.) vero servi, seu et posteri-
removendi], donec ad pacera redeant [recurrant].
Canon Agalhensh, mra 30. tas eorum in loco, in quo auctor eorum k depositus,
Quicunque odio, autlonginqua inter se lite dissen- in ea quse constituta est a defunclis sludio sacerdo-
serint (Add.), a sacerdotibus arguanfur. (Add. et tis conditione permaneant. Ille [Cui prseceptosi quis
var.) Et si emendare noluerint. communione pel- sseculariumhumanse cupiditatis impulsu] vero qui
lantur. hoc crediderit obviandum, (Var.) usque ad veram
Canon Carthaginensh, mra 79 e. emendalionem ab ecclesia.suspendatur.
Eorum dona, qui pauperes opprimunt, a sacerdd- Canon Aurelianensh iv, mra6 J.
libus refulanda. Quicunque liberli facli sunt, (Var. et add.) si a
CAPUTLYn. quocunque pulsali fueririt, ab ecclesia defendantur
DEEXPOSITIS. prseter eas culpas, quibus leges collatain servis re-
CanoriAurelianerish, mra 31 f. vocare jusseruiit libertatem.
Si exposllus anle ecclesiam cujuscunque fuerit Canon Areiatensh m, mra 34.
miserationecollectus, contestationisporiat epistolam. Si quis iri ecclesia manumissum crediderit ingra-
Et si is qui collectus est, intra decem dies qtieesitus ticuldra [ingrati titulo] revocandura, non aliter
agnitusque non fueril, securus habeat qui collegit. liceat, nisi eum gestis apud acta municipum reum
6 Si vero post praedictumteropusaliquis caluroniator esse.
Canon Lugdunensh, cera 7.
exstiterit, uthomicida judicetur.
CAPUT LVIII. Quicunque contra libertos Ecclesisecommendalos
sctionem habet, non audeat magistratui eos tradere,
DELIBERTIS. sed in episcopijudicio, quoesunt veritatis audiantur:
Canon Toletanus,mra 7 n. quia juslum est, ut contra calumniatorum versutias
Liberti, quiex mancipiis ecclesioeab episcopo fa- defendantur, qui immorlalis ecclesiee patrocinium
cti sunt, (Add. et var.) iri libertate permaneant; et conoupiscunt: et qui hoc, quod a nobis decrelum
taitien a pairocinio Ecdesiae [lam ipsi, quam ab eis est, proevaricaretentave.rit, irreparabili damnationis
progeniti] nonrecedant. Ab aliis quoque liberli tra- susesententia feriatur.
diti ecclesiis, yel commendati, patrocinio episcopali DEHISQUIA6ECCLESIAM CONFUGlUNT.
fegantur (Add.). Canon Aurelianensisn, mra 1.
Canon Agaihenensh, mra 27 [Can. 29], Homicidse,adulteri, fures, si ad ecdesiam confu-
Liberlos legitime faclos [Si necessitas exegerit] gerint, (Var.) juxta priores canoneset quod lex R6-
Eeclesia lueaiur. Quod [Quos] si quisante audien- mana conslituit observetur, ut ab ecclesioealriis
tiam eos [aul] pervadere, aut exspoliare proesum- vel domo episcOpi non trahantur; sed in evangelia
pserit, ab ecclesia repellatur. [nec aliter consignari, nisi ad evangelia].datis sa-
Canon Aurasicorum, mra6 i. cramenlis, de morte, de debilitate et de onini pce-
In ecclesia manumissos, vel per testameritum ec- narum genere sint securi : ita ut cui reus fuerit
clesiaecommendatos, si quis In servitutem vel obse- criminosus , de salisfaclione conveniat. Quod si
quium, vel ad colonariam condilionem imprimere sacramenta sua quis violaverit [quis conviclus fuerit
tentaverit, animadversione'ecclesiaslica coereeatur. violasse,*reusperjurii], (Add. et var.) ab omni Ghri-
a ld. in cod. Barb. Conc iv Carlh. c 25. b Conc Tolet. m, c 6.
t Id. in cod. Barb. Conc Cartbag. c. 59. i Conc. Arausic. i, c 7.
*Id in cod. Barb. 69."Concil.Carlhag. c.99. i Conc Aurel. iv.
d Conc Arel. ii, c 50. ; : . k Yar. Yid. not. vir. cl. J. Sirm.
e In cod. Bard. id. Conc iv. Carih. c 94. i Conc Aurel. v, c 7.
f Conc Arel. ii, c 51. "»Conc Arel. n.
6 Yid. conc Yasense l, e. 10. » ConeAurel. i. -.
'
t005 CAXONESSELECTI EX VET. CAN. COLLECT. 1068
stianorum convivio et communipne separelur. Quod A cura ea quaeApostolo permiltenle nos sumimus, afc
si reus de ecclesia fugerit, ab ecdesise clericis non illis judicentur hidigna [immunda].
queeratur. Mra 54.
Mra 3 "• judaei [quorurii perfidia frCquenter ad vomitum
Si vero pro servo sacramento (Mult. var.) a Do- redit] si ad legem calholicam venire voluerint, sep-
mino dato de impunilate. exire noluerii. liceat eum tem [octo] mensibus inter catechumenos (Var.) sint..
a Domino occupari. Et si puram fidem confiteri noscuritur, baptismafis
Canon Epauriensh; mta 59. gratiam mereanlur. Quod si periculosam infirmita-
Si servus reatu atrociee fatrociore] ciilpabilis ad tem inlra praescriptum tempus incurrerinl, bapli-
ccclesiam confugerit, a corporalibus tanlum suppli- zenlur.
ciis excusatur. De capiliis b vero, vel quocuiique Canon Aurelianensh, ara 50.
opere a domino placuit juramentum non exi^i. Judsei a Gcena [a die Gcence]Domini usque ad se-
Canon Aurelianensis, cera 59 c. cundam sabbati in Pascha [hoc est ipsP quatriduo],
Eos qui ad ecclesiam confugerint, tradi non opor- procedere inter Ghristianos non audeanl, (Var. et
tere : sed loci (Var.) reverentia et intercessione de- add.) nec qualicunque occasione faciente.
fendi. d Si quis auiem mancipia clericOrum pro suis B Canon Maticensh, mra 14 i.
inancipiis ad ecclesiam cOnfugientibuscrediderit oc- Judoeia Ccena Domini usque ad secundani sabbati
cupanda, .[per omnes ecclesias] districtissima dam- in Pascha [primum Pascha], (Add.) pcr plateas, et
natione ferialur. fofos deambulandi licentia denegeluf : et ut reve-
CAPUT LIX. reriliam cunctis [sacefdotibus Domini, vel] ciericis
DEJUD.EIS. impendant. (Add. et var.) Sin aliud, a judicibus Jo-
corum, prout persona fuerit, dislringatur.
Ganon Laodicensh, cera 59 °;
f Hi qui Christiarii facti sunt ex Judseis, si posl- CAPUT LX.
DE CLERICIS QBI CARNE ABSTINENT, '
modum invenli sunt judaizare, vel sabbatizare, ana Canon Ancijtitanus, mta 15,
theina sint a Christo. i Hi qui in clero sunt, si a carnibus abstinent-,
Ganon Malicensis, mra 16 s. eas quidem contingere : et ita, si voluerint,
Ne JudseiChristianis [populis]judices deputentrif, placuit
continere. Quod si tantum eas abominantur, ut nec
aut telonarii; (Add. et var.) ne Christiani, quod absit,
eis videantur esse subjecti. olera, quoe cum eis coquuntur, exisliment come- ,
denda, tanquam non conseniientes regulae, ab ordine
&ra 15. cessare debebunt.
Nullus Christianus Judseorum conviviis participet
CAPUT LXI.
[participare prsesumat]. Quod (Var. et add.) si fece- DE H£IRETICIS ET «ENTILIEUS
rit, ab omni Christianorum consortio separetur [se • Cmion Nicmnus, mra 21.
uoverit compescendum], quisquis eoruin impieta-
tibus fuerit inquinatus. k Ut Paulianistee, et qui sunt Photiniarii, rebapli-
Mra 16. rentur.
Nullus Christianus Judoeo (Qumdam prmced.) de* MraSZ.
1 Sed diaconissas, quoniam quidem mahus impo-
serviat, sed datis pro quolibel bono mancipio 12 so-
sitioiiehi non accipiunt, etiam ipsas inler laicas esse
lidis, quicunque voluerit Chrisiianus (Var.) ipsura
licentiam habeat redimendi, sive ad ingenuitatera, debere.
seu ad servitium : quia uefas est, ut quos Christus .. Caiioti.Arclatansh, mfa 9 m.
suo sanguine [sanguinis sui effusione] redeniit, Si ad ecclesiam aliquis de liseresibus verierit, in-
vinculis terrogent eum symbolum; et si perviderint eurii
persecutorum teneantur [maneant] irretiti. in Palrem, et Filium, etSpiritum sanctum baptiza-
Quod si huic acquiescere Judseus noluerit, liceat
D manus ei tantum imponatur, et accipiat Spiri-
lnaucipium ipsum ad Christianos reverli, et ubictin- lum, tura sanctum. Quod si [interrogatus] non responderit
que voluerit habitare K
hanc Trinitatein, baptizetur.
Canon Agalhehsis, mtd 40. Canoii Afrkanorum, mra iG".
Omnes deinceps Christiani [derici sive laici] Ju- Ut episcopus nulium prohibeat ingredi (Edd. om.
dseorttm convivia evitent, quia cum (Var ) illi Chri- in) in ecclesiam, et audire verbum Dei, sive gen-
stianis cibis [communibus] non utantur, indignnra tilem, "sive hecrelicum, sive Judseum, risque ad inis-
est atque sacrilegum eorum cibosa Christianis sumi; sas caiechuraenorum.
11Conc. Aurel. i. b Add. sed vid. not. cl. J. Sifmondi.
b Vide not. v. cl. Jacobi Sirmondi. i Conc Matisconiens. i. ' '
c Vid. conc Arausic i, c 6: conc Arelat. n, i Parum differt ab intcrp. Dionys.
c. 50. k Rufinj. Vid. coric Arel. n c. iG ct not.
d Hic incipit. c 6 in c. Araus. et c 32 in c Arcl. v. cl.Interprel.
J. Sirmondi ad hune canonem.
e Conc Laodic, c 29. t Interpret. Eufin.
f Interp. nec Dionys. nec Isid. m Conc Arelat. i, c 8.
e Conc. Matisconens. i, c. -15. n Id. in cod. conc iv Cafth., c 84.
" :'"",
PATROK.XCIX. ;'• 3V
1087 CANONESSELECTI EX YET. CAN. COLLECT. 1008
Mra 82 ». A CanonAurelianensh n, mra 21.
Cum hsereticis neque orandum, neque psallendum Si qui clericorum ( Add. et var. in edd.) rebelles
€it. inter se sacramenta dederint, aut charlulam con-
Canon Arelatensis, mra 11 b.
scripserinl; cum hoc ad synodum ventum fueril,
Puellse (Var.) fideles quee se gentilibusjungunt, juxla ordinem el personarum vindicetur
qualitatem
placuit ut aliquanto lempore a communione sepa- [a ponlificiibttsqui lunc in unum collecli fuerint].
rentur. CAPUT LXIV.
Canon Militianus, mra 5. DEF.NERGUMEMS.
Si quis mulieri, si quis Judaicse pravitati conju- Canon Africanorum, wra 62 °.
gali socictate conjungitur, a Chrisliano coelu et Omni die exorcistoe energumenis manus impo-
communione separetur. nant.
Canon Gangmsh, mra 14 c. Mra 65 P.
d Si qua mulier ad hoc virili vesle utitur, ut viri- Pavimenta doniorum Dei energumeni scopis mun-
lem habitura immitlet, anatbcma sit. dent [verrant].
Mra 15. ^Era 64 1.
c Si quis dereliquerit proprios filios, ut virilem Energumenis in domo Dei assistentibus [assiden-
liabitum immulet, anathema cil. tibtts], victus quotidianus per exorcLstas-oppaEtuiio
Mra 16. tempore ministretur.
f Si qui filii parentes, maxime fideles despexe- Canon Aurasicorum, mra 13 r.
rint, aut occasione religionis non eis debitum hono- Energumeni baptizati, si [de purgatione sua cu-
rera reddiderint, anathema sit. rant el] sollicitudini clericorum se tradunt, moni-
Mra 17. tisque obtemperant, omnimodiscommunicent, (Add.
8 Mulier, quse quasi religionem cogitaus, coniara et var. in edd.) vel muniendi ab incursu deemonum
sibi ampulaverii, anathema sit. vel purgandi.
Mra 14 =.
Canon Laodicensh, cera 17 K
» Nullum Christianum lavacra cuin mulieribtts Energumenis et catechumenis, in quantum oppor-
ttinitas permiserit [vel necessitas exegerit], de ba-
liabere communia, quia est et apud genliles repre-
liensio. ptismo consulendura.
Mra 51 5. Mra 19 [can, 18].
Non oDorlet mulieres ingredi ad allare. Placuil, (Var. et add.) ut Evangelia catechumenis
CAPUT LXII. legantur.
DECATECHUMENIS. G CAPUT LXV.
Mra 18 k- DECERISMATE.
Ad baplisterium calecbumeni nunquam frequen- Canon Africanorum, mra 87 l.
tent. Presbyteri qui per diceceses sunt [ecclesias re-
Canon Aurasicorwn, mra 19 [can. 20]. guni], non a quibuslibet episcopis, sed a sriis; nec
A fidelium benedictione , etiam inter domesti- per viciniorem [juniorem] clericum, sed aut per
cas orationes, in quantum cavere est [caveri po- seipsum , aut per illum qui sacrarium tenet, ante
jtesl],segregandiinformandique sunt.ut se revocent: Pascheesolemnitalem chrisma petaui.
ct (Desunt ista) si grandes sunl Iiberi, benedicemii CAPUT LXVI.
sunt, (Var.) semoti offerantur. DEEXSEQUHS MORTUORUM ET SEPULCRIS : ET NE Ttl-
Canon Carthaginensh, mra 24 l. LJESUPER CORPOUA PONANTUR.
Baplismum percipiant neophyti, et aliquandiu a Canon Toletanus, mra 21 u.
lautioribus epulis el spectaculis liberi [Edd. om. li- Religiosorum corpora (Add. el var. inedd.) cum
beri], et a conjugibus abstineant. psaimis tantummodo, et psallentium vocibusad se-
CAPUT LXIII. pulcra deferri. Nam funebre carmen [quod vulgo
DECONiURATlONIBUS. " defunctis cantari solet], vel pectora (Var.) ctedefe
Canon Chalcedonensh,mra 18. omnino prohibemus.
» Si clerici vel monachi reperti fuerint conjuran- Canon Arvernensh, mra 4 r.
tes aut conspiranles aut insidias ponenles episcopis, Observandura de palliis [ne pallis], vel ininisteriis
iuit clericis, de gradu proprio abucianlur. divinis, ne defunctorura x corpora obvolvanlur.
» Id. in cod. Barb. conc iv Catbag., c. 72. m Parum differt ab interp. Dionys.
b Conc Arelat. i. n Concil. Aurel. m.
* Conc Gangrens. 0 Id. in cod. Barb.; conc iv Carlhag., c 90.
d Inte.rp. nec Dionys. nec Isid. p Id. in cod. Barb.; conc IVCartbag., c 9!.
e Nec Dioiiys. nec Isid. q Id. in cod. Barb.; conc. Carthag., c. 92.
* Nec Dionys. nec Isid. * Concil. Arausic i, c 14.
8 Nec Dionys. necTsid. s Conc Arausicaa., c 15.
*- Conc Laodiceni c 30. 1 Id. in cod. Barb.; coric. IVCarth.. c. 56.
» Inlerprel. nec Dionys. nec lsi;!. i Concil. Tolet. ni, c 22.
i C. 44 Interp. Isid. T Conc. Arvernens. celeb. arino 855, c 5.
k Conc Arausic, i, c. 19 " Var. edd. Vid. not. d. J. Sirm.
1 In cod. Barb. id.; conc. IV Cartb., c. 86.
iOfifl CANONESSELECTI EX YET. CAN. COLLECT. 1070
Mra 8. 1 tentiaro agendam ante apsidam [absidem] nianus ei
A
Ne ad nuptiarum ornatum minisleria divina prce- imponatur, ne Ecdesia comraoveatur (Vat.-edcl.).
stentur (Add. in edd.): In decretcdi Innocentii papw i, tsta 6.
Ganon Malicensis, mra 18 a- Pcenitenlibus, sive ex gravibus, sive ex leviorihus
Comperimus, necdum (Var. edd.) marcidis mor- peccatis, si nulla intervenit segritudo, quinta feria
tuorum corpofibus, sepulcra reserari, vel (Add. et ante pascha eis remittendum RomanseEcclesiae con-
tar.) alia corpora superponi. Ideoque statuimus ut suetudo demonstrat. daeterum de pondere [aestiman-
Eullus deinceps hoc agere proesumat. do] delictorum, saderdolis est judicare, ut altendat
CAPUT LXVTI. ad confessiouem pcenitenlis, et ad fietum [atque la-
DELECTIOXE ADHEKSAH. crymas] corrigenlis; et tunc dimittat, cura viderit
•• Canon Tolelanush, mral. congruam satisfactionem. Si vero in 'eegritudinem ',
Quia solent crebro in mensis otiosaefabulaeinter- • (Var.et add. in edd.) iueurrerit, [ar.te teropus Pa-
poni, (Var. et add. inedd.) ideo slatuimus ut in omni schoe]erit relaxandum, ne [de seeculo]absque com-
sacerdotali vel religiosorum cohvivio hoc lectio san- munione discedat. kGhrismatis (Vgr.) unctio pceni-
Cta [Scripturarum divinarum] prohibeat. tentibus infundi nonpotestvquiagenus estsacramen-
3 torum. Nam quibus reliqua sacramenta
B
CAPUT LXVHL negantur,
DELAPSIS ET PCENITENTIBUS. quomodo unum genusputatur posse concedi?
« Utsacerdps pcenitentiam implorautibus, absque Canon Nicmnus, cap. 13 » . .
personarum aeceptione pceniteniiara [ pceniteritise Morituris et desiderantibus non negetur eucharis-
leges] injungat :.d -et ut negligenliores pcenitentes tia, ea tamen condilione ut, si supervixerint, non
tardius recipiantur. communicent ante statutura tempus pcenitenlise, vel
Cap. 19 e. probationem episcopi.
Ei qui pceniientiam in infirmilate petil, dum'[si Canon Aurasicorum, mra 3.
casu] ad eum sacerdos invitatus.veiiit, si [oppressus Qui receduntde corpore, (Var.) post pcenitentiara
infirmitate] obmutuerit, atil in phrenesim versus acceptam, placuit sine reconciliatoria manus impcr
Fuerit, dent testimoniuin qui eum audierunt, et ac- sitione communicari : quod raojientis sufficit con-
cipiat pcenitenliam. Et si conlinuo creditur moritu- solationi. m Si vero supervixeriut, stent in ordine
rus, reconcilietur per manus imposilionem, et in- (Var. et add. in edd.) pcenitentise, ullegitimamcom-
fundatur in os [ori] ejus eucharislia. Si superviXerit, munionem cum reconciliatoria manus impositiona
admoneatur a supradiciis lestibns, pelitioni suee sa- ,_ percipiant.
tisfaclum; et subdatur slatulo pcenitentioetempori Mrah.
[legibus], quandiu sacerdos qui poenitentiam dede- Pcenitentiam desiderantibus etiam[Edd. om.etiaml
rit, probaverit. clericis non negandam.
Cap. 20 f. Canon Arelalensh, mra 12 D.
Pcenitentes qui in inSnnitale eucharistioe viali- Si hi, qui in pceniteutia positi, vita excesserint,
cum acceperunt, non se credant absolutos, si super- placuit nullum absque communione dimitti [comuui-
vixerint, sine manus impositione. nione vacuura debere dimitti]; sed pro eo quod ho-
MraU e. noravit pcenitentiam, oblalio iiiius suscipiatur.
Pcenitentes, qui ante legiiiraam pcenitentiaraexce^- InepistotaJnnoCenliipapm^cap.iS 0.
dunt Tattente leges pcenitentiaeexsequuntur], si ca- Pcenitenles, lempore quo pcenitentiam petunt, im-
su [in itinere yerin mari] ibi morianlur ubi eis sa- positionem manuum et cilicium super caput a sacer-
cerdos (Var. edd.) subvenire non potuit, memoria dote [sicut ubique constitutum est] consequantur. Et
. eofum orationibus et oblationibus commendetur. si autcomas non deposuerint, autvestem non mu-
Canon Hippuniensis, cera 42 b. taverint, [abjiciantur : et nisi digne pceniluerint] non
Secundum differenliam peccatorum, episcopi ar- D ] recipiantur. Juvenibus autem pcenitentia non facile
bitrio pcenitentiaetempora decernantur. f Et ulpres' commiltatur propter setatis fragilitatem. Viat.icum
byter sine eonsullu episcopi [inconsulto episcopo] tameninmorte [positis] omnibus tribuatur.
non reconciliet pcenitentem, nisi absentia [absentei Canon Epauiiensh, mra 23.
episcopo, el] pro necessitate cogente. Cujuscun- (Add. et var. in edd.) Qui post acceptam pcenilen-
que crimen vulgatissimum est, ad publicam pceni- tiam rursus ad sxcularia relabuntur communicarc

Conc. Matiscon.
b Conc Tolet. m. n, c. 17. 45; conc. iii Carth., c 31.
i Can. 52.
e Statut. Eccl. '
antiq.; in cod. Barb. c 18; conc i Ad Decentium, c. 7. :
iv Cartb., c. 85. 8.
d Hicincipitin c Barb. c 19; Conc. kCap.
ly Carlbag., 1 Idem in Gr. et Dionys.interp. Ruf., c. 14, et in-
c. 75. Isid. c 12., qiiibus omnibus ista diserepat.
c In cod. B. c 20; conc. iv terp.
mQuod add.
Carth., c 76.
f In cod. B. c 21 ; conc ivCarth. c 78. a Conc Arel.glossema
n.
sapit.
gId. in cod. Barb.;conc.iV Caith., c. 79. 0 Yid. conc. Agatbens., c. 15.
b Conc. Afric. c 10; ex cod. can. Eccl. Afric. c.
1071 CANONESSELECTI EX VET. CAN. COLLECT. 107i
non potefaniSrsnisiprofessione firroata [nisi profes- jA sa.cerdoti, qui pro delictis confitcnliumel [Ead. om.
gioni quara illicite praetermiserat, reformeturj. confilentium el] pcenitenliumprecator accedat. TUJK
Mra 55 [can. 56]. enim demuni ad poenilenliamplures poterunt pro-
Nullus sine remedio ac spe vilse ab Ecclesiarepel- vocari, si populi auribus non publicetur conscientia
lalur; (Var.) quia nulli si pceniluerit,aut correxent, confitentis.
ad veniam redeundi aditus obstruilur. Quodsi (Add. In cphlola Innocentii papm i.
ct•««»•.) periculo.morlis constiluto, lempora pceniten- Qui post baptismum omni lempore incontinenlise
fiserelaxentur, etacceptoviaticoconvalescat, statuta voluptati dediti, exiremo [fine] vitse suee pceniten-
teropora pceiiitentioepbserveiilur. liam simul et reconciliationem [cominunioi.s] ex-
Statuta Ecclesimantiqua, cap. 65 a. poscunt. (Add. el var. in edd.) Consueiudr-_jrior le-
Omni temporejejunii, manus pcenilentibus a sa- nuit, ut concedeietur [eis] pceniienlia, sed ,orainunio
cerdotibus imponatur. negarelur. Nain cuin illius temporis [illiii .emporibus]
*
Ibid., cap. 68 b. creberrimse pcrseculiones essent, (i'-<r.) nec coni-
Poenitentes etiam dies remissionis genua flectant. munionis facullas bomines de reconci.ialione securos
GanonCarlhaginensh,.mra 28 c. revocaverit a lapsu, merito negata ;ommunione, est
Si presbyter vel diaconus (Add. et var. in edd.) B 1 concessa pceniieniia, ne totuin renilus negaretur:
degradentur, nou cis manus tanquam pcenilenlibus et durioiem remissioneni fecit temporis ralio. Sed
[vel tanquam fidelibus laicis] imponatur. postquam Dominus noster pacem Ecdesiis reddidit,
Canon Arelatensh, mra 22 d. [jam terrore dcpulso] commup;onem dari abeunlibus
Pcenitens [qusecunque]mulier, (Var.) sive defun- placuit, et [el propter Domiri misericordiam] quasi
cto viro alii nupserit, vel [suspecta, vel] interdicta viaticum profecturis. (Add) Tribuettir ergo cura
familiaritale cum extraneo vixerit, ab ecclesiselimi- poenilenlia exlrema coniruinio, ut horaines hujus-
nibus arceatur : similiter (Add. et var.) de viris ob- mtfdiin supremissuis, penniltente [pcenitenies, mise-
servetur. ranle] Salvaloreiioslro, aperpetuoexitio vindicentur.
Cap. 25 «. Canon To'elanus, cap 8 k.
Pcenitentiam conjugatis non nisi ex consensu dan- Sacerdos cuicunque pcenitentiam tribuit, id obser-
dam. vet (Mv.lt.add. et »a*. inedd.) ulprius eum tondeal:
Canon Aurelianensh,mra25 f. aut si muiier est, vejtem mutet, ne ad lamentanda
Ul ne quis benediclionem pcenitentieejuvenibus rursus posl pconileiitiamrelabatur.
|personis] vel conjugalis ; iiisiexcoiisensufparliumj^ * In ephlo:.a Leonis papm ', cap. 8.
et oetatejam plena dare audeat. (Var. et add. i'« edd.) Quijam deficientespceniten-
Canon Aurasicorum, ara 11 s. liara accipiunt, et ante coinmunionem moriuntur,
Subito obmulescens[prout status ejus esl] baptizari horum cattsa D',ijudicio reservanda est. Nos autem,
aul pceniientiam accipere polest, (Add. et var. in cdd.) quibus no:i corimunicamus vivis, communicare raor-
si volunlatis precteriteetesiimonia adfuerint. tuis non po.ssmnus.
MrailK Ibid., cap. 10.
AmeiUibusquoecunquepietalis sunt confereiida. (Mult. adtt. el var. in edd.) Pcenitentiam profess-is
Dccreta pmnilentimin cpistola Leonis papm ;. noti licet in foro Iitigare. Si tamen habent quod

(Add. ct var. in.ecld.) Pcenitenlia quse a fide- negligere non debent, ecclesiaslicum judicium, non
libus postulalur, ne de singulorum peccatorum ge- forense, ijebent expetere,
nere in libello scripta professio publice recitetur, Ibid., cap, l!v
cuiti fealus conscientiarum sufliciat solis sacerdoli- (Var.) PcenitenSjsive post pmnilenliamnegoliator.
hus indicari confessione secreta. Quamvis enim — Qualitas lucri aut excusat negotiantem, autarguil,
plenitudo fidei videatur esse laudabilis, quse pro- quia rst honestus quseslus, et lurpis : verumtamen
pter Domini timoiem apud homines erubescere non p pceniienli utilius est dispendia pali quam periculis
veretur, tamen quia lion omtiium hujusmodi sunl negoliationis obstringi, quia difficile esl intcr vcn-
peccata, ut ea, qui pcenitentiara poscunl, non li- denfes et ementes [ementis vendenlisque commer-
meant publicare, removeatur [tam] improbabi.Iis cium] non intervenire peccalum.
corisueludo: ne mulli a pcenitentiacremediis arcean- Ibid., cap. 15.
tur, dum aut erubescunt aul raeluunt inimicis suis Qui (Atfd. et var. in edd.) ob pcenitentiam tiniens
sua facta reserari, quibus possunt legum constitu- lapsum inconlincnliaejuvenilis, copulam uxoris prse-
tionibus pefcelli. Sufficit enim illa confessio quse elegefil, [necrimen fornicalionis incurrerel] videtur
primum Dep offertur, et [Al., tunc;a/., lum] ctiam rem fecisse venialem, si prseter eonjugem nullain
a-Id. in cod. Barb.; conc iv. Carlh., c 80. J1JijiiSQ.conc c' 15.
b C. 66 iii c Barb.; conc iv. Carlh., c 82. » Al., Leon I ad universos episcopospcr Campa-
c'Conc vCart!i.,c . 11; cod. can. cau. 27. niam, Samnium et Piccnnm conslitutot.
d Conc Arel. n, c. 21. i Ad Exuperium episc, cap. 2.
e Ejnsd. conc. c 22. k Conc. Tolet. m, c 12.
f Conc Aurel. m. c 24. 1 Ad inquisitiones Rustiei Narbon.
BConc Arausic. i, c 12
1075 CANONESSELECTI EX VET. CAN. COLLECT! 1074
[aliani] omnino cognoverit. Inquo tamen non regu- A non i juvisset. Cum esset in pcena, pcenituit: et per
Iam constituimus, sed quod sit lolerabilius eestima- unius 1 sermouispromissionem, habitaculum paradisi,
inus, quia nihil ei aliud congruil, qui pcenitentiam !Deo promillente, promeruit. Yera ergo ad Dominum
gessit, quam castitatis perseveranlia [castitas per- conversio i in ultimis positoruui, mente potius est oesli-
severans et menlis et corporisj manda, quam tempore,Propheta boc attestante [tali-
Ibid., cap. 19. ter asserente] : Cum conversusfueris, et ingemueih,
salvus eris. Cura ergo Dominus sit cordis in-
Hi qui a gentibuscapti sunt, si conviviosolo gen- [tunc] non est
tilium eseis immolatiliis usi sunt, possuntjejuniis et spector, quovis tempore cum denegandapcenilen-
illi se obliget [ille
manus impositionepurgari (Add. et var.) et commu- tia pGenitenli [poslrilanti],
cuiocculta- omnia noverit reve-
nicare. Si autem idola adoraverunl, aut homicidiis se obliquet] Judici,
vel fornicalionibuscontaminali sunt, ad communio- lari.
CAPUTLXIX.
nera eos, nisi per pcenilentiara [publicam] non ad-
mitti. DEHISQUICONTRA CANONES FACIUNT.
In libroa sancli Pomerii. Canon Chalcedonensh,mra 1..
De hh quioccndepeccantctpxnilentiam occulteagunt., gB c Regulas sanctorum Palrum per singula nunc
— Hi vero qui in aliquo gradu constituli sunt, et oc-. usque cpncilia constitutas, proprium robur oblinero
cultecrimen admillunt, (Mult. add. ei var.) facilius5 decrevimus,
sibi Dominumplacabunt, qui non humanojudicioeon- Mra 14).
vicli crimen agnoseunt : qui aut propriis iliud eau- d Qui ausi fuerint post definitionemmagnoeel.uni-
fessionibus produnt, aut nescienlibus aliis quales3 veisalis liujus syiiodi, quidquam ex his quoe sunt
ipsi in occultissuis sint, in se voluntarioeexcoinmu- - prohibita perpetrare, a propiio gradu recedant.
nicalionis sententiam ferunt: et ab altari cui mini- Canon Epaunensh, ceta 40.
strabanl, non animo, sed officioseparali, vitam suam
Quocirca haecquaesuperna inspiratione commuui
quasi mortuam plangunf; certi quod, reconciliato an-
sibi Deo, efficacis pcenitentisefructibus, non solum sensu [consensu] placuerunt, si quis sanctorum
tistitum qui slatuta preesentia subscriptionibus pro-
amissa, recipient, sed etiam cives supernse civitalis
effecli, ad gaudiasempiterna pervenient. priis firmaverunt, nec non et quos eorum Deus esse
yolueritsuccessores, relicta inlegritale observationis
In concilioCmleslinipapm b, cap excesseril, reum se divinitatis pariter et fraternilalis
Aghovimus(Var. in edd.) quosdam pcenitentiam C judicio futurum esse cognoscat,
tt r<
morientibusdenegare, nec illorum desideriis annui,i, Canon Aurelianensis,mra 26 «.
qui obilus sui lempore hoc animae suae cupiunt re-
medio subveuire. (Var.) Horrendum, fateor, nec de- Qui circa hsec quse Deo inspirante svatula sunt,
!" relicla observationis inlegritate, cuslodire [et im-
bere tantaeimpielalis aliquem reperiri, ut de Dei ;i plere] neglexerit, (Var.) reum se divino judicio
pietate, quod absit [Edd. om, quod absit], desperet:: esse cognoscat : quia canones suos nec ighorare
«juasinon possit ad se quovistemporeconcurrenti suc- ;" cuiquam [queraquam] nec dissiraulare permiitilur.
currere, et periclilantem sub onerepeccatorum homi- '"
nem pondere, quo se ille expediridesiderat, liberare. Canou Matkensis ', mra 4.
"'
Quid hoc, rogo, aliud est quara morienti mortem Omnes[autem] qui definitionesnostras per inobe-
addere, ejusque animara sua crudelitate, ne abso- , dienliam evacuarecontendunl, anaihemate pefcel-
lula essepossit, occidere? cum Deusad subvenien- '" lantur. ^Bra5*.
dum paraMssimus(Var.) invitat ad pcenitentiam, et jt
sie promittit -peecaiori: In quacunque die peccator Si quis autem contumax noslris Stalutis saluber-
conversusfuerit, [peccataejus] non imvutabunlnrei. rjmis fuerit, a membris Ecclesiseomni temporesepa-
_ Et, Nolo mortem peccatorh, sed ut converkUur,el i
^xjretur,
vivat. Salutem ergo bomini adimit quisquis mortis . Canon Lugdunensis,mra 50A
tempore {speratam] pccnitenliam denegavit: et de- e- Hsecvero quse a nobis inspiralione divina dcfinita
speravit de clementiaDei, qui eum ad subveniendum m sunt [tractata vel finita sunt], quisquis excesserit,
morienti suflicere,vel [in momenlo] posse non cre- e- (Add. et var.) reum se divinitatis examini quasi
didit. Perdidissetlatro praemiumin cruce ad Christi iti divinorum transgressor mandatorum, reura se con-
dexteram pendens, si illura unius horae pccnitentia ,ia cilio fraternitatis fulurum esse cognoscat.
" Lib. II de Yila contemplaliva,cap. 7. — Libri iri doctissiriiuset socius Sorboriicus.
tres de Vita contemplativain DecretoGratiani et in b Ep. Ccelest.I ad episcoposprovinciaeVienneusis
Operibus D. Prosperi vulgo sed falso ipsi tribuuntur,
ir, et Narhonensis,cap. 2. ,
Testatur enim Isidorus Hispalensiscap. 12 libri de c Interp. Dionys.
Scriploribusecclesiasticis,horum librorum auctorera IIH d Parum differt ab interp. Diouys.
esse Julianum Pomerium, quem quoque praeseferunt nt e Conc. Aurel. m, c 53.
codices mss. antiquissimi, inter quos recensemus us { Conc. Matisconens.JI.
BEjusd. conc id. c '
optimum codicemcapituiiBellovacensis.sicut ad mfe ne
Etripsit LudovicusHaslefaculiatis Parisiensis doetoror .- rhConc, Lugdunensisi, c 5'.,
1073 CANONESSELECTI EX YET. CAN. COLLECT: 107«
CAPUT LXX A xni. Canones Arelatenses episcoporum xix : Sa*-
PE EP1SC0P1S QEl CANO-NES a SUPRADICTOSSUBTERFIR-baudus Arelalensis, etc
MAVERCNT b. xiv. Canones Agathenses episcoporum xxxiv :
i. Eeclesiasticoe regulaesanctorum apostolorum : Csesarius, Sophronius, etc
prolatae per Clemenlem papam, quae in Graecia xv. Canones Aurelianenses episcoporumxxi : Au-
exemplaribus in ordine primse ponuntur. relianus, Agrestarum, etc — Ilem Aurelianenses
ii, Ca"nonesNicseniepiscoporum cccxvm. episcoporumxxi: Melanius, Lupus, etc — Item Au-
iii. Canones Chalcedonensesepiscoporum ccxxx. relianenses episcopoium xxv : Albinus Andegaven-
. iv. Canones Ancyritanic, quibus consenserunt sis, Lupus Lugdunerisis.
Osius episcopus, et alii xn cum caeterisepiscopis. xvi. Canones Arvernenses episcoporum xx : Ho-
v. Canones Sardienses episcoporum xx : Osius, noratus, Gallus, etc
Gaudentius, Januarius, Elhius, etc xvn. Canones Maticenses episcoporum LXIII :
vi. Canones Antiocheni episcoporum xxu : Euse- Priscus Lugdunensis , Siagrius ^Eduorum, Sulpitius
bius Paloestinus,Theodotus, etc Bituricensis, Eusebius Maticensis,etc
VII. CanonesLaodicensesepiscoporumxxiu Th-eo- XVIII.Canones Lugdunenses episcoporum xm :
B Nicetius Lugdunensis, Siagrius jEduorum. — Item
dosius, Nicetas, Anatolius, etc.
yin. Canones Neocaesariensesepiscoporum xvn: canones Lugdunenses episcoporum xx: Priscus Lug-
Basilius, Gregorius, Lupus, Justus, elc. dunensis, Siagrius ^duorum.
ix. Canones Aurasicorum episcoporum xvi : Hi- xix, Consensio et confirmatio Leodegarii episcopi
Jarius, Eucberiiis, etc. Augustodunerisis.
, x. Canones Arelatensesepiscoporum cc : Silvester CAPUT LXXI.
d CANONES GREGORII
papa, Marinus Arelatensis, Reticius ^Eduoriini vo- SANCTi PAP^, CAP.XII
calus Lugdunensis, temporibus Constantini, Volu- 1. Qualiter episcopus cum suis clericis debet con^
siano et Aniano consulibus. — Item canones Arela- versari,
tenses episcoporura xix : Ceesarius Arelatensis, Cy- 2. De clericorura stipendiis, qui uxores ducunt,
prianus. — Item canones Arelatenses in Yasensi 3. De coramuni vita vel eleemosynis,
vico episcoporumxi; Csesarius,Cyprianus, Prosper, 4. De missa celebranda.
Eucherius. 5. Defurlis ecclesiee.
xi. Canones Epaunenses episcoporum xxiv : Avi-- 6. De conjugio.cum propinquis inixlo,
tus, Yiventiolus, elc 7. De ordinalionibus faciendis.
xn. Canones Africanorura episcoporumxxiv, " 8. De epis.copisGalliarum ac Britannorura,
« Horum conc. varias lecliones et numeros, qua- Canones Mililani episcoporum xvm.
!es legunlur in conc, ultimse Edit. seepius supra ltem canones Lalinorum.
notavimus. Canones Carthaginenses episcoporum ccxvin.
b Hic est tifulusDionys., licet ipse fatealur in epi- Canones llem Carlhaginenses secundaesynodi.
stola ad Stepbanum episcopum, sive in preefationead CanonesTbolonenses episcoporum xxxiii.
codicem canonutn ecclesiasticorum, plurimos ipsis Canones Romanorum. Ilem canones Romanorum
consensuni non praebuissefacilem, his scilicet verbis: sub sancto Sylvestro papa. Canones item Romano-
« In principio itaque canones qui dicuntur apostolo- rum sub beato Gregorioprimo, secundo,et terlio.
runi, de Grsecotranstulimus : quibus quia plurinii Canones Angensesepiscoporum xxxnt.
consensumnon proebuefefacilem,hoc ipsum vestram Canones Aurelianenses episcoporumxxi. Ganones
noluimus ignorare sanctilalem : quamvis poslea item Aurelianensesep scoporumxxxv. Canonesilem
queedam constitula ponlificum ex ipsis canonibus Aurelianenses tertiae et quartse synodi,
assnmpta esse videantur, » Hoc idem indicat syno- Canones Arelatenses episcopornm DC
dorum index qui legitur initio collect. Et cum illud CanonesArausicani episcoporum xvm.
caput aut illustret aul exponat, apfe hic referri posse Canones Valenliniani episcoporumxix.
videtur. Canones Ragenses episcoporumxn.
In nomineDo.miniincipiuntcapitula canonumGrmco- n" Canones Vasenses episcoporumcvm.
rum. Canones Arelatenses episcoporum xy. Presbyte^
Canones Nicseniepiscoporum cccxvm. rorum y, diaconorum xvi.
Canones Arvernenses episcoporumxv.
Canones Ancililani episcoporum %u. Hos canones Canones Maticenses episcoporum xxi.
'Nicoenos fuisse tradunt. Canones Lugdunensesepiscoporuni vni.
Canones Ephesiani primsesynodi episcoporum cc. Canones Epaunenses episcoporumxxvn.
Canones Neocoesariensesepiscoporum xvm,. Canones Arausicani episcoporum xxxv.
Canones Gangensesepiscoporumxv. Canones Caesariensesepiscoporum xxxvi,
Canones Antiocheni episcoporum xxxn. Canones Lumnatiani episcoporumxxxvn.
Canones Laodicenses episcoporuraxxii. Canones Agathenses episcoporum xxn.
Canones Conslantinopolitaniepiscopornm CL, Canones Viennenses episcoporum xxvni,
Canones Chalcedonensesepiscoporum DCXXX. Canones Urbicanens.esepiscoporum xv.
Canones apostolorum, quos Dionysius episcopus Canones Toletani episcoporumx.
de Groecoin Latinura transtulit, rogante Stephano CanonesAugustoduneiisiumsancti Leodegariiepi-
episcopo. scopi.
Canones Nicseniepiscoporum xx. Hic canon apud
Graecos nonhabetur, et a quibusdam Sardicensis c De hac synodo vid, Epiphanium haer. LXXIII.
vocalur. d ista desiderantur in ed.
Canones Ilipponiensesepiscoporum xn.
1077 CANONESSELECTI EX VET. CAN. COLLECT. 1078
9. De baptismo, et periclitantibus, el partu ea- A omnipotenti Deo possit placere, sollicile eligas, et in
rum. Anglorum Ecclesia, quaeadbuc in lide nova est, in-
10. De enixa muliere, aut raenstruata. stitutione praecipua, quse de niullis ecclesiis colli-
11. De coitu cum propria uxore. gere potuisti, infundas. Non enim pro locis res, sed
12. De illusione quae in somnis accidit. pro bonis [Edd. om. bonis] rebuS loca [nobis] amanda
« RESCRIPTA BEATIGREG0RII PAP/EADAUGUSTINUJI , suut. Ex singulis ergo quiSjusqueecclesiis (Var.) tua
QUESI PROSE INSAXONIAM ADPR.*DICANDUM MISIT. fraternitas quae pia, quce religiosa, quee recta suht
b Beali Pauli ad Timotheum testantur Epistolae, eligat. Et haec quasi in fasciculo eollecta, apud An-
in quibus eum erudire studuit, qualiter eum ih domo, glorum mentes in consuetudinem ponat.
Dei conversari oportiiisset [debuissel]. Mos est au- 5. (Yar. et add. in edd. passim.) De furtis ecclesice.
tem sedis apostolicae, ordinatis episcopis praecepta_ Ex persona furis pensare oportet qualiter valeat
tradere, ut ex omni stipendio quod accidit.quatuOr corrigi. Sunl enim quidam qui, habentes subsidia,
debeant fieri porliones : una videlicet episcopo et fa- furium perpetrant; et sunt alii qui ex inopia perpe-
milioe, propter hospitalitatem [et susceptionem]; trant[delinquunt]. Undenecesseest cjuosdanidamnis,
aiia clero; tertia pauperibus: quarta ecclesiis repa- quosdam vero verbis, et alios levius, alios vero distri-
randis. Sed tuafrate.rnitasmonasteriiregulis erudita B ctitis corrigi. Et cum paululum dislrictius agitur, ex
seorsum vivere non debet a clerieis suis in Ecclesia_ charitate, non ex furore agendum est: quia ipsi hoc
Anglorum, quoeauctore Deo nuper ad fidem perdu-- proestatur qui corrigitiir, ne gehenna ignibus trada-
cfa est: hanc debet conversationem instituere, quoe. tur. Sic enim nos fidelibus disciplinam lenere debe-
ininitionalscentisEcdesiaefuitpatribusnostris, inqui- mus, sicut boni patres carnalibus filiis solent, quos
busnulius, (Var.in edd.)quoepossidebateorum aliquid et pro culpis verberibus feriunt; et tamen ipsos
suum esse dicebat, sederant eis omnia communia c. quos doloribus affligunt habere lueredes queerunt :
2. De clericorum slipendih, qui uxores ducunt. et quae possident illis servant quos insequi viJen-
Si qui vero suut, qui intra [extra] sacros ordines tur. Haec ergo charitas in menle lenenda esl, ita ut
constiluti se conliuere non possunt, sorliri uxores mens extra rationis regulam omnino nihil faciat.
debent, et stipendia sua exterius accipere, quia scri- Quomodoautem furlum reddi debeat? absit ut Eccle-
ptum est: Dividebatur singulis, prout cuique opus , sia cttm auctomento recipiat quod de terrenis rebus
erat. Deeorum quoque slipendio [cogitandum atque] videlur amisisse et lucra de vanis [damnis] quaerere.
providendumest, etsubEoclesiee regulasunt teriendi, 6. (Yar.) De conjugio cum propinquh niixtp.
ut bonis moribus vivant el canendis psalmis invigi- Et quidem quaedam lex Romanorum [In Romana
"
lent, et ab oranibus illicitis cor et linguam et corpus republica] permittit, ut sive fratris, et sororis, seu
Deo auctore conservent. (Add. in edd.) duorum germanorum, vel duarura sororum filius et
5. De communi vita, vel eleemosynisd. filia misce.miur. Sed experimento didicimus, ex tali
e Jam deficientibus portionibus [de faciendis por- conjugio sobolem non posse succrescere. f, Unde ne-
cesse est, etiam tertia vel s quarta generatione fide-
tionibus], de exhibenda hospitalitate et adimplenda les licenler conjungere. Nain secunda quam
misericordia _ nobis quid erit loquendum? Omne ximus hac se preedi-
in causis [a se] omnimodo debet abstinere. Cum
quod superest, [necessita'tibus] piis ac noverca autem misceri, grave est facinus, quia [et in
religiosis erogandum est, Domino et magistro ora- lege] scriplum est: Turpitudinem patris tui hon reve-
nium dicente: Quod superest, date eleeraosynam, et labis
ecce omnia munda sunt. (Var. et add.) Et qui lurpitudinem novercoere-
velat, turpitudinem palris revelat, cu,m qua una caro
4. (Yar. in edd.) De mhsa celebranda. cludumfuit. (Add. et Var.) Cognata vero perconjun-
(Add.iriterr.) Noverit fraternitas tua Rpmanae Ec- - clionemfratrislui soror tua facla est.h Si vero in An-
clesiaeconsuetudinem, in qua (Var.) mitritus es. Sed 'glorum gente, (Var.) dum esset in infidelitate, aliqui
raihi placet, ut sive in Romana, sive in Galliarum, 1. i huic nefando conjugio fuerunt admixli, adraonendi
sive iri qualibet Ecclesia aliquid invenisti quod plus sunt,utseabstineant et pceniteant: (Add.) non lamen
a Var. edd. Vid. epistol. 51 lib. xn Regist. maximi momenti, probat lectio yaria Cod. Herovall.
epist. f ln ed. quaedam. male interponuntur.
ult. ed.
b Quoedamadd. in edd. scilicet inlerrogat. B Yid. not. Pelri Gussauv.
et alia, etc, in Resp. August. b Hic incipit vn Resp.,sed rectius in eoll. cum
c Petrus Gussanvillaeusrecte animaiivclTit in illa
agatur de eadem quoestione.Yid. not. Petri Gussanv.
epistola aliqua esse a
quae genio S. Gregorii aliena Alia in ed. add. scilicetab his verbis soror lua facla
videnlur. Quare ea preesertim notanda suni quaenon est, usque ad si vero, de quibus sic vir eriidilus in
recipit collectio antiquissima et accuratissima cod. ' suis nolis : « pro qua re Joannes Baptista, etc, haec
Her., cum ex ipsis paleat.quaenam in ed. red•~,'ent. disparilia, inquit, non miscuisset sanctus Giegorius :
d In ult. ed. non disting. a sup. cap. alitid quippe est misceri uxori fratris viventis, aliud
e,De his ita sentit vir eruditus in suis notis : « In mortui, ut ex veteri lege constat, etc Existiino to-
prima resp., inquil, jam de quatuor porlionibus tam hanc appendicem a quodam concionatore ad
actum, et vita communis indicta : nec erat quod marginem positam fuisse, de qua .postmodum in
super liis non rogatus responderet. J Recte quidem iextum irrepsit. Non solel sancius Gregorius extra
nolalur, ilhid idem jam supra esse dictum; si legatur chorum saluire, et res a proposilo alienas admiscere
ut in ed. Sed aliam prorsus esse queestionem el tam frigide. J Quod absque ullius cod. .auctoritate.
10T9 CANONESSELECTI EX VET. CAN. COLLECT. 1080
pro hac re, qnam ignoranter antebap|JsnmmcommiT A rit,gratias actura i.ntret ccclesiam,nullo peccalipon-
. serunt, comrounionepriventur «. dere gravatur.VoIuptasenim carnis, non dolorin culpa
7, De ordinationibus faciendis, est. (Add.) Si enira enixam mulierem prohibemus
(Quwd, prmcedunt.) Episcopi non longo intervallo ecdesiam intrare, ipsam ei pcenam suam in culpa
inter se disjungantur, ut ad ordinandum episcopum depu'amus. Baptizari autem vel enisam mulierem,
lies siut quatuor convenire possint: (Mull. add, et vel hoc quod genuerit, si morlis [sine mora] periculo
var.) quia aliler fieri non oportet. Nam in ipsis urgelur, vel ipsa hora eadem qua gignit, vel hoc
rebus spirilalibus, ut sapienteret maturedisponantur, quod gignitur, eadem hora qua natum est, nullo
exemplum trahere a rebus etiam carnalibtis pos- modo prohibetur : quia sancti mysterii gratia sicut
suraus. Certe enim dum conjugia [in mundo] ce- viventibus atque discernentibus cum magna discre-
lebrantur, conjugati quique vocantur ut qui in via tione providenda est, ita his quibus mors imminet,
jam cpnjugii praecesserunl in subsequentibus quo- sine uKa dilatione proferenda, ne dum adhuc tenipus
que gaudio misceanlur. Cur non ergo nobiscum in ad prssheaduiti mysterium redemptionis quoeriiur,
hac spiritali ordinalione, qua per sacrum myslerium interveniente paululum mora [morte male] inveniri
homo Deo conjungitur, tales conveniant, qui in pro- non valeat qui redimatur.
fectum episcopi [iu profectu ordinati] gaudeant, vel " d {0. (Yar.) De enixa muiiere, aut menstruata.
pro ejus custodia omnipolenti Deo preces pariter Deo c Ad mulierem enixam [ad ejus vero eonchbitum]
fundant? . vir suus accedere non debet, quoadusque proles quoe
b 9. Dc bapthmo, et penclilantibus, et patiu earum.
gignitur, ablactetur. Prava autem in conjugatorum
c Mulier praegnans (Var.) potest baptizari, cum tiioribus consuetudo surrexit. ut mulieres infantes
non sit ante omnipotenlis Dei oculos culpa aliqua suos aliis mulieribus (Var. et add.) ad nutriendum
fecunditas [carnis]. Nam cum primo parentes noslri tradant. Quod ex sola causa incontinentiae videtur
deliquissent in paradiso, iinmortalitatem quam ac- inventum, quia dum se continere nolunt, despiciunt
ceperant, rectp Dei judicio perdiderunt. Quia itaque laciare quos gignunt. Hoeitaque quae filios suos ex
idem omnipotens Deus humanum genus in culpa sua prava consuetudine aliis ad nutriendum tradunt, nisi
funditus exstinguere noluit, et immortalitatem ho- purgalionis tempus transierit, viris suis non debent
mini per peccatum [pro peccato] sumn abstulit, et admisceri : quia et sine parlus causa, cum insuetis
(Var.) benignitalem suoepietatis fecundiiale spbolis [consuelis] menstruis delinentur, viris suis misceri
eis reservavit. Quod ergo (Mult. var.) non naturae prohibenlur; ita ut morte lex sacra feriat, si quis vir
humanse, sed oranipotentis Dei dono reservatum est,: Q ad menstruatam [mulierem] accedat. Quae tamen
qua r^tioiiepoterit sacri baplismatis gratia prohi- raulier, dum (Var.) consuetudinem menstruam pali-
beri? In illo quippe mysterio, in quo omnis culpa tur, prohiberi ecclesiam intrare non debet: quia ei
funditus exslinguitur, vaide stultum est, si dontim naturoe superfluitas in culpani non valet reputari. Et
gratia! contradici posse videatur, Cum vero enixa per boc quod invita pali.lur, juslum non esl ut in-
fuerit, post quot debeat dies mulier ecclesiam in- gressu ecclesieeprivelur, Novimusnamqne quod niu-
lrare,Veteris Testamenli praecep.tumeslfpraeceplioiie lier quoesanguinis fiiixum paliebatur, post tergum
didicisti_, ut pro masculo 55 diebus, prp femina au- Doraini humiliter veniens vestimenti ejus fimbriam
tera C6 diebus debeat abslinere. (Var.) Sed hsec in teligil, alque ab ea staiim sua infirmitas recessil. Si
mysterio accipiuntur. Nam si hora eadem qua genue- ergo. in fluxu sanguinis posita, latidabiliter potuit
sed &da perspicacite sui ingenii hicprofert vir eru- ratio viri docli, quoe quin mihi videatur vera, tria
dilus, illud idem confirmatur colleet. cod. Herovall. impediunt. 1» Quia nuiio cujuscunque codicis lesii-
exquisilissima, a qua longe absunt, quaecunquesunt monio utitur. 2u Quia codex Herovaijianus qui veras
a Gregorlo aiiena. Unde licet colligere non essequo- ipsius conjecluras sxpius confirmat, hanc ut falsam
queGregerii quarcplurinia alia, qqae indicant noloe revincit. 5° Quia ex hac ratione sequeretur qusedam
ad marg. Patrum testiinonia cerlissima expungi debere; verbi
n Plura add. qtiseglossema sapiunt D gratia cum sanctus Clemens Alexandrinus ita loqui-
i>Hoc caput riotalur in ed. 10, quia de reliquiis lur lib. lii Stromalum : « Unde nullum ex veteribus
gancti Sixli proeceditaliud, quod repugnat genuinae ex Scriptura ostenderis qui cum preegnante rem ha-
ac cerlae epistolee50 lib. iv, unde istud abest a col- bueril; sedposlquam gestavit uterum, el postquam
ject. cod. Her. sicut a rass. Tell, et Cam.,etc,sicut editum fetum a lacle depul;.t,rursus a viris cognitas
pbservavit Gussanvilleeusin suis notis. fuisse uxores. Jam hunc scopum et institutum inve-
c Ab bis verbis hoc non ambigo, usque ad mulier nies servantem Moysispalrera, cum irieniiiura post
prmghans,vir doptus inntiit non esse sancti Gregorii; Aaronem edilum intermisisset, genuisse Moysem.
quia hon satis sapiunt, inquit, geniumGregoriimagni. Et rursus levitica tribus servans banc naturse legem
Quod dicit nullius cod. aucloritate fretus, boc con- a Deo traditam, aliis numero minor ingressa est in
firmamus collectione cod. Her. in quanihil ejusmodi terram promissam. Non enim facile multipliealur ge-
legitur. nus, cum viri quideni seminant qui legilimum ineunt
d In ed. non disting, a praccedenli. matriraonium, exspectant autem non soium uteri
0 PetrOiGussanvillaeohaecproposilio videtur sus- gestalionem, sed etiam a lacle depulsionem * J
pecta « propter, inquit, verba' sequentia, donec abla-, Eadem commendant el preecipiuntquidamalii Patres,
ctetur. Quis enim virorum ista se lege teneri credat? sanclus Ambrosius, Gregorius papa III, etquotquot
(juis praelatorum lale audeat jugum imponere. Vide
fdann. Gers. depreeparatieneadmissam post ppllu- * 'AvKfievovTMVSi ou T«Vy.vofopimUO-JOV, idla swi
iippem nof turnara COnsiderat.7 et 8. J Haecest una T«vy«5,«xj»v^i«v.
1081 CANONESSELECTI EX VET. CAN. COLLECT. 1082
Boraini veslimentum tangere, cur quse menstruam tA fuit quod dimitteretur, ideo non est dimissum in bap-
sanguinis patitur, ei non liceat Domini ecclesiam tismate ; et quia peccatum non fuit, iri peccatum
intrare? a Sanctae aulem cOmmunionis roysterium reputabitur? Orania scorta, parricidium, et incestum
in eisdem diebus percipere prohiberi non debet. Si fonle purgantur : uxoris inhserebunt maiculse,et lu-
vero illa ex magna veneratione percipere non pree- panaria thalamis proeferentur. Audiarit hoc ethnicl,
sumit, laudanda est : si vero percepit, non judican- catechumeni etnon honestajungant matrimonia: sed
da. Bonarum menlium est, et.ibi aliquo modo culpas Scoltorum, et Atticoruin riiu promiscuas. uxores, et
suas agnoscere, ubi culpa non est: quia ssepe sine comraunes liberos habeant: imo caveant qualccun-
culpa agitur, quod venit ex culpa. Unde etiam cum que vocabulum conjugis, ne postquam in Ghristum
esurimus, sine culpa comedimus, quibus ex culpa . crediderint, noceat eis quod uxores el non concubinas
primi hominis factum est, ut esuriamus. Menstrua et raeretrices habuerint. Iraputabitur inlelicitas con-
enim consuetudo mulieribus non aliqua culpa est, jugis mortuoe, et libido meretricia coronabitur; et si
videlicet qui naturaliter accidit. Sed tamen qiiod matrimOnio copulasses, non posses aliquando cleri-
natura ipsa ita vitiata est, ut etiam sine voluptalis cus ordinari. Illi benediclioni Domini servientes,
studio videatur esse polluta, ex culpa venit vitium Crescite,et multiplicamini, et quod licebat, verecundo
[ex culpoe yemt vjtio], in quo seipsam qualis per B pudore celarunt: tu quod non licebat, impudenter
Honotabiles nupliw : tibi
judicium facta sit humana natura cognoscat: et gessisti. Illis scriptum est,
homo qui culpam sponte perpetravit, reatum culpae legitur, Fomicatores et adulleros perdet Dominus.
in condonata sunt crimina, di-
portet invitus. b SicutinTestamento Veteri exteriora Omnia hsec baptismo abluli eslis.
opera observantur, ita in Testamento Novonon lam cente Apostolo : Hmcquidem fuislis, sed
tuae sordes lotse sunt, el meee
quod exlerius agitur, quam id quod exterius cogi- Sed qusero quoraodo
tatur, sollicita intentione attenditur, ut subtili sen- mundiliee sordidatae. Si sordes fuissent, Iotaeutique
tentia perpendatur [puniunlur]. essent. Si vefo sordes non sunt, quomodo pro sor-
dibus imputantur? Quseest ista tergiversatio, et acu-
EX CAPITE LXXV, mCnomni pistillo retusius? Quia quod non estpec-
c IN EPISTOLA HIEROKYMI. calum,. peccatum est quod non dimiltat Dominus;
quia non habuit quod dimilteret: et idcirco manei
De eo quod ait Apostolus: Unius uxoris virum. quod diinissum non fuit. Sed de hoc quod dicit, unius
Nunquam, fili Oceane, fore putabam, indulgentiam uxorh virum; prima Christi Ecelesia quae ab Apo-
principis calumniam sustinere reorum. d Consmrgfi* stolo docebalur, ex Israel fuit, cui consuetudo eral
mihi Cainiana [Caina] haeresis, et emortua vipera G ex lege et exeraplopatriarcharum ipsis quoque saeer-
eontritnm caput levat e dicendo esse aliqua quse dotibus in multis uxoribus liberos spargere. Prsccepi'
Christus purgare non possit. f Cartarius, Hispanise ergo, ne eamdem licentiam Ecclesise sibi vindicen'
episcopus,unam antequam baptizaretur,alteram post sacerdotes, sed ut singulis uno tempore habeant
baptismum priore mortua duxit uxorem : et arbitra- Quseram et aliud : Si quis ante bapiismum habueri'
ris eum contra Aposfolum fecisse? e Sustinui Romae concubinam, et illa mortua baptizatus uxbrem du
a viro eloquentissimo cornutum, ul dicitur, syllogis- xerit, utrum clericus fieri debeat? Respondebisposse
mum, qui mterrogayit me : Uxorem ducere est pec- fieri, quia concubinam habuit, non uxorem, Ergo
cartum?Ego simpliciter respondi: Non est peccatum. - [conjugales tabulae et] dotalia jura ab Apostolo, "non
Et ille dixif: Iri baptismo mala opera dimittuntur, coitus condemnatur, * Uridecum unius uxoris viriira
non bona. Ergo quae non dimiUuntur, reservantur. dicit, unius mulieris possit intelligi coitus, Non.ad
Et ego inquio: Baptismus ex toto novum hominem tabulas dotales oportet; ferre Scripturas sanctas, sed
facit? Resp, ex toto interrogavi: Nihil ergo veteris ita ut sunt intelligere: nec evacuare baptismum Sal-
hominis in baptis.mate reservalur : noa potest BOVO vatoris, J in quo orania peccata merguntur. Et si
impulari, quod in veteri quondam fuit ? Obmutuit. omnia peccata mergiintur, qiioniodo una uxor su-
Sed cum loqui nesciret, tacere non potuit: ccepit D pernatat? Reati quorum remissmsuntiniquitates. Ar-
sudare, pallescere, tremere labia ; erupit aliquando, bitror quod possimuset nos huic aliquid canticojun-
et ait: Non legisti unius uxoris virum debere fieri •gere: Reatus vir cui npn imputavitDominus peecatum.
sacerdotem, et rem non tempora definiri?b Dixi ego: t Mirari satis nequeo, qusehominum tanta sil, cseci-
Baptizatus episcopus eligitur in episcopatum. Quee- tas, de uxoribus ante baplismum disputare, et rea
ritur enhn quid sit, non quid fuit. Quia igitur non in baptismo mortuam, imp cunx Christo vivificatari

sunt, fere Pcenitentialium auctores. Sed vide notas s Iriterponitur niriiis gestiens oratio et faIsa,.Yid.
ad caput Pcenit. Theod. de quoestionibus coniu- ep,b hinoc. et aliorum testim. in not. ad Pcen,
giorura, Plura perpaguiam.integrameffutita, quseadrem
a Hic pluriraa interponuntur quseglossema sapiunt. non pertinent.
b Add. eadem qusesupra satis superque dicla sunt. i Hic plura interjecta sunt de concubinis.
c Hieronymus Oceano, num repelens matrimonium i Hic discurrit per pagiriasinlegras sermo de aquis
abaptismo possit fierisacerdps.
d Mult. redundant frigidus atque ad rem nequidquam perlinens.
in ed. k Multa ptr plures paginas inseniiitur, quse'a pro-
.« Multain edit. passiin add. et var. posito prorsus sunt aliena. •'.:"...
1 Multa redundant. -
1083 1NDEXCAPITUMCOLLECT. COD. HEROYALLIANI. - 108*
ad calumniam trahere: cum omnia alia lam eviden- A solas videmus uxores. Itaque cum quis nobis oppo-
tissima Apostoli prsecepta, quoede vita sacerdotum suerit uxorem ante baptismum, nos ab eo requira-
nar.rat,nexno custodiat. Qui dixit, unius uxoris virum, ltius omnia quaeposl haptismura prseceplasunt. Proe-
ipse mandavit eum esse irreprehensibilem, et caelera tereunt quod non licet, et objiciunl quod concessum
quaesequuntur : et ad omnia claudimus oculos, et est a.
a Tot parergis ubique turget hsecepistola in ed. ul. mensuram me excedere epislolm. Quae omnia longe
necesse sit dicere : Quorsum ista? Et post longum • absunt a coll. cod. Her. antiquissima ; cum a prp-
sermonem ;Dies me deficiet, si cuncta,etc Elinfra; posito haec sint prorsus aliena, etsi ab ipsius stylp
Antequam dictandi finem faciam, jam enim inlelligq non omnino abhorreant.

INDEX OMNIUM CAPITUM COLLECTIONIS CODICIS ^ROVALLIANI,


Ex quo licet perspicere qucenam a nobis prwlermissa svmt.

1..l)e fidecatholicaet symbo.o. __} 45. De venalionibusel liospilalitate.


2. De Scripturacanonica. 46. Ul peccanleslidelesnonliceat passimverberari
5. Sententia papaeLeonisde apoeryphascriptura. 47. De paroeehiiset oraloriisconstruendis.
4. Decretalisde recipiendiselnoii recipiendh libris. 48. Denataliliismarlyrum.
5. Ul persingulosauuos synodusbis liat: el qualiter 49. De ticlismarlyribus,et locisquaeinaniter venerati-
denuniietur. tur.
6. Qualesad sacrnsordinesvonire non possnnt. 50. De sorlibuset anguriis.
7. Quafesvel qualiler adsacrosordinesaccedanlet ubi 51. De olerieis,monacliis,vel abbatibus.
ordinenLur. S"l.De Deo sacratispucllis,el monasteriisearum.
8. Ne in una civitate duo sint episcopi,et de vicariis S5. De rsptis.
episcoporum. 54. De iucestisel adulteris, et qui uxores suas diniit-
9. De ordjnandoepiscopoinlra tres menses. tunt.
10. Deordinaiisepiscopis,necreceptis. 55. De revertentibusad saeculumpost depositummili-
•11.De episcopoiuvitoordiualo. lisecingulum: et de his qui poslbaplisimimadttiiuislrave-
12, Quodnonoporleat absoluteordinarequemquam. runt.
15. l)e servoaut liberlo ofdiuaio. 56. De falsariis,et perjuris, et iiomicidis: et de captivi-
14. De prcsbyterh,qui diversisecclesiisminislranl: et tate et discordia.
quod nonlieel clericumquemquamiu duascivilatesuii- 57. De exposilis.
nisirare : nocalibatiplura mouaslerialiabere. 58. De libenis qui ad ecclesiamconfugiunl
15. Ut de unolocoad aliumnouiranseat episcopus,vel 59.De judieis.
clericussine jussioueepiscopi. 60. De clericisqui carne abstinent.
16. De peregriuisepiacopisel clericisseu ad comilatum 61. Ds lissreliciset genlilibus.
pergeulibus. p 6i. De catectninieiiis.
17. De formatisperegrinoruin,et clericis sine lilleris 63. De coiijuralioiiibus.
ambulantibus. 6i. De energunienis.
18. Qualitervel proquibuseulpis quisquedegradetur. 65. De Clirismale.
19. De expulso ab ecelesia, et de excommuuicalovel 6B.l)e exse.quiismortuorum,et sepulcris: et ne pall»
damnatoab oflieio. super eorporapouantur,
20. Deordineeeclesiaslicoet offiVio missae. Li7.De lectionead mensam.
2i. De reliquiissanclorumel oratoriis. 68. De lapsiset popnilenfibus.
2i. Allariauonsacraudanisi lapidea. 69. Debis qui contracanunesfaciunt.
De
..- 2.J. baptisino. 70. f)e episeopis,qui hossupradicloscanonessubler-
2t I)e iterato baptismo. firmaveruiit.
23, Deconlirinatione: et prandiain ecclesianon fieri: 71. CauonessancliGregoriipap«, capilula XII,
et quoddie Dominicogeuu nonflectatur. 72.llem ejusdemsaiicliGregoriipapaecapilulavi.
2b'.De Paschaet die Doniinico,et re iquisfeslivitati- 75. Item eiusdeiiicayitulaxiv.
bus. 7f. Epistolaejusdemsancti GregoriipapseadEthenum
27. De jejimioquadragesimse, vel Lelania. episropum.
28. Ut festi dies iu civiiatiuusaut in vicispublicisee- 75. Ilem ejusdetnepistolaad-Brunicliildemreginam pro
lebrenlur. haeresiSiiuouiacadestruemia.
29. Deboc quodoCferlurad altare, vel quod offerlurad 76. De miilieribusquaj laneficiaexercent.
domuin sacerdotis: el de oblatioue. 77. Dehisqui sibi morteuiinferunt quacunquenegli-
50. De communione: et ul populusmissasperspeclet. genlia.
5t. De prasdicatione. 78. De bis qui sacramentose obligant,ne ad pacem
52. De hospiulilale. D redeant.
55 De decimis. 79. Ut oblationesdissidentiumtratrum non recipian-
54. De viduis,popiUis,et pauperibus,inflrmis, et car- tur.
cer.u-iis,elde leprosis. 80.De his qui intrantesecclesiamper nimiamluxuriam
55. Qualiterres ecclesiaeepiscopusdispensetvelregat: suainsacrameutose abstinent.
et de liis quaeia altari dantur : el de basilicisper paroe- 81. De non penniiteiidoimperarelaicosreligiosis.
cuias. 82.De popnilentibus transgiessoribus.
56. De rebus quassacerdossuis clericisdedit. 83. Ul poenitenlesab aliis episcopisvel presbyteris non
57. De rebus quaeecclesiisdaniur. recipianlur: nec alibi commuuicenl,nisi in ipsislocisubi
58. De rebus eccleste abstracliset contradictis fuerinlexilusi.
59. De causautibns,et juJiciims. 8»-.Ut nuilus episcopusvel infra positus die Dominico
40. De episcopovel clericis accusatiset accusatoribus causasaudire prEesumat.
eorum. 85. Ut episcopusnulliuscausamaudiatabsquepraesen-
41. Declericis usurariis,et ebriosis,et fidejussoribus: tia clericorum suorum.
carminavel canticalurpia, et alia pluja his similiasec- 8;. Ut episcopusnullumad episcopalumper se consti-
tamibus. luat promovendum.
42.Ut clericinonnegligant officiumsuum : et non sint 87.Si quis potentumquemlibet exspoliaveritet admo-
contumaceset conduciores: et a secularibusabstineant. nente episcopo nun reddiderit,excommunicetur.
45. Utnon habitet clericuscum exlraneis mulieribus: 88.De tricenali pra-scri.piione,ut post triginta annos
et de reliclasacerdotis. . nulli liceal pro eo appellare,quodlegumtempus exclu-
44. De episcopis,et or.dinibus,vel regulis clericorum, sit.
et vestibuseorum: et caeieraquaniplura. 89.Ut cpiscopusambuletper dioscesimsuam.
i08S EXCERPTA EX POENITEINTIALIJ. DE DEO. 1086
90. Ut e.piscopusduos solidoslanlum accipiat: neque A 91. Ut vallematiaet turpiacanlicaprohibeantur,
tertiam partem de oblalionibusquaerat: el ut clericiuon 92. Preshylerorum et diaconorumordinationescerlis
exacienlur moreservili. celebrari debere lemporibus.

MONITUM DE EXCERPTIS SUBSEQUENTIBUS.

Cum pleraque ecclesiasticaedisciplinsemonumenta lorum, et omnium sanctorum, el prsecipuebeati Yin-


jam excusa essent, a viro doctissimo D. Feronio ca- cenlii, et ad honorera et nomen venerabiliura Palrum
nonico Carnotensi et socio Sorbonico, accepi Poehi- episcopi et capiiuli urbis Bononiensis, et ad ulilila-
tenliale Joannis de Deo. fjuare quae ex eo aecerpsi- lem universi studii, ct ad honorem R.omanseEccle-
mus extra locum suum velui appendice hic reponere siso, et ejus venerabilis prcesulis Innnocentii IV. »
necesse fuit. Licel hic auclor doctor decretorum Privalim vero suura Ppus Joannes de Deo episcopo
nunquam supra decretuin sapiat_ tamen ea quse in et capitulo Bononiensi dedicat. Sic enim incipitprae-
corpore Decietalium et Decretorurn sparsa sunt ila fatio : « Venerabili Patri ac doinino a divina ProvL-
apte ad suum Poenitentiale absolvendura disponit, ut dentia urbis Bononiensis episcopo, et venerabilibus
mullis videri debeat utile. Singulares aliquot com- viris decano, archiiiiacono, cantorj, thesaurarip, et
plectitur opiniones : exempli graiia, cum sic loquitur r» magislro scholarum, et universo capitulo ejusdem,
in capite de posnitentia el confessione papae: « Quse- magisler Joannes de Deo doctor decretorum cano-
ritur cui debeat confueri, et videtur quod ntilli nisi nicus eorumdem el servus ipsorum providentise, sa-
Deo, ut faciunt Grseci: ut probatur de Poeniientia lutem in eo qui est oinnium vera salus cuni reveren-
dist. 1, c. ult, j^Similes accommodationes in isto tia tamdebila, quam devota, etc. i Primum disserit
Poenitenliali legunlur. Ad usuhi sludii Bononiensis, generalim de vitiis xujuscunque status et confes-
ad utilitatem totius Ecclesiae,et ad honorem Dei Ec- sione : deinde speciatira et maxime de poenitentia et
clesiseque Romanae atque ejus venerabilis praesiills confessione prselaforum, ut summi pontificis,,Gardi-
Innotentii IV compositura est,' queiuadmodum initip nalium, elc. Pluribus omissis, ea quae in hoc Pceni-
libri his Yerbis declaralur: « Ad honorem sumhise lentiali prascipua sunt, selegimus, et quibus capilula
Triiiitatis, et individuse unitaiis Patris, et Filii, et Theodori de poeniteniia expouu.ntur.
Spiritus sancii, et beatae Yirginis, et oranium ange-

EXGERPTA-
EX
PCENITENTIALI MAGISTRr JOANNIS DE DEO ,
DOGTORISDECRETORUM.

De confessioneinfirmorum et eorum pcenitetilia. iC non debes ei poenitentiam injungere, sed tanlum in-
(Ex Iib. i, cap. 1.) nolescere, dicendo sic : Si tu es«es sanus, tot annis
Sic lene quod subliliter et aslute debes ab infirmis deberes pcenitere; sed quia tu es inflrraus, non im-
inquirere qualiter se habuerunt in sua sauitate, di- pono tibi poenileniiam; injungo tibi, quod si mortuus
cendo eis sic : Fili, confitere quod- homines sitmus, fueris, facias dari pro hac pcenitentia tantum : et ego
et sine peccato esse non possunius : nara si confessus absolvo te auctoritate Domini Dei nostri Jesu Christi,
fueris et contrilus, et proposueris non peccare, Deus et beati Petri aposloli, et officiinoslri. Item injungo
sine dubio tibi remitlet culpam et ego le absolvavn (ibi quodquamprimo fueris sanus, anlequam diverlas
a poena, si te totum commiseris in judicio meo ad alia servilia, venias ad me vel ad alium sacerdo-
vel allerius sacerdotis. Quod autem verum sit, pro- lem, et conlitearis iterum sirailiter, et devote recipias
batur his verbis, elc. : Jn quacunqiie hora peccator pffinitentiam quce injuncta tibi fuerat, etc.
ingemuerit et conversus fuerit, peccatorum suorum De confessionesani el de pmnilentia sibi imponenda,
non recotdabor. amplius. Si autem nolueris confiteri D (Ex cap. 3.)
in hac vita, conflteberis in alia invittis in conspectu Si autem fuerif sanus qui, libi confitetur, praevi-
omnium angelorum, amicorum et inimicorum, et deas utrum sit liber vel servus. Si est servus,-inqui-
condemnaberis in perpetuum, elc. (Juod vero sacer- ras utrum peccavit timore doraini vel spontanea vo-
dotes possint relaxare poenam a vere contritis, pro- Iuntate. Si siutem peccaverit timore doraini, licet vi
batur; quia dicitur quod vicarii sunt sacerdotes Jesu ei obedire non licuisset contra Deum, tamen mitius
Christi, et habent claves regni ccelorum, et absolvunt erit servus puniendus, etc. Si aulem servus pecca-
ante diem judicii. Si autem aliquis non vere contritus verit spontanea voluntate sine culpa. doinini sui, in
esl, sacerdotes eum non possunl absolvere, quia eo casu servus acrius est puniendus in corpore, elc;
cum culpa remissa non est, pcena demi non po- habilo tamen respectu de itinere peregrinationis, ne
test, etc. imponatur servo, in quo dominus damnificetur pro-
Quid facil sacerdos, postquam audiverit pmnilentiam pter absentiam servi, etc. Si autem erit liber, fortius
infirmi. debet puniri, si spontanea voluntate peccavit. Nam
(Ex cap. 2.) lotam poenitentiam imposilam a canone sustinere
Posiqitam autera sciveris confessionem inflrmi, debet, si possil fieri, clc.
I
1087 EXCERPTA EX POENITENTIALIJ. DE DEO. 1088
De pmnitentiadivitum. jA De pmniteniia mulierum in genere,
(Ex cap. 5.) (Ex cap. II.)
Si fuerit dives qui tibi confitetur, requires subti- Circa poenitentiam mulierum sic prOcedas. Primo
liter et astute quae fuit causa quare incidit in pec- si esl puella, prsesertim virgo sub potestate paren-
calura illud, et promiitas semper veniam si.libi • tum, et aflligas eam in poenitentia secundum cano-
coufitetur, elc. Impone ei pcenitentiam in istis tri- nes, in jejuniis proscipue ut domet carnem suam
bns, scilicet in jejunio, et oratione, et eleeraosyna : ne Iasciviat in luxuria : nam luxuria mulierum fe-
provideas tamen, si horao delicalus sit. non des ei tida est et acrior quam in viro, et ideo acrius debet
; asperumjejunium, etc. domari in abstinentia ciborum. elc. Item praevideas
_i'- De confessionepuerorum. si est conjugata, et in eo casu imponas ei poeniten-
(Ex cap. 6.) tiam sine scandalo viri: ita quod si vir fuefit ab-
Circa confessionem puerorum doli capacium sic sens, jejunet et afiligat se quantttm Deo poterit se-
procedas: Primo interroga in genere, si aliquod pec- cundum arbitrium tibi a Deo datum; prsesertim si
catum commisit, mulcendo eum praemiis cceleslibus, per adulterium maculaveril thorum viri, ad quod
si vere fuerit confessus; et terrendo eum poenis nulla conditlone debuisset induci, etc.
seternis, si non fuerit vere confessus. Interroga de De pcenitenliaviduarum in genere,
cifcumstantiis, scilicet de causa, de loco et tempore, (Ex cap. 12.)
sicut dicemus in titulo de circumstanliis : et impones Si autem erit vidua, inquiras diligenter de circum-
ei poenitentiam roinorem aliquantuluni quod si esset stantiis, et punias eam in jejunio forlius quam alias
adultus : si autem non fuerit doli capax, milius debet mulieres; nam orationibus suis et ineritis debent
puniri, quia tales nesciunt quid faciant, etc. ecclesias adjuvare. Tamen considerando, si esl anus
De pcenitenliasenum. quse non possil jejunare : et lunc releva eam in je-
(Ex cap. 7.) junio, et aggrava in oratione, cum sit suum semper
Si autem fuerit senex qui tibi confltetur, considera orare usque ad exitum vitse suce, etc.
si est in aetate deerepita, quse est senum, et posl 80 De pmnitentia pyrocararum.
annos, et tunc eum grava orationibus, et releva in (Ex cap. 13.)
Si autem fuerint pyrocarse quse de pulvere nuper-
jejuniis, elc. Si autera fuerit senex, id est in sene-
ctute conslitutus et non in senio, id est a 60 annis rime surrexerunt, gravabis eas jejimiis et orationi-
ut nou de esetero sub specie
usque ad 80, tunc forlius punias quam si esset in bus, injungens eisdem
setate decrepita, quia iales senes cum peccant trahunt, n pietalis religionis impietatem pallient, sed viros ac-
juvenes ad interitum. cipiant, si votum solemuiler non fecerint, vel casti-
talem servent quam Domino promiserunt. Nara, ut
De pcenitenliaprmlatorum in genere, cieit sanctus Hierouymus, melius fuisset conjugium
(Ex cap. 8.) subisse, et ambulasse per plana, quam ad ailiora
Si autem fuerint prselati qui tibi confitentur, si lendere, et in inferni profunda cadere, etc.
peccatum est manifestum, acrius eos punias propter De citcumslantiis qum aggravant peccala.
malum exemplnm quod dederunt, quia quod agitur a (Ex lib. ni, cap. 6.)
prselalis facile subdilur a subdilis in exeinplum,etc.; Haec debet eonsiderare peccalor in confessione
nam tunc peccatum magis extenditur, et in subditis facienda : dolorem, quia peccavit in Dominum, a:la-
propagatur, quando prsejaluspeccaior pro reverentia tem, sapientiam, consideratiouem non peccantium,
ordinis a subditis sustinetur, etc. Si autem fuerit oc- purgalionem lacvymarum, dolorem amissse virlulis;
cultum peccatum, mitius eum punias, quia ubi ma- doloreni quia operatur bonum, dolorem quia in tain
lum oritur, ibi debet mori, etc. brevi vila non determinavit bene; qui offendit in
De pmnilentia minotum clericotum in gcnere. unum est factus omnium reus : dolorem, quia Dorai-
(Ex cap. 9.) D num non timuit qui fuit plenus sapientia; ille cul-
Circa pcenitentiam aliorum clericorum sic proce- pabilior qui Deo acceptior : Adam plus peccavit,
das: Considera si est sacerdos, et gravius punias quia omni bono abundavit : omnis virtus patiiur
eum quam diaconura, et gravius diaconum quam detrimentum ab uno vitio : amor pecunise minorat
subdiaconum, et quam alios in minoribus ordinibus castitatem : omnis virtus in quocunque crimine de-
constitutos, quia homo Chrislianus duobus modis flciens.est, Et haec omnia probantur auctoritalibus
forliter cadit in pecealis, aut propter magnitudinem Atigustini, Alexandri papse et Gregorii.
peccali, aut propter altiludinem dignitatis. Hmc sunt sacerdoti in confitenleconsideranda.
De pmnitenlia monachorum et aliorum religiosorum (Ex cap. 7.)
in genere. Dolor de malis exemplis datis proximis, dolor de
(Ex cap. 10.) tristitia bonis illata, dolor de laelitia quara bonis
Circa religiosos qui tibi aliquatenus confitentur non intulit, dolor major de Dei oflensione. Nemo
sic procedas : injungas eis loco pcenitentise, quod polest dominis duobus servire, sed amor perseve-
servent de caetero regulam cui se obligarunt, quia ranliae peccali unius est amissio omnium bonorum.
IJOCeritsumwa poeniieutia. etc. Pcenitens se portat lolom in judicio saeerdotis, fa-
inao. EXCERPTA EX POENITENTIALIJ. DE DEO. 1090
cial pro salute animae quidquid faceret pro tempo- A lex Julia, quod apudRomam non committitur simo-
rali vita, cujus gaudio certus est: propter veniam nia; unde videtur ei licere quidquid facere vellet.
abstineat a licitis, qui ultro peccavit: ad cor respi- Ego autem Joannes de Deo cum aliis doctoribits
cit Deus, non ad manus tantum. Non est dividenda conlrarium sentio : et dico quod si papa peccat,
confessio diversis sacerdotibus; corruplus et cor- magis offendit quam alius homo; quia quank gra-
rupta timeat iterum corrumpi exemplo Dinse filiae dus altior, tanto casus gravior, ut probat Gregorius
Jacob. Haec quoque sunt eonsideranda, setss, locus, de Poenitentia disl. 2, c. Principium, inquil, viarum.
ordo, sapientia, lempus; haec peccator de?;et consi- Illud idem probat Joannes Chrysostomus 40 dist.*
derare in sua confessione. Sacerdos autem debet Ronio Chris ianus, el Hilarius papa 23, q. 1, Nulli
habere rcspectum^d Iacrymas poenitentis, ad gemi- fas, ubi dicilur quod majori reatu deliquit qui po-
tus, et ad circumstantias quae dictse sunt, et debet tiori honore fruitur : et graviora delicta facit subli-
ei dicere : Fili mi, considera quod eae sunt circum- mitas peccantium. Si forsan diceret aliquis. quod
stantiae quse delinent hominem in peccato, scilicet praedicti canones de aliis loquunlur, noa depapa,
consuetudo mala quae fit altera natura; nam per nos probamus quod de papa intelligunlur, ut probat
pravam consuetudinem non potest ampliusbomo S. Bonifacius papa et martyr 4.0 dist.,. Si pqpd, ttbi
resislere. Item alia causa est, quia homo qui non '* B dicitur quod si papa malus fuerit, licet
multps po-
conlltetur peccatum de facili cadit in aliud pecca- pulos secum irahat, tamen ipse cum diabolo apud
tum, ut dicit sanctus Gregorius, peccatum qnod per inferos perpetuo cruciabitur. Illud idem probat Syin-
poenitentiam non purgalur suo pondere trahit ad machus papa 9, q. 3, c. Aliorum hominum, ubi dici-
aiiud peccatum. Est et alia eausa, quia peccatum tur quod non habebit apud Deum de allegationis ni-
tanquam mors latenter occurrif, el subito. Est alia tore subsidium; cum ipsorum factorum utelur te^
causa quae non permitlit infirmum venire ad poeni- ste, quo et judice: ubi subinfertur quod cui plus
tentiam, seilicet anxielas raorbi. Est etiam alia cominittitur plus exigitur. Et est ralio quia, ut dicit
causa quce impedit poenitentem scilicet pudor con- glossa Psalterii super illo psalmo, esurientes, etc.
fllendi, et fuga poenae,etc. Debes, tu sacerdos, con- Est ergo viliosa vita papse imago futurae mortis, ut
foriare poenilentcm ne desperet, etiamsi confiteatur probatur 19, 1, c. Anastasius. Probato quod papa
tarde, quia Deus est pot,ens in uno momento homi- peccare possil, quaeritur cui debeat confltefi, et vi-
nem convertere et salvare in poenitentiara potius detur quod nulli.nisi Deo, ut faciunt Grseci, ut pro-
quam danmare ex justiliar etc. balur de Poenitenlia, dist. 1, c-ult. Aliis videtur
quod deberet conflteri Osliensi episcopo qui conse-
Qualiter debet fieri confessia^ ^( crat; in eo enim videtur
raajor, ut probatur 53 dist.,
(Ex cap. 8.) c. Dominus noster, ubi dicitur quod major est qui
Debel autem fieri confessio, secundum auclorita- ordinat quam qui ordinalur. Aliis videtur quod de-
tem sanclorum Patrura, simpliciler, ut accuset se et beret coiifiteri cardinalibus, a quibus eligitur, et
non alium, juxta illud : Non declines cor meum in: maxime episcopis, qui in electione domni papae
verba malitim ad excusandam excusationem in pecca- ulunturjure melropolitani, ul probalur 23 dist. In
lis. Humilis cuni pura inlenlione sine hypocrisi. nomine Domini,"ubi dicitur : Episcopi cardinales
Dnde Salomon : A limore tuo, Domine, concepimusi procul dubio jure metrdpolitani funguntur, qui ele-
etpeperimus. Fidelis, sub spe venise, non utjudas i ctum ad apicem dignitatum provehunt. Alii dicunt
qui ait: Peccavi tradens sanguinemjuslum, etpostea quod deberet confiteri monacho, eo quodpapa Sil-
abiit el laqueo se suspendit. Frequens; unde Grego- verius renuntiavit papatum, et fuit monachus. Sed
rius : Quanlo citius confiteris sub spe venise, tantoi flrmissime tehe, et nullatenus dubites, quod possit
facilius consequeris veniam culpse. Nuda ; unde Je- coniileri cuicunque voluerit; cuin enim ipse dat in-
remias, non esl qui agat pmniientiam super peccataj dulgentiam omnibus exemplis ut sibi eligant provl-
sua et dicat quid fecil. Discrela, sic enim Augusti-. r, dos confessores, dabit sibi, cum non sit superior
nus : Sacerdotem quaere qui te sciat solvere- et li- a quo petat. Probatur 30 dist. Si Romanorum; ubi
gare. Yoluntaria, non ut confessio Achor, sed utt dxitiir quod si papa dat aucloritatem aliis, multo
confessio latronis in cruce. Yerecunda; ita Gfego- forlius sibi." Quod talis jurisdiclio voluntariai est,
rius : Yerecundia maxiraa pars est satisfactionis. scilicet quod se papa supponat jurisdictioni tiiihoris,
Secreta; unde Joannes Chrysostomus : Non dico libii prdbaiur2, q. 5, mdridath, eXc. auditumest, et 2,
ut prodas te in publicum. Accelerala; unde Eccle-- q. 7, c. cmn Ralaani, quibus dicitur quod Sixtus
siasticus : Non tardes converli ad Dominum. Obe- et Leo el Damasus et Symmachus supposuerunl se
diens; unde Augustinus : Fac omnia pro accipienda\ ?judiciominorum in lite contenfiosa, raullo fortius,
vita animse, quaefaceres pro vila corporis, etc. etc. Ergo potest se supponere in foro poenitenliali,
De pmnitentiadomni papm, et cui debeal confiteri,, quia iqiiantum ad hoc unusquisque sacerdos tenet
-JocumDei viventis, et potest absolvere pcenilehtem
(Ex lib. v, cap. 1.) loco Dei, quia, quantum ad--haec majof est, ut pfo-
Dicendum de poenitentia domni papse : et forsanI balur 2, q. .5, c, ctc. Explicit dc papa» •
videtur qiiibusdara qiiod non peccaret papa, ut dicitl ' -'},: '• -;'''
1091 EXCERPTA EX P0EN1TENTIALIJ. DE DEO. 1092*
' De
pmnitentia cardinalinm, et cui debent confiten. .A dist, c. ult. et 25 dist.,c. 1. S^d flrtnissime tene
(Ex cap. 2.) quod si est absens in aliqua legatia passit conliieri
' Quaerltur de poenitentia cardinalium : et dicas cui vult, per illam decretalem ex. de Poen., c. ult.
quod quanto, sunt majores, tanto dehent acrius pu- Si autem est praesens, efpeceatum est nolorium vel
niri, si peccant, exemplo Adse, qni quanto erat Deo manifestum, debet confiteri papse, et debet acrius
alius peccator, propter exerapla perni-
proxiniior, tanto magis peccavit, ut probat sahctus puniri quam
ut probant Nicolaus et Gregorius II, q. 5,
Augustiuus. Ideo Adam magis peccavit, quia magis ciosa,
virtutibus abundavit. Cum enim proximiores sunt prmcipue. Si autem est occultura , sufiicit generali
papse, tanto casum plus debent timere ut probat poanitentiario confiteri
S. Gregorius super Ezcchielem de causa Luciferi : De pcenilenlia capellanorunl domini papm, et cui de-
benl confileri.
Pfincipiiim, inquit, viarum Dei Behemot: debent
enim esse puri sicut vitrum, et candidi in moribus, (Ex cap. 3.)
et rubei per memofiam passionis Christi lanqtiam Capellani autem ei alii curiales papae debent ge-
nixetebur antiquum; debent esse ntibes coeli, ut neralipoanitentiario cOnfiteri, quia ab alio nisi a solo
ihducant aquas spirituales, ut probatlsaias dicens : ° papa et iaandato noil possunt absolvi nec ligari, cum
Qui sunt hti qui ut riubesvolanl et quasi cotumbmad apud ecclesiam demorentur : et secus qui sentit pe-
fehestras suas ? Columbsedicunlnr propter simplici- cus esl, ut probatur de Pceniienlia dist. 6, Placuit,
tatem, quia esse debent candidiores nive, rttbicun- ef 6, q. 3, c. 1.
diores ebore antiquo, puriores vitro ; hoc dictum est De pmnkentia patriarcharum, et cui debent confiteri.
de eis propter diversas virtutes. Sunt enim cardi- (Ex cap. &.)
nales ostia sanctae Ecclesise, sicut ostium regitur Dicturus de poeniteniia pairiarchse, et cui debeat
Cardinibus : si igitur cardo rurapitur, id est, si"car- confiteri, priinO dislinguendura est utrum criraea
dinalis deponitur, ut probaf Leo papa, nunquam in patriarchse sil publicum vel occultum. Si autem est
perpetuum legitur reparatus, sicut loquitur de an- publicum, vel notorium, vel manifesturn, acrius de-
gelo qui cecidit, qui nunquam advocatur ad statum bet puniri quam alii deliuquenles propter exempla
•priraum,-ut probatur de Poenitentia dist. 2, Princi- perniciosa quse transmiuimt ad posteros, quia pr<e-
pium. Ergo tanto cautius se debent custodire a pec- lati tol mortalibus digni sunt, quot exempla perni-
catis, ne sint Dagones stantes juxta arcam ©omini, ciosa ad posleros transraittunt, ut probantsancti Pa-
sicut legitur in libro Regam de filiis Heli. 28 dist. tres 2, q. 3, quia illud quod agitur a praelalis facile
Legant episcopi,et ne sint nebulseet nubes sine aqua _ trahilur a subdilis in exemplum ; et in eo casu de-
,turbinibus dsemonura agitatae, ut probat beatus Pe- bent a solo papa puniri, sicut dicit beatus Gregorins
4rus in Epistola sua, et Hieronymus in canone suo de Clementio primate 2, q. 7, c. Sicut, inquit. Et
de Poenitentia, dist. Si enim, inquit, ete., et Beda ita Innocenlius III punivit Anliochensem palriar-
probat idem 2, q. 7, Seculi sunt viccmRalaam. Quare cham, eo quod quemdam archiepiscopum dearchie-
non solum episcopi perduntur, se;I mulios populos piscopavit, et fecit episcopum. Similiter Gelasius et
:et cleros secum ducunt ad inferos catervatim, ut 40, Felix damnavefunt Acacium patriarcham Constan-
dist. Si papa, et 19 dist. Nulli fas ; hoc est, non tinopolitanum 23, q. 1, Acacius, et c. Minores. Si-
•capiantur superbia, quia raater est omnium vilio- miiiter Nicolaus papa correxit Bituricensem palriar-
rum; non capiantur vana gloria, quia omnem virtu- cham pro eo quod clericos Narbonenses episCopi
teiti evacuat; non capiantur pecunia, quia tanquam contra canones judicabat. Probafur 2, q. 3, c. Con-'
venenumest fugienda: non capiantur amore paren- ijuestus. Simililer Leo Magnus ssepe ssepius repre-
tum, qui eos in vita corrodunt tanquam muscaemo- hendit Dioscorum Alexandiinum patriarcham pro eo
rientes, et _,eospost mortem despiciunl, dieentes : quod canones non servabat in temporibus ordinan-
Beneitiihi fecit, sed melius facere poluit, ut de aliis daruia ciericorum 75 dist., c. Similiter Alexander
vitiis carnalibus taceamus, sed die noctuque non 0 tertius increpavit patriarcham llierosolyniilanum
cessent virtutibus studere. Et omnia ista probantur de falsitate quam committebat ponendo nomina ab-
•auctoritate Isa. 25 dist. His, et auctoritate Ambrosii senlium fralfum in privilegiis. Similiter Grego-
.12, q. 1, c. Cui porlio Deus est. 86 dist. Non salis riusXI reprehendit palriarcham Gradensem, eoquod
est. Bene viso de pcenitentia cardiualium, videndum conlra canones exegeral juramentum ab episcopo
,est cui debeant confiteri, et debent quidem speciali- Castellano. De talibus evgo et consimilibus peccatis
ter suramo pontifici, sine cujus licentia non possunt confessio et punitio ad domnum papam pertinet. Si
facere immutationem, nec condere testamentiim, autem peecala sunt occulta el non enormia, ita quod
quod non probaturjure scripto sed consuetudine ro- peracta poenitentia possit in suo ordine remanere,
boratur. Alii diciint quod diaconus cardinalis debet potest sibi eligere confessorem, et cuicunque vult
.confiteri presbytero cardinali, et presbyter cardina- confiteri, etc.
,lis debet confiteri episcopo cardinali, episcopi cardi- De confessionearchiepiscopornm, et cui debeanl con-
nales debent confiteri summo ponlifici, etc. Tertii fileri.
dicunt quod debent confiteri pcenitentiario generali (Ex cap. 5.)
domni papse, quia gerit papse vices, ut probalur 23 Dicturus de confessione archiepiscoporum, etcai-
W65 EXCERPTA EX POENITENTIALIJ. DE DEG. 109-4.
debeant confiteri, primo occurrit multiplex distin- ,Apapa Simplicius 74 disl., c. et c. Si autem peccatum
ctio, scilicetulrum sit archiepiscopus sub patriarcha estoccultum et non indigetdispensatione,potestcon-
conslituius, vel utrum immediate spectat ad dorai- fiteri cui voluerit, per decretalem Gregorii; ex d>3
num papam.. I;e'm si spectat ad patriarcham, et est Pcen., c. Ne pro dilatione, et Ihnocentii tertii in con-
propinquus, quod ipsi debeat conliteri, cura posset cilio generali, ex. de Elvct.
sine periculo. Nam qui sanus est non debel stare in De confessioneephcoporum, el cui debeant confiteri.
peccalo una hora diei, ut probalur dePoen. dist. c. (Ex cap. 6.)
Et vcniet, inquit, Moyses. Et illud idem probatur de De confessione episcopi firmissime teneas, et nul-
Poen. dist. 5, c. Ille. Rex David, talis et lam potens, latenus dubites, quod exemptus ejusdem juris est,
nec exiguo momentoper.es se passus est ut maneret sicul de confessione melropolitani qui non subest
delicti conscientia, sed prompta confessione atque patri.archae: si autem non est exeraptus, debet con-
intimo dolore reddidit Domino peccatum suum. Et flleri metropolitano, saltem eo tempore quo venerit
illud idem probatur ila de Posn., dist. 3, c. Sepiies a"'dconcilium provincialequod debet fieri, ut 18 dist.
in die cadii justus et resuigit. Sed si justus ctira ca- probatur, c. el c. Si autem fuerit iisfirmus"vel re-
dit, quomodojustus ? Justi vocabulum non admiilit raolus valde, potest confiteri necessilate eogente
qui seroperper poenitentiam resurgit. Prcelatusnullo B cuicunque volueril; nisi esset nolorium crimen, cu-
modoalios judicare debet, dum babelin seipsoquod jus correpiio et casligalio spectat ad superiorem. Et
condemnet, ut probatur 5, q. 7, c. Judicel iile, et c. licet mulla snt delicta quae cpiscopos, archiepisco-
/« gravibus, et c. Poslidalus Dominus. Illud idem pos et patriarcbas majores, et primates minores du-
probat Gregorius... q. 5, c. Plcrumque; et illud cunt ad ignominiam et confusionem, tamen ex illis
idem probat Augustinus, de Poen., dist. 6, Qui vult patica secundum aucloritatem sanctorum Patrum
confiteri. Hoc non solura de archiepiscopo debet in- sub brevi slylo ad memoriam restringamus, ut prae-
lelligi, sed de quocunque alio prsclato , sive supe- sentes corrigantur qui in subsequentibus delique-
riori sive inferiori. Nara sicut dicit Ambrosius, cum runl : et fuluri jam cauti et instructi timeant similia
iis displicel' qui ad intercedendum mitlitur, irati perpetrare.
anitnus ad deteriora provocatur, ut probatur 3, Primum est, quod conferunt beneficia indiscrete
q. 7, c. /.•!gravibas. Illud idem probat Gregorius Ma- consanguineis, carnali amore ducti ad talia beheficia
gnus inPastorali suo, 49 disl., c. 1. Si autem esl in- prsebenda, ut probat Innocentius in ex. Ut ecclesia-
firmus melropoliianus, lunc potetit cuicunque volue- siica beneficia, c. Ul vestrum.
rit confiteri sacerdoti, dum lamen calholico. Pro- Secundtim estj quod indiscrete ordinant indoctuni
batur26, q. 6, c. Si presbyter,ei de Poen., dist. 6, ^* in Ioco docti qui unum pedem in mundanis tenet, et
Qui vull confileri. Si autem est remotus nietropolila- alium in ecclesiasticis, conlra legemdivinam, ut pro-
nus a primate, in eo casu distingue, utrum crime _ bat le. 48 dist., c. ult.
sil notoriumvel occultum : si notorium est,' patriar- Tertium est, quando rogant pro indignis scien-
chcedebet confileri, et ab illo casligari, ut probalur ter, ctc.
3, q. 5 ; si autem crimeh est occultum, adhuc dis- Quartum est, quando ordinant bigaraos et illilfe-
tmgue utrum sif enorme vel non. Si autem est enor- ratos et corpore viliatos contra sententiam Gelasii
me, quia indiget dispensalione, debet confiteri pa- papse, 50 dist., c. Non confidat.
triarchae vel summo pontifici, cuin non possit alius Quintum est, quod ordinant curise obligatos. et
dispensare, ul probalur 21, Inferior sedes. Si autem joculatores et advocatos in causa sanguinis, contra
non indiget dispensatione, potest confileri cuicun- sententiam S.Innocenlii, 51 dist.-,c. Aliquantos.
'que volueril; dum tamen sit catholicus sacerdos. Sexlura esl, quod ordinant servos et origenarios
Juxtj illam decret. de Poen. et remiss. c. et c. Itera hon manumissos, conlra senlentiam Gelasiipapae, 54
si spectat imraediate ad dominura papam et est vi- dist. Frequens etc. Ex antiqids, etc. General. Etil-
cinus, vel intra Italiara, in sanitate, illi debuisset lud idem probat concilium Arelatense, ubi de biga-
confiteri, cum oportet eum ex necessitale semel in " ffiis et de poenitentibus solemniter, et de aliis or-
anno Romanam Ecclesiam visilare, ut probatuf 23 dinatis qui non debcnt promoveri. Probatur 51
dist., c. etc. Si autcm est infirmus, potest cnnfiieri dist., c. 1'.
cuicunque voluerit, dum tamen sit catholicus sacer- Seplimum est, quod promovcant daemoniacos et
flos : ne inlervenieiiie paululum mora inveniri non epilepticos, contra sententiam Gelasii papse, 25 dist.
possit qui redimatur. Probatur 5 dist., c. Raptizari, Usque adeo, et contra sentenliara Gregorii, dist., c.
Illud idem probat Leo papa dc Poan., dist., c. 1, Mul- Maritum. «
c. et c. Is in - Octavum est, quod promovent filios presbytero-
tiplex; 28, q. 6, Qui recedunt, qui
tempore. Si auiem esl remotus ultra Italiam vel rum, et aliosnon legitime riatos, contra sentenliarii
enorme, domino papae debet confiteri, et ab illo ca- Urbani papse, 56 disl., c. 1
sligari, ut probat Innocentius papa 9, q. 2, c. Si Norimn est, quod trahunt religiosos de raonasleriis
autem aliquis. Et illud idem probat Gregorius, 74 contra voluntatem abbatum suorum, ut probatur 58
. dist. c. Honoratur, et 2, q. 5, Quanlo ct se, qua de "dist., c. 1, et 2, et 18, q. 2, Quam sit, et c. Lumi-
catisa ; 45 disl., c. Salomittinw. Illud. idem prob.al noso.
1095 EXCERPTA EX POENITENTIALIJ* DE DEO 1035
Decimumest, quod promoventmultos clericos, ubi A , balur 80 dist., c. Perlatum est^ et c. Ephcopus tui-
est sollicitudolaieortim: et cum non possunt eis dare tionem, el-c. Ephcopi nullam rei familiaris curarilad
beneficia, dant eis ordines contra senlentiam Urbani se provocent; sed lectioni, el orationi, et verbo prmdi-,
58 dist., Si officiasmcularia, ubi dicitur quod latio cationistanlummodovacent.
ordinum semper debel esse discreti judicii, quia ra- Yigesimum terlium est, quod conferunt plura ec-
rum est omne quod magnum est. clesiastica beneficia uni, contra aucloritatem Apo-
Undeciraum est, quod ipsi episcopi promoventur sloli et Gregorii, 88 dist., c. Singulai Ubi dicitur :
indiscrete ex laicis, quia hoc esse non debet, ut pro- Si totum corpus oculus, ubi pes, nam sacra.varietas
bant sancti Patres 58 dist., c. Hoc ad nos, et c. Ordi- membrorum robur corpons servat.
natos; ubi dicit papa Coelesliiiusquod debent ante Yigesimuraquartum est, quod nolunt habere ceco-
esse discipuli quam magistri, omnis enim vilse insli- nomos, sub quorum lestimoniores Ecclesiae guber-
tutio ad id quod intendit se informat. nentur, contra auctoritatem sanctorum Patrum, u't
Duodecimum est, quod promovent clericos sine probatur 89 dist.,c. Volumus, et si habent oecono-
lilulo, contra concilium Ghalcedonense, ut probalur mos volunt habere consanguineos, contra concilium
70dist., c. Neminem, etc. Sanctorum. Et illud idem Toletanum.
probatur ex. de Praebendis,c. Ephc. '.B Yigesimum quintum esl, quod episcopi laborant
Decimum tertium est, quod recipiunt clericosalre- odio ad invicem, et certant ut unusquisque cadat,
nos sine litteris demissoribus suorum episcoporum, et discrepant in sacratnentis. ut 93 dist., c. penult.
ut probatur 71 dist., c. Illud, etc. Si quh, et c. De et ult.
aliena, et c. Glericos.Illud idera probatur ex. de Cle- Yigesimum sextura est, quod ipsi appropriant sibi
rieis peregrinis, et 7, q, 1. c. Non oportet, etc. Pla- omnia bona ecclesiastica, ut proliat sanclus Hierony- ,
cnit. IUudidem 28 dist., c. 1. mus, 25 dist., c. Diaconi; ubi dicitur quod singuli
Decimum quartum est, quod negligunt proprios per potentiam episcopalis nominis, quam sibi ipsi
clericos, et dimitlunt eos quasi oves errantes, con- iilicite absque Ecclesia vindicarunf, totum quod levi-
tra sentenliam Leonis papae,ut probatur 77 dist., c, larum est suis applicant usibus, dicentes : Mendicat
Ephcopus. infelix in plateis clericus, et servili operi mancipatus
Decimum quintum est, quod promovent quosdam. a qttocunque poscit eleemosynam. Solus episeopus
invitos sine aliqua necessitate, sed sola causa ingra- incumbit boniSj solus sibi vindicat universa, solus
litudinis, contra auctoritates sanctorum Patrum, ut partes invadit alienas, solus occidit universcs : hoe
probatur 74 dist., c. Ephcopus, et e. Gesta, ubi dici- est principium litis et distractionis, et origo criminis
tur quod nullus compellitur crescere invilus. C et ideo accusanluraclericis et damnantur a Domino
Decimumsextum est, quod promovent aliquos in Jesu Christo, quia clamor eorum inlrat in aures Dor
sacris extra tempora ad hoc deputata, contra aUclo- rflini Sabaolh.
ritatem sanctorum Patrum, ut probatur 75 dist, c. Yigesimum septimum est, quia episcopi conlem-
Ordinationes, et c. Quia palribus, el eadem dist., c. nunt presbyleros : et ubi ipsi sunt praesentes, non
ult., et ex.de Tenipore, etc. permittunt eos officiumfacere, quasi eis inviderent,
Decimum seplimum est, quod conferunt ordincs contra auctoritatem sancti Hieronymi, ut probatur
sacros minoribus in aetate legilima, ad hoc indigni, 95 dist. c. Olim, ubi dicitur quod episcopi propter
non servalis inierslitiis temporum, conlra auctori- hoc fuerunt fac.ti, ut schisraata tollerentur. Dices
tatem sanctorum, ut probatur 77 dist. per totum, et sicut et presbyteri sciuut se esse consueludine sub
78 dist. per lolum. episcopis, ita episcopi noverint magis se de consue-
Decimum oclayum est, quod sustinent clericos in tudine quam de veritate Dominicaedispensationis
sua malitia, quorum obsequio delibali, ut probatur presbyteris esse majores, et in communidebere regere
75 disl., Si auis episcopus, el c, Error, el c. Consen- Ecclesiam Dei, el illud probatur ex 95 dist. c. Ecce
lire. ergo.
Decimum nonum est, quod sunt desides et negli- Yigesimum octavum est, quia ordinantur per pe-
gentes et plus adhserent consiliis laicorum quam cle- cuniam, et tales accipiunt lepram, et dant lepram,
ricorum, ut probalur 83 dist., c. Nihil pastore mi- utprobalur i, q. 1, c. Cum ordinatur ephcopus, ubi
serius, qui luporum glorialur Iaudibus. dicitur : Accipereest, quodcunque accipere, et dare
Yigesimura est, quod nolunt dare pauperibus : et qtiodcunque. Eteadem q., c. Ferlur,ubidiciturquod
propter hoc in vacuum important. nomen episcopi, de radice infecta bonus fructus exire non polerit.
ut 26 dist. Fratrem, et c. Non sath est benevetle. Si ergo vultsalvari qui talis est, renuntiet, agat aspe-
Yigesimuraprimura est, quod negligenter defen- ram poenitentiam; aliter salvari non poterit, ut pro-
dunt personas miseralules speclanles ad Ecclesiae bat sanctusGregorius I, q. 1, c. Si quis neque.
forum, scilicct pupillos, viduas etorphanos, libertos Yigesimum nonum est, quod petunt pecuniam pro
et expositos, contra auctoritatem Gelasii et aliorum balsamo contra auctoritatem sanctorum Patrum, 1,
sanctorum, ut probatur 87 dist. per totum. q. 1, Placuitutnullus,etc. Dictumest, etc. Statuimus.
. Vigesimum secundum est, quod immiscent se ne- Trigesimumestquoddamnant clericos indiscussos,
gatiis saecularibus,quse ad eos r.onpertinenl, ul pro- ulprobalur 2, q. 1, Nos, ctc.
1097 EXCERPTA EX POENITENTIALIJ. DE DEO. 1098
Trigesimum primum est, quod uon deferunt ap- jAmisparatos corrigi contra auctoritatem sanctorum
pellationibus legitimis, quare debuissent punjri. 2, Patrum 2, q. 3, Episcopi, ubi dicitur quod nemo de-
q. 7, c. etc. bet excommunicari uisi pro magnis peccatis et cum
Trigesimum secundum est, quodpastores Iaici sunt aliter corrigi non possit.
et non presbyteri, quales sunt intrinsecus, ut 2, q. 7, Quadragesimum primum est, quod ipsi in causis
Pervenit. propriis volunt esse judices et actores, contra aucto-
Trigesimum tertium est, quod permittunt se pro- ritatem sanclorum Patrum, ut 2, q. l,ubi dicitur
moveri minus sufficientes, contra concilium Cartha- quod de persona acloris assumitur, judiciaria pote-
ginense, utprobatur 23 dist., c. Quod episcopi: illud stas admitlitur. Illud idem probatur 3, q. 4, c. l.et 2.
idem probatur 38 dist:, c. Omnespsallentes, ubi dici- Quadragesimum secuiiduiri est, quod expellunt eos
tur quod de substantia episcopi est ut sit bene litte- qui fideliter cum proedecessoribus senuerunt, ut 6,
ratus. Et ideo dicit Prophela : Tu scienliam repulhti, q. 2, c. Hujus placiti. Et quod deterius est, eos ex-
et ego repellam te, ne sacerdotio fungaris. Et propter spoliant remuneratione. servitii quam eis dederunt
hoc depositusfuit quidam episcopusab Honorio papa. prsedecessores episcopi, contra auctorilatem papae
Trigesiraum quartum est, quod postquam est ],ro- Gelasii, 16, q. 6, c. Jllud.
motus, negligit addiscere, conlra sentenliam Grego- B Quadragesimum tertium est, quia volunt sefvare
rii, 22 dist., ubi dicitur quod stultus esl qui in eo se promissum in femunerationibus sapientiura, vel ser-
tnajorem existimat ut bona quaeaudierit discere con- vientium, contra auctoritatem sanctorum, 22., c.
temnat. Quicunque.
Trigesimum quiutum est, quod nolunt vel nesciunt Quadragesimum quartum, quia volunt sibi credi
canonibus obedire. Quare debuissent ab administra- in praejudicium aliorum : quod esse non debet, ut
tione nsque ad condignampoenitentiam amoveri, ut probatur 6, q. 2, Ephcopus si cterico,et c. Si tamen
probat Damasius papa., 25, q. 1. ephcopus, et c. Placuit 25, q. 5, 2 c.
Trigesimum sextum esl, quia sunt nimis creduli Quadragesimum quintum est, quia volunt soli cle-
in prsejudiciumaliorum, contra auctoritatem sancto- ricos deponere contra sacros canones. Nam in depo-
rumPatrum, utprobat Gregorius 11, q. 3, c. Grave sitione presbyteri debent venire sex episcopi, et pro-
niinis est et indecens, ut in re dubia certa feratur prius septimus, et in diacono et subdiacono tres cum
sententia. Et illud idem teslatur idem Pater Grego- proprio episcopo, ut probatur per haec jura 1 dist.,
rius, 32 dist., c. Habuisse te concubinam, ubi dicitur c. Studeat, et 15, q. 1, c. Decrimine, et 15, q. 7, c.
quod in re dubia non est absolutum ferendum judi- Felix, etc.
cium. Et illud idem probat Augustinus 11, q. 3, c. G Quadragesimum sextum est, quia impugnant exem-
ubi dieitur quod quamvis vera sint qucedam, tamea ptos, ut probant sancti Patres 16, q. 1, etc.
judicio non sunt credenda, nisi certis judiciis de- . Quadragesimum septimum est, quod alligant et
monslrentur. Et illud idem probat Sixlus papaet ; dissolvunt indifferenter : quod esse non debet. Pro-
Yictor papa 50, q. 5, c. pter hoc suspendufitur usque ad triginta dies, ut
Trigesimumseptimum est quod,nolunt inEcclesia probant sancti Patres, 23, q. 5, c. De Ulicita, et ex.
columnas erigere quos noverinl meliores, sed quosi de Senlentia excomraunicalionis.Quia sicut quosdam
magis ipsi diligunt, vel quorum obsequia praeferunt, gratia favoris sublimant, ita quosdara odio invidia-
contra sacros canones 8, q. 1, c. Moyses; et 12, q. que humiliant. Probatur 15, q. 7, c. 1, etc.
2, Gloria ephcopi, ubi dicitur quod multi aediiicant; Quadragesimum octavum est, quod in conviviis
parietes, etcolumnas Ecclesisesubtrahunt. Inde ssepe. non faciunt legi sacram lectionem : et in hoc peccant
odia consurgunt. contra concilium Toletanum, 44 dist, c. Pro reve-
Trigesimum octavum est quod, hona ecclesiastica, rentia. Et est ratio quod dum corpus diversis fercu-
maxime ecclesiarum parochiarum, contra sacros ca- lis relicitur, lingua in detractionibus relaxatur, ut
nones usurpant q.uocunqueanno, amplius aliquid sibii probat Gregorius in Moralibus Jibro primo.
appropriando quod non de parochialibus ecclesiisj D Quadragesimum' nonum est, quod non curant de
sibi prsesumeredebent, nisi quod eis a canone estt divinis officiis propter convivia sua contra auctorita-
permissum, ut probat conciliumToletanum 10, q. 5,; tem Gregorii, 44 dist., et quia faciunt cantare missam
c. Quod cognovimus,cAinter caetera illud ideopro-. juxta lectum in domo, ubi spurcitiaemullae sunt, et
batur 16, q. 1',c. Conslilulumest nuili. ideo divinam patientiam ad iracundiam provocant.
Trigesiinum nonura est, quia indiscrete ulciscun- Nam nunquam missa in domo celebrari debel. Pro-
tur proprias injurias contra auctoritalem sanctorumi batur de Consecratione disl. 1, c. Sicut non alibi, ubi
Patrum, ut probalur 5, q. 7, c. Si quis communemtra- diciiur : Sanclius est missam non cantare, quara in
ditionem, et 46 dist., c.Seditionarios, etc. Et pro eis3 his locis ubi fleri non oportet. Et subjungit iu -flne
iudiscrete injuriantur et excommunicanl, ut probatur,. capituli quod in domibus nullatenus missa celebrari
25, q. 4, Infer qyerelas.Et ideo isti lales niliil habentt debet.
spirituale. Quinquagesimumest,quod resEcclesiaenon custo-
Quadragesimumest, quia storaachati de facili ex- diunt contra auctoritatem canonis 16," q. 1 c. et
comniunicanlinnocentes et culpabiles in causis mini- easdem res ecclesiasticas per se suosque dilapidant
PATROL. XCIX. 38
1099 EXGERPTAEX POENiTENtlALl J. BE DEO. 1100
contra auctoritatem Patrum. 28 dist.; c. Etsi se non A Est etiam secundumvitium principaie, quod quih-
corfigunt, debeht depbhi, ut 12 q._ c. Apostbticas. que habent abbatias per simoniam : et isti tales non
Et quia res alierias usufpant-, pfobattir 16, q. 6, c. possunt remanere in administratione, ut probatur
Placuit. ex. de Simonia, c. Pervenit. Et tales, si accusantnr,
Quinquagesimumpriitium et ultitiium Sst, quia recte debent deponij ext. de Simonia, Ditectusfilius.
gloriantur iti «Jathedris,et npti noscuhtse ipsOs.Nam Alias autem, puniuntur ad arbitrium judicis, tit ex,
si cognovissenl, minofes subditos noti COntempsis- de Simoma.
sent. Pfebatur 12, q. 2, c. Glbria ephcopi, etc. Si Est autem quartum vitium mortale, licet non ita
hoc episcopi attendisseht, sacerdotes miihofessedere magtium, sicut unum praemissofum, quod negligunt
juxta scabellum eorum pedum paSsi rioh essenl, ut monachos suos fugitivos, ut probatur 18, q. 2, Ab-
probat eoneiliuin Carthaginense. Et CBtraiio quia, bates, et ex. de Regula, c. Ne religiosi.
uttestalurbeatus Gregorius : Cum eulpa non subest, Est autem quintum vitium, qtiod recipiunt raona-
omnes seclmduni ratiohem humilitatis sequaiessu- chos extraneos sine litteris commendatitus, ut pro-
mus, ut probatuf 22 dist., c. batur 28, q. 2.
Talia ergo et consimilia,si sunt notoria, ita quod JEstautem sextum vitium, quod ejiciunt monachos
sitie magno scandalo perpetrari tion potuerint, me- B suos indiscrete, ut ex. de Regul., ult. c.
tropolitano sulit cbnfitefida, et ab eo indulgentia pe- Est autem seplimum vitium, quod dant litteras
tenda, ad hoc ut medicina poenitentiaeutiliter esse dimissorias indiscrete, etcredunt quod inonachi vel
possit, ut probatur dist. 1, c. et c. Si autem notum regulares sint per tales litteras absoluti a priraa
noti sitcrimen, et super hoc scandalum non est, et obedientia, nisi primo ab illo abbate per litteras
in aliis peccatis corporalibus, excepla simonia et dimissorias sint reeepti, ut probatur 71 dist., Illud
hoinicidio, possunt sibi discretiim sacerdotemeligere quoque, et c. De aliena, et c. Clerkos. Ulud idera
confessorem.Probatur ex. de Pcenitent., etc. Et hsec probatur 7, q. 1, c. Nonopottet, etc. Pervenit, 21,
dicta sunt ad honorem episcoporum, non reprehen- q. 2, c. et 2; dicil enim Leo papa quod non dejyent
dendo, sed monendo. Quidam sancti sunt, sed.unus- dari litterae dimissoriae, nisi prius constet quare, ne
quisque pfopfiam conscientiam cotiveniat. Explicit ovis perdila inveniatur sine pastore, ut 72 dist., c.
de episcopis. Ephcopus.
De confessioneabbaium, et cui debent confiteri. Oclavum Vitiumest, quod postquam aliquis mo-
(Ex cap. 7.) hachus resislil vitiis eorum, eum puniunt.
De coiifessione abbatum sic distingue : aut abbas n Est etiam nonum vitium, quod si aliquis propter
est exemptus, et non habet alium abbatem majorem J hoc appellatur ad judicium, stalim eum verberant,
exemptum super se. Si est in Bomana cufia, debet vel excommunicant, vel capiunt, iti eo quod abbates
confiteri domino papae, vel ejus poenitentiario gene- deberent puniri.
rali, ut dictum est de archiepiscopo. Si autem est DecimumViliumestjquod abbates quosdam mona-
remotus ab Ecclesia Rotoana, potest confiteri cui- chos exaltant ex carnali amore, et alios deprimunt
cuuque voluerit, dum tamen fideli et discreto sacer- ex odio et itividia,' tit prbbahir 15, q. 7, K.1.
doti, ut probatur ex. de Poen. ult. Si autein habet Est autein undecimum Viliura, quod ipsi sub spe-
alium majorem super se, sive sit exemptus, sive non, cie pietatis palliant impietatem , -scilicet occasione
debet ei confiteri. Si autem non habet alium abba- hospitii manducant extra refectorium carnes insuffi-
tem super se, et ipse non est exemptus, debet pro- ciehter, et rion veniunt ad .matutinas, nec ad offi-
prio episcopo confiteri, quia ipse est praelatus ejus, cium, et monachi moriuntuf fame, qui portant pon^
ulprobatur41 dist., c. Obitum, et!2dist., c. ult., dus officiidiei et aestus.
vel de licentia episcopi sibi eligat confessorem, ut . Est autem duodecimum, quod permiltunt quibus-
probatur ex. de Pcen. et remiss. et de Pcen. dist. dam monachis habere pecuniam, contra auctorita-
i6, c. Placuit. Cum aliler non possit ligari, nec _D tem sanctorum Patrum , ut probattir ex. de Slatu
solvi, ut in praedictisjuribus, nisi forsan esset regula monachi.
contraria et a summo pontifice approbata; sicut ha- Est autem decimum tertium vitium, quod jura
bent fratres Cistercienses qui secunduiti regulam episcopalia non metuunt tisurpare, ut probatur 16,
sibi faciunt confessorem. Licet enim multa sint ab- q. 1, c. Pervenit.
batum vitia, quae possunt sub numero computari, Haecsi notoria sunt, episcopo debent cOnfiteri;
tamen pauca ex eis breviter perstringamus, ad hoc alia autem, ut de lapsu carnis taceantur, possunt.
quod futuris cautela tulior praeparetur. confiteri, si suntsecreta,proprio confessori, secun-
Primum est vitium principale, quod ut abbates dum distinctionem superius prsenotatam.
iiant, regulam assumunt, contra auclorilatem san- De confessionemonaChofum,et cui debent confiteri.
ctorum Patrum, ut probatur 16, q. 7, c. Per laicos, (Ex eap. 8.)
ubi dicitur quod nullus habitum suscipiat, spem aut Dictum est superius de monachiset de confessio-
promissionemhabens, utabbasfiat. Nam tales nou nibus eorumdem, uunc dicendumest plenius cui<le-
intendunt sseculumfugare, sed mutare, ut proba- beant confiteri. Et est tenendum quod abbali proprio
tur53. debeant conflteri,qui debetscire oppositiones«oruih,
1101 EXCERPTA EX POENITENTIALlJ. DE DEO. 1102
et quales intrinsecus sunt, ut ex. et c, cumeorum A bent puniri. Quod siessent occulta, de his recolligas
abbas habeat- eorum velle et nolle, quem sibi super vitam monacliorumper istos versus:
capita sua posuerunt loco Dei, ut probatur 12,1, c. Ingrediens*laustrummedilarisacra memento:
Nolo, etc. Nondicath, et 15 dist., c. Nervi testicu- Nilmortale geras, sed sempersobriusestb:
lorum. Apparet quod abbati debeant confiteri loco Nil reputes factum,si votilemporefactum-
Morlicinumfuerit, qui volipreemiatollit:
Dei. Licet autem multa sint vitia monachorum, ta- Nil fortassejuvatsatagere, si recidivas.
men sunt qusedamprincipalia, a quibus cessare de- De pmnitentiadecani.
bent, qusesancti Patres quamplurimum delestantur.
Primum est, quod conspirant contra abbatem, si (Ex cap. 9.)
nitatur corrigere, et eum volunt deponere, et alium De poenitentia decani ita teneas, quod licet archi-
facere, qui suas ineptias valeat confovere, ut proba- diaconus major sit de lege coramunipost episcopum,
tur 18, q. 2, c. ubi dicitur quod nulla potestas re- utprobatur ex. de Appellat., c. Constituth, lamen
maneret abbati, si mohachis coeperit sulijacere. episcopo debeat confiteri, vel de ejus licenlia alium
Secundum vitium est, quod conspirant quoque in sibi eligere confessorem, etiam si archidiaconus fuis-
mortem, sicut illi qui conspirabant in mortem S. Be- set presbyter. Peccant autem decani in his tribus
nedicti: et tales sunt infames, ut probatur 11, q. 1, "* graviter.
c. Conspiralionum. Primo, quia sunt infensi suis episcopis, -etc.
Tertium vitium est, quod habent incautam fami- Secundo, quia volunt ad sacerdolium promoveri,
liaritatem cum mulieribus, quas sibi faciunt comma- cum ipsi presbyteri deberent esse, etc.
tres contra auctoritatem sanctorum Patrum, etc. Tertio, quia valde superbi, et conculcant alios
conversantur simplices et litteratos. Unde hodie saepe surgunt
Quartum vitium est, quod incaute
odia, et homicidia perpetrantur, quae juris proba-
cum monialibus, contra aucloritatem sanclorum Pa- tione non indigent : quia de facto saepesaepius est
trum. 18, q. 2, c. Monasteria.
compertum. Si efgo in talibus peccaverint, vel in
Quintum vitiumest, quod non erubescunt matri- aliis consimilibus , ut de carnali lapsu taceatur, si
monium contrahere contra auctoritalem sanctorum nolorium est, per episcopum debent corrigi, et agere
Patrum , ut patet 27, q. 1, c. Ul lex continet, et c. poenitentiamcompelenter : si autem occuite, debent
Impudicus. poenitere, et confiteri episcopo, vel alteri loco ejus,
Sextum vitium est, quod volunt vagari extra mo- ut probatur de Pcen. dist. 1, c.
nasterium sine abbatis licentia, contra auctoritatem Q De pmnitentia archidiaconi, et cui debeat confiteri.
sanctorum Patrum , ut probatur 16, q. 1, c. Cum (Ex cap. 10.)
quidam monachi.
De poenitentia arcbidiaconi sic teneas, et de jure
Septimum vitium est, quod volunt esse otiosi con- communi suo debet episeopo confiteri, cum ipse sit
tra auctoritalem sanctorum Palrum; quia otiositas major. Peccant archidiaconi specialiler in islis sex.
et voluptas arma sunt hostis antiqui, ut probatur ex. Primo, quia volunt facere collectas ln presbyte-
de Renunc, etc. ros contra aucloritatem sanctorum, ut probatur 24
Octavum vitium est, quod volunt comedere car- dist., c, ult
nes, cum sint sani sine aliqua necessitate contra Secundo, quia volunt habere pecuniam vel vaccam
auctoritatem sanctorum Patrum, utprobatur de Con- albam pro investituris ecclesiarum, vel beneficio-
secrat. dist., 5, c, Carnem, ubi imponitur eis poeni- rum, vel pro abbatibus vel abhatissis ppnendis iu
tenlia sex mensium. sede, contra auctoritalem sanctorum Patrum, etc.
Nonum vilium est, quod volunt suis sociis domi- Tertio, quod cum excomniunicant aliquos propter
nari, dicendose nobiles et lilteratos, quod valde re- aliquem excessum, nolunt eum absolvere sine pecu-
motura est a regula monachali, ut probatur ex. de U nia : et hoc simoniacum esl, ut probatur 1, q. 1, c.
Slatu regul. c Quilibetergo, et c Nullus ephcopus.
Decimumvitium est, quod volunt habere cellulas Quarto, quia vendunt jurisdictionem suam aliis,
separatas, et volunt faeere abstinentiam conlra com- qui exlorquent pecuniam a sacerdolibus per inju-
munem regulara, ul probatur 20, q. 4, c. Monachh. riain et Simoniacam pravitatem, ut probatur ex. Ne
Bndecimum vitium est, quod volunt habere pecu- prcelativicessuas, c. Prmterea, et c Cum.
lium, qnod nullo modo eis lieet. Debent in morte in Quinto, quia nolunt ad diaconalem ordinem pro-
sterquilinio sepeliri, ut probalur ex. de Statu regul., moveri, contra concilium Lateran. ex. de Elect., etc.
c. Monachi. Sexto, et illud deformat eorum honestatem, sci-
Duodecimum vitium est, quod est gravius, quod licet quod cum mulierculis conversantur contra
monachi detrahunt se ad invicem, ut possint cadere: auctoritatem sanctorum Patrum, ut probatur 81
et sic sunt spirituales homicidae. dist., c. Archidiaconatuum,et c. Clerkus solus, ubi
Haecergo et similiadebent monachi evitare: et-si dicitur quod sub praetextu humilitatis non debet ar-
in eis ceciderint vel in aliquo prsemissorum, abbati chidiaconus frequentare dpmicilia matronarum.
debent corifiteri, vel alicui loco ejus, et acrius de- A talibus ergo et consiniilibus abstinere debent;
1103 EXCERPTAEX POENITENTIALl J. DE DEO. 1104
et si peccaverint, per poenitentiamhumilem et dis-- A debet suo superiori confiteri, et ab illo casligari, ut
crelam debent satisfacereCreatori. probatur ex. de Appel.et ex. de Jure. Si autem non
De confessionearchipresbyterorum. est religiosus, debet suo superiori confiterivel alteri
de ejus licentia.
(Excap. 11.)
De pcenitentiamagistri scholarum et cui debet con-
Archipresbyterorum offlcium duplex, quod sunl1 fiteri.
archipresbyteri cathedralium ecclesiarum : et isti
debent episcopo confiteri, praesertim si non habenl ( Ex cap. 14.)
alium majorera super se, cum de jure communifun- Magister scholarura debet episcopoconfiteri, cui
gantur episcopi absentisvice in missis canendisett immediate subest. Peccant autem specialiter in di-
in collectis dicendis, ut probatur 25 dist., c. et ex. versis. Primo quia vendunt licentias docendi, ut
de Officioarchipresbyteri. Peccant autem specialiter e probatur ex. de Magistris. Secundoquia denegant
in hoc quod sint negligentescirca curam presbyte- licenliaraidignis. Tales, si directe fuissent accusati,
rorum cardinalium, ut circa poenitentiasimponen- deberenta suo officioperpetuo removeri, ut proba-
das tam clericis quam laicis: et ut de aliis tacea- tur 1, q. 7, etc Peccant autem, et in eo graviter,
rous, quia denegant justitiam, et quia dant senten-. n quod rudes et ignari permittunl se ad tale officium
tias pecunia mediante, quibus si spes nummi sub- sublimari, qui possent alios examinare.Item quando
trahitur, stalim recedunt a via justitiae,ut testatur sunt conspiratores contra episcopossuos, ut proba-
sanctus Gregorius, et probatnr 11, q. 3. Tales ergo, tur ex. de Calum. Peccant autem in ea scientia, in
excessuset consirailes,si publica laborant infamia, qua petunt licenlias sibi dari. Tales enim, qui ita
debent episcopoconflteri,et per eum a lalibus casti- ambitiose promoventur, crudeliter a diabolo pu-
nientur. Potentesenim potenter tormenta patientur :
gari; alias de licenlia episcopi possunt sibi discre- nam
tum eligere confessorem, et probatur dePoen. dist. debet homo se metiri cura illo officio quod de-
6, c ult. Alii sunt archipresbyteri rurales, qui de- siderat adipisci, et si est inferior, cesset: si autem
cani a quibusdam vocantur, et quandoque plebani, est sequalis, ctimtimore accedat. Talia ergo et con-
ct quandoqueabbates, licet improprie. Quodvocen- similia, si super his laborat infamia, debet episcopo
tur decani, habet ex. de off. Ord. Quod vocentui' confiteri, si vult salvari; aliter, de licentia sui
abbates, habet ex. de Renunciat. Quod vocentur episcopi,potest sibi eligere providumconfessorem.
plebani, habet ex. de off. Ord., et c Isti tales de- De poenitenliacantoris, et cui debetconfiteri.
hent episcopoconfiteri, et alteri de licentia episcopi. (Excap. 15. )
Peccant tamen in hoc praecipue, quod sunt negli- u
Cantor autem debet episcopo confiteri cui imme-
gentes circa correptionem presbyterorum, qui in diate noscitur subjacere, vel de ejus licentia sibi eli-
suo plebatn per minores titulos commorantur, quo- discretum confessofem. Peccat autem cantor
gere
rum vilam et statani debuissent episcopovel archi-
specialiter in hoc, ut de aliis taceamus, quia recipit
diaconis intimare, ut probstur ex. de Off.arch. in choro indignos, qui legere nesciunt, nec cantare,
De confessionethesaurarii, et camemrii vel sacrhlm. et refutant quandoque dignos : quod magis consue-
(Ex cap. 12.) tudine quam jure polerit comprobari. Peccant et
Thesaurarius vel sacrista, quod idem est in offi- propter aliud quod quibusdam concedunt de gratia
cio, licetnomina sint diversa, debet proprioepiscopo quotidianos cibos, qui uegligenter officium obeunt
confiteri, vel de licenlia ipsius sibi alium eligere ecclesiaslicum,et aliis subtrahunt; quia ad officium
pro provido confessore. Peccant circa hoc princi- non potuerunt commodeinteresse.
paliter, quod negligenter exercent officium suum De pmnitenliacanonicorum,et cui debent confiteri.
circa custodiam sacrorum vasorum vel vestiraento-
rum ecclesiasticorum, quia>asa vel vestimenta fa- ( Ex cap. 16.)
ciunt tractari, et inhonesteper viros laicosvel mi- " De poenitenlia canonicorum firmissime tene, et
nores clericos contra^auctoritalem sanctorum Pa- nullatenus dubites, quod de jure communidebuis-
' trum ut
probatur 25 dist., c Non tkeat, et c Non sent decano coufileri, vel episcopo, vel alicui prse-
oporlet. Peccant etiam circa luminaria ecclesiae,aut posito ecclesiae,si sacerdos essel, vel saltem debuis-
circa ordinationemostiarii, et circa praeparationem sent petere ab episcopo licenliara quodpossint aliis
incensi, et circa curara baptisterii, ut probatur 25 confiteri,velsibi conslitueregeneralempoenitentiam.
dist. c etc. Talia ergo et consimiiia, si laborent in- Praedicti canonici in istis quatuor, ul de aliis ta-
famia, debent episcopo confiteri: alias aulem pos- ceamus, graviter ofiendunt.
sunl de ejus licentia sibi discretum eligere confes- Primo, quia lempore necessitatisvolunt ad sacros
sorera. ordines promoveri, ut probatur 74 dist., c Si quis
De poenitentiaptwpositi,et cui debet confiteri. clerici, et c Placui'.
Secundo, quidam eorum per ambitionemsucce-
( Ex cap. 15.) dunt in locum viventis; et ideo perpetuo sunl iiuV
Praepositusauiem recto vocabulovocatur, qui su- mes. Ex. de Proebend.,etc
pef alios cttfam gerit, Iste autem, si esl religiosus, Terlio, quia sunt valde delicati, et volunfofiicia
4105 EXCERPTA EX POENITENTIALIJ. DE DEO. 1106
frequentare. Quare debuissenl a praebendis suis sus- A cretorum, faciam pauca, et narrabo posleris praeca-
pendi usque ad correptionem, monitione tamen venda.
praemissa, ut probatur ex. de Cler. Primo et principaliter peccant advocati, quia
Quarto, quia cumulant pecuniam de praebendis, adjuvant subdole adversarium, et perdendo proprium
et noluntpauperibus elargiri contra sacros canones, clientulura : et lales praevaricatores sunt et infames,
ut probatur 7, q. 1, c. ult.; ubi enim canonici ca- ut probatur 2-,q. 5, c, etc.
thedralis ecclesiae male vivunt, tola civitas capile Secundo, quia defendunt malas causas scienter
deorsum pendet : et tolus status civitatis con- contra auctoritatem sanctorum Palrum, ut proba-
turbatur, praesertim quia nolunt superiori obe- turll, q. 3.
dire. Tertio, quia sub specie pietatis palliant impieta-
Si ergo in praedictisvel in aliquo prsedictorum, tem, prolrahentes causas clientuli sui.
vel in minoribus vel in majoribus? offenderint, per Quarlo peccant, quia ubi non sunt alii advocati,
verampoenitentiam, si salvari volunt, suo satisfaciant recipiunt magnum salarium cum gravi damno liti-
credilori qui semper eorum reditum exspectat, ut gatofis : propter quod debuissent ab advocatione
probatur 95 dist., c. Diaconi. removeri.
De pmnitentia dociorum et maghlrotum, et cui debent B Quinto peccant, quiacum nesciunt jura, vitupe-
confiteri. rant advocatos adversae partis, ut probatur 5, q. 7.
(Ex cap. 17.) Sexto peccant, et tanquam homicidaesunt, cum
Doctores vero, si sunt inquilini, debent poeniten- faciunt clientulos suos et lestes flagitia dicere contra
liam agere coram sacerdote, in cujus paroehia habi- adversara partem.

lant, vel de sua licenlia eltgant sibi confessorem Ista sunt principalia quse confessor ab eis inqui-
si autem sunt caslrenses, debent confiteri suo prse- rere debet. Si ergo advocati salvari volunt, satisfa-
lalo, in cujiisparochia habitant, vel alicui loco ejus; ciant illis quos laeserunt, et per poenitentiam veram
cum alius eum non possit solvere, ,nec ligare, ut suo salisfaciant Creatori.
probatur 8, 2, c 1, 2 et 5. Hoc aufem subintelli- De pmnilentiajuriconsulti, et cui debet confiteri.
gas, quia superior semper potest absolvere, cujus (Ex cap. 19.)
auctoritas excepta intelligitur. Doclores autem et Jurisconsultus est ille qui soivit quaestiones pro-
praecipue decretorum in niultis Dominum graviter positas de jurisconsultis. Ita tene, quod idem juris
offendunt. est, sicut de advocatis, scilicet reddere aliena quae
Primo, quia non sunt digni magislerio, et faeiunt perperam adepti sunt, et confiteri proprio sacer-
se per pecuniara vel per preces sordidas, vel per C doti, et per ejus consilium suo satisfacere Creatori.
fraudulenta munuscula , vel aliter inconcinne ad De pmnitenliapresbyterorum et cui debeant confiteti.
magisterium promoveri. (Ex cap. 20.)
Secundo, quia despiciunt subditos qui sunt in \ Licet superius de poenitentia presbyterorum di-
cathedris. Tales injuriam faciunt cathedrae, eo quod ctum sit, tamen quscdam remanserunt quse sub bre-
male sedent super cathedram tanquam Dagones viloquio intimabo. Presbyler suo debet confiteri
super arcam Domini. Unde niulli sacerdotes, etpauci superiori, et sacerdotes minores sub praelato, vel
sacerdotes. sibi invicem de licentia praelati confitentur episco-
Terlio, quia contemnunt idiotas "bene morigena- po, si volunt. Et licet tanta sit malitia clericorum,
tos, qui magis abjurare voluerunt vitia morum, quam praesertim presbyterorum, quse vix posset sub nu-
verborum, ut 59 dist. c sedulo immiscent se qui- mero comprehendi, pauca tamen vitia sub brevilo-
busdam quaestionibus et subiilitaiibus ut videantur quio ad eorum correptionem et cautelam ad memo-
multa scire, et ita suos confundunt auditores ad riam perstringamus.
suara oslentationem, non ad discipulorum ulili- Primo in hoc peccant, quia permittunt se indignos
lalem. ad ecclesiastica oflicia promoveri contra ecclesiasti-
Quarto, quia docent in calhedris ea quae placere " cos canones.
possunt: et isti sunt doctores de quibus dicit con- Secundo, quia promoventur quandoque per simo-
cilium Constantinopolitanum : Malorum doctorum liiacam pravilatem.
mala doctrinaest. 1, q. 7, c Convenientibus. Tertio, quia valde incontinenter vivunt.
Quinto, quia cum ipsi male vivunt, talia repre- Quarto, quia immiscent se spectaculis et pompis
hendere audent contra auctoritatem sanctorum Pa- mulierum, et recipiunt munera et incumbunt usuris,
irum, etc etplus diligunt comas laicorum quam coronas cleri-
De confessioneadvocatorum, et cui debent confiteri. corum, et immiscent se mercationibus, et frequen-
(Ex cap. 18.) tant domicilia mulierum viduarum, et habent quoque
Advocati debent confiteri proprio sacerdoti, vel apud se mulieres a eanonibus interdictas, etfrequen-
alteri discretiori de licenlia sacerdotis proprii: ali- tant tabernas, et ludos laxillorum et alearum, et
ter absolvi non poterit ab alio vel ligari. Hoc esset nolunt divina officia frequentare, et diligunt vena-
difficillimuranarrare omnes excessus advocatorum; tiones silvaticas et saltuosas, et dant liberius vena-
lamen ego Joannes de Deo, antiquus doctor De* toribus, meretricibus, vel joculatoribus quam paupe-
1107 AD POENITENTIALE THEODORI 1108
ribtis de patfimonio Crucifixi in periculo animarum A t Christi; et secundiim regulam Jacobi apostoli diceu-
suarum, et in scandalo plurimorura, contra eccle- tis : Confitemini alterutrum peccata vestra, et orate
siasticas sanctiones. pro invicem, ul salverhini.
!iQuihto, quia praelati invident subditis, et subditi Utrumpossitpresbyter reciperepecuniam, velalia dona,
prselato, cum debuissent se invicem diligere, pro mhsh caniandh, et pro aliis orationibus.
ut inter prselatos et subdilos fieret comprehensio (Ex cap. 22.)
charilatis. Yidetur quod sacerdos non possit recipere pecu-
Sexto, quia multa vitia palliant sub specie virtu- niam pro missis cantandis, quas pcenitenti imposuil.
tis. Nam cum sint avari, volunt videri ^temperati; Ille enim bene sciebat quod laicus non poterat can-
et cum sint crudeles, volunt videri compatientes. tare missam : et ideo prsesumeretur quod sacerdos
Septimo, quia ipsi subditi invicem se consumunt: ih fraude canonis tale onus imposuisset, ut postea
etideo homicidae sunt, et deteriores latronibus. recepta pecunia eum ab illo onere relevaret. Hoe
Octavo, quia valde sunt inconstantes, proferentes ergo cum sit species mali, ideo secundum Aposlolum
verba ihhonesta et inutilia. vitandum est. Debet ergo sacerdos ei aliam indicere
Nono, quia peccant in sacrificiis, cum offerunt poenitentiam, etc
hostiam fractam vel vinum sine aqua, vel aquam sine JJ ] Ulrum episcopusvel alius prmlalus possit exigere aut
vino, celebrantes bis ihdie, vel non custodiuntchfi- expenderepmnaspecuniarias peccantium, veldebeat
pauperibus elargiri.
sma vel eucharistiam sicut debent, vel tion mundant
(Ex cap. 24.)
vasa et altaria et vestimenta decenter secundum Sed super hoc sic firmissime tene, et nullatenus
canones. licet talis pecunia de morte a quibus-
et in omni dubites, quod
Decimo, quia alios subvertunt loco, dam
episcopis et praelatis aliis exigatur, tamen ipsi
ut testatur Hieronymus, ponentes scandalum, ver-
praelati non illas pecunias in proprios usus consu-
tuntur in laqueum tortuosum. mere debent, sed pauperibus erogare ; nam tales
Haec ergo et consimilia, ut de aliis taceamus, de- non provocantur amore justiliae, sed amore
bent clerici confiteri, et a talibus de csetero cavere, judices
utprobatur 11, q. 3, c. Qui recte judicat.
nisi voluerint in perpetuum cum diabolo cruciari. pecuniae, Et ideo fiunt lupi custodes, ut 4, q. 4, c Contra
Explicitde presbyteris. ritum. Unum ego Joannes de Deo testor tales prae-
Solutio ad objectiones. latos sub periculo animarum suarum et tremore
(Ex cap. 21.) tremendi judicii, quod tales pecunias non exigant;
Forsan diceret aliquis : Quid velit hoc quod magi- „, et si exigunt, non consumant, sed leprosis et aliis
ster Joannes de Deo computavit vitia quoedam quae pauperibus largiantur : cum eis a jure non sint con-
committunt tam subditi quam praelati. Ad hoc ego cessse, sed penitus a canonibus interdictae, ul probat
Joannes de Deo respondeo, quod tu sacerdos qui Alexander papa ex. de Pwnh c
audis confessiones loco Dei deberes diversis experi- Et post multa alia in fine lioc legilut
mentis uli ad peccati morbum expellendura, et debe- Expticit liber Pmnitenliarius a magistro joanne Hi-
res in genere quserere de quocunque, a quolibet spano doctoreDecretorumcanonko urbis Bononien-
sis compositus ad Iwnorem summm Trinhath, et
poenitente, seciindum modum, et ordinem, et statum individumunitath Patrh, el Filii, et Spiritus sun-
superius prsenotatum. cti, et sancti Vincentii martyris, el ad honorem et
Item si quseris ulrum illi salventur qui hactenus nomen venerabilis ephcopi el capituli urbis Bono-
non servarunt istas regulas in confessionibusfacien- niensis et universath studii Bonon., et ubicunque
Ecclesia se extendil, in qua succumbit falsitas et
dis, respoodeo secundum regulam apostolicam : veritas elucescit, sub anno Domini M.CC.XLVH,in-
Atter alterius onera portate, et sic adimplebith legem dict. v Octobth, et v Kalendas Novembris.

AD PCENITENTIALE THEODORI

OBSERVATIONES ET NOTJE a.

CAPUT PRIMUM. D sericordiam ecclesiasticam, commendari mandatom


De ecclesia vel de ih qum intus geruntur. est, redigat, ut aut insania prsecipitatos, aut aliquo
In ecclesia... sacrificare non licet. Ne infidelibus tali pacto, aut alia ralione peccati disjunclos, non
aut passivis corporibus honos martyrum deferatur. ratione vel tempore competenti, quo marlyria cele-
Quod vetant Patres concilii Carthaginensis nomine brenlur, martyrum nomine appellet, etc > Hocidem
primi sub Julio celebrati c 2, his verbis : « Marly- prohibent Patres concilii Bracharensis n, c 18 ;
rum dignitatem nemo profanus infamet, neque ad Martini Bracharensis capitula, cap. 68; synodus in-
passiva corpora, quaesepulturae tantum propter mi- certi loci, quam v. cl. J. Sirmondus concilio Pari-
* Yide hujusce voiuminis col. 927.
1109 OBSERYATIONESET NQTJE. . 1110
siensi subjectam reperit; car».2 cpncilii Nannetensis,, A Deinde exempla Patrum prpppnit.« P^aesertim cum
c. 6 ; synpdus Sancti Patricii, c. 23 ; sanctus Gre- uon ignorarem istius mpdi exempla apud Patres
gprius in epistoJa de expositione diversarum ad Au- superesse.: beatae siquidem peraoriae Alexauder,
gustinum in responsione ad interrogationem 9; Ex- eum alia loca angusta essent, in eccjesia majore
cerptiones Egberti Ebpracensis archiepiscopi c. 9-52, Iheone, quam aedificabat, synaxes.celebrari voluit,
quem citat ex canone Epaonensi 56. Yide lib. i Ca- Id enim habebat bominupi frequentia, nec in cogendo
pitul., c. 159 ; -lib. H, c. 47; concil. Arelatense vi, populo respexit, eani. nondum exaedificalam esse,
c. 21; Theodulphi episcopi Aurelianensis capit. 11; Quinimo frater tuus. hea.taememorise jn hujusmodi
concil. Moguntiac c. 52, in quibus illud idem ob templo. cum Aquileiae synaxis haberetur, ip.sequo-
eamdem rationem prohibetur. que eo se conlulit: ita nimirura et ego quoque feci.»
Jnde evulsa. Quare haec allaria vulgo evertebaiiT-/ Denique ipsismet Chrisli yerbishoc, a se recte factuni
tur; sicut patet ex concilio Carthaginensi nomine sic probat. « Superesl igitur ut anticip.emin quod
quinto, c. 14 : « Ab episcopis qui eisdem locis prse- ille dentem figere posset. Objicit in suis calnmniis,
sunl, si fieripotest,-evertantur; si autem hoc pro- opus nondum dedicatura fuisse, ac proinde illegilime
pter tumullus populares non sinitur, plebes lamen ibi preces conceptas. Dominus lanien in cotitrariam
admoneantur, ne illa loca frequentent; ut qui recte B prsecipit, cum dicit. Tu aulem cum orabis, ingre-
sapiunt, nulla ibi superstitione devincli teneantur. » diefis in penetralia tua, etoccludes fores tuas. Quid
Iste canon refertur in integro codice canonum Eccle- mihi ergo loquitur calumniator, vel quid potius pru-
siae Africanae, e. 85, atque in capitulari Aquisgra- denter et vere Christiani dicant attendendura est;
nensi 42. Et satis repeti non potest, ut qui recte hos tibi consulendos, interrogandos puta, non au-
sapiunt, nullo superstitionis errore devincti tenean- tem obtrectatores; cum de iis scriptum sit, Stultus
tur. De eversione horuni altarium egregium Marti- tibi stulta loquetur ; de istis auiem praechpiatur,Ab
ni exemplum nobis suppeditat Sulpitius Severus in omni sapiente accipe coiisilium. t Sublata tamen
libro ejus Historiae cap. 8 : « Atque ita inquit in necessitate, rationem Joci in quo syiiaxis habetur
fme capitis, popuJum superstilionis illius absolvit non esse negligendam docet sanclus BasiJius, de Ba-
errore. » ptismo, cap. 8 : « Nobis quoque periculum male obiti
Sed si apta videtur ad consecrandum, etc, remdifi- mandati, si loci rationem neglexerimus ; maxime si
cetur. Etiam templa deorum, postquam demolita sacerdotii mysteria in locis profanis celebraveriratis:
fuerant, Chrisliani in ecclesiam Dei commutabant. propterea quod ea res judicium haberet contemptus
Quod testatur Sozomenus, lib. vi Histor., cap. 20. in celebrante, offendiculum quoque generaret pro
Aliquandotanta exsecralione exosa habebant, ut pol- varietate affectionuni, et propter variam multorura
lulionem eorum purgabilem non putarent, et sanctis in rerum divinariim scientia infirmitatem, 5t« T>JV
usibus applicare despicerent, sicut loquuntur Patres TWVTTOWWV Iv Tjiyv&au Stayopov«crfieVEiKV. Etenim
concilii Epaonensis, can. 55; quandoque vero no« cum essent Christiani pleni gratia et fortitudine, ut
diruebant, sed Deo in honorem cujusdam martyris ait Joannes Chrysostomus in homilia 34 in Mat-
consecrabant. «Cum vero,inquit sanctusAugustinus thaeum, domus ipsae"his priscis temporibus ecclesiae
in epistola 154, in usus communes, non proprios ac erant. Sed frigescente Charitate, et spectata pluri-
privatos, vel in honore Dei yeri convertuntur, hoc morum inflrmitate a Patribus sancitum est in eccle-
de ilUsfit quod de ipsis hominibus, cum ex sacri- sia noh offerri antequam consecraretur. » Vide Sy-
legis et improbis in veram religionem mutanlur. » nodiun sancti Patricii, c 25; Excerptiones Egberti
Cujus rei insigne exemplum exstat apud Evagrium, Eboracensis, c 9; Capitul. 1. vi', c 507; concil.
lib. i Hist., c. 16, qui refert de Theodosio, ut Igna- Triburiense, c. 4, cujus verba habentur in concilio
tiura divinura martyrem majoribus afficeret hono- Mogunlino sub Arnulpho, c 9. Plura jam de conse
ribus, templumjam olim dqemonibusdicatum, quod cfatione ecclesiaesupra retulimus ex variis codicibus
indigense templum Forlunae nuncupabant, in ipsius j) mss. quibus istud primum caput Poenitenlialis expo-
honorem eonsecrasse. Hinc discimus multum temppri nilur. Hicquoque non eritalienumadderequaestiones
cons\ilendqm, afque hoc unum spectandum quod quas Petrus Cantor movet de eadem maleria in libro
omne scandalum removet et sedificatipniplurimo- de Sacramentis.
rum inservjt. Selectaex cap. 33 codich ms, de Sacramenth Petri
Si hmc consecrala prms Juit. Athanasio quasi ca- Cantorh Parisiensh.
pitale erimen objiciehatur quod in ecclesia quaenon- Quaeritur quid sit quod dicit episcppus, Ungo te,
dum dedicata fnerat, synaxim habuisset. Sed exem- ad basilicam ex insensatis lapidibus constructam. R.
plis suorum patTum ac testimoniis Scripturae, illud Quod hic est sensus verborum, Per te significo fi-
crimen facile diluit in sua ad imperalorem Constan- delium Ecclesiam unctam in sacramento
fidei, et in
lium Apologia. « Caeterum, inquit, quia de magna fuluro plenius inungendam. --- Quaeritur etiam
quid
eeclesia crimen concinnant, quod ibi synaxis hahita sit quod dicitur, Sit haecdomus firmiter
ajdiflpata,
sit priusquam dedicaretur, age, etiam ea de re tuae cura forte structura ipsa muralis sit in brevi ruitura.
pietati responsum demus : eo enim nos trahunt illi R. Quod hoc referlur ad illam spiritalem Ecclesiam
qui in nos odia congerunt. Faclum est, agnosco. » quseper illam intelligitur. — Quaeritur etiam utrum
1111 AD POENITENTIALETHEODORI 1112
ex- urictioriesacramentali et multiplicl benedictione,, A nasius in Vita saneti Antonii, qui praeter hanc con-
quse fit -in dedicando, veluti cum oratnr, ut quicun- suetudinem, caeterasnon probat. « Mos etenim, in-
que locum iilum aliquid petiturus ingredilur, cun-- quit, jEgyptiis est, nobilium et praecipuebeatorum
cta se impetrare Isetetur; locus ille aliquam sortia- martyrum corpora linteamiue quidem obvolvere, et
tur efficaciam, et aliquem gralise cumulum, ut. con- studium funeri solitum non negare : terra vero non
ferat aliquid oranlibus in eo, scilicef vel majoremi abscondere, sed super lectulos domi posita reser-
devotionemet promptiorem precum exauditionem. vare. flunc honorem quiesceniibus reddi, invete-
Nonne iti alio loco poterit quis ex pari charitate, ett ratae consuetudinis vanitas tradidit. De hoc Antonius
devotione orare? Quare ergo non habebit aequalem i ssepe et episcopos deprecatus est, ut populos eccle-'
afTectumejus oratio a. siastica consuetudine corrigerent, et laicos viros ac
Ex cop. 54. Decaush iterandmconsecrationhattaris. mulieres rigidius ipse convenit, dicens : nec Iicituni
Solent autem diversaecausaedislingui; quare fiatt hoc esse, nec Deo placitum, quippe cum patriarcha-
iteratio consecrationis in altari, et inter illas unai rum et prophelarum sepulcra quaead nos usque per-
causa ponitur, motio mensaealtaris. Sed antequami durant hsecfacla convincerent. Dominiciquippe cor-
de hoc dicaraus, quseramus si forte consecretur al- poris exemplum intueri jubebat, quod in sepulcro
tare, cujus vehiculum sit magna strues lapidum, noni B positum, lapide usque ad resurrectionis diem lerlium
tamen terrse infixa, sed Jota mobilis, et lota sic, ut; clausum fuerit. Atque his modis vilium circa de-
materia illa inde ad locum aliquem profanum affera- functos jEgypti, etiamsi sancta essent corpora, co-
tur, an possit ibi in eo eelebrari. Et potest dici nihil arguebat dicens : Quid majus, aul sanctius corpore
iinpedire, dummodo in allari nulla fial motio per potesl esse Dominico, quod juxla consuetudinera
translationem. Unde patet magis in ecclesia non de- gentium caeterarum huitio conditum esse scimus?
dicata posse super altari illato celebrari. Ut ad aliud Haecjusta persuasio multorum insitum evellit erro-
procedamus, ponamus quod in mensa quadam sivei rem, et repositis in terra cadaveribus Dominogra-
lapidea, sive lignea lapis aliquis collocetur, sicut fieri tias pro bouo magislerio retulerunt. » Quod sanclus
solet in altari portatili, illa autem mensa magno e Antonius ut errorem et vanam superstitionem reji-
strue lapidum caemento uniatur. Si ergo lapis ille ciebat, inveteratam esse apud inflrmiores fideles
mensaeimmissus sit consecratus, quserilur an mensa consuetudinem testatur auctor libri de Resurre-
mota a strue, sit altare denuo consecrandum, quasi ctione, quem v. cl. J. Sirmondus sub nomine Eusebii
mota a vehiculo suo, cum illa strues intelligatur Caesariensisedidit : « Non enim, ut ait, projecit lin-
ejus esse vehiculum. Yolunt quidara distinguere, guam, quam incidit medicus, sed accipiens eam ut
utrum in mensa consecratum altare, antequam uni- C ( medicamen ad sanitatem illius delicti qnod admi-
rctur slrui lapidis per caementum,an post. Si ante, serat abnegando, accipiens domi recondit, ul con-
sola mensa inlelligatur fuisse vehiculum ; ideoque si suerunt infirmiores, fidelestamen honorare, si quid
postea separetur mensa a strue, non intelligitur mo- a martyribus sumpserint.» Utrum vero liceat reli-
tum altare, nec est denuo consecrandum. Si autem quias sanctas exponere ad colligendas oblationes
strui unita mensa fuerit facta consecratio, videtur pro fabrica ecclesiae, sic exponit Magister Robertus
etiam ipsa strues pro vehiculo fuisse; et tunc judi- de Chorcon in sua summa.
catur altaris molio facta in mensaeseparalione. Hic Selecta ex qumst. 2 eap. 12 codicisms. Summmma-
tamen credam investigandum,etiamsi sic fieret, quid gistri Roberli de Chorponillustrissimi cardinalh.
intenderet episcopus consecrare mensam, an allare Quaeritursi prselatus debeat permittere prsedican-
mensae infixum. Ubi vero mensa superponitur sine tes propter quaestum et lot abominationes interse-
csemento, vel qnocunque glutino inlerposito, nullam rentes deferre capsulas et reliquias sanciorum cum
qusestionerareputo. prsedictis cedulis, ad colligendas oblationes passim
Ex cap. 35. Uttum destructa fabrica ecclesimpossit in pro fabrica ecclesise.Yidetur quod nullo modo hoc
communesusus assumi. pali debeat, quia nihil aliud est talia conferre prae-
Quseritur deinde de lapidibus, sive de lignis, quaeD 1 diclis quam committere gladios furiosis. Propterea
fuerunt in structura fabricse ecclesiasticse: utrum hoc indecorum est, et contra auctoritatem et ho-
disrupta fabrica, illa possit ad usus communes as- nestatem sanclorum, ut episcopus Taciatillos men-
sumi. Yidentur super hoc jura prodere Clemenspapa, dicare mortuos, et post morlem ea quserere quse in
et Eugenius.'et qiiasi contrahendum, quod non pos- vita sua tanquam stercora cohtempsere, sicut patel
sit. Sed dubitatui' utrum vadofficinasfratribus neces- per sanctum cujus corpus collocatumParisiis in ar-
sarias,puta capitulum, dormitorium, sive refectorium gentea capsula, eam slalim rupit, similiter et au-
possit assumi. Quod primo non videtur verum, quia ream. Tandem in lignea requievit, ul sic doceret
lapides illiet ligna sacra sunt, loca vero lalia vel non mortuus argentum contemnendum, quod ipse con-
profana, vel omnino ita sacra. tempsit vivus. Hoc etiam lestalus est beatus Firmi-
Gradus non debemus facere ante altare, ubi reli- nus Ambianensis, quia cum quaestores vellent ejus
quim. Nam reliquiae noti iu altum evehebanlur, sed corpus a loco marlyrii ad sic mendicandum deferre,
terra abscondebantur. Hoc declarat sanclus Atha- non potuit ab aliquibus a loco illo asportari. Sio
« Saepius hic auctor suas proiJositlone» non defln tiit.
1113 OBSERVATIONESEt N0T.E. ilU
ergo patet quod reliquisesanclaenon sunt exponendaeA fidem suam habere mercedem.et in sensu suo abun-
ad mendicandum. dare; id est, ut,.optime exppnil.Augustinus iu ep.
Candela ardeat ibi. Primis Ecclesiaesaeculisnou- 120, c. 18, unam iti his saiuberrimam regulam reti-
dum illud in usu fuisse probant testimonia Patrum. nendam esse, ut quae non sunt contra fldem, neque
Tertullianus in Apologetico : « Cur die Iaetonon lau- contra bonos mores, et habent aliquid ad exhorta-
reis postes obumbramus? nec lucemis diem infrin- tionem vitse melioris, ubicunque institui videmus,
gimus? etc. Quis enim philosophum sacrificare, aut vel instituta cognoscimus, non solum non improbe-
lucernas raeridie vanas prostituere compellit? » Et mus, sed eliam laudando et imitando sectemur, si
lib. de Idololatria : « Accendunt igitur quotidie lu- aliquorum infirmitas non ita impedit, ut amplius
ceruas, quibus lux nulla est. » Lactantius, lib. vi de detrimentum sit. Ita igitur sentiendum est de lucer-
vero cultu : « Accendunt lumina velut in tenebris nis quae accendunlur sole rutilante, non utique ad
agenti, elc Yel si coeleste lumen, quod dicimus so- fugandas tenebras, sed ad signum lsetitiae demon-
Iera, coutemplari velint, jam sentiant quod non in- strandum. Yerum quibus potissimura luminibus
digeat lucernis eorum Deus, qui ipse in usum homi- splendescere debeat ecclesia, admodura prseclare
nis tam clararo, tam candidam lucem dedit, etc Num declarant sanclus Gregorius Nazianzenus et sanelus
igilur mentis suae compos putandus est qui auctori " 3. Chrysostomus, quorum prior sic in oratione 4 ad-
et datori luminis, candelarum ac cereorum lumen versus Julianum. « Nec visibili lumine splendescant
offerl pro munere? 1 Circa hoc tempus inter Tertul- domus, nec tibicinum cantu plausihusque personent;
lianum et Lactantium Patres concilii Eliberitani ce- hoc enim more gentiles novae lunae festum cele-
reorura per diem usum, aut potius abnsum inter- brant. At nos ne committamus ut ad hunc modum
dixerunt can. 54 : « Cereos per diem placuit in cce- Deum honoremus, ac praesens tempus iis rebus quae
meterio non incendi, etc; » et can. 57 : « Prohi- minime deeerit, extollamus; sed animi puritate et
bendum etiam ne lucernas hi publice accendant,»etc menlis hilaritate, et lucernis toluin Ecclesiae corpus
Postea lamen usus eoepit esse; quem cum acerrime illustranlibus, hoc est, divinis contemplalionibus et
quasi idololatriam damnaret Yigilantius, sic refelli- cogitatiouibus, quaesuper sanctum candelabrum ex-
tur ab Hieronymo, in epistola quam adversus eum citantur, atque universum terrarum orbem luce per-
scripsit: « Cereos autem non clara luce accendimus, fundunt. » Yide Joan. Chrysostomum in homilia 20,
sicut frustra calumniaris; sed ut noctis tenebras hoc ad populum Anliochenum.
solatio temperemus, et vigilemus ad lumen, ne cseci Jncenso aspergitur ecclesia. Judicandum de thure
tecum dormiamus in tenebris. Quod si aliqui propter et incenso perinde ac de lucernis. Patres antiqui,
^
imperiliam etsimplicitatem saeculariumhominum, yel praesertim Latini, ritus quibus pagani utebantur in
certe religiosarum feminarum. de quibus vere possu- sacrificiis, adeo refugiebant, ut quidam ab iis rebus
mus dicere : Confiteor, zelum Dei habent, sed non abstinuerint quas posterius bona Christianorum in-
secundum scientiam, hoc pro honore marlyrum fa- tentio invexit. Tertullianus in Apologetico, cap. 50 :
ciunt, quid inde perdis? Causabantur quondam et « Qui ei offero opimam et majorem hostiam, quam
apostoli, quod periret unguentum, sed Domini voce ipse mandavit, orationem de carne pudica, de anima
correpti sunt. Neque enim Christus indigebat un- innocenti, de spiritu sancto profectam : non grana
.guento, nec martyres himine cereorum : et tamen thuris unius assis : non Arabicae arboris lacrymas. >
illa mulier in honore Chrisli hoc fecit, devotioque etc Et cap. 41: t Thura plane non eraimus. » Arno-
mentis ejus recipitur. El quicunque accendunt ce- bius lib. vn adversus Gentes : « Sin. autem tempori-
reos, secundum fidem suam habent mercedem, di- bus priscis, neque homines,.neque dii hujus thuris
cente Apostolo : Unusqulsquein suo sensu abundet. expetivere materiam, comprobatur et hodie frustra
Idololatras appellas hujusmodi horaines? Non diffi- illud inanilerque praestari; quod neque antiquitas
teor, omnes nos qui in Christo credimus de idolola- necessarium credidit, et sine ullis novitas ratioriibus
tria venisse. Non enim nascimur, sed renascimur j. appelivit, elc. Honoramus, inquiet aliquis fortasse,
Christiani. Et quia quondam colebamus idola, nunc his deos, etc Et pietas! quantus isle est honor, aut,
Deum colere non debemus, ne simili eum videamur qualis, qui ex ignis odore conficitur et resina arboris
cum idolis honore venerari? Hoc fiebat idolis, et comparatur. Nam ne forte ignoretis quid aut unde
idcirco detestandum est; hoc fit marlyribus, et id- sit thus istud : viscum est corticibus profluens, > etc.
circo recipiendum est. Antiquum tamen apud Graecbs thuris incensi usum
« Nam et absque martyrum reliquiis per totas colligere licet ex canonibus vetuslis sub nomine -
Orientis ecclesias, quando legendum est Evangelium, apostolorum. Hoc autem habet canon 5 : « Ne liceat
accendimtur luminaria jam sole rutilante : non uti- aliquid aliud ad altare offerre, quam oleum ad lumi-
que ad fugandas tenebras, sed ad signum laetitisede- nare, et incensum tempore sanclse oblationis, x«i
monstrandum. Unde et virgines illse evangelicaesem-> 6u_jit«_ji« TM%a.ipSiTvj?<xf'visxpoo-fop&s.Et sane lau-
per habent accensas lampades suas. Et ad apostolos dabilis usus, qui significat oralionem nostram de-
dicilur : Sint lumbi vestri prmcincli, et lucernw ar- bere esse incensum in conspectu Dei. Quod Joannes
dentes in manibus vestris, elc > Omnino notandum Chrysostomus et alii Patres Graeci saepius repetunt.
pst quod Hieronymus dicit unuiiiquemque secundunf Quamobfem si inajora sttidiOfU.mJu.cra spefanda
1115 AD POENITENTIALETHEODORI 1116
sint, quam calumniatorura detrimenta metuenda, A dum debitam Christo reddiderat animam : eliam
sine dubilatione faciendum est-, sicut loquitur san- fama volans, tanti prsenuntia luctus, totius urbis
ctus Auguslinus in epistola ad Januarium. Sed ni- populum ad exsequias congregabat. Sonabant psal-
miam istius modi rituum copiam paulo post sanctus mi, et aurata templorum roboans in sublime qua-
Augustinus vituperat cap. 19 ejusdem epistolae, his liebat Alleluia.
verbis : « Sed hoc nimis doleo quia multa quse in Etquando quis consecrat aquam, primumorationem
divinis libris saluberrime praecepta sunt, minus cu- faciat, Absque enim oratione, juxta Tertullianura,
rantur, etc. Quamvis enim neque hoc invenire pos- viduaesunt aquae, scilicet Spiritu sanclo qui, invo-
sit, quomodo contra fldem sint; ipsam tamen reli- catus super aquas, eas coelestifonte maritat, ut ait
gionem, quam paucissimis et manifestissimis cele- sanctus Paulinus in epist. 12, ad Severum:
bralionum sacramentis misericordia Dei esse liberam Sanclusin lnincccelodpscenditSpiritusanmem,
voluit, servilibus oneribus premunt, ut tolerabilior Ccelesliquesacraslonte inaritataquas.
sil conditio Judaeorum, qui eliamsi tempus libertalis CAPUT II.
non agnoverint, legalibus tamen sarcinis, non hu- De tribus gradibus Ecctesim principalibus.
manis praesumplionibus siibjiciuntur. » Yide quoque licel confirmare, etc, simililer et presby-
Leonis I ad universos Sici- g Ephcopo
epistolam episcopos per tero. Yide infra caput & Poenitentialis de Baplismate
liam coiislilutos, cap. 2. et Confirmatione.
Laicus non debet in ecclesih lectionem recitare.
Hunc ordinem jam suo tempore stabilitum esse Si diaconus vel presbyter ipse calicem et oblatio-
nem manibus tenuerit. Quod idem praestitisse de se-
aperte deelarat antiquissimus apud Latinos Patres
Tertullianus, qui contrarium usum damnat in Ec- ipso testatur Theodoretus in Historia religiosa, cap.
clesia liserelicorum cap. 41 : « Itaque alius hodie 20. « Ego vero, inquit, libenter obtemperavi, et
sacra vasa afferri jussi (nee enim procul aberatlo-
episcopus, cras alius : hodie diaconus, qui cras le-
ctor; hodie presbyter, qui cras laicus. Nam et laicis cus) diaeonorumque manibus ulens pro allari, my-
sacerdotalia munera injungunt. » Antiquior apud sticura et divinum ac salutare sacrificium obtuli. >
GraecosJustinus htuic quoque ordinem mihi videtur Ephcopus non debet abbalem cogere ad synodum
indicare in apologia prima juxta Eusebium, quae ire. Nisi, ut addit, etiam aliqtta rationabilis causa
proinde male inscribitur ut secunda in editis; cum sit. Quaecausa maxime rationabilis est, cum vocan-
dicit: « Deinde leclore quiescente pracsidens... et tur ab episcopo, ex eo quod extra regulam fecerint.
populus fauste acclamat... absentibus atitem per Conc Aurelianense i, c. 19 : « Abbates pro humili-
diacoiios mittitur, elc » Sic videtur dislinguere tate religionis in episcoporum potestate consistant
lectorem a prsesidente, diaconis, et populo. Num et si quid extra fecerint, ab episcopo corrigantur,
vero esset aliquis diaconus qui Iectoris munere qui semel in anno, in loco ubi episcopus elogerit,
fungeretur, hoc nollem penilus negare. Nam cum accepta vocatione conyeniant. » Concil. Antisiodo-
prius describit synaxim, loquitur tantum de prsesi- rense sub Pelagio n, c. 7 : « Ut medio Maio omnes
deute, diacouis, et populo. Et sanctus Clemens Ale- presbyteri ad synodum veniant, et KalenlisNovem-
xandrinus ecclesiasticam hierarchiam proponens bris omnes abbates ad concilium conveniant. »
libro vi Stromatum meminit tantum episcoporum, Rexvero, si plus est. Quia rex a Deo constitulus
presbyterorura,diaconorum. Quidquid sit: salis su- est episcopus rerum externarum : qualem se jure
perque constat, huuc lectorem non fuisse laicum. vocat Constantinus imperator alloquens episcopos.
Quod sufficit ad probandum etiam laicos priscis ec- « Yos quidem, inquil, in iis quse intra Ecclesiam
clesise saeculisin synaxi leetiones non recitasse. sunt, episcopi estis : ego vero in iis quse extra ge-
« Nec alteluia dicere. Sanctus Auguslinus in epi- runtur, episcopus a Deo sum conslitulus. » Hsec
stola ad Januarium : « Yarie, inquit, canlatur alibi, apud Eusebium, lib. iv de Yita Constantini cap. 24.
atque alibi. Hic hymnus, tanli aestimabatur Romae,JJ Leo I, inepistola ad Theodosium Augustuin :«Quan-
ut quotannis semel canerelur : si credamus Sozo- lum prsesidii Dominus Ecclesiaesuae in fide vestrae
meno lib. vi, eap. 19. Praeterea Romaequotannis clementiaepraepararit, his eliam litteris quas ad me
semel canitur AUeluia,primo diepaschalis festivita- misislis, ostenditur, ut vobis non solum regium, sed
tis : adeout, nlulti Romanorum hocjurejurando uti etiam sacerdotalem animum inesse gaudeamus. >
soleant, ut hunc hymnum audire et canere ipsis Agapitus episcopus Rhodi ad Leonem imperatorem:
contingat. » Idem lestatur Cassiodorus in Historia « Omnes oramus innumeris vos conservari tempori-
triparlita, qui vix poterat hunc morem ignorare. At- bus. Yere namque sacerdos efnatura imperator exi-
tamen Hieronymus adversus Yigilantium inter ip- slis.» Unde Gregorius II non diffitetur omnes bonos
sius allucinationes recenset, i quod putaret, nun- imperatores posse vocari sacerdoles. Sic enim re-
quam nisi in Pascha Alleluia cantandum. s Et in spondet Leoni Isauro imperatori in epistola n quam
epitaphio Fabiolaerefert in illius exsequiis Alleiuia ad ipsum scribit : « Scripsisti : iraperator sum, et
fuisse cantatum etiam Romae. Quantum, inquit, ha- sacerdos. Enimvero qui ante te fuerunt imperatores
beret vivenlis FabiolaeRoraa miraculum, in mortua hoc opere ac sermone demonstrarunt, qui condide-
demonstravit. Necdum spirituiti exhalaverat, nec- runt, et curam gesserunt ecclesiarumuna cum pon-
H17 OBSERYATIONESET NOT^E. 1118
tificibuscupiditate raloque incensi, elc. » Et infra :, A consecrationem. » Unde olim diaconi ecclesias quas-
« Hi sunt sacerdotes et imperatores qui id opere de- dam rexerunt. Conc. Eliberitan., can. 77: i Si
monstrarunt. » quis diaconus regens plebem, elc » Gregorius Turo-
Si pretium redimendi non habet, Yide conC. Aure- nensis, de Gloria confessorum, cap. 50 : « Post
lianense m, c 15; Aurelianense iv, c. 25; S. Gre- longinqua vero annorum curricula, Cautinus, qui
gor. lib. iri, epist. 9. ipsius Arvernseurbis episcopus datus est, in diaco-
natu suo Ecclesiam vice illius rexit. »
Episcopo licet votum solvere. Nec hoc vituperan-
dum esse claie oslendit sanctus Ambrosius exem- Et populum benedicere. Patres concilii Regensis
plis Scripturarum auctoritate firmatis lib. III Offi- presbyteris permiltunt ut privatim benedicant, non
ciorum, cap. 12 : Denique in Isaac habemus exem- publice in ecclesia : « Et inter minutas has discus-
plura,"pro quo arietem Deus statuit irnmolari sibi. siones et indefinitas visum est omni presbytero per
Non semper igitur promissa solvenda omnia sunt. familias, per agros, per privatas domos, pro deside-
Denique ipse Dominus frequenter suam mutat sen- rio fidelium, facultatem benedieiionis aperire, quod
tentiam, sicut Scriptura indicat. Quando Theodorus nonnullas jam provincias habere succurrit. > Nec
addit, Si vult, declarat quae sit auctoritas episcopi, privatim ergo, ut recte animadvertit v. cl. J. Sir-
adeo ut qui sine illius consensu vovet quasi ex mondus in suis ad hunc canonem notis, ante hoc
alieno voveat et quasi alienum usurpet. Nam, ut ait tempus presbyteri benedictionem dabant in his pro-
sanctus Cyprianus i'n epistola 27 : « Ecclesiae ratio vinciis Galliae. In synodo Agathensi publicam tan-
decufrit uf Ecclesia super episcopos constituatur; tuni dare prohibentur, non privatam. C. 44 :« Be-
et omnis actus Ecclesiae per eosdem praepositos gu- nedictionem super plebem in ecclesia fundere pres-
bernetur. « Unde infra Tiieodorus in cap. Quaestio- bylero peniltis non licebit. > El neqtiidem chorepi-
aura conjug. : « Et si quis in sseculari habitu volum scopis licel ex Caroli Magni Capilulis ecclesiasticis,
voverit sine consensu episcopi, ipse episcopus habet tit. iv, cap. 2: Placttit, sicut Leonis papse et om-
polestatem mutare sentenliam, si vult. » Blud idem isium episcoporum nostrorum atque reliquorum fide-
docet magister Robertus de Flamesbure in suo Poe- Mum generali et synodali consultu decrevimus, ut
nitentiaU. nullus chorepiscopus, etc, benedictionem inpublica
Selecla ex cap. 4 libri n Pmnitenlialh ms. maghlri missa populis tribuere praesumat. Quaeomnia sum-
Roberli de Ftamesbure, canonici S. Victoris, et mis pontificibus, id est cathedralibus episcopis de-
pmnitenliarii, bentur, et non chorepiscopis vel presbyleris, quo-
Itein etsi de licentia uxoris intrans religioiiem „ ruia formam juxta sanctorum canonum decreta
monachis et sacerdote pfaesetilibus, vir in manus se chorepiscopi gerunt : si autem ii aliquid ex his
dedit abbatis, sed episcopo ignorante; sirauliernec agere lentaverint, irrila erunt quae ab iis geruntur,
perpetuam vovit continentiam, nec cum viro reli- etipsi omni ecclesiaslico honore funditus priven-
gionem intravit, polest eum revocare episcopus, ut tur. »In Oriente vero utramque presbyteris conces-
in decretali Proplerea, in litulo cle conversionecon- sam esse elicitur ex veibis sancti Basiliiad Amphi-
jugatorum. Quod sic intelligo : quod episcopus po- Jochium c. 27 : De presbytero nefariis nuptiis per
test et debet virura ad mulieris petitionem revocare, ignorantiam implieito.« Nec-publice,inquit, nec pri-
si illa in ingressum viri protestata est se nolle conli- vatim benedicat. »Idem ex liomilia 54 Joannis Chry-
nere. Quod enim dicitur quod volum solemnizatur, sostomi in, cap. ix Matihsei; quod aperte deelarat
quando aliquis se in manus dat abbatis, de solutis atque confirmat infra Theodorus in fine cap. 5 Poe-
intelligitur personis, non de subditis, sive coiijuga- nitent.
tis : quia nec vir, nec mulier sine episcopi auclori- Presbyter decimas dare non cogitur. Indignum est
tate religionem intrare potest. Unde iste conjugalus enim, inquit Gregorius, ut a cjericis exigantur, qui
qui sine auctoritate episcopi in manus se dedit abba- propler eum, cujus sunt decimse,pauperes efficiun-
tis, nihil fecit. D tur. Vide Append. conc Lateran. m, eap. 9. Qnare
Presbytero soli liceat missas facere. Diaconis igi- infra dicilur, cap. 15 : « Decimasnon est legitimum
tur non licet. ConciliumArelatense i, c. 15 : « De dare, nisi pauperibus et peregrinis, » Yide Ijbrum
diaconibus quos cognovimus multis locis offerre, Joannis Launoii, doctoris celeberrimi, de Delini-
placuit.minime fieri debere. » Conc. Ancyranum, tione bonorum Ecclesiae, in quo innumeris-Patrum
c. 2 : « Diaconossimiliter qui sacrificarunt, postea testimoniis probat bona Ecclesiaeesse bona paupe-
aulem reluctati sunt, aliumquidem honorera habere, rum ; quibus adjungam sententiam magistri Roberti
ipsos autem ab omni sacerdotali ministerio, et juxta de Chorgon in sua Sumraa, ubi qusest, 15, de deci-
codicem Ecclesiseuniversae, ab omni sacro minisle- mis, cap. 3, hanc tractat quaestionem,Utrum cle-
rio cessare, et panem vel calicem offerendivel prae- rici tenentur decimas solvere.
dicandi.» His etenim aliquando commissa est Domi-
nici sanguinis consecralio, ut sanctus Ambrosios.te-- Selecta ex Summa ms. maghtri Roberti de Chorfoh,
statur de sanclo Laurenlro diacono, lib. i Officio- qumsl. 15 de decimh, cap. 5.
rum, cap. 41 : « Experire certe, utrum idoneum mi- Dicimus quod secus est de laico qui habet pro-
nistrum elegeris, cui commisisti Dominicisanguinis prium, et secus est de clerico qui noti est.possessor
1119 AD POENITENTIALETHEODORl H20
eofum quae habet, sed tantum dispeusator, juxta A / Hacnficmm non est acciptendumde manu sacerdo-
Apostolum, qui ait: Dhpensatio nobis credita est, Et tis. Qui scilicet oblationes vel lectiones secundum
juxta Hieronyraum, qui ait xvi, quaest. 1, cap. ul- ritum implere non polest. Concil. Romanum sub Hi-
timo : « Quidquid habenl clerici, pauperum esl, et lario papa celebratum, can. 5 : « Inscii quoque litte-
ideo domus eorum debent esse communes. > Unde rarum.... ad sacros ordines aspirare non audeant.
clericus polest recipere de bonis ecclesiasticis, ut Quisquis talium consecrator exstiterit, factum suum
dispensator et servus, quaesufficiunt ei et arcte fa- dissulvet. > Conc Aurelian. n, can. 16 : « Presby-
miliae, et honeste ad esculentum, et poculentura, et ler vel diaconus sine litteris, vel si baplizandi ordi-
indumentum. Et his, ut dicil Apostolus, contenti nem nesciat, nuUatenus ordinetur. » Vide Regino-
simus, et totum residuum de jure dislricto paupe- nem lib. de eccles. Disciplinis, inquisil. 85, et notas
rum est. Unde clerici Iocodecimarum, quas dant laici, Stephani Baluzii viri eruditissimi, qui de eadem re
residuum a sufficientibus sibi et suaefamilise in pias citat Carolum Calvum in epislola ad Nicolaum pa-
curas pauperum et Ecclesise tenentur imp.artiri : para, concilium Yalentinum, et Hincmarum in cap.
quia, si ultra necessaria retinent, tesle Hieronymo, 56 posterioris operis adversus Gothescalcum.
raptores sunt. Unde ait,« Aliena rapere convincitur, Sacerdoth qui lecliones. In quibusdam ecclesiis sa-
quisquis ultra necessaria retinere conatur. > Et dicit "1 cerdotes sanctas Scripturas legebant. De quo Sozo-
Gregorius : « Cum pauperibus bona tribuimus, non menus, lib. vn eccles. Histor., cap. 19, refert va-
nostra illis damus, sed sua ipsis reddimus. Unde non riam disciplinam, nempe apud Alexandrinos solum
dicitur misericordia tantum, quoniam bona paupe- arcbidiaconum sacrum codicem legere, alibi vero
ribus distribuiraus, sed juslitia. » Unde in psalrao : diaconos : in multis autem ecclesiis solos duntaxat
Dhpersit, dedit pauperibus, justitia ejus, etc Quia presbyleros : alicubi in praecipuis festivitatibus epi-
de jure districto tenemur nos clerici dare pauperi- scoposlegere, ut ConstantinopoIi'primo die Paseha-
bus omnia ea quae supersunt nobis, nobis et arcte tis Evangelium praecipue legebant. De presbyteris
familise neeessariis sumptis. Unde in Evangelio : poslea dicitur: « Presbyler si responsoria cantat in
Quod superesl, date eleemosynam, et ecce omnia missa vel qusecttnque, cappam suam non tollat, sed
munda sunt vobis. Et idem dicilur xvi, quaest. 1. Evangeliumlegens super humeros ponat. »
Presbytero non licet peccatum ephcopi prodere, Cappam suam. Clericos uti cappa diversa a cseteris
quia super eum est. Eodem modo judicabat Abun- monachofum et aliorum declarat conventus Aquisgra-
dius episcopus in poncilio Romano sub Sixto UI: i.ensis, cap. 12-61; concil. Yaurense can. 46, in quo
« Respondit et dixit : Non licet quemquam accu- prohibetur ne cappseecclesiseper laicos in festis con-
sare ponlificem suum, quoniam judex non judicabi- ^ fralernilalum delerantur. Tempore Theodori, el longe
lur. Nisi tamen a recta fide exorbilaverit. > Sicut ad prius peculiares eranl clericorum vesles in plerisque
universale concilium Ephesinum scribit Charisius ecclesiis, sicut probant testimonia Gregorii Turonen-
presbyter, seconomus Philadelphiae, his verbis : sis, lib. vllist. cap. 14; conc. m Carthaginens.,can.
« Oratio quidem est omnium qui bene sapiunt, hono- 41, aut potius 60, juxta ordinem codicis anliquorum
rem semper et decentem reverentiam spiritualibus Ecclesisestatutorum; Hieronym. in Commenlarii lib.
roaximePatribus et doctoribus exhibere. Si vero ali- XIIIin Ezechiel cap. XLIV,et conc Laodic, can. 22.
cubi contigerit, eos qui docere debent talia subje- Sed ante hoc tempus id nullibi apparere indicat Henri-
ctos, de fide insonare quae omniunt aures et corda cusYalesiusvir doctissimus insuisnotisadcap. 19 lib.
laeduut,necessarium est ordinem commutari, et eos vi Histor. eccles. Eusebii: « Apparet, inquit, nuUura
qui male docere conantur, a minoribus redargui. > etiam tum peculiarem fuisse veslitum clericorum. a
Quod in synodo Romana v Symmachus a multis QuandoquidemHeraclas Alexandrinse Ecclesiaepre-
antecessoribus suis decretum alque firmatura dicit: sbyter, el qui poslea ejusdem loci episcopus fuit,
f Non ergo necesse est super his novaxudere, sed semper relinuit. Sanclus ClemensAlexandrinus com-
vetera reconciliare atque Drmare. Est enim a.mullis rj j mendat vestes candidas, sed-quibus, ut pote simpli-
antecessoribus nostris synodaliter decretum atque cibus, omnes Christianos; et ut ipse ait lib. n paedag.,
firraalura, ut oves quaepastori suo commissaefuerint, cap. 10, eos quidem, qui sunt candidi, et non inlus
etira nec reprehendere, nisi a recta fideexorbitave- adulterini, candidis et minime curiosis ac operosis
rit, praesumanl. >Licet quoquepro sua injustitia, sicut vestibus uti conveiiientissimum est. Heges!ppuslo-
synodus prosequilur his verbis : « Nec ullalenjs pro quilur de linea veste Jacobi apud Eusebium cap. 23.
quacunque re alia, nisi pro sua injustitia, accusare Polycrates de Joannis Lamina apud Eusebium lib. v
audeant, etc » Patres concilii Epaonensis amplio- Hist., cap. 23. Idem refert sanctus Epiphanius de
rem eliam laicis concedunt poleslatem, can. 24 : Jacobo hoeres. xxvm, et haeres. LXXVIII. At quibus
« Laicis contra cujuslibet gradus clericum, si quid ornamentis-peculiaribus non solum a laicis, sed a
criminale parantobjicere, dummodovera suggerant, caeteris omnibus Ecclesiaesacerdolibus distingneban-
proponendipermillimus potestatem. >Yerum quan- tur. Unde forsan his motus rerum ecclesiasticarum
tum delicta episcoporum tegi debeant, sapienlissime peritissimus Joannes Beleth isla dicit in cap. de Sa-
docet Conslantinus imperator, cujus verba Theodo- criflcio missae: « Et nota ciuodapostolis et ab apo-
retus refert lib. i Hist. eccles., cap. 10. stolicis viris iti primiliva Ecclesia sacrificium fiebat
MSl OBSERYATIONES ET NOTiE. • 1122
in vasis ligneis et vestilras communibus. Tunc euim A tum, E_xyKVMj, nctpovay;rvi yputpiis,... ouxoixsibvx«i
Ugnei caUces, et aurei sacerdotes. » OUmfuerunt qui yvnciovvScop).oyt?ousvn.Tertullianns lib. de Pudici-
quemdam peculiarem vestium sacerdotalium usum tia, cap. 21. Origenes, in Commentariis in Malthaeum,
velut antiquissimum ex ipsismet verbis Evangelii Ei Ss uupvXsT5VafiapTW_xaTwv KUTOV iafUrct, //aTWV
vellent comprobare, quos egregie refellit Coeleslinus w.i Seo-f*st Y.tziIvu. De quo v. cl. Petrus Daniel Hue-
papa in epist. ad episcopos provinciae Yiennensis et tius haec.animadverlit in libr. n Origenianorum, p.
Narbonensis, cap. 1 : « Dicimus enim, inquit, quos- 176. In hunc locum, inquit, adnotat Sixtus Senensis
dam Domini sacerdoles superstilioso potius cultui alludere Origenem ad errorem ab Hussitis postmo-
inservire, quam mentis vel fidei puritati. Sed uon dum propugnatum, qui papaeet episcoporum potesla-
inirum, si contra ecclesiasticum morem faciunt, qui tem ex morum sanclilate pendere volebant, etc. Et
in ecclesia non creverunt, sed alio venientes itinere, paulo post: t Assentior Sixto, et peccare aio Orige-
seeum haec in Ecclesiam, quaeln alia conversalione nem, atque hanc videri amplecti haeresim, in qua
habuerant, intulerunt. Amicti pallio, et lumbos prae- deinde versati sunt Donatistae, cum a sacerdolum
cincti, credunt se Scripturse non per spiritum, sed sanctitate Ecclesiae potestatem suspenderunt. > Ter-
per litteram completuros. Nam si ad boc ista prae- tullianf*ac Origenis eamdem sententiam amplexi
cepta sunt, ut taliler servarentur; cur non fiunt pari- B sunt ii de quibus testatur Dioiiysius Alexandrinus in
ter quse sequuntur, ut lucernse ardenles in manibus epistola 'ad Philemonem Ecclesiae Romanae scripta,
una cum baculo teneantur? Habent suum ista myste- cujus fragmenta prseclarissima Eusebius refert lib. vn
rium, et intehigentibus ila clara sunt, ut ea magis eccles. Historice, cap, 7; sed proecipui exstitefunt
qua decet significatione serventur : nani in lumbo- inter alios defensores sanctus Cyprianus in epist. ad
rum praecinctione castitas, in baculo regimen pasto- Magnum de baptizandis Novatianis, in epist. 74, 76.
rale. in lueernis ardenlibus boni fulgor operis, de 78, et sanctus Firmilianus in epist. ad sanctum Cy-
quo dicitur : Opera vestra luceant, indicantur. Ha- prianum; de quibus sic loquitur sanctus Basilius in
beant tamen istum forsitan cultum, morem polius epist. canonica ad Amphilochium, cah. 1 : « Yerum
quam rationem sequentes, qui iu remotioribus habi- enim vero antiquis visum esl, Cypriano dico, et no
lant Iocis, et procul a cseteris degunt. Unde hicha- stroFirrailiano, eos omnes uni calcuIosubjicere,etc,
bitus in Ecclesiis Gallicanis, ut tot aunorum tanto- utquinon posSintampliusSpiritussanctigratiamaliis
rumque pontificum, in alterum habitum consuetudo quoque praebere, a qua ipsi exciderunt. » Atque ho-
vertatur ? Discernendi a plebe vel caeteris sumus do- .rumce dogmatum rationem explicat doctissimus Rigal-
ctrina, non veste; conversatione, non habitu; men- tius in suis notis ad Cypriani epistolam 64, his verbis:
tis puritate, non cultu. Nam si sludere incipiamus • «SententiaeCypriani Pamelius opponit sententiam Au-
novilali, tradilum nobis a Patribus ordinera calcabi- gustini statuentis, sacramenta ab impiis et sceleratis
mus, utlocum supervacuis superstitionibus faciamus. episcopis sive presbyteris ministrala valere. Quaeres
Rudes ergo fidelium mentes •ad talia non debemus indiget distinclione facti in controversiam dedueti. »
inducere. Docendi enim potius suut quara iUudendi. Et paulo post: « Talia dogmata, sevo potestatem sae-
Nec imponendum est eorum oculis, sed mehtibus cularium vexationibus et ministrorum Ecclesiae fa-
infundenda prsecepta sunt. En quomodo clerici prae- ctionibus atuictissiino, stabilire ac sancire visum
sertim discernendi suut a plebe, Et illud est quod Cypriano, cselerisque per Africam, Numidiam ac
Aposlolum praecepisse ait saniilus Basilius in libro Mauritauiam, quo sibi populum facerent fidei Chri-
Regularum fusius disputatamm, resp. ad inlerro- slianae tenacem, ministrosque haberent pacis et uni-
gat. 22. » Et infra : « Hic canon pevpetuo tenore tatis ecclesiasticse magis amantes. » Sic doctissimi
servetur.» Yide Gregorium Nazianzenum in oratione viri sentiunt de hac opinione quorumdam Patrum,
19; Isidorura Pelusiotam Ub. i, ep. 45; librum Sa- quam Theodorus secutus est cum auctore lib. deiis
cramenlorum sancti Gregorii, in oratiorie de Conse- qui mysteriis initiantur, apud sanclum Ambrosium,
cratione episcopi; Fortunatam, lib. n, epigram. x,de r. cap. &: « Non sanat, inquit, baplismus perfidorum,
sancto Germano Parisiorum episcopo. non mundat, sed polluit. » Notandum quod dicitur,
llle lamenseusimiucedii, velul alter Aaron, postquam compertum fuerit crimen : longo post tem-
Kunde vi ste nitens, sed pielate placens.
NonUpides,ctiecus,elaium auriuu, purpura,byssus pore pariter dislinxit Magisler Robertus de Chorgon
Exoruanihuiueros, sed liticatalma udes. in sua Summa, quoad potestatem solvendi peccata.
Quare auctor Yitaesancti Fulgentii hsec de ipso Selecta ex Summa ms. Roberti de Chorcon, auwst. 3,
testatur : « In qua tunica dormiebat, in ipsa sacrifi- cap. 5:
cabat; et lempore sacrificii, mutanda esse corda Quseritur utrum sacerdos qui est in mortali pec-
potius quam vestimenta dicebat. » cato habeat prsediclas claves, quibus aut liget, aut
Iterum baplizenlur illi quos baptizavit. Presbyter solvat. Yidetur quod non, elc Gregorius dicit:
fornicans, si postquam compertum fuerit crimen, <rQui suis premitur, aliena non diluit. > Ergo im-
baplizaverit. Mirum quod quid tale legatur post mundus aliena non djluit. ltem Gregorius alibi dicit:
quxstionem a Patribus adversus Donalistastantopere « Illi soli iu hac carne posili potestatem habent li-
discussam. Antea quidam Patres liberius loqueban- gandi et solvendi, qui doctrinam apostolorum tenent
tur, sanctus Clemens Alexandrinus lib. vu Stroma- et viiam. Ergo cum immundus sacerdos hsec nori
1423 AD POENITENTIALETHEODORi 1124
habeat, neque Jigat, neque solvit, etc > Quid ergo Aet Spiritus sancti. Ex Spicilegio Romano domni
super his dicendum? Nobis videtur in his esse dis- LucaeAcherii, tom. IX. Magisler Robertus de Fla-
tinguendum; aut enim notofius est sacerdos, aut mesbure in suo Poenitentiali putat Dionysii Alexan-
Occultus. Si notorius est, neque de vitae merito, drini sententiam non esse damnandam, etsi com-
neque de officio ligare debet vel solvere, imo arceri muiiius aliorum judicium tutius existimet.
debet omnino ab exsecutione clavium, similiter di- Selectaex Pcenitentialims. Roberli Flamesbure, lib. m.
cimus, quod talis arcehdus est ab oflicio publicae Baptismus est etiam de substantia ordinis :
legationis, et praedicationis, et celebrationis missa- quia baptismus est janua et fundamentum , non
rura. El in tali casu loquunlur praediclse auctorita- solum ordinum, sed etiam omnium sacramentorum.
tes. Si verooccultus est, tolerari potest, et si ligat Unde baptismo non habito, nuUus ordo, nullum
vel solvit, tenet ejus ligatio vel absolutio. Sicut si sacramentum suscipitur. Dicit tamen domnus Inno-
malus conficit, confectum est. Si Ijaptizat, ba- cenlius : quod si quis habet fidem, licet nec aqua
ptizatum est. Sed absolutio et ligatio talis fit in ejus baptizatus fuerit, nec sanguine, proprio, ut fit in
perniciem, qui ligat vel solvit. Non enim ligat de martyrio, ordinem suscipit. Baptizatur enim quis in
vitae roerito, sed de offlcio tamen sibi commisso. spiritu : et ex quo habel fidem, habet etChristum:
Deprehenditse non esse baptizalmn. De eadem fere et ita in Christo baptizatus est, qui esl fundamen-
qusestioiie inlerrogatus Dionysius Alexandrinus sie tum omnium bonorum. Sacerdotem tamen non ba-
respondit in ep. ad Xistum Romanoe urbis episco- ptizatum fecit baptizari et reordinari, quia sic
pum, quam Eusebhis refert Ub. vu Hist, cap. 9: senserunt praedecessores ejus : et hoc tutius est.
« Nam qui gratiarum actionem frequenter audierit, Et omnes quos prius baptizavit. Presbyter qui de-
et qui caeteris responderit Amen; qui ad sacram prehendit se non esse baptizatum. Et quidem fue-
mensam astiterit, et manus ad suscipiendura sacrum runt qui rebantur eos qui laici effecti sunt, nec
cibum porrexerit, qui illum exceperit, et corporis baptizandi habere potestatem, ut sanctus Basilius
ac sanguinis Domini nostri Jesu Christi particeps testatur in epist. canonica ad Amphiloehium, c 1:
fueril diutissime, eum ego de integro' renovare non « Qui autem abrupti sunt, laici effecti nec bapti-
ausim. Porro ut bono animo esset, et cum firma zandi nec ordinandi habent potestatem, etc » Quare
fide bonae spei plenus ad Dominici corporis partici- eos qui ab ipsis baptizati erant, tanquam a laicis
pationem accederet, Jussi. » Sed postea aliter defi- baptizatos, jusserunt ad ecclesiam venientes vero
nitum est a Patribus coiicilii Carlhaginensis v, Ecclesiae baptismo expurgari. Porro quaestio tanta
nempe sine illa cunctatione debere baplizari. Vide « est, utrum et ab iis qui nunquam fuerunt Cbristiani,
can. 6 qui refertur in integro codice canonum Ec- possit hapiismus dari, ut sanctus Augustinus de ea
clesiae Africanae, c 72. Statuta concil. Hipponensis nihil audeat affirmare libro n conlra epistolara Par-
breviata cap. 40. Non aliter sanctus Leo in epist. meniani, cap. 12. « Et haec quidem, inquit, alia
ad Leonem Ravennalem episcopum, et in suis re- qusestio est, utrum et ab iis qui nunquam fuerunt
sponsionibus ad inquisitiones Rustici Narbonensis, Christiani, possit baptismus dari : nec aliquid te-
resp. 16. « Si nulla, inquit, exslant indicia inter niere inde affirmandum est sine auctoritate tanti
propinquos aut familiares, nulla inter clericos aut concilii, quantum tantserei sufficit. >Non multo post
vicinos, quibus bi, de quibus quaerilur, baptizati Patres conciUi Comjpendiensisquaestionem definie-
fuisse doceanlur, agendum est ut renascantur : ne runt, can. 9 : « Si quis baptizatus est a presbylero
manifeste pereant, in quibus quod non ostenditur non baptizato, et sancta Trinitas in ipso baptismo
gestum, sicut ralio non sinit ut videatur iteratum. > invocata fuerit, baptizatus est, sicut Sergius papa
Eadem respondens Trojanus episcopus ad Eume- dixit. » Unde magister Robertus de Chorgon non
rium episcopum profitetur se quod a majoribus sta- dubitat asserere baptismum ab infideli vere datum
tutum est, indubitanter judicare, quare ita conclu- esse : si intendat imniergere, eo modo quo docet
dit: « Statutum noveris ut quicunque se baptizatum D Ecclesia, quamvis non ferat animum ad fructum
fuisse non recolit, nec ab alia persona id factum baptismi, et Uium pro ridiculo habeat.
fuisse probatur, baptismum absque ulla dilatione Selecta ex Summams. Roberti magistride Chorcon in
pereipiat, ne a nobis illius anima si a baptizatis quwst. 58 , cap. 10.
separata fuerit, requiratur. » Vide Gregorium II, Ille qui immergit, si intendit id quod facit Eccle-
epist. 13, c. 9; Excerptiones Egberti Eboracensis, sia facere, et eo flne quo facit Ecclesia, non est du-
c 41; Gregorium III, epist. 1, c. 5. Tunc igitur bium quin baptizet. Sed qui intendit immergere eo
temporis nulla iriterponebalur conditio. Actus enim modo quo Ecclesia docet, sed tamen non intendit,
Jegitimi, ut loquuritur Jurisperili, non recipiunt conferre fruclum baplismi, alicui potest esse du-
conditionem. Si tameti nonnunquam tacite reci- bium, quin baptizet: puta aliquis fidelis commisit
piant: quse aperte comprehensa vitium adfert. At- parvulum suum infideli cum peregre profectus est,
tamen statuta sancli Bonifacii Moguntini sub condi- tali adjecla conditione, quod si viderit parvulum in
tione baptizandunr sanciunt, cap. 28. His tamen extremis laboranlem, eum trina baptizet immersio-
verbis praemissis : Non te rebaptizo, sed si nondum ne, sub praedicta forma verborum, quam ille adje-
es Tiaptizatus, baptizo te in nomine Patris, et Filii, cit. In tali casu ilicimus quod ille, ex quo serio iti-
1128 OBSERYATIONESEf NOTJE. U26
tendit baptizare, eo modo quo baptizat Ecclesia, A nec ultra tenorem paternis canonibus deputatum
ipse sine dubio baptizat: quamvis non ferat animum quidpiam tentare permittimus : nihil eorum penitus
ad fructum baptismi, imo pro ridicuio habeat om- suo ministerio applicare quse primis ordinibus
pro-
nem fructum. prie decrevit antiquitas, Absque episcopo vel pres-
Non licet diacono laico pmmtentiaM dare: Non bytero baptizare non audeant, nisi, praedictis for-
nisi cogetite necessitate Jicere dicit concilium Elibe- tasse offlciis iongius constitutis, necessitas extrema
ritanum, can. 52 : « Apud presbyterum si quis gra- cogit, quod et laicis Christianis facere pleruraque
vi lapsu in ruinam mortis inciderit, placuit agere conceditur. >
poenitentiam uon debere, sed potitis ad episcopum: Non parietn date. Coric. LaOdic, can. 25 : < Quod
cogehte fameh infirmilate, necesse est presbyteruin nOnoporleat roiriistros paneni dare, vel caiicembe-
communiohem prsestare debere, et diaconum , si ei riedicere. DiacOriospriscis Ecdesiae saeculisdedisse
jusserit sacerdos. > Sanctus Cyprianus in ep. 12 : panem in quo graliarum actiones sunl actae, et cali-
« Si incommodo aliquo et infirmitatis periculo oc- cem propinasse, satis superque demonstrant horum
cupati fuerint, non exspectata proesentia riostra apud temporum Patres. » Sanctus Justitius in Apologia
presbyterum quemque prsesentem, vel si presbyter Juxta Eusebium pririla : « Diacoui distribuunt uni-
repertus non fuerit, et urgere Cxitus coeperit, apud " cuique praeseritium, eum, iti quo gratiae Sactaesunt,
diaconum quoque cxomologesim facere delicti sui panem, elc. Porro aJimentuni hoc apud nos appel-
possint, ut tffanu eis iti poenitentia imposita veniant latur Eucharistia. » Sanctus Cypfianus tle Lapsis,:
ad Dominum cum pace. » Et quidem secundum « Ubi vero solemnibus adiitipletis caiicem diaconus
Optatum et Hieronymum diaconi sunt in tertio gra- offerre prsesentibus coepit, etc » Tamen TertuIIia-
du sacerdolii. Yide Halitgarium in praefatione Poe- .nus Cypriani niaiisler Eiicharistise Bacramentum
nitentialis Romahi; Reginonem , lib. i de ecclesia- . nec de aliorum manti quam prsesidentium sumi te-
sticis Disciplinis,295, ex PcenitentialiRomano; sicut statur lib. de Coroua, cap. 2. Postea Sanctus Atha-
enim sacrificium offerre non deberit nisi episcopi et nasitis de ptopinatido sangtiine Ghrisli afQrmat ne-
presbyteri, quibtis claves regni coelestis tracLlae mihi hoc licere, nisi sacerdotibus : « Yestrum, in-
sunt, sic nec pcenitentium judicia alii usurpare de- quit iti Apologla seciinda, solumitiodoest propinare
benl. 29'6: « Si auteiri necessitas evenerit, et pres- populo sanguinem Christi, et prseterea nuUius. »
byter non fuerit praesens, diaconus suscipiat pceni- Cum Athanasio Joannes Chrysostomus sic loquitur
tentem ad sanctam comaittnionem. > Theodorus in homilia 46 in caput xui Matthaei: « Nonne vides
subjungit: « Sed episcopi autpresbyteri dare debent; f, quia soli saeerdoti fas est sanguinis calicem tibi.tra-
si presbyteri habeant potestalem, tion tamen sine dere ? >Porro de istius modi ritibus oportet semper
jussu episcopi, sicut declarant pfsedictae Patruin attendere non solum tempora , sed et loca. Nam
auctoritates. > Quod confirmat magister Robertus circa tempora Joannis Chrysostomi, in cujusEccle-
de Chorcon in sua Summa. sia soli sacerdotes calicem propinabant, iu Ecclesia
Selecta exSumma ms. magistri Roberti de Chorcori, Mediolanensi testatur Ambrosius eliam vMuas cof-
iri Qumst. de Pmnilehtia, cap. 46. pus et sanguinem Ghristi mitiistrasse, libro de Vi-
Dicimus quod duo prsemissa, scilicet dare consi- duis : « Simul qualis esse debeat quaeChristo mini-
lium, et poenilentiam indicere,. conveniunt cuilibet strat, ostenditur. Oportet eam primo eafere varia-
alieno sacerdoti: si tamen habeat illud per speciale rum illecebris voluptatura, vitare ititernuni corporis
mandatuni supefioris, ut episcopi loci vel legati do- animique languorein, ut corpus et sanguinem Christi
mini papse. Unde claustrales S. Yictoris non habe- ministret, etc. » Diotiysius Alexandrinus in epistola
renl hoc nisi de mandato episcopi Parisiensis. Unde ad Fabium, apud Eusebium libr. vi Hist., cap. 44,
nec ipsi nec aliqui alii sine mandato domini episco- scribit puero Eucharistiam datam esse a sacerdote,
pi possunt se ad hoc intrudere. ut ministraret Serapioni. «Sed quoniam, inquit, in
Diaconi possunt baptizare. Jus datur, qtiod non p mandatis dederam ut roofituris, si peterent,et raa-
habet nisi episcopi aucioritate propler Ecclesiaeho- xirae si antea suppliciter postulassent, venia indul-
norem. Tertull. deBaptismo, cap. 17 : « Dandi qui- geretur, quo bonaespei pleni ex hae vita migfarent;
dem habet Jus summus sacerdos, qui est episcopus ; exiguam Eucharistiae partera puero tradidil, Jubens
dehinc presbyteri et diaconi; non tamen sine epi- ut in aqua inlinctam seni in os instillaret. » Quae
scopi auctoritate propter Ecclesiae honofem : quo omnia poslea omnino ititerdixit synodus Rhemensis,
salvOsalva pax est. > Sanclus Hieronymus adversus can. 2 : « Pervenit ad hotitiam nostram quod qui-
Luciferianos : « Ecclesise salus in summi sacerdotis dam presbyteri in tahturii parvi petidant divina my-
dignitate pendet: cui si non exsors quaedam et ab steria, ut laico vel feminse sacrum corpus Domini
omnibus eminens detur potestas, tot in Ecclesiis .tradant ad deferendum infirmis : et quibus prohibe-
efflcienlurschismata quot sacerdotes. Inde venit ut tur, ne sacrarium ingrediantur, ne ad altare appfo-
sine chrismate et episcopijussione, neque presbyter, pinquent, illissancta sanciorum committantur. Quod
iieque diacbnus, Jus habeant baptizandi. »<Jela'siusI quam sit horribile omtiium religiosorum animadver-
ad episcopos Lucaniae, epist. 9, cap. 7 : «DiacOnos • tit prudentia. Igituf interdicit per omriia synodus
quoque pfopriam constituimus servare mensuram, ne talis temeraria pfaesumptio uiterras fiat:Bed in
1127 AD POENITENTIALETHEODORl 1128
omnimodis presbyter persemetipsum infirmum com- A Presbyler polest abbathsam consecrare. Sed non
muhicet.. Quod si aliter fecerit, gradus sui periculo inconsulto episcopo praescribuntPatres concilii Car-
subjacebit. > thaginensis nr, c 36 : « Ut presbyter iuconsulto
Monachi et clerici possunt benedicerecibum. Eliam episcopovirgines non consecret, chrisma vero nun-
virgines benedicebant teste auGtorelibri de Virgini- quam conficiat. >
tate, qui legiturinter Opera sancli Alhanasii: « quod Sanctm moniales vero basilicas semper.debentcon-
si, inquit, adfuerint libi tres virgines, dieant bene- secrare continuis precum et graliarum aclionum
dictionem super panem, una tecum orent, etc Tu sacrificiis. Unde ssepius a Patribus vocantur arae
enim sancla es Domino, et cibus tuus et potus tuus Dei mundae, et altaria. Tertull. libr. i ad uxorem ,
sanclificatus est. Per preces enim et sacratiora ver- cap. 7 : «Aram enim Dei mundam proponi oporlet;
ba sanctificatur. » Sanctus Joannes Chrysoslomusin tota illa Ecclesiaecandida de sanctitate conscribitur
homilia 32 in cap. xix Matth., oslendit a nuUoChri- sacerdotium viduitatis, et coelibatium.> Concil. iv
stiano escassumi.debere, nisi benedictas etsanctifi- Carlhagin., c 105. Yetus auctor Conslilutionura
catas oratione ac gratiarum aclionibus. Si enim, aposloliGarum libr. n, cap. 26 : « Habete etiam ho-
ail, qui escas suas per oralionem non offert Deo, norem virginibus, ut Ihuribulum et thymiama re-
coinquinatus eas manducat, seeundum quod de illis B praesenlanlibus. > Yide lib. m, cap. 6; lib. iv,
ait Aposlolus: quoniam omnis creatura Dei bona, cap. 2.
et nihil rejiciendum quod cum gratiarum actione Grwcisimul benedicunt viduam et virginem. Yide
percipitur : sanctiflcatur enim per verbum Dei et concil. iv Carthag., c 12 et 15, aut polius Slaluta
orationem, ostendit quia maculata est, nisi per ora- Eeclesiseantiqua, c. 99 : « Sanctimonialis virgo cum
lionem fuerit omnis esca mundata et sanclificata. ad consecralionem, etc;» et can. 100 : « Vidusevel
Ad benedicendum panem a Chrislianis consignari sanctimoniales quse ad minislerium, etc »
indicat incerlus auctor Commentarii in Evangelium Romani nonvelanl viduam. Quod idem confirmant
Matthsei, inter Opera Joannis Chrysostomi homil. Patres conciUi Turonensis, can. 20, his verbis :
18,: < Ut puta signas panem tuum, quem manducas, « Illud vero quod aliqui dicunt, vidua quaebenedi-
sicut ait Paulus : Sanctificatur enim per verbum Dei cta non fuit, quare non debet marilum accipere ?
et orationem. » Yide Gregorium Nazianzenum in cum omnes sciaut quod nunquam in canonicis li-
oratione 19, quiibi refert paaibus benedictis alque bris legitur benedictio vidualis : quia solum propo-
cruce consignatis suam malrem segrotam aluisse, silum illi sufficere debet, sicut in Epaonensibusca-
sicque convaluisse.ac vires collegisse. nonibus a papa Avitovel omnibus episuopis conscri-
C ptum est: « Viduarum consecralionem, quas dia-
CAPUT BI.
', conas vocant, ab orani regione nostra penitus abro-
De ordinatione diversorum. gamus, etc; » et conc Triburens. c 22 : « Yiciuas
Septem dies velet caput-suum cuculta sua. Conven- aulem velare pontiflcum nullus attentet, prout con-
tus Aquisgranensis , cap. 55: « Ut monachus pro- stitulum est in decretis papas Gelasii cap. 15 ; quod
fessione facta tribus diebus cuculla coopertum ha- nec auctorilas divina, nec canonumforma prasti-
beat caput.» tuit. > Vide infra caput 7.
... Secundum bapthma etjuxta judicium Patrum, ui- Secundum Grwcos presbytew licet virginem sacro
miruin proptef poenilenliam, quam saepissimePa- velamine consecrare, reconciliare pmnilenlem in pu-
tres vocant.baplismumasperiorem e.l laboriosiorem. blica missa, facere oleum exorcizalum, denique fa-
Sanctus Gregorius Nazianz.in oratione 59 : « Quin- cere absente episcopo quidquid praesens fecisset.
tum locum lacrymarum baptismus tenet. Yerum Qui mos multum servabatur in Alexandria et per
asperior et laboriosior; quo quidem ille tingitur, ut tolam JEgyptum, sicut plures afflrmant.Auctor Com-
qui per singulas noctes leclum suum ac stratum la- menlarii iti Epislolam Pauli ad Ephesios, cap. m,
crymis lavat, cui ipsaequoque vitii cicatrices fetent,' apud Ambrosium. « Denique apud iEgyplum pres-
qui lugens et conlristalus ingreditur, qui Manassis byteri consignant, si. praesens non sit episcopus. >
resijlscenliam, ac Ninivitarum humilitatem, cuimi- Auctor Quaestionum Yeteris et Novi Testamenti,
sericordia impertita est, imilatur,, etc > Et Joannes apud sanctum Augustinum : « Nara in Alexandria,
Climacus hunc baptismum lanli facit, ut eum qui- et per tolam jEgyptum, si desit episcopus, conse-
dem videatur praeferre baptismo aquae : « Post ba- crat presbyter. » Vide Hieronymumin epist. ad Eva-
ptisma, inquit, in gradti ,vm, poientior baptismate, grium; Rabanum in epist. ad Regimbaldum. Hujus-
si ita fas loqui, fons est lacrymarum. Baptisma ce rei ratio quara iidem proponunt, ea esl, quam
quippe lantum prseterilas peccatorum sordes repui^ paueis refert Hilarius diaconus, apud Ambrosium
gat, luctus autem noxaspost baplismum contractas in I ep. ad Timolheum : « Quia, inquit, episcopi et
diluit. Baptisma quo infanies lincii sumus, omnes presbyteri una ordinatio esi. Uterque enim sacer-
postea inquinavimus; per fontem autem lacrymarum dos est, sed episcopus primus est. » Yide eumdem
. etiam baptismum suo nitori restituimus; quem si in Qusestionibus Yeteris^et Novi Testamenti, apud
benjgnissimus Deus homini largitus non esset, rari Aug., quaesl. 101; Hieronymum in epistola ad Ocea-
adraodum aut perpauci salutem consequerentur. num, in epist. ad Evagrium, Coraraentar. in cap; t
U29 OBSERVATIONESET NOT.*I. 1530
Epist. ad Titura, ubi loquitur sicut TerluUianus de A byterorum consilio Ecclesise gubernabanlur. Post-
Eihoftatione caslitalis; cap. 7 ; sanctum Augusti- quam vero unusquisque eos quos baptizaverat, sucs
num, in epistola ad Hieronymum. Sed ne omittam putabat esse, non Christi, in toto orbe decretum est
Grseeos Patres, coasule Joannem Chrysost. in cap. ut unus de presbyteris electus superponeretur, ad
I epist. Pauli ad Philippenses; Theodorelum in cap. quem oiriuis Ecclesise cura pertineret, et schisraa-
ni Epist. 1Pauli ad Timotheum, et in cap. i Ep. ad luni semina loUerentur, elc Hsec propterea, u»
Titum ostenderemus apud vcteres eosdem fuisse presbyte-
Infirmis chrisma si necesseest, Secundum Graecos ros quos.et episcopos : paulatim vero ut dissensio-
et Patres concilii Toletani, can. 20, et conc Arau- numplantariaevellerentur, adunum omnem sollicitu-
sicani, can. 1 : « Hsereticos in morlis. discrimine dinem essedelatam. » Deniquepropter Ecclesiseho-
positos, si ealholici esse desiderantj si desil episco- norem, quo salvo salva pax est, inquit Tertullianus,
pus, a presbyteris cum chrisinale et benedictionc - libro de Baptismo, cap. 17, et quem sanctus Cy-
consignari placuit. » Eadem reperies in conc Are- prianus saepius commendat in suis epislolis, consti-
Jatensi n, c 26 ; conc Epaonens., c 16. tuerunt illa omnia praedicla ad jus solius episcopi
Secundum Romanosautem non licet, nisi ephcopo pertinere, atque haecomnia illicitaesse presbyteris,
soli. Scilicet virginem sacro velamine consecrare, B quia, ut aiunt Patres concilii flispalensis n, can. 7:
reconciliare pcenitenleiti in publica missa-, facere « Pontificatus apicem non habenl, quem solis debere
oleum cxorcizalum. Sic staluunt Patres concilii episcopis auclorilale canonum praecipitur : ut per
Carthaginensis ii, can. 5, qui refertur in integro hoc et discretio graduum el dignitatis fastigiura
codice canonum EcclesiaeAfricanse, c. 36 ; Gelasius summi pontificis demonstrelur. >
papa in epist. ad episeopos Lucanise, cap. 6; Pa- CAPUT IV.
tres concilii Agathensis, can. 44; Patres concilii Hi-
« Nani De bapthmath confirmalionc\
spalensis u, can. 7, his vetbis: quamvis
cum episcopisplurima illis mysteriorum comraunis Jn baptismatedimittuntur non conjuncliones.Quia,
sit dispensatio, qusedamnovelliset ecclesiasticis re~ ul subjicit, baplisma non bonum, sed malum diluit,
gulis sibi prohibita noverint. Sicut presbyterOrum, Sanctus Gregorius Nazianzenus in oratione 80 :
et diaconorum ac virginura consecralio ; sicut con- « Non enim, quemadmodum lavacrum hanc vim ha-
slitulio altaris', benedictio, vel unctio : siquidem bet. ut peccala deleat, ila etiam recte facta exstin-
nec Ucere eis ecclesiam vel altaria conseefare, nec •guit.»
per impositionem manus fldelibus baptizalis, vel . Hoc Innocenlius papa. HoCargumento Innocentius
conversis ex haeresi Paracletum Spiritura tradere, C usus est in suis epistolis, nimirum in epislola ad
nec chrisma conflcere, nec chrismate baplizatorum Yiclricium episcopum Rothoniagensem, cap. 6; ep.
frontem signare, sed nec publice quidem in missa ad episcoposMacedoniae-.cap. 2; ep. ad synoduni
quemquam poenilenlium reconciliare, nec formatas in Tolelana civitate constitutam. c 6; ep. 23 ad
cuilibet cpistolas miltere. » Ista praxis Romano- episcopos synodi Toletanae. Argumentum quod ln-
rum diversa a Graecorumritibus suas quoque habet nocenlius toties repelit_ quo probet bigamos esse
rationes, quas varias Patres ita exponunt. Alii exi- eliam eos qui alteram post lavacrum, priore mor-
btimant illud fieri, quia in episcopo omnes ordines tua* duxerunt uxorem_ ita Hieronynio objectum
sunl, et ne vulgaris et vilissima res" viderelur si est a viro eloquentissimo, sicut ipsemet testatur ia
omnes eadem posseut. Hilarius diaconus in Com- epist. ad Oceanum, ul inter alia dicat uhius uxoris
ment. in Epist. ad Ephesios cap. iv : « Nam in epi- esse virum, qui singulas uno tempore habuerit uxo-
scopo omnes ordines sttut, quia primus sacerdos est, res. « Hoc quod dicit uriius uxoris virum', potest et
boe est, princeps est sacerdotum, et propheta, et aliter disseri. Ex -Judaeis erat apostolus. Prima
evangelista, et esetera adimplenda officiaEcclesise Chrisli Ecclesia de Israel reliquiis congregabatur.
in miuisterio fidelium, etc > Et infra : « Ut creSce- U Sciebat lege concessum, et exemplo patriarcharum
ret piebs el multiplicaretur, omnibus inler initia ac Moysi familiari populo noveral in multis uxori-
concessumest, etc. »At ubi autem omnia loca cir- bus liberos spargere: ipsis quoque sacerdolibus liu-
cumplexa est Ecclesia, conventicula constituta sunt, jus licenlioe palebat arbilrium. Prsecepit ergo ne
et rectores-, et csetera officia,in Ecclesiis sunt ordi- eamdem licentiam Ecclesisesibi vindicent sacerdo-
nata, ctc. Coepitalio Ordine et providentia gubef- tes: ne bina pariter et trina conjugia sortiantur,
nari Ecelesia : quia si omnes eadem possent, irra- sed ut singulas uno tempore uxores habeant. » Ab
tionabile esset, et vulgaris res et vilissima videre- illa interpretalione procul dubio non abhorrebant
tur. Hinc ergo est unde nunc neque, etc Alii hoc episcopi, quos asperius vituperat Teftullianus libro *
decretum esse dicunt, ul schismata tollerentur. de Monogamia,cap. 12, his verbis : « Prospiciebat
Sanctus Hieronymus in Coitimeiitar. in Epist. ad Spiritus sanctus dicturos quosdam : Omnia licenl
Tiluni cap. i: « Idem est ergo presbyter quod epi- episcopis; sicut ille vester Utinensis nec scantiniam
scopus : et antequam diaboli ihstinctu, studia in re- timuit. Quod enim et digaitii praesident apud vos,
ligione fierent, et dicerent in populis : Ego sum insultantes utique Apostolo, ceito non erubescentes,
Pmdi,egq Apollo, ego aulem Ceplim, communi pres- cum haec sub illis legnntur. > Nihilominus sttpra di-
PAT.ICU..XCIX. 36
113! AD POENITENTIALETIIEODORl 1132
xerat libro i ad Uxorem, cap. 7 : « Quantura obslre- Ri ganus habuent alteram, ordinandum esse censue-
pant sanclitati nuptisesecundse,disciplina Ecclesiaeet Tiint. De sacrameuto enim agitur, non de peccato.
prsescriptioApostolideclarat, ctim digamos non sinit Nam in baplismo peccata omnia dimiltunlur. >Vide
praesidere. i Et in libro de Exhorlatione castitalis, Leonem papam I in ep. ad Anastasium episcopum
in quo dehorlatur a secundis nupliis, raeminit Thessalonicensem, cap. 3; in ep. ad episcopos pro-
quosdam digamos a loco dejectos. Sed illud refert ut vinciaeYiennensis, cap. 1; conc. Arausican., c 25;
quid omnino insolitum : « Utque adeo, inquit cap. concil. Andegavense, can. 11; concilium Romaniim
7, quosdam memini digamos loco dejectos. Et veri- stib Ililaro papa, can. 2; concilium Agalhense, can.
simile est plures in Ecclesia praesedisse; cum, san- 1, et concilium Arelatense iv, can. 5.
ctus Hieronymus asseveret totum mundum plenum Nullum pcrfectum credimus in baplhmo. Nempe
esse his ordina,tionibus,alque ut ait in ep. ad Ocea- qui non completur caeteris sacramentis. Ilic praeser-
uum, « Non dico de presbyleris, non de inferiori tira cum Patribus Latinis Theodorus loquitur. Ter-
gradu, ad episcopos venio, quos si sigillatim voltiero lullianus, libro de Baplismo, cap. 6 : « Non quod in
iiominare, tantus numerus congregabilur, ut Arimi- aquis Spiritum sanctum conseqiiamur, sei in aqua
jiensissynodi multitudo superelur. Sed indecens est raundati, sub angelo Spiritui sanclo prceparamur. >
sic unuin tueri, ul plures accusare videaris; et quem ]B Cornelius in ep. ad Fabium de Novato, apud Euse-
ratione non possis, societate peccaitiium defendas.) bium lib. vi, cap. 65 : «In ipso in quOjacebat le^
Quis credal Hieronymo, si legatur quod sanclus ctulo perfusus, baptismum suscepit; si tamen hu-
lEpipbanius post Origenem dicit haeres.i,ix non su- juscemodi baptismum suscepisse dieendus est. Sed
scipere sanclam Dci praedicalionempost Christi ad- neque postquam liberatus est m.irbo, reliqua perce-
ventum eos qui, mortua ipsorum uxore, secundis pit quae juxta ecclesiasticam regulam percipi dev
nuptiis conjuncli sunt, proptef excellentem sacer- bent: neque ab episcopo consignatus est. Hoc au-
dotii honorem ac dignitatem : nisi ohservet Hiero- tem signaculo minime percepto, quo tandem modo
jiymi sententiae favere testimonia aliofum Patrum Spiritura sanctum potuit accipere.» Sanctus Cy-
Grsecorum : saneli J. Chrysost., homil. 10 in Epist. prianus in ep. 74 ad Pompeium. Yetus auctor quera
:Pauli ad Timolh. I, cap. m, et Theodoreli. Hicenim una cum Cyprtano edidit vir. cl. N. Rigaliius post
-referl in cap. m epist. I ad Timotheum sententiara epistolam citalam. Non negaut tamen Cyprianus et
eorum qui sentirent eum qui cum una sola uxore Hieronymus, cogente necessitate, tolum conferre di-
pudice cohabilat, dignum esse qui ordinetur episco- vina compendia. Hoc dicit sanclus Cyprianus etiam
jpus : nec secundas Aposloluro rejecisse nuptias. de cUnicis in episl. ad Magnum de baptizandis No*
;Deinde eam aucloritate divi Pauli confirmare con- G vatianis; et de iis qui in lecto gratiam consequun^
.lendit,. ac denique illam cseleris anteponere se pro- tur.«In sacramentis, inquit, salutaribus, necessitate
ifitetur his verbis : Taura xai Ta Toiaura o"/07royfiEvos-,
cogente et Deo indulgenliam suam largienle, lolura
;imoS^op.ai TWV OJTCOvivovjxorwv TV}V Quod credentibtis conferunt divina compendia.» Quod Cy-
EOfivjvstav.
-yero Palres Lalini qui Hieronynium prcecesserunt prianus dicit de clinicis, id affirmat Hieronymus de
tipsi testantui' mullos hujusmodi digaraos fuisse ordi- iis qui ob remotiora loca a presbyteris vel diaconis
•aiatos, quapropter Patribus concilii Valentini placuit, baptizati mortui erant, priusquam ab episcopo con-
t.can. 1, rie eorum statu qui'prius ordinati fuerant firraarentur. Sicegregie sanctus Hieronymus adver-
__nih.il revolvi. Et sanclus Ambrosius dicit libro i Of- sus Luciferanianos . « Quod si hoc loco qna^ris :
:ficiorum, cap-.50, plerisque mirum videri cjr ante quare in Ecclesia baplizatus, nisi per manus epi-
baptismum ilerato conjugio, ad electionem muneris scopi, non accipiat Spirilum sanctum, quera nos as-
el ordinationis praerogalivamirapedimenla generen- serimus in vero baptismate tribui: disce hanc ob-
lur, cum eliam deliela obesse non soleanl, si lavaeri servationem ex ea auctoritate descendere, quod post
,remissa fuerint sacramenlo. Sed tamen contrariam ascensum Domini Spiritus sanctus ad apostolos de-
.amplectitur seutenliam : « InteUigere, inquit, debe- „ scendit: et mullis in locis idem factitatuni reperi-
.bemus, quia in baptisrao culpa dimitti potest, lex raus ad honorera potius sacerdolii, quam ad legis
. aboleri non potest. In conjugio non culpa, sed lex necessitatem. Alioqui si ad episcopi tanlum impre-
.,est; quod culpseest igitur, in baptismate relaxatur; calionera Spiritus sanctus defluit, lugendi sunt qui
. quod legis est, in conjugionoii solvilur.» Postea om- in vinculis, aut in castellis, aut in remotioribus locis
•nesfere alii eodem modo locuti sunt. Siricius papa per presbyteros et diaconos baplizali ante dorriiie-
in episl. ad Himerium Tarraconensem, cap. 9, 10; runt, quam ab episcopis inviserentur. Quare Theo-
.lun.ocentius l, in omnibus locis supra citatis; conci- dorus dicit capilulo 4: « NuUum perfeclum credi-
* ,liuni Carlliaginense nomine iv, c. 69 ;sanclus Augu- mus sine confinnatione episcopi : taraen non despe-
.stinus de Bono conjugali, cap. 18, cujus veiba no- ramus. >
tanda sunt: « Proplerea sacramentum nuptiarum Confirmationem ephcopi non disputamus. Nunc
.leraporis nostri sic ad unuin maritum et unam uxo- TheociOrusnatione Grsecus videtur indicare Palrum
rem red,actum est, ut dispensalorem ecclesise non Grsecorum sententiani , qui dicunt baptismum tria
liceal ordinare, nisi unius uxoris virura. Quodacutius significare : tinctionem, hominem fide irabutum ;
inleilexerunt qui nec eura qui catechumcntis yel pa- mcrsionem, ablulum sordibus et maculis ; euiersio-
H33 OBSERYATIONESET NOTJS. 1134
ueni, fesurgentem; ac pfoinde ab iUisvocari illumi- A J Arausicani non repeli. Unde fortasse quidam et auc-
iiatiOnem,iavacrum, perfeclum, et perfectum cui ni- toritate sancti Gregorii impulsi dixerunt incasu ne-
hil deest. Post sanclum Juslinum in fine Apologisen, cessitatis, et in quibusdam Jocispresbyteris cotices-
in editis,sedquaeprimaest juxta Eusebium; sanctum sam fuisse confirmandi potestatem
TheophilumAntiochenuraad Autolicumlib. n, contra. Selecta ex libto ms. de Sacramentis maghiri Petri
Christianse religionis calumnialores; sanclum Ire- Cantoris Parisiensh de confirmalione, cap. 30.
nseumlibr. n adversus haeresescap. 19, ista mani- Post baplisinum, qui porta est sacfaraentorum,
festissime declarat sanctus Clemens Alexandrinus sequitur confirmatio. De hac quseritur primo, cum
libr. i Pcedag.,cap. 6, his verbis : « Hoc ipsum no- ad discipulos solos pertinuerit, et post ad eorum
bis quoque evenit, quorum exemplar fuit Dominus. successores specialiter ; unde et inter sacramenta
Tincti, illuminamur; illuminali, in filios adoptamur; dignitalis numeratur; ^uomodo Gregorius * illud
adoptali, perficimur; perfecti, immOrtalesreddimur. celebrare permisit simplicibus sacerdolibus propter
Mullis autem modis vocatur hoc opus, gratia, illu- necessilatem urgentem ex penuria episcoporum.
ntinatio, perfectum, et lavacrum. Lavacrum quidem, Neque enira in aliis sacramentis audivimus aut cre-
per quod peccata abstergimus ; gratia autem, qua dimus, quodpolestas ea celebrandi secundum slatum
remittuntur poenaequaepeceatis debentur; illumiua- B i el conditionem personarum coaferentium possi* di-
tio autem , per quam sanclam illam et "salutarem Iatari vel coerceri: quomodoergo in lioc sacramen-
iucem intuetiiur, hoc esl, per quam id quod est divi- to singulariter potuit extra prsedictos limites posi-
num perspicimus ; perfeclumautem dicimus,cuinihil los fieri dilatalio, et postea in primum statum revo-
deesl. > QuibuspluresaliiPatres Grseciassentiuntur. calio ? Rursum hoc altendendum quod cum una mu-
Origenes Gommentar. in Joannem, lom. -II edit. lalio facta est, ex causa evidenli et certa facta est.
Huet., pag. 124; sanctus Atbanasius_ in oratione Sed posilo quod hodie presbyteri alicujus regionis
contra Arianos in hcecverba : Deus est Verbum; vel provincisenonhabenles copiamepiscopi, talequid
sanetus Basiliusin homilia de Baptismate, et serrao- exigant asummo ponlifice et obtineant: alii parem
ne 2, cap. 1; sanctus Gregofius Nazianzenus , ih necessitatem et paulo raajorem allegenl et non ob-
orat. in sanclum baplisma, etc. Fatendum tamen est tineant. Quseroergo an prsevalere debeat vel allehdi
Patres conciUiLaodiceni videri aliter loqui can. 48. in hoc dispensaulis aucloritas, an causa dispensatio-
Tamenin Nicwna synodofuit chrhma constiluium. uis, an illa duo pariter
lstudnonreperilurinter decretaNicaenaesynodi.Por- Selecta ex Pmnitenliali ms. maghtri Roberti de Fla-
ro quaedamsunt quccinler 20 canones non leguntuf, mesbure,lib. m, cap, 1.
ut decrelum defestoPaschae,apud Eusebium,elAtha*'G Insliluunlur autem minislri Ecclesisenon a qiioli-
nasium, etc.; decretum de actisprioris synodiinalte- bet, sed ab episcopo suo, vel sacerdote; ut ordo
fa synodo examinandis : cujus meminit Julius papa psalinisloe, sive ille qui dicitur corona apud nos, a
in epistola quam sanclus Athanasius retulit in apo- Lombardis clerico- Olim a simplici conferebatur
logia ii. Haecdeereta qucea Patribus commendantur sacerdoie, et adbuc hodie in Alemannia confef lur.
qui synodo interfuerunt, aut qui fere ejusdem lem- Gonfirmabant etiam olim simplices sacerdotes.
poris, maximcesunt auctoritalis : minoris vero, aut Singuli -suscipiunt, Qui suscipiunt in baptisme
prope nullius, quaeposteriorum testimonio fulciuntur; sponsotesvocat Tertullianus libr. de Baplismo, cap.
qualia sint deereta quselegunturapud GregoriumTu- 17: < Quid enim necesse est sponsores etiam' peri-
ronensera, etalia, verbi gratiade notis litterarumfor- culo ingeri? » Qua auctoritate demonstratur in bap-
matorum a recentioribus relala. A quibus enim illa lisraosponsores adhibere, hoc esse in Ecclesia anti-
acceperint, valde incerlum est. Sed ad cujusnara ge- quissimum. Quodnam vero sponsoruin sitofficium,
neris decreta referendum sit hoc conslitutum, diffi- doceturaPatribusconcilii Calchutensis,can.2, etcon-
cile est affirmare. Quomodoenim in Nicsenasynodo cilii Parisiensis vi, can. 7 : « Qualiter autem ,hi qui
chrisma constitutura, de quolocutus est Terttillianus " de sacro fonte alios suscipiunt instruere debeant,
antiquissimus in libro de Baptismo, cap. 7 et aliis lo- ' beatus Auguslinus in sermone habito ad populum
cis. Non video igitur quid hoe Ioco sentiat Theodo- demonstrat,. dicens : Quicunque igitur viri , quse-
rus, nisi forsan inlelligat id quod a Sylvestro papa cunque mulieres de sacro fonte filibs spiritualiter
circa tempora Nicaenaesynodi statutum sic dicitur susceperunt, coguoscant seipro eis fidejussoresexsti-
iuGeslisponlificum: «Hicethocconstituilutbapliza- tisse apud Deum. Et in eo necesse est ut semper illis
tnmlinial presbyterchrismate levatum de aqua prop- solliciludinem verae charilalis impendant, adrao-
ter periculummortis.» Quare ille foret sensus : Con- neant, el castigent, atque corripiant; ul castitateni
firmationem episcopi non disputamus, tamen a Syl- custodiant, virginitatem usque ad nuptias serveut,
vestro papa conslitutitm est, nec a Nicaena synodo et cseteris bonis operibus dedili sint. In hoc quip-
reprobatum, ul presbyteri baptizalos linirent chri- pefacto, de quo agitur, quantum a religione Ghri-
smatis unctione , qtiam placuit Patribus coricilii stiana discessum sit, ignorari fas non est. >
a Gregorius I, lib. m, epist. 26, ad Januarium teri eliaiii in frontibus baptizatos chrismate tange-
epjscopumCaralitanum : « Sed si omnino ul hac de re re debeant concedimus. >
aliqui contristantur, ubi episcopi desunt, presby-
1135 AD ^OENITENTIALETHEODORI H3«3
GAPUT V* A diacono, cui non licet, vcl qui non vult communionem
De missa defunctorum. accipere. Can. 8 Canonum sub nomine apostolo-
rum : « Si quis episcopus , presbyter, veldiaconus,
Secundum Romanam Ecclesiam.Ne sim prolixioi vel ex sacerdotali
catalogo, facta oblationenoncom-
in recensendis ritibus EcclesiseRomansecirca se- municaverit, causam dicat, etc > Tunc
temporis
pulturas, et Africanse, quaeEcclesiam Romanam ii non solum presbytero non licebat missas celebrare,
plerisque secuta esi, vide Tertullianum in Apologet. sed nec eliam caeleris fidelibusadesse divinis
my-
cap. 40; libro de ldololalria, c 11 ; epistolam cler steriis, nisi vellent communionem accipere. Vide
Romani ad clerum Carthaginensem de secessu Cy- sanctum de Oralione Dominica; can. 9
Cyprianum
priani, quae est inter ipsius epistolas 2 ; epislolan Canonumsubnomineapostolorum; coucil. Antioche-
Cypriani57, edil. Rigall. ; aclus passionis Cypriani nura, can. 2; concil. Toletan., can. 15 : « De his
cnjus Pontitis meminit; sanctum Ambrosiumin fint qui intrant in ecclesiam et deprehenduntui nun-
libri de Viduis, epistolam 85, ad sororera suam , el quam communicare , admoneantur, ut si uon coin-
Hbri de Tobia, cap. 1 ; sanctum Hieronymumin fint municant, ad poenitentiamaccedant ; si coramuni-
epitaphii Paulae matris ad Eustochium virgiuem ; cant, non superabstineantur ; si non fecerint, absti-
in fine epitaph. Fabiolae ad Oceanura ; et in fine B neantur.» Quidam hos canones interpretantur de iis
Vitae Pauli Eremitae ; concilium Valenlinum c 4, el qui certa de causa, nimirum ob aliquam supersliiio-
concilium Aurelianense n, c. 6. nem aut pravam opinionem , sacramentorum cora-
. Lket DionysinsAreopagiladicat. Sensusverborum munionem aversabantur. Sed omnis et quidem dis-
colligitur ex eap. 7 Eccles. Hierarchiae. Quod licel tinclionis umbra dispellitur a Joanne Chrysostoino,
Theodorus cilet sub nomine Dionysii Areopagitae, qui ita loquitur in homiliaS EpistolaePauli ad Ephe-
utrum ipsius esse censuerit, merilo quis dubitaret; sios cap. II : « Non es dignus sacrificio , neque par-
quippe cum istius auctoris opinioni prseferat senlen- ticipatione ? Ergo nec prece. Audis praeconemstan-
tiam sancli Augustini. Quidquid sit, hi libri siatim tein et dicentem : Quicunque estis in poenitentia ,
atque prodierunt, catholicis a Severianis objecti abite. Omnes qui non participant, sunt in poeniten-
sunt, et a catholicis uttoti antiquitati prorsus ignoti lia. Nam qui non participat, est in poenitentia. >
parilersuntrejecti : sicut patet.excollalione catholi- CAPUTVI.
corum cum Severianis babila Constanlinopolitempo-
reJustiniani imperatoris : « Illateslimonia, inquiunf, De abbalibus, monachh vel tnonasterJh.
quce vos Dionysii Areopagitse dicilis, unde polestis Conijregaliodebel sibi eligere abbalem. Gregorius
L
ostendere vera esse, sicut suspicamini: si enim ejus I, Iibro iv, episl. 45 : «Abbatemvero eidem moua-
erant, non potuissent latere beatum Cyrillum. Quid sterio, non alium, sed quem dignum moribus atque
autem debeato Cyrillo dico? quando et beatus Atha- actibusmonasticaedisciplinaecommuniconsensu con-
nasius si pro cerlo scisset ejus fuisse, ante omnia in gregalio tota poposcerit, te volumus ordinare. > Et
Nicsenoconcilio de consubstantiali Trinitate eadem lib.vn, epist.18 : «Defuncto vero abbale ctijuscun-
testimonia protulisset adversus Arii diversae sub- que congregationis, non extraneus, nisi de eadem
stantiae blaspbemias. Si autem nullus ex antiqttis re- conversationej quem sibi propria volunlate concors
cordatus est ea, unde nunc potestis ostendere quia fratrum societas elegerit, et qui eleclus fuerit, sine
illius sint, nescio. > Vide librum Joannis Launoii, dolo vel venalitate aliqua ordinetur ; quod si aptam
doctoris Parisiensis doctissimi, de duobus Dionysiis. inter se personam invenire nequiverint, solerier de
Augustinus tatneh dicit pro omnibusChrislianh. aliis inonasleriis sibi simililer eligant ordinandum. >
LibrodeCiirapromorluis gerenda, cap. 4 : « Verum Vide convent. Aquisgran. c 52, Quod idem pracce-
elsi aliqua necessilas vel humari corpora, vel in la- pisse Ludovicum Pium referunt charlulsemonasterii
libus loeis humari, nulla data facultate, permittat, Piscariensis, sive abbaiicc S. Cleraenlis, quae nunc
non sunt praetermittendae supplicationes pro spi- - servanlur in bililiotheca Ilegia : «Imperator fecit
rilibus mortuorum : quas faciendas pro omnibus praecepturnsuper abbatis electione, ut non eligatur
in Christiana et catholica societate defunclis, etiam de cxlranea eongregatione: sed quotiescunque qui
tacitis hominibus, quorumcunque sub generali com- praeest abbasobierit, babeantfralreslicentiam ex sua
memoratione sttscepit Ecclesia. Cujus rei ralio propria congregatione eligvndi abliatem. Quod qui
erui polest ex eo quod alibi dicit sanctus Augu- transgressus fuerit, sciat se non pastorem, sedlupum
stinus in libro de Civitate Dei ad Marcellinum xxi, ponere, et in extremo judicio poenam prseparalam
cap. 27 : « Quis, inquit, iste sit modus, et quae sint habere.
ipsa peccata quaeita impediunt perventionem ad Non licet abbati neque episcopo terram ecctesiw
regnuia Dei, ut tamen sanctorum amicorum meritis converlere.Nisi cum eonsilio fratrura, ul infra addit.
irapetrent indulgentiam , difficillimumest invenire, Quod idem de bonis Ecclesiseprcescribiturin concilio
perieulosissimum defihire. Ego cerle usque ad hoc Carthaginensi iv, aut polius statutis Ecclesiceauti-
tempus cum inde satagerem,ad eorum indaginem quis. Hic enim est titulus quem prseseferuntcodices
pervenire non potui. > Gemblacensis coenobli,S. Bavonis in Gandavo, et
Elnon est Hcitummissas celebrarc vresbqtero, vel plura raamiscripla oplimsc nolae. Sic aulem habet
H57 OBSERVATIONESET NOT.«. 1158
<ian.52: «Irrila donatio episcoporum, vel venditio, __ consensu.; et fortasse servus sine consensu sui do-
___
vel commutatio rei ecclesiasticaeabsque conniventia mini, nec potest aliquid vo.vere in praejudicium do-
et subscriplioneclericorum. >Videepistolam 8 Hilari minisui. Tamen quaelibettalis persona aliquod mem-
papaead episcopos diversarum provinciarum Gajliae, brum habct proprium, quod sine alioruin consensu
cap 5; conc. Agalhense, can. 45, et concil. Herutfor- polest vovere : ut mulier potest vovere quod non
dienseinquoprcesidebatTheodorus,can.5,apudBedam exiget a viro suo debitum; si autem qucelibet dicta-
Ijh. IV, cap. 5. Quae definiunt statuta Ecclesiae anti- rum personarum vel 'similiuin de consensu sui supe-
qua de bonis Ecelesue, eadera de cceteris. Nam si- rioris aliquid voveril, ille superior ratione inspecta
cul clerus nihil quidquam debel agere sine episcopo, illud votum potest revocare ; ut si de consensu viri
ita episcopus niliil agebal sine clero, adeo ut irrita vovit aliquid mulier, vir potesl ralione inspecta illud
esset sentenlia episcopi, nisi clericorum praesentia votum revocare, et illaienetur obedire. Idem est in
confirmaietur, juxta eadem slatula Ecclesiae anti- raonacho el abbate suo, de aliis non ita constat.
qua, can, 14. In liberlate quoquetnonaeteriiest lavandi pedes lai-
Non licetviris feminashaberemonachas. Quodfre- corum; nisi in CmnaDomininon coguntur. El infra:
quentissime prohihttefunt Patres stve in suis scri- ConsuetudoRomanorum non est hmclavalio pedum.
ptis, sivein decrelisconciliorum. QuaredicuntPatres B Sanctus Auguslinus exponit cur alii hanc consuelu-
concilii Hispalensisn, can. 11 : «Absit ut monachos, dinem non receperint, et alii abstulerint. Sic vero in
quod etiamdictu nefas est, Christi virginibus iamilia- epislola 119', cap. 18: « De lavandis vero pedibus,
res esse velimus : sed Juxta quoJ jussa regularum ctim Dominushoc propter formam humilitatis, pro-
vel canonumadmonent, longe discretos atque sejun- , pter quam docendam venerat, commendaverit, sicut
elos, eorumtantum easdem gubernaculis deputamus; ipse consequenter exposuit: quaesitum est quonam
coustituentes ul unus monachorum probatissimus tempore potissimum res tanla eliam facto doceretur,
eligatur, cujuscuraesit, etc» El Egbertus Eboracen- et illud tempus occurreret, quo ipsa commendalio
sisarchiepiscopus: « Hoc, inquit, sancliPatres Augus- religiosius inbaereret. Sed ne ad ipsum.sacramentum
tinus, Hieronymus, Basilius, Gregorius, et caeteri baptismi viderelur perlinere, mulli hoc in cOnsuetu-
quam multi edictis suis prohibuerunt. > dinem recipere noluerunt. Nonnulli etiam de consue-
Tamen non destruamus illud quod consuetudo est tudine auferre non dubitaverunt. > Et in Expositione
hi hac terra. Quomodo ea tractanda sunt quae nee in Evangelium Joanhis, tractatu LVIII: « Apud san-
recipi possunt ob Ecclesiaesanclitatem, nec tamen ctos ubicunque hsec consuetudonon esl, quod manu
usurpatae consueludinis causa damnari, pluribus non faciunt, corde faciunt. > Vetus auctor libri Sa-
exemplis declarat conciliumYalenlinum.« Quocirca, C cramenlorum, apud Ambrosium libro m, cap. 1,
ut aiunt Patres in epislola synodica ad universos hunc lavandi morem quam plurimum laudat, et ob-
episcoposGaUiarum, librato diu moderatoque con- jicit Ecclesise Romanse, quod illam consuetudinem
«lio, ea cautelaeratio servata est quse et scandala non habeat. i Non ignoramus, inquit, quod Ecclesia
submoveret, et sanctitatem Ecclesiaecustodiret. > Romana hanc consueludinem non habeat, cujus ty-
Monachonon licetvotnmvoveresine consensuabba- pum in omnibus sequimur et formam. Hanc tamen
tis; sin minus frangendumest. SanctusBasilius ratio- consuetudinem non habet, ut pedes lavet. Vide ergo
uem proferl in Conslilutionibus monaslicis, cap. 27, ne forte propler mul^ludinem declinavit. >Et paulo
his verbis: «Potestatem vero sui ipsius ne ad pun- post: « Ad hoc Ecclesia Romana quid respondet ? >
ctum quidem temporis habere monachus debet,per Sed prompta est EcclesiceRomanse responsio. Nam
quam in privatis ipse negoliis suis versetur. Quesn- quisquis sit iste auctor, recenseri debet inter sim-
admodum enim absente arlifice instrumentum stta plices et rusiiciores qui litterse nimis inhaerent, de
sponte ipsura non moverelur, neque membrum vel quibus ita loquitur Origenes in Comment. in Joan-
ad brevissimumab aliquo corpore separari, moverive nem, t. II edit. Huet., p. 551 : « Adeo ut hanc ob
posset sine ejus qui inlus est opificis, ac lotius cor- causam Dominus quoque veniat ad lavandos servi
poris moderalorisvoluntate : simililer quoque neque " credentis pedes, etc. Qui mos nunc non fit, nisi apnd
religionis observantt aliquid agere, exsequive sine admodum simplices rusticioresque. » Et in homilia
antistilis sui-sententia licet. > Nulla sunt igiturista 6 in Isaiam : « Nemo quibuscunque venieiitibus as-
vota monachi, quaenon sunl ipsius Juris, et ex potes- sumens linteum, diaconus, vel presbyter, sive epi-
late abbatis pendent. Eodem modo judicabat magi- scopus, lavat pedes. « Postea tamen Patres concilii
ster Robertus de Flamesbure in suo Poenitentiali. Tolelani xvn exemplum Chrisli velut mandalum
SelectaexPcenilentialims.Magislri RobertideFlames- Evangelii praecipuum adeo observandum decernunt,
bure, lib. n, cap. 4. ut « si, inquiunt can. 3, quisquara sacerdolum hoc
Voverepotest qucelibetpersona quae sui Juris est: nostrum distuleritadimpleredecreium, duorum men-
et statim, ul pulo, quando doli capax est. Persona sium spatio sese no.verita sanclse communionisper-
quae alii subjecta est, sine ejus consensu non polesf ceptione fruslratum. » Et supra in eodem canone:
vovere, ut monachusvovere non polest sine consen- .«Denique coruscante sanctae operationis exemplo,
su sui abbatis, nec mnlier sine consensu sui viri, parlim desidia, partim consueludine, in quihusdaui
nec filia quandiu est inpolestate suipalris, sine ejtis ecclesii»in CoenaDoinini ablulione-pedes fratrtiiH a
1139 AD POENITENTIALETHEODORI 1140
sacerdotibus non lavanlur. Nihil aliud obtendentes,, A iu oratione qua imperatorem Theodosiumobjurgat,
nisi solam tradilionis consuetudinem, cum Yeritass relata a Theodoreto lib. v Hist.Eccles.,cap. 17. Yide
objurgans dicat: Quare A'OStransgredimini manda- quoque supra notas ad caput 5.
tuiu Dei proptei tradilionem vestram. » Yide con- Mulier potest oblationes faeere secundum Grmcos,
ventum Aquisgranensem, can. 23. non secundumRomanos. Hoc non intelligendum est
Nec libertasmonasterii esl pmnitenliamsmcularibus s de oblalionibusomnium fideliuin,id est, eleemosynis,
judiqare, quia proprie clericorumest. Patres conciUi i inter quas erant panes per Eucharisliam sacrandi, ut
Chalcedonensis vetant monachos ecclesiasticis vel1 animadverlit vir. cl. N. Rigalt in lib. sancti Cypriani
ssecularibusnegoliis se ingerere. Canou. 4: « Mona-- de Opere et Eleemosynis: quod idem eonstat ex ep.
cbos autem qui sunt in unaquaque regione et civi-• sancti Auguslini 122, sed sieut declarat titulus de
late episcoposubjectos esse, et quietem amplecti, ett quodam ministerio ecclesiae,ad quod Graecimulieres
soli jejunio et orationi vacare, in quibus ordinati suntt admittebant, et a quo tunc teraporis Romaniexclu-
locis fortiter perseverantes, nec ecclesiasticis, nec; debaut. Concil. Aurasican., can. 26:« Diaconaeom-
saecularibusnegotiis se ingerere, elc Conc Tarra- nimodis non ordinandae: si quae Jam sunt, benedi-
eou., can. 11: « Monachi a raonasterio foras egre- ctioni quaepopttlo impenditur, capita submittant. y
dientes,. ne aliquod ministerium ecclesiasticumprae- B Conc Epaonense, can. 21: « Viduarum consccralio-
sumant agere, prohiberaus, nisi forle cum abbalis nein, quas diaconas vocilant, ab omni regione nostra
imperio. > penitus abrogamtis. » Quidam codices legunt: ab.
CAPUT VII. omni religione. Concil. Aurelianense n, can. 1&;
« Placuit etiam ut nulli postmodumfeminae, diaco-
De rilu mulierumin ecclesiavet minhterio. nalis betiedictio pro condilionishujus fragilitate cre^
Mulieres.nonvelentaltare, etc. Sanctus Epiphanius datur. » Idem prpbat coucil. Turonense, can. 20,
conlra Collyridianos,haeres. LXXIX : « Si mulieribus auctoritate Patrum EpaonensiuraJam relata. Primis
prseceptum esset sacrificare Deo, aut regulare quid- tamen sseculisdiscipUnatotius Ecclesiaein ordinem
quam operari in Eeclesia, oporteb.at magts ipsam eas ehgebat, teste Tertulliano lib. i ad Uxorem,cap. 7:
Mariam sacrificium perficere in Ntivo Testamento, « DisciplinaEcclesiaeet praescriptio Apostoli decla--
quae digna facta est suscipere in propriis visceribus rat, cum digamos non sinit praesidere, cum viduam
universorum regem Deum, coeleslemFilium Dei: adlegi in .ordinem, nisi univiram, non concedit. >
cujus ulerus templum factum est ac domicifjjumad Vide quoque conc Carthag. iv, can. 12, autpolius
Domini i.n carne dispensationem per Dei beniguita- statuta Ecclesiceantiqua, ean. 100. Porro quinam es-
tem, et admirandum mysterium praeparatus est. At **set ordo et honor ecclesiaslicus ad quem mulieres
non coraplacuit: sed neque baptisma dare concredd- eligerentur, Patres exponunt: Clemens Alexandri-
tum esl. AUoquipoluissel Christus ab ipsa baptizari nus, lib. III Stromatum; Origenes in Joannem, t. n,
potius quam a Joanne. >Simili argumento usus est p. 90, edit. Huet; Conc Nicaenum,can. 19, ubi Ga^
vetus. auctor Constitulionum, lib. m, cap. 4. briel Albaspinaeus,illuslrissimus episcopus AureUa-t
Mulieres possunt sub nigro velaminesacrificiumac- nensis, probat contra Baronium rile et ordine con-
cipere. Ergo non eis licebal nuda manu Eucharistiatu secratas fuisse. « Nam cuni, inquit, synodus quas-
accipere, ne quidem ad pallam Dominicam manuni dam, quoe minus recte et extra ordinem institutae
mittere. Conc Antisiodorense, can, 56 : « Non licet essent, inter laicas deputandas esse censet: subin-
mulieri nuda manu Eucharisliam accipere. »Et can. telligendum profecto relinquit quasdam fuisse quae
57 : « Nop Ucet mulieri raanum suam ad pallam Do- rite et ordine consecralaeessent, » Sanctus Basilius
minieam mitlere. » Etiam antea Palres concilii Lao- in epistola eanonica ad Amphilochium,can. 44; san-
diceni statuerant, can. 19, solis licere sacratis ad al- ctus Gregorius Nyssenus de Vila sanctse Macrince.
tare accedere et communicare. Attamen plerisque Quorumsententiaenon refragalur sanctus Epiphanius
in locis.vulgo nuda manu Eucharistiam fuisse rece- anlea citatus, imo in eodem loco eara aperte asserit
plam probant testimonia Patrum quihus fideles sae- cum dicit: e. et diaconissanim ordo esl in Ecclesia,
pius admouent, ut aniinadverlant dextrara, qucecor- elc. t Idem sentit vetus. auclor Conslitutionum apo-
pori Chrisii admovelur, consecratam esse, sicut.et stolicarum, lib. vm, Cap. 19, in quo declarat impo-
linguam et cor. Vide CleriientemAlexandrinum,lib. i silione manuum episcopi ordinari presbyteros, dia-
Slromatum; Terlullianura, lib. de Idololalria, cap. coiios et diaconissas. Vide concil. Chalcedonense,
7; sanctum Cyprianumin epist.,56, ad.Thibaritanos, can. i5, Z&ufih-oriv yjipoQttriKv ; concilium Trul-
de exhortalione martyrii, et lib. de Bono patientiae. lanum sive quitiisextum, can. 40; et Sedulius in
Fragmentum praeclarumepislolce5 DionysiiAlexan- cap. xvi Epist. ad Romanos, auclor circa nonum sse-
dririi ad Xistum Rom.anceurbis episcopumscriplae, culum, teslatur in Orienlalibus locis tantum diaco-
aptid Eusebium l.ib,vii Eccles. Hist., cap, 9; sanclura nissas ministrasse. Ex quo dignoscuntur varii ritus,
CyriUum Hierosolymilanum in Catech.; sanctum quos recte ubiqtte refert Theodorus.
Gregoriura Nazianzenum in oralione 11 in laudem CAPUT YJIL
Gorgoniae; sanctum Joannem Chryoostomumin ho- De moribttsGrmcorumet Romanorum.
niilia 21, ad populum AntiocliGnum,et Ambrosium El laboranl sive Dominicodie. DieDominico,labo-,
*5>."'*-
<
1141 GBSERYATIONESET NOT^. , 1142
rabant, et quidem moniales, teste Hieronymo ad Eu- A , oportet quod perperam fiebat, vel inslitui quod non.
stochium virginem de epitaphio Paulse matiis: « Die fiebat. Ipsa quippe. mutatio consueiudinis, etiaiti
tanlum Dominicoad ecclesiaiti procedebant, ex cujtis quae adjuvat utilitate, novitute perturbat. Quapro-
hahitabanl latere, et unumquodque agmen matrem pter quae utilis non est, perlurbalione infiuctuosa
propriam sequebatur; alque inde pariter reverten- consequenter noxia est. »
tes, insfabant operi distributo; et vel sibi, vel cseleris '
indumenta faeiebant. > Labor, qui a precibus et a 'CAPUTIX.
culiu Dei avocabat, inlerdictos fuit a Conslantino, De commnnicationeScolotum ct Btttonum, quf-tn
qui primus prsecepit feriari, ut referl Eusebius lib. Pascha el tonsura catholici nonsunt.
iv de Vita Conslantini, cap. 18, qudd postea pluribus Qui in Pascha vel tonsura catholicm non sunl adu-
synodorum'decretis fintiatum fuit, ita tamen ut-Chri- nali Ecclesiw. Beda hujus scbismalis originem et
sliani non Judaizarent, sicut admonent Patres con- causam lale describit lib. n Hist., cap. 25, ex qui-
cilii Aurelianensis m, can. 28; « quia persuasum est bus raullis haec pauca : « Finiloque conflictu, ac so-
populis die Dominico agi cum caballis, aut bubus, luta.concioiie, Agilbertus domum rediit. Colniannus
aut vehiculis itinera non debere, neque ullam rera videns spretam suam doctrinaai, sectamque esse
ad victuni prceparare, vel ad nilorenv domus vel bo- "J despectam, asstimplis his qui se sequi voluerunt, id
minis pertraenlem uUatenus exercere (quce rcs ad esl qui Pascha catholicuin et tonsuram coronce
(riam
Judaicara magis quam ad Cbrislianara obsefvanliam et de hoc quseslio non minima erat) recioere nole-
pertinere probalur), id statuimus ut die Dominico bant, Scotiani regressus est, tractaturus cura suis
quod ante iieri licuil, liceat, etc. » Eadem leguntur quid de bis facere deberet, etc. » Facta est autein
in eoncilio Yernensi. can. 14. Qui vero hanc obser- boecquaestioann.oDominicaeincarnationis sexcenle-
vantiam Judaicam tuebantur, adeo refelluntur a san- simo sexagesiaio qiiarto,
qui fuit annus Osuvini re-
cto Gregorio Magno ut eos quasi Ahtichrisii praedi- gis vjcesimus secundus : episcopatus auteni Sco.to-
calores oppugnet lib. XL>ep. 3: < Pervenit ad me, rum, quem gesserunt in provincia Anglorura, antius
inquil, quosdam perversi spirilus homiues,-prava in- tricesimus.. Cousule quoque Capilula selecta,ex au-
ter vos ahqua el sanctae fidei adversaseminasse, ila liqua Collectione edita a R-.
sabbati canonumfliberneiisium,
jjldie aliquidoperariprohiberent.-Quosquid D. Luca Acherio in tomo IX Spicilegii", iii quibus
aliud, nisi Antichrisli prsedicatores dixcrim ? qui ve- ista depromuntur ex 1U>.i, cap, 6 ; «-De tongura
hiens diem sabbalum atque Dominicum ab omni fa- Britonum Gildas ait: Britones tolo mundo
contrarii,
«iet opere eustodiri. » Yide lib. i Capitul., c 71, et niofibus Roraanis non sulum in missa, 'sed
inimici,
Reginonem, Ub. i de Ecclesiasllcis Disciplinis, cap. (^eti.am in toiisura cum Judseis umbrae fulurorum
572, ex Cap. Caroli ; « Ttia carraria opera licet servientes potius
fieri Dominica die,. id est, hostilia carra, victualja, quam veritati, ut Romani dicunt,
tonsura aure ad aurem lantum continge-
vel angaria,.ct si forte necesse sit, corpus cujuslibet quor.um excellentia
duci ad sepulcrum. i Unde liquet reetius legi, sive bat, pro ipsa magorum tonsura, qua sola
frons anterior tegi solebat, priorum. Auclorem vero
Dominicodie, quani, exceplo Daminko die. lonsurae in Hiberriia Subulcum regis Loigairi
Grmcoruin monachi servos non habent, monachi hujus
illis exstitisse Patricii sermo testatur, ex quo
Roinanorum habent.Be mancipiis Romanofum moT filii,
Hibernenses petie Omnes hanc tonstiramsunipserunt.
nachorum vide concil. Agalhense, c 56; conc. Epao- Sed
Beda, lib. v, cap.21,refert.epistolamCeolfridi ab-
iiense, can. 8. batis ad Naitarium qui sic judicat de quaestione ton-
Manducant Romani : Grwci vero dicta vespere stirse : « Yerum si profiteri nobis Uberum Cst, quia
mhsa cmnaul. De taii varia consuetuditie omoino tonsuraediscrimen nori noceal, quibus ptira in Deum
insignis est regula quam sanctus Augustinus inler- fiJes et charitas-in proximum sincera est, maxime
rogatus exhibet in ep. 118,. eap. 5, hoc modo : cum nunquara Patribus calholicis sicut de, Pascliau
< Ad haecitaque ita respondeo, ut quid horum sit rl» vel lidei diversitate confliclusj ita eliara de tonsurse
faciendum, si divinse Scripturae praescribit,auctori- differentia Iegalur aliqua fuisse controversia. »Idem
tas, non sit dubitandum quin ita facere debeamus fuil olijn de Paschatis qusestionc.antiquorum mul^
ut legimus; ut jam non quomodo faciendum, sed torurti Patrum Judicium, quod salis superque de--
quomodo.sacrametilum intelligendum sit, dispute- clarant eorura lillerce, ac prcesertira Irenaei, quaeex-„
mus. Similiter etiam si quid horum tota per or- slant apudEusebium lib. v, cap. 24, alque epislola
bem frequeulal Eccksia Nam hoc quin ita faciendura. Firmiliani ad sanctum Cypriannm inter epistolas
sif, disputare insolentissimceinsaniaeest. Sed neque sancti Cypriani, edila:. Sed definila est illa quaestio
hoc neque Ulud inest in eoquod lu quseris. Restat decreto aoncilii Nicaeni, quod deinceps omnes ca-
igitur ut de illo tertio genere sit quod per loca re~ iholici-tinanimi consensu amplexi sunt. Yide Euse-
gionesque variatur. Faciat ergo quisque quod in. ea, bium, lib. in de Vita Constantini, cap. 19; sancluiu
Ecclesia in quam venit, invenerit. Non cnim quid- Alhanasium de Synodis, et ad African,; sanctun)
quam eorum contra fidem fit, aut contra raores. Epiphan.,hceres. LXX; sanclum J, Chrysostom.,orat.
hinC vel inde meUores. His enim causis, idest^, aut 52, toiti. V; Theodoret.,. Hbi i, cap; 8.
propter fidem, aut propter mores,. vel, eniendari
i!45 AD POENITENTIALETHEODORI 1144
CAPUT X. A pietatis sunt conferenda.»Vir cl. J. Sirmondusaniui-
De vexalis a diabolo. advertit oblationem pro eo qui sibi per amentiam
Et non ausi sumus orare pro illo. Conc. Aure- mortem consciverit, fieri posse, et confirmat respou-
lianense n, can. 15 :'-« Oblationes defunctorum, qui sione Timothei Alexandrini can. 15. Gum hoc in loco
in aliquo crimine fuerint inlerempti recipi debere quaestiosil de.peccato furiosi, non erit alienumpro-
sfintentiam magislri Praepositiviviri suotem-
censerous, si taraen non ipsi sibi raortem proben- ponere
inler scholasticos summi, qui in sua Summa
tur propriis, manibus InluKssc » Gon.cil. Bracha- pore omneni solvit difficultatem auctoritale Gregorii L
"rense n, can. 16: « Item placuit ut his qui sibiipsis
aut per ferrum, aut per venenum, aut per prcecipi- Select.aex Summa ms.Prmpositivi depeccato furiosi.
< Sicut quaerilur de delictis, ita de his quce fiunt
tiuni, aut suspehdium, vel quolibet modo viofentam mente
inferunt mortem, nulla pro illis in obfalione com- alienata, vel per nocturnum somnium, utrura
ad sinl imputanda. Et videtur quod non, quia Augusti-
mero,orat,io fiat, neque cum psalmis sepulturam nus dieit s Aliquos scimus subito, deraentes faelos,
eorum eadavera deducantur. Mulli enim sibi hoe per
» Concil.- Antisiodorense, ferro, fuste, et lapjdibus multos obruisse, quosdam
ignorantiam usurpaverunt. oceidisse : caplos vero et Judiei oblatos miuime
can. 17 :« Quicunque se propria voluntate inaquam B
aut de arbore reos faclos, quia nou voluntate, sed hescio qua vi
jactaverit, aut collum ligaverit, proe-
aut ferro percusserit, aut qualibet oc- impellente hoc fecerunt. Item Augustinus :; Quis
cipitaverit, peccat in eo quod cavere nonpotest? quasi dfeatTi
casioue voluntarise se morti tradiderit, istorum obte- uullus. Item : « Si ad hoc in
tio iion recipiatur. » Eadem sententia legitur in membris moribundisconcupiscentia quae
habitat, absque culpa est in
Judiciis Gregorii III, c. 52; in Capitular. lib. vn, mente siye in
c lib. n corpore dormienlis : quanto magis
c, 554, Yide Halitgar,, Hb, iv, 6; Begin.,
culpa est in corpore non consentientis. Ergo
de Ecclesiasicis Disciplinis, e. 92. Paulo post addit absque sive fuerit mente alienata, sive per soranium, non
Theodorus: « Qui se occiderit propria voluntate, Sed ad hoc respondetur et dicitur quod
missas pro eo facere non licet, sed tantuiu orare et iraputatur. hsec inlelUgetida sunt, cum quis culpa sua in hane
eleemosynas. larglrL » Quam sententiara sequitur ftecessitatem non venit. » Etinfra:« Communis sen-
iiiagister Robertus de Flamesbure in suo Pcejii- tentia unagistrortimest, quod illa i.mputanlur, in qui-
tenliali. bus quis venit cubpasua, et hoe probatur auctoritate
Selecla ex Pmnitenliali ms. maghtri Roberti ae Fla-
. lib, iv. beali Gregorii qui illusionera nocturnam distinguit,
niesbufe,
De ep qui semetipsumqccidit, aut laqueo se sus- quo.dsi ex naturce superffuitate vel infirmitate tibi
ut si velit G venerit, timenda non est: si ex culpa, a consecra-
pendit, COnsiderandum est, quis parens
tione sacramenti arcelur sacerdos, etsi noa a per-
eleemosynam dare, tribuat : et orationes in psalmo- nisi ubi necessitas exegerit ul divina cele-
dijs faciat : oblationibus tamen et missis careat. ceptione,
« Quicunque sepropriajvoluntate aut in aflua jacta- brentur ab eo.
verit, aut collum ligaverit, aul de arbore prsecipita- CAPUT XI.
verit, aut furiose. percusserit, aut qualibet occa- De quwslionibus cotijugiorum.
sione sponte sua se morti tradiderit, istorum qblata Qui in matrimonio sunt, ttes noctes abstineant.
non recipiantur. Tu dixisti, Laqueo traditor periit, Sanctus Augustinus, Iibro n contra Julianum Pela-
laqueum talibue dereliquit, hoc ad nos omnino nou gtanum ex libro de Philosophia sancti Ambrosii :
pertinet : non enim veneramur nomine martyrura « Mater autem vitiorum omnram incontinenlia, quce
eos qui sibi collum ligaverint. Placuit ut iis , elc » etiam licila vertat in vitium. Ideoque Apostolus nou
Ex canone 16 concilii Bracharensis n. solum a fornicatione nos retrahit, veram in ipsis
Si quh subita lentatione menle sua exciderit, vel conjugiis modum quemdam docet, et lempora prae-
per insaniam seipsum occiderit, quidam pro eo mh<- sciibit orandi. Intemperans enim in conjugio, quid
sas faciunt. Theophilus Alexandrinus in suis respdn- p aliud nisi quidam aduller uxoris est. » Excerptiones
siouibus canonicis ad interrqgationeni xiv : « Si Egberti Eboracensis archiepiscopi, can. 110 : « Qui
quis, cum sui compos non esset, sibi manum attu- in matrimonio sunt, abstineant se tres noctes ante-
lerit, vel eliam se prsecipitaverit, fitne oblatib, an quara communicent, etunam postquam communica-
non? Responsio. Hoe debet clericus discernere, an verint. Inde ait Apostolus : Noiite fraudare invicem,
revera boc fecerit, cum esset emotae mentis. Sa;pe nisi ex. consensu, ut vacetis orationi ad tempus. >
enim ii qui ad eum cui hoc accidit allinent, volen- Beda de Remediis peccatorum, cap. 10 • « Qui in
tes consequi oblationem et orationem pro ipso, matrimonio sunt abslineant se tres quadragesiraas,
mentiuntuf, et dicunt eum non fuisse apud se : et in Dominica nocle, et in Sabbato, el feria quarta,
nonnunqusm autera propter insultationem hominum, et tertia qui legitime sunt, et tres noctes abstineant
vel aliquo. alio modo per negligentiam hoc fecisse. se antequam communicent. > Vide Reginonem, lib. i
Tnnc autevn uon est super eura facienda oblatio, de Ecclesiasticis Disciplinis, cap. 551, ex Poeniten-
est etiiro sui homicida. Oportet ergo clericum accu- tiali. Yide quoque antiquos Poeniteutiales libros, ac
rale sciscitari, ne in judicium incidat, »'.ConeiL proecipueAndegavensera n et m, in appendice lib.
Arausicanum, can. 15 : < Amentibus quaecunque de Pcenitentia viri doclissimi J. Morini. Quibus ad-
1145 OBSERVATIONESET NOTiE. 1146
juugaiu qusesejegi es veteri ctidice_ms. viri claris- A , sex solidos reddat. » Theodulfi Aurelianensis capi-
simi Wionis domini Herouvallii, de poBnispro pec- tulare 143 : « Abstinendum est enim in his sacra-
catis injungendis, et ex Poenitentiali ms, magistri tissimis diebus a conjugibus, et caste et pie viven-
Roberti de Flamesbure. dum, ut sanctificato corde et corpore isti sancti dies
Selecla ex veteri codice ms, viri clarhsimi Wionis transigantur, et sic perveniatur ad diem sanctum
domini Herquvaltii, de pmnh pro peccalh injun- Paschse : quia pene nihil valet jejuniura quod con-
gendis, jugali opere polluitur, et quod orationes, vigiliseet
« Qui uxores habent, contineant se ab eis 40 dies eleemosynsenon commendant. » Unde magister Ro-
ante Pascba, et Nalale Domini, et omni Dominica, bertus de Flamesbure dicit in suo Pceniieniiali, non
ct tertja et sexta feria. Qui Dominicanon se continet, ljcere in Adventu et in Quadragesima malrimoniuni
seplem dies posniteat, > contrahere.
Selecla ex Pmnitentiali ms. magistri Roberti de Fla- Selecla ex Pmnitenliali ms. maghlri Roberli de Fla-
mesbure, lib. iv, cap, 6. mesbure, lib. n, cap. 4 et 15.
« Si causa creandorura filiorumducitur uxor, non Tempus feriarum et interdiclum ecclesiae impe-
naultumtemporisvidetur concessum ad ipsum usum : diunt matrimonium; quia in Adventu, in Quadrage-
quia dies festi el dies processionis et ipsa ratio par- B sima, et interdicto ecclesiaenon contrahunt, id est,
tus et conceptusjuxta legem cessare temporibus iis non debent contrahi. Qucecunque tamen conlracta
debere demonslrant. > Et infra : « Maritus ne vim. fuerint, stabunt. > Et cap. 13 : « Qui in Quadrage-
faciat uxori, pulans omni tempore conjugii volunta- sima cognoverit uxoreni suam, et noluerit abstinere
tem Iicere. Quicunque uxoridebitum reddit, vacare ab ea, unum annum poeniteat, aut prelium videlicet
non potest orationi, nec de carnibus Agni comedere. viginti quinque sOlidoruinad ecclesiam tribuat, aut
Item si panes propositionis ab his qui nxores suas pauperibus distribuat. Si per ebrietatem et sine con-
tetigerapt, comedinon poterant, quanto magis panis suetudine acciderit, quadraginta dies poeniteat. >
ille.qqi de coelo deseendit, non potest ab his qui Inde ait Apostolusut yacetis orationi. Hoc PauU
conjugalibuspaulo ante haesere amplexibus, violari testimonio multi Patres probarunt, conjugalos per
atque contingi. Non quod nuptias condemnemus, sed quoddam tempjis abstinere debere a. coujunctioiie,
quod eo tempore, quo carnes Agni manducaturi anlequam coruraunicent orationibus Ecclesiae, et
suuius, vacarfe a carnibus debeamus. Quadraginta Eucharisliee, aut aliis sacramentis. Tertullianus lih.
dies ante Pascha. Joannes Jejunator Constantinopo- de Oratione cap. 14; Origenes, in Matthaeum tra-
litanus episcopus in Iibello Poenitenliali apud Grae- ctatuvi; Pelrus Alexandrinus.in epistola canonica;
cos celeberrimo, quem J. Morinus vir doctissimus ^ Gregorius Nyssenus in oratione 1 de Oratione Do-
edidi*in appendice lib. de Poenitentia : < Cum vero, minica; Hilarius diaconus, in Commentario Epist. I
inquit, ndnnuUisunt qui prae habitudinis violentia ad Corinih., cap. vii, inter Qpera D. Ambrosii;
se ipsos a peccatis ne in ipsa quidem magna qua- D. Joannes Chrysostomus in cap. Malthaei vi, ho
dragesima continere possunt, cujusmodi sunt ssepe mil. 19, et in cap, xv homil. 42 et 57. Theophilus
eliara ii qui uxores habenl, oportet et ipsos poeni- Alexandrinus in Responsionibus canoniciS',interro-
tenlus corapletis, si transeant anni multi, nec ha- gat. 5 : « Si uxor cum suo marito noctu cohabitarit,
beant qua ratione communicent, eo quod semper in vel maritus cum uxore, simulque coierint: debenl-
peccata incidant, continere se a peccato, saltem to- ne communicare, an non? -^- Resp, Non debent,
tam sanctam quadragesimam, et cum tiniore et tre- cum clamet Apostolus : Nolite fraudare invkem,nhi
more tribus Paschatis diebus communicare. Hoc forteex consensu ad tempus, ut vaceth oralioni. »„
autem haesitanter dicimus, eo quod a spurcitiis car- Quare paulo post sic respondet interrogationi 13,.
nalibus abstinere non possunt, non quod hoc fiat quae ita proponitur. Inlerrog. 13 : « Iis qui matri-
secundum aliam communionis differentiam. Si vero monii societate Jungunlur, ih quibusnam septimanae.
in magna quadragesima qui tales sunt in mollitiem U diebus proponere oporteat a mutuo congressu ali-.
inciderint, neque sic communicent. Si enim a sanctis stineant? Et quibusdani polestatem habeant? Res-
Patiibus decrelum sit eos qui in miserandum illum pons. Quod ante dixi, nunc quoque dico. Dicit Apo-
animi niorbum et perturbationem omnibus domi- stolus : Nolite fraudare, nhi forte ex conscnsu ad
nanlem, quam omtiino derelinquere difficillimum, tempus, ut vaceth.orationi, et iterum revertimim in
quadraginla tanlum diebus a communionearcendos idipsum, nc vos lenlet Satanas propter inconlinenliam.
esse, nnm multo magis eril in Quadragesima obser- vestram.Necessario aulem, sabbato et die Dominico
vandum, cum id de cseleris et communibus anni abstinere oportet, quod spiritale sacrificium in eis
diebusdefinierint? » Beda de Remediis peccatorum, Doraino offeralur. > Eadem reperies apud sanctiua,
cap. 2 : < Uxoratiis contineat se quadraginta dies; Ambrosium in Apologia David, cap. 11; Siricium
anni ante Pascha et Natale Domini, et omni diei pp. in episl. ad fratres el coepiscoposper Africara;.
Dmninico,elc » Etcap. 10,; < Quiin quadragesima sanctum Hieronymuin in episl. ad Pammachium de
ante Pascha cognoyituxorem suam et noluit absti- Apologia pro libris adversiis Jovinianum,et sanetunv
nere, unum aninim poenileat, vel suum pretium red- Auguslinura lib. de Fide el.Operibus, cap. 6. Eadem
dat ad ecclesiam, vel patiperibus dividat, vel vigintii. est sententia Ycrani episcopi Cabellise in quadanv
1.U7- 4.D POENITENTIALETHEODOR 1U3
syno3o circa ann. 183. Tamen Gregorius Magnus .A formantis adverte, Ille operator, et tu sacri uteri se-
exislimatei licere sacramenla accipere, qui in ignepo- cretura incestas libidine. Yel pecudes imitare, vel
situs. nescit ardere. Oporlet, inquit in resporisionead Deum verer.e. Et quid de pecudibus loquar ? Terra
interrogalionem 10 Augustini, legitima carnis copula ipsa a generandi opere saeperequiescit: et si impa-
ut causa prolis sit,non voluplatis; et carnis com- tienti hominum slud:o jaclis frequenter seminibus
mislio, creandorum liberorumsitgratia, non satis- occupalur, impudenliam multat agricola, et fecundi-
factio vitiorum. Si quis ergo sua conjuge non cupi- tatem sterilitate commutat. Ita quidem in ipsis ele-
dine voluptatis' captus, sed solummodo liberorum mentis ae pecudibus ab usu non cessare geherandi,
creandorum gralia utitur, iste profecto sive de in- naturse pudor est.» Sanctus Gregorius Magnus Ub.
gressu ecclesise, seu de sumendo corporis Dominici xu, epistola 50, in respons. ad decimam interroga-
sanguinisque mysterio, suo est relinqueadus judicio; tiotiem Augustini: «Ad ejus vero concubitum vir
quia a nobis prohiberi non debet, qui in igne.posi-. ejus accedere non debel, quousque qui gignitur abla-
tus nescit ardere. Et inter GroecosPatres sanctus ctetur. Prava autem consuetuiio in conjugatorums
Clemens Aiexandrinus lib. vn Stromatum : Aio v.ai raoribus surrexjt, ut.mulieres filios quos gignunt nu-
lo"rio)V,7.CA fapwv, EKV
iriveov,7.<xl o "Koyo; jtat trire contemnant, eosque aliismulieiibus ad nutrien-
ip'n, KM.K. B dtim tradanl. Quod videlicel ex sola causa inconli-
OVcipOUf _3).EWWV, TKV.-jW-T.O-ti,7.<xi
VOlT. 0KVTJ) ZKTKGO?
ri; evyjhvJTKVTOTS. Non aliler senlit magisler Rober- nenlisevidetur inventum; quia dum se continere no--
tusdeElamesbure in stto Poenitentiali propter aucio- lunt, despiciunt laclare quos gignunl. Ilse itaque
riialera sancli Gregorii. quse filios suos ex prava consuetuuine aliis ad nu-
triendum tradunt, nisi purgationis tempus transierit,
Selecta ex Pmniteniiali ms, magislri Roberti de Fla-
mesbure, lib. iv, cap. 6. viris suis non debent admkceri. ». Ergo juxta tradi-
Oportet legitimam caruis copulam, ut cairsa pro- tionem Patrum Theodorus censuit abstinendum esse,
lis sit, etc, ut supra. Et paulo post: Item tunc ubi ab. amplexibus aute partum et post lerapus purgatio--
qui post commistionem conjugis lotus aqua fuerit, nis. Unde poslea Gregorius III definiit in suis Judi-
etiam sacree communionis mysterium valet accipere/ ciis, c. 25 :«Quod si quis fecerit, quadraginta dies.
cum ei Juxta prseflnitam seotentiam etiam ecclesiam ppenitere.» Yide libros Pcenitentiales anliquos in-
licuerit intrare. apptttdtce libri Poenitentiseviri doctissimi J. Moriui,.
Anle partum et post. tempus purgationis. Sanctus: ac prsecipue Librum PoenifenlialemJoannis Jejuna--
Clemens Alexandrhius, lib. n Stromatum : « Fru- toris episcopi Constanlinopolitani, et alterura Egber-
nienti et hordei, ut arbitror, seminibus, quoe conve- ti Eboracensis archiepiscopi. Quibus addam qusese-
nientibus dcjiciuutur temporibus, prsestantior est ac legi ex veteri codice de poenis pro peccatis injungen-
pretiosior homo, qui seminatur, cui omnia a natura dis, et ex Poenifentiali magistri Roberti. de Fla-.
producuntur. Atque illa quidem semioa agricolseso- mesbure.
brii dejiciunt. Si quod fit ergo sordidum et spurcum Seiecta ex veteri codice ms, viri clarhsimi Wtoni»
studium, id est, a matrimouio expurgandum; ne no- domini Herouvalli, de pmnis pto peccalh injun-
bis probro dari possit, quod brutorum animantium gendis.
congressus magis naturae conveniat quam humana A conceptione manifeslata usque post natara so-
conjunctio.in ipso calore Veneris. > Et lib. III Stro- bolem vir contineat se ab uxore, id est tres.raeuses^
malum : f Unde nullum ex veteribus ex Scriptura Uxor post natam sobolem abslineat se ab ecclesia-,
ostenderis, qui cum prsegnante rera habuerit. Sed si filius est, dies 50, si filia, 40. Nam in lempore
postquam geslavit uterum, et postquam editum fe- raenstrui sanguinis, qui tunc nupscrit, 50 dies poeui-
tum a Iacte depulit, rursus a viris cognitas fuisse tcat.
uxores. Jam bunc scopum et inslitutum invenies
servantem Moysispatrem,cum triennium post Aaro- Selecta ex Pcenitenlialims. maghlri Roberti de Fla-
nem editum iniermisisset, genuisse Moysem, et rur- J> mesbure, lib. iv, cap. 6 et 14.
sus Levitica tribus servans hanc naturcelegem a Deo Per singulos menses gravia atque torpenlia mulie-
traditam, aliis nuraero minor ingressa est in terram rum corpora immundi sanguinis effusionerelevantur.
promissionis.» Sanclus Ambrosius lib. i Comm. in Qiio lerapore si vir coierit cum muliere, dicuntur cor-
Luc, cap. i : «Et quid mirum de hominibus, si pe- rtipti secura trahere vitium seminis, ita ut leprosi et
cudes quoque muto quodam opere loquuntur gene- elephanlici ex hac conceptionenascanlur; etfoedain
randi sibi studium, non desiderium esse coeundi? utroque corpore pravitale vel enormitate membro-
Siquidem ubi semel graveiu alvum sibi senserint, et rum sanilas corrcpta degeneret. Praecipitur ergo ul
genitali alvo semen receplum, Jam nec concubitu in- non solum in alienis mulieribus, sed in suis quoque,
dulgent, nec lasciviam amantis, sed curam parenlis quibus videntur conjungi, certa concuhitus norint
assumunt. At vero homines nec conceptis. nec Deo tempora, quando coeundum sit, quando ab uxoribus
illos contaminant, hunc exasperant.« Prius- sit abstinendum. » El cap. 14 : « Si qui coierit cum
' parcunt:
quam le, inquit, formaremin utero, novi te : ct in vul- muliere in puerperio, deceni dies poeniteat in pano
va mnlnssanciificavite. Adcohibendam petulanliam et aqua. »
tuaui, manus quasdam tui auctoris in utero honiiuera
i ua OBSERVATIONESET NOTiE. H50
Si cujus uxor fornicata fuerit, licet dimittere eam et,A tra id quod scriptum est, in quo sic habetur : Mulier
aliam accipere. aUigata est quanto tempore vir ejus vivif; et contra '
Omnino standum est disciphnse a Patribus concilii illud : Igitur vivente vho mulier vocabitur adullera,
Tridentini prsescriptse,quam optime expositam esse si fuerit cum alio viro; non omnino tamCn sine ra-
ab eminentissimo cardinali Pallavicino ostendit Yir tione : haec enim contra legem initio latam et scri-
clarissimus Joannes Launoius in egregio libro de re- ptam, ad vitanda pejora alieno arbilrio morem ge-.
gia in matrimonium poleslale. Quam porro discipli- renles, eos permisisse verisimile est.» Sie olim qui-
nam Patres antiquissimi, ii praesertim qui ne nubere dam episcopi permiserunt ob pejora vitanda post
quidem post mortem permitlebant, procul dubio post divortium nubere. Yide concil. Eliberitanum, can,
divortium stricte observandam censuerunt, ut iis- 9; concilium Arelatense i, can. 10, prout legitur in
dem locis aperle declarant. Athenagoras in legatio- coUeclioneanfiquissima codicis Herovalliani; concil.
ne pro Christianis : « Quare vel ut natus est unus- Laodic, c 1, Laclanlium, lib. yi dc vero Cultu,
quisque nostrura maneat, vel nuptiis copuletur uni- cap. 25; sanctum Hilarium episcopum Pictaviensem,
cis: secundse enim decorum quoddam adullerium Comment. Malth., cap. vi; sanctum Basilium in
suht. Qui enim uxorem ditniserit, et alteram duxe- epist. canonica ad Amphilochiuin, can. 9; sanctum
ril, adulteratur, inquit Dominus uoster : neque illam B Epipbanium, haeres. LIX: « Sed suffert propter debir
dimittere concedens, cujus delibata est pudicitia, iitatem : OUSE K.JTO
TW? v.uiT/jf Jo«j a.nov.-a-
'Ex-/.),i3at«5'
neque alteram ducere. Nam qui prima uxore licet pvizru, «W.KSia<fiadxv.<lu Sia xo uaQiv&s ; Inuocenlium
defuncta seipsumprivat, adulter est, quanquam dis- I in epist. 9, ad Prohum; synodum sancti Palricii,-
simulantev, et manum Dei transgreditur : quoniam a cau. 26; concilium Veneticum, can. 2. Quare eodaa
principio Deusvirum unum et mulierem unam crea- raodo intelligi debent ccetera quce sequuntur apud
vit, et carnem a carne, et unionem miscendi ulrius- Theodorura de qusestionibusconjugiorura, cum pau-
que sexus separat. » Clemens Alexandrinus, lib. m lo post dicat, melius est sic facere quam fornicari.»
Stromalum : « Qui potest capere, capiat. Nesciunt Sivir dimherituxorem suam propler fornicaliqnem*
quid postquam de divorlio esset loculus, cum qtti- Et infra : Marilus siipsese ipsum in furlo,aul forrika-
dam rogassent si sic sit causa uxoris, Non expedit* tione servum facit, vel quocunquepeccaio, mulier si
h imiai uxorem ducere: tunc dixit Dominus, Non prius non habuil conjugium,habetpolestatem postan-
omnescapiunl verbumhoc,.sed quibus dalum est. IIoc num alterum accipere virum. Quidam Patres late vo-
autem qui rogabant, volebant scire an uxore damna- cahulum fornkalionh acceperunt, ita ut existimareist
ta et ejecta propter fornicationem, concedat aliam gravissima crimina esse causam divorlii legitimam.
dueere. » Sancto Clementi Alexandrino adjungam B. G Quapropter B. Hermas inlibro Pastons n, mandato
Herman, cujus liber Pastoiis ab ipso tantopere lau- 4, judicat propter idololatriam uxorem esse dimit-
dalus est, ut quodammoao suum fecisse merito- dici tendam: « Non solum, inquit, moechatio est illis
possit. Sic vero huic quaestioni: Quid ergo, si per- vjyi carnem suam coinquinant, sed et is qui simula-
manseritin vitio suo mulier? Angelnmrespondenlem erum facit, moechatur. Quod si in his factis perse-
exhibet libro n, mand. 4, et dixit: « Dimittat illam veral, el pcenitentiam non agit, recede ab illa,et noli
vir, et vir per se maneat. Quod si dimiserit mulie- convivere cum ilia ; alioquin , et tu particeps eris
rem suam, et aliam duxerit, et ipse moeGhalur.» peccati ejus. » In eodem sensu sanctus Clemens
Tertullianns, lib. de Monogamia,cap. 9 : «Nobis et- Alexandrinus videtur dixisse libro in Stromatura,
si repudiemus, ne nubere quidem licebit. Yideo jam fornicalionem tribus modis sumi apud Apostolum.
hinc ad Apostolum nos provocari, ad cujus sensum De eadem qusestione lanquam de raaxima difliculta--:
facilius perspiciendum, tanto instantius prceculcan- te fusius disputat Origenesiu Comment. Matth., t.I,-
dum est mulierem magis defuncto merilo teneri quo- p. 565, editionis Huet. Sanctus lamen Epiphanius
minus alium virum admiltat.» Unde N. Rigaltius vir tiihilde hac dubitat, hseres., LIX.« Autpropter'aliam,
cl. in hunc locum isia animadverlit: « Nobis, inquit, inquit, causam. > Sed sanclus Augustinus, omnibus
paraclelicis. Nam apud psycbicos alias nuptias post **ulrobique consideratis, fatetur 1. i Retractationumv
divortium fuisse permissas innuit principio libri u cap. 19, banc quaestionem esse' laicbrosissiraam.
ad Uxorem, his scilicet verbis : « Nunc ad secunda « Sed, qdam velit, inqnit, Dominusinteliigi forniea-
« consilia converlemur, respectu bumanae infirmita- tionem propter quam liceat dimittere uxorem ,
« tis, quarumdam exehiplis adinonentibus, quse di- utrum eara quae damnatur in stupris, an illain de
« vorlio, vel mariii excessu, oblata continentice oc- qua dicitur.: Perdidisti omnem qui fornicatur abs
« casione, non moda abjeeerunt opportunitatem tan-. te. >Et paulo post: « Sed qtialenus intelligenda
«ti boni, sed ne in nubendo quidem disciplinaeme- atque eliminanda sit bcec fornicalio, et utrum etiam
« minisse voluerunt, ut in Domino potissimura nube- propter hatic liceat dimittere uxorem, latebrosis-
« rent. » At quosdam rectores Ecclcsise contra le- sima qusestio est. > Tamen Patres concilii Verme^
geni Scripturse, illud permisisse asserit Origenes in riensis, c 5, dant viro licentiam penitus diraitteiidi:
Coraraent. Matth., p. 565, edit. Huet. : «Jam vero, uxorem propter consilium homicidii, quod dedit.
inquit, Scripturselegem mulieri vivente viro-nubcre « Si qua mulier mortem viri sui cum aliis hominibus
quidam Ecclesiserectores peritiiseriuit, agentes con- eonsiliavit, et ipse vir ipsius hominem se defeu •
1151 AD POENITENTIALETHEODORI 1152
dendo occiderit, et hoc probare potest, ille vir po- \ ripu yvvxr/.i,n yuv»jSivripu avtipi' ou/.KiTtaTato Sstor
test ipsam uxorem dimittere; et si voluerit, aliam ),6yo;-.Sanctus Hieronymus in Epitaphio Fabiolae:
accipiat. « Quidquid viris Jubetur, hoc consequenter redundat
Iila vero, si voluerit pxnitere, alium accipiat vi- in feminas. Neque enim adultera uxor dimittenda'
rum. ConciliumTriburiense, can. 41 : « Si quis legi- est, et vir mcechus tenendus. . . Aliae sunt leges
timam duxerit uxorem, et impediente quacunque Caesarum, aliaeChristi; aliud Papinianus, aliudPau-
domestica inflrmitate , uxorium opus non valens his noster praecipil. Apud illos viris irapudieitiae
implere cum illa : fratervero ejus, suadenle diabolo, frena Iaxantur. . . Apudnos, quodnon licel feminis,
adamatus ab ipsa, clanculum eam humiliaverit, et aequenon licet viris, et eadem servitus pari condi-
violalam reddiderit : omnimodo separentur, el a tione censetur. > Et sanctus Augustinus postquam
neutro ulterius eadem mulier contingatur. Igitur hanc quaestionemlate fuseque tractavit, sic conclu-
conjugiura,quoderatlegilimum,fraternacoromacula- dit in libro n de adulterinis Conjugiis, cap. 20 ;
tione est pollutum : et quod erat licitum, illicitum « Haecautem me de utroque sexu meraineris dicere,
est factum : et ut Hieronymus ait: « Mulierduorum sed maxime propter viros • quipropterea se feminis
<fratrum non ascendat lorum • si autem ascendit, superiores esse arbitrantur, ne pudicitia pares esse
t adulterium perpelrabit. Quia vero humana fra- B dignentur, in qua etiam prceire debuerunt, ut eos
« gilitas proclivis est ad labendum , aliquo modo illae lanquaiii sua capita sequerentur. >
< muniatur ad standum. Idcirco episcopus, con- « Legilimumconjugiumnon licet separare sine con-
< siderata mentis eorum imbecillitate, post poeniten- setisu amborum, SanctusBasiliuslibroRegularumfu-
< liam sua instilutione peraclam, si se continere non sius disput. aliter respondet interrogationi quaesicpro-
<possiht, legitimo consolentur matrimonio :ne, dura ponilur : Quomodo recipi debeant qui matrimonio
« sperantur ad alta sublevari, corruant in coenum. » juncti sunt? Responsio: Alque ii etiam qui matri-
Sic vero Burchardus ex concilio Triburiensi, libro raonio conjuncti, ad hujusmodi vitcegenus accedunt
ix, can. 45 : « Yir si duxerit uxorem concurabere percontandi sunt num consentiente altera parte
cum ca non valens, et frater ejus clanculo eara vi- hoc faciant, ex praeceptoApostoli. Vir enim, inquit
liaverit, et gravidam reddiderit, separeniur. Consi- iUe, sui corporis polestatem non habet. Etsi hoc ita
derata autem irabecillitate, misericordia eis impar- ab ipsis fieri compertumsit; tummultis adhibitiste-
liatur ad conjugium tantum in Domirio. » Et ex stibus admilti debet, qui accedit. Siquidem nihil est
Poenitentiali Romano Burchardus, lib. xix, cap. 4 : quod Dei jussis potius haberi debeat. Si vero dissi-
« Si autem uxor tua hoc probare poterit, quod tua dSensaltera pars, et assidue usque ex adverso cuni
C
culpa et tuo jussu, se renuente et reluctanle, adul- altera contendat, quod videlicet minus sollicita sit
lerata sit; si se continere non potest, nubat qui vo- quomodopiaceal Deo ; hic ea convenit meminisse
luerit, tantum in Domino. » Quod omnes fere alii qucedicta sunt ab Apostolo : ln pace autem vocavit
negant, et quidem Patres concilii Compendiensis nos Deus. Et sic parendura praecepto Domini qui
cau. 8 : « Si quis homo habet mulierem legitimam, dixit: Si quh venil ad me, et non odil palrem suum,
et fraler ejus adulteravit cum ea, ille fraler, vel et matrem, eluxorem, et filios et fralres, non potest
illa femina, qui adulterium perpelraverunt, interim essemeus dhcipulus. Neque enim est quod haberi
qtto vivunt nunquam habeant coiijugium. Ule cujus anliquius debeat quam ut Dei Jussis parealur. » Sed
uxor fuit, si vult, potestatem habet acciperealiam. » dissentiunt alii Patres, et cum eis Theodorus sentit
Mulicri non licet virum dimittere, licet sit fornica- legitimum conjugium separari non posse sine con-
tor. Rasilius hoc judkavit. ln epistola ad Amphilo- sensu amborum. Sanctus Angustinus in epist. 46 :
chium, can. 9 : « Sin autem quod ipse vivat in for- « Vovendatalia non sunt a conjugatis, nisi ex con-
nicatione, non habemus Iianc consuetudinem in ec- sensuet voluntate communi.Elsi praeproperefacfum
clesiastica constitutione, sed etiam infldelis viri fuerit, magis est corrigenda temeritas, quampersol-
Jussa est mulier non separari, sed remanere propter n venda promissio. Neque enim Deus exigit, si quis
ineertitudinem eventus. Qtiid enim scis, mulier, an ex alieno aliquid voverit, sed potius usurpare vetat
virum non sis servalura? Quare quae relinquil est alienum. Sanclus Gregorius Magnuslib. ix, ep. 59 :
adultera, si ad alium virum accesserit. Qui autem « Si enim dicunt religionis causa conjugia debere
relinquitur, est dignus-venia, et quae ei cohabi- dissolvi, sciendum est quia etsi lex huraana hoc con-
tat, non.ideo condemnatur. > Idem censet auctor cessit, lex divina tamen prohibuit. Vide Egbertura
apud Ambrosium Commentarii in Episl. ad Co- Eboracensem in Excerot., c. 119; concilium Yerme-
rinlh. cap. vu. Quam inaequalilatemdamnarunt alii riense, can. 4; Concil. Compendiense,can. 5 : « Mu-
Patres, ul Gregorius Nazianzenus in oral. 51 : lier si sine commealu viri sui velum in caput mise-
< Quid causae fuit, cur mulierem coercerel, mari- rit, si viro placuerit, recipiat eam iterum ad conju-
to autem indulgeret,eumque liberum relinqueret, elc. gium. » Quae conveniunl cum eo quod Theodorus
Ilanc legem haudquaquam probo, hanc consuetudi- dicit cap. 18 :« Vota qucemaritus facit Deosine con-
nem minime laudo : viri erant qui hanc legem sensu uxoris, stulta esse et importabilia, quaefran-
sanxerunt. > Unde sanctus Epiphanius nullam ad- genda sunl. »
railtit discrepantiam in liscresi LIX:.2yvst®0«vTK 5su- Potesl lamcn alter alteri licentiam durc accederead
1153 OBSERVATIONESET NOTJE. H54
servitutem Deiin monaslerioel sibi nufcere.-Videvarias Aj piat virum, ipsa femina, si vult, accipiat: sirailiter
lecliones, in quibus hic locus refertur cilatus et ex- et vir. » Sed cum Augustino pluriJras in lo.cis, ei
positus ab Egberto et Reginone, Subjungil Theodo- maxiroe lib. de Bono conjugali cap. 15 et lib. u de
rus, et tamen non est canonicum. Quod tamen non adulterinis Gonjugiis, cap, 11. Palres concilii Aure-
longo posl tempore comprobavit concilium Compen- lianensis n minime indulgent. Sic enim can. 11:
diense, can.15:« Si quis vir mulierem suam dimiserit, « Contracla malrimonia accedente infirmitate nulla
et dederit commeatum pro religionis eausa intra yoluntatis contrarietate solvantur. QuOd si qui ex
liiouasterium deservire, aul foras monasterium de- coujugibus fecerintj noverint coinmunione privan-.
deiit licentiam velare, sicut diximus,propterDeum, dos. »
vir illius accipiat mulierem legitimam : sirailiter et 'Mulier quw vovil post mortem viri, iterumque nu-
raulier facial: Georgius consensit. » pla, Sanclus Basilius leslatur in epistola ad Amphi-
Diaconi autem relklm non licet. Concil. Toletanura lochium, can. 18, Patres erga lapsas virgines, quae
i, cap. 18 : « Si qua vidua episcopi, sive presbyteri, vitam in honestate Domino professceerant, clemen-
aut diaconi, maritum acceperit, nullus clericus, nulla ler se gessisse. « De lapsis, inquit. virginibus, qute
religiosa cum ea convivium sumat, nunquam com- vitam in honestate Dominoprofesssesunt_ sua pacta
niunicet, morienli tantum ei saeramentum subve- B conventa infirmarunt, Palres quidem clemenler et
niat. » Concil.Aurelianense i, cap. 15 : « Si se cui- leniter in eorum qui labuntur infirmitatem, se ge-
cunquemulier duplici conjugio presbyleri vel diaconi rentes, esse admitlendas censuerunt posl annum, ad
relicla conjunxerit, aut castigati separentur, aut siiuililudinem digamorum deceroentes. » Inter illos
cerle, si in criminura intentione perstiterint, pari Patres, de quibus sanctus Basilius loquitur, annu-
excommunieatione plectantur. » Concil. Epaonense, merandus est sanclus Cyprianus, qui ita in epistola
can. 52 : Relicta presbyteri, sive diaconi, si cuicun- 62, ad Pomponium:« Qttodsi ex flde se Christo dica-
que renupserit, eatenusvabEcclesiadepellatur, donec verunt, pudice et caste sine ulla fabula perseverent,
a conjunctiorieillicita separetur : marilo quoque ejus ita fortes et slabiles prsemium virginitatis exspe-
siraiUusque ad correclionem severilatem plectendo.» ctent. Si aulem perseverare nolunt, vel non pos-
Idem habet coucilium Anlisiodorense, c 22; concil. suut, melius est ut nubant quam in ignem delictis
Matisconensen, can. 14. suis cadant.» Sed in hunc numerum recehseri prce-
Sed ille infirmatus, seu illa infirmata. Si consensu cipue debeni Patres concilii Ancyrani, ad quorum
amborum separentur, qui non polest se continere, verba sanctus Basilius videlur spectasse. Sic vero
quid ei agendum? Sic resppndet Gregorius II, epist. can. 19 : « Quicunque virginilatera profitentes, pro,-
15, ad Bonifacium episcopum, can. 2 : « Nam quod:C fessionem suam irritam reddunt, ii bigamorura de-
proposuisti, quod si mulier infirmitate correpta non finitionera impleant. »At sanctus Basilius dicit, cum
valuerit debilura viro reddere, quid ejus faciat con- numerus virginum Deo dicatarum augerelur. et vo-
jugalis? Bonumesset si sic permaneret, ut abstinen- tum Jara solemne esset et publicum, hanc priorem
tiae vacaret. Sed quia hoc magnorum esl, ille qui se discipHnam esse immutandam. Quamobrem aliud se
non poterit continere, nubat magis : non lamen primum staluisse ita declarat can. 18: « Mihi, in-
omnem subsidii opem subtfahat ah illa, quara infir- quit, videtur quod quoniam Dei gratia procedens
mitas prsepedit, et non detestabilis culpa excjudit.» Ecelesia fit fortior, etordovirginum augetur, est ad-
Egbertus Eboracensis in responsione ad interroga- hibendus animus rei quceper intelligentiam cernitur,
tionem 15 : « Nemo contra Evangelium , nemo con- et sententiae Scriplurae, quae potest ex consequentia
tra Apostqlum sine vindicla facit: idcirco consen- inveniri.... Virgo adullerse Judicio subjicitur, si eura
sura miriime praebemusadulteris. Onera tamen quse qui cum aliena muliere cohabitat. adullerum nomi-
sine periculo portari non possunt, nemini imponi- nnmus, eum non prius ad communionem admitten-
mus ; ea vero quceDei sunl mandala confldenter in- tes, quam a peccato cessaverit: ita videlicet et in
diciraus. Quem aiitem infirmitas implendi praepedit, eo qui virginem habel, afiiciemur.»Et jara sanxerat
uno profecto multum reservamus judicio Dei. lgitur D : can. 6 hujusmodi conjunctiones esse fornicationes
ne forte videamur silenlio fovere adulteros, aut quse, ut ait, pro matrimonio repulari non possunt,
diabolus qui decipit adulteros de adulleris exsullet, alque eas omuino esse divellendas. Gui sententise
ultoribus audi: Quod Deus conjunxil, homo non se- suffragantur Palres concilii Yalentini i, can. 2 ; Sta-
paret, et item : Qui poiest capere capiat. Saepenam- lula Ecclesiceantiqua, Can. 105: « Nam si adultefae
que temporum permutalione necessitas legem fran- conjuges reatu sunt viris suis obnoxiee, quanto ma-
git. Quid enim fecit David quando esuriit? Et tamen gis viduse quae religiositatera mufaverunt, crimine
sine peccato est. Ergo in ambiguis non est ferenda adulterii notabuntur, si devotionem, quam Deo
sententia, sed cousilia necesse esl periclitari pro sponte non coacte obtulerunt, libidinosa corruperint
salule aliorum ; bac conditione interposita, ut ei qui
voluptate, alque ad secundas nuptias transitum fe-
se continentise devoviti nullo raodo concedatur se- cerint! »Concilium Tolelanum i, can. 19;Siricius
cuudas inire nuplias, viventc priore. » Concil. Com- in epistola ad Hiraerium Tarraconensem , can. 6;
pondiense, can. 16: « Si vir leprosus mulierera ha- sanctus Joannes Chrysostomus inlib. n ad Theodo-
beat sanam, si vull ei donare commealtini ut acci- dortim lapsum cum dicil: « Scd lihi jam non est in-
1155 AD POENITENTIALETHEODORI 1156
tegrumjura connubii scrvare, coelesli enim sponso A volis vero noxiis ita sanctus Ambrosius lib. i Oflicio-
semel junctum , illura relinquere, et uxoris laqueis rum, cap. 50 : « Est etiam contra oflicium nonnun-
implicari, adullerii crimen incurrere est : quam- quam solvere promissum, sacramenlura custodire ut
vis millies hoc ipsum nuptias vocel, ego lamen et Herodes. » Yide supra.
adulterio illud tanlo pejus affirmo, quanto major Ergo cujus uxor infidclis et gentilis et non potest
ac raelioi' raortalibus Deus. > Innocentius I, in epi- converli, demutelur. Sanctus Ambrosius, lib. vm in
stola ad Yictricium episcopum Rothomagensem , Luc.cap. 16 : « Caeteris, inquit, ego dico, non Do-
cap. 12, vocat quidem aduileras eas quse a sacer- minus; si quis frater infidclem habel uxorem, etc
dole fucrant velatsc. Sed cap. 15 statuit tantum ut Itaque ubi est impar conjttgium , lex Dei non est. >
quce in proposilo virginali semper manere promise- Et addidit: « Quod si infidelis discedit, discedat,
runt, et quae necdum sacro velamine teclae sunt, si etc > Sanclus Augustinus, lib. i de adulterinis Con-
«upserint, poenitenliam aliquanto tempore debeant Jugiis, cap. 15 : « Quia enira conjux fidelis relinque-
peragere. Idem statuunt antiqui eanojies Romanorum re conjugem licile poluil infidelcm , ideo fieri boc
quos vir cl. J. Sirmondus subjecit epistolis Inno- non Dominus , sed Apostolus prohibet. Quod enim
centii I. Yide can. 1 et 2. Sed hanc qusestionem Dominusprohibet, fieri omnino non licet, elc Tibi
lhirifice tractat sanctus Auguslinus lib. de Bono vi- B aulem videfcir infideles quoque dimilti a fidelibus
duilatis, cui videtur non satis acute ac diligeuter nori licere, quia hoc vetal Aposfolus : cum ego di-
considerare quid dicant, qui hoc objicerent argu- cam licere, quia hoc non velal Dominus : non lamen
mentum: « Si viro suo vivo, quae alteri nubit, expedire, quia hoc ut non fial monet Apostolus: qui
aduliera est, sicut ipse Dominus in Evangelio defi- reddil etiam rationcm cur fieri non expediat, quam-
nit: Yivo ergo Chrislo, cui mors ultra non domi- vis liceat. > Auctor Commentar. ep. I ad Cor., cap.
nalur, quaeconjugium ejus elegerat, si homini nu- vn, apud Ambrosium : « Proposilum religionis cu-
bit, adultera est. Qui hoc dicunt, inquit sanctus> stodit prsecipiendone Christiani relinquanl conjugia:
Auguslinus, acule quidem movenlur, sed parum1 sed si ihfidelis odio Dei discedit, fulelis non erit
atlendunt hanc arguinentalionem , quanla rerum1 reus dissoluli matrimonii, etc Non enim ratum est
sequatur absurditas. Cum enim laudabiliter eliam1 matrimonium quod sine Dei devotione esl, ac per
vivente viro ex ejus consensu continentiam femina1 hoc non est peccatum ei qui dimittitur propler
Christo voveat, Jam secundum isiorum rationem1 Deum, si alii se junxerit. Conlunielia enim Crealo-
•nulla hoc facere debet, ne ipsum Christum, quod^ ris solvit jus matrimonii circa eum cui relinquilur,
sentire nefas est, adulterum faciat, cui vivente viro1 ne accusetur alii copulalus. >
nubit, elc. » Yide post sanctura Augustinum san-C " ** Si mulier discesseril a virosuodespiciens eum, et
ctura Leonem in responsionibus ad inquisitionem 1S' nolensrevertere . . . aliam accipere liceat uxorcm.
Ruslici Narbonensis; concilium Arausicanum i, can. Quod idera habeut Excerptiones Egberti Eborac. ar-
24-28; synodum sancfi Patricii, can. 17; conciliumi cliiepiscopi, c 122; concilium Vermericnse, can. 11:
Chalcedonense , can. 16; concilium AreJatense n,i « Si quis necessitate inevitabili cogente in alium du-
can,51; concilium Andegavense, can. 5; conciliunii catum seu provinciam fugerit, aut seniorem suura,
Turonicura i, can. 6, ex c 7 ; concilii Arelatensiss cui fideramentiri non poterat, secutus fuerit, et uxor
iv apud Ivonehi libro m, et Grat. xxvn, q. 1; Sym- ejus, cum valet et potesl, amore parentum aul re-
machum papam in epistola 7, ad Ccesariumepisco- rum suarum,eum sequi noluerit, ipsa omni tempore,
pum Arelatensem, can. 4 el 5; conciliura Parisiensee quandiu vir ejus, quem secuta non fttit, vivit, sem-
III, can. 5; concilium Turonense n, can. 15 el 20,, per innupta permaneat. Nam ille vir ejtis qui ne-
ubi plures canones supra citati referuntur. cessilate cogente in alium locum fugit, si se absti-
Ercjo unam liccntiam dedil Theodorits. Sic Thed- ncre non potcst, aliam uxorem cum pcenitentia po-
dorus se ipstim citat cap. 12 : « Tbeodorus dicit: : lest accipere. > Ratio quam affert Egbertus Ebora-
Nos vero per misericordiam, etc > El in cor.cilio o _r censis can.supracitato, illa est: «Cumconsensu epi-
Herulfordiensi, apud Bedam lib. Hist. iv, cap. 5, eti scopi, inquit, ipse aliam accipiat uxorem, si conti-
apudBurchardum, lib. xvn, c 59. nens esse non poterit, el pcenileal tres annos, vel
Ipse ephcopus habet polestatem mutare. Maxime e etiam quandiu vixerit, quia juxla sentenliamDomini
si volum est aut ineplum, aut noxium. Saiiclus is moechusconiprobalur. >
Basilius de volis ineptis , in ep. ad Amphilochium n Si in cnptivitale per vimducla redimi non potest,
can. 28 : «Illud quidem mihi visum esl ridiculum, i, post annum alteram qccipere. Quod confirmantEx-
vovere aliquem a carnibus suillis abstinerc. Qnam- t- CerplionesEgberti Ebora.censis,can. 122; sed abhoc
obrem dignare eo^sdocere ul ab ineptis votis et pro-)- dissentiunt plures Patres. Sanclus Basiiius in epi-
niissis abstineant, ustim quidcm csse indifferenleniu slola canonica ad Amphilochium,c 51; Theophilus
permilte. Nulla' enim Dei creal-ura esl rcjicienda, i, Alexandrinus in Responsion. ad interrogat. 15; san-
quaccum graliarum actione accipitur. Quare votum u etus Augiistin., lib. if de adullerinis Conjugiis; cou-
esl ridiculum, abstinentia non esl necessaria. > Sicic cilium Aurelianense n, can. H.
sanctus Basilius hortalur Amphilochium episcopnm u Posteriorcm dimittat. Innocentius I in epist. ad
Le Probum : « Cum enim, inquit, in captivitate prse-
ul mulet et solval vola ista ir.epla et ridicula. De
1157 OBSERVATIONESET KOT.-E, 1158
dicta Ursa mulier leneretur, aliud conjitgium cum A admistionem proprice conjugis, etlavacn pnrificalio-
restiluta Fortunius memoratus inisse cognoscitttr. neni quaerere, el ab ingressu ecclesiae paululum
Sed favore Domini, reversa Ur.sanos adiit, et nullo reverenter abstinere : nec haec dicentes deputa-
diffitente, uxorem se memorali esse perdocuit. Qua mus culpam esse coujugium : sed quia ipsa liciia
de re, dominefili, merito illustris, statuimus, fide commistio conjngura sine voluplate carnis fieri
calholica suffraganfe, iUud esse conjugitim quod pri- non polest, a sacri loci ingressu abstinenduni est,
mituseratgratiadivina fundatum : conventtimquese- quia voluptas ipsa esse sine culpa nullatenus po-
cundaemulieris, priore superstite, nec divortio e'e- test. » • ,
cta, nullo paclo posse esse legilimum. » Cui respon- El postsa dixerit tnulier de viro suo non posse.
sioni favetLeo Iin episl.adNicelam episcopumAqui- YidcconciliumVerraeriense,can.l~; conciiium Com-
leiensem, cap. 1-4. pendiense, can. 17; epislolara R;ibani acl Heribal-
In lerlia prcpinquitate carnh. Hunc loctim Raba- dum, c 29 : « Quod aulem interrogasti de his qui
nus in epistola ad Humheiium episcopum praeclare ljiatrimonio jnncti suut £l -coire non possunt, an
exponit his verbis : « Similiter et in Theodori ar- ille aliam vel illa alium ducere possit. Qaibus scri-
chiepiseopigeslis Anglorum capittilis, qtteede neces- ptam est : Vir el raulier si se conjunxcrinl, et po-
sariis conscripsit rebus, invenimus quod in terlia R I stea dixerit mulier de.. viro quorl non possit coire
propinquitate carnis secundum Graecosliceal nubere, cura eo , si potest probare per juslum judicium
in qninta secundum Romanos. Qui tamen conjugia quod vcrum sit, aceipiat alium. > Vide Reginon.,
in tertia propraquilale facta non solverent, si antea-- lib. ii de ecclesiasticis Disciplinis, cap. 212; Iib. vi
ab inscienlibuscomparata fiiissent,ceqi]aliterquecon- Capitular., c 55.
Jungeretur vir in matrimonio his qui sibi consan- Puellam desponsatam non licet.parenlibus dare alii
guinei sunt, el uxoris suceconsanguineis post mor- viro. Concil. Eliberitanura, c. 54: « Si qui paren-
tem uxoris, etc. lgitur qnia a mea parvitate voJuisti tes fidemfregerint sponsaliorum, triennii tpmpore ab-
quid sentirem de hac re, tibi rescribi, propter fragi- slineantur. Si lamen iidem sponsus vel sponsa in
litatem prseseniis temporis reor hoc quod Theodorus gravi crimine fuerint deprehensi, excusati erunt
episcopus, inter Gregoriufflet Isidorum mediusin- parentes: si in eisdem fuerit vilium, el polluerinfse,
cedens, in suis capitulis definivit magis sequendura, superior sententia servetur: > Siricius papa hujusce
ut quinta generalione Jam licitum connubium fiat: rei istam rationem profert in ep. ad Himeriuin Tar-
quia non lex divina huic contradicit, nec etiam san- raconensem, can. 4 : « De conjugali autem viola-
ctorum Palrum dicta hoc prohibent, Si autem et in lione requisisti, si desponsatam alii pueUam aller
quinta ab insciis fueritcopula peracla, meliusmihi' C in matrimonium possil accipere. Hoc ne flat omni-
videtnr, ut cum poenitenliaehumiiilatione, si se uxo- bus modis inhibemus: quia illa benedictio quam nu-
ratus continere non vull, Deo satisfaciat. o Yide pluree sacerdos imponit, apud fidelescujusdam sacri-
Reginonem iib. n de ecclesiasticis Disciplinis, cap. l.egiiinstar est, si ulla trangressione violeiur. >
200. Sed praesertim consule Hugonem de Saneto Vi- Illa aulem si nonvult habitare cum eo viro cui est
clore in lib. n Sacramentortim parte xi, ubi eamdem desponsata, redda.lurei pecunia quam dedit_.et lertia
quaeslionemprobatplurimisPatrum, pontificum Ro- pars addatut; Tamen sanctus Gregorius Magnus do-
manorum et aliorum testiraoniis, quibus addi potest cel lib. vi, ep. 20, desponsatam in monasterio con-
quod docet in suo Pcenitentiali magister Robertus versam nullo damno multandam. «.Quia, inquit,
de Flamesbure. decreta IegaUa desponsatam, si converti voluerit,
ExcerptaexPwnilenliali magislri Roberlide Flames- nullo omnino censuerunt damno multari in codice
bure, lib. n. de episcopis et clericis, lege 56, quid nostrcc man-,
Cognatio impedit et dirimit matrimoiiium, non in suetudini religionis conlrariuni osse visum est. >
linca ascendenle vel descendente, quae eadem est in_ Puer usque ad. quindecim annos sil .. . tunc se
iufinitum, quiasi hodie viveret Adam, eum nulla_ , ipsum polest monachum jaccre: puella vero sexdecim,
posset contrahere. In lineavero transversa, eliam in. vel seplemdecim. Sanctus Basilius in epist. ad Ara-
septimo gradu dirimitur matrimonium. Dispensari philochiuni, can. 18: « Professiones autein ab eo
tamenpotest, sed a solo papa : et lantiim ultra ter- tempore judicamus, quo selas rationis compiemen-
tiumgradura, quia inlege inhibetur conlractus ini lum habueril. Non enira, pueriles voces omnino in
primo, seeundo et tertio gradu. Papa autem contra, his esse ratas existimare oportet: sed eam quaesn-
legemelEvangelium, ut superius dictum est, dispen- pra sexdecim vel septemdecim annos nata fuerit,
sarenonpotest. ratiohisque compos etdiu exaraiiiataprobataqueper-
Lavet se antequam vniret in ecclesiam. GregoriuslI severaverit, etut admittatur precibus contendit, tum
in responsionelO ad interrogallontm AtTgusii: « Vir oporle.t in sacrarum virginum catalogum
referri,
autem cumpropria conjugedormiens, nisi lotus aqua ejusque confessionem comprobare, et illius infirma-
intrare ecclesiam non debet, sed neque lolus inlrare; tionem inexorabiliter punire. Multas enim paren-
statim debet, etc » El paulo post declaral Romano- tes et fratres offerunt, el quidain eorum qui eas co-
rum esseusum ab antiquioribus acceptnm. « Roma- gnatione altingunt, -ante actatem non ex se
ipsis ad
norum lamen semper ab antiquioribus usus fuit,posl : coelibatuin incitatas, sed aKqtiid quqd ad victura
1159 AD POENITENTIALETHEODORI 1160
suurapertinetprocurantes, quas non facile admittere A nupliarum est, jam matura ad usura, meUusesse
oportet, donec aperle propriam suam senientiam ut secundum coneessam legem publice nubat, quam
perscrutati fuerimus. > Qui canon citatur a conci- occulte turpiter agat istud; et erubescatur illa,
lio Quinisexto, can. 40. Sanctus Ambrosius, lib. nr etc. > Et paulo post : « Hoc dicit. ut qui virginem
deYirginibus : « Aiunt etiam plerique malurioris habet cui animus ad nuptias non est, servet illam :
aetatis virgines esse velandas. Neque ego ab uno, nec illi ingerat fomilem nuptiarum, quam videt
sacerdotalis esse cautionis debere, ut non temere nubendi voluntatem nori habere. Beneficiaenini si
puella veletur. Spectet plane, spectet aetatem sa- praestanda suht, quanlo magis minime auferenda. >
cerdos, sed fidei vel pudoris; spectet et malurita- Sanctus Hieronymus in eadem verba : « Hoc loco
tem verecundice; examinet gravitatis canltlem, mo- non parentes dicit virginum filiarum : neque enim
rum senectam, pudicitise annOs, animos castitatis. polestatis illorum potest esse propositum alienae
Tamen deinde si matris tula cuslddia, comitum so- continehtiae : sed uniimquemque habere propriae
bria sedulitas; si hsec praestosunt, non deesl vir- carnis arbitrium eam incorruptam servare, etc, ille
gini longceva canities; si haec desunt, differatur firmus statuit, cnjus puellse Consensus patris fir-
puella potius rnoribus quara anhis. Non ergo aetas maverit voluritatgm. > Synodus sancti Palricii, can.
rejicitur florentior, sed animus examinalur. > Con- B 27 : Quod vult paler. faciat virgo; quia Caput mulie-
cilium Caesaraugustanum, c 8 : « Item leclum est, ris vir. Sed requirenda est a patre voluntas virginis,
non velandas esse virgines qtisese Deovoverint, nisi dum Deus reliquit hominem in manu consilii sui. >
quadraginla annorum probata aelate, quam sacerdos CAPUT XIL
comprobaverit. Ab universis episcopis dictum est, De servisel ancilth,
Placet. > Conciliumm Carthaginense, can. 5: « Item Si non potest redimi quw in servitio esl, liberoli-
placuit ut anteviginliquinque anhos nee diaConior- cet ingenUam conjungere. Concil. Yefraeriense, can.
dinenlur, nec virgines consecrentur. > Concil. Mi- 6 : « Si quis ingenuus homo anciUam uxorem ac-
levitanura n, c. 26: «Item placuit ut qtiicunque ceperit pro ingenua, si ipsa femina postea fuerit
episcoporura, necessitate periclitantis pudiciticevir- inservita, si redimi non potest, si ita voluerit, li-
ginalis (cum vel petitor polens, vel raptor aliquis ceat ei aliani accipere. Similiter et mulier inge-
formidatur, vel si eliam aliquo riiortis scfupulo pe- nua si servum accipiat pfo ingenuo, et postea pro
riculoso compuncta fuerit, tie non velafa moriatur, qualicunque causa inservitus fueril; nisi pro ino-
aut exigentibus parenlibus, aut his ad quorum cu- pia, fame cogente, se vendiderit. et ipsa hoc con-
ram pertinet), velaveritvirginem, seu velavit intra senserit, et de pretio viri sui a fame liberala fuerit;
viginti quinque annos selalis, non ei obsit conciiiuni, ^ si voluerit, potest eum dimittere, et si se continere
quod de isto annorum numero constitutuni est. > Qui non potest, alium ducere. Simililer et de muliere
canon fefertur in integro codice EcclesiaeAfricanse, si se vendiderit, et vir ejus ita consenserit, tali-
can. 126. Concilium Agatliense, can. 19 : « Sancti- ter potest slare, si se separavefinl. Poenitenlia
itiOniales, quamlibet vita earura et inores prdbati tamen amborum necessaria est. Nam qui de pre-
sint, anteannum setatis sfisequadragesimum non ve; tio paris sui de tali necessitate liberatus fueril,
lenlur. » Sanctus Gregorius in lib.m, ep. H : «Nul- in lali conjugio debet permanere, et non separari.
lam igilttf fraternilas tua, nisi sexagenanain virgi- Concil. Compendiense, can. 5 : « Si Francus homo
nem. cujus setas hoc atque mores exegerint, velari accepit mulierem, et sperat quod ingenua sit, et
permittat. J Ex quibus omnihus manifeste colligi'po- postea invenit quod non esl ingenua. dimittat eam
test de hujusmodi rebus provariis circumstantiis re- si vult, et accipial aliam.
ligiose esse judicandum;- etmaxime cavendum ne Liber est cx ea cjeneratus. Etenim Juxta Justinia-
infantulseaelatis puellulae velentur, antequam illae ni Inslit. lib. i, litul. 4 : « Sufficit liberam fuisse
eligere sciant quid velint, ut prsecipiunlCaroliMagni matrera eo tempore quo nascitur, licet ancilla
ecclesiasticaCapituIa, cap. 14_,et LudoviciPii impe- conceperit. » Leges, qiiantuin fieri potesl, Juri na-
ratoris Capitulare 1, cap. 26, ubi quidam canones ttirali favent, quia ut dicitur titulo 2, «jure natu-
supra citati referuntur. rali omnes homines ab initio liberi nascebantur. »
Post autem hanc wtatcm patri non licet filiam Et titulo 5 ita definilur servitus : « Est constitulio
suam contra ejus votuntatemin matrinionium dare. Juris gentium, qua quis domind conlra naturam
Ergo ante hanccelatem licebat. Qriam disciplinam subjicitur. » Uude contrarium non recte legitttr in
videtur indicare Tlieodoretus, qui sic exponit illa cap. 74 quod sic a R. D. Luca Acherio editum est:
verba epistolseI ad Corinth. : « Sl quis aulem tur- « qui generatus est, servus. >
pem se videri existiraat super virgine sua, quod CAPUT XIII.
sit superadulta, et ita oportet fieri, quod vult fa- De diversh Qumstionibus.
ciat : uoii peccat, si nuhat. Qui vero, inquit, coe- Jejunialegitima... ante NataleDomini.YideEgberli
libatum dedecori ducit, el ea de causa vult filiara Eboracensis archiepiscopiDialogum, quiin respon-
marito jungere, faciat quod videtur. > Sed aliter sione ad interrogationem 16 testatur a temporibus
exponunt alii. Hilarius diaconus in Epistolam ad Vitaliani papse et Theodori inolevisse in Ecclesia
Corinth. I, cap.. vn : < Si ergo aliqua in desiderio Anglorum haric conshetudincm. « Nam haec,inquit
1161 OBSERVATIONESET NOTJI. 1162
(Deo gratias) a temporibus Vitaliani papae et Theo-.A.bella cum armis processerint, ita deponantur, ut
dori Dorobernensis archiepiscopi inolevit in Eecle- nec laicam communionem habeant. > Ergo legi
sia Anglorum consuetudo, et quasi legilima te- debet sicut habent duo codices PoenitentialisTheo-
nebatur, ut non solum clerici in monasteriis, sed dori : « Servo Dei nuHatenus licet pugnare, mul-
etiam laici curn conjugibus et familiis suis ad con- torum licet sit consilio servorum Dei. »
fessores suos pervenirent, et se fletibus a carna- Infantem pro infante potest dari ad monasterium
lis concupiscentise consorlio his duodecim diebus Deo. Infantes perpetuae virginitati dicare hoc sa-
cum eleemosynarum largitione mundarent; quate- tis esse antiquum in Ecclesia declarat exemplum,
nus puriores Dominicaecommunionis perceptionem quod Sulpitius Severus refert in Historia sancli
in Natale Domini perciperent; praeter haec nam- Marlini, cap. 20 : < Quse res, inquit, apud Arbo-
que constituta Jejunia, quarta et sexta feria pro- .'. rium iii lantum valuit, ut statim puellamDeo vo-
pter passionem Christi, et sabbato, propter qtiod verit, et perpetuae virginitati dicarit, etc » San-
ipso die Jacuit in sepulcro plerique jejunaverunt.» clus Augustinus, Ub. de Quantitate aniinae, cap.
Servo Dei nullatenus licet pugnare,, nmltorum li- 56 : i" Jam vero eliam puerorum infantium con-
cet sit consitio servorum Dei. Rectius sanequaiti secrationes quantum prosint, obscurissima quaestio
B
quod habet capit. 42, a R. D. Luca Aclierio sic est, nonnihil tanien prodesse credendum est. Inve-
editum: « Clericis nullatenus pugnare licet, nisi niet hoc ratio, cum quaeri oportuerit: quanquara
in multitudine, aut consilio servorum Dei. > Quae et alia multajam diu quaerenda tibi potius quam
lectio omnino pugnat canonibus conciliorum, tam cognoscenda protulerim. Quod fiet utilissime, si
quae praecedunt, quam quae subsequuntur. Concil. duce: pietate requirantur. > Post sanctum Basilium
Chalcedouense, c 7 : « Eos qui in clero semel or- Theodorus judicabat hujusmodi cbnsecraliones fa-
dinati sunt, et itidem monachos, statuimus nec ad cile: solvi. Sic enim cap." 120 Basilius judicavit
militarem expeditionem, nec ad saecularemdigni- pueris licentiam nubere afjte sexdecim annos, si ab-
talem posse venire. Qui autem hoc audent, etnon stinere non potuerint, quamvis monachi fuissent.
poenitentia ducti ad id revertuntur, quod propter Vide quoque quod relulimus supra.'
Deum prius elegerant, anathematizari. » Concil. • DemortuoautemDeisolius est notitia. Anasta-
Andegavense, can. 7 : « Clerici quoque, quirelicto sius II, in epist. 1, ad Anastasium Augustnm, cap. 2:
clero se ad ssecularem militiam et adlaicos con- < Itaque" monente nos beatissimo Paulo'apostolo,
tulerint, non injuste ab Ecclesia, quara reliquerunt, ne quod sit in hoc offendiculum in Ecclesia, dum,
amoventur. » Concil. Toletanum iv, c 4 : « Clerici quod facere non possumus, de his qui jam trans-
in quacunque seditione arma volentes sumpserint, ierunt, Judicare conemur, observandum esse tran-
vel sumpserunt, reperti, amisso ordinis sui gradu quillitas tua cognoscat. Ait enim de his qui de re-
in monasterium poenitenlisecontradantur. > Concil. bus ad Deum splum pertinentibus Judicare prae-
Germanicum i, c. 2 : « Servis Dei per omnia arma- sumunt : Nemo enim nostrumsibi vivit, et nemo sibi
turam portare, vel pugnare, aut in exercitum et moritur, etc » Alia Patrum testimonia de hac re
in hostem pergere omnino prohibuimus. > Synodus legere est in constituto Yigilii papaede tribu&.Ca-
Metensis, can. 16 : « Ut arma elerici non portent. » •pitulis. Sed de eadem' qua^stione plurimura a Pa-
Caroli Magni capitula ecclesiastica, •cap. & : « Se- tribus synodi Constantinopolitanae n discussa. Yide
cunda vice propter ampliorem observantiam apo- epistolam imperatoris Jusliniani ad synodumH Con-
stolica auctoritate, et multorum episcoporum ad- stantinopolitanara ; Cyrilli epist. ad sanctum Pro-
nionitione instructi, sanctorumque canonum regu- clum; Procli epist. ad Joannem Antiochenum;
lis edocti, cousultu videlicet omnium nobilium no- Collatidnem vm concilii Constantinopolitahi n; Pe-
strorum, nosmetipsos corrigentes, posterisque no- lagii II epistolamad Eliam Aquileieiisem et alios
stris exemplum dantes, volumus ut nullus sacerdos Istrise episcopos, et Justiniani imperatoris edictum
in hostem pergat, ete. > Et paulo post: « Hi vero padversus tria Capitula.
nec arma ferant, nec ad pugnam pergant, nec effuL CAPUTXIV.
sores sanguinum, vel agitatores fiant: sed faiitum De reconciliatione.
sanctorum pignora et sacra ministeria ferant, et Romani reconciliant homineminlra absidem. Con-
oralionibus pro viribus insistant, ut populus qui cilium Carthag. n, can. 52: « Cujuscunque au-
pugnare debet, auxiliante Domino, victor existat, tem poenitentis publicum et vulgalissimum crimen
et non sit saeerdos sicut et populus. > Si Carolus est, quod uriiversa Ecclesia noverit, ante absidem
Magnusdicat se canonum regulis edoctum seipsum manus ei imponatur. >Cum Theodorus dicat, intra
corrigere quod jussisset eontra ipsos, ut sacerdo- absidem, necesse est absidem non solum interpre-
tes pugnarent, quomodo Theodorus, canbnum re- tari de sedeet throno episcopi, sed potius de spalio
gulis addictissimus, potuisset statuere licere cle- illo quodpropinquumestaree majori, et cancellis se-
ritis pugnare cum consilio itiultorum servorum Dei. paratum est a reliqua ecclesia : sicut erudite ani-
Denique ex capitulis Heraldi Turonensis manifestuhi madvertit Stephanus Baluzius in suis notis ad Be-
est, ita deponi, ut nec laicain communionem ha- ginonem, et probat testimonio Anastasii in Vita
beant, c 50 : « Ut presbyteri et diaconi, si in Leonis III.
PATROI. XGIX. 37
4163 THEODORI ARCHJEP. CANTUAR. DOCTRINADE POENITENTIA 1164

THEODOBI

SANCTISSIMI AC POCTISSIMI ARCHIEBISCOPI CANTUARIENSIS

DOGTRINA DE PCENITENTIA
Ab omni novitatis suspkione vindicata.

Joannes Morinus, vir doctissinius, lib. x Poeni-, A vel tres. Quare duos, vel tres ? In ore enim, inquit,
tcntise, cap. 17, Theodorum tanquam novatorem duorum vel trium testium stabit omne verbum.
ecclesiaslicse disciplinaede poenitentia sic exhibet: Quoniara quidem tertio correptionem mandat ad
« Hoc coneesso, inquit, prima istius moris funda- Ecclesiam deferendam, seeundo vult duos, vel tres
menta jacta sunt-in Anglia versus annum 680, illo- testes adhiberi; quibus praesentibus correptus, si
que Theodorus, homo Grcecus, qui primus aperte emendare se non vult, cutn ad Ecclesiam delatum
iiiorem sustulit publice de criminibus occultis poeni- fuerit ejus peccatum, possit duobus adhibitis testi-
tendj, etc. > Quem roorem quam plurimis Concilio- bus confutari. > Quot dogmata, tot argumenta, qui -
ruin canonibus sancituiti esse profltetur iib. v, eap. bus Origenes aperle negat morein fuisse Ecclesiae
9, his verbis : « Tot sunt hujus antiquaepraxis ar^ publice de peccatis occultis pcenitendi. 1. Evangeli-
gumenta, quot fere canones ante miUe annos in cri- cum praeceptum dicit in eo perfeetius datum esse,
roinum reos conditi. > Idein affirmat ipse Morinus quod indicandi peccatum modum disciplinamque
quibusdam aliis argumentis, quoe suo loco exami- constituit. Atqui liquet, hunc modum indicandi pec-
nanda sunt. Sed ad probandum nequidem a Theo- cata disciplinaraque prorsus evertere poenitentiam
dofo potuisse hac in re aliquid novi contra canones pubUoampro peccafis occultis ; 2. athrmat Christum
introduci, tria prius ostendam : 1. Patres plane ne- R evangelico praecepto prohibere ne divulgentur pec-
gare, hunc morem fuisse Ecclesisedecreto sancitum, cata occultai; Quid vero magis evulgat peccala oc-
publice de peccatis occultis poenitendi; 2. eosdem culta, qtiam poenitentia publica, quse idcirco a Patri-
affirmare de peccatis occultis raorem Ecelesisefuisse bus exomologesisvocalur ? Quamvis enim a confes-
secreto poenitendi; 5. poenitentiaiti publieam pro gione publica distir.guant poenitentiarapublicam : illa
pujjlicis tantum criminibus ab E-ccIesiafuisse statur- tamen in publieura adeo proferebat reum; ut lunc
taro. teipporis cuique liceret Judicare aut homicidii aut
CAPUT PRIMUM. aduiterii aut idololatpia?Jabe pollutuni esse; 3. as-
serit hoc esse utique non corrigentis, sed potius in-
Patrgs. negant mqtem fnhs$ Ecclesim decreto sanci- famantis; sed quis crederet temporibiis Origenis
tum de peccalh qcctiltispublicepmnitendi. jiiorem fuisse Ecclesiae, non corrjgendi peccatores,
Qrigenes in Leyitic. cap, III, homil. 5: < Vis au- sed polius infamandi: aut saltetn iJIud credidisse
tein spire quia consentiant hsecetiaro evangelicispfa§- Origenem? &. « Ubi, iiiquit Origenes, servare sibi
ceptis ? Jpse Dominus dicit : « Si vjderis fratrem jiiysterium viderit ijle qui peccaverit, servabit et
tumn peccare, atgue «w inter te et ipsum golvm, Si ipse eniendationis pudorem : porro ubinam iUudmy-
te audierit, lucratus es. fratrem ttiuxn,Quod si te non G sterium peccatorura ? Quisnam «emendalionispudor,
audierit, adhibe tecura alios diios, vel tres. Quod quera servat poenitentia publica ? > S. Origenes pro-
si nec ipsos audierit, dic Ecclesiw, Si vero nec Eccle- fitetur, non servalo mysterio peccatorum, neque
siam audierit, sit iibi sicut ethnkus et publkanus.i emendationis pudore, ad impudentiam converti peG-
Sed evangelicum praeceptum in eo perfectius datum catorem : Hocigitur niodo « notfsolum, inquit, non
est, quod indicandi peccatum modum disciplinam- emendaveris peecatum, sed et duplicaveris. > 6. De-
que constituit. Non vult enim le, si forte peccatum nique proponit ordinem charitatis a Christo in Evan-
videris fr^tris tui, conlinuo evolare ad publicum, geliis praescriptum, ut qui de peccato occullo ab uno
et proclaniare passim, ac divulgare aliena peccata : correptus se emendat, a duobus non dcbeat corripi:
quod esset ulique non corrigentis, sed potius infa- si a duobus, et quidem a tribus correptus sese emen-
mantis. Solus, inquit, inter te et ipsum solum cor- det, non debet apud Ecclesiam accusari, neque ab
ripe eum. Ubi enim servare sibi roysterium viderit eeclesia ejici, nec proinde poenitentia publica plecti.
iUe qui peccaverit, servabit et ipse emendationis Unde constat Origenem pluribus argumentis negare
pudorem. Si vero diffamari se videat, illico ad dene- niorem fuisse Ecclesiae publiee de peccatis occultis
gandi impudentiaiu convertetur : et non solum non poenitendi.
emendaveris peccatum, sed et duplicayeris. Disce Qrigenes, in Corament. Matth., edit. Huet., tom.
ergo ex Evangeliis ordinem. Primo, inquit, solus in- 1, p. 55S. < Postquam verba hsec: Lucralus eris fra-
ter !e e,t ipstim ; secundo adhibe tecum alios duos, tmn, ad eum soluramodo«piiobtemperavit pertinefe
H6S AB OMNI NOVITATIS SUSPICIONEYINDICATA. 1166
declaravit, verbtim non idem pro eo amplius repeiiit, \ istis ut peccare desineret, conventus est. Tertio ipso
qui bis terve objurgatus fuerit, etc « Si autem te Domini adventu, lanquam coetu Ecclesiaeinspcctan-
non audierit, aclhibe tecum adhuc unum, vel.duos, tis admonilus est: fruslraque habitis his objurgatio-
ut in ore duorum veltrium lestium stet omneverbutn. nibus, publicani a.ut ethnici vilitale negligitur. Ad
Quid ergo bis.objurgato continget, postquam in ore terrorem autem metus maximi, qpo in prsesens om-
duorum, vel trium testium steterit omne verbum, nes continerentur, immobile severitatis apostolicse
nobis cogitandum relinquit: ,et rurstim : Quod.,si judicium prcemisit: ut quos in terris ligaveriht, id
non audierit eos, testes videlicet ante adbibitos, dk, est, peccatorum nodis innexos reliquerint, et quos
inquit, Ecclesim: nec adjecit quid fiet si Ecelesiam solverint, confessionevidelieet veniee, receperint in
non-audierit, sed docuit pro ethnico hunc deinoeps salutem. » Sanctus Hilarius affirniat eum esse ordi-
et publicano ab eo habendum esse qui ter illum aiv nera charitalis continendae, quera Deus erga.popu-
guerit, nec fuerit auditus, si Ecclesise morem non lum Israel tenuit, et Christus in Evangelio prsecepit,
gesserit. » Si haec verba, lucralus eris fratrem, ad ut peccatores seorsum corripianluf; deinde sub duo-
eum pertineant qui obtemperavit; nec ille debeat bus aut tribus testibus : nec debeant publice objur-
apud Ecclesiam accusari, neque ab Ecdiesia ejici: gari, nisi pertinaces in coetu Ecclesiae accusati con-
manifestum est Origenem hac expositione penitus 8 demnentur. Qtiare plane negat Hilarius morem fuisse
negare morem fuisse Ecclesise publice de peccati___,Ecclesisedecreto sancitum publice de peccatis occuj-
occultis poenitendi. tis poenilendi.
Yetus auclor Constitutionum apostolicarum, qua- Joannes Chrysostomus in homilia61,in cap. xvm
rum Eusebius meminit lib. m Hist. eccles., cap. 25, Matthsei:.«Si autem peccaveritinte frater tuus, vade
discipUnamEcclesisea Christo institutam sic refert el potyipe eum inter te et ipsum solum ; si le audierit,
iib. II, cap. 57 : « Tu igiturcpnsidera eum qui accu- lueralus eris ftaltem tuum. Quoniam acri oratione
salus est, sapienter animadvertens quseejus vita sit, adversus scandalizantes usus, multis eos argumen-
et qualis, et si f epereris accusatorem dicere verum, tis terruit, ne supini atque desides hac ratione fiant
faeutDominus faciendum essedocuit, conveniaccu- hi quibus scandala inferunlur; et ne putante»
satum seorsum, et argue eum nemine prsesente, ut totam in alios culpam esse rejectam, ad mollitiei
eura poeniteat: si aulem tion paruerit, adhibilo uno vitiuiti delabantur, et quasi onrai favore digni in
autaltero, indica ei erratum, monens eum adhibitis arroganliam incidant: perspice.qupmodoipsos etiam
mansuetudine et disciplina, quoniam in Gordebono comprimit atque coercet, et inter duos solummodo
requiescit sapientia, in corde autem insipientium " redargutionem fieri jubet, ne scilicet testimonio mul-
dignoscitur.» Et cap. 58 : «Si igii.ur vojiis tribus cre- titudinis graviore accusalione visa, dedignatus ille
diderit, bene habet; sin aliquis durus obstinatusque duribrem se ad corrigendum prjebeat: ideo dicit,
erit, dic Ecclesise: hanc si contempserit, neque au- inter te et ipsum solum, et si quidem te audierit, lu-
dire voluerit, sit tibi ut ethnicus et publicamis, et cratus es fratrem tuum. Quid est, si le audierit ? Si
ne eum ad Eeclesiam tanquam Christianum admit- persuasus videlicet abs te, peccati se condemnabit,
las, imo tanquam publicanum devita. » Peccator ab lucratus es fratrem tuutn, etc. Quid igitur, inquies,
uno seorsumcorripiendus est, neminealio praesente : faciam si durus ac pertinax fuerit ? Assume lecum,
efcsi non paruerit, adhibentur duo aut tres, quibus inquit, unum aut duos: ut in ore duorum aut trium
si crediderit, res bene se habet; non necesse est teslium stet omneverbum, Nam quanto ille impuden-
illum apud Ecclesiam accusare, neque ab Ecclesia tior, atque pertinacior fuerit, tanto magis ad emen-
ejicere, nisi postea durus et obslinatus effectus eri- dationem ejus absque ira et moleslia nobis studen-
men publicum reddat. IUa est Ecclesiae disciplina, dum est. Nam et medicus cum graviorem viderit
quam quis non poiesl ita proponere, quin aperte ne- morbum, non desistit, nec molestia oppressus defi-
get morem fuisse Ecclesisepublice de peccatis occul- cit, sed ad ferenda remedia diligentius se accingit,
'
tis poenitendi. _ j. quod nos quoque facere jubet, etc Et si pertinacia
IliiariusPictavorum episcopusin Comment.Ma.lth.^ obduralus est, etiam Ecclesiam ad hunc segrotum
canone 18 : « Quod si .peccaverit in te frater. tuus, adducat: Dic enim Ecclesiw, etc. Yides non sup-
vade et corripe eum, etc Eum ordinem continendae plicii, sed emendationis, gratia id fieri; prqpterea
cbaritatis riobis Dominus imposuit, quem ipse in nullos sibi initio prcebet, sed cum ipse per se nihil
conservando Israel tenuerat: Jubet emm peccantem efiecerit, neque lunc multitudiiii commiltendam rem
fratrem ab eo solo iu quera peccaverit, corripi atque praecipit, sed unum aut ad summum alterum addi-
objurgari. Ipse enim sacrificantem diis alienis popu- dit: quos si propter suam prolerviam despexerit,
luin Judaicum, majestatis suse adventu, et toto prae- tunc tandem ad Ecclesiam offerendam rem censuit.
sentis pofestatis terrore corripuit: lum cum idem Ita magnum sibi est studium, ue proximorum deii-
populus Dei propinquaritis adventum, extra montem cla, nisi post priraara et alteram admonitionem ef-
lieet positus, ferre non poluit in obedientiam, unum ferantur. Quid autem sibi vult, in ore duorum nel
atque duos jussit adhiberi, ul in ore duum testiiim itium tesiiumstabit omneverbum? flabes jam lestes, |
fides verbi ac veritas maneat. Quia insolenti Israel inquit, opus abs te tuum ita esse confectum, utni-E
lex et prophelaeet Joannes est missus, teslibusque hil quod ad te pertineat, rejiquum esse videatur. Si
1167 THEODORIARCHIEP. CANTUAR. DOCTRINADE POENITENTIA 1168
autem eos non audierit, dic Ecclesise,praesulibiissci- A peccaverunt, et non egerunt pwnitentiam, ac sese ipsis
licet ac praesidentibus, etc Qumcunque alligaverith excusans, semel et iterum ac terlio prxdixisse asse-
super terram, erunt ligata et in cmlis, etc Nam cum ruit, quodque nihil non agat ac moliatur quo sup-
naecsciat, quamvis prirao ingressu minus fecerit, plicium alque animadversionem propulset, eosque
multitudine tamen judicioriim convictus, iram for- verborum terrore meliores efficiat, tum vero grave
tasse depoiiet. Hac enim de causa non confeslim illud et horrendum collocat, dicens: Si veneroiterum,
abscindit, sed ad tertium usque judicium progressus non parcam. Non dixit: Puniamac vindicabo,poenas-
est: ut si primo non paruerit, obtemperet alteri.» queexpetara: verum paternis verbis suppliciumponit,
Sic saticlus J. Chrysostomus negat morera fuisse hinc nimirum viscera sua, -animumque ipsis condo-
Ecclesisedecreto sancitum, publice de peccatis oc- lescentem ostendens, quod pro sua erga eos ihdul-
cullis poenitendi; quem repudiat veluti charitati gentia, semper supplicium infligere differret. Postea
omnino contrarium. « Neque turic, inquit, multilu- autem ne nunc quoque iia existimarent, eura rursus
dini committendam rem prsecipit. Hac de causa non dilatione uti, ac verborura tSntum minas adhibere,
confestim abscindit, sed ad tertium usque judicium ob eam causam prius quoque dixit, in ore duorum vel
progressus est, ne scilicet testimonio multittidinis trium teslium stabit omneverbum.Et, siveneroiterum,
graviore accusatione visa dedignatus ille duriorem B non parcam. Quod autem ait, est ejusmodi: Non
se ad corrigendum praebeat. » J. Chrysostomus in »jam diutius cunctabor, si vos, quod Deus avertat,
homilia 29, in Epist. ad Corinth. II. < Ecce terlio emendationis Cxpertes invenero, sed poenas haud
hoc venio ad vos: In ore duorum ac trium testium dubie inferam, acquod dixi, praestabo. » Cum divus
stabit qmne verbum. Cum aliunde etiam multis ex Paulus, Dominum imitans, poenas non statim sum-
rebus, tum vel hinc raaxime Pauli sapientiam, pa- pserit de,immunditia,, et fomicatione et impudicitia
ternumque affectum perspicere licet: nimirum quam quam multi gesserant: sed semel atque iterum eos
in denuntiandis quidem suppliciis multus ac vehe- admonuerit; curiique lot minas intenderit, ut vitia
mens, in inferendis autera segnis ac tafdus sit: Neque sua corfigerent, atque ipsorum cbntumacia non coge-
enim de iis qui peccabant, pcenas statim sumpsit: retur illos ab Ecclesia'expellere, neque supplicio af-
sed semel atque itertim admonuit. Ac ne sic quidem ficere: nonne omtiibus Ecclesice praelatisegregium
in contuitiaces animadvertit: sed rursus adraonet patientice prabuit exeriiplum? Quod a Joanue Chry-
ac denuntiat dicens, Tettio hoc venio ad vos: ac soslomo adeo luculenter expositum, satis declarat
priusquam adsim, rursus scribo. Postea ne cuncta- morem non fuisse Ecclesiaedecreto sancitum de cri-
tio segnitieni illis pariat, vide quo pacto hic quoque . minibus occultis et iis quaepeccantium contumacia
eoscorrigat, assiilue nempe interminaiis, ac plagas C non reddit publica, publice poenitendi.
intentans, atque hisce verbis utens, Si venero iterum, ' Hieronymus in eadera verba Matth. Corripe eum,
nonparcam. Eine, cum venero, lugeam multos. Haec etc :« Cbrripiendus est aulem frater seorsum : ne si
pofro idcirco facit ac loquitur> ut hac quoque parte semel pudorem ac verecundiam amiserit, remaneat
omnium Dominum imitetur. Nam et Deus assidue in peccato. Et siquidem audierit, Iucrifacimus
quidem comminatur, ac ssepe poenas denuntiat: sed animam ejus, et per alterius salutem, nobis quoque
non saepe piiiiit et cruciatum infert. Hoc itaque ipse aequiritur salus. Sin autem audire noluerit, adhibea-
quoque facit. Ob idque etiam ante dicebat, parcens tur frater. Qtiod si nec illum audierit, adhibeatur et
vobh, non ultra veni Corinthum: Quid est, parcens tertius, vel corrigendi studio vel conveniendi sub
vobh ? hoc est, ne vos sceleribus devinctos inveniens, - testibus. Pofro si nec illos audire voluerit, tunc mul-
ac sine ulla emendatione in his perstantes, poena et tis dicendum est, ut detestalioni eum habeant; et
cruciatu vbs afliciam, etc. Quod autem ait, banc . qui non potuit pudore salvari, salvetur opprobriis.
sententiam habet: semel dixi, alque iterum, cum ad Quando autem dicitur : Sit tibi sicut ethnicus el pu-
vos accessi: et nunc item per litteras dico. Ac siqui- blicanus, ostenditur majoris esse detestationis qui
dem me audieritis, quod cupiebam contigit. Sin •_ sub noraine fidelis agit opera infidelium, quam hi
autem verba mea cpntenipseritis, deinceps necesse **qui aperte gentiles sunt, etc Amen dicovobis: qum-
erit, ut praestemqusedixi ac supplicium irrogem, etc. , cunquealligdveritis,etc, potestatem tribuit apostolis,
Vides palernain curam ac sollicitudinem? Vides ma- ut sciant qui a talibus condemnantur, humanam sen-
gistro congruentem providentiam ? Nec tacuit, nec tenliam divina sententia roborari: et quodcunque
rursus poenam intulit. Yerum ssepius quoque prse- ligatum fuerit in terra, ligari pariter et in ccelo. >
dicit, atque in interminatione constanter permanet, • Si igitur juxla Hieronymi sentenliam, cum iUetrium
ac supplicium differt. Quod si in peccatis obstinati • testimoiiium audire noluerit, tunc multis dicendum
maneant, tum demum reipsa poenam se inflicturum sit, ulquiuon potuerit pudore salvari salvetur op-
minatur. Quid autem praedixisti, ac nunc etiam prae- probriis; procul dubio si sub trium testimonio fuis-
sensscfibis? Quod si veriero iletum, non patcam. set emendatus, tunc non multis dicendum fuisset; et
Posteaquam superius se hoc, nisi necessitate coac- qui potuisset pudore sanari, non sanaretur oppro-
tum, facere non posse ostendit, ac luctum el humi- briis publicsepoenitentiae.Itaque Hieronymus negat
lialionera eam rem appellavit, necumvenero, inquit, '. morem fuisse Ecclesisedecreto sancitum, pubUce do
humiliet me Deus apud vos, et lugeam eos qui ante peccatis occultis^poeiiitendi.
1169 AB OSININOVITATISSUSPICIONEVINDICATA, 1170
Bacchiariusin episl. ad Januarium de recipiendis A / fundas, facile in illo reprimis omnem peccandi li-
lapsis : < Ecce prohibetur ne in terminis Gelh, neque centiam : atque ei totam impudentiamdemis licen-
in finibusAscalonis,hoc est, in notitiam saecularium tiosaeturpitudinis hortatricem. Tunc mores ejus ve-
sivehominum mundanomm, casus fralris vel ruina recundia custos integritatis ornabit, ut ei placeat
seminetur : et nos passi sumus, non solum ipsam quod ante sordebat, quando in sordibuserat: ut sor-
quam incoUtcivitatem,sed etiam totum orbem, famae deat, quod ante placebal, quando ipse bonis omnibus
ipsius desperalione compleri? Nonne huic praecepto displicebat. Sanctosviros amando sectabitur, et se-
cohaeretetiam ille evangelicus sermo, qui dicit: S» ctando in eorum sirailitudinempaulatim vitse prioris
peccaveritin te frater tuus, corripeeum solus ; quod emcndationeformabitur, ut ei quam laboriosumfuit
si te non audierit, adhibe tecum duos vel tres testes, in sublimitatemvirlutis evadere, tam deforme sit in
et-reliqua quaeconlinet serrao praecepti,etc. >Cum vitia rursus, quibus se gaiidet caruisse, descendere :
Bacchiarius increpet quorumdam temeritatem, qui quia sicut virtus onerosaest vitioso,iia virtutis araico
peccata occulla publicaverant, Uquido;negat morem yitiosa voluptas amara est. Ecce quomodopeccahles
fuisse Ecclesisedecreto sancitum publice de crimi- omnes blande tractat aut increpat, qui nihil aliud,
nifousoccultis poenitendi. hisi eorum salutem, quibus vult prodesse, conside-
Augustinus serm. 16 de verbis Domini. «.Ergb B 1 fat. > Julianus Pomeriusoslehdit primp quam per-
corripe inter te et ipsum solum, inluens correctioni, niciosa sit infirmis increpatio publica, adeo ut ti-
parcens pudori. Forte enim prae verecundia incipit mendum sit ne quidquidmali occulte faciebanl, pu-
defenderepeccatum suum, et quem vis correctiorem, blice perpetrent: deinde declarat quam utilis sit ac
facis pejorem.Corripeergo inter te, et ipsum solum. prorsus necessaria poenitenlia secreta pro peccatis
Si te andierit, lucratuses fratrem tuum, quia periefat occultis. Ergoplanenegat cum caelefisPatribusmo-
n*.sifaceres. Si autem non te audierit, id est, pec- rem fuisseEcclesiaedecreto sancitum publice de pec-
catum suum quasi justitiam defendefit, adhibe illi catis occultis poenitendi.
duos vel tres, quia in ote duorum vel trium teslium CAPUTn.
stet omneverbum.Si nec ipsosaudierit, refer ad Ec- Patres
affirmant pro peccath.-occulth.pmnitentiam
clesiara : si necEcclesiamaudierit,sit tibisicutethni- secteto factam sufficere;atque de illis moremEc-
cus et publicanus. Noli illum deputare jam in nu- clesia•fuhse secretopmnitendi,
mero fratrum tuorum, nec ideo tamen salus ejus ne- Argumentaquibiis Patres negant moremfuisse Ec-
gUgendaest, etc»Et infra: tSi peccavetilin te fraler clesiaedecreto sancilum, publice de-peccalis.occultis
tuus, corripeeum inter te et ipsum solum. Quare ? pocnitendi, eadem probant pro peccatis occultis poe-
quia peccavitin le. Quidest, in te peccavit? Tu scis,' nitentiam secreto factam sufficere. Etenim si qui ab
quia peccavit.Quia eniiiisecretum fuit, quando in te uno correptus.sese emendaverit, ille non debeat a
*""
peccavit, secretum qusere, cum corrigis quod in te duobus aut tribus corripi: et qui primo non obtem-
peccavit. Nam si solus nosli quia peccavit in te, et perans, sed duobus aut triims paruerit, illenon de-
euin vis coram omnibus arguere, noh es correptor heat ab Ecclesia ejici, id est poenitentia publica
sed proditor, etc. Ergo ipsa corripienda sunt coram plecti; cum omniiionecessaria sit poenitentia, ne-
oranibus, quae-peccauturcoram omnibus.Ipsa vero cesse est qubque ipsi poenitentiam secreto faclam
corripienda sunt secretius,quaepeccantur secrelius.i sufflcere. Undepatel morem Ecclesiacfuisse de pec-
Profecto his verbis negat sanctus Augustinusmorem catis occullis secreto poenitcndi. Eamdem tamen
fuisse Ecclesiaedecreto sancitum pubUcede peccatis quaeslioneraaUis argumentis manifestis demonslra-
'
occultis poenitendi. bimus, ut omnis tollatur dubitaiio. ".".'„' .'.';'.
Julianus Pomerius, lib. n de Yita contemplativa, Origenes in psalmum XXXVIII, homil. 2 : « Si
cap. 5. <Caeterumsi Ecclesicecommunionepriventur' aulem ipse sui accusator liat, dum accusat semet-
infirmi,quicurari adhibita increpationenon possunt, ipswm,et confitetur, simul evqmit et delictum, atque
aut intolefabilis mole tristitiaesupra modum gravati-, '_. omnem morbi digerit causam. Tantummodo cir-
'
succumbunt, et sanctorumomniumvultus, per quos cunispice diligentius cui debeasconflteri. peccatum
possent restitui Deo refugiunt: aut certe ad omnem tuum. Proba prius medicumcui debeas causam lan-
peccandi impudentiam, si fuerint exacerbati, prosi-- guoris exponere, qui sciat inflrmari cum infirmante,
liunt : et quidquid mali occulte faciebant, publice1 fiere cum flente, qui condolendi et compaliendino-
perpetrabunt: in tantam vesaniamreparandsesalutis1 verit disciplinam : ut ita demum si quid ille dixerit,
desperatione prolapsi ut seria verba corripieuiium1 qui se prius et eruditummedicumostenderit, et riii-
in jocos exitiabiles impudenti urbanitate convertant, sericordem, si quid consilii dederit, facias, et se-
ac maledicacesin se ex ipsa jactatione turpitudinis> quaris : si inleUexerit,et praeviderittalem esse lan \
'
suae turpiter viventium malevolaslaetitias pascant.' guorem tuum, qui in conventu totius Ecclesiae
Propter hoc ergo, blanda pielate portandi sunt quit exponi debeat, et curari, ex quo fortassis et caeteri
increpafi pro sua infirmitate non possunt. Et revera,, aedificaripolerunt, et tu ipse facile sahari, multa
si peccahti:salubrem pudorem; dum pro eo erube- hoc deliberatione, et satis perito 'mediei iUiiis con-'
scis, iricutias, ac vefecundiam, quam pro •peccalis> , silio procuraridumesl. > En fria ar'guhientax'quibus
ejus assuinis, in eum pia animi compassionetrans- Origenes aflirmatihorera Ecclesiaefuissede peccalis
1171 THEODORIARCIJIEP. CANTUAR.DOCTRINADE POENITENTIA 1172
occultis secreto poenitendi. » 1. Non probal Origenes A delicet qui ea possint curare ; consentaneum in
se reura cbrifiieri, sed tantuni eoram modum illi quod scriptum est, vos qui firmiores
' coram omnibus
raedico pefilb et prbhato. Nunquid vero probandus esfis, imbeciltitates infirmiorum porlate, hoc est
essef medicus? Nunquid circumspiciendum esset toliite diligentia et cura vestra. Sic sanctus flilarius
peccatdri, eui confiteretur peccatum, nisi mos Ec- et Basilius adeo secretam esse voiunt confessionem
"clesiaefuisset secreto poehitendi? Frustra responde- et paeuiteiifiara, ut coram Deo solo, et coram.iis tan-
tur, confessionem publicaiu a publica pcenitentia tum qui curare possi.nt, eam agcndam esse dicant.
distingui: non minus enimpudori parceret poenilen- Quare aperle affirmant morem. Ecclesicefuisse de
tia publica, ex qua tunc temporis cuique licuisset, peccatis occultis secreto poenileiidi.
judicare, aut homicidii crimen, aut adulterii, aut Gregorius Nysseaus in episfola canonica ad Le-
idololatriaecOtiimissumesse. 2. Iste medicus proba- toium episcopum Melilineusem: « Qui autem latenli
ttis' dat COtisiliufflpublice poeniteiidi, et non prae- ablatione sibi alienum usurpat, si deiude per enun-
ceptum : ergo nondum Ecclesisedecreto sahcita erat tiationem peccalum suum sacerdoti aperuerit, vilii

pro criitiiriibus occultis ptiblicapoenitentia sed po- studio in contrarium mutato segritudiuem curabit :
tius mos erat secrelo poenitendi: quia, ut ait Hiero- dico autem : largiepdo quse habet, ul dum quse
nyraus lib. i adversus Joyinianum : « Ubi consilium B habet profundit, se ab avaritiae morbo liberum
datuf, offerentis arbitrium est; ubi prseceplum, ner ajiserteostendat. Sin autem nihil aliud, praelerquam
cessitas est servientis. > 5. Publice poenitendi con- solum corpus habeat, jubet Apostolus per laborem
silium datur solummodo in casu singulari : atqui, corporalem ei morbo mederi. Dietionis autera ifa
sicut exceptio firmat regulam, ila morem Ecclesiae habet contextus: Qui furabaiur tion amplius furelur :
secreto poenitendi pro criminibus occultis demon- sed polius Iaboret bonum operans , ut possit ei
strat casus singularis. Palres concilii Neoccesarien- largiri qui indiget. > Sanctus Gregorius Nyssenus
sis, can. & : « Si quis proposuerif concupiscere mu- in hac epislola canonica non suam, sed suorum pa-
lierem ad dormiendura cum ipsa, ejus aiitem deside- trum sentetit-iam, atque canonicam referre lestatur.
rium ad opus non venerit, videtuf esse a gratia Cur igitur qtti latenti ablatione sibi alienum usurpa-
liberatus. » Grave crimen est adulterium in corde yit, secundum canones non plectitur poenitentia pu-
comraissum, et tamen Patres declarant poeniienliam blica, sed ei sufficit poenilentia secreto facta, nisi
secreto factam sufficere, ac proinde morera fuisse quia mos erat Ecclesicede peccatis occuliis secreto
Ecclesiaede criminibus occultis secreto poenitendi. poenilendi?
Hilaritis Pictavorum episcopus in psalni. LI enar- Iiilarius diaconus auctor sub Damaso papa in
fatione. « Noh enim confessio peccatorum nisi in ^ Qiiceslionibiisex Yeferi et Novo Teslamenlo utroque
hujus saeculitempore est: dum voluntati suaeunus- mixtim, quiEst. 52 : « Et adhuc est aliquid quod de-
quisque permissus est, et per vitcelicenliam habet prehendit Kovatianus : Cur, inquit, corpus Domini
, corifessionisarbitrium, etc.»Confessiouisautem cau- tradunt eis quos.noverant peccaiores? Quasi possint
sara addidit dicens : quia fechli : auctorem scilicet ipsi accusatores esse, qui sunt judices. Si aulem
utiiversitatis hujus Dominutri esse confessus, nulli fficcusatt fuerint et maiiifestali, potuerunt abjici.
dlii doceris confitendumquam qui fecit olivam fru- Nam quis judex accusanlis sumat personam ? Nam
ctiferato spei misericordia iu sseculumsseculi. si ipse, DoniinusJudam passus cst quem sciebat fu-
Basilius Maguus in homilia in psalmum xxxvn : i;em esse, et ea quse mitlebanturexportare, nec eimi
« Proprium est hominurn prudentium, ob ca quae ^ui accusatus nonest, abjecit: hocexemplo nti "opor-
peccando admiserihtprsesumpta quypiam cogitalione tet, ut eum abjicere non liceat, qui publice detectus
aiit subreptione inimici non se efferre, sed pudore non fuerit. Nam nec Juslo viro compelit aliquem ac-
aspergi potius et erubescere, et veluti stimulis con- casare. Unde Maltbaeus, Joseph cum esset, inquit,
scientiam pertundere seque gererc submissius atque hoino justus, et nollet eam traducere, voluit eam oc-
humiliari. David igitur post hsec ait : Rugiebam a cidte dimiltere.Ju.das ergo cum esse.tinler discipulos,
"
yemitu cordis mei, vel, secundupj Aquilam, Freme- qonlagione.suanou eos maeulavit, dissentientes ut-i-
bam a fremitu cordis mei. Non utir.ul.Lismanifcstus que a furtis ejtss,et Eucharistiam inler eos accipiens.
fiam, ore fatear, scd corde ipso clausis oeulis tibi hon polluit icnocentes. Nec Cominus ei quem latro-
soli respicienti arcana mecum ipse rugiens, ostendo nem-sciebat, corpus s.iiumdenegabat, quia secundum.
meos gemitus; non enim multis verbis mihi opus ad Apostolum, Qui indigne sumit, gladium sibi sumit. >
confessionem, ad quam et cordis mei suspiria, et ex Hilarius diaconuscontra Novalianosmorem Ecclesiae
animaepenetralibus imis ad te Deum meiim trans- catholicaeconfirmat exemploChristi, ut emn abjicere
niissi questus satis existunt. » nonliceat, quipublice deteclus non fuerit : ergo mos
• Basilius in Regulis brevioribus, resp. ad interro- erat Ecclesi3ede peccatis occultis secreto poenitendi.
gat. 229 : < Omnino in peccatorum confessione . Ambrosius in psalmum xxxvn-enarrat. : « Accusa-
eadem ratio e^t, quae etiam in aperfione vitiorum batur et facebat. Ducebaturad mortem, et silentuvse
corporis. Ut igiturvitia corporis nequaquam quibus- tegebat, ne nudaret pudorem. Intrase tamenloque-
vis temere homines aperiunt, sed iis tantummodo IiaturDeo, qui eam magis audivtt tacentem. Quaj.si
eliam peccatorum confessiofieri debet, apud eos vi- voluisset loqui, forsitan non esset audita. Et tu ergo
1173 AB OMNl NOYITATIS SUSPICIQNE VINDJCATA. 1174
qui .proposuisti salisfacere pro delictis Domino Deo A ., cil, noii ipsum assumens circumducit, et dicit: Nun-
tuo, illi soli interiore corde te purga, illum contuere quis hunc accusat ? Sed elamat, licet daemonescum
qui potest peccata diluere. » Hac exhortatione uti diabolo conslituti ipsum accusent de turpissimis et
non potest sahctus Ambrosius, quin affirmet et mo- occultis criminibus, non. rejicio nec abominor, sed
'
rem Ecclesisefuisse de peccatis occultis secreto poe- - ab accusatoribus, ipsum liberans, et ab iniquitate ab-
nitendi. .Urideauctor ipsius vita?lestatur htinc morem solvens, sicadcertamifla duco :nec iramerito, etc.
tamdiligentef servasse, ut cselerissacerdotibusbonum Nec hoc lantum est admirabile quod nobis peccata
reliquerit exefnplum. Quotiescunque, inquit, illi ali- dimittit, verum et quod ipsanon revelat, nec niani-
quis ad pereipieridairi pcenitentiam lapsus suos con- festa. faGit, nec accedenles cogit in medio patrata
fessus esset. ita fiebaf>iit et illum flere compelleret. edicere, sed soli sibi rationem reddere Jubet, et sibi
Videbattir etiam sibi ciim jacente Jacere. Causas confiteri :.Etenimex saecularibus judicibus, si quis
autem crimitium quas iUi confitehahtur, rinlli nisi alicui captorum latronum,, vel eorum qui sepulcra
Domino sOli apud qtieta intefeedebat loquebatuf : effodiunt diceret, ut peccata coufiteretur, et a poena
honum reliiiquens exemplum posteris sacerdotibus, dimitleretur, omni certe promptitudine hoe susce-
tit intereessores apud Deum sint, magis qiiam acCu- pissent, salutis cupiditate pudorem contemnentes;
Salores apud homines. Nam et seCutidumApOstolum B hic vero non hoc est, yerum et peccata dimittit, nec
cirea hujusmodi homineto confirnianda charitas est:. cogit prsesentibus quibusdam ipsa enuntiari : sed
quia ipse sui accusator est; nec exspeetat accusato- unura soluiu exigit ut ipse remissione fruens doni
feiti, sed prsevehit, ut confitendo suura allevetipse magnitudinem diseat.
delictum, nechabeat quod adversarius criminetur. J. Chrysostomus in homilia 8 de Poenitentia :
Idebque Scripttira dicit: Justus in priucipio sermo- t Probet autera seipsum horoo, et sic de pane illo
nis accusator est sui. Yocemenim efipit adversario, comedat, et de calice bibat. Non revelavit ulcus,
et quSsi denles quosdam paratos ad prsedara crirai- non in commune theatrum accusationem produxit.
riationis irifestaepeccatoram suorUmconfessionecoti- Non delictorum testes statuit: intus in conscientia
ffingit, dans hdnorem Deo, cui nuda sunt omtiia, et astante tiemine, praeter etim, qui cuncta vi'det_Deum,
qui vuft vitam magis peceatoris quam roortera. qui et scrutatur et de peccatis judicat, et omnium
Joaimes Chrysostomiis in homilia 20 in cap. v vitam quasi lance quadaro librat, judicium peccato-
Genes. : « Scortatof emm, Veladultef, vel qui aliud rum statuOns, et vitam Omfiemrecogitans in mentis
tale quiddam admisit, etiaffisi omties latere qtieat, judicium peccata deducilo, reforma quod deliquisti,
nutiquahi taraen sic in trairquillitate vivit, etc Atta- atque sie pura conscietitia sacrain attinge mensam,
men qui hsecfecit, si voluerit ut decet uti conscien- parlicepsque sancli sacrificii fias. Haeemente re.ti-
tiae adjumetito, et ad confessionem facinoftim festi- nentes,et omnium quaede luxurja diximus recordati,
nafe', et medibo ostendere ulcus, qui ctiret et' noti quantaque liis poena posita sit, qui incontinenter et
eipfobret, atque ab illo remedia accipere, et soli er minus pudice respiciunt in mulieris faciem, et prse
loqui, nullO alio cbriscitf,et orania dicere eum dili^ gehenna Dei tiniorem et charitatem habenles ante
geritia, facile peccata sua emendabit. Confessio etiim oculos, hoshietipsos Iiinc inde purgantes sic sacris
peccatorum abolitio etiam estdeUetorum. » Quid his mysteriis propinquemus, ne in Judicium damnatio-
vefbis clarius, quibus satictus Joannes Chrysostomus nemque tiobis fiant, sed in salutemet animsesanitatera
affirmat pcetiitentia secreto facta, quselibetcrimina, fiduciamque continuam saltitis hujus suseipiamus. »
ut scorta, adulteria, et alia ejusdem generis qui alios In horailia 10 de Poenitentia, quaenon recle inscri-
latent,- abtiiefi? Qtiidam putant, ita Ibqui Joatinem- hitur 9 in editis : « Quaravis in extrema eanitie
Chrysoitbirium', ex eb quod a prsedeeessore suONe- peccaveris, ingredere, pcenilentiam age : medicinae
ctarib episcopo Cbtistarituiopolitano sublatam fuisse* loeus est hic, non judicii; non poenas exigens, sed
^oeiiitefttiampuhlicaiti arbitrentur. Sed primo refel- peccatorum reniissionem tribuens. Deo solum dic
nirittir ipsismet J. Chrysostomi testimoniis qui publi- peccafum tuura : Tibi soli peccavi, et malum coram
cam poenitentiam in suis hdmiliis apiid Constantino- D ' te feci, et diraittitur peccatum tuum.»
polim dictis prsedicavif, sicut optiifte detiionstratur: Ia sermone de Phafisaeo et publicano : « Itaqtie
iii ipsius Vita GaUicana lingua scfipta a Godefrido adinoneo nt confitearis peccata tua. Neque enira te
Hertoa'ntiotheologoeruditissimdet sociosorbohico. 2. ad theatrum conservorum triofum, nec te cogo ea
NuUiusmomehti potest esse ista objectio, Cum noti- homiiiibus enuntiare : conseientiam iuam Deo expo-
dubiutosit quirihomiliasiti Gehesihi apud Antioehiam ne, ei ostende facta.et vulrtera et ab eo medicinam
fecitaverit, sifctithomilias in Epistv ad Gorinth. ubi- pefe : ostende'te noii exprobrauti, sed curanti. >
poeriitetitiampublicam pfo peccatis publicis viguisse InhomiliaSlittEp.-adHebraeos: « Nenostantum
slc deciafat iu homilia 28 in Ep. B ad Coririth. : dicamiis peccatores, sed etiam peccata, recenseamus,
«"Ileruin cuni arcemus eos qui non possunt sacrae untimquodque enumefanles. Non libi dico ut ea in
mehsae participes esse, aliam fieri oportet precem, publicum pToferas, neque apud alios accusesj sed ut
oratiesque simiJiterhumi jacere; etc » pareas Prophetaedicenti: RevelaDomino viam tuam,
Sanctus GHrysostomus,in homilia 21^ ad populum apud Deum cpnfitere peccata tua. » . ,
Antiochenum : « €ontraritim AgOnothela noster fa- In homilia 56, in Actusapostolorum: i Quidigitur
1173 THEODORIARCHIEP.CANTUAR.DOGTRINADE POENITENTIA 1176
sigraviter offenderim?Cessa offendere, et lacrymas sA } tamen suflicere airbitratur sanctus Augustinus, cum
funde, et ita accede^et statim inprimis inveniesillum ri peccatum a Deo dimissumesse agnOscat.
propitium. Dic solum, offendi, dic ex animo, et puraa - In serm. &&in Evangelium Joannis : Qui viderit
mente : et soluta sunt omnia. Non adeo cupis dimilti ti mulierem ad "concuphcendumeam, jam mmchatus
peccata tua, sicut illa cupit peCcata tua dimitti. >' »' esl in corde suo. Nondum accessit corpore, consen-
Yide eadem in homilia 5, de incomprehensibiliDei ;i sit in corde; mortuum intus habet, nondum extulit.
Nalura; conc. &, de Lazaro; homil. 2 in psal. L, et:t Et fit, ut novimus, ut quotidie homines se expe-
in homilia, Quod non peccata evulgandasunt. Vide e riuntur aUquaudo audito verbo Dei, tanquam Do-
quoque CassianumJ. Chrys. discipulum in collat. xx,:, mino dicente, Sufge, condemnatur consensus ad
cap. 8. Quaeomnia demonstrant morem fuisse Eccle-- iniquitatem, respiratur in salutem etjustiliam. Sur-
siae, de peccatis occultis secrelo poenitendi. ' git mortuus in domo, reviviscit in
: Innocenlius in cogitationis se-
I, epistola ad Exuperiumepiscopum a creto, facta est ista resurrectio animsemortuse in-
Tolosanum, cap. &: « Et illud desideratum est sciri,;1 tus : intra latebras conscientise, tanquam intra do-
cur communicantesviri cum adulteris uxoribus nonn mesticos parietes.» Pluribus aliis in locis eodem
conveniant, cum contra uxores iu consortio adulte- modo loquitur. Yerbi gratia : In sermone &&de
rorum virorum manere videantur. Super hoc Chri-- B I Yerbis Domini: « Si vero adhuc peccatum conce-
stiaria religio adulterium in utroque sexu pari rationej ptum est, et non processit in factum, poeniteat,
condemnat. Sed viros suos mulieres non facile dee corrigatur cogitatio, surgat morluus intra domum
adulterio accusant, et non habent latentia peccalai conscientise. > Quomodofit ista resurrectio anirase
vindictam : viri autem liberius' uxores adulteras3 mortuae intus, in cogitationis secreto, intra domum
apud sacefdoles deferreconsueverunt, et ideo mulie-: conscieuliae, intra Iatebras conscientiae, tanquam
ribus prodito earum crimine denegatur : viroruriii intra domesticos parietes, nisi poenitentia secreto
autem latente comraisso, non facile quisquam exc facta? et cur non adhibelur publica? Quia, inquit
suspicionibus abstinetur. Qui utique subriiovebitur, t Augustinus, mortuum intus habet et nondum ex-
si ejus flagitium detegatur. Cura ergo par sil causa,; lulit, id est, crimen nondum est pubUcum. In ser-
iriterdum, probalione cessante, vindictaeratio con- mone 15 de Verbis Domini : « Peccanles coram
quiescit. > Quare plures viri adulierantes poenitentia , omnibus corripe, ut caeteri timorem habeant. Cerle
publica non plectuntur? Quia non habent, inquit, la-. si quis, quod solum esl verum, distinguit lempora, et
tentia peccala vindictam, virorum latente commisso., solvit qucestionem,verumest. Sipeccatum in secreto
Ergo mos erat EccJesiaede peccalis occultis secretoi est, secreto corripe. Si peccatumpuhlicumest el aper-
posnitendi. . . C tum, publice corripe, ut ille emendetur, et caeteri
Bacchiarius in epistola ad Januarium. « Sed prae- limeant. Et in sermonesequenti quaenamsit Ecclesiae
termissis his plahgatur defunclus, sepeliatur mor- disciplinamanifeste declarat his verhis:«Ergo corri-
tuus : id est, partim nostro labore, parlim verecun- pienda sunt secrelius, quaepeccantur secretius. Distri-
diaesuae confusione peccatum ejus celetur, et aufe- buiie tempora, et eoncordat Scriptura. Sic agamus,
ratur e medio : nos aulem consolationisIintearaina, et sic agendum est, non solum quando in nospec-
et ccelestis spei pigmenta tribuamus. Ipse autem catur, sed quando peccatur ab aliquo, ut ab altero
intra sepulcrum secreti sui confususpeccati pudore, nesciatur, in secreto arguere, ne volentes publice
conlineat se : ibi conscientisesuaeverme laceretur, arguere, prodamus hominem.Nos volumus corripere,
qui lotus in eo putredines obligat peccatorum. > et corrigere, quid si inimicus quserit audire quid
Nonne illa est poenitenlia secreto facta? Quam ta- puniat? Novit enim nescio quem homicidam episco-
men pro adulterio nefando sufficere existimat Bac- pus, et alius illuni nemo novit. Ego volo illum pu-
chiarius, cujusopusculalaudatGennadiusin Calalogo blice corripere, et tu quaeris inscribere. Prorsus
iliustrium virorum. . . <* . nec prodo, nec negligo. Corripio in secreto, pono
Augustinus in psalmum xxxi: « Pronuntiabo ad- ~ ante oculos Dei Judicium, terreo cruentam con-
versum me injustitias meas Domino, et turemhhti scientiam, persuadeo poenitenliam. Hac charitate
impietaterhcordis mei. Dixi. Quid dixisti? Non Jam praediti esse debemus. Unde aliquando horaines
pronnntiat, sed promillit se pronuntiaturum, et ille reprehendunt nos, quod quasi non corripiamus,
Jam dimittit. Atlendite, fratres : roagna res, dixi, aut putant nos scire quod nescimus, aul putant
Pronunliabo. Non dixi, Pronuntiavi, et tu dimisisti: nos tacere quod scimus. Sed forte quodscis et ego
quia eo ipso quod dixit, Pronuntiabo,, ostendit scio, sed non coram te corripio, quia curare volo
quia hondum pronuntiaverat, sed corde pronuntia- non accusare. Sunt homines adnlteri in domibus
verat. Hoc ipstim dicere, Pronuntiabo,: pronun- suis, in secreto peccant, aliquando nobis produntur
tiare est: ideo et tu remisisti impktatem cordis mei. ab uxoribus suis plerumque zelantibus, aliquando
Confessiovero mea ad os nondum venerat. Dixeram maritorum salutem quaerentibus. Nos non prodimus
enim, Pronuntiabo adversum me, verumtameu palam, sed in secrelo arguimus. Ubi conligit ma-
Deus audivit vocera cordis mei. Vox raea in ore lum, ibi moriatur vulnus. > Itaque sanetus Augusti-
nondum erat, sed auris Dei Jam in corde erat. > nus frequenler docet moremEcclesiaefuisse de cri-
'
Nrilla secretior poeniientia cogitari potest, quam minibus occultis secretopoenitendi.
"
1477. AB OMNI NQVITATIS SUSPICIONE VINDICATA. 1178
Cassianus in collat. xx, de fine po3nit.,;cap. S: Ajsancto Leone vocari contra apostolicam regulam prw-
« Quaraobrem verissimus examinator poenitentiae sumptionem, et improbabilem consuetudinem, quae
et indulgentiaeJudex in conscientia residet nostra, nullo unquam Ecclesise decreto firmata fuit. Quam-
qui absolutionera reatus nostri ante cognitionis et olirem couslat poenitentiam secreto factam pro
judicii diem adhuc nobis mhaccarne commorantibus criminibus occultis suflicere, atque morem Ecclesiae
detegit, et satisfactionis ac remissionis graliam fuisse de iis secreto pcenitendi.
pandit. > . Gennadius lib. de ecclesiasticis Dogmatibus, cap.
Petrus Chrysologus in.sermone 24 : « Petrus et 55 : « Sed et secreta salisfactione solvi mortalia
Paulus principes fidei Christianse notitiam nominis crimina non negamus. »
Chrisfi loto orbe diffuderunt : Mulier accedendi ad . Julianus Pomerius lib. n de Yita contemplativa,
Christum prima tradidit discipjinam : mulier prima cap. 7 : « Porro illi, quorum peccata humanam no-
dedit formam quomodo peccator tacita confessione fitiam latent, nec ab ipsis confessa, nec ab aliis
deleat sine confusione peccatum : quomodo delin- publicata, si ea conflteri aut emendare noluerint,
quens soli Deo cognitus de reatu nudare apud ho- Deum quera habent testem, ipsum habituri sunt
mines verecunda conscienlia non cogatur : quomodo et ultorem. Et quid eis prodest humanum vitare
homo possit venia judicium praevenire..» Hsec est B judicium, cum si in malo suo permanserint, ituri
Ecclesise. disciplina , de peccatis .occultis secreto sinl in aeternum, Deo tribuente, supplicium. Quod
poenitendi, cujus mulier prima. dedit formam, et si ipsi judices fiant, et veluti suae iniquitalis ultores
quam deinceps Patres unanimi consensu praedica- hic in se volunlariam poenam severissimae animad-
runt. versionis exerceant, temporalibus poenis mutabunt
Patres concilii Yasensis n,-can. 8 : « Quod si se seterna supplicia : et lacrymis ex vera cordis Com-
tantum episcopus alieni sceleris conscium novit, puuctione fluenlibus reslinguent ceterni ignis incen-
quandiu probare ;non potest, nihil proferat; sed dia..» Quandoquidem si ipsi judices fiant, prseve-
cum ipso ad compunctionem ejus secretis correptio- niunt judicium Ecclesiae de poenitentia publica,
nibus elaborel. > manifestum est ipsis suflicere poenitentiam secreto
Leo I, in epistola ad universos episcopos per faclam. Illud etiam perspicuum[est ex eo quod post-
Carapaniam, Samnium et Picenum constitutos: ea cum clericorum poenitentia, quara omnes no-
< Blam etiam contra. apostolicam regulain praesum- runt tunc temporis non fuisse publicam, eorum poe-
ptionem, quam nuper agnovi a quibusdam illicita nitentiam conjungat, atque utramque eodem raodo
usurpatione committi, modis omnibus constituo sic describat:« Quapropler Deum sibi facilius placa -
submoveri; de poenilentia videlicet, qnse ita a fi- bunt illi qui non humano convictijudicio, sed ultrc
delibus postulatur, ne de singulorum peccatorum crimen cognoscunt : qui aut propriis illud confes-
genere libeUi scripta professio publice recitetur: sionibus produnt, aut nescientibus aliis quales oc-
cum reatus conscientiarum sufficiat solis sacerdoli- culti sunt, ipsi in se volunlariae excommunicationis
bus indieari eonfessione secreta. Quamvis enim ple- sententiam ferunt, et ab altari cui ministrabant, non
niludo fidei videatur esse laudabilis, quae propter animo, sed officio separati, vilam tahquam mortuam
Dei timorem apud homines erubescere non veretur: plangunt, certi quod recondliato sibi eflicacis poe-
tameu quia non omniura bujusmodi sunt peccata, nitentiae fructibus Deo, non solum amissa recipiant,
ut ea quaepoeniientiam poscunt, non (imeant publi- sed etiam cives supernae civitatis effecti, ad gaudia
care, removeatur tam improbabilis consueludo, ne sempiterna perveniant. » Itaque mos erat Ecclesiae
raulti a pcenilentice remediis arceantur, dum aut de peccalis occultis secreto poenitendi.
erubescunt, aut metuunt inimicis suis sua facta Caesarius Arelatensis ep^scopus in homiiia quae
reserari, pro quibus possint legum coastitulione inscribilur 44, tom. IIBibl. Patrum, p. 549 : « Ad-
percelli. SuiDcit enira illa confessio quae primura nioneo, fratres, in conspectu Dei Si autem agit
Deo offertur, tunc etiam sacerdoti qui pro delictis jffeiiitemiam ex toto corde, sed si agat veram pceni-
"
poeuitentium peccator accedit. Tunc enim demum tentiam; ubi Deus vidit sicut. cor David, quando
plures ad poeniteotiam poterunt provocari, si populi ] increpatus a propheta, graviter et post comrainatio-
auribus non publketur conscieniia confitenth. > ' nes terribiles Dei exclamaivit dicens : Peccavi, et
Quamvis sanctus Leo loquatur de confessione pu- mox audivit, Dominusabslulit peccatum tuum. Quau-
blica, hoc lamen simul intelligi debet de poenitentia tum valent tres syllabse? tres enim syllabse sunt:
publica, quce non minus parcebat pudori quam con- Peccavi: sed in istis tribus syllabis flamiha sacrificii
fessio publica: et quae ex occultis crimina tam pu- cordis ejus ad coelum ascendit. i Hsec homiliajn
blica reddebat, ut ab ea eximeretitur, quibtis ti- quibusdam codicibus rass. tribuitur Augustiho, in
mendum esset ne inimicis facta reserarenlur, pro aliis Ambrosio. Sed a quocunque auctore catholico
quibus poterant legum constitutione percelli; sicut liaecdicla sint, illa significant pio criminibus etiam
probat canon Z&epistolae sancti Basilii ad Amphilo- gravissimis posnitentiam secreto factam sufficere.
chiura. Cum igilur eadem prorsus mala oriautur Laurenlius Novariensis episcopus in homilia de
ex confessione et poenitentia publica, fatendum est poenitenlia : « Si est in le.prudentia, si habes con-
poenilentiam publicam pro occultis criminibus a silium et proprium meniis arbilrium : Beus in te est.
1179 THEODORIARCHIEP. CANTUAR.DOCTBINADE POENITENTIA 1180
Ipse tibi erit poenilentia, et fons et baptisma et re-• A Gregorius, lib. iv Moralium, in cap. III B. Job,
missio, qui nunquam in te nec desinit, nec deficit. cap. 15 : « In tenebras ergo diem vertimus, cum
Quid ambiguus aestuas? Quid resolveris anirao, ett nOsmetipsos districte punientes, ipsa delectationis
inler inepta taediaconscientiae ttiae fatigatus torpe- pravac blandimenta per districta poenitenticelamenta
scis? peccasti post fontem, lapsus es post baptisma,, cruciamus, et cum fletido insequimur, quidquid in
fecisti crimen post indulgentiam generalem, quid1 corde taciti ex delectatione peccamus. Quia enim
liunc peritjam spes? tiunquid intercepta est retri- fidelis quisque cogitationes in Judicio exquiri subti-
butio?... Ex illa die illaque hora qua egressus de3 liter non ignorat, Paulo altestante, qui ait : inler
lavacro, ipse tibi es fons jugis, et diuturna remissio. se invicem cogitationum accusantiurn , aut etiara
Nbn opus habes doctore, nec dextra sacerdotis. Mox _; defendehtium; semetipsum introrsus discutiens, ante
ut asccndisti de sacro fonte, vestitus es vesfe alba, judicium vehementer examinat, ut districtus judex
et unCtus es unguento mystico : facta est super te» eo jam tranquillius veniat, quo reatum suum, quem
ihvocalio, et venit super te trina virtus, quce vas, discutere appetit, jam pro culpa punitum cernit. »
novum hac hova perfudit doctrina. Exinde teipsum, Deinde hanc poenitentiam seerelo factam sufficere,
statuit tibi judicem etarbitrum; deditque tibi noti- satls superque confirmal comparatio quam sanctus
tiam, ut possis ex te discere bonum et malum: id est, B Gregorius in toto capite sequenti instituit inter poe-
inter irierituffl et peccatuffl. Et quia non poteras, nitentiam quae fiet maxime publica in die extremi
maneris ift inembris corporisque compage Hber, judicii, et aliam spontaneam quae tunc in hac vita
exislere a peccato, immunisque esse a noxa, postt agitur a plurimis, qui intra latebras conscientisese-
baptisma remedium ttium in te ipso statuit, remis- metipsos dijudicant, ut non utique in die manifesta-
sionem.in arbitrio tuo posuit, ut non quaeras sacer- tionis a Dominojudicenlur.
dotem, cum necessitas efflagitaverit. Sed ipse jam_ Gregorius , lib. Pastoralis curae, part. m, admo-
ac si scitus perspicuusque magister errorem tuum[ nit. 8 : «Aliter admonendi sunl impudentes, atque
intra te emendes, et peccatum tuum poenitudineL aliter verecundi. Ulos namque ab impudenlisevilio
abluas. Itaque desinat duritia, cesset desperatio, non nisi. increpatio dura compescit. Istos autem
desinat ignavia, fons nunquam deficit, aqua intus, plerumque ad melius exhorlatio modesta componit.
est: abluiio in arbitrio est: sanctificatio in solertia Illi se delinquere nesciunt, nisi etiam a pluribus in-
est, remissio in rore lacrymarum. Nolite solvere iu crepentur : istis plerumque ad conversionem suf-
segnitiem : fons est in homine conservatus perpetua ficit quod eis doclor mala sua saltem leniter ad me-
poenitudo.Ibi est posnitentia ad vocem Baptistse qui „ moriam reducit. Ulos melius corrigit qui invehendo
sic vociferatur in eremo, et penetrabili clamore de- reprehendil; islis autem major profeclus adducitur,
sertas hominum inentes exaggerat dicens : Pmniteiv si hoc quod in eis reprehenditur, quasi ex latere tan-
tiam agite, appropinquabit enim regnum cwlorum. gatur. Quod postea ostendit exemplo Dei et Pauli;
Nemopotest superni imperii habere apicera, habere cujusque rei Jianc affert rationem, ut inquit, et illo-
fastigiura; nisi fuerit poenitentiee suffragio fultus. rum ctilpasincrepatio dura detegeret, et horum ne-
Ad regni superni penetrabiliainonpervenit quisquam, gligenliam mollior sermo velaret. > Puhlica igitur
nisi egerit poenitentiam. Repetit adhuc Baptista : poenitentia impudenlibus necessaria est, quorum
Ego, inquit, baptizo yos aquain poenitentiam; sedal- crimina increpalione dura detegunlur; occulla vero
ler est post rae veniens, qui vos baptizabil in Spiritu poenitentia
1 sufficit verecundis quorum peccata mol-
sancto et igni. Noli tu jam quaerere heque Joannem liori ' sermone velanlur.
neque Jordanem. Ipse tibi esto Baptista. Pollutus es In admonitione50 : « Ssepeenim misericors Deus
post lavacrum, viliatasunt viseeratua, coutaminata eo ' citius peccata cordis abluit, quo heecexire ad
est anima? Tinge te in aqua poenitentiae,ablue te < opera non permittit: et cogitata nequitia quanto ci-
abundantia lacrymarum, exuberel fons compunctio^ tius i solvitur, quia effeclu ope.risdistrictius non li-
nis in extis tuis : exundenl aquaevivaein fibris tuis. j. JJ gatur.
j Unde recte per Psalmistam dicitur : Dixi :
Para te venienti Domino, et ipse bapfizabit in Spi- pronuntiabo
] adversumme injustitias ineas Domino,
ritu sancto et igni, habens venlilabrum in manu , et < tu remhhti impietatem cordis mei. Qui enim im-
sua : quod est inspectio vel ponderatio pcenitudinis pietatem ] cordis subdidil, quia cogitationum injus-
ac peecati. Ipse perpendit in te utrunique pondus; lilias I pronuntiare vellet indicavit. Deniqueait, pro-
ipse conspicit in te molem, et molem : uiiani poeni- nunliabo ) adversumme injustitias meas. Dumqueait:
lentiae, unam pestilentise. Et poenitentiaequidem JDixi, Proiiuntiabo, atque iUicoadjunxit, et tu remt-
fructus, ac si triticum, congerit Iii tuum profectum : isisti, quam sit super hsec facilis venia ostendit. Et
peccata vefo tua, quasi peslilehtiaerpaleas, comburit dum ( se adhuc petere promittit, hoc quod petere se
ignj inexstinguibili. Haecest privala remissio , inti- promittebat,
\ obtinuit: quatenus quia usque ad opus
mo corde provocala, et poenitudine acquisita. > Quot non i venerat culpa, usque ad crueialum non perve-
verba, tot argumenta, quibus probatur poenilentiam niret i poenilenlia, sed cogitata afflictiomenlem tef-
pro criminibus occultis secreto factam suflicere, gefet, £ quam nimirum lautummodo cogitata iniquitas
atque morera Ecclesiae fuisse de peccatis occultis iinquinasset. »
secreto poenitendi. ln admonitione 5^ : « Rursumque admoriendi
1181 AB OMNINOVITATIS SUSPICIONE VINDICATA. 1182
stint, ut si raali esse non metuunt, erubeseant sal- A dico, oronibus vobis dico : clericis, laicis ac sancti-
tem videri quod sunt. Pleruraque enim culpa dum monialibus : ut quidquid se recolit invidiae, aut de-
absconditur, effugalur : quia dum mens erubescit tractionis, odii quoque et fornicationissiveincestus,
videri quod tamen esse non timuit, erubescit quan- vel pequrii, caelerorumve vitiorura contagiohe at-
doque esse quod fugit videri. > Sic pluribus tesli- tactura, saltem hodie per divinae salutis medica-
moniis delarat sanclus Gregorius verecundis quorura meutum, inquantumprsevalet, se purificare procufet.
•peccala occulta sunt, poenitentiam secreto faclam Confiteatur adversum se injuslitiairi suam Domino
coinpetere alque suflicere, et ideo morem Ecclesiae ut remittat impietatem cordis sui, et reliquiae cpgi-
fuisse de peccatis occultis secrelo poenitendi. tationum ejus diem festum agent Domino.Trine enim
Joanhes, abbas Raithu, ad quem scripsil epistolam reliquiae eogitationis diem festum agunt Domino,
Joannes Climacus, in suis Scholiis ad quintum gra- quando peceator quilibet post prius datam confes-
.dum J. Climaci, et in haecverba : securaque cujus- sionem, se cohibere pollicetur ab iniquitaie sua, to-
que sui cura. t Quia, inquit, de nullo terreno eu- tusque prorumpit in lacrymas et in affectionem cor-
rat, sed pro se sibi sollicita, quomodo sibi Deum dis, tiuoniam cor conlrilum et humiliatum Deus no»
: reconcUtet, etsalutem perditam per peccatum inve- spernit : hujusmodi festivitas angelis exsultantibas
. -niat, poenitendo et lugendo festinal. Et pro se solli- " fil, Yeritate attestante quae ait : Quoniam gaudium
cila, et pro se dijudicata sit, quia omnia quae sunt est in -cmlosuper uno peccatore corum angelis Dei, »
. :mundi, et se ipsum puniendo contemnit, qui est poe- Cum mox sanclus Eligius convertat sermonem ad
nitens, et vigilanler ab omni judicio se dignum cer- publicqs poenitenles, palet peccatores occullos allo-
riiit. Per se igilur cogitatio dijudicata est, quia aliquo culum esse, et eos quidem quos notat incesti Cri-
alio ad dijudicationem non eget, sed qui est poeni- men forsan perpetrasse: affirmat iiihilominus illo
-leus, ipse sui ipsiusjudex et vindex est. » cilb possede malo iniquitatis suae consurgere; ita
Eligius, Noviomensisepiscopus, in homilia de filio ut, si confiteantur adversum se injuslitiam suam Do-
prodigo : < Yos etiam, fratres, post exhortationem mino, ipse remitlet knpietatem; reliquiae cogitatio-
qnam habuimiis ad poBnilentes,mecum admoneo ut num diem festum agent Domino , haec festivitas
•unusquisque nostrnm reeurrat ad conscientiae suse angelis exsultantibus celebranda sit: atque hoc eo-
secreta, el interroget semelipsum qualiter per totum dem die per divinaesalutis medicamentum se puri-
annura, maxime bis sacris diebus, conversatus -ficaturi shit.
est. Et si invenerit in corde suo spinas et tribu- Haec sunt testimonia Patrum Juxta seriem tem-
los delictortim, studeat auxiliante Deo quantocius _ porum usque ad Theodorum archiepiscopum Can-
evellere , et evellendo eradicare, hisque eradicatis luariensem deducta; quce bmnia demoristrant pro
fodiat vomere salutari, ac stercora, id est, bona ope- peccatis occultis poenitentiam secreto factam suffl-
ra immittat, ut possit facere fructum : et si vel ho- cere, atque moreffl Ecclesiee fuisse de iis secreto
die puriter confessus ac devote conversus fuerit ut poenileiidi.
valeat dignus interesse solemnitali praesenlis diei, CAPUT IB.
quaequia in ea Dominus cum apostolis suis coeha- Patres testaniur pwmtentiam publicam pro publicis
vit, Goenavocatur. Videat suramopere ut sacra- tantum criminibus ab Ecclesia.canonicefuisse sla-
tutam. ' .
menta eorporis et sanguinis Domini digne recipere
- queal; quatenus potius salutem quam damnationem Non necesse est ostendere Tertullianum in libro
acquirat, elc Non ergo abhorreamus poenilentes de Poenitentia , et Cyprianum in suis epistolis, de
istos propter magnitudinem scelerum suorrim ; qtiia poenilenlia publica ut imperata, nonnisi obpublica
declaravit
potest fieri quod multi sunt inter nos qui pejofa crimina locutos esse. Quod satis superque
•commiserint. > Quare igitur qui forsan pejora com- Nicolaus Rigaltius, vir oinnium eruditissimus, qui
ririsit quam poenitentespublici, el qui in corde suo fflos Patres suis notis illustravit.
Orieenes in Josue homil. 21 : «:Sed sicut dicitur
spinas-et tribulos delictorum invehit, si vel hodie
zizania simul cum
puriter confessus ac devote conversus faerit, dignus de zizaniis , ne forte eradicantes
valet interesse solemnitati et quidem coenseDomini; illis eradicetis et triticum : ita etiam super iis dici
nisl quia mos Ecclesiaeerat de peccatis occultis se- polest in quibus vel dubia vel occulla peceata sunt.
creto poenitendi? Neque eninf dicimus de iis qui manifeste et eviden-
»
In homilia 15 de utriiisque aghi Paschalis esu : ter crirainosi sunt, ut non de Ecclesia expeUantur.
« Quicunque ergo vestrum his quadragenum die- Et paulo post: « Ergo quia noti possiimus ejicere
rum observationibus poenitentiam et confessionis istos qui .nos conculcant, eos saltem quos possu-
suae debitum se exercuisse recoiit, agat Domino mus, quorum peccata manifesta sunt. Ubi enim pec-
catum non est evidens, ejicere de Ecclesia neminem
gi'atias : et quidquid templum Dei violando in se
destfuxerit, non desperet, sed cito de malo'iuiqui- possumus, ne forte eradicanles zizania, eradicemus
tatis suaeconstirgat. Noneiiim quodpeccat, sed quod simul cum ipsis eliam triticum. » Si, ubi peccatum
in peccato perseverat, Deo odibilig est. Ut ergo ver- non est evidens, praesulesde Ecclesia neminem pos-
bis-Domini secundum Marcmri utar, quibus dicit: sunt ejicere , liquet id quod supra dixit OrigeneSj
Quod dico, omnibus dico, vigilate : similiter, quod eos solummodo qui raanifesle et evidenter cfiminosi
nss THEODORIARCHIEP. CANTUAR.DOCTRINADE POENITENTIA 118*
sunt ab Ecclesia expelli, atque ideo poenitentiainpu- A suam loco uxoris habebat. In qua re neque testibus
bUcara pro publicis tantum crirainibus ab Ecclesia opus erat, neque tergiversatione aUqua poterat tegi
fuisse statutam. crimen.»
Origenes in Judicum cap n, liomil. 2 : « Et, ut Et in Quaestionibusex Veteri et NovoTestamento,
mihi videtur, dupliciter etiam nunc traduntur ho- utroque mixtim, quaest. 102 : « Hinc est unde Apo-
mines de Ecclesia in poteslalem Zabuli : uno modo stolus plebem Corinthiorum arguit, propterea quod
quo superius diximus, cum delictura ejus manife- illum qui publiceuxorem patris habebat, non corri-
stum fit Ecclesiae, et per. sacerdotes de Ecclesia pel- perent aut evilarent, ut se emendaret, dieens : Ne-
litur, ut notalus ab omnibus erubescat, et converso scitis quia modicum fermentum totam massam cor-
eveniat illi quod sequitur, ut spiritus salvus fiat in rumpit ? Cum enim non esset dux aUquisaut praepo-
die Domininostri Jesu Christi. Alioautem modo quis situs Ecclesiae,plebis erat corripere eum quem vide-
traditur Zabulo, cum peccatum ejus manifestum 11011 hant tam turpiter et obscene inter eos conversari.
fit hominibus, Deus autem qui videt in occulto, per- Ac per hoc quasi consentientes eos criraini ejus
spiciens ejus mentem, et animam vitiis ac passioni- Apostolus arguit. Nec enim in hac re accusatore
bus servientem, etin corde ejus non solum amorem opus erat, aut testibus. Publice enim novercara stiam
saeculi,sed aut avaritiam, aut libidinem, aut Jactan- B1 loeo uxoris habebat.> Expressa oinnino est publicse
tiam, vel alia hujusmodi, istum talem ipse Dominus poenitenliaeratio,quamHilariusrefert.«Omnes enim,
tradit Satanae.>Haecmanifestaduplicisexcomraunica- inquit, crimen ejus sciebant. Publice novercam suam
tionis publicaeet occultaedistinctio, raanifeste osten- loco uxoris habebat. In qua re neque testibus opus
dit publicam poenilentiam pro publicis tanlum cri- erat, neque tergiversatione aliqua poterat tegi
niinibus fuisse stalulam. crimen. >
Origenes in Matlhaeura tractat. xxxv : « Propter Joannes Chrysostomus in caput Matth. xn, ho-
hoc enim et in Ecclesia Chrisli consuetudo tenuit mil. 82 : « Sed facillimum est, dicet aliquis, invidos
talis, ut qui manifesti sunt in magnis delictis, eji- accusare : dicendum autem est quomodohoc morbo
eiantur ab oratione communi, et ne modicura fer- liberabimur. Quomodo igitur ne veneno suo nos
mentura non ex corde mundo orantium tolam _ni- inficiat, faciemus? Si dabimus operam ulquemad-
tatis conspersionem et consensus corrumpat. Talis modura foniicalori nefas ad ecclesiam ingredi, sic
est igitur consuetudo in Ecclesiis Chrisli, ut pecca- invido quoque. » J. Chrysoslomus invidiam quaeve-
tores ejiciantur ab Ecclesia, et agant poenitentiam neno suo alios inficit, id est, quae puhlica est, et
publicani; non quid magna delicta commiserunt, sed aliis scandalo , poenitentia publica punieudam esse
quia manifesti sunt in magnis delictis.»Sic Origenes Ccontendit, quam tamen noii judicat esse necessa-
saepiusdeclarat publicam poenitentiam pro publicis riam pro scorlis et adulteriis occuliis, sicut supra
tantura criminibus ab Ecclesia fuisse slatutam. ostendimus. Quare aperte teslatur poenitentiampu-
Patres concilii Neocaesariensis,can. 9 : < Quod si blicam pro publicis tantum criminibus ab Ecclesia
de se non fuerit ipse confessus, et argui manifeste fuisse statutam.
nequiverit, potestalis suaejudicio relinquatur. > Augustinus in homilia ultima: « Judicet ergo se-
Basilius, in epist. 246 : « Necesse est canonibus ipsura homo in istis voluntate dum polest, et mores
a Dominosancilis tradi. Scriptum est enim: Si deli- converlat in melius, ne cum non poterit, eliam prae-
queril frater tuus, inter te et illum, illum corripe; ter voluntateirt a Domino judieetur. Et cum in se
quod si te non audiet, assume tibi alium : quod si protulerit severissimaemedicinsesenlenliam, veniat
ne sic audiet, dic Ecclesise: quod si neque Ecclesiam ad anlistiles, per quos illi in Ecclesia claves mini-
audict, sit libi de caeterotanquam elhnicus et publir strantur, et tanquam bonus incipiensjam esse filius,
canus. Hoc ipsum in ipso factitatum fuit. Simul ac- maternorum membrorum ordine custodito a praepo-
cusatus et delatus est : coram uno atque altefb( sitis sacrorum accipiat satisfactionis suae modum,
reprehensus est: tertio in facie Ecclesise. Quocirca ut in offerendosacrificio cordis contribulati, devo-
eum simus: ipsi contestali,-. neque nobis acquievit'; tus et supplex , id tamen agat quod non solum illi
deinceps esto excommunicatus, et toti Ecclesiaede- prosit ad recipiendam salutem, sed etiam cseteris ad
nuntiatur, ne ipsum admittant. > Canbnibus a Do- exemplum : ut si peccatum ejus non solum in gravi
mino sancitis ille non traditus fuit, nisi cum pertina- ejus malo, sed etiam in scandalo est alioruro, atque
cia ipsius crimen in publicum protulerit; et hoc hoc expedire utiliiati Ecclesisevidetur antistiti, in
non aliter fieri debuisse affirmat>sanctus Basilius. hotitia mullorum, vel etiam totius plebis agere pos-
Cum ergo canones Ecclesiaea canonibusDotoininon{ nitentiam non recusel : non resistat, non lethali
sint diversi, fateatur quisque necesse est pubUcam( et mortiferse plagseper pudorem addat tumorera.»
pcenitentiam ob crimina tantum publica ab Ecclesia Ut igilur antistes poenitenliam publicam peccatori
fuisse statutam. indicat, non sufficil ut peccatum ejus sit in gravi
Hilarius diaconus in Epistola Pauli ad Corinthios malo , sed etiam in scandalo aliorum, id est pu-
I cap. v : « Cognitoopere.isto pellendum illum iuisse blicura.
de ccetti fraternitatis. Omnes enim crimen ejus; Augustinus in lib. III contra epistolam Parmenia-
sciebant, et non arguebaut, publice enim novercam[ ni, cap. 2 : «Ad hoc enim et ipse Apostolusait, Sj
H85 AB OMNI NOVITATISSUSPICIONEVINDICATA. 1186
illos non debere excommunicari, nisi post-
quis frater nominatur. In eo quippe quod ait, Si, . declarat
diu portati et salubriter objurgati noluerint
quis, nihil aliud videtur signiflcare voluisse, nisi quam
eum posse tali modo salubriter corrigi, qui inter corrigi, et exemplo suaeperditionis alios infecerint,
dissimiles peccat, id est, inter eos quos peccatorum clare ostendit poenitentiam publicam pro publicis
similium pestilenlia non corrumpit. In eo vero quod tantum criminibus ab Ecclesiafuisse statutam.
ait, nominatur, hoc nimirum inteUigivoluit, parum CsesariusArelatensis in homilia 1: « Si vero quis-
esseut sit quisque lalis, nisi etiam nominetur, id que conscientiamsuam interrogans, facinus aliquod
est, famosus appareat; ut possit omnibus dignissima capitale commisit, aut si fidemsuam falso testimonio
videri, quse in eum fuerit anathematis prolata sen- expugnavit acprodidit, aut sacrum Veritatis nomen
tentia. Ita enim et salva pace corrigitur, et non violavit, si veram baplismi tvroicam,' et speciosam
interfectorie percutitur et medicinaliter urilur. > virginitatis holosericam coeno commaculati pudoris
Augustinus in sermone 41, de Sanctis : « Pro ca- infecit, si in semetipso novum hominem nece homi-
pitalibus vero criminibusnon hoc solum sufficit, sed nis occidit, si per augures, et divinos, atque incan-
addendae sunt lacrymae, rugitus et gemitus, conti- tatores captivum se diabolo tradidit : haecet ejus-
nuata longo tempore ac prolracta jejunia, et Jargio- modi commissa expiari penitus communi et medio-
res eleemosynaeerogandae,ultro nos ipsos a commu- " cri, licet secreta, salisfactione non possunt; sed
nione Ecclesiae removentes, in luctu et in tristilia graves causae graviores et acriores publicas curas
multo temporepermanentes, et pceniteiitiam etiam requirunt, ut qui cum plurimorum afflictionese per-
publice agentes. Quia justum est ut qui cum mul- didit, simili modo cum plurimorum aedificationese
torum destructione se perdiderit, cum multorum redimat. > IHa est certissima publicae pcenitenliae
aedificationese rediroat. raiio, quam Patres saepissimerepetunt, ut aui cum
Augustinusin Enchiridio ad Laurenlium, cap. 65. plurimorum afllictioneet desiructione se perdidit, si-
« Verum quia plerumque dolor alterius cordis oc- mili modocum plurimorum sediflcationese rediraat.
cultus est alteri, neque in aliorum notitiamper verba Sicque testantur pubUcampoenitentiam propter cri-
vel qnascunquealia signa procedit, cum sit coram mina publica ab Ecclesia fuisse statutam.
Ulo cui dicitur, Getnitusmeus a te non esl abscondi- Gregorius Magnus,lib. xn, epist. 52, ad Felicem
ab
lus; recte constituunlur iis qui Ecclesiaeprsesuut, episcopum Messanae: «Manifesta quoque peccata
tempora poenitentiae, ut fiat etiam satis Ecclesise, non sunt occulta correctione purganda: sed palam
in qua remittuntur ipsa peccata. > Poenitentia pu- sunt arguendi, qui palam nocent, ut dum
aperla ob-
bUca agitur, ut fiat satis Ecclesiae. Porro nullus ii qui eos imitando deliqtierant
p jurgationesanantur,
satisfacerecensetur, nisi qui injuriam intulil, etta- corrigantur. Dum eniin unus corripitur, plurimi
lem quaUsest satisfactio. Si igitur satisfactio debet emendantur. Et melius est ut
pro mullorum salute
esse publica, necesse quoque est ut publica fuerit unus condemnetur
quam per unius licentiam multi
injuria. periclitentur.»
Augustinus, lib. de Correptione et Gratia, cap. 16:
< Peccantes coram oranibus corripe, ut caeteritimo- Isidorus Hispalensis iii Begulis mouachorum, cap,
rem habeant. > Quodde his peccatis accipiendum est 15 : «Peccatum palatii commissum, palam est ar-
guendum, et dum manifeste peccans emendatur, ii
quaenon latent, ne contraDomini sententiam putetur eum in malo imitati sunt, corrigantur. »
locutus. Itaque frequenter sanctus Augustinus te- qui
siaturpoenitentiam publicarapro publicistantum cri- Eligius Noviomensis episcopus, in homilia 16 :
minibus ab Ecclesia fuisseslatutaro. « Duos praeterea, fralres mei, aUoquimnr: quos pu-
Juiianus Pomerius, lib. n de Vita contemplaliva, blica actio criminalis publicam coegit agere poeni-
cap. 7: < Ea autera crimina quorumlibet si ipsis tentiam. > Cumiidem Patres, ut supra ostendimus,
criminosis confiteri nolentibus undecunque clarue- alurraent morem fuisse Ecclesisede peccatis occultis
rint, quaecunquenon fueriut patienlise levi raedica- secreto pcenitendi, non possunt hanc pubUcaepoeni-
mento sanata, velut igni quodam piaeincrepationis D tentiaerationem referre, quin manifeste declarent
urenda sunt et curanda. Quod si nec sic quidem pro publicis tantum criminibus publicam poeniten-
xquanimiter suslinentis ac pie increpantis medela tiara ab Ecclesia fuisse statutam.
profecerit in eis qui diu portati et salubriter objur- Sed si Patres affirment poenitentiampublicam pro
gati corriginoluerint, tanquam putres corporis par- publicis tanlum criminibus ab Ecclesia fuisse stalu-
les debent partes debent ferro excommunicatiDiiis tam; si Patres lestenlur de peccatis occultis morem
jibscindi: ne sicut caro nobis emortua, si abscissa Ecclesiaefuisse secreto pcenitendi; si denique Patres
non fuerit, saltem reliquae carnis pulredinis suae plane negent morem fnisse Ecclesiaedecreto sanci-
contagione corrumpit: ita isti qui emendari despi- tum publice de peccatis occultis poenitendi : mirum
ciunt, et in suo morbo persistunt, si moribus depra- quomodo J. Morinusdicere potuit, Theodorum pri-
vatis in sanctorumsocietatepermanserint, eos exem- mum esse qui aperle morem sustuli' puhlice ae
plo suae perditionis inficiant. > Propter scandalum criminibus occultis pcenitendi; hujusque moris an-
quod aUis injiciunt, ab Ecclesia expeUuntur. Ergo tiqui lot esse argumenta, quod fere canones ante
quia ipsorum crimen erat publicum. Et quoniam mille annos in criminum reosconditi. Quodut pronet
1187. THEODORIARCHIEP. CANTUAR.BOCTRINA-DEPOENITENTIA 1188
tria prcesertimadhibet argumenta, quaenunc exami- A crimen adulterii in corde commissumnullo publicae
nanda suoque moraento ponderanda sunt. poenitentiaegenere puniendum esse decernunt: et a
Patribus conciiii Yasensis n, qui prohibent can. 8
CAPIIT IV.
ne quis episcopus, cui crimen occultum detectum
Primum argumentum J. Mofini et
proponitur refellitur. est, reum ab Ecclesia ejiciat, et publice puniat, sed
Joannes Morinus,vir erudilissimus, ad probatidum secretis, ut aiunt Patres, correptionibus elaboret.
criminum occultorum capitalium confessione sacer- Manifeste quoque distinguunt Patrcs conciUiCar-
doti seoreto facla, poenitentiam secundum canones thagiiiensis tertii, can. 5, eujus difiicultatemJ. Mo-
publice actam fuisse, hoc primum proponit argu- rinus perspiciens,eam ita sibi proponit dissolvendam.
mentum, lib. v de Administratione sacraraenti pce- « Statiin, inquit J. Morinus, forsan objiciet leclor
nilentiae,cap. 9 : « Tot sunt, inquit, hujus antiquse can. 5 concilii Cartbag. III : « Cujuscunquepoeni-
praxis argumenta, quot fere canones.ante mille an- « teritis publicumet vulgalissimumcrimen est, quod
nos in criminum reos condili. Quid est enim aliud, « universa Ecclesia noverit, ante absidcm manus ei
imo quid aliud animo fingi polest, quam poenitentia « imponalur. > Diversa quaedamest ieclio-in isto ca-
pubUca, cum edicunt canones, qui homicidiumper- tione, sed ad rem nihil facit. Yerum, ut bene ani-
petraveriti,qui fornkationcm, qui aduiterium, qui in- B madvertit laudatus a nobis ca.pite praecedenteDio-
cestum, qui nnagos-elincantatores consuluerit, etc, nysius Petavius, validum ex hoc canone cum prse-
in auditione perseveret tot annis, in substralionetot cedente comparato pro sentenlia nostra colligilur
annis; in consisteniia lot annis : deinde boni, per- argunientum. Praeceditenim, « Presbyter inconsulto
fecti, communionh sit parliceps? His enim el aliis « episcopo non reconciliet poenitenlem nisi absente
nominibus reconciliatiocum Deoet Ecclesia ab anti- « episcopo, et necessitate cogenle; > postea sequi-
quis vocari solet. Excipiet forsan aliquis negari tur,« Cujuscunqueautempoeniteniispublicuni,etc; >
nullo modo posse pcenas istas publicas esse : quis evidentissiraeduas poenitentiumpublicorum species
enim sui compos hoc diffiteriposset ? sed de peccaris cooslituil. Unam quorum criraen est publicura, al^-
publicis. tanlum esse inlelligendas. Qui sic excipit, teram quorum crimeu non est pubUeum, hoc est
tria velim-considerct.Primum est, quod recte etiam occultum. »
adnotavit Albaspinaeusepiscopus Aurelianensis in Ycrum si his sic inter se coroparati^ canoa.dttas
can, 52 concil. Carlhag, III, nullum istorum cano- poenileniiura publicorum constituat species, unam
niisa dislinguere iuter crimen publicum et occultum: quoruhi crimen cst publicura, alleram, quorum cri-
Cujtis foriiicatio est publica slabit inter audieutes, men non est publicum, hoc est occultum, necessario
etc,; sed absolute, qui fornkatus fuerit, qui homici- inde sequitur, cujuscunque poenitentis crimen est
dium perpetrdveril.Distinguunt ssepe canones homi- publicum el vulgatissimum, illum inconsulto epi-
cidium Ultro faclutn-, aut casu.; fornicalionem ab scopo npn posse a presbylero reconciliari absente
adulterio; adullerium naturse ab humano; incestus episcopoet necessitate cogente. Quod repugnat di-
varias species, et unicuique convenientespoenas,sed scipliuae Africanae, etiam temporibus saneli Cy-
semper puhjicas imponunt. At ntinquam leges, Si priani, qui in epistola 12, edit. Rigalt., ad clerum
crimen istud est publicum, ita punietur; hoc vero scribit, ne vacui exeant lapsi, id esl qui quidem ido-
i_odo si occultura. ? lolatriaecrimine totam Ecclesiamadversum se com-
Responsio,— Sed nonne aperle distinguuntPatres moverant : « Si incommodo,inquit, aliquo, et infir-
inter crimina publica et occulta, et poenitentiamqnce mitatis periculo occupali fuerint, non exspectata
utrisque competit, publicis publicam, occullis secre- praesentianoslra apud presbyterum quemque prse-
tam, quoties negant morem Ecclesicefuisse de pec- sentem : vel si presbyter repertus non fuerit, et ur-
catis occultis publicepoenitendi,sicul in primo capite gere exitus coeperii, apud diaeonum quoque exomo-
ostendiiiius: quoties affirmantmoremEcclesisefuisse logesim facere delicti sui possint; ut manu eis in
de criminibus Occullis secrelo poenitendi, sicut in p.poenitentiaimposita veniant ad Dominunicum pace. >
secuhdo capite declaravimus; quoties denique asse- Deinceps sancitum est pluribus canbnibus, ne quis
runt pqenilentiarapublicam pro publicis lantum cri- vacuus e vita exeal. Quapropter a vero serisu mul-
minibus ab Ecclesia fuisse statutam,. sicut in terfio lum abhorret J. Morini expositio. Yerus igitur ac
capite probavimus. Quid aliud est distinguere?quara genuinus sensus hujusce canouis sic facile intelligi
cum sanctus Augustinusverbi gratia dicit in sermone potest, ut presbyler, inconsulto episcopo, non recon-
deYerbis Domini:« Cerie si quis, quodsolum est ve- ciliet poenitentem,nisi absente episcopo,el necessi-
rum, distinguittempora, et solvitqucestionem,verum tate cogente : eujuscunque autem poenilentispubli-
est. Si peccatum in secreto est, in secreto corripe. Si cttm crimen est, extra necessitalis casum anle ab-
peccatum publicumesl et apertum, publice corripe, sidem manus imponi debeat. Atque hunc sensum
etc >Et in sermonesequefili:«Ergo ipsa corripienda certissimumesse demonstrat PoenitentialeTheodori,
sunt coram omnibus quaepeccantur coram omnibus, in quo teslatur apud Romanos reconciliationempoe-
ipsavero corripienda sunt secretius quaepeccantur se- nitentiura fieri intra absidem, in CoenaDomini, tan-
crefius.» Manifestiornedistinctio afferri potest quam tum ab episcopo, et consummata poenitentia, et si
qiiaeallata est a Patribus conciliiNeoccesariensis,qui episcopo difficile sit, presbytero posse necessilatis
1189 AB OMNINOYITATIS^SUSPICIONE YINDICATA. 1190
causa prseberepotestatem ut impleat. Eadem testan-. A morum animi morborum oraninosufficerejudicave-
tur Halitgarius in praefationead PoenitentialeRoma- -funt. Ut igitur pateat Patres antiquos gravissiraorum
num; Regino,lib. i de ecclesiastieis Disciplinis,cap> animi morborum sanationem non neglexisse, Jicet
296. Cum igitur quorumlibet publice poenitenlium canones intelligendi sint de criminibus publicis, imo
apud Romanosextra necessitatis casum reconcilia- de eorum sanatione maximam gessisse curam; haec
ticfiat inlra absidem : cumque Patres concilii Car- remeftia proferemus ex antiquissimis Patribus,
thaginensis ni asserant hujusce reoonciliationis pu- Clemens,apostoloruradiscipulus,iu epistola,qiiam
blicseralionem esse crimen publicum, liquet poeni- homine EcclesiaeRomanseadCorinthiorumEcclesiam
tentiam publicam nonnisi ob puhlica crimina ab scripsit, et quam Eusebius lib, III eccles. Histor.,
Ecclesia fuisse impositam, atque idcirco illa crimina cap. 16, testatur ah omnibus unanimi consensu re-
pubUca distirixisse ob bccultis, pro quibus omnes ceptam esse, ut pote eximiam ac prorsus admirabi-
Patres unanimi consensu censuerunt pcenitentiam lem, haec peccatorura remedia proponit. « Divinae
secreto factam sufficere. graliae ministri, Spiritu sancto afllali, de poeni-
Hic est ordo charitalis Continendae,quem Deus tentia loculi sunt. Ipse etiam rerura oroniura Do-
erga populumIsrael tetiuit: quem Christus in Evan- minus cuffl juraraento de poenitentia locutus est.
gelio praecepit, et tofa Patruto traditio comprobavit. B Vivo, inquit, Dominus, nolo mortem peccatoris,
Haecest denique lex aequitatispublicae,et juris coin- sicut poenilenliamaddens insuper dictura egregiurii:
nuinis ab omnibus sapientibus laudati, ut solvatur Resipiscite, domus Israel, ab iniquitate yestra. Dic
quisque eo modb quo funibus peccalorura suorum filiis populi niei, Si pCccata vestra a .terra ad cce-
colligatur. lum usque multipjicentur, si coccofuliriora et cilicip
CAPUT V aigriora fuerint, et ad me ex tofo corde conversi
Secundum argumentumrefellitur: et ostenditur, licet' fueritis et dixeritis, Pater, tanquam populo sanclo
fere omnesantiqui canones intelligendi sint de cri- aurem vobis praebebo. Et in alio loco, sic dicit, La-
minibuspublicis, non tamen recte a J. Morinocon-
cludi, inde sequi Patres anliquos gravhsimorum vamini, mundi esiote, auferte mala ex, aniniabus
animi morborum sanalionem prorsus neglexhse, vestris ab oculis meis, quiescite a maJjtiis veslris.
cum Patres antiqui prmter pmnitentiampublicafn, Discite facere bonum, qucerite judicium, Jiberale
et qualem J. Morinus describil, plura alia propo-
suerint remedia, qum ad sanalionem gravissimorum oppressum, Judicate pupillo, et Justificate viduam.
miini morborumomhino*sufficere judicaverint. Et venite colloquaraur, dicit Doriiinus,et si fuerint
t Seeundum, inquit J, Morinus, sequetur antiquos peccata vestra quasi pbceniciuro, sicul nivem deaJ-
Palres de publiciscrjminibus curam tantum gessisse, babo, et si fuerint ul coccinum, sicut lanam deal-
de occultis vero nullam. Si enim canones illi de pec- C babo, Ula sunt remedia poenitentiae, ,quse clivinae
catis publicis intelligendisunt, de occuitis homicidiis, gratiae ministri Spiritu sancto afflati docnerunt,
fornicationibus,etc, nulli amplius supersunt. Atqui atque ipse rerum omnium Domimis, » Quis porro
crimina ejusmodi gecreta perpetrantur occulte, dum uegabit sanctnm Clementera censuisse, haecremedia
ununi aut alterum publice deprehenditur : conseque- ex Scripturis petita ad remissipnem crimiiiuro gra-
retur igitur gravissinioruraanimi morborum sanatio- vissimorum suflicere?
nem antiquos Patres prorsus neglexisse; quod cogi- Justinus raartyr in dialogocum Tryphone Judseo :
tare nefas est, nedum dicere. Si poenitentiaeratio- « Non in hisce beneplacitum consistit Dei nostri. Si
nem tanlum haberent poenarum, tolerari forsan hoc quis in vobis est perjurus aut fraudator, peccare
posset. Yerum cum medicamenlorum rationem po- desinat. Si quis fornicator, a malo resipiscat : et
tissimum induant, hancque rationem Patres prae vera laetaqueDei sabbata peregerit. Si quisinipuras
caeterisspectent, dici non potest ulcerum tam pesti- habet manus, lavet, et purus fuerit » Sanetus Justi-
ferorum nisi publice et iii propatulo serperent, quod nus videtur speclasse verba Epistolaedivi PauH ad
quam rarissime el vix contingit, curalionem dese- Ephesios, cap. iv et v, ubi Apostolus proponit apta
ruisse, susque deque habuisse, et de levibus tantum " remedia pro quibuslibet fere peccatis, scilicet pro
venialibusque peccatis sanandis curiosos fuisse et peccatis mendacii, loqui veritatem : Propter quod
sdllicitos. » deponenies mendacium, loquimini verilatem unus-
Responsio.— Quamvis Palres antiqui in canoni- quisque cum proximo suo, quoniam sumus invicem
bus, qui sunt leges pubUcaeJudicii ecclesiastici, non tnembra. Pro peccatis iracundiaeet vindictae, man-
exposuerint remedia quibus crimina occulta diluun- guetudinem, misericordiam ac remissionemdebito-
tur, non lamen inde recte concluditur a J. Morino rum : Irascimini et nolile peccate: Sol non occidat
Patres antiquos gravissimorum animi morborum sa- super itacundiam vesitam. Nolite locum dare dia-
nationem prorsus neglexisse. Etenim alibi praeter bolo, et omnh amaritudo et ira, et indignatio, et
poenitentiampublicam, qualem J. Morinus describit clamor et blasphemia tollatur a vobh - cum omni.
lib. iv de Adminislratione sacramenti poenitenliae, malitia; eslote autem invicem benigni, misericor-
cap. 7, quamque ab ipsis eliam incunabulisEcclesiae des, donantes invkem, sicul et Deus in Christo do-
conslitulam esse dicit in afflictioiiibusel raaceratio- navit vobis. Pro crimine furti, eleemosynam: Qui
nibus.corporis manifeslis, Patres anliqui plura alia furabaturjam non furetur : magis autem laboret,
proposuerunt remedia, qua?ad sanationem gravissi- operando manibus suis quod bonum est, ut habeat
1191 THEODORIARCHiEP. CANTUAR.DOCTRINADE POENITENTIA 1192
unde tribuat necessitatempatienti, Pro peccatis for- A flictionibus ct macerationibus corporis manifestis.
nicalionis, immunditiae, aut avariliae : Fornkatio TertuIIianus, lib. n adversus Marcionem, cap. 24 .
aulem et imnis immunditia, aut avarilia ne nomine- < Nam et in Graecosonq, poenitentiaenonien, non ex
tur in vobis, sicut decet sanctos. Deinde Apostolus delicti confessione, sed ex animi demulalione cora-
describit quinam sint hujus pcenilentiae fruclus : positum est, quam apud Deum pro rerum variantium
Eralis enim aliquando tenebrm, nunc autem lux in sese occursu regi ostendimus. »
Domino. Ut filii lucis ambulate; fructus enim luch . Origenes, lib. III conlra Celsum: < Neque injusto
est in oritnibonitate et justitia et veritate, probantes docemus suflicere ad hoc ut a Deo recipialur, si a-
quod sit beneplacitum Deo : et nolile communkare gnoscat siiam miseriam, sed qui damnata praeterila
operibus infructuosh tenebtatum , magis autem re- sua vita, convertat se ad meliorem frugem, eum a
darguile. Et in Epistola ad Galatas, cap. v, omnia Deo reeipi. »
vitia describit, quibus statim apta remedia subjicit: Lactantius, Iib. vi de vero Cultu, cap. 15: < Agere
Manifesta sunt autem opera carnh, qum sunt forni- autem poenitentiam, nihil aliud est quam proliteri et
catio, immunditia, impudicitia, luxuria, idolorum affirmare se ulterius non peccaturum.» In eodem U-
servitus, veneficia, inimicitim, conlentiones, wmula- bro, cap. 24 : « Is enim quem facti sui poenitel, er-
liones, irw, rixw, dhsensiohes, sectw, invidim, homi- B rorem suum pristinum inlelligit. Ideoque Graecirae-
ctdia, ebrielates, comessationes,et his similia : qum Iius, et significantins j*sravot„vdicunt, quaro nos
prwdicovobis,sicul prwdixi, quoniam qui talia agunt possimus resipiscentiam dicere, etc Purgemus igi-
regnum Dei non possidebunt. Fructus autem Spiritus tur conscientiam quae oculis Dci pervia est; et ut
est: charitas, gaudium, pax, patienlia, benignitas, ait idera, semper ila vivamus ut rationem redden-
bonitas, loriganimitas, mansuetudq, fides, modestia, dam nobis arbilremur; putemusque nos momenlis
conlinenlia, castitas. »Hsecsunt remedia qusesanctus omnibus non in aliquo, ut ille dixit, orbis terrse
Justinus martyr post Apostolum reprsesenlat, cum- tbealro ab hominibus, sed desuper spectari ab eo
que non alia recenseat, cum divo Paulo illa sufficere" qui et Judex et lestis idem futurus est, cui rationem
arbitratus est. - vitce reposcenli, acttis suos inficiari non licebit.
Clemens Alexandrinus Psedag. lib. i : « Poeni- Ergo satius est aut effugere conscientiara, aut nos
tentiam agere est a morbo convalescere. > Lib. n ipsos ulifo aperire animura, et perniciem rescissis
Stromatura, idem pastor dicit eliam poenitenliam vulneribus effundere; quibus nemo alius mederi po-
esse magnara intelligenliam. « Qui enim eorum quse test, nisi solus ille qui gressum claudis, visum caecis
fecit ducitur poenitentia, non amplius facit, vel di- reddidit; maculata membra purgavit, mortuos exci-
cit, etc. Est tarda cognitio poenitentia,cognitio au- tavit.» Libro de Ira Dei, cap. 21: «Iiaque Deus
tem est prima a peccato cessatio. Fidei ergo olfi- non thure, non hosiia, non pretiosis muneribus,
cium quoque et opus est poenitentia. Nisi enim cre- quae omnia sunt corruptihilia, sed morum emenda-
diderit esse peccatum quo prius tenebatur, non di- lione placatur; et qui peccare desinit, iram Dei mor-
move^itur; et nisi crediderit ei quidem qui delin- talem facit. Idcirco enim npn ad praesens noxium
quit impendere supplicium, paratam autem esse quemque punit, ul habeat hoino resipiscendi et cor-
salutem ei qui ex prseceptis vivit, ne sic quidem mu- rigendi sui facultatem. »
tabitur. > Lib. iv Stromatum : « Est autem suffi- Hilarius Pictavorum episcopus in psalm. n: « Sed
ciens, ul ego opinor, bomini purgatio, perfecta flr- hoc irrationabilis materiaevas etiam sub alia intelli-
raaque ac stabilis poenitentia, si cum de prseceden- gentia ad ralionem humanaevoluntatis aptatum est,
tibus nos damnaverimus aclionibus, anterius proce- homines quidem per haecvitia sua cadere : sed si in
damus, postea intelligentes, el mentem immersam his poeniterent, id est, si ab his desinerent, se quo-
amore Dei sustollentes, tam ab iis quse per sensum que Deus in his quae ad poenam casus hujus consti-
delectanl quam prioribus delictis. » Lib. vi Stroma- tuerit poenitere. »
tum : « Est duplex poenitentia : una quidetii com- p. Alhanasius in epistola de Interpretatione Psalmo-
munis, propterea quod peccaverit; altera vero cura rum : « Sunt quidem et in aliis Scripturis senlentise
peccali naturam didicerit, persuadet ab ipso de- prohibitorice, quaemala velant, sed in hoc codice,
sistere peccato per principsdem rationem cui est quomodo abstinendum sit ra malis, exprimitur : ut
consequens ut non peccet. » Libro Quis divessalvan- ediclum alibi est, poenitentiam agendam esse, et
dus, cap. 58 : « Si quis illam in animum susceperit, pcenitentiam -esse a peccatis desinere. » Quid his
quamvis peccalis obnoxius sit, quamvis multa illicita remediis ad remissionem criminum occultorum effi-
perpetraverit, adaucta charitate puraque adhibita cacius ? Inter qusecum nec Terlullianus, nec Orige-
resipiscentia, errata sua corrigere potest. » Poeni- nes, nec JLactantius, nec Hilarius Pictavorum epi-
lenlise deflnitiones quas sanctus Clemens Alexan- scopus, neqne Alhanasius uUo modo commemorent
drihus refert, maxima continent remedia, quae ipse poenitenliam publicam; nunquid idcirco dicendum
atfirmat ad remissionera peccatorum gravissimo,rum est hos omnes Patres gravissimorura anirai morbo-
sufficere; inter quse tamen nullo modo recenselur rum curam prorsus neglexisse ? Absit vero talis
illa poenilentia publica quam J. Morinus dicit ab injuria.
ipsis incunabulis Ecclesiae constitutam fuisse in af- Basiiius in homilia in aliquot Scripturae Jocos,ubi
1195 • AB OMNI NOYITATISSUSPICIONE VESDICATA. 1194
de variis disserit vitiis : «Hic castus est, ille Hbidi- 4A cogitalione sunt admissa? etcf Ostendemihi amaras
nosus. Utrum horum ditior :'qui castitatem servat, atque uberes lacrymas tuas, ut meas ego quoque
an qui pecuniam ex injuria possidet? Certe qui commisceam. Afffictionisparticipem et socium sume
caslus. Hujus memoria sempiterna, illius fragiles sacerdolem, ut patrera, etc Quamobrem major tibi
sunt divitiae; hujus thesaurum fur nuUus effodiet, eo fiducia sit qui te in Deo genuit, quam in illis a
aUiusdivitiaehodie florent, cras marceseent. Igitur quibus corpore procreatus es. Audacter ostende illi
!.Tespiceaequaliaac plana, suum cuique tribuens ho- quae sunt recondita. Animi arcana lanquam occulta
'Sorem : pretiosiorem rationem habe, ut misericor- vulnera medico retege. Ipse et honoris et valetudinis
'iiam invenias. Dic, age, estne inter vos quisquam tuaerationem habebit. >
;inanis gloriaecupjdus, qui non sit iracundus ? Cupi- Ambrosius, lib. n, epislola 7 : « Simul enim ac
dus es inanis gloriae? non vides plana. Iracundus confessus quis fuerit, absolvitur. Denique dixi, Pro-
es?"cum iracundo-ne habiles. Yides quomodo per nunliabo adversum me injustiliam meam Domino, et
breviloqiientiam vitia nostra corrigantur, etc Ac- tu remhhti impietatemcordis mei. Mora ergo abso-
cipe remedium. Si accerseris medicum, etvideris luliouis in confitendo est, confessionem sequitur
apud etim varia pharmaca variis contenta tabellis, peccatorum remissio. > Multiplices animi morbos
considerabis quid tuo morbo conveniat. Non enim *>gravissimos Patres describunt, iisque multiplicia
qui' pede offendit, quaerit oculi curationeiti; sed qui subjiciunt remedia quae ad salutem aptissiraa esse
oculum habet affeclum, commodam opem quaerit . profitenlur. Si vero canones publicaepoenitentiaein
oculo. Itaque quisque sibi ex Scripturis morbo suo telligendi sinl tam de crimihibus cccultis quam de
convenientia sumat. Iracundus es? cohibe irara. Yir publicis. cur Patres saluberrimi remedii nen memi-
iracundus, inquit, lurpis est, disce ex hac Scriptura:» nerint? Cegilare nefas est, nedumdicere, illud a
Gregorius Nazianzenus in oratione 15: < Alius Patribus tanta cum incuria fuisse praetermissum.
nostrum pauperem oppressit, ac terrae partem ipsi Joannes Chrysostomus in homilia in Psalmum i
abstraxit, maleque vel per fraudem , vel per vim Jacobo BUlio abbate interprete : « Tolam tuam ju-
terminum transgressus est, et agrum agro copula- ventutem probro ac dedecore affecisti, totum vitae
vit, ut proximo aliquid eriperet, etc Aliususuris et tuse tempus perdidisti ? prius scortator eras, postea
fenoribus terram contaminavit, etc Alius reli suo rapuisti ac suum alteri detraxisti, perjiLrioet blas-
mulla colligenti immolavit, ac pauperis praedam do- phemia te obslrinxisti. Qucenam tibi salutis spes
mum habens, aut Dei memoriam ex animo aut certe esse queat ? Actum est de te. Nihil aliud superest,
illius male recordatus est, etc > Et post aUa Patrem p quam ut prcesentis saltem vit*evoluplatibus fruaris.
sic hortatur, ut suum populum haecdoceat remedia, Haecdiaboli verba stint. At mea contraria : Periisli,
quibus illorum Vitiacureutur, etira Dei reprimatur: ad salutem cousequi potes. Stupris ac libidini ope-
« His populum tuum instrue. Doce panem esurienti ram dedisti ? at pudicitiaj studere potes. Adullerium:
frangere, et pauperes teCto carentes colligere, et admisisti ? at hac labe Uberari poles. Cecidisti ? at
nuditatem tegere, nec consanguineos despicere : ac resurgere potes. Exigua poenitentia tua est ? at
nunc praesertim, ut bonum uostrum ex peiiuria sit, magna Dominibehignitas. Cxdem perpetrasti, suum
lion ex abundantia : quo munere Deus magis quam alteri ademisti ? at meliorem mentem indue. Adul-
.multis oblationibus magnisque largitionibus delecta- terio te devinxisti? at ab eo te remove. Sauciatus
tnr. > es ? at medicinam adhibe, etc. Diurno tempore id
Gregorius Nyssenus.in oratione adversus eos qui faciendi spatium non habes, verum.et praefectorum
aUosacerbius condemnant. <Tu vero, cujus animus metus, et sodalium coUoquiaet hegotiorum cura et
aiger est, cur 11011 ad medicum properas? cur uon ei alendee prolis studium, et uxoris procuratio, et pa-
confitendo morbum ostendis tuum? Quid-paleris, ut randse mensae solliciludo, ac denique infinitae res
depascatur, ut superet, ut inflammetur? Tandem animuro tuum distrahunt. Si in lecto sis, atque in
aliquando resipisce, ac teipsum nosce. Deum offen- j) peccatorum tuorum memoriam venias, collacryma :
disti,'procreatorem tuum irritasti, eum qui et prae- alque hac ratione ea delere potes. Deum tuum roga
-sentis vitaepotestatem habet, et futurae Dominus ac atque obsecra : Sicque corpus somno trade, postea-
Judex est. Deliciis indulgens in morbum delapsus quam prius peccata tua confessusfueris ac rationes
es : eum inedia et jejuniis cura. Animus laborat in- a te ipso exegeris. Sic enim requiem a Deo obtine-
continentia, adhibetur temperantice medicamentum. bis. MoJestumneac grave esf in Iecto jacentem quo-
Multipliciac nimia pecuniaecupiditate in febrim in- tidiana peccata supputare? Cum autem ea supputas,
cidisti, liberalitate et eleemosyna depellatur. Haec animum tuum suspende, ipsum exspoli, ipsum ge-
enim est nimium expletae mentis cura.tio. Laesit te hennaemelu aperi, ipsi seclionem, quaedolore careat
rerum alienarum direptio, quae rapta sunt ad pro- adhibe. Horrendum tribunal tibi effice, animum le-
prios dominos revertantur; mendacium te proxime niorem.redde, ut postero die ad perpetranda peccata
duxit ad interitum, Perdes enim, inquit, omnes qui cunctantius accedas. > . .
loquuntur mendacium, veritatis studio periculum J. Chrysostomus,in homilia10in caput IIIMatthaei:
evitetur, etc. Quid enim aliud est poenitentia, nisi < Poenitentiam vero dico, non solum ut a malis
dissolutio et eversio praeteritorum, quaevel re, vel prioribus desistamus, verura etiam ut bonorura oper
PiTROL. XCIX 38
1195 THEODORI ARCHIEP.-CARTUAR,DOCTRINADE POENITENTIA 1196
rum fructibus irapleamur. Facile, inquit, fructus di- A quadruplum. Provocastilingua et maledicentia, mul-
gnos pmniientim.Quo autem modo fructificare po- tis conlumelia affectis, vicissim lingua placato , pu-
terimus, si utique peccaiis adversa faciamus. Yerbi ras emittens preces, benedicens roaledicentibus,lau-
gratia, aliena rapuisti? incipe donare jam propria. dans vituperantes, gralias agens injuriam inferenti-
Longo es lempore fornicatus? A legilimo quoque bus. Haecnon egent multis diebus annisve, sed sbfo
usu suspendere conjugii, ac perpetuam continentiam animi proposito, et unico die perficiuntur. Discedea
saepius paucorum dierum castifate medicare. Inju- malo, virtutem amplectere, desiste a pravilate: Pol-
riam velopere cuiquam, vel sermone fecisti? refer licere te posthac ista uon commissurura , et istud
benedictionis verba Conviciis: et percutientes le, sufficiet ad excusationem. Ego testificor ac fidejubeo
nunc officiis, tunc etiam beneflciis placare contende^ fore, ul si nostrum quisque qui peccatis obnoxii sumus
Neque enim vulneralo sufficit ad salutem lantum- recedens a pristinismalis, ex animo vefeque promit-
modo spicula de corpore evellere, sed etiam reme- tat Deose postea nunquam ad illa rediturum, nihil
dia adhibere vulneribus. Deliciis aule et lemulentia aliud Deus requirit ad excusalionem majorem, etc
diTiluebas?jejunio et aquaepolu utrumque compensa, Noii necesse est trajicere mare, neque montium su-
ut fariiem superes iraminenlem. Yidisti impudicis perare cacumina, sed domi sedens, si pietatem ex-
alienum decorem oculis? feminam Jam omnino B iiibeas, multamquecordiscompunctionem, potesillum
non videas, majore tractus caulione post vulnera. videre, potes totam diruere tiiaceriem, totum submo-
Deciina, inquit, a malo, et fac bonum.In hpmilia 45 vere obslaeulum, abbreviare viae iongitudinem. » J.
in cap. xii Matth.: « Quis ab avaritise crimine mun- Chrysostomus singulis criminibus singula apposuit
dus : noli enim mihi dicere, te moderate aliena atque et idonea remedia, in quibus nullatenus poenitentia
timide tetigisse : sed cogita propter hanc rem par- publica deprehenditur. Sj loquatur de lacrymis, sta-
vam quam rapuisti, non parvo te cruciatu in aeter- lim animadverli se inleiligere lacrymas quae in se-
num esse puniendum. Id inquam cogita et poeniten- creto domus"suae,el per noctem in leclo effusaecri-
tiam age. Quis a convicio alque obtreclatione liber mina delent: si vero de Jejuniis, non ea pro quibus-
est? id autem procul dubio intrudit. Quis occulte libet criminibhs,-sicut in poenilenlia publica, man-
proximum calumniatus non est? Quis superbia non dari declarat. sed tantum pro deliciarura-et temuleii-
intumuit? hic eliam caeleris omnibus iramundior est. tise peccalis. Afftrmat dehique remedia a se propo-
Quis oculos a Iascivo aspectu conlinuit? quem adul- sita, Heet noti rnultis diebus, riec multo labore
terio deUquissenon dubitamus? quis frustra fralrl egeant, ea tamen omnino suffieefe, nec aliquid aliud
suo iratus, non consilio atque reatui reus est ? Quis Peum requirere ad excusationem roajoremi
non perjuravit? De quo quid possum dicere videtis( " Hieronymus in epistola ad Rusticum : « Quando
cum qui juravit, eum a malo esse contendam. Quis ingressus est David ad Bethsabee uxorehi Uriae
aliquando raammonae servus non fuit? qui profecto Ethei_ et aNathan prophelante correptus, respondit:
fecit ne Ghristi servus sit. Possura et.alia his majora Peccavi; statiraque meruit audire : Et D.ominus a
recensere: sed haec sufficientia duxi ad compunclio- te abstulit peccatum, etc Justitia Jusli non liberabit
nem vos inducere, nisi quis valde lapideus aut in- eum in quacunque die peccaverit. Et iniquitas ini-
sensatus est. Nam si singula istorum ad, gehennam qui non nocebit ei quacunque die conversus fuerit:
deducunt, quid futurum est, si ad unum omnia uiiufflquemqueJtidicat, sictil inyenerit. Nec praeterita
coeunt? Quomodo igitur, inquies, salvari possibile considerat, sed praesentia : si lamen vetera crimina
est? si opposita his adhibeamus remediajmisericor- hovella conversione mtitentur.
diani in pauperesj oratioiiem eompiitictionem,poeni- Sulpitius Severus in Hlstoria divi Martioi, cap.
tenliam,' hurailitateffl , conlrituni cor appriraei coft- M ; « Testabantur etiam aliqui ex fratribus, atidisse
temptum rerum praesentiuni. Mille namque salutis se daemonemptotervis Martifiumvocibus inefepati-
vias Deus nobis prOpOsriit,dummododiligenter veli- t*m, ciif ihtra moriasteriura aliquos ex:fratribus, qui
mus attetiderev Aniraadvertamus igitur nos; ita me* _ olirii bapiishium diversis erroribus perdidissent, coti-
dicinam recipianius; ut per omnia reriiedia vulnera versos-pbstea recepisset, exponentem crimitia singu-
nostra cufemusv et maculas detefgaraus: Quod fa- lorura : Martinum diabolo repugtiantem respondisse
cile facimus*si riiisericordes simus;si hisqui nobis eohstanter antiqua delicta raelioris vitae conversa-
dolofi fuefaht,-neqtiaquam irascimuf; si gratias in tione purgarl: et per roisericofdiam Domitiiabsol-
onihibiis Deo agitiitiS)7e]un'aiitesprO' viribus, oran- VeridOS esSe peecatis qui peCcare desitieretit.»
les assidue. ainices fiObis ex itiaratoona iuiquilatis Augiistinus, lib. dfe Fide et OperibuS,- cap. 26:
Sic etiini cefte potefimUs et deliclofiiifi « Sed iiisi essetit quaedaitiita gravia ut etiaftiexcoffl-
fsftSieiilesi-
vfeniafhitiipetfafb, et futura bona ctiftseqtii. » lti lio- muriicatione plecterida sint, tioh diceret Aposlolus:
mlliadebeaW Philogdnio : < Pfoinde et tti riuriCqui- Corigregaihvobhel riteospirilu, tradere ejusmbdi lio-
btis febus prbvdcasti Detim_ per hasriifsuih facito mihem Satarim iti ihtefitum carnh, iil spititus salbut
Jesh. Uride etiaiti diCil: Ne lugeam
propitium. Provocasti illum pecuhiartim f apiriaj pef sit iri die Doihihi
easderii iilUirifecbhtilia, cuftique et f apta restituCris Ohultosex ih cfid ante peecaverunt, et noh egeriiht
iUis qubs irijiifia alffecei*aset alia insrtpei'-addideris, fbehitehtiam super- vmhiuridiiiam ei fbfnkatioiiem
aicito Juxla Zacliseithi: Reddo oriiriiuiri,quae"fapui. qiiamgesserunt. Iteiti hisi esseflt qtiaedara nonea
1197 AB OMNl NOYITATIS SUSPICIONE YINDICATA,. 44.93.
humilitate poenitentisesananda, qualis in Ecclesia A _\ Cap. 16 : « Gonversio autem lunc yera probatur in
datureisqui proprie poenitentes vocantur, sed qui- homine, si impietas, et iniquitas peUatur e,xcorde.i,
busdam correptionum medicamentis, nqu diceret -^Et cap. 17 : « Conyersio ergo illa in conspectu,
et accepta, in qu.a simul et. fidei recti-.
ipse Doniinus, Corripeeum inter le et ipsum solum- Bei grata est
Et.siteaudierit lucratus esfratrem tmm. Postrerao tudo servalur et vitae; bonae regula custoditur : id
nisi essent quaedamsine quibus hsecvita non agitur, est, ut principaliter recta teneatur de.Beo.senteiitia,,
non quotidianam medelam poneret in oratiorie quam. deinde proximo exhibeatur charitas divinitus impe-
docuitj.etc». Sic remedia criminiim occultorura non rata.>
minus aperte distinguuntur a. remediis criminum EHgius Novioirierisisepiscopus, iw horai% 2: <Si
ptiblicofum, id est publici scandali, sicuteodem vero tam paupef quis fuerit ut veram inhocehtiam
modo declarat sanctus Augusti.nusin homilia.ultima cum simplicitate puri cbrdis et castitate mentis e*.
ex L, cap. II, quato a. remediis peccatorum sine corporis offerre nequivcrit: diios saltem turtures, vel
quibus haec vila nQ» agitur et quorum qubtidiana. duos pulloscolumbaei id est, duocompunctionisge-
medela. est,. *..--' nera, timoris scilicet et amoris, offerat, tinum viile-
Cassian.usin Collat. xx, de fine poenitentiae,cap. licet, hoc est,-timorem pfo peceato, pro qup timet
10 ; « Noverimus autera nos,:iit superius, dixiraus, Jet | gemi.t ne ad lartafi supplicia pertrahatur. Pbslea
tunc demum pro praeteritis satisfecisse peccatis,, vero alterum in h'olocaustum,.id estairiorempro epj-
curo ipsi ffl.otus alque,-affectus, per^quos poenitenda lestis patrise desiderip, cum Jam.v.eniam praesumefls
commMraus fuerint de iiostris. cordibus, araputati. non g;emitprb supplicio, sedquiatandiu a.desicleratq
Quod tameun.ullus.obtinere posscsecredat qui noft Bei regno differtur..».
prius.ipsas.tausas atqu.e.mftterias, proquibusinijla In homilia 11: « Duo suAt nac(.que genera, com-
CoUapsus.est crimiua,,oinni spiritus. fervore succi- punctionis, quibus semetipsos,Domino in arca cprdis.
derit ut. verbi gratia.si in, fornicationem vel adulte- immolant fideles; nimi.rtim, si Dominuin se.ntiens
'
rhim perniciosa, feritiriairumfarailiaritate, cpUapsus aoima.priiis timore compun^ittir, vel ppst^a, amore.
esty surama festinatione etiam ipsum earum devitet Prius _ese in lacrymis afiicit; quia dum peccatpruin
aspectum : aut certe si per abundanliam yini epula^ suortira record^tur, pro his perpeti supplicia.aeterna
rumque est, inmietate: su.ccensus,-, illicientium cibo- perlimescit: at dum longa mortis anxietate fuerit
jajm erap,ulam:summadistrictiotie.castiget. Et rur-- formido consumpta, quaedam jam de praesumptione
sum, si in perjurium,- aut furlum, aut homieidium, veniae securitas nascitur, tit.m amorem ccelestwm
aut blasphemiam', pecuniaruro desiderip' atque gaudiorum animtis infJammatur : et qui prius flebat
amore- correptus, in.currit, materiam avariiiae ille- * n.e duceretur ad suppjicium; postmodum flere ama,-
ctricem suae deeeptionis: abscidai; si in_ iracundiae rissirae incipit, quia differtur a regiio. Contemplatur
yitium superbiae passione prop.ellitur,, arrogantiae etenim mens qui-sint ijliaageloruni chori, qu» ipsa
ipsius fomilem summa hnmilitatis yirtute convel- societas heatprum spirituum, quae: majestas setefnse
Jlat,etc, > .visipais.Dei, et amplius<plangit quia botiis perenni*-
. FulgentiiiSi de Incarnatione et Gratia Christi: bus deest, quamflebat' prius cum mala ajtertia me-
tNempe cum ipse Salvator npsterpropriaayooisim- tuebat» Utramque autem nostrse compuftctionis ho-
perio huraanam:cotivenit voluntatem dicetis,: Poetii- stiam: gratanter aceipere dignetur Christtis; qui et
teniirii, et eredite Evangeiio, claret: tamen quia ut; pfo peccato lugentibns: atque: afflictis clementer fer-
homo inDeum, credere incipiat;, a-Deo,accipit poe- -rata dimittit, et pro ingressti vitae coelestistota itieri-
nilentiam ad vitam,.ita ut omnino credercnon pos- .tis.intentione fervenles, aeterna suaevisionis luce fe-
sit, nlsi poen.itenliamdono Dei njiserantisacceperit:: : fifiit Jesus Christus Doitiinus iiostef. > Et ne quis
quaeest.antera poenitentia ho,miriis,nisi mntatio vo- existimet duo, haec genera compunetionis pceniteii-
luntatis?> Lib. 1 de RemissiOuepeccatofum, cap. 13.: tiam.publicam cpmplecti, ipsemet pOstea converfens
c.De ilUs vero qui intra ecclesiam ppsiti maiisope- • 0 sermonera ad publicos pcenitentes, testatur se de
. ribus insistebant; sic ad Corinthios loquitur medici- alia prius locutum esse, id.est de pcenitentia
' secfeta,
nali sermone:: Ne iterum curn venero., humiliet me> quaecriminibus oCcultiscoiripetit.
. Deus apudrvos, et lugeam multos ex his qui ante pec- Ex his omnibus manifestum est, praetef poetiiten-
cayerunt, elnon egermt pmnitentiam superimmun-. tiara publicam, qualem- J. Morinus describit, Palres
ditia,et fomkatione et impudicitia quam gesserunt., antiquos docuissetotaUaes'le; remedia, qiiae__" sa-
Nec islos utique tristis doleret, nec iUos humihatus5 nationem, gravissimorum animi morbomrii ortriiho
doleret Apostolus,;si impiis et iniquis: exacerbanti-. -sufficiunt, quot sunt crimina oeCulta. Unde<s_tismi-
bus divinam Justiliam sme conyersione cordis re-. rari. non possum quod vir stimmae eruditionis affir-
missionempeccatorum crederet eonferendam : cum1 -maverit, si canones intelligendi siht de Cfhriinihus
"ipsa remissio peccatoriim nontiisi in conversione3 publicis, inde sequi Patres atitiquos1gfavissimofum
. cordis sortiatur effectum;>:-±Cap. 15: «Ipsiusenim1 anirai morborum sanationem prorsus-
iiegiexissev et
li&iiaissiOnis
effectBste cordis' cotiversione consistit,t <iecriminibus ocGultistiullam'curaiti gessisse.1 NOn
etc Quidrest eniiti aliud'remissionem peBCatofum 1 solum enim hoc-arguitierituhi tiitais prbMt de posnl-
eonsequi, nisi a pecCati domiriatiotie liberari? >— . tentia publica pro criminibiK occultis, sed'etiam pro
1199 THEODORIARCHIEP. CANTUAR. DOCTRINADE POENITENTJA 1200
criminibus pubUcis, cum Patres testentur anliquos j\. superbo tumore contemnere, venenata sibi ore ma-
canones poenitentiae publicaenon intelligendos esse ledicere, odiis perlinacibus invicem dissidere: epi-
de omnibus crhninibus pubUcis, atque aliam fuisse scopi plurimi, quos et hortamento esse oportet cae-
poenitetitiamquae ad remissionem quorumdam crimi- teris et exemplo, divina procuratione contempta,
num licet publicorum sufliceret, sicut in sequenti procuratores rerum saecularium fieri, derelicta ca-
capile demonstramus. thedra, plebe deserta, per alienas provincias ober-
CAPUT VI. rantes, negotiationis quaestuosae nundinas aucu-
Esurientes in Ecclesia fratribus non subvenire,
liem argumentum J. Morini tefellitut: demonstra- pari.
lur Patres testari antiquos canones pmnitentiwpu- habere argentum largiter velle, fundos insidiosis
blicw inleUigcndosnon esse de omnibus criminibus fraudibns rapere, usuris multiplicantibus fenus au-'
publicis; atque uliam fuhse pmnitentiam quce"ad gere. » Ex his verbis sancti Cypriani coUigo cum
remhsionem minorum criminum publicorum suffi- sancto
&crearbilrarentur. Unde dignoscitur qumnam cri- Augustino lib. nicontra epistolam Parine-
mina publica publicw pmtutentim obnoxia fue- niani, avaros et rapaces qui regnum Dei non possi-
rint, debunt, temporibus sancti Cypriani in Ecclesia fuisse
"
Origenes in Comraentariis in Matlhceum, edit. toleratos; tiec morem Ecclesiaefuisse uf crimina ava-
Huet, tora. I, paig.554 : < Quemadmodura igilur qui **ritiae, furti et perjurii, publica poenitentia plecle-
talia de timni peccaio dicta esse pronuntiat, sive pec- rentur.
catum iilud caedes sit, sive veneflcium, sive pue- Pacianus in Paraenesi ad poenitentiam : «Primum
rbrum slupfum, sive aliquid siniile, occasionera prse- igitur, ut diximus, de modo peccantium retractemus,
buil cur summam Christi patientiam et .procrasli- sedulo requirentes quae sint peccata, quaecrimina :
iratibtiem animo comprehenderemus; ita e contrario ne quis existimet, propter innumera delicta quorura
qtii fratreiti ab eo qui frater appellalur distinxit, fraudibus nullus immunis est, me, omne hominum
eum qui propler minima peCcata quibus obnoxii genus, indiscreta poenitendi lege constringere. Apud
sunt libmines, post reprehensionem non fuerit con- Mosenet veteres, miniirii qnoque peccati, et qua-
versus, habeiidum esse docet pro ethnico et publi- drantis unius, ut ita dixerim, rei, in eodem infelici-
cano, propter peccata quse non ad mortem, vel, ut talis aestuario volutati sunt. Et qui sabbata violave-
ea in Nttiheris lex appellat, mortifera non sunt; fant, et qui immunda contigerant, et qui escarura
quod utique nimis crudele videtur; nec enira facile vetita praesumpserant, et qui murmurabanl, et qui
quemquam reperiri posse arbitror, qui noti ter ob pariete corruplo, et qui veste maculata templum
idem noxse genus ftierit objurgatus, maledicti, verbi „ summi regis intraverant, et qui altarium his obnoxii
gratia, qno maledici, vel qui ira excandescunt, pro- manu contreciaverant, aut veste contigerant, ut in
pinquorum nomini detrahunt; vel vinolentise; vel coelum ascendere citius fuerif, aut emori satius
orationis mendacis et otiosse, vel alterius cujuspiam quam hcecuniversa servare. Bis igitur nos omnibus
Culpaeex iis qusemultis inhserere solent.» Secundum multisque praeterea carnalibus vitiis ut citius ad
Apostolum I ad Corinth. cap. vi: Neque molles, ne- destinata quisque perveniat, sanguis Domiiii libera-
que avari, neque ebriosi, regnum Dei possidebunl; et vit redemptos a servitute legis, et libertate fidei
tamen Origenesftestatur morem non fuisse Ecclesiae, emancipatos. Ideoque apostolus Paulus ; Vos au-
.ut maledicos, nequidem eos qui propinquorum no- fem, inquit, in libertatem vocati estis. Hsecilia
jnini detrahebant, et ebriosos publica poenitentia libertas, quod non omcibus astringimur quibus ve-
jraniret. Si quis objiciat ab Origene liaecrainima vo- teres tenebantur; sed donata ut ita dixerim silva
.cari, attendat Patres horura temporum non aliter delictorum et reraediorum indulgentia deslinala in
iocutos esse. Quare apud sanctum Cyprianum idolo- pauca conclusi sumus et necessaria ; quae et ser-
.iatriae critoen summum est delictum, gravissimura vare facillimum esset credentibus, et cavere; ut
et extreinuiti : minora vero, adulterium et homici- meritissimo Tartarum non recusaret qui tantse do-
dium. :,"' j) nalioni ingratus, ne hsec quidem pauca servasset.
Cyprianus in libro de Lapsis : « Studebant au- Quaesint autem ista, videamus. Post Domini pas-
gendo patriraonio singuli; etobliti quid credentes, sionem, apostoli tractatis oranibus atque discussis
aut sub apostolis ante fecissent, aut semper facere epistolam tradiderunt, his qui ex gentibus credide-
deberent, insatiabili cupiditatis ardore ampliandis rant, perferendam. Epistolce senlentia haec fuit:
facultatibus incubabant. Non in sacerdotibus religio .«Apostoli et presbyteri fratres his qui sunt An-
devota, non in ministris fides integra, noa in operi- «tiochiae et Syriae, et Ciliciae fratribus qui sunt ex
bus misericordia, non in moribus discipUna. Cor- «genfibus salutem. Quoniam audivimus quosdam
.rupla barba in viris; in feminis forma fucata. Adul- <ex nobis exiisse, et conlurbasse vos verbis. >Item
..terati post Dei manus oculi, capilli mendacio colo- infra: «Visum est enim sancto Spiritui et nobis,
rati. Addecipienda corda simplicium callidse frau- «nullum amplius imponi vobis pondus praeterquain
des, circumveniendis fratribus subdolcevoluntates. «haec: necesse est ut abstineatis vos ab idolothytis,
JuBgere cum infidelibus vinculum matriraonii, pro- «et sanguine, et fornicatione, a quibus observantes,
jstituere gentilibus membra Christi: non Jurare tan- «bene egetis, vaiete.» Haecest Novi Testamenti tola
, tum temere, sed adhuc etiam pejerare : praepositos cpnclusio. Despeclus in multis Spiritus sanctus, hajc
iSUil AR OMNI NOVITATISSUSPICIONE VINDICATA. 1202
nobis, capLtalispericuli conditione, legavit. Beliqua Atur,
/ Paulus sententiam extulit, cuni dixit, dignos
peccata meliorum operum compensatione curantur: morte esse qui talia agunt. > Saltem consuetudinis,
haec vero tria crimina, ut basilisci alicujus affiatus, quam improbat, ipse testis est sanclus Basilius.
ut veneni calix, ut lelalis arundo, metuenda sunt: Utrum vero mos quem sanctus Pacianus teslatur ex
non enim vitare animara, sed intercipere noverunt. traditione aposlolorum descendisse, jure reprehen-
Quare tenacitas humanitate redimetur, convicium dendus sit, sic exponit ipsius frater sanctus Grego-
satisfactionepensabitur, tristitia jucunditate, asperi- rius Nyssenus.
las lenitate, gravitate levitas, honestate perversitas, Gregorius Nyssenus in epistola canonica ad Le-
et quae.cunque,contrariis emendata proficiunt. Quid toium episcopum : <Restat ad bsec ut irascentem
vero faciet contemptor Dei? Quid aget sanguinarius? animce partem exaroinandam proponamus , quando
Quod remedium capiet fomicator? nunquid autpla- lapsa a bono irae tisu in peecatum ceciderit. Cum
care Dominum deserlpr ipsius poterit: aut conser- autem multa sint quae per iram fiunt peccata, et
vare sanguinem suum, qui fudit alienum; aut redin- omnis generis mala, placuit omnibus nostris Patri-
legrare Dei lemplum, qui illud fornicando violavit? bus, in aliis quidem noh nimium subtiliter agere,
Ista sunt capitalia, fratres, ista mortalia, etc Ac- nec nimium in eo studii operceque ponere, ut om-
cipite remedium si desperare coepislis; si miseros B 1 iiia quaeex ira nascerenlnf delicta curarent: quam-
vos agnoscitis, si timetis.» Multasunt in hoc testi- vis Scriptura non solum vulnus prohibeat, sed etiam
roonio maxime iconsideranda: I. Pacianus declarat; omne convicium vel maledictum, ef si quid aliudi
a se requiri quamam sint crimina publica poeniten- ejusmodi ira eflicit: sed solam caediscautionem suis
tia plectenda, ne qnis existimet se velle omne genus, poenis introduxerunt, etc Altera autem idololatriae
humanum indiscreta lege poenitendi constringere. species, sic enim divinus aposlolus avariliam appel-
H. Dicit fideles novaelegis ab antiqua lege servitutis lat, iiCscio quomodo absque ulla poense medela a
liberatos ad pauca redactos esse et necessaria, quae Patribus praetermissa sit. Atqui hoc malum quidem
et servare facillimum esset et cavere. JB. Ista quae ' videtur esse trium animi constitutionuni affeclio, etc
caveri debent, ab apostolis notata esse his verbis : Et ul in universura dicam, hic morbus cum aposto-
Visum est Spiritui sancto et nobis, nullum,araplius lica avaritise definilioneconsentit. Divinus errim apo-
imponi vobis pondus proeterquam haec: necesse est stolus eam non solum idololatriam, sed etiain ora-
ut abstineatis vos ab idolothytis, et sanguine, et nium malorum radicem pronuntiavit, etc. Sed de iis
fornicatione, etc IV. Haectria crimina vocari capi- quidem, quoniam id a Patribus prcetermissum est,
taiia et mortalia, et sola esse quae poenitentisepu- sufficere existimo pubUca doctrinceratione, ea quo- .
blicae remedio indigent. V. Reliqua peccata melio-. 'C modo fieri potest curare, veluti quosdara morbos
rum operum compensatione curari. Non igitur ex replelione ortos, inexpleLilis avaritiae affectio-
recte J. Morinus concludit, crimina de quibus in- nes, oralione purgantes. Solum autem furtum, et
telligi non possunt antiqui canones poenitentiae,abi sepulcrorum effossionem,et sacrilegium vitia existi-
antiquis Patribus prorsus neglecta fuisse. mamus, quod sic a Patrum consequentia, hsec nobis
traditio facta sit. Atqui apud divinam Scripturam et
Basiliusin epistola canonica ad Amphilochium,
fenus et usura sunt prohibita, et per quamdam po-
can. 50 : <De his qui rapiunt canonem quidem an-
non tentiam, ad suam possessionem aliena traducere,
tiquum habemus, sedpropriam sententiam pro- etiamsi sub conlractus aut transaclionis
ferimus, ut ipsi et qui cum eis rapiunt tribus annis' fortasse factum specie hoc
sint extra orationes.» Cum sanclus BasiUus decla- sit. Quoniam ergo nos quidcm ad
canonura polestatem assequendam fide digni non
ret se primum esse qui poenilentiampublicain rapto-
in iis quaeex confesso prohibita sunt, cano-
ribus indixerit, nunquid idcirco Patres antiqui cri- sumus,
nicam sententiam dictis jam adjiciemus. > Sanctus
men raplus prorsus neglexerunt et nullam de eo' '
curam gesserunt. Sed vide Origenis homiliaro5 in Gregorius Nyssenus non vituperat Ecclesisemorem,
de
Levitici cap. vi, ubi asserit omnes raptores, sive'3 D tribus tantum criminibus a sancto Paciano supra
notatis publice poenitendi : imo existimat sufficefe •
mulierum, sive aliarum Terum, non posse regnum1 caetera peccata,
Dei possidere, nisi de iis egerint poenitentiam. quse licet a regno Dei excludant,
aliis remediis curare, et veluti quosdam morbos ex
Basilius in prooemioad Hbrum Elhicorum : <Sine» repletione ortos, inexplebilis avaritiae affectiones
dubio pessima nos decepit consuetudo; sine dubio) purgare. Ne quis vero forsari opponeret senlentiam
magnorum in nobis malorum causa exstitit perversa5 sancti Basilii et Gregorii Nazianzeni, qui in oratione
hominum traditio, quaevidelicet ex peccatis partimr 59 sie loquitur: «Quid autcm Novati crudelilatem
declinarit, parlim nullo discrimme adhibito susce- jprolege habeam, qui avaritiam quidem, hoc est,
perit: et cum aliis vehemenler seassimulet succen-. allerum idololatricegenus, nullo suppliclovindicavit,
sere, veluti homicidio, adulterio et caeteris generis5 sluprum autem ita saeve acerbeque' condemnavit,'
ejusdem, aha ne simplici quidem increpatione dignai quasi nuda ipse carnis et cdrporis parte coristaret.
judicet, veluti iracundiam, convicium, temulentiam, Yeluti objectiones praeveniens, haec ita se sentire
avaritiam, et si qua sunl his similia, adversus quae B fatetur, quoniam, inquit, nos quidem ad canonum
omnia alibi eliara is, ex cujus ore Chrislus loqueba- potestatem assequendam lide digni non siimus. >
1203 THEODORIARCHIEP. CANfUAR. DOCTRINADE POENITENTIA 120.
Ambrosius lflx ii de Pceriitenlia, cap. 10 : «Natiii A voluerit, magnamque ostenderit poeiiitetitiam, asse-
si vere agererit poenitentiam, iterandam postea noni : quCtur haud dubie non vulgarem consolationem ;
putarent, quia sicut unum bapiisma, ita una poeni- qui autem simullatistenax est, singulis diebuspec-
teritia, quae tamen publice agitur. Nam quotidianii catum facit, nec Unquam illud absolvit. IJlic in adul-
nos debef poenitere peccati. Sed "hsecflelictorumi - 'terio, contra, simul cum flagitio explelum est pec-
graviofiim, iUa leviorum. > Qtiaenam veroiint.de- • calum : hic quotidie idem scelus tenlatur : quam
licta leyiora, sic declarat in exhortalione-ad agen- igilur vteiiiam^perabiuitis, qui nos_taUbelluae ultro
datii poeriitentiara: «Quid est bene vivere post.poe- Jcledifflus:?i>Et in eadem homilia de juramenlis:
nitentiam? doce hos. Dico vobis, abstinere ab ebrie- '«jQuaflraginla dies jam praeterierunt, si Pascha
tate, a coticupisceritia, a furlo, a malo eloquio, ,abi quoque sacrum praeterierit, nulli jam deinde veniam
ipso immOderato risu, a verbo otioso, unde reddi- dabo, non admoriitionem, sed vim imperii et seve-
turi stint homines rationeni iti die Judicii. Ecce quce ritatem non contemnendam adhibebo. Non enim
leVia dixi, ut tacerem gravia et pestifera. > Itaque haec valida est consueltidinis excusatio : cur non
Sanctus Anibrosius affirmat morem non fuisse Ec- praetendit fur consuetudinem, et a supplicio libe-
clesiae de pmnibus peccatis publicis,, scUicet ebrie- ratur ? Cur non idem facit liomicida et adulter ?
tafis, furti et aliis, publice poenitendi. Quaepeccata B • Jam igitur denuntio et protestor si conveniam sin-
npn levia et ihinora nuncupanlur, nisi cum maximis gulos et capiam. Nam haud dubie caplam : quod si
et gravioribus deUctis comparata, ut jam ex sancto deprehendam aliquos hcecvitia non correxisse, poe-
Cypriano animadvertimus. nam irrogabp, edicam ut foris extra sacra mysteria
Joannes Chrysostorous non soluro crimina gra- consistant. » Similiter pro spectaculis J. Chiyso-
vissima, adulteria, homicidia et aUa ejusdem ge - storous non amplius pharmaca levia, sed slyptica
neris, sed invidiam et iracundiam, et quidemju- et mordacia poenitentiaepublicae adhibenda esse ju-
ramentum pubUca poenitenlia puniendum esse dicat pluribus in locis, ac prcesertim in homilia 7
censuit. At privata auctoritate non canonica hoc ad caputGenes. i, his verbis : « Neque enim semper
a se priraum statutum esse ipse in homilia 42 expedit pharmaca levia adhibere: sed quando ul-
ad cap. Matthaei xn de invidia aperle declarat- his cus curationi resistit, oportet styptica et mordacia
verbis : < Quoni.odo igitur ne veneno suo nos infi- adraovere quo morbo occurratur citius : sciant igi-
ciat, faciemus ? Si dabimus operam, ut quemadmo- lur omnes his criminibus obnoxii, si post hanc
dum fornicalori nefas ad ecclesiam ingredi, sic in- nostram admonitionem in ea negligentia manse-
vldo quoque : imo vero multo magis invidus quam rint, non toleraturos nos, sed legibus ecclesiasticis
fornicator a coetu fidelium exterroinaiKlus est. Si^** usuros, et magna austeritate docturos, ne talia
enim nunc cum id malum indifferens pene videatur, poslbac negligant, neve tanto contemptu divina au-
a nonnulUs spernitur : profecto si atrocitas maligni- diant eloquia. » Cum igitur J. Chrysostomus se pro-
tatis ejus omnibus patuerit, facile ab ea resUie- fiteatur horum decreloruin primum auctorem, .de
mus. Lacrymarum igitur fontes in fletibus manare quo plures conquerebantur, satis ostendit haec sta-
deberent ex oculis. Deus orandus, perdiscendum- luisse privata non canonica auctoritate : _c proinde
que fibi est, turpissimum flagitium esse invidiam.: -non in more Ecclesia; fuisse\positum, ut saltem
sje enim affectus celeriter tanquam a.periculoso tunc temporis haec crimina pubiica publicaepoeni-
morbo iiigies, ac poenitentiam ages. Sed quis igno- tentiae obnoxia fuerint.
rat, inquies, vitium esse invidiam? Ignorat quidera, Hieronymus in libro III In Epist. ad Galatas, eap.
ut dicis, nemo : non tamen sicuti fornicationem, v: « Ergo in anima in qua peccatum regnaverit,
aut adulterium abominandam ducunt. Quod ut cre- non potest Dei regnare regnum. Quw enim partici-
das, quseso, dic mihi : quando quisquiam amare palio juslitim et iniquitati ? Quoeeommunicatio tucis
flevit, quoniam in invidiara lapsus esset ? Quando ad tenebras? Qui consensus Christo et BeUal ? Et
Deum aliquis propitium esse sibi oravil, quoniam T _ putamus nos regnum Dei consequi, si a fornicatio-
invidia peccasset. Nemo certe uiiquam. Sed quani- ne, idololatrla, et venefieiis immunes simus. 15006
vis omnibushrvidentior hominibus sit, jejuniotamen inimicitise, contenlio, ira, rixa, dissensio, ebrietas
filiquo, aut parvo argento pauperibus dato effecisse quoque et csetera quaeparva arbitramur, exeludunt
credit, ut nihil mali commisisse videatur, cum ta- nos a regno Dei. Nec refert uno quis a beatitudine
men omnium pessima atque scelestissima passione ,excludafur„ an pluribus :.cnm onraia similiterexclu-
vexetur. » Idera S. Chrysostomus de iraeundia et dant. » Et in haecverba Epistolae poslerioris, cap.
Juramentis testatur in horoilia de simultate seuira. XIII: Timeo enim ne forte cum venetonon guales volo
< Ut ,enim, inquit, fornicantero blaspheitiantemque inveniam -vos,et ego inveiiiar a vobh qualem non
impossibile est .sacrae mensae participem fieri, ita vullis, ne forle contentiones, wmulationcs,animosi-
quoque qui inimicitiasfovet, aul in ira pertinax est, taies, dissensiones, delracliones, susurrationes, infla-
non potest frui sancla communioiie. Neque id im- tiones, seditiones sint inter vos. « Prppter haecse
merito :.qui enim nieretri.catus est, aut adulterium cUcebat severissime vindicare. Quia faceret, si.no-
comraisit, simul ut anir.ium explevit, finem peccato stris temporibus adveniret, quibus, ad conipar.alio-
imposuit; quod si resipiscens se a Japsu excitare nera aliorum criminum, ista ne putantur quidein
-1205 AB OMNI KOYITATIS SUSPICIONE WNDICATA. 1206
esse peccata. > flaec falsa persuasio procul d"bip A minim.e largiebatur, cpnlentus suis propriis rebus,
nata erat, ex eo quod jsta peccata quaelicet exclu- sit largus et beneficus : id est, aiiena non concupi-
dant a regno Dei, non taraen publica ,et ardua pceni- scat, non rapiat, non fraudetur, et inquantum vi-
tentia, sed aliis remediis iaciUimis curari soler res ei suppetunt, porrigat. 6«i furabatur jatn non
rent. furelur, sed niagh laboret operando tnanibus suis
Augustinus, Iibro de Fide et Operibus, cap. .19: quod bonumest, ut haveat unde tribuat necessitatem
« <Jui^autem (»puiantur e.t csetera eleejnpsynis fa- patienli. Qui erat cbmessator, id est, glutto aEt
eilejcompensari, tria -famen esse npn dubita.nl ex- ebriosus, sit parcus et sobrius. Quiconsueveratpro-
eommunicatiouepunienda, donee p,oenilentiahumi- pter buraanam famam indiscrete res suas in cibo et
liore sanentur, imp.udiciiiam, .idololatriami,horoici- poiu superflue effundere, discat ralionabiliter eas
dium. Neque enim nunc opus esl quaerere qualis sit dispensare; quoniam sicut abominatio estapudDo-
eorum istasententia, et utrum corrigenda an appro- miraim avaritia, id est lenacitas, ita peccatum est
banda, ne opus suscepluin miliamus i.n Jonguro, ihdiscreta .effusio: nec tenaces etiim nos esse vult
etc t Etsi sanctus Augustinus alibi yideatur dicere Deus, nec prodigos, id est eJfusos. Qui erat mendax
omnia erimina pcenis pubHcsepoejiitentiee pbnoxia ant falsarius, corfigat malum suum, et cesset esse
esse, sed requisitis mullis conditipnibus, quas infra " quaHs fuit, silque amator veritatis et rectitudinis. >
referemus: nune lameo testalur plurjjs .esse in £c- Sic excep.tis criroinibus adulterii, homicidii, etaliis
clesia qui, sinedubio iisdem rationibns .moti q,ui- guibus digna competit poenitentia, qualis Itincin
bus movebantur anliqui Pa.lres, et inter cceteros Ecclesia publice agebatuf, testatur sanctus Eligius
sanctus Pacianus et Gregorius Nyssenus, existima- caetera peccata, yeluti superbice, iracunclieeet sevi-
bant haectria ccrimina, impvidicitiam, idololatriam, (ticj3,quae excludunt a regno Dei; invidise ef odii,
homicidium, sola esse quae humilioris .poenitentise .anirai turpia et immunda secta.ntis, avariiiw quw
rcmediis indigerent, cum csetera eleefflosyniset aliis .est id.olg-r.titnservilus, ebrietalis, prodigalitatis et
«Jusmodifacile comp.easaripossent. anefidacii, aliis remedils facile curari.
-Postremo, ut traditio iPatrum deducatur .usque Hinc.constat non pro omnibiis.criminibus publi-
ad Theodorum, egregiujn Eligii episcopi Novipmeh-
-cis publicam poeniten.tiamJfuisseinipositam, Si ergo
sis testimonium proferam ex ihojtftilia16 : /t Boeni- i, Morini de criminibus publicis ni_
tentia autem illa esl siera, ut jam.ariiplius IUW fa- argumentum
'ifiiura probat, multo ;magi.sde .ciunjinibus pecultis :
ciat homo mala quae gessit, *ed ;de praeteritis poenj.- nimis jirpb.at, juxtale-
teat et de futuris ^cayeat, nec ad dpsa iteriiim rever- «umque argument.urh quod
dialecticaeaiihil fatea.tur quisque.neces-
fatur. Et ideo, chai'issimi, juxta Psalmista- yoeem.; ^j ges «ecundum .priojjet;
se est argpmeritu.m, q.up J. Mpfinus uli-
-declinemusa malo «t faciamus bonum,: ;et ,ut scire tur ad denionstrandum Ecclesia; fuisse
.antiquam
possitis quomodo jd fieri oporteat, laudite ,quae di- • prasim de criminibus ^occuJtis pulDlicepoenitendi,
cturi sumus attentius. jQ.uicunque<superJ).us /uit aut nuUius esse
momenti.
et
•elalus, reprimat superbiam suam, sit fhumilis -et
simplex ; qnia Deus superbis resistit, Jmmilibus au- CAPUT YII.
lerridat graliam. Qui erat iracundus, vel, quod est
J. Morini 'tefellitur,. et texpo-
deterius, furibundus tet minax, protervus atque cru,- Tertium argumentmn miiur Augustini $.esli)n.oniu.m.
deUs, compescal saevitiamsuam et imentis crudeli-
tatem, et -sit patiens, milis atque pius, quoniam ira « Terlium, inquit J. Mofinus, si -crimina quis
viri Justitiam Dei non operatur ; et absque patie.ti- .sponte enuntiasset, minori tempore in 'Stibstratione,
Ua et pietateregnuroDeiconsequi gaemopotest. Qui r.audilione,etc, commoraturum, quam si accusatus
fuit grassator idem carnifex, sive, quod esl dete- e.t^convictus esset. Plerique euim canones et ;Pa-
rius, honiicida, conversus agat dignam poenitentiam * trum pleraque dicta hanc legem reis crimiiium .di-
et sit mansuetus et pius : quoniam :sicut horoicidae,. ctaiit, cujus rei .testimonia mitlta 'legere potes lib.
iiisi dignam egerint poenitentiam, vilam ceternam' ,ii,, c. 6. ,Si crimina ponas publica pro specie ista-
consequi non possunt, ita nec grassatores, qui sine ,rum legura explananda, quce ralio fingi potest istius
convi-
pietate miserorum membra dilaniant sive detrun- tempfera.menti? Si crimen publicum est, Jam
cant. Qui erat invidus sive odiosus, 'conversus _ •Ctioper se facta est: ipsa facti.-ut'ita dicam, noto-
"maUtiasua, sit 'benignus atque misericors, discat jjetas conviclioni aequivaluit. Delatus tergiversari
diUgerefratrem wum quem prius odio habebat- Qui .Bonpptest. Imo ne delatorequidem ropushabet epi-
fuit fornicator aut adtilter seu incestus, iminundus, ,scopus, curaponatur crimen publicum et notorium,
eo.casu
cpnversus agat p'oenitenfiam, «t deinoeps vivat sso- sed roonitore, ac ne motiitore qtiidem, cum
brie alque continenter, etc Qtii erat scurra, id:est, repiscopus sola muneris peragendi conscientiastimu-
minator turpia sectansjet immunda Ioquens, corri- latus ,publicum peccatorem, et fesipiscentem mceni-
gat semetipsum, et desinal esse quod Cuit : sdiscat .tentia castigare possit. >
bonum loqui, quiprius vana et iurpia loquendo tam Resp.onsio.— Quamyis faterer crimen esse oc
,,se_gu.am'auditores suos maculabat. Qui eratavarus -cultiira,,quid inde .con.cludifur, si poslea spontanea
auttehax, id est, qui aliena cupiebat, -el quisua .poraro iu.dicibus Ecclesioefiat piibli»
•^.enuntia.tio,n.e
1207 THEODORIABCHIEP.CANTUAR.DOCTRINADE POENITENTIA 1208
cum ? Volenti enim non fit injuria. Porro ista de- e- A aut idolis serviens, et «etera, nisi quia eam nomina-
nunliatio quae varias ob causas agebatur coram Ju- n- tionemintelligi voluit qucefit in quemquamcum sen-
dicibus Ecelesiae,praeserlimvero ne de crimine jam m tentia ordine judiciario atque integritateproferlur ?
a quibusdam cognito rei accusati et convicti majoriri Nam si nominalio sola sufficit, mulli damnandi sunt
poenitentiapunirentur, nori potest accipi pro confes-
s- innocentes, quia saepefalso in quoquam criraina no-
sione secreta, propter quam nemini unquam licuit it minantur. >
juxta canones mandare poenitentiam publicam, ut it Persequitur J. Morinus: < Deinde prorsus impro-
tot Patrum teslimoniissupra demonstravimus. Qua- i- babile est eos de peccato publico secretam esse agen-
re tertiura J. Morini argumentum nullo modo va- i- dampoenitentiampertinaciter contendisse,ut conten-
lere potest. debant ii quos refutat. Slatim enim occurril quorum-
Persequitur J. Morinus: « Sanctus Augustinus, 3, dam objectioni, qui ut publicaepoenitentiaededecus
homil. .9, ex 50, c 5 et sequentibus, evidenter ad- [- viiarent praetexebantse privatim et oeculte poeniten-
modumhoc nos docet; baplizatos et fidelescom- tiam agere, quasicrimini suo eluendo privata poeni-
pellat: « Si non poluistis habere vel noluistis pudi-i- tentia sufliceret. Sed hoc negat Augustinuset nega-
« citiam conjugaleLn,seu continentiara, et deviastiss tionis suaerationem reddit. < Nemo sibi dicat, oe-
« a proposito, seu vinculo conjugali, vel devoiione eB 1 « culte ago, apud Deum ago : novit Deus qui mihi
« continentice,sit in vobis dolor et humilitas poeni-i- « ignoscit, quia in corde ago. Ergo sine causa di-
tentice. » Quia vero alicui forsan obscurum esset,t, « ctum est, Qusesolveritis iu terra, soluta erunt in
quod peccati genus, quaih poenitentiamintelligeret, ;, < ccelo? Ergo sine causa sunt claves datse Ecclesise.
statim hoc explicat • « Apertius dico : nemo dicat,;, < Dei ? frustramus Evangelium Dei, frustramus
« non intellexi. Qui post uxores vestras vos illicitoo < verba Christi ? promittiraus vobis quod ille ne-
« concubitu maculaslis, si praeter uxores vestrass « gat ? nonne vos decipimus? Qui poenitentiamoc-
« cum aliqua concubuistis, agite poenitentiam,qua- « culte vult agere de eo peccato cui publicam impo-
< lis agiturin Ecclesia, utpro vobis oret Ecclesia. > » « suit Ecclesia, frustrat EvangeliumChristi, et su-
De adulterio perpetrato illi quceslio, eoque potissi- « pervacanea existimat Ulius verba, quibus Eccle-
mum occulto : generatim enim quoslibet adulteross « siae tribuit ligandi potestatem, cum ilU ejusque
compellat, eosque pari et indistincta necessilate,, < decretis sese non submiltat. Existimal Ecclesiani
verbisque de crimine hypotheticis quae de publico) « eum fallere, et vana remissionis peccatorum pro-
stolide enuntiarentur, ad poenitentiam publicami « missione, si jussa fecerit, deludere. >
exhortatur et aslringit, poenitentiam scilicet qualis3 Responsio. — At illud non prorsus improbabile
**
agitur in Ecclesia, ut pro iis oret Ecclesia. » est, cum paulo infra sanetus Augustinustestetur pec-
Responsio. — Cura sanctus Augustinus alibi sae- caltim celari non potuisse. Nonne poterant dicere se
pissime declaret pcenilentiampublicam ncnnisi pro> de peccalis publicis occulte agere poenitentiam?
publicis criminibusindictam esse, et pro occultis se- qualem non multo post plures egisse refert Anasta-
creto faclam sufficere, sicutsupraostendimus: nemoi sius Sinaita ad finem orationis de sancta synaxi his
non videt, ubi sanctus Auguslinus loquitur genera- verbis : « Esto, fratrem tuum peccatoremesse, unde
tim de criminibuspublicapoenitentiapuniendis, non- caeterasejus aetiones compertas habes? Nam multi
nisi publicainteUigiposse; verbi gratia, cum quisi crebro reperiuntur qui palam peccarunt, sed clamet
dicit legcs civilesmulieresadulteras punire, loquilur occulte magnam poeniteritiamegerunt. Et nos qui-
tantum de iis quaede adulterio conviclaesunt in ju- dem novimus quando peccant, at vero poenilentiam
dicio sseculari. Idemvero sentiendum esse dejudicio et conversionem illorum ignoramus, et a nobis qui-
ecclesiasticoaffirmatsanctus Augustinus in homilia dem judicanlur peccalores,.apud Deum aulem justi-
ulfima cx t, cap. 12: « Nos vero, inquit, a commu- ficali sunt. >
nione prohibere quemquam non possumus,quamvis Joan. Morinus: « Sublato hoc poenitentiaeoccultae
hsec prohibitio nondum sit mortalis, sed medicina- j. suffragio aliud pcenitentiaepubUcaeagendae impedi-
lis, nisi aut sponte confessum, auf in aliquo sive mentum loUit,erubescentiam scilicet, non confessio-
ssecularisive ecclesiastico Judicionominatum alque nis publicae,nam non magis erubuisset oeculte eon-
convictum. "Quis enim sibi utrumque audeat assu- fiteri, quam occulte poenitere, unumque facile ex
mcre, ut cuiquam ipse sit et accusator et judex ? alio consequitur. Deindeprobabilevidetur, imo cer-
Cujusmodiregulam eliamPaulus apostolus in eadem tum, eos de quibus agit privatim peccata confessos,
adGorinthiosEpistolabreviter insinuasse intelligitur sed poenitentiam publicam recusasse, el privatae
cum quibusdam commemoratiscriminibus, ecclesia- actionem praetexuisse.Nam tolus est sanclus Augu-
stici Judicii formam ad omnia similia ex quibusdam stinus ad actionumpublicarumnecessitatemastruen-
daret. » Et paulo post: « Noluitenim hominemab dam. Unde necessarioinferendum eosin quos dispu-
hotaine judicari ex arbitrio suspicionis1, vel etiam tat, autjam confessosesse privatim, aut de confes-
extraordinario usurpato Judicio, sed potius ex lege sione privata litem nullam movisse, sed tantum
Dei secundumordinem Ecclesise, sive nltro confes- poenitentiampublicam exhorruisse. Sed quidquid sit,
sum, sive accusatum alqueconvictum. Alioquinillud actiones occultas non spectavit Augustinus, sed pti-
curdixit, Si quis frater norainatur aut fornicator, blicas tantum', de quibus erubescentiam amollire
1209 AB OMNI NOVITATIS SUSPICIONE VINMCATA. 1_10
conatur. < Resistit mihi tilius peslilentiae, et eru- h.Theodorus refert in sua pvovincia non esse reconci-
< bescit genu figere sub benedictione Dei? Quod liationem, quia non est publica poenitentia; conten-
< non erubescit imperator, erubescit riee senator, detque Theodorum non solum pro peccatis occultis,
< sed tantum curialis, etc Propterea Deus voluit sed etiam pro publicis poenitentiam publicam mu-
< ut Theodosius imperator ageret poenitentiam pu- tasse. Verum animadvertendum est, id quod nullo
< blicam in conspectu populi, maxime quia peccatum unquam Ecclesise decreto fuit stabilitum, a Theodoro
< ejus eelari non potuit, et erubescitsenator quod non potuisse mulari contra canones, scilicet pro cri-
< non erubescit imperalor, etc. » Hoc est quod prae- minibus occultis publicam poenitentiam. De publicis
sertim erubescebant genua figere in ecclesia cum vero criminibus considerare oportet, Theodorum
poenitentibus, et caput manibus et benedictionibus disciplinam totius Ecclesise, tam Orientalis quam
sacerdotum supponere, ac consequenter ab Ecclesiae Occidentalis, proponere; et morem quem in sua
sacrificio et fidelium coetu expelli. Ut autem ista mo- provincia institutum repererat, spectata pluririiorum
desle et humiliter perferant, Theodosii imperatoris infirmitate, maluisse lolerare quam eum scandalo
exemplo hortalur. Quod notat sanctus Augustinus aliorum auferre privata aucloritale. Quapropter, ne
Theodosium poenitentiam publicam egisse, maxime quis severioris disciplinaeamator vituperet Theodo-
quia peccatum ejus ceiari non potuil, criminis oc- rum, quem Patres in synodis pium aeque ac doctum
culti ppenitentiam publicam novo dicto confirraat. Jaudarunt; oportet ostendere : I. poenitentiam pu-
Necessario enim hinc infertur criminis et occulti et blicam, qualem lib. iv de Poen., cap. 7, J. Morinus
pubUci poenitentiam agi publicam, sed publici, aut describit, et quam plures dicunt ab incunabulis Ec -
qui celari non potest maxime. > clesiae 'constitutam esse in afflictionibus et roacera-
non esse
Responsio. — Quis putet sanctum Auguslinum tionibus corporis manifestis ac diuturnis,
dialecticae peritum, adulteros quoslibet occultos ad omnino necessariara ad remissionem publicorum
ra-
agendam pubUcampoenitefiiiam exhortari, lioc sci- eriminum etiam gravissimorum. B. Quibusnam
Jicet argumento : Deusvoluit ut Theodosius impera- tionibus raoti suitt Patres, ut multos peccatofes pu-
tor ageret poenitentiam publicam in conspeclu po- blicos ab illa poenitentia exinierent.
puli, maxime quia peccatum ejus celari uon poluit; Juslinus in Apologia, Juxta Eusebium prima, quae
secunda in editis: « Pro-
ergo Deusvult ut vos, quorum peccata sunt occulta, idcirco male inscribitur
agatis poenitentiam. publicam? Nunquid prompta pheta a persona Patris dicit : Et dieni magnrim je-
esset excusatio? Imo Deus non vult ut agamus poeni- Junii, et otium non suslinebo, heque cum veneritis
tentiam publicam, maxime cum peccatum, nostrum ut appareatis mihi, exaudiam vos. Plenaestint manus
celari potuerit. Ut igitur exhortatio sancli Augustini E veslrae sanguine. Et cura offertis similam aut incen-
quodammodovaleat, dicere debemus peccata eorum sum, abominatio mihi est. Adipem agnorum et san-
quos ad publicam poenilentiam agendam hortatur, guinem hircorum noio. Quis enim requisivit hsecex
publiea fuisse. manibus vestris? Yerum dissolve omnem colligatio-
Porro haec verba, maxime cum non novo dicto nem iniquitatis; disrumpe fasciculos violenlorum
confirmant publicam poenitentiam agendam esse de contractuum; vagum et nudum tege, frange esurienti
peccatis occultis, sed tantum indicant fieri posse panem tuum. Et qualia quidem sint quae per vates
propter quasdam alias rationes, qnas supra exposuit suos a Deo praecepta sint, his exemplis inteUigere
— In dialogo cum Tryphone Judaeo:
Origenes; et maximam pubUccepoenitenliserationem, potestis. >
et solam quse fuerit a Patribus sancita, esse crimen « Quid mihi jejunatis, ut hodie audiatur in clamore
publicum. vox vestra? Jejunium hoc ego non elegi, ut in die
J. Morinus nonnulla alia Patrum teslimonia pro- humiliet vir animam suam. Atque si flectas tanquam
ne eadem sufficit circulum cbllum stium, et saccum cineremque sub-
ponit, quibus, saepius repetantur, ne si quidem vocabitis Jejuniura et diem
respondere: I. Nullura teslimonium proferri, quod sternas, Domino. Non islius modi jejunium ego
aperte probet pro peceatis occultis seeundura cano- acceptum
nes publicam poenitenliam agendam esse. H. Quae elegi, dicit Domlnus : sed solve omnem colligatio-
Patres dicunt "de peccatis capitalibus poenitentia pu- nem iniquilatis, solve obligationes violentorura con-
blica diluendis, nonnisi de criminibus publicis intel- tractuum, emitte confractos in remissione etomnem
esurienti pa-
Hgi posse, cum Patres alibi manifestissime distin- syngrapham iniquam discerpe; frange
nem tuum, et egenos vagos induc in domum tuam.
guant inter crimina publica et occulta, et poeni-
tetitiam quse utrisque competit, occultis occuJtam, Cum videris nudum, operi eum : et e vernaculis se-
minis tui, ne quemquam despexeris. Tunc erumpet
publicis publicam.
matutinum lumen tuum; et sanitates peccatoris ci-
CAPUT vm. tius orientur : et praeibit ante te justitia tua, et glc-
Explicantur quwdam verba Pmnitentialh: atque osten- ria Dei
ditur pmnitentiampubiicam, qualem Joan. Morinus complectetur te. T.unCclamabis,: et Deus
describit, pro publich criminibus eliam gravhsimh exaudiette : adhuc teloquente, dicet: Ecce adsum.
non esse absolute necessariam; et quare Patres Si abstuleris a te colligationera, et manuum compli-
plures yublicospeccatores ab ea exemerint. cationem, et verJram.murmuris, et dederis esurienti
Aliquis forsan objiciet verba Pcenitentialis, ubi panera tnura ex animo, et animara huniilialam ira«
121,1 THEODORI ARCHIEP. CANTUAR. DOCTRINADE PQENITENTIA 1212
pleveris : tunc exorietur in tenebris lumen tuum, et. A cum fratre suo. Viduam et pupillum, peregrinum
tenebrae tuaeut meridies. > Sanctus Justinus loquilur Ct pauperem nolite calumniari : neque cogitetis in
de poenitentia quse ad remissionem gravissiinorum et corde vestro unusquisque malum fratris sui. > San-
publicorum criminum periitus sufficit : attamen non ctus Theophilus pluribus Scripturarum testimoniis
il]a est pceniteniia qualem J. Morinus describit, et et praecipuis, veram describit poenitentiam, quae
quam plures viri docli dixerunt ab Incunabulis Ec- ad remissionem publicorum etgravissimorumcrimi-
clesiae constitutam esse in afflictionibus corporis num omnino sufflcit: cumque non ea sit poenllen-
manrfestis ac diutuniis. Ttaque sanctus Justinus hanc tia quam plures dixefunt ab incunabulis Ecclesise
poeiiitenfiam ad remissionem gravissimorum et pu- constitutam esse in aiBictionibus et macerationibus
bliCorum erimifiuni non absolute necessariam esse corporis manifestis ac diuturriis, certum est san-
judicavit. ctum Theophilum, ad remissionera publicorum et
Theophilus Antieclienus ad Autolicum, lib. in: gravissimofum 'criminum non absolute necessafiam
< Caeterum isaias propheta cotiimuniter omnes, irn- Judicasse hanc poenitentiam.
primis tamenJudajos, compellat, ut ad poefiitenliam Irenaeus, lib. iv adversus haereses, cap. 32 : « Sed
convolent, dicens : Quwfite Dominum, quando ille miserans eorum csecitati, et verum sacrificium in-
inveriiti potest: invocate eum, quando ille prope est. ,Bsinuans, quod offerentes propitiabuntur Deum, ut
Derelinquat impius viam suam, et vir iniquus cogita- ab eo vitam percipiant. Quemadmodum alibi ait:
tiones suas, et reverlatur ad Dominum, et mherebilur Sacrificium Deo cor coniribulatum; odor suavitatis
ejus, et ad Deum nosirum, quoniam abundabit ut Deo cor clarificans eum qui plasmavit, elc Et Za-
remittat. Alius praeterea prophela,*Ezechiel, inquit: cbafias autem in duodecim prophetis, signitlcans
Quod si impius aversus fuerit ab omnibus peccatis eis voluntatem Dei, ait: Hcec dicit Dominus omni-
suis quae fecit, et custodicfit omriia statuta mea, potens. Judicium Justum Judicate,pietatem etmiseri-
feceritque judicium et justitiam, vivendo vivet et cordiam facite unusquisque ad fratrem suum. Vi-
non morietur. Omnes iniquitales ejus quas fecit duam et orphanum et proselytum et pauperem nolile
non venient iti recordationem ejus, sed in Justitia oppriroere, et unusquisque malitiam fratris sui non
sua quam fecit_,vivet. Nunquid desidero aut volo recogitet in corde suo, ct Jurationem falsam ne
rooftem impii, dicit Dominns Deus? an non magis dilexeritis. Quoniaui hsee omnia odi, dicit Dominus
ut convertat se a viis suis ct vivat? Isaias iterum omnipotens. Et David autem sirailiter : Quis est,
inquit poeni.tentiam inculcans : Converlimini qui inquit, homo qui vult vitam, et amat videre dies
profundum consilium initis et iniquum, u.t salve- bonos? Cohibe linguam tuam a malo, et labia tua
mini. Sirailiter .Jeremias: Convertimini ad Dominum G ne loquantur dolum. Declina a malo et fac bonum;
Deum veslrum, quemadmodum vindemians ad car- inquire pacem, et sequere eam. » Aliis Scriptura-
lallum, et inisericordiam consequemini. Plurima rum lestimoniis sanctus Irenceus describit perfe-
sunt et numerum fere omnem excedunt, quee in clam pro criminibus sive publicis -sive gravissimis
Scrjptura sacra de poenitentia agenda comprelien- poenitenliam, quac tamen non consistit in afflictio-
duntur, etc Utriusque Testamen.li ministri, uno nibus et macerationibus corporis manifestis ac diu-
eodemque Spiritu inspirati locuti sunt. Jsaias sic turnis.
clamat ; Auferte malitiam conatuum vestrorum a Clemens Alexandrinus in libro quem inscripsit:
conspectu oculorum meorum_,,cessate maJefacere, Quisncimdives salutem conseguipossit, poenitentiam
discite benefacere , quaerite judicium, sahale qp- Juvenis, qui institulO latronum collegio, ipse prom-
pressum, agite in judicio causaiii .pupilli .et viduse. pto animo dux eorum effectus, violentia, ccedihus
ldeni aUbi dicit; Dissolve impias colligationes, solve atque atrocitate cunclos superabat, sic referl: « Et
fascicuios .onerosos, dimitte confractos iiberos,, «t accedentem senem, id est Joannetii aposlolum,
ut.dirumpatis omne ouus. Nunquid ut partiaris iesu- complexus, gemitu ac lamenlis quantum maxime
rieiitipauem|tuam.,,e.t pauperes vagos introducas in poterat, veniam rogabat, et lacrymis quasi altero
domum? Si videris aiudum, operies eura, et a pro- quodam baplismo expiabatur, solam dextram .occul-
pinquo tiio stenpn .abs.condes.Tunc proferetur quasi tans. Tum apostolus spondens ac -dejerans se ve-
aurora Iux :tua_,:et- s.anitas tua velociter crescet, niam ipsi a Servalore impetravisse, oransque ac in
et ibit .antjd:tejustitia tua. flis astipulatur Jeremias geuuaproyolulus, et dextram
ipsamjuyenis, utpote
dicens : Stale juxta yias, et circumspicite, interro- poenitentia expurgatam deosculans, ipsum in eccle-
gate de semitis antiquis, et quce via .roeUorfuerit, siam reduxit. JHxinde parlim crebris aorationibjus
i,n,ea ambujate : ut inv,eniatis requiem pro animabus Deum deprecans, parlim continuatis una cum Ju-
vestris,: judiciumjjustum Judicate; :quia inhis con- vene simul decertans, omnibus denique verborum
sistit vpluntas Domini Dei veslri. fluic consentit illecebris animum ejus demulcens, non
priusabs-
Moses, qui aif: Custodite Judiciura, et appropin- cessit quam illum Ecclesiae restituisset, jnagnum-
quate ad D.ouiinuroDeum vestrLiiti, qui- firmavit que sincerce pcenitentice exemplum, et iteratae re-
coelum <et coiididit tepram. Ab his non dissentit generationis ingens documentuni, et couspicuaexe-
Zacharias, dicens: Judicate judicium veritatis, >et surrectionis tropaeunf omnibus ostendisset. » En
facite jji.etetem atqu.e rmi.s.ericordiaai'Umisqiiieque. magnum pGenitentiaeexcmplum, quod declarat cri-
1213 . AB OMNINOVITATIS SySPICIONE YINDICATA. 1214
mina publica et grayissima absque diuturnis afffi-.A ratas mulieres , et confitenles, vel quomodociinque
ctionibus et macerationibus corporis dilui posse. convictas publicare quidem patrestiostfi prohibue-
- Hucusque testimonia Patrum plane deraonstrant runt, ne convictis mortis causam prceTiCamus.Eas
pubUcampoenitentiam quae consistil in afflictioni- autem stare sine communione Jusserutit donee ira-
nibus et niaceratiombus cprporis manifestis ac diu- plerelur tempus pcenilentiae. > ,
Xurnis non.esseabsolute necessariam. Illud quoque Gregorius Nazianzenus in oratione J59 : « Si-
crit perspicuum -etiamdura maxime hcec-poenitentia quidem illi poenitenlia minime ducebantur, oplimo
vjgebat, ,si ostendamus quibusna.m rationibusmoli jure eos repulit; nam ne ipse quidem e^s recipio,
sint!Palres ut multos peccatores publicps apoeni- qui vel nullo modo vel non salis deprlmuiitur, riec
tentia ;pubUcaeximerent. patrato crimini parem vitceemendationem afferunt:
Patres iconciliiNeocaesariensis,can. 9.: -<Pr.esby- Cumque recipio, convenienterii ipsis lOcunl assigno,
ler si praeoccupatus corporali peccato provehalur, sin autem lacrymis confeclos, haudquaquam imita-
«t confessus fuerit de se quod ante ordinationem bor. i
deUquerit, oblata non consecret, raanens in reliquis Joannes Chrysostomus, in homilia d.e David.et
©fficiis, propter studium bonum. » Nam peccata Saule: « Nihil, inquam, istiusmodi ffigidorum ver-
reUqua plerique dixerunt jper manus impositionem ® borum locutus estpublicanus, quibus utimur quo-
.posse dimitti. Crimen ioccultum ipsa confessione tidie nos , conviciis ac maledictis aspergentes, sed
flt pubUcum. iQui lamen iUud commisit, propler amare suspirans pectusque percutiehs, hoc tantuin-
manus impositionem quam in ordinatione accepit, modo dixit, Propitius esto milii peccatori, etidescen-
A poenitenlia _pubUca liberatur.. Quam rationem dit justlficatus. Yides celeritatem? Accepit probrum,
-posthac Jnnocentius Iconfutasse videtur in epislola et abluit probrum; agnovit peccala,-et deposuit
ad episcopos Maeedonise,cap. &,his -verbis: « Ergo peccata , et cfiminum accusatio ifacta-estilli crinii-
si ita est, applicentur ad ordinationem sacrilegi, ntim reniissio, et hostis insciens factus estbenefi-
adulteri alque-omnium criminum rei, .quia bene- cus. Quot labores erant publicano subeundi, jeju-
dictione ordinationis crimina vel vitia pulantur naudo, hunii dormiendo, vigilando, bona sua egenis
__ferri. Kullus sit poenitenlise locus quia id potest Impartiendo, longo tempore in sacco ;et cinere se-
praestare ordinalio quod longa satisfactio prceslare dendo, ut illa tam multa peccata posset deponere?
consuevit. » At nuuc cum nihil tale fecefit, simplici verbo -om-
BasiUus in epistola canonica ad Ampliilochium, nem deposuit iniquitatem , ac probra conviciaque
can. 32: « Qui peccatum ad mortem peccant clerici, _ Phariscei, qtii videbatur illum contumella afficere,
agradu quidem deponunlnr, a laicorum autem pepererunt Justitise coronam, idque sine sudoribus,
communione non afcentur. Non enim vindicabis sine laboribus , et absque lotigi temporis mora.»iIn
bis inidipsum. > Quamvis alterius disciplinaeanli- liomilia i de poenitentia : « Cujus autem rei gratia
quissima sint exempla, haec tamen anliqua estiet .prcefinitumspatium ad tam breve tempus redegit?
valde 'probala, quam sanclus Basilius ut Jam suo quo et barbarprura discas vlrtutent, dicb autem
tempore stabilitam refert, el cujus postea sPatres Niniyitarum tribus diebus tantum peccatorum iram
testes sunt ac defensores : Optatus Milevitanus in solverc valentium : atque Dei clementiata adraire-
' flne lib.
n; -Sificiusin epistola ad Himerium Tarra- xis- triuni dierumppenitentia contenti totpro pec-
•conensem, cap. 14; Patres concilii OaTthaginensisv, catis? tuque desperatione non corruas, elsi millies
can.ll; qui «anon referlur ininlegro -codiceEccle- peccaveris. Quemadmodum enim anima pigritans
slae Africance, can. 27; flieronymus in «pistola ad atque negligens, quanquam multum ad poenilentiam
Sabinianum; Augustinus Ub. i de Baptismo contra temporis accipiat, nihil operatur magnum, neque
Bonatistas cap. 1. Leo I in ep. ad Rusticum Narbo- sibi ipsi Deum ob desidiam -conciliat; sic iqui pro-
nensem. resp. u: < Quod, inquit, sine dubio ex -positoexcilalo fervet, atque multacum solertia poe-
apostolica traditione descendit, secundum quod scri-. D liitentiamostendit, brevitemporismoraento longaevi
ptum est: sacerdos si peccaverit, quis orabit pro temporis peceala delere poterit? Noiineteriio Pe-
eo? Unde hujusmodi lapsis ad promerendam mise- trus -negavit? nonne tertio oum Juramento ? nonne
ricordiam Dei privata est expelenda secessio, ubi vilis cujusdam ancillce verba timens? Quid ergo ?
illis satisfactio, si fuerit digna, sitetiam fructuosa. > Oporttiitne illum ad poenitentiam multos annos ler-
Patres concilii Epaunensis, can. 22-: « Si presbyter rere ? nequaquam; sed eadem nocte lapsus est et
' _ut
diaconus crimen capitale commiserit, ab oflicii erectus; vulnusque et :medicinaiii aeeepit: cegrota-
nonore depositus in monasterium retrudatur, ibi vit, atqtie ad priorem rediil sanitalem. »
tantummodo, quandiu vixerit, communione su- In homilia de beato Pbilogonio : < Neque mihi
roenda. >El Isidorus flispalensis, lib. n de ecclesia- quisquam dixerit, Vereor, habeo conscientiam pec-
sticis Officus, cap. 16 : « flonorum duntaxat digni- - eatis oppletam , sarcinam circumfero'gravissimam.
late servata, ita ut a sacefdotibus et levitis Deo Sufficit enim horum qninque dierum leinpus, si so-
tantum teste Dat, a caeteris vero astante coram Deo brius fueris, sl altentus, si vigilaveris, ut multidu-
.solemniter-sacerdote. > dinem peccatorum reddas contracliorem. 'Nec illud
Basiliusin eademep. canonica, can. 34:«Adulte- perpende quod 'hreve tempus est, sed illudcohsidera
1215 tHEODORl ARCHOU-P. CANTUAR. DOCTRINADE POENITENTIA 1_16

quod benignus est Dominus, quandoquidem et Nini- A non tam temporis longitudine, quam cordis compun-
vitre tridui spatio tantam iram Dei a se depulerunt, ctione pensanda est. »
nec obstitit illis temporis angustia, sed anirai proni- Yigilius papa I, in ep. ad CaesariumArelatensem :
« Sed quia, sicut charitatem tuam bene nOsse eonfl-
ptitudo, amplectensDomini benignitatem, totum per-
agere valuit. Et meretrix illa brevi temporis mo- dimus, modus poenitentiaeprsesentiumpotius sacer-
mento eum ad Christum accessisset, omnia probra dotum inspectioni committitur, utjuxta compunctio-
diluit. Quia et calumniantibus Judaeisquod illam ad- nis meritum venise quoque possit indulgeri reme-
misisset ,Btantamque praebuisset flduciam, Christus dium, tuae hoc potius aestimationi credimus relin-
illis quidem silenlium imposuit, hanc vero malis quendum. » Utide Gennadius testatur in libro de
omnibus liberatam, comprobatoque illius studio, ecclesiasticis Dogmatibus, cap. 55, a poenitentia pu-
ita domum remisit. Quid ita tandem? quoniam fer- blica prorsus immunes esse quicunque vere ac per-
venti animo, et flagranti corde, ardentique accessit fectaepoenitentiaesigna certissima dabant. « Sed et
fide, sanctosque illos a sacros atligit pedCs, solutis secreta, inquit, satisfactione solvi mortalia crimina
capillis, fontibus lacrymarum ex oculis emissis, un- non negamus, sed mulato prius sseculari habitu,et
confesso religionis studio per vitse correclionem, et
gueiito profuso.» B jugi imo perpetuo luctu miserante Deo, ita duntaxat
Bacchiarius in epistola ad Januarium de recipien- ut contraria iis qusepoenitet, agat, et Euchari-
de Doraini pro
dis lapsis : « Qualiter rogo, misericordia _tiaia_omnibus Dominicis diebus supplex et submis-
possumus desperare, qui etiara Pharaonem arguit sususque ad morlem percipiat.»Denique Palres una-
quare nequaquam.poenitere dignatus sit, etc Salo- nimi consensu declarant nibil aliud quam charitatem
raon ille mirabilis, qui meruit assistrici Dei, hoc a
peccatoribus requirere Deum a quo nonnisi cupi-
est sapienlise, copulari, in alienigenarum mulierum ditate
et vinculo libidinis recesserunt; hoc esse in quo consistit tota
incurrit amplexus, illaqueatus, lex et : ac propterea Jugum esse suave, et
errore se simulacrum prophetae
etiam sacrilegii polluit, quia • onus leve, ad quod Christus omnes vocat qui labo-
Chamos Moabitico idolofabricavit: sed qui per pro- rantelcriminum oneratisunt. Innumerafere
misericor- pondere
phetam culpam erroris agnovit, nunquid de hac -re Patrum lestimonia proferre possem, sed
diae coelestis extorris est? Ac forsitan dicas, Nus-
omnium instar erit Salviani testimonium, qui sic
quam eum in canone lego poenituisse, neque miseri-
Ioquitur in libro vn de vero Judicio et Providentia
cordiam consecutum. Audi ergo, frater, poenitentia Dei: < Prcesertim cum a nobis Deusnihil onerosum,
ejus, quae non inscribitur publicis legibus, fortasse nihil grave exigat, etc Quid namque ait? Venitead
ideo acceptabilior judicalur, quia non ad faciem po- C me omnes, qui laborath et onerali estis , et egorefi-
puli, sed in secreto conscientiaeDeo teste poenituit. ciam vos. Tollite jugum meum super vos, et discitea
Yeniam antem ex hoc consecutum esse agnoscimus me milis sum et humilh cotde, et invenieth re-
iUum quia
quia cum solutus fuisset a corpore, sepultum quiem animabus vestris. Jugum enim meutn suave,
inter regum Israelitarum corpora Scriptura comme-
et onus meum leve. Non ergo nos ad laborem vocat
morat; quod tamen alibi peccatoribus regibus abne-
in finem vilae suae Dominus, sed ad refectionem. Quid namque anobis
garumessecognoscimus, qui usque exigit, quid prcestari sibi a nobis Jubet, nisi solam
in propositi perversitate raanserunt: et ideo quia in-
tantummodo fidem, castitatem, humilitatem, sobrie-
ter reges justos meruit sepeliri, nonfuit alienus a ve-
tateni,misericordiam, sanctitaleni?quseutiqueomiiia
nia: veniam autera ipsam sine poeiiitentia non pottiit non onerant nos sed ornant : nec solum hoc, sed
* ,
promereri. > adeo vitam prsesentem ornant, ut futuram plus or-
Augustinus in homilia ultima ex t, cap. 11 : nare possint.»
< Nemo arbitretur, fratres, propterea se consilium Non solum qui converlebantur ut Petrus, non eis
salulifeiaa hujus debere pcenitenliae contemnere, imponebatur pcenitentia publica, sed etiam multis qui
quia raultos forle advertit et novitad sacra altaris ut Judas, aut ut pole nimis infirmi tolerabantur.
accedere, quorum talia crimina non ignorat. Multi ^ IUa est secunda ralio quam Augustinus refert in ho-
enim. corrigunfur ut Petrus. » Quare canones epi- milia ex L, cap. 11: « Multi enim corriguntur ut Pe-
scopis permiltunt.poenitenliae poenas eo leviores ac trus, multi lolerantur ut Judas.» Eamdem rationem
minores reddere, quo magis cordis compunctio au- alibi explicat sanclus Augustinus in lib. de Fide et
getur : atque Patres docent non tam considerandam Operibus, cap. 5 : « Utrumque faciendum est, sicut
esse mensuram temporis quam doloris. Augustinus et infirmitatis diversitas admonet, eorum quos uti-
in Enchiridio ad Laurentium, cap. 65 : <In actione . que non perdendos , sed eorrigendos curandosque
autem poenitentiae,ubi tale crimen commissum est, suscepimus , et alius sic, alius autem sic sanandus
ut is qui commisit a Christi eliam corpore separe- est: ita etiam est ratio dissimulandi et lolerandi
lur, non lam consideranda est mensura temporis malos in Ecclesia : et est rursus ratio castigandi et
quam doloris. Cor enim contritum et humiliatum corripiendi, non admittendi vel a communione re-
Deus non spernit. > Leo I, in ep. ad Nicetam epi- movendi. Errant autem homines non servantes mo-
scopum Aquileietisem,cap. 5: « Consultationi cbari- dum, et cttm in unam partem procliviler ire coepe-
tatis tuaehoc etiam respbndendum esse credidiraus; rint, non respiciunt divince auctoritatis alia testi-
1217 AB OMNINOYITATISSUSPICIONEVINDICATA. 1218
monia,'quibus possint ab illa intentione revocari, et. A pecuniam toUere,, non dubitavit .accepta pecunia
in ea quaeex utrisque temperala est veritate ac mo- ipsum Dominum vendere. Videamus quid ad ista
deratione consistere. * Dominus respondeat, videte fratres, non illi ail,
Auguslinus in epistola 48 Vincentio contra Dona- Propter furta tua dicis ista. Furem noverat, et pro-
tum et Rogat. de corrigendis haerelicis : <Propter bo- dere nolebat, sed potius tolerabat, et ad perferen-
nos mali tolerandi sunt: sicut.toleraverunt prophetae dos malosin Ecclesia nobis exemplum patienticede-
contra quos tanta dicebant, nec communionem sa- monstrabat. >
cramentorum-illius populi relinquebant : sicut ipse Augustinus, lib. Hi contra epistolam Parmeniani,
Dominusnocentem Judam usque ad condignumejus cap. 2 : < Cum vero idem morbus piurimos occupa-
exitum toleravit, et eum sacram coenamcum inno- verit, nihil aliud bonis restatquam dolor etgemitus,
centibus communicare permisit : sicut tolerarunt ut per illud signum quod Ezechieli sancto revelalur
apostoli eos qui per invidiam, quod ipsius diaboli illsesievadere ab illorum vastatione mereantur. Ideo-
vitium est, Christum anhunliabant: sicut toleravit que idem Apostolus cum jam multos comperisset,
Cyprianus coUegarum ayariliam, quam, secundum et iramunda luxuria et fornicationibus inquinatos,
Aposiolum, apellat idololalriam. > ad eosdem Corinlhios in secunda Epistola scribens,
Augustinus, in lib. III contra epistolam Parme- B ' non itidem praecipit ut cum talibus nec cibum sume-
niani, cap. 4 : < Dixit Isaias , Recedite, exite inde rent. Multienim erant, nec dici de his poterat, Si
et immundum nolite tangere. Sed cur ipse in iUo quis frater nominatur fornicator, aut idolis serviens,
populo immunditiam quam graviter arguebat, in aut avarus, aut aliquid tale cum ejusmodi nec cibum
una cumeis congregatione tangebat, elc Dixit David, quidem simul sumere; sed ait : Ne ilerum cum ve-
Non sedi cum concilio vanitatis, et cum facinorosis nero ad vos, humiliel me Deus, et lugeam multos ex
non introibo : odio habui curiam nequissimorum, iis qui anle peccaverunl, et non egetunt pmniteniiam
et cum iis non sedebo. Legant quales in se lempo- super immunditia et luxuria et fornicatione quam
ribus suis in iUopopulo toleravit, qui unctionis my- gesserunt : per luctum suum potius eos divino fla-
stico sacramento tantum honorem detulit, ut id nec gello coercendos minans, quam per illam correptio-
in sceleralissimo Saule contemneret, imo tantum nem, ut caeleri ab eorum conjunctione secontineant.
veneraretur, ut amplius omnino non posset, etc Consequenter enim dicit, Ecce tertio hoc veniam ad
An hoc dicturi sunt quod illis temporibus recedere vos, ut in ore duotum vel trium testium stet omne
Justis a malo populo non licebat, istis vero lempori- verbum. l^rmdixiet prwdico sicut prmsens secundo,
bus licet? Quid dici perversius potest, illo tempore et nunc absens iis qui ante peccaverunt, et cmteris
non potuisse bonos a malis corporaliter separari, G omnibus : quia si venero iterum, non parcam , quia
quando mulla sacramenta corporaliter observari probationem qumriih ejus qui inme loquilurChrhlus. >
videbantur : nunc autem necessariam esse corpora- — Cap. 4 ejusdem libri :.,« Postremo si prophetse
lem separationem, quando jam iUa spiritaliter ob- posteros monuerunt ut se ante tempus ultiraaeventi-
servantur? Vae caecis ducentibus et caecis sequen- lationis a paleis corporaliter separarent, et lali se-
tibus. > paratione caverent tangere immutidum, et cum faci-
Augustrous in Expositionis Evangelii Joannis tra- norosis noii introirent, cur hoc nonfecit apostolus
ctatu L : « Quid ergo voluit Dominus noster Jesus Paulus ? An palea non erant qui non ex veritate, sed
Christus, fratres mei, admonere Ecclesiam, quando ex invidia Christum annuntiabunt? An immundi nori
unum perditum inter duodecimhabere voluit, nisi ut erant qui non caste Evangelium praedicabant? Hos
malos toleremus, ne corpus Christi dividamus? Ecce in illis ternporibus Ecclesia fuisse testatur, cujus
inter sanctos est Judas, ecce fur est Judas, et ne exeeUentissimam charilatem omnia tolerantera ,
contemnas, fur sacrilegus, nbn qualiscunque fur. etiam posleriores imitati sunt. > —Cap. 2 ejus-
Fur loculorum, sed Dominicorum: loculorum , sed dem Hbri: « Aperiantur oculi cordis, ne frustra pa-
sacrorum. Si crimina discernuntur in foro qualis- T»teant oculi corporis, et legant praedicatorem libe-
cunque furti et peculatus (peculatus enim dicitur' rnm veritatis in eadem ipsa prima ad Corinthios
furtnm d.ere publica, et non sic Judicatur furtum Epistola scribentem :r Nolite errare: neque forni-
rei privatsequomodo publicse), quanto vehemenlius carii, neque idolis servientes, neque adulteri,neque
judicandus est fur sacrilegus, qui ausus fuerit non molles, neque masculorum concubitores, neque fures,
undecunquetollere, sed de Ecclesia tollere? Qui ali- neque avari, neque ebriosi, neque maledki, neque
quid de Ecclesia furalur, Judse perdito comparatur. rapaces, regnum Dei possidebunt. Quomodoergo Cy-
TaUs erat iste Judas, et tameu cum sanctis discipu- prianus et alia frumenta Dominica in illa tunc uni-
lis undecim intrabat el exibat, ad ipsam Dominicam tatis Ecclesia cum avaris et rapacibus, cum his qui
coenam pariter accessit, conversari cum eis potuit, regnum Dei non possidebunt, non laicis vel quibus-
eos inquinare non potuit. De uno pane et Petrus et cunque clericis, sed et ipsis episcopispanem Domini
Jtidas accepit, et tamen qumpars fideli cum infideli ? manducabant, et calicem Domini bibebant, cum
Petrus enim accepit ad vitam , Judas ad mortem , idem Apostolus praecipiat non eis commisceri, et
etc. Quare furem admisit, nisi ut ejus Ecclesia fures clamet cum ejusmodi nec cibum sumere ? An quia
patienter toleret ? Sed ilie qui consueverat de Joculis non polerant ab eis corporaliter separari, ne 6imib>
1219. THEODORIARCHIEP. CANTUAR.DO.CTRINADE POEMTENTIA 1220
ter eradicarent et friticum, sufficiebat eis a talibus A quod, ut dicitis, necessitas imperavit in pace jam
corde sejungi, vita moribusque distingui,,propter Ecclesias constitutas non posse praesumere; sed,
compensalionem custodiendae pacis et unitatis „ ufsaepe accidit, quoties a populis aut turba pecca-
propler salutem infirmorum et lanquam lactentium tur, quia in omnes propter mullitudinem non po-
frunientorum, ne membra corporis Christi per sacri- test vindicari, innlfum solet transire, priora, dimit-
lega schismata laniarent ? » Etinfra, cap. 4 : < An tenda Dei Judicip, et de reliquo maxima soUicilu-
immunditia, an etiam avaritia ? Quam Cyprianus dine praecavendum. > Et in epistola ad synodnra in
corde non tetigit, et tamen inter- avaros pacatissime Toletana civitale constitutani, cap. 1 ; « Quorum
vixit. Non enim obsurduerat adyersus verba Psal- facturo ita reprehendiraus, ut prop.ter numerura
morum ut sederet in convenliculo vanitatis, et cum cofrigendorura, ea quse quoquo modo facta
sunt,,,
facinorosis in.troi.ret: odio non haberet curiam mali- non in dubium vocemus, sed Dei p.otius.dimittamus
gnoruro,, et.cum impiis non sederet. Annon erat. judicio. >
conventicujuni vanitatis in. eis qui, esurieiitibus in ; Salvianus. propter eamdem rationem. innumeros.
Ecclesia,.fr-atribus,.largissimo argento nitere cupie,- fere improbos in EccJ.esiatoleratos fuisse refert lib.
baut?! Annon erant facinoro.siqui fundos insidiose mdevero Judicio ef Provideutia Dei: «. Quoruin
fratribus rapiebanl? An tie,quissimiet iropii non B enira quemque invenies in Ecclesia non aut ebrio-
erant, qui usuris roultiplicanli.bus.fenus augebant? sum, aut belluotiem,aut adulterum, aut fornicato-
Ulevero lavabat maitus suas curo innocenlibus, et rem, autraptorem, aut ganeonem, autlatronem, aut
circnmdabat altare Doroini. Ideo quippe tolerabat homicidam?Et quod omnibus pejus est, prope haec
nocentes, ne desereret innocentes,cura quibus manus cimcta sine fine, elc. In hanc enim probrositateni
lavabat, quia diligebat speciem dorous Domini, quae ihorum pfope omnis Ecclesiae plebs redacta est, tit
speciesin v.asishotiorabilibusfuit. » in cuncto.populoChristiano genusquodamniodosan-
His omnibus exemplis motus sanctus Augustinus: ctilatis sit, minus esse vitiosum, etc In templa au-
censet «briososet comessalores,quorura tanla erat tem, v.el polius in altaria atque in sacraria Dei, pas-
mullitudo , potius tolerandos esse quam ab Ecclesia sira onines sordidi ac ftagitiosi sine uUa penitus re-
arcendOset aspera pceriilentiapleclendos. Sic enim: verentia sacri hpnoris irrufflpunt, etc Denique si
ioquituf ih epistola 64 : < Cum enitii Apostolustria vult quispiam scire quid in teinplo hujusmodi homi-
breviter genera vitiofum detestanda et vitanda uno nes cogitaverint, videa,t quid sequafur. Siquidem
in loco postierit, de quibus innumerabilium pecca- consummatissolemnibus sacris, slatim adconsuetu-
toriim exsurgit seges, unum boruni, quod seeundo dinaria omnium studia discurrunt, alli scilicet ut
lbeo posuit, acerrime in Ecclesia vindicatur; dua v furentur, alii ut inebrienlur, alii ut fornicentur, alii
autcm feliquaj id est primum et ullimum, tolerabilia ut latrocinentur : ul evidenter appareat lioc eos esse
videntur hominibus; atque itapaulatimfieri potest, meditatos, dum intfa teroplumsunt, quod postquam
ut nec vilia Jam putentur. Ait enim Yas eleclionis : egressi fuerinl exsequuntur.>
non in comnvessalionibus et ebrietatibus, non in cubi- Postremo Juliani Pomeril, et Anastas.il Sinaitae
libus ei impudkitih, non in contentioneet dolo, sed testimonia pfoferam, quorum primus cum sil Lali-
iriduite ymDbminmn Jesum Chrislnm, et carnis.cu- nus, alter vero Grcecus,ufriusque Ecclesiaediscipli-
ramrie: fecetxth:>in concupiscentjis, Horum ergo n.am referunt; et quanta fuerit erga peccatores pu-
trium, cubilia et impudicitice, tam magnura criraen Jilicos Ecclesise.indulgentia propler multitudinem et
putantur, ul nemo dignus nOn roodo ecclesiaslico infirmitaterapeccantium teslantur. Sic verp Jullanus
roinisterio, sed ipsa etiahi sacramentorum commu- Ppmerius in lib. n de Yita contemplatiya, cap.,5 :
nionevideatur,. qui se isto peccato maculaverit. Et «ltem alio Jocoidem aposlolus.dicit,:Yos qui firinio-
recle bmhino. Sed quafe solum? Comessationes res estis, imbecillttaies infirroioruin sustinete. Sus-
enim et ebrietates ita eoncessaeet lieilaeputantur, tinet ergo aequanimiterut infirinps, quos.emendare
ut in hotioremetiambeati.ssimoru.roitiartyrum, non , non potuerit. casligatos,-Proihde quia nec objugari
'
solum perdies solemnes, quodipsumlugendura quis omnes expedit, nec orones bla.ftde iractari, sciunt
non videat qui haeenon earnis oculis inspicit, sed sa.nctisacerdotes atque,dis.cernun,t quos debeant tem-
etiam qiiotidie celebrentur, e.tc > Et paulo post : perata severilate cprripere, e,t quos s.acerdotauma-
'<Non ergo aspere, qnantura existirao, non dnriter. gnanimitate portare : et ideo.omnium quos per Dei
non modo imperioso ista tolluntur, magis docendo graliamcurant, nph.voluntatisedulilitati prpspicinnf. -
quara jubendo, roagismonendoquam rainaiido, Sic Denique,alips hono.rarideforniiter ambientes, quibus
enim agendum est eum multitudine peccantiuin,; npn expedire noverunt,.non vitio alicujus,invidiai,
severitas autem exercenda- est in peccata pauco- sed altseprudetitiaeconsilio, prseterraiMunt; et aUos
ruiti: •>Hanc tantse indulgentiae rationem, quabic latere.cupieiiteshonorant:,Ut eis aditura a,dmajpres
et alibi frequenter- uiitur et praesertira in libro m prpfectiisaperiant., Eps quos prpbanl increpaliotiem
contra epistolami Parmeniani, ipse, Augustinus di- posse. pati, castigant; et impatientes objurgationis
scere potuerat ab Innocentio I, qui ita in epislola ad ut languidospalpanl: non eis adulando quod tales
episcoposMacedoniae,cap. 6': « Pervideaf ergo di- sunl, sed infirmitatibus talium compatiendp,si.fofte
lectio vestfa-.hactenus talia trarisisse, ct adv_ertilc aliter sanari non possunt. >
12_1 AB OMNINOYITATISSUSPICIONEYINDICATA. . 1222
Anaslasius Sinaita, ad finem orationis de sancta .\ cusasse, caeterosque episcoposunanimi consensuista
Synaxi: < Esto, fratem tuum peccatorem esse.unde probasse? Cum igiturprava ista consuetudine inva-
cceteras ejus aciiones compertas habes?Nam multi lesccnte, aliqui scriptbres ejusmodi redemptionum
crebro reperiuntur qui palara peccarunt; sed clam leges Theodori Pcenitentialibus. inseruissent, postea
et occulte niagnam poenitentiam egerunt. Et nos exemplaria ab iis descripta, et undique disSeminata
quideni novimus quandb peccant, a.t vero pceniten- multis imposuerunt, ut Theodori credererit esse qtii
tiam et conversionem illorum ignoramus, et a nobis ipsius scriptis infarta lantum eranl. Idem dicendum
quidem Judicantur peccatores, apud Deum autem videlur de Romano Poenitentiali. Quera Halitgarius
justificati sunt. » ante octingentos annos edidit, et libris suis de Be-
Non igitur absolute necessaria est.poenitentia pu- mediis peccatorum ullirao loco addidit. »
blica, a qua tot publicos peceatores Ecclesia exemit, Responsio. — Priusquam rationes J. Morini ex-
propter imiltas varias rationes, quae si in Patribus pendamns, intelligere oportet quaenam sint redem-
laudari debeant, saltemin Theodoro reprehendinon ptiones poenitenliarum quse referunlur ab auctori-
possuht, eujus sanctitas et- doctrina a synodis tolies bus expoenitentialiTheodorietRomariO'. Siquis at-
p-rsedicataest. tente perlegerit eas, quas retuliriiusi sub! nomine
Theodori ex codicems. et quceIeguntur in;Poeniten-.
CAPUT IX.
tiali Romano, nihilialiud esse' agnoscet,, quamcom-
Defensio Redemptionumpwnitentiatum quas Joannes mutationes cujitisdamgeneris poeriitentisein aUud:
Morinus viltiperat;. ac idcirco a Pmnitenliali Theo- et quidem propter necessitalis: easum. Poffo heec
dbti ei Romano abjudicat.
pcenitentia seniper valuit apud Dominuro*.qui rom-
Joannes Morinus, lib. x de Administralione sacra- quam id quod fieri non potest jussit. Miram igitur
"
menti, cap:.17 ; i Tria nobis supersunt de his pceni- quod J. Morinus affirmet nullum pccurrere.hujusce
teritiarum Redemptioriibus demonstranda, quse se- rei testimoiiium, nisi post annum Christi seplingen-
paTatimexplicare visum est. Quando inEcclesiacoe- tesimum : raraque esse ejusmodi testimotiia usque
pit islud rederaptionis genus; quando desiit: et ad annum:salutis nongentesimum : et synodum Clo-
qua rationeimminuendis antiquispoenitentiis occasio- velhoviaeillas redemptiones damnasse':..ac propterea
nero dedil. Primum, ex dictis; capile praecedente fa- non posse ad PoenitentialeTheodori pertinere. Con-
cile coiligitur: nullum enim testimonium octingentis stat enim a syriodo T_ovelhoviaetantum damnatum
et aliquot annis anliquius protulimus, ideo mullo fuisse abusum*redemptionum,scilicet quando eo M-
tempore non potest hanc epochen antecedere. Nul- n centius peccant, quo majores eieemosynas iargiun-
lumcerteoccurrit onquam hujusce reitestimonium tur. Nam Patres sic loquuntur can. 26: « Etnonad
nisi post annumGhrisli septingentesimum; raraque hoc sine dubio dandae,ut quaelibet vel miniina sal-
sunt hujusmoditestimonia donec altitigas annum sa- tem peccata, eo licentius cuiquam agere liceat,. quo
lutis nongentesimum. Lege Caroli Magni, Ludovicl, vel ipse, vel alius quilibet pro eo eleemosynas fa-
Caroli Calvi;capilulaTia,leges, concilia iis regnanti- cial. > Quae prorsus aliena sunt a redemplionibtis
bns celebrata, nusquam rederoptionura poenitentiae poenitenliarum, quae citantur ex Poenitentiali Theo-
mentio. Antiquissima est-Isaati' Lirigonensis,quam dori et Roraano. Etenira non in illis rederopliones
excapifularibus dicitse excefpsisse,sedhurie, utopi- poenitentiaruin commendantur ad licentius peccan-
nor, cation ille in iis tioft exstat. Quidquid sil, cir- dtim, sed ad facUiorempeccaiorum remissionem ob^
eflitistantiam peculiareiti coritihfetvquaerecta redem- tinendam : non ad mutandas absque ulla necessitate
ptionenl de qtfa agimus tion spectatv ConciliuniTri- poenitentiaepoenasJure canonico indictas; sed tan-
buriense proprie ad-reta facit, sed anno 895 cele- tum propler necessitatis casum, cum poenitentia ali-
bfatum est. Quseantecedunt concilia sub Garolinis ter peragi non potest; et seciindiim canones , qui
iriiperatoribus et regibus1istoruni non meminerunt. permittunt episcopo eas. augere aut imminuefe,
Objici-potest Burchardum, Ivoneifi, et Poenitentiale 0 pfout praesens rerum stafusexegerit
abAntOniO AugusFuio dicttim Roitianuffl nonnulla Yerum quoquomodofes accipialuf, Sive pro bono
capitula ex istis redemplionum poenitentiaiium for- arit malo usu, J. Morinusnon verarn attig[t epoebem.
mulis velut ex theodorO Cahtuafiensi afchiepiscbpb Si inteliigatur malus usus, longo aiite'temporePatres
i*eferfe,etc. »_Postea referf testimonia synodi Clo- aritiqui eum redarguerant. Lactantius, lib. vr de
vellioviaein art. 5 et 4j ex quibus sic argumentatur: vero Cultu, cap. 15 : « Quotiesigitur rogaris, tentari
<His consideratis vix adduci possum, utexistimera te a Deo crede, an sis dignus exaudiri. Circumspice
TheOdorumCantuariensem istius rederaptionis poe- conscientiam tuam, etquantum potes, medere vul-
niteritialis esse auctorem.lNam huic concilio praeerat neribus; nec tamen quia peccata largitibne tolluntur,
GnsbertrisTheodori uno intermedio- successor, an- dari tibi licentiam peccandi putes. Abolentur enim,
numque quinquagesimumprimum aut alterum posl si Deo largiare, quia peccavefas. Nam si fiducia lar-
Theodori obitumcelebrabatur illa synodus. Quis cre- giendi pecces, noh abolerittir. > .""'
dat Theodofi successorem Theodorb viro per "toiuni Augustirius, lib. xxi de Civitate Deiad Mafcelli-
drbem Christiatium celeberrimo , tam facile dero- rium, cap. 27 : « Ut autem quotidiana sibi opineh-
gasse, illius cOftstitulionesvellicasse, novitatis ac- tur, quse faCereomnirib' rioricessanf,' qualiacurique
1225 THEODORIARCHIEP. CANTUAR. DOCTRINADE POENITENTIA 1224
et quantacunque sint,per eleemosynas dimilti posse A cit enim Salvator. Verumtamendate eleemosynam,
peccata, orationem quara docuit ipse Dominus, et el ecce omnia munda sunt vobis. Quarla nobis fit
suffragatricem sibi adhibere conantur ef testem,etc remissio peccatorum per hoc quod et nos remitti-
Qualiacunque ergo vel quantacunque sint, etiamsi mus peccata fratribus nostris. Sic enim dicit ipse
quotidie perpetrantur, nec ab eis vita discedat in Dominus et Salvator noster quia si dimiseritis fratri-
melius commutata, per eleemosynam venia non ne- bus vestris ex corde peccata ipsorum, et vobis re-
gata remittl sibi posse praesumunt. Sed bene, quod mittet Pater vester peccata vestra. Quod si non
isti dignas pro peccatis commonent eleemosynas remiseritis fralribus vestris ex corde, nec vobis re-
esse faciendas, quoniam si dicerent qualescunque mittet Pater vester : et sicut in oralione nos dicere
eleemosynas pro peccatis et quotidianis, et magnis, docuit: Remitte nobis debila nostra, sicut et nos re-
et quautacunque scelerum consuetudine misericor- mittimus debiloribus noslris. Quinta peccatorum re-
diam posse impetrare divinam, ut ea quotidiana re- missioesl,cumconverteritquis peccatorum aberrore
missio sequeretur, viderent rem se dicere absurdam viaesuoe. Ila enim dicit Scriptura divina, quia qui
atque ridiculam. Sic eniin cogerentur fateri fieri converli fecerit peccatoremab errore vim sum, salvat
posse.ul opulentissirans horao decemnummulis diur- animam ejus a morte, et cooperit multitudinem pec-
nis in eleemosynas impensis homicidia, et adulteria, " calofum. Sexta quoque fit remissio per abundantiam
et nefaria quaequefacta redimeret, etc Propter hoc charitatis, sicut et ipse Dominus dicit. Amen dico
ergo eleemosynaefaciendaesunt, ut eum de praeteritis tibi, remiltuntur ei peccaia multa, quoniam dilexit
peccalis deprecamur, exaudiarour, non ut in eis per- multum; et apostolus dicit, quoniam charitas cooperit
severantes, licentiam malefaciendinospereleeinoynas multitudincm peccatorum. Est adhuc et septima Hcet
comparare credamus. » dura et laboriosa, per poeuitentiam remissio pecca-
Caesarius Arelatensis, in homilia 17.« Eleemosy- lorum, cum lavat peccator in lacrymis slratum
nas dando aUenam carnem pascimus, et crimina suura. » Sed ista omnia requiri forsan dicit aliquis :
comraittendo noslram animam jugulamus. Et ideo, at qui hoc objicit, audiat Joannem Chrysostomuin.
sicut frequenter admonui_sic pro majoribus pecca- Joanues Chrysostomus in homilia qui inscribilur
tis eleemosynas derous, ut nunquam ad ipsa crimina nona, de pcenilentia : « Quidnam id est? de poeni-
redeamus. » tentia sermonem instituimus ac dixiraus, quod multae
_,
variaeque sunt poeniteutiaeviae, quibus facilis nobis
Eligius Noviomensis, in liomilia, 8 : « Ille vero
salus fiat. Nam si unam nobis dedisset repulissemus
qui supra dicta mala in corde servat, et credit se
eam utique, dicentes : nequiirius hanc ingredi, sal-
mnlta eleemosynis peccata sua posse redimere :
vari nequimus. Nunc ipsum hanc tuam amputans
audiamus de eo Dominumin Evangelio dicenlem :
non unam tibi, neque secundam, ne-
Si offers munus luum ad altare, et ibi recordalus objectionem, sed
que tertiam, plures ac diversas dcdit, quo mul-
fuerh quia fraler tuus habet aliquid adversum te, titudine libi ad coelum facilis ascensus fiat. Et dice-
relinque ibi munus tuum anle altare, et vade prius bamus facilem esse
reconcitiari fratri tuo, et tunc veniens offeres munus pcenitentiam, neque onus in ea :
Ecclesiam ingredere; dic Peccavi, et
tuum. » Sententia isla evidenter ostendil quod sa- peccator es,
solvisti peccatum. Produximus peccantem David, et
crificium offerre vel eleemosynas facere nihil prode-
solventem peccatum. Hinc secundam subjecimus
rit nisi prius reconciliatio prsecesserit inimici. Itaque
Patres qui tempora a J. Morinoprsetihita praecesse- viam, super peccatum flere et diximus : Quisnam
hic labor : non pecuniam opus effundere, non lon-
runt, abusum redemptionum poenitentiarum dam-
narunt. gas ire vias, nec tale quid dicere, sed peccatum flere
duntaxat. Hoc de Scriptura Induximus, quod in
Nunc vero si redemptiones pcenitentiarum, quales Achab Deus consilium mularit; eo
quod fleverit,
leguniur sub nomine Theodori et in Poenitentiali quod moestus fuerit, peccatum ipsi dimisit, atque
Romano, accipiantur sicut accipi debent pro com- .. hoc ipse dicebat Heliae: Vidisti ut incesserit Achab
mutationibus quorumdam poenitentiarum generum coram meflens, et contristatus : non faciam secun-
in quaedam alia faciliora, nempe perfectam cordis dum iram mcam. Hinc tertiam dediraus poenitentiae
conversionem, eleembsynas, orationem, elc, et viam, ac de Scriptura Pharisaeum duxiraus in me-
quidem propler necessitatis casum : baecpoenitenlia- . dium, simul elpublicanum : quod Pharisaeus quidem
rum genera antiquissima esse, et vera qucein Scrip- superbe elatus, a juslitia excidit; publicanus humi-
turis sanctis ubique celebrantur, atque proinde esse libus consentiens, fructum justiliae suscepit, neque
vpraecipuaet praestantiora, quibus peccata faciUus ullo sub labore pressus justificatus est; verba dedit,
remittantur, sic manifestissime declarant antiqui res accepit. Age ergo coeptum sequamur, et quartara
Patres. proferamus viam. Et quaenam ea est? eleemosyna,'
Origenes in homilia 2 super Levilicum : « Audi regina illa virtutum, homines celerrime ipsorum in
nunc quantae sint remissiones peccatorum in Evan- ccelorum axes adducit, advocati optimi loco fun-
geliis. Est isla prima, qua baptizamur in remissio- gens. t Et paulo infra : « Propterea et multas vias
nem peccatorum. Secunda remissio est in passione alias pcenilenli*. diversas dedit, quo nobis omnem
marlyrii. Tertia est quae pro eleemosyna datur. Di- desidise occasionein ampulet. Nam si unam habereA
1.2o l „ AB OMNINOVITATiS SUSPICIONE YINDICATA. 1226
mus solam, hac vadere nequiremus, mucronemhunc 1A omnia peccata mea. Prcecipuequeper emendationem
diabolus seraper fugit. Peccasti, ecclesiam"ingre- morum: Auferte, inquit, malum cogitationumvestra-
dere, atque tuum dele peccatum. Qtioties cecideris rum ab oculis meis, quiesciteagere perverse, discile
in foro, toties exsurgis: sic quoties peccaveris, pec- benefacere, quwritejudicium, subvenile oppresso,ju-
cati poeniteat, neque desperes. Tamelsi secundo dicate pupillo, defendite viduam, et venite el arguite
peccaveris, secundo poeniteat, neqtte animo con- me, dicit Dominus. Et si fuerini peccala veslra ut
sternalus a spe reposilorum bonorum cadas. Quam- coccinum, velut nix dealbabuntur; el si fuerinl rubra
vis in exlrema caniiie peccaveris, ingrcdere, poeni- quasi vermiculus, velnt lana diba erunt. Interdum
tentiara age : medieina; locus est hic non Judicii, eiiam intercessione sanctorum impetratur venia de-
non poenas exigCns, sed peccalorum remissionem lictorum. Qui emm scit fratrem suum peccare pecca-
tribuens. Deo solum dic peccatum tuum. Habes et lum non ad mortem, petatet dabit ei vitam Deus
aliam pcenilentiam haud difficilem,""sedomnino ac- "peccantinon ad mortem. Et iterum : lnfirmatur quis
cotiimodatissimam; qualem? hanc: defle super ex vobis, inducat presbyteros Ecclesue et orent super
peccatum tuum, idque ex sacris docelur Evau- . eum, ungentes eum oleo in nomine Domini, el oralio
geliis. » fidei salvabit infirmum, et alleviabit eum Dominus: el
Sanctus Augustinus, lib. n contra Cresconium Bsiin peccath sit, dimittetur ei. Nonnunquam etiam
misericordiae ac fidei merito labes excoquitur vitio-
grammaticum, cap. 12 : « Mundanlur et verbo ve-
ritalis ab iUo qui ait, Jara vos raundi estis, propter rum, secundum illud : Per misericordiam et fideni
verbum quod locutus sum vobis. Mundaiitur et sa- purgantur peccala. Per conversionem plerumque et
crificio contriti cordis ab illo de quo diclum est: salutem eorum qui nostris monitis ac praedicatione
salvantur. converti fecerit peccatorem ab
Sacrificium Deo spirilus conlribulalus, cor contritum errore viw Quoniam qui
ethumiliatumDeusnon spefnit. Mundanturet eleemo- - sum, salvat animam ejus a morte et operit
multitudinem peccatotum. Per indulgenliam nihilo-
synisabiflo qui ait: Date eleemosynam,elecce omnia
munda sunl vobis. Mundantur ipsa, quae superemi- uiinus et reraissionem nostram, ad indulgentiam
net omnihus, charilale ab illo qui per apostolum nostrorum facinorum pervenilur : Si enim dimise-
Petrum dixit: Charilas cooperit multitudinem pecca- tilis hominibuspeccataeorum, dimittelet vobh Pater
vester cmleslis delicla vestra. Videtis ergb quanlos
torum; quse una si adsit, omnia illa recte fiunt; si
aulem desit iUa, omnia frustra fiunt. » misericordiaeaditus palefecerit cleraentia Salvatoris,
ut lieino salutem cupiens, desperatione frangatur,
Cassianus, J. Chrysostomi discipulus, in coUa- cum videat se tanlis ad vitam remediis invitari. Si
tione xx, cap. 8 : « Post illam namque generalem • enim pro infifmitate carnis affliclione Jejuniorum
baptismi graliam, et iUud pretiosissimum marlyrii abolere te peccata non posse causaris,. nec potes
donum, quod sanguinis ablutione conqniritur, multi dicere : Genua mca infitmata sunt ajejunio, et
sunt poenitenliae fructus, per quos ad expialionem caro meu immutala est propter oleutn; quia ci-
criminum pervenitur. Non enim simplici illo poeni- neremtanquam panem manducabam, etpolummeum
tentia?.nominc salus ceterna repromillitur, de quo cum fleiu mhc&bam, eleemosynaTumea redime lar-
beatus apostolus Pelrus, Poenitemini, inquit, et gitale. Indigenti si non habes quod impartias (licet
'convertimini ut deleantur peccata vestra». Et Joan- nullum ab hoc opere necessitas inopiaeac pauperta-
nes Baptista, velipse Dominus.: Pmnitentiam agite, tis excludat, quando quidem et illius viduae duo
appropinquabitenim tegnum cmiorum.Sed etiam per tantum aera ingentibus divitum muneribus praefe-
charilatis affectum peccatorum moles obruitur. Cha- .rantur, et pro calice aquae frigidae mereedem se
ritas enim operit mulliludinem peccatorum. Similiter redditurum Dominus repromittit), certe absque illis
etiara per eleemosynarum fructum vulneribus no- morum poteris emendatione purgari. Quod si perfe-
stris medela preeslatur : quia sicut aqua exstinguit ctionem -virtutum exstinclione vitiorum omnium
ignein,: ila eleemosyna exstinguit peccatum. Ita j. non potes adipisci, sollicitudinem piam erga utilita-
etiam per lacrymarum profusionem conquiritur tem alienae salutis impende. Si autem te idoneura
ablutio peceatorum; Lavaboenim per singulas noctes . huic ministerio non esse conquereris, operire pec-
leclum meutn, lacrymis meis sfalum meum rigabo. cata poteris charitafis affectu. ln noc quoque si te
Deuique subjungit ostendens eas non inaniter fuisse fragilem fecerit quaelibet menlis ignavia, oratione
profusas, Discedite, inquiens, a me omnes qui opera- saltem atque inlercessione sanctorum remedia vul-
mini iniquitatem, quoniam exaudivit Dominus vocem neribus suis humilitatis affectu submissus implora.
*letusmei; nec non per criminum confessionem eo- Poslremo quis est qui non possit suppliciter dicere,
rum abolitio conceditur : Dixi enim, ait, pronun- . Peccatum meum cognilum libi feci, et irijustitiam
tiabo adversum me injustilium meam Domino, el tu meam non operui? Ut per hanc confessionem etiam
remisisti impietatempeccati mei. Et iteruin : Narra illud confidenter subjungere uiereatur, et lutemi-
tu iniquitates tuas primus ut justiliceris. Per affii- sisli impielalem cordh mei. Quod si verecundia re-
ctionera quoque cordis et corporis, admissorum sce- trahenle revelare coram hominibus erubescis, illi
lerum remissio simililer obtinetur. Nam, Vide, in- quem latere non possunt confiteri ea jugi supplica-
quit, humilitatem meam et laborem meum, et dimitte . tione non desinas, ac dicere, Iniquitatem meam ego
PATROL. XCIX. 39
12_7 THEODORIARCHIEPiCANTUAR.DOCTRINADE POENITENTIA . 1228
coghosco,et peccaiumhieuin contrd rhe est semper,, A i ritatis a'ffeclus, ut est illud: Remitlunturei peccata
tibi sbli peccavi,etmaiumcorkm ie feci; qiti et absqtiei multa, iquiadiiexit multum. Teriia remissio est elee-
illhis vefecliridiaeptiblicatiohecurafe, et sine iftipro- mosynarum fructus, secundum hoc: Sicut aqua
peiio peccata donare consuevit. Post istud quoquei exslinguit ignem; ila eleemosyna exstinguit pccca-
tain prbmptum certutiique subsidium, aUhd qtioquei tum. Quarta remissio,profusio lacrymarum, Doraino
adhtic facilius largita est hobis diviiia dignatio, ip- dicente : Quia flevit in conspectu raeo, et ambulavit
samque rcmedii opehi nostro ebhiniisit arbitrio, utt coraffime tristis, nofiinducam malumin diebus ejus.
indulgentiam nbslforuni scelerum pro hosiro prcesu- Quinta remissio est criminum confessio, Psalmista
mamus aiTectii,'dicentes<ei:Dimittehobis debitd nb- attestante : Dixi, confttebotadversumme injusiiiiam
stra, sicut et hos dimittimusdebiiorilxisridslris. » meam Domino,et tu remishii impietatempeccatimei.
CsesariiisArelatetisis iri hoitiilia9 : « Cohsiuerate, Sexta remissioe?t afllictiocordis et corporjs,Apostolo
fratres chafissimi, et videte quia nulla exciisalio no- corisolante: Dedi hujushwdi liominemSafana; in in-
bis potesi feitiaheie, per quarii dicamus peccata iiO- terilum carnh; ut spirilus salvus fia.tin die Domini
stra hori priliiisse fcdiriiere. Potes forsitari dicere. nostri Jesu Chrhti, Septima remissio est emendatio
quod carnem tuatii Jejuniis ac vigiliis non possis af- morum, hoc est abrenuntiatio vitiorum , evangelisla
fligere, a vino vel a cafnibus non valeas abstinere: B I testante : Jam sanus factiis es': noli uttra peccure,rie
nunquid potes dicefe, qiiod ea quce libi -, ampliusi quid tibi deterius contingat. Octava femissib est iri-
quam optis efat, Deus dedit, tioh possis prb peccatis tercessio sanclorura, ut est illud : Si qutsinfitmcitur,
tuis pauperibtiserdgare? Est adhuc aliud genus elee- inducal preobyterosEcclesimet orent pro eo. Ei miit-
mosynaruin, de quo pbsSumussine ullo labore pec- tum valet apud Dominumoratio justi assidua. Nbha
cata redimere nosira. Si enira aliquis ita sit pariper, remissio est misericordia iidei merituiri, securidhni
ut nec aurtim habeat, riec frumetitum, nec vinuni hoc, Reati miserkordes, quoniarhipsi misertcbrdtatA
vel oleum, unde corporalem eleemosynam faciat: consequentur.Decimaremissio, salus aHbrum,Jacobo
quia non potest fieri ut ab aliquibus homiiiibns nori apostolo affirriiante: Qui converli fecerit peccaiofem
patiatur injuriam, toto cbrde omnibus inimicis indul- ab errore vimsuw, salvabii unitridm ejus a ihbrte, "et
geat, et nullum pcccatum remaheat, quOdejus con- cooperiet multiludinem peccalorum. Undecinia rcf-
scientiam hiordeat, et securus in oratione Dominica missib est induigentia e't hostfa fehiissio, Yefiiate
dicat: Dimitte riobisdebilb,hOsirasicut et nos dimil- permittenle: Dimiitite, et dimiiteiurvobis.bubdecinia
limus debitotibus nosith. Et impiebitur in eo illud remissio est passio marlyrii, spe unica saluiis et in-
qubd Christus Ih Evangclib'promittere dignatus est, dulgentiae, et latroni cruento respondente Domino,
dicehs : Si dimiserith hominibuspeccata eornm, di- G ^ Amen, dico tibi, hodie mecumeris in paradho. >
mitlet vobis Pater vcster cmleslh peccata vestra. Et EligiusNoviomensisin homilia 4 : « Si enim iriter
illud : Date et dabilur vobis, dimiiiiie 'et dimittelur vos aliqui sunt, quod absil, qui se huc usqua poeui-
vobh, etc Ecce dixisti te nec abtindahtef ffutiienta tentiam agere simulaverintpotius quam vere egerint,
colligere,unde vietum aut veslitura possis pauperibus neque istis de Dei misericordia desperandumesse
dare, hec injufiam stistinere, qtiam inimicis debeas dicimusi si hodie eliam ad ipsum saltera ex toto
ihdulgere: et ideo dubitas qubd non habeas rinde corde convertanturi apud quem nullas patitur moras
possis peccata tua redimere. AccipeCrgOet fideliter . vera conversio, dice.nte Spiritu Dei per prophelam :
tetie prseclarumae praecipuuratertium geriuseleemo- Cumconversus ingeriiueris,lunc salvus eris: et alibi,
synarutri.Sit vitsabona voluntas: omneshomiriesdi- Dic tu iniquilates tuas prior, ut justificeris: ilemque,
lige slcut teipstim': pro omnibus ofa : et libc illis quia apud Dominum misericordia ejus, et copiosa
desidera qtiod et libi, et clamatur libi ab arigelis:Pax apud eum redemptio.Deniquemultiplex misericordia
iidminibus borimvoluhlath. Et quia bona voluntas ejus, ad expiationem criminum, mulliplices fructus
ipsa est ciiaritas, si illam habere volueris, impletur nobis poenitenliaeconlulit: non enim tantum siinplici
i"ule qtiodscripliihi esl: Cltarilasbpefit muliitudinem illo poenilcntiaenomine salus ceterna repromitiitur,
u
'pebcatoriim.Agnosceergo quia sublala est omnisex- de quo apostolusPetrus : Poeniteminiigitur et con-
cusatio peccaibrufn vel conlradictio liia. Non eiiim vcrliminiut deleanturpeccatavestra.EtJoannes Bap-
poteiis dicefe qiiod bonam voltintatem habete non tista: Pbsnilenliamagite, appropinquabilenim regnum
^dssis, quia pbtest fieri quod non velis: nunqtiam cwlorum. Sed etiam fit absolutio peccalorum per
tainen probare potefis qtiod non possis. El ideo be- charitatis affeclum,per eleemosynarumfruelum, per
rieficiael tahi prxclafa medicamerilaDominiet Sal- profusionem lacrymarum, per confessionemcrimi-
valoris nostri non riegligenter,sed fideliter accipere, num, per cordis et corporisaffliclionem,praecipueque
Ct cuslodirecuhi ipsius adjulorio labbreitius: ul non per morum emendationem: interdum eliam per san-
soluiti indujgentiampeCcaioruniaccipere, sed etiam ctorum inlercessionem, per indulgentiam quoque ac
ad aeterha riieieamiif proemiapervenife. » — In ho- remissiOnemnoslrarii qua peccanlibus in nos dimit-
miUa_8: « Priraa reroissio est peccatorum, qua titnus: quibus omhibus modis aboleri posse peccata
baptizamttr in aqua, secundum illud quod scfiptum divina tesfis est Scriptura. Cum ergo indulgentiae
est: Nhi quts reriatus fuerit ex aqtia et Spiritu, nOn adiuis nobis saltitares Dei nostri potenlia ineffabilis
votestvidere regnum Dei. Secunda remissio est cha- patefecerit, quis nifsei miserieordiam et saluteui
\<m AB OMNl NOVITATISSUSPICIONEViNDICATA. i_56:
desiderans, desperalione aliqtia ffaiigaluf _ ciiih ad -,_ ritusye. confessionis edendae, poenitentiaeque impo-
veniametiam mulliplicibus refiiediis ihvitetiif ? » • ijehase;fetfebohciliatiohis praestandaenon edis?erunt.
Redemptionesigitur poenilentiarum quales legun- IV. Admonitiones et exhorlationes confilenlibus fa-
tur sub nomine Thebdofi et iii PoeiiitferilialiRomanoj ciehdasj eoruniqiie de Virtiitibus et vitiis inslructio-
oplim33sunl el anliquissiinae, quas ut pote Patres nem non continent. V. Sunt mulla crimina speciaUa
antiqui in Scripturis sanctis ubique esse probatas quibus canones poenitenliam non imponunt, quorum
ostendunt. Quare a vero multuin. aberrayit J. Mbri- , lanien poenitenliaiii yisum est multis episcopis non
; arbilrio comiiiilten-
nus qui eas vilnperat, et contehuit de iis "ritiUlibte- esse siihpjiciuhi jprfesbFJerjOrum
stimonium octingenlis et aliquot annis antiquius pfo- dam. Ilaque postquam criminum oninium occultorum
ferri posse. Etsi ergo redemptiones poeuiteritiafiirii poena quibuslibet presbyleris concessa est, libelli
sub nomine Theodori solummodo retulerim. non af- poenitentiales pra;ter1canones conditi sunt, in quibus
firmando ad ipsius Poenilentiale pef linere : allamen haec omnia distincte in sitaplicium presbyterorum-
rationes quibus J. Morinus ad id negandum utifur, gratiam et necessariam inslructionem enarrabantur,
nuUius esse porideris mefitb quideih ae jtire conclu- ul pcetiiteiitiafuin itiipotifendafumoflicipdefungipos- .
dere possum. sent. Antea autem id non erat ita necessarium, eo
CAPUT X. B quod plurium istorum criminum pcenilentise essent
publicae,fet ab fepiscopispfimafiisque sacefdotibus
Demonsttatuf; tt Jbanne Moriho nbh certas miiones
et veras causas PceriitehlValh Theodori 'expositas imposiiae, qui facile potefant qha) caribriibiisdeerarit
fuisse. supplere. Istofum iibelloruiri poenitenlialiufflin Oc-
tidehte tres fufertiritceleberfimi. Omniura piimus
Ntinc proporiamtisquccnam siht fatidnes et causae est Theodofi Caiituafiensis afchiepiscopi. >
a J. Moriho aliataede Pbeniteriliau Thebdori arehi- Fundameniuni praecipuarum falibnuni J. Mbfihi
episcopi Canluariensis. < Verum, inquit in appendice propositio est cujus falsilatem supra tota Patfum
lib. de Pcenitentia, in Orienle et Oceidente tempo- tfadilione tisque ad Theodoruni deducta demonstra-
fibtis adnbtatis-;mutata discipliria, ffes alifef se ha- viriius. Fundamehib igituf jarii evefsb, praecipuae
buit. Turii ehirii 'criininum quorumcurique bccultb- quoque rationes corruunl. Quocirca non conslat
ruiti poBiiitentiasecreto iraposila est; et ea secfeto niutata discipliria fecOncilialionemfel absoiutionem
peracta,. secreto qtibque ieconciliatib fa'Cta e'st. Ideo quibuslibfetpresbyteris esse perniissairi ; liiib feoh-
etiam poenitenliaeistitis canonicce iinpbsitib, etcahb- trarium legilur in Poenitentiali his verbis: < Tiecon-
nica posi.peractam iilam poenitentiam absolutio qui- ciliaiio postiitentiutii in Coena Dorainitantum est _b
busque presbylefis perriiissa fiiit. Ab eb tempore C episcopo et.corisummatapdehiifeiitia.Si verb episcb-
jtidicaiiim c§\ 'canorieSrioti sufficere, sed iiiieilos esse po difficile sit, presbytero polest, necessitatis causa,
cbmporiendbs in qtiibus unieuique peecato conve- proebere potestaleiti ul iriipleat. > Quatii discipliham
niens esset assignata. poenitentia : in canonibus ad et cum
praecedenti et subsequenti omnino convetiire,
hunc finem multa superesse, multa deesse. Super- certissimis lestimoniis in notis dcclaravimus. Deni-
sunt canones, plurimi scilicet; qui de poenitentiis ;
que diversitas disciplinae,qua J. Morinus existima-
crrminibus iniponeudis verba iioii faciutit, qUOriiiri vit
simplices presbytefns posse facile perturbari,
numerus alium longe superat. Sed iii iis longe plura non ea est ralio quceTheodorura movit ad Poeniten-
desunt. 1. Canohes saepede titib eteodera cfiitiine tiale siium
eoriipohendura; «stiitie contra vaiiam to-
diversimode defiiiiunt : diversitas autem isla sim- tius Ecclesiaetahi bfiefitalis
qu_hi Occidehtalis pro-
plices presbytefos ad quos privata illa poeriileritiae ponat.
impositio perlinet, facile perturbat. Deirideihcom- Qua; omnia adversusJ. Morinum, cujus etsi variam
modum est et bono regimini adversiiui crittiina in mulliplicemque eruditionem npn ppssim non suspi-
eadem proviriciadivfersismodis puniri, his htinCca- cere, notanda tameh Jiidicavi solo veritatis ainore
nonem sequenlibus, istis aliutiii U. NOnnunquafflca- . impulsus, et studio gloriae Theodori archiepiscopi
nones simplicibus presbyteris obsetiri suht-, ideo V Ganiuariensis, a quo^ quantum potui, omnein amovi
clafiori expressione indigent. HI. eahones iriodum hovitatis suspicloneiti.
SUPPLEMENTUBI

AD AUGTORES INCERTI ANNI S/ECULI VIII.

ASCARKUS ET TUSARMS.

1 (ApudGotth.Heine, BibliothecaAnecdotorum.)

MONITUM IN SEQUENTES ASCARICI ET TUSAREDI EPISTOLAS

Ascarici et Tusaredi epistolae, quas hic tibi prcebeo , lector benevole, inveni in codice aera 1085, id es'
anno 1047, scripto, quera olim inter libros ccclesiae Ccesaraugustanaeconseryatum nostris diebus in biblio-
theca Scorialensi sub numero J. I. 5 habemus. Liber manuseriplus varia continet; incipit enim ab illis
epistolis, quibus includuntur Isidori Hispalensis Etymologiae. Tum sequitur alia manu scriptus locus Com-
mentarii Gregorii in Isaiam coraposili, quem excipit sine ulla alia iuseriptione : Incipit prologus. Sybillm
etc., id est notus ille IibeUus de SibyHis, cui subscripla sunt verba :
qeneraliter omries feminwdicunlur, Dominko
Explkil tiber fetkiter Deo gralias. presbuter fecit xn Kal.Seplembrh mra 1505. Denique rursus
alia manu scriplus liber de septem planetis coeli. .
Tusaredus, ad quera priraa epistola scripta est, et qui in secunda respondet, alioqnin ignotus est; Asca-
ricus autem, qui ei scribit, et ab eo epistolam accipit, nemo alius est quam episcopus Asturum, qui Ado-
ptianorum controversiis erumpentibus commemoratur. Adrianus papa in epistola ad Hispaniaeepiscopos
data (ep. 97) queritur quod inter eos, praeler errores quos Eg^la, de quo jam saepiusse locutum esse riicit,
Migetio duce divulgasset, Elipandus quoque et-Ascaricus de Filii Dei adoplione haereticas opiniones disse-
minarent. Elipandus autem in epistola ad Fidelium [Al., Fidelem] abbalem dala huic Ascaricum exemplar,
quod sequalur, proponit, laudans quod non magistri arrogantia sibi sumpta , sed interrogantis.modestia
usus se adisset. — Verum cum in epistolis quas hic edendas curavi, de propria controversia de Adoptione
non sermo sil, neque censeri possit, aliud leinpus, alium Ascaricum, episcopum Asturum, quem non nove-
rimus, significari, statuamus necesse est, illas epistolas , antequam controversia vera erupisset, scriptas
esse, in quibus cognoscimus sollicite scrutaules Asturum animos nec non Neslorianorum opiniones , quas
celeriter olncere et polerant et debebant,- ut controversia aperle erumperet. Itaque magnam lacunam
explent, quaeusque ad haec terapora in Adoptianismi historia fuit. Caelerum eas eadein raala Latinitale
scriplas profero, qua auctorusus est, sperans me linguarura investigatoribus gratum facturum.

I. , germina vestrae curavi reverentiae insinuanda. Nawi


ASC__ICUS TUSAREDO. paene omnes abhinc Asturianis usque in ora, qui ita
clericatus persistunt offlcia uno seu vel quasi ex ore
Directa Ascaricusephcopus ad Tusaredum Dei famu-
lum de ipsis sanclorum dormientium, qui cum probrosa de illo quocum corpore dormientium sa_-
Christo surrexerunt corpora, quid exinde conlinet clorum surrexere corpora, immo corpora vivificata
gesla nempein gloria, nitantur impudenter sparge.... » Et licet omniumnon
sint uno eodemque sensu fugate oranium tamen con-
Quamquam inconso.abilis luctus, mtolerabilis do-
lectura una terminare sententia, nam plerique ea
lpr vehemensque raeus meror, dum vulgi funestiis
non gloriosa resurrexisse credunt sed corrupla ne-
personat et strepitus vos jacula insidiantum subire
exitium, tamen quia placida versa vice vos intonuit . que ad hoc ea suscitata quasi cum Christo perpetua
alia , vestrum incolumem benivolumpersistere ani- viventia hominibus, sed ut incredulis Christi osten-
mum, omnis ylico convulsionis umbra a me est de- derent resurrectionem gloriosam. El non in coelesti
tersa et facti rediviba nunlii jueundilas mea usque- ut beatus referit Jherouimus Jherusalem sanctam
sed in illa Judaeorum apparere dicunt terrena. Et
quaque moestu perluslrare praecordia. Proinde ulnis
cum voce porrectis ad aethera tota cum exaltatione sicut Lazarus et alia corpora ante Domini passio-
Ghristi indignus benedixi potenliam, qui ita suos nem ab ipso Dominosuscitata in prislina ea subisse
inter impiorum decipula tuetur et liberat. Denique exitia ad propriaque remetissi bustu et ad adven-
licet scire post ergastula, posl evulsionem, post lu- lum usque Domini requiescere suscitanda. Ulud
cturam, post iimumera contumelia nobis secundura quasi obiter beati Isidori edicto in medium profe-
rentes ul de Adam tresque patriarcis quod eos in
apostolum devila consolationistransraitterem verba,
sed a prudentissimo fortissimoque viroscio eumjam locum urbe propriis narres requiescere in sepulcris
esse et tempore et ralione sedata. Illa sunt solura- non inlelligentes slolidi el lirantes ut iUe si patria
modo qua nuper pullulaiil scismatain hiscis parsibus vel quorum nesciret Donuni Jussu suscitata illa cor-
» 1-esendum videtur : sparaere crrores
1_35 ASCARICJET TUSAREDI EPISTOLii:. 1254
et meminationes
pora .ssent, neque propriis ea vidisseoculis si sint. IV His exemtis salutis ofilcio mitto
in suis aut non sint sepulcris, sed antiquum solum- sanctorum vestris sacris auribus pando , et ut pro
modo de patrum vilam vcl obitum genesis proferat me orare dignelis rogo, et ut raea abluantur piacula
storiam. — Nonnulli vero ignorantes quod intersit et liberer ab infidelibus qui sunt in Judaea. Per vos
inter corpus et animam propter corpora animus mi- illos domnos et communes dulcissimos filios sospi-
seri adstruunt suscitatus ob illudquod scrlbitur Do-_ turae exposco.
minum raomordisse infernum et Justorum tantum n.
animas eruisse, non peccatorum. Alii sunt qni vera TUS.VRF.DUS
ASCAMCO.
resurrexisse credunt corpora, et ea hactemis vibere
adfirmant sed in coelis illa esse abominaut, illud sa- Recensita litterarum vestrarum serie jucundum
cralissimum obicientes oraculum evangeiicum: ne- Domintis reddidit animum meum, ob quod veslrae
mo ascendit in coelum nisi qui descendit de coelo, mihipatuere salutis indicia. Nam si mihi plures ma-
filius hominis et nullius hominis esse dicunt posse neret lingua loquellus, non-possem edicere quae
in coeliscarnem, nisi illam quam paratam Dominus meum cor inlustraberit gaudiura, quove exaltaverit
dignatus est induere salute. Volunt et isti adicere in Juhilo ut eliam metum longinquo tempore redivi-
illam jam dicti beati Ysidorirsenlentiam, quod sit " hum gaudium amoris vestri, lacrimas fluerefecerit
post resurreclionem sanclis in carnem habitatio in et moerore veternum relebaberit. Moxvero ut per-
coeUspromissa, et hoc pertinere noscentes ad illam lecta est ipsa relalio quasi e poliandro suscitatus
quae omnium erit hominura resurreclio semel in statim Jhoannes anxietates forinsecuset extrinsecus
Christi secundo adveritu facta, et non ad illam de manibus cordis dextera laebaque abiciens ad turrem
qua Jhoannes in Apocalypsin dicit: haec est resur- David quem canlicum cariticorumcanit videlicet for-
reclio prima. Oblendunt^praeter ea homiues etalia titudinem Scripturarum', in qua itiille clippei pen-
plura deliramenta neutricia quae potius nobis insi- dent et omnis armalura fortiura concito gressu cu-
dendum quam sinl per ordinem replicanda. Nec hoc curri, ut ex ea vel unum clippeum frumeumque
silere debeam quod de gloriosa et semper virgine lollerem, per quod tutus a bos [Forte, ambos] le
genetrice Domininostri Jesu Christi Mariaenerviter dulcem fratrem a Sodomiseriperein et suae prospe-
fhmdicere non erubfescuntnec meluunt, quod mihi ritati restituerem. Hinc mihi supra mella dilecte quia
edicere pudet, tam communem interisse in conspe- non omnes codices quos volui presto habui cum
ctu homiiiummortem et in sepulcro hactenus corpus grandi audacia vestris orationibus fretrus [fretus]
ejus multis visum hominibus requiescere, et quia ex eadem turre unum clippeumprimum Gregorium
me igneis omnes perfodiri quolidie non cessant Ja- C adprehendi atque ex eo modicum summatim carpsi,
culis et nec minimis; quidam enim qui mihi opem quod ad illortim controversiam, de quo salis oppo-
ferre vult aut potest ob hoc sugero et tanquam prae- natur, quae per pauca de qua loquimur huic opellae
sens humUiprece deposco et per illam quae exupe- affigendasunt. Contemtio enim, ut ail Apostolus, ad
rat omnem sensum pacem Domini Jesu Christi ob- nihil utile est, nisi ad subversionelh audientium.
testor, ut quidquid de hac re vestra beatitudo sentit Meliusisti qui sapientiae conlradicunt facerent, si
aut legisse recolet scribere ordinetis et mihi diu non saperent ad sobrietatem, quae ut scisma parvulis
diffefatisdirigere.Ita regnum possideatis indelermi- sensu in eeclesia generarent. Praepulchre agere de-
nabilem. Et talem conscribere tua sanctitas ordinet buerunt, si cum apostolissederentin civilalem quoad-
epistolamteslimoniis multorum adprobatam quae et usque induerenlur virtutem ex alto, et quum in
me instruunt, et aperta fronte contenliosos redar- corde suo absconderent eloquia Dominiut non pec-
guunt, quia si mihi ocius vestra non subvenerit carent, nec hoc dicimus' ut non inquirant, sed ut
cautio, puto me fundituseorum fucisci morsibus. altiora mysteria Spiritui sancto derelinquant. Suf-
-
Imitare, iraitare Dorainepatfiarcara Abraam et cum ficeretque iUis cum Raab merelrice in Jherico per
ter senis terque centenis famulis famosovictor pre- fenestram coccum emittere, videlicet per oris con-
lio vince, captumquefratrem a Sodomis erue, ut in ^ fessionem Chrislum crucifixum credere et salbari,
vos impleatur Salomonis veridica illa sententia : audireutque Paulum vas electionis dicentem: Non
frater qui adjubatur a fratre quasi civitasfirma. Du- me faleor plus scire quam Christum ef hunc cruci-
plex etenim vel triplex funiculus difricilerumpilur et fixum, nam qua isli fronte ad ampliora mansionum
duosi f_erint uno sub aUosubstiluitur quia et testu- itinera, videlicet ad detimam, in qua manna fluitur,
do adglomerata certantium luctus facile evadit sa- vicesimura, tricesimum ceterisque duabus, per quas
giltarum. Scio etenim, scio vos saepissiine undique majora intelligunlur sacramenta, Jani quasi doclis-
occiipareangustia, sed si aliquis inpedire voluerint simi gressum tendunt, scalam ascenderevel descen-'
difiicultateseas vincat iUa caritas quae vincit omnia dere, illum cupientes quem vidit Jacob, qui necdum
et quae non quae sunt sua, scd quae quaerit aliena. tenuissimum tramitem callere primae secundae ler-
Eia, eia,mi domine, eia, scribere non differaset me tiae quartae quintae sextae seplimae octayae nonae-
a tot latrantiirra turmis et undique morsibus ad re- que culcurrunt. Egressi de Egypto desudent"primum
ctam viam eruas. Ita semper adjutofem in oranibus in eremo per roullis anfractis atque angustiis, pu-
Chnstum vestra habeat sanctitas. gnenl cum regibus Seon et Og i. e. cum vitiis seu
**?? SUPPLEM, ADr£JJCTORES„mCERTj;-Al^f ^EC. VEO,- 1256
cum diabolo, per qiios seisma et eres » in Ecclesia A t???11* ingredi, quia nec dum ille venerat quiinferni
oriirotnf, sicque ad tiiannam comedendumaccedant. . claustra sua descensione sojberet et' justbrum api-
Nain et eadem manna non plus colligi praecipitur, masin perpetua sede conJpcaret.Itetn ipse in feis.fjem
quam quod sufficeret, si guid superfluumreponeba- dictis.: Priores sancli ab inferni lpcis liberari non.
ter vermibus bujliebat. Intel.ligant quae dicimus; potuerunf, quia nee dum yenerat qui illuc siiie cul-
nos vero non oportet illorum sequi vesania qui in pa descenderet ut eos qtii ibi teneliantur pro origi-
ecclesiam per scisma et cpntemliones inaniter Ia- nali peccalo a cujpa liberaret.
borant sciolosse affeclurae cupientes sed declinare 2. Quod bonprum animae quamvis ad inferna de-
et ubi illorum interrogationibus non debemus in scenderint poenas npnluebunt, idem doctor in ipsis
aslutia neqtte adullerare verbura Dei, sed loqui scita tractatib.us dicit: Ante redemptoris nostri incarha-
in manifeslatione veritatis , nescita relinqtiere Spi- tioncmjustprum aniraae non ita ad infemum descen-
riluisanc^o, ut Juxta Esayara usque noslrae ftdelis disse creduntur, ut in locis poenalibus tenerenlur,
sint ut regem noslfum videre in decore mereasiur. b ut in superioribus justi reqiiiescerent et in infe-
His praefatis quia de illorum sanctorum quos ab riorilius injusti crucientur. Iiem ipse: justorum
inferni claustra medialor Dei et hominis Chrislus aniniae per medialoris adventura quandoque Cfant
Jesus eruere dignatus est in vestra epistola ltienii®B ab inferni locis quamvis npn poenalibus Hberandae,
est facta, ideoque.ex inajoriim nostrorum codicibus ob hoc R. Job dicit: conslitue mihi teinpus, iu qup
sentejitias quas carpsimus.huic paginae, ut nos ye- " recorderis me'i; Aguslinus qupque ait : priusqiiani
stra sanctitas facere maluit, licet non ul v$Iui sed redemptpr npsler morle sua humani generis pp;enam
ut potuj scripf.asprotrahi. splveret, eps qui coeleslis patriae vias sectati sunt,
1, Quqd anle acjvenlummediatpris Dei et Jipminis post egressuin carnjs inferni cjaustra tenuerunt, nph
omnes ei bprii et maH ad infernj clautstra des.cen.le.- ut ppena quasi peccalpres plecteret >sed ut eps per
rint. 2. Quodbqnpruni animaequamyis ^d jnfenmip ingressum mediatoris reatus primae culpaie ^bspl-.
descende.rentpftenqs non Jupbonf. 5. Qnod elecfo-- veret.
rum animus solummpdpdominus aj) inferqi clausitra 5. Quod electorum animjis solummpdp.ab jnferni
eruit, npn reprojiorum. &. Qup/i pjifitj, mij cjiii) claufi|ra eruit, non reprpboruni, sa,|ctiis ipse Gpgp.r
Cliristp surrexerunt gipripsa, i. e, spjritalia per.cept} rius in liis dictis mpralium lpqqimr: non ,enim ab
sunt cqrnpra , pglia' nos excepturps in futjira re- infe.rn^rediens Dominus electps simul p\ reprpb.ps.
surrectjone expectamus. 3. Qiija glprijic.a^aiJlqrum tra!s.it, sed iJle exjnde oiiraia substuli.t,quae sibi in7
sanctp^U.in, de quis agimus surrexerunt cprppra. haesisse praeseivit. Per Oseam prophetam Doniinus
6. Quia Jherusalem ubi visi sunt celestem illum (JpT , dicit: erc<mors lua, o mors, ero morsus tuus infer-
venfus in|eHigere. 7. De eadem Jherusaleni, nt n^, D|ipd eniin oecifiirausaginiusut penitus nqii sitj
ntrumqup intelligamus cpelestem atque terrenujB. ex ep enini quo^ mpr4pqius, partera abstraliiiiijis
8 Qup4 non omnes sancfi qu^osal»inferni claustra parlenique r.elintjuimus. Qiiia ergo in eleclis sujs
erujt Clirislus in carne resurrexerunt, sed ut seqin- • funditus domin^s pccidit morfeni, mors roprtisex-
dum ait ev?ngejiii]nmulti- 9, p.e eq qupd in appc.ar stitit; quia vero ex iilfernp Pjarteraajjstulif partenjT
lipsin jJigitur IiEtecrestirrectip prima et cetera. 1Q, que reJiquil, nop pppjdit fun^itiis.sed raqmprditin-
D§ eq qppd eyangfilitinjait : nemp ascendit In cpe- fernuni, Erge inquitmors tua p mprs,i. e. in electis
luni, nisi ,qui descendit dp co.e]_)filjus Jiorainis. i\. meiste fund}tusperimp. Erp m^rsus lujiSj in^rne,
De glorjosa Mariaqupd nulla slpria _?amdpceal pas? quia subjalis eis te ex parte transfigp.
sipjie aut "gualibetraprte multari. 6. Quodsancti qui cum Christp surrexerunt glo-
__.Qitod antefjtlventum medjatqris D.eietliomiiiis riosa,i. e. spiritalia percepti suntcorpora, qualianos
omrieselboni et jnali ajj inferniclaustra descenderint excepturos in futura resucrecttone expectaraus om-r
F. fJregprius in libris mpralium sic loqtritur : Om- nis calholicus non ambigit credere et praedicare.
nis jipirjPflugniyis tiiund^e prpbataeque vitae fuerit i) Nam dum de ipsa resurrectione Gregorius beatissiT
anteadyentura mediatpyisDei ethominisad inferni mus sanctam romanensem ecclesiam vel per eam
ciauslra idescendere dtibium non est, quum homo utiiversam instilueret in omelia prima Ubri seetindi
qui per se cecidit, per sead paradisi requipm redire ita affatur : Forte a se aliquis dicat- Jure Ghristus
nonpotriit, nisi veniret ille qui suae incarnationis surrexit qui cum Deus esset teneri a mortenon po-
nrpterio ejusderanpbis paradisi iter aperiret. Unde tuit; ad instrnendam ergo ignorantiam nostram, ad
recte healus Job Doniinum postulat dicens : quis corroborandam infirmitatemnoslram suae resurrec-
mibi iribuatpt inferno. protegas me, Psalmista qup- lionis exeinplum sufficere noluil, solus in illo lem-
queait: eripuisli;aniraamraeam ex inferno inferio- pore morluus est et tamen solus minime surrexit.
ri.-^ Jfemipse.: Qmnes electi qui ante adventumre- •Nam scriptum est: multa corpora sanctorum, qui
. demptoris nostri venerunt in hocmundo quanlumli- dormierant surrexerunt; ablata sunt prgo omnia
bet virlutum justitiaeque aberent, e corgoribus edu- ar{jumentaperfidiae. Ne quis enim diGafsperare de
cti in sinu' coeieslis patriae statim nullo modo oo- se non debet homo, quod in carne sua exibuit homo
a Id est haeresesseu errores.
* Nbta margini asferiptaaddit: sed esse superiora inferni loca, alia esse inferiora credendiimest.
1257 . ASCARICIET TUSAREDI EPISTOLJE. 1238
Dleus,ecce cum Deo homines resurrexisse coghobi- A . resiirfexerirat et apparuerunt multis et ingressi surit
itiiis, et qtios purps homihes ribn aubitairius; Si igi- sanctam'civitatemV IUama apostolus dicit : quae
tur membra redeinptbris rioslri suihus, praesumanius verum sursum est Jherusalem libera est, quafe mater
in nobis quod gesttim constat in capite ; si multum omnium nostrorum. Unde et Ose propheta experso-
nos abjecimus spefare debemusjn nobis nos mem-J na eorum dicit: sanavit nos post biduum, die verum '
braultima quod de membris ejus superioribus au- tertia resurgimus etvibimus ih conspeclu ejus.'
divimus. Haec sunt ilHus sanctissimi yerba. Dum 7. De eadem Jherrisalem ut ntraque intelligamus
dicit nos membra ultima talem sperar.e resufrectio- coelestem atque terrenam. De his sanctus Jliferoni-
nem iiualem habueriintet illi, aperte nos instruilglp- mus bethlemiticae ecclesiae doclor et presbyter in
riosam illos i. e. spirilualem suscepisse carnem, libro quarto comentariorum exposilum secundum
qualem in futurb nos accepturi erimus. Non enim Matthaeum ita ayt: Sanctam civitatem, in qua visi
ille nisi de futura loqqel^atur resurrectione. sunt resurgentes aut Jerusalera coelestera inielliga-
5. Quia glorificaia illorurii sanclorum , dequibus mus, aut hanc terrenam quae ante sancta fuerat,
agimiis, surrexerunt corpora in oracula septimae quaeob id sancla appellabatur, propter templuiu et
sabbati hoc tubarum paschae ita affatus est: San- . sanctum sanctorura/Quodautem dicit«apparuerunt
clorum corpora vivificata consufgunt : abitaculum, __}multis, >ostenditur non geiieralis fuisse fesurrectio
quod paulisper Jacuerat surgit glbriosa. Jtem m qtiae omnibus appareretj sed specialis ad plurimos
eadeui ebdpmada quarta sabbati:' siciit blim te mo- ut ii viderent qui cernere merebanttir. Haec sunt
riente mortua. cqrppra surrexeriint, ila nunein hac dicla beati Jberontmi. Qiium ergo in utraque Jheru-
resurrectioni? tuae feslivitate ; sepulti in aeternam salem nos intelligere maluit visuros terreriam atque
requiem ifansferuritur et si cbrpora surrexerunt qua coeJestem, cur isti conlemtiose coelestem illos ne-
fronte ut aytis animas adserunt resurrexisse, dum ' gant ascendere? Nequaquara enira ut coelestem in-
anima substantia spiritalis sit et incorporea. Aut si telligeremus diceret, si in glorificata carneeosre-
"•' -:- •
corpora et non glbrificata surrexernnt, qualiter ea Surrexisse negaret."
adstruat iteriitiiut Lazarum mofiturum. Sicut ad • 8. Quod non Omnes sancti quos abinferni clau-
hoc in eadeni ebdomada sexta sabbati de ipsum me- stris eruit Christus in carne resurrexerunt, sed multi
minit qui dam Jam dicta, gloripsa^yibificata cprppra ut sanctum eyangejjnm ayt. Ambrosius praecep-
pereiraiter regnaturum, eorurii quoque suffraganti- tbr Augustini in dbCmateChristi in homeliis exame-
bus meritis qui cum.ijnico: lilio tup sjbi meruerunt . ron ita Iqquitur : Pars quaedam jntiquorum patrum
resurgere de sepulcris concordia in nobis vigeaUca- cum Christo in carne resurgit, ut nostra resureclio
ritatis.et si pro npbis suffraganlur et a qup sunt sus- C' absgue ambiguitate veniente iterum illo obanter spe-
"""" ' ' ' '
citati, quarenonerubescuntimprobi dicere eos mp.fte rettir.'
secunda gustasse ? 9. De eo quod in apocalipsin dicitur haec resur-
6. Quia Jerusalerii ubi visi.>•sunt
: f:"i'hi, vj..; cuni
i'r. qui ;:u/-. rectio prima et cetera. Jheronimus Victorianusque
v..:ii:Chri-
sto resurrexerunt coeiesteni iUam dfebemusinlellige- ita ayunt: Resurectio p.riraa nuhc est per fidem'in
re. In eadem adhuc jara memoratara ebdomadain iq ?- anima cum qua pervenitur a4 baplismiimiabsbluliis
tertia sabbati sicut superius dixi in oracula ea pe- ab priginali peccato inlrpitus ih regnum Dei. Re-
titio quafeprp bfaKpnedbminica dicitur sic aflatuf :; gnum utique non solum illud quod sine fine perpe-
ad terribilem 'tronum altaris cursu concito pater tuum sanclis erit, sed et nunc in quo Glirislus in ec-
omnipofensproperantes ro^gamusut omnium peccata clesia cathojica regnat. Quae resviirecijq 'nph per-
labenlur et ininduigenljaljungentoesseecclesiasfici miltit homines transire ad morlem secundam. De
'
corporis solidentur. Qup ppssimus nostris cum reha- Jiac resurrectipne dicil postplus : s} rfesufrexjstis
tis infantibqs respirare et crim mortuis suscitatis in cum Chrisio, quae sursum sunt quaerite.
Jhefusalemcoelestemmedullatum portantes sacrificia 10. Illi verp, q|ii ppntr^dicunt dicentes : nemo
introire. — Item bealissimus Heronimus in epistpja ascenditin coelum, nisi qui descendit de coelo filius
ad Eliodpruni prp morte Nepptiah}presbyteri,' quae D hominis. legantlibrum.*'.-.' beati Juliarii
i <!.it non
.'?.'•:' Pomerii
,>f-:"-::, 1sed
?
JV^II-^C-
et epitafion vocatur, inter alia plura sic'ofsus esl.fji- Toletani qui vocitatur anticimena, qui patratus est
cere : Multa corpora sanctorum dormientiura fesur- de his rebus quae cpntraria in Scripluris resbnaht,
rexertmt el apparuerunt in sanclum Jhef tlsalemcpele- sed non contraria ab his qui vigili sensu Scripturam,
stem; et tunc implettimest illud eulogium: surge qui s}niun(iftitiinq_iirurit,intelligenda sujit,sicut sutitplu-
dormis et inluminabit'te'Christhs. Patent et alia raque Jstis latet ;et tunctacere studeant etnon lotjjii
plura diversoruni doctprum de hae re, quae modo quae nesciuht.—Sianticimena abest c.ufraht adAgu-
nbn sunt adlata postris conspecijbiis. Sed ,ea quae stinum et ipsum inquirant in libro homeiiarum cata
ab praesens repperimus , si et pauca aduc testimo- Jhoannem, etipsum h^nc locuma^diaiitexplprafiteiu.
riia proreramus ; beatus Rufinus priesl)yi.erin com- Dicit enim : ne qua lerritus in Dep seniiretur, ideo
mentariis suis exposilo de symbolo ita inler pjura dixisse Christtim credimus, neriio ascendit in coelum
loquitur : QuumChristus surrexit monumenta aper- nisi qui descendit de coelo hominis videlicet Chri-
ta sunt, et multa corpora sanctorum dormientium ' stus ideuset homo una perspna. S}quis verp amplius
» ln^^^margmemanu poslenons aelatisadditumest: stnedubio tngressu sanctamcivttatem de pa.
1259 INDEX IN S. PAULINUM. 1_4(J
scire desiderat, ad textura hujus operis recurrat, nec A cti, virgb feta, virgo ante partum, virgo post par-
non Euceri vel Nicetae commentaria legat. Inter tum, salulationem ab angelo accipit et mysleriura
plura sanctus Eucerius.dicit : Ideo ipse ascendit qui conceptionis agnoscit. Partus qualilalem inquiril et
descendit, quia licet adsumserit hominem, tamen contra legem naturae obsequi fidem no.n rennuit.
homo... boc estChristus una personaest. Et ulique Quum Dominus ipse in cruce positus per sanguinis
cum ille sit caput, sancti autem membra sunt, ne- teslamentum virginera commendat discipulis, ut ip-
cesse est ut sequatilur membra quocaput praecessit, sam maler haberet vitae comitera cum filius nove-
ut sit in eoelo Chrisius corporis plenitudo. rat virginitatis*esse custodem. Hunc quidam corpo-
11. De gloriosa Maria quod nulla sloria eam do- ratis nexis passionem asserunt ab hoc vita migrasse
ceat passione aut qualihet morte multari in fine hu- pro eo quod justus Symeon complectens brachiis
jus operis invenies. suis Christum prophetaverat malri dicens": et tuura
[Hoc locoinseruntur Jsidori libri Etymologiarum, ipsius animum pertransiet gladius. Quodquidem in-
quos excipit traclatus de cmlo excerptusnisi fallor ex certum est, utrum pro materiali gladio dixerit, an
libro Bedm de temporibus; denique.continuatur epi- pro verbo Dei valido et acuto omni gladio ancipiti.
stola Tusaredi ut sequitur :] Specialiter tamen storia nulla docel Maria gladii
De gloriosa virgine Maria quod nulla storia eam **animum versione peremlum, quia nec ohitus ejus
doceat passione aut qualibet morte multari Isidorus uspiam legilur, dum tamen repperiatur sepulcrum.
ayt: Maria quae inlerpretalur Domina sive Inlumi- His omissis saiutalionis copiara dulciler mitlo,
natrix a virga Jesse orlus conclusus fons signalur, et ut me scriptis saepe ac saepe reficiatis, utique a
mater Domini, templum Dei, sacrarium Spiritus san- meis moeroribus sublevetis vel substoletis suggero.

INDEX IN SANCTUM PAULINUM.

INDEX RERUM ET VERRORUM


QutB tum in textu sancti Paulini, tum in notis continentur. (A col. hujus voluminis 10
usque ad 685t.)
Numeri Arabici respondent numeris crassioribus textui inserlh; Romani, ' tenuioribus in Prolegomenis inter
uncos posith.
A AdriannsPolensisepiscopus,20.. ,
Adulatoresdecipiunt,24.
AaronepiscopusAvenliensis,203. Adiilanturpra: eaHerissuperbi,39.
Abbateset abbalisssequid offerrentad primammissam AJultersefeminsequan.oque virorumviUeinsidialri-
p atriarclue
Marquardi el moniales Aquileieiisis, 2 71. 17.
Abbiilissse perraro, el quibusde causise ces, Adulteri a tfstimnniisferendis arcentur,18. Cansam
monaslerioegredi valerenl,89.Canesad venundumquan- danlesmalrimoniisolvendi,ad secundas nuptiasIrausire
doqiiealebanl, 85. 154. prohibentur etiam postcomparlisnionein, 87.
Ablactare[>rolactare» Panlinoacreplnm. AdulteriumIingua3,2.
Abosiixia,viduaSilonisregK sollici^ataab Elipandout Advocatus.ldcmac defensor,11.Nonidem qui media-
suas pariesseqnerelur, 213. MmelElUeriumet tieatum
in El paudum,ibid. tor, 114.SuiimhnbebaiAnuil.Ecclesia.82.
AdvocatiaAqnil.,265.VideAdvocatusAquil.
Abstenietequid imporlet,60. jfeinus episcopusVeronensis,206
AbunilantinsepisoopnsTridenlinus,206. yEiiiniioiisis
idemac Labacensisepiscopus,204.
Accamhochoeriis a spiuis Ecliinu»diclus, 146. JEUIS Caroli Masniiaurpa.LudoviciPii argenlea, filio-
Accolaqnidsonel, xvi. —
rum ejusferrea, I8:i. Juvenilisqu» fugiai,4b\ Quas —
AccubitorChrisliJoannesrur dictus,122. ad mairimoniuni p ropria,86. — Matura Felicis episcopi
Aciesnt dispositafuerit, 182. Urgcllitani.109.
Acilensisepiscopatus,204. Aliasordinandorumepiscdporum,.ui.
Acolabuspro Acolis diciuni, xvi. jEiatis auCoritasTerlullianoquidsit, 86.Infra selateBi
Adalardus abbasCorbeiensis in causa Spiritus sanctl quid, 86.
- Bomammitliuir, 231.
' Adaniel Chrisliimilatiovaria, 28. jEtates vilajhominisquot, 98.
Alllnesi)ui, 11.
Adilereet mitiueresi-ripinrsequid sit, 70
Adoptareqtiid, 22. Ainorisesl aclus, 110. ' A-^arancillacarosuasest, 40.
uon 126. In differt Agalhyi-ii legcs canlabant,170.
Adoplio conveuit. n obis, Cliristo, quo AgnWhisepiscopusde Azilio,204.
asei-viiuie. 210. Ex affeclioneprocedit,4. Qnandode AguellusepiscopusTridenlinus,206.
Chrlsloprimoaudiia 212. Per Theodosiumab Oiieule in AgnusChrisii, ut homodicitur,147.
Hispsniasdelala, ibid. Agobardus cliorepiscopusI.aidradi,224.Quandofaclus
Adoplivorum ei Bonosianorum haeresis quod differant, Lugdun.,_>i_. DelegiterroresFelicispostejus
j_.,-(_,—Adoplivornni hicresis Ne«torianismi soboles, 209 episcopus
_ — dirunt moitem,16. Nonprobatcanlicavn. nisi ex Scripturis,83.
geq. _l in Hispauias iniriisa,212. Adoplivtim
Christomhajretici,2,—Adoplius quis propriedicatur,3, Agriccla(Agricola)laudalur,
— sicut iu Agiiculmra noliililatinonobest, xiv.
4. In adoulivis nou se complacet D ens Uuige- Aguirre (Josepb Saenzde) (aidinalislaudatur,224.
niio, 1(8. Al33quae meuibrain liomine,125. Pro remis dicUe,
AdrianusI papa fit rompaterCaroliMagni,xxili. Non 143.
se miscet,et horlatur CarolmnMagnumu >Hse niiscere et canrtidumut riifferant,182.
in elecliotiibusepiseoporum,xxv. Definitain Romano• Album Alcuinusredit in Angliam,198et 216.Reverlitur in
concilioper suamepistolammillitad Hispanosepiscopos, Fraivciam. 217. Inter doctiores»ulw Cwoli Magnl,194.
217. Morimr;200.
1941 ENDEXIN S. PAULINUM. 1242
Cuuclaturcredere hspteticiscalumniatoribusEtherii et AnsbertusMediolanensis episcopus,231.
Beati,21.. PetitlihellumFelicisAdrlariopapaeet Paulino - AnselmusBellunensisepiscopus,203.
pati-iaro.baecominunicari, 218.ScribilppslconciliumFran- Anto,seu Zanto,cum fiatribusfundatmonasteriaSexti
cofurtahumlitteras amorisplenasElipando Toletano epi- ,et Salli in Forqjulio,253.
scopo,sed fruslra,220. Ul.vimpereturab Elipando,ihid. Antonins(S.) abbascur de Vienna dictus,L. Ejuslem-
Peliil a Caroloel doctisvirislibrumsuumconlraFelicem pli pro^pectusUlinia DionysioDelphinopatriarcliaeri-
recoguosciet probari,220. MittitAbsolviteiira per Benedictum giiur, ibid. Ejussoior an monasteriorumfeminarumau-
abbalemIrairibus io Gofhia,222. an. 800libros clrix.fuerit, 87.
ivcoriliaElipandum,22_. DeborlaturCarolum ab exigendis Apicespro epislolisaccepii, 8.
decimisAvarum,93. GnitulaturPaulinode Kegulalidei, Apollinaristarumerror, 12seq.
170.PrseilicilLudovieoPio imperium,xxiv.Eius leslimo- AposlolicolumiiseEcclesise,183.
nia de Paulini docirina,xt-vi._jus cum Paulino amic.itia, Aquaabnndaritiamet vilitalemdesignat,37.
XLVI. Ejusmnrs 19Maiian. 804, x_-iu. EjusEpislolse se- Aquila diclus ab AlcuiuoArno Salisburgensisepisco-
cundurndigniiatempersouarum,non secundumseriem pus, XXXII.
lemporumeditas,223. AquileiaAglarGermanisdicta, xxxvn. Nonin Illyrico,
AldajdsusDesideriiregis Longobard.flliusrebellionem sed in Italiasita, 9. ReripilS.-Marcumevangelistam,182.
in CarolumMagnnmsollicilal,xv. Ejus excidiumcarminedefletura Paulino,186. Veluset
Aldiiel Aldionesqui, xvii. nova,258.
AldoepiscnpusVeronensis,206. Aqpileiensetemplumquibus divorum sacrum, xxv,
Alexanderpapa111.Quidcircacanonizationes sanctorum xxvi. Bestauratuma MaxentiopairiarchajjppeCaroliMa-
sanciverii,XLVIII. gni, 2G0seq.—Aquileiensecapilulumdecernillieri caput
AlimusepiscopusSabionensis,20.. argpnleum sancti Paulini,278.— Aquileiensisarchidia-
Aliterde Patre Christus,aliter de matre,sed non alter, cortalusjura reformata,265. —Aquileiensisclerusdona-
112. tnr libera eleclionesui patriarchaea CaroloMagnoPau-
Aliusalque alins in Trinitale: aliud atque aliudin in- lino intercedente, xxv et 238.Laudalura S. Hieron.vmo
carnalioneut intelligendum,12. sub S. Valeriano,238. Ejusconviclnset vila communis,
in
AliegoriseIrequemiores seriptoribus medii a3vi,2 7. xxvi.— AquileiensisEcclesiaplurimossanctosGallicanis
Alpesutomnes montesdici possinl,171. Cottiaetem- Germanis|iie Ecclesiispertineutes.veneralur, et eorum
pore Botaris regis Longobardorumadhuc sub Bomanis ditaiur reliquiis,XLixseq. -
Advocaluinsuum habebat, 82
erant, 239. -et263.
Aliarcde terra estChrislusin incarnalione, 130. AquileiensemEcclpsiamnon patiuntnrUtinensesdari
Altinironcilium,191et 233. Quomodo dictumForoi'u- in coiiimendam, xu et 274. — AquileiensisEcclesiahabe-
liensw,258.Episdpatus, 204. baLsymbolumfideiproprium,234et seq. Ilem ofBciumet
Allinivelerisdescriplio,258. Missale proprii rilus, 279et seq. Ut servosin liberlatem
Altiuumab Atlilaeversum,239. Ejus situset reliquise, ascisceret,270.—Aquileiensispatriarchaunde-et quando
ibid. dictus,xi. Quisluerit qui Pliotioconimunibavitin causa
Altinens. sedisTorcellnmtranslatio,et ab Aquileiensi de Spiritusancto,231. Locumsaepemutavit; —
sed Aqui-
provinciadisuaclio, 259.Post translalionemiiomenreli- leiensisnomensemperretinuit,'259. Aquileiensispro-
nuil, quodlandemamisit,ibid. vinciaqu;imampla,204. Ejusepiscopiconqueruulurapud
Altinaiesab Allilaexai-ti T orcellum se recipiunt, 239. Mauriliumimp.de episcopalibussubtractis,205. — Atjni-
Aliitudinesin archilecturaperppndiculodimensse,119. leiensissedes qiii.lejuranvnlnm susciperela suis suOra-
AmatorepiscopusTridentinus,206. ganeisepiscopis,239, 262et 266. Ipsa incnnsullavetitum
AmalusepiscopusFellrensis,206. episcopissuis animadverlerein presbylerum,diacomim,
Ambarvaleel Amburbalesacrilicium,ut differunt,181. abbatem, 74. Ipsa vacante ut signarentur scriplune,
Ambrosii(S.) de Incarnationeliber cur dicatur vide 263.
Fide a Paulino,161. Aqiiisgranenseconciliabulum in causaLolbariietTeut-

Amicilianon nisi ipler bonos,xtv. El seqnales,ibid. berga?,187.
— Quare inier disparesnon coalescat,ibid. Vera ob di- Aquisgrannmaltera Romadictum,223.Ejusdescriplio,

staiiliamuon perit, ibid. et 21. Dei el saeculiin quo ibid.
consistat,
- Amicitia23.—Qnaedeseripoteslnunquamvera fuit, __. Arabo,sen BhabtluviusHungarias,xxxn.
(de) Pauliniet Alcuinicarnien,XLVIU. —Ami- AragisusDesideriiregis geuer dux Benevenlanus,xy.
cilisePaulinicumprimoribussui ssecnli,XLV seq. Arcanicousorlescedunt jus -... festum custodiendi,277,
Amicusdimidiiun aniineeamici,XLVIII. 278. •
Amor benefacJensad amandumiucitat,31. — Amor Archimundrilaundedictus-.litulus quandoqueepisco-
p-oxiuiiiranquillitatemparit, 32.' —Amor profanusdulcis poruin,83 et 100.
el amarusul sit et dicatur, 34. Arcuoiniciet eorumhseresis,100.
Anaclirnnismus P. BombardiPaulinnmI cumPaulinoII Arcoloniani(Fantus) revocatusa civitateAustriasper
confundentiSj u. Ulinenses,et quare, 275. -.'
in
Anathemaab excommunicaiione qno differat,90. Est Argentinus(Joannes)cpiseopusConcordiensis,279. <
exconinunicatiomajor; uonlevilerferendum,iliid. Qui- Ariusaddit et iiiinuil iloclrinscKvangelii,69. Ahulitur
bns pnvet, ibid. Lalumin Felicemet Elipandum,7. Ge- Srripturis, 172. Filius diaboli,100. Miscetvera lalsisiii
minaiumPauli quid, 171. gPi)era'ione Filii Dei, 208. Ejus;doctrina de Triniiate,
AucillaAgarcaro est, 40. 207. AniniamChristoadimit,208.Scriplurns.de humaui-
Andi-easepiscopusCivitatis-Novas, 263. fale Christiinlelligendas,ad divinitatemapplical, 209.
AudreasVeientanuseuiscopus,203. Arma ferre clericis vetiium,14. El poenitenlibus,20.
Angeliel eorumscienlia, 69. Ul subliles dicantur,78. Sisi pro Ecclnsiael jusliiia, ibid,
Augelcusordo virgiuessunt, 9t. . Carolo Arma Christianorumviilules sunt, 27.— Arma unde
Angilberlus Homerusnii-lus, xxxn. Magnoa dictasint, 31. — Armalucisinduerequid, 57.
secrelis, 195.Bomaincum.spoliisAvarorummittiiur, 200. Armillsequid,51. . >•
Fert AlcuiniepislolamPaulino.ibid. FelicemBomarnde- Arno,Salisburgensisarchiepiscopusa Leone III crea-
ducit, 217. Terlio Romama Carolo dirigilui-e concilio lus, milliturn CaroloMaguoad Caraiithanos,xxx. Diclus
Francofordiensi,-19. Aquilaab Alcnino,xxm. Ejus lis de limilibuscumUrso
Angilramnusepiscopusin aulaCaroliMagni,194.Obiit, palriarclia,xsxi. /:
193. ArnulphusdalprivilegiumproecclesiaFrisingensi xix.
Anguis dsemon, 1 80. An verus qui Evam diabolo ope- ArtliemiusAzniensisepiscopus,204.
rante seduxit, ibii. Arnndoin scriptione, 159.
Anianusabbas,et diplomaei datumFrancofurli,xxvui. Ascaricusepiscopusab Elipandolaudatus,215 el 213.
Animaliumvoces,(2. Primus errore-Elipandiinlicitur,2t4.
Animasiue carne spiritus, 5. Ejus actionesin et cum Asvergerequidsit, 61.
COrpore, 6. Sine.came non esurit, non sitit, etc, ibicl.In- Asquiuus(Lauremius)laudalur,vu.
ter eamet fpirilumqunddiscrimen, 15. Eques corporis, Assusidemac SO(MS, 20. r*.
41. Ejusperdiliout lugenda,54. Ut peccelper carnem, AUialariciregis rescripiumpro grammatico,xy.
G2.—AnimamChiisti iiegabanl.Ariaui,ct quare, 208. Allila Ai|uileiam,Allinum, Concordiameverlit, 239.
Venalemcur avarnsbaher»dicitur, 57. Item Aqtiisgrannm,223.
Anniregnorum Caroli,Magniquomodoin diplomatibus Avari popuMlidemexspecfantChristi, xxx, 200et 242.
attendendi, xvn. —Avari —
populia fidedesciscunt,200. Avaricumbellum
Annus bissextilis796 scriplionislibronim - . m Faulini an. 787 incipit, 198 seq. An. 791 resumitur 199. Ejus
contraFelicem,98. descriptio,ibid.
*
1245 INDEX IN S. PAULINrat m&
Avarusanimamvenalemhabere cur dic-lur, 37. BpnosusPhotini sectator praeliisitNestorio, ibid.et
Avenliensis,seu Avoritiensisepiscdpatus,' 205. '• Bonumesse sblwh Peum,
AugustanaEcclesiasubtractasedi Aquileieiisi,295. dare qtto
! '• sensu
'• "" dictuma
'" " Cliristo
' ' -
Anguslinus (S.) quulein Fussalensibus episcnpum _juxta i henlem Piiiilini, 1§4.
volebal,xiu.Credilusaliquandoauclor libride 'salularibus -; Bonus plebanussancliKicolaide Sacillo,267.s
DoGumerilis, 190seq. Bosniale pro symbbl6:sa'hcli Marcievangel;acceptus, .; :
<!:•: ,:,,.,..-(
AuguslinusConrordiensisepiscopnssubscribit libello |gg_ ' Bolriondiniinutivuma
Hauritioirop.dirigenrtoasrliismalicis,x-xx. • bo'.ro,174.
a
Aulici niiuiscnnipLicoirigutilur CaroloMagno,xx. BrazaccorKrarioniis de), 271. -_-(Hectpr)latidalur,vn.
Aures ferire, 97. Breve seu lirp.iis.Ad brevemvocari,qui_ ' si',• 77. fdem
AustiiadicliiiaForojuliumqiiiire,205. . ac-pitacium, 152. ,
Axillsp, u .ide alaein homiue , 123. Brixiua'pro Sabione Ecclesise
' Salisburgensis
..- .» .•., suffecla. ...
Ayrnldusepiscopus B llunensis, _0fi. 203.
-Aiolensis,episoopatus.Vide Aciiensis. Brugnus(Barlholnmseiis'), 279.
Azouis et Maclildas Aquileiensi Ecclesise donalio, 265. Burcharrtus c nmes monaclium in rhortelnduil, 19.
B . Buryascius(Paulus)episcnpusNimosciensis,279..
B nt in V consonantemtranseatet vice versa, 143. C
Baccbnscur Lenseusdietus,"174. * CaceHmiis comesfundat Mosa.censempnasterium,262.
Baeticselansarulilas,89. Cacltimwm inc<ispare pro ridere, I9q.
Baldanus(Daniel),279. Cadiiiii'liaeliileras, 139.
Ballare Il.ilis un.Ie dictum,183. Carlolacus dnx Forojuliensis,xxxm.
Ballisteaquid, ibid. Cailina,nunc Manlac.um, 205.
Balneiimcur usurpatum, et quibuspermissum,21. Csesaiius(S.) multa sumpsilex S. Angustino,...
Balsamuinin Jndaeanascilrir, 19'4.' CaganHriuga^oi-iim irilideliunicapnl, xxxn.
BanajasaurieulariusDavidis/195.' —
CalainiGiiiiliiprobafinrcsiii scfipfione,139.
ad
BaplismiisChrisli aqnsesarictificalionem, " Ba- 11. Calculns,cal nlalores, 10sei),
ptisnius dalusin nom;neChrisli,68 et 128.
" B iralrum Callislus|iairiarcliadecessorSi.gtialdi,XIT.Translnlite
quid et unde dicUiin,140. CoinioneForumjiiliumsed,m Aquileiensem,203.Incre-
Baibianaeilisulasmniiastefium,'239. paliir a Gregnrioill papa,239.
Barcinonenses e tsi Fraucisin oivi.libi.is quandoque non* Calsainilia(I*.Nicolaus)snc J-^sulaudatus,lv.
in
sulidili, spirilualihus lamen siibjecCi,"_l6." ''•'". Calyitiusciir arliculum Symbbli,D.escejiditadinfetos,
Birdis (Joaniiesde) Flbrenfiuusmile habitusab : Uti- noii'iiiipugnei,-">i.
nensilius,et quare, 275. CainalJnlerisis eremusad S. GottardumpropeUliuum,
Barucli-cum" Jefemia a Patribus ssepe confunditur""* "' ' et inslitutiqprioriseju^.dem, 275.
112. 'C-m.rum",canierae, 7 8.
Basnagius(Jacobus) etin eum animadversio, seq. 223 Camillusdecimain, prspdajoffertApo.llipi,95, ' ''
Beaitisper errorem diclus Pauliiius " 1 paUiareWAqui-
' i i -- Cjimfiiis Marlius, e lMaii Campps,xyjii,'
leieosisscliisiiiaiiciis, x. CanVpus' diclusS. Paulini,xiu. '""'
Bealusel Bealiludoliluhishonorarins,227. Cancercujusgeneris, 127.
Beatos cum Eilierin i n
corisurgit Etipaiiduiri,,-15.Cum Caiididiaiius a Gfaderisibiispalriarchacrealiir, ' " 258.
"'"'"'
a b
Bonosocomponilur Eliparido,' iOicl. C -aluiniiiatiir ab eo- Cbndicium et album quo dilTeraut, 1 82.
dem, 215. Lauclaliisc,tviUiperatiis a Basnagio.228.'Ejus Candidus(Joannes)eivisUtinensis,_79.
ganctitnsmiraculis illiislra'ur,21*.—"Dogniacaiiiolicurri CanesEcclcsisesu.nldoptoiesfancti, 99.
Beativocalnrab EliparidoBeatlauahseresis,_14et 21..''' CaiiisCafchaiiapiscis,lamiadicla, 1.4.
Bealus diaconus sbbas, 237. Canonubj pluriCarieaccipiatur,80.
B«coi.iensis Eiclesiasubfractasedi Aquileiensi,205. Canciiiicavita, el sub canoneesse ,;quid sit, xxyi gt 80.
Belloni(Anlonii)laus, xxxm. Cauoniciunde dicii, xxyi. . "''*.
Bellitnensisepiscopalus,206. CimoiiiciAqiiileiensesfr.-ilresquandoqiievocali,2(53.,--
Benp.dir.tus.VIII.papa iiisMtii.itin EcclesiaBomanasym- "' CarioniciUtineusesan. 1278ad vitamcpniniuneniper.Bai-i
bolum in inissiscariiandiim-suasii Henrici llmp. _35. miinduiripalriarchainprorrinventur, 266se"q. Eorum'jiira
BeneilicllispriorgpiiefalisCamalilulensitim, 275. fraiiaiinuira Gregorio (le Mon(e,'Longo|ia,triarclia'_ 263.
Beri.diclusalibas Ariiaiiensis miliiturad conciliuraUr- Besarcinntura B. Bertrando patriarcliii,269,seq.' Pasto-
gellse,222. Ejusgesta,vocalio, chafilas, iUii. rali pedo .-irgenfeo
'' doiiauturab Augusiind - .'radonico
i. > . -.•. pa-
Benefaciendumbonjs ct midisDei exemplo,48. triarftia, 280.
BenenalusOpiterginusepiscopus,204. Caiioii!7are et canonizalioduplex, XLVU.I,
BerengariBSimp. Puzoliuin dat Friderico palriarchse, Cantica quaenpn sint ex S. Scriplura,
' ' an
''" improjb^n^a
"' '"" in
261. •••;- Ecclesia,83 et '17H. '"-
Berengariusimp. Petro Aquileiensiconceditmunire CanumcopuIaB in vp.nalinnibiis, 83.
caslruiriSavoriiianum,' 261. Copabilispro ca.iqx, 97. Pro $ci(«s,105.
BerenhariusWormatiensisepisc.incausaSpiritussancli Capuciiasprpiiuelleclus, 1 3.
Bomamuiissus,231. Capioquidsit, ut ab usucapionequiddiiTerat,159..
Bergullus,sive VirgilinsepiscopusPelaviensis,203. Capnaprimoariv.nieniispalriarchigEcclesiseAqiiiieien- '"'"'
Berlp.ndi(V.Franciscus)clericiisregularislaudatur, v. sis ef Foroiuliensis c oncessa, 204el 270.
. BernanlusneposCaroliM.rex Ila'iae,'206. ' " *' ' ' ' CaprulaeiusulseConeoidieiises
•' ' fugaios
'=-: ab Altila... reci-
BerioldnspatriarciiaAquileiensisexiiniti-apellam sancti piuill,239. '.' •;-•.
Qnirinia subjeclioneplehaniUlinensis,263. - Caicerescnr umbraspbantaslicashabere dicanliir,285.
Berirandus(B.) palriarchatransfertprseposituram sancti Carcpfibusdelenti die Domiiiico mitiushabui, 9t'.' ""'
Oldoriciin EcclesiamUiinensem,2116. Siilitrahiiarcltidia- Cardiriesmiindiqui, 178.
cono Aquileien«iqusein prsejudiciuuiUtiiiensisEcclesise Carintbiaadfidpmreyocalura Paulinq, xxx. Universa
eidaia fiierant,-69. ad provincifimAquileiensemperl.inebat,xxxi. Quohiodo .-•--
Benricns episcopusSalisburgensis,xxx. ilivisaa CarofoMagno,iiid.
•BiMci fulminisictuquid forle fuerit-Paulino, • 171., Carme.nfa a carminedicta, et carminnmprsses, 17p.
Binius(Jos.ph) laudaiur,vn. Carnein non inlrare regnumDei quiilsit, 62. Per car-
Bissextilisatiuus 796, quo Paulinuslibrosin •,•'- scribit in nein pp.ccareaniiriarqquomodo,ibid.
Fe!icem,98. Carniscbmestioveiita pa-iiitenlilms,20,
B! ncha S. Ludovicimater habitum monaclialemin " "; Caro siue auima,terra; animasine carne, spiritiis,5.
morte induit, 19. Siiift animaiiihilsenlil, 6. Febum,'ilos,51. L"L iii rxViirle
Bobio(Bartholomseus de), 275. feteat, tbid. Ut domanda,40.Est Agar'ancil|a.i6'i„."Tijus
Bombns,Borribosus, Bombicus,157. miilaex Scripluris,(31et 432.Besiiaest, 62. 'iinea ignis,
BonifaciusVIII primoperpeliiomoriialesclausit,89. 63. Coiilraeafnad Derimoratiq,63.
Bonilusepiscopus'ltlelauus, 223. 'Carolqmanmis suscipitiira baplismoab Adriano papa.
BonnograliaCaroliMagni ' tenet resltotgandi et ' Felicis,
' 'f'i- DiciinrPippinus,et lil rex Italise,xxiu.
200.- --- Caro!usre.xSiciliaehprtatur UliuensespbedireP.hilippo
BonorumEeclesiaeabusus,188.Ut cnrrigendus,ibid. de Alenconip,274.
Bpnnrum,nonmalrrumeurandumconsortirini,47. "CarolusMagnusquo anno patricmsBomanprumf-Xrq.%
; Bonosianjadoiitiviim -Cliristum laulumde maire dice- Loiigobardprnmdiclus, xiv. Papiam capif. xx. Excolif
banl, non autemFiliumDci, 212. ' Grammaticam, xv. Botgauduroducem FerojuliensemVin-
1245 INDEXIS( S, PAULINUM. 1246
cit, ibid. Tarvisiumcapit,-xyjn.In Foroj'uliovenatnm.it, sutr magistratuum,et eorummunus,ibid. Eorumvarii gradus
xx. Eilisdicleriumin aulicosiiiiniscdtriplbsVidi-- Tri-Apii- Constanlino,ibid. Palalihi et proviricialesqui, ibid.
Uarhdescen.ii:CapuainetBenevpnlumrecipiiab Aragiso, Subduce conslituli,ibid. Aliquaudoiiiemsuni conieset
xxin. CaWiisMa_;!ivis Duvii appellatusai) Afcuinp,xxxri: dux, Uid.
R6ina3imperatorsalulatiir,•xxxiu.Latidaluracbiiciuoad t ommiinitaium ohlationesadprimam' missam Marquardi
SanctamM.rrain, XLV. Pati-tim Francofordiensinm n oiuiiie patriarclue, 271 el 272. -.,•-.
Paiilinusei bcinaapir-raliir in concilio,7. 'Majeslalis. ti- Cumplexiu riialam ' parlem accipitur,
' sed non senj-
tulusei prjniodalus',187. Quiriab «o recens iuiperalore per, 81. "'..'-"'
salulalo exigerPl Paii!iniis,l89. Adminislrar. per se i>el- C>nciliabis in anno facieiida,66.{, 236.—In Ppnciliis
lum Avaricum,199. ScribilFaslradie coiijugiile victoria de quibusagpiidurii,101,195et -57."
AVarica, ibid.ijus regni Italicinonuna epoclia,202.Lr.'u'- ConciliumForojuliense,6_. Quo anno,202. Quoloco,
dps f\ dicuiilurHoinse,et rex Italisedie.ilur, ibid. Millila. 203. ........
concilioFrancofurterisililteras conciliiet suas Elipamlo, Coneordiaeversa, ConcordiensesCaprulaspetuqt, 259.
219. Apgilbenum ItoiuamAdri.uo papaedirigit, ibid. —Eoiicordiensis episcopatus,205.AnCcelinam migiaverit,
2-3. Eam
Aqhisgrauireslauralor,Toleli. ei Galianain urbein pfsedilesit caji-}-. ibid.
ris, ilid. Euiu fuisse GalafriQliam I oncordiusepiscopusToletanus,225.
duxisse,fabulcYsiim, 221.Cui'si.unel quandoquediplom.ila Confessiopeccaiorumprseinitleiidacommunioni, 39.
"
nola cbroiuJogieaiinperii, etsi nonde imperio de re- sed Contigulare, 1 2. .
gnoloqnalur, 235. Conflareuti varie accipitur,173.
Cassedicla?q aridnqueregumpalalia,
; : xvi.
'> Conjugiiopusan licealin feslis,92.
Casfraundeclicia,50. Coiisan-uiueiquidicaulur, II. —Consangiiineas (jiiare
CatapUsma, caiaplajuiareC]uid,98. a donio sua arceiPlS Augustiims,81. A dpmibuscievi-
Catliarenus(ft.y'euisc'6pus>'viearius cofLmi Paiilinus,75.ELeouc-ili.i
'*' """'' ' ' generalis
'• ' ' Aquileien-
" nilatis ad
quseclani, 82.—Coosangui-
sis,280. gradus usqtie seplininiiiquandoquepiotfacti,
, Caihpd'seBqmanse feslum qnando et a quibus ponlifici- -4. Ad t,uariumdeiu coiilracti,i.ia. '
bns iestiintum','1-76.'Vereieaiiallegorice
' "'''" f' ' ' ' "' " ""' sil
" ' iulelligehda,
:' ' '' " '" Consecraieidemquandoqueac manus imponere,seu
ibid, "•. •' ordinare,176.
'
Calonis(M.)injnriarn disMmtilanlis exernplum,52. Ovns.ientiapronotiiii,89.
Ciupniiapfcauporialiis <
'':ju'i- sit, et quq sensiiacceptus '' Conseususin uialrimouiisut insit, 86.
aPajijiuo, 104, "*'"'".' - '"-. _ Goiisortium bnnoium,nuripialorumcuianqum,i7.
-jfcuisaquandngue, jdem acres, xvi. Coustantiiius tnbiinusVeneinriimlegatusad Steplianum
Caiisi(iicbfi||ii yjtia: eiaii pralpribusriislincti,155. papampro liradensi ecclesia,xix.
Celaej.i, seu Ci(fri_:el 'ejusepisqpafiis,§04." Coiisianiiinis imp. non palilur sibi dari litulum Sfllipf!,
Ceiieteiistse'piscopatus"aiiiis ibkipil«rgin-i,204,205, XLviii.iijus le., de alendisvirginibuset yiduis,88.
Cerisursetafseetfeve'ri"da2'sehten\ii';;9p. 'Kumi:iisevseTi- Goiislaniinopolilaiii Paires quid egerint iii cpuciliifji-
tentiae per _ sieculaigriolse,'ut
"'"' vult " V.ah-Espen,
" ' "" '" ' ibii\.
'" " coeni
' symlnilum, 67.
et9I. '. Gnu.ueludoui.segrelollalur,46.
Cepbas,Syrjaca,npnGrspcavpx,quidsonet, 176. Cool(Llernardus),278.'—(Georgius), 276,
f>rebruui' sedesaniirise,103, Eb immiriuliispromente Conlractuscoiiseusupeiliciunliir,86.
capius, ibid.
- ei'
,-.- in
1.6. Majus virVsquamiiv femWiis,
,:'<,-, ContulHiruitini quid importel,207.
iMd_ .-...> -:.,'.r.j Conversao, et eorumdomusUliniad S, Quirini,g6g<
Cerinthuscapat hseresisFelicianae,171. Coptilsecaimiuin veuationibns,85.
Cgrilief la.ryaliqiiid, 179. CofdiibaMaurorumsecles,212.
CiiarcUs pio liuniaiiaamic.itiausurpata,25. Cordubenseserrore Elipandiinfecli,215.
Chelycfriel chersydriserpeutes differant,171. uli ' Gorneliipapseolectioper clernmet populum,xxf.
Cliirogiaphusquid,59. C>roiianondalur anle cerlamp.ii,2.
Ciiiinioiiialiec.dumiu ordinalione,sed ut in elecliqne Corpusjumeuiunirespectu animse,41.
episcopiusurpata,176. Cofvussymboliini diabolietpeccali, 50.
Cliurepisco. i, dicii episcopivillani,reprobantur,xxxy. Cotis(Jauiisde), 276.
Clnislianisquantum obsit'rioii
..---..-,.- u t'decet
m ^ChristiaiiunYvi-
:-,-,[,,,• Cotilanl (1'etii)monachiBenedictiniscriplaut dispersa",
vere,54. .186. !.-..-.
f.hiisii nunpupatiyiqui, 121. Gi^pulaet ebrielasut cleriris yetita, 73,
C!l>istbpl|oruS piivojeiisisepiscopus,xxxvi, Ciedeie omniael niliilsequeviliosum,30.
ftrisfus sujiriiparentps dibgPritlus,31/Pax est, et in Cicdtdilassymbolumquandnquedicta, 253.
pace lociis 33.
ejns, Oput pst coniofis, et menibra pioxi4 Cruciatusa cnice diciipr, 51.
mi, 41. Exeinplopr;ecessit,"34.EsLpasipr,114.Est petrij, Crucissignuminitioaciouis Christianisjisufpatumct in
176. Elsi.liiiii, pcf qupdDp.iis,el. aliud pef qu'iidtioino, fine symbolireciiali,254.
nonlamenalius, sed sempprDcusIiomo,"l07.Vpliiniaie Cuc-nea(Odoricusde); 272. -
nonnecessitalepassusesi, 110.Nondivisusinniincuiiati- Culinsea luliginefulinmdicta;, 194.
vumet pr priiMi,i 11 Alilerde Patre, alitcr dii rhaire; Cunib.rl.usiongobardonim.rexFelicem ' grammaticum
Sed non aller , ll_'.'Bedi;iiiplor,Salvator,eic, uonre- donat baruloargenleoel aureo, xv. -' '
demptiis,salvalus, elc, 115. Adoptalor, nori adopialus, Cupiditalismala cayeiula,37,
116. Pro nobisoral, caput pi-onienibris,cumse liberari Curculioaninial,157.AllegpripeUeJluones,tlijrf

petit, ibiil: Clirisliissfi j.iirba>.it cuiii voliiil,1|7. Nqn CyriacusPoleusisepiscopus,205
Deces-iilalG orayil, 118.Oeiiu;dicebatValrem,vel Pqlieii}
meum,riiniquam'P_;r-iiiiios.'r«in, 1-0. Per qnidpitede^
slinatiisFilius Dei, 158- Si>|ussingulafilerin Scriptiiris Dasrriones in lenebricosislocispiorantur,183. Spiritus
FiliusDeidiciiur,I%i.pe iiienibrissiiis qiiandoquelocfui- aerisut dicti, 62. Larvse,178. __
tur ac riese capite,149-QipmioJosit Patri suiijfcluset. Dagaro(Jacobus)constructorpbntislapideisuper Nati-
subiciendus, et omuiaei subjecta el subjicienda,lo8. soriemin civitateAiistrise,270» . '---.-
Qiiomodo servusdicaturiu Scripiuris,510. Utisil de " fiiie DamailadiclusabAlcuiuoUiculfus,xxxn.
!
In quanluiii om'nemnqn psseadoplivuin, 2 11. Damnandiqui,eliiuiiiiiodoplecl.Pridi, 46.
CixillaepiscopusTolgtaiinS,223. " ' '''''*' ' Dan;el episcopusNarbpiieiisis, 215 et 222.
Claiissinius CoiicordiVnsis episippus, 205. . Dare ii\'n>m,<>tIradere in Sciiplutisestidem, 147
Clau;iusdisci|iul>js FelicisepiscopusTaurinensis,215. ._)_ftif'iippellalus CarqlusMagnusab Alcuino., xxxn.
Cocylnsuucledicius,173. ut
De praspositio seusuniinlendat,13 Pt 130.
Cngitation-s i nalaa lugandse, 40. —Cogilationes jus- u ti Deciinaiul solvendas,76. Quidsit decima,9-j.QHSE eatri
seiii Caiiliiinsdeleg-iidas ahle maifimouiiceletiratid- solvendivetuslex, ibid. Cuili' clesiae pei.deiida(Jsciiita,
riem.74. idid. Nonsolyenlesuli puiiireniuf,ibid. Sqn repetenfise
€ogiialispanjierihusbenefacereclericidebent, 73. ab episcopisvia fofensi_ibid. 1'oUusnon exigenijassua-
Coll.-gii, collegiucnquid, 173' deliantPatres, cuni 'delrimeulo lid.qi
' e.,taiiiiiiaraiii,
Colpielo iSiuinn<1P),: 2-72. . ibid.' "''"quam ._>' '
.,, . .
£oliuiib-e(S.) leliijni-eOsopiiasservatae, ' ' xiix.
' Dedicalioecclesiseencseriia.dicta, 1^5,Qiia,lastitiaper-.
, Cpluriina; Ei-i:lesia-*aposloli, 176. acla, ibid. ,.".' ."-. '•
Gcm»'iisis episcopatusprovinciaeAquileiensi.s, 206. Oei duclu amicosfieri,XLVI.
CcmensisEcclesiapatriarchinum
'' " riium diu conservat, Dei erga homineset hominiserga Deum aniovbene-
«Did.et 176. ' factisoslendilur,XLVII. ". :.':>''
Comesiinde diclus,197.— Comitessociiimpuberumet Oei invocationemnedumChrisliani,sed elhntci suis
1247 LNDEXIN S. PAULINUM. 1248
actionibujsolebantpraemittere,8, 36. Et peractis appo- Elinguarepro maledicere,79.
nere, 36. Elipandus episcopusToleianus, et ejus ortus, annus,
Dei prseseniiain orationeuti Uabenda,ibid. mensisel dies, 214. Golhusgenere : discipulus Felicis,
Dei est quod Deodamus,93. ibid. Sollicituserroreni suumdisseminare,215.Non pa-
Delerareet delirurequid et unde. 109. litur a l.ibanensibusdoceri,ibid. ScribitFeliciKomaede-
Delpliinns(Dion.ysius)patriarchaAquileiensistempli genti, 217.EtCaroloM.prcFelice, 218.Cur pelatiir sin-
sanctiAntoniiabbaiis prospectumperiicit,el in eo tem- gularitera concilioFrancofordiensi,licet enoris ipe non
plosepulcfumsibi eligit, i. auclor,219. ViluperalAlcuinum," 220.Ejns lapsusa qui-
Demetrius Phalerseusquo genere dicendilaudatusa busdam excnsatur,224. Fuil ai-chidiaconus el successor
Tullio, 102. Cicilianis, i bid. —
Ejusmors,225. Elipanduset Felix non
Depastuspro bene pastus, 15. interfiiere. concil.ioFrancofoidiensi, 219. Eorum lians ne
D8iraclionismala,et ul ei obviandum,35. deprelieudnilurNesloriani,210.— Elipandi ad Fidelem
Detrahere, el delrahenlemaudire quid gravius,ibid. abbalemEpi»lola,2t3.
Delrahere superborumesl, 39. Elisabethregini Hungarisesedat hellum Forojuliense,
Desiderius niissusCaroli Magui ad .onciliumNarbo- 275. tjlinensibuscommendat ducemAusfrise,ibid.
nense, 215. Elpidisnoiict hymnusdeSS. aposlolisPelroet Paulo,
Desideriusrex Longobardnrum regno privatur,202. sed 1'auliniAquileiensis,177. Cujus nomiuishsecfemiua
Deum amareplenajuslitia et beaiitudoest, 22. apudscriplorps,178..
Dens cur figulusdiclris,12. Negleclamconversionem Emancipareuli duplicileraccipiatur,88.
et de.speralionemodil,25. Nihil iiidigens,quid tamena E nerecliecwcaquidsouel, 112.
nobis requirai,32.Bonaopera juslorumdivulgat,39. Hn- , Euipyreuinsupra coelumseptimum,liO.
nis el nialis benefacit,48. Miineribusnon placalur,55. Emricus,vel EinricusepiscppusSabionensis,205.
ad
Quampromptus indulgendum,55. Stare ejus in Scri- EndriglieilusepiscopusFelLrensis,206.
pturis quid sit, 59. Erga nosuti nos erga emnet proxi- Enormisesl extra normam,78et 144.
mum,36. Nuncupalivus quis dicatur,125.In adoptivisfiliis xn.Episcopie greniio Ecclesise,cui dandi,sunt eligendi,
uonsibi complacelsiculiu Unigenitosuo, 148.Hodieest QuandoabalieriusEcclesiseclero assumendi,ibid. Qua
eiomne tempus, 160. Ei hooiioesnon sunt scquandi a?.tale xm.Anex nobilibuseligendi,xiv. Quan-
171. tum a ordinandi,
dispensalionibus iu mntrimoniisinler consanguineos
DiaholusArii pater dictus, 100. Ejus filii peccatores abliorrereiii,84. Qui roncilio Forojuliensiiuteresse po-
quomodo,ibid. Ejussuperbia,et Chrisliliumilitascoinpa- tuerini, 206.Qiiisuffectivcl reslituti dicanlurPauiinoet
ralse, 29. Qualisin nossil, 57.Pater mendacii, ibid. Ad- Ecclesise seu provincireAquileieusi,259.—Episcopi et
versarius,58. Inventormoriis, ibid. Snperhia.instiiutor, capiiulaet eorum —
oblalionesad.primarn missamMarquardi
ibid.Exactorpessitnsebsereditalis,ibid. Ejuspanni| oinpae patriarchse,271. Episcopusnonsoluscausascognoscat,
sunt sseculi,ibid. Accusatorin judicio,59. Quidseminet 83. Archimandritaquandoquediclus, ibid. N. Catbarenus
iuter homines,61. vicariusgeneralisAquileiensis,280.—Episcoporum eleclio

'Dinconibuspro diaconisquare usurpalurn,8. Diaco- per clerumel popiilumfacienda,xxv.
norurnerat vocarein concilium,77. EpitaphiumPaulinoAlcninuscomposuit,xxxvi.
Dictalorproscriplor, 81. EquiliumpropeHeracliamOpilerginicondunt,239.
Diescasca,112. Equus Walteri patriarchseprimo advcnienlisVeronam
Dies solis,Dominica,91. adjudicatuscanonicisejusdeniecclesiaeVeronensis,204.—
Diiinhaslitulushonorafiusprincipum,26. Equi in pxercituCaroliM.lue afilicli,199.
D miiiereuxoremob fornicalionem quomodosit intel- Er, vel erinacius,sive ericius,auimalquod, 146.
ligenduni,75 et 87. ~ seErfo, seu255.HerlocumfralribusfundatmouasteriaSexten-
Dispensalionesinter consanguineospro matrimoniis Ermilenda etSalli,
segre dabaritepiscopi,84. Eis non iniliumdedil Pasclia- uxor Luponisducis,258.
lisll,85. Error lacti uti in conciliisetdecreiis pontificumevenire
Dissigarisverbumnovum,forte pro dissecans,106. possit,211.
Doctioresqui censeudifuerintin aulaCaroliM., 194. Etheriuset bealusinsurguntin Elipandum,213.Tradu-
Docloressancli teuippsiivea De>.hsereticisoppositi, cunlur abElipando,ibid.el 215.
XLIII.CauesEcclesisesunt, 99. . Evander lillerasin Ilaliamiufert, 173.
Dominicadiesut colenda,76. Ejuslaudes, 91. Opera Eucliarisliauli sumeuda,39.
poeniiemise in ipsavelita, ibid. Ejus privile.gia,ibid.Dies Eulogius(S.) episcopusToletanuselectus,223.—S.Eu-
solisdica, ibid. logius episcopuset martyr Toletanuslimeaicharlarum
DominicusPalavinusepiscopus,206. suarum,inquibusscripserataclamanyrum,d.speisionem,
Dominusin ScripiurismuUotiesidem ac Christus,127, 152.
130. Jiunomiushaereticusincertumquamortedecesserit,172.
Dravus fluvius,limesinter dio-cesimAquileiensemet Ej"ussrripta cremala, et ejus cadaverexhumaluinpro
Salisburgenseni,xxxi. jecium, ibid.
Dubitanie(de) palpareel palnilaredicitnr, 108. EuphrasiusParentinusepiscopns,205.
DncisVeneloruriiuxoruti fetealVPIviva,54. EustochiummoripnliPaulsematriastans,161.
DulcissiuiusCeiictpnsisepiscopus,205. Eutycheshsereticus,172.Ejus hscresisBealoet Ellierio
Dulculareprodtdcorare,105. impbsita,215.
** Eulychiusullimusexarchorumin Italia,xxxvi.
E Exacior pessimsehaereditatisdiaholus,58.
Exarchalusiu Italiasublatusa Pippinopalre CaroliM.,
Ebionpar CerinthonegabatChristidivinitatem,162. xxxvi.
EtioepiscopusRheinensis,17. Exceplarepro excipereusnrpalum,128.

Ebrietaiisniala,42. Ebrietasmanifestusdaemon,i.i„. Excommuiiicatinab aiialheiiialequo'lilTerat,90,Minor
et 43. L"tclericisvelila, 75. Quapoenapunita,81. qnotgradushabebal,ibid. Major.Yiie Auathema.
Ecclesiaut navis quassari,non inergi potpst,2. Ejus Excnsabilispro neexctisansusurpaluiu,63.
gradus viiluasvirg!nesc\uecnnipieheiijluiit, 87. Ad rna- Excussisproexceptis,195.
gnumnumeriiinpasalebal, ibid:Ejus eanesdoctoiessan- Exmantlacaniiiesc|tiidSOIIP.I, 109.
cti, 9'. Ut luendael vinclicaiida a principibus,19riel2i8. Expectuctditm pro speclaculiun,102.
—Ecclesia Aqiulejpnsis. Vide Aquileipnsis.—Eeclesia Extraneae uiulieres quae,82.
Roniau. cur al quamlosymbolumuon cautarelin missa,
235.—Eclesise lirmilaset stabililasuudebauriatiir,227. F
—EcclesiseniajorisciviialisAusirisecoiisiruclin,278.— Fabiolaadalteras nnpliasprogressaut pcenileret,87.
In ecclesisede licalkmelusus,epulaevetilse,184. Ec- — Facere conlis,cogitareest, 40.
rlesi imm reclnresut resideanl, I8Set 189. Faietro (Vitaiis)dux VenetiarumLoredum reparat.
Ecliinadseinsulaeunde diclse,116. - xvm. '
EcliiunsHiiiinalqnod,ib d. Ejusvafritia,ibid. —Echini . Falx agriculturseet mililiseinslrnmenluin,194.
castane rornieguiiieiil-dicta, Familsecurauti impendendse, 27.
Efil gitareqnamvimhabeat, 150. Fasiradaregina uxor CaroliM., _xm.Ei scribitCarolus
Eiiirii-nsepiscopiisSabionen>.is, 205. de victoriaAvarica,199el 232.MorluasepeliturMoguu-
Elpeniosyiia" m danrla, 24. De suo, noa de alieno fa- tisein ecclesiaS. Albani,xxix.
cienda,37el 53.Dedalis a Deoflt, 48. , Februariusmensisuridediclus,181.
Elemeota et eortuu qualitates,quibus natura humana Felix Nolanusepiscopatumctirrecuset, xu.
subsistU,6. Felix grammalicus donatura Cunibertorege, xv.
1249 INDEX 1N S. PAULINUM. 1250
Felix et Rolgandusfrafres, ibid. ForiunatnspatriarcbaGradensisaccipitpa'liuin a Leo-
Felix et Obeleriustribuni Venetorum,xxxvi. ne III, 237. Pergit a'dCarolumM.cumlitteris synodiAlli-
Felix episcopusTarvisinus,206. , . nensis,iliid.
Felix Urgeililanusepiscopus,Ilisparius,non Gallus, Franeiscus(S.)Borgiauli convergusaspectucadaveris
214,225et 227.Primusdocet adoplionemde Christo,214. Isabellseim|>eralricis,34.
Quamsollicitiisdisseminandierrurem suum,215.A Nar- Fraiicoloidiaunde dicla, ejusqnenotilia,218
bonensi concilioinsolentior discedit,216. Adconcilinm Francofordieiise concilium,xxvu et2t8. Ejusdescriptio

ibid. Fraupofordieusis
Ralispon.nsededucilur, ibid. Roniaiudeduciturper An- et tempus,218.—Francofordienses synodusplpnariaet
gilberlum,217.Itomsein carcere libcllum orthodoxum lice magna,7, Palres decepliaFe-
scribil, ibid. Erroiemdeteslalur, ibid. Absolvitur,el ad el Elipandouli animadverterenlju sanctosPatres

sua remiltiliir,ibid. Hevertiluradvomilum,ibiil. Per- Hispanos, 211. Scribunl e concihoFelici el Elipaudo,
jurns, 102et 216.Prseliidesertor, 102. ModoArii, motlo 219.
Nesioriisequax,104.NonSibicouslaus, 103. DividilFi- Frsncorumregum ut protensum
' sub Carolo M. impe-
liumDei in propriumet iu adoplivum,106. Dividitper- rium, 197.
sonamei coufunditnaturas iti Chnslo,106,107, 108.Se- Fratrcs sportulanlesqui, xxvi.
UPXdelirusobstinalusproprie, 113. Supineignorans, 213. ' Fralits appellalio sequalilalemsonat, 196.
Rlasphemuscuin Macedonioin Spirilum sanclnm,115. Fraus et vis ul lsedaulconlracius,86.
Scriplurarumdepravator,117et 140.Uli Easmaleinlelligit, Fridcricus I palriarcbaAquileiensisdonatura Beren-
118. Qiiatuorpersonassuppdnit,123. duos filiosCbri- gario CaslroPuzioln.261.
sto, 141.Deumverum in Deonuncupativo: Filiumverum FridericusII patriarcharogalura Cacellinocomitepro
in adoptivoconsliluit,145. Pelrum accusat, Paulodelra- fundalioiiernonasleriiMosacensis, 262.
hit, evangelislasmulilal,159. In viilncraloHiericunliiio Fronsin aciequid,58.
figurains, 1S0. In quo cum Macerlouio convfnial,207. Frudihus (de) arboruroanle qninquenniuma planlione
In
CumAiio in quo, ibid. el 208. quo cumAriodisconve- non colligeiidis,prsecepliLevitici allegoricaPaulini in-
niat, 507.MagisacceditNestori»,ibid. et 209. Ejus fraus lerpreiatio, 194el 236.
ne deprehendalurNesiorianus,210.UlilocumHilariicor- Fual profuerit olimusurpaiam,194.
rupit, 211.Scribitin Alcuinumpiolixe,217. Noniulerve- Fulgentii (S.) librunide Fide ad Petrumcitanspro S.
nit concilioFrancofordieusi,219. ComposuilDialogum AugusiiniPaulii.nsut excuseiur,'163.
cum caraceno,quemCaroluscupilvidere, 220, 227, 228 Fulgur dejicit lurrimecclesiseCiviiatensis,LI.
et 245.Ulhumaiiiter c umeo acium in Urgellensiconcilio Ftilinma fuligineculiua.Oiciae,194.
per episcoposmissosa CaroloM., 225. Ad Aqueusecon- Fundiusel.furiiculisagri.dinietiebanlur,119.
ciliumdelncilur, et gestaibi, ibid. Resipiscitiii Aquensi Fussalensibusquale.mepiscopumdare volebat sauctus
couciliocumsuis discipulis,et alisenlibus(ideiprofessio- Auguslinus,xui.
nem mitlit,2.4. Episcopalusjiolialur,et in exsiliummit-
Ulur, .24. Lugduniexsulerrores lesumil, el docet, ibid. G
In opinionesanciilaliseral apudquosdam,ibid. In suo er-
rore moriiur,ibid. AJacoboBasnagiodefensus,227. GaianipaguscredituslocusnatalisS. Paulini, xiu.
Feltiia et ejus episcopatusdissidenscum Uellunensi, GalafrusTolelirex, 224.
206. Galeseprimumex pellibtisanimalium,31.
Feminaenobiles vidnsequot dies ad
haberent delibe- GalianamnupsisseCaroloM.labulosurn,224
randumvelad nupliasiterandas,vel ad viduitateminmo- Galliaut simonialaboraretcircaselalemPauliui,80.
naslerioprofitendam,88. Gaudulfusabbas,257.
Feminseut | lurimumlitigiosae, 17. HilitiamapudRo- Gaudentiusepis;:opusTergestinus,205.
manosuonsequebaulur,50. Gauderede bonistristaride malisproximi,53.
Ferire atires, 97. Gaudiummuudanorum,27. Spiritus, ibid. Fulurse
Ferox abbasVeronse,xxxnel 258. Vitse,45.
Ferrugineusquidimporlet,78. . Gehennaet ejuspcense,50. Quilocushoc nomineprope
Ferula quidsit, et uli accipiatur,79. Jerusalem, 180.
Fesia ut colenda,91. QUSR et quodliierintin aDnotem- Gelirudasive Piltrudain monasterioSalti, 255.
pore Paulini,92. Pelri et Paiiliuti ubique culta, 178.Jus - Geminalioverbioralionemimendit,40 et 58.
ea custodiendiunde ortum,184, 271et 277. Gemmain vilequid, 174.
FidelisabbasrecepLumabElipandolibrumper Asluriam Gentiliacensecnnciliumsub Pippino,230.
divulgat,2l5,ln eumniovenlurab AdosiudaEtherius et Genushumanumest pupillusetpauper,58. •
Bealus,ibid. GerarduspalriarchaAquileiensisoflus xui.
Prasmoniaci,
Fides impeliloradiabnlo,el quare,213. Fundamentum Gerarduscomesin agro Tarvisiuomonasteriumiun-
et uudedicalur,158. dal, 207. . ......-.
Figulcscur Deusdicatur,12. Germanus(P. Michael)O.B. auctorlib. iv de Re diplc-
Filiatioest proprietaspersoualis,209. matica,xxvu.
non a
FiliiDei ier graliam sunlqui gratiaexcidunt,17. Germanilas,germanus,litulus honorarius,prsesertim
— Filiidiaboli qui, 99. — Filii legiiinii vel in inler episcopos,79.
illegiliini—
matrimoniisconsanguineorumqui habeantur, 74, 85. -. Gerolduscomesin Carinlhia,seu Sclavonia,xxx. Occi-

Filii Ecclesise,filiiariis,etc, quid, 15. FiliusDei sin- ditur in praelio,201. Ejusepiiaphium,ibid.
gulariterin ScripturissolusChristus: a quibus hasrelicis Gibral.aria,seu vnlgoGibWerraundedicla,213.
dicluspaterSpiritussancti,232. GislaliliaCaroliM.Mediolaiiibaptizatur,xxm.
Firmare proaffirmcire,107. GloreHuspro Globulus,143.
Fisealiniet liti qui, xvn. _ Gluuiseiuspiiiinuingranisquid,104.
Flabellum,flahelliferae,161. Guidiicalamiprobaliorcsin scriptione,139.
et a
Flagilare efflagilare postvlarequo difleranl,150, •Goritianonesl Noreiaveteruni,xix.
FlavianusprseceptorPauli diaconi,xv. Gothardi(S.) templumpropeUtiuumolim Camaldulen-
.FJflrus«iridedicatur, et quid importet,128etl50. sium eremus,L el 275.
Florentiuoriim querelain Uliuenses,275. , Goleschalchide prsedestinalione maladuclrina,86.
Florius(Franciscus)laudatur, vn. Golliiaqu;eFrancjsepars, 220.
Flolildrcvisio,quodnonna(ieret, 89. GraeciscripiaPatrum corruiupunt, 230. Expunguul in
Foderuniel mans:onaticum quid, xxvn. symboloti Filioque,ibid.Uxoreforiiicaiioniscausadimis-
Foilicnliin graniset uvis quisint, 174. saaliamducunl, 87.
Fomesad iguemesca,172.' Gradonicus(Auguslimis)patriarciia Aquileiensisdonat
Fomisquidesse polueritPaulino,171. Ulinensicapiluloppduirisauin paslorale. 280.
FonleiusepiscopusFellrensis,206. GradusAqnileiauovadiclusex iransmigrationepalriar-
Forensesaclionesiliehusfesiisvetilae,92. chseAquileiensis,238. .
Formaob caducilalemfloiibusassiiuilata,34. Graminali.splaudes,xv.
Forojniiense c onciium. Vide Concilium Forojuliense. Grammaticusetgrainmalistaquo ditTerant,xv.
NumspecialiterFelicianamliseresitndanniet,221. Grai.maticusPauhnusdouatura CaroloM.,xiv.

Forojulieiisiumfingua, xui. Forojuliensesadbucvi- Granaquot modisexlricenlur,174. .
giiiaspridiefesliut iudicenl,92. Granus Neronis fraler credilus conditor Aquisgrani,
Foipjuiiumiusfnacur dictum, xui et 203.Municipium 223.
Aqu_.eit.nsis provincise, 65 et 77. GranatenseregnumpostremaMaurorumsedes inHispa.
Fortassis et fortatKe-nonsemper dubilaudi panicu- niis, 212.
1», 19. Graphium,graphiarium,171.
i&Bi- MM m fc MjiMMi, i4s$
Grali.anjno.rihullarrlecreta supposjtitiaet lalsa, 16. Hispanse' viduae cujus coloris veiuni capiti impone-
- -....
Graviiassenum est, 91. - . v-. rent, 88. . ,-
Gregorii(S.) M. proppsilumnon se immiscendiinele» cofordiensi HispaniSS. PP. ab.haereticiscorrupti, a coricilio.Fran-
ctioniiiiisepiscdporum,xxv. , : ab lilipandoel Felice decejstbrejecii; ut vin-
Gregoritis.episcopus Ostiensislegalus pontiBcisad con- dicali, 211. „ ,, ,,- ,,..,. , .».,;.
ciliuniC.alchulense, xxix. ,,, Hispaniacur Be?periadicta, y. Prima addit symbolo
, GregbrinsNysjenusauctoradditionisin Constantinopo- flliocjue,250. ,. ,.,
litanosyiiiiiolOi 230.., .
.. . Histrix ex herinaciorum genere, 146. ....:.,,;; ,
, .Gregorius II et. III papa;pro Gradeusibuspalriarehis , Hisio-issscribeutiuui ix.
pericula, Legeritiuniprsejudi-
litteras seriiinnl,258. cia, ibid.
Grirhani(.loannes)episeopusCenetensis, 279. ifo(i;eest Deoomne tpmpus,160.
. Grimani(Mariuu.s)erravilin tradeiido cappaip Givita- HomeiusdiclusAngUberlusabAlcuino,xxxn.
terisiiiust.uiqiiamMgnumquonflamin graliamAquileiert- Eoininisdignilasin creaiioae,25.
sis sedis dimissiepiscopalus,204. Donal.primoadveiiifens Eomiuemse uossecomrasuperbiam,55.
Uliuensibusmulam cui insidcl.iat, cum phalerisvibid. .: llomophagiainjejuuiisquiii,2'l.
et 279. iionor pro gradueeclesiasiicb,85et90. . ._:..•_;„..
Grumilerrsequid, 104. HonoraiusepjscopusMeiiiolAiieiisis non consecratPau-
Gruttirevoxsuum a I quidusurpata,12; Sin.Uin I pairiarcbamAquileii-nsem,K. . ..
Guiduifusmoii:iC,:us, 257; , "... Honorisdispeudiuuiseu pericnlumquid, 83. . .
GuinesiiidussuceessorElipandiin sede Toletanadeces* . HormisdaPP. nonestaucloradditionisFilioqueih sym-
sori MIOepitapliiumpnsuit,225. : liol<>,258..
Gurgulio, seu,. Gurgustioquidproprie : vulgopro gula JJoronliusepiscoprisVicentinus,206.
accipitur,.l57.. . Hosiusauclor symboliNicasui,250.•
Gurguliunculosfabulare,ibid. •:.Hugode HernostclecauusColoniensis,procuralorPhi-
lippiile Alenconio,275:
H Humananaturaanimaet caro,6.
Humare, id estsepeiire vina pro bibere,195.
Habitusclericiet laicidislinntio,44. . .. Huiuanumpati, mori t>sl,49.
HaeresesInjsevexarenlEc.ciesiamtemporePauiihi, 77 . HumililasClirisiiel diabolisuperbiaconrerublnr,29.
et 221. ..• , . '., : Huiicililasconimendatur,58. Kadix virtutuinet funda-
HaereliciabutunturScripluris,69. Doclrimsperegrinis menlum,ibid,
adbaereii!,iliid. Serpentes suril, 100. In lamiis (igurali, HungariaexcolendaArnoniSaiisburgensiarchiepiscopo
134. Injuriosioresin incarnalionem,exsecrali praecaaleris committilur,xxxiu
a 1'aulino,175. Piis vocibusdnclrinamuialaininstillant, Hydiaequot capila,104.
210.Noneis tidendum,210,228 234. el Hyinuiei camicispiriiualesdeceutclericos,7i.—Hymrii
Heisiulu'facinuset poena,15; NalioiieLongobardusvi- qua?.laudes,175.Iu Orienliset OccideniisEiclesiisquan-
delur, 17. do incepli u-urpari,ibid. Frequeniaridieos iu sua Ecile-
Helioilorus(S.) episcppnsAllinensis,258. ,i .;. sia Pauliuusesl auclor, ibid. — Hymnus de Natah SS.
HenriciducesForoiuliensesquot,198.— Henriciduces Pelri et Pauli vindicaturPaulinn,177.
Carauihaui,ibid..—Heuiieus (S.) imperatorsuadet — pim- Hysurixex lieriuaciommgcnere, I46i
tiliciHqmanocantaresyiiilinluniin tliissa,255. Henricus Hypante,seu IVstuniPurilicalionisB. Mariaevjrg'misut

palriarchaAquileiensis,265: HemieusppiscoptisVicen- et quaudoiudncium,18].
linus, 207.—Henricus Forojuliensisdnx, 197i Unde
oriuiidus,.,tbid..Invisit Alctiiiiura,et ab eo inonitasiisei-
pil, 198 Forumjiiliuinvenit, et Paulinianiicitiamexcolit,
xxvi, 2 et 1.98.Sacillip.ccl.esiam erigit etdilal,.el patriar- Ibijluuspro ibi flucns^97.
cliseAqtiileieusisubinillil, XLVI,2 el 198, el 268 Cur dujc Igna.ius (S.) M.primusinOriente hymnoscantariinsli-
de Hislria dictus, 2C0..Ringain Avarorumspbhatjibid. luil el (juace,175.
AquisgranumdelulitspoliaCaroloM.,ibid. RediensFOTO- Ignoranliaquae fnerilin clerolemporePauliui, iin,
julium iineras Alciiiiii leit Paulino,ibid. Occiiiitura Tar- Ildcgardes.YideHiMegardes.

salensibus, 201. Henricus advocati* placilum cedit 4io ... lnjagiuum sanclarum causa, quae dicitnr in conci-
Aquileiensi Kcclesise,,(i4. Carmen Paulini de eodem; Francofordieusiactitala, uunquamtangilur a Pauli-
describitur luctus Forojuliensium audita nece ejus, no, xxviu
ibid. seq, Imsgo Dei in liomine,25.
Her, herinacius,ericius animalquod, 146. Immmututcerebropro mentecaptus, 105.
Heradiai ab Heraclio imp. dicla, ab JEpiterginiscon- Impmiinieiuumliujusssecviii,mairiiiioiiium,31.
dila, 259. IfH^miforfsaliquinon imperatorcsdu-ti,216et 253.
Herb'iticum,j5euherbaglumquid; xxvn. Imperaiorisplaciium
' iu electione puuiincisuoiiqua3ii-
Jleriles quidicerenlur,125. tuiii, 17.
Hermagoras(S.)discipulnsS. Marcievangelistae,pri- linperii nola clironologicacur signataquandoqueCaroli
mus episcouusAquileieusisEeclesiae,xxvi. Isjusei sancti M.dipluiiiala,in quibusloqut-baluruon de iniperio, sed
ForiunatiinscriplioTridcnli inecclesia, 207. de..regno,25o.
HennngeuesepiscopusCaasareas rionest ariclorsymboli Impulipriimmafrimoniaimprobata,74el86.
Nieaeiii,250. Impudicuspro temerarius,105.
"Herodiauiduplicescorde, 60; , liicarnalioiiiset Trinilalis mysteria,4,12 etl07 '
Herto, seu F.rfo,cumfratribusfundatmonasteriaScxti lncnlaab actolaquid differat.,xvi.
et Salli, 253. Incrispnre cacliiimmn ~ pro ridere, 193.,
lfesperia lulia cur dicla, 9. Indiciilusquid,,26. In Paulinnquidsit, 78.
HesperiaHispauiaest, ibid. Ingeniumpigrinnpertiuaciuiuesse sotel, 120.
Hieme adve.uenle. faeilius segri et senesnioriuntur, Iugenuinus(S..)episcnpusSabionensis,203.

xxu. HieiuistemporeCarolusM. venaiumit in Foro- IugonisducisCarinthiaefactumnt suosad tidemChrisli
julio, xx. . . pertraheret, xxx et XXXII.
Hijarius(S.) Pictaviensis episcoposliyniriosin X)ccK Iniiare uti varieaccipialur,127.
dente invexit, 175. AdAbram filiamsuam hymnosva\- lnnocensinlcremptusaunquaminfanlis,18.
sit, 186. Iunoceutii 111papa?auctoritale uniunlurFeltrensiset
Hildebaldusepiscopusin aulaCaroliM., 194. BelunensisEcclesiiBsubvjiioepiscopb,206.
Hildegaides uxor CaroliM. quo die obiit, xxm. Melis Innolescerepro nolitiii[accre, 117.
apud S. Arnulpliumsepulta,225. Inorihi., inormiterpro sme nprma,144.
HildegariusepiscopusTridenlinus,206, Intentare voces el inantis pro mhiari et manus inji-
Hildebrautlusdi:x Spoletaiius,xv. cere, 112.
Hilininlriidisaliisuxor,aiiispellex CaroliM.j 216. Investireper notulas,librum, pitacium,152.
Hincuiarus Rheuieusis episcopus cinonum peritissi- Invidusin perturbationeest, 53,
mus, 16. Irabrevis insania,32. EJUScausaquanddque16vi"sSifea
HindelmariuspatriarchaAquileiensisanPhotiocommui quatidoquenulla, 55. <»
nicaveritin causade Spiritu sanclo,231. Irenes mater Gonstantiniiinp. ab imperiodepbsita,
Hispalisquandoa Mauriscapta, 212. 257.
Hispalense concilium, fel quid in. eo actum, 215 Isabellaeimp. cadaverconversionis
l S. Francisci iBbrgise
et 214. . occasio,54.
'
1283 - iNDfeS. ilS S. PAULiNtlM. !&>t
IsfaelprimogeuitnsIJeiuti dicatiir,120. Laurisaham,etLaurishsmense monasteriumjXIKI
Istrije noa.iue tota provincia Aquileiensis aliquandb Legali qui ad principemniiliendi,xi,V; ;...
comprfhprisa,205, Legalisedis a|iosltihca> iu Galliasuli CarbloM.; xxxv.
llalia curdicla Hespiiria,9. Legions ei Oviedire'giiornniexordia;213,,;
Iiali tempnreCaroliM.el Pippiniduplicinoti tmnofiitii Lpgis decimarumsolveiidArum autiquitasj95;
signabantseripturas, 202, Lenaeus cur iiacclms dictus, 174.
Leoanimal symboliimS. MarcievangHislse;;183,,,-;
.;': J LeoIII papasyiiodiiiuHoniae cogit coiitraF.eliceni,|21.
JacobusnotariussubRadonescribaCarqliM., xxxiv. Nbnprobat aiidilioiieinFdioqiieiu syhiboloel.cuiv2.r>l.Ic
Jacobussubdiaowus fulniine Utus ahle ailaresaiicli duobus scuiis svmbolumsiue addilione scribit,.ibid, Ut,
Pauliniin ecclesiaCiviialensi, LI. traductnsa Pholio,232,Malehabitus lioma: et indefcn-
Jejuniamajnrishebdomadae quonVodb olini pefacla fire- sus, 256 Dal paliiumFdrtunatoGradeiisi.fpatriarehsSj 257.
rint : itemet QuadriigesimK, —
20. Jejuuliii.nb.Bririm arii- Pergit in Gslliasad Carolum M.,-221. Maulu.am adveriit
maeetcotpori, 41. Adjactantiam vamim, 44. Pricliannm visurus repertam lunc spongiamsanguineCiirisliimbu-,
provi-jiliasribstiluiurir, .49.Duplexanimaeel corpbris,50. lam, et episcopatumcbiistiluit.205. , .
dies
—Jejunidfiirh qui femporePauliiii,41. Leonianus, s eu Leomannus Teurniensisepiscopus,xxx,
Jereniias cumBaruchconfusiisrionrarb, 112. 205. .-;. .
Jesus auctorviiae,yiia et resiirjeeiio, 128.MinorPatre LeonliusepiscopusCaesaraeae, 250i- . .-.;
qutaiioiiio: iionlaiueiiniiiiorlilius,135. LupuscumherinaciocoiifususabinlerpretibusScripta-.
Joanues(S.) aposloluscur Christiaceubilordictris,122i rae, 126.
— joannesCelaBianus episcopus, 204. —Joaniiesdux Ve- Leia et lira quid in re rustica,109. -
nelofummiititCuinclasseliliuni Mauriliumiu Grailenseiri Liberlasconsensusiu matrimoniisintersitj86.
patriarcham,xxxvi.— Joannesmouach.iisHierosolymita- —
, Librariis nonscmperlidenduui,223; ., r;:
Linea et puncluniimaginesaniaiie»5 et 13. <;
uus quaestionem de Spirim sanctofenovat, 251. Joan-
nes episcopiisPataviiiiis,e— l ejus subjectionissedi Aqui- Lineaeususad longitudiiiesin architeclura,119.
leierisijurafhenium,266. Joannes Parentinus episeo- LinguaForojulieusis.xm. ,,.
pus, 205.—Joanues patriarchaGradensisa Matirilio,du- Linguaqua loqui debeant pastores et ibid.
cis.Venetorumfilio, e tnrri praecipilatur,xxxvi.—Joannes Linguasl.alinaBcorrupliounde, XI.DIepiscbpi,
patriarchaAquileiensisper Longobardoscreatur, 258.— Liuguauli eustodienda;et ad qniddata, 40.

joaunesRaveiinaiensisepiscopus,251. Joaricies,praesul Lira ei lera in re rusticaquiil, 109. '. :, ,:> .
vexat Ecclesiam Gradensem, xix. -^-Nunquamfuit pa- LilaniasCaroliCalvi,252.Iuter sanctosconfessoresebs
triarcliaAquileiensis,ioid.Forte vicariiissieuchorepiseo- habent, qui ad CafolidilionenipertiuuissentjxLiv.
piw, xx. Liianiaein castrisCaroliM., 199et 252. ,,: ij .,, ,,,„!'
Joiias Aureliahensisuti erraret 'circa ciiltum liiiagi- Liies agere, nisi prose; velitumpoehiteulibus,2i;Festis
num, 215. diebusproliibitum,92,
Judaorumest sahnaiumcdlere, 92. Liii etliscaliniqui;xxvm -x
JuJas duplexcorde, 60. Litteraerestiluljeper CarolumM., xiv.
Judicium publicumquid et ut differat ab ecclesiasti- Liileratus a liti era ore.dislinctus,xv;
eo, 86. Liueriouesqni, ibid. .- .>j,.-,.
Julianus card. exprdbrat Graeciscbrruplibriemsym- LiutgardisuxorisCaroli M. cumsancto Paulinoamici*
fibli, 250. tia, XLVI.
Julianusimperalorabrogatiegem Constantinide a]eri> Longinuseiarcliusin Italia, xxxvi;
dis virginibuset viduis;88. Longiluilinesad lineani diuiensae,119; ;i. :..:,
JuliaiiusPohieriUs,iion Pfosper auctor libri de con- I.oquendurn veibis '.
prieseutibus viveildumffibribus
templalivaViia, 27. prseteritis, xun. , •
JulianusTiiigitanuspraefectusMauroSiii Hispaniasac- Loreiacivilasnonest Loredumaa Atesis faucesjxvn.
cersit, el quafe, 212. : Loricaetrilicesquaev194. : •.... :•
JuliumGaruicum,etejus episcopatus,204.Ejus episco- Lotharius cuiii LiidovicbPio patre dat moiiasteriumin
patuspefperamForojulioascriptus,ibid. ValleMaxenlio palriarclne,260.
Jiipiier ipse deos in consilium v'6'cansdocet homines Lothariiis Tlieutbergamrepudiat, 87.
hon siiasentehtia, sed consilioagere pnidentunij24. Lucatellus(Joaunes),279.
Juramcniunia sulTraganefspraesiitumAquileiensipaV" Lucibrum,lucubrum,lucubralio,223.
triarchaj,259,262et 266. Lucilla:error martvfemnonvindicalumcolentis,XLVUI.
Jus uecessariiimquid, 10. Luciuslaelilianrgenerai,47.
Jus feslumciistodiehdi,184;271 et277. LuduvicusfiliusCaniliMiungitur rex Aquitahi8e,.xxiii.
Juslinopolisvmdedicta, el ejus episcopatus,205. Dat cuni Lothario ihonasxeiiumin 5'alle Maxentiopa-
Juslilia quomodoimpleatur,22. triarchae,260. Prope nialrem suam HildegardeinMetis
jacet-,225. ''*. ;; .:,,:
L LudoviciisCrassnsmonachiimin morle^einduiti 19-.
.. Luit.perlalilia Desideriirr-gisLons-obardi spllicitaliiiaii-
Labacensisepiscopatusidem ac ^Emonensis,quando tum TassilonemBavaiiojducehii:i Caroium-M,,:iU8;
insiiltiius,el Aquileieiisi
• sedi subjeclus,et deiude exen»- ' l.uilardus episcopusPaiavinus,206. .:-.'..
plus, 204. . < Liipodux ieUilicalliionasteriumVeroha?,258;
LaberianavilladonalaPaulinoa CaroloM,, xv. "; Lupus palriarcliaAquileiensisau communicaverit Pho-
Lacan licitumsumere prjenilentilius,20. lio in causa Spiriiussaucli, 231;
-Lacrymae ignem amorisDei f'venl, 47.
Laidradus Lugdun. episcopus miliitvr UTgellam;222. . M
Ejus genus, ordinaiio, gesla, ibid. Ut huiiianileregerit Mabiiionius(Joannes) nonjure arguitur a Fonlaniiio:
cum Felice,225et 246.Cedit epi-copatui,et Suessionensi ejusqiiein:aiguentemniodestia, xxvu. , .
niouasieriose recipit, 224. - M.acecioiiiaui uli studiosih*resimsuamdilatandi,172
Lamenlumpoeiiitenliasi 85. MaceciOicii haresis in Spirilmusancluni, 11S.
Lamiasquaedicaulur, 154. Sunt figuvahaerelicorum, MadrisiifNicolai)mois.IV.
ibid. Miiffeius(Scipio)lacrdalur,v. ::'..-: ,:
LanaeBseliesB subrubrae,89. S. M. Magdalenae fesium indufcituraWoldaricoII pa-
Laudola douatur rebus Kotgandi et Felicis a Caro- triarcha Aquileieu1:!, 264. 'B'.
lo M., 260. Magdeburgeulium ibjustain peregrinalionessanctas-cri-
Laiiiiiilfus,frater Felicis el Kolgandi, fidelis Garo- minaiio,9.0.
lo M., ivid. S. MagnusepiseopusOpiterginus,259..
Langui'doeiaunde dicta; 220. MagnuspreshytprlegaiusVenetoruinadSlephanumpa-
Lapidaiii nonbonigrammatici,xu. pam prb EcclesiaGradensi,xix:
Larvae,dasinones, 1 78. Maiicampusquid, xvii. > .:..;;
Larvatiet ceriti, 179. MaileushairelicorumdiclusPetrus Oldradus;xxix-.-
-Lalinae liugua?. corrupliounde, XLIU. MandrilCj inaudra,mandritsej100. ; a: :.,;... .
L-audesin inaugufalione iprincipum, 2 02. MaheS,qud Mauichaei; ' unde dicms>,cujus conditiouis:
Laudisamorsuperbpfuinest, 39. iejiisdeliria, 172. <--.;_ _^,ci ^ ,..
LaureactunGallicetdurie, xix. Maues
' Mnntsch vilafurictorumtionjSx-agUandiy li8.et-229,.,:..
LaurentiusepiscopusBeilunerisis,206. (Sicbiaus el Fabins de), fratfes, laudantur,
LaurentiusNucerjnuspervaditsedeniapostolicain,xxv. vu, 255.
'
1255 INDEX IN S. PATJLINUM. 1*256
Manichaei diabolumhaberepal.remdicsbant,57. nasteriumMosacensefundatura Cacetinocomite,262.
Maniuus(Francisens,Anouitis),279. Monaslicushabilus in inorte, et post mortein indu-
Mansiiinaticum ct fodernmquid, xxvn. tus, 19.
Mauluanusepisropalusqnandoinslitutus,et Aquileiensi Monialesperegrinationesnonineant,75et 76.
sedi suffectiis,dtinde exeinplus,205. Monte(Alberlusa) de Paduaconslruitecclesiamcivila-
Macumissio s ervorumuti lieretin EcclesiaAquileiensi, tensem,278.
270. Mouieniaco (Sebaslianus),279.
Manusoculatae,112. Monieloiigo (Gregoriusde) palriarchaAquileiensisre-
Manuspurasin oraiionelevare,56.- forinaljura arcliidiac.onalus AquilcTenMS,2i>5.
Maiiutiiiielalioprol.uosulFragioin eleclionibuset ju- Moiufancon (Beniardiisa) laudaiur,vet 186.
diciisferendis,176et 275. Mouiholis (Joannesde), 272.
Mauzano(Guarueriusct Pantaleode), 272. Moriinuiidoet peccatoquid.ul, 28.
Maranalhai\ui_\ etquale verbum,II, 12. Morosusquidet undedicatur,9.
MaranensisepiscopaluscumMarianeusiin Corsicamale Morlisincertumleinpus,inodus,15.
eonfusus,204. Morsinimicaiiilerriu,la chr diealur,180.
MarcariiisForojuliensium dux,T97. Mosacensenionasleriuina Cacellinofundatum,262.
Marccilusdux \ eneiorum,258. ' MosesArmeniaeprapfectus Maurisauxiliatur,212.
MarcianusOpilprginusepiscopus,204. Moa (Gerardusde la), 271.
MarcianusPetinensisepiaropus,205. Mucroproslyloscriptoris,79.
Marcose-uMarcuscumfratribusfuudatmonasteriaSexti MulaaiivenienlisUtinumpalriarchaeequitanlis.Utinen-
et Salii,235, sibuscedisolei, 279.
Marcu-,(S.) evangelistaiu Leone liguratur, 285.Aqui- Mulieresduonoucuslodienlesin pridieDnroinicae ve-
leiamadiit, ibid. sperasSai.batiut cicliluspuuilse,92.—Mulieressubinlro-
MarcusepiscopusPeloviensis,205. dueiaeclnricisve.iitae,82.
Marenzi(Lucius)laudatur,vii. Mullareproferireaures, 97.
MarhB(S.) veslisquae,88. Mutidantelegesqiiaedtcuntiir, 89.Permittebantuxores
Maria Virgo (S.), vera Dei, non nuncupativama- deprehensasui adulleriooccidere;sed uonomnesomnino
ter, 108. impune,18. •
Marinoni(Jacobus)laudalur,v. Miiudaimm judiciumquod,89.
Marquardtispatriarchse Aquileiensis,273.Quidei obla- MuneraqualiamitlebatAlcuinoPanlinus,XLVII.
tum in sua primamissafuerit, 271. Muratorius(LudovicusAutouius)laudalur,v.
Martyressoliquoiidamprosanclishabiti, XLVIII. Adpa- Musicenamordocet, XLVII.
tieiiiluma Clirisliesemploinfonnali, 151. Sarmenlilii e t Mussare,ivussilare,13.
semiaxiariicur dicti, 174. Mutaretestemquidsignificet,89.
Massarilia;,massarii,masi,masnatte,xvi. Mutoel immutosiintidem: nontamenmulabili.asetim-
Mascbae, undemasclierce italis, 178. mulubilitus :mulabilisetimmitabilis,117.
a n
Matremqui inleriicit gravius peccetquamqui suam Myricse lignanialioniiuis,100.
uxorem,21. N' .
Matrimoniainlerconsanguineos velita, ,74. Inlerimpu-
beres, ibid. Clandestiuacur proliibla, 84. Parentibus Narbonenseconciliumin causaFelicis,215.Improbatur
insciisnonconlrahenda,ibid.Necsine praes'nliasacerdo- ab aliquibus,sed defenditur,ibid.
tis, ibid. Quaesobolesex his suscipianiur,ibid. Putativa Kaisetis responsioad Sophiamse ab Italia revocan-
nou
qute, 85. Impuberum elprobaiur, 86. Nec disparium tem, 159.
ibid.Sub
aetale, — emplionis venditionis n omineolim ha- Natalisdies quis, et de qulhusdicalur,178.
bila, 86. Matrimotiii s ulvc ndi causam ob adullerium NefridiusNarbonensisepiscopusad conciliumUrgel-
dans,nec morluocomparead aliasi nupliastranseal,87.— lense, 222.
Mairimoniiopusdiebusfeslisquo peccatum,92. Negaiivaparticulareplicatanon semperaffirmat,119.
Mauri quandoHispauiasingressi, 212.Eorumibi pro- Negotia saeculariaquaasint : et ut clericiset monachis
gressus,depressio, e xaclio, i bid. 82.
Mauritiusfiliusducis VenetorumGradensem patriar- vetila, NestoriusdividitChristumin duaspersonas,209.Docet
chaminterlicit,xxxvi.— MaurhiusepiscopusTorcellaiius Mariamnon appellanda.uDeiparam, 207.El \ eihuiiiiu
a Severinopapa lianslationisscdis AllinensisTorcellum bumauitaletauquamin lemplo inhabitasse, ibid. Ejus
conlirmalioneiu oblinet,259. necessarioadmittenduma Felice, 210.Ejus fraus
MaxeniiuspalnarchaAquileiensisdonatur monaslerio doguia ul suum impiumlcgeret, ibid. Ejus infelix exi-
S. Mariae.inValle, 260. ConsecratecclesiamS. Georgii lus,dogma 172.
Veronae,207.Dunalurrebus Felicis et Koigandia Carolo Nicseas(S.) patriarchaAquileiensis,239.
M.aiJconstriictiuiiein ecclesiae Aquileiensis, 260. Nicephorus imperalor t.onstautinopolitanus,xxxvi.
Medialorquis,'114. Quandoin iiiiperiuiniulrusus,237.
Mediolarierisis episcopusordinandiis^tb Aquileiensi,xi. Nigraveslisviduarum,88.
Mediolanum Kaimundi,198et 267. Nihitominuspro etiamusurpatum,77.
Melliprav.idogmatacomparala, 9. Nicolai ecclesiaSaccilen.fundalurab Henricodu-
J&elosLaUnislndecliuabile,declmatumquandoque,173. ce, 268. (S.)
Memonaliadiclapitacia,152. NicolausI papaan addideritsymboloFilioque,252.
Membracbrporis,proximi: caputChrislus,44. Ut Deo NicolanspalriarchaAquileiensiset ejusaccessusad se-
applicaia,79.—De nienibrissuis, id est eleciis loquilur deinpatriarchalem,270.
aliquandouli de se, capitenostro,Chrislus,149. Noliilesvitiosiuli laceant,47.
Merus, meracior,meracuni, 9 7. Nomiiiauli aliquibusniutaveritAlcuinus,xxxu.
Merusprosolus,20. Nomine,non merito prwsiUes,se dicebantsanelissimi
Migeniinsel Migentianorum errores,213et 214. episcopi,9.
Milesinler praebeudaios in ecclesiisGalliarum,82. Nonnmviduaediclae,89.
MililiaetmilitareDoininoquid, 82. Nordis(Banlioloniaeus de), 278.- Nordis(Hieronymus
Militiamuon sequebauiur temiriae apudRomanos, 50 —
Militiaespiriiualisei lerrenae ci llalio,30. • de) decanusecclesiaeCivitaensis, 278.
ecclesiae Nordius(Jacobus)episcopusUrbiiias, 279.
Miiighinardns advoca us Aquileiensis,265. Nores (C.csarde) episcopusParenlinus,visilalorapo-
Miimccius (Nicolaus)laudatur,vu. stolicusecelesi;eAqiiileiensis,ibid.
Minutarep.ocomminnere, 141. Norma,normtilaiim, 78.
Milisiioiicoiriiiioveturinjuriis,52. Normapro Reaula monachortim, ibid.
Mudioliquaj rotaruinpars, 143. NbVuseliamreuovalusdicitur,210.
Monacbideliuquenleiul ferulavapularent, 79. clandesiinaevilandae,74. Publiceut fianl,84.
Moiiacliivagarenon debent, 90el 218.— Monachis ad AnNuptiae
ad sccundasirausireeademfacultassitviro ac femiuae,
perseveranliaui Akuini exhorlalio, i bid.—Monachus unde ob fornicalioneni, 87.
diclus,19. .. •
, Mouasteriapuellarumnulli patent, 75. — Monasleria O
feminarnmquiadire, el quibtiscondilionibnspuasel,89.
—Monasieriiinvtressio canonicispituilenliisaequiparatur, Obeliuset Felix tribuniVenelorum,xxxvi.
18.— Monasteriorum feuiinaruman S. Anionii./Egypiii ObeleriusOlivolensisepiscopus,ibid.
sororauclrixfuerit,87.-rMouasteriumS. Mariaein Valle Oblationesfactaead priniamniissamMarquardiAqut-
Maientio batriarchseAquileiensiconcessutn,260.—Mo- ieiensispatriarcbae,271.
42S7 INDEXTN'S, PATJLINUM. 12B4-
Obscehusundc dicatur,124. conciliointli-venit-,et impetralsuo clett>libertatem sibi
Obsequelafamulattrsquidj 141.
' Oculata eligendiimpbstefumpialriarcham,xxv et 258.In Franco-;
dies, 112. ' fordiensiconcilioprimashabhl, xxvhiel 218.Post conei-
Ocu.lalaema.nus, 112. . iiumlibros scribiti xxix. Fofojulienseconciliumhabet,
Oculondoctdumioquiquid, 112. xxix, 65 et 201.Carinlhiamad iidernrevocat, xxix. Huri-
Oculielati superbiaesignum,38. r garorum dictus aposlolus,xxxii. Bomasad coronationenl
Oculusin vite quid, 174. CafoliM.in imperatoremadfuisseest verosimilexxxivet
OdelbertuseplscopusBellunensis, 206. 258.Legatusad Aquensecopcilium,xxxiv.Convocateon*
Odiumsocialurirae,et turbalionem"parit,32. cilium Altini, xxxv, 191el 245. Moriturxi Januarii, an.
OdollalalibulumrefugiiDavidi,165. 804, xxxvi.Ejus aetatiset sedisanni, xxxvm. Ejus fides,
Odulaparvaode, ibid. ibid. Spes, xxxix. Cbaritasin Deum,ibid. Amofin Virgi-
OIBtinaiheridacii,4. nem, ibid. Religio,ibid. Oratlo,ibid. Charitasin proxi-
Offucareprooffocare,ve\sujfocdre,101. mum,XL.ZelushonorisDei ,ibid. Ecclesiaeimmunltatis,
Oldradits(Petrus) Mediolanensis episcopus,xxix et 219. ibid. Disciplihaa ecclesiastieae, ibid. Prudentla,XLI.Humi-
Diclus malleushaerelicorum,ibid. Ejus gesta, inors et lilas, ibid. Juslitia-,ibid.Misericordiain pauperes, ibid.
elogium,ibid. Palientia,ilnd. FortitndO,ibtd. TemperaDtia; ibid.Mitacu»
Oila pro inferno,172. lis claret, ibid. Et ejus doctrina, xtn. In Italiacumxn
Operaserviliaquae,92. -. proceribus aulae ad jus dicendum statuituri XLHI. Scripto-
Opera tenebrarum deponerequid sit, 57. rum ejus Summa, X LIV. Amicilia ejris bum Carolo M., »LV.
OpiterginiHeracleamin aestuariiscondunt,239. Opi- — Cum Liulgarde uxofe CaroliM., XLVI. CuriiHenricoduce
lergiumad — dediiioiiemcogitur a KolaripLongobardorum Fofbjuliensi, ibid. Cum Alcuino, ibid.De ejus canoniza-
rege, ibid. Opitergiunsepiscbpatus,204.Aliusa Cene- XLIX tione conjectura, xLViii.In Litaiiiis CarbliCalvi repositus,
lensi, 208. et 255.Cultus' ejus vetus et recens, ibid. S. Paulni
Optarepro eligereet adoptare,16. reliquiae,L. Repositio^earum novissima,i.i.Caputargenr
Opfisservile peccatum,92, t teum statutumlieri a capituloAquileierisi,ti et 278.
Oratiouii facienda,55.Munitioest ammae,56. • S. Paulinusauctofpoenaein clericosebriosqs,81. Casli-
Oralorut dislinguatura causidico,135. nioniaevindexin eleficis, ibid. Libfos trfes conlra Feli-
Orbiti(Nicolaus),272. cem scribendicausammyslicamproferl,96. Qnarese vaj-
Ordoangelicus,virgihes,91. vicUlamecclesiaeAquileiensisappellaveril,97. Ejuslibros
Orio(Laurentius)civitatisAuslriaepfovisor,LI» . quarilifecerit Alcuihus,221. Quo anno scripserit libros
Orphahusquidicendiis,17. '' contra Felicem, 98.Excusanduscum citatlibrhm Fillgeh-
Os ad os loquiquid, 112. ; . lii de Fide ad Petrum nomiheAughstiai,T63.Librossuos
Qs causidicumquidsignet, 133.Vi vult ostensos Alcuino,168 et 221. HymhosCanlandiin
, Osopiam" caslrumexpugnalura Rolaudo,xvi. rhissaauctor, 175.De excidio Aquileiasf liythmumcbm-r
OltoGefmahiaerex quibus condilionibusdispensatio- posuit, 186.Qiiid exegefit a Carolo-M. neoTimperatpr.e,"
nem pro matrimonio suo cumconsanguineaobtinuiti85. 189.Auctor est libri de SalutafibusDocumehtis,196.
Ovaah poehitentibhsvelilaj 20. Eumscribitja.mepiscopus,ibid. Quahdoaut ubi eum scri-
Oviediet Legionisregnorumexordia,212: 201. Pluribhs conciliisintervenit, xxm el 2(&.
Esefit,
lamnathaeresimFelicianamin suo concilioForbjiilierisi,
p: 202.Primusin Italia-addilionem Filioquein symbolopro-
' Pagii (P. Antohii)mors, 235. fert, 250.ScribitCaroloM.e concilioAltinenside Ecclesia
Palaesir*"uiierant, et ad qute, 102. - ' vindicanda,195,236. ' ' A-contentionibusut abhorreret, LV
Palaestricum dicendi genusquod,ibid. . et259.
iPalladisede Olivis(Veniliae)mprs et laus, iv. Pauljni (SS.) varii,xiix.
Palladius(Franciscus)accuratidrCandidojxyu. Pautus aU PatiUus sil scribehdhin,xn. — Patilus, an
Palliare ut sumatur, 182. Paulinus, patriarchae AquileibnsisMacedoniisuccessbr, sit
Palroulae,dactylipalmaesunt, 194. dicendus, ix. — —
Pauliisundedictus;sit,xii. Paulusepi-
Palpare el palpitaredictumde dubioso,108. scopus AltinasTorcellumsedem iransfert, 259.— Paulus
Palpebraeunde dictae,113. episcopusForijuliiGalliaeNarbonensisnonest auctorlibri
a
Palpetrae palpebrisquodifferant, ibid. de SalutarjbusDocumentis, 1 96. — PaulusepiscopusPa-
Panissiccns,20. tavinus, 206. — Paulus episcopus Pataviuus Meiamaucum
Pannidiabolisunt pomp:esaeculi,58.. se recipit,
" Pavonius 239.
Paracletusidemac advocatus,4, (Gabriel),278.
Pdratlelus an Pitruciitusdicendum,11. Pax Christus,et in pace locrisejus, 32 ietS3.
Parentes amandi,si Chrislumsequi non impediant,31. Peccatumopusservile, 92.
Parehtinusepiscopalus,205. Pelagius I papa feprobat schismaticorumordinatlo-
Parvulorumvirluleset oilicia,47. xi.
PaschalisII non jannam aperuit dispensatioriibusma- nes, Pelagins\n Asturiafex salutatuf, 212.''"'..':'-!
trimoniorumcausaconcessis,85. Pelegrini (S.) fbrum, et feslum a quocustodiendum
Passionei(Dominicus)laudatur, v. temporbNfcblaifialriarchaeAquileiensis,271. '""".
Paslor Chrislus,56. .... Peniculumquid, ct nndediclum, 98.
PastoralepedumdonatumcapilnloUtiriensi,280. . Peregrinaiiohesut hionachiset cleficisvelitae,90. Qui-'
Pastoruiuvita quamsupragregis excellere debet, 75. bus periculispateaht, ibid.Nontamenomniho improban-
Palavinnsepiscopatusuti subjicialurAquileiensi,206 dae, hec improbats a sanctis, ut criminanlur Magdebur
Paler nosterqriarenos dicamus,ndnPater meus,120. ibid.
, Patres (SS.)in allegaridisScriplurismullotiesnonver- genses, Perfectionon anriis,sed corhpunctione metitur, 46.
rJorumordinemsecutosesse, sed sensum, 112. Perfmcloriequid.«onetj el undedicalur, li.
PalriarchaAquileiensisordinanduserat ab archiepisco- Perjuriumquamdeleslandumin virisEcclesia?,2S9.
po Mediolanensi,xi. — Palriarcha Gradensisan Aqui- Perpendiculumad altitudihesihetiendas,119.
leiensiscommunicavefit Photio ih carisa Spiritiissancli Personain Christoduplicalaab Adoptivis,210 el 228.
251. VideAquileiensispatriarcha. Personasin Trihiiate o;iialubrsupponilFelix, 122.
Palriarcliinusritus,279.Diutiusin ecclesiaComensiper- Persona una nisi uni convenit,125.
severat, 206,280. , - Pelihensisepiscbpatus,205.
PatriliiisjEmOnensisepiscnpus,204. ',' •
divinitalemFilio Pelovium?seuPatavio,et ejus episcopatus,205.
Patropassiani - adimebanf,70. Eofum —Petrus Aliinasepiscdpusinvasorsedis apostolicae,xx-v.
anctorSabellius,173et 254. Petrus (alius)Allinensis episcopus,204, — S. Petrus
Pauli Diaconieiror PaulinumI, patriarchamAquileien- apostolus fidei ora liaereticbrumaltrivil, 4. Quare
sem schisnialicum, beaitmiappellaut's,x- Ejuslectioquani rcdargutus in pugnp trarisliguratione,171. Uude sic diclns,
doqueinconstans,ibid. Ejusnonesl rhylhmus^de excidic 176.Petra eTfundamenlum Ecclesiaa'exAuguslino,ibirl.
Aquileiae,186. Janitof Coeli, 178. — SS.PetnetPaulifeslum ubiquecul-
PaulinusI patriarchaAquileiensisschismaticusjxi. tum, ibid.Eorum linguaeclavessunt coeli,ibid.—Peirui
, PaulinusH(S.)palriarcha Aquileiens;sItalus naliond; foncordiensisepiscopus,
xn. Forojuliensisorigine, ibid. Quo sensu Auslriaciis canlandiin sua ecclesia205.— Pelrus Cnafaeus
Antiocheha f uit
symbolum
dictus,ibid. Petrus auctor, 233.—
Comeusis
Paulinus (S;) patriarcbaAquiieiensisnasciturin pago aula CaroliM.;^45.episcopusj 206.-4 Petrus Magisterin
Papise Judao conlendit,idid. —
cum
Praemariaci,xni.Grammaticusdonatnra CaroloM., xiv et Petrus presbyter Aquileiensis a Berengario facullalem
258.FitpalriarchaAquileiensisposlSigualdum,xxii.Prae- obtinetmuniendicastrnmde Savorniano, 261.^-Petrus
tlicitLndovicofilioCaroliM.imperium,xxiv. lialispintnsi Pulcher episcopusTolelaiius,228.
PATROL.XCJX. 40
1259' 1NDEX IN S, PAULINUM. 1260
Phalerseoriiamentaequorum,78: Verborunt ul dican- Purgaiionisforma.sacerdoticrimineapposilo,xxxv, '
tur,ifiid: et 101. Purificalionisfeslumuti el quaniioinducliim,181.
. JPhantasmala uli in nobisagan!,63. Puzoliumcaslrum datum a Berengatio imp. Friderico
Pliantaslicmcumumbrsecarceris dictae,183. patriarchaeAquileiensi,261,
'.Phavorinusuti correxeritadolescentemvetera verba in Pythagoraelex libros,ut scriplisunt,maherejubens,iv.
loquendoaffeclantem,XLIU. .
Philippus(S.) Neriusuti corrigeretadolescentemcum
sbrore lusitanlem,82. Qualuorin Trinitate personasFelix supponebat,125.
Philippnsde A'enconio cardinalis patriarchaeAquileien- Qualernariinumeri prserogativae, 157.
siscommendatarius, 2 73.Ab Ulinensibus non admittitur, Quaternitatemin TTinitatenon inducere se dicit Am-
S". , . brosius, licef in Cbristo carnem a divinitatedisUnguat,
Philosophiaeimpedimentum,matrimonium,31. ibid.
PhineesoccidensZambriquid,signet,.69. Quilibetpro.quhunque,10,
. Phqliiis patriarcha Constantinopolitanus rescribit pa- Quintussacerdosfit episcopuspraeS. FeliceNolano,xn.
triarchaeAquileiensiJn proceSsiqnem Spirilns sanclia Fi Quirini(S.) Capellaajure lTebaniUtin. exempta,265.
lio, 231elseqq. ExprobratiriSymbolo,252.
Pigrumirigeninmpertinaciumesse solet, 120, R
Pilosius(Joseph)laudalur, vn. RadoscribaCaroliM.; xxxiv.
Piltruda, seu Geltfudaih monasterioSalli, 255.
Pinhae aplumis ln avibu^s uti distinguantur,143. Ragogna(Odoricusde), 275.
Pipinns filius Hilmindrudisperduellisin .patrem Garo- canonicorum Raimunduspatriarcha Aquileien. asdesacl conviclum,
lum M.,_xxvu.Uti convicluspunialur, 216. Non fuil rex Ulinen.compararejussit, xxvi, 266 et seqq.
Ij.ahiB,ibid. Designat locum fcro exstruendo,et Mediolammi Raimundi
..'Pipinusfi|iusTTiidegafdis,dictus prius Carlomannus, su- appellando, 1 98et 267,
sceptus,a fonte ab Adriano papa tit rex Italiae,xxni e't Ratisponenseconciliumin causaFelicis,xxxvet 216.
202. In Panrioriiam niiltilur a CaroloM. patre, 200..Re- RalramnusrhonachusCorbeiensisqriaudofloruerit,165.
fert patri Aquisgrariiimreliquias-lliesaurorumAvarum, Rectoresecclesiarum'quot' dies ' abesseab ecclesiapos-
ibid, ,." sint, 188. .
JPilacium,Pietacirihi,Pillaciumuti— capiatur,132. Redimerepoenitentiamtjuid, 85.
"Plenariuiriin jure quidsonet, 14. Plenariasyhodus; Regihaldusepiscopus"Vicentinus, 206.
Pleni.trido,
" ibid. Relapsusin criminaquam periculosus,60.
Pluniaea pinnisin avibusuli distinctae,T45.; Remedia vitiorum,29.
Poehaein virgiriesviduasquea proposilorecedentes, 88. Remi pro alis dieli, 143.
Pfjehitehles,et eommiriEcclesiavarii gradus, 18. Qub- Repudiumnondat facullatemad aliasnuplias, 86.
Wiodoiiludehanlcanonesviiiuhivelahtes,20. ResponsoriumEmendemusin meliusUli Quadragesimse
Pcenileniiatraiiseiinliumcausa repudji ad aliasnhplias temporiconveoiat, 51.
qtiandoquenonremissaper professionemmonasticam,19. egressio Resurrectionisdies anleferenda cajteris, 180.Figura
pilata ht ppriculosa,44et55. Datsepetenlibusdispensa- Israel de/Egypto, 180.
tiohesihatriihonii,85. Deargeniataquaedicaluf,ibid.Ejus Rbabanimarlyroiogiunipafuihdiligeris,xxxviu.
epera die Uominiconnnfacienda,91. , Rhylhmiqui siutj eta metroiit differant,185.
Polensisepiscopaius,205.. Richbodusepiscopusinter doctioresin aula CaroliM.,
Pompae saeCUli sunt 58, 194. Ei communicarivult Alcuiiius Libellum Felicis,
parini diaboli,
; Pompeiusbellaturus,in Lesboreliquil uxofem,30.. ibid.
Pons CivilatisAustriaeligneustollitur, Dllapideus,276. lticulfusVammlasdictusab Alcuino,xxxii.
PonlifexRomanussupra Ecclesiam;none contra, 14. KingusHunnofuihregia, 200,
Pontirollis(Thomasinusde), 273. RodericusVilizamHispaniajregeniexcaecat,212.Occi-
PoppbpatriarchaAquiieieusislempluniAquileiaecon- ditur, ibid.
RodoepiscopusPalavinus,2J6.
1 Pdria consecrat,Jtxvi.
struiiet Rodualdusdux, xxxm.
pro portariodicla, 97. Rolandus
Porlis (Philippusdej, 278. neposCaroliM. Osopiumexpugnat,xvi.
Poteslas quotupliciter s umalur, et quidsit, 62. ltomae felicilasper aposlolosPetrumet Paulilm,179.
' Prata (Manfredusde), 272. Hteresisnulla exordiumhabuit, 230.IdebolimSymbolum ' '-
Dei
Praecepta quibusgravia, vel levia, 23 el26. Facul noiicantabatin missa, 253.
latum el artiunicur versibusdata, 170. RomeaggioItalis pro qualibet peregrinalione, sicuti
Prasdeslinalioutidicatiiretiamde reprobis,55 elseqq. Romipeta proquolibetperegrinanteacceptum,91.
Praelatorum.etpraepositorum oblationesad primammis- " Romulus canonicusAquileien. impetrata WoldaricoII
sam MarquardipatriarchaeAquileiensis,271et seqq., palriarchaofiiciumde S. MariaMagdaleua,264.
Praemariacipagus, locusnatalisS. Paulini,xui, et Ge- Ronchonis(Antoniusde), 273.
rardi pafriafchae,Jbid. RoseussanguisChrislidicms, 180.
PfaesentiaDei iu oralibne, 35, 56, Uli' ellmicis co- ItosimuudanumForojulioAustritEnomenindideril,205.
gnita, 40. RolaldusVeronensisepiscopuspetil a Maxentiopatiiar-
Presbyteri est fesla annuntiarepopulo,93. chaconsenari ecclesiamS. Georgii,206.
PriiriasabbatiTiominicaesf, 92.,-+I>rimafronte, 58.— RoiarisLongobardorum rex Romannsvincit,239.
Pfima acie, 82. — Pririiasappeleresuperhorumest, 39. Rotgandus dux et comes Forojulien.di-.lus,197.Rebel-
PriihogeniiusDeilsrael uli dicalur,120. lis Carolo M., xv. In praelioocciditur,xvi.
Principesin eleclionibusepiscopprumimmixti,xxv. Rotganduset Felix fralres parles Rotgandi ducis se-
Priscillianistarumerror occasioaddiliouis Filioqne in . quenlesoccidnntur, xv. Eorum .res donantur Maxehlio.
Symbolo,230. patriarchae,260.
Prbcinclu[In) uti accipipossit,120. Rubeus(Daniel)episcopusCajirulanus, 279.
Professionostrain baptismo,59. Ruslicus episcopusTarvisinus, 2 03.
Pfosddcimus(S:) Paiaviriisfidemallulit, 206. S
Proximaevirginum,viduae,88.
Proximinominevenifomriishomo,48. Sabelliusejusque haeresis,175et 254.
Prurirc, quidproprie, 124. , Sahio,et ejus episcopatus,205. Subslituitur Salisbur-
Publicamatfimbniauti lierent leinpore Paulini, 84. gensiarchiepiicopo,transialain Brixiuamsede,ibid.
Publicusjudex quisdicatur, 86. ' SaccavinorumfamiliaePraemariaci,creduntur gentiles
Pucinum viuisnobile,
• Pnellae<]U3e'in 203. S. Pauliui,xiii.QuomoJocelebrentquolaiinis ejus festuin,
inonaslerioadmilterentur,89. ibid.
Pueri a monasleriisfemiuarumexclusi,ibid. Sacchia(Laurentius),279:
Piigillares ad scribendum slylo, 171. Sacerdosquandiupossitabe.sseab ecclesia,188et 189,-
Pugiles, Pngna, Pugnus, ll". — Saeerdoleset clericinti slare in eeclesiadebeant, 75.
Pulctlriludoin morle uli evaiiescal,34. Ne mililentincaslris, 7 et 187.— Sacerdolis praeseutia
Pullus colorveslium, luctus el plebeiorum,88. ad niatrimoniumrequisita,84.
• Punctfliii, Punclus.Puncta, 15. Sacillanusepiscopaluscum Acilensiconfunditur,204.
1'hhctu»et linea imagiuesanimae,5 el 13. Sacillensis ecclesia palriarcboeAquileien. subditur,
qui
-Pupillus dicaluf, 58, ' 59. : 268.
i"x>ttpiiis'j['Danlelde),'278. ; SacrosyllabusPauliniFrancofurtirecitalur, et trariscri-
Pureilliis(Federicusde), 273. bilur, xxvhi.Bifarieedilus^xxvmel 218.CouciliiFranco-
«!6i INDEX1N S".PAULINU5Li 1262
fofd.nominead Hispahosepiscoposdifigitur,xxvu, XLIU Spirilus~etanim* qnoddiscrimch,6 el 15, -
et218. (ursic dictus,8. Spiriiusimalusdiabolusest, 62.
Saecularia negotiaqusedicantnr,82. Spiritussanctus, etsi advocatus,Deusesl, 114.Postu-
lans et interpellanspro' hobis, et poslulareet iiilerpej-
Sal et hix mundiviri apostolici,80.
Salibuntprosaiitd; 193. Tare nos faciens,115.Ejusadventuset recessusutnescia-
Saltusmonasterium,xix el 235. tur, 175.Diclusab
' haereticis(iliusFilii, et nepos
''- " Palris,
'
Samallhaexsecrationpmultimamsonal, 13. 232.
Sancilumproaucloritatefirmalwn,12. SpongiasangnineChrisliimbntaMantuaereperta', 205;
' Sanclititulus imperaioribusdaius, xxvm. SportulantesFratresqui, xxvi.
Sanctitasin quoconsistat,26. "'Stabilinitissoccr Rolgaiididucis ForojuliehsisTarvisi-
Sancloninus(Hieroiiymu'0, 2t9. bis praeest,xvm. '
Sangallensismonacbusetsi quandoquefabulosus,alta- Stare in causaalicujus,ei favereest, 59.
men obsincerilaleincommendandus, xxi, Sieilase coelolabi pnetaedicunt,145.
Sannaqiiidet quoluplex,123. Slephanus.Crenionen.episcopuslegalus poiilificisad
Saus (Cardinalisde) rescribit capituloAquileien.te- conciliumFrancofordien;,xxixct 218; ,
ncndumvetnsritum palriarchicum,280. StephanusV papanonesl auctor d e
Safienti paixa, 57. tia HeislulH,sed Paulinus,16. "'" Epistolaj poenilen-
Sarmenliiiicur dicli martyres,174. Stertere dormientiumest, 113. "
.
Savorgnano(FranciscusPaganus,Fridericusde), 272; Strasoldo(Gabrielel Bernardusde),272.
Savorgnanum Castrummumeudum,261. Stremma,idquod torlumes'l,114.
Saxins(Joseph)laudatur,v. Strophiumcorona,fascia,cingulum,194;
SaxonesCarploM.rebelles, 216.' Slrnes, slruicesul usurpatum,150. ;
Scarabantia,et ejusepiscppalus,204, Slylusscriptorius,7— 8. Ferreus et osseus,171.—Slylus
Sctiemaul varie acceplum,180. strematicusqui, 114. Slylumalfbllere vel.deprimefe'
SchismaAquileien.Paulini 1 patriarchaesub Sergio juxta qualitatemmaleriaeprudentiseslscriptoris, 145.
papa desiit, xi. Siibintbduclwmulieres ' quae dicanlur,82. Clericis,ve-
Scholaerestilutaeper CarolumM., xiv. titBB, 75.
ScribendiinstrumentaquaelemporePauliapnsloli,171. Sublimilas,honorariustilulusquibusdatus, 52.
Scripiorad qualilalemmaleriasslylumaccommodare uli Subsannatioquomodo facla, 125.
debeat, 145. Sublilis uti dicaturangelus,78.
a
Seripturaemulilatae Felice, 110et seqq. et 159.Earum Suciva, velsucidua pomaqii33,194.
leclioetaudilioinculcala,44 etseqq. . Sufffgarequidsit, 77.
Scrupulus,scrupusquid, 10et seqq, SuffuicuiproSubfuscus,id est, ad fuscum^efgere, 97i
Scultemnam(ad) fiuviumpraeliuminler Romanoset Summarepro horluridicium,165.
Longobardos sub Rolariohorumrege, 239. SunicredusepiscopusTolelanus,225.
Senhaxiariicnr dictimartyres,174, Superbiainitium, tausa, finisvitiorum, 29. Chmhumi-
Sempiternepro db alerno, 15. litaieChristi comparata» 29et>30.Viluperatur,58.Viriutes
SenalofepiscopusJustinopolitanus,205. perdit, i.bid.Diabolo similis,ibid. Iu superciliissedet et
Senes nti deliri dicanlur,109. frohtp, 103. '
. Septimumctfclumprosupremo,140. Superbihomlnisdescriplio,38. .
31. . Siiperlativnmmpre comparalivi 6Sv
' Sppulturaparentibusquandooiniltenda,
129. Supplicire uti varie dictum,
14. ;
Sequipedapro ptdise,uus, accipialufj
Serenus patriarchaAquileien.in Gradcn., 238. - Sygbaidinusp'ebanus S. Nicolai de Saeillo,267.
Sergius monachusNeslorianum Mahometficit, ipse Syllabaeunde diclos,8. Quandoquepro epistolisacce-
Nesloriiseclator,212et 228. ptae,ibid.
. Serpens, evomensvenenumantequam bibat, 56. Est Symbolaqusesif, 229. : >
nialacogitalio,40. - Symholiexplanatio,7i. LTmullifarievoxUsurpala.229.
SerpensEvamseducenssymbolumhaercticorum,69. Symbolummeriioritertenendum,72, 79 el 229.Nihllei
Serpentcssunt liaerelici,181. novi addendum,78. Multiplex,ibid. Conjeclaaliquando
Servi de Masnataut uianumissiin eccle ia Aquileien., dictum,105.Apostolicum dictum,opusapostolorum,229.
-270. Abinilio oretenus traditum, non spripto, ibid. NicKhnin
Servinonienut ChrSsiodalum,210' unde prodiit, et a quo faclum,ibid. Constahtinopoli anum
Servileopnspeicatum,92. uiide ortum, 250. Diclum eliani Nicaenum, ibid. In co n.iide
Serviliaoperaquae,ibid. orta additioFilioqe, ibid.la Hispania primuin luccatlditio
. Serviluset adoptiouli differantin Chrislo,210. prodiit,ibid. Quandoin Galliasrecepta,ibid.et seqq,Eam
ServusservorumVei titulusnondalus, sed assumptusa iri Italia primusPaulinuspfoferl,ibid. Ea oniissascribitur
Romanoponliliceel aliis,9 et seqq. Symboluma Leone III, 231, QuandoeamEcclesiaRoma-
Seveiinus(S.)Noricortimapostolus,xiix et xxx. na admisit,252 et seqq, Quandocantnricoepjtin missa,
Severinuspapaconfirmattranslalionenisedis Allinen. ibid. Cons.tanlinopolilanum quo annoprodiit, 255. Aptitl'
Torcellum,239. OrientalespriusquaniapudOccidentalesecclesiascanta-
balur in niissis,ibid.Olim
Severusimp.mililihusuxorespermlltil,51. apudOrientaleslantnm in Pa-
Severus(Alexsnder),nt ei placereli!laseutenlia:Quod rasceve dicium, itid. A damnalionehaereseosFelicianaB
tibinonvis fieriralierir.e feceris,55. .canlarein Galliisfrequentiusccepit,ibid.et seqq.Diclum
SeverusTergestinusepiscopus,205. qtiandoqueCredulilas,ibii. Quareseriusin EcilesiaRo-
Sextensemonasterium,xixel 255. iiiaiiacanlalum,i id. Aquileiensea caneris plus, minus,
Si parlicuianonsemperesl dubitandi,19 el seqq, varium,254 el seqq.
Siccuscibusiiijejuniisquid,20. Symuiachipapaeelectio dispuiato,xxv»
Siccuspanis,ibid. ...... :
Siccusprosolus, ibid. j
Sicera,siceraloresqui, ibid. Talehtumin numeroet in pondere, 135.
Sigualduspairiarcha Aquileien. Grimoaldi Longobar- Tamaius(Joannes)bisloriciisaudeuset fallens,225.
dorumregis consanguineus,xix. Oplimusantistes,xxi. Tarik Maurorumdux Hispaniasiugrcssuscapil, 213.
Silo Legioniset Asluriaerex, 215. Tarraii;eVestalisprivilegium,T8.
Silvesterabbas,257. TarsaterrvesoccidunlHenricumducemForojul.,201,
Simoniaul fugienda,73. Quamdilatala tempore Tau- Tarvisinusepiscopaius,'206.
lini, 80. Tarvisiumcapilura CaroloM.,,xviii.
SingefriduspatriarchaAquileiensis, 2 65. Tassilodux BavariteevocatAvarosin Francos,198.lijus
Sobolesvitialaeex matrimoniisclandeslinis,84. periidiain CaroluriiM.punitur,x.xm. .
Sociusmalusvel unusquanlumnoceal,47, Tergeste, el ejus episcopatus,205.
Solsynibolum animaejnstae,51. Terminarepro defvnire,14.
SolaciusepiscopusVo.roiicnsis, 206. Ternovoiu auibituTergestinsediceceseos.non esl Teur-
Solerius(P. .loannesBaptisla)S. J. laudalur, v. nia, 205.
Solisdies Dominica,91. Teslimoniounittsnoncrediiur;si
' infamis,minus, 18et
Soliludoquammoleslahomini,19et seqq. seqq.
Sophiaecadaverper annumuti immodicefeteal, 31. Teiraclussive quaternio,ejusqnebasis, 157,
a
Specidum specudeduclum, 1 2, Tetirnia ad Dravuin melropolisNo'rici, nunc qua?j
Spelaeumfalsilalis,4. sxix.
Sjiiritellis(Joannesde) vice-deeanu;Aquileien.,275. Ihabor monsul amosnus,171. •. . . -'":. "'
*263 INDEX IN S. PAULINUSf: 1264
TheodoricusepiscopusinCari.Thia,xxx. iaudantura S- Hieronymo,238.
Theodo cuih patre Tassilonein monasteriumtruftis, Valvae,Valvicula,Valvasores,97.
xxin. Valvasono(Simonde), 272.
Theodoriciregis factrimin eleclionemSymmachipapae4 Vaniflavusquid, et uudederivatum,128.
xxv. Ejuspunitio,172. A'asconesut irrisi a Scaligero,143.
TheodorusdiaconusRomanhs,xi,ili. Vegium,et Vejenlanusepiscopus,205.
TheodiscusGraecusadoptior.isnoruenprimus in Hispa- Tel disjuiietivumpro el conjuuctivo,xxv.
nias inyexil,212. Venatioclericismonaohisqueinterdicla, 83.
Theodulphusepiscopusinter doclinresaulae,2^4. Vendereoculatadie quid, 112.
TheopbylaclusTnderli episcopuslegatusadconciliaCal- Veneriuspresbyler ab ElipandocommendalusFelicl,
cluitenseet Franfcofortense, XIIXel 218. 24-'i.
Tbeophilusmonachusabbas,25". - Veneti legatosmiltuiilad Stepbanum papam pro Gra-
Theoriaequid, et nndedicanlur, 156. den. Ecclesia,xif. TransmarinasmercesPapiamafferunl,
TheudaVisigotliorum rex, 212. xxi. Res Grajcoruniacrius urgenl, el luentur, 257.
ThomasepiscopusMediolanensis baplizal Gislamfiliam Veiba diininulivaut usurpita, 182.
-'CaroliM., xxui. Vprbumin carne,non mutaluin,non divisuin,uoncom-
Tliomasii(JosephMariae)cardinalislaus,177- mis.nm, 108.
Tiburnia,seu Teurniaet ejus episcopalus,205. Subtra- Yeritas,elsi non semper assequenda,semperinquiren-
hilur Aquileiensi., ibid. da, ix.
Timotheusin Synaxicantahdi.Symboium auclor in sua Vermeset lirieaecadav-pfum consideraliad bonamfrn-
T.onclanliiiopolitann ecclesia,255. gem adoleseenterhtfahunt, 54. •
Tincla,linctumpro atramento,194. Veronensisepiscopalus,206.
Togati vulluriiqui, 135. Vesperaesabnali inilium 1'e'sliDorilinicie,92et seqq.
Toletanumcuhcilium,in quo Elipanduspceniluerit, fal- jEris campanisonoindicatae,ibid.
suin, 255. , veslemmularequid sonet, 89.
:TorcellhmAltinensese(x3cliab Atii|a incolunt,259. Vestisnigra, quaeel S. Mariaedieta;,victuafunHBrat,..88
TorentinusFeltrensisepisi-opus,206. et seqq.
Tradere et dare filiumin Scfiplurisesl idem-,147. Veternosusuli accipiatuf,14.
Tranquillilas,Tranquillissimuttilulus impp., 8. Vicentinusepiscopns,206.
Tridenlinusepiscopatus,206. Victorianusablias,257.
Trilicesloricaequae,194. Viduaediclseetiain Nonnae,89. Hispaiweqno coloreve-
Trinitalis el Incarnationismysieiia explicanlur.,Ffde lum babuerini-,88. Suscipieiilesvel iiivitsevelilin, non
IncarnationisetTrjnitatis inysferia. deponantamplius,8.S. ^- Vidnaset virgineSsuis impfeniis

Tririitalisinvocatioiniiioactionuiii,et signiuncrueis;8. alebat Ecclesia, 87. Viduis quando arhilrium veliun
Operainseparabilia,67.Confessioexplicala, 71 et seqq. siiscipiendidatum,88. Non permissumcoihmorariiriEc-
Testimoaiaex Pairibus,78el se sq. clesiis,ibid.
Trinilate (in) uti dicalurhic el lioc. 170. Vigiliaequse, et bt signifieenturapud Forojtilien.,92.
Trislare verbumuti usurpatum, 150. E.irumorigo, praxis, et in pridianunijejuniuihiiti COm-
Trisulsibuspro Trisulcis,104. 49 et seqci". '.
niiitat-.p,
Tritumul plunfarieacceptum,172. VigiliusScaraliantiensiseoiscopus,204.
Tudum Avarumdynasta cum suo nopulobaplizatus, Villaita (Serviliode) arcliidiac. Aquileien. falelur se
xxxi et 200. non habere jus coiivobaudisvmdiimin Eccles.Ulineii.,
Turrate (Anloniusde), 272. 266. (ilainardus);270et 272.(Nicolusius),270.
. Turre (Joannpsde la) junior, 273. Senior, ibid. (Pa«a- Villaiiiepiscopisunlchorepiscopi,xxxv.
nus), 72. (Nicolaus),ibid. (Phebtisinus),ibid. (Catalinus), Vincula,quaesolvit,et aquibussolviturS. Petrus, 179.
ibid. Vindicareprocanonizareuswpatum,xi.Vm.
Turre (PhilippusepiscopusAdrien., et Laurentiusa) Viiiumad quid datum, 42. Ejusincommoda,ibid. et
Taudatur,vn. seijq.'
U Viperacuni mureriacpngrediensvirusevomit,56.
Virgiliugjseu BergullusepiscopusPetotien., 203
UdalricusAngustanusepiscopusin sanctosa JoanneXV VirgiliUsppiscupiisSalishiiigensis,xxx,
Virgilii(Polydori)sententiade primacanonizatioue saii-
ipapa,xLvni.Ejuscullus in provinciaForojulien.,XLIX. clorumconlra DominnumMacrumdefenditur,xtviii.
Ulcusel Vulnusquo differant,105.
UrbanusV papareprohat judicia per astanleslata ma- in Virginessunl ordo angelicus,91".—Virginesviduaeque
nuum elevatione,273et seqq. propositaconlicentiaperiiiaiieiini,75.servanda;
LrbanusVI papa commendatpalriarehalumAquileicri. lum Virginalis,vel vidualiscontinentiae proposi-
IUOSvetusin Ecilvs'a, 87. .
Pliiiippode Alenconio,ibid et seqq, Virlus quaBest ars bene vivendi, donumDei est, 53.
Urgellensiscivitatis situs, 214. Ejus concilium,222et Ejus mmieru,ibid. — Virtulesauimaequae,ibid.
223. . . -.
Ursihieme profundedormiuut,113. Vis,fraus, uti la;dantcontraclus,86.
Ursinanare stertere, ibid. Vila canonica,xxvi et 80.
UrsinnsCenetensisepiscopns,205. VitellianuspatriarchaGradensis,205.'
UrsuspatriarchaAquileien.et uVejuscumSalisburgen- Vitiorumremedia,29.
sibusde limitibus,xxxt. Vitizaeregis a Rodericoexcaecalililiiexsules, 212.
. Ursuspresbyter,monachus,abbas,257. Vivendummoribuspraeteritis, loquendumverbis prae-
sentibus,XLIII. — Viveresecuudumcarnem,29.
Usucapioquid sit, et a r.apioneciuodifferat,159. Vocesanimalium, 12.
UlinensisecclesiaohViin castrourbis erat, 2H5.Nunc Vodalricus patiiarchaArjuileien.exseculortestauieuli
1
inferiusB. M.V., olimS. Uldaricosacra, 266el 26. nionasleriuuiM05acenseinstituil, 262et seqij.
Utinen.ecclesiaet capituluniimmediatesubestpatriar- Cacellini, VoldaricusII statuilcelebrare feslunlS. MariaeMagda-
chaeAqnileien.,266elseqq. 264el seqq.
Utinensesnon patiuniur patriarchatumAquileiensem lenae, Voluntas el hamines, 153.—
commendari, xn el 274. Revoeanl cives suos a Civitale- propria dejecit angelos
Auslrioene sequanlur commendatarium, ibid.Nonsusci- Voluntatis unitasin Christouti accipiatura Pauliuodecli-
s ed in eum 275. nando Mouo.heli a rum errorem^ 152.— Volunlatemsuam
piuiit commendatarium, belligetantur, Chrismsnon faciat, 153.
Horlanlura rege Siciliaecommendatariumsuscipere, ei- uliVulfadus Paulinisenlenliamde uxoricidisin exempluni
que obedire, ibid. Uti suscipereul Maiiuum Grimanipa- exquiril, XLIII et 16. .
triarcham,279. Vulniiset Ulcusquodifferant,103.
Uvaeuti exprimantur,174;
Uxor quomodopars viri, 17 et seqq. — Uxoremdimit- "Vnlpii(Antoniusel Cajelanus)frafreshymnumPaulini,
lere ob fornicalionemuli capienduhi,75. Ducerequando Elpidiperperam appinguut,177.
velitnmpcenitenlibus,21. Vulturiilogati qui, 135.
Uxoricida(an) vel matricidapeccelgravius,i&io', W
Y WalgandusCaroloMagnorebeilh,'xv. Kjusbouadaulur
Pauliuo,xviel 258.
V consonansuti inB transeat, 143. WaldoFrisingensisepisropus,xix.
ValensepiscopusPeioviensis,205. WalperluspalriarchitAquilp.iensisan communicaverit
Valerianus(S ) episcopusAqnileicrisiset ejus clertis Piiotioiu causaSpirilos, 251.
1265 LNDEXRERUM QVM IX IIOC TOMOCONTlNENTUR. «66
* WesLfemirus episcopusTolcianns,223. sancio a Graecisuti, fult comiptus, tbid. Male habitusa
WictlipertusepiscopusAuguslauus,205. Basna.gio,231.
Zambriadulleriimitatoreshosrelici,69.
X Zahclo,seu AntocuinfrairibusfuhdatmonasteriaSexti
Xerophagiajejunia quid importent,1. elSalti, 255.
Zani (Nicolaus),278.
Z -.'•.' . Zanoni(Antonius),vn.
Zebedaeifiliisnon esse Chrislidare regnum qubmodo
Zachariaspapaad consecralionemcapellaesancti Petri intelligidebeat, 156.
Lubniae,xix/— Zachariaspapatranslulil in GrtecuiriDia- Zenus (Apostolus)laudatUr,iv.
iogossanctiGregoriiMagni, 230. Locus ejus de Spiritu Zizauiaesl cogitatiomala,41.

IRTDEX RERUM

QILE IN HOG TOMO CONTINENTUR.

SANCTUS PAULINUS, PATRIARCtlA AQUI- ' ' tes lapsisint. 208


LEIENSIS. . CAP.XV.—Adamvel ChrislumImilariqnid sil. Ibid.
Praefatiogeneralis. 8 CAP.XVI.—Quidsit mori peccaloet muudd. 209
VITA S"ANCTT 17 CAV. XVII. — Quid sit secundum carnem vivere. 210
PAULKM. CAP. XVIII. — Vitioruin remedia.
Proa:mium. Ibid. Ibid.
CAPOT PBIMOM.— De nominePaulini. —
CAP.XIX. Peccalumnullumsine superbia,quaedia-
.18.
CAP.II. — Natio; locuset tempus orlus: stalustcondi- boli est, sicuthunilitas

Cbrisli. Ibid.
tio. , •' 23 CAP. XX: Miles spiritaliset terrenus. 212

CAP.III. Diploro.a CAPX.XXI. — Ad Dei amorem proinovendurribeneficia
Caroli MagnLPaulinogrammalico recolilcrealioniset
datumpe.rpenditur. 50 redemplionis. 214
CAP.IV. — De assumptionesancli Paulini in palriar- studium. CAP.XXII..—r Amorem proximi inculcat el concordias
cham. 43 216
CAP.V.— Sanr.liPaulini,peregrinaliones,ct concilja CAP.XXIII. — Virlutesaniinae. 218
an. 776 ada.ii.791. 52 —
CAP.XXIV. A sludio in omnibusplacendiDeo nullo
quibusinlerfuit-ab
CAP.VI. — Paulinusad conciliumRalisponenseproii- amofeavellalur. — 219
ciscitur.Diplomaibidemei datume.xaminaiur. CAP.XXV.
57 " CAP.XXVI.—Quam fluxae carnisdeliciae. 250

CAP.VII. Paulinigesta in conpilioFraacofordiensi, De.lraciionis mala, el ut fugienda. 221
a quo regressusscripiiouibbroruinse addicit,et celfbra- CAP.XXVII.— 1'eccaiorum confessio. 222
tioniconciliiForojuliensis. 64 CAP.XXVUI.— Qratioqualiteretquomodofundenda. 223
CAP.VIII.— Paulini apostolaiusin Cacanlanos et Ava- CAP. X XIX. — Familiae curamhonalur impeudere.,225
ros. 69 CAP. X XX. — Ut cupiditalismalacaveat. ' 226

CAP.IX. AlinddiplomaRegiuoburgensePauliho.an. CAP. XXXI. — Eleemosyiiam.de. suo faciat. 227
CAP. X XXII. — Cciiiniendatbumitiiateiii;'superbiamvi-
8Qi dalum— indicalur. 77 "'-'
CAP.X. DiplomaRomanumUliniasservatumpropo- tuperat. — 228
nilur, expendilur. 78 ' CAP. XXXIII. Eucbaristiapsum;itio. 230

CAP.XI. Panlinusad Aquense conciliuman. 805iri- CAP. XXXIV." — Peccata qordiscaveuda,quia coriniiie-
lerienil, lanquamaposlolicae sedis legatus. 81 tur Deus. 231
CAP.XII.—1'aulinusconvocalconciliumAllini,in causa " CAP.XXXV.—Carodomanda.,— ;; 253
necisJoannisGradensispalriarchae. 85 CAP.XXXVI-. Luxusin cibiscavendus.; 234
CAP.XIII.— Pauliuidecessusannus, mensis,dies, sla- CAP. XXXML—DC ebrielatemconsequenlibusmalis.236
luiintur. 87 CAP. X XXVlll.' - rr PraeceptaDei ad omuesChrislianos
CAB. XIV.— PauJinisanclimonia. 91 pertinere. — 239
CAPIXV.— SanctiPaulinidoclrina. 101 CAP.XXXIX. Periculadilatasprxnitenlis. 242
CAP.XVI.— 1'auliniemicitiae cumillustrioribussui tem- —
CAP.XL. Gaudiafuturaevitae. 243
porisviris. ' "109 CAP.XLI. — Damnandoruin popuae. 244
CAP.XVII.—Sanclitatis Paulinimemoria,Cullusvetus CAP.XLII. — Linguaecuslodia. Ibid.
elrecens. 117 CAP. XLUI. — Pcrlectio hon annis, sed compunclione
Oralioliabila v Kal. Febr. 1731in reposilion$sokmni demonslratur.— - 245
reliquiarumsancliPauliui. 154 CAP. XLIY. Consorlium bonorumaniare, malorumfu-
ViTAALTERASANCTTPAUI.INI. 1U gcre.CAP. XLV. — 216
SANCTTPAULINI LIBELLUS SACROSYLLABUS Patienlia, poenitenlia, i nlenlio recta proe'-
CONTRA ELiPANDUM. 151 cipue in oralionecomnKiidaiur. 247
CAP. XLVI. — Beneficeuliain
SANCTIPAULINI EPISTOLAAD HEISTULFMJ.
Chrisli Jesn 'pmnes exemplo Deiet
181- proponilur. 248
SANCTIPAULINT LIBEREXHORT CAP. XLVIl. —' Juslorum pra?mia et labores. 250
ATIONIS,ADHEN- CAP. X LVTII. — aniinae scilioetet
RICUMCOMITEVIFOROJULIENSEM. 197 Duplex, carporis,je-
CAIUJT pRiMDM.—Justitia el beatitudo amare Deum. ."'iuniuiuet cibus. — 232
Ibid. CAP.XLIX. Proposilobenefacieniiliuspraemio,ler-

CAP.II. Hominisin crealiouepraerogalivas. 199 ret iniquoruinexpbsitissuppliciis. ibid.
CAP.III. — ImagoDei quomodoiu homine. Ibid. CAP. L . -yTria hic pessiuia, loiidem optima. 255
CAP.IV. —,Convertiad Deum. 200 CAP. L L— Cavere ab onini peccato, linein redemplionis
CAP."V. — Eleemosynamet pia.operasnadet. Ibid. Chrisli, e.l teiii,esiive laboranduiri dor.et. 234

CAP.VI. Consiliariorum delectus. 201 Ctp, LII.— De et
lide, spe, pisesertimmuluacharilate.
CAP.VII. — Amiciliavera. 202 253
CAP.VIII.—AmicitiaDei et mandatorumcommendan- CAP.LIII. — Pravorumhominumplacila,et iteriun de
tur cuslodia. , 203 eleemosynade — propriolacienda. 238

CAP.IX. Sanctitasin quo sita -sit; lectionis Scriptii- CAP. LiV. Chrislianafelicilas non est hujus muudi,
rarumcomriiendatio. 205 cui ilaquenpa est haerenduni, s ed Deo. 260
CAP.X.— Deussit possessiouostra. 206 CAP. LV. — Quam lugenda animafnm perditio. 262
CAP. XI. — Gaudiummundi. lbid. C.AP. LVI. — Captaridum temptis misericordiae tempe-
CAP.XII.— Gaudium,arma et divitiaespiritus. .. 207 stivaconversioiie^ Ibid.
CAP.XIII.— Mundicouleniptuset concupiscentiarum. CAF.LVII.—In pressurisad Christumpastoremconfu-
Ibid'. gere. i . 263
. CAP. XIV.—Quibusgradibusin peccalumprinvj.parett.- CAP. LYIII. — Pastorls auxilium comra diabolumex-
:1267 .'- INDEXRERIJM .1268
' 266 CAP.XXXI.— Christus nori necessitate Oravit: locus
.posritjif. '."— '. .
CAP.LIX. Opera tenebrarum,et armalucis. Ibid. Paulimale intelleclusa Felice. . 382
CAP.I.X.—Diabolusqualisinnossit.qualisve fuerit.268 CAP.XXXII.—.Paulus non adoptivum,sed proprium
.CAP.LXI. r'Q.uam lihenter diabolo renuntiandum,et Filium, non nuncupativum,sed verum DeumasseritChri-
auxiliiconlra eum expostulalio. 269 slum: qui inScripturis pro veroFilioa Patre cognoscitur,
CAP.LXII.— Daemouaccusatorin judicio. 271 et vieissimpro veroPaire Pater a Fiiio;qui rionndslfum,
CAP.LXIII.— Relabi quampericulosum. 272 sedmeumvocatPatrem. 384

i CAP.LXIV. Malorumcarnis descriptioex Scripturis, —
CAP.XXXIII. QuomodointelligendusTsrael primoge-
Cl in eamdeclamalio. 274 nilusDei; et quare docuerit nos Chrislusorandodicere',
CAP.LXV.-r-AJiamalornmcarni3congeslio. 278 _Pater NOSTEB, nonMEDS. 38-3
CAP.LXVI.—Oralio auiuiae ad Deum adversusmala CAP. X XXIV. — Texlus J5e»seral cumii'o maleintelle-
carnis ' 279 cltis a Felice, explicalura Paulino docentepluribusScri-
, CONCILIUMFOROJULIENSEA SAKCTO PAOLINO IN pluraelocisCbrislumveruinFjliuinDei. . 588
CAUSA SACnOSANCTiE TRIN1TA11S ETINCARNATIONIS VERBl DIVINI CAP. X XXV. — Alii chrisiinuncnpalivi;Jesus Christus
CONGREGATCM. 285 proprius; diciturab Apostoloin carhe, etnon cumcarne
SANCTlPAULINTCONT«AFELICEMLTtGELLITA- passus. 388
NUMEPISCOPUM LIHRlTRES.' 345 —
CAP.XXXVI. ChristumverumDeumesseex Scriplu-
Epislolasancti Paulini ad Carolumregeni de libris se- rn osiendit. 389
ijiientilius. - Ibid. CAP. —
XXXVII. Exprobrat Feliei inlenlalamdiviiio-
I.IBERPRIMUS.. 5i9 nem qualuorpersonarumiu Cbristo,qtieminseparabilem
CAPUT PRIMUM. — Lamenla dolentisEcclesiaeproponil. tamenevincit. 390
Ibid. CAP,XXXVIII.— Marlha,fatro,rentnrio,Gabriel,Chri-

CAP.II. HaerelicihostesEcclesiae,filiidiaboli. 5S0 stum Dei Filium fatenlur verum, Felix adoplativurn.

CAP.III. De haereticistriumphatEcclesia. 355 393
CAP.IV. — Serpenlessunt haerelici. 354 —
CAP.XXXIX. Non nuncupaiivumDeum, nec adoptl-
CAP.VI-r- Conquerilur de Felice fosdifragoconciliis vumFilium,reperiri*iri Scripturis,sed es oppositove-
'.quibuset CarolosMagnuset ipse.Paulinus iuterfuerunt. rum Deumet—propriumFilium.
.'•'• Ibid.
3S3 CAP. XL. Einroanuel,Jesus, Redemplor,Christus,

1 CAP.VI. Perslringit Felicem tanquampraelii deser- suut nominaFiliiDei in Scripturis,non nuncupalivus, nee
" 356 adoptivus.
toreut, el ul— tepidum,evomitum. — 59,4
CAP.VII. Felix ul Goliallilapide sternendus,ut by- ' CAP.XLI. Quidsit nuncupativusDeus, et qued Ghri-
dra igne consnmendus. 558 sto nonconveuiat. 593

CAP.VIII. Felix a Patrum sensu discedens modo CAP. XLII.^-Unam personam duohus non convenire,
]Afi.umsequiiur, modoNestorium. Ibid. et
adoplivo proprio, exeinpio et similitudine declarat.

CAP.IX. Felix non sibi constans Jesum Christum Ibid.
niodo verum Deum et Dei Filium, modo adoplivumet —
CAP.XLIII. Adoplio,quia convenitnobis,non conve-
Deum nuncupativumvocans. 560 nit Christo. 356

CAP.X. Paulinusnon inlenditdiscuiere et cor inlen- CAP. XLIV. — Ex filiisiroefacienteDeo adoptivos lilios'-
tibnemFelicis, sed verba. 562 per bapiismum,arguil Felicemvel debuissedicere Chri-
CAP.XI.—^DucetFelicemmale senlire de Deo^-pejus- slum liliumirae, vel non debere dicere adoptivumper
. que loqui, divideudoFilium '" iu propriumet addptivom. baptismum;quo non eguil, sed suscipiendoillum nobis
.'::" ...-"," ibid. sanctificavit.— 597

CAP,>XII. Felix par Judseis Ariq et infert divisionem CAP. X LV. Apostolibaptizantes, e t roiracula facientes
. ih personaet confusioriem irinaluris Filii Dei, quod re- in nomine Jesu, evincuntipsumesseDeum. 400
565 —
CAP.XLVL Jesus aucior viiae,vita et resurrefctio;
probat Paulinus.
CAP,XIIL—Elsi aliud per quod Deus, et aliud per uon ergo nuriciipativus, sed verusDeus. 401
quod homo,non tamenaiiusChristus,sed semper Deus CAP. X LVH. — Scripluramp'uries dicentem Dominnm
hbmo. 364 esse. Deum intelligil Paulinus ac si diceret quod Jesus
." CAE. XIV.— Verbumnonmulatumin carnem,uontiivi- Chrislussit Deus —
402
sioneiu,noncdmmistionem passum. 565 CAP.XLVHI. Locum Isaiajexponitde Jesu, qui eisi
' CAP. —
XV. Prohat Pauliuusex ApostoloCurislumi'i- homo de lerra, uuitale tarnen personaeverusest Dens,
lium Deiel hotniiiis;alioquiununcupaliva,nqn vera, ma- non nuiicupativus. 403
ter Maria.dicenda,quae lamen vere Deum altissimum CAP.XLIX.—Altare de terra, ad quodper gradns pro-
genuit. 3€6. hihelur ascensus,esl Chrislusin incamatione,nontamen
CAP.XVI.—Collatis Joanniset Pauli testimoniis,Chrissi niulliplicata persona. 404
CAP. L. — Veibum caro Tactum non tamen alter
gloriainait.essevere Filii Dei, non nuncupativi. 367
idem anlea.
est,
Et nunqnani Jesus
loco
CAP,XVII.—Arguitl'elic;en)'decorrUptq Apostoli; Filius, sed semper qui
docet Chrisluinin propriacarne passum,sepultum,eic' terrenus homo purus,qui semperet coalestis. 403
368 —
CAP.LI. Jesus quidesceudit,ascenditubi eral prius;
CAP.XVIII. Christumvoluntate,nonnecessitalepas- quia Filius DeiminorPalresecuudiininaturaiiihiiniaiiaui,

sum: 370 iion tamen minorFiliusetsi hoiuo;unde et homononien
CAP.XIX.^-Teslimonia ex psalmisel prppheUsn»n iiaeredilavitsuper omnenomen. 408
' divisum Chrislumin nuncupalivumet pfopri.um. lb\d. CAP.Lll. —Davidet PaulusChrislumDeumsineaddi-
CAP.XX..—Christusaliter de Patre,"aliter de malre, tamenlo nuncupalivi,et Filium Dei absque adjectione
sed ndn aller.— 573 adoptiviconhtentur. 408
CAP.XXI. " Exprobrat
' Felici veternosamobslinatio- —
CAP.LIII. Chrislus ex patribus secundum carneni,
pemi 574 secundumdivinitalem ex Deo Patre, verns Deus, nou
. CAP._%\\\.—OscilantemFelicemredarguitsupinjeigno- nuncupativus,quemignorat * lides cathplica. UnitisPatris
ranieqi diiTerenliaminter assttmplumet adoptatum.. 375 propriusel unigenitus. 409
CAP.XXIII.—ErrorpinFeliciscircadiffereuliamaclvo- —
CAP.LIV. Christum esse Filium Dei testatur Apo-
cati et mediatorisi-efellit. Ibid. stolus, el ipse Pater in Jordane. 411

CAP.XXIV. Spiriiiis sanclns,etsi Paracletus,id est — ad
CAP.LV. Respondet objeeta Felicis, ostendens
advocatns,tamen est Deus. 377 Deuinel hominemChristumin singularitateperso..aeuni-
CAP.XXV.-r-Chrislus JesusRedemp'or,noiPredemplus; geiiitu.n. — 412
Salvalor,non salvaUis;Liberator,nou liberatus. Ibid. CAP.LVI. Locus Pauli explicatus:Christus seeun-
CAP,XXVI.—Jesus adoplalor,non adoplalus;nosau- dnm quod Deus est suseilavitse; secundumquodhomo
'tein adopliili. 378 est, nontamen aliussuscilanset aliussuscilalus. 413
CAP.XXVH.r—.Christus, etsi non adoptivus, tainen —
CAP.LVll. Cliristumsedere ad dexteramPalris evin-
'homo. 579 cil uonessenuncupalivttmDeum,sed verum; nonadopli-
CAP;XXVIII.— ClirisUisdum in Scripturisse salvari, vumFi!ium,'sedproprium. 415
rtjdinii el liberari, exorabat, non pro se, sed pro nobis, LIBERSECUNDUS. 4.17
caput pro memhris loijuebalur. Ibid. CAPDT PRIMU-M.-— Jesus praedeslinatus in
Filius.Dei vir-

CAP.XXIX. Christusse lurbavit cum voluit. Vox tute secundumSpiritumsanclilicalionis, ut ail Paulus, non
clarilicanlisPatrisad eum, et oratio ejus ad Patrein, non per adoptionem,ut aiunt haereiici. Ibid.
iu graliamsui, scd ci.rcumntantiam utraque lacta. 580 CAP,II. -_-ChfislumDeumsuper omnia Pauliel Eze-
CAP.XXX.— QepravatasSciiplurasa Febce:Christus . chieliscomprobal. leslimouio. 419
hon,prp.se oravif,sud pronobis,sicutnon prose, sed pr» CAI>. —
III. Argitit Felicem malaeinlelligenliaeillitis
uobisliatus. mo.tuus,sepultus. 581 Pauli: Veuseratln Christo,qui, ipso Paulo tesle, cutu
1269 QU^: IN HOC TOMOCONTINENTUR. i-270
esselin formaDei, Deuserat \erus. 420 GAP.XX.—VariasHilariisenlentiascatholicsesuassen-

CAP.IV. Chrislumformamservi suscipientemnpn tentiaeaslipulamisproferl. . 4b2
amisisseveriFilii nomen,nec duplicassein adopliviirn, CJIP.XXI.—AuctoritalemAmbrosiiallegat,et exponit;
nec immutassein nuncupativum exemplopopularidecla- arguit FelicemAmbrosiileclionemcorrupisse. . 4H4
rat. 421 CAP.XXII. —Adducitpro sua sententiaHieronymum.
CAP.-V,— Nomensuper omnenomen,et omnisgenu- 4S5
flexio non convenitnuncupalivoDeo, sed vero; Jesus CAP.XXIII.— Testimoniaprofert ex Augustinilibris.
ergoDeus,— cui bsecconveniunt. 423 456
CAP.VI. Nemoin Scripturisappellalur Filius Dei, CAP.XXIV.— DocethaeresimFelicis jam pe,rculsam
nisi Christus; explicatillud: Nemo ascenditin cmlum, analhemateDamasipapae.Affertloca quaedamAthanasii
nisi, etc. — 424 alterataab eodemFelice,el monelquomodoinlelligeuda.
CAP.VII. Pergit adhucexplicarequidsit Filiusho- ,460
minisqui esl in coelo. 427 CAP.XXV.— DoclrinamCyrilliAlexandrini perpendit
CAP.VIII.—Ex confessioneFelicis arguit ipsumduos etlaudat. 462
tiliosadtHittere. 428 - CAP. XXVI. — Leonispapaeleslimonia. . Ibid.
CAP.IX. — Arguit Felicemerroris diccntem Filium CAP.XXVII.—Fuse prosequiturGregoriipapaaaucto-
homiiiis,qtii est Filius Dei, Jesum non fuisse in coelo rilates. 463.
priusquamnascereturin terris. lixcusaret errorem, sed CAP.XXVIII.— Fulgenlii auctorilatem exponit.Paulini
dubitatde poenilenlia. " 429 pro opere exantlato ad Deum confessioet gratiarum
CAP.X.—Exprobratinconslanliam FelicismodoFilium actio. 466
diceniisDeum,modonegantis, et asserentisin nuncupa- FragmentumepislolaePaulini ad CarolumMagnumde
tivo Deumverum habitare,et in adoptivoFilium pro- librisquosadversusFelicemepiscopumscripsit. 468
prium. Evincit e x Evangelio Filium hominis esseFilium SANCTIPAULINICARMINA. - 467
Dei. 430 , Carmende regula fidei. Ibid.
CAP.XI.—Ex testimoniis-Jdannis Baptislaeet Apoca- SANCTIPAULLNl HYMNIET RHYfHMl. 479
osleudit
lypseos — Agnum Dei esseFiliumDei. 452 HXMNOS PRIMUS. — De cathedraRomanasancli Petri.
CAP.XII. AccusatmendaciiFeiicem dicentem in lbid.
Scripmris Filiumhominis asseri pro nobis traditum, non HTMN. II, — In natali sanclorum apostolorum Petri et
Filiuin Dei. Exprobrat malam intelligentiamnominis Pauli. 484
serii, qnod idemesl ac homiuis Filii. Ibid. HYMN. III. — De resurrectione Domini. . "490
LIBEHTERTIUS. 453 HVMN. IV. — DesanctoSimone. 492
CAIUT —
priiMOii. TeslimoniaJoannisBaplistaeet Jnan- V. —
HTMN. De sancloMarcoevangelista. 495
nis evaEgelistce de ChristiJesu diviuilaie. Ibid. HVMN. YI. — De Dedicatione ecclesiae. 497
CAP,II. — SolusJesusest verus Filius,quodin eo sibi -RbylhmusdeNativilateDoniini. 498
complacuitPaler; caeleri,quodutpotede massaperditio- ' SA^GTTPAULINI —
EPISTOLARUM F RAGMENTA. 503 '
nis iu eis uonsibi complacuit,nonveri filii,sed adoptivi. EI'ISTOLA PRIMA. Paulinus ad Carolumregem.',' Ibid.
434 EPIST.II. — ldem qui suprade recloribus. SOS
CAP.III. —De FilioDei Patris dilectomale intellectae .EPIST.III.— — Idemad Carolumimperatorem. 508
a Felice Seiipturae: iu quibus Christusvelut caput de EPIST.IV. Paulini, ut videtur,ad LeonemIII nonti-
nieuibris,vel meinbraquandoquede capite Curistolo- Ocem. 509
qunnlur. — 455 SANCTI PAULINIEPISTOLA AD.CAROl.UM MA-
CAP.IV. ImprobalsenlentiamFelicis dicentis quia GNUM,DEGESTIS INSVKODO QU^CELEBRATA ESTAPUD ALTI-
Jesus erat nuncupativus Deus, nonfuisse suaevoluntalis KOM ANNO DCCC1II.
— 512
pali vel mori,et ideo Patrem orasse a
calicem se trans- DISSERTATIO P RIMA. In librumExhortationisad
ferri. 436 Benricum ducemForojutknsem. 519
CAP.V. — Christumvoluntarie subiisse passionem, DISSERTATIO SECUNDA. — De concilioForojuliensi.
orasseet sudassein horlopro suisel in exemplumosten-
dit. 457 DISSERTATIOTERTIA.-De Felicis elMpandi ha>-

CAP.VI. Jesumalloquilur,ut intelligatquidsit eum reti disserlaiiodogmatica. 545
dofeendissede coelononut facerel voluntalemsuam,sed DISSERTATTO QUARTA. — De FeliciselElipandihw-
ejus qui misitse Patris. 459 resi dissertaliohistoiico-clironologica, 557

CAP.VII. Pergit Jesom alloqui, docendo discretio- Chronica excerptaexdisseitaiionehisloricade Felicis
nempersonarumPatrisel Filii, nonvoluntatem,quiauna el Elipandihaeresi. 589
voluutasest Pairisel Filii. 440 Aniniadvcrsio inJacobiBasnagiicifcaFelicianamhaere-
CAP.VIIL—Similitudinesermoniset doclrinas,quae sim et Elherii atque Bealilibrosobservationes. 591
Chrisliel Patrissuut, praecedenliaconiirmat. 441 DISSLRTATIO — De
QUTNTA. Symbolo fidei. 597
CAP.IX. — Docet Christumdescendisse de coeloin .DISSERTATTO SEXTA.— De SymboloAtlinensi. 611
excmplumhuniiliiaiiset ohedienlite,non ut faceretvo- .AdOperumbeaii Pauliniappendicespra?monilum. 621
luniaiemsuam,sed Palris. lbid. APPENDIX —
PRIMA. ACIORUM VETERUM EDITORUM.
CAP.X.—Volunlassalvandihomines,quaeest in Palre, '....., 623
esl el in Filio. Et quomorioinlelligendumillud:Nemo I. — Velereslitaniae. . Ibid.
bonus,nisisolusDeus. 442 II. Missade sancloPaulino. 625
CAP.XI.—Ostendilnon negare se Chrislumbonum, III. Prooen.ium Pauliuiadamosnapuenitentiae nos invi-
sod responderenon esse bouuinneminemuisi Deum, ei tanlis. 627
qui se credebat h ominem lanlummpdo b onum. 445 APPENDIX SECUNDA. — ACTORUM VETERUM IKEDITO-
CAP.XII.-- QuomodoFiliusiguorarediemjudiciidica- RUM. i Ibid.
ad
tur, cumjudicium ipsumspeclet; modestiaPaulinisu- Praemonitum. Ibid.
persedeutis a controversia in
dirimenda,quamvis autben- I. — Je
Exemplumcujusdamprivilegii fundationeali-
licis suaeEcclesiaeexemplatibus,et apud Hieronymum 'quorummonasterioruiniu palriaForijulii. 629
el Ambrosium non reperiatur ibFilius in allalasenlentia. —
II. DiplomaCaroliMaguiPaulinogrammatico. 655
444 III. — DiplomaCaroliMagniPaulinopatriarchae.Ibid.
CAP. XIII.— Qusestionis de matre filiorumZebedaeiso- IV. — Locus diplon.atisCaroliMagniPaulinoan. 801,
lulionemadHilariumet Ambrosiumremittit. 445 1Begenoburgidatum, quo ei subditdomumhospilalema
CAP. XIV.—Non esse Chrislidare regnuinOliisZebedaei, Feroceabbaie
1 Veronaeconstructam, Ibid.
sed quibusaPalre paralnm, d uobus explicalmodis. 416 V. — DipToma Caroli MagniPauiinopatriarchae. Ibitt.
CAP. XV. — Proponit difficultatemex Apostolo,quomodo VI. — Sponsioepiscoporum ad sauctam Aquileiensem
Palri Christussubjeclus,vel subjiciendus. 448 sedem.
i , . . Ibid.
- CAP.XVI.— lnterpellalAposlolumde menle sua circa —
MI. DiplomaCaroliMagniMaxentiopatriarchas.637
diflicultaiem proposilam.
— Ibid. YIH.—DiplomaLudoviciet Lolliariiimpp. Maxenlio
CAP.XVII. Solutjo proposiuedilBcuItalis : snbjecla palriarcha?.
J Ibid.
omniaChristoper potenliamdivinitalis;subjiciendaom- —
JX. DiplomaBerengarii imp. in favoremFriderici
uia per obedientiamservorumejus. Et luncDeuseritum- patriarchae ] Aquileiensis. 638
niain oinnibus. 449 — in
X. Diplomaejusdem favoremPetri presbyleri
- CAP. XVIII, — Placila i
doclorumallegare instiluil et Aquileiensis. 639
primoPeiri et Pauliapostolorum,ostendensuiale iniel- XI.-^Formulaepromissionis fidelilalispra?slitajpatriar-
leciaa Felice. 450 chis( Aquileiensibns a lulurisppiscopissuffraganeis. 640
CAP. —
XIX. ArguilFelicem male usumsensu Hilarii, —
XII. Documentum donalioniscomiiisCancellinipro
queuiexpouit. 452 fundatione
i a bbatiaea cmonasterii Moiniceusis,sive Mosa-
1271 1NDEXRERUM 1272
CGnsis»' '. *i** SANCTUS LUDGERUS MIMIGARDEFORDENSIS
Xlil. — DonalioAzonisel Mactildae conjugum canbnicis EPISCOPUS.
ecclesite'. '" ' *^3 NCTITIA MSTORICA. 743
Aquileiensis ,
XIV.— DocUmentum commutationisjurium advocaliae: YITA SANCTlGREGORIIABBATISET RECTORIS
Aquileiehsis,firmalaeauctoritale Peregrini I pairiarchae ECCLESI^ TRAJECTENSIS, ACCTORE SANCTO LUDGERO.
749
Aquileiensis. ...... ,,\i
XV._- StatutumVoldaricipalriarchaeAqmleiensis.6473 . APPENDIX. 769
XVI. —Inscriplioplaciti advocaliaein porlicuecclesije ACTASEU VITASANCTILUDGERI,JBCTORE ALTFRI-
AouilBicnsis* o*b DO EPISCOPO MONASTERIENSl. Ibid.
ubi
XVII.— Exemplio capellaesancli-Quirini Ulinensis SANCTI femhue "EXCERPTUM EX LITANIIS RHYTHMICHVITAM
conversaedetinebanlur, a subjeclione Plebani LUDGERI CONTINENTIBUS,'WERTHIN/E
per Berlholdum patriaTcham Aquileiensem. a 647 SCRIPTIS. 795
XVIII.— Jura archidiaconalusAquileiensis Gregorio CHARTULARIUM AVERTHINENSE. Ibid.
de MonteLongopatriarchareformata. Ibid. JOSEPHUS, ALCUINI DISCIPULUS.
XIX.—Statutumedilumper domjnumRaimundumpa- NOTITIA HISTORICA. 8'1
triarchamAquileiensempro emendisdomibusad vitam CARMEN JOSEPHI AD SANCTUMLUDGERUM.
communemcanonicorumUlinensium. 649
: XX.— JUsUlinensisEcclesiaeassertum contra arehi- Ibid.
diaconumAquileiensem. >l VERSUS
630 RUMBEATl JOSEPIH, E PITOMyF. SVM COMMENTARIO-
XXI.— Juramenlumfidelilalis exhibitum a Slephano JUNCTIQUE. HIERONYMI1N I SAIAll PK/EMISSI SUB-
JordanicanonicoPatavino-homineJoanriisPataviui epi- lOid.
scopi.Raimundo p atriarchae A quileiensi. 651 FARDULFUS,SANDIONTSIANUSABBAS.

XXII. Designatiolerraj, seu fori, appellaudi Medio- NOTIIIA niSTOWCA. 895
lanum Raimundi. , „ 652 FARDLT.F1 CAllMINA.
XXIII.— Fundatio ecclesiaesanctiNicolaide Sacillo. Ibid.
.•..'.-•. 635 DAGULFUS.
XXIV.— Translatio praepositurae sanctiOdorliciin ec- NOTITIA UJSIORICA. 825
clesiamsanctaeMariae
' M. Utinensis. 655 DAGULFIOCTODECASTICHON. IJbid.
XXV.— Cbarla de accessu Nicolai,palriarchaeprima SANCTUSANGILBERTUS,CENTULENSISABBAS,
vice ad sedemAquileienseih. 658 NOTITIA HISTORICA.

XXVI. Manumissio servi cujusdamper testamentum Ibid.
commissa. m RESTAURATIONE
639 SIS. MONASTERHCENTULEN-
XXVII.— Manumissio aliahominisde Masnala. 660 841
XXVIII.— Denuntiatioliberlalisel declaraliosoletn- STATUTA QU/EDAM RUBRICA. 849'
nis manumissorum,quorum manuhiissio SANCTlANGILBERiT CARMINA. Ibid.
- impugnabauir. ibid. I. — Adsanclos Richarium.et Elegium. Ibid."
II. — Cnriiien inscriplum deintus lurris sancli Richardi
XXIX.—. Statutum - in pertttrbantemjus custodiendi in Cenluleiisi.monasieiio.
ggj
feslum. 661 III. — Carmenin
XXX.— Oblationesad primam missamMarquardipa- depiclum. pavimento ecclesiae sanctiRichacdi
triarchae. U>id. Ibid.
- XXXI.— UrbaiiiV pont.max. rescriptum Marquc.rdo IV.—Ad — Pippinnm. Ibid.
684 V. Epilaphium sancli Cliaidoci confessoris. 855
palriarchae Aquileiensi. VI. — Epilaphiuni F ricoriseu Adriaui. sjgi
:''XXXII.— Charta obialionis litterarum apostolicarum
UrbaniVI papaecapiiuloAquileiensi,in graliamPhilippi LAIDRADUSLUGDUNENSISEPISCOPUS.
de AlenconiopatriarchaeAquileiensiscoimuendatariide- NOTITIA HISTORICA. g=J3
signaii. — - . 6S6 LAIDRADILIBER DE SACRAMENTO
XXXIII. Chartarevocationisa CivitateAustriaeduo-. BAPTISMI.
rum Ulinensiumcivium,nesequantur parles palriarchae — De significationibussacribaplisma- Ioid_:
CAPUT P RIMCM.
Aquileien.— commeudaLarii. 668 tis. 855
XXXIV. Chartaconsultalionisdataeper communita- CAP.II. — Delactnnariumet aurium.Obquamcausam
tem CivitatisAustriae,de Philipppde Alenconio palriar-. s.ecundum
chaeAquileien.commendatario cotit**;OTirenses. Ibicl. cisChristitraditionem ecclesiasticam
sacerdotibusfiat. ' ab omnibuscalholi^
857
XXXV.— Epistolaregis Jeru^eriiVet^Siciliaein gra- CAP.III. — De abrenunliationeSatanae,velqusBsint;
tiamcardinalisde AlenconioUifteir/ibusdireeta\ 669 opera ejus et pompae. 858
XXXVI.—EpislblaElisabet&Hungafiae reginaelcivibus CAP.I-V.— De Symbolo. 859
Llihensibus. $..-'7 '; 670 CAP. V. —De creduiitate IbUl.'
XXXVILi — Querela communisFlbrentiaein Utinenses. CAP. VI. — Debajilismo.
.-*-. Ibid. sgl
- XXXVIII.— CujusdampriorisCamaldulensisinslituiio CAP. VII.—De sacra unctione. 863-
CAP. VIII. — De veslimenlisalbis. 865
in regiminemonasleriisanctiGoltacdiprope.Utinum.671 CAP. IX. — De corporeDominicoacsanJuiHje, 866
XXXIX.— Charlaconvenlionispfo*$ttucturapontis.la- CAP. X. — De iufantibusvel his qui pfo se resjiondere
pidei super NatisonemCivilatisAuslriae,pacta iuter naa- nonpossunt. g68
guificamcommunilatemCivitalisAustriaeex una, et ma- CAP. XI. — De disciplinavivendiet docendi. Ibid.
gislrumJacob.umQ. MartiniDagnro de BissoneCumensis LAIDRADI E PISTOL^. 871'
dicecesissuper lacu Lugani,de pontesubiiciodeslruenle EPISTOLA PRIMA. —Ad. CarolumMagnuinimperatorem.
et lapideoconslruente. 673 Ibid.

XL. Quorumdam jurium inter caeterafestumcusto- II. —
diendicessioet donatio. 675 EPIST. Ad eumdem. 875
EPIST. 111. — Adsororem. 884
XLI.— DecrelumcapituliAquileiensisfaciendicapila
argenlea quorumdamsanclorumpraesertimsancli Pau- AMALARIUSTREVIRENSIS AACMEPISCOPUS.
lini. 677 NOTITIA BI5TORICA. . 883
XLII.—Documenlumconstructionisecclesiaemajoris AMALARIIKITSTOLA ;DECEREMONHS BAPTISHll.
CivilatisAustriae. "'•. Ibid. 887
XLIII.— DescriptioprimiadventusdominiJlarini Gri- Monitum. Ibid.
maniadpalriarcbalemsedemUlinen.civilatis. - 678 I. — EpistolavenerabilisabbalisPelri. "8 0
XLIV.— Excerplaex ActiscapituliAquileiensis. 679 —
II. Responsoria Amalarii. ' Ibid.
XLV.—DomniAugusliniGradonicipatriarchaeAqun III.—InlerrogalioCaroliimperatoris. ; 892
leien. pastoralispedi donatiocapituloUtinehsi. 682 IV. —^Responsio Amalarii.—De calecbumenis; de
- XLVI.— VersusPaulinide Hericoduce. 683 scruliniu';cur infroniefaciamussignuin; quali signo si-
POETA SAIO, gnemusnos; curseptiesscruliniumagalur;de genuflexio-
ue; deOralioneDominica;de Svmbolo;de.exorcizalione;
ANNALIUM DE GESTISB. 'CAROLl - MAGNILIBRI de exsufflalione;de sale;quomodbflat nOvissimum scru-
QUINQUE. - 6S3 de taclu nariumetaurium; de unclione scapulaj
SANCTUS SIMPERTUS ABBAS MURBACENSIS. linium; et pecloris; de abrenunlialione;recapitulatio;de unctio-
NOTITIA HISTORICA. 737 necapilis; de.tegumentocapilis; de indumento;de con-
fiSANCTISIMPERTI REGULARIA STATUTAMONA- firmalioiiecorporiset sanguinis;de parvulis ' nou loqtien-
STERH MURBACENSIS. • lliid libtis. _ 8a5
SANCTISIMPERTT EPISTOLAENCVCLICA. 745 — '
V. ResponsoriaCaroliMagni. '901
1273 QVM IN HOG TOMO COiNTINESTUR. 1274
THEODORUSARCHIEPTSCOPUSCANTUARIEN- sanguinemecclesiam' ntrant c* quaeriupserinf ' "V- liis die-
S.IS. bu=- . —De illis ",ibid.
CAFIT. XXIX. qui libidinose obtrectayerint
THEODORIPOENTTENTIALE. ,901 puellam, a ut mulierem. "946
. Epistoladedicatoria. ' Ibid. CAPIT. XXX. — Deillisqui cummulieribnsin balnpo
Prafalio. 903 laverint. se
De PeenitenlialiTheodori veterumet reeenliorumscr- _ /Wd<
. CAPIT. XXXI. — Ut nullus alius: praesumat poeniten-
ptorumteslimpnia. 907 tiamdare, vel confessionemaudire,qham episcbpUs,
Indexvelerumecclesiasticaediscipll.nae monhmenlorum presliyter. vel
J... '/£„•(..'
quaeinduohnsvoluminibuseditioilisD. Pelit contnen- CAPIT. XXXII.—Detemporibusquibusse cbntineVede-
tur. 909 b.eiit conjugati. —
; Incipit PceniteiilialeTheodori. 927 *' Ibid.
CAPIT. XXXIII. De femiha quaesponte filiUm " suuni
'.CAPUT PUMUSI. —"Deecclesia,vel, de iis qUseinths ge- occiderit. Ibid.
ruhlur. Ibid. CAPIT. XXXIV. — De illis
CAP.II. — De trmus gradibus Ecclesiae principali- servant. qui parenlum honorem non
btis. Ibid. /(,jrf<
928 CAPIT. XXXV. - T-De illis qui die Dominico .nupserint!
' ,'CAP. III.-^Deordinalionediversorum.
CAP.IV.—De 929
— baplismatiscoiifirmatione. CAPIT.XXXVI.— De illo qui presbjaertim occiderit! '
. CAP.V. De missadefunclorumet morluorum. Ibid. 947
CAP.VI. — De abbatibus, el monacliis,velmonaste- , CAPIT. XXXVII. — De eodem; joid.
riis. 950 CAPIT. XXXVTII.—Ne sine consensu
CAP.VII. — De filu mulierum ih ecclesia, vel mo- scoporumper ecciesiasconstiluantur, presbyleri epi-
naslerio. 931 ""•' .-.'•.'... v el ab eis recipian-

. CAP.VIII. De moribus Grascorumet Romanorum. CAPIT. — Quotlestibusclericidevincidebeanr. Ibid.
Ibid: XXXIX.
. CAP. IX.—De communicaiione ScotorUmelBrilonUm, — Ibid.
et loiisuracatholicaenonsunt adunatiEccle- CAPIT. XL. De fugitivisclericis. 948-
qni in pascha" CAPIT. XLI. — De his qui suspehduntur In patibulo.
siae. 932 • Ibid.
CAP.X.—De vexatisa dicibolo. lbid. , — De furibtisei
CAPIT.-XLII. raploribus. Jbid.
. CAP.XI.— De quaestionibus conjugiorum. Itid." . CAPIT. XLIH. — De homicidiis non sponte cbmmissis.
CAP.XII.—De servis et ancillis. 935 - - . ..•.." . . ; ibid.
CAP.XIII.— De div^rsisquaeslionibus. Ibid: CAPIT. XLIV. — De contincnlia sacerdotis.
CAP.XlV.— Dereeoncilialione. 933 , CAPIT. XLV. — De episeopis,velclericis.' '•Ibid.
949
, CAPnULATIiEODORI. 935 CAPIT. —
XL\T. De crimiue perpetialo in alrio
CAPITULDM PRIM.M. —Postiileniiaillins anni uiiins,qui si*. • ' "eccle-
Ibid.
in pane et aquajejuiiandusesl, islobrdine observaride- CAPIT. XLVII. — De .ingenuotideliajcusalo. Ibid.
bet. Ibid. XLVllI. — De nubeie
CAPIT. II. — De illisquijpjiinare non possjntel adim- sunt. ,CAPIT. conjugatisqui non pos-
957 ibid.
plere quoiiin Prcnilt-hlialisciipiumest.anni CAPIT. XLIX.— De ordinatissi anle vel post orditiatio-
CAPIT. III. —»Deredeniplioueillius qtfemin pane uem in crimiiialibuspeccalisdeprebensifuerint. Ibid.
el aquaje unare debet. Ibid. CAPIT. L. — De illoqui per ebrielatemvel voracitatoin
CAPITIV. — De redemplioneunifls hebdomadae quam Eucharistiam evomuerii. 950
fn pane.et aqtiajejunaredebet. 938 CAPIT. LI. — Si de calicesacri
"CAPIT. V.—DeillisqUijejunare nonprssunl.el hesciunt «"H. alkjuid sahguinis stiilave->
... . Ibid.
guomodo pajnitenliamuniusanni, quem jejuuare debent : CAPIT.
lbid. bus —
LIl. De illo-quievbinitsachliciuin,et a cani-
iii pane et aqua,redimerepossiiit. coiisuinitur. Ibid.
CAPIT. VI-.— De redempiione uuius anni quempoeni- . CAPIT. LIII. eodem. Ibid.
tere debet in pane el aqua. - Ibid. ^-De
CAPIT.YII. — De iis quijejunare non pos^unt,el lia- CAPIT. LIV;—De Eucharistiainveterata per' "quinqua-
939 giuta dies, _ _ 951
hent underedinicre possint. CAPIT. LV. — De illls qhi non beiie cusfodierinlcorpus
CAPIT.YIII. — Deiisqui non possunladiniplerequod ' Ibid. et sanguinemDomint.
in PttnitPinialiscriptumesl.- Ibid.
CAPIT. IX.— De iisqui jejunare non possunl, nec ha- -CAPIT. LVI.—:Deeadem re. Ibid.
bent underedimere possint. Ibid. CAPIT. LVII.— De eatlemre.. 952
CAPIT. —
LVHI. Ut nuiliisinjnstasmehsurasel pondera
CAPIT. X.— DereiJemplioneseptem annorum. 9i0 l.icricausadare praesuiiiat.
. CAPIT. XI. — De poeiiilenlihus. lbid. injusta, . Ibid.
CAPIT. XII.— De admonitioneprihcipaliumviliorumet CAPIT. LIX.—Deinaire qua? infanleinsu tn juxta ignem '
eoinmsppiiebtfs. posueril,
Ibid. - CAPIT. etsua negligeulia mortuhsest. ljiid.
CAPIT. XIII.—Deviflutibusqbibbs eadeinvitiasuperari sunt. LX. — De viiis ordiuatis,qiiorumpeccala occulta
possunt;elde couciusione poenilenliae. 911 lUid.
C»PIT.XIV.— Ul nullus episeopusvel presbyler al - CAPITULAPATRIBUSCONCILIIHERUDlfOBDI^
terius po-nitentem sine litteris sui episcopi susci- OBLATAATHISODOROPRyESIDEN-TE. 951
piat. - . 943 —
I. DePaschal ..;.'•• Ibid.
CAPIT. XV. — Deillis qui animalia a besliislacerala et —
II. De episcopis. 952
comedunt. . Ibiil. III. — Delnonasleriis'. ' 955,
laqueisstrangulala
. CAPIT. XVT.— De apibus,si hominesocciderint, Ibid. IV.—Demoiiacbis. Ibid. -
CAPIT. —
XVII. De jtorciset gallinis,si sanguinemho- —
V. De clericis. Ibiil.
minumcoinedunt. Ibid. VI.—De episcopiset clericisperegrinis. Ibid.
CAPIT. XVIII. — Deillis qui carnem morticinamvel im- —
VII. De synodis. Ibid.
muudaincomederiin. 944 VIII.— De episcoporumprimatu. Ibid.
GAPIT.XIX.T-De illis quTsanguinevel alioimmundo IX. =- De episcoporumnume.ro. 954
pnliiiiiniur. Ibid. —
X. De conjugio. - - - Ibid.
CAPIT. XX.—De illis qui comedunl a ut bibuntimmun- ALIACAPITULACOLLECTA KXFRAGMENTiS. 955
disaniinalibuslaclumvelintinrtuin. Ibid.
CAPIT. XXI.—Deillisquidiureticent peccalasua. tbid. FRAGMBNTA EXCANONTBUS. !)57
CAPIT.XXII.— De ilis qui aliquemiu ira percusse- I.—Ex canouibusa GarsiaLoaisacollectis sub littilo
runl. Ibid. conciliorum Tolelanorum. Ibid.
CAPIT. XXIII.— De illis nui truncalionesuiembrorum II."— Ex excerptionibusEgberti Eboracensisarchiepi-
fccerunt. 945 scopi. • . . 939
CAPIT. XXIV.— De eodem. Ibid. III.—Ex Yen. Bedaecahonibusad remedia peccaio-
CAPIT. XXV. — De illis qiii ad ferienclumhominem rum. 960
surrexerint, voleules eum occidere,el uou polueninl. IV.—Ex capitulis selectis canonmn Hibernensium,
. lbid. qiue R. D. Lucas Achcriusedidit in Spicileg.,tom.IX.
GAPIT. XXVI,— De iilis qui sibi ipsis morlemiiiie- Ibid.
ruut. Ibid. FIUGMENTAEX LIBRISPOENTTENTIALIBUS. 959
CAPIT.XXVII.— Ut' femime menstruaue non offe*' I. —Ex Poeniteiiliali Romauo. Ibid.
rani. lbid. —
II. ExPoanitenliali P.abani M auri. 962
CAPIT. XXVIil.— De i!i:s fciniuis, qmr aiite muuduin 1'TtAGMENTA EXCOLLtvCTOlUHUS CANONUM,963
1475J INDEX RERIJiVIQ\]M IN HOC TOMOCONtTNENTUR. \ 127(3
I. — Ex libfisII Reginohis de:Ecclesia'siicis Disciplinis. De poenitenliamagistri scbolar.im,et cni debetconfi-j
- '. . - . . Ibid. teri. De poenitenliacantoris, et cui debet confileri.De
II. — Ex Burcliardo. 973 poenilentiacanoDicorum, el cui debentconliteri. 1104
Iil.V-Ex Ivone. •.,. 977 De poenitentiad oclorumet magistrorum,et cui debent
i-
IV. Ex Gfaiiano. -" 978 cbnfiteri.De contessioneadvocalorum, et cuidebentcon-
, ' FRAGMENTA EXQUIBUSDAM MSS.
CODICIBUS 977 fi.teri. 1105
I.— Ex -Poe.nitenliali Barlhdlomaei
niagistri ' Oxoniensis De poenilentiajurisconsulli,et cui debet confileri.De
episoopi. •.-'-.-• {bid. pcenitenliapresbylerorum,et cuidebentconl.leri. 1106'

II. Ex inlerrogationibusad confessionemdandam Solulioad objectiones. 1107
qiigesubiiciunturanliquissimae canonumcollectionicodicis Utrumpossilpresbyterreciperepecuniamvel aliadona,
viri ciarissimi Antonii Vionis domini H erovallii. 979 pro missiscanlandis,elpro aliisoralionibus. 1108

III. Ex coilectionecanonnmquaeservaturin biblio- Utrnmepiscopusvelalius proelaiuspossit exigere aut
Iheea sancliYicloris. 980 expenderepoenaspecriniarias peccantiuin, vel debeatpau-
TITULICAPITUMLIBBIPOENITENTIALIS THEO- peribuselargiri. lbid.
DORI,QUOS HENRICUS SPELMAN EDIDIT1N COKUIL. ANGLICAN. AD POENlTliNTTALE 1THEODORI 0BSERVATI0NE8
TOM. I. 979 ETNOTJE. :g: 1107
CAPITULA QU^EDAM A REVEREHDISSIMO ACDOCTISSIMOTHEODORI DOCTRINA DE POENTIENTTA, ABOM.NI
B. LUCA DACHERIO EDITA S 1>ICIL.
T. IX, CUM POENITENTIAU NOVITATIS SOSPICIONE VINDICATA. 1165
THEODORI COLLATA ETEMENDATA. 981 CAPUT PRIMUM. — Palres negant morem fuisse Eccle-
POENITENTIALE NOSTRUMcmi QUIDUSDAM CAPITULIS sisedecretosancitumde peccalisoccultis publice poeni-
ETCANONIBUS EXIPSO POENITENTIALI THEODORI EXCERPTIS COL- lendi. Ibid.
LATUM, UNDE COLLIGUNTUR NON S OLUM VAR1.E LECTiONES, SED —
CAP.II. Patres affirmantpro peccalisocculiispceni-
KTIA.M ACCTORITATES MAXIMI MOMENTI QUIBUS IPSIUS POENITEN- tenliamsecretofaclanisufficere,atquede illismoremEc
TlALlS VERITASET AUOTORITAS COMPROBANTUR. 983 clesiaefuissesecrelopoenitendi. - 1170
POENTTENTIALETHEODORICOLLATUMCUM —
CAP.III. Patresteslanturpcenilentiampublicampro
QUIBUSDAM TESITMONIIS, QMJ EXEO DISPROMPTA LAU- publicistantumcriminibusabEcclesiacanonicefuissesta-
DANTntl SUB NOMINIBVS SOPPOSITIS HYGINIPAPifi, FABIANI, ETC.; tulam. 1182
ATQUE BMCTESTUIONIA CERTO A.CVERO AUCTORL -^-
THEODOROCAP.IV. PrimumargumenlumJ. Morimproponitur
RESTITOUKTOR. 987 et refellilur. 1187
CANONES SELECTlEXANTIQUISSIMA CODICIS HEROVAL- CAP.V. — Seeundnm argumentum refeliitur: et osten-
LIANI CANONUM COLLECTIONF. DEDOCTRINA ETDISCIPLINA ECCLE-ditur, licet fere omnes anliqui canonesinlelligendisint
SIASTICA QVMIN SUPERIORIBUS MONUMESTIS PROFOSITA EST. de criminibuspublicis,nonlamenrecte a J. Morindcoh-
989 cludi,inde sequi Palres auti ,uos gravissimnrumauimi
Praeratio. Ibid. morborumsanatonem prorsusneglexisse, cum Patres
Index capitum collectionlscodicisHerovalliani,ex antiqui prteterpoenite:itiam publicam,el qualem J. Mo
sunt.
quo licet perspicere quaenama nobis praetermissa1083 rinusdescribit,plura alia proposuerintremedia, quaead
sanalionehigravissimorum auimimorborumomninosuOi-
Monitiimde excerptissequentibus. 1085 cerejudicaverinl. 1189
EXCERPTA EX POENITENTIAI.l MAGISTRIJOAN- —
CAP.VI. IdemargumentumI. Morinirefellitur: de-
NISDEDEODOCTORIS DECRETORUM. 108'j monstraturPatres testarianliquoscanonespoeniteutias pu >
De cbnfessione infirmorumet eorumpoenitentia.Quid blicaeintelligendosnonesse de omnibuscriminibuspubli-
facit sacerdos postquam audiverit poenitenliaminDr- cis; atque aliamfuissepcenitenliamquae ad remissionem
mi. Ifcirf. minorunicriminumpublicorumsufiicere arbilrarentur.
De confesslonesani et de poenilenlia imponenda. Undedignoscilurquaenamciimina publicapublicaepoeni-
sibi
1086 tenliteobnoxiafuerint. 1199
De poenilenliadivitum.De confessionepuerorum.De CAP. —
VII. Tertiumargumentnm.J. Moriuirefellitur,
in
poenilentiasenum,De pcenitenliapraelatorum genere. et exp nilur— Auguslihiteslimonium. 1207
De pccnitenliaminorumclericorumin genere. De poeni- CAP.VIII Expljcanturquaedam verba -.Pcenileniialis':
tentia monacborumel aliorum rellgiosorum in ge- atquecslendilurpoenitentiam publicam,qualpmJoan, Mo-
ncre. 1087 rinusdesorib.t,pro publicis criminibuseiiamgravissimis
De poenilentiamuliernmin genere. De poenitentiavi- nou esse absolutenecessariam;el quarePatresplurespu-
duarumin genere. De pocuilentiapyrocararum.De cir- blicospeccatoresabea exemerint. 1210
cumstantiisquaeaggravantpeccata.Quae suntsacerdotiin CAP. IX. — Defensioredempliorium pnenilentiarum quas
coniitenteconsidcranda. 1088 J. Morinusvituperat,ac idcircoa PoeuiteiitialiTheodori
Qualiterdebelfieri confessio:De.poenitentiadomnipa- ct Romano abjudicat. 1221
pae,et cuidebeat conliteri. 1089 CAV. —
X. Demonstratur a J. Morinonon certas ratio-
De poenilentiacardinalium, etcuidebent confiteri.1091 nes et veras causas PoenilenlialisTheodoii expositas
De poeniteuliacapellanorumdominipap:p,et cui de* fuisse. 1229
bent conlileri.De prnnitenliapatriarcharum,et cui de- SUPPLEMENTUMAD AUCTORESINCERTI
bent confiteri.De confessionearchiepiscopdrum, cni et ANNl S^CULI VIII.
debeiilconliteri. 1092 '
De confessionecpiscoporum, et cui debent. confi- ASCARIUS ET Tl[SAlil_DUS.
teri. 1-94 Monituminsequeutes Ascarici et Tusaredi episto-
Deconfessione abbatum,et cuidebentconfilen. 1099 las. — Ascaricus —
1251
. De confessionemonachoium,et cui debenl confiteri. I. Tnsarcdo. Dirccta Ascaricnsepisco-
'" . 1100 pussd TusaredumDeifamulumile ipss sanclorumdor-
De pcenitentiadecani. De poenitcntiaarchidiaconi,et mienliuiii,qui cum Chrislo surrexerunt corpora, quid
cnidebeatconfiteri. 1102 exindecontinetgestanempein gloria. Ibid:
Deconfessione. archipresbyterorum.Deconfessione the- —
II. TusaredusAscarico. 1254
saurariiel camerariivel sacristae.De poenilentiaprsepo- INDEXRERUMET VERBORUM QUJ.TOMIN TEXTU
siti, ct cui debet confiteri. 1105 SANCTI PAULIKITUM 1NNOTISCON i INENTUR. 1259

FINIS TOMINONAGESIMINONF.

S-ar putea să vă placă și